STEFAN WIECHECKI (WIECH) śMIECH śMIECHEM SPIS TREśCI SPIS TREśCI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Na półmisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Okazyjna jazda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Mąż oczka łapie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 To było wesele! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Muszla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 ˙ Zeberka króla Goździka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Diabeł pod gazem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Spółdzielcze czworaczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Trzy Ewy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 W bufet go, w bufet! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Jedzie, jedzie pogotowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 G — jak Gienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Kinofikacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Rodzina, kimać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Bzibzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Salon Warszawski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 „Niech Oleś to puści”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Napad dzikich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Nowa Starówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Plac Zamkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Bracia Moniuszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 U Bochenka na Bielanach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Polowanie w Saskim Ogrodzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Na Nowiku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Straż Mirowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Prosektorium muzyczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Na Kępę przez Poniatoszczaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Wracamy na Starówkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Targówek ważniejszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Ciuchy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Welodromy i ślizgawki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Noworoczne baloniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Skład staroświeckich ciuchów . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Lanszafty Matejki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Warszawa da się lubić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Szafa gra. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Radio z lufcikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Dmuchnij pan w balonik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Pomnik ciuchci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Amerykanka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Nie ma takiej kobiety. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Tak jest kształcony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Kordian i cizia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Muzyka z powidłami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Wywiad z konikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Moje lubelskie emocje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Kapelusz z chabrami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Romeo i Julia z elektrycznym napędem . . . . . . . . . . . . . . 107 Renament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Ulica Czerwonego Kapturka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Jedziemy bombowcem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 W sercu Paryża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Paryż daje dubla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Paryskie muzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 W londynie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Miasteczko Londyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Kitę wu! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Orewuar, Pary! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Niemodne miasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Angielskie śniadanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Zasuwaj, Neptek, zasuwaj! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 świąteczny pudding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Mucha wygrała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Carmen i kołdra puchowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Początki telewizji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Sobieski miał lepiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Helena i zootechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Wiosna z dywanikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Czarna magia „Za jedne piętnaście groszy” . . . . . . . . . . . . . 154 Z familijnego albumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Król psów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Na Nowe Pragie za pół złotego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Tysiąc niezawodnych systemów . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Milion snów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Dziewica Orleańska pobiła Napoleona . . . . . . . . . . . . . . . 170 Piastuszkiewicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Rudy biber pod Grunwaldem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Makaroniarze nawalili! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Klopsiki naprzód! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Gienia trzepie arrasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Majowo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Trrr. . . Wrrr. . . Prrrr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Teściowa mnie odgania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Kain jak żywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Wanda skikła do Wisły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Tele-Piecyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Alarm na „Batorym” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 „Kanady” nie ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Ameryka przez szybę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Wielki majdaniarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Właściciel ulicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Koleżka mieszka w drapaczu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Gadaj do automatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Lilia Wenecja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Hotello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Hielcia, chodu! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Letkomyslna siostra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Dwie Goplany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Fanfan Fijoł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Posuń się, Lucia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Harnasie na Szmulkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Andzia Mularka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Firma „Lalka” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 A gdzie Orszulka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 Druga nóżka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Kapelusz wujaszka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Jak? Zatrasie?! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Zasuwamy do Wilanowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250 Mała czarna z cwajnosem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Królowie w Zaiksie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Wkleiliśmy Amerykanom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Paczkowane alimenty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Kiercelak książki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Przerwa w uprzejmości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 A gdzie wąż? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Paryż wysiada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Fructovit pod śledzika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Wątróbka Prometeusza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 Warszawa ma niuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272 Kurtyna w praniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Makbetowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 Wiosłuj pan te zupę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Pod cerowanym dachem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Marne widoki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Hamlet za wolską zastawą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Numerek na nadzieje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Niejaki Komputer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Sekunda do sekundy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Zmiatali, aż się dymiło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Szwagier z muzą na „ty” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Zupa z „Batorego” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Trzydzieści kalendarzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Trzy sprawy do załatwienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 Literackie sztorcowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Na jednego z lajkonikiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Pijany samochód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 Panorama bez befsztyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Laurka dla MO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 A to ci polka! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 Gienia przebacza Elżbiecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 Banan w kapuśniaku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Aż strach wchodzić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 Imieniny Warszawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 A mnie się spodobało. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 Nikogo nie proszę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Nocne życie przezornego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 Syrena i koziołek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Tylko nie po oczach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 Nie święci lepią felietony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Komisja — lulu!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 Dwudniowe ksiuty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 ˙ Zółty sweterek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 Dozwolone od lat 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 Wywatowac sędziów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 Goplana — Królowa gangu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 Awantura z Kmicicem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352 Nie straszyć Emilii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 Nie narażajmy się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356 Typki z Kiercelaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358 świąteczny klops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360 Zagłoba i dorsz po piracku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 Co z tym ogonem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364 Chciałem być ułanem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 Warszawa w przeróbce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 Wenus nogi myjąca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 Odgwizdaliśmy sędziego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 Róbcie tak dalej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 Trzy weszwance. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 Wiejskie wczasy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378 Fokusy cienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380 Kieliszek z „Renessansu” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382 Witamina „F” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384 Nie moje figury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 386 Trzymajmy się ramy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388 Strzelec z M-3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390 Koncert chuliganów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392 Ja bym tego nie zatwierdził . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394 Czy zaprosić Józia na Sylwestra? . . . . . . . . . . . . . . . . . 397 50 patyków na dolę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 Mechaniczne wesele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401 Poezja na basenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403 Na półmisku Zostałem się, proszę obywateli szanownych, trafonkowo za derektora hotelu, i to w swojem właściwem mieszkaniu na Szmulkach. A zaczęło się od tego, że przyjechała do nas z Grójca spalona ciocia Wężykowa. Rzecz jasna, że trzeba było familiantkie przyjąć. Totyż wpuściłem, ma się rozumieć, ciocie do łóżka na swoje miejsce od ściany, a sam przeniosłem się na ziemnie do szwagra Piekutoszczaka, któren także samo jako spalony mieszka u nas pod stołem. Po cioci Wężykowej nadleciał ze Skierniewic czyli tyż inszego Łowicza kum Gieni, niejaki Szczurkowski z żoną, teściową i sześciorgiem dzieci. No to nie było inszej rady, tylko musieliśmy ze szwagrem przenieść się do szafy. Powodziło się nam tam nie najgorzej, bo Gienia trzymała w szafie gąsior leczniczego spirytusu. To się zawsze pociągało po setuchnie do poduszki. Bogiem a prawdą spirytus był na mrówkach w charakterze lekarstwa na romatyz, ale przepisowe siłę posiadał. Szwagier troszkie narzekał, że mrówki po ciemku łyka, ale światła bojeliśmy się zapalać, żeby Gieniuchna, co i jak jest, nie sporutowała. No i żyło się „jak cię mogie”. Ciasno nam się zrobiło dopiero wtenczas, jak wrócił z Niemiec koleżka braciszka żony, Rączka Alojzy, z kozą. Na razie zrobiliśmy propozycję, żeby koza mieszkała na podwórku koło śmietnika, ale ten ów Rączka obraził się o to i zaznaczył, że ani na jedne minutę z nią się rozstać nie może, bo to jest koza pamiątkowa. W Pruszkowie w obozie z nim była. Całe Niemcy zjeździli tam i nazad i teraz spod Berlina zapychają. Znakiem tego nie może się zgodzić, żeby ją kto z podwórka przyuważył. A detalicznie stworzenie jest wesołe i w krótkim czasie wszyscy go polubieją. Wtaki sposób musieliśmy przyjąć kozę do towarzystwa.Wesoła ona, cholera, faktycznie była. Zaraz pierwszej nocy pół materaca spod Gieni wyżarła i ciocie Wężyk za wieczne ondulacje zębami chapła, bo myślała, że to siano. Ale najgorsze było, że „drobne” miała. Po trzech dniach wszyscy się drapali jak najęte. święta szli, a tu się wykąpać nie było gdzie, bo szkopy wszystkie kąpiele sfajczyli. Wtenczas szwagier zaznaczaj, że w domu nam rzemską łaźnię wyszykuje, tylko mu potrzebna balia i konewka. Konewkie pożyczyło się od dozorcego, ale balii nie było, bo Gienia wywiozła ją przed powstaniem z inszemi rzeczami doWarszawy, żeby było bezpieczniej. Z większych naczyń został nam się tylko półmisek. Obejrzał go szwagier i mówi, że będzie ciut-ciut za ciasny, ale obleci, skoro jeżeli Gienia na niem galaretę z sześciu wieprzowych nóżek nieraz studziła, W Wielki Czwartek nagotował szwagier wody, uwiązał konewkie na haku przy suficie, do dziobka przyczepił sznurek, pod spodem półmisek ustawił i mówi, że rzemska łaźnia gotowa i żeby się klejenci w ogonku ustawili. Ale nikt nie chciał, obsztorcowali tylko szwagra na perłowo i wyszli z domu. Ja sam jeden się zostałem i myślę sobie, spróbuje tego wynalazku, bo faktycznie czystość to zdrowie. Rozebrałem się, ma się rozumieć, do rosołu, wlazłem na półmisek, ale się gibam — w nogi mnie ciasno, bo co wieprzowe, to nie moje, odpowiedzialne, trzydziesty drugi numer. Ale nic, wręcza mnie szwagier mydło i mówi: — Szoruj, Walerek, łeb, a jak namydlisz fest, powiedz mnie, to za sznurek pociągnę, woda poleci, mydło się splucze i tak po kawałku cały się umyjesz jak lalka. Ano dobra, mydle, mydle i widzę, że będzie dosyć, bo cały się w pianie znajduje, i znakiem tego mówię: — Oleś, ciąg za sznurek! Czekam, a tu woda nie leci. Krzyczę raz i drugi—nic. Obcieram oczy, obglądam się — nie ma szwagra. — Oleś, do wielki anielki, gdzieś się podział? A szwagier z sieni mnie odpowiada, żebym poczekał troszkie, bo jest zajęty, Komitet Domowy przyszedł sprawdzić, czy my za dużo luzu nie mamy w mieszkaniu, i on musi wszystkich lokatorów wymienić po nazwisku. Ja tu stoję goły na półmisku, nogi mnie się trzęsą, dreszczy dostałem, a on się z komitetem przekomarza. Czekałem jeszcze troszkie, ale już dłużej nie mogie, bo na dobitek mydło zaczęło mnie w oczy szczypać, totyż wołam: — Wpuść komitet do mieszkania! — Nie mogie, bo damski — prezes i cztery sekretarki. . . — i dawaj dalej wyszczególniać. A tu jak mnie nie rąbną mydliny w jedno oko, jak nie poprawią w drugie, wszystkie gwiazdy mnie się pokazali, wyszłem z nerw i krzyknąłem: —O rany, jak mnie mydło gryzie. . . ratonku! Zlitował się szwagier, wleciał do pokoju, pociągnął za sznurek i. . . myślałem, że skonam, jak mnie wody na łeb nalał. Ukrop to był ze sto dwadzieścia stopni w cieniu, zleciałem, ma się rozumieć, z półmiska na podłogie, podrywam się i chodu spod konewki, ale wskoczyłem na kawałek mydła i jadę na niem jak na łyżwie. Wybiłem głową filong i wpadłem między komitet. Prezesowa zemglała, reszta komitetu gazu przed siebie. Na dobitek koza wyskoczyła ze strachu przez okno i wpadła na milicjanta, któren zestawił dwa pretokóły o zabradziażenie spokoju publicznego i o obrazie niomoralności. Ale za to jestem czyściutki jak nowo narodzony pętak. Przy święconem jajeczku wszystkie moje lokatorzy tak się drapali, że życzeń religijnych nie można było składać, bo co i raz żółtko komuś z widelca spadało, a ja nic. Każden mnie zazdrościł i same teraz względem tego tygodnia czystości mają konewkie od dozorcego pożyczyć, tylko że Gienia będzie stała przy sznurku, bo szwagier jest raptus i znowu może zapomnieć zimnej wody do ukropu dolać. Okazyjna jazda Na okazyjne auto „przez most na Pragie” czeka się przy zbiegu Alei Jerozolimskich i Marszałkowskiej w grupie podróżnych, wymachujących przyjaźnie teczkami i walizkami w stronę każdego przejeżdżającego samochodu. Ale wehikuły te mają specjalne zwyczaje. Nie zatrzymują się nigdy przy tęskniących do nich podróżnych. Mijają ich we wściekłym tempie i hamują gwałtownie o kilkadziesi ąt metrów dalej. Na ten widok przez tłum kandydatów na pasażerów przebiega jakby iskra elektryczna. Z głuchym jękiem chwytają oni swoje bagaże i ruszaj ą w pogoń, z rozdętymi nozdrzami i szaleńczym błyskiem w nieprzytomnych oczach, tratując po drodze wszystko. Po chwili nieszczęsna wataha dobiega do dyszącego benzyną potwora, który zazwyczaj tak jest skonstruowany, że dostanie się do środka olbrzymiej skrzyni stanowiącej jego karoserię, bez zastosowania drabin oblężniczych, bosaków i lin używanych do wspinaczki wysokogórskiej, wydaje się szczytem niemożliwości. Ale tak to wygląda tylko na pozór. W ciągu sekundy garść wypróbowanych w bojach o miejsce młodszych zawodników jest już na szczycie. Wciągają za sob ą maszyny do szycia, tapczany, fotele-łóżka, wyżymaczki, kufry wielkości wagonów kolejki wąskotorowej i z łoskotem wskakują do skrzyni. Wszystko to się dzieje przy akompaniamencie rozdzierających serce krzyków i lamentów. — Oleś, pomóż mnie, bo nie wlizę. — Po kole właź, Zosia, po kole. . . — Trzy razy już się omskłam. . . — Czekaj, dawaj nogie. . . Tu obywatel, nazwany Olesiem, przyklęka dwornie przed swoją damą, dźwigaj ącą na plecach pokaźnych rozmiarów piecyk szamotowy i wiązankę rur oraz kolanek. Stawia sobie jej nóżkę na ramieniu i nagłym wyrzutem rozprężonego ciała wysyła cały transport w górę. Z okrzykiem: „O, Jezu, zabił mnie” pani Zosia znika we wnętrzu wozu. Wyprawa jest prawie gotowa. Przybywa jeszcze tylko obywatelka ze szczotką na kiju oraz obywatel, który pragnie przewieźć na Pragę masywne, dwuskrzydłowe, artystycznie rzeźbione w dębie, suto okute brązem drzwi, łącznie z futryną. Szczotkę jakoś umieszczono, ale drzwi wywołały burzę protestów wśród stłoczonych na larach i penatach wędrowców. — Panie, gdzie się pan tu pchasz z tą bramą, jak pragnę zdrowia? — Skądżeś pan te drzwi wyrwał, z kościoła czy jak? — A pańskiej babci zamazany interes. Ja się pytam, czyj ten materac, co go pan wieziesz? Siedź pan, jak panu dobrze. Wygodniak, futrynka mu przeszkadza. . . Przy pomocy dziesięciu ochotników spośród przechodniów „futrynka” zostaje wreszcie ulokowana. Auto rusza. Na razie wszystko jest dobrze. Pasażerowie doszli do porozumienia. Zaczynają lekko sobie nawet podżartowywać z wojennych warunków komunikacyjnych i nagle czują, że grunt gwałtownie poczyna usuwać się im spod nóg. Jeszcze chwila i zbite kłębowisko ludzi, mebli, waliz, tłumoków przechyla się w stronę budki szofera, by za moment runąć jak lawina do tyłu. Nie wytrzymały tego naporu rzeźbione wrota, na końcu wozu. Rozwarły się szeroko, by przepuścić szturmującą publicznoś ć. Naprzód wyskoczyła przez nie na jezdnię obywatelka ze szczotką na kiju, za nią jakiś młodzian z „Bitwą pod Grunwaldem” w złoconych ramach, pani z pieskiem i jeszcze koło piętnastu osób obojga płci. Samochód przystanął, z budki wysiadł szofer i oświadczył, że właściwie nic się nie stało, tylko mu wóz troszkę „podrywa” przy zmianie biegów. Uważać naprawd ę trzeba dopiero na zakrętach. „Przy lewym naddać się na prawo”. Teoretycznie wydawało się to łatwe, a w praktyce nastręczało niejakie trudno- ści. Pozbawieni równowagi pasażerowie chwytali się kurczowo swych sąsiadów, co nie zawsze spotykało się z aprobatą. — Panie, jak mnie pan jeszcze raz złapiesz za nos, wyjdę z fasonu i będzie krewa. Nie lubię tego — nerwowy jestem, rozumiesz pan? Skarcony turysta szuka ostoi w sąsiadce z lewej strony, ale już pierwsza próba kończy się dlań tragicznie. — Nie szczyp się pan. . . — Zosia, kto cię uszczypał? — pyta z daleka mąż właścicielki szamotowego piecyka. — Ten ów, co za mną stoi. — Jak się pan prowadzisz, dlaczego mnie pan żonę szczypiesz? — Co proszę, ja tę panią szczypie? W jakiem celu? — Nie udawaj pan greka, nie wiesz pan, w jakiem celu mężczyzna szczypie uroczą kobietę? — Daj pan spokój — urocza to ona jest dla pana, bo pan nie masz innego wyjścia. — A dla pana jaka jestem? —zaperzyła się pani Zosia. — Dla mnie jesteś pani wydra na kołnierz do palta. — Oleś, w ucho go! — Nie mogie, za daleko stoję. Ale służę ci rurą, kochanie ty moje. Tu pan Oleś wręczył małżonce dwumetrowej długości rurę. Pani Zosia z wpraw ą ujęła ją za kolanko i grzmotnęła swego przeciwnika w kapelusz. Z rury buchn ął potężny, przypominający eksplozję miny słup sadzy. Czarna chmura spowiła świat. Kiedy opadła, okazało się, że wszyscy pasażerowie wyglądają jak silny oddział kominiarzy po ciężkiej pracy wracających do domowych pieleszy. Obywatele spojrzeli po sobie i rzucili się na pana Olesia. Na szczęście szofer krzyknął: — Brukowa, wysiadać! Samochód przystanął. Okazyjna jazda była skończona. Kominiarze porwali swoje paczki i lekko się tylko otrzepując, pobiegli do domów. Mąż oczka łapie Jak tylko pan Piecyk wszedł, od razu wiedziałem, że zaszło coś ważnego, i to w nieprzyjemnym rodzaju. A gdy gwałtownym ruchem rzucił mi na biurko jakieś czasopismo, upewniłem się, że znowu zawiniła prasa. Spojrzałem na barwną okładkę z podobizną efektownej szatynki w lamparcim futrze i odczytałem tytuł: „Moda i życie praktyczne”. Byłem zdumiony. — Pan, panie Teosiu, czytuje tygodniki poświęcone modzie? Pan interesuje się tym zagadnieniem? — Tak — odpowiedział ponuro, ciężko siadając na fotelu. — Tak, pokazuje się, że wszystko powinno się czytać, bo nie wiemy, kiedy i w jaki sposób możemy być fatalnie przegrane. — My, to znaczy kto? — Znaczy, mężczyźni. — Nie rozumiem. — Przewróć pan kartkie i czytaj pan, o tu. . . Przeczytałem nagłówek: „W toku naszej ankiety. Czy mężczyzna powinien współdziałać w pracach gospodarsko-domowych?” Pan Teoś spojrzał na mnie z ironicznym triumfem. Wzruszyłem ramionami nie rozumiejąc, o co mu chodzi. — Nic, nic, czytaj pan dalej. Czytałem. Odpowiedź uczestniczki ankiety brzmiała: „Jestem mężatką od pół roku i udało mi się podzielić z mężem obowiązki domowe tak, że nie jestem wcale "wiecznie" zapracowana, a mąż jest oprany i najedzony, i zupełnie zadowolony, spełniając wiele domowych prac, których nauczyłam go i przyzwyczaiłam wykonywać, a które zdaje mu się, że spełnia z własnego "dobrego serca"„. Pan Teoś splunął symbolicznie: —Tfu, ciapciak, lebiega niewidymka. Ale to jeszcze nic, jadź, redaktor, dalej. Dalej było: „Oto w paru słowach rozkład naszego dnia. Mąż wstaje do pracy o godz. 5.30. Nie budząc mnie odgrzewa sobie na gazie ugotowaną wieczorem owsiankę. . . ” Na twarzy pana Piecyka odbiło się coś jakby współczucie: — Owsiankie, sirota, uważasz pan, wieczorem gotuje, a o piątej odgrzewa. I to, uważasz pan, nie dla kaczek, ale osobiście dla siebie. Na śniadanie owsiankie opycha. . . Na powiece pana Piecyka zaperliła się łza. Otarł ją szybko wierzchem dłoni i szepnął: — Ale dobrze tak łobuzowi, zagajaj pan dalej. „Myje po sobie filiżankę i talerzyk. Ja wstaję o siódmej. . . ” — Ona, uważasz pan, o siódmej! Spojrzałem na pana Teosia z wyrzutem: — Niech pan nie przerywa! —No dobrze, nie będę, ale nerwy i pana szanownego opuszczą, jak pan przeczytasz troszkie dalej. . . „Mąż czyści buty sobie i mnie, często zmywa naczynia, ceruje sobie skarpetki, lubi zamiatać i zaciągać podłogę, zawiesza firanki po praniu, przyszywa sobie guziki i nie wygląda na niezadowolonego. . . ” — Nie wygląda? Faktycznie nie wygląda. Czasu, cholera, nie ma na wyglądanie. Zaciągnie podłogi, to przepierkie zaczyna, skończy piepierkie, to oczka w pończochach łapie. A ta jego boginia w tem czasie w łóżku leży. ´ Sniadanie jej poda, ona obsztorcuje go jak się należy, że kawa za zimna, i wstaje, bo się do fryzjera śpieszy. Cała robota jest podzielona. Jak on rozwiesza kolory, to ona z manikurem się męczy. Jak on prasuje elekstrycznym żelazkiem, to ona się bije z myślamy, jakie sukienki będą modne, długie czy krótkie. Jak on gotuje owsiankie. . . Nie! Dosyć tego!. . . nie mogie dłużej o tem myśleć!. . . Widzisz pan, jaką „modę” i jakie „życie praktyczne” chcą nam zaprowadzić. . . I takie rzeczy się drukuje!. . . Na to cenzury nie ma! Tu pan Piecyk walnął pięścią w biurko. — Panie Teosiu — zdziwiłem się. — Pan zawsze taki opanowany, czemu się pan tak przejmuje losem tego nieznanego mężczyzny. —Ja się przejmuje losem tego ciuchny? Dla mnie on może za te swoje szemrane małżonkie dzieci na świat dostarczać. To rzecz nie moja. Ale tu się rozchodzi o zły przykład, o bezpieczeństwo ogółu. Jeżeli się z tem od razu nie skończy, jutro będziesz redaktor piekł szarlotkie i chabry na poduszkach haftował! Do mnie się już zabrali. Zaraz panu szanownemu powiem, skąd się o tej damskiej polityce dowiedziałem. Dwa dni temu nazad żona, uważasz pan, ni z tego, ni z owego wręcza mnie skarpetkie i igłę z nitką, śmieje się, ładuje mnie się na kolana i niby do pucu zaczyna mnie uczyć cerować. Spojrzałem na nią ze zdziwieniem i mówię: — Julcia, ty zdaje się musisz być niezdrowa — może kogutka weźmiesz? No i ma się rozumieć skarpetkie w kąt, Julcie w drugi i wyszedłem na miasto. Wieczorem znowuż ona niby też to przez śmichy-chichy do słania łóżek mnie zagania i jaśkiem mnie w łeb. — Nie — myślę sobie — faktycznie z Julcią jest niedobrze. Biere kapelusz i chcę iść po doktora, wtenczas dopiero przyznała się, co i jak jest, i pokazała mnie te gazetę. O, w tem miejscu jest o cerowaniu: „Namówiłam go niby w żartach do cerowania. Potem oświadczyłam, że jestem zachwycona, że ceruje wspaniale, nawet lepiej niż ja. Nazajutrz zobaczył mnie znów przy skarpetkach, przyjrzał się i rzekł: Może rzeczywiście zrobię to ładniej, pokaż mi. I tak już zostało”. — W ten deseń zrobiła z niego „indyka”, teraz insze kobiety bontuje, żeby „balonów” ze swoich mężów uskuteczniali. Ale najważniejsze jest to, że w tem wszystkiem jest lipa. —Jak to, przypuszcza pan, że ta uczestniczka ankiety chwali się tylko, że tak zdołała opanować męża? — Nie, owszem, Gierynga żona tak po mordzie lała, że mu medale dzwonili, gienierała Kuropatkina także samo. Lipa jest w tem, że ona jest dopiero od pół roku mężatką. — A jeżeli istotnie tak jest? — Jeżeli istotnie tak jest, to ten facet już dzisiaj powinien prosić, żeby go kto dobił. Nie ma na co dłużej czekać. To było wesele! — Czytałeś pan, panie Krówka, o tem całem przebiegu na weselu króla córki w Londynie? — Owszem. — I o tem torcie na tysiąc osób, i o tych królach, co ich się najechało ze wszystkich stron świata? — Rzecz jasna — piśmienny człowiek jestem. —To musiałeś pan także samo czytać, że tam próbę tego całego wesela robili? I o wiele tak, to powiedz pan, w jakiem celu? —Jak to w jakiem celu? Bez próby takie wesele nie da się uskutecznić. Przede wszystkim rozchodzi się o to, że szklaną karetą państwo młode na ślub zapychają. Więc o wiele nie spróbują, jak do niej wsiadać, nic łatwiejszego jak lustrzane szyby za 2500 złotych berłem wybić. A to w dzisiejszem oszczędnościowem czasie strata jest poważna. To jedno. A teraz weź pan pod uwagie sam ślub. Ksiądz się pyta, dajmy na to, pana młodego: „Czy chcesz, Filipie, za ślubne małżonkie te daną Elżbietę?” I o wiele pan młody nie byłby jak się należy oświadomiony, mógłby przez pomyłkę odpowiedzieć: „Co tu się pytać? Taka forsa!” —Faktycznie. Zwłaszcza że on sam podobnież z biednej rodziny i dopieru na siłę ostatniego dnia król go za księcia zrobił. —Nie miał innego wyjścia. Bo rozumiesz pan, w rodzinie same króle, księcie i hrabiowie. Łatwo możem sobie wyobrazić, jak by się z niego nabijali. Wódki nie miałby się z kiem napić, takie by wszyscy chodzili honorowo. A tak jest księciem Edynburga i pasuje do rodziny. — A co to takiego ten Edynburg? — Tamtejszy Grójec, znaczy się miasteczko takie. W taki sposób to on jest taki książę Wołomina czyli też Kobyłki. — No tak, ale nie było rady, bo lepsze miasta już pozajmane. — Nazwa nazwą, ale podobnież i prezenta ładne dostał. — Nie powiem, panna młoda, owszem, otrzymała dużo praktycznych rzeczy, ale on podobnież tylko coś z galanterii — jakieś „podwiązki” od króla dostał i szlus. —Wkażdem razie wesele miał ładne. Czytałem w „Expressie”, że podobnież taki był tłok, że 37 osób odwieźli do szpitala. — To znowuż nic ważnego. Jak u nasz na Słodowcu niejaki Biskupszczak, piekarza syn, się żenił, pogotowie sześć razy obracało. Nie tylko cały orszak, nie tylko dwie pary teściów i państwo młodzi, ale dozorca domu i czterech policjantów sześć tygodni na chirurgicznej sali u świętego Rocha przeleżeli. Sztuk razem sześ ćdziesiąt dwie. To było wesele! — Nie możem być zbyt wymagalne, czasy oszczędnościowe —powojenne. — No, tak jest. Dawniejsze wesela po tygodniu trwali. A tu podobnież tego samego dnia państwo młode zabrali manatki i chodu na prowincję, gdzie panna młoda mieszkanie na letniakach posiada. Usiedli sobie podobnież z tem mężem przy piecu, po szklance herbaty wypili i on jej radio nastawia, tylko zaczęło grać, a ona się zrywa, gałkie przekręca i zamyka. — Po mojemu miała rację, bo nie na to się za mąż wychodzi, żeby radia słuchać. — No, tak jest, ale o wiele mąż ma życzenie, nie trzeba się z niem sprzeczać. Lubi radio, niech go cholera weźmie, niech słucha. —No tak, ale o wiele on przez pomyłkieWarszawę nastawił i akurat nadawali słuchowisko z uroczystego kwaszenia kapusty w „Społem”, to mogła się zdenerwować? — Ano jeżeli tak, to mogła. Muszla Z opakowaniem jest na ogół lepiej. Cóż, kiedy są artykuły, których mimo najlepszych chęci sprzedawców nie da się opakować. Na przykład taka muszla. Oczywiście, nie mam tu na myśli muszli morskiej, służącej do ozdoby mieszkania, ale zwykłą muszlę, tak zwaną toaletową. Niby nic takiego — piękny, biały fajansowy przedmiot o aerodynamicznych, można powiedzieć, kształtach, u dołu zwężony, zakończony z jednej strony kolankiem, a z drugiej pięknie politurowaną deseczką — a razem sprawuneczek dość krępujący. I opakować się nie da. Oczywi ście nie kupuje się go co dzień, ale czasem trzeba. Właśnie niedawno znalazłem się w takiej sytuacji. Starą naszą muszlę rozsadziła nam jeszcze podczas powstania hitlerowska „krowa”. Muszla służyła dalej wiernie mimo poważnych pęknięć i nagle rozpadła się w drobny mak. Trzeba było kupić nową. Sporo było z tym bieganiny, ale wreszcie znalazłem muszlę—marzenie. Szybko dokonałem transakcji, ekspedient wręczył mi nabytek z czarującym uśmiechem i tu się zaczęła tak zwana gehenna. Wyszedłem z muszlą na ulicę i wszcząłem poszukiwania taksówki. Ale zatrzymani kierowcy odwracali się ode mnie z niesmakiem i pogardą. Wreszcie wybawił mnie z kłopotu jakiś życzliwy obywatel, który za skromne honorarium zaofiarował się odnieść mi muszlę do domu. Muszla taka oprócz budzącego zainteresowanie przechodniów kształtu ma to do siebie, że właściwie nie bardzo wiadomo, jak ją nieś ć. Mój wybawca umieścił ją sobie najpierw na prawym ramieniu, potem na lewym, ale widocznie było mu bardzo niewygodnie—ulokował ją sobie na głowie w kształcie jak gdyby ogromnego starorzymskiego hełmu. Ruszyli śmy w drogę; ja szedłem pierwszy, obywatel w hełmie podążał mym śladem. Weszliśmy w Aleje Jerozolimskie i nagle przed „Kopciuszkiem” zaczepił mnie przyjaciel, straszny gaduła. Chwycił mnie za guzik jesionki i począł opowiadać jakąś zawiłą historię. Człowiek w muszli stanął wiernie za mną. Nie było przechodnia, który nie interesowałby się moim sprawunkiem. Niektórzy podchodzili nawet, pukali fachowo w nabytek zgiętym palcem i pytali mego adiutanta: — Gdzie pan dostał muszlę, ile pan dał? — To nie moja muszla, tylko tego pana — odpowiadał z głębi muszli, jak z jaskini, ustokrotniony echem, lekko przepity bas. Jednocześnie wyciągnięta ręka wskazywała moją osobę. Kiedy zebrał się spory tłum, wyrwałem się wreszcie znajomemu, zostawiając w jego ręce guzik. ´ Scigani pełnymi zazdrości spojrzeniami, dotarliśmy wreszcie do przystanku i wsiedliśmy w tramwaj. Tu muszla budziła nie mniejszą sensację, a nawet szczerą wesołoś ć. Ponieważ kolanko zahaczało ustawicznie o rzemień od dzwonka i zatrzymywało bądź też uruchamiało tramwaj w nieodpowiednich momentach, mój pomocnik zmuszony był zdjąć sobie muszlę z głowy i trzymać ją przed sobą. Jechaliśmy czas jakiś w milczeniu, kiedy nagle mój towarzysz poczerwieniał, a następnie przybladł i szepnął mi nerwowo: — Trzymaj pan towar! — Dlaczego? —Bo spodnie mnie lecą, sprzączka mnie pękła od tej cholernej muszli—i mimo mego oporu wręczył mi fajansowy ciężar. Ugiąłem się lekko, a on tymczasem nerwowo chwytał pod paltem uciekające części garderoby. Kiedy uporządkował jako tako swe sprawy, rzekł krótko: —Dalej nie jede, wysiadam—nie tylko sprzączka, ale wszystkie guziki mnie odlecieli — i wysiadł. Zostałem sam na sam z muszlą. Co się dalej działo, trudno opisać. Na wszystkich przystankach, jakby się umówili, wsiadali sami znajomi i to tacy, których nie widziałem od szeregu lat. Gdy wreszcie zastała mnie z muszlą w drżących rękach pewna urocza kobieta, w której się po cichu podkochiwałem, postawiłem sprawunek na ziemi i odsunąłem się od niego jak najdalej. Ale współpasażerowie wyśledzili mnie natychmiast i zewsząd rozległy się wołania: — Panie szanowny, zabierz pan ten tron, wszyscy się o niego przewracają. — Zrezygnowany zbliżyłem się znowu do muszli. Wtedy zabrał głos konduktor: — Co pan dwa miejsca zajmujesz, usiądź pan na swoim towarze, to będzie luźniej. Półprzytomny usiadłem. I wtenczas wsiadła do tramwaju wycieczka z prowincji. Przewodnik spojrzał na mnie pełnym zachwytu i dumy wzrokiem i powiedział ze wzruszeniem: — I zwróćcie uwagę, obywatele, jakie to wygody instaluje się już w tramwajach naszej stolicy. Nie ma co prawda jeszcze naokoło tego odpowiedniej kabinki, ale będzie — nie od razu Kraków zbudowano. Wyskoczyłem w biegu. ˙ Zeberka króla Goździka Spotkałem na Krakowskim Przedmieściu pana Piecyka. Był zmęczony, miał zabłocone buty, ale na twarzy malowało mu się zadowolenie i jakby duma. —Co pan tu robi, panie Teosiu?—zagadnąłem dawno nie widzianego miłego znajomego. — Na dole byłem, na Mariensztacie, zobaczyć, jak robota przy tem nowem Kierbedziu leci! — No i jakież pan wyniósł wrażenie? — No, owszem, starają się chłopaki, nie można powiedzieć. I tak Bogiem a prawdą zaczyna mnie się ta cała kompinacja podobać. Z początku myślałem, że to wszystko do cholery podobne. . . Tramwaje i samochody zaczem pod górę na Krakowskie, żeby do dziury w ziemi wjeżdżali, i dopiero na Miodowej, żeby ni z tego, ni z owego na wierzch wyskakiwali. . . zdawało mnie się to niepoważne. A teraz widzę, że owszem, że może to być nawet niezłe. Na przykład Józia kamienicę będzie ze wszystkich stron widać, a do tej pory była schowana. — Jakiego Józia? — zapytałem zaintrygowany. — To pan nie wiesz, że ten dom pod Zamkiem do Poniatoszczaka Józia nale- żał? Król mu kazał postawić, żeby miał na wydatki. — Nie rozumiem. —Starożytnej historii pan w taki sposób nie znasz. To, uważasz pan, było tak. Poniatoszczak, ten co przed wojną na Piłsudskiego placu w charakterze pomnika, na koniu, w prześcieradle siedział, miał stryja, któren w tem czasie za króla był i w Zamku zamieszkiwał. Poniatoszczak jako kawaler w ułanach służył i znakiem tego „oliwa” był nastajaszczy i różne rozróbki po Warszawie uskuteczniał. Co i raz do króla przylatał z rachonkiem: a to kielner z Renesansu, a to Bursiak za kwiaty dla jakiejśartystki, a to znowuż nieboszczyk Kiliński za lakierowane oficerki, bo trzeba panu szanownemu wiedzieć, że Poniatoszczak ubrać się lubił i nosił się jak lalka. Zgniewało to koniec końców króla, kazał go zawołać jednego razu i mówi: „Józiek, jak pragnę zdrowia, co ty chcesz stryja z torbami puścić czy jak? Ja tak- że samo mam wydatki, tyż lubię sobie przyzwoicie podchromolić, tyż kawaler jestem i na konto wolnej miłości swój ekspens mam. Dla nas dwóch nie wystarczy. Już mnie tu minister skarbu parę razy podgrymaszał, że dwie pensje naprzód akontamy wybrałem, tak dłużej być nie może”. No i ma się rozumieć pojechał z niem do banku Skowronka na Bielańskie ulice, zaręczył za niem, pożyczkie dostali i wybudowali mu te chałupę koło Zamku — froncik i dwie oficynki. — Trzy pokoje z kuchnią na froncie sobie zostawisz, a oficyny lokatorom się wynajmie. Każdego ósmego przejdziesz się po mieszkaniach, komorne zbierzesz i będziesz miał na ochlaj. Więcej o żadnych rachonkach nie chce słyszeć i kielner nie kielner, lubiler nie lubiler, każdego jednego na zbite szyje ze schodów własnor ęcznie spuszczę—w te słowa król się wyraził, potem koronę na głowę i poszedł do Łazienek na spacer. W ten deseń tak zwany pałac „Pod Blachą” powstał. Na razie król z okien Zamku kapował, o której Poniatoszczak do domu wraca i kogo ze sobą przywozi, i nieraz przez lufcik go sztorcował. Ale koniec końców nic z tego nie wyszło, bo wojna się zaczęła i ochrona lokatorów. Całe komorne Józkowi na paczkie papierosów nie wystarczyło. Potem postawili Nowy Zjazd i pałacu „Pod Blachą” wcale za niem nie było widać. Teraz znowuż stał się widocznem, ale cóż, są przeszkody w robocie i znowu ż król jest w to wmięszanem. — Także Stanisław August? — Nie. W tem wypadku Goździk. — O! — Tak jest. Uważasz pan, jednego razu przyleciało na te budowę paru starszych facetów z bródkamy i w okularach i zaznaczają, żeby przestać kopać dziurę dla tramwajów za pomocą maszyny, tylko ręcznie, łopatamy. Bo podobnież par ę tysięcy lat temu nazad za króla Goździka było w tem miejscu jakieś miasto i meble się po niem zostali. Faktycznie jakby taka parowa kopaczka wjechała królowi Goździkowi do stołowego pokoju, mogłaby całe urządzenie w drebiezgi rozbebeszyć. Totyż roboty zostali wstrzymane, a uczone faceci szukają rzeczy po nieboszczyku Goździku. Raz krzyk zrobili, że znaleźli cmentarz z tamtych czasów. A trzeba panu szanownemu wiedzieć, że te staroświeckie warszawiacy nie chowali nieboszczyków w trumnach, tylko podobnież w garnkach, czyli tak zwanych urynach. Totyż jak te profesorowie znaleźli w gruzach garnek z koś ćmi, mało ze skóry z radości nie powyskakiwali. Porozkładali te kości na słońcu i dawaj się jem przyglądać, mierzyć calówkamy i fotografie z nich zdejmać. Ale przyszła jakaś baba, garnek jem odebrała i zaznacza: — To moje naczynie — mówi — w tem miejscu na Mariensztacie budkie z warzywem miałam i jak raz w pierwszy dzień powstania krupnik na żeberkach sobie gotowałam. Jak zaczęli strzelać, ma się rozumieć, uciekłam i krupnik ze wszystkim musiał się wygotować, a potem ziemia garnek przysypała, ale w piekle bym go poznała. . . I poszła z garnkiem, zostawiła jem tylko żeberka. Oni to właśnie w charakterze rzadkich zbiorów do muzeum podobnież zostaną zabrane. — Wolne żarty, panie Teosiu, na terenie budowy tunelu podobno dokonano cennych odkryć archeologicznych. . . — Możliwe, w każdym razie, czy to cenne odkrycia, czy wieprzowe żeberka, tunel za długo czekać na nich nie może. Diabeł pod gazem Wielkim urozmaiceniem świąt na Targówku, Nowym Bródnie, Szmulowiźnie i Kamionku były przez długie lata występy tak zwanych Herodów. Dziś zwyczaj ten upada, nieliczne jednak ich zespoły krążą jeszcze w okresie Bożego Narodzenia po przedmieściach Warszawy. Jak wygląda przedstawienie takiej trupy w mieszkaniu państwa Koralików na ulicy świętego Wincentego, postaramy się zobrazować poniżej. Podczas ożywionej zabawy świątecznej na korytarzu rozlega się dzwonek ręczny, w chwilę później wchodzi do mieszkania alegoryczna postać, w której łatwo poznać anioła, i mówi: — Przepraszam państwa, zapytanie zadaje, czy można w tem mieszkaniu przedstawić króla Heroda? — Owszem, o wiele ma się rozumieć nic nie zginie, to dlaczego nie. — Pani szanowna zdaje się dwuznacznie nasz obcięła, jako anioł, zmuszony jestem się obrazić. — Broń Boże, nie posądzam, ale wszyscy wiedzą, że z Herodamy same złodzieje chodzą. W zeszłym roku w naszem domu Herody dwie poduszki i ścienny zegar legurator wynieśli. — To nie z naszej partii, tamte byli z Pelcowizny, a my jesteśmy z Nowego Bródna i takie mamy wychowanie, że pieniądze mogą na stole leżyć i grosz podczas przedstawienia nie zginie. Do rozmowy nagle wtrąca się diabeł, który wszedł z resztą trupy: — Tak, tak, pani Koralikowa, ja ręczę. — W imię Ojca i Syna, głos poznaję, a osoby nie widzę. . . — Nic dziwnego, bo maskie diabelskie mam na twarzy, ale zaraz zdejmne, to się pani przekona, z kiem okolicznoś ć. — Tu szatan zdejmuje maskę. — Pan Miętus! — W osobistej osobie. Całuję rączki, ściskam za polędwiczkie. — Pierw bym się śmierci spodziewała, aniżeli że pan Miętus za diabła z Herodamy chodzi. — Ja? Od małego szczeniaka. U nasz w rodzinie ta rola z ojca na syna przechodzi. Ja jestem czwartem diabłem z kolei. A także samo derekcję całego przedstawienia mam pod sobą. — No o wiele tak, to ma się rozumieć prosiemy Heroda nam odegrać. — Dobra jest. Zaiwaniaj, Olek! Ale z kanapy odzywa się gospodarz lokalu: — Zaraz, zaraz, nic pilnego, najpierw musiem razem wypić jednego. — O, co to, to nie. Nie mamy prawa —niespodziewanie oponuje anioł. — Dlaczego? — Bo religijnego przedstawienia pod gazem nie można odgrywać. Pan szanowny nie ma pojęcia, co się wyrabia, jak na przykład taki diabeł się naoliwi. Dwa lata temu nazad zagazował się Miętus w drobne kaszkie i przyśliśmy do jednego mieszkania, a on roli nie mówi, tylko kręci się jak głupi, skika i sobaczy gospodarza, a także samo gości. Potem na otomanę wskoczył i wbił widły w sufit, tak że trzy cegły wylecieli, a wideł wcale nie można było wyjąć. Wszyscy ciągli, nasza ferajna i wszystkie goście, pan młody i panna młoda — bo tam jak raz wesele się odbywało — a widły stali jak mur. Przez całe święta w suficie siedzieli, a my zmuszone byliśmy o drugie się postarać, bo bez wideł nie ma diabła, nie można z Herodami chodzić. — No tak, ja rozumie, że z nadużycia ankoholu mogą być wypadki, ale jeden dziecinny pod świąteczną zakąskie jeszcze nikomu nie zaszkodził. — No faktycznie, po jednem możemy wypić. —Kiedy tak, to już siadajcie, panowie, do stołu na chwileczkie. Panie diabeł, pan na otomanie koło mnie. Anioł jako osoba duchowna pod choinką, król Herod, śmierć z drugiej strony, a sołdaci będą stać, bo młodziaki. Nalane — i odjazd. —Swojem porządkiem pan, panie diabeł, jako derektor całego interesu musisz mieć dużo roboty, żeby ich wszystkich wytresować. — To jeszcze frajer, każdemu jednemu role się pisze na papierze i musi się nauczyć na pamięć, a nie, to kopniaka w krzyż i bierze się drugiego. Ale podebrać żeby każden, jak się należy, pasował do figury, którą ma odstawić, to jest najważniejsze. Na przykład anioł nie może być rudy, bo wiadoma rzecz, że każden rudy jest fałszywy. — No a ubiory skąd panowie bierzecie? —Wszystko własna robota. Herod dostaje epalety ze złotego papieru, ostrogi i ma się rozumieć bagnet. Berło robi się z tłuczka od kartofli pomalowanego złotą farbą, są z tego nieraz nieprzyjemności. Na przykład w zeszłym roku moja matka długi czas nie mogła doszorować tłuczka i ojciec zrobił jej małżeńską scenę, że mu złote kartofle do barszczu podała. Z ubraniem dla diabła zmartwienia nie ma. Kożuch do góry włosem się przewraca, na głowę wkładam barankowe czapkie z rogamy, widły w rękie i gotowe. — No a ogon? — Na ogon bierze się, uważasz pan, pogrzebacz, naciąga na niego naturalny ogon wołowy z kitą i wbija w niego szpilki na sztorc. — Na co szpilki? — Starszy człowiek, a życia pan nie znasz. Przecież dzieciaki by od razu diabłowi ogon urwali, a tak który złapie, na szpilki się natnie i żywo puszcza. Na sam koniec ogona dzwonek się przywiązuje i za pomocą sznurka pod kożuchem cały mechanizm porusza, o, słyszysz pan?! Mogie ogonem kręcić, jak chcę, w każde stronę i w kółko. Patrz pan, a dzwonek cały czas słychać. — Rzeczywiście wynalazek, można powiedzieć, praktyczny. — Teraz co się tyczy śmierci. . . — Zaraz chwileczkę, co to tak załata? Czujesz pan? Może to który z tych młodziaków? — Nie, to widły tak podjeżdżają stajnią. Zwyczajnie, dorożkarskie. —Możliwe. No to w taki sposób wstaw ich pan za choinkie, bo mgłości można dostać. — Nie mogie, przedstawienie się zaczyna: Wielkie pretensje do państwa wnoszę. Dla króla o krzesło proszę. Król siada na środku pokoju i deklamuje z przejęciem: Jam król Herod, pan nad pany. Niebo z gwiazdamy, woda z rybamy, ziemia z kwiatamy, powietrze z ptakamy, to wszystko leży pod mojemy nogamy. Na mój rozkaz, na moje zawołanie, niech mnie tu fetmarszałek stanie! — Miętus, weź no widły troszkie w lewo, bo faktycznie niemożebnie się ich odczuwa. Diabeł przekłada widły do lewej ręki i przedstawienie toczy się dalej, pozostawiaj ąc po sobie na długo miłe wspomnienie. Spółdzielcze czworaczki — Co pan powiesz, panie Krówka, do tych łódzkich kantowanych czworaczków? — Do jakich czworaczków? —To pan nie wiesz, że w swojem czasie w mieście Łodzi czworaczki na świat przyszli? — No, owszem, czytałem, ale dlaczego pan mówisz, że kantowane? Nie było ich czterech? —Owszem, na sztuki się zgadzają, czterech było, tylko że nie wszyscy w Łodzi się porodzili i każden inszą mamusie miał. — Wiesz pan, że to rzadkoś ć. Cud! — Nie cud, tylko kant. Rozchodzi się o to, że jedna szemrana łodzianka wykompinowała na mieście trzech małych pętaczków, dorzuciła jednego swojego i kazała jem czworaczki odstawiać. Zleciała się publika, gazety na papier to wzięli — i interes poszedł jak lalka. Z całej Polski ludzie zaczęli się zjeżdżać, forsę przysyłać i pościel. Pieluchy wagonamy nadchodzili, a samych wózeczków na rysorach z ceratowemy budkamy sztuk do trzydziestu nadeszło. —Patrz pan, kto by się spodziewał, że w Łodzi coś podobnego potrafią ludzie wykompinować. Warszawa by się nie powstydziła. Bo przecież to nasze rodaki sprzedali frajerom z prowincji tramwaj, most, kolumnę króla Zygmunta i Główny Dworzec na dancing wynajęli. Ale czworaczki to tyż nielichy wynalazek. — Co pan chcesz, wyrabia się Łódź przy nas pomalutku. — Przez te autobusy. W niespełna trzy godziny z Piotrkowskiej jesteś pan na Marszałkowskiej. Jeżdżą ludzie tam i nazad i kultura się rozchodzi. — Tylko właśnie to przykre, że wszystko się wysypało. Już od początku podejrzliwe się wydawało niektórem, co te czworaczki widzieli, że nie bardzo do siebie podobne. Czworaczka prawo kropka w kropkie braciszka przypominać tak, że przeważnie muszą być ponumerowane. A tu jeden czarny kindziorek, drugi blondyn, świński kolorek, trzeci piegowaty jak wielkie nieszczęście, a czwartego znowuż rano i wieczór trzeba było brzytwą golić, z powodu silnego zarostu na brodzie. — Zalewasz pan. — Skarz mnie Bóg, prawdę mówię. Broda mu w ciepłej poduszce w trymiga odrastała, bo dwadzieścia dziewięć lat sobie liczył i przedtem, zaczem go ta paniusia za czworaczków zgodziła, w cyrku Nr l za liliputa się zatrudniał z powodu małoletniego wzrostu. Przez niego właśnie ta cała draka się zrobiła. — W jaki sposób przez niego? — A w taki, że raz ta mamusia poleciała na pocztę po forsę, a jemu kazała braciszków bawić, przewijać i temuż podobnież. I co się robi, w tem trakcie przychodzą dwie paniusie z prezentamy i patrzą, że trzy czworaczki naparzają się grzechotkamy, a czwarty postawił przed sobą literka, szklankie, trzydzieści deka włoskiego salcesonu na papierze rozłożył — gazuje sobie oraz zakąsza. Ma się rozumieć, paniusieczki pomgleli, a później polecieli po milicję. I teraz mamusia ma mieć poważne trudności, ponieważ się wydało, że już raz na trojaczki publikie w ten deseń nacięła. — A po mojemu bez dania racji milicja się w to wtrąciła. Za co przykrości? Nie mogła kobieta sama dać rady—to założyła spółdzielnie i po mojemu nagrodę powinna otrzymać. — Za co? — Za prawidłową orientację polityczną! Od kiedy to prywatny sektor ma być ważniejszy od spółdzielczego?! Szkoda gadać, nadgroda się należy za to, a także samo za smykałkie i ambicję narodową. Na razie postarała się o trojaczki, potem skompinowała czworaczki, w przyszłem roku mogła dostarczyć pięciu pętaków. Za dwa lata sześcioraczki nasza ojczyzna posiada i Ameryka ze swojemi pięcioraczkami leży u nas czy nie leży?! — Jak neptek!!! Trzy Ewy — No i kiedyż pan wraca do Warszawy, panie Walery? — zagadnąłem pana Wątróbkę, gdyśmy się spotkali rano na iwonickim deptaku. —Tylko patrzyć, wpadnę jeszcze na dzień-dwa na te Odzyskaną Wystawę do Wrocławia i smaruje prosto do siebie na Szmulki. Bo wiesz pan, Bogiem a prawd ą, jużem się mocno stęsknił za tą naszą rozbebeszoną stolicą kochaną. Jak się człowiek przyzwyczai do gruzów, to go zieloność męczy. Nie można żyć stale i wciąż w Saskiem Ogrodzie. Bez tramwajów także smutno: przyciśli pana rodaki do ściany, tak że oczy panu szanownemu na wierzch wyleźli, toś pan wiedział, że ruch, życie. . . a tu za dużo luzu. No i sam się dziwie, ale za Gienią tęsknotę odczuwam, a także samo za szwagrem Piekutoszczakiem. Widząc, że oblicze pana Walerego zasnuła mgła wspomnień, przerwałem je pośpiesznie: — A jak się pan czuje, pomogły panu wspaniałe iwonickie wody? —Rzecz jasna, że pomogli—raptus byłem, byle czego nerwowy się robiłem, a teraz, patrz pan, mucha mnie już pięć minut po nosie chodzi, a mnie to nie przeszkadza, niech ją cholera weźmie, niech chodzi, palcem nie ruszę. A już najwięcej spodobała mnie się ta borowina. Na oko zwyczajne, uważasz pan, błoto, że obrzydliwość spojrzeć, a okazuje się lekarstwo na romantyz. Darcie miałem w kolanach, wziełem jedne takie kąpiel i jakby ręką odjął. — Co pan mówi, po jednym zabiegu? To niemożliwe. —Niech ja skonam. A było, uważasz pan, tak: poszłem na te borowinę, ale że widzę długi ogonek romantyków czeka, wtranżoliłem się na waleta do tej łazienki z drugiej strony. żywo żem się rozebrał i dawaj się tem błotem smarować tak, jak mnie doktor kazał. Zabłociłem się, uważasz pan, jak nieboskie stworzenie. Oczów nie było mnie widać. „Jak się leczyć, to się leczyć” —myślę sobie. Położyłem się na takiem łóżku i leże. . . Patrzę, a tu drzwi się otwierają i zdrętwiałem — trzy kobiety wchodzą: broneta, blondyna i taka mieszana. . . — Krępowało pana to, że był pan nie ubrany? — Nie o to się mnie rozchodziło, tylko o to, że oni byli rozebrane do rosołu, każda jedna za Ewę w raju. Myślę sobie: krewa. Bez pomyłkie do damskiej łaźni wlazłem. Jako facet z salonowem otrzaskaniem przymknąłem na razie oczy, ale to jedno, to drugie same mnie się roztwierało. Co tu robić, jak pragnę zdrowia?! Z rozpaczy zacząłem to tu, to tam grubiej błota sobie dorzucać, żeby mnie trudniej było poznać. Z miejsca przestałem żałować, że Gieni tu ze mną nie ma, ładnie bym wyglądał, jakby mnie tak między temy Ewamy nakryła. A tu na dobitek nieszczęścia jedna niemożebnie zabłocona, co koło mnie le- żała, zapytanie mnie robi: — Czy pani też chce mieć dzieci? —Owszem, ale niekoniecznie—mówię piszczącym głosem—słyszałam, że to podobnież męczące. Jakoś mnie nie poznała, ale ciągle miałem mojra, co będzie, jak się mnie umyć każą. Już chciałem, było nie było, w charakterze oblepionej błotem kalikatury do swojego mieszkania w wypoczynkowem domu pryskać, ale kąpielowa popchła mnie pod prysznic. Masz pan pojęcie, co się działo, jak błoto ze mnie obleciało. Trzy Ewy zemgleli, a kąpielowa dawaj mnie ganiać. Złapałem ubranie pod pachę i cudem najechałem do lasu. I co pan powiesz, strzykanie w kolanach z miejsca mnie przeszło i więcej do borowiny, żeby mnie doktor na kolanach prosił, nie pójdę. — Przygoda istotnie niemiła, ale przyzna pan, że Iwonicz pod sprężystym kierownictwem dyrektora Gójskiego podnosi się stale z wojennego zaniedbania. Przyzna pan również, że udostępnienie kuracji w uzdrowiskach światu pracy to osiągnięcie niezwykłej doniosłości. — A ja nie powiem, w wyścigu pracy przeszkadza, norm przekraczać nie pozwala. . . — Co też pan mówi? Chyba wręcz przeciwnie, stwarzając tężyznę, ratując zdrowie, sprzyjać będzie tylko tym rekordom. . . — Zależy jak w jakiej branży, w mojej tylko zastój i mortusowy kryzys może wywołać. — A w jakim pan dziale wytwórczości pracuje? — To pan nie wie? W państwowej fabryce aniołków. — Jakich aniołków? — Zwyczajnych aniołków do trumienek, a także samo girlandki wyrabiamy. Tyż mamy życzenie się odznaczyć, tyż chcemy przekraczać, a jak wszyscy będą takie znowuż zdrowe, to komu będą potrzebne girlandki i aniołki? Leżem, panie szanowny! W bufet go, w bufet! Stadion szalał, w powietrzu krzyżowały się namiętne, pełne ognia okrzyki: — Kolka, nie daj się! — W „michę” go, Toluś, w „michę”! Ze szczytu olbrzymiego fabrycznego komina, gdzie ulokowało się kilku nie płacących mecenasów boksu, dolatywały wołania: — Hakami, Toluchna, hakami. . . Na całej widowni, nie wyłączając milicji i orkiestry, jeden był tylko człowiek, któremu nie udzieliło się ogólne podniecenie. Z chłodnym, angielskim prawie spokojem gryzł solone amerykańskie fistaszki z trzymanej na kolanach sporej puszki i mówił sceptycznie do sąsiada: —Lipa! Mordobicie w watowanych rękawiczkach, kudy tam boksowi do francuskiej walki! Dawniej byli herkulesy, sztuka w sztukie każdy jeden dziesięć pudów ważył, gięś jak nic na kolację opchnął i półmisek kartofli, a za godzinę apiać był głodny i na nowo mógł wbijać w krzyże. Pamiętam jednego Turka z wielkim kindziorowatem łbem jak komoda. Takie miał siłę, że nikt mu nie mógł dać rady. W tych włosach cała ikra mu widocznie siedziała! — Co mają, panie szanowny, kindziory do fizycznej siły? — zapytał ze zdziwieniem sąsiad. —Z kiem się pan sprzeczasz? Zajrzyj pan do Starożytnego Destamentu, to się pan przekonasz. W dawniejszych czasach był taki siłacz, co miał takie szopę na łbie jak ten Turek, o którem miałeś pan zaszczyt ode mnie przed chwilą słyszeć. Do fryzjera za żadne pieniądze nie chciał iś ć, aż nareszcie narzeczona mówi mu przed Wielkanocą: — Idźże do cholery, ostrzyż się trochę na święta, bo wstyd mnie w towarzystwie robisz. Wtenczas się dopiero przyznał, że nie może, bo w tych włosach cała jego siła siedzi. A musze szanownemu panu zaznaczyć, że oprycha to był, jakich mało. Każdemu mordę bił na cement. Takim prawem wszyscy się go bojeli. Wojsko na niego wysyłali, a on całemu pułkowi sołdatów kota popędził. Koniec końców, jeden gienierał zbajerował jego narzeczone, żeby jem pomogła do niewoli go wziąś ć. Tak tyż się stało. Zagazował się ten dany siłacz na pestkie i położył się kimać, a narzeczona maszynkie spod poduszki wyjęła, raz-raz zerem do skóry go obstrzygła i dała znać gienierałowi. Przyszli sołdaci i zabrali go jak swojego. Każden pętak mógł go potem, ile chciał, sobaczyć, a on nawet palcem nie mógł ruszyć, taki się zrobił słabosilny. — No i co się z niem stało? — Tak było, dokąd mu włosy nie odrośli. W pułkowej kuchni tyrał. Kartofle obierał, menażki zmywał, a kucharze leli go warząchwiami, ile wlazło. Nawet muzykanci z orkiestry przychodzili go sztorcować. A on siedział jak gambeta, ani me, ani be. Ale nikt się nie skapował, że włosy przecież odrastają. W dwa miesiące piórka mu już tak podrośli, że na poleczkie zaczął się czesać i jednocześnie krepę w muskułach poczuł. Ale nic nikomu nie mówi, tylko dalej statki zmywa i kartofle struże. Jednego dnia gienierał przechodzi podwórkiem, łeb bez okno do kuchni wsadził i zaczyna się z tego przegranego atlety podśmiewać. A ten nic nie mówi, tylko mokrej ścierki bierze i jak nie zajedzie gienierała przez mordę. Tamten na razie zbaraniał, ale zaraz gwizdek wyjmuje i cały pułk woła. Ale Samson — bo jemu Samson było — największe warząchiew złapał i dawaj wojsko rozumu uczyć. Porozpędzał ich po całych koszarach, a sam na giełdę czyli tyż do teatru najechał, detalicznie nie wiem, dosyćna tem, że budynek był z filarami. Zebrało się dwa tysiące chojraków, przylecieli za niem i chcieli go stamtąd wygonić. A on się podparł rękami o dwa słupy i całe budowle w drebiezgi zawalił. Natłukło się ich tam do nagłej krwi, a jemu nic, bo osobisty materac z kindziorowatych włosów miał na łbie. . . W tej chwili nowy straszliwy krzyk zagłuszył wykład pana z fistaszkami. — Szymura. . . Szy-mu-ra. . . za-su-waj. . . za-su-waj! — W „bufet” go. . . w „bufet”! Bezpłatni mecenasi boksu z emocji wpadli, zdaje się, do komina. Tylko spokojny pan gryzł wolno solone orzeszki i mówił: — Kudy jem do Samsona! Jedzie, jedzie pogotowie — Wiesz pan, panie szanowny, o czem myślę w Wilie, jak choinkie się zapali i karpia w szarem sosie żona na stół stawia? O tych, co nawet w takie uroczyste święto zmuszone są czuwać nad namy i przyuważać, czy ja czyli tyż pańska osoba ością się nie udławi, a także samo na wypadek nadużycia przez nasz produktu żywnościowego albo monopolowego artykułu z samochodową pomocą nam doskoczyć. . . Jednem słowem, o Pogotowiu Ratunkowem w marzeniu się znajduje — rzekł do mnie pan Piecyk, gdyśmy wracając z przedświątecznych zakupów ujrzeli na moście Poniatowskiego szybko mknącą karetkę z matowymi szybami. — Pogotowie zawsze było oczkiem w głowie Warszawy — podjąłem — rywalizować z nim mogła jedynie chyba straż ogniowa. Kiedy rozlegała się znana wszystkim trąbka sygnałowa, wozy zjeżdżały z drogi, przechodnie, tak jak my teraz, oglądali się za nim z sympatią. Wiedzieli, że gdzieś na jakiejś ulicy, pod nie znanym im adresem, czeka pomocy murarz, który spadł z rusztowania, dziewczyna, co napiła się jodyny, czy metalowiec ze zmiażdżoną przez maszynę ręką. . . — Tak jest — zgodził się pan Piecyk — chociaż i nad ankoholikiem również także samo roztaczało swoją opiekie. Tu pan Teoś rozpoczął barwny zarys historii tej zasłużonej instytucji. — Najsampierw, panie szanowny, była zwyczajna ślubna kareta, w której siedział facet w dęciaku z bródką i sakwojażem na kolanach. Facet to był doktor, w sakwojażu znajdowali się lekarstwa, igła, szpulka nici i doktorskie noże do operacji. Kareta posuwała wszędzie, gdzie tylko wypadek się jaki uskutecznił. Na Pragie, nie na Pragie, na Mokotów, nie na Mokotów, nawet i na Saskie Kiępe, gdzie w owem czasie zabawy towarzyskie „Pod dębem” się odbywali i skąd co niedziela koszamy zęby kielnierzy wynosili. Rzecz jasna, że w tej karecie chory swojej wygody nie miał i często gięsto cierpiącego na białe gorączkie pacjenta doktor na kolanach musiał trzymać i „a a a a kotki dwa” mu śpiewać, żeby spokojnie jechał i szyb w karecie nie wybijał. Później zafondowała nasza Warszawa Pogotowiu już lepsze komunikacje: karetkie podłużne z lagrowemi szybami, w dwa konie i z łóżkiem dla słabosilnej ofiary losu, którą trzeba było do szpitala czyli tyż do domu zataskać. Doktorowi, w miejsce dęciaka, kupiło się fest czapkie z niebieskiem denkiem, felczer i furman otrzymali także samo eleganckie liberie. Narzędzia i lekarstwa mieli dla siebie specjalny kuferek. Na ścianie wisiała szpryca z sikawką do płukania żełądka. Wtenczas warszawskie ankoholiki nabrali szaconku dla Pogotowia. Jak się o tej szprycy z sikawką po Warszawie rozniosło, niejeden moczymorda chociaż w nieprzytomnem stanie w rynsztoku leżał, to jak tylko trąbkie usłyszał, zrywał się i na czworakach chodu do domu. Bo to podobnież bardzo nieprzyjemna miała być operacja. Gumowy szlauch pięć łokci długości do samego żełądka doktor pijaczynie wpychał i pięć kubłów zimnej wody za pomocą tej szprycy do żełądka wpompowywał. Rzecz jasna, że musiało pomagać, bo o wiele nawet taki kizior miał w żełądku dwa litry ajerkoniaku na spirytusie, a doleli mu do tego piętnaście litrów wachy, to co mu się wytworzyło? — Kawa z kożuszkiem. Ma się rozumie ć, że od razu wracał do przytomności i trzeźwy jak nowo narodzony dzieciak posuwał do domu. A tak się kiziory tej pompy bali, że niejeden ze wszystkiem pić przestał.Wiadomo—nie wszyscy. Na przykład mój wujo, niejakiWężyk, nie zniechęcił się tem zupełnie, tyle tylko, że między doktorami zaczął jak w ulęgałkach przebierać. Jak przyjechał młodziak świeżo z terminu w szpitalu wypuszczony, wujo Wę- żyk nie zgadzał się na operacje. —Zmiataj, doktorszczak, nazad na stacje, niech ktoś starszy przyjedzie, tatuś albo mamusia—za słaby mam żołądek na to, żebyś się pan na niem pompowania uczył. — No i co lekarz na to? — zapytałem z zainteresowaniem. — Zabierał szpryce nazad i jechał na Leszno. Stamtąd przyjeżdżał starszy doktor i on dopieru wuja, jak się należy, płukał. — To chyba niemożliwe, żeby dla pierwszego lepszego pacjenta Pogotowie dwa razy się fatygowało? —Jak pana szanuję, tak było. Ale weź pan pod uwagie, że wujo nie był pierwszem lepszem pacjentem, tylko klientem stałem. Nie było tygodnia, żeby Pogotowie najmamiej dwa razy do niego nie przyjeżdżało. Wszystkie doktorzy znali go osobiście, z felczerami był „ty a ty”. Konie nawet z daleka go już poznawali. Ale jak nastali w Pogotowiu samochody, dopiero wujo zrobił się honorowy. Wszystkie karetki znał na pamięć i wybierał sobie najlepszą. Ta najlepsza nazywała się „Józef”. To jak przyjechał po niego „Kaźmierz” czyli też „Jadwiga”, wujo raban toczył, że trzęsą, i musieli „Józefa” przysłać. — Wie pan, że to zdumiewające, po prostu nie do wiary. — Skarz mnie Bóg, tak było. Sam wujo Wężyk mnie to opowiadał, a on po pijanemu nigdy nie kłamał. Teraz znowuż nowość w Pogotowiu zaprowadzili: na stacji własny szpital posiadaj ą, w którym chory przez parę dni może sobie leżyć, zaczem go gdzieś nie upchną. I Pogotowie nie potrzebuje już z taką ofiarą losu po całej Warszawie, jak z nieświeżem jajkiem, jeździć i wszędzie być przeganianem z powodu tak zwa- nego braku miejsc. Dawniej zdarzali się wypadki, że zmuszone było podrzucić chorego szpitalowi i chodu. U nasz, na Targówku, jeden młodziak w mężatce się zakochał i żyłę żyletką sobie frajerzyna przeciął, potem na obrusie krwią napis w te słowa skopiował: „Anielciu, kocham cię!” Napis z wykrzyknikiem na końcu był już gotów, tu krew w dalszym ciągu się leje. Wtenczas ten ów samobójca myśli sobie: „O czem więcej będę do tej cholery pisał? Wystarczy” i chciał krew zatamować, ale nie mógł, no to, ma się rozumieć, buch w taksówkie i do Pogotowia.Wtem właśnie temczasowem szpitalu się leczył, a obrus Pogotowiu na pamiątkie wręczył, w charakterze rzadkiego arcydzieła sztuki. A niezależnie pijaki znowuż wygrane. Bo jak dawniej Pogotowie takiego pokancerowanego oliwę do domu odwiezło i ślubnej małżonce wręczyło, ona jeszcze od siebie tłuczkiem coś niecoś mu dołożyła. A teraz obecnie, skoro jeżeli w szpitalu leży i obłożnie chorego odstawia, żona z kwiatamy go odwiedza. No nie? — Tak, tak, Pogotowie to pożyteczna instytucja. G — jak Gienia Nie można powiedzieć, żeby zatelefonowanie z Warszawy na Pragę należało do rzeczy najłatwiejszych. Z czterech aparatów „miejscowych” w Urzędzie Telekomunikacyjnym na Nowogrodzkiej trzy zazwyczaj nie odpowiadają. Przed kabiną, zawierającą czwarty, stoi zbity tłum patrząc przez szybę z głuch ą nienawiścią na zgorączkowanego faceta, który od dłuższego czasu walczy rozpaczliwie o połączenie. A gdy wreszcie wychodzi mokry, z rozwianym włosem, wszyscy zarzucają go pytaniami: — No i co, dostał pan? — Dostałem — szepce cicho i bez sił opada na ławkę. W kabinie siedzi już następca mocujący się z milkliwym aparatem. Wiedząc o tym wszystkim ze słyszenia, długo się wahałem, zanim powziąłem decyzję zatelefonowania z Nowogrodzkiej do swego przyjaciela Mizgalskiego, pracującego w państwowej fabryce musztardy i marynowanych korniszonów na Pradze. Do kabiny, o dziwo, dostałem się niezwykle łatwo, połączenie otrzymałem po dziesięciu minutach, a więc, można powiedzieć, błyskawicznie. Trudności zaczęły się później. — Czego? — odezwał się w słuchawce zachrypnięty baryton. — Czy jest pan Mizgalski? — Jak? — Mizgalski. — Gwizdalski?!? — Nie. . . Mi-zgal-ski. — Trrrrrr! Odpowiedzi nie dosłyszałem, gdyż lewy bębenek prześwidrował mi jakiś dotkliwy terkot, a w ślad za tym jakiś podniecony bas powtórzył trzykrotnie: — Proszę Piusa. . . proszę Piusa. . . Proszę Piusa. . . Po czym nastąpiło beknięcie podobne do przeciągłej czkawki i znowu odezwał się zachrypnięty baryton z fabryki musztardy: — Jak się nazywa? — M-i-z-g-a-1-s-k-i. — Aha, Migdalski. Dwa beknięcia i terkot. — Ależ, nie. . . Mizgalski. — Totyż mówię: Migdalski. Tu włączył się znowu bas: — Proszę Piusa. . . proszę Piusa. . . Trata. . . trata. . . tratatata! Bum! Bum! Teraz znowu w rozmowę wdarły się potężne tony „Marsza generalskiego” w wykonaniu jakiejś niewidocznej orkiestry wojskowej. Fabryka korniszonów przepadła mi na chwilę, ale odnalazłem ją znowu. — Mówię panu jeszcze raz, że u nas żadnego Migdalskiego nie ma. — Niech pan dobrze słucha: M — jak Maria. . . I — jak Irena. . . Z — jak Zuzanna. . . G — jak Genowefa. . . A — jak Anna. Znowu „Marsz generalski”. — Słyszy mnie pan: L — jak Lucyna. . . S — jak Sabina. . . — Panie szanowny, słyszyć pana słyszę, ale nic nie rozumie. Z początku szukasz pan jakiegoś Gwizdalskiego, któren się podobnież nie nazywa Gwizdalski, tylko Migdalski, a potem pytasz się pan: jak tam Gienia, jak tam Jerena, jak tam Sabina i jak Andzia?! A skądżeż ja mogie wiedzieć, kiedy ja ich wcale nie znam?! —Proszę Piusa. . . proszę Piusa!. . . —odezwał się znowu, ale tym razem bardzo stanowczo, bas. Towarzyszyła mu wyżej wzmiankowana orkiestra wojskowa. — Tylko nie pijusa! Tylko nie pijusa! — odpowiedziała na to fabryka musztardy. — Sameś pan pijus. Zagazował się w dechę, w knajpie przy muzyce sobie siedzi i chociaż czkawka go męczy, do państwowej instytucji po dziewczynki dzwoni. Deżurnemu woźnemu urzędować nie daje. Moczymorda! — Proszę Piusa, proszę Piusa, proszę Piusa! — Idź spać, łachmyto, nie męcz pracującej jednostki! Poszedłem. Kinofikacja — Panie Krówka, co się z panem stało, jak pan wyglądasz, w samochodowej katastrofie wzięłeś pan udział czy jak? Oczy podfonarzone, twarz na krzyż oblepiona plasterkami, rękaw na agrafkach, połowy włosów też pan zdaje się nie posiadasz. —Nie śmiej się pan z cudzego nieszczęścia—mnie dziś, a pana jutro.Wkinie byłem. — Co pan mówisz? — To, co pan słyszysz. Idę sobie wczoraj przez Chmielne i patrzę, że ogonek tylko do Brackiej, nie do Nowego światu jak zawsze. Totyż powiedziałem sobie: „Dzisiaj, Feluś, się dostaniesz”. A trzeba panu wiedzieć, że od wojny jeszcze nie byłem. Stanąłem ma się rozumieć w ten ogonek i stoję, a była, uważasz pan, dziesiąta rano, pogoda ładna, nawet chwilowo i słońce się pokazywało. Totyż myślę sobie: „Można postać”. — Ale błoto przecież do pasa było? — Tylko miejscami. Tu, gdzie ja stojałem, ledwo do kostek. Nawet, nie można powiedzieć, było wesoło. Młodziaki różne hece uskuteczniali, najgorzej tylko z temi samochodami. Jak mała dekawka przelatała, tośmy sobie tylko oczy zasłaniali i wystarczyło. Ale jak się pokazał autobus, naród na ściany się wdrapywał. Ale to nie pomagało, bo błoto kwiatki na pierwszym piętrze ludziom podlewało w oknach. Po godzinie mokre byliśmy do suchej nitki. Twarze wszyscy mieliśmy w czarne kropki. Dreszcze tak ogonkiem trzęśli, że aż szyby w sklepach dzwonili. — No i o której żeś pan dostał się do środka? — O ósmej wieczór. — Ale już łatwo? — No, owszem, chociaż byli pewne trudności. Ogonek szedł honorowo i nie tłoczył się, ale za to zebrała się przy bramie jakaś ferajna, która na waleta chciała się dostać do kina. I, uważasz pan, jak te dali ogonkowi dubla, zaczęła się „kinofikacja”! Przede mną szedł jakiś facet z żoną. Ta żona, uważasz pan, jak to kobieta, wleciała do bramy, chociaż bileter nie chciał jej wpuścić, i ciągnie ze sobą za krawat tego męża. Wtenczas milicja myśląc, że ten gość się pcha na siłę, za frak go i do tyłu. A ta żona nie puszcza, tylko ciągnie do bramy. Patrzę, a facet się prawidłowo dusi, oczy na wierzchu, piana na ustach i formalnie wydaje ostatnie westchnienie. Wtenczas już, rozumiesz pan, rzucam się rozwiązywać mu krawat, a ten, zaczem być wdzięczny za ratowanie życia, za klapy mnie i krzyczy: — Złodziej — kołnierz mi odpruwa! Wtenczas ma się rozumieć milicja do mnie, ale te od tyłu znowu dali dubla i przelecieliśmy przez bramę. Ja zawadziłem o jakieś cholerę klamkie, zwichłem sobie rękie i patrzę, rękawa nie mam. Chciałem się wrócić, ale jak widzę, że jakaś kobieta krugom bez sukienki w samych tylko leformach leci, dałem spokój i tyż lecę do kasy. Przy kasie już było spokojnie, wszyscy grzecznie weszli sobie, owszem, na salę, każden usiadł na swojem miejscu, pod numerkiem i zaczęło się. — No a obraz ładny? — Wiesz pan, detalicznie nie powiem, ale zdaje się że tak. — Toś pan nic nie widział? Zasłaniali? — Nie to, tylko buta cały czas szukałem. — Jak to, buta? —Zwyczajnie, jak się ciemno zrobiło, zdjęłem buty, żeby wodę wylać, potem chce kłaść — jest jeden, drugi mnie gdzieś zginął. Cały obraz pod krzesłami przesiedziałem, słyszałem tylko muzykie i rozmowę zdaje się w języku francuskiem. Dopiero jak się skończyło, znalazłem but przy wejściu. — A rękaw? — Był w kasie. — No to, w każdym bądź razie, porządek w kinie jest! — No owszem, nie powiem, tylko się dostać trudno. Rodzina, kimać — Jak tam, panie Krówka, komisja mieszkaniowa była już u pana? — Owszem, była. — No i co, mierzyli mieszkanie? — Nie, zajrzeli tylko i chodu. — Dlaczego? — Sposób wynalazłem. Baliśmy się z żoną, że troszkie nas jest za mało, bo pokój mamy faktycznie spory, no i rada w radę postanowienie zrobiliśmy, małe pożyczkie u rodziny na prowincji zaciągnąć. — I coś pan pożyczył, panie Krówka? — Dwie ciotki i jedne wujenkie. Na swój koszt sprowadziłem te familiantki do Warszawy z pościelą. Wujenka to nawet kota ze sobą przywiozła. Drań to jest, jak rzadko, w nocy po firankach lata, ale myślę sobie, niech będzie, może komisja da na niego z półtora metra zamieszkalnej przestrzeni, jako dla pracującego na polu łapania myszów. Zaraz trzeciego dnia po tem, jak ta rodzina się zjechała, krzyk się na schodach robi, że komisja idzie. Akurat siedzieliśmy przy kolacji, jakiem o tej komisji usłyszał. Krzyczę do ciotek: — Rodzina, kimać! — Dlaczego? —Jak to, dlaczego, to pan nie wiesz, że komisje naumyślnie wieczorami chodz ą, żeby się przekonać, kto faktycznie w mieszkaniu zamieszkuje, a kto na lipę jest zameldowany w charakterze „duszy nieboszczki”. Totyż dlatego krzykiem do rodziny „kimać”, żeby było widać, że rzeczywiście wszyscy tu sypiamy, że za legalnych lokatorów jesteśmy, czyli że tu pucu nie ma. Jakżem te słowa wyszczególnił, dwie ciotki i wujenka na całe parę zaczęli się rozbierać. Ja z żoną, rzecz jasna, także samo. ´ Sciągłem, ma się rozumieć, marynarkie, w samem tylko półkoszulku stoję, ze spodniamy w ręku, a tu się drzwi otwierają—wchodzi komisja. Dwóch młodziaków i jeden starszy łysy facet. Jak weszli, to uważasz pan, zdrętwieli, bo właśnie rodzina jak raz rozbierała się na sto dwa. Ciotki jak maszyny, galanterie z siebie zaczęli zrucać i lu ją gdzie popadło! Jak się rozebrali, dawaj do pościeli skakać, ale się pomylili i wszystkie pchają się do jednego łóżka, w którem już ja z żoną się znajdowałem, bośmy wcześniej wskoczyli. Łóżko, ma się rozumieć, się zamkło, bo było składane, i wszyscyśmy pierwszą krzyżową o podłogie wyrżli. Na dobitek kota żeśmy przygnietli, bo pod łóżkiem siedział. Komisja, jak te Sodomę i Gomorę zobaczyła, chodu na dół po schodach i miesi ąc już mija, a jakoś nie wraca. Zdaje się, że da nam spokój. — Ja tyż tak myślę. Wiesz pan, że z temi ciotkami to niezły wynalazek. —Faktycznie, dobry, ale muszą być w starszem wieku. Najlepiej po pięćdziesi ątce, w przeciwnym razie komisja zostanie. Bzibzia Pana Romana nazywają koledzy biurowi Bzibzią, i to od niedawna, od powrotu z wczasów. Dlaczego? O, to historia bardzo nieprawdopodobna, niezwykle skomplikowana, a jednak prawdziwa. Zaczęło się od tego, że pan Roman nie miał walizki, a jakże tu jechać na urlop bez walizki, nawet jeśli się zabiera ze sobą tylko parę chusteczek do nosa, 5 skarpetek (jedna zginęła w praniu), kostium kąpielowy i kilka kołnierzyków? Toteż po krótkich poszukiwaniach pan Roman pożyczył od naczelnika nową walizkę z pięknej szarej tektury, lamowaną prawdziwą fibrą, ułożył w niej wyżej wspomniane przedmioty, przygniótł je, żeby nie latały, dwoma rocznikami przedwojennego „Monitora” i pojechał. A prawda — wstąpił jeszcze po drodze do Komisji Wczasów dla załatwienia zniżki kolejowej i tu czyhał na niego szatański figiel losu. Jaki — okaże się na miejscu, gdy pan Roman zajedzie do Międzyzdrojów. Zajechał, ulokował się w domu wypoczynkowym i ponieważ była wyjątkowo piękna pogoda, postanowił niezwłocznie udać się na plażę. ´ Spiewając triumfalnie: „Morze, nasze morze, my nad tobą zawsze będziem trwać”. . . otworzył walizkę i zdrętwiał. „Monitora” ani śladu, skarpetki ani jednej, kostium kąpielowy nieobecny. Przepraszam, kostium był, ale nie ten. Składał się z pięknych kretonowych majteczek w chabry i takiegoż wąziutkiego biustonosza. Uzupełniał całość wielki meksykański kapelusz plażowy. Pod tymi przedmiotami poukładane były wzorowo różne koszulki z czarnym haftem i tysiące różnych drobiazgów, których przeznaczenie stanowiło dla pana Romana nierozwiązalną zagadkę. Na dnie walizki spoczywała niklowa ramka z fotografią jakiegoś łysego poważnego obywatela, opatrzona następującą lakoniczną dedykacją: „Bzibzi — Ciaputek”. Pan Roman prawie nieprzytomny ze zdziwienia przeglądał to wszystko, głowi ąc się jednocześnie nad tym, kto i kiedy zamienił mu zawartość walizki. Wreszcie przypomniał sobie — w Komisji Wczasów stała obok niego jakaś szykowna, bardzo przystojna szatynka z bliźniaczo podobnym pakunkiem. Była to niewąt- pliwie Bzibzia. Jakim cudem pomieszały mu się walizki, nie miał pan Roman zielonego pojęcia. Cud taki jednak z całą pewnością „zaistniał”. Pan Roman trzy dni chodził po plaży w swoim grubym unrowskim garniturze i patrzył z zazdrością na kąpiących się. Wreszcie czwartego dnia w przystępie rozpaczy wydobył z walizy kąpielówki panny Bzibzi, piersi ozdobił sobie kretonowym opalaczem, na głowę włożył kapelusz i poszedł na plażę. Budził olbrzymią sensację. Mężczyźni patrzyli nań z drwiącymi uśmiechami, kobiety odwracały się z obrzydzeniem. Matki zasłaniały oczy dzieciom. Zrozumiał, za kogo go brano. Poszedł daleko brzegiem morza, usiadł na wydmie i cicho zapłakał. Nagle usłyszał radosne okrzyki: — Bzibzia! Bzibzia! — wołały ku niemu dwie czy trzy młode kuracjuszki, klaszcząc w ręce i biegnąc w jego stronę. Gdy się zbliżyły, stanęły jak wryte. — Skąd pan ma kostium Bzibzi? —zapytały razem. — To panie znają Bzibzię?! —Znamy, znamy, a ten kostium poznałybyśmy w piekle. Ciaputek przywiózł go jej ze Sztokholmu. Pan Roman opowiedział im swoją przygodę, panienki znały na szczęście adres Bzibzi. Była w Ciechocinku. Pan Roman zadepeszował do niej niezwłocznie i terminowo. Na trzeci dzień otrzymał odpowiedź: „Postąpił pan jak nędznik. Od przyjazdu siedzę w pensjonacie w podróżnym płaszczu i czytam "Monitor". Przyjechać natychmiast do Gdyni. Spotkamy się na dworcu, czwartek, dwudziesta. Walizkę trzymać w ręku”. Już od osiemnastej chodził pan Roman z walizką w ręku po dworcu w Gdyni. Jego nerwowe zachowanie się wzbudziło wreszcie podejrzenie milicjantów. Poproszono go na posterunek. — Czyja to walizka? — zagadnął surowo jeden stróż prawa. — Moja! — odrzekł niepewnym głosem pan Roman. Milicjanci otworzyli walizkę i ryknęli śmiechem. Wszystkie rzeczy uznano za szaber z Ziem Odzyskanych. Pana Romana zamknięto do wyjaśnienia w areszcie. Tu o dwunastej w nocy znalazła go Bzibzia i wydobyła z opresji. Ponieważ z powodu Targów Gdynia była przepełniona, cudem znaleźli pokój, ale tylko jeden. Następnego dnia wyjechali do Sopotu. Wrócili po dwóch tygodniach razem — jako narzeczeni. Fotografię Ciaputka pan Roman wyrzucił przez okno między stacjami Gdańsk-Oliwa i Gdańsk-Wrzeszcz. Salon Warszawski Przed Muzeum Narodowym spotkałem pana Teosia Piecyka. Był wzburzony, czerwony i jakby oszołomiony. Na moje powitanie nie odpowiedział od razu, stał przyciskając rękę do czoła, dopiero po chwili rzekł: — Chodźmy stąd żywo nad Wisłę. . . Pogoda była piękna, towarzystwo pana Teosia zawsze miłe, zgodziłem się. . . Gdyśmy stanęli nad szarymi falami królowej naszych rzek, pan Piecyk rozprostował się, odetchnął głęboko, po czym powiedział z ulgą: — No. . . przeszło mnie. . . — Nie chciałem pana męczyć dotąd pytaniami, ale może mi pan nareszcie powie, panie Teosiu, co się panu stało? — Na wystawie byłem. — Oglądał pan „Pierwszy Salon Warszawskich Plastyków”? I tak głębokie zrobił na panu wrażenie? — Uważasz pan, rozchodzi się o to, że myślałem na razie, że hysia dostałem. — Dlaczegoż to? — Jak to dlaczego? Skoro jeżeli na lanszafcie jest odrobiony salceson z ozorkiem, a podpis pod tem figuruje „Kobieta przed oknem”, to pytam się, można wpaść w podejrzenie, że się kuku na muniu ma, czy nie można? Albo skoro jeżeli widzi się jakieś mazepe, co na pluskiewkach siedzi, dwie sztuczne drewniane nogi ma przed siebie wyciągnięte i pod tym kartka wisi: „Odpoczynek”, to można się spietrać, że się „króla” posiada, czy też wszak nie? — Zaraz, zaraz, panie Teosiu, tu zachodzi wielkie nieporozumienie, obrazy, które pana tak zaniepokoiły, są dziełami malarzy modernistów, którzy szukają nowych dróg wypowiadania się artystycznego. Nie wiem, czy pan zwrócił uwagę na to, co w katalogu wystawy jest powiedziane na ten temat? — Nie zwróciłem, z powodu, że nie czytałem. — A więc niech pan posłucha. „Wstrząs wywołany okropną wojną, zmiany socjalne, ekonomiczne i inne dokonały rewizji niejednego pojęcia. Dotarły one także i do sztuki i sztuka musi na nie reagować.” Zgodzi się pan z tym chyba? — No owszem, faktycznie po wojnie inwalidów bez dolnych końcówek jest do cholery i trochę, ale o wiele się maluje kalekie o dwóch meblowych nogach, to muszą być zaciągnięte na jeden kolor, a nie jedna na jasny orzech, a druga na ciemny mahoń. ˙ Zadna fabryka takich protez wydać nie może, bo inwalida nie inwalida, też także samo lubi jako tako wyglądać i draki ze siebie zrobić by nie pozwolił. I tu właśnie jest granda i kpina z publiki! Mało z tem, że darmo się na wystawę wpuszcza. Niech biorą za bilet nawet po 50 złotych, ale robotę trzeba uskuteczniać formalnie, bez pucu, śmichów-chichów i puszczania na fuchę. — Ależ, panie Teosiu, malarze nowatorzy traktują swoją pracę najzupełniej poważnie, tworzą w modlitewnym niemal skupieniu. — Nie mów pan takich rzeczy, draka jest widoczna na każdym miejscu. Na przykład lanszaft jednego zięcia, któren dla mamusi żony swój własny portret namalował. Owszem, twarz jak twarz, nie to, ma się rozumieć, co fotografia paszportowa, ale obleci i obraz mógł w tłoku ujś ć. Ale on przez samopoczucie humorystycznego wicu palcem w sadzy umazanem okulary, wąsy i brwie nad oczamy sobie domalował. Faktycznie na niemożebne kalikature do śmiechu wygląda. ˙ Zeby jeszcze większe hasene z teściowej wystrugać, gąsior spirytusu na wiśniach koło siebie namalował, a do ramy kartkie przyczepił z napisem „olej”. Uważasz pan „olej”! ˙ Zeby mamusię żony jeszcze większa cholera ciskała, bo wiadomo, że wszystkie malarze są faceci tronkowe. Rzecz jasna, że i kobieta się zdenerwowała, lanszaft ze ściany zdjęła i za piec go, ale i tam ją drażnił, aż koniec końców magistratowi w prezencie posłała. Owszem, familijne nieporozumienia mogą się zdarzyć i dobrze jest czasem z pani starszej balona wystrugać, ale dlaczego szeroka publika ma na tem cierpieć? Albo znowuż na drugim lanszafcie jest odrobiony jakiś pijany, któren świeżo po całej przebradziażonej nocy „ujawnił się” żonie. Przy stole w kapeluszu siedzi, pięścią w nakrycie wali i sztorcuje wszystkich na czem świat stoi. Ma swoją rację, bo zamiast dać mężowi kwaśnego mleka, ta owa małżonka talerz jagodowej zupy przed nim postawiła. A sama ręce w tył założyła i po pokoju w te i nazad uczęszcza. Ten znowuż widoczek nazywa się „Posiłek”. Jakiże tu jest posiłek, kiedy ten facet tej zupy za cholerę nie ruszył? Starałem się wytłumaczyć panu Piecykowi, że nie można brać tematów obrazów dosłownie, że są one dziełami abstrakcjonistów. —No, owszem—odpowiedział na to—obstrukcja rzecz nieprzyjemna i mo- że zawroty głowy wywołać, ale też najpierw trzeba wziąć pigułki, a potem się za pędzel łapać! Machnąłem ręką. „Niech Oleś to puści” Zdawałoby się, że odwieczny konflikt zięcia z teściową przeszedł już dawno do anegdoty z „siwą brodą”. Coraz częściej daje się słyszeć o wypadkach, że młody człowiek zaczyna bywać w celach matrymonialnych u córeczki, a skończy się wszystko cywilnym ślubem z chodzącą na takich samych wiśniowych koturnach, w takiej samej do kolan garsonce, mamusią. A jednak bywają jeszcze na świecie klasyczne teściowe, wojujące z zięciami i to właśnie z powodu ślubu cywilnego. Ale niech mówią strony. — To było, proszę Wysokiego Sądu, tak — wyjaśnia młody człowiek w brązowej unrowskiej jodełce, pan Aleksander Mrówka, oskarżony o pobicie teściowej, pani Melanii Skubiszewskiej, za pomocą gaśnicy przeciwpożarowej systemu „Strażak” w jednym z kin stołecznych. — Mamusia żony, ta właśnie dana pani Skubiszewska, nie uważa, proszę Sądu Wysokiego, reformy rolnej stanu małżeńskiego i uparła się, że ślub w parafii ma być najpierw, a w magistracie potem. Ja tam znowuż jestem nieutralny i o kwestie formalne mnie się nie rozchodzi, tylko o te tzw. dozgonne miłość małżeńskie. Totyż jak się okazało, że w parafii zapowiedzie jeszcze nie wyszli, a w magistracie śluby mogą podrożeć, no bo rzeczywiście o wiele tramwaje zdrożeli, elektryczność zdrożała, gaz tylko patrzeć jak pójdzie w górę, mówię do narzeczonej: Chodź, Zosia, najpierw załatwić w magistracie. No i ma się rozumieć poszliśmy. Podpisaliśmy się w książce, ten ów magistracki a la ksiądz pieczątkie przyłożył, no i jadziem na wesele. — Ale co pan opowiada? To zajście miało miejsce nie w magistracie ani na weselu, tylko w kinie. — Ale na weselu się zaczęło. Dlatego też detalicznie wszystko, co jak było, muszę zaznaczyć. Nie mogę powiedzieć, przyjęcie pani Skubiszewska urządziła niezgorsze, gości było dwadzieścia parę osób, gramofon dwusprężynowy, czyli wesele, można powiedzieć, formalne. Tylko, że jak o trzeciej w nocy wziąłem swoje małżonkie pod rączkie i zamiarowaliśmy się udać do kuchni na tzw. spoczynek, mamusia żony łap za klamkie i nie puszcza. „Po mojem trupie—mówi— najpierw do parafii, a potem do kuchni!” I nie wpuściła nas. Nie dość na tem: sak i sztywniak mnie wręczyła i razem z gośćmi kazała iść do domu. „Kawaler jesteś, Oleś, a Zosia za panienkie”. ślub w parafii był dopiero za tydzień. Przez siedem dni w charakterze narzeczonego ze swoją żoną chodziłem, bo teściowa stale i wciąż nas pilnowała. Do rozmowy się wtrącała. Jak zaczęliśmy rozmawiać o dzieciach, nie dała. „ ´ Swinia, nie kawaler — zaznacza — z panienką o takich rzeczach mówi”. To samo się dotyczyło łóżka, a nawet jaśka. Totyż jak się nam udało czwartego dnia sam na sam do kina się wybrać i jak się ściemniło, wziąłem żonę za rączkie, a tu słyszę za nami: „Niech Oleś to puści!” Był to głos mamusi. No to ma się rozumieć wyszłem z nerw, zerwałem ze ściany pożarowe śmigusówkie, bo nic innego nie było pod ręką, i sztuknąłem mamusię w kapelusz. Sikawka ma się rozumieć zaczęła pracować pełnym gazem, pół sali zalała, zaniem się udało ją zatamować. Będę miał o to drugą sprawę. Ale kto na mojem miejscu byłby inny? Dlatego proszę o niewinny wyrok. Jakkolwiek zeznająca następnie p. Skubiszewska oświadczyła, że nie była to wcale rączka i że jako matka czuła się w obowiązku do ostatniej chwili czuwaćnad córką, sędzia popatrzył ze współczuciem na pana Mrówkę i skazał go tylko na sto złotych grzywny. Napad dzikich Zamówił mnie do siebie nowy redaktor „Szpilek”. Błysnął ponuro okiem i gryząc cybuch ludowej angielskiej fajeczki, rzekł: —Mam temat, który będzie panu zdaje się „leżał”. Oto realia: Do biura Spółdzielni „Drogista” wprowadzili się, wykorzystując mylnie wydany nakaz kwaterunkowy, tak zwani dzicy lokatorzy. Usunąć się nie dali. Wytworzyła się groteskowa sytuacja. W tym samym pokoju funkcjonuje biuro i mieszkają ludzie. Stąd tysiączne konflikty. Jasne? — Jasne. — Ponieważ podobne wypadki dość często się zdarzają, trzeba to napiętnować. — Napiętnuje się — odrzekłem z gotowością. —Szczegóły są na tej karteczce. Od siebie niech pan wiele nie dodaje, trzeba to tylko rozpracować. — Rozpracuje się. — Wszystko. „Wszystko” oznaczało, że rozmowę uważać należy za skończoną. Redaktor wziął się do fajeczki, a ja pobiegłem do domu. Tu z zapałem przystąpiłem do pracy. Po dwóch tygodniach gotów był felieton pod tytułem: NAPAD DZIKICH (pamiętnik starego woźnego) „. . . Jak wnieśli konsolkie z lustrem, to nawet radość była. Maszynistki zaraz zaczęli się w niem pudrować, a kierownik krostę sobie wycisnął. Jak wnieśli łóżko, tośmy się troszkie zdziwili, ale myślemy sobie — może bez pomyłkie za biurko nam to przysłali z zaopatrzenia. Dopieru jak zobaczyliśmy kołyskie z dzieckiem i kota, połapaliśmy się, że krewa — dzikie lokatorzy do biura nam się sprowadzili. Kierownik za telefon, ja za łóżko, magazynier za kołyskie. Ale za późno, dzikich razem z rodziną i tragarzami było osób dwanaście. My pchamy się z pokoju z łóżkiem i kołyską, a dzikie do pokoju z komodą się taszczą. Raban, krzyk, publika. Kota w drzwiach przycisnęli, dziecko zaprawiło magazyniera w łeb dziadkiem do orzechów — Sodoma Gomora —ale komodę wnieśli. Jak się luz w drzwiach zrobił, wszyscy, to znaczy się my i dzikie, zaczęliśmy razem rzeczy wynosić. Tylko, że oni maszyny do pisania i biurka, a my furt łóżko, kołyskie, konsolkie i kota. Znowuż się korek wytworzył i tak zwane wąskie gardło — nikt nie mógł się ruszyć ani w te, ani nazad. A kierownik wciąż przy telefonie i dzwoni po posiłki. Nadlecieli nareszcie nasze wydziały: personalny i finansowy. Ale dzikie okopali się w prawem winklu za meblami i kwiatkami w nasz ciskają. Jak kierownik dostał w ciemię fluksją w doniczce, a pannie Jadzi z centrali oczka puścili do samej góry, zrobiliśmy zawieszanie broni. Po jednej stronie pokoju dzikie mieszkają, a po drugiej nasze biuro egzystuje, środkiem przechodzi pas nieutralny. Nawet, nie można powiedzieć, zgodnie żyjemy, ale tylko w dzień. Noce są ciężkie i niebezpieczne. W celu, żeby dzikie nie wyrzucili ze wszystkiem biura, pracujemy na okrągło dwadzieścia cztery godziny, na trzy zmiany. Najgorzej mam osobiście ja, bo w charakterze woźnego się zatrudniam i musze porządku pilnować. A wszystko idzie udry na udry. Jak nasz magazynier liczy w nocy na arytmometrze, żona dzikiego krzyczy z łóżka: —Co pan tak tłucze w te maszynę, może pan chyba troszkie ciszej pracować? Spać nie można. A magazynier się odszczekuje: — Może mam pani kołysankie na arytmometrze wygrywać? Niemuzykalny jestem. — I jeszcze mocniej klawisze przydusza i z większem biglem korbą zakr ęca. Sam dziki znowuż na naszych urzędniczkach się odgrywa cielesnem sposobem. Jak która z nich światło na środku pokoju zapali, wstaje goły z łóżka i paradę nagusów przez cały pokój uskutecznia do wyłącznika. Raz mówię mu: —Panie szanowny, weź pan chociaż jakiś kapelusz w rękie, przyokryj się pan troszkie. A on mnie na to, że ma tylko berecik. Znowuż jak goście do nich przychodzą, różne nieporozumienia się trafiają. Mnie na przykład stale i wciąż za teścia wszyscy bierą albo za wuja Władzia z prowincji. Buzi fondują, dzieci wierszyki mnie mówią i różne deklamacje. Nie można powiedzieć—legalne, nie o różnych ptaszkach i motylkach, tylko o Nowej Hucie i piecu numer dwa w Częstochowie. Te przyjęcia są nawet, nie można powiedzieć, przyjemne i niekrępujące. Pod jedną ścianą u dzikich gra radio, a u nasz w "Drogiście" pod drugą bilans leci, aż się dymi. W konserwatorium muzycznem, gdzie też podobnież mają dzikich, już jest pod tem względem gorzej. No bo rzeczywiście tu ucznie semfonie na organach zasuwają, a u dzikich "Sto lat, sto lat" odchodzi, bo jak raz są imieniny pana domu. W "Drogiście" muzyka nie przeszkadza. Tylko nie wiem, jak to będzie z temi świętami. Dwie choinki w jednem pomieszczeniu troszkie nieformalnie będą wyglądać. A może się do tego czasu z dzikimi nadamy i jedną wspólną się wyszykuje. Tylko kota do personalnego trzeba przenieś ć, bo świecidełka drań wy tłucze”. * * * Do realiów otrzymanych od redaktora dodałem od siebie tylko woźnego i kota, reszta była gotowa. Nowa Starówka — Z Muranowa prowadziem wycieczkie prowincjonalnych rodaków na Starówkie przez Leszno, ulice Długie i Kilińskiego, o którem za chwilkie będziemy mieli zaszczyt zaznaczyć parę słów—tak zaczął pan Teoś Piecyk kolejny odcinek swego „Przewodnika po Warszawie”. —Przez te ulice dostaniem się na Wąski Dunaj i przechodząc rzucamy okiem na nieduży placyk, tak zwany słusznie Dunaj Szeroki, gdzie pod piątym numerem prowadził swój szewcki warsztat ten ów właśnie pułkownik Kiliński. Dlaczego pułkownik damską i męską pasową robotę przyjmował, możem wytłomaczyć detalicznie, chociaż krótko. To było tak: Kiliński z rzeźnikiem Sierakowskiem dali ciężki okład, czyli wycisk, jednemu carskiemu gienierałowi i kota mu popędzili z Warszawy. Za to dostali gwiazdki. Jednem słowem, nie matura, lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera. A teraz bujamy się parę kroków dalej i gorzejemy na widok tego, co się tu wyrabia. Duży plac obstawiony naokoło domami z nowej prasowanej cegły. Wszędzie pełno mularzy, cieśli, blacharzy, stolarzy. Furmanki jeżdżą w te i nazad, windy gwiżdżą, radio drze się jak powietrze. Jednem słowem, robota leci, aż się dymi. Gdzież my się znajdujem i co to wszystko ma oznaczać? Znajdujem się, proszę wycieczki, na rynku Starego Miasta, którego odbudowa leci na sto dwa. Co nasze przodki stawiali przez pareset lat, co hitlerowskie szkopy w czasie powstania nam spalili, my odbudowujem w dwa lata! W tem roku będzie gotowy nie tylko rynek Starówki, ale wszystkie prawie boczne ulice, jak Piwna, Zapiecek, Kanonia, Krzywe Koło i temuż podobnież. Wszystkie domy będą zagrontowane i pociągnięte w kwiatki albo złoty rzucik. Ale teraz zmiatajmy stąd żywo, bo możem być pochlapane wapnem albo złapane za frak przez windę i wciągnięte na dach kamienicy „Pod Murzynkiem” albo inszem „Okrętem”. Jazda taka może nam napędzić dużego mojra, bo domy, chocia ż w starożytnem fasonie, są dosyć wysokie. ˙ Zeby tego uniknąć, walcujem się przez ulice Gołębią na Freta, gdzie widziem z dwóch stron głębokie doły, czyli tak zwaną fosę, która w starożytnem czasie była pełna wody. Nad tą wodą znajdował się szczerbaty mur z okienkami. A teraz musiem sobie zadać pytanie, po jaką faktycznie cholerę nasze szanowne przodki wykopywali takie doły i budowali szczerbate mury? Na to pytanie historycy mają dla nasz gotową odpowiedź: „A po taką cholerę, żeby mogli się bronić przed bandziorami, podżegaczami wojennymi i w ogóle elementem”. Siedzieli te dane nasze przodki za murami i kapowali przez okienka w stronę Zaliborza i na Pragie, czy podżegacze się czasem nie zbliżają. W razie najmniejszej nawet poruty zamykali bramę do miasta i przez okienka strzelali do tych oprychów z proc, rzucali w nich kawałkami cegły, a nawet podobnież leli z okien gorącą kasze. Z tą kaszą to musi być tak zwana legienda, czyli — jak się to mówi — bajer na Grójec. Któże by kasze bandziorom na łeb lał? Może jeszcze ze słoninką i majrankiem? Przecież dla samej posilnej potrawy napady by urządzali, z menażkami w ręcach. Do kogo ta mowa? Ale mniejsza z kaszą—jadziem dalej. Otóż więc, jakżeśmy wspomnieli przed chwilą, w tych murach była brama. Na noc się ją zamykało i jak starożytne warszawiacy wracali późnem wieczorem z ksiutów w Wilanowie albo na Bielanach, magistrackiemu cieciowi, co w bramie siedział, dychy musieli odpalać. Tak się to przyjęło, że na te pamiątkie my obecnie płaciem dozorcom domu za otwieranie bramy po jedenastej. Historia starożytna nasz do tego zmusza. Przed bramą znajdował się tak zwany „Rondel”, czyli budenek murowany, w podobieństwie naczynia kuchennego. Chociaż z tego rondla tylko ucho nam się zostało, bo reszta przez pareset lat się wykruszyła, budujem go sobie w tem samem miejscu na świeżo. Detalicznie rozchodzi się o to, żeby Kraków zanadto ważny nie był, bo on ma taki właśnie „Rondel”, i to większy. Cyrk w niem letni ą porą przedstawia. Nasz warszawski zabytek będzie dużo mniejszy, ale za to nowiutki, bez żadnej szczerby, z cegły specjalnie, w tem roku wypalonej przez przodowników pracy w Zielonce. I Kraków u nasz leży? Wiadomo. Plac Zamkowy — Gdzież my się, proszę rodaków z prowincji, znajdujem? Znajdujem się na placu Zamkowem. Jak sama nazwa nas poucza, powinien tu figurować zamek. Ale nie ma, faszystowskie szkopy, czyli hitlerowska nawała, sfajczyli go nam raz w roku trzydziestem dziewiątem, a potem dokończyli w czterdziestem czwartem. Została się tylko jedna brama, ale dla nas, narodu budowlanego, to mięta z bubrem — postawiem sobie nowy zamek. Nie takie rzeczy się stawiało. O wiele nawet nie będzie ładniejszy, to z całą pewnością z większemy wygodamy. I o wiele teraz weźniem pod uwagie, że taki główny w swojem czasie lokator tego budenku król Stanisław August w parę koni godzinę czasu stąd zasuwał na letniaki do Łazienek, a teraz trajlebusem potrzebowałby na to już tylko kilkanaście minut, ma facet chyba czego żałować, że się za wcześnie urodził?! Chociaż z drugiej znowuż strony, króle troszkie wyszli z mody i dzisiaj mógłby on być co najwyżej derektorem departamentu przestrzennej zabudowy terenów zielonych urbanistyki stołecznego miasta Warszawy z piątą siatką płacy, bo do tego miał podobnież dużą smykałkie. Na króla był do kitu. A teraz, o wiele spojrzem się w górę, zauważem na słupie drugie królewskie osobę z krzyżem i pałaszem w ręcach. Jest to, rzecz jasna, król Zegmont, którego wyżej nadmienione hitlerowskie faszyści wygruzili podczas powstania razem ze słupem na ulice. Przez Polskie Ludowe został podniesiony i nazad w tem samem miejscu, jak stał, tak stoi. Nie będziem się tu wtajemniczaćw historie starożytne panowania króla Zegmonta, bo w dziejach ojczystych jesteśmy wszyscy nie najgorzej oblatane, musiem tylko zaznaczyć, że przyczynił się także samo — chociaż niechcący — do ożywienia handlu miasta ze wsią. Jak wiadomo, dwa czy trzy razy był przed wojną sprzedawany przez warszawskich farmazonow wiejskim bogaczom na rozbiórkie. Kamienny słup, na którem stoi, miał się podobnież, jak rzadko, nadawać na klepisko do młócenia zboża. Te same farmazoni sprzedali także samo temże wiejskiem kompinatorom tramwaj „osiemnastkie” na chodzie oraz wydzierżawili na dancing hale pasażersk ą dawniejszego Dworca Głównego w Warszawie. Jak daje nam się zauważyć, plac Zamkowy w obecnem czasie kończy się balkonem, z którego mamy ładny widoczek na Trasę Wuzet i Mariensztat. Dawniej balkonu nie było, tylko ulica, tak zwany Nowy Zjazd, która troszkie na zbity łeb, czyli mocno z góry na dół leciała do mostu Kierbedzia. O wiele z dołu do góry trudno się było po tem Nowem Zjeździe walcować, o tyle znowuż na dół mimowolnie ganiał człowiek z przeciętną szybkością dorożkarskiego konia. Trzeba było prędko nogamy przebierać, żeby nie wywołać zabradzia żenia ruchu pieszego i kołowego. Odbierało to przepisową powagie licznem pogrzebom, które podążali tędy na Bródno. Jak wiadomo, Warszawa posługiwała się wtenczas konnemi karabanami i faktycznie niesmacznie wyglądał taki żałobny orszak, zasuwający stumetrówkie z szybkością wymagalną od drużyn ligowych w biegu sztafetowem. Wyglądało na to, że rodzina chce jak najprędzej rozpocząć konsolacje, czyli syrek żałobny w gastronomicznem interesie „Na ostatniem groszu”—naprzeciwko głównej bramy smentarza. Dzisiaj już tego nie ma. ˙ Zywi posuwają sobie na dół ruchomemi schodami, a nieboszczyki wyłącznie się posługują tak zwaną antrakcją samochodową. Wprowadził ją zresztą pierwszy niejaki Łopacki, właściciel zakładu pogrzebowego, któren się znajdował tu właśnie na placu Zamkowem, w tem miejscu, gdzie teraz widziem piękny gołębnik, postawiony przez mularzy odbudowujących Starówkie niezamożnem gołębiom warszawskiem. Na tem placu znajdowali się dwie cukiernie: „Pod Dzwonnicą” i „Wroczyński”, a obok czapnik „Dziewczepolski”. „Pod Dzwonnicą” zbierali się kiedyś poeciaki i insze literaci i kompinowali, od kogo by tu pożyczyć pięć kopiejek na pół czarnej. Teraz obecnie posiadają naprzeciwko własny dom związkowy z pierwszorzędną stołówką i niejeden zaje żdża tu własną swoją dekawką. Pożyczki mniejsze od stu złotych w ogóle nie są brane pod uwagie. Bracia Moniuszki — No i wolniutko, proszę uczestników, posuwamy sobie bez Krakowskie Przedmieście, to tu, to tam rzucając od czasu do czasu okiem. Więc najsampierw mamy zaszczyt przyuważyć po lewej stronie za kościołem Bernardynów dwa niewąskie budenki, świeżo jak całe Krakowskie odbudowane. W pierwszem pomieszczało się przed wojną Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, w którem zatrudniała się przez czas jakiś Maria Curie-Skłodowska, wynalazczyni Polskiego Radia. . . — Ależ, panie Teosiu — przerwałem zdumiony — pan się pomylił, wielka nasza rodaczka nie była wynalazczynią radia, tylko radu! Pan Piecyk spojrzał na mnie zimno, po czym dodał: —A także samo radionu, którego lekrama: „Radion sam pierze” wisiała przed wojną po tramwajach. Z tego widziem, że wielka nasza rodaczka była nie tylko kobietą uczoną, ale i wzorową gospodynią. I że jedno nie przeszkadza drugiemu. Chciałem sprostować nową pomyłkę mego przyjaciela, ale pan Piecyk mówił już dalej: — Budenek następny z filarami to tak zwana Resursa Obywatelska, dawniej odbywali się tu bale i wieczorki towarzyskie hrabiów i bankierów. A teraz obecnie zajęta przez wczasy wypoczynkowe dla rodaków z branży rolniczej, czyli ludno- ści wiejskiej. Gdzie dawniej hrabia Potocki z bankierem Szereszewskiem w oko i zechcyka podgrywali, dzisiaj nasza ludność rolnicza przyjeżdża na letniaki do Warszawy. Bardzo to jest mądrze wykompinowane. Bo o wiele my, mieszkańcy stolicy, otrzaskane jesteśmy z wszelkiemy rozrywkamy, jak teatr, kino, fotoplastykon i temu ż podobnież, wprost do obrzydliwości i na wczasach poszukujem świeżego powietrza, śpiewu ptaków, siadłego mleka i innych produktów wiejskich — obywatel stamtąd rodem najlepiej wypoczywa w Warszawie. ´ Spiew słowika w większej ilości może być tak samo męczący, jak tłok w tramwaju. Teraz odwróciem główki ciut-ciut w lewo i spojrzem się na drugą stronę ulicy. Na domu numer trzydzieści jeden z łatwością, o wiele, rzecz jasna, nie jesteśmy alfabetami, a takowych, pochlebiam sobie, wśród nasz nie ma, odczytujem na tablicy, że w tem domu mieszkał Stanisław Moniuszko. Kto był Moniuszko, nie będę objaśniał, bo szanowne uczestnicy mogliby mnie coś niecoś obsztorcować, że ich biere za ciemną masę. I mieliby rację, bo któż z nasz nie słyszał o Moniuszku, któren wraz z młodszem bratem do takiej sławy jako muzykanci doszli, że w prencypalnem ponkcie nieduża, ale przyzwoita ulica została na ich cześć nazwana „Moniuszki”. Z ulicy Jasnej na Marszałkowskie jeździło się Moniuszkamy. . . — Ależ, panie Teosiu, znowu pan się myli. Moniuszko nie miał brata muzyka, jeśli w ogóle takowego posiadał. A nazwa Moniuszki jest po prostu drugim przypadkiem od nazwiska Moniuszko. — Proszę nie przeszkadzać przewodnikowi. Zatnę się i będe musiał jeszcze raz zaczynać całe mowę od pieca, czyli od króla Zegmonta — powiedział pan Piecyk spokojnie, ale bardzo stanowczo. Umilkłem, a on zaś po dłuższym namyśle mówił dalej: —Zwróćmy teraz uwagie na żelazne figurę na skwerku w krótkiej staroświeckiej jesionce z perelinką, z jedną ręką na tak zwanem popiersiu. Wszyscy łatwo zgadujem, że jest to sam Adam Mickiewicz. Cały pomnik, to znaczy się podstawka, jesionka, perelinka, jak również także samo pargan ręcznie kuty w girlandkie — wszystko przedwojenne, ale głowa dorobiona na świeżo, bo starą szkopy nawalili. Ale przyszwejsowało się nową i Mickiewicz stoi, jak stojał. Teraz tu spokój, ale przed wojną, jak tramwaje przez Krakowskie chodzili, przystanek w tem miejscu egzystował i ruch był niemożebny. Skwerek, jak widziem, przyzwoicie utrzymany, co i raz zmienia się kwiaty — od pelargonii do chryzantem bez cały letni sezon. Warszawa szanuje i szanowała swojego Mickiewicza. Nie tak jak w Krakowie, gdzie mleko pod niem podobnież sprzedawali. U Bochenka na Bielanach — W dniu dzisiejszem damy sobie chwilowo spokój ze zwiedzaniem Warszawy i doskoczem na Bielany. Rokrocznie w Zielone świątki cała Warszawa zasuwała tam, czem kto mógł — wozami, placformami, derożkami, na rowerach i na piechotę, ale największy fason posiadał statek parowy. Jak później nastali taksówki, a zwłaszcza tramwaje, stracili Bielany mocno na wyglądzie. Totyż dzisiejszą wycieczkie musiem traktować w tak zwanem inspekcie historycznem. Znaczy się przy zwiedzaniu zaznaczem parę słów o tem, jak wyglądali Bielany dawniejsze. Przede wszystkiem w tem miejscu przy drodze, nie dochodząc kościoła, gdzie widziem obecnie pusty plac, stał Bochenek. Co to było, nie mamy potrzeby starem warszawiakom objaśniać, ale dla młodzieży i gości z prowincji musiem nadmieni ć, że restauracja trzeciego rządu z wyszynkiem ankoholu do wypicia w miejscu i na wynos. Duży, drewniany budynek z werandami, na których mogło się pomie- ścić w razie deszczu — a deszcz musiał padać w Zielone świątki obowiązkowo, jak nie rano, to po południu — do pięćset osób. Beczkamy odchodziło tu piwo i gorące dania, przeważnie pieczeń wołowa z buraczkamy. Kto jednakowoż przyzwyczajony był do kuchni domowej i po restauracjach stołować się nie miał życzenia, przywoził ze sobą garnek z bigosem, zrazamy po nalesońsku albo klopsem krajanem w plastry, do tego, rzecz jasna, buraczki. Ustawiał w lesie pod dębamy dwie cegły, rozpalał ogień i w godzinę obiad z czterech dań był gotów. Kto amator zimnych przekąsek, wyjmował z sakwojaża serdelki, jajka na twardo, szpikowaną sztufade i temuż podobnież. Rozkładał obrus na trawie i zaczynał spożycie. Nad Wisłą kręcili się karuzele i diabelskie młyny, dalej figurowali strzelnice, siłomierze i elekstryczne maszyny do sprawdzania wytrzymało ści nerw. Byli to aparata dosyć niebezpieczne, zwłaszcza poniekąd dla podgazowanych gości. Sam byłem świadkiem takiego zdarzenia. Podchodzi do maszyny młodziak z narzeczoną oraz przyszłemi teściami—chciał jem pokazać, jakie mocne nerwy posiada, łapie za żelazne rączki i mówi do właściciela aparatu: „Majster, puszczaj pan na cały gaz!” Na razie wszystko szło dobrze, ale potem zaczął jakieś dziwne hopki uskutecznia ć, drygał jak wróbel na nitce, trząsł się jak sparaliżowany i mordę krzywił jak po occie siedmiu złodziei, a koniec końców zaczął krzyczeć : „Dosyć, wyłączaj pan!” Ale derektor przedsiębiorstwa bez pomyłkie puścił jeszcze silniejszy prąd. Młodziak fiknął trzy kozły w powietrzu i spadł na obrus jakiegoś piekarza, któren z całą rodziną spożywał właśnie podwieczorek. Wygniótł mu wszystkie zakąski, tak że całe zostali się tylko rzadkiewki. Piekarz był facetem honorowem, totyż podniósł się do niego ze stołowem nożem w ręku, ale narzeczona z rodzicami załagodziła jakoś te nieporozumienie i całe towarzystwo podeszło do aparatu. Narzeczony obtarł z twarzy musztardę, bo nosem wpadł w słoik, i zaznaczył: „Ta maszyna nie nadaje się do towarzyskiej rozrywki na świeżem powietrzu. Do rzeźni ją pan sprzedaj na elekstryczny ubój wołów. Niezależnie od tego, o wiele klient żąda zatrzymać prąd, pańskie pieskie niebieskie prawo to zrobić. Za lekcewa żenie gości ciężko będziesz pan u mnie przegranem. Ja pana szanownego przekonam, że bez użycia siły prądu tyż można przeskoczyć przez własny interes handlowy”. W tem miejscu wziął od narzeczonej dębową laskie wyrzeźbioną w kształcie „drzewa wiadomości złego i dobrego” z owiniętem dookoła wężem kusicielem, któren posiadał oczy z topionego rubinu. Jak zaczął miłować tą laską tego derektora, faktycznie, chłopina przeskoczył parę razy nie tylko własny aparat, ale trzy najbliższe kosze szczęścia i wygruził się znowuż na obrus piekarza. Teraz już i rzadkiewki poszli w drobny mak. Rzecz jasna, że tą razą piekarz nie dał się już przeprosić i Pogotowie trzy razy obracało do szpitala świętego Rocha i nazad na Bielany. Umieli się ludzie bawić! Na szczęście dzisiaj Bielany już nie te. Karuzele co prawda są, huśtawki są, ale obok loteryjka piękne książki ma do wygrania, artyści deklamacje i masowe piosenki odstawiają, a publika zachowuje się jak w Łazienkach na spacerze. Dlatego zwiedzić warto! Polowanie w Saskim Ogrodzie — Spod Mickiewicza ruszamy, proszę wycieczki, durch bez Krakowskie Przedmieście do Nowego ´ Swiatu. Rzecz jasna, że nie możem posuwać jak gambety, które nie wiedzą, co gdzie się znajduje. W tem celu rzucamy okiem na lewo i widziem duży budynek, cafnięty za trawnik i pargan z kamiennemi lwami. Między temy lwami znajdowali się łańcuchy, na których w charakterze małoletniego pętaka w szkolnem wieku lubiałem się huźdać z koleżkami. Przed tem pałacem do pierwszej wojny europejskiej figurował na kamiennej podmurówce żelazny facet z baczkamy, w carskiem wojskowem mundurze, z epaletami i karawaniarskiem pirogiem pod pachą. Był to carski namiestnik Paskiewicz, któren podobnież za życia flejtuch był niemożebny i myć się nie lubiał. Tłomaczenia żadnego nie miał, bo o parę kroków od pałacu kąpiele Fajansa się znajdowali, gdzie za niedużą opłatą mógł co parę tygodni chociaż wykąpać się na czysto w wannie lub łaźni ogólnej użyć. Tamże wypożyczyć można było ręcznik, a w kasie nabyć pachniące mydło Pulsa. Nie używał tego i wszy go koniec końców zjedli. Powyższe słowa nadmieniam dla użytku młodzieży szkolnej, bo dzieci nie zawsze doceniają. Pomnik zabrany został w roku 1916 i razem z naszemi klamkamy od drzwi, rondlami, moździerzami i temuż podobnież przerobiony na kule podczas tamtej wojny przez drania Wilusia. Mało kto już teraz pamięta o Paskiewiczu, i zresztą pies z nim tańcował — idziem dalej. Dalej widziem po obydwóch stronach ulicy niewąskie budowle. Ta po prawej z galeryjką w podobieństwie karuzeli na dachu. Są to hotele: Europejski i Bristol. Dawniej same hrabiowie i bankierzy tutaj mieszkali, teraz obecnie każden jeden szary człowiek, znajdujący się w podró- ży, może uderzyć tu w kimono, o wiele, rzecz jasna, dostanie tak zwany „przedział” kwaterunkowy. Pod hotelem w dawniejszem czasie siedziało zawsze paru „szczygłów”, czyli posłańców. Nazywali się tak dlatego, że mieli zwyczaj chodzić w czerwonych czapkach z nomerem. Taki „szczygieł” za dziesięć kopiejek zapychał na drugi koniecWarszawy z listem albo kwiatamy. Oprócz „szczygłów” z ptactwa miała jeszcze dawniejsza Warszawa „papugi”. „Papugamy” nazywali warszawskie złodzieje nocnych stróży, raz dlatego, że chodzili w zielonych czapkach, a po drugie. . . Po drugie nie wiadomo dlaczego. Taką nazwę jem wykompinowali bez zemstę za utrudnianie fachowych zajęć. O wiele teraz rzuciem okiem w boczne uliczkie, widziem z daleka drzewa. Jest to Saski Ogród. Nazwany tak dlatego, że kazał go zasiać niejaki król August Sas. Jak wiadomo, był on facetem tronkowem i jak sobie podchromolił, czyli znajdował się „na gazomierzu”, siadał sobie w Saskiem Ogrodzie pod fontanną z dubeltówką w ręku. Magistrackie ciecie napędzali od bramy na Królewskiej różną zwierzynę, którą w klatkach z lasu w tem celu przywozili. A król spod fontanny trzask co i raz do której sztuki z dubeltówki. Możem sobie wyobrazić, co się wtenczas w Saskiem Ogrodzie działo. Niańki z wózkami do Marszałkowskiej albo Niecałej smarowali. Kupcy zapychali kłusem za ˙ Zelazną Bramę. Krzyk, dym, huk, jednem słowem, Sodoma Gomora. A podgazowany król się tem nie przejmał, tylko co i raz inne zwierzynę brał na muchę albo w górę strzelał, żeby publikie straszyć. Teraz w obecnem czasie, kiedy po ogrodzie spokojnie sobie chodziem i mo- żem być najwyżej dziabnięte w plecy grochem z procy przez jakiegoś chłopaczka, rzecz ta wydaje się nam legiędą, czyli historyczną lipą, a jednak była to prawda. Jeżeli już o legiędach mowa, zmuszony jestem zaznaczyć parę słów o „złotej kaczce”, która znosiła jajka z dentystycznej trójki z próbą. Ale to już drugą razą, kiedy znajdziem się na Tamce, gdzie kaczka zamieszkiwała. Na Nowiku — No i gdzie pan, panie Teosiu, zamierza prowadzić dziś wycieczkę? — zagadn ąłem pana Piecyka, spotkawszy się z nim na umówionym miejscu pod pomnikiem Kopernika. — Dzisiaj posuwamy prosto przed siebie Nowikiem, czyli Nowym światem. Niewąska to była przed wojną uliczka pod względem spacerowem, a także samo gastronomicznem. Gdzie się rzuciło okiem, dwie, trzy odpowiedzialne restauracje figurowali. Na przykład tu na lewo Lijewski i „Pod Karasiem”, na prawo znowuż „Kokos”, „Express”, „Myśliwska”. . . — Chwileczkę, panie Teosiu — przerwałem niebacznie — a czy nie uważa pan za stosowne powiedzieć kilka słów o naszym wielkim astronomie? Sądzę, że należałoby to zrobić, choćby ze względu na obchodzony obecnie Rok Kopernikowski. —Co pan powiesz? Nie może być? Należałoby. Szkoda pana. . . Rzecz jasna, że mam przygotowione całe mowę o Koperniku, ale nie mogie żesz mieszać astronoma z gastronomem, gwiazdozbioru z bigosem myśliwskiem, globusa z głowizn ą i grochem piure. Wszystko po kolei i proszę mnie nie wtrącać swoich trzech groszy, gdzie nie potrzeba — spylił mnie gniewnie, po czym mówił dalej: — Oprócz nadmienionych znajdowało się tu jeszcze najmarniej do piętnastu interesów pierwszej i drugiej kategorii do wypicia w miejscu i na wynos, jak „Astoria”, „Gastronomia”, „Mars” i temuż podobnież. W bocznych ulicach mieliśmy znany w szerokich kołach dorożkarskich bar „Pod Pończochą” i „Pod ´ Slipkiem”. Wobecnem czasie egzystuje tu nie mniej pierwszorzędnych lokali, gdzie można przyzwoicie podjeś ć, a oprócz tego znajduje się nowość nabiałowa, mleczne bary, w których za parę groszy opędzlować możem talerz manny, wypić kakałko lub mleczko na gorąco wraz z wpisaniem się do książki zażaleń. Wdawnem czasie pod Kopernikiem zbierali się kwasiarze kapusty, każden jeden w białem fartuchu z szatkownicą na plecach. Tu musiem nadmienić, że szatkowaniem zajmowali się mularze warszawscy, bo wtenczas, nie tak jak dzisiaj, na jesieni cała budowa stawała i budowlane remiechy musieli się w ten deseń ratować. Kwasili kapustę na medal, chociaż często gięsto zdarzali się przy tem nieporozumienia z klientami. Kapusta, żeby była winkowata, musi być deptana bosemi nogami. Takie jej rzemskie prawo, ale nie każden to rozumie i niejedna paniusia, jak zobaczyła w swojej beczce kapusty szatkowników zaiwaniających na bosaka błękitnego walczyka, zemglona padała na ziemię. Ale ogólnie klienci byli zadowoleni. A teraz parę słów o Koperniku. W swojem czasie był on, jak wiadomo, derektorem Pimu, czyli ministerstwa od przepowiadania wiatru, deszczu i inszego gradobicia. W tem właśnie charakterze jest odrobiony na słupie. Każden jeden gość z prowincji ma prawo się zapytać, co ten dany Kopernik trzyma w ręcach, arbuz, dynie czyli też piłkie futbolówkie. Na to możem mu udzielić odpowiedzi tak zwanej wyczerpującej. Nie jest to arbuz ani dynia, ani piłka, tylko globus, któren został uskuteczniony z żelaznych giętych flachajz, bo naturalny, czyli dechturowy, długo na deszczu by nie wytrzymał, pomarszczyłby się i wyglądałby jak torba jabłek czy inszych pomidorów. Otóż więc ten Kopernik wynalazek zrobił, że ziemia się kręci. Dlaczego Kopernik odrobiony tu jest w damskiej konfekcji z włosamy w plereze, detalicznie nie wiadomo i stanowi to tak zwaną tajemnicę historyczną. Teraz, kiedy żeśmy już z Kopernikiem skończyli, możem langsam pomalutku posuwać dalej. I cóż my widziem? Alegancko wyszykowana ulica — jak z pudełeczka. Wszystkie historyczne zabytki, jak to mówią, prosto z igły! Mucha nie siada! Teraz dopiero się widzi, jakie to niewąskie pałace są na tem Nowem ´ Swiecie. Dawniej wszystko było przykryte lekramą różnych szewców, krawców, kuśnierzy i kiniaków. Pod dziewiętnastką też było kino, a przedtem sztuczna ślizgawka. W lipcu można było po lodzie jeździć na łyżwach, ale się to nie utrzymało z powodu, że z restauracją było połączone i najwięcej zagazowane oliwy łyżwy kazali sobie przypinać i dawaj holendry po lodzie zasuwać. Przez stoliki chcieli skakać i piruety uskuteczniać. Jeden taki sportowiec „na gazomierzu” w piruecie do czterdziestu trzeźwych sportowców na lód wygrużał. Niemożebne zabradziażenie spokoju publicznego z tego się wywiązało. Trzeźwe przestali w ogóle przychodzić. Derekcja nie mogąc dla samych pijaków ślizgawki trzymać zmuszona była koniec końców ogłosić bankrot. W tem miejscu kino „Colosseum” później powstało. Straż Mirowska — Dzisiaj z powodu Tygodnia Straży Ogniowej zmuszone jesteśmy zwiedzić budenki strażackie. Zaczniem od historycznej pamiątki na ulicy Chłodnej, czyli od tak zwanych koszar mirowskich.Wtych wozowniach, które tu widziem, teraz obecnie straż już nie egzystuje. Budowla ważny zabytek stanowi. Za moich szkolnych czasów po jednej stronie ulicy stajnie się znajdowali, a po drugiej remizy dla beczek, drabin i temuż podobnież. Straż inszy fason miała, inaczej wyjazdy do ognia się odbywali. Na wieży był balkon, po którem stale i wciąż dyżurny strażak chodził i w tak zwaną siną dal kapował. Jak zobaczył z daleka ogień, kubeł sygnałowy wywieszał i dawał znać strażakowi, któren na dole przy dzwonie stojał. Jak ten zaczął w dzwon zaiwaniać, strażaki zeskakiwali z łóżek, ale spokojnie, bez nerw i bez szumu, wciągali na siebie galanterie, wkładali mosiężne czapki i dawaj konie zaprzęgać. Nikt się na hura nie śpieszył, bo i tak nie wiadomo było jeszcze, gdzie się pali. Tak zwany „konny”, czyli pojedynczy topornik, na koniu zasuwał w tem kieronku, gdzu jego koleżka z wieży dym przyuważył. Dopiero jak konny na miejsce zajechał, obejrzał, co i gdzie się pali, i wrócił, cała straż z niemożebnem trąbieniem, a wieczorem z zapalonemy pochodniamy, jak to mówią, co koń wyskoczy, gazowała do pożaru. Z tyłu wolantem zapryczał brandmajster. Widoczek był tak formalny, że kucharkom, co w oknach stojeli, mało serca ze staników nie powyskakiwali. Dzisiej takiego fasonu już nie ma. Przez telefon dadzą znać do straży, parę chłopaków wsiądzie na jakiśdraczny samochód, podobny do pudła, i jadzie. Nikt nawet nie zauważy, jak pożar ugaszą i wrócą. To samo z tem świętem strażackiem. ˙ Zeby tak dawniej, to w każdej kuchni obowiązkowo dwóch, trzech toporników z mirowskiego, nalewkowskiego albo nowoświeckiego oddziału straży by siedziało, przed każdem wieprzowy kotlet na dwa palce gruby bezapelacyjnie by figurował. A kucharki w oczy by jem patrzeli, jakie jeszcze mają życzenie. Ale co tam mówić o święcie strażaka — w powszedni dzień każden tak zwany rycerz świętego Floriana co najmniej trzy do czterech obiadów zmuszony był w znajomych kuchniach opędzlować. Totyż takie się zrobili mordziaste, takie „walizki” przed sobą nosili, że nie do wszystkich pożarów mogli wyjeżdżać. Gasili tylko na parterze, bo po drabinach doktorzy jem zabronili chodzić z powodu otłuszczenia serca. Pod względem koryta odpowiedzialne to byli posady. A dzisiaj co? święto strażaka jest i mało go się odczuwa. Jakieś tam odczyta, afisze i defilady. Jeden mój znajomy, wesołego charakteru chłopak, spomknął się ze swojem szwagrem i postanowienie zrobili, jak się należy uczcić święto pożaru i zaprószenia ognia. Wypożyczyli gdzieś ze świetlicy strażackie ubranka, mosiężne czapki, toporki i temuż podobnież i poszli na Warszawę kucharek szukać. Weszli do jednego domu na Nowem ´ Swiecie, patrzą, tabliczka na drzwiach wisi „doktor”. „O—myślą sobie—doktor na pewno ma kucharkie”—i dzwonią. Otworzyła jem jakaś blondynka przy kości w białem fartuchu. „Dobra nasza — mówią — osobistość nabita w sobie, przedwojenna, można powiedzieć — wtranżalamy się”. A blondynka, jak ich zobaczyła, podniosła ręce do góry i krzykła głosem wzruszającem: „Pali się!” i fajt na podłogie—zemglała. No, to oni, ma się rozumieć, dawaj ją gasić. Trzy kubły wody na nią wyleli, zaczem udało się jem do jakiej takiej przytomno ści ją doprowadzić. Ale co jedno oko otworzyła i zobaczyła ich, znowuż mglała. Koniec końców nadleciał doktor, dał jej jakiś zapstrzyk i przyszła do siebie. Pokazało się, że to sama doktorowa i że kucharki nie trzymają, i w taki sposób święta strażaka nie obchodzą. Dzisiejsze strażaki z koszar na placu Unii gaszą podobnież pożary na medal, ale inszy już fason mają, inaczej swoje święta obchodzą i samochodami jeżdżą. Prosektorium muzyczne — Ponieważ że z grubsza jużeśmy się z Nowem światem oblecieli, możem skręcić troszkie w lewo przez ulice Ordynackie i doskoczyć chwilowo na Tamkie. Zmusza nasz do tego tak zwana legięda o złotej kaczce, która paręset lat temu nazad miała podobnież zwyczaj pływać po podziemnem jeziorze, znajdującem się w piwnicach zamku niejakiego księcia Ostrogskiego. Zamek ten, w późniejszem czasie przerobiony na Prosektorium Muzyczne, do dzisiaj w tem samem miejscu figuruje i chociaż szkopy go nam sfajczyli podczas powstania, teraz zostaje się nazad odbudowanem. Tylko patrzeć, jak nazad zacznie nam podrzucać nowych naszych Moniuszków, Chopinów i inszych. Rzecz jasna, że złote kaczkie uważamy za duży historyczny bajer, czyli zalewanie kolejki, ale zmuszone jesteśmy tu coś niecoś o niej nadmienić, skoro już jeżeli nasze pradziadki ten pucelektromontaż wykompinowali. Otóż więc z tej kaczki był kawał cholery. Siedziała na grubej forsie, ale nie chciała jej udzielić nikomu na żaden dobry cel, tylko na ochlaj i rozróbkie. Jeden wojskowy, duży kozak, wybrał się kiedyś do tej piwnicy, przykaraulił kaczkie i mówi, żeby mu odpaliła parę złotych, bo jako szeregowiec służby czynnej jest mocno potrzebowski. A ta mu kwacze: „I owszem, bierz, ile chcesz złota i srebra, ale pod warunkiem, że wszystko wydasz na gaz albo w inszy sposób rozbradziażysz”. No to wziął sto tysięcy samemi „świnkami” i poszedł, jak to mówią, „w cug”. Ale wtenczas taniocha była niemożebna. „Kameralnej” tyż po drodze nie było, to zaczem wydał sto złotych, już trzy razy w mamrze siedział za zakłócenie spokoju w pijanem widzie. Ale jakoś tam z pomocą koleżków załatwił się z tą forsą i zapycha do kaczki po następną ratę. Jak tak posuwa sobie przez Tamkie z ostatnią „świnką” w kieszeni, spotyka jakiegoś zbankretowanego ciapciaka, swojego znajomego. Tamten mówi, że taki jest mortusowy, że jego dzieci kit z okien z głodu wtrajają. No, to żal mu się go zrobiło i odpalił mu te świnkie. „Kaczka nie kazała, myśli sobie — ale pies z nią tańcował, nie będzie drób w złoty kuper klepany wolnem nieprzymuszonem człowiekiem rządził. Zresztą, od kogo się dowie?” Ale się zgaga dowiedziała, jak poszedł nad podziemne jezioro po forsę, kaczki już nie zastał, nawiała bez śladu. Miała to być podobnież jakaś zaczarowana hrabinia, którą w ten tylko deseń można było odczarować, jak się jej majątek na monopolowy artykuł wydało. Ten wojskowy postał jakiś czas nad tą wodą. Wołał parę razy „taś-taś”, „cip-cip”, a koniec końców scholerował ją od ostatnich i poszedł. Od tamtej pory więcej się już nie pokazała. Rzecz jasna, że się nie pokazała, bo nigdy jej nie było. Z nudów nasze starożytne przodki takie drętwe gadki układali, bo nie było jeszcze wtenczas ani radia, ani kina, „Przekrój” tyż nie wychodził. Potem nastali tak zwane kaczki dziennikarskie. Jak już jesteśmy na Tamce, przejdziem się parę kroków po schodkach w górę i znajdziem się na tak zwanem Okólniku, gdzie do wojny cyrk figurował. Był to duży specjalny budynek, z początku przez Włocha, niejakiego Cinzelego, prowadzony, a później pod derekcją naszych rodaków: Mroczkowskiego i braci Staniewskich się znajdował. Oprócz naturalnych cyrkowych antrakcji odbywali się tam tak zwane walki francuskie, gdzie specjalnie podpasione atleci niemożebnych herkulesów odstawiali i jeden drugiego na cztery łopatki miał życzenie rozłożyć. Rzecz jasna, że często gięsto lipą się posługiwali i do pucu prowadzili te walki, żeby jak najwięcej forsy z publiki wyduszać. Przez cały miesiąc nieraz byli walki nie rozegrane, a warszawiacy wieczór w wieczór do cyrku zasuwali. Same najsilniejsze siłacze, co się przez ten cyrk przesunęli, to byli: Pytlasiński, Zbyszko Cyganiewicz, Sztekker, Garkowienko, Lurich, Leonek Grabowski i jeszcze insi, których nie pamiętam. Odbywali się tam tak samo francuskie walki kobiet. Jak dwie facetki po sto dwadzieścia kilo żywej wagi zaczęli się po dywanie przewracać, to ziemia jęczała i wyglądało to tak więcej obrzydliwie. Jeszcze gorszy był tak zwany maraton tańca. Która para najdłużej fokstrota czy inne tango zasuwała, dużą nagrodę w gotówce miała załapać. Taki taniec ciągnął się cały tydzień z piętnastominutowymi przerwami na sen. Publika dzień i noc w cyrku siedziała, a te tańczące ofiary losu straszny widok przedstawiali. Niejedna para w tańcu uderzała w kimono, a nogi same jem się ruszali jak w chorobie świętego Walentego. Dzisiaj już takich przedstawień nie mamy. Cyrki, chociaż w pałatkach wędrownych się mieszczą, stanowią rozrywkie kulturalną dla mas, gdzie żadnego czarowania publiki nie ma, tylko zręczność ciała i popis stalowych nerw. Nie było obecnie w Warszawie wypadku, żeby artyści usnęli na scenie. Publice czasem się to zdarza, jeżeli przebywa w teatrze w charakterze wycieczki z prowincji i bezplanowo była przez cały dzień po mieście ganiana. ˙ Zeby tego uniknąć, dosyć zwiedzania na dzisiaj. Adje! Na Kępę przez Poniatoszczaka — Dzisiej, że upał mamy prawie czterdzieści stopni w cieniu powyżej zera, najlepiej byłoby się udać na Lodowate Morze, ale to troszkie daleko i musiem się zadowolnić zwiedzaniem warszawskiej plaży — rzekł pan Piecyk w pewne tropikalne popołudnie przed kilku dniami i poprowadził wycieczkę w kierunku Mostu Poniatowskiego. — Most, na którem się mamy zaszczyt znajdować — zagaił wkrótce — chocia ż jest najmłodszem mostem Warszawy, dwa razy już wysiadał, to znaczy, że był wysadzony w powietrze i znowuż apiać odbudowany. Drugie odbudowe wszyscy pamiętamy, jako błyskawiczne, bo trwające niecały rok. Jak się Polska Ludowa za niego złapała, gotowy był w trymiga. Zaniem żeśmy go jednakowoż otrzymali, drewnianem pontoniakiem zmuszone byliśmy się posługiwać, któren tu obok figurował. Broń Boże, marnego słowa na niego nie powiem, przeprawa była wcale nie najgorsza, ale na Grójec. Do stolicy ciut-ciut nie pasowała. Na dobitek pieszem przechodniom za dużo cykorii dostarczała. Zwłaszcza poniekąd przy małej wodzie. Pamiętam raz: wóz, para koni, mebli z sześciu pokoi z kuchnią pod pierwsze piętro nakładzione, wjeżdża na most i całe szerokość zajmuje. Pomocnik furmana na desce siedział i miał nią tylne koła z górki hamować. Ale cholerę tam. Zaraz na początku zleciał na zbity łeb, a wóz poszedł na most jak kula. Trudno opowiedzieć, co się wtenczas działo. Najpierw szorowali dwie panie starsze z pieskami — jeden jamnik, a drugi japończyk z małem noskiem. Potem leciał wózek z pomidorami i my — dwieście pięćdziesiąt osób, a za namy sześć pokoi z kuchnią na tem wozie. Wyboru nie było: albo do Wisły, albo przed siebie bez przytomności. Do samej Saskiej Kiępy nas ganiał, zaczem go przyhamowali. Totyż nic dziwnego, że całaWarszawa zleciała się na otwarcie Poniatoszczaka, wszyscy się niemożebnie cieszyli, a najwięcej lokatorzy Saskiej Kiępy, którą tu widziem gołem okiem przed namy. Kiedyś, za mojej pamięci, nie było tu ani domów, ani ulic, tylko krugom trawa, na której w powszedni dzień krowy się paśli, a w niedziele Warszawa na ksiuty tu przyjeżdżała. Łódką z Szolca po dziesiątce od osoby, dzieci po sześć groszy, czyli trzy kopiejki. Na środku Saskiej Kiępy karozele, huźdawki, diabelskie młyny figurowali i interes gastronomiczny „Pod Dębem” się znajdował. Ponieważ że alkohol niewąsko tu odchodził, w większe święta zęby kielnerzy koszamy z „Pod Dębu” wynosili. Dzielnica nie cieszyła się tak zwaną opinią. No, a teraz przejdziem się Miedzeszyńskiem Wałem i obejrzem plaże. Kiedyś nikt by się tu do gołego wobec publiki nie rozebrał. Kryte krypy, czyli obnibusy, z wodą w środku się tu tylko znajdowali, osobno, ma się rozumieć, męskie i osobno, rzecz jasna, damskie. Jak nastali plaże, wszystko się przemieszało. I widziem teraz parę tysięcy sztuk ciał męskich, damskich i dziecinnych, jak razem piegi sobie przypalają i razem się kąpią. Podobnież to bardzo zdrowo. Możliwe. Osobiście nie używam, bo przykre przygodę miałem tu właśnie na plaży Kozłowskiego, obecnie Miejskiej. Z kole żką byłem, niejakiem Kretem Franciszkiem. Rozebraliśmy się, szafkie żeśmy zamkli i idziem na piasek. A tu krzyk się zrobił jak nieszczęście, kobiety zaczęli uciekać, dzieciom oczy zakrywać, bo co się pokazało. Koleżka Kret kąpielowych majtek przez nieuwagie w domu zapomniał i cielesną autonomią publiczne zgorszenie uskuteczniał. Pożyczyłem, ma się rozumieć, kubełka od jakiegoś chłopaczka i jako tako kolegie gdzieniegdzie zabezpieczywszy nazad do kabin zaciągłem. Z kalesonów za pomocą agrafek kąpielowe majtki się zrobiło i jazda do wody. Ja sobie spokojnie żabką i po kozacku pływałem, ale koleżce zachciało się nurka dawać. Skoczył dobrze, ale, patrzeć, goły z Wisły wychodzi, zgubił w wodzie kostium. Wpakowałem go po same szyje w wodę i mówię: „Siedź, a ja poszukam”. Ale gdzie tam — kamień-woda. Wtenczas koleżka znowu dał nurka i wypłynął w kostiumie, ale damskiem z falbankamy i perelinką. Ale to był dopiero początek. Patrzeć, wypływa z wody jakaś pani starsza, jak syrena, bo nawet czepek z głowy koleżka Kret jej zabrał. Na razie nic nie sporutowała, ale jak ludzie zaczęli się śmiać, schowała się pod wodę, na Kreta Franciszka ręką pokazuje i krzyczy: „Trzymaj złodzieja!” Mieliśmy duże sądowe przykrości. Od tej pory na plaże osobiście nie uczęszczam. Wracamy na Starówkę — Trzy miesiące temu nazad, jak żeśmy Starówkie zwiedzali, musieliśmy żywo z Rynku wytykać, żeby nie przeszkadzać mularzom, cieślom, blacharzom i inszem remiechom, a także samo ze strachu, żeby nie być pochlapanym wapnem albo żeby nasz jaka winda nie złapała za frak i nie wciągła na dach którejś kamienicy. Wtenczas właśnie obiecałem wycieczce, proszę wycieczki, że—jak wszystko będzie już tutaj gotowe — przyjdziem jeszcze raz detalicznie każdą szczegółę obejrzeć. No i jesteśmy. I cóż my widziem? Rusztowania poszli wont i przed namy roztacza się, można powiedzieć, lanszaft. Domy jak cukierki, każden jeden odrobiony w złoty rzucik, girdlandki albo pouczające widoczki. Godzinamy można patrzyć, od domu do domu chodzić i nie sprzykrzy się. A najwięcej widzi się na tych ścianach namalowanej młodzieży lotniczej, czyli aniołków. Co oni nie wyprawiają! O, na przykład tu: jeden na kozie wierzchem zasuwa, drugi za brodę ją ciągnie, a trzeci popycha. Obok kamienicy „Pod Murzynkiem” znowuż aniołki — tylko że zatrudnione w branży aptekarskiej. Jeden fruwając maść penicylinową w miseczce fajansowem tłuczkiem rozrabia. Drugi prawidłową lotniczą „beczkie” uskutecznia z paczką kogutków od bólu głowy pod pachą. Trzeci dziesięć deka szałwii na zapalenie okostnej dla klejenta na aptekarskiej wadze odważa. Na środku widziem węża, drania, któren z dużego kieliszka spirytus leczniczy z dużem zadowoleniem pociąga. Tu, więcej na prawo, dęto-rżniętą orkiestrę, artystycznie wyrzeźbioną między oknami, mamy zaszczyt podziwiać. Dwóch starszych muzykantów na saksofonach poleczki zasuwa, a trzeci w bęben zaiwania, aniołek nuty jem przewraca. W dalszem ciągu widziem aniołków w różnych branżach MHD zatrudnionych, jak: spożywcza, owoce i kwiaty, odzież letka, drób, mięso i wędliny z dziczyzny. Za dużo i za długo trzeba by o tem wszystkiem szczegółowo nadmieniać, zresztą każden jeden rodak — czy to warszawski, czy z prowincji — nie wytrzyma, żeby własnoręcznie na te nową Starówkie nie przybyć i. samemu osobiście tego wszystkiego na własne oczy nie obejrzeć. ´ Slicznie jest odstawione te nasze Stare Miasto nie tylko z wierzchu, ale i w środku. I tu możem sobie wyobrazić, co by powiedział taki król Sobieski, jakby tu do krawca Adamczyka z tureckiemi ciuchami do przeróbki przybył. Nie poznałby jego mieszkania, to wprost pałac z łazienką i centralnem ogrzewaniem. Ale musze tu szczegółowo objaśnić o tem Adamczyku i o tej przeróbce. Faktycznie, tak było. Król Sobieski niewąski majdan trofiejnych ciuchów spod Wiednia sobie przywiózł. Ale nie na swoją figurę. Jak nasz historia poucza, Sobieszczak był mężczyzna podstawny sam w sobie, a sułtan, po którem te ciuchy się zostali, kudy chudszy. Totyż jak król ubrał się w te sułtańską bekiesze i wyszedł na ogród w Wilanowie, Marysieńka w krzyk: „Janek, jak ty wyglądasz, z młodszego brata ubranie żeś założył, już ci pod pachą pękło. Jadź z tem do Adamczyka na Starówkie, niech przerobi, bo inaczej się z tobą na mieście nie pokaże, Lubomirska nasz obszczeka”. A ten Adamczyk to był pierwszy krawiec na dawniejszą Warszawę. Nową robotę tylko przyjmował, o nicowaniu ani o żadnych przeróbkach, rzecz jasna, nie chciał słyszeć. Ale jak król przyszedł, na czwarte piętro ledwo się z tem majdanem przytargał, czyż wszak mógł mu odmówić? Sam był zresztą żonaty i znakiem tego w tydzień czasu z tureckich łachów trzy niezgorsze kompleta męskiej galanterii królowi wyszykował. O każdem jednem prawie tutejszem domu można by taką historyczną gadkie założyć. Ale na to nie mamy czasu, może kiedy indziej. Dziś cieszymy się, że Starówka znowuż stoi. A taka czysta, wygodna do zamieszkania, a także samo ciesząca oko, jak nigdy nie była. Targówek ważniejszy — Dzisiaj, proszę wycieczki, zwiedzamy najstarsze miasto w Polsce, które Warszawę ma rzemskie prawo „po zapałki posyłać”, bo przy niem jest ona za małoletnią pętaczynę w szkolnem wieku. Rozchodzi się detalicznie o Targówek, skąd, jak państwo macie z pewnością zaszczyt wiedzieć, jestem rodem. Pokazało się, że w tem czasie, kiedy po Marszałkowskiej ulicy niedźwiedzie się jeszcze ganiali, a na Nowem świecie bywali najlepsze polowania na żubry, miasto stołeczne Targówek liczyło sobie dwa tysiące lat z hakiem. Kiedy nad Wisłą po warszawskiej stronie zamieszkiwał tylko jeden stary rybak i z synem Warsem oraz córeczką Sawą pierwszy bar rybny dla myśliwych prowadzili, u nasz na Targówku miasto w dechę egzystowało już od świętej pami ęci. Wars z Sawą na dancingi do nasz łódką nawiewali, bo na prowincji było jem cholerycznie nudno. Wtenczas stary rybak przez Wisłę krzyczał za niemi: „Wars, Sawa, do domu!” A ponieważ, jako starszy facet, zębów już nie posiadał i niemożebnie seplenił, wychodziło mu: „Warszawa, Warszawa!” W ten deseń powstała wieś Warszawa, która się potem w nieliche miasteczko zamieniła. Tak nasz poucza historia. Cała ta chwestia wyszła na dobre na wierzch dopieru parę miesięcy temu w tył. Na ulicy księżnej Anny zaczęli piasek kopać dla budowy; kopią, kopią i patrzą. . . co jest: jakieś skorupy, potłuczone garnki, kawałki drzewa pod piaskiem się znajdują. Dzieciaki ze szkoły to znaleźli, dali znać nauczycielowi, przyleciał, obejrzał. Widzi — jest jakieś ucho, jakiś potłuczony płaski talerz i mówi: „To są rzadkie wykopaliska, czyli tak zwane zabytki, nie można tu dalej kopa ć, bo w stołowem pokoju jakiegoś naszego przodka się znajdujem. Cały serwis w drobny mak łopatami mu potłuczecie, kredens porysujecie. Jazda stąd!” Piaskarze byli zWarszawy—zrobili się cięte, że Targówek zaczyna naukowe karierę robić, no to dawaj przygadywać nauczycielowi: „Ucho jest od nocnika—mówią—a talerze z gospody ludowej WZG ktoś tu wyrzucił. To nie żaden stołowy pokój, tylko śmietnik się tu znajduje”. Ale nauczyciel nie dał się przekonać, podniósł raban na całe miasto, przyjechali faceci z bródkami, fachowcy od mieszkań pradziadków, i zaczęli na całego w tem piasku grzebać. Wykopali parę niewąskich dołów, które właśnie tu przed sobą widziem. Przy samem dnie tego dołu znajduje się jaśniejszy szlaczek ziemi, wszak tak? Otóż o wiele patrzy na niego niefachowiec, czyli tak zwany laik, myśli sobie: „Cholera wie, co to jest, gips nie gips, cement nie cement”. Ale facet z bródk ą, czyli członek starożytnej komisji mieszkaniowej, od razu nam mówi, że to „poziom osady kultury łużyckiej”, czyli że Targówek sprzed trzech tysięcy lat w proszku. Przyjrzy się lepiej i widzi tam domy, ulice, derożki, kobiety, dzieci, instrumenta oraz biżuterie z kości indyka. Piętro wyżej położony jest Targówek o tysiąc lat młodszy. Tu już uczone specjali ści pokazują nam nawet kawałek cmentarza. Ten większy garnek i te spodeczki naobkoło to jest tak zwany „grób kloszowy” jakiegoś faceta z tamtych czasów. Nasze przodki lubieli być po śmierci palone na sztosie, wsypywane w klosz od lampy i przykrywane od wierzchu deserowem talerzem. Na tem talerzyku umieszczało się danie mięsne albo jarskie, za którem nieboszczyk najwięcej przepadał. Mógł więc to być dobrze wysmażony schaboszczak, czyli kotlet wieprzowy z ogóreczkiem, goloneczka z grochem piure, sznycel po wiedeńsku albo kalafior z wody. Na spodeczkach, które nazywają się „przystawki”, jak sama nazwa wskazuje, byli drobniejsze, ale również smaczne zakąski. Rozchodziło się o to, żeby się nieboszczyk miał na tamtem świecie czem posilić i nie przychodził rodziny straszyć pętaniem się w nocy po kuchni. Logiki w tem wszystkiem nie było za grosz. Bo jeżeli nawet wierzemy, że cały nieboszczyk może mieć chęć od czasu do czasu przetrącić jakąś przystaweczkie pod jeden głębszy, to spalony, wymieszany z węglem i umieszczony w kloszu, gdzie będzie zębów szukał? Ale nie mamy prawa za bardzo podgrymaszać i obrażać uczuć religijnych naszych staroświeckich rodaków, bo za to można sobie niewąsko posiedzieć. Musiem wierzyć dosłownie w to, co nam fachowcy mówią, i cieszyć się, że śródmie- ście przestanie fasony Targówkowi robić. Kto komu? Co trzy tysiące osiemset, to nie głupie osiemset. Z czem do gościa — z tatą rybakiem? Ciuchy — Jak już nazywa się, że jesteśmy na Targówku, musiem za jedną drogą, szanowne turyści, zwiedzić całe Pragie. Praga dzieli się na Pragie Starą, czyli Szmulki, i Nową, czyli dawniejsze Kozaki, bo kozackie kazarmy się tu kiedyś znajdowali. Po kazarmach zostało się puste pole, na którem chłopaki w klipe potem grywali i miejscowa pomoc domowa na flankiery z żołnierzami się udawała. Teraz widziem tu bloki jak wielkie nieszczę- ście, czyli nowoczesną dzielnicę mieszkaniową w podobieństwie Muranowa, bo tyż bielizny nie ma gdzie suszyć. Ale lepiej w przymokrej troszkie koszuli chodzi ć, niż męczyć się na kupie po dziesięć osób w pokoju, jak to dawniej nieraz bywało.Wsalonach się mieszka na dwadzieścia cztery fajerki—to gront, a drobne felerki z czasem dadzą się jakoś usunąć. Zaczniem, proszę wycieczki, zwiedzanie od Starej Pragi. Najważniejszem tutaj zabytkiem są tak zwane „Ciuchy”, czyli handel amerykańską starzyzną. Trafiają się tu różne okazje. Na przykład można niedrogo kupić smoking samego Trumana. Z mortusu po redukcji zmuszony był go opylić tutejszem handlarzom. Także samo dużem odbytem cieszą się balowe kiecki niejakiej Marleny Wytrych, co za artystkie w kinie przedstawia. Suknie te bywają czasem troszkie draczne, z widoczkami, jak: cicha noc księżycowa, walka byków, ogólny rzut oka na rzeźnie w Chicago i temuż podobnież. Nie wszystkie, rzecz jasna, smokingi są z Trumana, nie wszystkie ciuchy damskie po Marlenie. Jeden mój znajomy, niejaki Gwizdalski Wincenty, kupił tu czarny świąteczny garnitur z legularnem napisem pod wieszakiem: „Made in USA, New York”. Ale jak się ta kartka odpruła, okazała się pod nią druga z następującą firmą: „B. Bocian, krawiectwo męskie, damskie i dziecinne. Łomża ul. Cmentarna 6”. Z tego widać, że w tem New Yorku kanciarzy nie brakuje. Jako drugie historyczne pamiątkie zmuszone jesteśmy obejrzeć szyny i budenki stacji „Most”, to jest tyle, co nam się po nieboszce „ciuchci” zostało, która, jak wiadomo, przez długie lata zasuwała z Jabłonny do Karczewia i woziła nasz na mahoniowe powietrze. Niejeden warszawiak co prawda w nieszczęście wpadł przez te kolejkie, jak w niedzielny wieczór z majówki do Warszawy wracał. Zaczynało się to przeważnie w ten deseń, że w wagonach tłok był niemożebny i na stopniach się jechało. Niech się tylko pokazał na takiem stopniu mężczyzna w matremonialnem wieku, zaraz się koło niego jakaś laleczka z bukietem bzu znalazła i do tej pory ze strachu krzyczała, aż przez samą grzeczność brał ją za pierwsz ą krzyżową i trzymał, żeby czasem nie zleciała. Potem ona bukiet do nosa mu przystawiała — bez go zamroczył — i gotów. Niebezpieczna lokomocja, wsiadł człowiek na godzinę, a leżał na całe życie. Ale mimo tego wdzięczność musiem odczuwać, że ciuchcia tyle lat turystyczne i „kominiarskie” obsługi Warszawy uskuteczniała, i dobrem słowem o niej tu wspomnieć. Jeżeli o wiele wsiedli byśmy teraz w te kolejkie i pojechali w stronę Grochowa, najsampierw mielibyśmy po prawej ręce nieduże budenki z wieżą. Jest to remiza praskiego oddziału straży ogniowej. Na wieży z galeryjką strażak się dawniej znajdował, któren dawał baczenie, czy się gdzie nie pali. W obecnem czasie wieża służyć może wyłącznie jako ozdóbka, bo domy całkiem widok jej zaciemnili. Można teraz najwyżej zobaczyć stąd, co się dzieje na Targowej ulicy w mieszkaniach od frontu, i to tylko do drugiego piętra. Jak się chce trzecie obejrze ć, trzeba już głowę zadzierać. Ale czasem jeszcze jest wieża używana — jak komendant straży do Warszawy się wybiera. Włazi wtenczas jeden ze strażaków na galeryjkie i kapuje, czy tramwaj „dwadzieścia pięć” nie nadjeżdża. Jadziem dalej. Kolejka, sapie, gwiżdże, dzwoni i w ogóle podnosi duży raban, bo przecina jak raz aleje Zielenieckie i obawia się, żeby tramwaj nie dał jej dubla i nie przewrócił. Rzecz jasna, całe te podróż odbywamy w sennem marzeniu, bo kolejka, jak już mieliście państwo zaszczyt słyszeć, od dłuższego czasu nie egzystuje. Ale to nam nie przeszkadza. Langsam pomalutku wjeżdżamy na Kamionek. Dzisiej rzadko kto tej nazwy już używa, dzisiej wszystko aż do samego Wawra nazywa się ulica Grochowska. Niedawno jeszcze znajdowała się tu restuaracja trzeciego rzędu z papugą na bufecie, ze stolikami krytemi ceratą w marmurek i nazwą „Ambasador” na szyldzie. Widocznie właściciel był facetem oblatanem w historii starożytnej i wiedział, że kiedyś Kamionek grał pierwsze skrzypce, że zbierali się tu same najważniejsze osobistości. Bo tutej wybraliśmy sobie za króla Francuza, niejakiego Henryka Walezego. Ale się dla nasz nie nadawał, a i jemu warszawska kuchnia nie odpowiadała. Jak jednego dnia porcje flaków z pulpetamy wtroił, o mały figiel w nocy nie zakitował. Zapakował rano walizkie i bez pożegnania wyjechał. Ale za to Kamionek odpowiedzialnem być nie może. Welodromy i ślizgawki — ´ Slizgawka miała zawsze w Warszawie duży odbyt. W Dolinie Szwajcarskiej i na placuWareckiem nasze pradziadki zasuwali na „kalfaskach” albo „śniegórkach” walczyka „Nad mądrem Dunajem”, aż iskry szli z lodu. Troszkie, faktycznie, dracznie to wyglądało, trzeba przyznać, jak facet z brodą ala gienierał Kuropatkin, w celindrze i w futrze na cybetach holendrował z laleczką w sportowej sukni z trenem i w kapeluszu, na którem dwie jaskółki się całowali w sporem ogródku. Albo znowuż mąż wątłej budowli ciała popychał przed sobą, na żelaznem krzesełku z płozami, swoją dozgonną miłość — dwieście pięćdziesiąt fontów, czyli sto kilo żywej wagi. A ona karakułową mufką usteczka sobie zasłaniała od wiatru i szeptała do niego: „Melodie mylisz, idyjoto — to nie jest mazur, to jest walc!” Ale po większej części, tak dzisiaj, jak i w dawniejszem czasie, większą część klienteli ślizgawkowej stanowili młodziaki. Za moich młodych lat na Wareckiem placu ślizgawki już nie było. Dolina, owszem, egzystowała, ale najwięcej uczęszczała Warszawa do Saskiego Ogrodu, gdzie na zamarzniętej sadzawce ślizgali się wszyscy bez różnicy płci i wieku, a wojskowa orkiestra litewskiego pułku piechoty z Nowowiejskiej ulicy zaiwaniała walca „Na sopkach Mandżurii”, bo jak raz wtenczas wojna rosyjsko-japońska się toczyła. Oprócz Saskiego Ogrodu, druga duża ślizgawka była, gdzie dzisiej Muzeum Narodowe. Tu już wyższa szkoła jazdy była potrzebna, bo góry lodowe się znajdowali do zjeżdżania na łyżwach. To nie był, rzecz jasna, Kasprowy, ale tyż w miarę możno ści nogi się nie najgorzej łamało, nie można narzekać. Na tamte czasy „Wal” musiał nam wystarczyć, bo Zakopane było za granicą. Tak było w śródmieściu, wolska dzielnica, czyli tak zwana „Wolska Zastawa”, posiadała swoją ślizgawkie na rogu Leszna i ˙ Zelaznej, u Przeorskiego. W lato na tem placu welodrom egzystował, gdzie cała dzielnica uczyła się jeździć na rowerach. Za godzinę jazdy płaciło się dwadzieścia kopiejek i marynarkie oddawało do kasy jako zastaw na wypadek uszkodzenia roweru. Te jazdy w celach naukowych kończyli się bardzo często scentrowaniem koła albo złamaniem widelca. Jeżeli taki początkujący cyklista posiadał fundusze na reperacje, płacił koszta i otrzymywał z powrotem marynarkie. O ile nie posiadał, również marynarkie nazad dostawał, tylko że z dodatkiem. Derektor zamykał na chwilkie kasę, brał chłopaka do kantorka i tam za pomocą połówki rowerowej gumy pouczał go, jak trzeba na przyszłość jeździć, żeby interesu na straty nie narażać. Troszkie to bolesne byli wykłady, ale w opanowaniu maszyny bardzo pomagające. Ale mniejsza z tem, dzisiaj mówiemy o ślizgawce. Dużo tych lodowych dni nie było, bo co i raz jakiś niż barometryczny czy tam insze chmury pierzaste odwilż Warszawie przynosili. Ale teraz się zmieniło, dzisiejsze łyżwiarze mogą sobie gwizdać na kłębiasto-mordziaste chmury i na południową ciepłą mżawkę, bo założyliśmy sobie ślizgawkie na elekstrycznej lodówce. Ciepłe fale mogą sobie doWarszawy zapychać, jeżeli mają takie życzenie, nam nie przeszkadza, przekręcamy wyłącznik, lodówkie puszczamy w ruch i wio, koniku, ślizgamy się jak anioły. Ta sztuczna ślizgawka powstała u nas na Łazienkowskiej ulicy. Mało kto jeszcze o niej wie, ale powolutku warszawiacy się schodzą. Podobnież parę dni temu nazad przyszło wieczorową porą dwóch facetów i pytaj ą się woźnego: „Panie szanowny, czy to tu jest ta elektryczna ślizgawka "Torwar"? „Tu” „A czy możemy skorzystać?” „Nie, na razie ślizgają się tylko sportowcy.” „Kiedy my nie mamy życzenia się ślizgać. Chcieliśmy tylko pół literka zamrozi ć”. Rzecz jasna, że takich łyżwiarzy nie będzie się wpuszczało na „Torwar”. Noworoczne baloniki — Dawniej w Sylwestra śnieg obowiązkowo padał w Warszawie. Totyż nie szemroletkami i warszawami, jak dzisiej, zapychała publika na zabawy, tylko przepisowo, jak się należy, sankami. Dzwoneczki słychać było po wszystkich ulicach od Zbawiciela do Chłodnej, od Powązek do Bródna. Nadziane faceci bawili się w Resursie Obywatelskiej na Krakowskiem i w Kupieckiej na Senatorskiej, u Wioślarzy i u Cyklistów. Publika więcej mortusowa „Pod Murzynkiem” na Starówce i „Pod Trzema Koronami” na Ogrodowej. Ale ja już tego nie pamiętam — wujo Wężyk mnie opowiadał. Za moich czasów na Ogrodowej odchodziła już tylko niewąska zabawa „Pod Teściową”, a na Chłodnej „Pod Psami” i „Pod Zegarem”. Do „Adrii” ani do „Oazy” osobiście nie uczęszczałem. Przeważnie w tych obydwóch knajpach bywało przestronne, tłok dawał się odczuwać tylko w Sylwestra i wtedy, faktycznie, szpilki nie było gdzie wetknąć. Wujo Wężyk mnie kiedyś nadmienił, że jak w 1905 roku był na Sylwestrze w barze „Pod Krowiem Popiersiem” na Wolskiej, wpadła tam patrol, pięciu sołdatów i rewirowy. Te sołdaci zaczęli bić gości kolbami, ale rewirowy był dobrem znajomem wujaWężyka, totyż nie pozwolił go sołdatom nawet ruszyć. Sam tylko mu nakładł po mordzie, zabrał patrol i wyszedł. Wszędzie dobrze mieć tak zwane chody. Obecnie Warszawa podbawia się przyzwoicie, czyli że z umiarkowanem nadu życiem ankoholu. Na przykład w zeszłem roku pijanych prawie się na ulicy nie widziało. Bo tych dwóch, co ich przyuważyłem, nie liczę z powodu, że z mlecznego baru wychodzili, gdzie za pomocą mleczka ratowali się od zatrucia ankoholizmem, czyli podeszli do siebie, jak to się mówi, samokrytycznie. Jeden nawet twarożek miał na klapach jesionki. Ale najtrzeźwiejsze poważne faceci robili w tem dniu różne głupstwa. Na Marszałkowskiej, na przykład, patrzę i oczom nie wierzę — derektor Korytko balony sprzedaje. Kawał grubego kija trzyma w ręku, na końcu którego brukiew była obsadzona z poprzyczepianymi balonami, w charakterze kaczek w kapelusikach, facetów z czerwonemi nosami i temuż podobnież. Derektor Korytko to jest pren- cypał mojego braciszka, człowiek poważny, ojciec dzieci, totyż byłem niemożebnie zdziwiony, jak go moje oczy z temi balonami ujrzeli, i mówię: „Moje uszanowanie panu derektorowi, co pan derektor do prywatnej inicjatywy się zapisał i drobne sprzedaż gumianego, okolicznościowego artykułu prowadzi?” A derektor Korytko za rękie mnie złapał i nadmienia ze łzami w oczach: „Los mnie pana zsyła, panie Piecyk kochany, ratuj pan człowieka! Jestem skompremitowany do końca życia”. „No nie — mówię, żeby go pocieszyć — baloniki bardzo ładne, zwłaszcza poniekąd kaczuszki”. Ale nie dał mnie dojść do słowa, tylko kij z balonami wręcza: „Niech pan to potrzyma chwilkie, zaczem on nadejdzie”. „Kto?” „Baloniarz”. „Jak to baloniarz, to nie pański towarek?” „Ale skądże znowu! Chciałem kupić balonik dla córeczki, dałem sto złotych, sprzedawca nie miał reszty, poszedł banknot rozmienić, a mnie kazał potrzymaćte przeklęte balony. Panie, co ja przeżyłem, cała Warszawa mnie widziała. Wiceminister przejeżdżał i zdaje się też mnie poznał, co on o mnie pomyśli. A baloniarz nie wraca i nie wraca!” „Dawno poszedł?” „Godzinę temu”. „Tak? Boje się, że on z pana szanownego balona zrobił. W gumowe kaczkie w kapelusiku pana derektora zamienił. Zagiął pana na sto złotych. Chociaż wła- ściwie nie. . . ” Przeliczyłem prędko balony, pokazało się, że ich jest akurat za sto złotych. Czyli że kupiec stówy nie nawalił, tylko sprzedał balony hurtem, a nawet bezpłatnie dodał derektorowi kij i brukiew, która ważyła ze dwa kilo. Chcąc ratować człowieka w zmartwieniu, opędzlowałem mu przed Polonią w trymiga te balony. A derektor na lekramowej gwizdawce piszczał. Tak, tak, w Warszawie trzeba uważać na cwaniaków nawet w Sylwestra. Skład staroświeckich ciuchów —Jeżeli skręciem z Nowego światu w aleje 3 Maja, zobaczem tam parę sztuk szarych masywnych budenków w tak zwanem stylu „kalafiorowem”. A dlaczego kalafiorowem? Bo te domy przypominają mocno „kalafiory”, czyli piece do centralnego ogrzewania — długie z żeberkami. Zaniem wejdziem do środka, musiem sobie postawić zasadnicze pytanie: „Po jaką cholerę?” A po taką, żeby Muzeum Narodowe, które się tam znajduje, zwiedzić. Lejek, czyli człowiek nieuświadomiony, nie wie, o co się rozchodzi, ale my, ludzie oblatane w kulturze i sztuce, od razu miarkujem, że muzeum to skład staro świeckich obrazów, niemodnych ciuchów oraz wyszczerbionego naczynia stołowego, a także samo kuchennego. Zaczniem od najstarszych pamiątek, a mianowicie od tego, co nam oprócz egipskiego zapalenia oczów pozostało po egipskich faraonach. Pamiątki te są dosyć pouczające, ale po mojemu zanadto w zaduszkowem guście. Same nagrobki, tromny, gzymsy, winkle, sztachety od grobów rodzinnych i temuż podobnież. Ale tego zanadto znowuż pod krytykie braćnie można. Różne gusta ludzie posiadają. Jedne zbierają używane marki pocztowe, puste pudełka od zapałek, bileta tramwajowe lub coś w tem rodzaju. Skoro jeżeli się teraz rozchodzi o derekcje naszego muzeum, lubi takie żałobne szczegóły. Jak się dowie, że gdzieś na świecie cmentarz kasują, zaraz pośredników wysyła i kupują wszystko jak leci, cały majdan, I to nie przeszkadza gdzie, do Afryki, do Ameryki, do Egiptu, rzecz obojętna. No to, ma się rozumieć, nataskali tego tyle, że można cmentarz dla dużego miasta założyć. A najwięcej jest tych faraońskich nagrobków. Troszkie jak dla nas są może za mało poważne, bo weźmy pod uwagie, że na przykład na jednej tablicy zaczem powinno być napisane, ile lat sobie liczył nieboszczyk i z jakiego był fachu, jest odrobiony niemoralny widoczek. Facet na tapczanie z kobietą siedzi, każde z nich kielicha trzyma w ręku takiego, że literek, na moje oko, wchodzi w niego jak nic, i gazują sobie na sto dwa. Gramofon z tubą jem gra, kielner podchodzi z małą karafeczką, znakiem tego angielska gorzka się w niej znajduje. I to ma być tablica na grób rodzinny? Niepoważne! Niezależnie oprócz tego widziem tam różne szczegóły powyjmane z trumien, bo te faraoni lubieli mieć na tamtem świecie całe gospodarstwo. Umierała kobieta, to kładli z nią razem garnki, wyżymaczkie, wałek do ciasta i temuż podobnież. Zakitował faraońszczak w rodzaju męskiem, parę butelek sznapsa dostawał na drogie i przyzwoitą zagrychę. Z tego widziem, że te Egipcjani byli narodem mocno tronkowem. Tromny mieli także samo na nasz gust troszkie draczne, bo w charakterze drewnianych facetów odrobione. Na wierzchu malowało się na takiem drewniaku oczy, nos i insze szczegóły ludzkiej autonomii. Oprócz tego posiadamy sporo egipskich wazonów do kwiatów, podstawkie do tortów i parę naczyń, które budzą zazdrość u warszawiaków, zwłaszcza posiadających drobne dzieci. Naczynia te zaopatrzone w zgrabne wygodne ucho, nie są wyrobione ze szkła ani tyż emaliowanej blachy, ale z przepisowego higienicznego fajansu. Z tego widać, że egipskie PDT-y musieli być prowadzone przez ludzi kochających rebiate, czyli najmłodszych obywateli do lat pięciu. Zanim wejdziem do muzeum, w szatni zmuszone jesteśmy wkładać na buty specjalne wojłokowe podeszwy z trokami w celu przywiązania do nogi. Rozchodzi się o to, żeby — zwiedzając muzeum — wyręczać miejscową służbę we froterowaniu lokalu. Faktycznie, wyglansowanie na jaśniej słońca przeszło setki mniejszych i większych sal, nie licząc schodów, zabierałoby fonkcjonariuszom mnóstwo czasu. A tak siedzą sobie spokojnie na salach i upowszechniają się kulturalnie, czytaj ąc pouczające powieści. Wynalazek jest w dechę i złego słowa nie da się powiedzie ć, żeby nie pewien dający się odczuwać brak troski o człowieka froterującego. Mianowicie przyrządy do glansowania są zrobione na fuchę. Już po paru krokach wojłok ucieka spod buta, drugą nogą się go przydeptuje i następuje tak zwane wygrużenie faceta na posadzkie. Szczególnie niebezpieczne zwłaszcza na schodach. Osobiście dwa razy już zjechałem na plecach z działu malarstwa kościelnego na pierwszem piętrze na parter do sali wystaw czasowych. Dlatego uważam, że najwyższy czas obstalować dla froterów zwyczajne bambosze z noskami, piętami, a niebezpieczne podeszwy umieścić w gablotkach jako starożytne zabytki, z pierwszego roku odbudowy Warszawy. Lanszafty Matejki Z chwilą kiedy wchodziem do Narodowego Muzeum, zauważamy ze zdziwieniem, że w szatni nie przywiązują już nasz do filcowych podeszw. I że nie będziemy zmuszone odpracować za pomocą froterki bezpłatnego zwiedzania. Froterka zniesiona, filce zniesione, ale za to wprowadzona opłata za bileta.Wporządku— każden woli uiścić te dwa złote, aniżeli w pocie czoła rajbować podłogi. Spokojnie się już teraz wchodzi na te sale, bo filce nie zlatują z nóg i zwiedzania nie utrudniają. Dawniej nieraz się widywało, że jakiś człowiek albo nawet kobieta klęczy przed jakiemś obrazem w tem Muzeum. Sam byłem nieraz tego świadkiem. Totyż podeszłem do takiego nabożnego faceta i mówię mu na ucho: „Panie szanowny, pan zdaje się Stefana Czarnieckiego za świętego Piotra bierze. Padłeś pan ofiarą aptecznego złudzenia ludzkiego oka. Przestań się pan modli ć”. Spojrzał się na mnie jak na wariata i mówi: „Ja się wcale nie modle, tylko te cholerne filce poprawiam. Już trzeci raz ich gubię”. Dobrze, że się to zwiedzanie z przyklękaniem już skończyło. Teraz swobodnie chodziem po salach i rozglądamy się naobkoło. Zaczniem od malarstwa polskiego. Nie będziem tu szczegółowo poruszać „Bitwy pod Gronwaldem”, bo każden inteligentny człowiek zna ten obraz na wyrywki i każdego historycznego faceta, biorącego udział w tem masowem wycisku, z łatwością wymienić może podług imienia i nazwiska, nie wyłączając nawet drani Krzyżaków. Musiem tylko zrobić krótką uwagie, że obraz ten znajduje się po grontownem remoncie, uskutecznionem niedawno przez naszych młodych malarzy. Bo miejscami farba mocno się wytarła podczas wywożenia tego widoczku przed hitlerowcami z Warszawy. Rzecz jasna, że by go, taka ją w te i nazad, faszystowska nawała bezapelacyjnie zniszczyła. A tak troszkie się gdzieniegdzie uszkodził, ale ocalał. Szczegółowy remont ciągnął się parę lat, bo wszak nie można takiego lanszaftu w trymiga przechlapać, jak nie przymierzając pokój z kuchnią czy nawet dwa. Tu na same żylaki na nodze flimona w czerwonem baszłyku, któren w lewem winklu toporem walczy, artysta malarz stracić musiał do dwóch tygodni czasu. Ale żylak w żylak — jak nowy. Sam Matejko by nie poznał, że nie jego robota. To samo się dotyczy „Kazania Skargi”, czyli widoczku z natury, jak ksiądz Skarga podczas sumy sztorcuje na czem świat stoi króla Zegmonta i jego sztab gienieralny. Z większych niepraktycznych na dzisiejsze waronki mieszkaniowe lanszaftów figuruje jeszcze „Rejtan”, „Konstytucja 3 maja”, „Unia lubelska” i temuż podobnie ż. Szkoda tylko, że nie przyuważyłem łobuza Nerona, któren przed wojną obok „Gronwaldu” w Zachęcie na Królewskiej wisiał i był odrobiony na medal razem z bykiem i zemgloną gołą kobietą, podczas antraktu w rzymskiem cyrku numer jeden. Z osób panujących mamy tu jeszcze Napoleona na białem ogierze podczas maniebrów jesiennych pod miastem Paryżem, Zygmonta Augusta z Barbarą Radziwiłłówn ą, Jana Sobieskiego z synem Jakubem i Marysieńkie z córkami: Teresą i Kunegundą, tak przynajmniej głosi napis. Aczkolwiek na obrazie widziem jedn ą tylko dziewczynkie w wieku lat dwanaście. Czy to Teresa, czy Kunegundą, nie wiadomo. Co się z drugą stało? Czy się przez użycie wytarła, czy też ją ktoś odciął, stanowi to tajemnice derekcji Muzeum. Mnie to osobiście nie przeszkadza, ale uważam, że albo powinno się napis zmienić, albo Marysieńce domalować drugie dziecko, żeby nas ktoś nie posądził o brakoróbstwo. Z tej samej królewskiej branży widziem jeszcze KazimierzaWielkiego na walnem zebraniu Samopomocy Chłopskiej w Kazimierzu Dolnem, powiat Puławy. Wszystko odstawione prawidłowo z tem wyjątkiem, że Kaziek za stary. Więcej na Dziadka Mroza — dawniej świętego Mikołaja — podobny aniżeli na takiego sto procent mężczyznę, jakiem go mamy zaszczyt znać. Jak tu patrzem na niego, z przykrością zmuszone jesteśmy Esterkie uważać za tak zwane podanie ludowe, czyli poetyczny bajer. Warszawa da się lubić No to i kończem, proszę wycieczki, te całe zwiedzanie Warszawy. Jednem słowem — musiem wysiadać. Na zakończenie zaznaczem tylko, że Warszawa, jaka jest, taka jest. Może brzydsza od Paryża, Moskwy, Londynu czy Rżemu, ale da się lubić. Mam na to dowody rzeczowe. Zagraniczne nawet faceci, z chwilą kiedy u nasz troszkie pomieszkają, woląWarszawę od swoich nielichych zresztą miejscowości rodzinnych. Osobiście znałem przed wojną jednego Włocha nazwiskiem Witollo, któren sześć razy wysiedlany z Warszawy, sześć razy do niej wracał, chociaż za każdem razem pół roku mamra otrzymywał za nielegalne przekraczanie granicy. Ostatnią razą taką mowę w sądzie założył: „Panie sędzio szanowny! Rzeczywiście nazywam się Witollo i mój tatuś podobnie ż z miasta Rzemu pochodził, ale osobiście urodziłem się na ulicy Górczewskiej w Warszawie, po włosku słowa nie rozumie, a u mnie w domu nawet rzemskiej pieczeni nigdy się nie gotuje. To jakiże ja jestem Italianiec i co mam w tych Włochach robić? Przecież ani się z nikiem rozmówićnie potrafię, ani nigdzie roboty dostać nie mogie. A najgorsze już to, że na głodną śmierć jestem narażony, bo tamtejszego menu jadalnego spożywać nie jestem w stanie. Próbowałem, ale mnie absolutnie nie idzie. Podają na przykład taki makaran, to ja się oglądam za zrazami do niego albo tyż wołam, że zapomnieli wkrajaćkrakowskiej kiełbasy. Ale nikt mnie nie rozumi i przynoszą oliwę. Wysoki sądzie! Jakżeż ja mogie konsomować to, czego w domu używałem tylko do smarowania maszyny do szycia czyli tyż wyżymaczki? Ale do tego można by się ostatecznie jakoś przyzwyczaić. Najgorsza jest tęsknota za ojczystem widokiem. Przecież tam nie ma człowiek na co spojrzeć. U nasz rzecz całkiem insza i wesoło. Tylko z domu z Górczewskiej, spod jedenastego, wyjdę, mam Kiercelak, na którem jak najwyższemu sądowi wiadomo— jest życie i ruch handlowy. A tam co? Same kościoły. Owszem, są poniekąd także samo starożytne ruiny, ale kudy jem do naszego Czerska za Górą Kalwarią. A zresztą może to i ładne, ale mnie się nie spodoba, bo jestem warszawski rodak i wolę Strugie-Wenecje koło Marek, gdzie się zabawy w lato uskuteczniają, od tamtejszej Wenecji, gdzie broń Boże w pijanem widzie na ulicy się pokazać, bo człowiek życia nie jest pewien, gdyż w każdej minucie do wody wlecieć może i rodzina ciała nawet nie znajdzie. Rybki go wtroją. Totyż te wysiedlanie do niczego nie doprowadzi, ponieważ ja chociażby piechot ą i tak doWarszawy wrócę, a podróże są drogie i nie ma celu narażać państwa na niepotrzebne wydatki. Wszystko, co mogie dla pana sędziego zrobić, to to, że się przeniese do Włoch pod Pruszków!” Ale i tam się nie przeniósł. Został się na Kiercelaku. Znudziło się koniec końców władzy na granice go odstawiać i dali mu jakoś spokój. Do dzisiej mieszka w Warszawie. W WZG pracuje przy wyrobie włoskich lodów, czyli tak zwanego „spumoni”. Ale sam nigdy tego nie spożywa. Tak, Warszawa da się lubić! Koleżkie mam, któren znowuż, jako spalony, w Krakowie chwilowo zamieszkuje, to chociaż trzy razy do roku musi być wWarszawie, za każdem razem z płaczem wyjeżdża pijany w drobną krakowską kaszkie z tego żalu. Szafa gra Wieczory artystyczne na zakładach pracy to bardzo pożyteczna i przyjemna akcja. Przy czym trzeba wyjaśnić, że nie odbywają się one na dachach tych zakładów, tylko w środku, nieraz w bardzo pięknych świetlicach. Dlaczego się mówi, że „na zakładach” — nie wiadomo! Ale tak się mówi. Sam bardzo chętnie biorę udział w takich wieczorach jako recytator własnych utworów. Mam nawet sporo związanych z tym miłych wspomnień. Niedawno w mieszanym literacko-koncertowym zespole byłem „na” pewnym śląskim zakładzie pracy. Przyjmowano nas bardzo przychylnie, a po koncercie jeden ze starszych widzów, gorąco ściskając mi rękę rzekł: — Bardzo, bardzo dziękujemy! Ogromnie nam się wszystko podobało, no, wprost do zachwytu! Ładnie państwo grali, śpiewali, i te pana „humory” też oblec ą, nie można powiedzieć. Jednem słowem, koncert—mówiąc po warszawsku— w deseczkie. Bo ja, panie szanowny, stary warszawiak, tylko jako spalony, teraz tu zamieszkuje. Faktycznie, odstawili państwo robotę czysto, akuratnie, bez braków, marnego słowa nie da się powiedzieć, mucha nie siada. Nie tak jak inne zespoły, co tu bywają. Jak po ogień wpadną, odpędzlują na chybcika parę piosenek czy deklamacji okolicznościowych i chodu. Spieszą się do innej świetlicy. Na przykład w zeszłym tygodniu byli tu jedne artyści, to tak się spieszyli, że jeden z nich, gruby, mały, w okularach, przedostatnią zwrotkie „Szumią jodły na gór szczycie” śpiewał na schodach, a ostatnią już w samochodzie. Z ulicy żeśmy go tylko słyszeli, ale słabo, bo okna zamknięte. Nie tak jak państwo. — No, staraliśmy się dać pełny program — usprawiedliwiam się skromnie, zażenowany tymi pochwałami. —Faktycznie, pełny, może nawet ciut-ciut za długi. Pod koniec publika zaczęła się nawet troszkie urywać. Ale tylko siedząca bliżej drzwi. Zamkliśmy później na klucz, ale ze dwadzieścia parę osób zdążyło jeszcze prysnąć. Wśród obustronnych serdeczności rozstaliśmy się z miłym eks-warszawiakiem. Ale w dwie godziny później, w restauracji wojewódzkiego miasta, gdzie jedliśmy kolację, przypomniały mi się jego słowa. Wywołane to było faktem, że sąsiedni stolik zajmował właśnie ów „pośpieszny” zespół. Nawiązałem rozmo- wę z kierownikiem i w delikatnych słowach zwróciłem mu uwagę na niesolidny stosunek do tak ważnego zadania. Spojrzał na mnie zdziwiony i żywo zaprzeczył: — Nic podobnego, szafa gra! — Jak to szafa gra? —No, zwyczajnie. Wszystko jest w najlepszym porządku. Zadanie wykonane w terminie i na sto procent, chociaż z wielkimi trudnościami. Ale się pracuje. Odwalam cztery koncerty dziennie w półtorej godziny. — To chyba niemożliwe! — Niech pan posłucha. Mam zespół ośmioosobowy. Dzielę go na cztery czę- ści, po dwie osoby. Zaczynamy jednocześnie w czterech świetlicach. W jednej koleżanka Caproni tańczy „Taniec z mieczami” Chaczaturiana i kolega Caruso- -Wysmyk śpiewa „Samotnego harmonistę”. W drugiej kolega Molski recytuje „Ojca zadżumionych” i „Grzybobranie”, a Gromiczówna interpretuje „U krynicy tri diewicy”. Wolnicz z Gamajdzianką zaczynają w trzeciej „Pieśnią dokerów” i „Sabiną Piesek przed sądem”. Na czwartym zakładzie Szypuła-Rwęcki zasuwa „Szumią jodły”, a ja ich wszystkich robię na szaro „Wio konikiem”. Potem — szufladki. Taksówki czekają. Chaczaturian przeskakuje z „Samotnym harmonist ą” na miejsce „Sabiny Piesek”, „Ojciec zadżumionych” zabiera „Tri diewicy” i zapycha z nimi tam, gdzie „Szumią jodły”. „Jodły” z „Konikiem” — gazu i wio na miejsce Chaczaturiana. Szafa gra! — Ale czasem się podobno zacina. — Bardzo rzadko. — No, a wtedy z tą arią z „Halki” na schodach? — Wtedy to siła wyższa. „Ojcu zadżumionych” kicha nawaliła i cały plan wysiadł. Jontka trzeba było wcześniej ściągnąć za frak z estrady, bo „Sabinie Piesek” zrobiła się dziura na dwadzieścia minut. Ale wszystko piorunem się załatało. Gorzej bywa. Taki na przykład Teatr Wielki z Cielęcic stale gra „Grzech” i „Rewizora” w dwóch połówkach. W jednej świetlicy I i II akt, w drugiej III i IV. Publiczność sobie potem opowiada wzajemnie, co kto widział, i szafa gra. — No, dobrze, ale dlaczego tak się dzieje? — Jak to dlaczego? Z jednej strony zespoły muszą dogonić plan zobowiązań, a z drugiej — zakłady muszą wydać forsę przeznaczoną w budżecie na kulturę. A czasu mało — grudzień, koniec roku. — A czy nie lepiej rozłożyć tę robotę na cały sezon? — Po co? I tak szafa gra! Radio z lufcikiem — A właściwie, powiedz mnie pan, co to jest ta telewizja? — Radio z lufcikiem. — To znaczy, jak to? — Zwyczajnie, w tem miejscu, gdzie masz panna Michcia na aparacie kawałek rypsu czy innej franeli, lufcik będzie zrobiony. — W jakiem celu? — ˙ Zeby było widać, co się w środku dzieje, i dalszem kantom zapobiec. — Jakiem kantom? —Czarowaniu publiki za pomocą tak zwanego złudzenia ludzkiego ucha, czyli akustyki. — Co proszę? — Mniejsza o to. Nie połapiesz się, panna Michcia. To są sprawy naukowe. Jednem słowem, teraz siedziem przed radiem jak ciemniaki i na słowo musiem wierzyć w każdy bajer, jaki nam derekcja radia zakłada. Słyszemy, dajmy na to, tak zwany reportaż z pustyni i puszczy. Noc ciemna jak wielkie nieszczęście, tylko blady księżyc oświetla Beduina, któren pędzi co koń wyskoczy, za niem z fatalnem rykiem zapycha tygrys. . . A jak jest naprawdę? W biały dzień, w ciepłym pokoju w derekcji na Myśliwieckiej ulicy siedzi dwóch facetów. Jeden za pomocą blatu od wiedeńskiego krzesła i dwóch połówek włoskiego orzecha odstawia tak zwany tętent konia, drugi trzyma na kolanach kota i ściska go w międzyczasie za ogon. Kot ryczy jak trzech tygrysów. A teraz weźmiem na przykład taką operę „Halkie”. Kiedy my, spłakane jak dzieciaki, siedziem przy głośnikach i serce nam się ściska, bo nieszczęsna Halka skacze jak raz do Morskiego Oka i własnoręcznie słyszemy plusk wody, ona w tem samem czasie siedzi w trajlebusie „54” i posuwa na kawę do „Marca” na plac Trzech Krzyży, bo topienie odstawia za nią reżyser za pomocą miednicy z ciepł ą wodą i trzepaczki do bicia piany. Przy telewizji tego już nie będzie. Nie będzie już w dziecinnej audycji Czerwonego Kapturka sto dwadzieścia kilo żywej wagi i trzy metry obwodu w talii. Nie będzie faceta z brodą, któren piskliwem głosem udziela porad dla karmiących matek jako „ciocia Jagusia”. Wszystko naocznie i na żywca. Ale najwięcej się cieszę, że przyszła czarna godzina na tego lebiegie, co o szóstej rano gimnastykie uskuteczniać nas zmusza w desusach na dywaniku, a sam pod kordłą leży, jedną ręką walczyka na fortepianie podgrywa i jeszcze sztorcuje, żeby się uwijać: „I raz, i dwa, i trzy, i przysiad”. Przysiad, owszem, ale razem. Wyłaź pan spod kordły i na dywanik!. . . I raz, i dwa, i trzy, ale razem z nami, bo radiosłuchacze w lufcik patrzą! Dmuchnij pan w balonik W celu powiększenia bezpieczeństwa samochodowego w Warszawie podczas karnawału będą lada dzień zaprowadzone tak zwane próbne baloniki. Cóż to mianowicie są za baloniki? Jak donosi prasa, cała maszyneria, wynalazku dwóch młodych krakowskich doktorów, składa się z rurki szklanej wypełnionej dwiema warstwami mielonego szkła i zakończonej balonikiem koloru żółtopomarańczowego o pojemności około litra. Otóż więc, jak w te rurkie dmucha małe dziecko albo nawet dorosły mężczyzna, któren od paru dni kieliszka wódki nie widział, balonik zachowuje się przyzwoicie i nie zmienia koloru. Ale o wiele przystawiemy go do ust warszawskiemu szoferowi i każemy mu chuchać, balonik natychmiastowo zaczyna nam wykazywać, ile było kolejek. Przy średniej ilości tylko pół balonika z pomarańczowego zamienia się na zielonkawy, jeżeli natomiast nadużycie było znaczniejsze, balon przybiera kolor szczypiorku. Powyżej litra pęka z hukiem. Wynalazek ten jest niezmiernie doniosły i może nareszcie, jak się to mówi, położy kres. Bo do tej pory badanie szoferaków na te okoliczność było faktycznie mocno utrudnione. Jeżeli się rozchodzi o starożytny sposób za pomocą zwyczajnego chuchu, to nie był on nigdy na sto procent pewny. Mieliśmy co prawda w naszej milicji wybitnych specjalistów, którzy po jednem chuchnięciu mogli postawić następującą diagnozje: „Dwie setki czystej, korniszonek, znowuż dwie setki, jajeczko mole, duże jasne z wianuszkiem. Wynik ogólny —podgazowany”. Ale raz, że tych facetów była niedostateczna iloś ć, a po drugie, że taką ekspertyz ę można przeprowadzić wyłącznie samemu znajdując się na czczo. A milicja musi czuwać nad ruchem kołowym w Warszawie i po śniadaniu, i po obiedzie, i po kolacji, a nawet po imieninach w rodzinie. Drugiem znowuż sposobem był egzamin z wymowy. Brało się takiego podejrzanego o ankoholizm kierowcę i kazało mu się prędko powiedzieć te słowa: „Drabina z powyłamywanymi szczeblami”. „Drabinę” nawet najwięcej zabalsamowany kizior wymówił bez błędu, ale na „szczeblach” już letko tylko podkropiony facet leżał bezapelacyjnie. Wychodziło mu albo „pomywowyłanymi”, albo „połamywałami”. . . albo jeszcze gorzej. No i rzecz jasna, że zamykali go z miejsca. Jednakowoż trafiali się przytomniaki, że nie tylko drabinę, ale wiersze niejakiego Przybosia pod największem gazem deklamowali bez najmniejszego feleru. Totyż musiem się cieszyć, że dzięki tem młodem doktorom będziemy mogli chodzić po Warszawie bez narażenia życia pod samochodem, nawet osobiście znajdując się coś niecoś pod muchą. Tylko ciekawy jestem, czy ten aparat oprócz wódki wykazuje także samo tak zwane „duże ciepłe z charakterem”, to znaczy grzane piwo pół na pół z gołdą sprzedawane przez niektóre litościwe budki na mieście. Ale przypuszczam, że wykazuje, bo te doktorzy, pomimo młodego wieku, muszą być duże fachowcy na szczot wypicia w miejscu i na wynos. W każdem bądź razie trzeba ich jeszcze pochwalić i za dbałość o tak zwane ładne podejście. Takie sprawdzanie szoferów przez milicje w sobotni wieczór karnawałowy będzie wyglądało jak masowa impreza uliczna „Expressu Wieczornego” pod tytułem „Dmuchnij pan w balonik” z łaskawem udziałem fonkcjonariuszy wydziału ruchu kołowego. Pomnik ciuchci Parę dni temu w tył prasa doniesła, że ciuchcia do Jabłonny skasowana. Przy okazji nasobaczyli jej troszkie w gazetach, że jest przestarzała, że przeszkadzała w budowie mostu pod ˙ Zeraniem itd. Są tacy, co mówią, że po prostu nie pasuje, żeby po drodze do socjalizmu taka lokomocja się pętała, którą jeszcze nieboszczyk Józio Poniatoszczak do swojej wilii w Jabłonnie co sobotę na letniaki jeździł. Przygadują mu, że nie tylko sam jeździł, ale i tak zwane kociaki tą ciuchcią tam przywoził. A kogoże miał przywozi ć? Teściowe? Kiedy w kawalerskiem stanie całe swoje życie, przytomniak, przepędził! Na co ta mowa! Jeżeli o mnie się rozchodzi, nie mam o te skasowanie żadnej pretensji, faktycznie, nie może ciuchcia koło fabryki samochodów „Warszawa” latać, to niepoważnie wyglądało i dobrze się stało, że została koniec końców skasowana. Zwłaszcza że zamieszkała tam ludność szkody nie poniesie, bo tramwajami i autobusami — z niedużą przesiadką w ˙ Zeraniu — nowocześnie na miejsce się dostanie. Okazuje się, że nie każdemu można dogodzić. Ja jestem zadowolniony, a miejscowa ludność uważa, że lepiej takiem przedpotopowem gratem jeździć, aniżeli alegancko przejść parę kilometrów spacerkiem. Zwłaszcza że jak raz w te najwi ększe mrozy te skasowanie wypadło, grymaszą, że woleli ciuchcie, która jest, od nowożytnych autobusów, których nie ma. Bo rzeczywiście, autobusom coś tam przymarzło i nawalili. Po drugie marudzą ludzie, że do ciuchci zawsze się można było zmieścić, a do autobusu przeważnie nigdy. Ale na to się nie poradzi. Jeszcze się taki nie urodził, co by wszystkiem dogodził. Musiem iść noga w nogie z postępem, a że ktoś sobie przy tej okazji piętę odmrozi, no to nikt mu nie kazał mieszkać jak raz w Jabłonnie. Zresztą mrozy już znacznie zelżeli, tylko patrzyć, będzie maj i wtenczas, je- żeliby nawet derekcja nie powiększyła liczby autobusów, każden z przyjemnością piechotką nawet do Warszawy się przeleci dla samego zdrowia. Rozchodzi mnie się tylko detalicznie o to, że trzeba było te parę słów na pożegnanie ciuchci zaznaczyć, bo każden z nas kiedyś tyż za Poniatoszczaka troszkie był i jak nie do Jabłonny, to do Buchnika czy Piekiełka — gorszego albo lepszego kociaka woził. Niejeden nawet skutkiem takiej podróży się urodził, bo tatuś właśnie mamusie w ciuchci pod Piekiełkiem zapoznał. To samo w czasie wojny, kiedy naturalnie, ma się rozumieć, koleje dawno już nie kursowali, ona sobie langsam pomalutku, truchcikiem, ale stale i wciąż pod bombami tam i nazad jak cię mogie zasuwała. Ostatnia wysiadła i po oswobodzeniu pierwsza zaczęła do Jabłonny i Otwocka latać. Totyż po mojemu chociaż jeden taki troszkie draczny, ale zasłużony, pociąg gdzie niedaleko Warszawy przy szosie w charakterze pomnika trzeba by ustawić. No i szyn na razie nie zrywać, chociaż przez jakiś czas, zaczem się z temi mrozami rzecz detalicznie nie wyjaśni. . . Amerykanka Już parę lat Gienia stale i wciąż głowę mnie suszyła, żeby koniecznie fotel- -łóżko, czyli tak zwaną amerykankie sprawić. — Na co ci, kochanie ty moje, ta „podżegaczka wojenna” — mówię — przecie ż leguralne łóżko posiadamy, a siedzi się doskonale na krzesełkach. — No tak, ale jak ktoś z rodziny przyjedzie i chce zanocować, pamiętasz, jak się męczem? Faktycznie, jak w zeszłem roku na Wielkanoc wujo Wężyk z. ciocią Wężykow ą z miasta Łodzi do nasz przyjechali, ciocia Gieni do łóżka na moje miejsce się wmeldowała, wujo spał pod stołem jak pod baldachimem, a ja ze szwagrem Piekutoszczakiem w szafie. Powodziło nam się tam co prawda nie najgorzej, bo Gienia trzymała w szafie gąsior leczniczego spirytusu, to się zawsze pociągało po setuchnie do poduszki. Fakt faktem, spirytus był na mrówkach w charakterze lekarstwa na romantyzm, ale przepisowe siłę posiadał. Szwagier troszkie narzekał, że mrówki po ciemku łyka, ale światła bojeliśmy się zapalać, żeby Gieniuchna, co i jak jest, nie sporutowała. Z wujem gorsza chwestia wyszła. Jak chciał wstać w nocy, żeby się wody napić, wyrżnął się w ciemnie o blat stołu, tak że guz wielkości pardesa, czyli palestyńskiej pomarańczy na głowie mu wyskoczył, a niezależnie całe święcone ze stołu na podłogie nam wygruził. Totyż Gieniuchna się uparła, żeby w tem roku koniecznie amerykankie kupić. Próbowałem ją od tego odstręczyć. — Gieniuchna — mówię — gorszego nieszczęścia narobisz. — W jaki sposób? — A w taki, że z amerykanką żartów nie ma. . . Automat posiada. — Co to znaczy? —Zaraz ci wytłomacze. Otóż, uważasz, mój koleżka, niejaki Kropidłowski. . . — Ten dziobaty? —Ten dziobaty. Kupił sobie właśnie taką amerykankie. Mebel prima. Ostatni krzyk techniki. Jak ci wiadomo, taka amerykanka w dzień wygląda jak głęboki wygodny fotel, wieczorem się roztwiera i przetwarza się z łatwością w szerokie mięciutkie łóżko. Ale cóż, kiedy jest narowista. — To znaczy, że co? — Znaczy się, że jak się ktoś na niej położy, niezwłocznie się zatrzaskuje i znowuż jest wygodny głęboki fotel. — No a ten, co się położył? — Znajduje się, rzecz jasna, w środku. — I krzyczy? — Nie. Otrzymuje sprężyną w potylice i z miejca przytomność traci. Kropidłowski o mały włos teścia w ten deseń nie postradał. — No i co, złożył lekramacje? —Owszem, złożył. Centrala meblowa na piśmie mu odpowiedziała, że to drobiazg. Amerykanka jest w pierwszorzędnem stanie, tylko zanadto czuły automat posiada, i zamienili mu na inszą. — I ta jest lepsza? — Owszem, ale znowuż absolutnie nieczuła. Jak ją raz roztworzył, wcale się nie dała zamknąć. Totyż Kropidłowski nakrył ją kilimem i zrobił z niej tak zwanego leniwca. Ale tyż się boją na niej kłaś ć, żeby się kiedy w nocy znienacka nie zamkła. Nie kupuj, Gieniuchna, amerykanki, bo jeszcze możem miećsprawę o ciociobójstwo. A Gienia na to: — Musze mieć amerykankie i szkoda mrugać! Wtenczas jej tłomacze, że to nie jest takie łatwe, że ludzie po meble po pół roku od czwartej rano w ogonkach przed sklepem na placu Trzech Krzyży stoją. A niezależnie trzeba przedstawić świadectwo szczepienia ospy, dowód obywatelstwa, akt ślubu, zaświadczenie komitetu domowego o złożeniu złomu i metali nieżelaznych, wyciąg z życiorysu o zwalczaniu stonki i nieposiadaniu obrotu bezgotówkowego oraz krewnych za granicą. Jednem słowem, trzeba, jak się to mówi, przynieść trzy podania, klucz od mieszkania i fotografie ojca, a oprócz tego postarać się o jakieś przyzwoite kumoterstwo. Nic ją to nie obeszło. Dwa tygodnie latałem, zaczem żem to wszystko załatwił. Wstałem o trzeciej w nocy. Ustawiłem się w kolejce pod tem sklepem i stoję. Dziwiło mnie tylko troszkie, że sam jeden ten ogonek stanowię, ale jak tylko roztworzyli, wpadłem do środka, podlatam do jakiegoś faceta, któren za biurkiem tam siedział, i mówię: — Proszę pana, tu metryka, tu obywatelstwo, tu stonka, tu obrót, tu metale nieżelazne, tu fotografia ojca. A jeżeli się rozchodzi o kumoterstwo, to znam osobiście Piernikiewicza z wydziału mebli giętych wyplatanych. Spojrzał się na mnie jak na wariata i pyta się: — Po co to? — Jak to, „po co”? Amerykankie chce kupić. — Proszę bardzo, niech pan wybierze. — Jak to „niech pan wybierze”, to fotografia ojca niepotrzebna? — Oczywiście, że nie. — I świadectwo ślubu? — Naturalnie, że nie. — I stonka zbyteczna? — Rozumie się. Niech pan wybiera mebel, zaraz panu dam paragon do kasy. — A po towar się mam zgłosić za półtora roku? — Ależ nic podobnego, jutro panu odeślemy. — To jest gotowa do sprzedania? — Rzecz jasna. — I można kupić amerykankie w każdej chwili? — Nie tylko amerykankie, ale tapczan, kredens, szafę, co pan tylko zamówi. — Tak, to ja poproszę o książkie zażaleń. — Dlaczego? —Bo tu się balona z klienta robi, śmichy-chichy ze świata pracy uskutecznia, prymaprylus w połowie kwietnia urządza. Facet zaczai się tłomaczyć, że nic podobnego, że w centrali meblowej niemo- żebnie się wszystko zmieniło, że każden jeden mebel można z łatwością otrzymać, że braków już prawie nie ma i temuż podobnież. Prosiłem, żeby mnie uszczypał w policzek, bo się chce przekonać, że to nie sen. Przekonałem się. Ale dopiero jak mnie przysięgie złożył na rade zakładowe i zaklął się na personalnego, wybrałem amerykankie kryte czerwonem rypsem i przywiezłem do domu. Jak przyjechała rodzina, naradziliśmy się z Gienią, że nie ciocia, tylko wujo Wężyk będzie spał na amerykance. Starszy człowiek. Polska Ludowa niewiele już się po niem może spodziewać. Amerykanka działa planowo, ale mimo tego namówiłem wuja na testament. Teraz wszyscy śpiemy spokojnie. Zwłaszcza że wyrób państwowy, w razie czego pogrzeb odbędzie się na koszt państwa. Nie ma takiej kobiety. . . Wybrałem się z Gieniuchną do Narodowego Teatru na wzruszające sztukie z życia rodzinnego zachodnich, ma się rozumieć, szkopów. Ojciec profesor — ciepła klucha, syn—giestapowiec, synowa—giestapówka, mama—kawał cholery na kółkach, bo na nogi nie może chodzić i wózkiem się posługuje. Jednem słowem, rodzinka—w kit ją i na szybę, jak to się mówi. Ale rozrywka duża i pouczaj ąca. A zaczęło się od tego, że jak żeśmy przyszli do tego teatru, zwróciło naszą uwagie, że poważny facet w ciemnem garniturze z setki eksportowej, taki jakiś ala derektor, lata tam i nazad po tak zwanem hallu. Na zegarek patrzy i co i raz na ulice wygląda. Czem bliżej siódmej było, tem więcej z nerw wychodził, woźnych się o coś pytał, kontrolera zaczepiał i w ogólności ganiał tam i nazad jak kot z pęcherzem. Dziwiło nasz to mocno. — To nic innego nie jest, Gieniuchna — mówię koniec końców do małżonki — tylko królowa ma tu przyjechać! — Nie może być. . . — Przekonasz się. Zwiedza Warszawę od deski do deski, to i tu przyjdzie. Bardzo się Gieniuchna ucieszyła, bo nigdy jeszcze nie widziała królowej w wielkości naturalnej, i zdenerwowane w najwyższem stopniu zaczęliśmy latać za tem facetem. Już było po trzecim dzwonku, kiedy szum się na ulicy zrobił, jakieś samochody zaczęli podjeżdżać. Główne drzwi się otworzyli i ktoś z niemożebnem hukiem wtoczył do teatru dużą cynkową familijną balie. Gieniuchna krzykła: — Jest, jest, królowa! — Coś ty, z balią?! — mówię do niej. — A dlaczego nie? Może Cedet zwiedzała i jak raz balie dawali. Nie ma kobiety, żeby nie wzięła. Królowa nie królowa, każda się skusi. A niezależnie jest to osobistość gospodarna, nie czytałeś w prasie, że chociaż w drodze, obiad w Warszawie zrobiła i gości na niego zaprosiła. — O obiedzie, owszem, czytałem, ale o przepierce nie. Przestaliśmy się sprzeczać, bo po pierwszej balii pokazała się druga, trzecia i dziesiąta. Jakieś świątecznie ubrane osoby ich wtaczali. Niektóre oprócz tego mieli kubły i durszlaki. —Widocznie i świta królewska się obkupiła w cynkowe naczynia—zaznacza Gienia i widzę, że przybladła z zazdrości. Podlatam do jednego aleganckiego faceta, któren z widłami do teatru przyjechał, i pytam się, czy w Brukselji tyż tych rzeczy dostać nie można. I on mnie dopiero wyjaśnił, że wycieczka nie jest z Brukselji, tylko z Konina. Nie miał czasu dłużej ze mną rozmawiać, bo leciał na sale, ale z widłami go nie wpuścili i musiał zdać do szatni, gdzie rozgrywali się rozdzierające sceny. Publiczność ani rusz nie chciała się rozstawać ze swojem blaszanem towarem. — Balie nam poginą, łopaty się pomieszają! — rozpaczali widzowie, ale nie było rady. Powoli się wszystko uciszyło, światło zgasło i przedstawienie się zacz ęło. Tylko Gienia gdzieś mnie kamfory dostała. Przepadła — kamień woda. Dopieru podczas ostatniego aktu jakiś hałas się zrobił przy drzwiach, pokazało się, że to Gieniuchna ma życzenie na sale balie wtoczyć. Nie doszło do tego, musiała zostawić na dole, ale brytfanny nie oddała. Poło- żyła mnie ją na kolanach i mówi: — Z ledwością zdążyłam do Cedetu przed zamknięciem. Taką jem litanie wyczytałam, że chociaż ja nie z wycieczki, musieli mnie balie i brytfankie sprzedać. Nie miałbyś sernika na Wielkanoc! Jak publika potem z tego przedstawienia wychodziła, to taki był raban, brzdęk, szczęk i huk, że konie się na ulicy płoszyli, a przechodnie uciekali na drugie stron ę, bo myśleli, że się teatr wali. „Niemcy” podobali nam się nadzwyczaj. Gienia zachwycona. Mówiła, że nigdy jeszcze nie wyniosła ze sztuki tyle korzyści. Tak jest kształcony Mnóstwo się pisze i mówi o znęcaniu się nieludzkich woźniców nad biednymi zamęczonymi końmi itd. Szeląg wołał parę dni temu wielkim głosem o ponowne powołanie do życia Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, a ja mu całym sercem sekunduję. Niemniej jednak miło mi zanotować niecodzienny obrazek, jakiego byłem świadkiem wczoraj na Saskiej Kępie. Przed domem stał wóz węglarski w jednej piątej chyba wypełniony tak zwanymi czarnymi diamentami i zaprzężony we wspaniale utrzymanego, atletycznej budowy rumaka. Woźnica na próżno usiłował namówić go do wjechania w bramę. Używał pieszczotliwych wyrażeń, wśród których „kochany” należało do najchłodniejszych, częstował cukrem — nic nie pomagało. Koń zachowywał się jak rozpieszczona gwiazda filmowa i w bramę nie wjeżdżał, jakkolwiek widać było, że potrzebny mu był do tego minimalny wysiłek. Zrozpaczony wozak podszedł wreszcie do swego bachmata, nachylił ku sobie jego ucho i zaczął mu coś żarliwie szeptać. Koń słuchał chwilę, potem zastrzygł uszami, machnął ogonem i ruszył z miejsca. Niestety, nie mogłem się dowiedzieć, jakiej to magicznej formułki użył sympatyczny węglarz, by przekonać swego czworonożnego współpracownika. Ale przyznam się, że obrazek ten wzruszył mnie i podniósł na duchu. Okazało się, że są jeszcze woźnice traktujący po przyjacielsku nawet niezbyt pracowite swoje zwierzęta. Tylko co on mu powiedział i dlaczego do ucha? Przypuszczam, że była to kunsztowna wiązanka tak zwanych wyrazów obrażających moralność publiczną. Dlaczego tak myślę? Bo przypomniała. mi się pewna przedwojenna sprawa sądowa. A było tak: Niejaki pan Konstanty Kozioł był właścicielem wielkiego czarnego wozu do transportowania węgla i olbrzymiego karego konia imieniem „Szczeniak”. Zdarzyło się, że na ulicy Szerokiej rumak uparł się i nie chciał ciągnąć. Oczywiście pan Kozioł zaczął go przynaglać okrzykami: — Ach ty, za uzdę szarpany, sieczką i obierkami karmiony, w pierwszą krzy- żową połamanem batem bity, z Ochoty na Szmulowizne bez most Kierbedzia tam i nazad ganiany, ciągniesz czy nie?! Oczywiście zdenerwowany mentor dodał również kilka epitetów, kwestionuj ących legalne urodzenie konia, jak również stawiających w ujemnym świetle jego osobiste prowadzenie się, ubliżających, normalnie rzecz biorąc, całej płci męskiej. Trzeba trafu, że ulicą przechodził akurat w towarzystwie małżonki pan Teodor Migdał z Targówka. Wysłuchawszy przemówienia pana Kozła, pani Migdałowa rzekła do męża: — Jak on się do stworzenia wyraża, kochanie ty moje, zwróć mu uwagie. Pan Migdał podszedł do wozu i zawołał: — Panie szanowny, jak się pan, do wielkiej cholery, wyrażasz? Mnie pan nie zajemponujesz, ale na ulicy znajdują się kobiety, które nie mają życzenia pańskich preorów słuchać. Jednem słowem, z uwagi na płeć piękną i także samo uczącą się młodzież przymknij się, smolipysku drobnym szabrem w ciemię drapany, bo w przeciwnym bądź razie będę zmuszony oblicze ci w grubszy orzech albo kostkie numer drugi wyprawić. — Panie szanowny, o co się właściwie rozchodzi — zapytał zdumiony węglarz. — Pan nie znasz tego konia. Inaczej z niem nie można. Salonowych wyra- żeń nie rozumie. Trzeba się mu zdrowo po familii przejechać, dopiero się połapie, co ma robić. Tak jest kształcony! Z dalszych wywodów wynikało, że chcąc, by „Szczeniak” ciągnął, trzeba mu się było dobrać do żeńskich krewnych z linii macierzystej, a znowu pragnąc go zatrzymać, należało poruszyć przodków rodzaju męskiego. Pan Migdał nie wierzył, zrobiono próbę. Obaj panowie energicznie komenderowali koniem, który istotnie zdumiewająco orientował się w skomplikowanym słownictwie kresów wielkiej Warszawy. Pan Migdał tak się zapalił, że to jego właśnie aresztował posterunkowy Rosołek za sianie zgorszenia na ulicy za pomoc ą ogólnie znanych nieprzyzwoitych wyrażeń. Został skazany, zdaje się, na trzydzieści złotych grzywny. Z powyższego wynika, że o ile nawet nasz współczesny węglarz stosował do swego konia podobną metodę, robił to w sposób nierównie dyskretniejszy i nieomal elegancki. Z czego dalszy wniosek, że został uczyniony spory krok na drodze do normalizacji stosunków między koniem i człowiekiem. A miejmy nadzieję, że jak najszybsze przywrócenie Towarzystwa Opieki całkowicie te sprawy unormuje. O co proszą konie, psy i niżej podpisany. Kordian i cizia Strasznie dawno nie byłem już z panem Piecykiem w teatrze, toteż skwapliwie skorzystałem z jego propozycji wspólnego wybrania się na „Kordiana” do Narodowego. Muszę przyznać, że pan Teoś słuchał sztuki z zapartym oddechem. Od czasu do czasu tylko oglądał się za siebie, gromiąc wzrokiem osoby pokaszlujące, których nigdy nie brak na warszawskiej widowni.Wprzerwach zamienialiśmy tylko krótkie krytyczne uwagi, omówienie sztuki pozostawiając na koniec. Istotnie, po przedstawieniu, kiedy znaleźliśmy się w autobusie „125”, pan Piecyk rzekł z uznaniem: — Wiesz pan, że z glikiem, ze smykałką zrobione całe przedstawienie. Nie spodziewałem się tego po „Orbisie”. — Dlaczego po „Orbisie”? — Jak to, to pan nie wiesz, że te sztukie wiezie „Orbis” w charakterze wycieczki do Paryża i dlatego jest wyreżyserowana systemem walizkowem? Cały „Kordian” w paru walizkach się panu zmieści. Dekoracje prawie że nieobecne. Takie, dajmy na to, drzewo w pierwszem akcie: trzy arkusze dykty złapane na holcśruby. Rozkręca się, każden artysta bierze swój arkusz pod pachę i do wagonu. Najgorzej będzie miał car z tronem, ale książę Konstantinow mu pomoże i zatachają jakoś do sypialniaka. Skompinowane wszystko technicznie. Nawet Ojciec święty nie będzie się musiał w drodze z papugą użyrać, bo nakręcana. Szkoda każdego słowa, akcja „O” przeprowadzona do samego spodu. Tu gdzie inny, mniej oszczędnościowy reżyser wpuszczał pareset artystów w charakterze tłumu do wznoszenia okrzyków, „Orbis” postawił jednego, dwóch. Troszkie więcej popyskuj ą, ale za to Paryż zobaczą, każden się zgodzi. Zresztą, jak nie, to nie. Może derekcja nie wziąć żadnego, bo krzyk na dwa tysiące osób ma nakręcony na płycie. WParyżu gramofon pożyczy i może zasuwać takie „hurra”, że na ulicy będzie słychać. —No dobrze, a jak pan ocenia sam pomysł pokazania w Paryżu właśnie „Kordiana”? — spytałem. — Pomysł jest w kichy. — Pierwszorzędny, bo Francuzi w Paryżu jak raz tyle zrozumieją z tej sztuki, co Polacy tu, na miejscu, to znaczy, że nic — wtrącił jakiś wytwornie ubrany przez Centralę Odzieżową szpakowaty pan przysłuchujący się z zainteresowaniem naszej rozmowie. Pan Piecyk spojrzał na niego przeciągle, a potem powiedział: — Jak będzie w Paryżu, nie wiem, ale tu, u nas na miejscu, nie rozumieć „Kordiana” może tylko ciemniak bez wyższego wykształcenia domowego i szkoły powszechnej. —Tak? Co pan powiesz? No, to w takim razie może mnie pan wytłomaczysz, jak to się stało, że ten cały Kordian w jednem akcie kule w skroń sobie ładuje gdzieś u nas na prowincji, a w drugim już żyje w mieście Londynie, i to nie sam, ale z blond cizią w czerwonej koszuli. Troszkie to jest, jak się to mówi: „zabili go i uciekł”. Pan Piecyk uśmiechnął się z politowaniem i odrzekł: — Jeżeli tylko o to się panu rozchodzi, to możem w dwóch słowach panu szanownemu to wyjaśnić. . . — Samobójstwo Kordiana trzeba traktować jako symbol. . . — usiłowałem wyręczyć pana Teosia, ale nie pozwolił na to i sam zaczął mówić: — Widziałeś pan szatyne w pluszowej sukni i kapeluszu z rajerami, niejaką Laurę? — No, rzecz jasna, że widziałem. — I skompinowałeś pan, że mocno się Kordianem przejmuje? — No to co? — No to to, że wyraźnie zamiaruje się za niego przejś ć. A potem od kogo Laura dowiaduje się o samobójstwie popełnionem przez Kordiana? — Jak to, od kogo? Od Grzegorza. — Którego Kordian w charakterze pomocy domowej zatrudniał. — Tak jest. Kropka w kropkie. — A trupa na scenie widziem? — Nie widziem. — To znaczy, że co? Znaczy, że samobójstwo — symbol, lipa. Znaczy się, że Grzegorz z Kordianem Laurkie do wiatru wystawiają. Kordian wybiera wolnoś ć, na lewe papiery udaje się do Londynu i odmawia powrotu. Jasne? — No faktycznie, jasne. — Tam właśnie podżywa sobie z tą miejscową blond ciziulą. Jedno jest przykre, że koniec końców przegrywa w obrazki należące do niej kosztowności i bi- żuterie. A kiedy ona rozpacza, w bajer ją bierze, że posiada konia z podkowami z dukatowej trójki dentystycznej i że za każdą taką podkowę można zabawę na dwadzieścia cztery fajerki wyprawić w najdroższem interesie. A koń temczasem w ogóle okazuje się nie podkutem. Jednem słowem, co tu obwijać w bawełnę: farmazon. Z tego widziem, jak emigracja do Londynu demoralizuje naród. Dalszy ciąg, że po amnestii wraca do kraju, wstępuje do odrodzonego wojska polskiego i cara chce zimnem trupem położyć, przy czem sam dostaje, chłopaczyna, w czapkie, już pan chyba rozumiesz? — Tak jest, tylko jeszcze troszkie wydaje mnie się niejasne, co tam robią te diabły i anioły. — A o odwilży w sztuce pan słyszałeś? — Proszę. . . ? — Mniejsza o to. To, uważasz pan, jest tak. Jeszcze niedawno nie pasowało grać w teatrach szopki, a święty Mikołaj był zamrożony. Teraz zelżało, na dowód czego mamy w „Kordianie” paru szatanów i troszkie anielic, co chcą się do Paryża wybrać. Kto wie, może na drugi rok pojadzie już święty Józef z królem Herodem? Muzyka z powidłami Od niejakiego czasu odbywają się u nas w Warszawie specjalne koncerta dla młodzieży w wieku chuligańskiem. Jest to tak zwany jazz, czyli muzyka z powidłami. Muzyka ta ma mieć podobnież taką własnoś ć, że kto ją usłyszy, nie może spokojnie na krzesełku usiedzieć, dryga cały, podskakuje, a potem marynarkie ściąga, w powietrzu nią wiwa i hołubce na miejscu nogami wybija. Jak drugi raz się na te powidła wybierze, przynosi ze sobą ręczny dzwonek i niem macha albo dwie blaszane pokrywki i do taktu w nich tłucze. Najspokojniejszy kamasze zdejma i zelówką o zelówkie w takt zaiwania. Namawiał mnie szwagier, żebyśmy poszli oba na ten koncert, ale ja nie miałem życzenia. — Chcąc słuchać takiej muzyki — mówię — musze miećprzed sobą czysty obrusik, śledzika w oliwie, bepsztyczek tatarski, masełko, pieczywko, „sto gram” i duże jasne z wianuszkiem. Pod powidła by mnie zemgliło. To jest muzyka taka więcej restauracyjna. — Patrz, a te młodziaki całemi godzinami słuchają. — Widocznie nie na każdego jednakowo działa. Zupełnie jak przed wojną te tango „Ostatnia niedziela”, co pod niego w Budapeszcie ludzie zbiorowe samobójstwo całemi rodzinami popełniali. A u nasz w Warszawie się nie przyjęło. Jeden mój znajomy, niejaki Pętelka Zygmuś, ze swojem koleżką. Baranem Feliksem, dziesięć razy „Pod Cegiełkami” na Chmielnej kazali go sobie grać i nic z tego nie wyszło. A mieli życzenie koniecznie samobójstwo popełnić, bo przepili harmonie pieni ędzy i bojeli się do domu wracać. „Nie ma, Feluś, innej rady — powiedział Pętelka — tylko musiem kazać zagrać "Ostatnią niedziele", to jest podobnież takie tango, że chociażbyśmy forsy nie przegazowali, chociażbyśmy po mordzie nie mieli dostać, tyż pod te muzykie życie byśmy sobie odebrali. Apetytu, rozumiesz, Feluś, na trumienkie nabierasz, jak to słyszysz”. „No to w taki sposób każ, Zygmuś, zagrać. . . ” No, to orkiestra zagrała. Oba samobójcy pili pod każdą zwrotkie osobno i jak muzyka się skończyła, Pętelka pyta się Barana: „No i jak, Feluś, nabrałeś apetytu?” „Owszem, na bigosik z pomidorkamy”. „Ja też, również. Widocznie nieuważnie słuchamy. Niech grają jeszcze raz!” „A bigos i ćwiartka swojem porządkiem”. „No, ma się rozumieć!” Orkiestra przegrała te „Ostatnie niedziele” jeszcze trzy razy i tylko taki był rezultat, że rachunek się powiększył o trzydzieści sześć złotych z groszami. Wtenczas nie mieli innego wyjścia, tylko doprowadzić do samobójstwa kielnera i bufetowego. Kazali znowuż grać te śmiertelne tango, ale też na próżno. Nikt z obsługi nie tylko się nie powiesił, ale posłali pikolaka po policję, bo Baran i Pętelka już nie mieli pokrycia. Z tego widać, że czar muzyki nie każdemu jednakowo daje się odczuwać. Co może doprowadzić do łez początkującego chuligana, spokojnemu warszawiakowi nic nie zrobi. Na te młodzież jednakowoż działa. Największe nawet rozrabiaki tak są podobnież po takiem koncercie wyczerpani, że zaczem udać się do śródmieścia chuliganić, idą do domu na odpoczynek. Jak tam jest, tak jest, ale w każdem bądź razie wole, żeby zdejmowali marynarki z siebie na sali aniżeli ze mnie na ulicy jesionkie. I dlatego mówię: Niech żyje muzyka z powidłami! Tylko się boje, żeby jem się za prędko nie osłuchała, bo za dużo używają! Wywiad z konikiem Któregoś dnia wybrałem się na „Trzech muszkieterów”. Nie zadbało się jakoś na tydzień naprzód o bilety i muszę ze wstydem się przyznać, że skorzystałem z nieetycznej, ściganej przez prawo pomocy przekupnia, czyli tak zwanego konika. Był starszym, schludnie odzianym panem o smutnym wejrzeniu. Kiedy dopełniliśmy transakcji, odezwała się we mnie dziennikarska żyłka i postanowiłem dokonać z nim błyskawicznej „expressondy” zwanej także wywiadem. —Jak dawno pracuje pan w charakterze konika? Spojrzał na mnie z wyrzutem i odrzekł: — Tylko nie konika, dobrze? Koniki to te szczeniaki, chuligany, oprychy, co na duś pracują, bez handlowego podejścia. Opinie publiczną naszemu fachowi podrywają, pętaki. Jeżeli oni są konikami, to ja kto? Ogier? Jedenaście lat już w tej branży się zatrudniam, bez jednego dnia przestoju, od samego wyzwolenia. Lubileusz dziesięciolecia w zeszłem roku obchodziłem. Rodzina, goście, przedstawiciele milicji. Spodziewałem się nawet odznaczenia, bo ja pracuje bez mank i nadwyżek, metodą Korownikowa. Nie dali, mówi się trudno i handluje dalej. Ale ja nie kantuje, lewych biletów nie opylam, za dużego rejwochu nie żądam. Publika do mnie pretensji nie wnosi. Raz tylko jeden miałem tak zwaną scysję na premierze filmu „Niedaleko Warszawy”. Sprzedałem coś dwadzieścia parę biletów na szóste, to jak o ósmej te moje klienci wychodzili, przez Złote do Zgoda, czyli, przepraszam, przez Rutkowskiego do Hibnera i Alei Jerozolimskiej z kijami mnie ganiali. A co ja winien? Ja scenariusz układałem? Ja film kręciłem? Co kupiłem, to sprzedałem z prawidłową marżą za żylaki w ogonku. Za coże ja knoty dostałem, jak pragnę zdrowia? Totyż powiedziałem sobie: „Dokąd się nie nauczą, jak się należy filmów wyrabiać, nie biere naszej produkcji do ręki”. Niech mają do siebie o to pretensje, ja się odkazuje. Dlaczego Fanfana Filipiaka sprzedaje jak wodę, dlaczego pełnomleczną Lole Brigide opylam na sto dwa i nikt nie ma do mnie żalu? Bo towar odpowiedzialny — bez braków. —Z tego widzę, że jest pan zwolennikiem szkoły francusko-włoskiej w kinematografii. — Rzecz jasna, a gront, żeby artystki byli przy kości i niekoniecznie zapięte pod szyje, jak w naszych filmach. Co prawda w „Młodości Chopina” można było zaobserwować popiersie jednej naszej artystki, ale tylko lewe, a i to cenzura blisko połowę obcięła, żeby obraz był od lat czternastu. —A co pan myśli o proteście naszych filmowców przeciwko skreśleniu przez PKPG z budżetu sumy już przeznaczonej na budowę wielkiej wytwórni w Warszawie? — Owszem, popieram PKPG. Większa fabryka, więcej filmów, więcej kin. Każden sobie kupi bilet w kasie bez ogonka, czyli że my, prywatne sprzedawcy, leżem z towarem jak neptki? Jasne? — Jasne, jak jasne piwo! Moje lubelskie emocje Do Lublina przyjeżdżam chętnie i często. Ale tak się jakoś układa, że każda bytność w tym miłym i najbardziej chyba prapolskim z naszych miast dostarcza mi mnóstwo emocji w rodzaju, jak by powiedział mój przyjaciel Piecyk, „coś niecoś cykoryjnem”. Zaczęło się to w tak zwanym pamiętnym wrześniu. Ewakuowani z Warszawy z redakcją ówczesnego „Expressu Porannego”, przyjechaliśmy nocą do zaciemnionego na oko wykol Lublina. Marsz po omacku jakąś straszliwie długą ulicą, potem drugą krótszą, ale też sobie owszem, potem trzecią naprawdę krótką i znale źliśmy się w jakimś mieszkaniu na drugim, zdaje się, piętrze, gdzie właśnie mieściła się redakcja i na tych samych stołach sypialnia redaktorów. Nareszcie widno, dużo znajomych, a nawet grubo za dużo. Nie tylko leżeć, ale siedzieć nie było bardzo gdzie. W tym stanie rzeczy sympatyczny rumiany blondyn, jak się okazało kolega autochton, pełniący obowiązki gospodarza, uznał, że tu byłoby nam troszkę przyciasno, zwłaszcza że ja byłem z żoną i małą córeczką. Wyprowadził nas przeto znowu w ciemną lubelską noc i po krótkiej bardzo tym razem wędrówce ulokował w innym dużym, trzypokojowym eleganckim mieszkaniu, zupełnie pustym. Ale to wydało nam się znowu jakieś za duże, za puste, bez znajomych. Jednym słowem, żona jednogłośnie uchwaliła, że wracamy do redakcji. Zacny tubylec zabrał nas z powrotem, ale nie umieścił na nocleg pod redakcyjnymi stołami, tylko w sąsiednim mieszkaniu, należącym do znanego adwokata. Zakwaterowanie odbyło się prawdopodobnie za pomocą włamania, mecenas bawił bowiem z rodziną na letnisku. Okazało się, że żona miała podwójną rację, przede wszystkim nie czuliśmy się tu tak osamotnieni, a po drugie w nocy był nalot i mieszkanie, z któregośmy nie korzystali, poszło w drobny mak razem z całym domem. Dom ten stał na rogu ulicy Kościuszki i Krakowskiego Przedmieścia. Moja małżonka, dowiedziawszy się o tym, oświadczyła sentencjonalnie: — Z tego widać, że w Lublinie nic nam się stać nie może. I rzeczywiście, przeżyliśmy tu kilka jeszcze nalotów. Z tego jeden niezwykle przykry spotkał nas na dworcu podczas obiadu. Wybiegliśmy z budynku do rowów, które były wykopane na ulicy. Ja z talerzem, na którym miałem ledwie napoczętą porcję znakomitej pieczeni z buraczkami. Nie miałem wprost siły go porzucić i podczas największego nawet nasilenia bombardowania przyciskałem talerz mocno do siebie. Gdy samoloty odleciały, żona spojrzała na mnie i osunęła się zemdlona na dno rowu. Twarz moja wyglądała podobno jak jedna wielka rana cięto-szarpana. Na szczęście były to tylko buraczki. Drugi raz silnych wrażeń doznałem w Lublinie w sześć lat później, już po wyzwoleniu. Jako recytator własnych felietonów brałem udział w jakimś koncercie. Skończyło się późno, restauracje były zamknięte. Gdzieś na bocznej ulicy świeciło się jeszcze w nędznym szynku, słynnym ze świetnej gęsiny i częstych nieporozumień towarzyskich, kończących się z reguły wymianą strzałów rewolwerowych. Takie to były czasy. Namyślaliśmy się z kolegą, czy wejś ć, ale głód dodaje odwagi.Weszliśmy postanawiaj ąc możliwie błyskawicznie kupić coś na kolację. Przedarliśmy się przez tłum niezwykle podejrzanie wyglądających gości do bufetu. Kiedy restaurator o twarzy zasłużonego kryminalisty pakował nam w gazetę dwie ćwiartki gęsiny, usłyszeliśmy za sobą huk. Kolega porwał gęś, ja rzuciłem na ladę pieniądze i wybiegliśmy bez tchu na ulicę. Pogoniła za nami długa seria z automatu. Zziajani, szczęśliwie dopadliśmy hotelu „Polonia”. Znowu potwierdziła się prawda, że w Lublinie nic złego stać mi się nie może. Zwłaszcza iż następnego dnia dowiedziałem się, że żadnej awantury nie było.Wystrzeliła po prostu butelka lemoniady podgrzewana przez jednego z gości na żelaznym piecyku. A serią z automatu był hurkot zasuniętej, po naszej ucieczce z knajpy, blaszanej żaluzji. Tak czy owak emocja była nie najgorsza. I wreszcie, jakoś chyba przed dwoma miesiącami, znowu miałem występy w Lublinie. W „Regionalnej”, na świetnej, jak rzadko gdzie, kawie spotkałem się z lubelskim literatem, owym kolegą, który w 1939 tak wysoko dzierżył sztandar gościnności, że nie cofnął się nawet przed włamaniem. Zupełnie się nie zmienił. Już po półgodzinnej rozmowie zostałem zaproszony nazajutrz na obiad kawalerski. Muszę przyznać, że trochę się przestraszyłem. Kawalerski obiad—a więc: skumbrie z puszki, jakieś gotowe kanapki, a co najwyżej jajecznica usmażona na listach miłosnych. A tu przecież można w „Europie” zjeść tyle doskonałych rzeczy. Widząc niepokój w moich oczach, sympatyczny kolega szybko dodał: — Muszę panu wyjaśnić, iż jestem z zamiłowania kuchmistrzem, wynalazcą licznych rzadkich potraw. Pracuję na zasadach naukowych. Teraz przeraziłem się nie na żarty, tym goręcej zacząłem się tłumaczyć, że niestety nie mogę, bo muszę itd. Ale był nieugięty—przyjąłem zaproszenie. Kiedy siadaliśmy do stołu, kiedy ujrzałem go, jak wśród stosów książek, starych foliałów, piramid rękopisów usta- wiał dymiące rondle i patelnie, przyznam się, że zadrżałem. Ale powiedziałem sobie: „W Lublinie nic mi się stać nie może”. I jak widać, nie stało się. A właściwie stało się, że po nocach śni mi się kaczka nadziewana brzoskwiniami i pomidory faszerowane w sosie rakowym i wiele, wiele innych niezwykłych wynalazków literackich. Nie ma rady, trzeba będzie sprowokować jakiś występ w Lublinie. Kapelusz z chabrami Poszłem, proszę jak kogo, do Chorej Ubezpieczalni. Gienia mnie posłała, żebym się poradził, co ze mną faktycznie jest. Bo to tak: w kolanach mnie strzyka, w łokciach łupie, w głowie szumi, w żełądku kruczy i sam tyż się czuje nie zanadto. Zapisałem się, ma się rozumieć. Czekałem nawet niedługo i stanąłem przed doktora. Kazał żywo się rozbierać i prędko mówić, co odczuwam. No to ja się rozbieram, jak tylko mogie najprędzej, i mówię, że w kolanach mię strzyka, w łokciach łupie itd. A doktor na zegarek patrzy i krzyczy: — Prędzej, prędzej. —Panie doktorze, ja już prędzej nie mogie mówić, bo mnie się z rozbieraniem myli. I tak żem już przez pomyłkie powiedział, że mnie w kołnierzyku kruczy i w rękach szumi, na dobitek sznurowadło żem zerwał. Ale doktor zaznacza, że inaczej nie może badać, bo czasu nie ma. — Może pan doktor wyjeżdża, to ja w taki sposób przyjdę drugą razą. — Ale wytłomaczył się, że nie, tylko że w myśl tak zwanych przepisów Ubezpieczalni, jako doktor wewnętrzny, nie ma prawa jednego klienta badać dłużej niż sześć minut, a chirurg dziesięć. — No to może ja pójdę do chirurga, zawsze co dziesięć, to nie sześć. Ale nie chciał mnie wypuścić, tylko zaczął pomagać się rozbierać. Drugie sznurowadło żeśmy zerwali i o mały figiel nie udusił mnie krawatem. Ale koniec końców udało się nam, byłem rozebrany do rosołu. A potem zaczął galopem bada ć. Raz rzuca okiem na mnie, a drugi raz na zegarek i mówi, że sprężynę mam obluzowaną, a i wskazówkie trzeba mnie podlegurować, a zegarek ma unikać ankoholu. Ale nareszcie się połapał, że coś mu się pokiełbasiło, przeprosił mnie; napisał receptę i „następny!” krzyczy. Wleciała jakaś paniusieczka w kapeluszu z chabramy, a doktor woła, żeby się rozbierała. Ja się ubieram, ona się rozbiera, a doktor między nami z zegarkiem stoi. Spieszyliśmy się jak strażaki i na dziewiątkie to szło. Po prostu można powiedzieć wyścig pracy na wewnętrznem odcinku galanteryjno-bieliznianem. Ale ona pierwsza przekroczyła normę i ja jeszcze kamizelkie zapinałem, a ona już krugom za Ewę była. Wyleciałem ma się rozumieć na korytarz jak z procy i ganiam do domu, ale mnie portier zatrzymał i jeszcze do jakiegoś innego pokoju zaprowadził. Tam tyż doktor siedział. Ten był więcej czasowy. Popatrzył się na mnie, chrząknął i pyta się, jak ja dawno na tę Manie cierpię. Zdziwiło mnie to troszkie, obśmiałem się coś niecoś i mówię, że już dosyć dawno, ale że ona nie Mania się nazywa, tylko Gienia. — A więc wydaje się panu, że jest pan jakąś Gienią? Wobec tego niech pani Gienia siada. Oglądam się naobkoło, Gieni nie ma, myślę sobie: „Krewa, to nie doktor, tylko wariat”. No i ma się rozumieć chodu stamtąd, a doktor nie puszcza i „na pomoc!” krzyczy. Przyleciało paru łapiduchów, związali mnie i dopiero się okazało, że to nie doktor był kopnięty, tylko mnie uważał za umysłowo chorego wariata. A wszystko dlatego, że na głowie miałem kapelusz z chabramy. Romeo i Julia z elektrycznym napędem Publika lubi sztuki o miłości i pogrzebach. Totyż nasze teatra przedstawiają nam co i raz tego „Romea i Julie”. Ale ponieważ że ta dana sztuka odgrywana jest podobnież ładne pareset lat, troszkie się już opatrzyła i dlatego za każdem razem trzeba wprowadzać jakieś urozmaicenia. Tak samo było i tą razą. Zebrali się artyści teatru w Pałacu Kultury i Nauki na naradę produkcyjną i dawaj medytować, co z tem fantem zrobić. — Może wprowadzić tańce wirowe i narodowe? — mówi jeden. — Coś ty z choinki się urwał, przecież to już było. Cała sztuka w „Romie” od początku do końca została odtańczona. Julcia umierała w walczyku w trzecią stronę, nawet kapucyn przy ślubie czeczotkie na miejscu rąbał—obciął go drugi. — Prawda, wyszło mnie z głowy. No to może radiowem sposobem. Julcia na balkonie marzy do jednego mikrofonu, a Romeo na dole oświadcza się do drugiego. — Ach że ty, ofiaro utraty pamięci, przecież to także samo było i to tu przez ścianę w Sali Kongresowej. „Express” urządzał. Marie Malickie na to specjalnie z miasta Łodzi wypisali. — Faktycznie, niech ja nic dobrego nie mam, zapomniałem! —A może na karuzelach?—zaznacza jedna artystka.—Romeo i Julia z elektrycznym napędem znaczy się. — Tego rzeczywiście nie było. — No, to dawaj! Wynajęli w wesołem miasteczku trzy karuzele, staszczyli do teatru, ustawili na scenie i „pajechali”! Faktycznie, jest co widzieć, jak Romeo po zabójstwie niejakiego Tybalda zapycha w lewo na jednej karuzeli, a staroświeckie gliny na drugiej ganiają go w prawo i w ten deseń nie mogą go przykaraulić. Nie będę tu streszczał całego przebiegu, bo każden jako tako po teatrach oblatany warszawiak zna te sztukie na wyrywki. Zaznaczę tylko, że z powodu dekoracja również na karuzelach jeździ, musi być tylko częściowa. Na przykład Julcia domu nie posiada, tylko schody i jedne ścianę z oknem. Futryny się trzyma i w ten deseńmiłosną gadkie do Romea zakłada. Ta balkonowa scena bez balkonu się odbywa, bo na takowem, jakby się karuzela zaczęła kręcić, mgłości dziewczyna mogłaby dostać. Wtaki sposób noc poślubna nie w domu się odbywa, tylko na świeżem powietrzu. Romeo i Julia jako państwo młode na największem placu w mieścieWeronie pluszową pałatkie sobie ustawili i naocznie świadome macierzyństwo uskuteczniaj ą. Tamże Julcia po zażyciu trucizny publicznie kituje. Specjalnie wzruszająca jest chwila, jak żałobna rodzina odjeżdża z ciałem na cmentarz jedną karuzelą, a niejaki Parys, niedoszły małżonek Julci, ze ślubnem orszakiem drugą do domu zasuwa. Na trzeciej kręci się chór miejscowych chuliganów i mała orkiestra dęta. W tem miejscu osoby więcej wrażliwe proszone są o przymknięcie oczów, bo można spaść z krzesła z powodu zawrotu głowy. Ale wszystko się dobrze kończy, bo chociaż, jak wiadomo, Romeo zażył trucizny, a Julcia dźgła się w popiersie sztyletem, wykurowali się jakoś, bo kiedy zachwycona publika bis jem bije, przychodzą żywe i całe, kłaniają się, dziękują za oklaski i wziąwszy się pod de pachę odchodzą w sine dal, a Julcia wyraźnie za pałatką się rozgląda. Jednem słowem, wszyscy artyści odgrywają na dużą premie. Z czego się okazuje, że i na karuzelach można odstawić „Romea i Julie” ku tak zwanemu ogólnemu zadowolnieniu. Renament Wtak zwanem imieniu mam zaszczyt założyć tu dzisiej uroczystą mowę z powodu dziesięciolecia „Expressiaka”. Jako również także samo honorowy lubilat, co przez dychę lat w każdą prawie chwestie swoje trzy grosze wtrącał, mam życzenie zrobić tu dzisiaj nieduży renament za ten cały czas. Na samem początku musze zaznaczyć, że redaktorzy faktycznie obchodzili się ze mną dobrze, nie bili, nie popychali, nie dokuczali. Faktycznie, jakżem niechcący zanadto twarz rozpuścił, troszkie brali mnie pod tak zwaną cenzurę, ale tylko dla mojego dobra, żebym się nie wychylał i czasem nie wyleciał. Nie mogie powiedzieć, miejsce w gazecie dostałem dobre: troszkie może tak od brzega, ale za to dużo powietrza i przyjemne sąsiedztwo działu sportowego. A że sport lubię pasjami, czuje się na tej ostatniej stronie jak u mamy. Cokolwiek tylko mnie się nie spodoba ten taki troszkie karakułowy, kręcony druk, w jakiem te moje mowy są w gazecie wyszczególniane. Ładne to, faktycznie, takie okrąglutkie, tylko że ciut-ciut nieczytelne, zwłaszcza dla osób z przykrótkiem wzrokiem, posługujących się okularami. Nawet prosiłem, żeby mnie zmienili te karakuły na naturalne litery, ale nie obiecują. Podobnież to jest dlatego, że jakby mnie się coś w mowie wyrwało, jakieś publiczne słowo, coś w tem rodzaju, żeby go było trudniej odczytać i w ten deseń zgorszenia małoletnich zetempowców uniknąć. Jednem słowem, zostałem zamknięty strategicznie, jak Królak na przedostatniem etapie, ale oba żeśmy się koniec końców nie dali. On przyszedł pierwszy, a u mnie jak ktoś chciał wyczytać, co było napisane, to i tak ma się rozumieć wyczytał. A teraz, o wiele się rozchodzi o wyrażanie się, to ja prawie że nigdy. Salonowy kodeks karny znam na wylot i wyrazów używam rzadko kiedy. Ale insze literaci owszem. Jak ta odwilż nastała, pierwszy zaczai niejaki Wyspiański, któren w „Weselu” wynalazł rym do słowa „równo”. Od tego się zaczęło, i teraz w książkach, w teatrach, w kinach tem asenizacyjnem słowem wszyscy na siłę się posługują i jeszcze gorszemi również także samo. Każdemu się zdaje, że Wyspia ńskiem w ten sposób można się zostać. Nie wiedzą, że nie pomoże rym do „biskupa”, jak ktoś. . . no, mniejsza z tem. Jednem słowem, hipotekie mam pod tem względem czyste i zawsze starałem się, jak to mówią, wywiązywać. Przez te dziesięć lat brałem czynny udział w każdej walce, w każdej akcji, w każdem froncie. Mógłbym to wyliczyć według analfabetu: od ankoholizmu zaczynaj ąc, na ziemniaczanej stonce skończywszy. Za walkie o spokój w mieście odsiedzieliśmy nawet ze szwagrem Piekutoszczakiem siedem dni, bo wybiliśmy szybę w aptece podczas uspokajania pewnego chuligana. Zgodnie z leguraminem stawałem frontem: do wsi, do morza, do lasu, do dorsza, do zboża. A teraz ostatnio na tak zwany apel „Expressu” chciałem podjąć akcje „Frontem do młodych mężatek”, ale się Gienia nie zgadza. Najwięcej jednakowoż wysiłku kosztowała mnie, jako bywszego tronkowego, walka z ankoholizmem. Nie mogie powiedzieć, że od razu udało mnie się pobić tego wroga ludności we własnem swojem sektorze. Z początku trochę się walczyło, trochę się piło. Trudność polegała jeszcze na tem, że wiary w narodzie brak. Kiedy nadmieniałem w swoich mowach na tem miejscu o roztrzepańcu i twarożku, wszyscy to odczytywali jako czystą wyborową i śledzika w oliwie. Kiedy wspominałem odżywczy kogiel-mogiel, uważali, że mam na myśli starogardzki ajerkoniak. Mimo tego nie zniechęcam się i myślę, że przez następne dziesięć lat uda mnie się przekonać czytelników, że goloneczkie z grochem piure można także samo przetrącić pod fruktowit, czyli demokratyczną coca-cole! W dniu dzisiejszem z powodu lubileuszu walka się nie odbędzie. Ulica Czerwonego Kapturka Z dużem faktycznie zadowolnieniem przeczytałem w gazetach, że dziewięćdziesi ąt ulic naszej kochanej stolicy, dotąd nie ochrzczonych, otrzymało nazwy. Faktycznie, trudno było nieraz trafić do znajomego, któren mieszkał na takiej ulicy. Znać numer bloku też także samo często nie pomagało. Przeważnie tak są poustawiane, że dajmy na to numer pięć znajduje się koło numeru sto dwadzieścia i temuż podobnież. Sam raz miałem zdarzenie na Muranowie, że trzy i pół godziny szukałem kole żki, do którego byłem zaproszony na imieniny. Aż nareszcie usiadłem na kupie cegieł i zacząłem krzyczyć: — Feluś, ratunku! Gdzie ty mieszkasz, bo cię znaleźć nie mogie! Na szczęście się pokazało, że siedzę jak raz pod jego oknami. Usłyszał mnie i zabrał na imieniny w ostatniem stadium wycieńczenia z głodu i pragnienia. Albo takie adresowanie na liście: „Obywatel (taki to a taki), na lewo od stacji, trzeci dom za wiatrakiem, naprzeciwko cmentarza” jest dobre w jakiemś Parzęczewie, chociaż i tam na pewno wszystkie ulice już dawno mają swoje nazwy. A u nas w Warszawie nie mieli i w taki sposób dobrze się stało, że te chrzciny nareszcie się odbyli. I to nawet ładne nazwiska nasze szanowne magistrackie czynowniki jem wymyślili. Nie można powiedzieć. Na przykład Kokoszki, Jemiołuszki, Kukułeczki, ´ Slimaka, Popiołów, Krasnoludków, Czerwonego Kapturka itd. Takie więcej dziecinne, z bajeczek. Ładne, cholera, rzeczywiście, tylko że może troszkie nie zawsze starannie dopasowane. Mogą być lekramacje. Nie znam na przykład ulicy Nenufarów, ale może się zdarzyć, że jest nie skanalizowana i zapach na niej może nenufarów nie przypominać, zwłaszcza o wiele szambo nawali. Dlatego też przed nadaniem takiej kwiatowej nazwy powinno się daną ulice detalicznie powąchać. Albo weźmy pod uwagie ulice ´ Slimaka. Jeżeli będziemy tam chcieli zało- żyć, mówmy, urząd pocztowy — nie będzie miał klejentów. Kto tam list-ekspres nada? — Wariat! To samo się dotyczy ulicy Popiołów — dla straży ogniowej już nie podchodz ąca. A taka, na przykład, ulica Kukułeczki, owszem, nawet mnie się spodoba, ale też się powinno rzecz zbadać na miejscu, zwłaszcza wieczorową porą. Czy nie wyskoczy tam czasem zza winkla jakiś oprycha, nie krzyknie „a kuku!” i nie zaprawi przechodnia cegłą w kapelusz. Tak samo nieładnie by wyglądało w gazecie ogłoszenie, że „na ulicy Czerwonego Kapturka chuliganWilk Eustachy napadł z nożem na tamtejszego mieszkańca Floriana Babcie. Babcie odwieziono do szpitala”. Jeżeli już koniecznie chcemy czerpać z bajeczek, to na razie lepiej by może pasowała taka na przykład ulica Ali Baby i czterdziestu rozbójników albo krótko: aleja Madeja. A taką na przykład ulice Cyraneczki zmuszony jestem uważać za nieszczególny dowcip antyrządowy. Więcej poufałości niż znajomości. W ogólności trzeba skończyć z temi bajeczkami. Co już jest, niech zostanie, ale na przyszłość powinno się zajrzeć do poważniejszych książek, bo chociaż rzeczywi ście się podobno poprawiło, tak znowuż bajecznie wWarszawie nam się nie żyje. A mógłby ktoś powiedzieć, że zupełnie zdziecinnieliśmy. Jedziemy bombowcem Zmuszony jestem zagaić, jak było od samego początku, to znaczy, jakiem prawem znalazłem się w tem całem Paryżu. Cioteczna siostra mojej Gieni, która zamieszkuje stale we Francji, przysłała nam zaproszenie, żeby ją odwiedzić. Po dłuższem czekaniu dostaliśmy pozwole ństwo, paszporta, wizy i tem podobne bumagi zagraniczne i dawaj belgijskiem europlanem niejakiej „Sabiny” jechać do siostry, na odpoczynek i bezpłatne francuskie koryto. Już na Okięciu wyszło nieporozumienie, bo Gienia nie chciała oddać walizek do bagażowego przedziału, tylko miała życzenie mieć ich przy sobie pod ławką, bo się boi, że kto przyuważy. —Gieniuchna, nie mów takich rzeczy, europlan jest belgijski, a w Belgii złoty zegarek możesz położyć na środku ulicy, dwa tygodnie będzie leżał i nikt nie ruszy. — Możliwe — mówi żona — ale na razie jesteśmy jeszcze w Warszawie. Zresztą, mam w walizce kiełbasę i garnek z bigosem na drogie. — To ci nie będzie potrzebne, w cenie biletu mieści się podobnież obiad z trzech dań z zimną zakąską, indykiem na gorąco i komputem na deser. Pogodziła się jakoś z losem i wsiedliśmy do europlanu w podobieństwie do dużego bombowca. Na razie mieliśmy poważną cykorie, ale pokazało się, że jedzie się jak po stole. —Wiesz, Gienia, zupełnie się nie odczuwa, że ganiamy po obłokach, ten bombowiec nawet o gwiazdy kołamy nie zahacza. Zapomniałem ze wszystkiem, że nie jadę autobusem. — Przypomnisz sobie, jak zleciem na mordę — odpowiedziała mnie na to małżonka i jechaliśmy dalej. Obsługa bombowca obchodziła się z namy jak z nie- świeżem jajeczkiem, czyli że opieka nadzwyczajna. Doglądała wszystkiego sama właścicielka, widocznie ta Sabina, twarzowa blondyna przy kości, w granatowem obcisłem kostiumie i wojskowem pierożku na głowie. Po niejakiemś czasie podszedł do nas jakiś gienierał nie gienierał, ze złotemy guzikamy, przyczepił nam od przodu półeczki z nakryciem stołowem i dawaj roznosić jedzenie. Najsampierw przytargał bułeczki montowe z szynką, to wziełem dwie i czekam, co będzie dalej. Jak tylko zdążyłem ich opędzlować, przychodzi znowuż i apiać częstuje montówkami, to znowuż wziełem dwie i wrąbałem. Potem pokazuje mnie butelkie w serwetce i coś zaznacza, zdaje się, że w języku francuskiem. Myślałem, że to sznaps, i mówię: — Nalej pan! Miało jakiś dziwny smak, jak woda sodowa z landrynkami. Gaz mnie poszedł nosem, aż mnie się odbiło. I do tego znowuż te montówki z wędliną. Gienia kopie mnie w kostkie i zaznacza: — Nie szatkuj więcej tych bułek! Przecież widzisz, że celowo nasz opycha pieczywem, żebyśmy indyka nie tknęli. Przytomniak. Ale się pokazało, że indyka w ogóle nie było, tylko coś inszego, ale na gorąco. A woda sodowa to był szampan. Jakżeśmy się o tem dowiedzieli, Gieniuchna za głowę się złapała i dawaj mnie sztorcować, dlaczego to piłem i co teraz będzie. Przecież nie starczy nam pieniędzy i zamkną nas do zagranicznego mamra za gastronomiczne nadużycie bez pokrycia. Trzęśliśmy się ze strachu aż do samego Paryża. Ale gienierał widocznie zapomniał o tem szampanie, bo się nie upominał. Z duszą na ramieniu wysiedliśmy z bombowca. Ja ciągle się oglądałem, czy kto za nami nie leci, ale jakoś nie. Potem się dopieru dowiedziałem, że szampan także samo jest wkarkulowany w cenę biletu. Honorowe faceci te Belgijczycy. Wychodziem z lotniska i rzucamy okiem na Paryż i cóż my widziem — Grójec, tylko że ciut większy i podczas jarmarku. Jak się dalej idzie, Paryż zaczyna przypominać Częstochowę albo Sosnowiec. No i nareszcie jesteśmy na Marszałkowskiej, ma się rozumieć, przedwojennej. Owszem, nie można powiedzieć, ruch duży, samochodów może nawet troszkie więcej niż w Warszawie, neronów także samo, ale tramwai nie ma.WGarwolinie także samo nie ma. I to ma być stołeczne miasto. Do kogo ta mowa! W sercu Paryża Pierwszego zaraz wieczoru, jakżeśmy się znaleźli w Paryżu, mówię do Gieni: — Trzeba będzie coś przetrącić. Ale się pokazało, że to nie takie proste. Chodziem i chodziem, ale tak zwanej brzęczącej mamony mieliśmy mało i bojeliśmy się wejść do restauracji. Patrzyć, a na rogu stoi facet z wózkiem, z którego się dymi. Przypomniała mnie się przedwojenna Warszawa i w taki sposób zaznaczam do Gieni: — Dobra jest, mamy parówki. Na świeżem powietrzu, to powinno byćtanio. — Podchodziem do tego gościa, ale widziem, że kociołka nie posiada, tylko taką pagrypsną patelnie z koksem i miesza pogrzebaczem w czemś czarnem. „Co to jest? — myślę sobie — co on, asfald gotuje, jak pragnę zdrowia?” Ale nic. Spojrzał się na nasz, wziął torebkie, nakładł tego asfaldu, wręcza nam i wyciąga rękie po pieniądze. Oddałem mu całą portmonetkie, bo nie mogłem zrozumieć, ile się należy. Wybrał sobie parę miedziaków i resztę mnie zwrócił. — Si kalafon — mówię po francusku i chce odchodzić, ale w tem trakcie Gienia włożyła rękie w torebkie i krzykła, że to kanciarz, farmazon, kasztany na gorąco sprzedaje i żeby zawołać milicje. — Przede wszystkim nie możemy milicjanta wołać, bo nie potrafiem się rozmówi ć. Nie będzie wiedział, o co się rozchodzi, i przymknie nas. A po drugie, zdaje się, że nie masz racji. Kantu tu nie widzę. Francuzi, naród oszczędnościowy, niczego nie wyrzucają. Rąbią wszystko na czysto. Co się tylko da usmażyć, upiec albo ugotować — na patelnie i wtrajają. To kasztanom mieliby przepuścić, dlaczego, pytam się? Nie słyszałaś, że jedzą z apetytem ślimaki, żabie udka, chrab ąszcze i temuż podobnież? Francuz nie ma zmartwienia ze śniadaniem, zwłaszcza poniekąd na wsi. Do ogródka wyjdzie, urwie główkie sałaty, bez soli wtroi, pozbiera parę ślimaków i po śniadaniu. A znajdzie żabę — gości prosi. Faktycznie, zaczem żeśmy uszli parę kroków, patrzem, przed sklepem stragan, a na niem pełno różnego robastwa, muszelek, wodorostów, pająków, rzęsy wodnej, pijawek i temuż podobnież — jednem słowem, wystawne przyjęcie dla kaczek. Po prostu można powiedzieć: centrala odpadków. Ale na konto spożywczego jadłospisu kłócić się nie można. Każda narodowość ma inny gust. Francuz na sam widok czarniny na dróbkach wpada w ciężkie omglenie. Zjadłem parę tych kasztanów, aż dostałem czkawki. Gienia nawet nie ruszyła. Głodne jak wielkie nieszczęście znaleźliśmy się nareszcie na troszkie skromniejszej ulicy, w rodzaju naszej Chmielnej, gdzie jeden koło drugiego byli bary. Przed każdem stojał portier i zapraszał publikie do środka. — Tu będzie taniej, możem wejść — mówię do żony. Weszliśmy, usiedliśmy przy stoliku, ja się rozglądam, co by tu zamówić. Patrzy ć, a tu jakaś facetka przy kości wyskakuje na środek restauracji i zaczyna się rozbierać. W trymiga za Ewę była. Gienia wytrzyszcza na nią oczy i nic nie rozumie. Ja tyż troszkie zgorzałem, ale mówię: — To nieszczęśliwa ofiara nałogu, białej gorączki dostała na tle nadużycia ankoholu! Szwagier Orzechowski przed wojną także samo kiedyś rozebrał się do goła u „ ´ Slepego Leona” na Szmulowiźnie. Ale co się pokazuje. Wlata druga facetka i dawaj jeszcze prędzej się rozbierać, za nią trzecia i czwarta, na dobitek Murzynka. —Gienia, myśmy, zdaje się, przez pomyłkie do damskiej łaźni wleźli—mówi ę i patrzę, co będzie dalej. Ale żona złapała mnie za rękie i wyprowadziła na ulice. Oglądać mnie się nawet nie pozwoliła. W ten deseń znaleźliśmy się znowuż głodne w tak zwanem sercu Paryża. Zdaje się, że o wiele dłużej tu pobędziem, Gienia zmuszona będzie jednakowo ż przeprosić się ze ślimakami. Paryż daje dubla Rzecz wiadoma, że największego dubla dają w Paryżu wystawy sklepowe, nawet jeżeli ktoś, jak ja z Gienią, przyjadzie ze stołecznego miasta Warszawy. O prowincji, jak na przykład Radom, ˙ Zyrardów, Góra Kalwaria i temuż podobnie ż, lepiej nie mówić. Faktycznie, nieliche są te wystawy i zapchane towarem. Niedwabie, brylanty, buty, kwiaty, palta na pelisach i inne artykuły, rzecz jasna, wyłącznie ciuchowe. Gienia od rana do nocy od wystawy do wystawy mnie targała, żeby oglądać te ciuchy, a mnie się serce rwało do barów, które są tu rozłożone na każdem rogu ulicy. Widok tych wystaw jest rzeczywiście szarpiący nerwy, zwłaszcza dla człowieka nie nadzianego frankami, które stanowią walutę dosyć słabosilną i dużo ich wchodzi na kilo. Na przykład Gienia zauważyła, że kilowa kura kosztuje dziewięćset, a desusy z koronkami trzy tysiące, ja znowuż spostrzegłem, że za „szczeniaka” francuskiego koniaku trzeba dać dwieście osiemdziesiąt franków, totyż mówię żonie: — Kupujmy to, co tańsze. Ale nie chciała się zgodzić i pasła moje oczy po całych dniach pustą damską bielizną w oknach sklepowych. A szyby to mają tak niemożebnie wyczyszczone, że po prostu, jakby ich wcale nie było. Raz się nawet nacięłem, bo jakżem chciał się bliżej przyjrzyć kamaszom na słoninie za cztery kawałki, wyrżłem czołem w szybę i o mały figiel byłbym ją wybił. Możem sobie wyobrazić, jakie by z tego byli nieprzyjemności, z zapoznaniem francuskiego mamra włącznie. W Warszawie jednakowoż więcej się dba o przechodnia. Przede wszystkiem szyba jest z daleka widoczna, bo kurz dziesięć cali grubości na niej siedzi, a poza tem wystawa przeważnie jest zabezpieczona kratami, które się podnosi dwa razy na rok, na pierwszego maja i na dwudziestego drugiego lipca, ale w każdem bądź razie personel nie zmęczy się zanadto tem podnoszeniem krat. I klient nie jest narażony na nabicie sobie limona na czole o niewidoczną szybę. Rzecz jasna, że wszystko to się robi w tak zwanych ramach troski o człowieka. Także samo „renamentu” w tych paryskich sklepach nie ma i „przyjęcia towaru”, a towar jakoś jest. Za to w poniedziałek ogólne „szewckie święto”. Do południa wszystko prawie na mur zamknięte. Nic kupić ani ogolić się nie można. Nie wiedzieliśmy o tem, weszliśmy do jednego sklepu. Gienia miała życzenie torebkie nylonowe bliżej obejrzeć. Wchodzę za nią, patrzę, stoi za bufetem jakiś bardzo przystojny Francuz w starszem wieku, no to kłaniam się grzecznie i mówi ę: — Bonżur. On mnie się ładnie odkłonił. Ale Gienia kopła mnie w kostkie i mówi: — Komu się kłaniasz, ślepa komendo, sobie? Przecież to lustro. Wytrzyszczam oczy i widzę, że faktycznie lustro, a tem aleganckiem starszem paryżanem jestem osobiście ja. Tak żem schudł w tem Paryżu, ale i odmłodniałem o jakie trzy miesiące, że sam siebie poznać nie mogłem. Oprócz nas w sklepie nie było nikogo. Postaliśmy z dziesięć minut i nic. No to ja mówię do małżonki: —Gienia, chodu, widocznie złodzieje otworzyli sklep i ktoś ich spłoszył. Urywajmy się, bo będzie na nas. Jak nieprzytomne wylecieliśmy na ulice i do dzisiaj nie wiem, co to było. Czy właściciel zapomniał zamknąć interesu w sobotę, czyli tyż taki pewny swoich rodaków. W każdem bądź razie w Warszawie już by się ktoś takiem sklepem zaopiekował. W ogóle często wspominało się Warszawę w tem całem Paryżu. Na przykład poszliśmy z Gienią do rzeźnika kupić sobie szynki, chociaż Gienia się obawiała, że będzie żabia. To jakżem zobaczył pierwszy w tem mieście ogonek w sklepie, coś mnie ścisnęło za gardło. Delikatesy mnie się przypomnieli. I myślę sobie: „Jeżeli jeszcze sklepowa mnie obsztorcuje, że nie chce samego tłuszczu i szpagatu, rozpłaczę się jak dzieciak ze wzruszenia”. Personel jednakowoż był taki grzeczny, że wyszliśmy z Gienią z wędliniarni jak strute. Warszawa znowuż uciekła nam na drugi koniec świata. Paryskie muzea — A czy widział pan, panie Walery, muzea paryskie? — Nie tylko widziałem, ale przez trzy dni na prawe oko nie mogłem potem patrzeć. — Nie rozumiem, jaki to może mieć związek. — Zwyczajny związek. Gienia mnie dolała w oko, za to, że zanadto żem się tam interesował pewnem artystycznem wyrobem. — W jakim rodzaju? — Rzecz jasna, że w żeńskiem. — Czyżby pani Eugenia zrobiła panu scenę zazdrości o Wenus Milońską w Luwrze? — Może i w Luwrze, ale nie o Wenusa. Owszem, widzieć widziałem te gołe facetkie z poobtrącanemi rękami. Na środku sali stoi i każden przygląda jej się ze współczuciem, zaczem się remontem zająć. Podobnież już ładne parę lat, jak odgruzowana, a nie ma komu tych głupich rąk jej dosztukować. Swoją drogą, jak się tak troszkie w świat wyskoczy, dopieru się widzi, że u nasz w Warszawie jest jednakowoż porządek. Weźmy takie Wenusy, z pięćdziesi ąt sztuk mieliśmy ich w Saskiem Ogrodzie, zharatanych podczas powstania do niemożliwości, z niektórych tylko same nogi się zostali. A zobacz pan teraz — wszystko alegancko odremontowane i nazad rozstawione po alejkach. Tylko jaśniejsze łaty zaświadczają o ciężkiej pracy naszych przodowników kamieniarzy. Chociaż troszkie w innem kolorze, naszeWenusy posiadają już wszystkie, tak dolne, jak i górne końcówki, pomimo że amerykańskie turyści dolaresów nam nie przywożą. Ale nie o te kalekie Gieni się rozeszło, tylko o jedne ciemne blondynę na innej sali. — A, to już wiem, Mona Liza naraziła się pani Gieni. — Owszem, Mone Lizak tyż widzieliśmy, ale kudy jej do tamtej. W ogólno- ści z tą Lizakową przesada. Lanszafcik nieduży, rama nawet skromna, dlaczego osiąga najwyższą cenę na rynku, trudno mnie zrozumieć. Jakżesmy byli w tem muzeum, to specjalny glina w perelince jej pilnował. Nie o to nawet się rozchodziło, żeby kto widoczka nie przyuważył ze ściany, tylko podobnież niedawno był wypadek, że jakiś facet kamieniem w nią cisnął. Po mojemu, musiał to być pijany, którego z nerw wyprowadziła, bo faktycznie ma takie minę, jakby się z publiki nabijała. — Chodzi panu o słynny tajemniczy uśmiech Giocondy. — Tajemniczy, nie tajemniczy, ale faktycznie ta cała Lizakowa wygląda w tej ramie za szkłem jak starsza mama, co w lufciku siedzi i nabija się z przechodniów. Gość na bańce mógł się zdenerwować. — Więc nie o nią miał pan awanturę z małżonką? — Przy niej, wiesz pan, się zaczęło, ale nie o nią. Obok, uważasz pan, wisi lanszafcik, buzi dać. Kociak ala Lolobrygida z uwidocznionem popiersiem zwraca ogólną uwagie tem poważnem dekoldem. Totyż faktycznie troszkie dłużej żem się przyglądał. A Gienia za halc mnie i ciągnie do Lizakowej. — Gdzie łazisz? Tu się patrz. To jest najdroższy obraz na świecie. Po coś tu przyjechał, za dziwkami się rozglądać? — No i wówczas doszło do tego konfliktu, o którym pan mówił? — To było, uważasz pan, tam, gdzie są te wypchane faceci. — Co za faceci? — Różne starożytne króle, królowe i ministrzy. Z dzisiejszych: Eisenhower, Chruszczow, Elżbieta, królowa angielska, z mężem matrosem, z artystów Fanfan Tulipan. Wszystko jak żywe, w prawdziwych garniturach z setki eksportowej. — Ach, to było Musée Grévin, gabinet figur woskowych, na bulwarze Montmartre. — Możliwe, że tam, możliwe, że z wosku, ale draka z temi figurami jest niemo żebna. Jedne siedzą niby tyż to w teatrze i do pucu na scenę kapują. Inne znowu ż odstawiają takie więcej mrożące krew w żyłach sceny historyczne z francuskiej rewolucji. Widziem tam króla Ludwika, numer już nie pamiętam który, wmamrzonego z całą rodziną przez miejscową bezpieczną władzę.Widziem dalej tak zwaną śmierć Marata w wannie nasiadówce. Wanna ma być podobnież orginalna, czyli ta sama, reszta lipa. Mamy tyż gilotynę przy pracy — w ogólności krew się leje. Dużo jest tam śmiechu i zabawy, ale najwięcej drak wychodzi z tego, że przez samopoczucie wolnego żartu, czyli kącika humoru, derekcja rozrzuciła między zwiedzającą publikie właśnie te wypchane figury. Stoi, na przykład, pod filarem bileterka z programami w ręku. Kiedy do niej podchodziem i chcemy sobie taki program zafondować, przekonujemy się, że padliśmy ofiarą aptecznego złudzenia, bo bileterka jest także samo wypchana, czyli że, jak pan utrzymujesz, z wosku. Idziem dalej i znowuż nacinamy się na sztucznego glinoszczaka. W innem znowuż miejscu stoi ławka, na której siedzi młody alegancki pary- żak, gazetę czyta i papierosa pali. Przysiadam się do niego i chce przypalić, i co się pokazuje — i papieros, i facet sztuczne. Rzecz jasna, że troszkie mnie zgniewało to robienie balona z zagranicznego, jak by nie było, turysty i poszłem do drugiej sali. Patrzyć, tam znowuż ławka stoi, a na niej spoczywa taka paryżanka, ciemna blondyna. „No, już teraz mnie nie natną” — myślę sobie, chociaż odrobiona faktycznie na medal. Przyglądam się chwile i kompinuje: „Z czego ona może być?”—i koniec końców uszczypłem ją tam, gdzie miała najwięcej wosku, czyli w tak zwany półgęsek. A ta, jak się nie zerwie i w mordę mnie. Na razie myślałem, że ma taki mechanizm, ale jak mnie zaczęła sztorcować, w dodatku po polsku, przekonałem się, że żyje i przyjechała z miasta Łodzi do rodziny. Nadleciała na to Cienia, dowiedziała się, jak co jest, i wspólnemi siłami powa żnie mnie wykończyli. Przysięgałem sobie od tej pory. . . — Nie dotykać eksponatów w muzeach? — Tak jest. W londynie Zaczęło się od tego, że na Dworcu Victoria oczekiwało mego przyjazdu kilku warszawskich rodaków, którzy mnie po prostu nie poznali i już zabierali się do odejścia, gdy. . . Tu oddaję głos sprawozdawcy miejscowego „Dziennika Polskiego” tak o tym piszącego: „. . . podszedł pan z wąsikiem, w średnim wieku, odsłonił grzecznie początek łysiny spod kapelusza i zapytał: "Znakiem tego, panowie czekają na Wiecha?" I rzeczywiście. . . oczekujący nie poznali gościa z Warszawy, ponieważ zamiast monokla nosił okulary, nadto zachowywał się przy wyjściu z pociągu z taką swobod ą i pewnością siebie, jakby wysiadał z tramwaju na Kercelaku. Za to Wiech wprawnym warszawskim okiem od razu rozszyfrował zabłąkanych na wygnaniu rodaków”. Potem nastąpiło uroczyste odwiezienie do polsko-szkockiego hotelu Strathcona Court na Cromwell Road, dwie powitalne szkockie whisky pół na pół z czystą eksportową, kolacja w „Ognisku” polskim i lulu. Następnego dnia była premiera widowiska pod tytułem „Szafa gra”. Składa się ono z inscenizowanych przez miejscowych aktorów polskich, z Ludwikiem Lawińskim na czele, moich utworów. Reżyserował Stanisław Bełski. Poza tym ja czytam swoje felietony. Przedstawienie uzupełniają warszawskie piosenki w wykonaniu Danuty Karell i Artura Poznańskiego oraz tańce znakomitego duetu, znowu polsko-szkockiego, Leonarda i Eunice Biedrzyckich. Przy czym pani Biedrzycka, jako patriotka szkocka, wystąpiła zgodnie ze swą tradycją narodową w stroju niezwykle oszczędnym. Ratowało to w pewnym stopniu renomę teatru„ w którym wieczory się odbywaj ą, w oczach nielicznych, zabłąkanych tu przez pomyłkę cudzoziemców. Tu muszę wyjaśnić, że teatr „Pigalle” położony w samym sercu Londynu na Piccadilly Street daje normalne widowiska rewiowe z udziałem pięknych, strojnych głównie we własne wdzięki, girls, których frapujące fotosy zdobią wejście. Organizatorzy moich wieczorów wynajęli ten teatr z powodu olbrzymich trudności w uzyskaniu innej sali w śródmieściu Londynu. Było to powodem kilku zabawnych nieporozumień z przypadkowymi widzami. Ale gros publiczności stanowił tak zwany polski Londyn, który stawił się licznie, hucznie, pieszo i konno. Mowa tu o kolejkach podziemnych i koniach mechanicznych. Polska publiczność wiedziała, na co przyszła, i przyjmowała panówWątróbkę, Piecyka, szwagra Piekutoszczaka, a zwłaszcza panią Gienię serdecznie i dawała wyraz swemu wzruszeniu. Tak się złożyło, iż tego właśnie dnia w tutejszych „Wiadomościach” przeczytałem wśród „Kartek z dziennika” zmarłego nie tak dawno na obczyźnie Jana Lechonia taki ustęp pod datą 16 kwietnia: „Nie polonezy Chopina, nie Matejko, nie Wawele i Skałki, ale bajora i piaski mazowieckie, i knajpki podwarszawskie, i ludek Wiecha — najmocniej, najdotkliwiej pomnażają naszą tęsknotę”. Wypada mi przypuszczać, że Lechoń przesadził. W każdym razie widziałem, że podczas gdy na scenie, na tle dowcipnej dekoracji z szyldem „Cafe pod Minog ą”, ukazali się aktorzy ucharakteryzowani na warszawskie typki, na widowni wiele osób trzymało chusteczki przy oczach. Wprawdzie tubylcy wyjaśnili mi zaraz, że nie chodziło o oczy, tylko nosy były w robocie, bo grypa w dalszym ciągu szaleje i cały Londyn jest zakatarzony. Możliwe, ale potem już z bliska widziałem, jak ludzie płakali słuchając monologów w wykonaniu Ludwika Lawińskiego, Niny Oleńskiej, Klary Bełskiej, Zięciakiewicza (Piecyk na medal). Oczywiście płakali ze śmiechu. Ci sami sceptycy rozczarowali mnie potem, że tu się ludzie śmieją z byle czego, wystarczy palcem kiwnąć. Od Anglików się zarazili, którzy przychodzą na tak zwane wesołe widowisko z mocnym postanowieniem odeśmiania zapłaconych za tickety szylingów. Nie lubią wydawać na próżno pieniędzy. Właściwie to jest mi wszystko jedno, grunt, że „frekwencja przychodzi”. Mieliśmy już siedem kompletów i jeszcze będziemy grać wiele razy. Wolne dni wykorzystuję na zwiedzanie miasta i oglądanie różnych imprez. Oczywiście przeżyliśmy tu mocno mecz Polska — Anglia. W hali było pięć tysi ęcy Anglików i tysiąc Polaków, ale słychać było tylko nas. Chwilami, a wła- ściwie podczas całego meczu, miałem wrażenie, że jestem w Warszawie w Hali Mirowskiej. Publiczność wydawała normalne okrzyki: — W bufet go, w bufet! — Rób mu nereczki! — Kukier, w michę go, w michę, Heniuchna! — Zbyszek, nie daj się, żona w Warszawie przy radiu siedzi. . . — Nie męcz chłopaka, zabij go! Przyznaję się, że kilka z tych okrzyków wydałem osobiście. Przegrani Anglicy tylko cicho wyli: — Booooooooooo! A, jeszcze na wstępie, kiedy organy odegrały hymny narodowe w żałobnym tempie, żałowałem, że nie ma obok mnie pana Walerego Wątróbki, powiedziałby na pewno: — ˙ Ze angielski hymn grają jak na pogrzebie, to w porządku, manto, wycisk w powietrzu czują. Ale że „Jeszcze Polskie” wyciągają jak „Z dymem pożarów”, to jest bolesne nieporozumienie, ale się cała rzecz wyjaśni za chwile, jak dostaną po krzyżu — 18:2! Zupełnie niespodzianie dla siebie, w zastępstwie pana Wątróbki, wygłosiłem to zdanie do jakiegoś siedzącego obok nieznajomego rodaka. — Yes. Szkoda mrugać! — odpowiedział. Okazało się, że chybiliśmy o cztery punkty. Mimo to, wychodząc ze Sport Arena w Wembley, wspiąłem się na palce i spojrzałem z góry na dwumetrowego bobby — londyńskiego policjanta. — Leżycie u nas jak neptki! Miasteczko Londyn Jednym z pierwszych miłych znajomych, którzy mnie odwiedzili, kiedy wróciłem z Londynu, był oczywiście pan Walery Wątróbka. Już od progu wyciągając rękę zawołał uradowany: — Przede wszystkim grabula, a potem może pobarłożem troszkie, co słychać na prowincji. Bo o wiele mnie wiadomo, ten Londyn to spore miasteczko, ale takie więcej prowincjonalne, w rodzaju naszego Radomia. — No, powiedzmy, Lublina. — W taki sposób w porównaniu z Warszawą. . . dziura. —Wkażdym razie dziura, w której się mieści swobodnie dwanaście milionów ludzi. — To faktycznie niewąska. I wszyscy tacy grzeczni, tak dziękują za byle co, jak się tu daje słyszyć? — Istotnie, ta przysłowiowa grzeczność londyńczyków nie jest legendą. Co chwila każdy wygłasza do każdego sakramentalną formułkę: „Thank you very much”. Niech panu wystarczy, że kiedy na Cromwell Road, gdzie mieszkałem, wskakiwałem do autobusu i obejrzałem się na Anglika, który usiłował wskoczyć za mną, ten natychmiast powiedział: „Thank you very much”. Było to podziękowanie za okazane mu zainteresowanie. — No dobrze, a jak ktoś wskakuje na winogrono pasażerów wiszące przy autobusie i nadeptuje komuś na odcisk, to tamten też mówi mu „wery macz” czy coś całkiem innego, chociażby zbliżonego —jeżeli się rozchodzi o język polski? —Przede wszystkim w Londynie nie ma winogron przy środkach komunikacyjnych. Podczas największego ruchu, między piątą a szóstą po południu, kiedy cały prawie Londyn wraca do domu, w autobusie może stać w przejściu tylko pięć osób, na platformie ani jedna. — A reszta? — Reszta zostaje na przystanku i czeka na następny autobus. Jeżeli ktoś wejdzie ponad normę, konduktor mówi tylko „sorry” — i nadliczbowy pasażer wysiada. —Jak to, mówi do pasażera „szoruj”?Wiesz pan, to nawet wWarszawie rzadko się zdarza. Chyba w trajlebusie, jak się trafi konduktorka „prosto od krowy”. — Nie „szoruj”, tylko „sorry”, to znaczy przepraszam. — Patrz pan, jakie są jednakowoż różnice — po polsku: szoruj, po angielsku: przepraszam. Co kraj, to obyczaj. Ja jednakowoż myślę, że jakbym tych grzecznych Anglików wpuścił do tramwaju „25” o czwartej po południu, bez ograniczenia ilości, nie mówiliby do siebie „sorry”, tylko całkiem inaczej, a koniec końców zaczęliby się kopsać. Dlatego właśnie jest tylko pięć stojących miejsc w londyńskim autobusie. — Możliwe. — A te autobusy, czy to prawda, że oni latają w pijanym kieronku? — Nie rozumiem. — Słyszałem od koleżki, któren był w czasie wojny w Londynie, że tam cały ruch kołowy odbywa się nieprzepisowo, to znaczy w lewe stronę. Tak że człowiekowi trzymającemu się paragrafu stale i wciąż niebezpieczeństwo życia zagraża. Wkażdej chwili ze zdziwieniem może się znaleźć w szpitalu na chirurgicznej sali albo nawet w parku sztywnych. —Istotnie, ruch w innym niż u nas kierunku wywołuje dezorientację i zmusza przybysza z zagranicy do wytężonej uwagi. Ale cóż, Anglicy kochają się w tradycji i swojej odmienności.Wiele jest takich dziwnych dla cudzoziemca zwyczajów. — Koleżka mnie mówił, że podobnież pareset lat temu nazad jakiśangielski król Edward, numeru już nikt nie pamięta, który znajdując się cośkolwiek na gazomierzu, wskoczył na kibitkie, zaciął konia i zaczął zasuwać po Londynie w nieprawidłowym kieronku. Insze Anglicy, jak to zobaczyli, nie przypuszczając, że Edek jest podkropiony, poszli za jego przykładem, bo oni lubieją we wszystkiem swoich królów naśladować. Policja na razie zaczęła stosować karne mandata, ale koniec końców musiała się cafnąć przed tak zwaną wolą narodu. I tak się już pozostało. Ale najgorsze, że zagraniczne turyści, jak na przykład pan szanowny, co i raz swoje życie tam narażali. —No, można się szybko przyzwyczaić. Po tygodniu już zupełnie machinalnie wchodząc na jezdnię patrzyłem w prawo. — To znowuż niedobrze. W Warszawie możesz się pan pod co władować. Tu nie Londyn, trzeba patrzyć w lewo. Kitę wu! Kiedy pewnej soboty na placu Opery w Paryżu wśród tłumu pasażerów wsiadałem do autobusu, usłyszałem za sobą dziwnie znajomy głos: — Kitę wu, kitę, kituj się pan prędzej! Ku nieopisanemu swemu zdumieniu ujrzałem za sobą przepychającego się z całą masą pakunków pana Piecyka z Targówka. — Pan tu? Skąd? Jakim cudem? — Wyciągnąłem ramiona do starego znajomego. — Teraz nie ma czasu na pieszczoty — odsunął mnie łagodnie — ładuj się pan do lekomocji. W środku będziem mieli czas pobarłożyć o cudach. Usadowiliśmy się wreszcie i pan Teoś przystąpił do wyjaśnień: — Cudów nie ma, zwyczajnie w podróży naobkoło świata się znajduję, bo szkopy, czyli hitlerowska nawała, w czasie wojny rodzinę po wszystkich kątach mnie porozstawiali. W Paryżu mam bratowe, która za paryżankie się zatrudnia i pralnie chemiczne tu prowadzi, dawniej w Warszawie, Kacza 4. Jestem u niej już parę dni, posiedzę jeszcze trochę i do Londynu zmiatam, do szwagra, któren znowuż za Anglika w spisie tamtejszej ludności figuruje, chociaż urodzony na Nowem Bródnie. Bileta mnie fondnęli, to dlaczego nie miałem się przejechać. — Ale że pan daje sobie radę z językami? —Wiadomo. Angielski znam na blachę. Musisz pan wiedzieć, że skończyłem całkowity kurs w czterech, zdaje się, nomerach „Przekroju”. Teraz mnie redakcja tresuje we francuskiem: „komprene wu, ala furszet, tetatet, komilfo mademuazel” to dla mnie mięta z bobrem. Władam już dosyć biegle, ale nauka jeszcze nie skończona, totyż przerabia się polskie słowa na francuskie i nie było jeszcze wypadku, żeby mnie ktoś nie zrozumiał. — Właśnie zauważyłem to przy autobusie. — Widziałeś pan, jak żywo paryżaki wsiadali. — ´ Swietnie pan to zaaranżował. No a jak było w podróży? — Dobrze było, tylko troszkie mnie zgaga męczyła w pociągu od suchego prowiantu. Stale i wciąż kiełbasę z musztardą i chleb na okrągło opychałem przez dwa dni. — Przecież w pociągu Warszawa-Paryż jest wagon restauracyjny. — Tylko że nie chce kredytu udzielać. — Nie miał pan dewiz? — Owszem, nie mogie narzekać, dała mnie Polska Ludowa na drogie: dwa dolary i jednego angielskiego fonta. Ale zawiadomiła o tem całą, uważasz pan, Europę. Wszyscy wiedzieli, że te dwa miętkie i fonciaka wieze i co i raz kazali sobie pokazywać. Nasze, Czesi, Niemcy, Francuzi w nocy do wagonu wpadli, budzili mnie i mieli życzenie obejrzyć te dewizy. Dopieru jak się napatrzyli, pozwalali się nazad kłaś ć. „Co oni miętkich nie widzieli, jak pragnę zdrowia” — myślałem sobie. Ale cóż, siła przed prawem—cały czas żem w ręku kurczowo te walutę trzymał, żeby nie zgubić, bo się bałem, że mnie zamkną do zagranicznego mamra i zginę marnie w kwiecie wieku. Zwłaszcza dużego mojra odczuwałem w przejeździe przez Zachodnie Niemcy. I powiedziałem sobie: „Jak wrócę szczę- śliwie do Warszawy, oddam ojczyźnie te walutę i więcej dewiz do ręki nie biere, za duży szum w świecie się z tem robi”. A zaczęło się już w Zebrzydowicach, na polskiej granicy. Nasze, celnicy, jak tylko weszli, pierwsze słowa ich byli: „Pan posiada dwa dolary i fonta”. Skąd się dowiedzieli, skarz mnie Bóg, nie wiem. Już widocznie mieli telegrame z Warszawy. Potem się pytali jeszcze, ile mam polskich pieniędzy. No to ja mówię, że czterdzieści groszy, bo tyle mnie się faktycznie w kieszeni zostało. Nie wiedziałem zresztą, że wolno mieć przy sobie nasze kochane polskie walutę, jak się wyjeżdża za granice. Wtenczas jeden z tych celników mówi, że to niedobrze, „bo jak pan będzie wracał z zagranicy z prezentami dla rodziny, nie będzie pan miał czem cła zapłaci ć”. „To panowie od prezentów też cło pobierają?” „Rzecz jasna” — odpowiedział mnie na to i zaczął po walizkach bobrować. Musztardę mnie niechcący wylał na świąteczne kamasze. Tak mnie to zgniewało, że mówię: „Już święty Ambroży w Starem Destamencie niekoniecznie się o panach szanownych wyrażał”. Zlękłem się nawet, że za obrazę władzy pod odpowiedzialność mnie pociągną. Ale celnicy uśmieli się tylko i mówią: „ święty, nie święty, każden cło zapłacić musi, bo po to my tu na granicy się znajdujem”. Potem grzecznie się ukłonili i poszli, życząc przyjemnej podróży. Sempatyczne nawet faceci, tylko niemożebnie ciekawe. Do samej czesko-niemieckiej granicy był spokój, ale w ostatniej chwili przyszli Czesi, też grzeczni na medal. Rzecz jasna obejrzeli moją walutę, spodobała jem się nawet, a potem mówią: „Wystuptie z przedziału, bo chcemy sem pod ławkami podiwiać”. Potem faktycznie podziwiali, że nie ma nikogo pod ławkami, a ja myślę sobie, dobrze, że Bukieta nie wzięłem ze sobą za granice. Przyzwyczajony pod ławką jeździć, jakby tak do nich wyskoczył, przez warszawskiego buldoka mogłoby się dyplomatyczne nieporozumienie między bratniemi narodami ludowej demokracji wytworzyć. Potem zdrzemłem się troszkie i od razu słyszę na korytarzu niemieckie mowę. Na razie zerwałem się z pierwszego snu i chciałem krzyknąć: „Ludzie, chodu, łapanka w pociągu!” Ale oprzytomniałem, nakryłem się tylko na głowę i leże.Wacha przeszła jakoś spokojnie przez wagon — nikogo nie zabrali. Z Francuzami, że to wesołe chłopaki, żeśmy się tylko naśmieli za pomocą „Przekroju”, którego wszystkie numera z lekcjami francuskiego wieze ze sobą. I patrzyć — Paryż! A pan długo zamiaruje się tu podbawiać? — Parę dni, jestem tylko w przejeździe do Londynu. — No, to dobra, pojedziem razem. Ale ja tu już wysiadam, bratowa mieszka o dwa domy stąd. Bądź pan jutro o dziewiątej wieczór na Chmielnej. . . to jest chciałem powiedzieć na Pigalle, to się namówiem na Londyn. . . — Tu pan Teoś porwał manatki i krzyknąwszy konduktorowi: — Mesje moment, że se urywé isi. . . no urywam się tu. . . Mersi — zgrabnie wyskoczył z autobusu. Orewuar, Pary! Ze spotkanym niespodziewanie w paryskim autobusie panem Teosiem Piecykiem umówiłem się nazajutrz na Pigalle. Po dłuższej chwili dojrzałem wreszcie jego charakterystyczną sylwetkę wśród tłumu spacerujących paryżan. Pan Teoś kroczył sobie flegmatycznie, rzucając od czasu do czasu okiem na oświetlone gablotki rozlicznych kabaretów, reklamujących striptisowe atrakcje. — Dlaczego wczoraj w autobusie — zacząłem po przywitaniu — nazwał pan Pigalle tutejszą Chmielną? Co pan miał na myśli? — Wiadomo co, „nocne życie”. Widzisz pan, ile tu tego jest. Rzecz jasna, że myślałem o przedwojennej Chmielnej. Bo teraz wygląda troszkie inaczej. Przewa żnie komisy i damska galanteria, czyli tak zwana letka odzież za ciężkie pieni ądze. Chociaż „nocne życie” też się zaczyna pokazywać. Liczne przedstawicielki omawianego zawodu strzelały ku nam oczami, a jedna z nich przysunęła się do pana Piecyka. Pan Teoś spojrzał na nią chłodno i rzekł: — Bujaj się, Fela, bo jutro niedziela. . . Widocznie zrozumiała, bo szybko cofnęła się na swoje stanowisko pod bramą. My zaś z panem Piecykiem weszliśmy do najbliższego bistro omówić plan oczekującej nas nazajutrz podróży do Londynu. — Paryż właściwie już znam na wylot. Byłem na tutejszym Kiercelaku, czyli tak zwanym „pchlem targu”. Niedobra nazwa dla składu starzyzny. Co się spojrzałem na jakieś otomanę albo futerko na cybetach, musiałem się podrapać w plecy o latarnie. Dla człowieka z wyższem salonowem wykształceniem sytuacja niżej krytyki.Wogóle ten Kiercelak może nawet i nie najgorszy, ale kudy mu do prawdziwego warszawskiego, chociażby jeżeli się rozchodzi o gorące dania w barze „Pod Słońcem”, czyli na świeżem powietrzu. Weźmy na przykład takie pyzy ze słoninką albo flaki z pulpetami. Na Kiercelaku zwyczajna rzecz.Wsezonie nawet kurczaka po polsku z mizerią można było dostać. Alegancko na pace po jajkach się siadało, przy stole nakrytem obrusem z monogramem Lubomirskiego albo innego Bersona. Noże i widelce z napisem „Hotel Bristol” goście do konsumpcji otrzymywali. A tu co, zupę cebulową zwyczajną blaszaną łyżką wiosłujem. Na 134 zagrychę mamy ślimaka z czostkiem. To dobre dla mojego Azora w parku Skaryszewskiem na spacerze. Owszem, nie mogie powiedzieć, spodobał mnie się bardzo jeden doniosły wynalazek, któren tu zauważyłem. Jest to przenośny sklep galanteryjny, bardzo praktyczny na obławy, łapanki, inspekcje i inne uroczystości milicyjne. Składa się mianowicie ze zwyczajnego parasola i zamykanego krzesełka ogrodowego. Krzesełeczko rozstawiamy w dowolnem miejscu na ulicy. Roztwieramy parasol, w którem znajdują się w dużym wyborze krawaty męskie, apaszki, pończochy i temu ż podobnież. Opieramy parasol skuwką o stołek i sklep mamy gotowy. Jeżeli widziem, że zbliża się władza albo cieć magistracki w sprawie opłaty za placowe, zamykamy parasol razem z towarem, ujmujem go pod pachę, w drugą rączkie bierzem składane krzesełko — i wio! Techniczna konstrukcja całego wynalazku pozwala nam nawet na bieg z przeszkodamy z szybkością do piętnastu kilometrów na godzinę. Jest to duże udogodnienie dla handlu prywatnego i powinno się bardzo przyjąćw krajach demokracji ludowej. O wieleż to jest praktyczniejsze od takiej na przykład wieży Eiffel, która faktycznie nie ma żadnego zastosowania życiowego poza restauracją na drugim piętrze. W rzeczywistości przedstawia się jak nienaturalnej wielkości odwrócony do góry dnem kosz do śmieci albo drucianka do bicia piany. Podobnież przydaje się od czasu do czasu samobójcom, ale i w tem charakterze ma poważne felery. Jak słyszałem niedawno, jeden z takich klientów zawadził się kieszenią od jesionki o wystający drut i straż ogniowa zmuszona była zdejmowaćgo z wieży—na dole czekała już żona. Restauracje można założyć, jak nasz poucza przykład Pałacu Kultury i Nauki, także samo i w podziemiach, a jeżeli się rozchodzi o samobójców, to można ludziom urządzić to znacznie taniej i skuteczniej. No a teraz ponieważ oblecieliśmy się już detalicznie z Paryżem, nic nam nie przeszkadza doskoczyć troszkie do Londynu. Orewuar, Pary! — jak pisze w „Przekroju”. Niemodne miasto Piękną podróż z Paryża do Londynu miał pan Piecyk zatrutą niepokojem o nasze walizki, których starał się nie spuszczać z oka. Już na dworcu Nord w Paryżu kłusem biegł koło wózka, na którym one jechały. Potem w Dunkierce za nic na świecie nie chciał ich oddać bagażowemu, innym trapem wchodzącemu na prom. — Panie W. pokaż pan matrosom mój bilet i paszport, a ja ganiam za tym tragarzem, bo zaczem na okręt, gotów nam prysnąć z majdanem między wagony. — Ależ niech pan będzie spokojny, tu jeszcze nic nikomu nie zginęło. — Dzisiaj czy w tem tygodniu? — Chyba w ogóle. — No, to ja nie chciałbym robić początku. Ale bagażowy zniknął już w luku statku, nas zaś zatrzymała kontrola dokumentów. Kiedy wreszcie dostaliśmy się na pokład, pan Teoś rozglądał się dokoła z przestrachem połączonym z triumfem. — A co, nie mówiłem, kamfora. Ciuchy wsiąkli, schab na zimno i ćwiartkie także samo cholera wzięła. Będziem gwizdać na kolacje. Rzeczywiście, naszego bagażu nie było wśród licznych rozstawionych po całym statku pakunków. Pan Piecyk klął w żywy kamień ludzi nie znających życia, a mądrzących się. Jednak zguba znalazła się przed odjazdem, znalazł się również bagażowy, który przyszedł po swoje trzysta franków. Na Dworcu „Victoria” w Londynie problem walizek znowu zaczął męczyć pana Piecyka. Wsiedliśmy do piętrowego autobusu. Przechodząc na piętro, wsun ąłem swoją walizkę do małej niszy pod schodkami, urządzonej właśnie w tym celu. Pan Teoś patrzył na mnie z największym zdumieniem. — Co pan robisz, jak pragnę zdrowia? — Stawiam walizkę. — A sam pan idziesz na górę? — Rozumie się. — Chory człowiek. . . wariat. . . przecież za minutę już jej tu nie będzie. — Ale, co pan. . . tu nie ma tramwajowych kradzieży. . . Poddani królowej Elżbiety nie kradną drobiazgów. Nie ma zwyczaju. — A jak się ktoś z Warszawy zaplącze, co nie zna tych zwyczajów, i rąbnie, to kto panu walizkie zwróci, królowa Elżbieta czy Gomułka? Ja tam targam swoją na górę. I ku wielkiemu zdziwieniu współpasażerów pan Piecyk piastował przez cał ą drogę swój majdan na kolanach. Patrzyliśmy przez okna na londyńskie ulice, zatłoczone tłumami Anglików, przeważnie w melonikach. — Patrz pan, jak pragnę zdrowia, prawie wszyscy w sztywniakach chodzą. Co oni, nie wiedzą, że wyszli z mody czy jak? Przecież w Warszawie jakbyś się pan pokazał na ulicy w dęciaku, psy by za panem szczekali. A tu faceci zasuwają w tem starożytnem okryciu głowy jakby nigdy nic. — No cóż, Anglicy to naród bardzo przywiązany do tradycji. — A zwłaszcza oszczędny. Nasze sztywniaki hitlerowska nawała razem z Warszawą nam sfajczyła. A jem się tylko mocno zakurzyli podczas bombardowania Londynu. Jak się wojna skończyła, złapali się za szczotki i dawaj czyścić dęciaki na glans i znowuż szyku zadają. Zwróć pan uwagie, że nawet glina, czyli bezpieczna władza, w dęciaku tu chodzi, tylko że z opuszczonem rondkiem. —To też strój tradycyjny. Muszę panu powiedzieć, że jest tu wiele rzeczy troch ę dziwniejszych niż sztywniaki. Słyszałem na przykład, że w umowach o dzier- żawę domu, nawet na najruchliwszych ulicach śródmieścia, bywa często umieszczany tradycyjny paragraf, który mówi, że dzierżawca zobowiązuje się nie polować na ulicy na króliki. — Tu może być chyba tylko mowa o królikach w główce. —Nie, to jest pozostałość z tych czasów, kiedy po Oxford Street czy po Piccadilly istotnie biegały jeszcze króliki. Potomkowie okazują w ten sposób sentyment dla miasta swoich pradziadów. To bardzo sympatyczne. — Po mojemu te potomkowie są faktycznie bardzo sempatyczne, ale troszkie kopnięte też. Autobus toczył się wolno przez zatłoczone ulice śródmieścia, pan Teoś co chwila spostrzegał coś, co go dziwiło lub szokowało. Kiedyśmy przejeżdżali koło Hyde Parku, pan Piecyk uderzył mnie w kolano. — Patrz pan, co to za draka. ˙ Zokieje przez miasto na wyścigi zasuwają z żonami i dziećmi, także samo po wyścigowemu ubranemi. Wyjaśniłem panu Piecykowi, że to nie są dżokeje, tylko po prostu jakieś towarzystwo z przejażdżki konnej po parku. — Przecież musiał pan chyba widzieć gdzieś na ilustracji czy w kinie podobny obrazek. — Nie tylko na obrazkach i w iluzjonie widziałem, ale także samo na jawie, w Ujazdowskich Alejach zasuwali u nasz hrabiowie z amazonkami i na troszkie lepszych koniach. Tylko, uważasz pan, nie mogłem się spodziewać, że w dzisiejszem czasie taka rzecz może komuś przyjść do głowy. Co oni nie słyszeli o sput- niku i jajeczno-wodorowych bombach? W hrabiów w dzisiejszych mortusowych czasach się bawią? Niemodne miasto, staroświeckie faceci. Angielskie śniadanie — No i jak, panie W., idziesz pan dzisiaj ze mną na buldoków? — zapytał pan Teoś Piecyk, odwiedziwszy mnie rano w miłym londyńskim polsko-szkockim hotelu na Cromwell Road. — Jak to na buldogów? — zapytałem zaintrygowany. — No, nie wiesz pan? Na psie wyścigi. Ja wczoraj byłem i dzisiaj idę znowu ż. Szwagier mnie namówił. Na razie, uważasz pan, nie chciałem o tem słucha ć. Uważałem, że to niepoważne, żeby Azorki i Rozetki arabów dwulatków odstawiali i żeby można bileta wyścigowe na nich sprzedawać. To było dobre na strażackiej zabawie w Miłośnie przed tamtą wojną. Sam brałem udział w takiem wyścigu ze swojem Bukietem. Właścicielowie psów stali na jednym końcu łąki, każden z kiełbasą albo cukierkiem w ręku, zależnie, ma się rozumieć, co któren pies lubiał, a na drugiem żony trzymali na smyczach tych wyścigowców. Na dane hasło paniusieczki puszczali swoich wychowanków, a ich mężowie darli się jak opętane: „Reks! Reks!. . . Aza!. . . Aza!. Facet!. . . Bimbuś!. . . do pana! do pana!. . . ” Pieski zapychali przed siebie jak maszyny, któren pierwszy przyleciał, niemo- żebnego zaszczytu swojemu panu dostarczał, a sam otrzymywał kawałek kiełbasy. I na tem koniec. Mój Bukiet miał największą szybkość, ale po drodze zakochał się w jakiejś foksterierce i odpadł z nią w połowie toru. Jeszcze właścicielka tej suczki do mnie pretensje wniesła, że też muszę byćcharoszy numer, jeżeli swojego psa w ten deseń wychowałem. Myślałem, że i tu się odbywa coś w podobieństwie do tego. Ale gdzie tam, legularne, panie szanowny, wyścigi jak na Służewcu. Z kasami, bombą gajt, starterem, komisją sędziowską, nawet bokmacherzy są. Warto to zobaczyć, jak pragnę zdrowia. Totyż uwijaj się pan ze śniadaniem, bo początek o trzeciej, a jeszcze mamy przed sobą dużo zwiedzania. No co, owsiankie żeś pan odstawił, mleczko także samo nie naruszone! — Te ostatnie słowa dotyczyły płatków owsianych i zimnego mleka, stanowiących obok jakiejś morskiej ryby na gorąco, pomarańczowego dżemu, grzanek, masła i herbaty obfite angielskie śniadanie. — Ja również także samo tego do ust nie biere. Przecież jakbym się najadł owsa i zimnem mlekiem po rybie popił — skręt kiszek murowany. To podobnież bardzo zdrowe i posilne, jak się ma odpowiednio wytresowane żołądki, ale to nie na warszawskie organizmy. A Anglik wszystko mlekiem zapija, bekon nie bekon, bebsztyk nie bebsztyk. Lepiej panu powiem, wczoraj wieczór, jakżem wracał do domu, stanąłem przy nocnem parówkarzu, taki kiosek ma tu niedaleko na ulicy. Owszem, elegancko nawet urządzony, z zimnemi i gorącemi zakąskami. Nałożył mnie na dekturkie dwie parówki z pomidorowem sosem. Nie powiem, apetycznie to nawet wyglądało, ale czegoś mnie tu było brak. No to prztykłem się dwoma palcami w kołnierzyk, żeby nalał jeden głębszy. A on mnie, uważasz pan, napompował w taki kieliszek od serwetek z pół litra mleka i stawia przede mną. Spojrzałem się na niego jak na wariata, bo żem myślał, że balona ze mnie struże. Chciałem go nawet fest objechać, że żarty sobie stroi z zagranicznego, jakby nie było turysty. Ale raz że nie wiedziałem, jak jest po angielsku łachmyta, a po drugie patrzę, że Anglicy piją spokojnie to mleczko, a także samo kawę z kożuszkiem oraz kakałko i zagryzają to chlebkiem z sardynką albo piklami. Totyż nic żem nie mówił, tylko sobie pomyślałem: „No nie, wy sputnika nie wystrzelicie, szkoda mrugać”. Naród niemożebnie rozmiłowany w jajczarsko-mleczarskim artykule. Przyszło mnie nawet do głowy, żebyśmy się mogli z niemi pomieniać. Oni by nam dali troszkie samoobsługowych restauracji tego Lyonsa, których mają do cholery i trochę na każdem rogu, a my byśmy jem za to przysłali parę barów mlecznych, rzecz jasna, razem z obsługą. Pan byś za tem także samo głosował, panieW., bo widzę, że mleczka na klęczkach znowu się nie uwielbia. Usiłowałem tłumaczyć panu Teosiowi, że przeciwnie, bardzo lubię mleko, że bardzo mi odpowiadają owsiane płatki, tylko dziśjestem jakoś bez apetytu, ale w tej chwili stało się nieszczęście: wstając od stołu przewróciłem teczkę, z której wysypało się chyba z kilo owych płatków. Wtenczas przyznałem się panu Piecykowi, że rzeczywiście, nie zachwycam się płatkami z zimnym mlekiem i po prostu nie daję rady ich zjadać, a nie chcąc robić przykrości przemiłym gospodarzom hotelu, od kilku dni zsypuję owsiankę do swojej teczki, żeby sposobną porą wynieść ją z hotelu i podrzucić w jakimś odpowiednim miejscu. Mleko jednak przeważnie wypijam, choć mogło się zdarzyć raz czy dwa, że wylałem je do umywalni. — Tak pan mów, to ja rozumiem. Pomogię panu dzisiaj oblecić się z tymi płatkami. Syp pan mnie do kieszeni. Na wyścigi zabierzem ze sobą i będziem gryźć zamiast pestek, bo to nawet smaczne, cholera, ładnie przypieczone, tylko nie przed śniadaniem, nie z mleczkiem. Wypchani płatkami wyszliśmy na palcach z hotelu, żeby nasze kieszenie nie zwróciły uwagi właściciela, który nieraz wyrażał swą radoś ć, że tak mi smakują jego angielskie śniadania. Zresztą, naprawdę doskonałe. Zasuwaj, Neptek, zasuwaj! —No i co pan na te drakie, panieW.? Chasena, jak pragnę zdrowia, co? Zobaczysz pan, co się będzie działo, jak te szczekające wyścigowcy ruszą ze startu — rzekł klepiąc mnie po kolanie pan Teoś Piecyk, kiedyśmy zasiedli na trybunie Stamford Bridge Stadium — jednego z licznych londyńskich psich torów wyścigowych. — A teraz przyjrzyj się pan „koniom” — właśnie ich wyprowadzają. Któren się panu najwięcej spodoba, tego pan obstaw. Tu nie ma mądrego. Trzeba grać w ciemno, czyli na wyczucie, tak jak w Totolotka. A w ogóle skonać można ze śmiechu, jak się na to patrzy. Widzisz pan tych „stajennych” w białych doktorskich fartuchach i czarnych sztywniakach? Patrz pan, jak honorowo prowadzą na smyczach tych swoich wychowańców. A ten ostatni w gienieralskim mondurze ze śmietniczką i ręczną szczotką to najważniejsza figura. ˙ Zeby nie on, to psy by się na własnych tak zwanych eksperymentach ślizgali podczas wyścigu i gracze mogliby wnosić pretensje. Istotnie, za całą wyścigową kawalkadą, posuwającą się gęsiego dokoła toru, kroczył funkcjonariusz w mundurze raczej admiralskim i zbierał co chwila na szufelkę to, co „zawodnicy” gęsto po sobie pozostawiali. — Każden jeden pies musi te swoją życiową potrzebę przed wyścigiem załatwi ć. To z nerw. Ale te dzisiejsze jakośdenerwują się na potęgie — objaśnił fachowo wydarzenia na torze pan Piecyk. Zajęliśmy się jednak wreszcie typowaniem. Ja wybrałem smukłą charcicę „Cleopatra’s Needle II” stającą pod nr 5. Pan Teoś potwierdził wybór i podbiegł do kasy, jako oblatany z miejscowymi urządzeniami stały bywalec, bo był na tych wyścigach już po raz drugi. Ja zostałem na miejscu, obserwując z zainteresowaniem przygotowania do biegu. Zwróciły moją uwagę dziwne postacie dżentelmenów, stojących na drewnianych skrzynkach czy stołeczkach. Podbiegali do nich gracze, wręczali pieniądze, wykrzykując jakieś cyfry. Dżentelmeni pisali coś kredą na wiszących przed nimi tabliczkach. Zaintrygowany, zapytałem o nich pana Piecyka, po jego powrocie z biletami. — To są „boczkowscy”. — Jak to, Boczkowscy? Polacy? — Polacy, nie Polacy, ale bardzo często rzeczywiście z Warszawy. A w ogóle nie nazywają się Boczkowscy, tylko za boczkowskich się zatrudniają. No, jednem słowem, forsę na boku przyjmują, znaczy się bokmacherzy. — Jak to, to wolno tak jawnie uprawiać bokmacherstwo? — Nie wolno, ale Anglicy lubieją, jak ich się do wiatru wystawia za pomoc ą adwokackiego kantu. Taki już naród. Ponieważ że w tutejszej konstytucji jest powiedziane, że na angielskiej ziemi nie wolno uprawiać „boków”, boczkowscy powłazili na stołki. Na ziemi nie stoją i w taki sposób nikt jem złamanego słowa nie może powiedzieć. Artykułu nie naruszają, a mimo tego handlują, i to jak! Rzecz jasna, że u nasz taki numer by nie przeszedł. Bokmacherzy nie tylko do mamra by się dostali, ale jeszcze i stołki byliby stratne. Takie czarymary to nie na Warszawę! U nasz boczkowscy „w podziemiu” pracują, ale też obroty mają nie najgorsze, aż się Sejm podobnież musiał tem zająć, bo konkurencję totkowi robią. W tej chwili rozległ się przeciągły dzwonek, bomba poszła na dół. Bokiem toru piekielnym galopem ruszył sztuczny zając z elektrycznym napędem. Klapa klatki, w której na chwilę przedtem umieszczono psy, uniosła się. Start. Poszły! Charty pędziły po wyłożonym słomą torze z szybkością kurierskiego pociągu, ale elektryczny zając był lepszy, zostawiał je ciągle daleko za sobą. Trybuny zawrzały, dopingując swoje typy, niczym na warszawskim Służewcu. Flegmatyczni Anglicy wrzeszczeli jak opętani, ale nad wszystkim górował tubalny głos pana Piecyka: — Zasuwaj, Neptek, zasuwaj!. . . Jedynka, jedynka!. . . Bierze, jak chce. . . Trąciłem pana Teosia w ramię. — Dlaczego pan krzyczy „jedynka”, przecież to „Neptune’s Cocktail”, a my gramy Kleopatrę, piątkę! — W porządku, przerzuciłem się. Zięciakiewicz mnie namówił na Neptuna. — Co za Zięciakiewicz? — Nieważne, później panu powiem. O chollera!. . . Ażeby cię nagła krew. . . Po jednem okrążeniu toru zając gdzieś wsiąkł, nawet nie zauważyłem, gdzie się podział. Psy nagle zwolniły, okazało się, że przebiegły metę.Wygrała Kleopatra. Neptek pana Piecyka był ostatni. W końcówce nawalił. Pan Teoś z furią rzucił na ziemię kapelusz. — Tu, w tem ręku, miałem już wygrane fonciaki i cholera przyniesła tego Zięciakiewicza! Od wojny dwadzieścia lat go nie widziałem i tu pod kasą żem go spotkał. W ostatniej chwili z takiego psa mnie zrzucił i na tego łacha przesadził! Dwanaście milionów ludzi jest w tem Londynie, sto tysięcy podobnież samych Polaków, to ja właśnie na Zięciakiewicza musiałem się nadziać! — To jakiś pański znajomy? —Tak, rodak z Targówka. Parę razy żem do niego pisał, namawiałem go, żeby wrócił do kraju, a on się uparł, nie i nie. ˙ Zeby mnie był posłuchał, nie spotkałbym go teraz w Londynie i nie zrzuciłby mnie z Kleopatry! — Mogłoby być jeszcze gorzej, gdyby wrócił. Częściej spotykalibyście się panowie na Służewcu i częściej by pan przez niego przegrywał. Pan Piecyk popatrzył na mnie chwilę i rzekł: — A może i racja. . . Może to takie moje garbate szczęście. To nic, typujem dalej, może się odbijem głową o ścianę. I rzeczywiście, mimo starannego unikania Zięciakiewicza, w następnych gonitwach również otrzymaliśmy przyzwoicie po kuchni. Ja przegrałem dwanaście szylingów, pan Piecyk coś koło tego. Ale mimo tej klęski pan Teoś głośno marzył w autobusie, że warto by jednakowoż wprowadzić te psie wyścigi w Warszawie. — Chociaż to by się chyba nie przyjęło. Chuligani kotów na tor by rzucali. . . A i psy warszawskie za wypchanym królikiem nie chcieliby ganiać — za cwane. Nawet i te angielskie już się chyba pokapowali, że to lipa. Zwróciłeś pan uwagie —jak miną metę, z miejsca zwalniają i zająca mają w. . . mniejsza o to, gdzie. Latać latają, bo wiedzą, że tu o forsę się rozchodzi. Tak, tak, pies jest najlepszem przyjacielem człowieka. Ale tenże nie ma prawa się słuchać Zięciakiewicza. świąteczny pudding Spotkałem go na Earłs Court Road, w samym sercu tak zwanego londyńskiego polskiego korytarza. Jest to taka dzielnica Londynu, gdzie usłyszenie polskiej mowy należy do rzeczy zupełnie zwyczajnych. Nie to też mnie uderzyło, że zwrócił się do mnie po polsku, ale że zrobił to w formie specjalnie mi bliskiej, że w akcencie jego zabrzmiała miękka nuta warszawskiej wymowy. Nawet więcej powiem, wymowy dzielnicy przeze mnie wyróżnianej, a mianowicie Targówka. Zaczęło się od tego, że przez chwilę przyglądał mi się bacznie, a potem nagle wyciągnął obie ręce i zawołał: — Niech ja skonam, niech ja skonam w dziecinnem wieku, o wiele nie znam pana z Warszawy. — To bardzo być może — odrzekłem ciepło. — Mieszkam w Warszawie od urodzenia. —Ja także samo. Tylko nie mogie sobie detalicznie przypomnieć, gdzie pana szanownego stale widuje. — Może. . . — Zaraz, czekaj pan, już wiem. Budkie pan masz na Bazarze Różyckiego, w głównej alei koło Komisu. . . Trekstylia i dodatki krawieckie, Fijałkowski pańska godnoś ć. Pan pozwoli się zapoznać — Szparaga się nazywam. Taką okazję trzeba oblać, jest tu niedaleko nieduży barek. Co prawda nie w naszem guście. Bimber i sodowa woda na zakąskie, ale mówi się: trudno. Jak warszawiak z warszawiakiem się spotka, muszą po jednem uskutecznić w najgorszych nawet waronkach. Usiłowałem panu Szparadze wyjaśnić, że bierze mnie za kogoś innego, że niestety chciałbym miećbudkę, ale nie mam. Nie słuchał mnie nawet i nazywając stale panem Fijałkowskiem, ujął pod ramię i prowadził do baru. —Ja tu, uważasz pan, familijnie przyjechałem do brata, któren w samochodowej branży pracuje i garaż na siebie posiada. Nie mogie narzekać, brat owszem, chłopak równy, ale bratowa Szkotka, oszczędnościowa do obrzydliwości, na krok go nie puszcza i nie mam przed kiem serca roztworzyć. Na święta mam się u nich pozostać. A Boże Narodzenie w Londynie specjalnie uroczyście się obchodzi.Widziałeś pan na Piccadilly te żywą drekoracje na tutejszem Cedecie? święty Mikołaj na karuzeli zasuwa, którą dwanaście karzełków popycha, wszystko ruchome i w naturalnych kolorach. Widziałeś pan na Oxford Street te balony na drutach, pareset sztuk naturalnej prawie wielkości? Każden z nich pareset fonciaków podobnie ż kosztuje — bogate miasto. A sklepy aż pękają od towaru. Drób, ryby, homary, mięso w stu gatonkach. Kupcy się proszą o to, żeby kupować. A, tu patrz pan, u nasz po głupie mandarynki ogonek trzy razy naobkoło Delikatesów zakręcony, szczupaki będą na Wielkanoc, karpia, drania, chcesz pan kupić, o czwartej rano musisz pan stanąć w kolejce, o wiele, ma się rozumieć, dystrybucja nie nawali. ˙ Zyć nie umierać w tem Londynie. Pan Szparaga, stały widocznie bywalec tutejszy, zarządził dwie duże whisky and soda. Wypił i nagle posmutniał. —NaWilie bratowa szykuje specjalny świąteczny pudding—to jest, uważasz pan, mieszanka ryżu, łoju, rodzynek, mleka, cynamonu, mięty, a razem, uważasz pan, kit, że tylko okna niem oprawiać. I indyk ma być na drugie. W Wilie, uwa- żasz pan, choinkie sztuczną wykompinowała z wkręcanych na gwint nylonowych gałązek. Cała srebrna.Wesoło ma być bardzo. . . A wWarszawie o szóstej wieczór sklepy zamykają. Ostatnie tramwaje zjeżdżają do remizy. . . Woknach prawdziwe choinki aż pachną z daleka. — ´ Snieg sypie — dodałem melancholijnie. Pan Szparaga zerwał się ze stołka, szybko zapłacił i chwytając mnie kurczowo za rękę, zawołał: — Panie Fijałkowski, ganiamy!. . . Po bileta do Warszawy. . . W ogonek po karpia i po choinkie. Wczoraj przed Cedetem w Alejach spotkałem pana Szparagę, biegł po błocie zdyszany. — Gdzie pan tak pędzi? — Choinki nie mogie dostać. Zaplanowane widocznie na Zielone świątki. Karp ma być na Trzech Króli. Ale podobnież w Jabłonnie pokazali się sandacze. Może gdzieś po drodze w lesie „kupi się” jakiś krzaczek. Wesołych świąt, panie Fijałkowski! Mucha wygrała Zaczęło się od tego, że w celu podniesienia osobistej stopy życiowej ja i czterech koleżków postanowiliśmy wygrać w Totolotka dwa miliony, no, niech już będzie milion. W tem celu kupiło się za pięćdziesiąt groszy ten kupon uniwersalny, kałamarz atramentu i butelkie wódki. Obsadkie przyniósł z domu Mondzio Koralikowski. Poszliśmy na ulice Kacze do znajomej bramy, gdzie można spokojnie popracowa ć, bo dom mało zamieszkalny i w bramie ruchu nie ma. Tam wykonaliśmy pół literka „pod listę lokatorów” i dawaj typować zwycięzców na niedziele. Ale jeszcze najsampierw, ponieważ pierwszy raz graliśmy, Wicuś Szparaga zaznacza do mnie: — Przeczytaj, Gieniuś, leguramin, bo jesteśmy nieoświadomione żłoby na szczot sportowego totka. To ja czytam: — „Na jednym kuponie można wypełnić od l do 5 wariantów rozwiązań. . . ” I w tem trakcie Mietek Gibasiewicz się wtajemnicza i mówi: — Dlaczego pięciu wariatów? — No, bo jest nasz pięciu i możem na jednym kuponie to wszystko napisać. A „wariatów” jest dlatego, że tylko wariat może grać w Totolotka — zaczynam się podśmiewać, bo nie wiedziałem jeszcze, że to okaże się prawdą i faktycznie wariatów państwowa derekcja totalizatora z nasz wystruże. —Nie przeszkadzaj, Mieciu, w pracy—mówi na to Szparaga—a ty, Gieniu, typuj. No to typuje: — Rzut młotem, 13. — Coś ty się z choinki urwał?! To pechowy numer! — krzyczy Koralikowski. — Trzynastka musi przegrać. — Jaki tam pechowy, fartowny —ja znowuż mówię. — Trzynastka przegra! — kłóci się Koralikowski. — Wygra! — krzyknął Gibasiewicz i w tem trakcie połknął muchę. Zakrztusił się, aż mu nazad wyfrunęła i wpadła w kałamarz. A z kałamarza, umazana w atramencie, wskoczyła nam na kupon i zaczyna po niem spacerować. — Rany gorzkie, kupon cholera wzięła! Co my teraz zrobiem? Nie wygramy tych patyków. Ale patrzem na muchę i cóż my widziem—krzyżyk atramentem namalowała na trzynastce. — Mucha mówi, że trzynastka. — Coś ty, wariat? Mucha zna się na Totolotku? — A ty się znasz? Nikt się nie zna. Na Totolotka nie ma mądrego. Tu trzeba grać na fart. Niech mucha typuje. Zaczęliśmy ją maczać w atramencie i puszczać na kupon. W pięć minut mieli śmy wytypowane wszystkie gry. Odcięło się trzeci odcinek przepisowo, dwa zabrał Wicuś Szparaga, żeby ich wysłać do derekcji. W poniedziałek rano wpada do mnie szwagier. — Idziem po forsę! Mucha wygrała wszystkie trafienia bezbłędnie! — I pokazuje mnie gazetę i odcinek C. Faktycznie, wszystko się zgadzało co do grosza. Ubrałem się żywo i leciem na Krakowskie do derekcji. Pokazujem nasz odcinek facetowi w okienku. Obejrzał, ale mówi, że jest nieformalnie wypełniony. Leguramin wspomina, że powinni być krzyżyki, a tu są jakieś kółeczka, gwiazdki, rogaliki. — Co pan będziesz muchę rysunków uczył, gront, że jest sześć trafień. — Zobaczemy, może się co da zrobić — mówi ten facet — tylko najpierw musiem odszukać przysłane odcinki A i B, w celu porównania. I tu zaczęła się polka. Dwa tygodnie szukali i nie znaleźli. Zrobiliśmy tam niemożebny raban, obsztorcowaliśmy ich od kompinatorów, przytomniaków, lepszych kanciarzy i temuż podobnież. Ale kupon się nie znalazł. Właściwie znalazł się, ale w kieszeni jesionki u Wicusia, któren zapomniał go wysłać. Poszliśmy znowuż do derekcji, okazujem wszystkie trzy i mówiemy: — Teraz wszystko w porządku, poprosiemy o moniaki. I co na to powiecie, kochane rodacy — dali nam ucho od śledzia. Nie mają dowodu, że mucha wygrała — mówią. — Nic nie szkodzi, przyprowadziłem świadków — odzywam się. — I szwagier widział, i Wicuś Szparaga, i Mietek Gibasiewicz. I Mondzio Koralikowski może zaświadczyć, a on w młodości do mszy służył. Od tego czasu kłamać nie może, jąka się. Powiedz, Mondziu, kto wygrał? — Mucha wygrała — powiedział Mondzio jak z nut. Jakby kłamał, zaciąłby się na „m”, szkoda mrugać. Pomimo tego nie wypłacili nam ani grosza. Jest kant? Jest granda? Jest bezduszna biurokracja? Wiadomo, że jest. Ale pomimo tego gra się dalej. Carmen i kołdra puchowa Dużo się nieraz dało nam słyszeć o tej operze pod tytułem „Carmen”. Totyż jak w kinie Roma na Nowogrodzkiej, troszkie na siłę przerobionem na teatr, zaczęli te sztukie przedstawiać, wybraliśmy się z małżonką zaraz pierwszego dnia. Gieni, nie można powiedzieć, na razie bardzo się spodobało. Hiszpańskie „ciuchy”, czyli plac Szembeka w mieście Sewilli, przekupki z cytrynami i pomarańczami wykupionemi w tamtejszych Delikatesach—wszystko jak u nas. ˙ Zyciowa sztuka, znaczy się. Nawet nie miała pretensji o to, że Carmena odbija narzeczonego, starszego przodownika policji, jednej niedużej, płaczliwej facetce, a jednocze śnie na siłę chce sobie przygruchać samego komisarza, zdaje się, człowieka żonatego. śmiała się, bis biła i w ogólności była zadowolniona. Dopiero, jak się dowiedziała, że ta cała Carmen to Cyganka—zdechł pies! Odwróciła się i wcale nie chciała się patrzyć. — Co mnie tam Cyganki obchodzą — mówi — lenie, flejtuchy, włóczykije, tylko patrzą, gdzie co ukraść. — Gieniuchna, ty się mylisz, przecież to jest Cyganka pracująca, w fabryce cygar się zatrudnia. Ale nie chciała mnie słuchać. Rozchodzi się o to, że w dwa lata po naszem ślubie jedna Cyganka przyszła Gieni wróżyć i kordłe puchową nam rąbła. Pomimo tego ja już dawno zapomniałem i bronie Cyganów, jak mogie. A tu się szum robi na scenie, raban, zakłócenie spokoju. Pokazuje się, że Carmen dziabnęła nożem koleżankie w fabryce i zakochana policja zmuszona jest do mamra ją zabrać. Gienia tylko na to czekała. Sztukła mnie łokciem i mówi: — No, kto miał racje? Dobra cholera ta twoja Carmen, nożem się posługuje. Wszystkie one takie. — Gieniuchna, ty się mylisz — mówię na to. — Przecież nasza Polska Ludowa w Nowej Hucie pareset sztuk Cyganów zatrudniała przy budowie i nie było takiego wypadku. — No tak, ale kradzieże się zdarzali. —Nowa Huta nie seminarium duchowne i nie możem na początek za dużo od ludzi wymagać. W każdem bądź razie Carmen śpiewa jak słowik, kiwnij ręką na kordłe i słuchaj. Ale gdzie tam, do wszystkiego zaczęła się czepiać. A to jej za gorąco, a to artyści zanadto odkarmione, pucułowate. — Po mojemu są w sam raz. Podstawne, same w sobie, jak się to mówi, przy kości. Zresztą, o wiele nawet mają troszkie nadwagi, to jest propaganda. Rozchodzi się o to, że w operze bywa zagraniczna publika i musiem pokazać, jaką opiekie się nad kulturą i sztuką u nas roztacza. Nasz artysta świadczy o nasz. O naszem odżywianiu. A po drugie Hiszpani są mordziaste, weź chociażby pod uwagie takiego Franka. A w ogóle przestańmy się sprzeczać, bo ludzie zaczynają na nas psykać. Troszkie się uspokoiła, nawet łzy miała w oczach, jak Don Jose—ten starszy przodownik — przez te nieszczęśliwe miłość z policji nawiał i za szmukiel się złapał. Gumę do żucia, swetry i suchą kiełbasę w tamtejszem Zakopanem przez granice przerzucał. Nic mu to nie pomogło, bo w krótkiem czasie Carmena rzuciła go dla jednego magika, któren w cyrku na krowie czy na byku jeździł. Na dobitek w sprzeczce miłosnej, jak się odwinęła, glinoszczak nogami się nakrył, chociaż sam również był chłop nie ułamek. Taki miała pemperament. W ogólności było co widzieć i posłuchać. Wszyscy artyści zasuwali swoje arie jak najlepsze sześcio-lampowe radio z siódmą prostowniczą. Balet, bogata wystawa, drekoracje takie, że przyroda przy nich wysiada. Toteż publika, jak się to mówi, szalała. Kwiaty wnosili koszamy. Jednem słowem, taaakie przedstawienie. Tylko Gienia wszystko na końcu zepsuła. Kiedy dymisjonowany przodownik w charakterze oberwanego łapciucha z nożem za pasem w państwowym cyrku nr l przed położeniem Carmeny zimnem trupem najpiękniejszą arie „Zginiesz, zgago, z mojej ręki” zapylał, moja żona krzyknęła: — No, zarżnij ją pan nareszcie! Pół do jedenastej, bramę nam zamkną! Co może zrobić jedna puchowa kordła w kopercie ze wstawkamy. Początki telewizji Przeczytałem parę dni temu nazad w „Expressiaku”, że podobnież w ramach tak zwanej rehabilitacji ma się odbyć otwarcie nazad Kiercelaka, któren w swojem czasie został niewinnie zamknięty. Co to był Kiercelak, nam, ludziom ze starszą datą, nie trzeba detalicznie tłomaczy ć, ale młodziaki w wieku zetempe mogą nie wiedzieć i dlatego musze zagaićparę słów. Kiercelak był to, proszę młodzieży socjalistycznej, największy przedwojenny dom towarowy, czyli Cedet na świeżem powietrzu, a detalicznie ciągnął się od rogu Wolskiej do rogu Leszna, czyli, jak się teraz mówi, Trasy Wuzet. Dostać tam było można wszystko — od flaków z pulpetamy do fortepianów, nie mówiąc o takich specjalnościach, jak rasowe gołębie, gramofony, obuwie, chleb świętojański, broń palna, pokarm dla złotych rybek i temuż podobnież. Niech mnie kto pokaże taki wybór towarów w Cedecie w Alejach! Rzecz jasna, że na nowo otwartem Kiercelaku, oprócz dawniejszych artykułów, będą najnowsze zdobycze techniki, jak amerykańskie ciuchy i telewizory. Chociaż jeżeli się rozchodzi o telewizor, to już przed wojną tam był. Jeden, ale był. Trosźkie ma się rozumieć inszy jak te dzisiejsze, ale tyż obleciał. Miał go na Kiercelaku niejaki Nóżka. Maszyneria składała się także samo z niedużej skrzynki, tylko że do patrzenia byli dziury po dwie na każdego, ma się rozumieć, klienta. Ponieważ że przedstawienia odbywali się przy świetle słonecznem, derektor telewizji, czyli ten ów Nóżka, nakrywał klientów workiem. Jednocześnie mogli patrzeć dwie osoby. Nóżka znajdował się z drugiej strony, kręcił korbą i udzielał tak zwanych informacji. Facet był uczony i znał się na swojem fachu, tylko miał te kiepskie zalety, że lubiał sobie podchromolić i wtenczas widoczki mu się mieszali. Tak tyż było w tem danem razie, kiedy ja się znajdowałem pod workiem z jednem łysem w okularach. „Cicha noc księżycowa” — objaśnia Nóżka. A cóż my widziem? Ani nocy, ani księżyca nie ma — tylko Boerzy z Anglikami się naparzają, aż się dymi. Ja tam nic nie mówiłem. Myślę sobie, niech będą Boerzy, ale łysy pyskował. — Nic, nic — mówi Nóżka — maszyna przeskoczyła, ale zaraz wszystko będzie po formie. — I znowuż objaśnia: — „Pogrzeb Franciszka Józefa”. A cóż my widziem? Tresowane foksteriery przez obręcz skaczą. Ja znowuż nic nie mówię, a ten w okularach apiać spod worka grymasi. Jak za trzecim razem derektor powiedział: „Zabawa w haremie” — a pokazał się nam gienierał Kuropatkin z brodą i na białem koniu, łysy krzyknął: — Granda, oddać pieniądze! Ciemno się zrobiło — telewizja zgasła. Nóżka nadmienił: — Teraz wam pokaże zabawę w haremie. I od razu czuję, że ktoś mnie zaczyna z wierzchu zaprawiać przez worek kijem. Zerwałem się ze stołka, chce się wygrzebać na światło dzienne, ale nie mogie, zaplątałem się w worku razem z łysem i z telewizją, tak że jedna żywa ruina się zrobiła. Kotłowaliśmy się na placu tam i nazad, a Nóżka krugom dawał nam wycisk, aż go policja zabrała. Takie byli początki telewizji. Do czego ja prowadzę? Prowadzę do tego, że musiem być wyrozumiałe dla ostatniego krzyku techniki. I o wiele teraz obecnie siedziem przed telewizją i obraz nam się miga albo zanika jak kamfora lub nie słyszem głosu, a morda artyście się rusza, nie możem rabanu podnosić, bo musiem wiedzieć, że w telewizji także samo śmiertelni ludzie pracują, które mogą mieć jakieś jemieniny, chrzciny czy inszą uroczystość w rodzinie. W każdem bądź razie cieszmy się, że Kiercelak znowuż będzie czynny, bo jestem pewnem, że będziem się tam mogli zaopatrzyćw tanie, okazyjne, mało używane, atomowo-jądrowe telewizory, bez kolejki, za głupie parę „patyków”. A może Nóżka znów otworzy swój interes? Sobieski miał lepiej No i co, nabijaliśmy się z wilanowskiej ciuchci, że jeszcze nieboszczyk król Sobieski wojsko na wiedeńskie odsiecz na nią załadował i doWarszawy na zborny ponkt przewiózł. Byle pętaczyna drakie z tej komunikacji urządzał i domagał się skasowania tego przedpotopowego podobnież środka lokomocji. A teraz co się pokazało? Ciuchcia ze stękaniem co prawda, ale zapychała z Wilanowa do Warszawy trzynaście minut, a nowoczesny tramwaj pośpieszny, elekstrycznością pędzony, pokrywa te trasę w minut czterdzieści z hakiem. Oprócz tego ciuchcia cały Wilanów, Konstancin, Klarysew, Skolimów i Sadybę „na raz” do Warszawy zabierała i dostawiała w stanie zdatnem do użycia, troszkie tylko przyduszonem, do fabryk, biur i zakładów. A teraz, chociaż do Bożego Narodzenia daleko, każden tramwaj jak choinka obwieszony szczęśliwemi pasażerami. Te, co nie mieli szczęścia uczepić się chocia ż na buforze, zziajane, przegrane, piechotą muszą ganiać do stolicy. Jednem słowem, król Sobieski miał lepiej. Takie i tem podobne niechętne głosy dają się słyszyć o nowo puszczonem tramwaju 33. Ludzie sztorcują te nowoczesną komunikacje na czem świat stoi, ale się okazuje, że nie mają racji. Bo, jak donosi prasa, tak jest dlatego, że biuro studiów tramwajowej derekcji „prowadzi obserwacje i pomiary, żeby się przekonać, czy nowa linia zdała egzamin”, Więc pokazuje się, że to nie jest żadna nawalanka komunikacyjna, tylko do- świadczenie naukowe. Uczone faceci z biura studiów dzień w dzień samochodem obok tramwaju zasuwają i prowadzą obserwacje, ilu pasażerów mieści się na każdem stopniu, ilu może wisieć „na cycku”, czyli wyżej wymienionem buforze. Także samo robione są dokładne pomiary, ile centymentrów w pasie oraz ile żywej wagi traci pasażer, któren się przeleci za tramwajem z ulicy świętego Bonifacego na Sadybie do śródmieścia. Studia takie prowadzone będą codziennie przez cały miesiąc dla dobra polskiej nauki. Nie trzeba objaśniać, jaki z tego po- żytek odniesie nasza wiedza, ze szczególnem uwzględnieniem tak zwanej gałęzi sportowej. I naprawdę trzeba być niekulturalnem ciemniakiem i nie uświadomionem żłobem, żeby nie rozumieć znaczenia tej doniosłej pracy oświatowej. Przecież, do cholery, musiem się przekonać metodą naukową, czy linia zdała egzamin, czyli też nie?! Jakby tak byle ciapciak, zobaczywszy, oo się dzieje rano i wieczór na królewskiej drodze, mógł powiedzieć już pierwszego dnia: „Za mało tramwai, za mało autobusów — szafa nie gra”, to do czego byłoby biuro studiów? Co by miało robić? Buber sprzedawać? Po co ta mowa? Nie dajmy się zastraszyć, koledzy tramwajowe naukowcy. Miesiąc studiów, a potem się wyciągnie tak zwanie wnioski. Każden bezstronny obywatel przyzna wam racje, rzecz jasna, nie zamieszkały w tamtych stronach. Helena i zootechnik Gienia od czasu, jak się spłakała na „Dziadach” w Polskiem Teatrze, przepada za Mickiewiczem. Toteż jak usłyszała w radiu, że na Puławskiej grają jego sztukie historyczne pod tytułem „Piękna Helena”, kazała mnie zaraz jechać po bileta. Jest to dramat małżeński w trzech aktach z życia wyższych czynowników państwowych w staroświeckiej Grecji, ze śpiewamy i tańcamy. Rozchodzi się o to, że pewien starszy facet, zatrudniony w charakterze króla, posiadał za żonę twarzow ą, podstawną blondynkę, która w swojem czasie zdobyła pierwszą nagrodę na konkursie piękności, czyli że została się tak zwaną „Miss Grecją”. Rzecz jasna, że podsunął się jeden młodziak, również także samo laureat zgadywanki literackiej w tamtejszej „Zgaduj zgaduli”, i małżonkie mu kilkakrotnie poderwał. Ostatecznie wypadek ten nie jest odosobniony.WWarszawie było coś podobnego z facetem, któren wygrał w identycznych okolicznościach telewizor marki „Rubens”. Uciekła z niem do Płocka właścicielka nagrody pocieszenia w tem samem konkursie, a detalicznie flakonu radzieckich perfum „Mak”, osobistość zam ężna. Dopieru kiedy telewizor okazał się do kitu, mężatka powróciła do domu. Jeżeli się rozchodzi o piękną Helenę, to przygruchał ją sobie podczas manifestacji narodowej niejaki Parysiak, pastuch z sąsiedniego majątku państwowego. Przez delikatność względem nieszczęśliwego króla powinien on się, po mojemu, nazywać w sztuce — zootechnik. U nas na przykład nie ma pastuchów. Może dlatego tak często brakuje masła w Delikatesach. Nie ma też dozorcego, nie mówiąc już o stróżu. Jest zamiast niego „gospodarz domu”. I faktycznie może to i lepsze.Weźmy na przykład pod uwagie taką tabliczkie na drzwiach w podwórzu: „Klucz u gospodarza domu”. O wiele poważniej to wygląda — byle łachudra już nie przyjdzie. Zootechnik na razie Heleny nie zwrócił, wprost przeciwnie, w obecności mę- ża i sfer rządowych zabiera ją na ksiuty helikopterem. I tak się ta sztuka kończy. Opowiadać, co tam było więcej, nie ma potrzeby, bo i tak wszyscy pójdą. Musze tylko nadmienić, że artyści jak jeden odgrywają na sto dwa. PanWitas ubrany był za króla Menelausa, za Helcie była rozebrana pani Artemska. Publika biła niemo- żebne bis i obstawiała artystów kwiatami. Na końcu wszyscy zaczęli krzyczeć — jeden przez drugiego: — Mickiewicz, Mickiewicz!. . . Ja się patrzę na Gienie, Gienia na mnie i mówię: — A to ciemniaki, nie wiedzą, że Mickiewicz dawno już nie żyje. A tu patrzyć, z drugiego rzędu wstaje jakiś wysoki bronet, przeskakuje przez publikę w pierwszym rzędzie i melduje się na scenie. —Co to za Mickiewicz—mówi do mnie Gienia.—Chyba nie ten z Krakowskiego? — To musi być wnuczek tamtego. — I też do wiersza układa? — Widocznie to u nich rodzinne. Dopieru przy,wyjściu ktoś mnie objaśnił, że to nie Mickiewicz, tylko Minkiewicz, ale faktycznie wnuczek tamtego. Tylko literę sobie zmienił w środku za czasów jednostki, bo wtenczas mieć dziadka, któren przeważnie za granicą przebywał, nie należało do przyjemności. Ten wnuczek był piśmienny, specjalista od pięknych mężatek, rzecz jasna, w druku. Już niejedną obrobił tak, że było co poczytać. On właśnie wziął w swoje ręce „Piękną Helenę” i wytworzył z niej te pouczającą sztukie. A teraz o czem ona nas poucza? Poucza o tem, że o wiele znajdujem się w tak zwanej sile wieku, nie możem się narywać na opatentowane piękności: wszystko jedno, czy to będzie Miss Grecja, czy Miss Góra Kalwaria, czy Najpiękniejsza Warszawianka z konkursu „Expressu”. Bo musiem pamiętać, że licznik bije, czyli że czas ucieka, i zawsze możem być narażone, że jakiś zootechnik czy inszy cwaniak króla Menelausa z nas wystruże. Wiosna z dywanikiem Wiosna na warszawskim podwórku ukazuje się najpierw w postaci wędrownych magików w cerowanych trykotach. Chociaż anemiczne, suchotnicze drzewko, wyrastające jakby z asfaltu, nie marzy nawet jeszcze o wypuszczeniu pączków, wiosna podwórzowa szaleje na połatanym dywaniku, śpiewa ochrypłym głosem katarynek, krzyczy w zamknięte jeszcze okna: —Szanowna publiczność zwróci swoją uwagie! Parterowe akrobaci będą mieli zaszczyt wykonać wszechświatowej sławy numer „siłowy”. Allą! Anawa! Feluś, zaiwaniaj! Albo kusząc wachlarzem różnokolorowych papierków zachęca: — Która panna czyli kobieta, czyli wdowa, chce się dowiedziećprawdy pod względem kochania i romansu, to chodząca tu po katarynce i żyjąca morska świnka na każde jedne żądanie los z prezentem wyciąga tylko za dwadzieścia groszy! No i dalej, panowie i panie! Dzieciaki, wont, nie pchać się, bo i tak forsy nie mata! Wśród galerii widzów piękna dziewczyna, oparta na ramieniu młodzieńca w sztywniaku, trąca go w bok i mówi: — Pociągniem, Antoś? — A po jakom cholerę, kochanie ty moje? — odpowiada pan Antoni, przyciskaj ąc narzeczoną z czułością do gorsu. — ˙ Zeby los, czeli przeznaczenie, poznać i co pod względem loteryjnego biletu się dowiedzieć. — Los: bujda, przeznaczenie: lipa dla frajerów, ale loteria rzecz niezgorsza. Wal, Julcia, za dwadzieścia groszy. Panna Julcia wpłaca dwadzieścia groszy, kataryniarz podaje śwince plik kopert z „przeznaczeniem”, z których uczone zwierzątko wybiera jedną. Narzeczeni czytają kartkę razem: „Twoje dni szczęśliwe: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek, sobota, a także samo niedziela. Los na loterii, na który na pewno wygrasz, ma nr 123456. Wystrzegaj się blondynów — przeznaczony ci jest brunet z baczkami”. Jeśli pan Antoś jest brunetem i w dodatku nosi baczki, uśmiecha się tylko zwyci ęsko. Jeżeli jednak stanowi typ stuprocentowo nordycki i odznacza, się włosami blond, daje bogdance dwa razy w oko, odbiera proroctwo, drze je w drobny mak i z pasją rzuca na ziemię. Nieraz się zdarza nawet, że kopnie katarynkę, morską świnkę wrzuci do śmietnika, rozpędzi publiczność i pokrwawi kataryniarza. Ale na ogół wypadki takie są dość rzadkie. Przeważnie podwórze wita swą wiosnę przyjaznym, radosnym sercem. Nie ma już na warszawskich podwórkach parterowych akrobatów. Nie widać w witrynach warszawskich sklepów drugiego znaku nadchodzącej wiosny— pocztówek na „prymaprylus”. Tak warszawiak przerobił na swoje kopyto nazwą starorzymskiego świata wiosny „Prima aprilis”. Już od polowy marca na wystawach mydlarni, składów materiałów piśmiennych, sklepów z zabawkami pojawiały się one masowo. Wysyłane powszechnie do znajomych i nieznajomych cieszyły się niebywałym popytem. Po wojnie kariera tej „kalikatury z odpowiedzialnem wierszykiem” zalamala sią gruntownie. Dziś już mało kto uprawia ten sport. Czarna magia „Za jedne piętnaście groszy” — Szanowna publicznoś ć, tylko u nas demonstruje się dzisiaj profesor Władoni, który uskutecznia czterdzieści numerów białej i czarnej magii za pomocą fizyki i psychologii bez użycia lipy, czyli pucu, czyli tak zwanych fal elektromagnetycznych, jakiemi lubieją się posługiwać inne magiki! Profesor Władoni ukończył ze złotem medalem „Grand Priks San Susi”, czarodziejskie wyższe zakłady naukowe w Egipcie i Indii, a na wszechświatowem zjeździe zagranicznych magików w Kalkucie został wybranem za honorowego dożywotniego prezesa ze stałą pensją miesięczną, a także samo odzyskał tytuł: „Człowiek o tajemniczych rękach”! Imitator siedmiu głosów, hypnotyzer i brzuchomówca, doktor Mrówka będzie widoczny w towarzystwie samomówiących lalek Bimbo i Pietrusia! I na zakończenie Pat i Patachon, wszechświatowej sławy królowie śmiechu, poczucia humoru i wolnych żartów, w nowem repertuarze! Cały ten program można zwiedzać za jedne piętnaście groszy, dzieci i wojskowe dziesiątkie! Piętnaście groszy nie majątek, a ciekawość ma swoje miejsce! Tymi słowy zachęca widzów zachrypnięty nieco konferansjer, stojący przed „Salonem Iluzji” na pryncypalnej ulicy Mokotowa. Kto uważa, że, istotnie, ciekawo ść ma swoje miejsce, wchodzi do salonu i nabywszy bilet po krótkim oczekiwaniu dostaje się na widownię. Prawdziwa sztuka i wiedza lubują się w prostocie, toteż wszystko tu jest urządzone z wykwintną skromnością. Niewielka scena z perkalową kurtyną, na której widoczne są wyraźne ślady fatygującej podróży z Kalkuty, tchnie surową powagą prawdziwej nauki bez cienia fałszywego blichtru. Na stole, obok stolika zapełnionego jakimiś dziwnymi przyrządami, stoi pan we fraku, obwieszony licznymi medalami i odznaczeniami. Jest to sam profesor Władoni. Mimo cudzoziemskiego nazwiska i pochodzenia profesor Władoni przemawia najczystszą polszczyzną warszawską z lekkim nawet akcentem wolskim. — Proszę państwa! Cudów nie ma, jest tylko naukowość i apteczne złudzenie ludzkiego oka. Za chwile będę miał zaszczyt zaprezentować różne ornamenty magiczne. Ja pokaże, jak się to uskutecznia, a każdy z państwa będzie to mógł powtórzyć u siebie w mieszkaniu. Ale ostrzegam, że zaniem się nauczy, może go zalać nagła krew lub poniekąd przedtem zwariuje. . . Oto jest zwyczajna drewniana kulka, jeżeli są tu między nami panowie stolarze czy tokarze, mogą te rzecz osądzić. Kilku ekspertów z wymienionych zawodów bierze kulkę w ręce i stwierdza, że jest ona istotnie „leguralna”. —Więc bierzem teraz daną kulkie w dwa palce. Proszę bardzo uważać! Szan- że raz, szanże dwa! Alle, i gotowe! No, kto przyuważył, gdzie się znajduje kulka? — Pod pachom! — Za uchiem! — W giębie! — W. . . ! — Z chóru zgadujących wyróżnił się jakiś świeży głos, który przypuszczalne miejsce ukrycia kulki określił w sposób nieco drastyczny. Profesor Władoni, wskazując bileterowi niefortunnego zgadywacza, zawołał: —Proszę usunąć tego pętaka! Za hale go i wont na świeże powietrze! Niemoralnem słowem, się wyraża w publicznem miejscu! No, już go nie ma, bo ja tam zejdę! Bileterowi udaje się przy pomocy kilku widzów wydalić z sali niesfornego chłopaka, który wylatuje z trzaskiem. . Seans trwa! — Teraz szanowna publiczność będzie miała zaszczyt zobaczyć chińską produkcje z kółkami. Zwyczajne metalowe kółka lutowane na fest. Wykonywał będę niemi następujące figury: Szanże marsz! Alle! Vuala! Proszę! Krzyż! Dewizka z medalami! Kotwica! Okulary męskie! Okulary damskie. . . z jedną dziurką więcej! Kółka dwoją się i troją w ręku profesora, układając się w wymienione „ornamenty” i „figury”. A tymczasem publiczność półgłosem dzieli się uwagami: — Co, ma drań smykałkie do fokusów? — Kształcony człowiek, owszem, ale ja tam wole kinematograf. Spłakać się można, uśmiać, a także samo pouczające, no i siedzę za swoje pieniądze, a tu trzeba stać. — Ale kino kosztuje pół złotego, a „bałagan” piętnaście groszy. — No, faktycznie, co prawda to prawda! Rozmowa zamiera, bo profesor Władoni, wyczyniwszy czterdzieści numerów magii, ustępuje miejsca doktorowi Mrówce z mówiącymi lalkami. I o dziwo! Doktor Mrówka i profesor Władoni jest jedną i tą samą osobą. Podwójne nazwisko to miły „trick” reklamowy, o który nikt nie ma pretensji, gdyż świadczy to tylko o wszechstronności profesora. Posadziwszy na swych kolanach Bimba i Piotrusia, profesor wygłasza słowo wstępne, w którym stwierdza, że „żaden brzuchomówca długo żyć nie może, bo to jest męczące i działa na płuca”.Widzowie nie przejmują się zbytnio, gdyż chwilo- wo doktor Mrówka tryska zdrowiem, humorem, widocznie sztucznie podtrzymuje swoje siły jakimiś płynami. Po znakomitym numerze brzuchomówczym występują Pat i Patachon, którzy trupa zmusiliby do śmiechu. No a potem: — Dobranoc państwu! Uwaga! zmiany programów we wtorki i czwartki. Z familijnego albumu Z panem Cyprysiakiem zapoznałem się w dość niezwykłych okolicznościach. A mianowicie, jadąc w ubiegły czwartek zatłoczoną osiemnastką na tylnym pomo ście, poczułem nagle, że ktoś przecina mi palto na wysokości tylnej kieszeni od spodni. Odwróciłem się więc szybko i spostrzegłem, że stoi za mną jakiś młody student w korporanckim deklu i wielobarwnej bandzie. Akademik na próżno usiłował ukryć zmieszanie i żyletkę oprawną w ołów. Stwierdziwszy, że otwór w palcie ma zaledwie trzy centymetry długości, uśmiechnąłem się dobrotliwie do młodzieńca i rzekłem: — Szkoda fatygi, to książeczka wojskowa. Portfel noszę w bocznej kieszeni marynarki, i też zresztą bez forsy. Akademik bardzo się zawstydził i począł mi tłumaczyć, że zawadził mnie niechc ący ostrym paznokciem.Widząc jednak moją rozbawioną i pełną sympatii min ę, przestał mówić, tylko patrzył na mnie smutnymi oczami artysty cyrkowego, któremu nie udała się nietrudna wcale sztuka. Pragnąc go pocieszyć i uspokoić, uśmiechnąłem się doń raz jeszcze i na najbli ższym przystanku wysiadłem z tramwaju. Odszedłem zaledwie kilkadziesiąt kroków, gdy student mnie dopędził i uchylając grzecznie czapeczki rzekł: — Panie szanowny, faktycznie, widzę, że pan jest swój chłopak, i znakiem tego przykrość odczuwam, że krzywdę panu w garderobie uskuteczniłem. — Och, to drobiazg, nie mówmy o tym. — O, przepraszam, trzeba nie tylko o tym pomówić, ale poniekąd rzecz całą załagodzić. O wiele pan szanowny rezykowałby się przejść ze mną parę kroków, wpadlibyśmy do mieszkania, a ja bym poprosił mamusie, żeby jesionkie zacerowała. Znaku nie będzie. Mieszkamy tu zaraz niedaleko, na Wąskim Dunaju. Pozwoli się pan zapoznać, Cyprysiak jestem, Eustachy. Tyle było ujmującej serdeczności w zachowaniu się młodzieńca, że postanowiłem skorzystaćz jego oferty. Poszliśmy Piwną do Wąskiego Dunaju. Po drodze pan Cyprysiak zwierzył mi się, że niedawno pracuje w doliniarstwie, do którego przerzucił się z konieczności, albowiem poważna kariera kasiarska, o której marzył i której poświęcił wczesną młodość i kilka lat uciążliwych studiów, nie daje teraz żadnych widoków już nie tylko dobrobytu, ale nawet spokojnej wegetacji. Wygląd studenta przybrał dla ułatwienia sobie pracy w nowym zawodzie, ale jak to miałem możność stwierdzić na własnym przykładzie, nie na wiele mu się to przydało. I gdyby nie mój niesłychanie lekkomyślny stosunek do własnej garderoby, byłby niezawodnie „leżał”. Starałem się zmniejszyć w jego oczach swą zasługę, on znów ustawicznie ją podkreślał, i tak wśród obustronnych komplementów znaleźliśmy się przed domem, w którym mieszkał. Już staroświecka sień i takież schody, po których poczęliśmy się wspinać na trzecie piętro, miały w sobie wiele przedziwnego uroku. Wnętrze mieszkania świadczyło o umiłowaniu tradycji i dostatnim, spokojnym życiu. Mama pana Cyprysiaka przedstawiała swą osobą wzór staromiejskiej matrony. Syn w kilku słowach zapoznał ją przebiegiem ostatnich wypadków, po czym zdjęto ze mnie przecięte palto i zostałem niezwłocznie zaproszony na flaki z pulpetami, które się właśnie dogotowywały. Podczas gdy mamusia naprawiała ślady niezręczności syna, a flaki dochodziły, pan Cyprysiak bawił mnie rozmową. Od niechcenia wziąłem do ręki, leżący na komodzie, album familijny, zapełniony fotografiami stanowiącymi, jak się okazało, pamiątkowe zdjęcia z życia członków rodziny. Pan Eustachy objaśniał mi poszczególne fotografie. Pokazując jakiegoś dorodnego mężczyznę w skromnym stroju więziennym oraz ręcznych i nożnych kajdanach, rzekł głosem, w którym drgała utajona duma: — To jest wujo Bombel. Pierwszy kasiarz na całe przedwojenne Rosje, tak- że samo miasto Berlin i Wiedeń. Można śmiało zaznaczyć, że ani jedna większa robota w tem czasie bez wuja się nie uskuteczniała. On to obłatwił w 1910 roku w mieście Odessie nad Czarnem Morzem kasę Banku Państwa, gdzie podówczas trzy miliony rubli w złocie było zahaczone. Na dole wuja wypadło przeszło pół miliona rubli, resztę zabrali wspólniki i wysokie koszta własne. Bo rzecz wiadoma, że wujo pracował metodą naukową przy użyciu najlepszych angielskich narzędzi, które prosto z Londynu byli sprowadzane. Na tej fotografii jest on wła- śnie odrobiony w ruskiej formie więziennej, bo go wtenczas jednakowoż nakryli i dziesięć lat katorgi otrzymał. Ale rzecz wiadoma, że po pół roku najechał i swoje forsę, co na cmentarzu pod miastem Odessą zakopał, wydostał i do Warszawy przywiózł. Dom potem czteropiętrowy, osiemnaście okien frontu i dwa podwórka, na Hożej ulicy posiadał. Ale cóż, wojenne czasy interesom nie sprzyjali i majątek cholera wzięła. Na tem znowuż widoczku widziem wuja Bombla już za polskich czasów, jak go gliny i tajniaki w bransoletkach z Częstochowy do Warszawy na Główny Dworzec przywieźli. W Częstochowie właśnie kasę Banku Przemysłowców własnoręcznie otworzył i tyż ładne parę groszy podwadził. . . Jaką powagie ma u policji, widać od razu, jak się spojrzy, ile hintów naokoło niego idzie. A wujo nic, tylko śmiechu ma do cholery i trochę, bo mężczyzna był wesoły jak rzadko i lubiał humorystyczny żart do śmiechu przygadać. — A ta rozpruta kasa, czy to również arcydzieło pańskiego wuja? — Rzecz wiadoma, na pamiątkie i dla nauki młodzieży ta fotografia się znajduje. Nawet niefachowiec na pierwszy rzut oka widzi, że to robota jak złoto, inżynierska! Zamki nie naruszone, a kasa wybebeszona na glans. Niech pan szanowny spojrzy na te cięcie — równiutko, gładko jak laubzegą. Co? — A ta dramatyczna scena z płaczącą kobietą, co przedstawia? — To także samo z rodziny. Ciocia Wincentowa w szopenfeldzie pracuje. W jednem sklepie przykarauliła pod palto jedwabne kordłe na wielbłądziej wacie, sztukie angielskiego towaru, cztery pary śniegowców, wyżymaczkie i moda ją zgubiła. -??? — A tak, kaktusów się, cholerze, babie zachciało, że to modne. Wzięła dwie sztuki, zapomniała się i usiadła na nich. No i, ma się rozumieć, ukłuli ją, a że była nerwowa, krzyknęła i sama się wysypała. . . Na tej fotografii płacze do pucu, że niby chorowita jest na punkcie siódmego przykazania. Nic nie pomogło, swoje osiem miesięcy musiała odsiedzieć. . . Na tem małem widoczku jest odrobiona rączka wuja Bombla z nowem fasonem „bransoletki”. Ale to wszystko dla niego było frajer. Drobnej kości był człowiek i każde kajdanki ściągał z siebie jak obrączkie z palca — taki talent się zmarnował. Tu w oczach kochającego siostrzeńca pojawiły się łzy i jak groch poczęły spadać na familijny album. — A cóż się stało z pańskim wujem? — Siedzi. Kryzys go zgubił. W kasach teraz forsy nie ma, tylko same weksle i czeki bez pokrycia. Musiał się człowiek na dolinę przerzucić, tak jak ja. Ale czy to dla niego zajęcie? Totyż zgryzł się, zmarnował, zdolność stracił i nakryli go w autobusie. Na szczęście flaki doszły i podana troskliwą matczyną ręką butelka wódki uśmierzyła nieco ból pana Eustachego. Mimo to długo musiałem go jeszcze pocieszać i wróciłem do domu dopiero późnym wieczorem. Następnego dnia rano przypomniałem sobie, że zaprosiłem pana Cyprysiaka wraz z całą przebywającą na wolności rodziną do siebie na obiad w niedzielę, punktualnie o drugiej. I teraz głowię się, jak przygotować do tego żonę. * * * Chociaż upłynęło od tamtej niedzieli sporo już lat, pamiętam dobrze, że państwo Cyprysiakowie nie złożyli nam wówczas wizyty. ˙ Załowaliśmy tego bardzo, aczkolwiek żona pochowała wszystkie łatwiejsze do wyniesienia przedmioty. Moim zdaniem niesłusznie, byłem pewny, że nasi goście nie zboczą z drogi dobrego tonu, co jednak zdarza się czasem w najlepszym towarzystwie. Na przykład podczas większego przyjęcia dła grona przyjaciół i wytwornych znajomych zdemateriałizował nam się kiedyś z łazienki duży flakon Chanel nr 5. Muszę się jednak przyznać do pewnych karygodnych sentymentów dla warszawskich przedwojennych złodziei. Były po temu powody. Na przykład, pewnego razu rąbnięto mi w Teatrze Letnim w Saskim Ogrodzie portfel. Oczywiście, wina była wyłącznie po mojej stronie, gdyż odbierając palto z szatni umieściłem na chwilę portfel w tylnej kieszeni spodni. Oczywiście, krótki ten moment wystarczył utalentowanemu warszawskiemu złodziejowi i pugilares znikł jak kamfora. Było w nim wprawdzie tylko sto złotych gotówką, ale czekał mnie koszmar wyrabiania nowych dokumentów. Toteż spotkawszy w tydzień później na ulicy jednego z kierowników urzędu śledczego, komisarza Szabrańskiego, naskoczyłem nań z wściekłością: — Ładnie panowie pilnujecie bezpieczeństwa warszawiaków, niech was nie znam! — I opowiadam facetowi, co i jak było. Sherlock zmarszczył czoło, zaciągn ął się „egipskim przednim”, pomyślał chwilę, potem zapytał, kiedy to było, i odrzekł z niesłychaną pewnością siebie, że portfel na pewno już dawno znajduje sią w urzędzie śledczym, pokój taki to a taki. Przebywa tam wraz z całą zawartością, rzecz jasna bez gotówki. Oczywiście, potraktowałem to jako niesmaczny żart i nie poszedłem do urzędu. Jednak po kilku dniach, przechodząc przez ulice. Daniłowiczowską, po prostu dla hecy wstąpiłem do warszawskiego Scotland Yardu i — co państwo powiecie — portfel był. Nie brakowało ani jednego papierka, oprócz stuzłotówki, rozumie się. Nawet losy loteryjne jeszcze nie przegrane tkwiły w przegródce. Podobno policja miała ze złodziejami niepisana umowę, na mocy której doliniarze po wyjęciu z „pekla” gotówki wrzucali go do najbliższej skrzynki pocztowej. Uradowany i wzruszony do łez napisałem wtedy list otwarty do sympatycznego złodzieja, gdzie w serdecznych słowach oświadczyłem, że na takich dżentelmeńskich warunkach zawsze możemy współpracować. Jednak dla pewności nigdy już nie trzymałem portfelu w tylnej kieszeni. Trochę może nie wypada z łezką wspominać kryminalnych fachowców, czas wiać wrócić do przedstawicieli branż poważnych. Król psów Po długoletniej walce konkurencyjnej z Kercelakiem Wołówka zdobyła wreszcie wyłączne prawo do handlu psami, i to zarówno pochodzącymi z hodowli krajowej, jak i zagranicznej, tudzież z kradzieży. Najpoważniejszym przedstawicielem tego odłamu kupiectwa polskiego na Wołówce jest profesor Marceli Rączka, który łączy w sobie zalety znakomitego hodowcy z walorami pierwszego sprzedawcy. Chcąc poznać osobiście tego prawdziwego króla psów, udajemy się pewnej soboty na teren jego ożywionej działalności. Pan profesor stoi na środku placu, trzymając na smyczy dwa piękne cwajnosy. Trzej młodzi asystenci doglądają reszty eksponatów, na które składają się lekkomy ślne foksteriery, niespokojne wilki, białe szpice i jakieś dziwne brązowe psy o długiej sierści. Podchodzimy do profesora i — chcąc go wciągnąć w rozmowę — pytamy, czy nie posiada na sprzedaż małego pieska „japończyka”. — Jak? Japończyka? Nie, tego towaru nie trzymam. — Dlaczego? — Dlatego, że to nie jest, panie szanowny, solidny artykuł i nie mogę się narazić na lekramacje klijenteli. Firma moja egzystuje już dwanaście lat i niedoczekanie takiego cholery z płaskiem noskiem, żeby mnie reputacje popsuł. — Nie rozumiem, dlaczego ma pan tak złą opinię o psach tej rasy? — To nie są w ogóle psy, tylko kalikatury, czyli ofiary losu. Uszy mają za długie, a nogi za krótkie. Do czego taka boża krówka może służyć? Szczekać nie potrafi, bo mu się morda jak należy nie domyka. Na spacer także samo niepor ęczny, bo się łatwo męczy. Węgiel wtraja, a potem są takie rezultaty, że jak naturalne zapotrzebowanie gdzie uskuteczni, czarne plamy się pozostają i nawet pod benzyną nie puszczą. A przyuczyć takiego drania porządku to jest fizyczna niemożliwoś ć. Możesz go pan co dzień tresować i przez kij czyli tyż trzepaczkie przepuszczać, a on zawsze zrobi swoje. Z powodu małoletniego wzrostu pod kredens najczęściej włazi i tam się obłatwia. A potem goście nosamy pociągają i nikt nie wie, skąd faktycznie gazik załata. Podobnież w niejednem domu towarzyskie nieporozumienia przez japończyków zachodzili i niejeden gość w szpitalu sobie poleżał za to, że zrobił uwagie, że pieczeń rzemska letko podjeżdża, czyli, jak to mówią, jest nieświeża. A to nie pieczeń, tylko japończyk pod kredensem siedział. Ja o klijentelje dbać musze. Nie, nie namawiaj mnie pan na ten artykuł, bo ja go w swojem interesie trzymać nie będę. — Nie widzę tu także chartów syberyjskich. — A na jakąż, panie szanowny, nagłą krew chart komu potrzebny? To także samo nie jest pies. Konsolka, cholera, żardinierka pod pokojowe roślinnoś ć, a nie stworzenie. A po drugie, fałszywy. Będzie się z namy bawił, skikał i ni z tego, ni z owego chapnie nasz za krawat, a nawet za bródkie, jeżeli takową nosiemy. Niezależnie od tego głupi jak osioł i węchu za grosz nie posiada. — No, tak, ale za to jaką szybkość może rozwinąć. — Znakiem tego widzę, że panu szanownemu rower potrzebny, nie pies. Ja przewozowych środków nie sprzedaje, tylko żywy towar. Idź pan pod parkan na Kiercelaka. Tu profesor Rączka odwrócił się ode mnie manifestacyjnie. Chcąc posłuchaćdalszego ciągu wykładu o psich rasach, rzekłem pojednawczo: — A jakiż, zdaniem pańskim, pies przedstawia największą wartoś ć? —Najwięcej twarzowy jest wilk, ale musi być jak złoto. Ogon, rozumiesz pan, w charakterze fajeczki, morda szpiczasta i wesołe oczy. A swojem porządkiem, jeżeli chodzi o zaszczyt na spacerze, to tylko cwajnos. Idziem sobie z taką sztuką na szpagacie ulicą, a tu wszystko pryska na drugom stronę z szaconkiem. Nikt nas nie zaczepi, ani krawiec za ubranie, ani tyż o wiele jakieśłobuzy żal do nas posiadają i mają życzenie dać nam okład — cwajnos największe powagie ma. A jednak kupiłem wilka. * * * Nie warto powtarzać komunału, że do najbardziej szacownych, najsilniej związanych ze stołecznym brukiem zawodów należało dorożkarstwo. Dryndziarz warszawski, zwany też poufale sałatą albo dzieliworkiem, dostarczył mi tematu do mnóstwa felietonów. Niezmiernie charakterystyczną stanowił postać. Jowialny, urodzony filozof, z wysokości kozła obserwujący ze spokojem mędrca burzliwe życie ulicy, bardzo często odznaczał się swoistym dowcipem. Kiedyś na rogu Wspólnej i Marszałkowskiej podchodzi do dorożki znany adwokat warszawski mecenas W., odznaczający się nadzwyczajną tuszą, i z trudem gramoli się na stopień. Dryndziarz przygląda się temu chwilę, wreszcie mówi: — Ej, panie szanowny, na raz się chyba nie zabierzemy. . . Na Nowe Pragie za pół złotego — Na Nowe Pragie za pół złotego! To samo co tramwaj! Proszę, niech pan szanowny siada! Nie? Nie opłaci się? A może za pięćdziesiąt groszy na Nowe Bródno pana szanownego zawieźć! Ja bym cię zawiózł, ale w tromnie, łatku galarowy! Łachudra, psia jego nędza, po nocy łazi, dęciak sobie założył, ministra, cholera, odstawia, a na piechotę bez most musi ganiać, bo na komunikacje fonduszu nie posiada. Hrabia de Nędza w nicewanem fraku! Każ pan sobie buty hacelami podkuć, bo w skarpetkach do domu zajdziesz! Tego rodzaju zaproszenie do skorzystania z trakcji konnej stosują nieraz poczciwi dryndziarze warszawscy do upartych przechodniów, którzy nocną porą dą- żą w stronę Pragi. Toteż gdy pewnego razu znalazłem się w takiej sytuacji, już podczas pierwszej części przemówienia dorożkarza rześko wskoczyłem do wehikułu, aby umitygować słuszny gniew woźnicy, któremu nie chciało się wracać pustą dorożką do domu. Jakoż zachowanie się moje podziałało uspokajająco na dorożkarza, który spojrzał na mnie przyjaźnie, uderzył konia lejcami i zawołał: — No, Fela, posuwaj do domu! Szkapa ruszyła z miejsca. Mijaliśmy pogrążone w mdłym świetle latarń ulice miasta. Monotonne klapanie kopyt po asfalcie i nocne życie kłębiące się pod ścianami domów nastroiły dorożkarza refleksyjnie. — Gdzie to się czasy podzieli, kiedy na każdem rogu po dwóch, trzech pijanych czekało na derożkie? Bo ankoholik to najlepszy pasażer dla naszego fachu. W taksówkie taki nie wsiądzie, bo mu się mgło może zrobić. Benzynę broń Bo- że ze spirytusem mieszać. A o wiele miał ktoś do tego grzybek albo szprotkie, przepadł bez gadania. . . A dzisiaj co? Kto po ulicy chodzi? Papuga, glina, papierosiarz, cieć magistracki, parę kobiet. Od kogo tu targować? Każden na światowy kryzys cierpi. Weźmy pod uwagie takiego parówkarza. Jaką on ma dzisiaj klijentelje? Głodnych mortusiaków, co by chcieli jedną parówką na całą noc się nawtrajać. Taki do porcji pół bochenka chleba i słoik musztardy opchnie. I jeszcze narzeka, że parów- ki za krótkie.Węgorza sobie, draniu, kup—to będziesz miał długiego, a parówka swój przepisowy fason mieć musi. Nic się już teraz nie udaje.Warszawa na psy schodzi. Godzinę temu nazad obław ę widziałem. To kpiny, panie szanowny, nie obława. Dawniej, jak zagarnęli, to od razu ze dwieście osób. W dwie samochodowe budy nie mogli tego pomieścić i parę razy musieli nawracać. A jakie to byli osoby! I kasiarz się trafił z narzędziamy. I oprychów sporo z wyrokamy na wieczne więzienie. A to, co dzisiaj widziałem — wstyd powiedzieć. Sześć osób! Rozumiesz pan, sześć osób, i to wszystkie przez pomyłkie sprawiedliwości. — No, jednak w okresie Zjazdu Polaków z Zagranicy oraz święta Warszawy ruch w pańskim interesie chyba się zwiększył. — Owszem, miałem parę takich kursów, ale więcej sobie człowiek mordę nastrzępił, niźli na tem zarobił. — A to dlaczego? — Dlaczego? Dlatego, że komitet święta Warszawy zapomniał tem prowincjonalnem gościom przewodników dać i trzeba było samemu ich co pod historycznem względem objaśnić. Ja, jako człowiek po szkołach kształcony i warszawiak z dziada pradziada, dawałem sobie rade i jak się należy objaśniałem, ale na inszych mocno się skarżyli. — A pan jak to zrobił? —Zwyczajnie, najpierw zawiezłem ich na Agrykole i pokazałem pomnik króla Sobieskiego. . . „To jest, mówiłem jem, król Sobieski, ktoren pod Wiedniem Turka tak w comber sztuknął, że tamten nie mógł się ze dwadzieścia lat wylizać”. Później wiozłem gości przez Łazienki i pokazywałem jem tego muzykanta, ktoren marsza żałobnego jak nikt inny umiał odstawiać. Za figurę on tam siedzi pod żelaznem drzewem i głowę odwraca, że niby ni ma życzenia więcej dla byle kogo grać i żeby się od niego odwalili. Pokazywałem tyż także samo szaflik na Krakowskiem Przedmieściu, ktoren przedtem za pomnik wdzięczności Ameryce służył, a teraz nawet ptaki nie chcą do niego naturalnego zapotrzebowania uskutecznia ć. Nawet głupi drób poznał, że to lipa czy granda, nie pomnik, i nie chce go zanieczyszczać. . . No, Fela, na lewo! — Pańska klacz nazywa się Fela? — Tak, to dla uczczenia mojej żony, która tyż nazywa się Fela i jest straszna cholera. Tamtej nic zrobićnie mogę, bo baba jest jak piec i pysk ma od ucha do ucha, to na tej się odgrywam. To mówiąc, czuły mąż śmignął „Fele” batem. Tysiąc niezawodnych systemów Gracze na wyścigach mają tysiące niezawodnych sposobów dla rozstrzygnięcia przed biegiem, na którego konia postawić. Do najprostszych należy odliczanie na guzikach przy kamizelce: „przyjdzie, nie przyjdzie, nie przyjdzie, przyjdzie. . . ”, przy czym decyduje guzik najwyższy lub najniższy. . . Niezły jest także system losowania. Na papierkach pisze się numery koni, bior ących udział w biegu, starannie się je miesza, wrzuca do kieszeni lub kapelusza. . . No i los decyduje. Jest to sposób równie skuteczny, jak codzienne uczęszczanie na ranne galopy próbne i odbywanie długich konferencyj z dżokejami i trenerami. Jednak najbardziej wyrafinowani totalizatorowicze z takich systemów nie korzystaj ą, używając metod więcej skomplikowanych. Oto jedna z nich: Do wagi upatrzonego konia dodaje się dystans biegu, dzieli się to przez ilość lat dżokeja; iloraz mnoży się przez wiek babki z linii macierzystej startującego rumaka, odejmuje się od tego numer telefonu Towarzystwa Zachęty do Hodowli Koni w Polsce, po czym z reszty wyciąga się pierwiastek trzeciego stopnia, a otrzymany rezultat podnosi się do potęgi odpowiadającej wiekowi najstarszego syna trenera, który konia wychował. Najcięższa część pracy jest już wykonana. Teraz pozostaje tylko do wyniku dodać jedenaście, odjąć siedemnaście i podzielić wszystko przez dwadzieścia pięć, to jest uwzględnić numery linii tramawajowych, dochodzących do Pola Mokotowskiego. I już. O ile ostateczna cyfra wyższa jest od stu, koń murowanie przejdzie, o ile niższa, bezapelacyjnie przerżnie. Mimo bezgranicznej wiary w skuteczność swych systemów wyznawcy ich z tak potężnym biciem serc przyciskają się podczas biegów do balustrady, oddzielaj ącej tor od deptaku, że bariera dostaje nerwowych drgawek, a konie pędzące najbliżej widzów, słysząc ten łoskot, płoszą się i tracą miejsca. Tym tylko można wytłumaczyć fakt, że najbardziej drobiazgowo opracowane przewidywania często zawodzą. Jednak najczęstszą przyczyną klęsk kasowych grającego narodu jest brak silnej woli. Już stoi się przy kasie z „piątką” w ręku, już lada chwila ma sfrunąć z warg w stronę okienka: — Trójka z góry! — gdy diabli przynoszą jakiegoś nieznajomego, który szepce nerwowo: —Niech pan szanowny weźmie dla mnie „dziewiątkie zwyczajną”. Tylko żywo, bo bomba już w górze! Jeśli w dodatku nieznajomy ma na sobie bryczesy do konnej jazdy i buty z cholewami, nieszczęsny gracz momentalnie zmienia decyzję i kupuje dwie „zwyczajne dziewiątki”. A tymczasem „trójka” przychodzi jak chce. Nieznajomy bowiem typował według jakiegoś własnego systemu, a bryczesy i buty nie dowodziły absolutnie jego wspólnoty ze „stajniami”. Były tylko pamiątkami z wojska, noszonymi z musu, gdyż cywilna garderoba ich właściciela dawno już padła ofiarą demona gry. Ostrożnie zatem z zasięganiem rady u panów w strojach półsportowych. Chocia ż i nieposzlakowanie a la eks-książe Walii ubrany cywil z lornetką na szyi potrafi również nieźle „zwalić” człowieka z upatrzonego konia. — Jak się masz, Feluś, co grasz teraz? — „Maczugie”! — Idźże, głupi, tego łacha?! Tu ma prawo wygrać „Buzi”. Ona idzie na duże pieniądze. Potem się okazuje, że „Buzi” nie skorzystała ze swego prawa, odstępując je właśnie „Maczudze”. Nieraz daje się zaobserwować na wyścigach niewytłumaczalny na pozór fakt, że po dojściu „stawki” do celownika jeden z dwu stojących obok siebie przyjaźnie panów nagle zaczyna walić drugiego bambusem. Ten jeden właśnie chciał grać jakąś „Maczugę”, a ten drugi go z niej „zrzucił”. Na ogół jednak winę przegranej przypisuje się najchętniej zmowie jeźdźców, trenerów, właścicieli stajen, a nawet inteligentniejszych koni. Sympatią cieszy się za to starter. Wszyscy patrzą w niego jak w tęczę, choć czasem w zdenerwowaniu rzuca ktoś uwagę: —Zaleszczak, podnoś kartę albo poproś konie siedzieć. Czego ich męczysz?! Uwagi te pozbawione są jednak goryczy. Wszyscy bowiem zdają sobie spraw ę, że „stawka” musi być ustawiona równo, aby były równe szansę. Ale każdemu pilno do forsy. Wiadomo, czasy są dewizowe! Milion snów Zatrzymałem się któregoś dnia przy wózku z książkami na placu Zbawiciela. Właściciel księgarni, człowiek poważny, o myślącym spojrzeniu, stał spokojnie przy swym sklepie. Jednym niezawodnym rzutem oka oceniał klienta i starał się go załatwić indywidualnie. Kiedy przyszła kolej na mnie, księgarz uśmiechnął się porozumiewawczo i rzekł: —Romans i powieś ć, czyli tak zwana beletrystyka, to nie towar dla nasz, ludzi wykształconych. Takiemu koncmanowi, jak pan szanowny, musze pokazaćinszy artykuł. Byle komu się tego nie sprzedaje, bo to amatorska rzecz, na której tylko człowiek uczony poznać się może. Tu bukinista, psycholog, rozpaliwszy moją ciekawość do białej gorączki, pocz ął poszukiwać w głębi wózka zapowiedzianego „białego kruka”. Znalazł go wreszcie i wręczył z miną tryumfalną. Chwyciłem łapczywie rzadkie dzieło i spojrzałem na tytuł: „Magia piekielna, czyli czary ogniowe profesora G.R. Martini. . . Książka ta pouczy z łatwością czytelnika, jak można wytworzyć sztuczne iskry na końcach palców oraz rozprzestrzeniać ogień wydobywający się z jamy ustnej. Przez potrz ąśnięcie rąk człowieka iskry będą się rozpościerać w przestrzeni, ponadto można wywołać wiele ciekawych zjawisk, jak spożywanie wrzących potraw, popijanie kipiącej oliwy, deszcz salamandrowy, zapalić świecę lub lampę przez dotknięcie palca, łzę diabelską ujrzeć, towarzystko zmarłych, sposób, jak spożywać żarzący się węgiel z pieca, tajemnica palenia z powietrza, woda ognista, mistrz odgryza rozpalone żelazo, żywy wulkan, mistrz połyka kulę ognistą i wyciąga ją z ucha, pisanie ogniem, ukazanie się ducha, wieczne światło i wiele innych takich sztuk, iż publiczność nie zdoła wyjść z podziwu. . . ” Przyznam się, że byłem zaskoczony. Księgarz, widząc moje zdziwienie, powiedział ze zrozumiałą dumą: — Co, zgorzał pan szanowny? Fest książka! Jedne część tego tylko się nauczyć i jesteś pan człowiekiem rozrywanem w towarzystwie. Ktoże tam drugi potrafi połknąć kule ogniste i wyciągnąć ją z ucha? Albo gorące oliwę niech jaki lebiega spróbuje pić — mordę poparzy i nic więcej. A pan szanowny, znając ten przepis, ciągnie ją jak czyste wyborowe, gorącym węglem kamiennem zakąsza i spokój. Przyznam się, że nie czułem się na siłach dokonać żadnej z tych sztuk, choćby po najdokładniejszym przestudiowaniu dzieła. Toteż odłożyłem je pod pretekstem, że prowadzę samotny tryb życia, towarzyskich stosunków nie utrzymuję prawie żadnych, nie będę przeto miał sposobności popisania się swym magicznym wykształceniem. Ale sprzedawca nie ustępował. — Frajer z pana, teraz nikt pana szanownego nie zaprasza, bo faktycznie, po co? ˙ Zebyś pan szkodę w jadłospisie robił? Ale z taką zdolnością wszędzie będziesz pan miał drzwi otwarte. A jeżeliby się okazało, że wielkie smykałkie do czarnej magii pan posiadasz, na fachowca w tem względzie się możesz wyrobić. . . Byłeś pan może w cyrku na jubileuszowem programie? — Nie, dotychczas nie. — To się pan przejdź i zobacz pan tam niejakiego profesora Corodini. Kudy młodszy od pana, a jak się nosi. Pod frakiem chodzi, przy złotym zegarku. Sztuki robi, nie można powiedzieć, faktycznie, zdumiewające. Stozłotówki nad świecą pali i całe oddaje. Pierścionków z brylantami nabierze od publiki do cholery i troch ę, fokusy różne z niemy uskutecznia, a potem wszystko co do sztuki zwraca, najmniejsza szczegóła nie zginie, bo rzeczywiście, po co mu z karalnem kodeksem mieć do czynienia, kiedy i tak ze swojego fachu ładną forsę wydusza. Za pomocą tej książki w kozi róg byś go pan zapędził! Jak dla pana szanownego — siedemdziesiąt pięć groszy! Zapakować? Mimo fascynujących perspektyw rozsnuwanych przede mną nie mogłem się jakoś zdobyć na nabycie dzieła. Księgarz stropił się nieco, ale odłożywszy na bok rzadkość bibliograficzną, podał mi inną. — To się panu przyda na pewno. „Milion snów egipskich z planetami”, czyli po dwa tysiące pięćset na każdy dzień roku. Zacząłem przeglądać sny i ich tłumaczenie: „Gardło poderżnąć sobie — dobre nadzieje, poderżnięcie gardła czyjegoś — szczęśliwe miłostki”. „Gacie — kłótnia z żoną”. „Gumowe wyroby oglądać— pomnożenie familii”. Po przejrzeniu kilkunastu wierszy zrobiłem uwagę, że tłumaczenie tych snów wydaje mi się dość dowolne i przypadkowe. Wywołało to głębokie niezadowolenie kupca, który odbierając mi książkę rzekł: — Wszystko możesz pan powiedzieć, tylko nie to, że sennik lipa. Każden jeden sen wytłomaczony jest jasno i punktualnie. Bierzem na przykład to: „Glina — nieprzyjaciel podkopuje twój byt”. To jest faktycznie sen dla osobników sądownie karanych. Porządnem ludziom glina nie będzie się śniła, a co ona obznacza dla świata przestępczego wielkiej Warszawy, nie będę panu mówił, bo wózek za blisko posterunku się znajduje. A teraz proszę: „Straż widzieć —zmiana stosunku”. Rzecz wiadoma, że o wiele kucharka ujrzy w sennem marzeniu strażaka, stosunki jej się zmienią, bo posadę łatwo stracić może, jeżeli o wiele państwo mlecznych braci w kuchni nie lubieją. Mnie albo panu szanownemu topornik z mirowskiego oddziału się nie przyśni. Jasne? Wszak tak! Albo to: „Zapalniczka—przykrości z władzami”. Może i tu sennik się myli, co? Niech pan spróbuje kupić nie stemplowane zapalniczki i niech pana z tem nakryją. Ładnie pan będziesz wyglądał. Nie dosyć na tem, że taki protokół na pana zestawią, że ze wstydu się pan spalisz. Nie dosyć, że latania po komisariatach, sędziach śledczych i prekuratorach będziesz pan miał do wielkiego nieszczęścia, ale na dobitek taką grzywnę panu wkleją, że byś pan sobie za nią wagon najlepszych impregnowanych zapałek mógł kupić. Ma sennik racje czy nie ma? W milczeniu i pośpiesznie nabyłem pożyteczne dziełko. Dziewica Orleańska pobiła Napoleona Na ogół nie mam tak zwanego szczęścia u płci pięknej, toteż żywo zabiło mi serce, gdy na jednym z ostatnich balów jakaś wytworna pani, siedząca pod ścianą na kanapie, dała mi tajemniczy znak wachlarzem ze strusich piór. Zrozumiałem to jako zachętę do przybliżenia się i podbiegłem żwawo, lekko się ślizgając na bajecznie wyfroterowanej podłodze. Dama spojrzała na mnie filuternie zza strusich piór, po czym rzekła swobodnie: —Siadaj pan, panie ładny, na kanapie, to sobie porozmawiamy.Widzę, że pan także samo nie amator tych modnych tańców, to czego masz pan kolana zrywać i pod filarem stoić. Krzyżyk się nazywam, Apolonia, z branży spożywczej, trzy sklepy w Warszawie posiadam, przedwojenna firma. Przedstawiłem się pośpiesznie i przysiadłem lekko na kanapie. Pani Krzyżyk, wtajemniczywszy mnie pokrótce w ostatnie utargi w każdym ze swych sklepów, sięgnęła myślą w przeszłość i usłyszałem barwną opowieś ć: — Teraz już mniej się na bale chodzi, bo to, faktycznie, nudne jak flaki z olejem. Ale żebyś pan mnie widział podczas wojny europejskiej. Cały karnawał nic, tylko zabawa i zabawa. Zarobki insze byli. Kryształ i krupczatka workamy w piwnicach stały, a klejentela proszenia z markamy pisać musiała, żeby jej sprzedawać, to i humor był inszy. ˙ Zadnej maskarady ze swojem starem nie opuściłam. Pamiętam, raz na tomboli w redutowej sali za niejaką Joannę Orleańskie, wojskowe dziewice, byłam przebrana. Mundur miałam na sobie z mosiężnej blachy, strażackie czapkie na głowie i pałasz w ręku. Powiadani panu, cały bal na mnie tylko patrzał, ludzie całemy kupamy za mną chodzili. Powodzenie miałam jak rzadko, tylko jedno mnie męczyło, że usiąść w tem stroju wcale nie mogłam, bo zaraz tylna blacha w pierwsze krzyżowe mnie się wpijała. Lakierki także samo piekli mnie odciski, a ostrogamy co i raz pończochi sobie darłam. W taki sposób ani siedzieć, ani chodzić, ani staćza bardzo nie mogłam i zła byłam jak cholera. Stoję tak na jednej nodze przy bufecie i widzę, że mój stary, któren za nieboszczyka Napoleona był ubrany, jakąś zdzire pod de pachę trzyma i kruszon a także samo katańskie pomarańcze jej fonduje. Myślałam, że mnie krew zaleje. To ja się tu w blaszanem desusie za historyczne panienkie męczę, a ty, stary draniu, w wygodnem napoleońskiem fraku z rudem wycieruchem romans uskuteczniasz? Jak nie złapie za pałasz, jak go nie zacznę miłować. Ruda uciekła za bufet, a Napoleon chodu na korytarz. Dawaj ja go ganiać, za olejander się schował i myśli, że go nie widzę, ale ja wzrok mam taki, że z placu Zbawiciela numer tramwaju poznam przy Saskim Ogrodzie, totyż wyciągłam go zza drzewa i taki okład dałam, że tylko mu medale dzwonili, a epolety ze wszystkiem pogubił. Faktycznie, musiałam później za reperacje munduru płacić, ale pokazałam mu, że naprzeciwko Joanny Orleańskiej Napoleon zawsze będzie pętak i niedorostek. Tak, tak, panie szanowny, nie umieją się ludzie teraz bawić, każden tylko przy stoliku siedzi i za żarciem patrzy. A jak już zaprosi kobietę do tańca, to chude sobie wybiera, żeby się nie zmęczył. Dawniej inaczej, tylko odpowiedzialna, „przy kości”, kobieta była w męskiem guście. Widząc niemy wyrzut w oczach pani Krzyżyk, zaprosiłem ją do tańca. Podczas upojnego walca opowiadała mi wiele o swych sukcesach sportsmenki, jak to kiedyś na bicyklu jeździła, pływała w ´ Swidrze, nie zapominając także o hippice, którą uprawiała w niedzielę na własnym koniu, używanym w dzień powszedni do rozwożenia towarów kolonialnych. Barwny opis przepysznych kostiumów, których do tego używała, tak mi zawrócił w. głowie, że pośpiesznie posadziłem swą tancerkę z powrotem na kanapie, gdyż groził nam upadek, w dosłownym oczywiście znaczeniu. Piastuszkiewicze — Uważasz pan, nie będziem mówić o Wandzie, co nie chciała foksdojcza, o królu Kraku, któren miasto Kraków założył, bo to podobnież tak zwana legienda, czyli niemożliwa lipa. W krótkości tylko zaznaczam, że ten ów pierwszy krakowiak tak samo był oszczędnem facetem jak dzisiejsze krakowiaki, i ponieważ że w dziurze pod Wawelem smok drań się okazał, któren co dzień barana wtrajał, widzi ten ów król Krak, że nie interes smokowi baraninę w potrawce dostarczać, że lepiej ją samodzielnie spożyć. Smok z każdym dniem coraz więcej robi się mordziasty, brzuch mu także samo rośnie, a krakowiaki skarżą się, że chudną. Skoczył król po rozum do głowy. Kaliflorku w aptecznem składzie na kredyt wziął, barana wypatroszył, barszczu na dudkach kazał żonie nagotować z tego, a w barana kaliflorku napchał. Smok frajerzyna o niczem nie wiedział, barana z wybuchowem artykułem w środku w dobrej wierze opchnął i poszedł do jamy pod Wawel kimać. Budzi się w nocy i czuje, że go niemożebne pragnienie męczy, wyskoczył do Wisły, wody się nachlał, pękł podobnież i zakitował. Król Krak i insze krakowiacy niemożebnie się z tego cieszyli, bo jem wydatek na baraninę odpadł, a prócz tego jama się jem na wieczne czasy została, którą teraz ładne parę lat publice pokazują i opłatę za wejście, ma się rozumieć, pobierają, aby sobie z powrotem odebrać te gotówkie, jaką wydali na żywienie smoka. Teraz co się dotyczy Wandy, która miała nie chcieć giestapowca i wskutek wobec tego musiała w czasie wianków z kajaka do wody wskoczyć, lepiej o tem nie mówić, bo jakiemże szubrawcem trzeba być, żeby rodzone dziecko do ślubu ze szkopem namawiać. Albo cafnijmy się parę lat jeszcze w tył. W Kruszwicy, przed Makowskiem, jabłecznego szampana wytwarzał polski król, niejaki Popiołek, któren znowuż z foksdojczką Rykszą się ożenił. Baba była zakapior i taka „sama w sobie”, że na te pamiątkie rowerowe derożki na dwie osoby rykszamy się nazywają. — Czy pan czasem czegoś nie pomylił, o ile pamiętam, Ryksa nie była żoną Popiela? — Nic nie pomyliłem, dziadek nieboszczyk mnie o tem opowiadał, a przyznasz pan chyba, że starszy był troszkie od pana i lepiej mógł te rzeczy pamiętać. — No, istotnie. — Otóż więc dziadek mówił, że ta owa Ryksza flądra była, że rzadko poszuka ć, sprzątać się cholerze nie chciało, brudy niemożebne w całem domu zapuściła, od czego myszy się wkradli. Narzekał nieraz Popiołek, kamaszamy za myszamy ciskał i sztorcował żonę, że pułapek nie zastawia, ale nie mógł nic zrobić, bo sam stale i wciąż przy butelkowaniu „Złotej Renety” był zajęty. I tak sobie te myszy go pozbadli, że na koronie mu siadali, w „chowankie” mu się po kieszeniach bawili i w „komórki do wynajęcia”. I wiesz pan, jak się skończyło? — Wiem. Myszy Popiela zjadły. —Właśnie. Tylko korona, berło i podkówki od butów po niem się zostali. Na te pamiątkie urządza się teraz wWarszawie raz na rok uroczystość odszczurzania. Tylko o to się rozchodzi, żeby się młodzież historii nauczyła, bo szczurom to podobnież nic nie szkodzi. Otóż więc jak myszy Popiela nam wtroili, nie posiadaliśmy chwilowo żadnego króla i bardzo się nasze przodki z tego powodu truli, ale nikt na takie niebezpieczne posadę nie lefrektował. Długo się to ciągło, aż koniec końców Piast niechcący w ten interes wleciał jak śliwka w komput. A stało się to w następujący deseń: Ten ów Piast był podobnież z fachu kołodziej i nieduży warsztat niedaleko Poznania prowadził. A miał, uważasz pan, syna, któren fatalnie fryzjera się bał i za żadne pieniądze do rezury nie dał się zaprowadzić, chociaż siedem lat już skończył i włosy szczeniakowi takie urośli, że same warkoczyki mu się zaplatali. Zgniewał się ten Piast jednego dnia i zaznacza: „Dosyć mam tego, do wielkiej niespodziewanej grypy, muszę Zyzia ostrzyc” — bo jemu Ziemowit było na imię, ale w domu wołali go Zyziek. Pożyczył gdzieś chłopina maszynkie, chłopaka za łeb, ręcznikiem szyję mu obwiązał i strzyże, a tu się drzwi otwierają i wchodzi dwóch młodych facetów. Patrzy się Piast i myśli, co za cholera. Coś tak jak skrzydła pod jesionkamy mają. Anioły nie anioły, podróżne nie podróżne, ale oni, uważasz pan, mowę zawalają, że ten ów strzyżony w tem trakcie dzieciak za króla się zostanie. Słuchał Piast tego bajeru jakiś czas, aż koniec końców się pyta: „A panowie szanowne właściwie kto takie?” „Jak to kto, to pan nie znasz Cyryla i Metodego?” Spietrał się ten Piast na razie, przybladł troszkie i mówi: „To panowie z Cyryla i Metodego?” „Nie, my same jesteśmy Cyryl i Metody, w charakterze świętych się zatrudniamy i raz jeszcze zaznaczamy, że ten nie dostrzyżony małoletni chłopak w szkolnem wieku za króla się zostanie, i nie tylko on, ale i jego potomki”. „Przepraszam, jak godnoś ć?” — pyta się jeden kołodzieja. „Piast się nazywam”. „Dobrze, otóż ten pierwszy król i wszyscy, co po niem nastąpią, przejdą do historii starożytnej jako Piastuszkiewicze”. Po tych słowach znikli jak kamfora. Rudy biber pod Grunwaldem Ponieważ że z Piastuszkiewiczami jużeśmy się oblecieli, możem teraz pobarło żyć sobie troszkie na konto drugiej naszej królewskiej rodziny, czyli tak zwanych Jagiellońszczaków, które po Kazimierzu Wielkiem przejęli cały ten nasz państwowy majdan. Nie można powiedzieć, w ogólności chłopaki byli równe, a zwłaszcza poniekąd sam Jagiełło, któren pod miastem Gronwaldem historyczne knoty dał Krzyżakom. Otóż, uważasz mnie pan, ten Jagiełło nie od razu za króla polskiego się został, tylko się jako kawaler, jak to mówią, wżenił w interes. Królową była u nas w tem czasie jedna panienka na wydaniu, niejaka Jadwiga. Ponieważ że posag miała niew ąski, a także samo osobiście dała się lubić i bardzo jej było twarzowo w koronie, starających miała do nagłej krwi i trochę. Oprócz Jagiełły między innemy uderzał do niej jeden szkopiak z Wiednia rodem, niejaki Wiluś, bo oni, cholery, przeważnie Wilusie. I tu z przykrością musiem zauważyć, że na razie Jagiełło był u Jadwigi fatalnie przegrany. Wiluś ładnie się nosił, łeb miał stale i wciąż zaondolowany, walczyka wiedeńskiego ładnie odstawiał, „Usta milczą” i „Nad mądrem Dunajem” cienkim głosem Jadwidze śpiewał i różne prezenta jej odpalał, po większej części bukiet z samych róż i kolońskie wodę z potrójnem zapachem. Dla przyszłej teściowej znowuż butelkie gorzkiej wody „Franciszka Józefa” zawsze miał przy sobie. A Jagiełło, mężczyzna poważny, w średniem wieku, jak już przytargał coś z sobą, to albo dwa kila litewskiej kiełbasy, albo literek żubrówki z trawką w środku. My oba wiedzielibyśmy, co z tem zrobić, ale Jadwiga wolała kolońskie wodę. Rzecz gustu i nie będziem jej za to pod krytykie brali. Totyż Jagiełło, któren do Krakowa ze swojem stryjecznem braciszkiem, Witoldem, z Wilna w konkury przyjechał, na ksiutach pod Floriańską Bramą nieraz ją z tem wiedeńskiem ancymonkiem nakrywał. Aż koniec końców się zgniewał, przyszedł na Wawel i mówi do Jadwigi: „Widzę, że panna Dziunia balona z tem szkopem ze mnie odstawia, to w taki sposób mówi się trudno i wysiadka! O królewskie posadę mnie się nie rozchodzi, bo u siebie w Wilnie, Bogu dzięki, mam co zjeść i wypić i krakowska kuchnia, poza jedną może kiełbasą, nie powiem, żeby znowuż taka ważna była. Rozchodziło mnie się o to, żeby Litwinów pochrzcić, które za poganów do dziś dnia chodzą i wstyd mnie w towarzystwie robią, bo jak się należy świętych nie mają, tylko do różnych węży się modlą. A co to za święty, któren człowieka podczas nabożeństwa w pierwsze krzyżowe może ugryźć, tak że w krótkich abcugach zakituje. Ale trudno się mówi, niech tam moje rodaki w dalszem ciągu do węży litanie odmawiają, do choinek w świętych lasach się modlą i u wajdelotów zamiast u naturalnych księży spowiadają, milcz, serce, i moje uszanowanie, idę na stacje po bilet do Wilna dla mnie i dla braciszka”. A trzeba panu szanownemu wiedzieć, że Jadwiga była nadzwyczaj pobożna i ogromnie się temy wężami martwiła, totyż przykro jej się zrobiło i zgodziła się za Jagiełłowe zostać. Z miejsca Wilusiowi kota popędziła. Mentryki w parafii wyrobili, wyciągi z ksiąg ludności w komisariacie poświadczyli i był ślub. Już na drugi dzień Jagiełło wajdelotów do mamra, świętych węży, drani, do zeologicznego ogrodu opylił, a Litwinów dawaj chrzcić. Na zachętę każden jeden nowy chrześcijan garnitur i parę kamaszy otrzymał. Przydziałowe to byli kompleta, z felerkamy, ale zawsze lepsze niż skórki królików, w których przedtem Litwini chodzili. Jak ją pan naciągłeś na przód, to z tyłu panu cielesna autonomia wyłaziła, a na odwrót jeszcze gorzej. Wiluś łachudra, cięty, że mu się taka partia wymkła, bo już był pewny, że się na Wawel wtranżoli i co się da z mebli, a także samo lanszaftów do Niemiec wywiezie, poleciał na skargie do Krzyżaków. Krzyżaków także samo cholera ciskała na te małżeństwo, bo zamiarowali Polskie i Litwę po kolei wykołować, a teraz bojeli się, że same poważny wycisk od Jagiełły mogą otrzymać. Toteż zaczęli się do wojny szykować. Ale Jagiełło nie frajer, zebrał co się dało wojska i jazda na nich. Król w pałatce jak raz siedział z Witoldem na polu bitwy pod Gronwaldem, a tu kołdra, co w drzwiach wisiała, się podnosi i dwóch Krzyżaków wchodzi, pierzynę z sobą przynieśli, a na niej dwa pałasze. Król się na famielianta spojrzał, a ten znowuż na niego i myślą: „Na cholerę oni te pościel tu wnoszą?” A Krzyżaki się ukłonili i zaznaczają: „Te pałasze, proszę króla, tośmy na to przynieśli, żebyś się król miał czem bronić”. — Ten Witold był czarny, kindziorowaty i znakiem tego raptus, poderwał się z krzesła i mówi: „Władek, drakie z nas robią, nie wytrzymam”. Ale Jagiełło go posadził i zaznacza: „Tylko bez nerw, ja się tu zaraz z niemy oblecę” — i odpowiedź daje, że się te pałasze przydadzą, żeby jem większe knoty spuścić. I tak się stało. Taki dostali wycisk, że zjeżdżali spod Gronwaldu, aż się jem komże wiwali. Ale nie od razu. Litwini na razie zdrefili i chodu. Jeden Krzyżak z rudą brodą, jak to widzi, zdzielił konia nahajem, pikie nastawił i leci prosto na króla, któren z boku stojał i na bitwę kapował. —Był to, zdaje się, rycerz niemiecki Dipold Kikerzicz von Dieber—wtrąciłem przypomniawszy sobie nagle zapamiętane jeszcze ze szkolnych czasów dziwne to nazwisko. — Faktycznie! — potwierdził pan Piecyk — von Biber. I na te pamiątkie każdego faceta z brodą „bibrem” teraz nazywamy. Nie wydało mi się to prawdopodobne i usiłowałem zaprzeczyć, ale pan Teoś spojrzał na mnie surowo i wznowił wykład: —Otóż, uważasz pan, ten rudy biber zapycha z piką na króla, żeby mu krzywd ę zrobić, ale widzi to biskup Zbigniew Oleśnicki, któren stojał obok króla, i jak się nie odwinie, jak nie gwizdnie szkopa pastorałem, z miejsca zimnem trupem go położył. — Zaraz, zaraz, panie Teosiu — przerwałem znowu. — Pan, zdaje się, cośpomylił. . . Zbigniew z Oleśnicy znacznie później dopiero został biskupem, podczas bitwy grunwaldzkiej, według historyków naszych, był „młodym pisarzem królewskim” i nie pastorałem, ale „złomkiem kopii zwalił Niemca z konia na ziemi ę”. — Co insze historycy mówią, to mnie nie obchodzi — odrzekł na to chłodno pan Piecyk—po mojemu był biskupem, a ponieważ że duchowieństwo nawet na polu bitwy bez broni się znajduje, musiał go zaprawić pastorałem! Zresztą czem go załatwił, rzecz obojętna, dosyć na tem, że rudy biber z miejsca kojfnął. Litwini jak zobaczyli, co się dzieje, o mało nie spalili się ze wstydu, że duchowna osoba sama się fatyguje, cafli się nazad i razem z Polakami wykończyli Krzyżaków na cacy! Makaroniarze nawalili! — No to dziś, panie Teosiu, kolej, zdaje się, na Władysława Warneńczyka, najstarszego syna Jagiełły. — Zgadłeś pan — odpowiedział mi na to z pewnym zdenerwowaniem pan Piecyk i lekko odchrząknąwszy, rozpoczął wykład: — Zgadłeś pan i, między namy mówiąc, mam żal do Jagiełły, że pozwolił się temu chłopakowi tak zmarnować. Po jakieże cholerę puszczał go pod te Warne grzać się z Turkamy i dzieciak życie w ten sposób stracił? Ale mówi się trudno. A z temy Turkamy to było, uważasz pan, tak, rozmno- żyli się faktycznie niemożebnie i wszędzie zaczęło jem być za ciasno, jak później szkopom. Ale inaczej być nie mogło, skoro jeżeli każden jeden Turek po kilkana- ście sztuk żon posiadał, a niektóre z nich mieli ich do setki. Nie można powiedzieć, odważne byli faceci. Bo o wiele niejednemu z nasz z pojedynczą najukochańszą cholerą wytrzymać trudno, to masz pan pojęcie, jakie trzeba mieć zdrowie z pięćdziesięcioma jednocześnie się użyrać? No i forsę na pięćdziesiąt par nylonów szykować i pareset dzieci do szkół posyła ć. Niezależnie od tego religie mieli przykre, z powodu że jeden głębszy pod pieczony boczek do śmiertelnych grzechów był zaliczony. Za jeden kotlet schabowy z kapustą tysiąc lat po piekle miał się Turek po kojfnięciu poniewierać. A znowuż niebo tureckie, to uważasz pan, było urządzone jak knajpa pierwszej kategorii z dancingiem i fordancerkami. Każden jeden Turek, któren przez całe życie ani deka wieprzowiny nie opędzlował i ani razu w gaz nie uderzył, po śmierci dostawał się do tego nieba z wyszynkiem ankoholu do wypicia w miejscu. Tam każden pobożny turecki nieboszczyk mógł przy stoliku miejsce zająć, po dwie, trzy fordancerki koło siebie posadzić i krzyknąć na aniołków: „Trzy wieprzowe rozbratle po wiedeńsku z fritkamy, literek czystej wyborowej i duże kieliszki, tylko ostro, bo skrzydła poprzetrącam!” I tak krugom dzień w dzień przez tysiąc lat. Jeżeli ktoścałe życie tylko bakalie opychał i orzechową chałwą przegryzał, a gazowem kwasem popijał, to masz pan pojęcie, jak się pchał do takiego gastronomicznego nieba, jak mu było pilno zakitować! W ten deseń na wojnę leciał jak głupi i z całem krześcijańskiem światem nadzwyczaj lubiał się naparzać. Za króla, uważasz pan, te Turki mieli niejakiego Osmana i dlatego wszyscy Osmańczykami ich nazywali. Fatalnie te Osmańczyki rozrabiali na świecie ładne pareset lat, ale koniec końców dostali ciężkie knoty podWiedniem od króla Sobieskiego i cafli się do Turcji. Kręci się co prawda jeszcze jeden po Europie tam i nazad, ale krześcijańskiego narodu nie zaczepia, tylko się na szkopach niemożebnie odgrywa. Wojskowo nie służy, tylko się za poetę zatrudnia, książki i artykuły o Niemcach drukuje, w których strasznie ich sobaczy i na perłowo ze szlaczkiem objeżdża. Patrz pan, jak sporządniał! Ale dawniej inaczej bywało. Zobaczyli nasze przodki, że Turki wszędzie się pchają ze swojemi bakaliami, mówią sobie: „Tak dłużej być nie może, nie obejrzem się, jak każden z nasz będzie miał po parę ślubnych małżonek i każdej jednej zgadze będzie się musiał tłomaczyć, gdzie idzie, skąd przyszedł, gdzie do tej pory siedział i na co mu się pieniądze rozeszli”. „Krewa, proszę krześ ćjan” — powiedzieli do Węgrów. Spomknęli się z Włochamy z miasta Wenecji i kompinują, jak tu Turkom kota popędzić. „My jem zaleciem od miasta Warny, a wy siadajcie na okręta i zapychajcie na sto dwa do nasz bez morze. Jak przyjedziecie, wyskoczycie z wody i w kuchnie ich, chałwą karmionych!” — Tak powiedzieli do Włochów, które byli wtenczas narodem handlowem. Wszystko było na oko załatwione i, patrz pan, makaroniarze nawalili. Nie tylko, że same nie przyjechali, ale, taka ich prywatna inicjatywa, wynajęli swoje okręta Turkom, które pod te Warne niemi zasunęli. W ten deseń nie było o czem mówić i chłopak jak róża życie postradał. Ale nie przejmuj się pan, nie wytrwało trzysta lat — Sobieski tak się z niemy obleciał, że nie tylko pałatki, konie, czapki jem pozabierał, ale ładne parę kilo świeżo palonej kawy zahaczył, którą ze sobą mieli. Marysieńka nie umiała jej jeszcze wtenczas zaparzać i nie odcedzoną królowi podawała. Na te pamiątkie pijem do dziś kawę po turecku, to znaczy się z fusamy. Ale o tem zdarzeniu inszą rażą detalicznie panu zaznaczę, jak kolejka do Sobieskiego dojdzie. Klopsiki naprzód! — Faktycznie doczekała się nasza Warszawa lokalu na wyższe, zagraniczne stopę, w demokratycznem obozie. Szkło i marmury, nerony i jarzynowe oświetlenie. Jak się wchodzi, człowiek rzeczywiście drętwieje, nie wiadomo, na co wpierw patrzeć. Bratnia republika nam pomogła udzielając nazwy: „Praha”. . . — Ale obsługa gości przypomina więcej bar „Pod Korniszonkiem” na naszej Pradze, koło bazaru Różyckiego — zaczął jak zawsze rozrabiać szwagier Piekutoszczak. Nie spodobało mu się, że trzeba samemu talerze nosić i temuż podobnież. Mówił, że wszystko miało być automatyczne. Zgniewał mnie tem niemo żebnie. więc koniec końców zaznaczam do niego: — A coś, ciapciaku, chciał, żeby ci automat zupę pomidorowe przez rurkie prosto do buzi pompował? — No, nie — mówi — nie do tego stopnia, ale spożycie odbywa się na piechot ę, przez co już przy deserze żylaków można dostać. — A tyś się chciał rozsiąsć tu na parę godzin, ćwiartkie z kieszeni wyciągn ąć, o kieliszki poprosić i barłożyć do wieczora. Tu się o przelotowość rozchodzi, ciemna maso. — Przelotowości też się nie odczuwa. Ogonki przy bufetach pięć kilometrów długości, sto osób koło kasy się kotłuje. —Bo ludzi naraz za dużo wpadło. Wszyscy by chcieli rąbać o jednej godzinie. Chcesz mieć luz, przyjdź na obiad o ósmej rano. A teraz zaczem grymasić rozejrzyj się lepiej po urządzeniu. Na przykład zwróć, Oleś, uwagie na elekstryczne menu, czyli szklany jadłospis z oświetleniem. Pod każdą w kuchni obecną potraw ą żaróweczka się pali, pod tem, co wyszło, ciemno na znak żałoby. Na przykład widziem oświetlone klopsiki, gulasz i kapuśniaczek. O resztę nie potrzebujem się już bufetowych pytać, żeby nie denerwować personelu. Zły wynalazek? — Prima, tylko że ciemne dania lepsze. — Więcej chodliwe — wyszli. W ogóle musisz się zastanowić nad tem, że tu za ścianą na tak zwanem zapleczu cała fabryka się znajduje, gdzie przy najmodniejszych maszynach dwieście osób, fachowych pracowników, jak kucharze, inżynierzy, doktorzy, karkulatorzy, buchalterzy myślą tylko o tem, żebyś ty się nażarł. — I oni wszyscy tak te klopsiki i gulasz machają? —Oraz kapuśniaczek. A teraz trzeba się przekonać, jak ta fabryka pracuje, ja pójdę po zupy, a ty, Oleś, skocz po drugie dania. Spotykamy się przy trzecim stole na lewo. Ale spotkaliśmy się wcześniej w przejściu między stołami. Ja niesłem dwa talerze z klopsikami, a szwagier z kapuśniaczkiem. Jako niefachowiec w restauracyjnej obsłudze, z zapartem oddechem i wzrokiem wbitem w talerze posuwam jak zaczarowany naprzód przez tłum gości, dając tylko baczenie, żeby kogoś sosikiem od klopsików nie pochlapać, bo ciasno jak w tramwaju o czwartej po południu. Od razu słyszę krzyk „na bok” i wszystkie gwiazdy pokazali mnie się w oczach. Potem widzę, że nic nie widzę, przetarłem sobie oczy, patrzę, szwagier przede mną stoi. Morda cała w buraczkach, jesionka zalana kapuśniakiem, na czole guz wielkości chińskiej mandarynki, na kapeluszu kartofelki. Spoglądam po sobie — mniej więcej tak samo się prezentuje, z tą różnicą, że klops mam w kieszeni. Naobkoło nas pełno gości, obcierają się z kapu śniaczku i sztorcują nas ile wlizie. A co my winne? Warszawa nie Praha, do samoobsługi nie jesteśmy jeszcze przyzwyczajone. Na razie trzeba tam postawić milicjanta, żeby lizakiem ruch legurował: „Uwaga — klopsiki naprzód! Zupa — stop!” Bo inaczej nie będzie porządku. Jaka tam w tem barze kuchnia, nie mogłem się połapać. Te buraczki, które niechcący przy kraksie ze szwagrem połkłem, owszem, nie można powiedzieć, dosyć smaczne. Gienia trzepie arrasy Spłakaliśmy się z Gienią w zeszłe niedziele niemożebnie. Rozeszło się o te skarby wawelskie, co to przyjechali do nasz z Kanady. Rzecz jasna, że polecieli- śmy z małżonką do muzeum na własne oczy ich zobaczyć. I szwagra wzięliśmy z sobą. Ale potem żałowałem. Kiedy my ze łzamy w oczach patrzyliśmy na pałasz króla Chrobrego, chocia ż ciut-ciut wyszczerbiony, na te wszystkie kantyczki, książki do nabożeństwa, naczynia stołowe, kielichy i nuty nieboszczyka Chopina, szwagier się skrzywił i zaznacza: — Gdzie te skarby? Gdzie ta znowuż Kanada? Myślałem, że mnie krew ze wstydu zaleje, bo przy tysiącu ludzi tak bluźnił. I żeby nie to, że nie wolno dotykać się eksponatów, zaprawiłbym go złotą cukiernicą hrabini Lubomirskiej, tak żeby mowę na wieki wieków stracił. Ale wzięłem go tylko na koniec sali, za olejander, i mówię: —Ach że ty żłobie, ty ciemna maso, co ty byś chciał, żeby tu było—twarde, miętkie, ciuchy, nylony? To by dopiero dla ciebie byli skarby, to by była Kanada? Jak ci się nie podoba, to wont za bramę, ale nie wyrażaj się przy dzieciach! Skompinował szwagier nareszcie, że się zachował jak niedoświadczony chom ąciak, i dawaj się tłumaczyć, że to przez złość na Kanadę tak mu się wyrwało, że nie chce tych arrasów zwrócić, tylko w banku ich trzyma, gdzie ich mole gryzą. Przestałem go bierzmować, bo faktycznie w czułe strunę mnie dziabnął. Sam jestem cholerycznie cięty, że nie możem tych arrasów odzyskać, bo jakiś kanadyjski gienierał-gubernator nie pozwala ich z banku wydać. A przecież taki arras jak każden jeden dywan swojej konserwacji wymaga i nie może się po bankach między pieniędzmi poniewierać. Zwłaszcza że niektóre są religijnej treści, na przykład Adam i Ewa, kuszone w raju przez drania węża. Co prawda, jak pisało w „Expressiaku” niejaki pan Polkowski, rodem z Krakowa, zamieszkały obecnie w Kanadzie, daje na nich baczenie i przed każdemi świętami osobiście ich na bankowem podwórzu bambusem trzepie. Ale co to konserwacja, ja wiem najlepiej. Bo skoro, jeżeli Gienia kazała mnie na Boże Narodzenie wytrzepać nieduży dywanik, z jeleniem, sprzed łóżka, a po godzinie czasu większy z niego kurz szedł jak przedtem, chociaż trzepaczkie złamałem i cały byłem mokry, to do kogo ta mowa?Więc jakże pan Polkowski może obtańcować osobiście kilkanaście arrasów, kiedy na dobitek urzędnicy bankowe przez okna go z pewnością sztorcują, że jem od trzepania tabliczka mnożenia się myli? Ale cóż robić, kiedy się jeden Kanadziak uparł i nie ma na to lekarstwa. Gienia się spłakała i mówi, żeby chociaż telegrame pchnąć do pana Polkowskiego, żeby teraz, zimową porą, na śnieg te arrasy wyrzucał, to jem to dobrze zrobi. Albo żeby kwaszoną kapustą (tylko bez jabłek) fest ich posypał, a potem mietełką delikatnie sczyścił. Na dywany nie ma nic lepszego. — Gieniuchna, nie mów takich rzeczy, to dobre dla naszego jelenia. Do królewskich dywanów z szatkowanem warzywem będzie ktoś doskakiwał? Adama i Ewę kwaszoną kapusta karmił? Zostaw to, kochana. . . —Ale ona nic, tylko całą powrotną drogie mnie tą telegramą głowę kotłowała. A w domu jeszcze gorzej wyszło. Uradzili ze Skublińską, że depesza na nic. Gienia ma wziąć beczkie kapusty i sama jechać do Kanady porządek z arrasami na miejscu zrobić. Potem chce porozmawiać z tem gubernatorem. Ręczy, że musi jej dywany oddać. Kto wie? Gieniuchna całem Szmulkom daje rade, może by przed nią i zdrefił? Majowo. . . No to zaczyna się, proszę ja kogo, krzyż pański, skaranie boskie, sądny dzień, czyli XIIWyścig Pokoju. Nie wiem, jak tam gdzie indziej, ale u mnie w domu jest to Wyścig Niepokoju. Gienia się odgrażuje, że w tern roku ani radia słuchać nie będzie, ani w telewizor nie spojrzy przez cały czas tego zasuwu naszych chłopaków z czeskiej Pragi przez Warszawę do Berlina. — Nerw już na to nie mam — mówi—dosyć tego, wysiadam, nie patrzę, nie słucham, niech się dzieje, co chce. Niech nasze chłopaki przyjadą nawet za Indianamy, żeby mnie tylko męczyć przestali. Ale to jest, jak to mówią, „mowa trawa, gięsty grzebień, święto lasu, ludzie, grzyby, śpiew, sałata”, czyli pic na wodę. Jestem pewien, że Gienia, jak tylko wróciem zWiecu, czyli pochodu na stojąco, przed Pałacem Kultury, z miejsca przed naszą „Wisłą” usiądzie, „Pioniera” za sobą ustawi i będzie czekać, aż się nasze chłopaki na rowerach pokażą albo da się o nich słyszeć. Parę głębokich i płytkich wyszczerbionych talerzy pod ręką sobie ustawi, żeby miała czym rzucać, jak się dowie, że w czołówce jadą same sąsiedzi albo że któremu z naszych zrobił się pryszcz na najpotrzebniejszem do siedzenia miejscu. Jednem słowem, majowo się u nasz w mieszkaniu zrobi. W ogóle nerwowy to będzie dla mojej małżonki miesiąc. Już teraz choleruje i wiązanki wysyła pod adresem gości zaproszonych na wesele siostry królowej, co za fotografiste za mąż wychodzi. Przeczytała Gienia któregoś dnia w gazetach, że podobnież różne króle i królowe zaczynają się wykręcaćod tak zwanego udziału. Jeden się tłomaczy chronicznem katarem, drugi znowuż odpisał, że bardzo dziękuje, ale jak raz na atomowe maniebry zmuszony jest się udać. Jakaś królowa ma znowuż duże pranie i jest nieczasowa. Jednem słowem, pucuje się każdy, jak może, żeby tylko na wesele nie przyjechać. Wszystko to jest bajer, rozchodzi się jem o to, żeby nie być zmuszonem z fotografem brudzia wypić i z goś ćmi zaproszonemi przez pana młodego przy jednem stole siedzieć. Boją się, że lajkarzy nasprasza, a może nawet paru niedźwiedzi, co z niemi chodzą i do pozowania służą, jak u nasz na Bielanach czy w takiem Zakopanem. —Bywszy na miejscu tej panny młodej—mówi Gienia—telegrame bym do tych królewskich ważniaków pchła w te słowa: „Nie bądźcie takie kozaki, jeszcze nie wiadomo, kto ma racje. W dzisiejszem czasie pewniejszy dobry fach w ręku aniżeli królewska posada. Chcecie, przyjeżdżajcie, a nie, to pies z wami tańcował, same się zabawieni. Tylko w razie czego, gdy który przyjedzie po pożyczkie, niech się nie obrazi, jak wyjede na niem z zakładu „FOTO-MARGIERYTKA”. Faktycznie miałaby dziewczyna racje, jakby tak zrobiła. Insza rzecz, że przez niedźwiedzia może być nieporozumienie na weselu. Sam pamiętam takie zdarzenie na Bielanach. Fotograf z białem, mocno przybrudzonem niedźwiedziem przyklajstrował się do towarzystwa i dla draki zaczął uderzać do jednej pani starszej. Jej mąż się obraził i zaznacza do fotografisty: — Panie majster, zabierz pan tego lebiegie od mojej żony, bo nie mam życzenia po nogach się drapać. — W jaki sposób? — A w taki, że pański niedźwiedź po piasku się, przewraca i znakiem tego pchły w skórze muszą się znajdować i mogą mnie małżonkie obliźć. Niedźwiedź był honorowy, fotograf także samo i zakończyło się wszystko w MO. Faktycznie królom tem bardziej nie wypada drapać się po pończochach i nieporozumienie na tem tle mogłoby się zakończyć protokółem dyplomatycznem. Ale przypuszczam, że do tego by nie doszło. O wiele nawet pan młody zaprosiłby jednego czy drugiego koleżkie z niedźwiedziem, to jestem pewny, że w skórach prawidłowo wytrzepanych. A przydać by się mogli, bo za niedźwiedzi pracują przeważnie młode, wesołe chłopaki, z dużą towarzyską smykałką i samopoczuciem kąciku humoru, a tego nigdy za dużo na weselu, i to w maju. Trrr. . . Wrrr. . . Prrrr. . . Dzisiejszy mój felieton chcę znowu poświęcić sztuce, a konkretnie muzyce na tle „Warszawskiej Jesieni” muzyczno-koncertowej. I tym razem będą to wrażenia pana Teofila Piecyka, który był niedawno w Filharmonii właśnie na koncercie pokazowej muzyki konkretnej. — Jakże panu się podoba ta najnowocześniejsza z muzyk? — Owszem, nie mogie się skarżyć, bawiłem się prawie tak jak na imieninach wuja Wężyka na Szmulowiźnie. — No wie pan? Dlaczego to? —Bo u wuja również orkiestry nie było, tylko przyszedł niejaki Ziółek z gramofonem. Tu było tak samo, sala nabita, publika pod ścianą stoi, godzina dawno po siódmej, a tu ani muzykantów, ani kapelmajstra nie widać, tylko gramofon stoi. Nareszcie drzwi się otwierają i wchodzi na te podwyższenie jakiś, uważasz pan, łysy, kłania się i puszcza płytę. Troszkie żeśmy ze szwagrem zgorzeli, ale myślemy sobie: „Widocznie to w ramach kompresji etatów oszczędność zaprowadzona, muzykantów przeniosło się do produkcji, a tu derektor będzie całe Filharmonie obsługiwał”. Ale się pokazało, że to nie derektor, tylko jakiś Francuz, specjalnie z Paryża sprowadzony, przyjechał, żeby gramofon puszczać. „No niech będzie i tak” — myśleliśmy sobie. Tylko że nie szło mu to jakoś. Najpierw było słychać, jakby ktoś szafę z lustrem przewrócił, potem dał się słyszećparowóz pośpiesznego pociągu i piła mechaniczna, czyli krajzega, oraz kowadło. Później ktoś tłukł kolejno dwadzieścia głębokich talerzy, a potem rozległo się takie wrr. . . drr. . . prrr. . . prrr. . . Publika na drzwi się zaczęła oglądać, czy architekci w nowej Filharmonii nie za blisko sali tak zwane zaplecze urządzili. Ale się pokazało, że to jest właśnie ta sekretna muzyka. Jak to się powtórzyło drugi raz, byliśmy pewne, że płyta stłuczona. Każdemu się to może zdarzyć. Ziółek jak nam raz puścił na imieninach pęknięte płytę z Foggiem, o mały figiel po mordzie od wuja nie dostał przy tangu pod tytułem „Serce Matki”. Mianowicie Fogg zaczem śpiewać na tej płycie: „Tylko serce matki mię zrozumie”. . . wyłuszczał jedynie „Tylko ser. . . tylko ser. . . ” Troszkie nawet bałem się o tego Francuza, ale Polacy, naród gościnny, słuchali dalej spokojnie tej muzyki, chociaż tam i krowy się odzywali, i maszyna do szycia, i szyby ktoś cegłą wybijał, tramwaj dzwonił, ale najczęściej krajzegie było słychać. — Panie Teosiu — przerwałem panu Piecykowi — pan zdaje się zrobił duży błąd, że nie wybrał się pan na ten koncert z fachowcem. —Jak to nie z fachowcem? Szwagier troszkie posłuchał i od razu powiedział: krajzega—nie nasmarowana, a w kowadło szewc bije, w ten deseń nawet głupiej flachajzy nie wykuje. Trzeba panu wiedzieć, że szwagier metalowiec żelazny jest, tokarz na galanteryjne roboty, na ˙ Zeraniu przy „Warszawach” pracuje. To kto się więcej na tym może znać? Ale mniejsza już o to: sekretna nie sekretna, trzeba te muzykie pokazać w naturalnej wielkości, a nie w gramofonie, bo to wygląda na kpiny z publiki. — Widzi pan, muzyka konkretna składa się z tylu elementów — próbowałem bronić organizatorów koncertu, ale pan Piecyk mi przerwał: — Rzecz jasna, nie wszystkie elementy daliby się zastosować. Na przykład chcąc taki parowóz sprowadzić, trzeba by lenje ze ´ Srednicowego Dworca na Jasne przeciągnąć i pół Filharmonii rozebrać. Także samo cegłami nie dałaby derekcja tam rzucać i szyb wybijać czy krowiarni założyć. . . Ale coś skromniejszego by się zmieściło. Na przykład taka pani Czerny-Stefańska czy Hesse-Bukowska Barbara, zaczem jak zawsze w fortepian uderzać, mogłyby nożem na stolnicy cielęcy kotlecik wykonać albo bepsztyk z polędwicy lub spinaczek albo pierożki z kartofli usiekać. I ładnie by to wyszło, i mężowie by nie narzekali, że żony po koncertach latają, a w domu nic przyzwoitego opędziować nie można. To ja rozumiem, muzyka konkretna. Teściowa mnie odgania Październik miesiąc taki więcej remontowy. A żeWarszawa podszykowuje się na wysoki połysk, zrobiliśmy z Gienią postanowienie, że i my odrobiemy swoje mieszkanie, chociażby na średni. W tem celu zgodziliśmy malarza, niejakiego Pokropka Romana, z pomocnikiem. Rzecz jasna, że materiał kupiliśmy sami, bo malarze jak zresztą wszyscy arty- ści są mocno tronkowe i trzy razy bierą pieniądze na ugier i altramarynę, zaczem do roboty przystąpią. Przynoszą drabinę, kubełki, szczotkowce, otrzymują zadatek na materiał i trzy tygodnie ich nie widać. Z Pokropkiem było inaczej. Owszem, już pierwszego dnia oskrobali z pomocnikiem pokój i kuchnie do żywej cegły i otwarcie oświadczyli, że jutro nie przyjdą, bo Pokropek ma ślub. Ano ślub zdarzenie, jak się to mówi, państwowej wagi w sprawie przyrostu naturalnego i leguracji urodzeń. Totyż nic nie mówili śmy i daliśmy panu młodemu przyzwoitego akonciaka na taksówkie „Wołga”, biały bukiet i koszta kancelaryjne. ślub trwał równe dziesięć dni. Pokropek przyszedł mocno zmęczony i ciut- -ciut na gazomierzu. Pomocnik także samo na oczy nie mógł patrzyć. Ale nie można powiedzieć, złapali się za robotę, zagrontowali wszystkie ściany, umyli się na czysto i powiedzieli, że jutro nie przyjdą, bo Pokropek ma ślub. — Jak to ślub? Przecież ślub już był —mówi na to Cienia. — No tak, był cywilny, w magistrackiem kościele Dzielnicowej Rady Narodowej. Jutro mam ślub parafialny. — A nie możesz pan go odłożyć jeszcze na parę dni, żeby robotę skończyć? — Nie mogie, bo teściowa od żony mnie odgania. Jak wczoraj wzięłem ją za rękę, krzykła na mnie: „Niech Romcio to puści, Zosia jest jeszcze za panienkie, a Romcio za kawalera”. No, to widziem, że faktycznie ma facet sytuacje niżej krytyki, daliśmy mu jeszcze parę złotych na organistę, zakrystiana i drugi bukiet. Dzisiaj mija szósty dzień — ślub wciąż trwa, a my śpiemy na środku pokoju, przy otwartych oknach, bo ściany są fachowo zagruntowane śledziowem sosem. Jeszcze gorzej wyszło z piecem. Dymił jak wielkie nieszczęście, no to Gienia uchwaliła jednogłośnie, że trzeba go za jedną drogą przestawić. A że mamy zdona w rodzinie, poprosiliśmy wuja Orzechowskiego, żeby nam to załatwił. Wujo przyszedł w sobotę po fajerancie, ale że był troszkie pod rezyką, omylił się o piętro i trafił do mieszkania Skublińskiej. Skublińska zarajcowała się przed bramą i zostawiła drzwi roztwarte. Wujo jako stary warszawski remiecha, zdon cechowy z dziada pradziada, długo nie bałamucił i w trymiga rozebrał piec do samej podłogi. Dopiero jak poszedł do kuchni po wodę i patrzy, że tam nie ma zlewu, a u nasz jest, połapał się, że coś nie klapuje i chodu z tego mieszkania. Skublińska jak wróciła do domu i zobaczyła, że piec leży ładnie ułożony koło łóżka, dostała konwulsji, a potem zrobiła meldunek w milicji i wyświęcenie mieszkania. Milicja prowadzi śledztwo w sprawie tajemniczego usiłowania kradzieży pieca. Już trzy razy byli u Skublińskiej z psem policyjnem. Wujo boi się u nas pokazać. Pokropek w dalszem ciągu się żeni, a tu ciepło, ciepło, a mróz lada dzień może złapać i nie skończem remontu. Z tego widać, jak trudno odstawić Warszawę na wysoki połysk, skoro jeżeli jednego głupiego pokoju z kuchnią na Szmulkach nie można na czas odświeżyć. Kain jak żywy Rzecz jasna, że pierwszego zaraz dnia, jak to wawelskie skarby można było oglądać, poszliśmy do muzeum z Gienią i szwagrem Piekutoszczakiem. I cóż mogie tu zaznaczyć? Dywany jak dywany, ciut-ciut może za duże, jak na dzisiejsze czasy, ale owszem, ładne. Te ze zwierzętami takie więcej zwyczajne. Sam miałem przed wojną nad łóżkiem takiego arrasa z jeleniem. Troszkie mniejszy jak ten wawelski, ale za to był na niem odrobiony jeszcze myśliwy i zachód słońca w lesie. Ale te dotyczące stworzenia świata i w ogólności Starego Destamentu w dech ę. Przede wszystkiem pouczające. Taki na przykład szwagier okazał się stuprocentowem ciemniakiem na konto Adama i Ewy, a zwłaszcza poniekąd Kaina i Abla. Dopiero chodząc z niem i z Gienią od arrasa do arrasa objaśniłem jem cały przebieg tego fatalnego zdarzenia, jak brat brata zimnem trupem położył. Troszkie mnie się tylko pokiełbasiło, nie wiedziałem detalicznie, któren którego, Kain Abla czy też wprost przeciwnie. Ale zapytaliśmy się milicjantów, które tam maj ą służbę i dają baczenie, żeby kto nie przyuważył jakiego mniejszego arrasika na dywanik przed łóżko. Owszem, jeden podszedł z nami do ściany, pokazał na dwóch wyhaftowanych różową nitką gołych facetów i powiedział: —Tu widziem oskarżonego i denata na piąć minut przed przestępstwem z artykułu o zabójstwo z premedytacją. Lagą, którą za plecami trzyma, po chwili zaprawi swoją ofiarę, co jest widoczne na następnem arrasie z tej samej serii. Według zameldowania złożonego przez rodziców podejrzany nazywał się Adamowicz Kain, nigdzie nie zatrudniony. Szwagier, co spojrzał na tego Kaina, wypuszczał taką wiązankie, że musiałem go kopnąć w kostkie i powiedzieć: — Nie wyrażaj się, żłobie, o arcydziele sztuki, bo pan władza się zdenerwuje i możesz zarobić parę złotych mandatu. Ale milicjant był równy chłop i mówi, że na ulicy to kto wie, czy nie sztukn ąłby szwagra mandatem, ale tu jak patrzy na tego opryche bratobójcę, sam by się chętnie publicznem słowem posłużył. Tak ten arras jest odrobiony—Kain jak żywy, tylko go do mamra brać. Także samo bardzo nasz zainteresowała następna seria: potopowa. . . Detalicznie obrazek po obrazku pokazuje nam, jak niejaki Neon buduje arkie, jak zabiera na nią po dwie sztuki zwierzyny. Jak zwierzęta zapychają na berlinkie, jak się przy tym gryzą i kopsają. Na ostatniem dywanie z tej serii—już po opadnięciu wód— wyszyty jest Neon z małżonką i trzema synami, z których jeden okazał się potem niemożebnem Chamem. Jest tam też parę kobiet, o których Stary Destament nic nam nie wspomina. — Co to za ciziule? — pyta mnie się szwagier. — Nie wiem, widocznie Neonowa zabrała do arki parę sąsiadek, żeby miała z kiem szczekać podczas deszczu i plotkować po potopie. Gienia zamierzyła się na mnie torbą, ale derektor muzeum przyprowadził nast ępną jakąś wycieczkie i zaczął objaśniać następny arras, czyli tak zwaną budowę wieży Babel, czyli pierwszego na świecie Pałacu Kultury. Był to podobnież wysoko ściowiec zaplanowany w ten deseń, żeby sięgał do nieba, czyli stratosfery. Na razie wszystko szło dobrze, ale Pan Bóg podobnież uważał, że ludziom zanadto woda sodowa uderzyła do głowy, i pomieszał jem języki. — To znaczy, że co? — pyta się szwagier. — To znaczy, że każden w innem języku zaczął mówić, nie mogli się zrozumieć i musieli zwinąć całe przedsiębiorstwo. — Dlaczego? —Jak to dlaczego? Bo nikt nikogo nie rozumiał. Powiedzmy, u nasz budujem nowego drapacza chmur na Targówku i od razu ni z tego, ni z owego jeden mularz mówi do drugiego po francusku: „Ach, że ty, łachudro, jak ty stawiasz te ścian ę?” A ten drugi odzywa się po angielsku: „Cholera cię jasna wi, co ty mówisz”. I zaczynają się kłócić. Nadlatuje na to naczelny architekt Ciborowski i zaczyna ich sztorcować w języku rosyjskiem. To daleko by doszli z taką budową? Rzecz jasna, że nie. Plan zawalony. Arrasy są pouczające. — A ten o czem nasz poucza? — ˙ Ze przy każdej robocie, nawet w budownictwie, konieczna jest znajomość obcych języków. Wanda skikła doWisły —Gieniuchna, idziem jutro naWianki—mówię wczoraj do swojej małżonki. — A ładnie będzie? — Wiadomo. Muzyka, bufeta na samochodach z gorącemi podobnież parówkami. Wanda, Neptun i tak dalej. — Rozchodzi mnie się, czy nie będzie padało. —Zorientujem się. O wiele Wicherek pokaże się z workiem i przepowie oberwanie chmury, bo żeśmy wpadli w worek burzowy, możem iść śmiało, bo będzie wyjątkowo ładnie. Zresztą Wianki bez deszczu żadnego fasonu nie mają, troszkie musi sobie popadać. Ale za to program w kichy. Najpierw, uważasz, pokaże się Neptun wraz ze świtą. — Kto to taki? — Nie wiesz, Gieniuchna? Wstydź się. — Co się mam wstydzić, nie znam człowieka. — To nie człowiek. — A kto? — Pies. Neptun, Neptek znaczy się. Neptuś na tu, na. . . — Pies ze świtą? Co ty mówisz takie rzeczy? — Bo to nie jest zwyczajny pies, tylko lubilat ze złotem medalem z wystawy psów, która się odbyła na Torwarze parę dni temu nazad. A ta świta to insze Azorki i Rozetki ze srebrnemi medalami. —No to tam może być niebezpiecznie, pogryzą się i ludzie mogą się doWisły pospychać. —Nie bój się, milicja będzie pilnować.Wkażdem razie nie pchaj się za blisko wody. Później przyjadzie Prometeusz i zapali światło. — Co to za jeden? — Nie wiem. Widocznie z elektrowni. Może sam derektor? — Dziwne jakieś nazwisko. —Pewno nie zWarszawy, tyle się różnego narodu do nasz nazjeżdżało. A mo- że pomyłka w druku, miało być Promiak Tadeusz albo coś w tem rodzaju. — Zresztą jak się zwał, tak się zwał, żeby tylko jak się należy oświetlił teren. Bo do tych pór to faktycznie ciemno na tych Wiankach jak u Murzyna za piecem o dwunastej w nocy. Dopieru na drugi dzień z gazet się człowiek dowiaduje, że się dobrze bawił i co widział na tych Wiankach. — W każdem bądź razie, Gieniuchna, na siłę się do wody nie przepychaj, bo znowuż będzie nieszczęście jak w zeszłem roku. A w zeszłem roku to było tak. Stojęliśmy z Gienią i koszykiem wałówki w niemo żebnem tłoku, na samem brzegu. Wyciągamy szyje, żeby coś zobaczyć w tych ciemnościach, bo akurat lefrektory nawalili. Tak że koniec końców zgubiłem mał- żonkie w tem całem rozgariaszu. Od razu krzyk słyszę: „Bydło, nie ludzie, zepchniecie mnie w wodę, już lecę!” — poznałem głos Gieni. Za chwile plusk się zrobił i patrzę, moja małżonka wWiśle między wiankami pływa, a obok niej nasz koszyk z wałówką. Rzecz jasna, roztrąciłem ludzi, skoczyłem do wody, podpływam po kozacku do Gieni, łapie ją za włosy, bo tak trzeba przepisowo ratować topielca, a drugą ręką raz ją w buzie, drugi raz w szczękie, żeby się nie broniła i ratonku nie utrudniała. I od razu żem zdrętwiał: włosy w ręku mnie się zostali. Gienia łysa i na dobitek zaznacza do mnie grubem głosem: „Za co mnie bijesz, łobuzie?!” Krzyk się zrobił, podpłynęli do nasz jakieś kajaki. Mnie zabrali do MO — komisariat wodny. I pokazała się taka polka. To nie była Gienia, tylko matros ze statku „Kiliński”, któren za Wandę, co nie chciała Niemca, do wody wskoczył w rudej perudze i nocnej damskiej koszuli. Tylko koszyk z wałówką był nasz, bo wpadł Gieni do Wisły, jak ją ludzie do barierki przyciśli. W komisariacie był już szwagier Piekutoszczak także samo w damskiej koszuli, bo on znowuż za niejakiego wajdelote w orszaku tatusia Wandy był zatrudnionem. A że rąbnął sobie dwa większe na rezykie, na statku Króla Kraka zaprawił harfą księciaWilhelma z klubu wioślarskiego „Grochów”, przez którego to właśnie łachudrę Wanda do Wisły skikła w celu samobójczem. Nie wytrzymał chłopina nerwowo. Nie tak łatwo być za Holoubka. Więc panie Pe, panie Prometeusz, znaczy się, więcej światła naWisłę podczas Wianków, nie mówiąc już o tem, że i na co dzień Warszawie się to przyda. Tele-Piecyk Najbardziej w telewizyjnych widowiskach bawiło mnie zawsze, jak aktor się sypnął, przejęzyczył lub niechcący zrzucił ze stolika cukiernicę czy butelkę wina. Teraz już mnie nie śmieszy. Mniej więcej od tygodnia, kiedy to sam poznałem śliską drogę telewizyjnego artysty. Mianowicie na zaproszenie łódzkiej telewizji odegrać miałem dialog z panem Piecykiem. Miało to mieć formę wywiadu dziennikarskiego na temat wprowadzenia w Łodzi sztucznych konduktorów, czyli samoobsługi autobusowej. Oczywi- ście ja byłem sobą, a Piecyka inkarnował znany aktor warszawski, Jerzy Bielenia. Muszę powiedzieć, że zrobiliśmy wszystko, by, mimo niesłychanie krótkiego terminu na przygotowanie dialogu, zapewnić sobie swobodę przed kamerami. Tekst napisany przeze mnie w ciągu dnia w ciągu nocy wykuliśmy na blachę. Zrobili- śmy kilka prób w Warszawie, przegadaliśmy jeszcze parę razy dialog w pociągu w drodze do Łodzi, budząc podejrzliwe spojrzenia współpasażerów, którzy wreszcie dla pewności co do jednego wynieśli się z przedziału. I przyjechawszy na miejsce na pierwszej próbie kamerowej przekonaliśmy się, że nie umiemy swoich ról ani w ząb. To znaczy tekst nam się „nie uleżał” — za mało było czasu. Tak przynajmniej twierdził mój partner. W telewizji sufler jest nie do pomyślenia, trzeba więc było posłużyć się ściągaczk ą. Ale gdzie ją umieścić? Na plecach każdego z nas? To może zwrócić uwag ę, dlaczego przed każdą kwestią odwracamy się do partnera tyłem. Stare szkolne sposoby notatek na mankietach także były w tym wypadku do niczego. Kamera z miejsca by je wykryła. Pozostało więc zmienić akcję ze stojącej na siedzącą i umieścić tekst na stoliku, zamaskowawszy go wazonem z kwiatami i melonikiem, który pan Piecyk po przywitaniu się ze mną miał umieścić obok kwiatów. Oczywiście nie mogło być mowy o nachalnym zrzynaniu z kartek nawet ukrytych, trzeba było to robić umiejętnie, posługując się różnymi gierkami odwracaj ącymi uwagę telewidzów. Pan Piecyk wkładał w tym celu i zdejmował swoje staroświeckie binokle lub co parę chwil skromnie spuszczał oczy. . . na stolik. Ja miałem łatwiejsze zadanie, bowiem grającWiecha, czyli dziennikarza przeprowadzaj ącego wywiad, mogłem śmiało manipulować kartkami. I to mnie wła- śnie omal nie zgubiło. Pan Teoś wymógł na mnie, bym mu zmieniał arkusze tek- stu, w miarę posuwania się akcji. W tym celu, kiedy zbliżał się do końca kartki, miał mrugać na mnie prawym okiem, że już. Ale nic z tego nie wychodziło, nie mogłem się zorientować, czy to było „to mruganie”, czy odruchowe. Ustaliliśmy, że mruganie jest do kitu i trzeba zaprowadzić inną jakąś sygnalizacj ę. Przyjęliśmy ostatecznie łapanie za kolano. Na razie szło dobrze, dwa chwyty się udały. Przy trzecim nastąpiła katastrofa — zamiast jednej zabrałem panu Piecykowi-Bieleni sprzed nosa dwie kartki. Ale doświadczony aktor nie speszył się wcale, odebrał mi jedną, mówiąc: —Pokaż pan, panieWu, coś pan tam napisał w tem wywiadzie, bo potem sam siebie w gazecie nie poznam! Jakoś dopłynęliśmy do końca, ale zszedłem z planu mokry, bo czuwając nad zmienianiem partnerowi kartek ustawicznie gubiłem swój tekst na ściągaczce i par ę razy przedłużyłem wskutek tego artystyczną pauzę. W dodatku w ostatniej chwili przed zaczęciem wydało mi się, że dostałem krzesełko z oderwanym blatem i lada moment „wygrużę się” na podłogę, podcinaj ąc nogami stolik i pana Piecyka. Byłaby to najzabawniejsza scena w dziejach polskiej telewizji. Toteż za każdym razem, gdy partner chwytał mnie za kolano, włos mi się jeżył, że zwali mnie z krzesła razem z ruchomym blatem i szeptałem bezgłośnie: nie tak mocno. Na szczęście nic się nie stało, krzesło było w porządku. Wywiad podobał się telewidzom. Ale ja od tej pory choćby nawet dekoracja przewróciła się na samego dyrektora Pańskiego albo fortepian załamał się pod opartą o niego w kuszącej pozie Kaliną Jędrusik, nie uśmiechnę się nawet. Skarz mnie Bóg! Alarm na „Batorym” Jest dziewiąty dzień podróży, a ciągle jakże żywo stoi mi przed oczami odjazd „Batorego” z Gdyni. To naprawdę wzruszające przeżycie. Tłumy odprowadzaj ących na brzegu. Plącz, powiewanie chusteczkami. Z pokładu oddalającego się coraz bardziej statku padają ostatnie, usiłujące przekrzyczeć orkiestrę słowa ludzi rozstających się na długo. — Heniu, pamiętaj o mnie. — O kim? — O mnie! — O mamie? Dobrze! — Nie o mamie, tylko o mnie! — Ogromnie? A co ogromnie? — O mnie, ty tumanie. . . — O jakiej otomanie, Zosia? — Nic, nic, idź już do domu ty głuchmanie, bo się zaziębisz — woła, połykaj ąc łzy, zażywna pani Zosia, macha długo ręką w stronę kochanego, chociaż przygłuchego męża. Obok szlocha cicho kobiecina w trzech swetrach włożonych jeden na drugi. — Mój Jasiek, mój Jasiek, co ja pocznę bez niego. Nie dali go zabrać, nie. . . ˙ Zal mi się jej zrobiło serdecznie, powiedziałem więc ciepło: — No, niech pani nie płacze, może chłopiec przyjedzie później do pani. — Jaki chłopiec, co za chłopiec? O puchowego Jaśka mnie się rozchodzi, bo ja bez niego nie usnę. Nie puścili mnie pościeli. „Z wizytą pani jedzie, to pani niepotrzebna”. A ja do cudzej się nie położę za skarby świata, zanadto obrzydliwa jestem — i szlochając gorzko, odeszła od burty. Powoli nikną za mgłą sylwetki odprowadzających, cichną ich głosy. Statek zaczyna żyć własnym życiem. Po kilku dniach wszyscy się już znają choćby z widzenia. Zawiązują się nowe serdeczne stosunki. Osobiście zaprzyjaźniłem się bardzo z niejakim panem Koralikiem, który jedzie do szwagra do Kanady. — Dwa lata trajluje mnie już szwagier, żeby przyjechać, no to jadę — mówił do mnie pan Koralik podczas spaceru po pokładzie. — A zobaczemy, czy to rzeczywi ście taka Kanada, jak on pisze. Jak mnie się nie spodoba, to wiater nazad do naszej Warszawy. Tu na tem okręcie nielicho się żyje. Koryto, owszem, smaczne. Obsługa grzeczna, żeby jeszcze nie mgliło, tobym nie narzekał. — A nie bierze pan żadnych środków uspokajających? —Owszem, raz wzięłem, ale z miejsca żem, jak to się mówi. . . zrezygnował. — To były pigułki? — Nie, cholera go wi, cukierek, nie cukierek, świeczka, nie świeczka, w sreberku. Nawet smaczny, ale łatwy do zwrotu. — Ach, to był czopek. Więc pan go użył niewłaściwie. — Możliwe, ale owszem, ulżyło mnie. — A jak pan przeżył próbny alarm? — Ten drugi już zwyczajnie, ale pierwszy dał mnie przyzwoicie w kość. — Przecież mieliśmy w ogóle jeden? — Jak kto. Ja miałem dwa. — Nie rozumiem. — To, uważasz pan, było tak. Dwa dni temu nazad słyszę w nocy dzwonek alarmowy, no to przypominam sobie leguramin, łapie z szafy ten pas ratonkowy, zakładam go sobie na brzuch i ganiam na pokład. Dwa razy żem się fatalnie wykoleił, bo troki sobie przydeptałem. Nazywa się pas, a właściwie jest to szalik, nie szalik, śliniak, nie śliniak, ponieważ go się na szyje zakłada. Dopiru, jakżem go przez głowę włożył, troki przestali mnie przeszkadzać. No to lecę na górę na punkt zborny numer 4, jak pisało w tem przepisie. Patrzę, że nikogo nie ma, sam jeden figuruje. „Dobra jest—myślę sobie—za pierwszego matrosa tu jestem na tem całem "Batorem"„. Postałem z pół godziny, dreszcze mnie złapali, bo z prędko ści spodni zapomniałem wciągnąć, widzę, że nikogo więcej nie ma. Zaczęło mnie się to nie podobać. Zleciałem nazad do kajuty, patrzę, wszyscy kimają, to i ja się położyłem. Dopiru rano się pokazało, że to nie był żaden alarm, tylko sąsiad przez ścianę budzik pomyłkowo na inną godzinę nastawił. Bał się, że się na śniadanie spóźni. Muzyka go na żarcie woła cztery razy dziennie przez szczekaczki, to jeszcze mu mało — własny system alarmowy zaprowadza łachudra i ludzi w grypę wpędza. To powinno być surowo zabronione. — Cóż pan chce, pasażerowie na „Batorym” mają pełną swobodę. To jest kawałek Polski. — Faktycznie pod Amerykie podjeżdżamy, a zdaje się człowiekowi, że na statku „Pan Tadeusz” gdzieś koło Młocin na wycieczce się znajduje. Właściwie po co było się tłuc taki kawał drogi? I na środku Atlantyku zamyśliliśmy się obaj o dalekich podwarszawskich Młocinach, Bielanach i Saskiej Kępie. „Kanady” nie ma Właściwie po opisaniu przez Zientarową, Olgierda Budrewicza i parę innych utalentowanych piór, nic tam do opisania nie zostało. Toteż jestem w prawdziwym kłopocie, za co się tu złapać. Ale coś napisać po podróży trzeba, trzeba więc znaleźć jakieś inne, specjalne na amerykańską rzeczywistość spojrzenie. Spojrzeniem tym niech będzie zatem rzut oka na te rzeczy niejakiego pana Koralika. Pan Koralik ma oczy bladobłękitne, przypominające niezabudki długo moczone w spirytusie. A poznałem się z nim na „Batorym” w drodze do Kanady. Zaprzyjaźniliśmy się nawet. Po wylądowaniu w Montrealu straciłem go jednak z oczu. Każdy z nas zajął się swoimi sprawami. Ja działalnością artystyczną w ramach programu „Szafa gra”, on utonął w ramionach oczekującej go wraz ze szwagrem siostry. Wypłynął dopiero po kilkunastu dniach w kanadyjskim mieście St. Catharines nie opodal Niagary. Przyszedł do teatru na nasze przedstawienie. Widziałem go ze sceny. Siedział w pierwszym rzędzie wśród rozradowanej publiczności z miną niezmiernie ponurą. Ożywiał się tylko, gdy padało zza rampy słowo: Warszawa, Szmulki, Kercelak, ćwiartka czy Łazienki. Wtedy bił długo i zapamiętale namiętne brawo. W przerwie odwiedził mnie za kulisami. Oczywiście, po serdecznym powitaniu, zarzuciłem go stereotypowymi pytaniami: — No i jakże się panu podoba Kanada? Co pan robi właśnie tu w St. Catharines? Jakie wrażenie zrobiła na panu Niagara? Spojrzał na mnie przeciągle i przerwał potok pytań: — Zaraz, wolnego; nie tak galopkiem, wszystko powiem, ale po kolei, za ogonkiem. Po pierwsze jakaże tu Kanada, nie ma żadnej Kanady. — Jak to nie ma? —No bo co to jest? Prowincja. Same drewniaki i od czasu do czasu Piotrków, Radom czy inny Kraków. — Jak to, nie zachwycają pana prześliczne, każdy inny, kolorowe domki jednorodzinne, rzeczywiście przeważnie drewniane, ale jakie malownicze, jak siedz ące w krajobrazie? Czy był pan w Ottawie? Jak się panu podobało piękne Toronto? — Ciut większa Częstochowa. — Pod jakim względem? — ˙ Zycia, uważasz pan, nie ma. Kanady, ruchu nie widzę.Wieczorem pusto na ulicy. W niedziele teatra i kina zamknięte, najwyżej na nieszpory możesz się pan wybrać. — Istotnie, styl życia jest tu może trochę angielski. — Właśnie, a ja z Warszawy, nie lubię takich nud. Tak się nudzę, że myślę stąd już wytykać. Nie wisz pan, którego odchodzi „Batory”? —Wiem, ale nie wierzę, żeby pan już chciał wracać. Czy zdążył się pan choć nacieszyć rodziną? — A wiesz pan, że nie zdążyłem. Oni nieczasowe, zatyrane od rana do nocy, że właściwie nie mają kiedy porozmawiać, jak się należy. Ale to nic nie szkodzi, na drugi rok oni przyjadą do mnie do Warszawy, to się nagadamy. — Więc pan mieszka w St. Catharines, co pan myśli o tym uroczym mieście w sąsiedztwie prawdziwego cudu przyrody, jakim jest Niagara? — Grójec z widokiem na wodospad ta cała Kataryna. A cudu żadnego nie widzę. Owszem, woda z góry leci, bo rzeka z garbatem dnem i nie ma inszego wyjścia, musi po kamieniach na dół ganiać. Jakby nasza Wisła pod Warszawą miała takie nierówne koryto, tyż by mogła cud przyrodniczy odstawiać. — Niewątpliwie, ale to jednak robi wstrząsające wrażenie. Czy pan zjeżdżał windą na dół, czy pan widział z bliska te szalejące, dymiące nieomal odmęty wód? — No, rzecz jasna, że byłem. Ubrali mnie w te skórzane kapotę ze starszego brata, wsadzili w za duże gumowe skoki, na łeb czepek włożyli, że wyglądałem jak subiekt z Centrali Rybnej przed świętami, zawieźli na dół i co? Przez nie oszklone okno kazali kapować na wodę. No faktycznie, wacha leci w większych ilościach człowiekowi koło twarzy i w oczy pryska. Ale co ja wachy nie widziałem? Parę tysięcy kilometrów po to musiałem jechać i na morzu z powodu mgłości, jak się to mówi. . . majaczyć? Co będziem zresztą dużo mówić. Czy właziłeś pan kiedy przed wojną pod te duże fontannę w Saskiem Ogrodzie? — Jakoś nie. — A ja, uważasz pan, owszem, na bańce, rzecz jasna, i musze panu powiedzie ć, że widok był ten sam i na miejscu, bez wyjazdu. Widząc, że nie zdołam wykrzesać z pana Koralika entuzjazmu dla Niagary, skierowałem rozmowę na wspaniałą dekorację przedświąteczną miast kanadyjskich. Istotnie, mimo że do świąt było jeszcze stosunkowo daleko, ulice mieniły się setkami cudnie iluminowanych choinek i jarzyły na całych kilometrach nieprzerwanymi girlandami różnokolorowych żarówek. —Właśnie—odrzekł na to pan Koralik—Boże Narodzenie dopieru za miesi ąc, a tu tak wygląda jak w Wilie. Za to już w trzecie święto — wszystko wont, choinki na ogień i po zabawie! Lipa nie święta! A u nasz wWarszawie wtenczas dopieru się wszystko zaczyna. święta a święta. Religijny człowiek do Trzech Króli nie ma prawa wytrzeźwieć. Tu łza zaszkliła się wyraźnie w błękitnych oczach pana Koralika. Musiałem mu przyrzec, że w wigilijny wieczór uścisnę od niegoWarszawę i złożę jej życzenia Wesołych świąt. Co niniejszym serdecznie czynię. Ameryka przez szybę Muszę się przyznać, że Amerykę widziałem właściwie tylko przez szybę samochodow ą. W ciągu czterech tygodni bowiem „przeleciałem”, jak mówią warszawscy kierowcy, dziesięć tysięcy kilometrów autem, występując po drodze w dwudziestu siedmiu miastach Kanady i Stanów. Muszę dodać, że szyba ta była w dodatku zasmarowywana na stacjach benzynowych dość brudną szmatą, dla większej przejrzystości. Toteż został mi w pamięci jak gdyby lekko przydymiony obraz wspaniałych autostrad, prześlicznych wygodnych moteli, świetnie zaopatrzonych bajkowych tawern przydrożnych, gdzie można doskonale pośpiesznie przetrącić coś w podróży. Wysiadałem z auta przeciętnie raz na dobę, ale przeważne wprost na scenę teatru. Teatry były różne. W większości nowoczesne, wygodnie urządzone, ale były też i trochę inne. Niektóre mnie osobiście nie dogadzały, gdyż nie lubię się przebierać z podróżnego ubrania w strój wieczorowy na schodach. Dlatego że spinki gubię i plecy o ścianę mi się wycierają. Tu muszę wyjaśnić, że obok świetnie wyposażonych, istnieją tam też sceny nie mające tak zwanego zaplecza dla występujących. Za kulisami są tylko po obydwu stronach schodki, zresztą bardzo starannie wyfroterowane. Nawet zbyt starannie — utrzymać się nie można. Dwa razy się nie utrzymałem. Ale za to publiczność znakomita. Przyjmowała nas bardzo ciepło. Byliśmy oczarowani serdecznością. No i te bankiety po każdym prawie przedstawieniu. Z wzruszającym bigosem i budzącą tęsknotę za krajem białą kiełbasą. Bankiety znakomicie skracały czas, a rankiem przeważnie jechało się dalej. Nic zatem dziwnego, że obraz Ameryki nie rysuje mi się w pamięci specjalnie wyraźnie. Ale są wyjątki. Na przykład w Nowym Jorku byłem cały tydzień i żywo widzę go przed oczami, zwłaszcza że zwiedzałem to kolosalne miasto razem z panem Koralikiem, warszawskim rodakiem, poznanym na „Batorym”. Pan Koralik przyjechał z wizytą do szwagra, ale spędzał czas przeważnie ze mną.Wzajemnie zresztą przypadliśmy sobie do serca.WNowym Jorku zjawił się już pierwszego dnia, jak zawsze z niezbyt zachwyconą miną. — Jak widzę, Nowy Jork nie zaimponował panu zbytnio —zagaiłem. —No owszem, niewąskie miasteczko. Ale żeby tak specjalnie oko miało mnie roztworzyć, to znowuż dlaczego. Osobiście tyż nie ze wsi jestem. W ogólności taka większa Łódź, z pałacamy kultury na każdem kroku. Zresztą nie będziem teraz za dużo romansować, bo głodny jestem jak nieszczęście i chciałbym teraz coś wkorycić, jak to mówią. — To się świetnie składa, bo ja właśnie wybieram się na kolację. — Tylko nie zaprowadź mnie pan czasem do aptecznego składu na kiełbasę z trocin. — Mówiąc to pan Koralik miał na myśli popularne drogerie, w których można tu dostać różne dania barowe ze słynnymi „gorącymi psami”, czyli jarzynowo- mięsnymi kiełbaskami na czele. — Ach nie, pójdziemy do świetnej włoskiej „śpiewającej” restauracji. Lokal ten, pod firmą „Bianchi and Margherita”, odznacza się taką niezwykłością, że cały personel złożony jest ze śpiewaków operowych, którzy podczas obsługi gości wykonują arie z różnych oper. Kelner biegnąc przez salę ze „spaghetti al pomidoro” wyciąga pełnym głosem partię toreadora. Właścicielka, podobno niegdyś wielka artystka operowa Margherita, partnerka Carusa, doglądając służby śpiewa jedną po drugiej arie z „Carmen”, barman, potrząsając maszyną do cocktailów, za szynkwasem śpiewa „ śmiej się, pajacu”. . . ´ Spiewa oczywiście szatniarz i kucharz, wyskakujący co chwila na salę z dymiącą patelnią. Pan Koralik słuchał i patrzył na to wszystko przez czas dłuższy, wreszcie zauwa żył: —Wiesz pan, nie lubię, jak mnie ktoś w bepsztyk dmucha, nawet przy pomocy niejakiego Moniuszki. Od „Szumią jodły na gór szczycie” kartofelki gościowi stygną. W Warszawie by się to nie przyjęło. Opera dobra jest przed jedzeniem albo po kolacji, ale razem — odpada. O wiele jeszcze babcia wyskoczy z damskiej toalety i zaiwani „Wesołą wdówkie”, urywam się. Za duży szum, za duży krzyk do makaranu z pomidoramy. Fiksum dyrdum można dostać. — No to może zmienimy lokal. Pójdziemy do baru byłego bokserskiego mistrza świata Jacka Dempseya. Wisi tam wielki plakat z napisem: „Jeżeli nie jesteś zadowolony z kelnera, wskaż go mnie. Jack Dempsey”. Pan Koralik pokiwał głową z uznaniem: —O, to tam musi być obsługa w deseczkie.WWarszawie by się nam przydało, żeby tak Kolkie, Franka Szymure czy Komude porobić kierownikami różnych restauracji. — No, nie tylko restauracjom wyszliby czasem na dobre tacy kierownicy. — Rzecz jasna, ale cóż, bokserów by nie starczyło. Wielki majdaniarz Zielona „Warszawa” z czerwonym pasem zatrzymała się przy budce „Ruchu”. Młodzi ludzie w beretach zaczęli z niej wynosić brzuchate paczki gazet i tygodników. Przed „Ruchem” natomiast utworzyła się kolejka, stanąłem i ja cierpliwie czekając na „Przekrój”. Po chwili usłyszałem za sobą cierpki baryton, o lekko monopolowym zabarwieniu: — Jeronia losu, jak pragnę zdrowia. Kalikatura majdanu, niech ja skonam. Parzęczew, nie stolica, taka jego w te i nazad! Obejrzałem się. Za mną stał starszy pan o zamglonym spojrzeniu bladobłękitnych oczu, umieszczonych po obu stronach pięknie rozwiniętego organu powonienia, którego barwa przypominała dojrzały pomidor. — Krupnikiem na żeberkach w taniej kuchni możem w ten deseń handlować, a nie artykułem prasowem — mówił dalej mój sąsiad zsunąwszy nieco z czoła sfatygowaną cyklistówkę. —Dawniej jak numer wychodził na miasto, było go widać i słychać. Jak majdaniarze wyskoczyli z redakcji na „kogutach” z towarem na plecach, było się na co popatrzyć i czego posłuchać. . . Na rogach chłopaki czekają przy swoich rewirach. A ja tylko pedały przyduszam, żeby prędzej ich obskoczyć. — To pan pracował w tej branży? — Jasne. Spytaj się, kogo pan chcesz, o Kazka Zeppelina, a każden pana pojenformuje. — Pan się nazywa Zeppelin? — Nie, pseudonim taki miałem, bo największy majdan zawsze targałem na plecach. Spytaj pan się Borsuka. . . — Kto to taki? — Biuro miał majdaniarskie. To było życie. Podjeżdżam do rogu, koguta na kocie łby i dziele numer między redaktorów, temu sto, temu dwieście, temu pięćdziesi ąt, bo nowy, gówniarz, i jazda dalej, i zapych. Kurierarze z krzykiem rzucają się na tramwaje, na ludzi, na cukiernie. Jeżeli nie ma żadnego szlagiera, to krzyczą: „Zamordowanie muchy na ścianie”. „Zawieszenie broni na ulicy Wroniej” albo „Zabicie raka przez Felka choj- raka”. To był cug, to był rejwoch, to była graczka. A dzisiaj co? Podjadą cichcem pod budkie, jak głuchonieme, wygrużą majdan i chodu dalej. Pączki można w ten deseń rozwozić albo garaletke z nóżek, ale nie tak zwane duchowe menu. Serce się człowiekowi kraje, jak się na to patrzy. — Cóż pan chce, inne czasy, inne oblicze miasta, gazeciarze musieli zejść z ulic. Ale przyzna pan chyba, że „Łącznoś ć” równie sprawnie obsługuje prasę, jak dawniej majdaniarze. —Czego? Sprawnie? Tak samo?Wjaki sposób? My w pół godziny obskoczyli śmy całą Warszawę. śródmieście, Zalibórz, Mokotów w jednej godzinie mieli „Dobry Wieczór” w ręku. A dzisiaj do czwartej nieraz czeka się na „Expressiaka” na Bazarze Różyckiego. Ale nie może być inaczej, jak dziesięć srok chce się za ogon trzymać. Gazety wozi „Łącznoś ć”, listy ze skrzynek wyjma „Łącznoś ć”, pocztę przerzuca po całej Polsce „Łącznoś ć”, a także samo paczki, radio, telewizje obsługuje „Łącznoś ć”. Nawet łebki wozi „Łącznoś ć”. Ale nie radzę panu tego próbować, bo pan się natniesz tak jak ja. Uważasz pan, to było tak, śpieszyłem się do Garwolina do szwagra na wesele. Myślę sobie: samochodem będzie prędzej, stanęłem sobie na grochowskiej rogatce i stoję. Patrzę, leci „Łącznoś ć”. — Gdzie pan lecisz? — Do Puław. — To podrzuć mnie pan do Garwolina. Wsadził mnie do środka między jakieś paczki i jadziem. Ale słyszę, że w tych paczkach coś cholernie szumi, pytam się tego szoferaka: co pan wieziesz w tych pudełkach? — Pszczoły. — Jak to pszczoły? —No zwyczajnie, pszczół pan nie widziałeśczy jak? Do pasieki ich wieze na letnie mieszkanie. Klient zażądał, to się wiezie. Myślę sobie, jakby tak te pszczoły wyleźli z tych pudełek, toby mnie dali ładny popęd. W podróży każden zdenerwowany, to cóż dopieru pszczoła. Więc siedzę spokojnie, żeby nie naruszyć jakiego pakonku. I przypominam sobie, że parę dni temu nazad czytałem w gazecie, że gdzieś w Lubelskiem pszczoły konia zagryźli. Tak siedzę, myślę o tem koniu, pszczoły brzęczą i od razu widzę, że w jednem pudełku, w samym rogu dziura i coś się w niej rusza. Pszczoły wyłażą! Jak nie bryknę z tej „Łączności” na środku drogi, to aż się za mną zadymiło. Dziesięć kilometry piechotą potem do szwagra zasuwałem, przyszłem zmęczony, ale nie spuchnięty. Tak, tak, panie szanowny, nawet na łebki się ta „Łącznoś ć” nie nadaje. — Dyrekcja jest tego samego zdania. I zabieranie łebków stanowi oddolną inicjatywę kierowców. Ale nie ma pan racji, że „Łącznoś ć” ponosi wyłączną win ę późnego nieraz dostarczania prasy, przeważnie wynika to wskutek zahamowań w pracy redakcji, drukarni lub rozdzielni. Na to i pan na swoim kogucie, ze swoją armią małych redaktorów, nic by nie poradził. Zresztą czasy kogutów i gazeciarzy czepiających się tramwajów minęły bezpowrotnie. Wielki majdaniarz — „Łącznoś ć”, już dziesięć lat pełni swoje funkcje, obchodzi w tym roku mały jubileusz i wszystko przemawia za tym, że coraz bardziej będziemy z niego zadowoleni.— Możliwe, panie szanowny, ale widoczku, jak numer wychodził na miasto—szkoda. Szum, kram, raban, publika, a ja byłem pierwszy kozak na tej przedwojennej warszawskiej ulicy. Spytaj się pan Borsuka. Właściciel ulicy — Panie Teosiu, serdecznie gratuluję. Podobno jedna z nowych ulic tu, na Targówku, została nazwana pańskim imieniem. Ulica Teofila Piecyka. To wielki zaszczyt i wyróżnienie pańskich cnót, jako starego warszawiaka.—Tymi słowami zacząłem wywiad ze sławnym człowiekiem w jego siedzibie na wyżej wymienionym przedmieściu Warszawy. Pan Teoś uśmiechnął się z zażenowaniem i odrzekł skromnie: —Faktycznie zaszczyt jest niemożebny i także samo wyróżnienie, nie można powiedzieć. Zostałem się właścicielem ulicy, ale właśnie zamiarowałem się pana zapytać, czy nie można by jej zamienić? — Na jakąś inną? —Nie, na pokój z kuchnią, z wygodamy, w nowem budownictwie. Bo jak pan widzi, mieszkam w drewniaku, a wygody są w drugiem końcu podwórka. — Jestem przekonany, że dostanie pan lepsze mieszkanie, a pański drewniak zostanie rozebrany. Nie będzie pan czekał zbyt długo, przecież tyle buduje się nowych domów sposobem przyśpieszonym, z gotowych elementów, zwłaszcza tu, na prawym brzegu Wisły. — Właśnie boje się, uważasz pan, tych alimentów. Bo o mech w Warszawie ciężko. — A na cóż tu mech? —Jak to na co? Do obtykania dziur w tych alimentach, bo deszcz przez ściany zacina. Ale jak się te mieszkania dobrze mchem zabezpieczy i obklei gazetamy— sucho i ciepło jak w uchu.Wprzeciwnem razie pod parasolem trzeba na tapczanie siedzieć i podejrzliwie się wygląda. Wariat, nie wariat?. . . — Tak, owszem, słyszałem, że było parę wypadków nie dość szczelnego dopasowania prefabrykowanych ścian, ale to się już nie powtórzy. — Daj nam, Boże, w każdem bądź razie chwilowo spółdzielnia „Las” powinna zaopatrzyć handel w mech, żeby ludność nie potrzebowała po niego jeździć osobiście na Mazury. Ale najlepiej by było, jakby mnie dali mieszkanie w takiem budenku, co to się nazywa minister-dom czy jakoś tam. Co parę lat jeden taki budują, a inżynierzy nagrody za to dostają i wycieczki przyjeżdżają go zwiedzać jako budowlane rzadkość. — Ma pan na myśli tak zwany „Mister dom”, gmach bez usterek. — Rzecz jasna. Cud dwudziestego pierwszego wieku. Dom nowy, a tynk nie oblata, dom nowy, a dachy nie przeciekają, ściany się nie rysują. Dom świeżo postawiony, a futryny nie spaczone i drzwi się zamykają. Dwa już mamy takie budenki w Warszawie, pierwszy troszkie się już opatrzył i zaczyna podobnież letko felerować, ale drugi za to cacko. —Będzie ich coraz więcej i coraz lepszych i serdecznie panu życzę, żeby pan .dostał mieszkanie w takim domu, właśnie na ulicy Piecyka. — Wezmę i gdzie indziej, bo tam, uważasz pan, na razie krowy się jeszcze pasą. Mleko tyż zresztą potrzebne. — Przy warszawskim tempie zabudowy ani się pan obejrzy, jak stanie tam cała ulica. A teraz jeszcze parę pytań w stylu przyjętym w „Kulisach”. — Jaki jest pański ulubiony kolor? — Czerwony. Na przykład stuzłotówka. Chociaż może być i zielony — dwa razy po pięćdziesiąt. — Ulubieni malarze? — Popiołek, Gruszka i bracia Boratyńszczaki. — Nie słyszałem o takich plastykach. — Bo to tutejsze. Na mieście rzadko malują. Oliwy straszne, jak to plastycy, ale jak położą kolorek, czy to będzie frez, czy perłowy — ściana stoi, szkoda mrugać. — Miałem co prawda na myśli obrazy. . . — Lanszaftów żona nie lubi, bo pluskwy się za niemi trzymają. — A pańskie hobby? — Nie mam żadnych chodów. Przed wojną owszem, jak szwagier pracował w gabinecie ministra. — Ho, ho, w jakim charakterze? — Jako tapeciarz, tylko że za krótko, bo remonta nie trwali tak jak dzisiej, parę lat. Ale przez jakiś czas te chody byli i załatwiło się coś niecoś dla siebie i dla sąsiadów pod względem umorzenia odsiadki. — Drobne nieporozumienie. Hobby to specjalne zamiłowania. Jeden lubi gotowa ć, drugi rysuje koty lub lewe nogi, ktoś inny znowu oddaje się filumenistyce. — To znaczy, że co? — Zbiera pudełka od zapałek. — Puste? — Oczywiście. — Nie, pod tem względem czuje się dobrze i nic mnie nie dokucza. ˙ Zadnego „kota” ani chopsa nie mam. — A czego życzyłby pan sobie „pod choinkę”? — ˙ Zeby na tej mojej ulicy światło założyć, bo często gięsto wieczoramy tamt ędy przechodzę i nieładnie by było, jakby na ulicy Teofila Piecyka Teofilowi Piecykowi zdjęli jesionkie albo kazali z kamaszy wysiadać. Koleżka mieszka w drapaczu —Drugiemu człowiekowi to w żaden żywy sposób pan nie dogodzisz. ˙ Zebyś pan miodem smarował i kryształem posypywał, on stale i wciąż swoje i swoje. Narzeka i narzeka. Tak samo z temi nowemi lokatoramy tych naszych warszawskich drapaczy chmur. Tu w tem, na przykład, mieszka mój a la kolega, niejaki Fijołek. O. . . tam wysoko, na jaskółce, na dziesiątem piętrze. Tu pan Piecyk końcem swej pamiątkowej bambusowej laski wskazał na ostatnie piętro pięknego wieżowca, przed którym zatrzymaliśmy się zwiedzając nowe budownictwo jego „rodowitej” dzielnicy, Pragi. — Widzisz pan, to jego desusy Wiszą na balkonie, bo gór na bieliznę w tych nowych budenkach się nie przewiduje, tylko suszarnie w piwnicy. Ale żaden leguralny warszawiak dużego prania ani nawet przepierki w piwnicy suszyć nie będzie. To jakoś niehonorowo, uważasz pan. Z tem Fijołek ma troszkie racji, że grymasi. Ale on na wszystko nosem kręci. Na przykład za wysoko mu. Faktycznie ma chłopina garbate szczęście. Na starem mieszkaniu w Grochowie, Rybna 4, zamieszkiwał w suterynie, a tu dostał nowy lokal, to od razu na dziesiątym piętrze. Za trudno mu się przyzwyczaić, za bardzo mu się stopa podniosła. Ale za to jaki ma widok, jakie powietrze, no i dwa pokoje z kuchnią, a tam miał jedną ciasną dziurę. I pomimo tego krzywi się, że nie może widoków podziwiać, bo zadyszka i kolka w boku mu przeszkadzają. — Nie rozumiem, jaki to ma związek jedno z drugim? Może pański kolega choruje na strach przestrzeni? — Jaki tam strach, balkon ma barierkie. Zwyczajnie męczy się człowiek. — Czym? — Spróbuj pan wmeldować się na dziesiąte piętro, to zobaczem, czy kolka pana szanownego nie zeprze, czy będziesz pan miał chęć podziwiać widoki Warszawy z lotu ptaka. — Jak to wmeldować się? Piechotą? To tu nie ma wind? — Owszem, są, ale niecodziennie, tak więcej rzadko, często gięsto zepsute i wtenczas koleżka zapycha na tego swojego drapacza pieszkom. Z drugiej znowu ż strony przez windę z teściową się poróżnił. Jako kobieta starszej daty, za cholerę nie wsiądzie do tego urządzenia, obawia się, że spotka ją coś złego. I faktycznie jak raz wsiadła — obojczyk sobie złamała. — Niemożliwe. A co się stało, winda nagle ruszyła? — Nie, tylko Fijołek na siłę chciał mamusie żony do windy przyzwyczaić. Cała rodzina ją wpychała, aż koniec końców złamali jej w drzwiach obojczyk. ślub złożyła w kościele, że więcej nie wsiądzie. — Więc jak to, w ogóle nie wychodzi z domu? —Raz na miesiąc i wtenczas jest trzy dni w drodze na górę. Nocuje na trzecim i na siódmym piętrze, u znajomych, także samo z ulicy Rybnej. Ale najwięcej narzeka Fijołek na katar. — Czyżby na tej wysokości było znacznie zimniej? — Broń Boże, rozchodzi się o to, że zaczem się na wysokości znajdzie, woda w butach mu chlupie. — Jaka woda? Skąd? — Z kubełka. — Panie Teosiu, niech pan mówi jaśniej. —No chiba po polsku się wyrażam? Z kubełka woda mu się w kamasze nalewa. Zaczem na te swoje dziesiąte piętro dwa wiadra wody wtarga, pływa w butach. — Ja naprawdę nie rozumiem. Jak to, więc tam nie ma kranów? — Owszem, krany są i woda się czasem pokazuje, ale przeważnie w nocy. Najczęściej dociera tylko do czwartego piętra, a czasem niżej. Wtenczas Fijołek chodzi zakatarzony i dreszcze niem trzęsą. Ale po mojemu też nie ma racji bytu zanadto przeciwko temu drapaczowi bluźnić, bo na Rybnej także samo wody nie miał i musiał ją nosić z podwórka. A jak taki delekatny francuski piesek, to niech nosi dwie pary wełnianych skarpetek i aspirynę na noc rąbie. Dom jest dobry, i sam osobiście będę głosował na niego w tem całem konkursie na „Magistra Warszawy 1962”. Trzymasz pan ze mną? — No owszem, ale chyba po wprowadzeniu tych paru drobnych poprawek. — Jakich poprawek? — No, z tą windą i wodą. . . — Panie szanowny, nie możem za dużo wymagać. I architektura żeby była, i balkony malowane w kostkie, i tynk żeby nie odlatał, i windy żeby chodzili, i woda na każde żądanie. . . Czy trafonkiem w głowach by się nam nie poprzewracało? Gadaj do automatu A to, proszę ja kogo, na fest ta grypa się za nasz wzięła. Wszyscy chorują, tramwajarze, szkolna młodzież, nawet podobnież aptekarze i doktorzy, tylko my z Gienią się nie dajem. U znajomych po dwie, trzy osoby w łóżku leżą, a my chodziem jak w zegarku, Gienia tylko większej buzi dostała i upolitycznia mnie co dzień tam i nazad, taka ważna, że grypa nie ma do niej przystępu. Właściwie to przykro mnie było trochę tak się z całego narodu wyróżniać. Solidarno ść to gront. Doszło do tego, że znajomem na oczy wstydziłem się pokazać. Byle lebiega jemponował mnie na mieście, że trzydzieści dziewięć stopni z kreskamy posiadał, jego żona przeszło czterdzieści, a ja nie mogłem nawet do trzydziestu siedmiu dociągnąć. Aż nareszcie jednego dnia budzę się i czuje, że wszystkie kości zaczynają mnie łamać. „Dobra nasza — myślę sobie — nareszcie przestanę się ze wstydu palić” — i zaznaczam do Gieni: — ˙ Zono kochająca, ugotuj mnie dwa jajka na miętko, kwiaty postaw przy łóżku i w ogóle się cicho zachowuj, bo chory jest w domu. Ona kwiatów mnie co prawda nie postawiła, ale skoczyła do apteki po termometr, bo nasz nawalił i dwanaście stopni mrozu pod pachą mnie wykazywał. Ale się pokazało, że apteki nie posiadają takich wynalazków. Prowizor powiedział, że już w ogóle zapomniał, jak termometr wygląda. A nasza młodzież zna go tylko z opowiadań babuni. No to poleciała Gieniuchna do Delikatesów, ale tam na grypę mieli tylko spirytus. Nawet miałem żal do niej, że nie wzięła. Ktoś jej doradził, żeby się dowiedziała gdzie w księgarni, bo może być teraz zmiana. Skoro jeżeli klozetowy papier, któren dawniej w aptecznych składach się kupowało, teraz obecnie Dom Książki trzyma, to może także samo rozprowadza i termometry. Ale nie rozprowadzał. Wróciła się Gieniuchna do domu i zaczęła strasznie cholerować przeciwko naszemu przemysłowi, że termometrów nie potrafi dla zagrypionej ludności przygotowi ć. Zresztą co tam o termometrach wspominać, zwyczajnych spodków w dalszem ciągu dostać nie można i temuż podobnież. — Gieniuchna — mówię jej na to — przestań bluźnić i lepiej gazetę sobie przeczytaj, to się przekonasz, jakie na Targach Lipskich furorę zrobili polskie maszyny. Na przykład został się u nasz wyprodukowany automat, z którego za naciśnięciem guziczka wyskakują najrozmaitsze towary z nylonu i innych sztucznych artykułów. Cały świat się podobnież tem automatem zainteresował. Angliki, Niemcy, Szwajcarzy w ogonku stoją po niego. To ty masz życzenie, żeby przemysł zagranicznych klientów rzucił i twojem głupiem termometrem się zajął albo spodki zaczął wytwarzać, boś ty wszystkie wytłukła. Logiki troszkie trzeba posiada ć. Wprost nam nie wypada takich nieważnych towarów wytwarzać. Jeżeli się rozchodzi o spodki, to najwyżej możem robić latające dla jednorodzinnych wycieczek udających się na Księżyc. Termometr jeszcze nikogo nie wyleczył. Dobrze jest czasem nawet nie wiedzie ć, że ma się takie duże gorączkie, mniejszego mojra się odczuwa. I faktycznie grypa sama mnie jakoś przeszła, a w Lipsku złoty medal za rzadki automat zahaczem na mur-beton. A możliwe, że w przyszłości i dla Gieni maszynę wynajdziem do tych termometrów i spodków. Zresztą może już obecnie automat zajmuje się ich produkcją i nie wie, że ludność ma tego grubo za mało. Gadaj do automatu. Lilia Wenecja Do znakomicie przewietrzanych autokarów „teatralnych”, odwożących widzów z Teatru Polskiego do różnych dzielnic Warszawy, wsiada się po sosnowej drabinie. Tej okoliczności zawdzięczam znajomość z panem Euzebiuszem Krówką i przekazaną mi garść jego ciekawych wrażeń z przedstawienia „Lilii Wenedy”. Zaczęło się od tego, że kiedy wspinałem się rozważnie po rzeczonej drabinie do autokaru, ktoś trącił mnie w nogę i rzekł: — No, właź pan żywo pod blandekie, bo mróz jak wielkie nieszczęście. Co pan mendel jajek masz po kieszeniach, że się pan tak guzdrzesz? Obejrzałem się i sfrunąłem w ramiona indagatora, gdyż drabinę w tej chwili szarpnął z boku jakiś inny śpieszący do domu teatroman. Po krótkiej wymianie wzajemnych przeproszeń pan Krówka przedstawił mi się, wspólnymi siłami wdarliśmy się do samochodu i wkrótce dla zabicia czasu rozpoczęliśmy pogawędkę o teatrze. — Jakże się panu podobało? — Owszem, na sali ciepło i odnowione, faktycznie, wszystko formalnie. — Ależ, panie, ja mówię o tym, co się działo na scenie. — Jeżeli o tem, to nerw publiki się nie szanuje. Przez trzy godziny nagła krew człowieka zalewa, jak się patrzy, co się tam wyprawia. O co oni tam te wojnę prowadzili? O muzyczny instrument, o staroświeckie bałabajkie tyle trupa nakładli? A wszystko przez dwie cholery baby: starsze córkie jednego króla i żonę drugiego. Po mojemu król czy prezydent powinien do śmierci w kawalerskiem stanie się znajdować. — Tyż by nic nie pomogło. Weź pan takiego Hitlera, kawaler, a jak na świecie zamieszał — wtrącił swoje zdanie w tym miejscu przysłuchujący się naszej rozmowie konduktor. —Bo nietronkowy—bronił swej tezy pan Krówka—marchiew surowe wtrajał i wodą popijał. Zresztą teraz się pokazało, że miał kochankie, która go napuszczała na całe Europę. —Ale pies z niem tańcował i z tem Hitlerem, zaznacz pan lepiej parę słów na konto tej wojny w teatrze o te bałabajkie, boś mnie pan zaciekawił, a kurs dopiero się zaczai, do Targowej mam parę minut czasu i mogie posłuchać. —To, uważasz pan, było tak. Jeden król, wdowiec z czworgiem dzieci, pasjamy lubiał muzykie. Nie tylko że rżnięte orkiestrę trzymał, ale sam za kapelmajstra był i na bałabajce nie najgorzej podgrywał. Ta bałabajka podobnież miała być srebrna. — Ależ, panie, to była harfa! — usiłowałem sprostować. —Wszystko jedno, jak się zwała—dosyć na tem, że palcamy się przebierało. No i, uważasz pan, dowiedziała się o tem żona tego drugiego króla, zakapior baba, podstawna, otczajna, i tak zaczęła swojego męża szpontować, tak oliwy do ognia dolewać, że dał się koniec końców zbajerować i wojnę temu myzykantowi wymówił. Rzecz jasna, że dał mu ciężkie knoty, bo sołdatów miał z pikamy i pałaszamy, a tamten drugi bez wojska, tylko na czele orkiestry się bronił. I żebyś pan widział te orkiestrę — siedmiu dziadów w komżach, z temy. . . harfamy. Nic dziwnego, że muzykant razem z tą swoją harfą do niewoli się dostał i wtenczas się pokazało, jakie dzieci bywają. Młodsza córka, ta właśnie Lilia Wenecja, dobry dzieciak, w nocnej koszuli przyleciała do pałatki tego drugiego króla za tatusiem prosić. A starsza, Rózia, kawał cholery, jak ojciec z obozu bez harfy wrócił, bo mu ta szantrapa królowa ją zaszabrowała, zaczem się cieszyć, że tatuśjest, niemożebnie sztorcować go zaczęła i nazad wysyłać, żeby instrument przytargał albo się jej na oczy nie pokazywał. — Co pan mówisz? To faktycznie zgaga. — I o co? O głupie harfę! To co by ona zrobiła bywszy na mojem miejscu, jak mnie szwagier sześciolampowe radio z siódmą prostowniczą przepił? Zabić go miałem? Powiedziałem: „Trudno, rodzina miała, rodzina przepiła”. — Każden by tak samo postąpił. — A ta wydra Rozalia nie. . . i gadaj pan z nią! Tylko wejść na scenę, za kok złapać. . . — Daj pan spokój, przecież to wszystko artyści — do pucu tylko tak odgrywaj ą. —No, faktycznie, ale nerwy się z tem nie liczą. A w ogólności z tem graniem tyż jest granda i puszczanie roboty na fuchę. Weź pan na przykład takie rzecz: ta wredna królowa, zaczem wypuściła z niewoli tego muzykanta, za włosy na chojaku kazała go powiesić i zaznaczyła, że w tem przypadku przepustkie do domu może mu wydać, o wiele jego rodowity syn tak rzuci toporem, że go od gałęzi odetnie. Kiedyś, jeszcze przed tamtą wojną, widziałem w cyrku Cynzelego kowboja, któren swojej narzeczonej jabłko papierówkie na głowie położył i jak strzelił z dubeltówki, to z jabłka tylko pestki się posypali, a narzeczona cała stoi i tylko perskie oko do frajerów w lożach zasuwa. Myślałem, że tu będzie tak samo. A wiesz pan, jak było? Ten syn z bliźniaków — co imiona do śmiechu mieli: Lelum i Polelum — na jury, niby tyż to tem toporem się zamierza, ważne miny robi i pomalutku, pomalutku, lelum-polelum chodu za firankie. Niby tyż tam będzie rzucał. Taką sztukie to każden odegrać potrafi. To nie jest granda? — Jest. Ale licz się pan z tem, że wojna była, artyści dla szkopów nie chcieli przedstawiać i za kielnerów się zatrudniali, to i z drygu wyszli. Chciałbyś pan, żeby starszego koleżkie skaleczył i do mamra się dostał? Jak już mamy fest budenek teatralny w Warszawie, że podobnież nawet ładniejszy jak przed wojną, to i oni po trochu do swojego fachu się włożą i kowboj za frajera dla nich będzie. Na razie musiem być cierpliwi. No, a jak się skończyło? —Fatalnie, ogólna gimza—same nieboszczyki, tylko na Rozalie śmierci nie ma. Ale za dużo byłoby detalicznie opowiadać. Wybierz się pan z żoną. Nerwy nerwamy, ale warto. — Wiadomo, że się wybiere. Warszawski rodak jestem z dziada pradziada. * * * „Lilia Weneda” Juliusza Słowackiego. Teatr Polski, Warszawa, 1946 r. * * * Tak, pamiętam doskonale tą „Lilię Weneda” wystawioną na otwarcie odbudowanego Teatru Polskiego w powstającej z gruzów Warszawie. Wracało się z teatrów ciężarowymi budami, grającymi rolę autobusów miejskich. Oczekiwały na gości pod teatrami, gdyż inaczej rzadko kto ryzykowałby powrót do domu przez czarne wypalone wąwozy ruin. Dzięki ciężarówkom „Lilia Weneda” szła kompletami. . . Dzięki nim powstała pierwsza moja wyżej przytoczona teatralna „recenzja”, pierwsze moje powojenne ksiuty z Melpomeną. Bawili się nią szczególnie aktorzy, wykonawcyWenedy. Osterwa grający jedną z głównych ról, a zarazem reżyser przedstawienia, po spontanicznych brawach, kiedy aktorzy wychodzili przed kurtynę się kłaniać, mawiał półgłosem do kolegów: — No, doś ć tego, chodu, panowie, za firankie. Elżbieta Barszczewska, kreująca Lilię Wenedę w długiej białej szacie, była nazywana za kulisami dobrym dzieciakiem w nocnej koszuli. ˙ Ze znakomitą Leokadi ę Pancewiczową w związku z interpretowaną przez nią Różą Weneda nazywano „Rożka Zakapior”, serdecznie ją na tym miejscu przepraszam. Hotello Pan Piecyk jest zapalonym teatromanem. Wiedziałem o tym od dawna, toteż spotkawszy go w bufecie na „Ladacznicy z zasadami”, przywitałem bez zdziwienia szablonowym pytaniem: — Jak się panu podoba ta sztuka? — Murzyni modne! — odrzekł pan Teoś zaciągając się papierosem. — Co? — Nic, mówię, że Murzyni w obecnem czasie w modzie. Do jakiego teatru się pan nie wybierzesz, dwóch, trzech ich przedstawia, a już najmarniej jeden. Podobnież artyści, co ich podgrywają, nie myją się z czarnej farby już po par ę miesięcy — nie opłaci się jem, bo wiedzą, że w następnej sztuce znowuż za Murzynów będą. ˙ Zony jem w domu raban podnoszą, do pościeli nie chcą puszcza ć, ale żaden się nie myje. Bo faktycznie za dużo by mieli roboty szorować się i znowuż mazać. A tak wsadzi jeden, drugi łeb w piec, sadzamy się przypudruje i gotów na scenę. I to nie tylko w Warszawie, na prowincji masz pan to samo. Parę dni temu nazad byłem interesownie w mieście Łodzi. Koleżka wyciągnął mnie do teatru, troszkieśmy się spóźnili, weszliśmy na salę po ciemku. Blandeka już była podniesiona, rozglądam się po scenie, patrzę — jest Murzyn! Jeden, ale za to grubszy, w starszem wieku i jak się pokazało później, gienierał! Stał na środku i mowę zawalał, insze artyści za książy byli poprzebierane, a jeden na biało za Ojca świętego. Rozchodziło się o to, że Turki wojnę jem wypowiedzieli, a że duchowieństwu nie wypada się naparzać, wynajęli księża tego Murzyna, żeby się za nich z Turkamy obleciał. A nazywał się on, uważasz pan, Hotello, dlatego że Murzyni w hotelach najcz ęściej służą za dzwońców, czyli szwajcarów. — Ależ, panie Teosiu, nie Hotello, tylko Otello nazywał się Szekspirowski bohater, którego pan widział, i nie żadne duchowieństwo to było, tylko wenecki senat z ubranym na biało dożą. — Możliwe, ale tu nie o to się rozchodzi, tylko o to, że cham. — Kto? — No, ten Murzyn. Tak nasz z koleżką zgniewał, żeśmy chcieli się do niego podnieść i na scenę wejś ć, towarzyskiego alibi go nauczyć. Jego szczęście, że na galerii siedzieliśmy, bo przypuszczam, że derekcja musiałaby publice pieniądze za bileta zwrócić, jakby główny artysta w szpitalu się znajdował, ale o tem potem. Dosyć na tem, że ten ów Murzyn mówi: „Owszem, proszę duchownych osób, mogie knoty Turkom spuścić, ale pod waronkiem, że katolickie kobietę pod tytułem Desdymona za małżonkie mnie dacie”. „Owszem, proszę bardzo—mówiom księża—załatwione”—i dali jem ślub. Ale nadleciał ojciec tej kobiety i mówi, że mowy o tem być nie może, boby się nie mógł z czarnem zięciem w towarzystwie pokazać. Ale ponieważ że ona się zgadzała, Murzyn zaczął się do teścia stawiać. „Odskocz, tatuś, od nowożeńców” bo będzie niedobrze. Widziałem metrykie — Desdymona jest pełnoletnia i pozwoleństwa rodziców nie potrzebuje. Chodź, Mondzia, do domu noc poślubne uskuteczniać!” I poszli. Pokazało się potem, że stary Desdymony miał rację. Murzyn okazał się skończonem żłobem i niemożebny w pożyciu. Tak się złożyło, że sąsiadka, cholera, ukradła Murynowej chustkie do nosa, którą on jej dał w prezencie. . . Co ten lebiega o te chustkie za grandy toczył, to pan pojęcia nie masz. Trzy godziny nas wszystkich męczył, a najwięcej żonę. Na wojnę nie chciał jechać, tylko tam i nazad ganiał i „gdzie chustka” się ciągle pytał. ˙ Zona szuka wszędzie, nie może znaleźć, to koniec końców dla świętego spokoju mówi, na jury, że w praniu. Jak oparzony wyleciał, za chwilę jest nazad, widocznie na górze był, przejrzał na sznurach całe pranie, i wiesz pan, co zrobił?. . . w mordę jej dał przy ludziach. Wtenczas to właśnie chcieliśmy z koleżką iśćdo niego na te scenę. „Kobietę, łobuzie, bijesz o głupie chustkie za sto złotych?!” Ale na tem nie koniec. Jeden oficer, któren na posadę gienierała lefrektował i chciał Hotella z niej wyślizgać, do pucu mu natrajlował, że jeden podporucznik do Desdymony uderza. Myślał, że Murzyn podporucznika zimnem trupem położy i do mamra go za to zamkną. Detalicznie wszystko mu streszczał, jak podporucznik się z jego żoną podbawiał. Ten niby tyż to słucha, ale furt powtarza: „gdzie chustka?” i „gdzie chustka?” Wiesz pan, jak się skończyło—przeliczył jeszcze raz bieliznę z magla i udusił żonę, ponieważ że chustki nie było! W tym miejscu przerwał nam rozmowę dzwonek na zaczęcie ostatniego aktu „Ladacznicy”. Kiedy wychodziłem z teatru, przejęty do żywego losem nieszczęsnego Negra, zlinczowanego w sztuce, którą właśnie obejrzałem, dogonił mnie na schodach pan Piecyk, ujął pod rękę i rzekł: — Zanadto nie trzeba się znowuż nad Murzynamy rozczulać, bo i między niemy dranie się trafiają. Jedź pan do Łodzi, to się pan przekonasz! * * * „Otello” Williama Szekspira. Teatr Polski, Łódź, 1948 r. Hielcia, chodu! —Panie Teosiu, jak się panu podobał „Zakon Krzyżowy”? Przypuszczam, że pan, jako miłośnik i znawca naszych dziejów, był już z pewnością na tej sztuce— zagadnąłem wczoraj w tramwaju pana Piecyka. — Rzecz jasna, że byłem, zaraz pierwszego dnia. Jak mnie się spodobało? Owszem. Jest to, jak panu szanownemu zapewnię wiadomo, osiem obrazów z życia duchowieństwa, z udziałem straży ogniowej miasta stołecznego Warszawy, streszczone przez bywszego hrabiego. — Nie bardzo pana rozumiem. Dlaczego duchowieństwa? Gdzie pan tam widział straż? — Zaraz, czekaj pan. Po kolei. Duchowieństwa dlatego, że tak zwane Krzy- żaki to byli szkopy przebrane w komże. To jest raz. Po drugie — w tej sztuce figuruje jeden biskup z Płocka, któren się później ożenił z niejaką Ryngałłą, ale z początku także samo musi być przez nasz uważany za osobę duchowną. To jest dwa. — No dobrze, a gdzież ta straż? — Zaraz dojdziem i do straży. Zaczęło się od tego, że Witold, braciszek króla Jagiełły, przyjechał w goście do Krzyżaków, które zamieszkiwali wtenczas w drewnianem bunkrze w Białowiejskiej Puszczy. Zanosiło się na większy kawalerski ochlaj z polityeznem kongresem, bo Krzyżakom, uważasz pan, rozchodziło się o to, żeby Witolda na starszego braciszka napuścić, czyli że wojnę Polsce wyda ć. Ale przez Ryngałłe cały ten kant nie przeszedł. Ryngałłą to, uważasz pan, była siostra Jagiełły iWitolda, jednem słowem, z królewskiej rodziny. Ale że czasy byli niespokojne, w wojsku z poboru służyła w charakterze, zdaje się, tajnego podporucznika. Bo na wierzchu, uważasz pan, damską jedwabną suknie z koronkamy nosiła, a pod spodem żelazne staroświeckie umundurowanie wojskowe. Nawet nylony na nogach ze szwejsowanej blachy posiadała. A biusthalter podobnie ż ręcznie kuty przez przodowników pracy w Państwowej Fabryce Parowozów, dawniej „Cegielski”, w Poznaniu. A ikrę w ręku takie posiadała, że Breitbart nieboszczyk—frajer. Nóż kuchenny półłokciowy, na trzy palce szeroki, w rogalik zginała rękamy i nawet się nie sczerwieniła. Tą, uważasz pan, Ryngałłe przywiózł ze sobą Witold na ten kawalerski wieczorek do Krzyżaków. A jeszcze zmuszony jestem nadmienić, że była to kobieta twarzowa jak rzadko, swoja, równa, jednem słowem, taaka kobieta! — tu pan Piecyk wzniósł symbolicznie oba łokcie w górę. — Totyż Krzyżaki, jak sobie małowiele podgazowali, w bajer ją zaczęli brać na konto wolnej miłości. I to nie tylko oni, bo byli tam jeszcze na tej rozróbce w gościach u Krzyżaków różne zagraniczne ambasadorzy. Ale przeważnie tak zwane marszalowskie: Anglik, Francuz, Hiszpan i zdaje się, że Italianiec. Faktycznie, trzeba przyznać, że żadnego przedstawiciela demokracji ludowej nie przyuważyłem. Ambasadorszczaki jeden przez drugiego ją trajlowali i dziwić się nie można—wiedzieli, z kiem mają okolicznoś ć. A Ryngałła, panie szanowny, nic, niby tyż to parle franse z niemy zasuwa, a niemożebne oko zaiwania do biskupa z Płocka, bo rozchodziło się o to, żeby go z Witoldem spomknąć i razem Krzyżakom manto spuścić. I tak tyż się stało — pokazało się, że Witold do pucu blat z Krzyżakami trzymał, a naprawdę chciał ich niemożebnie wykołować. Wszystko się działo w drugim akcie, któren śmiało możem nazwać mrożącem krew w żyłach. — Pod jakim względem? — Pod względem niebezpieczeństwa zaprószenia ognia, bo Witold, jak się Krzyżaki naoliwili w drobne kaszkie, kazał scenę podpalić. Z początku, uważasz pan, nie wiedziałem, o co się rozchodzi. Patrzę, z prawej strony się dymi i swąd czuję. „Ale nic—myślę sobie—to pewnie z teatralnej stołówki. Kucharka, cholera, na sztukie się zapatrzyła i kotleta dla derekcji się przypalili. — Myślę sobie — odstawi patelnie i będzie spokój”. Ale nie. Dym się ładuje na scenę coraz większy, aż mnie na galerii w gardle zaczyna drapać. Troszkie niewyraźnie mnie się zrobiło, ale nic, patrzę, co będzie dalej. A tu na scenę wlatają jakieś osobnicy i zaczynają filary podpalać. Z miejsca się uspokoiłem: „Tu cię boli — myślę sobie — sztuczny pożar robią, zimne ognie z Bożego Narodzenia jem się zostały i chcą ich wykorzystać”. I od razu, uważasz pan, widzę, że belka na suficie w tem krzyżackim bunkrze żywym ogniem się zapala. A Krzyżaki nie Krzyżaki — wszystko ze sceny najeżd ża. Myślę sobie: „Tu nie masz, Teoś, na co czekać, jest wypadek z ogniem!” Bo mnie się nie raz, nie dwa choinka od zimnych ogni zajęła. Ale jeszcze paniki nie robię, bo myślę sobie, że jak się wszyscy do wyjścia rzucą, jesionki z szatni nie odbiere, kopłem tylko żonę dwuznacznie w kostkie i mówię: „Hielcia, chodu!” Podnieśliśmy się i gazu. Ale od razu widno się zrobiło, ktoś tam przytomny blandekie kazał spuścić i pożar został, jak to mówią, zlokalizowany na scenie. Krzyk tam tylko było słychać i łomot. To strażaki te belkie rąbali. I tu muszę przyzna ć, że Warszawska straż ogniowa, jak przed wojną, tak i teraz fason trzyma — pierwsza klasa z przybudówką. W parę minut swędu nawet po pożarze w teatrze nie było. — No i co było dalej z Ryngałłą? — Wyszła za biskupa z Płocka, ale nie zaznała szczęścia w tem pożyciu. Biskup był sercowy, zanadto się za mandolistkamy oglądał. Zresztą, co będę panu szanownemu opowiadał? Warto to zobaczyć. Dla samego pożaru. — No, a jakże tam premiera, gładko szła, nie było żadnych usterek? — Owszem, jedna była. Biskup z prędkości perugie z wałeczkiem, przeznaczon ą dla królowej Jadwigi, na głowę założył i tak całe rolę odstawiał. On wyglądał dosyć podejrzliwie, a królowa Jadwiga w ciemnej ondulacji na tronie figurowała, chociaż historia nasz poucza, że była jasną blondyną. * * * „Zakon Krzyżowy” Ludwika Morstina. Teatr Polski, Warszawa, 1948 r. * * * Istotnie pirotechniczne efekty zastosowane przez reżysera w „Zakonie Krzy- żowym” Morstina mogły budzić lekkie zaniepokojenie na widowni. ˙ Zywy ogień trawił dekoracje, gęsty dym słał sią aż po widowni. Swąd stąd powstały mógł się. łączyć z zapaszkami płynącymi z aktorskiej stołówki. Nie tylko zresztą w teatrze unosiły się kuchenne wonie, witały nas one w owym czasie we wszystkich gmachach użyteczności publicznej. Stołówki działały wszędzie. Oczywiście skala zapachów była bardzo zróżnicowana, w zależności od powagi i zamożności instytucji. W takim na przykład Banku Polskim czuło się na klatce schodowej zupę pomidorową i zrazy z grzybkami, w redakcjach przeważnie barszcz na dudkach, w gmachu Ministerstwa Kultury i Sztuki — bigos. W teatrach najczęściej klopsiki siekane z kaszą perłową i grochówką. Nie przeszkadzało to jednak widzom w kontemplacji dobrych przeważnie widowisk, do jakich pan Piecyk zaliczał także „Zakon Krzyżowy”, chociaż pewne szczegóły wystawy nie zgadzały się z jego znajomością historycznych realiów polskich. Letkomyslna siostra —Teatr Rozmaitości! Tylko szybko, bo późno!—zawołałem do szofera lekko rozklekotanej taksówki warszawskiej. Mechanik, poważny, tęgi pan, nie śpiesząc się nacisnął starter, obejrzał się na mnie i rzekł: — Zdążemy, kupa czasu. A pozwoli pan szanowny, że koleżkie po drodze na plac Zbawiciela podrzucę? — Proszę bardzo! Kierowca skinął na stojącego nie opodal szczupłego, skromnie ubranego blondyna. — Panie Kwiatek, walcuj się pan. Pan Kwiatek wsiadł i ruszyliśmy. Po drodze między znajomymi zawiązała się dyskusja. Okazało się, że mechanik, oczekując na jakiegoś pasażera, był przed kilku dniami na „Lekkomyślnej siostrze” w teatrze, do którego właśnie śpieszyłem. Dzielił się teraz z kolegą wyniesionymi ze sztuki wrażeniami. — Jeden facet z prywatnej inicjatywy miał siostrę Manie. Ciężka w pożyciu była to osobistoś ć, a już jak wiersze zaczęła pisać, było widoczne, że źle skończy. I faktycznie, męża z dzieckiem przy piersi rzuciła, do miasta Wiednia pojechała i tam za tak zwane nocne życie się zatrudniała. — To znaczy się, że za kogo? — zapytał pan Kwiatek. — Znaczy się, że na letkomyślny chleb poszła. — Jaki to jest letkomyślny chleb? — To z pana chomąt, jak pragnę zdrowia. . . No, nie wisz pan? Kontrolną się została. — Teraz rozumie. — No i uważasz mnie pan, dokąd siedziała w tem Wiedniu, rodzina nic nie mówiła. Ale ona od razu, ni z tego, ni z owego, buch w pociąg i do Warszawy jedzie. Wtenczas, ma się rozumieć, w rodzinie się zakotłowało. Mojra niemożebnego dostali, co to będzie. — Czego się zlękli? — Jak to czego? Nieprzyjemności i kompremitacji. — Z jakiego powodu? — Z powodu podchodu. Wyobraź pan sobie, że ta Mania zrobi kogoś na podchód, że rąbnie zegarek czyli tyż pekiel z forsą, bo taka się z niczem nie liczy. To do kogo Urząd śledczy przyjdzie? Do rodziny! U nas na Marymoncie jeden krawiec miał taką letkomyślną siostrę, co lubiała „siódme” zrobić, to jak jednemu kolejarzowi kazionny zegarek z portretem parowozu wyrzeźbionem na kopercie podwadziła, to zaraz przyszli do rodziny z rewizją. Zegarek co prawda śledzia zjadł, kamień woda, ale szwagier tej letkomyślnej i tak sześć miesięcy zarobił, bo bimbrownie nowocześnie urządzoną mimowolnie u niego znaleźli—aparat na chodzie i dwie beczki zacieru. To się pytam pana szanownego, może taka rodzinę skompremitować czy nie może? Miała się rodzina tej owej klawiutkiej Mani czego obawiać czy nie miała? — No, faktycznie, że miała. —Totyż, uważasz mnie pan, jak w drugim akcie drzwi się roztwierają i wchodzi ta kontrolna, w bratowe jej jakby pieron trząsł. Sczerwieniała się, a potem zrobiła się blada jak prześcieradło i krzyczy: „Proszę wont stąd! Niech kontrolna wyjdzie! Mój mąż poważne interesa prowadzi i komisje specjalne może nam kontrolna na łeb ściągnąć!” — No, a te nocne życie co na to? — Usiadło i siedzi, mówi, że nie tylko nie wyjdzie, ale na stałe swoje firmę do Warszawy przeniesie. Bratowa o mały figiel nie zakitowała na serce, ale nadleciała cała rodzina oraz jakiś szpicbródka, podobnież bywszy mąż tej Mani, i taki jej dali popęd, że koniec końców pojechała nazad do tego Wiednia. — No i na tem koniec? — Ale gdzie! Uważasz pan, potem w kurierze przeczytali, że jakiś austriacki gienierał w starszem wieku zakochał się w tej Maniusi i w krótkich abcugach kojfn ął. Ale przedtem destament skopiować kazał, że pół miliona tej swojej miłości zapisuje. — To niemożliwe. — Co niemożliwe, żeby kojfnął? — Nie, żeby zapisał forsę takiej lepszej facetce. — Niemożliwe? ˙ Zycia pan nie znasz, na Bródnie przed wojną starszy przodownik tak się w jednej takiej Feli zamazał, że budkie z wieńcami pod smentarzem przy samej bramie jej założył. Miłość nie dostrzega czarnej książki. — No i co było później, rodzina jej, ma się rozumieć, przebaczyła?! — Jakbyś pan zgadł, telegrame pchli do niej, żeby do Warszawy żywo przyje żdżała. Kolacje i kwiaty naszykowali. Rzecz jasna, forsę chcieli od niej nażyć. Weksle już byli przygotowane, już sobie kieszenie na te kafle i górale szykowali, ale ona była cwańsza, niż jem się zdawało. Przyjechać, przyjechała, kolację wrąbała, kwiaty wzięła, ale grosza jem nie dała. „Nie przyjęłam tego spadku —mówi —nie chcę takiej forsy”. Nie masz pan pojęcia, co się wtenczas działo. Rodzina o mały figiel oknami nie powyskakiwała. A ona, ma się rozumieć, chodu. — Rzecz jasna, że z tem nieprzyjęciem spadku to puc? — Wiadomo — bajer! Forsę wzięła i rodzinę do wiatru wystawiła. Szemrana! — skończył szofer z uznaniem. Jakoś niechcący wciągnąłem się do tej ciekawej rozmowy. — A jak się panu podobała wykonawczyni głównej roli, nasza znakomita Eichlerówna? — Owszem, nie można powiedzieć, bardzo doskonale odgrywa. Tylko taka jakaś troszkie jakby była śpiąca. — Co pan chcesz! — wtrącił się znajomy kierowcy. — To z tego trybu życia, w nocy nieczasowa, a w dzień co to za spanie. . . Sam wiem, bo piekarz jestem! W teatrze potem stwierdziłem, iż to, co szofer i pan Kwiatek brali za senność Mani — było mistrzowsko oddanym przez Eichlerównę przemęczeniem życiowym bohaterki sztuki. * * * „Lekkomyślna siostra”. Komedia Włodzimierza Perzyńskiego. Teatr Rozmaitości, 1949 r. Dwie Goplany —Taki mam charakter, że lubię koło Nowego Roku wybrać się do łaźni. Przed wojną na ulicy Oboźnej pod piątem znajdowali się kąpiele rzemskie pod firmą „Goplana”, gdzie za stałego klienta uczęszczałem. Totyż jakżem przeczytał na słupach te firmę i że na Nowogrodzkiej obecnie egzystuje, myślę sobie, trzeba się przejś ć. Wzięłem z domu prześcieradło, bo w kąpielach malutkie dają, takie jak chustka do nosa, a nie ma nic gorszego jak z mokrem ciałem wyjść na mróz —grypa gwarantowana. No i poszedłem wieczorową porą do tej przeniesionej na Nowogrodzkie „Goplany”. Owszem, budynek, można powiedzieć, ulepszony, wchodzi się po schodkach, duży przedpokój, z boku kasa. Podszedłem i zaznaczam: „Proszę bilet i mydło”. „Jakie mydło?” „Wszystko jedno: akacjowe, fijołek, konwalia, perski bez— żeby tylko pachni ące”. „Mydeł nie mamy”. „Na Oboźnej mieli” — myślę sobie, ale trudno, wzięłem bilet i walcuję się dalej. Na prawo była szatnia, gdzie mnie kazali się rozebrać. Kompinuje sobie: „Niedobrze, w przedpokoju zimno i pełno kobiet — jak tu w desusach figurować, i dreszczy można dostać, i także samo nie wypada”. Ale nic, oddałem jesionkie, kapelusz, zdjęłem marynarkie i zaczynam szelki odpinać, ale patrzę, że szatniarka oczy na mnie postawiła i pusto się koło mnie zrobiło, sporutowałem, że cośjest nie korekt. Widocznie detalicznie rozbierać się można dopiero w gabinie z wanną. Wciągłem, ma się rozumieć, nazad marynarkie, prześcieradło przewiesiłem sobie przez rękie i zapycham dalej. Weszłem na jakieśsale, gdzie może z tysiąc ludzi siedziało na krzesłach — kobiety, mężczyźni, dzieci. „Ładna "Goplana" — myślę sobie — za trzy dni się wszyscy nie wykąpiem”, ale nic, usiadłem i tyż czekam. A tu elektrownia nawala i ciemno się robi jak u Murzyna za piecem. Wzięłem prześcieradło mocniej pod pachę, żeby go mnie kto po ciemku nie przyuważył, a tu muzyka zaczyna grać. Spodobało mnie się to nawet — ciemno, bo ciemno, ale pod muzyczkie się czeka. Po dłuższym czasie na głównej ścianie firanka się rozsunęła i dała się widzieć ogólna damska łaźnia. Kobiety w niedwabnych koszulach lub tyż trykotowych kąpielówkach, a jedna widocznie niezamożna, to tylko liściami i tatarakiem gdzieniegdzie była przykryta — spacerują, siedzą albo tyż gadkie między sobą prowadzą. „Urządzone na medal — myślę sobie — kudy lepiej jak na Oboźnej. W tych waronkach można sobie poczekać”. Zauważyłem, że niektórzy faceci rolnetki ze sobą przytargali i kapują — widocznie nie pierwszy raz się tu kąpią. Dopieru jak ta damska łaźnia zaczęła tańczyć i śpiewać, skoczyłem po rozum do głowy, że zaszło jakieś nieporozumienie, że to nie ta „Goplana”—nie kąpiele, tylko teatr. Niemożebnie byłem cięty na te nadużycie starej przedwojennej firmy w celach nieuczciwej konkurencji i zamiarowałem żądać zwrotu pieniędzy, ale później mnie przeszło i zaczęło się podobać. Jaka to detalicznie była sztuka i o co się tam rozchodziło, nie mogłem się połapa ć, bo muzyka niemożebny hałas robi, artyści stale i wciąż tylko śpiewają i nikt publiki, jak się należy, nie informuje. Prosiłem jakiegoś lebiegi, co około mnie siedział, żeby mnie wytłomaczył, ale to był jakiś chomąciak bez towarzyskiego alibi, bo mnie tylko obsztorcował i kazał być cicho. Na mój rozum, to rzecz w tej sztuce działa się na wczasach świata pracy, nad sadzawką pod tytułem Gopło, niedaleko damskiego domu wypoczynkowego, podczas pełnego sezonu. Bo wczasowiczki w nocy nad sadzawką przebywali, żeby się nie tłoczyć w pokojach. Otóż więc trzy z nich: wata w liściach, czyli niejaka Goplana, druga podstawna, dobrej wagi blondyna, nazwiskiem Chochlikowa, i trzecia, podobnież jakaś Iskierka, namówili się, żeby sobie przygruchać małorolnego z miejscowej ludno ści, niejakiego zdaje się Grabczyka czy Graboszczaka, detalicznie nie mogłem usłyszeć. No i co się robi? Małorolny, ponieważ że był zaręczony z córką jednej wdowy, nie zamiarował z temi wczasowiczkami na dancingi uczęszczać. Wtenczas Chochlikowa napuściła jednego wiejskiego bogacza nazwiskiem Korkociąg, czy jakoś tam, na te córkie tej wdowy. I co się robi—wiejski bogacz zapycha z koleżkami do wdowy się oświadczyć. Ale się okazuje, że ta dana wdowa jeszcze jedne córkie posiada. — Jak ten Grajcarek zobaczył ich obydwie, zbaraniał — z którą się żenić? Bo jedna była silna breneta, ta właśnie narzeczona Grabczyka, z dużem fajerem i bardzo podchodząca na długie zimowe wieczory, a druga marząca blondyna, w sam raz na lato, żeby z nią nad brzegiem sadzawki usiąść i na motylki kapować. Bił się w taki sposób z myślami chłopina i nie wiedział, co z tem fantem zrobi ć, i wtenczas Chochlikowa, cholera, doradziła, żeby tak zwany wyścig pracy urządzić. Która z tych córek prędzej dzbanek malin uzbiera, czyli że za przodowniczk ę pracy się zostanie, w charakterze premii otrzyma tak zwane rękie Korkoci ąga. Jednem słowem, współzawodnictwo pracy w ramach spółdzielni „Las”. Blondyna pierwsza przekroczyła normę na dwieście pięćdziesiąt pięć procent i byłaby premię otrzymała, ale cóż, jej przegrana siostrzyczka nożem w lesie jej życie odebrała. Grabczyk to widział, ale bojał się wtrącać, bo myśli sobie, jak ona mnie tem nożem zaprawi, to co będzie? Wdrapał się na choinkie i tam całe zajście przesiedział. Był jeszcze jeden pogrzeb, bo podczas burzy radia nie uziemnili i pierun zabił brunetkie już w charakterze wiejskiej bogaczowej, czyli Korkociągowej. Jeżeli teraz się rozchodzi o tak zwane moralne naukie, jaką z każdej sztuki teatralnej dla mas powinniśmy otrzymywać, to „Goplana” nas poucza, że nie nale- ży samych kobiet puszczać na wczasy w okolice zamieszkałe przez miejscowych mężczyzn. * * * „Goplana”. Opera Władysława ˙ Zeleńskiego. Opera Warszawska, 1949 r. Fanfan Fijoł — Byłem, uważasz pan, w kinie „Praha” na tem calem obrazie pod tytułem „Fijoł”. — Jaki Fijoł, nie wiem, o czem pan mówisz? —Jak to pan nie wiesz? Taki mocny hisiowaty młodziak, co z pałaszem po dachach lata i kogo może, to dziabnie. Z francuską królewną chce się żenić, a w tak zwanym międzyczasie Cyganka, nie Cyganka, córka kułaka, nie kułaka — co w sianie przytraci, to jego. Z gałęzi się urywa, na dzwonie huźda! — A. . . to Fanfan Tulipan, nie żaden Fijoł! — Jaka różnica? I to, i tamto z kwiaciarskiej branży. — No, różnica jest — fijołki na pęczki, a tulipan kwiat galanteryjny, doniczkowy. —Mniejsza o to, dosyć na tem, że obraz pouczający i nic dziwnego, że ludzie od rana przed kinem stoją w ogonkach, a kierownik i bileterzy ledwo nogami ze zmęczenia powłóczą. —Faktycznie, tak jest, ale o czemże on nasz detalicznie, podług pańskiej osoby, poucza? —Jak to o czem?Wyraźnie pokazuje, jakie to dranie te dawniejsze króle byli. — No, rzeczywiście, król piękne Cygankie przy koś ści Tulipanowi odebrał i na siłę chce z nią zamieszkać. A ona go w mordę! I patrz pan, jak dostał w pycho, zakochał się już bez pamięci! —To mnie się zdaje troszkie niepoważne. Mojego braciszka żona, znaczy się bratowa, dwadzieścia lat w ucho go leje, a on się jakoś nie może w niej rozkochać na zabój. — Twardy facet! — W każdym bądź razie kawał oprychy. — Kto? — No, Lutek Piętnastka. — Jaka Piętnastka? — No, ten cały król. Nie wiesz pan, że króle są numerowane? — I po mojemu słusznie, boby się dzieciom w szkołach mylili. — W każdem razie „Piętnastka” duży rozrabiaka. — Dzisiaj już by taki chojrak nie był! — Przypuszczam. Chociaż trafiają się podobne w tych paru sztukach, co się jeszcze po świecie kręcą. Jak na przykład ten egipski Twaróg. — Faruk, nie Twaróg. Ale pognali mu kota koniec końców. — No, tak jest, ale czytałeś pan chyba w „Przekroju”, jak na ostatek jeszcze zaszurał. Nie dosyć, że za kazionne pieniądze tysiąc pięćset krawatów sobie sprawił, dwieście lasek (na cholerę mu tyle lasek?) oraz dwa tysiące koszul dziennych popelinowych „codziennie wyrzucał raz noszoną koszulę. . . ” — Może miał „drobne”, czyli jak to mówią, egipskie baranki? — To umyj się, łobuzie, proszkiem galanterie wysyp, a surowca nie niszcz! Ale nie dosyć na tem, że rządową forsę wydawał na pocztówki z cielesną treścią, jeszcze siedemnastoletnie narzeczone jakiemuś doktorowi zabrał i sam się z nią ożenił. — Po mojemu ten doktor to jakiś flimon, że dał z siebie parasola zrobić. Tulipan inaczej by postąpił. Króla parę razy pałaszem po krzyżu by przeciągnął, narzeczon ą na konia i chodu na puszczę Saharę. Rzecz jasna, że po drodze musiałby ładne parę osób zimnem trupem położyć i podpalić coś niecoś z zabudowań, ale Faruk leżałby u niego jak neptek. — No, dobrze, panie szanowny, ale co by doktor robił na tej puszczy, z czego by egzystował? — Spokojna głowa! Beduinów by leczył. Z samego egipskiego zapalenia oczów mógłby ładnie żyć i żonę przyzwoicie utrzymać. I w taki sposób nic dziwnego, że dla Tulipana ludzie, a zwłaszcza kobiety, słów nie mają, a doktora uwa- żają za ciapciaka i wypchane trocinami mumie egipskie. * * * „Fanfan Tulipan”. Film produkcji francuskiej z Gerardem Philipe’em, 1951 r. * * * Jeden z rozmówców zestawia, jak widzimy, Ludwika XV z egipskim, królem Farukiem, który właśnie niedawno został zdetronizowany. Prasa pełna była opisów garderoby eks-króla, jego kolekcji krawatów, lasek i zdjąć pornograficznych. Znalazło to swój wyraz w recenzji. Surowo, ale sprawiedliwie osądził widz warszawskiego kina obu rozpustnych, marnotrawnych monarchów — dranie, rozrabiaki. . . Posuń się, Lucia Zaciągła mnie Gieniuchna do teatru na sztukie pod tytułem: Miłość i. . . ostryga, nie ostryga, fastryga, nie fastryga. . . detalicznie nie pamiętam, w każdem bądź razie drugie słowo było zagraniczne. Ta dana sztuka była z początku streszczona po niemiecku i nikt nie mógł z niej nic zrozumieć, ale złapało się za nią parę osób i detalicznie, słowo po słowie, przetłumaczyli ją nam na język polski. Teraz wszystko jest jasne. Otóż więc cały przebieg wygląda w ten deseń. Jeden starszy muzykant w mieście Berlinie miał niemożebnie pyskate żonę i córeczkie Lucie. Dziewczyna była faktycznie jak róża i w taki sposób przygruchał ją sobie jeden major. Zbajerował tatusia Luci, że ma życzenie uczyćsię grać na flecie, i zaczął uczęszczać na te lekcje. Ale jak muzykant zobaczył, że major w miejsce żeby na nuty, na te Lucie patrzy i dmucha we flet z przeciwnej strony, kota mu popędził. „Zaczem się ty, cwaniaku, gam na flecie nauczysz, ja tu za dziadka się zostan ę” — myśli sobie. Faktycznie miał rację, bo ta córeczka tyż się w tem majorze zamazała na całe parę. Na dobitek ten ów major pochodził z wyższych sfer magistrackich, bo miał ojca prezydenta, czyli jak to się dzisiaj mówi, przewodniczącego miejskiej rady narodowej. Przewodniczący nie chciał syna za muzykantówne wydać, zwłaszcza że go napuszczał w tem kierunku niejaki Wurm, zdaje się kierownik miejskiego zakładu pogrzebowego, bo minę miał żałobne i w takiem pirogu chodził jak przed wojną karabaniści. Jak ten żałobnik tam narozrabiał, za trudno jest powtórzyć, nadmienię tylko, że przez niego dwa pogrzeby na scenie się odbyli, parę pojedynków, muzykant i jego żona dostali się do mamra, a Gienie o mały figiel byłoby to samo spotkało za zabradziażenie spokoju w teatrze. A detalicznie tak się ta rzecz odbyła. W ostatniem akcie wpada major do mieszkania muzykanta i prosi o szklankie lemoniady. Z miejsca wydawało mnie się to podejrzliwe.Wnocy po ciemku przychodzi do narzeczonej na napoje gazowe? Ale ona nic się jakoś nie połapała, wyszła, dosyć długo jej nie było, nareszcie przynosi litrowe szklankie tej lemoniady. Patrzę, a on wyjma coś z kieszeni i wrzuca do naczynia. Na razie myślałem, że kogutka chce zażyć albo inszą motopirynkie. A co się pokazało? To była trucizna. Sam wypił z pół litra tej lemoniady, a resztę narzeczonej odpala. Ona chwilowo nie chciała, ale koniec końców wypiła bez apetytu i od razu boleści dostają. Ona myślała na razie, że to nic takiego, i chciała wyjść na chwileczkę, ale on zaznacza: „Nic ci to nie pomoże. Jesteśmy otrute, kładziemy się i umieramy! Posuń się, Lucia!” Przez sercowe zazdrość to zrobił, bo myślał, że wystawiła go do wiatru z jednem flimonem w białej perudze. Kiedy się wydało, że zaszło tak zwane pry-kwo- -pro, czyli nieporozumienie miłosne, major chciał ratować swoje narzeczone, ale nie wiedział jak, i latał w kółko jak głupi. Wtenczas Gienia nie wytrzymała, zerwała się z krzesła i krzyczy: — Leć pan po mleko, czego pan stoisz, do cholery? Musi być w kuchni! Wstydu mnie narobiła, ledwo żem ją jakoś nazad posadził, a tu na scenie major kładzie się obok narzeczonej i zaczyna kitować, czasem tylko głowę podnosi i sztorcuje na perłowo swego ojca, któren jak raz nadleciał z żałobnikiem. Gienia znowuż się zrywa i krzyczy: —Robakiewicz winien! W nekrolog łapiducha! Wyprowadziłem ją z sali, obrugałem jak się należy i pytam się, dlaczego krzyczała na Wurma — Robakiewicz? — Bo tak się powinien nazywać, Wurm to po niemiecku robak — musiałam dokończyć przekładu za tamte parę osób! * * * „Intryga i miłoś ć” Fryderyka Schillera. Teatr Polski, Warszawa, 1951 r. Harnasie na Szmulkach —Słyszałem, że był pan na „Harnasiach”, panieWalery?—zagadnąłem pana Wątróbkę wczoraj u fryzjera. — Na czem takiem? — zapytał z żywym zainteresowaniem. — No, na wspaniałym balecie Szymanowskiego w „Romie”. — A, w „Romie”. Być, byłem — na tych żywych obrazkach z życia wczasowiczów i derożkarzy w Zakopanem. — Jak to wczasowiczów i dorożkarzy? — No, zwyczajnie. Pierwszy obraz przedstawia nam wieczorek towarzyski w świetlicy domu wczasowego „Serenada” na Bystrem. I wiesz pan, że ładnie się bawią. Gront, że tańca sporo nawet, ale nie za dużo. Faceci i facetki wchodzą i wychodzą pojedynczo, po dwóch i po sześć osób razem. Kto ma życzenie, tańczy walczyka. Ale jakiś taki damski turnus jak raz się zebrał—wczasowiczki nie mają się z kim pokręcić, to samodzielnie zasuwają. Jedna zwłaszcza, nieduża blondynka, niezamożna widocznie, bo na wieczorek prawie goła przyszła, tylko bibułkowy abażur od lampy gdzieś przykarauliła i w charakterze wieczorowej sukni go nosi. Ale tańczyć lubi pasjamy, chociaż szczęścia nie ma do mężczyzn, stale i wciąż sama się podbawia. Co ona nie robi —na pięcie się kręci, potem na dużem palcu od lewej nogi młynki takie zasuwa, że strach patrzyć. I przestać nie chce, aż przylatuje koniec końców paru koleżków, łapią ją na ręce i wynoszą ze sceny, bo krzywdę by mogła sobie zrobić. Od takiego kręcenia się zyza można dostać. Druga znowuż, czarna, przy kości, już tak więcej spokojnie się bawi: podskoczy, przyklęknie, położy się na ziemi chwilowo, niby to zmęczona, w kimono zamierza uderzyć, a wszystko pod muzykie. Ładnie się bawią na wczasach pracowniczych w Zakopanem. W drugim znowuż akcie wczasowiczki za góralki są przebrane, na świeżym powietrzu się znajdują. Tej czarnej niby tyż to zapowiedzie z jednem derożkarzem wyszli i ma byćślub. — Przepraszam, panie Walery. . . — Chwileczkie, jeszcze nie skończyłem. ślub ma być, derożkarze bajerują druhny i od razu przestajesz pan rozumieć, co się stało. Strzał ze straszaka i na sce- nę wlatują Indiani. Skąd w Zakopanem Indiani, tego nikt nie wie. Podejrzewam, że reżyser troszkie na gaziku musiał się znajdować i Sitting Bull z Marusarzem mu się pomieszał. — To pan, panie Walery, pomieszał wszystko jak groch z kapustą. Pański „pierwszy akt” stanowi oddzielną całość i jest przepięknym baletem pod tytułem „Serenada” Karłowicza, i nie ma nic wspólnego z „Harnasiami”, które zaczynają się od drugiej części. Pańscy Indianie to właśnie harnasie, czyli zbójnicy tatrzańscy. —Znaczy się, zakopiańskie chuligani. Troszkie, faktycznie, na bikiniarzy podobne. Mandoliny na głowach, spodnie wąskie do kostek, krawaty z widoczkamy. . . może pan masz rację. Ale w taki sposób cała ta sztuka mnie się nie spodoba. ˙ Zeby główny bikiniarz, chociaż tańczył na medal, pannę młode na weselu oblubieńcowi odbił i prysnął z nią na Gubałówkie — to nieżyciowe. U nas na Szmulkach było takie same zdarzenie na weselu na Kawęczyńskiej. Wleciało parę chuliganów, ze straszaka co prawda nie strzelali, ale kamień brukowiec ze sobą przynieśli zawinięty w gazetę i powiedzieli, że stół z całą zastawą niem rozbiją, o wiele nie zostaną zaproszone na przyjęcie. Tak samo jak w tych „Harnasiach”, jeden lampę tłucze i nieporozumienie towarzyskie się odbywa, tylko w zakończeniu różnica. Panna młoda zostaje na miejscu, a głównego bohatera pogotowie zabiera, bo go osobiście pogrzebaczem zaprawiła. Reszta harnasiów udaje się na wypoczynek do komisariatu Milicji Obywatelskiej. W tem sensie trzeba przerobić przedstawienie w „Romie”. * * * „Harnasie”. Balet Karola Szymanowskiego. Opera Warszawska, 1951 r. Andzia Mularka — No i jak, byłaś, pani Balon, w tem teatrze? — Byłam, złociutka, byłam i powiem pani, że od czasu pogrzebu ciotki Orpiszewskiej tak żem się nie spłakała. Jeszcze w domu nie mogłam się utulić. — No, dobrze pani poradziłam, żebyś pani wzięła dwie chustki? — Do grobowej deski pani tego nie zapomnę — już w drugiem akcie pierwsz ą chustkie musiałam wyżymać, a jak ten najmimorda, ten adwokacina za grosz, przyjeżdża z tem swojem niewiniątkiem króla Heroda, z tem ziółkiem diabelskiem, z tą całą nauczycielką z poślubnej podróży, a porzucona Andzia w takiem stanie jabłka na szarlotkie szykuje — drugą chustkie musiałam na poręczy krzesła rozwiesić, żeby mnie podeschła na czwarty akt. I tak żem na zmianę się temy chustkami ratowała, inaczej nie dałabym sobie rady i musiałby mnie mąż z teatru wyprowadzić. Taka więcej życiowa sztuka i do płaczu. —A mnie znowuż najwięcej łzy się cisnęli do oczów i serce się ściskało, jak ta cholera, starsza córka, ojca staruszka i swoje młodsze siostrę, te właśnie Andzie, w deszcz z domu wyganiała. — A żółć panią Balon nie zalewała na tego farbowanego na rudo babsztyla, któren wszystkiem tam trzęsie, ciężką forsę na prawo i lewo młodem dziewczynom rozdaje, żeby mu tylko nie przeszkadzali za adwokacine się wydać? Majątek ma, wilie ma, jeszcze adwokatową chce się stare rokoko zostać. Jaką to ona mowę zakłada do Andzi: „Pojedziesz, panna Andzia, na mój koszt do Włoch za artystkie się uczyć, tylko oddaj mnie, panna Andzia, mecenasa, bo takie mam życzenie”. A Andzia nie i nie. — A wiesz pani, że ja zła byłam na te Andzie. Męczynas nie taki znowuż ciężko przystojny, żeby się o niego zabijać, zwyczajny bikiniarz, w garniturku z młodszego brata, dziesięciu takich jeszcze mogła sobie znaleźć. I to nie tylko ja, cały teatr jej się dziwił. Ale chciała dziewczyna postawić na swojem. — No i co z tego wyszło? Nauczycielka sprzed nosa go jej sprzątła! — A wszystko przez rude, zgniłe kapitalistkie. — A jak się pani Balon spodobał ostatni akt? — Nie miałam szczęścia, moja pani, go zobaczyć. — Jak to, czy wyszłaś pani wcześniej po rzeczy do szatni? — Nie to — mularze przeszkodzili. — W jaki sposób? — A w taki, że przyszli jak raz scenę poszerzać. Jak się firanka rozsunęła, okazało się, że drekoracja sprzątnięta, żywy mur widać, rusztowanie i pełno mularzy.. Nie dali sztuki skończyć. Mało tego, artystki do pomocy zapędzili. Szczupłej blondynce, co za Andzie przedstawiała, wapno szaflikiem na trzecie piętro kazali dygować, żal się było na nią patrzyć. Insze artyści: ten gruby, co za tatusia był, i ten, co adwokata odgrywał, przylecieli prosić, żeby ją zwolnili, milicję nawet chcieli wziąć, ale nic nie pomogło, uparli się mularze i nie puścili. Andzia też nie chciała iś ć. „Odbudowa Warszawy przede wszystkim — mówi — i wszyscy musiem się przyczyniać”. Artyści machli koniec końców ręką i rozeszli się do domów. — Pani Balon kochana, co pani opowiada, żeby mnie to jakaś ciemna masa z prowincji zaznaczyła, tobym się nie dziwiła, ale pani, osoba w szkołach kształcona, warszawianka — to bolesne. Przecież żeś pani w ząb tego wszystkiego nie zrozumiała. To jest właśnie czwarty akt! Andzia dziecko na garnuszku na wsi zostawiła, a sama za mularkie się została, i tak się sztuka kończy. — Co pani powie, to jest czwarty akt? —Zaraz to pani kochanej wszystko objaśnię, bo cały przebieg znam na wylot od koleżki męża, któren w tem teatrze za biletera się zatrudnia. To było tak. Znalazła dyrekcja gdzieś w gruzach książkie z tą sztuką, ale brakowało ostatnich kartek. Przeczytali w kancelarii i mówią: „Ładne, tylko za krótkie, artyści za wcześnie do domu będą wychodzić i normy nie wyrobią. Trzeba troszkie dopisać”. Ale o czem? Jest tam coś o mularzach? Jest, ale niedużo, przy końcu, bo właśnie reszta zginęła. No, to sypać dalej o tych mularzach! Każda porządna sztuka teatralna w obecnem czasie musi być o budowlanej branży. Ponieważ że ten poeta, któren początek streścił, dawno już nie żyje, zgodziła dyrekcja dwóch na jego miejsce i te go wyręczyli. — No dobrze, ale czy to nie grzech nieboszczyka po śmierci przerabiać? —Nie wiem, może dlatego pod tem tytułem te sztukie odgrywają. . . Ale sztuka jest ładna. Idź pani do innych teatrów, to z łatwością ten „Grzech” wspólnikom nieboszczyka pani darujesz. Warszawa już parę miesięcy chodzi na sztukie jak w dym. I słusznie. * * * „Grzech”. Sztuka Stefana ˙ Zeromskiego. Teatr Kameralny, Warszawa, 1951 r. * * * Sztuka „Grzech” została znaleziona w spuściźnie pośmiertnej ˙ Zeromskiego, bez zakończenia. Akt czwarty urwał się w połowie. Ponieważ bardzo chciano ją wystawić, zapadła decyzja dopisania zakończenia. Zrobił to kierownik literacki Teatru Kameralnego, znakomity dramaturg współczesny Leon Kruczkowski. Sztuka ukazała się w całości i długo wzruszała najszersząWarszawę melodramatyczną swoją akcją i świetną grą aktorów, z Ałeksandrem Zelwerowiczem na czele. Złośliwi, a kiedy ich było brak w Warszawie, wzięli jednak na języki sposób, w jaki uzupełniono ˙ Zeromskiego, i o następnej premierze Teatru Kameralnego mówiono, że sztuka dobra, aktorzy pokazali klasę gry, scenografia też na doskonałym poziomie, jeden tylko Kruczkowski nie dopisał. Firma „Lalka” Na Krakowskim zatrzymała się grupa turystów. Poustawiali na chodniku walizeczki i otoczyli zwartym kołem przewodnika, który donośnym głosem udzielał im objaśnień. Przystanąłem, nie dlatego by było w tym coś niezwykłego.Warszawa jest teraz miastem „turystycznym”, nie gorszym od Rzymu, Aten, Łowicza czy Krakowa. . . Zafrapowały mnie atoli objaśnienia. —Jeżeli o wiele rzuciem teraz okiem ciut-ciut na prawo, to cóż my ujrzem?— mówi przewodnik. — Ujrzem na słupie osobę płci żeńskiej w siedzącej pozycji, z arbuzem czyli tyż inszą dynią w ręku. „Kto to być może ta kobieta?” — zapytamy się sami siebie. Ale wzruszem tylko ramionamy, bo w żaden żywy sposób nie będziem się mogli domyślić, że to nie jest żadna kobieta z arbuzem, tylko niejaki Mikołaj Kopernik osobiście i własnoręcznie. A arbuz nie jest arbuzem, tylko globusem, któren jest odrobiony z żelaznych giętych flachajz, bo naturalny, czyli dechturowy, długo na deszczu by nie wytrzymał, pomarszczyłby się i wyglądałby jak torba jabłek czy inszych pomidorów. Kto był Mikołaj Kopernik, tego już nie potrzebujem objaśniać, bo każden pętak w szkolnem wieku nam powie, że w charakterze derektora PIM-u się zatrudniał, czyli żył z przepowiadania pogody. Dlaczego w damskiej konfekcji jest tu odrobiony, detalicznie nie wiadomo i stanowi to tak zwaną tajemnicę historyczną. Teraz, o wiele spojrzem ciut-ciut na lewo, widziem kamienice dwupiętrowe, osiem okien frontu i zapytanie sobie zrobiem, dlaczegóżeśmy się faktycznie na nią spojrzeli. Bo kamienica jak kamienica i niczem się na oko nie odznacza. A mimo tego stanowi tak zwany zabytek, chociaż jest świeżo od samych fundamentów przez przodowników pracy systemem szybkościowem wybudowana. W tem świeżo wybudowanem zabytku niejaki Bolesław Prus kilkadziesiąt lat temu nazad prowadził skład zabawek pod firmą „Lalka”. Sztukie o tem odgrywają teraz w Teatrze Polskiem. Otóż ten Prus Bolesław zaczął uderzać do jednej hrabini. Ta owa hrabinia, chociaż była mocno mortusowa, a Prusoszczak miał forsy jak lodu, z miejsca go obcięła. „Skarz mnie Bóg, fi donc, nie wyjdę za prywatne inicjatywę!” Bolka nagła krew zalewała, celinder sobie kupił, derożkie na godziny wynajął, stale i wciąż po cukierniach i interesach gastronomicznych przesiadywał, hrabiom kolacje stawiał, z księciamy na per ty był, ale to nic nie pomogło. Hrabinia owa stale i wciąż swoje: „Niech ja skonam, fi donc—nie wyjdę za prywatne inicjatyw ę!” I dawaj z hrabiamy do Saskiego Ogrodu na ksiuty uczęszczać. Bolek za fontannę się chował, widział to i cierpiał na serce. Rzecz jasna, że w tych waronkach interesu nie mógł jak się należy dopilnować i firma „Lalka” zaczęła podupadać. Subiekci towar pod jesionkamy wynosili i na Kiercelaku opylali. Gumowe piszczące lalki, czyli naguski, szmaciaki w krakowskich strojach, wszystko to za pół darmo na lewo można było nabyć. A tu podatek za podatkiem leci, licytacja licytacje goni. Trzy razy sztuczne plajty urządzał, ale to nic nie pomagało. Gryzł się, mizerniał w oczach i krugom się hrabini oświadczał. A ona na to tylko wciąż, że nie i nie! Coraz niżej ten Prusoszczak upadał—ryzę papieru kupił i powieść zaczął pisać w czterech tomach. Pod tem tytułem: Lalka. Tam te hrabinie na perłowo zrobił bez sercowe zemstę. Sam pod Częstochowę na letniaki wyjechał, ale przedtem u Spiessa kilo kaliflorku kupił i siarki kilo. Do walizki wsadził i na letniakach kamie ń wyszukał, dziurę w niem kazał wybić. Pigułę z kaliflorku i siarki uskutecznił, list skopiował do Urzędu Skarbowego, że życie sobie zmuszony jest odebrać, i razem z tem kamieniem w powietrze się wysadził. Rzecz jasna, że do pucu—wybuch faktycznie był, kamieńw kawałki się rozleciał, ale on w ostatniej chwili odskoczył i zza węgła na całą eksplozję kapował. Potem, już jako nieboszczyk, do Radomia się przeniósł i tam fabrykie cukierków założył pod firmą „B. Pruszkowski i Ska”. Książka była do płaczu i pouczająca, totyż na te pamiątkie w tem danem domu, który tu widziem, tablica się została wmurowana ze streszczeniem całego wypadku. — No, ale dosyć o tem Prusie — przerwał przewodnik spojrzawszy triumfalnie po słuchaczach — teraz pójdziem troszkie dalej i pokazem państwu szanownemu, co się robi z ulicą świętokrzyską. Nowa trasa tamtędy poleci, na tle zazdrości. — Dlaczego na tle zazdrości? —zapytał jeden z wycieczkowiczów. — Dlatego na tle zazdrości, że inszych inżynierów zazdrość wzięła na tych, co Trasę Wuzet wybudowali, i mówią: „My wam pokażem sztukie, ulice świętokrzyskie, gdzie dawniej starzyznę się tylko sprzedawało, w taką trasę zamieniem, że wam oko zbieleje”. Tak jem powiedzieli i już machają. Ruszyłem z wycieczką w stronę świętokrzyskiej. Po drodze zagadnąłem przewodnika: — Bardzo pana przepraszam, pan jest tu z czyjegoś ramienia? — Z żadnego ramienia, tylko z Powązek jestem. Warszawski rodak z dziada pradziada, samodzielnie Warszawę ludziom pokazuję, bo się kręcą jak w przerę- blu i sami nie wiedzą, gdzie się obrócić. Ja jeden wiem, co warto zobaczyć, a teraz tak się buduje, że naprawdę jest co oglądać! * * * „Lalka”. Sztuka według powieści Bolesława Prusa. Teatr Polski, Warszawa, 1952. * * * Wystawienie w Teatrze Polskim przeróbki scenicznej „Lalki” Prusa odbiło się echem w przemówieniu przewodnika oprowadzającego wycieczkę po Warszawie. ˙ Ze pomieszał on trochę Prusa zWokulskim i przypisuje mu prowadzenie sklepu na Krakowskim Przedmieściu oraz nieszczęśliwą miłoś ć do panny Izabeli Łąckiej, w niczym to nie zmniejszyło zainteresowania słuchaczy wzruszonych do głębi romansem „Prusoszczaka”. A gdzie Orszulka? — Jakże podobała się panu, panie Teosiu, „Droga do Czarnolasu”? — zapytałem pana Piecyka ujrzawszy go po przedstawieniu w zatłoczonym przedsionku Teatru Współczesnego. — Owszem, nie można powiedzieć, dosyć pouczająca, ale pod wzglądem historycznem poważnie skopana. Z dużem felerem. — O czym pan mówi? —Jak to o czym? A gdzie Orszulka? Zwyczajna, ma się rozumieć, publika się nie połapie, że zachodzi tu wypadek tak zwanego brakoróbstwa, ale my, historycy, znamy rodzinne tragedie Kochanowskiego na wylot. Wiemy, że dziewczynkie lat osiem tragicznie stracił. Także samo na wyrywki wierszyk żałobny znamy, któren dziecku po pogrzebie ułożył. Nasz się nie zbajeruje. Totyż jak w pierwszem akcie wychodzi nieduża facetka w pluszowej sukni, staje i wciąż do wiersza mówi, my- ślę sobie: „Prawidłowo napisana sztuka — jest Orszulka!” Ale jak się pokazuje artysta ze szpicbródką, któren za Kochanowskiego przedstawia, i nadmienia, że w kawalerskim stanie się znajduje, zbaraniałem troszkie. Ostatecznie i kawaler może mieć Orszulkie, u nasz na Targówku jeden kolejarz miał siedmioro dzieci na kocie łapę, czyli bez ślubu, z maglarką. Ale się pokazuje, że Orszulka to nie Orszulka, tylko Andzia, siostra Kochanowskiego. Faktycznie, zapoznajem przy tej okazji całe rodzinę państwa Kochanowskich: dwóch braci, stryja, wiejskiego bogacza, czyli kułaka, któren niemożebnem draniem się okazuje i pod komisje specjalne dzisiaj by pasował jak ta lala. Bo forsę na lichwiarskie procenta rodzonemu bratankowi pożycza. Wszystko to prawda, ale że nie ma Orszulki, to feler poważny. — Nie zgodziłbym się z panem. Sztuka jest świetna, choć obejmuje tylko kawalerski, jak pan mówi, okres życia Jana Kochanowskiego. — Pan się możesz godzić albo nie, to rzecz obojętna, ale brakoróbstwo jest. Z drugiej znowuż strony, nie da się zaprzeczyć, że miejscamy sztuka faktycznie świetna. To mnie się na przykład spodobało, że Kochanowski już w tamtem czasie za spółdzielnią produkcyjną stronę trzyma. Zakłada właśnie wiejskie spółdzielnie produkcyjne „Czarnolas Numer l” i razem z braćmy gospodarstwo prowadzi. Ale cóż, stryjo braci napuszcza, ze spółdzielni występują i dzielą całe ziemie na części. Wtenczas Kochanowski zgniewał się niemożebnie i wyjechał do miasta Piotrkowa. Z rozpaczy wpadł w złe towarzystwo i zaczął po nocnych lokalach uczęszczać i troszkie nawet w tak zwany gazomierz uderzać. Wszystko to przez szkolnego koleżkie, niejakiego Patrycego, któren co i raz literek porzeczkowego wina w blaaszanem dzbanku mu stawiał, bo butelki nie byli wtenczas w użyciu. Niedu żo się należało, a byłby to kalectwem przypłacił, a kto wie, czy i życia nie postradał, jak pijane chuligany bufet przewrócili, lampę stłukli i po ciemku zacz ęli się pałaszami naparzać, bo wtenczas pozwoleństwa nie było potrzeba i byle łachudra, kizior tak zwaną białą broń na wierzchu przy sobie nosił i w towarzyskich nieporozumieniach się nią posługiwał. Faktycznie, przykro słuchać, jak co i raz na ten dancing wpada jakiś podgazowany gość i pyta się kielnera: „Był Kochanowski?” A ten odpowiada: „Jeszcze nie, ale tylko go patrzyć, to nasz stały klient, ani jedna rozróbka się bez niego nie obejdzie”. I rzeczywiście stały stolik w prawem rogu posiada, przy którem się podbawia, a czasem nawet wiersz kopiuje. Na tem właśnie dancingu zapoznał Kochanowski podstawne blondynkie, córkie przedwojennego wojewody, czyli komisarza rządu na miasto stołeczne Warszawa. Ciut-ciut pod muchą oświadcza się jej i zostaje za narzeczonego. Komisarzówna była to osobistość szemrana, z dużą życiową smykałką, i chciała się przez to narzeczeństwo do artystycznej branży dostać, w Związku Literatów bywać i temuż podobnież, zwłaszcza że sama tyż była po szkołach kształcona i nawet po łacinie biegle władała. Jej stary zgodził się na to małżeństwo, ale ponieważ z poezji wtenczas nikt nie wyżył, bo ani „Muchy”, ani „Szpilek” jeszcze nie było i wiersze jeden drugiemu ręcznie przepisane odpalał jak teraz przepis na szarlotkie, wyrobił wojewoda przyszłemu zięciowi posadę państwowe. Przez swoje chody w biurze przepustek na Zamku w Warszawie go umieścił. Myśli sobie: „Dużo tam nie zarobi, ale nie będzie się po gastronomicznych interesach włóczył, a jak posadę wojewody stracę, córka po łacinie włada, w razie czego w aptece może pracować i jakoś koniec z końcem zwiążą. A dobrze jest mieć zięcia, któren w każdem czasie przepustkie do króla może wystawić”. I faktycznie, Kochanowski w biurze prowadził się na medal. Był takiem czujnem urzędnikiem, że jak raz jego własna narzeczona z jego przyszłym teściem przyszła po przepustkie, nie wpuścił jej do króla, widocznie ledykimacji służbowej z fotografią nie posiadała. „Tatuś, owszem, wejdzie, ale ty tu poczekasz, kochanie ty moje—narzeczona narzeczoną, służba służbą”. Tak samo było z tem teściem. Jak od króla wyszedł i zaczął jego królewskiej mości rodzinę po kątach rozstawiać, bo czegoś mu tam król załatwić nie chciał, Kochanowski w te odzywa się słowa: „Licz się, tatuś, ze słowamy, szurać to nie tutaj, w biurze przepustek”. Rozzłościł się na to wojewoda, wyjął pałasz i tak rąbnął w biurko, że kałamarz i kwitariusz z przepustkamy przeciął na połowę. A Kochanowski na to: „Schowaj, ojciec, te blachę, bo w razie czego można dać znać w pewne miejsce i możesz ojciec gorzko żałować. Szkoda taty na odsiadkie”. Tu przerwałem panu Piecykowi tok opowiadania. — Panie Teosiu, zdaje się, że pan jednak nieco przeinacza fakty i treść sztuki. Kochanowski nie był urzędnikiem biura przepustek, tylko sekretarzem królewskim, a poza tym scena z wojewodą miała głębszy aspekt, chodziło zdaje się o nakłanianie króla do wojny. —Ja się tam na inspektach nie znam, Faktycznie, zapomniałem nadmienić, że Kochanowski mocno zwalczał wojnę. Już czterysta lat temu wiedział, że porządny człowiek powinien być członkiem Komitetu Obrońców Pokoju, a każden oprych tylko by krew rozlewał. I patrz pan, byłby się emerytury na tej posadzie doczekał, żeby nie to, że moczymorde Patrycego ze sobą z Piotrkowa do Warszawy przywiózł. Po tem przejściu z wojewodą Patrycy się pokazuje i mówi: „Jasiu, szkoda twoich nerw, może skoczem na jednego do Fukiera”. Faktycznie Fukier był naprzeciwko, wyskoczyli i jak się Kochanowski wrócił, ledwo usiadł w fotelu, rozmarzyło go i mimowolnie w kimono uderzył. A w tem czasie siostra jego, ta owa Andzia, przyjechała z Czarnolasu i fatalnie narozrabiała w biurze. Wojewodziankie nastraszyła, żeby nie wychodziła za mąż za Kochanowskiego, bo w Czarnolesie są cholerne myszy, a Jasio raptus trudny w pożyciu i temuż podobnież. Braciszka napuściła znowuż na narzeczone i w ogólności tak zamieszała, że zaręczyny zostali zerwane, a Kochanowski, jak się obudził, już miał insze narzeczone. Pewne anemiczne panienkie z prowincji, niejakie Dorotkie. ˙ Załować tej komisarzówny nie ma czego, bo zanadto przytomna była na mał- żonkie dla nieboszczyka Jasia. Ale żeby się z Dorotką nie ożenił, Orszulka by się nie urodziła, potem by nie umarła. Kochanowski wierszyka by nie napisał, a my byśmy pareset lat łzamy przy jego czytaniu się nie zalewali. Napisałby za to coś produkcyjnego. Cała sztuka do wiersza. I to mnie się troszkie wydaje niejasne. Bo o wiele Kochanowski, Andzia, dwóch braci, a nawet stryjo—wiejski bogacz, wierszamy mówią, to jest w porządku, u Kochanowskich to może być rodzinne, ale dlaczego oliwa Patrycy, wojewoda, a zwłaszcza kielner, niejaki Gąska, tak zwaną mową wiązaną się posługują — musiem to uważać za poważne niedopatrzenie. — A jaka jest pańska opinia o grze artystów, dekoracjach i inscenizacji? — Wszystko w deseczkie. Wystawa bogata. Samych jabłek wnoszą na scenę ładne parę sztuk, malinowych, oberlandzkich, dwadzieścia osiem złotych kilo. Stryjo ma nawet chęć opchnąć jedno na scenie, ale sobie przypomniał, że mo- że mieć poważne przykrości ze strony derekcji, i odkłada je na słupek. Co derekcja przepłaciła na jabłkach, odbiła sobie na królu. — Jak to, przecież król nie ukazuje się na scenie. — Właśnie, nie robi się kosztów na koronę, perelinę z białych królików i dodatki krawieckie. Artysta, któren króla odgrywa, nie pokazuje się wcale, siedzi sobie w gaciach za dekoracją i wydatków nie przysparza. — Ale po co ma siedzieć, po prostu nie ma w sztuce takiej roli. — Faktycznie po co ma siedzieć, może w innem teatrze w tem czasie przedstawia ć. Musiem pochwalić takie oszczędność. A teraz o wiele się rozchodzi o moralne naukie, jakie z każdej sztuki teatralnej dla mas powinniśmy otrzymywać, to „Droga do Czarnolasu” nasz poucza, że nie należy używać ankoholu na służbie, nawet w najmniejszej ilości, nawet w charakterze wina owocowego. * * * „Droga do Czarnolasu”. Sztuka Aleksandra Maliszewskiego. Teatr Współczesny, Warszawa, 1952 r. Druga nóżka Koleżka mój, niejaki Topielec Alojzy, miał niemożebny odcisk na prawej nodze. I to taki, że nic na niego nie pomagało, żadne tam maście i zajzajery, tak z apteki jak i z bazaru Różyckiego. Ktoś mu doradził, żeby świeżą słoninę z młodego wieprza przykładał. Ale i z tego nic nie wyszło. Szmalec przez dziurki od sznurowadeł mu wyciekał, a odcisk cały i dokuczał jak nieszczęście, tylko tyle, że się świecił, a człowiek cierpiał. Na różne przy tem nieprzyjemności był narażonem, bo jak na przykład w tramwaju ktoś go nawet leciutko w odcisk uraził, z miejsca dostawał w ucho. Potem sprawa i odsiadka. Jak dzieciak płakał do mnie nieraz Topielec na swój garbaty los. Wzruszyło mnie to w końcu i mówię mu: — Nie umiesz się pan oblecić z tem draniem odciskiem? Bywszy na pana miejscu do pedikuru bym się udał, tam z miejsca dadzą mu rade, wyrżną do kości i po krzyku. Długo się ten ów koleżka namyślał, bo się bojał iść pod nóż, ale jak raz nadział się w autobusie na milicjanta i groziła mu sprawa o pobicie władzy, sam mnie prosił, żeby go zaprowadzić do tego pedikuru. Poszliśmy na Chmielne do zakładu. Za dziesięć minut był jak nowo narodzony człowiek. Raz tylko krzyknął i odciska nie było. Pedikurzystka wymasowała mu potem nóżkie, wyperfumowała nawet i mówi: — Poproszę o drugą. — Kiedy na tej drugiej nie ma odciska —odpowiada Topielec. — Nic nie szkodzi, uporządkujemy i ją. A ten się przekomarza i za nic na świecie nie chce buta zdjąć. No to ja zaczynam go namawiać: — Nie bądź pan uparty, pokaż pan drugie nóżkie. A ten nie i nie. Zgniewał mnie koniec końców i nadmieniam: — A co pan sześć palców posiadasz i wstydzisz się pan? Nawet o wiele tak, nie ma czego. Ta pani nie takie rzeczy już widziała. Najwyżej drożej o dwa złote za dodatkowy palec policzy. Ja go panu fonduje. ´ Sciągaj pan kamasz. Ale się uparł jak mur. żywo się ubrał i wyszliśmy. Na ulicy go się pytam: — Między namy mężczyznamy powiedz pan otwarcie, dlaczegoś pan nie dał drugiej nogi do obróbki? Dwuznaczne słowo masz pan na niej wytatuowane, jak matrosy, czy jaki matrymonialny rysuneczek? — Nie o to się rozchodzi. Drugiej, uważasz pan, nie myłem. — Dawno? — Dosyć. Tak mniej więcej od Wielkanocy. — No to sporo, teraz już po Zielonych świątkach. A dlaczego? — Nie wiedziałem, że będzie potrzebna. — A miednice masz pan w domu? — Mam nawet łazienkie. — No chyba w wannie świni pan nie trzymasz? — Skąd. Pieczarki hoduje. — Po co? — Mam takie słaboś ć, a piwnica ciasna, ledwo węgiel się zmieścił. Łazienka bez okna — pieczarka to lubi. Nawet światła nie zapalamy, bo jej szkodzi. Ale taki był kontent, że się pozbył odciska, że zaprosił mnie pod budkie na większe jasne z wianuszkiem, a potem do kina. Ale ze względu na te jego drugie nóżkie odmówiłem. Myślę sobie: w kinie da się odczuć i na mnie będą ludzie podejrzanie patrzyli. Chociaż nie zawsze i nie w każdem. Są takie, że faktycznie nie wiadomo, kto z publiki mydła nie nadużywa i gdzie nawet przedwojenne szprycowanie powietrza leśną wodą by nie pomogło. Jak sobie przypomniem, że nawet starożytne Rzymiani mieli łazienki i co dzień się kąpali, przykrość da się odczuć, że my w wannach rolnictwo praktykujem. A w Rzymie dochodziło do tego, że taka na przykład Epopea, żona Nerona, w oślem mleku kąpiel sobie brała. Wpada raz Neron do mieszkania, pociąga nosem i mówi: co tu tak mlecznem barem czuć? Wszystko się wydało, a że tego dnia jak raz na śniadanie była biała kawa z kożuszkiem, Nerona zemgliło, zdenerwował się i kazał małżonkie udusić. Rzecz jasna, że każda przesada do niczego dobrego nie prowadzi. Totyż nie wymaga się, żeby się ktoś kąpał w mleku, nawet krowiem, wystarczy woda. A już nóżki trzeba uwzględniać jak najczęściej, i to obydwie, nawet nie udając się do pedikuru, kina czy w goście. Kapelusz wujaszka A swojem porządkiem, w takie atomowe lato, jak obecnie, najlepiej się spędza urlop w Warszawie. Schować się można w każdej chwili przed deszczem. A nad morzem czy na Kasprowem moknie człowiek i jeszcze za to płaci. Toteż nic dziwnego, że wWarszawie obecnie wycieczek a wycieczek, cała prowincja się do nasz zjechała. Oprócz tego cudzoziemcy z Ameryki, z Berlina całemy kupamy po mieście chodzą i oglądają te naszą rzadką stolice. Ale nie zawsze zostają się jak się należy pojenformowane o tem, na co się patrzą. Ja w miarę możności staram się przychodzić z pomocą takiem zabłąkanem turystom. Idę sobie na przykład wczoraj przez ulice Krucze, koło Grand Hotelu i widz ę, że starszy facet w słomianem kapeluszu z wstążką w kwiatki posuwa sobie wolniutko i rozgląda się naokoło, jakby czegoś poszukiwał. Nikt inszy, tylko tak zwany wujaszek z Ameryki. Podchodzę i zaznaczam: — Pan szanowny z pewnością, jako eksportowany rodak, po dłuższem czasie ojczyznę zwiedza? A on przyświadcza, że faktycznie, czterdzieści lat był nieobecnem w Warszawie i ani rusz nie może swojej rodzonej stolicy poznać. Mówię na to: — Co pan się dziwisz, ja stale zamieszkuje na miejscu i często gięsto nie poznaje po tygodniu niejednej ulicy. — Ciągle nowych domów przybywa i ulica zmienia swój wygląd? — To też, ale nie tak często. Najgorzej jest, jak budkie z piwem, do której oko jest przyzwyczajone, w inne miejsce przeniesą, wtenczas zdechł pies, stoisz pan jak kto głupi, bo wszystkie domy podobne. Pomimo tego w miarę możności mogie panu szanownemu kawałek Warszawy pokazać. — I owszem — on na to. — Od czego zaczniemy? — Może od Pomarańczami? — A cytryny tyż tam są? — I pomarańcz nie ma. Nazwa tylko się taka została, w Łazienkach się to znajduje. — A co tam dają? — Barbarę Radziwiłłównę. — Panie, ja z żoną przyjechałem! —Wiesz pan, żeby to mnie jakiś chomąciak z tak zwanego głębokiego terenu powiedział, tobym się nie dziwił. To pan szanowny nie wie, że Barbara Radziwiłłówna za królową była, że teściowa, niejaka Bona, leniwemy pierogamy ją struła? Właśnie o tem sztukie w Pomarańczami odgrywają z Szaflarską Danutą na czele. Teatr tam teraz prowadzi jeden derektor z miasta Łodzi. Łodziaki mają handlową smykałkie. — Nawet o wiele tak, nie masz pan dania racji od orczyków, żłobów i temu ż podobnież amerykańskiemu turyście ubliżać. Przez czterdzieści lat i Pomara ńczarnia, i te pierogi z głowy mnie wywietrzeli. Ale tak czy siak, na Łazienki dzisiaj za mokro, zapreponuj pan coś inszego. — No to może zwiedziem inszą historyczną rzadkość — prywatny bar „U ´ Slepego Leona” na Szmulkach — odzywam się. On mnie odpowiada, że owszem, chętnie by się ze mną przejechał, bo jest siódma wieczór i jako Amerykan przyzwyczajony jest o tej porze lunch, czyli drugie śniadanie opychać. Ale na przeszkodzie stoi mu brak bieżącej mamony, bo po ostatniem bankrocie giełdowym w Nowem Jorku Kennedy tylko po parę dolarów odpala Amerykanom na wyjazd. I czy by nie można tu gdzie opylićtroszkie biżuterii rodzinnej. Parę pierścionków, a także samo obrączek, na koszta zwiedzania. — Pokaż pan, może ja kupie, jeżeli niedrogo — nadmieniam na to. Rzuciłem tylko okiem na te rodzinne klejnoty i mówię: — No to faktycznie, niewąski musiał być ten klops giełdowy w Nowem Jorku —o wiele tombakowe pierścionki wam się tylko zostali! Ach, że ty farmazonie z nieboszczyka Kiercelaka, kogo ty na wujaszka z Ameryki chcesz robić? Komu mosiężne złoto i brylanty z carskiej korony chcesz opylić? Waleremu Wątróbce?! Jak to usłyszał, z miejsca prysnął między taksówki, ale zgubił kapelusz. Podniosłem go i szukam obecnie prawdziwego wujaszka z Ameryki, któremu rąbnięto ostatnio wWarszawie słomkowe nakrycie głowy, z szeroką wstążką w herbaciane róże i boże krówki. Jak? Zatrasie?! — No, jak, panie Królik, nie wiesz pan, czy będziem mieli w tem roku uroczyste otwarcie nowej dzielnicy mieszkaniowej za trasą W-Z? — Nie, skąd? — Dlaczego? — Przede wszystkiem, że niegotowa, a po drugie nie nadaje się na uroczystość. — Z jakiego powodu? — Nazwę, uważasz pan, ma niepodchodzące. — Jakaże to nazwa? . — Zatrasie. — Zatrasie? No, do zachwytu nie jest, ale obleci. — Może by i obleciała później, ale na uroczystość nie ma kwalifikacji, brzmienia nie posiada. — Niby jak to? — Zwyczajnie. Wyobraź pan sobie, że jako delegat mowę masz pan zało- żyć na tem otwarciu i mówisz pan: Zatrasie. . . o Zatrasiu. . . Zatrasiem, czyli że nadużywasz pan wszystkich przypadków, a kto stoi dalej, nie dosłyszy i inaczej mu wychodzi. Także samo chłopaczki litery w tej nazwie będą zmieniać i powoli otrzymamy słowo nie do druku. Po mojemu zawczasu to trzeba zmienić, żeby się później na koszta nie narażać. — Na jakie koszta? — Zmiany tabliczek, pieczątek i temuż podobnież. Tak jak było w swojem czasie z Kaczem Dołem. — Nie słyszałem o takiej miejscowości. — A o Międzylesiu pan słyszałeś?. — No rzecz jasna, że słyszałem, to za Wawrem. — Więc ja panu mówię, że Międzylesie dawniej nazywało się Kaczy Dół. — Nawet nielicho. — Mnie się tyż spodobało, ale nie wszystkiem. Zaczęli ludzie nosami kręcić, zwłaszcza tak zwana płeć, że niehonorowo mieć w paszporcie Kaczy Dół jako miejsce stałego zamieszkania. —No dobrze, a jak mój teść w Gaciach się urodził i całe życie przemieszkał? — Co ma wspólnego? Rzecz gustu, a może nie miał wyjścia. Zresztą, co innego tak zwana głęboka prowincja, a co innego miejscowość pod samą Warszaw ą. Co innego pański zatabaczony teś ć, a co innego twarzowa blondyna przy ko- ści. Faktycznie nazwa się nie nadawała. Zwłaszcza na dzisiejsze czasy. Kto by na przykład chciał zostać przewodniczącem Rady Narodowej w Kaczem Dole? Nikt — chyba że z wyroku. —A po mojemu, jak to mówią, jak się zwał, tak się zwał, żeby się tylko dobrze miał. — Nie zgodzę się z panem szanownem. Nazwa odgrywa pierwsze skrzypce w naszem życiu. Weź pan na przykład taki renament. Czytaliśmy w prasie, że renamenta odbywać się będą wieczoramy i w nocy, bez zamykania sklepów w godzinach handlu. I co? Po staremu tabliczki z renamentem wiszą po wystawach, nieraz przez cały tydzień. Ludzie, ma się rozumieć, pyskują, w gazetach na papier to bierą. I patrz pan, idę sobie wczoraj przez ulice świętokrzyskie i widzę na wejściu do sklepu z wyrobamy gospodarskiemy kartkie: „Kontrolny spis towarów”. Parę dni podobnież już wisi. Interesanci podchodzą, czytają i z szacunkiem odchodzą. Dudy w miech, do głowy nikomu nie przychodzi szurać, bo co kontrolny spis towarów, to nie renament. Mam rację?Wiadomo. Zmienić żywo te Zatrasie, zaniem to się nie rozniesie. Zasuwamy do Wilanowa Spłakaliśmy się z Gienią niemożebnie, jakżeśmy zasunęli do króla Sobieskiego doWilanowa, na otwarcie pałacu po gienieralnem remoncie. Trzeba faktycznie przyznać, że remont jest przeprowadzony formalnie. ´ Sciany przechlapane, jak się należy, na olejno i na klejowo, marmury odświeżone, tylko rzeczy królewskich nie ma! Lanszafta, owszem, wiszą na ścianach, bo zostali szkopom odebrane, ale meble i pamiątki rodzinne kamfory dostali. Nawet pościel jest pożyczona od derektora Lorentza z mieszkania prywatnego. Tapczan tak zwany higieniczny, systemu Knipenberga, odstawia łóżko królewskie. Rzecz jasna, dzisiejszych warszawiaków można w ten deseń strajlować, ale nie mnie, bo żem jeszcze przed tamtą wojną stałem gościem w Wilanowie bywał i wszystkie rzeczy Sobieskiego na wyrywki pamiętam z trofiejną pałatką, czyli namiotem sułtana pod Wiedniem zdobytem, na czele. Namiot śledzia zjadł, nie ma go. Z większych mebli nie widzę tyż teraz w Wilanowie biurka z kości słoniowej z wieżyczkamy, które papież królowi odpalił za to, że Turkowi spod Wiednia kota popędził. Przy teni to właśnie detalicznie biurku do Marysieńki listy miłosne Sobieski kopiował, kiedy ona do Ciechocinka na letniaki wyjeżdżała. Tyle ich namachał i taką miał do piśmiennistwa smykałkie, że teraz obecnie książka z nich została wydana, jako tak zwany „Sekretarz miłosny, czyli podręcznik dla zakochanych”. Idzie to podobnież jak woda. Szkoda tego pamiątkowego biurka, szkoda stołowego pokoju, szkoda tureckiej otomany z wałkamy, która tam stała, chociaż teraz jest podobna i nawet nowsza. Szkoda całego urządzenia. Ale i tak jest jeszcze co widzieć. Totyż nic dziwnego, że na otwarciu parę tysięcy zaproszonych osób za ogonkiem partiamy do pałacu wchodziło, żeby go po odnowieniu obejrzeć. Tłok był taki, że derektor przy drzwiach przez mikrogramofon prosił, żeby się publika nie pchała i że mianowicie dyplomacja ma pierwszeństwo. Jakżem to usłyszał, wziąłem Gienie pod pachę i posuwam. Dla niepoznaki po francusku żeśmy rozmawiali: bonżur, adje, kieskiese, entre, de Gaulle, pur le dam, wagon restaurant i temuż podobnież. Wpuścili nasz z ukłonamy. Podczas zwiedzania całego królewskiego mieszkania słyszeliśmy, jak derektor narzekał, że z tem remontem byli związane ogromne trudności i koszta, bo pałac prawie się rozsypywał, gdyż był podobnież na piasku, bez fondamentów postawiony. Możliwość — król Sobieski nie mógł jak się należy budowy pilnować, bo na froncie wojennem stale i wciąż przebywał i staroświeckie architekci mogli mu fuchę podpuścić. Dopiero dzisiejsze wszystko odratowali. Być może, chociaż osobiście przypuszczam, że wątpię, bo jako stary przedwojenny bywalec w pałacu nie zauważyłem nigdy, żeby ściany się gdzieś rysowali albo żeby się wilgoć wkradła, jak to ma czasem miejsce w obecnych budenkach. Nie słyszałem też, żeby w Wilanowie deszcz przez ściany przeciekał i żeby szpary trzeba mchem zatykać, jak to się teraz trafia w tak zwanem wielkopłytowem budownictwie z gotowych elementów. Zresztą co będziem na próżno mówić, poczekamy te dwieście lat i obejrzem sobie dzisiejsze elementa, jak oni będą wyglądali. Ale na razie warto zobaczyć odnowiony Wilanów, zasunąć tam w niedziele i w razie dużego tłoku pamiętać, że znajomość języków obcych ogromnie pomaga przy wejściu. Mała czarna z cwajnosem Poszłem, proszę ja kogo, do tej świeżo otwartej w Warszawie kawiarni dla zwierząt. Detalicznie nie jest ona dla samych zwierząt, owszem, mogą oni wprowadzać swoich państwa, na smyczach. Długo kompinowałem, jak to zrobić, bo osobiście obecnie żadnego stworzenia nie posiadam i bojałem się, że mnie bez takowego nie wpuszczą. Chciałem pożyczyć sobie pudla od szanownego gospodarza domu, czyli dawniej dozorcego, a jeszcze dawniej stróża — prywatnie ciecia. Ale się nie zgodził. Jeszcze—mówi—na złą drogie mnie pan psa wyprowadzisz, po cukierniach zacznie uczęszczać, w złe towarzystwo wpadnie albo i w ankoholizm. —Jak nie, to nie, pies z panem tańcował—i poszłem sam. Myślę sobie: może spotkam gdzie po drodze jakiegoś pieska, to mnie wprowadzi. Dotaskałem się do Starówki, jakoś żadnego nie było. Ale się okazało, że jak to w Warszawie, przepis przepisem, a na waleta można się dostać, bez żadnej zwierzyny. Weszłem do tych „Kamiennych Schodków”, bo tak się ta psia kawiarnia nazywa, usiadłem przy stoliku i siedzę. Co tu wziąć?—kompinuję sobie. Nie wiedziałem, co tam podają — może kadryla, może kośćz grubsza ogryzioną, z letkiem gazikiem? A na nic takiego nie miałem jakośmelodii. Ale się pokazało, że menu jest tam zwyczajne: ciastka, kawa, torty i temuż podobnież, bo oprócz psów, wiewiórek, królików, kotów syjamskich, najwięcej bywa tam zwyczajnych kociaków z wieczną ondulacją i w perlonach. Zamówiłem sobie w taki sposób kawkie i dwa ciasteczka i zamiaruje przystąpić do tak zwanej konsompcji, kiedy w tem trakcie przysiadł się do mnie jakiś cwajnos. Z czterdzieści kilo żywej wagi, morda jak szafa, uszy, ogon krótko obci ęty na serdelka. Usiadł przy mnie na krzesełku i tak patrzem na siebie, on na mnie, ja na niego. Czyj on jest, myślę sobie, ale czyj by nie był, trzeba go pocz ęstować. Wyciągam rękie po ciastko, a ten zęby pokazał i „wrrr” na mnie. No to żem rękie cofnął, ale po chwili czasu znowuż wyciągam, a ten jak nie warknie i do mnie. — Czego się szarpiesz, flimonie, ciebie chce poczęstować — mówię. Ale mnie nie zrozumiał, widocznie nie był zWarszawy. No to dałem za wygrane i śiedziem dalej. Kawę pić mnie pozwolił — widocznie nie lubi, ale o wzięciu ciastka mowy być nie mogło. Odwrócił się nawet niby tyż to, ale widzę, że w lustrze na mnie kapuje, z oka mnie nie spuszcza. Nie wiadomo, do której byśmy tak siedzieli, żeby nie facet z jeżem. Przy drugiem stoliku sobie usiadł i położył tego jeża na blacie. Taki jeż ma to do siebie, że jak leży spokojnie, wygląda jak para wełnianych skarpetek w kłębek zwinięta, ale niech go kto weźmie w rękie, od razu cugu dostaje i kolki wypuszcza. Pierwsza nacięła się na jeża kelnerka. Myślała, że to leży ściereczka. —Ach, przepraszam—mówi i łapie drania w rękie. Od razu jak nie krzyknie, jak nie ciśnie go na ziemie i fajt, zemglała. Mój cwajnos zerwał się od naszego stolika i do jeża, a ten go kolcami w nos. Pies z płaczem uciekł pod stolik, gdzie siedzieli dwa koty, koty zaczęli się wdrapywać na mnie. Zrobiła się taka kotłowanina, taka Sodoma Gomora, że z ledwością prysnąłem na ulice. Na dobitek papuga wskoczyła mnie na głowę, a w drzwiach wygruziłem się przez żółwia, któren również nawiewał z lokalu. Kiedy jednakowoż oprzytomniałem, wróciłem się do kawiarni po te swoje ciasteczka, ale pokazało się, że już ich wtroiła morska świnka, z którą przyszedł jakiś doktor. Derekcja kawiarni bardzo mnie przepraszała, że wszystko to przez jeża, bo w interesie jest zawsze niemożebny spokój i porządek. — No dobrze, a ten cwajnos? — O, to bardzo solidny, spokojny, stały gość. — Jednakowoż na mnie warczał. . . — A może pan szanowny brał ciasteczko ręką, a nie widelczykiem? — No, faktycznie. — O, tego on nie znosi. Skończył niedawno szkołę psiego sawoir wiwru na Grochowie i ogromnie przestrzega towarzyskich przepisów salonowych. Królowie w Zaiksie Ogromnie żeśmy się z Gienią ucieszyli, jakieśmy ujrzeli, że dom „Pod Królamy” na bywszej ulicy Daniłowiczowskiej został się odbudowany. Ulica co prawda nieobecna, dom stoi na trawniku w pustym polu, ale za to króle na froncie odremontowane formalnie, wyglądają jak żywe i nie tylko ich nie brakuje, ale jeszcze czterech przybyło, czyli że obecnie znajdują się w komplecie —razem sztuk 40. Musze powiedzieć, że zaraz po wyzwoleniu, jakżem ten dom zobaczył między ruinamy także samo ma się rozumieć w charakterze fatalnie rozbebeszonem, płakać mnie się chciało. Jagiełło bez nosa, Henryk Brodaty bez brody, Leszka Białego od Czarnego odróżnić trudno, Bolesław Kędzierzawy wyglądał jak łysy, bo mu szrapnel loki poobtrącał, jak brał udział w Powstaniu. Znałem ich wszystkich na wylot, bo od małoletniego pętaka na Starówkie tamt ędy się ganiało, Totyż dziwiłem się później, jak to jest, że na ścianie tego domu figuruje 36 królewskich biustów, a historia Polski nam wspomina o czterdziestu. Pokazało się, że więcej się na froncie nie mieści i dlatego pierwszy właściciel tego domu, niejaki podobnież biskup Załuski, nie wszystkich kazał odrobić. Na przykład królowej Jadwigi nie zamieścił. Jest Jagiełło—myśli sobie—no to wystarczy za małżeństwo, może żonę zastąpić. Chociaż właściwie powinno być inaczej, bo Jadwiga pierwsza za królowe była, a Jagiełło dopieru wżenił się w królewski interes. Ale mniejsza o to, za późno się teraz z biskupem przekomarzać. Kogo jeszcze wtenczas opuścił, detalicznie nie wiadomo. Fakt faktem, że obecnie są wszyscy, a te, które się nie mieścili na froncie, figurują z boku po dwóch z każdej strony. Stowarzyszenie autorów, podobnież tak zwany Zaiks, któren ten dom z gruzów odgrzebał i na swój koszt całkowite odbudowe przeprowadził, tak kazał mularzom te kwestie załatwić. I po mojemu słusznie, nie będziem w królach przebierać jak w ulęgałkach, lepszy, gorszy, musiem ich przyjąć jak leci. Zwłaszcza że każden prawie mógłby w dzisiejszem czasie zostać się za członka tego Zaiksu. Taki na przykład KazimierzWielki był autorem karalnego kodeksu. Ładne par ę lat te książkie zestawiał, żeby sędziowie wiedzieli, jakie karę za co nałożyć. Osobno musieli być uwzględnione: szopenfeld, pajęczarstwo, lipkarstwo, kra- dzież „na wydrę”, szpryng i na pasówkie, czyli za pomocą dopasowanego klucza. Mocno się nad tem natyrał. To nie ma prawa należyć do Zaiksu? W jaki sposób? Albo Sobieski, taką miał do piśmiennictwa smykałkie, że wyszła niedawno jego książka pt. „Tysiąc listów miłosnych do Marysieńki” i wszystkie obecne literaci przy niem wysiadają. To nie wzięliby go do Zaiksu? Szkoda gaduchny. A weźmy pod uwagie takiego króla Stasia, któren co czwartek na flaki z pulpetamy do Łazienek poetów z całej Warszawy zapraszał. To nie wybraliby go na honorowego prezesa? Do kogo ta mowa? Z jednem Piastem Kołodziejem byliby może trudności, ale upchliby go do sekcji sztuki ludowej i też by pasował. Jak by zresztą było, tak by było, fakt jest faktem, że Warszawa odzyskała niewąską historyczną ozdobę. Wkleiliśmy Amerykanom No, to odkuliśmy się na Amerykanach, w tem całem hokieju na lodzie w Łodzi mieście. Drugi raz już żeśmy z niemy wygrali, na 16 meczów. Dobre i to, bo nasze Polacy na lodzie jakoś nie zanadto się czują. Za ślizgo, cholera. Lód spod nóg ucieka, człowiek tylko myśli o tem, czego by się złapać, żeby się nie wygruzić, a gdzie mu tam o ganianiu z laską za drewnianem okrąglakiem myśleć. I żeby to jeszcze jak się należy laską można się było posługiwać, ale w tem całem hokieju trzyma się ją za skuwkie, a zakrzywioną rączką ten ów tak zwany krążek popycha. Pierwszy raz widzieliśmy to z Gienią na telewizjorze. I przyszło nam do głowy, że w tem hokieju, kto ma grubszego bramkarza, ten wygrywa. Bramka jest nieduża i o wiele bramkarz jest nabity w sobie, czyli należycie odpasiony i założy na siebie parę kożuchów, kilkoro spodni i filcowe buty starszego brata, nocnego stróża, nie ma prawa krążka do bramki wpuścić, nie zmieści mu się. Nie wiem, jak jest detalicznie, bo przez telewizjor nie mówili, ile kożuchów i spodni przewiduje leguramin, bo jakiś przepis na te konto musi egzystować. Ale myślę sobie, że łodziaki nie frajerzy, ubrali naszego bramkarza w parę par dodatkowych gaci. A w Łodzi mieście o to nietrudno, bo tam wyrabiają te męskie desusy najgrubsze na świecie, takie, że spodnie na człowieka nie włażą. Dzięki tem właśnie wyrobom przemysłu włókienniczego polskiego Manchesteru, jak się to mówi, daliśmy znowuż w kość Amerykanom. Byli tam co prawda niesmaczne momenta między naszemi i amerykańskiemi graczami —po prostu chcieli się lać na kije. Ale w hokieju to zawsze podobnież bywa, kiedy się dwóch albo więcej graczy pod bramką spotka i każden jeden chce w krążek uderzyć, wtenczas dochodzi nieraz do wycisku. Nerwy nie wytrzymują, a laska trzymana za skuwkie aż się prosi, żeby nią zaprawić przeciwnika, tak jak to bywało w naturalnych nieporozumieniach towarzyskich za dawnych czasów, kiedy laski nie wyszli jeszcze z mody. Tak że pretensji do nikogo wnosić nie można, nerwy rzecz ludzka i rozdrażnione chromolą leguramin i karną odsiadkie na chuligańskiej ławce. Bo jest taki przepis, że o wiele gracz zamierzy się nawet tylko kijem na przeciwnika, musi za karę przeskoczyć pargan i posiedzieć na zamarzniętej ławce, aż mu spodnie przemi ękną i dreszczy dostanie i dopieru na rozgrzewkie pozwalają mu grać dalej. Totyż po mojemu, jakby gracze trzymali laski przepisowo za rączkie, a skuwkami okrąglaka po lodzie posuwali, mniej byłoby odsiadek. Gienia jest w ogóle zdania, że nie laski, tylko parasole powinni być do gry używane, wtenczas nawet większe międzynarodowe wyciski kończyliby się bez wzywania pogotowia. Chociaż, jak mnie osobiste domowe doświadczenie poucza, wątpię, czy Gieniuchna ma racje. Ale mniejsza z parasolką, dosyć na tem, żeśmy wygrali i sportowa derekcja tylko w Łodzi powinna naszych hokieistów zaopatrywać w wewnętrzną galanterie męską. Na cześć Zjednoczenia dzianowłókienniczego miasta Łodzi trzykrotne hip-hip-hura. A w Budapeszcie już gorzej wyszło naszym z temy tańcamy na lodzie, zajęli tam podobnież dwa dalsze miejsca, a detalicznie ostatnie i przedostatnie. Rzecz jasna, że osobiście do naszych zawodników pretensji nie wnoszę. Bo o wiele ja na zwyczajnej drewnianej sali na Bielanach z powodu natarcia podłogi stearynową świecą w jednem tylko sztajerku wykropiłem się z Gienią siedem razy, to co mówić o madisonie z przypiętemy do kamaszy łyżwamy, i to na lodzie. O jakich tu tańcach może był mowa? Można brać pod uwagie tylko Chopina marsz żałobny albo poloneza do szatni. Chiba żeby się nasze zawodnicy innych tańców specjalnie nauczyli przed wyjazdem za granice. Ale kto ma czas i głowę na takie głupstwa. Paczkowane alimenty Już teraz obecnie nie kupujem gratów takich jak: szafa, stół, otomana w cało- ści, tylko tak zwane alimenta czy elementa paczkowane. To znaczy się dostajem paczkie desek felcowanych, bejcowanych i z nich sobie w domu ustawiamy potrzebny mebel. Wynalazek jest faktycznie w kichy, jak to się mówi. Już teraz nie będziem mówili do gościa: „Niech pan spocznie na tej kanapie, to sobie porozmawiamy”, tylko: „Ładuj się pan na ten płaski aliment pączkowany”. Albo w razie towarzyskiego nieporozumienia nie łapie się od razu za krzesło, tylko się zaznacza: „Jak tak wezmę tego alimenta płaskiego paczkowanego, jak ci przyfonduje niem parę razy, to przez lejek do trumny trzeba będzie cię, łachudro, wlewać!” Ale nie o to się rozchodzi — jak się zwał, tak się zwał, cała rzecz w tem, że jak wszystkie nasze mieszkania będą umeblowane temi alimentami, mogą z tego powstać różne zabradziażenia spokoju publicznego w lokalach mieszkalnych, a także samo na klatkach schodowych. Jeżeli weźmiem pod uwagie nowoczesne budowle, czyli tak zwane drapacze chmur, gdzie wszystkie mieszkania są podobne do siebie i na dobitek obstawi się ich temi paczkowanemi alimentami, łatwo może dojść do różnych tragedii rodzinnych na tle zabłąkania się do cudzego mieszkania. Niejeden mąż może znaleźć w łóżku żony przybłąkanego faceta z niższego albo wyższego piętra, któren na gazie pomylił lokale. Sam przed wojną miałem taki wypadek. Stale i wciąż wpadał do mojego mieszkania roztrzepany facet zamieszkujący o piętro wyżej. Pierwszy raz wleciał do mnie o 12 w nocy, zapalił zapałkie, w oczy mnie świeci i pyta się, co ja tu robię. Usiadłem na łóżku i myślę sobie, nic tylko wariat, wzięłem kamasz w rękie i postanowienie robię, jak do mnie doskoczy, to go kapciem w ciemię. Dopiero jak się rozejrzał po mieszkaniu, zobaczył koło mnie żonę i szwagra w drugiem łóżku, przeprosił nas formalnie, że się z czwartego piętra przybłąkał, a ja mieszkałem na trzeciem, i poszedł. Nie wytrwało może dwa dni, znowuż jest. Tą rażą w dzień wpadł. żywe rybę w siatkowej torbie przyniósł i na stół rzuca. Ryba w torbie skika, ja oczy wy- trzeszczam, ale jeszcze nic nie mówię. Dopieru w jakie minutę do przytomności przyszedł, krzyknął ze strachu, złapał rybę i chodu. Dowiedziałem się później od stróża, że Kotek się nazywa i mieszka nad namy. Trzeci raz przyleciał znowu ż w nocy. Mokry parasol mnie wtenczas nad plecamy wytrząchnął i podłogie niemożebnie zatratował, bo deszcz jak raz padał i przyszedł do pasa zaszargany. Połapał się koniec końców i jak nie ruszy w drzwi, ale fleki musiał mieć ścięte, bo się przewrócił i na grzbiecie na korytarz wyjechał. — Co jest z tem Kotkiem? — mówię do Gieni. Odpowiedziała mnie, że to musi być ankoholik. Ale nie wyglądał na takiego. Jakiś czas był spokój. Raz w niedziele siedziem sobie przy obiedzie. Drzwi się roztwierają, patrzyć —jest Kotek. I nie sam jeden, trzech koleżków ze sobą sprowadził. Jak bomby wpadli, trzęsą się, wszystka czterech razem mówią, widocznie jaki interes załatwiali. Dopieru jak się Kotek nareszcie połapał, krzyknął na koleżków i dawaj pryska ć, mało się w drzwiach nie pozabijali. Musiałem klucz dorobić do drzwi i stale się zamykać, chociaż tego nie lubię. Ale do czego ja tu pije? Pije do tego, że jeżeli już zamiast mebli mamy mieć paczkowane płaskie alimenta, niech oni będą w różnych kolorach i na każdem piętrze wieżowca niech obowiązuje inszy. ˙ Zeby sąsiedzkich karamuch i pierepałek unikn ąć, żyć w życzliwej nieutralności i wojny nerw nie prowadzić. Kiercelak książki W tem roku tak zwany Kiermasz Oświaty, Prasy i temuż podobnież, czyli Kiercelak Książki ma się odbywać nie jak rokrocznie w Alejach Ujazdowskich, tylko na ulicy Marszałkowskiej, wizawi Pałacu Kultury. Rozchodzi się o to, że publika pchająca się po książki, a zwłaszcza po podpisy do różnych literatów, takich jak np. Kalina Jędrusik, Zbigniew Cybulski, Barbara Krafftówna czy insza Złota Maska, drzewostan z korzeniamy wyrywała i niszczyła do spodu miejscowe tereny zielone. Przed Pałacem już to nie grozi, bo zawczasu się tem zajmują chuligani. Gienia troszkie nosem na te nowość kręci, bo się przyzwyczaiła przez parę lat właśnie w Alejach Ujazdowskich „Trędowatej” szukać. Tem się tylko pociesza, że główna derekcja tego Kiermaszu, żeby publikie na nowe miejsce ściągnąć, nareszcie te cenne powieść do płaczu na stragany dostarczy. Ale ja myślę, że i tą razą Gieniuchna się niemożebnie natnie i zmuszona będzie kupić sobie „Tysiąc potraw z kartofli” i „Najnowszy podręcznik do cybernetyki stosowanej”. Ale śmiech śmiechem, żart żartem, podobnież mają być na tem kiermaszu do nabycia książki, które w księgarniach można dostać tylko o wiele się ma specjalne chody u ciotki albo wujka ekspedientki. A tu bez żadnego mrygania okiem, na każde jedne żądanie klienta książka będzie do nabycia z własnoręcznym podpisem autora, siedzącego w tem celu na krzesełku obok, o wiele, rzecz jasna, pomimo obniżonych nakładów, znajduje się jeszcze przy życiu. Bo jakby na przykład zażądał ktośpodpisu niejakiego Kraszewskiego, z powodu trudności technicznych otrzymać go nie będzie mógł. Chiba że w zastępstwie podpisze za niego któren z młodszych koleżków po fachu, nie zanadto przepracowany podmazywaniem swoich książek. Bo trzeba faktycznie przyznać, że Kraszeszczak bije wszystkich ich o kilkadziesiąt długości, jak chce. Taka na przykład „Chata za wsią” idzie jak woda sodowa na plaży i nastarczyć jej nie można. Jak się o nią zapytaćw księgarni, subiekci proponują w zastępstwie „Traktory na wsi” i mówią, że to jest więcej na czasie. Ale klientela nie chce brać i odpowiada jem, że to stara baś ń, a jak już „Stara baś ń”, to znowuż tego samego rekordzisty książkowego Kraszewskiego. Także samo nie chcą kupować tak zwanych anty-powieści, to znaczy takich książek, które można czytać od końca do początku i od środka w te i nazad, i tak się nic nie rozumie. Na tem nowem miejscu te anty-powieści mogą mieć faktycznie praktyczne zastosowanie, bo niech się nawet z powodu dużego wiatru przed Pałacem taka książka rozleci po całem placu, po pozbieraniu można ją czytać z każdego miejsca i nic się nie traci z treści, która jest nieobecna. Z dawniejszych książek będzie można dostać podobnież „ ˙ Zelazne Bramę” niejakiego hrabiego Brezy z dokładnem opisem przedwojennego placu Mirowskiego, Gościnnego Dworu i obydwóch Hal Targowych. Tegoż autora da się kupić także samo książkie „Urząd”, specjalnie poszukiwaną przez prywatną inicjatywę, która myśli, że tu się rozchodzi o urząd skarbowy i że te dane arcydzieło zawiera wskazówki, jak się bronić przed domiarem. Z ostatnich nowości pojawi się na Kiermaszu książka małorolnego gospodarza ze wsi Stawisko, powiat Grodzisk, Jarosława Iwaszkiewicza. Jest to poradnik rolniczy w sprawie miarek i odsypów pod tytułem „Jutro żniwa”. I dwie książki z branży miłosnej. Jerzego Zawieyskiego „Romans z Ojczyzną” i „Wielka niemoc”—smutna opowieść dla panów, pióra doktora T. Łopalewskiego. Oraz wprost przeciwnie — „Komu dziecko, komu”, historia z prawdziwego zdarzenia, na tle przyrostu nadnaturalnego streszczona przez Magdalenę Samozwaniec. No to brać i wybrać, panowie! Przerwa w uprzejmości Wsiadłem parę dni temu nazad w tramwaj na Szmulkach, wkitowałem się z wielką trudnością do środka i zimno, i gorąco mnie się zrobiło. Przypomniałem sobie, że drobnych nie posiadam, tylko same setki, bo to było jak raz po wypłacie. Zacząłem się cafać do tyłu, żeby wysiąś ć, ale to była fizyczna niemożliwość — pasażerowie nie puszczają. A ja co spojrzę na konduktorkie, mgło mnie się robi ze strachu. Rozchodziło się o to, że ta właśnie tramwajowa fonkcjonariuszka, w kolczykach w charakterze złotych serduszek, znana mnie jest z tego, że potrafi obsztorcować na perłowo ze szlaczkiem pasażera, któren małowiela jej się narazi. Ma takie gadane, że nie wiadomo, jak się z wagonu urwać, kiedy człowieka wiązanką obrzuci. Totyż nie wiedziałem, co robić. Ale nie miałem wyjścia—wysuwam rękie z setką i cafam nazad, bo byłem pewnem, że albo powie:—Coś pan sobie tu na wagonie bank do wymiany pieniędzy wynalazł czy jak? Albo bez zemstę wyda mnie reszty samemy pięćdziesięciogroszówkamy. I co państwo powiecie — uśmiechnęła się do mnie, jak to mówią, uroczo, bierze forsę i zaznacza: —Setuchna? Proszę bardzo, jakiemi pan szanowny sobie życzy reszty? Dwudziestozłotówkami czy też może pięćdziesiąt złotych i dwie dwudziestki, reszta musi być, niestety, bilionem. Służę bardzo i proszę, niech pan spocznie chwilowo na mojem miejscu, bo niemożebnie ciasno. Zdrętwiałem, no, myślę sobie, jak mnie teraz da dubla, jak zacznie rodzinę po kątach rozstawiać, to się nie pozbieram. A tu nic podobnego, odliczyła reszty i niemożliwie grzecznie zaczęła pasażerów przegarniać do przodu. Wysiadłem z tramwaju prawie nieprzytomny. Co się stało? — myślę sobie — nerwy widocznie nie wytrzymali. Taka zdrowa kobieta i załamała się. Ofiara wyczerpującej pracy. Ale jak na drugi dzień wsiadłem do autobusu i znowuż konduktor się zachował jak mistrz tańca i sawoir wiweru profesor Sobiszewski, postanowiłem przeprowadzić tak zwane drobiazgowe śledztwo. I co się pokazało? Derekcja komunikacji miejskiej zaprowadziła konkurs grzeczno ści dla obsługi. Któren konduktor okaże się najgrzeczniejszy, otrzyma nagrodę i za Złote Maskie tramwajowo-autobusowo-trajlebusowe się zostanie. W tem celu w każdem wagonie wiszą kartki, na których pasażerowie głosuj ą. Teraz wszystko zrozumiałem i z niemożebną sempatią zacząłem się przyglądać komunikacyjnem fonkcjonariuszorn. ˙ Zal mnie się ich zrobiło serdeczny. Co tu du- żo będziem gadać, trafiają się pasażerowie, że tylko ich za krawat brać i z wagonu zdejmać, tak potrafią rozrabiać. A tu konkurs — z byle barłogą trzeba w rękawiczkach i prawie parle franse. Twista przed niemy tańczyć! Nie wiem, czy długo tramwajarze tak wytrzymają. Totyż po mojemu derekcja słusznie postąpiła, że w lipcu i sierpniu zrobiła przerwę w tem konkursie, urlop w grzeczności. Obsługa musi dwa miesiące odpocząć i przyjść trochę do siebie, a potem na jesieni zaczynamy od nowa. W każdem bądź razie ja osobiście w pierwszych dniach przerwy chodzę na piechotę. A gdzie wąż? — No i jakże się panu podobało, panie Walery, to świetne widowisko? — zapytałem pana Wątróbkę, spotkawszy go wraz z rodziną przy wyjściu z Teatru Polskiego, po przedstawieniu „Kleopatry”. — Faktycznie, przedstawienie jest, jak się to teraz w Warszawie mówi — w cycuś! — I śmiało możem zaznaczyć, że od czasu tego wieloryba za ˙ Zelazną Bramą lepszego widowiska u nasz nie było—dodał z uznaniem szwagier Piekutoszczak. — Wie pan, porównanie troszkę oryginalne — taki pokaz i sztuka Morstina. — A wieloryb to zła sztuka? Dwadzieścia piąć metry od głowy do ogona. Chyba pan szanowny nie widział. —Nie kłóć się, Oleś —wtrącił na to pan Walery.—Morstin co innego i wieloryb inna para kaloszy. Szwagier woli wieloryba, bo pod niego wypił z koleżkami za ˙ Zelazną Bramą ładne parę literków. A pod Kleopatrie szklaneczkie orężady w bufecie. Jednakowoż Kleopatria łosoś kobieta, można powiedzieć, i nic dziwnego, że ten Juliusz Cezary po inwazji na Egipt z miejsca się w niej zamazał i zabrał ją z sobą do Rzemu, jako trofiejne pamiątkie. — Ja bym mu ją zabrała, ja bym mu pokazała pamiątkie. Z miejsca za kok bym złapała i wont za rogatki razem z nieślubnem dzieckiem! — wmieszała się pani Gienia z wypiekami na twarzy. —Gieniuchna, nie rozrabiaj na ulicy, bo ludzie się na nasz patrzą. Dosyć miałem z tobą kramu na sali. Czy pan wiesz, panie Wu, że to ona taki raban toczyła w trzecim akcie. Jak przyszła do Kleopatrii żona Cezarego i prosi ją ze łzami w oczach o opuszczenie miasta z pętakiem, moja małżonka co i raz się zrywała z miejsca i na scenę chciała lecić pomagać Cezarowej kochankie męża wyganiać. Ona to pierwsza zaczęła brawo zaiwaniać, jak Cezarowa nareszcie fatalnie przygadała Kleopatrii i wyszła z pokoju trzasnąwszy, ma się rozumieć, drzwiamy. Wszystkie żony dawaj za Gienią bis bić. Kleopatrie tak to rąbnęło w koś ć, że z nerw złapała ze stołu ruskie wazę i trzask ją o ziemie. — Te wazy nazywają się etruskie —wyjaśniłem nieśmiało. —Tyż mówię, złapała te ruskie wazę i lu ją o podłogie aż poszła w drobne kawałki, a ucho wpadło do pierwszego rzędu krzeseł. Jakiś starszy facet, któren koło nasz siedział, oczy sobie zasłonił i o mały figiel nie zemglał. Możliwe, że to był derektor teatru odpowiedzialny za zastawę stołowe na scenie. Artystka przy swoich chodach się wytłomaczy, a jemu z pensji za wazę wytrącą, bo to jest własność państwowa. — A cóż ta żona znowuż tej Kleopatrii takiego powiedziała — tyle co nic. Jakby tak na mnie trafiło, ja bym wiedziała, jak się z takiem egipskiem kociakiem oblecić. — Totyż dlatego, Gieniuchna, nie jesteś rzemską cesarzową. A po drugie, takich wiązanek, jak ty potrafisz zasunąć, tak zwane żywe słowo w teatrze nie znosi. Było nie było, sztuka jest taka więcej przepiękna i podobnież jubileuszowa. Ten Morstin, któren ją ułożył, już pięćdziesiąt lat się tem zatrudnia. Dobry, cechowy remiecha, co i raz to lepsze kawałki odstawia. I artyści mają co odgrywać, i publika pouczające rozrywkie umysłowe otrzymuje. — Ale lipą czasem lubi się posłużyć — rzucił znienacka pan Piekutoszczak. — Kto? Morstin? Gdzie tu masz lipę, Oleś? — Z wężem jest lipa. Staroświecka historia nasz poucza, że Kleopatra podczas tańca z wężem została przez drania ugryziona i wskutek tego w krótkich abcugach zakitowała. A tu się kłania publice osiem razy na zakończenie sztuki. Wąż jest w ogóle nieobecny. Wnoszą co prawda garnek na scenę, w którem ma się znajdować, ale to jest tak zwana iluzja, czyli pic elektromontaż. Z garnka tylko szczypiorek czy insza pietruszka wystaje, węża nie ma śladu. — Nie możesz chyba, Oleś, wymagać od Morstina, żeby za twoje parszywe parę złotych co wieczór kazał artystkie zagryzać wężowi? — Mógłby być nieszkodliwy zaskroniec. —Tak, żeby z garnka na sale nawiewał i publikie płoszył. Masz pojęcie co by się przy drzwiach działo? — Wieloryb był jednakowoż prawdziwy, chociaż wypchany. — Nie będziem się z ciemną masą przekomarzać — oświadczył na to pan Walery, spojrzawszy na mnie porozumiewawczo. — Pomówiem lepiej o artystce odstawiającej egipiecką królową, tak że ciarki człowieka przechodzą i nie dziwie się Cezaremu, że ją do Rzemu przywiózł, razem z rzeczamy. — Istotnie, Kleopatra w Teatrze Polskim to wielka kreacja aktorska — potwierdziłem z zapałem. Pani Gienia spojrzała na mnie ironicznie i rzekła: — Wszyscy jesteście dobre ancymonki, razem z tem waszem Cezarem Juliuszem i tem całem Morstinem. Paryż wysiada — Patrz, Oleś, co się z tej dzielnicy zrobiło — nadmieniłem do szwagra Piekutoszczaka, jak żeśmy wczoraj udali się na te nowe skrzyżowanie Towarowej z Alejamy Jerozolimskiemy. — Tu gdzie jeszcze parę tygodni temu w tył kocie łby figurowali, teraz prasowany asfalt leży, gdzie budki, przegrane domki, pargany, składy desek i szmelcu z czasów japońskiej wojny sterczeli, teraz prencypialna ulica leci 60 metry szerokości z jarzynowem oświetleniem. Szwagier patrzył, oczów nie mógł oderwać, a potem łzy jak groch szablasty potoczyli mu się po twarzy. — Faktycznie, zmieniło się cholerycznie. Tu gdzie resturacja III kategorii „Pod Konikamy” się znajdowała, słup ze świetlnem sygnałem stoi. Tu gdzie koło jerozolimskiej rogatki stacja konnych dorożek egzystowała, przegibowy po- śpieszny autobus przystaje. Tu na rogu, gdzie Wacuś Małpa jabłka grepsztyny i antoniówki komputowe z wózka opylał, dworzec kalekie „Warszawa-Ochota” widziem. — Jak to kalekie? —No, jakżeż on wygląda? Faworek—nie faworek, naleśnik—nie naleśnik, dach się na niem zapadł, rogi mu do góry sterczą — czysty kaleka, niech ja nic dobrego nie mam. żebym na Ochocie mieszkał, ze wstydu bym się spalił. —No tak jest, wyglądu zewnętrznego rzeczywiście nie posiada, ale podobnież ma być bardzo letki, o przezroczystej konstrukcji i zawieszony nad ziemią — tak pisało w gazecie. — Rzeczywiście, przewiewny on będzie, zwłaszcza zimową porą, ale dlaczego takiem wkląśniętem dachem się odznacza? — To jest, uważasz, chiba na wypadek, broń Boże, wojny. — To znaczy, że jak? —Znaczy, że kiedy nieprzyjacielski lotnik się na niego z góry spojrzy, powie: „Tu już było bombardowane” i poleci dalej. — Troszkie on tak i wygląda, ale po mojemu to było inaczej. Po prostu za ofiarę upałów, czyli lata stulecia się został. Dach nie był jak się należy podparty, słońce uderzyło, to się zwinął z gorąca w rogalik. —W każdem razie budynek niepoważny. Całe szczęście, że naprzeciwko starego Głównego stoi, któren aczkolwiek w tak zwanem barakowem stylu, ale dach prosty posiada. — W ogólności tylko ten dworzec i redakcja „Expressiaka” dawniejszy fason na tem skrzyżowaniu trzymają i po nich poznać można, gdzie się znajdujem, bo wszystko inne nowe. Zaniem do muzeum starożytności zostaną przeniesione, z przyjemnością oko na nich spoczywa. I wycieczkom zagranicznym będzie co pokazywać, bo reszta to zwyczajna, jak w Paryżu czy inszem Londynie. — Chociaż ja ci powiem, że takiego ronda to i tam może nie ma. Dawniej na olaboga jeździli tędy taksówki, tramwaje, wozaki z węglem, motocykliści, bez żadnych sygnałów wewte i wewte bez przestanku. A teraz rzuć okiem na te ulice, ile świateł czerwonych, zielonych, żółtych, ile białych lenii, gzykzaków, strzałek, kresek, znaków zapytania. — I takie korki, że Paryż wysiada. —Korki faktycznie są, bo trzeba się dobrze znać na nutach, żeby tamtędy jeździ ć. Ale od tego to jest wielkomiejska arteria, ciemna maso z głębokiego terenu. W Rypinie korków nie ma, u nasz być muszą. — Wiadomo, stolica. Fructovit pod śledzika Bardzo mnie się spodobał ten nowy cios w ankoholizm. Znaczy się te nowe zarządzenie, że trzecia, zdaje się, część knajp warszawskich w pijalnie wód mineralnych została zamieniona. Chociażby gość na klęczkach błagał, do najdroższej nawet zakąski tylko „Kryniczankie” otrzymać może. Ja osobiście jestem prawie nietronkowy, bo pod ścisłem dozorem Gieni się pod tem względem znajduje, więc mnie się to nie dotyczy, ale szwagier Piekutoszczak niemożebnie obrażony chodzi i obiecuje do gazet całe te kwestie podać. Najwięcej podobnież rozchodzi mu się o to, że nastąpiło to przez zaskoczenie, prawie z dnia na dzień. Przez co niejeden stały bywalec na nieprzyjemność został narażonem. Właśnie ze szwagrem tak było. Wchodzi parę dni temu nazad do baru „Cybernetyk”, dawniej „U ´ Slepego Leona”, siada przy stoliku, rączki zaciera i staluje: —Daj pan śledzika po japońsku, bez pieczywka i ma się rozumieć pół literka fructovitu. Przynosi kielner zakąskie, stawia butelkie, a szwagier oczy wytrzeszcza: — Co to jest? — Fructovit, przecież pan stalował. —Coś pan do szkoły nie chodził czy jak? Na żartach się pan nie znasz? A mo- że śmichy-chichy ze stałego gościa pan uskuteczniasz? — Nie ma żadnych chichów, tylko nowe rozporządzenie — wódki się tu nie podaje. — Może ja pomyłkowo, brońBoże, nie do tej sali trafiłem? — Na żadnej u nas pan alkoholu nie dostanie. — A co to dzisiaj, sobota, pierwszy, wybory czy jak? — Ani pierwszy, ani wybory, ani dzisiaj, ani jutro, ani pojutrze — wódka jest tu skasowana na wieki wieków, amen. Białe kawkie z kożuszkiem, kaszkie mannę z malinowem sokiem i drożdżowe ciasteczka, psia ich nędza, będziem tu, w naszem interesie III kategorii na prencypalnej ulicy Szmulowizny, gościom, taka nasza w te i nazad, podawać — powiedział stary kelner i łzamy się zalał. Szwagier także samo miał łzy w oczach, pocałował w czoło kielnera, któren zdjął przybrudzony kitel, oddał do bufetu i poszli oba w Polskie, szukać naturalnej restauracji. Na drugi dzień, w sekrecie przed Gienią, zaprosił mnie szwagier do „ ´ Slepego Cybernetyka”, ale już tą rażą starannie żeśmy się przygotowali. Pół literka mieli śmy w kieszeni. Zamówił szwagier butelkie orężady i dla większej niepoznaki dwie porcje leniwych pierożków.Wylało się orężade nieznacznie do kwiatka, pod stolikiem przewekslował szwagier do butelki naszego półliterka, postawiło go się na blacie i odjazd, cyk! Nawet przyjemnie nam się spożywało te pierożki. Ale po chwili przychodzi kierownik baru: — Co panowie takie wesołe po tej lemoniadzie? — powąchał butelkie i skoczył po milicje. Przyszedł starszy sierżant, spojrzał się na nasz służbowo i pyta się: — Co jest w tej butelce? — Orężada, panie władzo. — Taka biała? — Gruszkowa. — Kiedy ja czuje z daleka ankohol. — To kolońska woda. — Kolońskie wodę panowie pijecie? — Nie, tylko od nasz woda kolońska zalata, bo przed chwilą byliśmy u fryzjera. Ja, jak pan władza widzi, jestem świeżo uczesany na poleczkie z przedziałkiem, a szwagier na jeża. Milicjant popatrzył się na nasz, a potem nalał sobie w szklaneczkie naszej orężady, pociągnął i z miejsca musiał zakąsić leniwem pierożkiem. Oblizał się, wytarł wąsy bibułką i rzekł: —No to będziem pisać zameldowanie. Ta orężada trzyma 45 stopni z kreskami. I zestawił ładny protokół z detalicznem opisem o spożywaniu przyniesionego ze sobą ankoholu, w miejscu niedozwolonem, w myśl i w ogóle. Orężade zabrał nam jako dowód rzeczowy. Cały personel patrzył na nasz ze współczuciem, jak żeśmy te leniwe pierożki ze szwagrem na sucho kończyli, zwłaszcza że byli mocno przypalone. Ale cóż, tak my, jak i oni za ofiary nowego ciosu w ankoholizm żeśmy się zostali. Nie widzę inszej rady, szwagier jeżeli nie chce sobie nóg po Warszawie zrywa ć, będzie musiał się przerzucić na rozstrzepaniec, a gastronomia na menu naprawd ę jadalne. Na sucho gość nie da się już byle czem zabajerować. Na bańce wtroi się z apetytem nawet ciut-ciut śmierdzącą, czyli, z przeproszeniem, nieświeżą rybkie, ale trzeźwy klient przykry, grymaśny — nawet marchiewkie z groszkiem powącha. Wątróbka Prometeusza Przed samemi świętami przedstawiali w telewizji sztukie nieboszczyka Ajschylosa z życia wyższych sfer miarodajnych w staroświeckiej Grecji. Detalicznie rozchodziło się tam o proces pokazowy niejakiego Pro Mateusza, któren na lewo ogień podobnież opylał. Na razie myślałem, że cała chwestia dotyczy się nadużyć gospodarczych w greckiem przemyśle zapałczanem. Ale się potem okazało, że jest troszkie inaczej. Zapałki nie byli jeszcze wtenczas wynalezione i ten ów główny oskarżony luzem ogień na boczku sprzedawał tamtejszej prywatnej inicjatywie, która, rzecz jasna, z poważną marżą dalej go zwyczajnem Grekom odpalała. A musiem wyjaśnić, że ogień był artykułem deficytowem zastrzeżonem dla wyżej zaznaczonych czynowników rządowych, z niejakiem Zeusem na czele. Kto to faktycznie był, detalicznie nie wiadomo — król, nie król, bożek, nie bożek? W każdem bądź razie osobistość wpływowa, która mogła każdego jednego obywatela do mamra zamknąć. Otóż więc ten Pro Mateusz tłomaczył się na sprawie, że ogień odstępował po cenie państwowej, tylko dlatego, żeby obywatelowie miejscowe mieli na czem dajmy na to parówki odgrzewać. Parówek jeszcze co prawda wtenczas nie było, tak samo jak u nasz teraz ich się nie wyrabia, ale coś tam Greki musieli jeść na gorąco i ogień był jem potrzebny. Jednem słowem, pucował się jak mógł, jak nasze, mówmy, derektorzy z radomskiej sprawy skórzanej. Rzecz jasna, że w taki bajer nikt nie uwierzył i Pro Mateusz, któren, przyznać należy, nie sypnął żadnego kumpla, zarobił dożywotniaka, bo sprawa była w trybie doraźnem. Proces pouczający i po mojemu nasza telewizja dobrze zrobiła wznawiając te sztukie, bo rzecz jest na czasie i wszyscy jesteśmy sędziamy, a możem być oskarżonemy. Zatrudniła w tem najlepszych naszych artystów z Holoubkiem Gustawem na czele. Jednakowoż byli poważne trudności techniczne, z powodu że Pro Mateusz miał odbyć całą karę na świeżem powietrzu, przykuty do skały. Tak jest podobnież w Grecji, która nie lubi forsy na budowanie więzień wydawać. ˙ Zeby to u nasz tak można, ale cóż, klimat nie podchodzący. Toteż derekcja telewizji zaczem wozić Holoubka do Zakopanego, gdzie oprócz mrozu tłok jest przed świętamy niemożebny i o pokoje dla 24 operatorów oraz 15 reżyserów byłoby trudno, przykuła go na miejscu (plac Powstańców 7) do dużej biurowej szafy. I tu się wszystko nagrało na medal. Holoubek męczy się przy szafie, ręce branzoletkamy do desek przybite — w nos się podrapać niepodobnieństwo — lefrektory w same oczy biją, a tu trzeba z pamięci zasuwać to, co Ajschyloszczak dwa tysiące lat przed narodzeniem naszej ery streścił. Ale się jednakowoż Pro Mateusz nie łamał. Koleżki różne przychodzili i namawiaj ą go, pisz podanie do Zeusa, przyznaj się, że brałeś dole, a nasza głowa w tem, że przedterminowe amnestie ci wyrobiem. A on nie i nie: — Niech ja skonam, niech ja skonam — mówi — nie brałem. A ogień nie może być zastrzeżony, każden ma prawo gotować i nie będą go prosił taka jego w te i nazad. — A to uparty charakter człowieka, jak pragnę zdrowia. Chcesz wsieć, to wiś — pies z tobą tańcował. I rodzina oraz znajome, jak niejaki Hefajsztos, Hermesiak i insi, porozchodzili się do domów. A Pro Mateusz wisi, ręce odmawiają mu już posłuszeństwa. No dobitek ptaki podobnież dobrali mu się do wątroby. Ja już tego nie widziałem, bo żem zdrzemn ął się troszkie i huk mnie obudził. Na razie myślałem, że szafa się przewróciła, ale był to rozruch wielkiego pieca hutniczego w Skarżysku-Kamiennej, potem byli jeszcze rozruchy przedwyborcze w Wenezueli i parę inszych nowości z telewizyjnego dziennika. Jak sobie telewizja poradziła z temy ptakamy i jakich zatrudniła, żeby chcieli dziobać Holoubka, wróbli czy gołębi, detalicznie nie wiem, bo Gienia też nie widziała, z powodu, że wyszła do kuchni ciasto wyrabiać. Ale powinniśmy z tego przedstawienia jeszcze jedne wyciągnąć naukie — do czego prowadzi niedokarmianie ptaków. Na ludzi się rzucają. Nam to nie grozi, jednakowo ż musiem pomyśleć o naszym ptactwie. Mówi się, że gołębie roznoszą różne choroby. Możliwe, ale nie na pewno. A ludzie — wiadomo, a mimo tego karmi się ich, i to niewąsko. Na święta każden chce wtroić kawałek schabu i jeszcze wymaga, żeby był sosisty. O innych daniach nie mówmy. Pomyślmy sobie o Pro Mateuszu w święta i rzućmy ptakom troszkie okruchów. No i po świętach, rzecz jasna, także samo. Warszawa ma niuch — Warszawa ma podobnież najtańsze tramwaje na świecie. — No faktycznie, 50 groszy —nie majątek. — Nie 50, tylko 25. — W jaki sposób 25? — A w taki, że połowa pasażerów bez biletu jeździ na waleta, czyli że derekcja, jeżeli się rozchodzi o de fakt, otrzymuje tylko 25 groszy z łebka. — Jeżeli to obliczeni elektrycznem mózgiem, to rzeczywiście tak wychodzi. — Rzecz jasna. Dlatego też z mortusu konduktorów pokasowali w przyczepnych dla miesięczniaków, niedługo zaprowadzić mają tramwaje bez motorniczych. — Jakim prawem? — Pasażerowie sami będą prowadzić samoobsługowe, na ochotnika. Zawsze taki jeden oblatany na cały wagon się znajdzie. Zresztą tramwaj nie ponadwydźwi ękowy europlan, po szynach zasuwa, każden jeden, co ma troszkie komunikacyjnej smykałki, pojadzie. Z autobusami już gorzej, tam kierowca musi byćfachowy. Ale za to tych bez konduktora coraz to więcej wysyłają. Czekasz pan na 117, to leci 144, 107, 100, 125 i 325. A jak już nadleci 117, to z napisem „Tylko dla pasażerów z biletem miesi ęcznem”. Albo posyłasz pan pod adresem derekcji bukiet serdecznych życzeń, albo robisz pan minę, jakbyś pan miał już nie miesięczny, ale roczny, i meldujesz się pan do środka. Tak, tak, pomału możem w ten deseń dojść do motorniczych bez tramwajów i kierowców bez autobusów, jeżeli się z tą jazdą na waleta nie skończy. —No dobrze, ale przecież kontrol egzystuje, pasażer złapany bez biletu dychę zdaje się musi płacić. — Tak jest, ale do złapania rzadko kiedy dochodzi, bo jak lewe pasażerowie zobaczą na przystanku faceta w pluszowej czapce, pryskają na wszystkie strony jak polne koniki. — W jakiej pluszowej czapce? Pluszowe lampasy z dniem pierwszego lutego pokasowane. Kontrolerzy jeżdżą teraz w charakterze tajniaków. Na głowie sztywniak, służbowa czapka w teczce. — A pomimo tego darmocha kwitnie i derekcja bokami robi. —BoWarszawa ma niuch na te rzeczy. Nie wiem, jak przebranego kontrolera wyczuje. Zamiarowała derekcja przebrać ich za baby z mlekiem, za strażaków, za uczące się młodzież. Jeden nawet kontroler, niejaki Pietruszko, za kominiarza się przebierał, ale to tyż nic nie pomogło. Miasto z wyczuciem. Z okupacji warszawiakom się to zostało. Całe bite wieprze w jesionkach i kapeluszach w siedzącej pozycji kolejką z Karczewia byli do Warszawy przewożone. — A teraz to myślisz pan, że świń nie wożą? Sam parę dni temu nazad widziałem, jak świnia w worku po tramwaju zaczęła latać. Konduktora wywróciła, aż 200 złotych bilonem z torby mu się rozsypało. Jakaś pasażerka pulpetacji serca dostała. Słomę w snopkach się wozi, klatki z kurczakamy. —Ale a propos, rzuć pan okiem na tego księdza, któren zamiaruje tu wsiadać. Taka jakaś znajoma twarz, nie wygląda na duchowne osobę. Czy to czasem nie będzie kontroler Pietruszko? — Wiesz pan, że możliwe. — No, to dla pewności pryskamy? — Jasne, że pryskamy. Kurtyna w praniu Byliśmy z Gienią wczoraj w Powszechniaku na Pradze na takiej więcej przepi ęknej sztuce pod tytułem „Zbrodnia i kara”. Troszkie nie za bardzo żeśmy trafili, bo jak raz w teatrze remont sceny się odbywa. Szalunek na dole zerwany, tak że całe scenę placforma z desek półtorówek zbita, na kobyłce oparta, stanowi. Drekoracja nieobecna, kurtyna w praniu. Jednem słowem, jak to w czasie odnawiania. Gieniuchna pyskowała nawet troszkie, że to nie w porządku, że najsampierw trzeba pomieszczenie wykończyć, a potem publikie wpuszczać i forsę za bileta pobierać. — Gieniuchna — mówię jej na to — nie masz racji bytu tak zaznaczać. Owszem, pochwalić artystów się należy, że w tych waronkach przedstawiają.Wiadomo, że jak jest remont mlecznego baru, salonu naprawy obuwia na skórgumie czy tam MHD Mięso i Wędliny, na półtora roku lokal się zamyka, a tu patrz, remont kapitalny, a interes na chodzie. W ten deseń kultura i sztuka dobrego przykładu handlowi i usługom dla ludności dostarcza. Tak byćpowinno. Artyści tyż się męczą, bo nie należy do przyjemności na bloku pod sufitem w godzinach pracy wisieć. — Jak to pod sufitem wisieć? — No, nie wiesz, jak to jest urządzone? Meble, żerandole, artyści, wszystko z góry na linkach na scenę zjeżdża, bo widocznie zaplecze tyż przez mularzy przyzwoicie rozbebeszone. — I w taki sposób przedstawienie się odbywa? —Wzwyczajny sposób. Potrzebny na scenie stół, zgaszą światło, zakręcą korb ą, blok się obróci parę razy, zapalą—jest stół. Potrzebny żerandol, jest żerandol. Potrzebny student, student z sufitu zjeżdża. Odegra swoje — światło gaszą i wio go w górę. — Faktycznie, ze smykałką to jest obkombinowane. — Wiadomo — cybernetyka. — Tylko że bloki nie smarowane, cholernie piszczą. Już mnie od tego zęby mądrości zaczęli ćmić. — Ogólny brak smaru, z tramwajamy masz to samo na skręcie. Wszystko zresztą nie może być na piątkie. Jednakowoż musiem doceniać. Zwłaszcza że sztuka jest życiowa, z życia studentów w carskiej Rosji, o czem nasz poucza zawieszony nad sceną rozdarty orzeł z dwoma głowamy, żeby nie było nieporozumienia. Nie będziem tu podawać całego przebiegu, bo każden powinien udać się do teatru i własnoręcznie się przekonać, w jakich warunkach żyła dawniejsza młodzie ż akademicka. Biedny student, żeby zapłacić zaległe komorne, zmuszony był za pomocą siekiery pozbawić życia właścicielkie prywatnego lombardu i jej siostr ę, niejaką Lizawiete, w celu pozbycia się, jak to mówią, niewygodnego świadka. Na dobitek zakochał się w niedużej, twarzowej blondynce Soni, zatrudnionej w charakterze tak zwanego „nocnego życia” z odpowiednią książeczką. Co z tego wynikło, kto go lignął, czy sam się przyznał, jaki był wyrok, możem dowiedzieć się na miejscu. Tu tylko krótko zaznaczam, że artyści grają luksusowo, kategoria „S”, zwłaszcza student i Sonia, nad którą Gieniuchna dużo łez wylała, chociaż nie przepada za panienkami z tego rodzaju ledykimacją osobistą. Jeżeli się rozchodzi o studenta, to miała jedne poważne zastrzeżenie, że jak rąbnął siekierą starą lichwiarkę, stał od niej o dziesięć metrów, czyli że szansę trafienia miał takie, jak milion w totolotku. — Gieniuchna, nie możesz chiba wymagać, żeby za twoje parę złotych po ciemku koleżankie skaleczył, być może sekretarkie miejscowego POP-u albo prezeskie rady zakładowej na dobitek? Za to spodobało się jej, jak po zabójstwie starannie i fachowo mył w kuble siekierę. Od ostrza do trzonka i nazad z parę razy. — Patrz — powiedziała do mnie — taki artysta, a jak ładnie sprząta. Ty stołu nie potrafisz zetrzyć, zaraz pełno okruchów na podłodze. Inne żony to mają wyrękie. Całe szczęście, że blok zapiszczał i poderwali artystę razem z siekierą, bo jak amen w pacierzu kazałaby mnie od jutra zacząć duże pranie. Makbetowa — No i sama widzisz, Gieniuchna, do czego chytra żona może doprowadzić człowieka. Zachciało się Makbetowej królewskiej pensji, chociaż on jako wyższy wojskowy miał nieliche pobory, zachciało się jej w koronie sąsiadkom pod oknamy polatać i patrzmy, co z tego wyszło. Mąż zbrodniarzem wojennym się został, a ona sama szmergla dostała i ze świecą w biały dzień w koszuli po mieście lata — w te słowa odezwałem się do Gieni, w drugim akcie sztuki niejakiego Szekspirego w Teatrze Polskim na Oboźnej. Moja małżonka, że nigdy nie przyzna mnie racji, z miejsca się odszczeknęła: —Po pierwsze, to nie koszula, tylko szlafrok z czeskiej popeliny, a po drugie, nie Makbetowa, tylko jej mąż starego króla stołowem nożem załatwił. — No tak jest, ale ona go naszpontowała. Zresztą co będziem dużo mówić, nie tylko w królewskiej branży takie cholery się zdarzają. A w naszej spółdzielni spożywczej inaczej było? Nie żona kierownika na manko napuszczała, tylko kto? No i co? Siedzi. —Co do nieboszczyka króla nie powiem, faktycznie ona te robotę nadała, ale śpiących sołdatów Makbet z własnej nie przymuszonej chęci odręcznie wykończył. A te gienierałowe, żonę koleżki z czworgiem dzieci, to kto kazał wynajętem oprychom podusić, ona czy on? —Jeżeli się rozchodzi o gienierałową, nie dosłyszałem, ale sołdatów zmuszony był samodzielnie obsłużyć, bo rozchodziło się o porute, czyli zatarcie śladów wykończenia króla, tak że znowuż wychodzi, że ona winna. — Nieprawda, bo on! I tak żeśmy się przez całe sztukie przekomarzali, kto gorszy: Makbet czy Makbetowa, i nie bardzo wiemy, jak się skończyło. W każdem bądź razie sztuka jest pouczająca i stanowi tak zwany cios w ankoholizm. Bo po pierwsze, żeby stary król nie był na gazie po uczcie, toby słyszał, że Makbet się zakrada z nożem w ręku. To jest raz, po drugie, żeby sołdaci nie pochlali sobie tak mocno po służbie, także samo nie padliby ofiarą. „Nie śpij, bo cię okradną” — mówi staropolskie przysłowie, sztuka „Makbet” daje nam do zrozumienia: „Nie chlaj na bankiecie, bo uśniesz i możesz być zamieszany w politykie, a potem się obudzić w niebie w charakterze anioła ze skrzydełkamy”. Niezależnie artyści grają primo woto, mucha nie siada. Makbeciak troszkie może stosunkowo przychudy, młodzieżowy, z modną szpicbródką. Skromnie ubrany, w fufajce przez całą sztukie lata. Za to ona, Makbetowa, na prawdziwe królowe wygląda.Wkoronie się porusza jak w najmodniejszem damskiem dęciaku z piórkiem. Przyzwyczajona. Reszta obsady tyż zadowolniona ze swoich ról. Ale najlepiej ma nieboszczyk król Szkocji, bo kiedy małżeństwo Makbetów dopiero na scenie kona, on już dawno siedzi w Spatifie przy dużem jasnem z wianuszkiem. No i o czem jeszcze poucza nasz ta sztuka? Poucza nasz o tem, że Szkoci faktycznie naród oszczędny. Pałac królewski na przykład mieli z supremy, czyli prasowanych wiórów, pozbijanych drewnianą łatą. Ale z obrotowemi drzwiami. Naocznie to wszystko widziem na scenie. Drzwi te obsługuje cięć, widocznie niewąski oliwa, któren po każdem tragicznem akcie ich zamyka i wesołą gadkie do publiki zakłada. Ogromnie da się lubić. A dlaczego jeszcze nam te sztuczkie przedstawiają? Na urodziny podobnież Szekspirego, któren to wszystko dla nas streścił. I chociaż za mocno, jak mówi Gienia, obsmarował Makbetową, już pareset lat publika bis mu bije, bo takiej w dechę Kobry nikt już teraz napisać nie potrafi. Próbowali, ale kudy. . . Wiosłuj pan te zupę Przeczytałem dziś w „ ˙ Zyciu Warszawy” pokrzepiający artykuł na temat sesji w DRN śródmieście w sprawie rozwoju gastronomii. Stwierdzono, że restauracji i barów szybkiej obsługi stanowczo za mało i że należy jak najprędzej wybitnie powiększyć ich liczbę. Na poparcie tego doniosłego wniosku pozwalam sobie przytoczyć przygodę, jaką niedawno przeżyłem w przytulnym, znanym z dobrej kuchni lokalu w śródmie ściu. Zajęliśmy z żoną miniaturowy stolik, uśmiechnięty kelner długo nie zwracał na nas najmniejszej uwagi, toteż pogrążyliśmy się w miłej pogawędce. Nagle spostrzegłem za sobą jakąś panią, która jedną ręką opierała się o poręcz mego krzesła, a drugą przytrzymywała miłego czteroletniego chłopczyka, usiłującego fiknąć koziołka. Myślałem, że to ktoś znajomy, i zerwałem się szarmancko z krzesła, żeby się przywitać. —Czy państwo już zjedli?—zapytała pani z dziecięciem, próbując usadowić się błyskawicznie na moim krześle. — Ależ nie, jeszcześmy nie zaczęli. — Szkoda, wobec tego zaczekamy. W tej chwili przyniesiono nam zupę. Wzięliśmy się raźno do jedzenia, bo przede wszystkim za krzesłem czekała pani, a po drugie, jej synek kopał mnie miarowo i systematycznie w kostkę. — Sławuś, stój spokojnie, przeszkadzasz panu jeś ć, w ten sposób będziemy czekali jeszcze dłużej — monitowała chłopca mama. Usiłowałem przyspieszyć spożycie, ale było to dość trudne, bo zupa parzyła. — Zwłaszcza że, proszę pani, zupa gorąca — usiłowałem tłumaczyć się kandydatce na moje miejsce. — Co on mówi? — dobiegł mnie potężny bas, jakby spoza niej. Obejrzałem się; istotnie, za panią z synkiem stał niski brunet w pomidorowym wdzianku. — Ten pan mówi, że zupa gorąca. — Trajluje, tu zupy są zawsze zimne —odparł na to bas. — Lipa. W lokalu chce facet za swoje parę złotych dłużej posiedzieć — podtrzymywał go jakiś śpiewny dyszkant. — Wiosłuj pan te zupę prędzej. Wtedy dopiero zauważyłem z przerażeniem, że za brunetem stoi chudy blondynek we wdzianku koloru razowca na miodzie. Kolejkę zamykały dwie starsze panie, robiące na drutach zielone swetry. Była to zupełnie normalna kolejka, jak do autobusu. Identyczne ogonki czekały zresztą na inne stoliki. Na największy oczekiwała jakaś wycieczka. Zaczęliśmy się denerwować naprawdę. Sztućce leciały nam z rąk, pot wystąpił na czoła. Nie mogłem sobie poradzić z podanymi, dość zresztą szybko, klopsikami z kapustą, zwłaszcza że swobodę ruchów utrudniał Sławuś, który wdrapał mi się „na barana”. Ale wysiłki moje nie znajdowały w ogonku najmniejszego nawet uznania. — Ale się grzebie, co? Takiego do Straży Ogniowej przyjąć. —Albo na budowę wschodniej ściany ulicy Marszałkowskiej. Nawalenie planu murowane. — Czego on w tych klopsach szuka —ości czy jak? — A w kapuście szyjek rakowych wypatruje czy co? — Nic go nie obchodzi, że się dziecko męczy. — Co takiemu dziecko, żeby się sam nawtrajał, to świat się może dla niego zawalić. Czułem, że się dławię kartoflem, w ostatniej chwili zawołałem zduszonym głosem do przebiegającego kelnera: — Piwa! W ogonku się zagotowało: — Czego on chce? — Piwa. — Piwa? — Niemożliwe! — Niech ja skonam. No, a teraz dopiero leżem. — Rzeczywiście, zaczem mu piwo podadzą, firmowe obiady się skończą. —Co on, do grobu się chce wpędzić, jak pragnę zdrowia? Na taki upał? Zgrzany jak mysz kościelna, po bombie piwa zakituje w krótkich abcugaeh. — Co to nas obchodzi. — Faktycznie, jak się wdowa zgadza. . . — Może wysoko ubezpieczony. Są teraz takie ubezpieczenia PZU — za byle kogo pół miliona wlatuje. Zerwałem się od stolika. ˙ Zona cicho płakała. Wziąłem ją za rękę i wybiegli- śmy. Pod cerowanym dachem Któregoś wieczoru otworzyliśmy nasze „Wisłę” z powodu tego festibalu piosenki w Sopotach. Myśleliśmy, że się troszkie rozerwiem, bo Wicherek zapowiadał na ten dzień nad morzem liczne homonkulusy i chmury kłębiasto-mordziaste z możliwością dużych opadów. Rozchodzi mnie się o to, że jak wiadomo nad Leśną Operą, gdzie na drewnianej sali ten festibal się odbywa, został założony nylonowy dach, któren ma zwyczaj pękać na pół od deszczu. Totyż obliczaliśmy na niewąski ubaw, jak dach puści i parę kubłów deszczówki wyleje się Skublińskiej na nowy kapelusz. Tu zmuszony jestem objaśnić, że sąsiadka nasza, niejaka Skublińska, pojechała na te uroczystoś ć, a Gienie szlag trafia z zazdrości, że musi siedzieć na Szmulkach. Mnie tam wszystko dwa, czy Skublińska zmoknie, czy nie, ale że lubię kącik humoru, z dużem zaciekawieniem oczekiwałem na te drakie, jak festibalowa publika będzie pryskać spod dziury w nylonie. Ale się pokazało, że homonkulusy rozlecieli się po niebie, deszczu nie było, a woda się znajdowała tylko w niektórych piosenkach. Skublińska faktycznie w białem kapeluszu siedziała w pierwszem rzędzie, zaraz za zagranicznemy sędziamy, bis biła i w oczy nam się śmiała. Myślałem, że Gienia tego nie przeżyje. Piosenek wcale prawie nie słuchała, strzygła tylko uchem w stronę sufitu i co i raz krzyczała: — O, już trzeszczy!. . . —Nic nie trzeszczy, królowo mojej piękności, tylko czerwono-czarne czy tam niebiesko-zielone tak zwanego big-bigla zagrali. Osobiście musze powiedzieć, że mnie się spodobało. Jak na deszcz przestałem liczyć, zacząłem się przyglądaći przysłuchiwać. Na przykład młody przystojny facet pierwszorzędnie zasuwał piosenkie „Mój koń” i nie tylko śpiewał, ale jeszcze w dechę odstawiał tego konia. Brykał po scenie, rżał i dęba stawał. Było faktycznie na co popatrzyć. Ale piosenka ta wymaga dużej przestrzeni życiowej do rozbiegu i może być śpiewana tylko na takiej scenie, jak w Sopotach na drewnianej sali. Nie tylko na koniu można tu zapychać, ale zrobić rundę „Syrenką” czy „Wartburgiem”. Ale samochody byli w innej piosence, którą także samo nielicho odśpiewała jakaś broneta przy kości. Była to piosenka w sprawie drożyzny: Nie dla nasz samochody, nie dla nasz domki jednorodzinne, nie dla nasz różne artykuła z „Delikatesów”. W te mniej więcej słowa śpiewała ta owa bronetka. Rzecz jasna, że mowa tam była o Ameryce, bo u nasz wszystko jest dla nasz. Było tam jeszcze dużo różnych piosenek na każde okoliczność domowe, jak: zaręczyny, chrzciny, rozwody, pobór do wojska. Byli artystki małe, średniaki, duże i jedna taka, że daj Boże każdemu żonę o takiem wzroście — na rękach męża może nosić, a śpiewa jak słowik. Ale Gienia furt tylko na ten cerowany sufit patrzyła. Przestała dopieru, jak jedna twarzowa śpiewaczka zaiwaniała piosenkie: „Przyjdzie na to czas”. Ale po mojemu nie przyjdzie, dach jest wyremontowany na blachę. Ostatecznie dla pewności można postawić na niem parę balii i wanienek do łapania deszczówki. ˙ Zeby nasz w razie czego zagranica na papier po gazetach nie wzięła, zaniem się ten festibal skończy. Marne widoki Podobnież w lipcu zagrażać nam mają niemożebnie upały — do 22 stopni! Jak na Polskie to żar z nieba, bo przyzwyczajone jesteśmy ostatnimi laty do 14, góra — 16, przy częściowem zachmurzeniu i przelotnych, ale częstych opadach. Ale paniki nie ma co szerzyć, bo to wszystko może się jeszcze odmienić, zwłaszcza że ta prognozja pochodzi z telewizji. Chmurka co prawda schowała się ostatnio za ruchomą pocztówkie z fotografią mżawki, deszczu, słońca lub gradobicia. Przesuwa tam te obrazki okolicznościowo i wygłasza swoje wróżby z zaplecza, żeby przed 34 milionami Polaków oczamy nie świecić. Po prostu wstydzi się troszkie, bo się wróżenie nie zgadza. Bo z pogodą to nigdy nie wiadomo. Zaplanowany słoneczny piękny dzień na jutro, a w nocy przyjd ą te cholerne homonkulusy, narozrabiają, przewrócą wszystko do góry nogamy i następuje oberwanie chmury. Wycieczkowicze zmoczone do suchej nitki i z mokrem suchem prowiantem zmiatają żywo z naszych pól i łąk do domu. Klną w żywy kamień i bluźnią przeciwko tej sempatycznej blondynce, która, znakiem tego, woli wygłaszać te proroctwa z ukrycia. Bardzo często zastępują ją koleżanki płci męskiej, a może sam pan prezes za pocztówką siedzi, bo prognozje są coraz lepsze. Ale po mojemu najlepsza jest przy pogodowej mapie żywa osobistoś ć. Przynajmniej wiadomo do kogo mieć żal i pretensje wnosić, że się wiatry nie sprawdzili i że lało. Zresztą jak tam jest, tak jest, fakt faktem, że lato mamy w tak zwanej pełni i kto nie wyjechał zWarszawy spędza czas na wodzie. Jedni z koszykamy pełnemy pustych butelek pod pijalniamy wód mineralnych, których „jeszcze nie dowieźli”. Drudzy na basenach, jakich mamy już sporo w naszej takiej więcej przepięknej stolicy. Faktycznie te baseny to wynalazek w dechę.Woda podgrzana, z zewnątrz albo wewnątrz, towarzystwo wyborowe męsko-damskie, psów wprowadzać nie wolno. Kto zamiaruje się opalać całkiem sote, czyli absolutnie na gołego, może skorzysta ćz tak zw. solarium, egzystującego przy każdym prawie basenie. Nasze warszawianki, aczkolwiek i tak nie mają za dużo do zrzucenia z siebie na basenie, ładują się do solarium. A płeć męska usiłuje nieraz znaleźć jakąś dziurę, przez którą można by tam rzucić okiem. Ale łatwo się czasem naciąć. Widziem dajmy na to przez dziurę piękną blondynę od tyłu, z włosami do samych pleców ala Maryla Rodowicz, a po chwili okazuje się, że to facet z brodą ala Szymon Kobyliński z Polskiej Telewizji. Chociaż w telewizji chłopaki są na ogół ostatnio podstrzyżone, mało któren warkoczyki nosi czy anielskie pukle, baki i szumiaste wąsy jem tylko zostali, ale to już można wytrzymać. Może i to jem z czasem przejdzie, jak odra czy koklusz. Muszę jednakowoż pochwalić naszą telewizję, że w ostatniem czasie daje nam mnóstwo nowości, zwłaszcza z tak zwanych seriali. Jest ich może nawet ciut- -ciut za dużo. Już nam się zaczynają kitosić, kto jest kto. Czy Kolumbo to ten na wózku, czy ten zyzowaty, co w nosie dłubie? A „Widok” to „Czterdziestolatek” czy „Czterdziestolatek” mieszka naWidok? Jednem słowem marne nasze widoki. Ale najładniejsze obrazy idą nocamy, zaczynają się koło 11, a kończą o 3 nad ranem. Osobiście zdaję sobie sprawozdanie, że jako stolica musiem prowadzić nocne życie nawet na siłę, nawet żebyśmy na mordę padali. Kultura i sztuka nasz do tego zmusza. ˙ Zeby zagranica nie powiedziała, że Warszawa to wiocha. Ale nie każden daje rade. Nawet jak się rzecz dzieje w piątek przed wolną sobot ą. Kto wie nawet, czy to jeszcze nie cięższe chwile.Wdzień nalata się człowiek jak przed Zielonemy świątkamy czy Bożem Narodzeniem po sklepach spożywczych. Mocno znużony przed telewizorem zasiada i z miejsca w kimono uderza. Więc po dłuższej chwili z odgniecioną pierwszą krzyżową ostatniemi siłami przenosi się na łóżko. Bo przy wolnej sobocie i Gienia od rana zaczyna duże pranie, a ja mam do oblecenia jeszcze parę ogonków. Nawet strzały z westernów nie zdołaj ą nasz przebudzić. Hamlet za wolską zastawą Wspaniały Festyn Kultury na Woli, odbywający się od kilku dni w parkach, świetlicach fabrycznych, Empikach i kinach, rozbrzmiewający muzyką i tak zwanym żywym słowem mnóstwa imprez, obudził we mnie pewne rzewne wspomnienie sprzed lat pięćdziesięciu. W owym to czasie bowiem założyłem na ulicy Wolskiej róg Młynarskiej placówkę kulturalną, teatr zwany „Popularnym”. Powstał on w gmachu bankrutującego kina „Europa”. Po prostu odgrodziło się część kinowej widowni, postawiło estradę, zawiesiło kurtynę—i gotowe. Pod estradą powstało kilka przytulnych garderób, które miały ten drobny mankament, że nie można w nich było stać, tylko należało siedzieć. Ale ostatecznie garderoba służy do wypoczynku artystów, a najlepiej odpoczywa się siedząc lub leżąc. W tych też dwóch pozycjach aktorzy charakteryzowali się, przebierali, przyjmowali wizyty. Lepszych gości witało się na klęczkach. A zachodzili tam czasem i mistrzowie scen stołecznych. Magnesem przyciągającym do naszej świątyni sztuki była goloneczka z bigosem, sprowadzana z położonego w sąsiedztwie słynnego zakładu gastronomicznego „Pod Cyckami”, która to historyczna nazwa przez ówczesną prasę była zawsze pruderyjnie zmieniana na „Pod Wydatnym Biustem”. Bywał też na wszystkich prawie naszych premierach Leon Schiller, ale ten nie interesował się goloneczką — studiował publicznoś ć, był bowiem w okresie montowania teatru im. Bogusławskiego. Ale nasza publiczność pozostała nam wierna. Składała się głównie z mieszka ńców tak zwanej wolskiej zastawy, to jest najbliższej dzielnicy, chociaż na gło- śniejsze premiery ściągali do nas widzowie z całego miasta. Repertuar mieliśmy niezmiernie urozmaicony. Od starych melodramatów „z francuskiego”, poprzez Fredrę z „Zemstą” na pierwszym miejscu, aż do ostatnich nowości, jak „Ponad śnieg” ˙ Zeromskiego. Przez scenę „Popularnego” przewinęło się także wielu autorów, dziś znakomitych, wówczas najmłodszych. Odwiedzili mnie kiedyś dwaj studenci przynosząc utwór sceniczny, w którym głównymi bohaterami byli Pat i Patachon czy też Flip i Flap. Dzieło było wodewilem, miało mnóstwo piosenek i muzykę własną. Jeden z autorów nazywał się Włodzimierz Słobodnik, a drugi Konstanty Ildefons Gałczy ński. Nie przypominam już sobie, z jakim powodzeniem przeszedł wodewil poetów, znanych wówczas wyłącznie we własnej rodzinie. Publiczność mieliśmy znakomitą—wrażliwą, śmiejącą się całym gardłem lub płaczącą rzewnymi łzami, nie zawsze we właściwych miejscach, ale ożywioną najlepszymi chęciami. Wśród niej wielu wypróbowanych przyjaciół teatru, troszk ę czasem żenujących. Należała do nich na przykład ferajna niejakiego Szpagata, żyjąca w pewnym okresie z gangsterskiego procederu wymuszania okupów od handlujących na pobliskim Kercelaku. Tak się składało, że panowie, którzy po południu w sposób twardy i bezwzględny egzekwowali należność od kupca, wpuszczając mu za koszulę żywą mysz, wieczorem łkali w teatrze na „Mazepie” czy „Hamlecie”. Oczywiście nie mieli zwyczaju płacić za wejście. Przechodzili koło bileterów i ze słowami „miesięczny” uchylali poły marynarki, ukazując kolbę tak zwanego gnata, czyli starego bębenkowego rewolweru, systemu „Smith-Wesson”. Teatr honorował te abonamenty bez słowa protestu, zwłaszcza że obecność na sali szpagatowców przydawała się nieraz. Była to jakby nieoficjalna służba porządkowa naszego przybytku. . Zdarzało się, na przykład, że ktoś z widzów nieco podkropiony, zaczął brać zbyt żywy udział w przedstawieniu. Nawiązywał rozmowy z aktorami na scenie, względnie recenzował sztukę głośno, zazwyczaj nieprzychylnie, jednym słowem, utrudniał. Wówczas z dalszych rzędów podnosili się dwaj panowie, ujmowali niekarną jednostkę pod pachy i „pan szanowny pozwoli z namy” wyprowadzali go z sali. Wkrótce dawał się słyszeć rumor spadającego ze schodów ciała. A u mnie w kancelarii zjawiali się ci dwaj panowie i meldowali: — „Panie derektorze, wszystko w największem porządeczku. Barłoga odpłynął”. Na szczęście teatr znajdował się na pierwszym piętrze i widz wychodził z przygody cało, ale odtąd odnosił się z pietyzmem do naszej świątyni sztuki. Incydenty te zdarzały się zresztą niezwykle rzadko. Publiczność w masie zachowywała się kulturalnie, choć z fasonem i coraz bardziej odczuwała potrzebę teatru. Była wolska zastawa najbardziej uteatralnioną peryferyjną dzielnicą Warszawy. Szkoda, że teraz nie ma swego teatru, jak Praga, Mokotów, Ochota czy Targówek. Jego brak dał się chyba odczuć podczas obecnych Dni Kultury. Gdyby miał powstać, mógłby może się nazywać. . . Popularny? Niejeden starszy wolski rodak zaakceptuje to z tak zwaną miłą chęcią. — „Czyż wszak nie?” Numerek na nadzieje Z meblamy się mocno poprawiło, chociaż stolarze nie mogą nadążyć za młodziakamy. W Pałacu ślubów tłok niemożebny, magistrackiem księżom ręce odpadaj ą od wypełniania małżeńskich papierów na pozagrobowe miłość i szaconek matrymonialny. A pomimo tego młode pary pchają się i pchają na całego. A jak się pożenią, potrzebują mieszkania, mieszkanie znowuż wymaga gratów, zwłaszcza jak się go dziećmi zaludnia. A łatwiej nowego obywatela Polsce Ludowej przyrzucić, ani- żeli przyzwoite dębowe krzesełko wyściełane porowatą gąbką i kryte gustownem rypsem wytworzyć. Czyż wszak nie? A ludzie tego nie rozumieją. Pyskują na meblowy przemysł, grymaszą, przebieraj ą w zestawach jak w ulęgałkach. Na przykład nie spodoba jem się, że stół jest ciemny orzech, a krzesła jasna brzoza, tapczan znowuż burą ścierką kryty. I temuż podobnież. A największy kram ma stolarska władza z kompletamy mebli do M-3. Tych to już faktycznie w żaden żywy sposób nastarczyć nie można. Ogonki niecierpliwych klientów pod sklepamy się zbierają już od 12 w nocy, chociaż do sklepu będą wpuszczone następnego dnia o 11 rano. Nie można powiedzieć, żeby porządku przy tem nie było. Owszem, jest. Jak nam świeżo donieśli „Kulisy”, przed takiem na przykład magazynem „Emilia” klienci własną władzę wybierają, która listy sporządza i co godzina do rana sprawdza, czy się kto nie urwał. Kogo brak, bez miłosierdzia z listy go wont. Nie chcesz stać, nie otrzymasz rano numerka na nadzieje kupna kompletu, jeżeli o wiele nadejdzie z fabryki. Bo fabryka tyż ma swoje trudności, o czem ze łzamy w oczach mówił „Kulisom” zastępca naczelnego derektora. Ale ludzie jak to ludzie, zaczem współczuć i rozejść się do domu, sklep nocamy podpierają, zdarza się, że i szybę ktoś plecamy wygniecie, ale nic — twardo stoją. Kierownik z litości nie przegania ogonka spod magazynu, a nawet pozwala się chować więcej śpiącem jego członkom pod schodkamy i we framugach wystaw to pod waronkiem, że będą dawali baczenie na szyby. Na szczęście noce mamy ciepłe jak w maju i kolejka dosyć letko świeże nocne powietrze wytrzymu- je. Ale niedawno śniegiem nos i uszy co i raz na rozgrzewkie trzeba było sobie nacierać, żeby ich nie odmrozić. Ale tak czy siak, formalności musi się stać zadoś ć. Dopóki małżeństw szybciej będzie przybywać aniżeli kompletów pod nazwą: „Swar-Kombi”, „Piast”, a zwłaszcza „Puszcza-Kombi”. Nikt nie ma życzenia puszczy Sahary mieć w mieszkaniu i potrzebuje do niego gratów. Tylko że jakieś rade powinno się znaleźć, żeby oczekującem jakoś czas uprzyjemni ć. Może wycieczkie po mieście jem zorganizować. Zwiedzanie „Warszawy w nocy” urządzać. Całem ma się rozumieć ogonkiem, gęsiego po mieście się posuwa ć, podług listy, członek za członkiem. Można nawet gdzieniegdzie do nocnego lokalu na kielicha wstąpić, ale wszyscy razem, z zachowaniem kolejności zapisu. Przy wyjściu surowo listę sprawdza ć, kto się zostanie w lokalu, tego bez litości skreślać. Albo może naprzeciwko „Emilii” nieduży hotel postawić? U Szwedów można go obstalować — w trymiga będzie gotów. Ładny nie ładny, musztardziak nie musztardziak, piernik nie piernik, ale klient nie będzie na ulicy po nocy kocołował, a hotel prędzej będzie gotów, aniżeli parę tysięcy tak potrzebnych kompletów typu „Puszcza-Kombi” czy „Kama 13”. No ale żart żartem, śmiech śmiechem, w tem celu to zaznaczyłem, żeby się pochwali ć, że baśka pracuje, że stać mnie na różne pomysły, i że jakbym się mocno uparł, to mogie wziąść żywy udział w tak zwanej Operacji Pomysł, wykompinowanej przez „Expressiaka” i „Panoramę Telewizyjną”. Z wymienionych tam naukowych zagadek i technicznych wynalazków parę jużem odgadł. A zwłaszcza jedną pod tytułem: „Likwidacja i zagospodarowanie zużytych samochodów”. A mianowicie, trzeba wziąść taką zdezelowaną nieczynną „gablotę”, wykręci ć, co się nada do mieszkania. Zatoczyć wózek gdzieś w boczną uliczkie, odkr ęcić koła i chodu z niemy, żeby nasz milicja nie nakryła. Koła doprawić do zwyczajnej skrzyni drewnianej, dorobić rowerowe pedały i otrzymamy doskonałą ryksze. Oszczędność benzyny sto procent. Z własnego doświadczenia to mówię, bo w swojem czasie posiadałem taki pojazd. Koła byli rowerowe, trzy siodełka i pośrodku nieduża placforma na wałówkie. Na ksiuty żeśmy z Gienią i szwagrem tą rykszą zapychali do Miłosny, a nawet do Grójca. Jeszcze takie miała potajemne usprawnienie, że moje i szwagra pedały zaopatrzone byli w tak zwane wolne koła, czyli swobodnie się kręcili nie ciągnąc rykszy. Cały ciężar komunikacji na Gieni spoczywał, która o tem wszystkiem. nie wiedziała i zasuwała za nasz wszystkich. Nawet była zadowolniona, w krótkiem czasie dużą nadwagie ciała straciła i sąsiadki lenii jej zazdrościli. Do czego pije? Pije do tego, że na każde jedne żądanie takich pomysłów do cholery i trochę mogie dostarczyć. I mam nadzieje, że jakieś chociażby wyróż- nienie od „Panoramy” otrzymam, a może w telewizji nasz ze szwagrem pokażą. Tylko że on się ciut-ciut jąka. Ale ile takich tam głos zabiera i jest w porządku?! . Wezrią i nasz. Niejaki Komputer Ładne mamy jesień — nie można powiedzieć. Troszkie chicuje, czyli że jest chłodnowato, ale pada mało-wiela. Totyż ludzie na całe parę wyjeżdżają, gdzie się da, na te wczasy, nawet nad morze, chociaż tam chic największy. Tyle, że kto zajechał na miejsce, z mety telegrame do rodziny pcha, żeby przysłała futro i kordłe na wacie. Pomimo tego przeczytałem w „Expressiaku”, że pierwszego czerwca nawet z miejscówkamy nie można się było dostać do Gdyni z Dworca Wschodniego. Pasażerowie bez miejscówek tak zapychali drzwi i okna wagonów, że wpasować się do środka było tak zwane senne marzenie pensjonarki. Z miejscówkamy w rękach zostali się na stacji nawet zagraniczne turyści. Nie pomogli jem drogocenne dewizy. Po mojemu to nie jest w porządku.Wrazie niemożebnego tłoku, każden posiadacz miejscówki powinien mieć pierwszeństwo do włażenia przez okno i służba ruchu ma prawo mu w tem dopomóc. Chociaż czasem to bywa niebezpieczne. Sam kiedyśmiałem zdarzenie, udając się na wczasy, że ja się wkitowałem jakoś do pociągu, a Gienia została się na peronie. Chciałem ją wciągnąć przez okno. Nawet konduktor mnie pomagał. Ciągliśmy ją za nogi na siłę, a pomimo tego nie właziła nam. Dopieru po dłuższem czasie połapaliśmy się, że ja ciągnę małżonkę przez jedno okno, a konduktor przez drugie. Przegródka przeszkadzała. śmiech śmiechem, żart żartem, ale nowy Dworzec Centralny wszystko załagodzi. Po pierwsze nikt nie będzie latał jak wariat z kojbramy w rękach i na plecach w poszukiwaniu nigdy nieobecnego bagażowego. Właduje własnoręcznie wszystko na specjalny kolejowy wózeczek, któren będzie stojał pod ścianą i wio koniku do taksówki. Tam wózeczek zostawi i spokój. Wszystko honorowo, czyli bezpłatnie. Owszem wynalazek w dechę, cała tylko rzecz w tem, żeby z wózeczkamy nie było tak jak ze szklankamy w automatach do wody sodowej na ulicach Warszawy. Po dwóch godzinach dostają kamformy i wodę można pić tylko bezpośrednio z kranu. Ale to jest niewygodne, bo gaz nosem ucieka. Miejmy jednakowoż nadzieje, że wózeczki nie będą tak znikali — żeby się ujawnić na Bazarze Różyckiego. Bo faktycznie po cholerę komu taki wózeczek w domu? Chyba żeby go przerobić na dziecinne lemuzynkie z ceratową budką, bo ich podobnież w handlu brak. Oprócz wózeczków mają być na Centralnem ruchome taśmy, na które stawiać będziemy bagaże, same zapychając obok ruchomemy schodamy, czyli że szyk, wygoda i elegancja. Tylko cała rzecz w tem, żeby taśma nie leciała prędzej aniżeli schody, bo wtenczas podróżne będą przeskakiwać jeden przez drugiego w strachu, że jem bagaż nawieje. I może dochodzić do nieporozumień towarzyskich: — Co pan na mnie skaczesz, jak pragnę zdrowia? Poprzeczkie żeś pan sobie ze mnie zrobił? — Ja na pana nie skacze, walizkie ganiam. — To skacz pan przez kogoś inszego, coś się pan do mnie jak raz przyczepił? Za wysoki dla pana jestem, baranie. Niezależnie, dla wygody pasażerów już się buduje na rogu Królewskiej i Marszałkowskiej specjalny pawilon, w którem będzie fonkcjonował niejaki Komputer. Kto to detalicznie jest taki, nie wiem, w każdem bądź razie ma pracowaćjak szatan wydając po trzy tysiące miejscówek na godzinę. Oprócz tego będzie rozdzielał wczasy i wysyłał ludzi po uważaniu: kogo do Zakopanego, kogo do Krynicy, kogo do Mord, kogo do Cegłowa.Wzależności gdzie, kto będzie mu, ma się rozumieć, pasował. Ale zaczem to nastąpi, musiemy się starać o wczasy własnemy chodamy. A majdany targać na plecach zwyczajnemy schodamy przy pomocy najbliższej rodziny. Ja na przykład zatrudnię w tem szwagra, bo chic nie chic, wyjechać gdzieś trzeba. Taki jest ostatni krzyk mody. Sekunda do sekundy Z troszkie garbatem szczęściem bierzem udział w tem roku w Wyścigu Pokoju. No bo faktycznie Rysiek jedzie w żółtej koszulce na pierwszem miejscu jako pojedynczy zwycięzca, a razem drużynowo znajdujem się dosyć do tyłu i posuwamy jak do tych pór — jako piąte. Nie przyzwyczajone jesteśmy i dlatego troszkie nerw nasz to kosztuje. Zwłaszcza że przygotowane mieliśmy być na blachę, trenując gdzie się dało, w Ameryce, w Afryce i w tabacznej fabryce, jak to mówią. Gdzie tylko jaki wyścig na świecie się odbywał, nasze chłopaki byli obecne. Słyszało się przed Wyścigiem Pokoju, że mają w nogach po 5000 kilometrów, czyli że są niemożebnie rozkręcone. I faktycznie—13 minut opóźnienia! Czyli że rozkręcenie okazało się ciut-ciut za duże. Po mojemu wystarczyłoby, jakby się dzień w dzień przejechali dla treningu z Warszawy do Starej Miłosny i nazad. Raz na rok dla podkapowania zagranicznych cyklistów wypuścić się troszkie w świat i powinno wystarczyć, dla poznania szemranych kantów. Ale cóż, jako lejek nie mam głosu. I cieszyćsię mnie pozostaje z tego, co robi Szurkowski. Dzień w dzień na różnych premiach zarabia po parę sekund—tu dwie, tu trzy, dobre i to, „grosz do grosza” i uciuła chłopak troszkie czasu. Do zwycięstwa dru- żynowego to jest troszkie przymało, ale jako lekrama PKO. — „Polacy narodem oszczędzających. Oszczędzaj, co się da” —posunięcie pierwszorzędne. No i koszulek pełne walizkie nasz mistrz wozi ze sobą, zaoszczędzonych. Posiada żółtą—lidera, filjoletową—kolarza z największą ikrą sportową, turkusową drużynową no i te przegraną wypłowiałą bywszą narodową, w której wyjechał ze startu w Berlinie. Tak że parę razy dziennie ma mistrz w co się przebierać. A z temy narodowemy koszulkamy to było tak, że przez pierwsze dwie godziny przedstawiali się pierwszorzędnie —kolorki biały i czerwony aż oczy rwali. Ale później zaczęli się jakoś zmieniać. Najsampierw zrobili się całe buraczkowe, potem letko szczawiowe, a następnie brudnoszare w czerwone kleksy. Na dobitek zaczęli puchnąć i rozłazić się wzdłuż i wszerz. W szprychy się chłopakom wkręcali. Utrudniało to bardzo orientacje kierownictwu wyścigu, które brało naszą dru- żynę raz za Beduinów, drugą znowuż razą za Hindusów, które jak wiadomo nie bierą udziału. Wywoływało to duży rozgariasz, a winne było z pewnością za duże nasłonecznienie trasy i przelotne deszcze. Trzeba było zmienić koniec końcem te koszulki na kupione w przydrożnem NRD-owskim pedeciaku. Naszych chociaż zupełnie spłowieli, tyż się nie wyrzuciło. Nadają się pierwszorzędnie na ściereczki do odkurzania rowerów po etapie. Są podobnież nie do zastąpienia. Jednem słowem trekstylny wyrób nie zanadto nam się udał. Okręta potrafiemy budować, co piąty statek na świecie z Gdyni, Gdańska albo Szczecina pochodzi, a głupich koszulek nie dajemy rady wykonać. Głowy do tego nie mamy. My, Polacy, zawsze kochaliśmy się w żelazie, to co tyrkoty, niech się zagranica tem bawi. Jednakowoż nie łammy się. Cała Polska jeszcze przed namy. Na każdem etapie jak nie żona z trojgiem dzieci i teściamy, to narzeczona jakiegoś naszego chłopaka figuruje na trybunie. Warto troszkie przydusić pedałów, puścić w ruch smykałkie, nie liczyć na oszczędności Ryśka. No i pamiętać trzeba, że przy telewizorze ja z Gienią i szwagrem dzień w dzień się mordujem. A takich telewizorów jest już u nasz podobnież milion. Zmiatali, aż się dymiło Stałem w Alejach Jerozolimskich przed budującym się Dworcem Centralnym. Ze zwałów żelastwa, drewnianych belek, bloków kamienia, morza cementu, wystrzelały w górę łuki, na których oprze się tak zwane pięknie „zadaszenie” przyszłej hali dworcowej. Patrzyłem i. . . . —No co, patrzem i oczom nie wierzem, żeby z tej kupy szmelcu w niedługim czasie miała powstać najmodniejsza w Europie stacja kolejowa z przybudówkamy?! Jako tak zwany lejek, czyli facet niefachowy, możesz pan nie dowierzać, czy zdążem na termin. Ale z drugiej znowuż strony, jeżeli sobie przypomniemy, jak było z MDM-em, Mariensztatem, Trasą W-Z czy Łazienkowską, możem być spokojne, że wszystko będzie na czas, a może nawet przedtem. Obejrzałem się, za mną stali panowie: Walery Wątróbka i jego szwagier, tak zwany Piekutoszczak. PanWalery właśnie wygłosił to optymistyczne przemówienie, którego treść pokrywała się całkowicie z moimi myślami. —I patrz pan—ciągnął panWalery po uroczystym przywitaniu się.—Gdzie był dworzec—będzie dworzec. Ja jeszcze pamiętam, jak tu była stacja koleiWarszawsko- Wiedeńskiej. Długi budynek, z wieżyczkamy na dwóch końcach. A naprzeciwko, na rogu Marszałkowskiej, bar „ ˙ Zywiec” się znajdował, w którem angielka jasnego piwa z wianuszkiem kosztowała 20 groszy na stojąco, przy stoliku 25. —A bar „Pod Setką” tu obok, to zły był?—wtrącił na to szwagier Piekutoszczak. — Daj nam Boże dzisiaj takie flaki. — Daj spokój, Oleś, nie wzruszaj mnie, bo jestem na czczo. Flaki masz we „Flisie”, nie co dzień może, ale się zdarzają. Tu jest mowa o historycznych budenkach kolejowych. Na krótko przed wojną fondnęła sobie Warszawa prima nowy dworzec w tem samem miejscu co ten. Ale niedługo się niem cieszyliśmy — podziemne szkopy, czyli tak zwana piąta kolumna szpiegowska podpaliła go nam, ale się ugasiło. Po raz drugi te same faszyści, tylko już jawne, sfajczyli go nam całkowicie, przed opuszczeniem Warszawy, 30 lat temu nazad. Ale w tak zwanem międzyczasie korzystali z niego łachudry, prowadząc na niem między innemi bufet nur fir dojcze. W tem bufecie szkopy masowo się futrowali. Zawsze tam było pełno wojska, żandarmów, giestapowców. Totyż nasze bojowcy rzucili tam jednego dnia pigułę, która ich poważnie wyko ńczyła, a te, co zostali przy życiu, wyskakiwali z dworca jak polne koniki. My ze szwagrem bylibyśmy wsiąkli wtenczas jak boże krówki, bo jak raz przechodzili śmy koło dworca. Jak usłyszeliśmy huk i strzelaninę i zobaczyliśmy tych zmiatających szkopów, dawaj wyrywać razem z niemy. A taką mieli cykorie, że rzucali na ulicy walizki, plecaki i różne inne majdany. Szwagier nie wytrzymał nerwowo i podniósł jedne walizkie. „Rzuć to, Oleś — krzyczę do niego — może tam jest spluwa i dostaniesz za to w czapę”. „Tam jest z pewnością wałówka, szkopy masowo wywożą ją z Warszawy” — odpowiedział mnie szwagier i zmiataliśmy dalej. Oparliśmy się dopieru u mnie na Szmulkach. — I co, miałem racje? —Faktycznie miał szwagier racje.Wwalizce był wędzony boczek, dwie osełki masła, kiełbasa krakowska i ze dwie kopy jajek, częściowo w charakterze jajecznicy. Dzisiaj właśnie zwiedzając budowę Warszawy Centralnej przypomnieliśmy sobie ze szwagrem tamte zdarzenie i jak żeśmy pana szanownego ujrzeli, postanowienie zrobiliśmy w tak zwanem imieniu zaprosić pana w niedziele do nasz na Ząbkowskie. Rozchodzi się o skromne uroczystość z powodu XXX-lecia zwycięstwa nad Hitlerem. Gienia ma przygotować na te okazje kotlety bite z mizerią. Oczywiście z przyjemnością przyjąłem to miłe zaproszenie. Po czym udali- śmy się wspólnie w stronę placu Zawiszy obejrzeć nowy gmach redakcji „Expressu”. Obu moim towarzyszom budynek zaimponował, Pan Wątróbka sformułował to, jak następuje: —No, no, same szyby, to chiba dlatego, żeby redaktorzy lepiej mogli widzieć, co się na Warszawie dzieje. — Bo teraz obecnie niejednego czasem nie dostrzegają, zwłaszcza z braków — dodał jego szwagier. — Przymknij się, Oleś — nie w rocznice! Szwagier z muzą na „ty” Felieton napisany specjalnie z okazji 50 „Wieczoru z Muzą” w Klubie MPiK przy ul. Ząbkowskiej 42 i wygłoszony przez autora. Wierzyć się nie chce, jak pragnę zdrowia, że dzisiaj obchodziem w tutejszem budenku pięćdziesiąty wieczór muzykalno-artystyczny, kiedy nie tak dawno jeszcze otwierałem tu za pomocą dychturowego symbolicznego klucza, jako honorowy, jednodniowy prezes, wieczór pierwszy. Tak byłem tem zaszczytem niemożebnie dziabnięty, że z tych nerw zapomniałem zabrać klucza do domu. A po drugie padało i zamiast symbola mogłem mokry ruron rysunkowego papieru przytargać do chałupy. Lepiej więc wyszło, bo klucz przydaje nam się na otwarcie dzisiejszej uroczystości. Faktycznie, uroczystość niewąska i jest z czego być dumnem i honorowo się nosić. Bo o wiele dawniej adres Ząbkowska 42 obznaczał dla Szmulek tylko elekstryczne i ręczne magle oraz skład puchu i pierza w podwórzu na lewo, co teraz się pod niem kryje, nie będziem tu nadmieniać, bo i tak wszyscy wiedzą, nie tylko na Szmulkach, nie tylko na Targówku, ale i w całej Warszawie. Tu albowiem mieści się prawdziwy pałac kultury. Ciut-ciut może mniejszy od tego na Marszałkowskiej, ale z nie mniejszem prowadzony gazem i społeczną ikrą. Książki, gazety, gry towarzyskie, nauka języków obcych, tańców narodowych i wirowych oraz tak zwane kółka zainteresowań to jest codziennie nie mówiąc o czarnej kawie Z EKSPRESU. Z Expressu, tylko tego Wieczornego, wziął się tyż wynalazek urządzania w każden wtorek wieczorków pod tytułem „Z muzą na "ty"„. Pojawiaj ą się w tem dniu na Ząbkowskiej doprowadzone przez „Express” najlepszej eksportowej kategorii artyści dramatyczne, muzycy, śpiewacy solowe, tancerze, tancerki, poeciaki i satyrycy, często z żonamy. Powodzenie jest takie więcej szalone. No bo faktycznie, co dawniej można było posłyszeć czy zobaczyć na Szmulkach? Katarynkie z morską świnką do wyci ągania losów szczęścia albo magików z dywanikiem przedstawiających na podwórku człowieka-gume lub tyż połykaczy ognia. A teraz proszę bardzo. Same najlepsze artystyczne numera ze znakiem jakości. Totyż publika wali jak do kina na „Potop”. Jak dawniej w czwartki na flaki do „ ´ Slepego Leona” czy sztukamięs z kwiatkiem i przy kości do „Marynarza”, teraz we wtorki się leci na artystów i artystki do Empiku. Ja, rzecz jasna, jestem także samo nałogowem bywalcem, tylko ze szwagrem Piekutoszczakiem miałem pierepałkie, ani rusz nie chciał tu przychodzić. Ile razy chciałem go przyprowadzić, to po drodze do baru „Wisła” się rwał albo do „Kolorowej”. Raz udało mnie się jakoś go przytaskać, właśnie odbywał się koncert muzyki letkiej. Posłuchał szwagier z dziesięć minut, a potem nawiewa mnie z sali. Wylatam za niem i pytam się: Co ci się nie spodobało, Oleś? — No owszem, ale widzisz do muzyki letkiej czegoś mnie tu brak. — A mianowicie czego? —Mianowicie ładnie nakrytego białem obrusem stoliczka, a na niem ćwiartki i pół katolika, czyli śledzia w oliwie lub po japońsku z jabłuszkiem. — A do ciężkiej? — A do ciężkiej, czyli poważnej, pół litra z tąże zakąską. — Ja nie o tem mówię, ty wychowańcu monopolowy, tylko że, do ciężkiej cholery, wstyd całej rodzinie przynosisz. W tej sekondzie wracaj na sale, łachmyto. I zaciągłem go prawie na siłę za hale. Każden początek jest trudny, więc się nie zniechęcałem, prowadziłem go na te „z muzą na "ty"„ co tydzień, aż się przyzwyczaił i zaczął brać tak żywy udział w życiu klubu, że nawet jako nowość grę w czarną-czerwoną chciał wprowadzić: „czarna przegrywa, czerwona wygrywa, za złotego płace pięć, za dychę pięćdziesiątaka”. Nawet miał powodzenie, ale kierowniczka kota mu koniec końcem popędziła. To znowuż chciał wziąść udział w tak zwanem portrecie satyryka, jaki się tu co jakiśczas odbywa i osobi- ście wystąpić z powodu, że zna parę ładnych humorów z „Muchy” i „Bociana”, nie wyłączając żydowskich. Ale mu wytłomaczyłem, że portret satyryka jest dla cechowych mistrzów, opłacających składkie w związku. — No dobrze, a jak cechowego zabraknie, to chiba mogie ja. — Coś ty, satyryków w Polsce zabraknie? Wariat? Owszem, hydraulików już brak, ale satyryków? Spokojna głowa. No to uczęszczamy razem na wszystkie wtorki i cieszymy się, że nasze Szmulki tak się pobudowali, że ich nie można odróżnić od śródmieścia. Targowa ma niedługo wyglądać tak, że Sznaps Elize w Paryżu wysiądzie. A swoją soszą jak się tak chodzi po tych nowych takich więcej przepięknych Szmulkach, chciałoby się czasem wejść do jakiegoś starego podwórka na Ząbkowskiej czy Kawęczyńskiej, z dorożkarskiemi stajniami. Katarynki posłuchać i magików w pocerowanych trykotach zobaczyć, w salto mortalu na wydeptanem dywaniku. Młode lata by się człowiekowi przypomnieli. Ale, ale, Gienia kazała się mnie jeszcze zapytać, czy nie można by tego symbolicznego klucza zamienić na dwa mniejsze stalowe do cuhaltowych zamków, bo nasze nam zginęli i bojemy się teraz, żeby nasz nie okradli. Zresztą sama ma tu przyjść w tej sprawie do pani kierowniczki. A może się tu do pomocy nada? Zupa z „Batorego” Dziwiliście się podobnież, kochane Czytelnicy, że tak dawno nie zakładam do wasz gadki na tak zwany temat. Ale po pierwsze i po drugie chorowałem i znajdowałem się w szpitalu. Nie mogie narzekać, dobrze mnie tam było. Parę razy dziennie podjeżdżał pod sale wózek elekstryczny z „korytem” tak zwany „Batory”. Niezależnie Gienia taskała prawie co dzień garnek z zupą pomidorową, którą pasjamy lubię. A że „Batory” tyż często dostarczał tej zupy, nieraz opychałem ją dwa-trzy razy dziennie, bo i na kolacje kazałem sobie czasem odgrzewać. Tak że cery dostałem takiej więcej pomidorowej, aż się doktorzy dziwili, że tak żywo się poprawiam. Oprócz Gieni szwagier tyż mnie często gięsto odwiedzał. Raz wyszła nawet z tego nieduża karamucha, bo Piekutoszczak przyszedł na waleta w nieprzepisowy dzień i siedział przy mnie długo, barłożąc o tem, co słychaćw Warszawie. W tem trakcie ktoś krzyknął: „Obchód idzie”. No to nie wiedzieliśmy, co ze szwagrem zrobić. W tych nerwach wpakowaliśmy go do pustego jak raz łóżka, koło mnie. Byłoby się może nie wysypało, żeby nie to, że szwagrowi nogi spod kordły wystawali, a byli w butach 46 numer, z podkówkamy. Jak doktor to zobaczył, pyta się, co to się ma znaczyć. Wtenczas Piekutoszczak, ściągnął sobie na nogi kordłe, ale znowuż odsłonił swoje popiersie i okazało się, że się znajduje w czarnej świątecznej marynarce i kołnierzyku oraz w krawacie w czerwone motyle. Rzecz jasna, został wyproszonem ze szpitala, a ja otrzymałem niewąski wygawor od pielęgniarek, czyli tak zwanych sióstr: Lucynki, Ali, Oli, Heni, Hani i Uli. Odgrywali się jeszcze potem na mnie przy tak zwanem wieczornem klepaniu, to jest nacieraniu na noc leczniczem spirytusem. Walili mnie trzy razy mocniej ani- żeli przed tem wypadkiem ze szwagrem. Ale więcej nic takiego nie było, tylko szwagier przestał przychodzić, zresztą nie potrzebował, bo w krótkiem czasie doktorzy mnie wypisali. Przeprowadzili remont kapitalny, wycięli, czego miałem za dużo, i jazda do domu. Tak że mecz Polska-Włochy w mieście Rzemie oglądałem już za pomocą własnego telewizora, ze swojego mieszkania na Szmulkach. Musze powiedzieć, że nie zanadto mnie się spodobał. Zero do kółka, to nie jest wynik na nasze wymagania. Dziwiło nasz tyż troszkie, że nasze gracze podskakiwali od czasu do czasu w górę, kiedy się jakiś Włoch koło nich zakręcił. Dopieru niedawno dowiedziałem się z „Trybuny Ludu”, że podobnież Włosi w niebezpiecznych momentach szczypali naszych piłkarzy w co się dało. Najczęściej w tak zwany „półgęsek”. Sińce do tych pór mają. Kiedy przeczytałem o tem Gieni, nadmieniła zła jak wielkie nieszczęście: — No to nasze chłopaki tyż ich powinni byli szczypać! — Jeżeli o wiele o mnie się rozchodzi — mówię na to — to już bym wolał szczypać Włoszki aniżeli Włochów. Przypuszczam, że nasze gracze tyż byli tego zdania. —O. . . o. . . czego to mu się zachciewa, staremu zbereźnikowi, i jeszcze młodzie ż piłkarskie na miłosne pitigrile za granicą napuszcza — krzykła Gienia niemo żebnie na mnie cięta. Ale jej wytłomaczyłem, że to wszystko przez ten szpital. Czuje się faktycznie jak młodziak w poborowem wieku. I kto wie, czy się nie zapisze do koła juniorków przy Klubie Sportowem „Legia” albo co najmarniej do drużyny sportowej emerytów i rencistów, gdzie można na świeżym powietrzu pograć w warcaby lub hodować złote rybki i zbierać znaczki pocztowe, czyli uprawiać tak zwane filatelistykie. Zastanowię się, pokompinuje. Trzydzieści kalendarzy —Patrz pan, to już trzydzieści „kalendarzy” przeleciało, jakWarszawę od nowa prawie zaczęliśmy stawiać — zagaił pan Walery Wątróbka w uroczysty wieczór rocznicy w swoim mieszkaniu na Szmulkach. Wypiliśmy po kieliszku znakomitej nalewki na czarnej porzeczce, zakąsiliśmy galaretą z nóżek wieprzowych, po czym gospodarz domu ciągnął dalej. — A jak panu wiadomo był to jeden gruz—całe miasto, z niedużemy wyjątkamy. I w trzydzie ści lat taka nam wyskoczyła stolica, że nawet niejednemu turyście z tak zwaną wymienialną walutą oko bieleje. Totyż zmuszony jestem wypić tu jeden większy, za zdrowie naszych urbanistów. No to cyk i odjazd. Wypiliśmy po raz drugi pod pieczony boczek ze złocistą skórką, krojoną w mistern ą kostkę. Pan Wątróbka podjął znowu: — Chociaż czasem zmuszony byłem z niemy troszkie się pokłócić. Na przykład o taką ulice Kruczą. Ja mówię, nazwijcie ją ulicą Henryka Sienkiewicza. — Dlaczego? — oni się pytają. — Bo mocno jedne jego powieść przypomina. — Jaką? — „W pustyni i w puszczy”. Zresztą nie ja jeden uwagie na to zwróciłem. Każden warszawski rodak patrzył i cierpiał. Bo to pamiętasz pan, blok koło bloku stojał, domy jak fortece kubek w kubek do siebie podobne.W środku parę tysięcy urzędników siedzi i pisze, aż się dymi. A na ulicy żywego ducha. Tak było w dzień. Wieczorową porą jeszcze gorzej. Ciemno w oknach, cisza, że aż w uszach dzwoniło. Idziesz pan, idziesz taką ulicą, nerwy z początku niemo- żebnie wypoczywają, ale pomalutku cholera szanownego pana zaczyna brać. To ma być śródmieście? Gdzie? Chyba w Pustelniku? Bo na Warszawę, to ciut-ciut nie pasuje. Ani jednego sklepu, ani jednej bramy. Wejścia do tych domów tak pochowane, że bez planu do takiego budenku się dostać — senne marzenie. Totyż zaznaczyłem to do jednego urbaniściaka, którego zobaczyłem na ulicy. On pomyślał troszkie, popatrzył się na mnie smutno i mówi: — Jeżeli nawet tak, to jaka rada? Słoje z kwaszonemy ogórkamy w oknach Ministerstwa Rolnistwa pan ustawisz, wędzone dorsze w Centralnem Zarządzie Morskiej Ligi będziesz pan klienteli opylał, żeby ruch na ulicy był? Na co ta mowa? — No to ja na to: —Rozchodzi się o to, żeby, co można, poprawić. Jeżeli jest jeszcze jaka dziura, nie ładować w nią nowego biurowca, nie bać się mieszkalnego domu tam wstawić albo nawet kiniak wrzucić z neronową lekramą na froncie. Sklep nawet spo- żywczy Ministerstwa nie zhańbi, bo minister samemi referatami nie żyje. Chętnie kanapkie z myśliwską kiełbasą i pomidorkiem na drugie śniadanie przetrąci. No i co pan powiesz, posłuchali mnie, wstawili parę domów mieszkalnych, parterowe pomieszczenia biurowe przerobili na sklepy. Są kawiarnie. W ogóle życie na sto dwa. Jedna z najruchliwszych ulic. Czasami oka zmrużyć nie można. Tak, tak, nie od razu Warszawę się zbudowało. Dużo trzeba się napracować, tak za moniaki, jak i w czynie społecznym. Na tem polu dużą zasługie posiadam. Na przykład poleciałem kiedyś ze szwagrem w niedziele na kontrol, jak się wła- ściwie budowa tej wschodniej ściany ulicy Marszałkowskiej przedstawia. No i jak tam z tem czynem społecznem naszych warszawiaków. I co się pokazało? Na całem placu budowy między szkieletamy drapaczy i karuzelą PKO bitwa młodzieży się odbywa. Po dziesięciu dwudziestolatków na jednego się rzucało, żeby mu coś odebrać. — Nie dam, nie dam, ja pierwszy ją zobaczyłem! Przyglądamy się ze szwagrem bliżej i widziem, że o łopatę się rozchodzi. Gdzieniegdzie znowuż o jedne taczkie walczyło ze dwieście osób. Nieduży chłopaczek zasuwał jak zając przez plac ze sztamajzą w ręku, a za niem ganiało z piętnastu koleżków. To znowuż patrzem—dwóch starszych facetów jakąś kociubę sobie wydziera. Mokre całe, krawaty przekrzywione, piana na ustach, w oczach dzikie, krzyczą do siebie: — Puś ćcie kolego, ten kilof do Technikum Przemysłu Spożywczego należy, nam go przydzielono. — A już! Za kiełbasę się złapcie albo za salceson z ozorkiem, my metalowcy mamy tu pierwszeństwo. Pokazało się, że to byli profesorzy z różnych szkół, którzy na czele pięćset sztuk młodzieży zjawili się na Wschodniej ´ Scianie w charakterze pomocy społecznej i każden chciał wykonaćczyn, ale nie było czem, bo dyrekcja gratów, czyli narzędzi nie przygotowiła. Rzuciliśmy się ze szwagrem rozbraniać profesorów i w krótkiem czasie zaprowadzili śmy jaki taki porządek. Osobiście stanełem na czele Technikum Chemicznego, znaleźliśmy parę kubełków zielonej farby i pędzel ławkowiec i dawaj parkan malować. Ale jako niefachowiec troszkie żem chlapał. Co smugie wyci ągnę, całe technikum ma twarze w zielone kropki i świąteczne ubranka także samo. Ale jakoś kolejno wręczając sobie pędzel, wykonaliśmy cały plan z nadwy żką. Jednakowoż niepotrzebnie, bo jak się pokazało, parkan powinien był być pomalowany na pomidorowo. Nie szkodzi, można przemalować. Ze szwagrem gorzej wyszło. Odprowadził za karuzele liceum ogólnokształc ące i nie mając przy sobie innych narzędzi, zaczął ich uczyć gry w trzy karty, „czarna przegrywa, czerwona wygrywa”. Za złotega pięć, za dychę pół stówy. Lipy nie ma, grandy nie ma, jest tylko apteczne złudzenie ludzkiego wzroku. „Grać i wygrać panowie”. Młodziakom bardzo się to spodobało, bis szwagrowi bili i zabawa szła na sto dwa, ale przyleciał koniec końców derektor liceum i odebrał szwagrowi słuchaczy. Parkan tyż już był skończony, tak że poszliśmy z braciszkiem żony do domu. Potem już w coraz lepszych waronkach i z lepszemi narzędziamy leciał społeczny czyn przy budowie różnych objekcji, aż doszło do Zamku, Trasy Łazienkowskiej i Wisłostrady. No to za ten czyn, panie szanowny, w całem trzydziestoleciu. . . Ale przerwało nam wejście z kuchni pani Gieni, z półmiskiem zapełnionym dymiącymi pyzami ze słoninką. A pyzów było trzydzieści. Na osobę. Trzy sprawy do załatwienia No to dzisiaj pobarłożem sobie troszkie o Warszawie w tak zwanem obliczu zimy. Zimy chiba nie będzie, śnieg będzie albo nie, ale przygotowić się na niego trzeba. Na razie za kołnierze nam się wacha leje, zwłaszcza w niektórych ponktach naszej ukochanej stolicy. Detalicznie mam tu na myśli między innemi postój taksówek przed Dworcem Głównem, gdzie się czeka często przez czas dłuższy pod gołem niebem. Osobiście taksówkamy jeżdżę dosyć mało, ale parę dni temu nazad ciotka Skubiszewska przyjechała do nasz z Radomia i zmuszony byłem odebrać ją na dworcu. Miała trzy kojbry, nie licząc olejandra, którego Gieni w prezencie przywiezła. Stanęliśmy w ogonku z tem majdanem i stojem. Na razie tylko siąpiło, no to z Bogiem sprawa, ubranie na nasz tylko troszkie puchło i ciaśniej się w ogonku robiło. Ale potem zaczęło się oberwanie chmury i ogonek złapał pod pachy swoje klamoty i nawiał na dworzec do poczekalni. Jak przestało lać, przylecieli znowuż ludzie na postój i dawaj na nowo ogonek formować. Ale temczasem przyszedł pociąg z Paryża przez Koluszki i te paryżanie nie chcieli uznać starego ogonka. Zaczęli się sprzeczać i nieporozumienia, pan stał, pan nie stał, pani tu nie było, niech ja skonam i temuż podobnież. Mnie z tego wszystkiego złamali olejander, a jeden kojber się roztworzył i wyleciał z niego cielęcy dyszek. A jakżeż łatwo byłoby tego wszystkiego uniknąć, przymocowując do murku, któren jest na postoju, nieduży daszek. Można by także samo umieścić na murku pod tem daszkiem automat telefoniczny i planWarszawy. Ale to już są grymasy, za które Urząd Stołecznego Miasta Warszawy najmocniej przepraszam. Co prawda Dworzec Centralny już się buduje i barakowy Główny pójdzie pod rozbiórkie, ale to jeszcze troszkie potrwa i zdrowo nasz przez ten czas dreszcze na postoju wytrzęsą. Drugą sprawą do załatwienia jest cafnięcie zakazu karmienia przez publikę ptaków, ryb, wiewiórek w Łazienkach. Jak Warszawa Warszawą zawsze się tam karmiło drób i zwierzynę, bo w przeciwnym razie życie przyrodnicze by kojfło. Najtęższe głowy się zastanawiali, jak mogło dojść do takiego zakazu. Bo niemo żliwe, żeby M.P.R.O. jako obecny właściciel Łazienek całe rzecz wykompinował z nudów, żeby dać zajęcie swojem funkcjonariuszom. Za drzewami ich podobnież zamiaruje ustawić, żeby publikie kontrolowali, czy czasem nie karmi. A o wiele tak, wyskakiwać mają zza drzew jak diabeł z pudełka i mandata ściągać. Przypuszczam, że wątpię, żeby tak było. Sam mogie wskazać M.P.R.O. tysiąc sposobów zatrudnienia pracowników. Chociażby na przykład sprzątanie papierków z klombów i trawników, bo obecnie całemi miesiącami tam leżą i gruby kożuch stanowią. Po mojemu musiało być tak, że tabliczki obstalowane byli dla ZOO. Za dużo ich namachali i trzymali resztę w magazynie. Teraz podczas „zapasów z zapasamy” wylazło szydło z worka. No to żeby się nie zmarnowali, przybiło się tabliczki w Łazienkach. Inaczej być nie mogło. Trzecia sprawa, która mnie leży na wątrobie i o której prasa ostatnio pisała, to są te pochylnie dla dziecinnych wózków na Trasie Łazienkowskiej i inszych przejściach podziemnych oraz kładkach. A właściwie rozchodzi się o to, że tych pochylni nie ma i rodzice muszą targać swoje pociechy razem z wózkamy na plecach. Specjalne komisje w pocie czoła się męczą, co z tem fantem zrobić, za długie te pochylnie być nie mogą, bo w razie wózek się wymsknie z rąk i poleci, kto będzie odpowiadał za wypadek, „Mostostal” czy Wydział Ruchu Kołowego. Windy też podobnież nie rozwiązują sprawy. Jakież więc wyjście? Po mojemu dwójki obywatelskie powinno się ustanowić, które przy każdem takiem przejściu będą czuwać, w czynie społecznem, pętaczków i ich wózki przez schody przerzucać. My ze szwagrem pierwsze taką dwójkie stworzemy i chętnie popracujem na Łazienkowskiej Trasie czy gdzie indziej. Oprócz mikrusów i wózków i mamusie możem przewalcowywać. Rzecz jasna, z tych lżejszych i więcej twarzowych. A może jednakowoż jest jakaś insza rada? Literackie sztorcowanie — Co pan tak naprawdę myśli o warszawiakach, panie Teosiu? — zapytałem pana Piecyka podczas miłej pogawędki z okazji Panoramy XXX-lecia, przy butelce jasnego piwa, w przytulnym, choć skromnym jego mieszkanku na Targówku. — Zaraz, zaraz — odrzekł mi na to. — Po pierwsze, musiem się umówi ć, o jakich warszawiaków się rozchodzi, o leguralnych z dziada pradziada czy flancowanych. — Jakich? — Flancowanych, to znaczy takich, o których u nasz na Targówku się mówi: „Warszawiak, a po mentrykie do miejsca urodzenia osiem godzin koleją i trzy dni wołamy jedzie”. — Mnie tam wszystko jedno, kto się gdzie urodził i jak dawno w Warszawie zamieszkuje. ˙ Zeby tylko nie śmiecili, każden jeden dla mnie dobry — wtrącił na to obecny przy rozmowie sąsiad pana Teosia, niejaki pan Szparaga, z zawodu „żałobny literat”, wykuwający w okolicznych zakładach kamieniarskich napisy na pomnikach. Zaczęła się ożywiona dyskusja z moim oczywiście udziałem, po której przyznali śmy jednak rację panu Szparadze. Warszawiacy czy ci dawni, czy świeżo upieczeni mają jednakowe wady i zalety. Do zalet pan Piecyk zaliczył przede wszystkim gościnność i uprzejmoś ć, oczywi ście dla nietutejszych. Swojakowi nie powiedzą czasem, która godzina, ale przybysza na przykład z Wrocławia gotowi są godzinami oprowadzać po mieście. Nie mówiąc już o turystach zagranicznych. — Ja, panie szanowny — powiedział pan Teoś — jak spotkam gdzie nietutejszego, to już go z rąk nie wypuszczam. Wszędzie zaprowadzę, od „a” do „z” co jest ciekawego w Warszawie pokaże. — Ciekawy jestem, od czego pan zaczyna? — Rzecz jasna, że najsampierw zabieram go na dwie większe wódki, potem wsiadamy do derożki, jak się gdzie trafi, a jak nie, to w taksówkie i na Starówkie się jadzie. Tam pokazuje mu przede wszystkiem Królewski Zamek z historycznym własnoręcznym opisem, a potem udajem się na Rynek, gdzie można zoba- czyć kamienice w złoty rzucik odrobione. Tu znowuż mowę zakładam i czaruje zagranicznych gości, jak mogie. —Naprawdę? A jak pan sobie daje radę z cudzoziemcami nie znając języków obcych? —A kto panu szanownemu powiedział, że nie znam? Sprzed tamtej wojny po rusku się coś niecoś pamięta, za szkopa po niemiecku parę słów się chapło. Francuski język nic trudnego: Bążur, adie, ę, de trua i temuż podobnież. Resztę mówię po łacinie, bo jako małoletni pętak do mszy służyłem, pomagam tyż sobie troszkie rękamy. W ten sposób z każdem mogie się jak się należy rozmówić i musze panu szanownemu zaznaczyć, że nietutejsze szaleją za mną. Następnie wymienioną zaletą warszawiaków był lokalny patriotyzm, nie mówi ąc, oczywiście, o miłości dla całej ojczyzny. —Tak, tak, nasze warszawiacy pasjamy lubieją swoje stolice. Najlepszem dowodem nasze czyny społeczne. Najsampierw rozbiórka gruzów, do tego stopnia, że o ostatnie ruinki w mieście parę ekip rozbiórkowych o mało się nie lało. Sam pamiętam takie zdarzenie. Na Wilczej była nieduża ruinka, za które się złapała nasza ferajna z Targówka. A tu podskakuje jakiś facet z czerwoną chorągiewką i krzyczy: „Stać, to jest ruina zastrzeżona do rozbiórki dla Ministerstwa Kultury i Sztuki. Jak się takiem ciapciakom, jak panowie szanowne, taki alegancki gruz odda, co mnie się zostanie dla ministra i, derektorów departamentu?” Ale i tak żeśmy ruinkie rozebrali, ministerstwo musiało się złapać za coś inszego. Duża była konkurencja do każdej społecznej roboty, zaczynając od trasy W-Z a kończąc naWisłostradzie. Wszędzie warszawiacy tyrali z biglem i fajerem. Insza rzecz, że naród to grymaśny i poprzeczny. Stale i wciąż z czegoś niezadowolnione. — No i nieponktualne nadzwyczaj. Jak się umówi z panem na jutro na siódme, to, owszem, przyjdzie o siódmej, ale pojutrze. A najgorsze, że MZK złych nałogów się od nich uczy. Oczekując kiedyśsześ ćdziesiąt sześć minut na deszczu na pospieszne D, na rogu Alej, zapytanie robię kierowcy, co się stało. — Nic się nie stało, podmiana nie przyszła. — A gdzie była? — W ogonku stojała za cynaderkamy. — Rozchodzi się tyż o to, że warszawiacy niemożebnie śmiecą, zwłaszcza na przystankach — wtrącił pan Szparaga. —To jak to, ZOM tyż musi premie wyrobić. Gorzej, że nasza Warszawa ciut- -ciut lubi się zanadto literackiem językiem posługiwać. — Jak to literackim? — zainteresowałem się. — No, tak, wyrażać się lubieją poblicznem słowem. Po mojemu jest to faktycznie tak zwany wpływ literatury.Wkażdej jednej prawie książce ładny komplet wyrazów na „d” i „k” jest podany. To samo w teatrach i kinach można posłuchać ze sceny takich wiązanek, że niejeden wozak z Dworca Głównego lepszych nie zna. Jednem słowem jest to skutek niemożebnego wzrostu u nasz czytelnictwa i rozrywek umysłowych. Na to się nie poradzi—moda taka. AWarszawa zawsze z modą noga w nogie. Na tym żeśmy bilans cnót i grzechów mieszkańców stolicy skończyli, choć można było wyliczać jeszcze długo, długo. Ale skończyło się nam i piwo. Na jednego z lajkonikiem — Wiesz, Gieniuchna, wybieramy się z twojem braciszkiem na „Damę z łasiczk ą”. —Ja ci dam dame, nigdzie nie pójdziesz, a jego, ancymonka, przegonię czemś twardem, jak cię będzie na łajdactwo wyciągał. —Ależ, miłościo moja konsystorska, tu zachodzi tak zwane kwo wadis, czyli bolesne nieporozumienie — „Dama z łasiczką”, to jest lanszaft niejakiego Leona Da Więcy, który miasto Kraków nam wypożycza z powodu tak zwanej Panoramy XXX-lecia. — To jeszcze gorzej. Znowuż się zaprawicie. — Czem? Olejnem starożytnem widoczkiem? — Już ja znam te wasze panoramy. Jak była białostocka, chodziliście próbować tamtejszej kuchni, a wracaliście naperfomowane żubrówką. Jak była morska, toście dzień w dzień uczęszczali do „Złotej Rybki” na dorsza po piracku, pod czystą wyborową. — Rybka lubi pływać. Faktycznie zachodziliśmy do tych specjalnych gastronomicznych interesów panoramowych, ale to głód wiedzy nasz do tego zmuszał. Chcieliśmy poznać legionarną kuchnię, żeby nie być ciemnem żłobem pod tem względem. Teraz już tego nie będzie, bo Kraków przysłał same niejadalne wyroby: obrazy w złoconych ramach, krakowskie szopki i parę artystek. „Dama z łasiczk ą” to jest nieduży, ale drogocenny obrazek i Kraków pod strachem Boga go nam wypożycza, żebyśmy się do niego nie przyzwyczaili. Przypuszczam, że dali go za kaucją. I nic dziwnego, taki lanszaft niemożebnego zaszczytu dostarcza każdemu miastu, które go posiada, i dochód przynosi niewąski, bo każden woli przyjść do muzeum na staroświecką łasiczke aniżeli na te kalikatury do śmiechu z trzeciem okiem na czole, czyli tak zwane pikasy. Niezależnie krakowskie szopki tyż są niemożebnie ciekawe i ma na czym oko spocząć. Tylko trzeba uważać, żeby nie zostać od tyłu zaprawionem nahajem. — Przez kogo? — Przez lejkonika. — Kto to taki? —Facet na drewnianem dziecinnem koniu, któren po placu w Krakowie, gdzie są ustawione szopki, bryka. Właśnie jakżem parę lat temu w tył był w tem Krakowie, poszłem na taki plac przy kościele obejrzyć te szopki. Stoję, patrzę, cośkolwiek nawet się zachwycam i od razu czuje, że ktoś mnie czemś przeciągnął przez plecy, i to dosyć mocno. Oglądam się, widzę, że stoi jakaś mazepa z brodą i wąsamy, w tureckiej wysokiej czapce z dyktury. Od przodu ma drewniany koński łeb, a z tyłu ogon. Wyraźnie na bani. — Czego się bijesz łachudro? — mówię. — Jak żeś mordę zamoczył, to idź się przespać. A ten mnie znowuż nahajem z wierzchu. No to ja ma się rozumieć, konia za grzywę, jego za hale. Ale podskoczyła publika i dawaj nas rozbraniać. — To jest lejkonik — krzyczą i ma prawo łoić nahajem na tem placu, kogo mu się podoba. —Lejkonik to on może dla wasz być i wasz lać, ale mnie się to nie dotyczy, bo ja jestem zWarszawy.—Ale nie chcieli mnie słuchać. Skończyło się jednakowoż na tem, że poszliśmy z lejkonikiem na jednego do Hawełki. To jest taka knajpa na tem placu, podobnież dawniej primo woto i dzisiej obleci. Powinni ją byli przywie źć do nas na te panoramę jako historyczne pamiątkie. Słychać, że Kościuszko z Mickiewiczem nieraz wpadali tam na chwilkę. W ogólności ten Kraków, to gdzie się ruszyć — same pamiątki, ładne miasto, tylko zanadto w kółko zbudowane, którędy by się nie poszło, zawsze się wyjdzie na ten plac z Hawełką. Chociaż podobno obecnie dużo się tam zmieniło. Poznać nie można starego Krakowa, tak odnowiony. Musiem z Gienią i szwagrem się tam wybrać. Ale przedtem musowo zobaczyć w Warszawie „Łasiczkie”, teatra i szopki. Tylko trzeba będzie przy nich uważać, żeby nam lejkonik z tyłu nie przyfondował nahajem, bo chyba przyjadzie. Poznałby mnie z pewnością i zalelibyśmy się razem w drobną krakowską kaszkie. Pijany samochód Gienia pojechała do ciotki Skubiszewskiej do Radomia w sprawie pomidorów na zimę. Bo w Warszawie za cholerę nie można dostać pomidorowego przecieru także samo jak i konserwowanych ogóreczków. Co się z tem zrobiło, faktycznie nie wiadomo! Ktoś wyżarł. Osobiście braku przecieru tak bardzo nie odczuwam, ale bez ogóreczków — przykro. Jednem słowem, pojechała, a ja siedzę sam w mieszkaniu i można powiedzie ć, że tęsknie, ale nie za bardzo. Zwłaszcza że szwagier przyszedł i różne farmazony zalewa. A to o tem, a to o siem. Aż nareszcie podchodzi do szafy i gąsiorek ze spirytusem na wiśniach ściąga. — Walczem z zapasami — mówi do mnie. — Dawaj kieliszki. — Postaw gąsior — odzywam się na to. — Raz, że Gienia wieczorem wraca, a po drugie, kupuje samochód. — Kto? — Ja. — Daj ci Boże, ale co to ma wspólnego jedno z drugiem? — Co ty gazet nie czytasz, nie wiesz, że już robią samochody przyszłości, pędzone wódką? — Jak to wódką? — No zwyczajnie, zamiast benzyny ankoholem na 40 procent. — Jak to jest możliwe? — Normalnie. Do poruszania motoru samochodowego potrzebny jest gaz. A jak ty, Oleś, pijesz setkie czystej, wytwarza się w tobie gaz? — No, owszem. — To dlaczego w samochodzie nie ma się wytwarzać? —Co innego samochód, maszyna, co innego człowiek. Zresztą to jest nalewka na wiśniach. — Nie przeszkadza, każdego jednego wyrobu ankoholowego można będzie użyć do jazdy samochodem, żeby tylko swoje moc posiadał. Na różnych gatunkach wódek będą ludzie jeździć, tak jak teraz jedni na różowej, drugie na niebieskiej benzynie. W zależności od posiadanych fonduszy i marki samochodu. „Syrenkarze” i „Trabandziory” na bimbrze, „Wartburgi”, małe „Fiaty” i insze tam średniaki na czystej wyborowej i „Stolicznej” będą latać. Derektorzy i różne insze nadziane faceci w „Mercedesach” koniakiem będą palić. Także samo i ministrzy. Minister nie ma prawa bimbrem zalatywać. — No tak jest, ale u nas się to nie utrzyma. — Dlaczego? — Ruch kołowy zamrze, paliwo na miejscu wypiją. A jak nie na miejscu, to w drodze niejednemu zbraknie, jak się zacznie gołda ze swoim motorem dzielić i do niego przepijać. Po drugie, wypadki drogowe niemożebnie zaczęliby się szerzyć i winnego trudno byłoby znaleźć. — W jaki sposób trudno? — A w taki, że każden trynknięty szoferak tłomaczyłby się, że to nie on jest pijany, tylko samochód.—Panie władzo—zalewałby—niech ja skonam, że od wesela ojca kieliszka wódki w ustach nie miałem. To ten drań motor rąbnięty jest w kołyskie. I o ile człowiekowi zaprawionemu nogi się plączą i język odmawia posłuszeństwa, w jaki sposób kirnięty wóz ma jechać prosto?! Trudno by było milicji udowodnić, jak jest naprawdę, bo od samego powietrza w samochodzie balonik by siniał i pękał. To się nie utrzyma. Tak że spirytusowych samochodów u nasz nie będzie i śmiało możem twojej nalewki spróbować. — Postaw nazad gąsiorek. — Toś ty taki obywatel, „zapasów z zapasami” nie popierasz? — Przestań mnie bajerować, od tego mam „Express” i telewizje. — Faktycznie, telewizja przyczynia się niemożebnie do tej walki z zapasami. Codziennie wykrywa jakieś składy pełne towarów i różnych klamotów na pierwszym kanale. A jak się przerzuciem na drugi, znowuż mamy tam naradę derektorów w sprawie upłynnienia zapasów. Rzeczywiście telewizja walczy z tem na całego. — Nie tylko tak. Sama dobry przykład daje. Wyciąga z różnych kątów swoje stare zapasy w komediach, dramatach i operetkach, któreśmy co najmarniej po pięć razy już widzieli, otrzepuje z kurzu i upłynnia nam do domu. — Faktycznie złego słowa nie da się powiedzieć. Panorama bez befsztyka —Co będziem dzisiaj robić, deszcz leje od rana—mówię w zeszłe niedziele do Gieni. — Pokaże ci panoramę. — Jakie panoramę? — Trzydziestoletnią. — Co chcesz przez to powiedzieć, kochana? — Co ty gazet nie czytasz czy jak? Nie wisz, że w Warszawie odbywa się co miesiąc insza panorama, XXX-lecia różnych naszych miast, które do nasz przywo żą swój tzw. dorobek artystyczny, od sztuk teatralnych do sztuki mięsa z kwiatkiem. — A to ty o tem mówisz? Rzecz jasna, że wiem, spożywałem już w tej panoramie schaboszczaka po białostocku i dorsza po piracku z Gdyni. — Teraz gości w Warszawie panorama miasta Łodzi. — Z jaką przekąską? — O to właśnie się rozchodzi, że łódzka kuchnia niczem się nie różni od warszawskiej. — Tyż do kitu? —Nie o to, tylko ze łódzki bepsztyk „a la Koluszki”, jest kropka w kropkie taki sam jak nasz warszawski w pierwszem lepszem interesie. Namyślała się Łódź, co z tem przykrem fantem zrobić, żeby na balona nie wyjś ć, bo coś jednakowoż trzeba przywieźć i przywiezła nam wystawę obrazów. W Muzeum Narodowem można ją obejrzyć. Te panoramę chce ci właśnie pokazać. — Gieniuchna, na taki deszcz, na taki chic? —Deszcz, nie deszcz, chic, nie chic, zobaczyć to trzeba. Raz, że kultura i sztuka nasz do tego zmusza, a po drugie to nie są zwyczajne obrazy, tylko takie, że podobnież można niemy nawet rzucać i pozostają się całe. — Znaczy się na żelaznej blasze malowane. Mordzielakom by się taki obraz przydał. Bo ona jak z nerw wychodzi zaraz „Gronwałd” ze ściany ściąga albo „Ciche noc księżycowe” i trzask Mordzielaka niem z wierzchu. W ładne parę dzieł sztuki go już oprawiła i majątek pieniędzy na wciąż nowe lanszafta wydała. A taki jeden starczyłby jej do końca życia. Faktycznie warto zobaczyć te arcydzieło. No to poszliśmy do tego Muzeum, ma się rozumieć, ze szwagrem. Wystawa faktycznie primo woto.Widoczki z miasta Łodzi jak żywe. Fabryki, tramwaje, autobusy i temuż podobnież. Ale z tem rzucaniem obrażamy lipa, prasa nasz napu- ściła. Nie ma tam takich obrazów. Rzucać, owszem, można, ale kostkamy takiemy do gry, tyle ze dużemy, na których zamiast kropek wszystkie litery analfabetu są namalowane. Musi to być jakaś szemrana gra, ale na czem polega, nie wiadomo. Nie było się kogo spytać, a tem bardziej pograć. Brakuje bankiera. Tak że pod tem względem wystawa jest troszkie niedociągnięta. Ale jest tam parę wyrobów artystycznych, no wprost do zachwytu. Na przykład, na kwadratowej desce w ramach są wkręcone na gwint drewniane kołeczki, i to do nagłej krwi. A każden kółeczek koło kółeczka w takiej samej odległości, do milimetra. Szwagier calówką sprawdzał. Faktycznie bez pucu, bez lipy, robota na premie. Tylko że bez praktycznego znaczenia, z powodu, że na przykład do wieszania kapeluszy kołeczki za krótkie. Ładne to, ale że jednostalnie na biało albo na czarno pomalowane, łatwo się może opatrzyć. Na miejscu tego mistrza przerzedziłbym kołeczki i sprzedał te wszystkie obrazy na tablice do wieszania kluczy. Polecą jak woda, brak tego na rynku. . . Za to już gotowe praktyczne zastosowanie mieć może ustawiany w specjalnej pałatce komplet białych mebli kuchennych, nawet z biało lakierowaną drabiną. No wprost niezastąpiony do ciemnej kuchni. Można bez światła chodzići o nic nie zawadzi ć. Ale to jeszcze nie wszystko, w rogu na taborecie ustawiamy należącą do kompletu magiczną latarnie, którą rzucamy na meble różne kolorowe wzorki i obrazki. Bukieta kwiatów, perskie dywany i temuż podobnież. Tak że taniem kosztem otrzymujem z kuchni luksusowe M-l. Jeżeli lubiemy popatrzyć na smaczne dania gastronomiczne, możem sobie rzucić na stół pejzażyk nadziewanego indyka, całą szynkie w towarzystwie pół literka jarzębiaku i temuż podobnież. O wiele małżonki nie ma w domu możem tyż chwilowo umieścić na ścianie magiczny widoczek tak zwanej kawalerskiej treści. Z dużem więc zadowoleniem obejrzeliśmy całą wystawę, nie weszliśmy tylko do całkiem ciemnej pałatki, w której mieli się znajdować obrazy do macania rękamy. Na razie rwaliśmy się tam ze szwagrem przez ciekawoś ć, ale wydało się nam to podejrzliwe. A może żadnego macania nie ma, tylko jak się wejdzie, otrzymuje się od niewidzialnego osobnika po ciemku w mordę? Chcieliśmy się nawet zapytać wychodzących stamtąd facetów, co tam się odbywa, ale wiedzieliśmy, że kto się sam naciął, drugiemu nie powie. Bardzo możliwe, że dostaje się w pycho, żeby zapamiętać lepiej łódzkie panoram ę i przez samopoczucie wolnego żartu artystów. Bywają satyrycy między malarzamy, może się jaki tam zaczaił. Laurka dla MO Kto by to pomyślał, że to już trzydzieści lat, jak uiściłem pierwszy mandat milicyjny za nieprzepisowe przejście ulicy Targowej przy Ząbkowskiej. Ale nie mam pretensji. Sama Lodzia go ode mnie ściągała, czyli pierwsza (i jaka twarzowa), warszawska milicjantka. Potem miałem jeszcze parę razy do czynienia z milicją. No bo faktycznie tyle jest różnych przepisów i artykułów prawniczych, że żyjącemu człowiekowi niepodobie ństwem jest co i raz się na jakiś nie nadziać. Raz na przykład rozchodziło się o torbę od śliwek. Spożyłem na ulicy pół kila węgierek, chce torbę z pestkamy gdzieś rzucić i nie mogie znaleźć koszyka, bo ich wtenczas było bardzo mało. Po krótkiem więc namyśle rąbłem torbę w rynsztok i posuwam dalej. A tu zza winkla wychodzi milicjant i pretensje do mnie wnosi o zanieczyszczenie środowiska. Ja mu tłomacze, że koszy nie ma, a on mnie na to, że pokaże mnie nie jeden, ale dziesięć. Ale nie pokazał, przeszliśmy dwie, trzy ulice i nic, no to ja zaznaczam: —Panie władzo, my tak do uszarganej śmierci będziem z tą torbą chodzić, bo kosze ludzie do kwiatów w mieszkaniu pozabierali. Przyznał mnie nareszcie racje, wrzuciliśmy torbę w najbliższe bramę i chodu oba, każden w inszą stronę. Ale nie zawsze było tak ładnie. Nieraz trzeba było jeszcze mandacik zapłacić, a i odsiadki się trafiali. Rzecz jasna, nie za długie i zawsze zasłużone. Ale za to porządek jest coraz większy i jak nam świeżo doniesła prasa z okazji XXX-letniego Milicyjnego Lubileuszu sytuacja pod względem bezpieczeństwa niemożebnie się poprawiła. Na przykład w ciągu 8 miesięcy bieżącego roku zmniejszyła się o 1500 liczba różnych naruszeń karalnego kodeksu. Nie mówiąc już o rabunkach, samych gwałtów było podobnież znacznie mniej aniżeli w tak zwanem analogicznem okresie. Szwagier twierdzi, że to przez mokre lato. Ale on zawsze mądrala. Tak czy siak nasza milicja zdrowo się natyrała, żeby obywatelowie bezpiecznie mogli chodzić po ulicach i przebywać w zamieszkalnych lokalach. Także samo zmuszona jest dbać o tak zwane zielone szatę naszej stolicy, czyli że brać za krawat osobników, które nie szanują miejskiej zieleni, czyli że chromolą drzewa, kwiatki, krzaki oraz trawkie. Chociaż wiadomo, że to warzywo pomaga nam w zwalczaniu drani decybeli, wypuszczanych przez tramwaje, autobusy, zakłady przemysłowe oraz Niemena i orkiestry bajtlesów, a działające fatalnie na nerwy, płuca i insze podroby obywateli. Ale milicja czuwa, za deptanie trawników, łamanie gałęzi i temuż podobnież wyłącznie w tem roku ściągnęła 300 tysięcy złotych mandatu. I obiecuje w dalszem ciągu czuwać nad tem zielonem naszem skarbem. Rzecz jasna, nie rozchodzi się tu o forsę, chociaż 300 tysiaków tyż piechotą nie chodzi, ale nie po to sadzi się kasztany, choinki i bukszpany, żeby byle łachudra po pijanemu ich niweczył. Albo żeby po trawnikach chodził jak po pastwisku pod Garwolinem. Tych trzeba pouczać i sztukać mandatem po kieszeni. Chociaż z drugiej znowuż strony nie można zakładać w mieście amerykańskiej prerii, przez które przejść do tramwaju nie można bez nałożenia pół kilometra drogi. I o wiele ludzie ścieżkie przez taki step wydepczą, trzeba to uszanować i na drugi rok nie zaorywać, a przeprowadzić legalną dróżkie. Bo w takiem wypadku mandaty nie pomogą, chyłkiem, nocamy, jak zające, przelatywać będą ludzie przez te pampasy i apiać ścieżkie wydepczą. Taka na przykład garbata sytuacja egzystuje na rogu alei Niepodległości i ulicy Goszczyńskiego. I w wielu inszych ponktach miasta. Ale za łamanie gałęzi i niszczenie zieleni między blokamy szczególnie mocno trzeba brać szanownych obywateli za frak. Piękne ogródki na przykład na Bródnie w krótkich abcugach w śmietniki się zamieniają. Dzieciaki i starsi nie uważają zieloności. Jeden mój znajomy, któren tam zamieszkuje, wracał kiedyś po ciemku do domu, bo oświetlenie jest tam jeszcze nieobecne, i od razu czuje, że ktoś mu linę na gardło zarzuca i twarz czemś mokrem nakrywa.Więc on w krzyk: „Napadli mnie! Milicja! Ratonku!” Nadlecieli ludzie ze światłem i pokazało się, że to nie był napad, tylko się facet na sznurze od wieszania bielizny rozciągniętem między drzewami powiesił, a coś mokrego to byli świeżo uprane gacie. Na dobitek osobiste jego, bo żona zapomniała ich ściągnąć ze sznura. Należał się za to mandat? Należał. I to najmarniej dwie stówy. Drzewa w ogrodzie to nie jest góra do wieszania bielizny. ˙ Zeby o tem tamtejszem lokatorom przypomnieć, proszą o to moi znajomi z Bródna, bez fatygowania milicji, która i tak ma dosyć roboty z trzymaniem krótko przy twarzy elementu, czyli świata przestępczego wielkiej Warszawy. A to ci polka! Wszystkie cztery nasze mecze przeżyliśmy z Gienią na wczasach w Sopocie. I temu tylko zawdzięczamy, że żyjem dotychczas. Morskiem powietrzem chociaż mocno przemięszanem z deszczówką, ratowaliśmy stargane wieczoramy przy telewizorze nerwy. Bo co inszego, jak się ogląda mecz w swojem właściwem mieszkaniu na swojem rodzonem meblu, a rzecz druga wytrzeszczanie oczów z dziesiątego rzędu krzesełek, w nabitej do niemożliwości, niedużej salce wczasowego domu, na uspołeczniony odbiornik „Orion”. Ani uciekać nie ma gdzie, w razie kiedy nerwy wysiadają, ani nie można zaznaczyć paru wyborowych słów krytyki pod adresem grandziarza sędziego. I to jeszcze trzeba walczyć o takie krzesełko. Od rana już są zajęte, różne rzeczy służą do zakładania miejsc. Szaliki, książki, krawaty, ciepłe reformy i temuż podobnież. Ja tyż spróbowałem, ale ponieważ nic innego nie miałem pod ręką, położyłem na krzesełku węgorza. Wędzonego. I ktoś mnie go wtroił. Nie tylko miejsca nie miałem, ale jeszcze parę złotych byłem stratny. Największą porutę mam na kota Maciusia, któren tam się stołuje. Najmocniej dał nam w kość mecz ze Szwedamy. I to przez łachudrę sędziego, któren naszem chłopakom za byle co żółte kartki z pogróżkamy rozdawał. A jak już nie miał ich więcej w kieszeni, karniaka zarządził niesprawiedliwie za to, że jeden z naszych graczy razem ze Szwedem w trawę się wygruził. Kto był winien, nie wiadomo, czy Szwed był wywrotny, czy trawa ślizga. Całe szczęście że Tomaszeszczak, niemożebny przytomniak, murowanego gola cudem wyłapał. Gienia twierdziła, że to ksiądz Kordecki z nieba mu w tem dopomógł. Jak było, tak było, dosyć na tem, żeśmy i te walkie wygrali, chociaż z dużemy trudnościamy. I cholera mnie brała, jak czytałem potem w prasie, że nasze chłopaki w słabszej formie zasuwali po boisku, jak do tych pór. A jakżeż mieli zachować te formę, przez cztery mecze kopane w piszczel albo kostkie podkutem kapciem, szturgane łokciamy w wątrobę, śledzionę i cynaderki? Kulejące, z podfanarzonemy oczamy i tą razą nie dali sobie gały władować. Cześć jem i chwała za to, a nie przykre słowo. Murzynów żal troszkie było (chociaż faceci trudne do rozróżnienia), że siedmiokrotnie w „czekulade” od nasz dostali. Można jem było pozwolić jednego honorowego gola jednak wbić. Stać nasz na to. Jeżeli same by nie potrafili, trzeba było jem dopomóc, tak zwaną piłką samobójczą. Mamy takich specjalistów. Z Włochamy już insza para koloszy. Była to walka mistrzów między sobą. Jeden przegrać musiał. Władowaliśmy jem dwa do jednego, jak wiadomo, chociaż musiem przyznać, że robili, co mogli, także samo niewąsko pokancerowane. Totyż po mojemu kibice włoskie, którzy po meczu naparzać chcieli własne drużynę, postąpili nieładnie, czyli że pokazali się jako niewykształcone żłoby, a nawet nie wysportowane orczyki. My z Gienią postąpiliśmy inaczej. Po meczu zjedliśmy w „Glaterii Italiana”, chociaż było zimno i padało, po trzy porcje lodów, żeby pocieszyć strutego wła- ściciela. Stać nasz na to. Ale się nie mądrzem, nie stawiamy wymagań naszem chłopakom. Wygrają z Jugosławią — dobra, przegrają — tyż się nie powiesiem. Najważniejsza jest sportowa podstawa, tak graczy, jak i kibiców. Co niedziela pokaże, nie wiadomo. Jest tylko jedno ważne, wyszykowaćjak się należy drużynę, okleić plastramy, obandażować, wymasować, i wio na boisko. Jugosłowiani tyż wystąpią nielicho zajodynowane. Gienia przebacza Elżbiecie Pogodę mamy takie więcej telewizyjne. Jak w dzień słońce się troszkie poka- że, to wieczoramy przeważnie leje, tak że faktycznie za jedyne letnie rozrywkie mamy telewizor. Trzeba przyznać bez bicia, że owszem, programy dają ostatnio możliwe. Zwłaszcza te tak zwane seriale. Nie mówiąc już o tem V-2, któreśmy Anglikom za okupacji w kawałkach z narażeniem życia przesłali i teraz obecnie musieliśmy jem za pomocą telewizji o tem przypomnieć, insze seriale także samo Anglików się dotyczą. Rzecz jasna mam tu na myśli królowe Elżbietę nr l (królowie jak wiadomo są numerowane), która co tydzień niemożebnie na tak zwanem szklannem ekranie rozrabia. ˙ Ze ministrów sztorcuje na czem świat stoi i każe na klęczkach za byle co się przepraszać, to ich sprawa. Lubieją widocznie mieć familie po kątach rozstawiane. To zresztą jest do wytrzymania. Ministrom należy się czasem nieduży wygawor. Ale żeby cioteczną siostrę Marie Stuart bez przeprowadzenia sprawy przez sąd apelacyjny, na mocy wyroku pierwszej instancji życia pozbawić za pomocą obcięcia głowy toporkiem — to już jest niesmaczne. Czyż wszak nie? Zresztą te ścinanie po tatusiu Elżbiecie się zostało, Hendryku Ósemce, któren pasjamy lubiał te mokre robotę. Parę razy w ten sposób wdowcem się został. Między innemi mamusie Elżbiety kropka w kropkie tak samo uziemnił. Totyż Gienia z początku „jedne ucho” z Elżbietą była i chwaliła ją, że tak się potrafi z całem gospodarstwem państwowem oblecić, później straciła dla niej całą sempatie. A jak się jeszcze dowiedziała, że Angliki mało pamiętają o tem, żeśmy jem w czasie wojny pomogli te V-2 unieszkodliwić, była ogromnie zadowolniona, jak w Chorzowie dostali „dwa do kółka”. Na razie podczas tego meczu byliśmy z Gieniuchną niemożebnie zdenerwowane. Ona co chwila zrywała się z krzesełka i leciała do kuchni niby tyż to kolacji dopilnować, ale ja wiedziałem, że to wszystko z nerw. Dopieru jak nasi władowali gościom pierwsze gałę, przestała do kuchni latać. Ale znowuż poderwała się na równe nogi, jak spiker w telewizorze zaznaczył, jak Angliki protest wnoszą, że same niechcący tego gola sobie wbili. ˙ Ze kopnął Anglik, a piłka o polski but się obiła i sama wskoczyła do bramki. — Mało z tem — krzyczała Gienia — kto kopnął, to kopnął, gront, że gała siedzi jak dynia! Ale, ale. . . Jak tam było, tak tam było, faktycznie kotłowanina pod bramką była niemo- żebna i tak wszystko się przemieszało, że nie dało się odróżnić nie tylko buta od buta, ale nawet Anglika od Polaka. Zwłaszcza że jednakowo byli poubierane i jednych od drugich tylko po lampasie na majtkach można było poznać. O mały figiel żeśmy zyza nie dostali od szukania tych lampasów po całem boisku. Dopieru jak Angliki dostali drugą pigułę, Gienia całkiem się uspokoiła i wyraziła się nawet, że to bardzo sempatyczne chłopaki, czyli że dadzą się lubić, chociaż nie strzyżone. Nawet Elżbiecie gotowa była przebaczyć te Marie Stuart, ale pod waronkiem, że skończy z mokrą robotą w dalszych odcinkach. Boje się, że nic z tego nie będzie, że na drugie niedziele znowuż każe kogoś skrócić o łepek. Słyszałem, że jeszcze ładne parę osób czeka na to w kolejce. No cóż, po tatusiu jej się to zostało. Banan w kapuśniaku W sierpniu Warszawa wyjeżdża prawie w całości na letniaki i wczasy. Ludzi mało. W sklepach nie ma ogonków — wtenczas się z łatwością obkupiem we wszystko, czego nam w domu brak. Tak stale i wciąż powtarzała mnie Gienia, totyż już pierwszego polecieliśmy za zakupem.Wpierwszem rzędzie po szklanki i talerze, bo stare się nam wytłukli w drobny mak. Doszło do tego, że zupę jadamy z pamiątkowych ściennych talerzy z historycznemy obrazkamy. Ja z „Kościuszką pod Racławicami”, a Gieniuchna z „Księciem Józefem pod Raszynem”. To łatwo możem sobie wyobrazić, jak te nasze bohaterowie wyglądaj ą w pomidorowej zupie z ryżem. Faktycznie czujemy się przy tem nieswojo. Wprost jesteśmy mocno skrępowane, jako tak zwane patrioci. Mamy jeszcze serie: „Adam i Ewa w raju”, na talerzach płytkich. Tu już łatwiej przychodzi nam jedzenie. Chociaż lecieć z nożem na rodzonego prapradziadka albo widelcem się zamierzać na gołe praprababcie Ewę tyż nie bardzo wypada. Za to węża drania kraje zawsze z przyjemnością. Totyż zaczęliśmy od szukania talerzy. Oblecieliśmy parę sklepów, faktycznie ogonków nie było, talerzy tyż. To znaczy się byli, ale nie takie przepisowe z granatowem szlaczkiem lub gładkie, jakie lubiemy, tylko znowuż obrazkowe. Z tą różnicą, że w kwiatki albo owoce krajowe i zagraniczne. Także samo się nam nie spodobali. Nie każden ma życzenie, żeby mu gruszka na dnie talerza z rosołem figurowała. A nawet banan. Albo bukiet niezapominajek w krupniku na żeberkach. Nie pasuje jedno z drugiem. Ponieważ że nie było innych, postanowienie zrobiliśmy zająć się inszem sprawonkiem, wprost przeciwnem, można powiedzieć, bo tak zwaną muszlą toaletową. Znowuż oblecieliśmy parę sklepów, gdzie powinien być taki towar, i dostaliśmy ucho od śledzia, jak się to mówi. Muszli dawno już nie ma i nie wiadomo kiedy będą. Wtenczas ja przypomniałem sobie, że egzystuje na Mokotowie sklep pod tytułem „Grażyna”, któren wszystko co potrzebne w gospodarstwie domowem posiada na składzie. Od śrubek, garnków do balii i wyżymaczek. A także samo leżaków ogrodowych. Ale się pokazało, że „Grażyna”, to już nie „Grażyna”. Została ulepszona, czyli zamieniona na salon, w którem nawet nie wypada głośno wspominać o klo- zetowych miskach. Salon sprzedaje wyższe artykuły artystyczne, jak telewizory, magnetofony i radia najlepszych firm. Posłuchaliśmy więc 9 czy 10 symfonii odgrywanej dla jakiegoś samotnego klienta na wysokiej klasy superheterojodynie i chodu. Polecieliśmy dalej poszukiwać muszli, bo z naszej trudno dłużej korzystać, po prostu — zlata się. W jednem miejscu odesłali nasz do sklepu z pamiątkamy na Krakowskie. Pojechali śmy, ale się pokazało, że zaszło nieporozumienie. Pamiątka, owszem, prowadzi muszle, ale morskie, jako ozdóbki na stolik czy komodę. No tośmy się urwali. WADM-ie poradzili nam korzystanie z podziemniaków.Wygodny jest na Targowej, poetyczny pod Mickiewiczem, a ciekawostką znowuż na placu na Rozdro- żu, czyli na Łazienkowskiej Trasie. Tak że mimo braku ogonków nie wszystko można w sklepach załatwić w sierpniu. Ale dowiedzieliśmy się w jednem, że nawet hurtownia na Kolejowej nie jest w stanie iść nam w tem wypadku na rękie, z powodu że żadnych muszli nie posiada i posiadać nie będzie aż do chwili uruchomienia Zakładów Ceramicznych Krasnystaw II. I żebyśmy się wstrzymali. Kiedy to uruchomienie nastąpi, detalicznie nie wiadomo. W taki sposób uchwaliliśmy z Gienią jednogłośnie, żeby na resztę urlopu przejechać się do tego Krasnegostawu II, wziąść udział w uruchomieniu ceramicznego zakładu, w czynie społecznem, a może jako jedne z pierwszych otrzymamy honorową muszle. Aż strach wchodzić Skończyła się recepta na jajecznice ze szczypiorkiem! Nie ma doktorskiego przepisu na krupniczek na żeberkach! Tak będą kucharze gotować, jak jem smykałka wskazuje i jak się w praktyce nauczyli. Wymyślili podobnież nowe paragrafa wykonawcze w sprawie kiełbasy z cebulką, obiadów z trzech dań i w ogóle gastronomicznego zarządzania. Między innemi od tych pór, jak świeżo pisało w „Expressie”, kierownik restauracji czyli tyż inszego baru, w razie kłopotu z personelem będzie mógł zatrudniać swoje właściwe rodzinę. Na przykład mama jako szefowa w kuchni, synek za bufetem, córeczki w charakterze kielnerek na sali. Wujo — szatniarz, a ciocia za kasjerkie w toalecie. Czyli że interes familijnie samowystarczalny. Skończą się w ten sposób wywieszki, jakie się często gięsto pojawiali na lokalach gastronomicznych: „Zamknięte z powodu wyjazdu personelu na Mazury” albo „Lokal nieczynny z powodu bólu zębów”. Rodzina nie będzie mogła tak kierownikowi podgrymaszać. Ciocia zacznie stroić fochy, to ją się zamieni na wujenkie i temuż podobnież. Publika, czyli konsumenci, tyż zostaną zebrane do tak zwanego galopu. Skończy się literek czystej pod jeden korniszonek lub śliweczkie z octu. Przepis zaznacza wyraźnie, że cena zakąski nie ma prawa być mniejsza od ceny zamówionego alkoholu. Nie pomoże rozpacz na widok takiej zagrychy: „O razy gorzkie, kto to będzie jadł?!” Przepis nie zna litości. Chcemy jeszcze ćwiartkie, musiemy skonsomować jeszcze jedne gorące danie. Szwecja, jak pragnę zdrowia, u nasz się zrobiła. Wszystko przez te hotele. To musiem zaznaczyć, że dania muszą być nieliche, żeby cenom na ankohol sprostać. Tu się nikt goloneczką z grochem piure nie wykręci, musi wziąść co najmniej szatobrylant z pieczarkamy, bo w większych ilościach będą tylko droższe tronki — koniaczek gruziński albo likierek bananowy „Hawana”. Rzecz jasna, że do takich dań i tronków potrzebne odpowiedzialne lokale. To już zostało zrobione. Kto dawno nie był na Pradze, nie pozna obecnie dawniejszej „Wisły”, „Portowej” czy „Paprotki”. „Wisła” to był lokal!Wpierwszej sali na lewo na dwóch ścianach, przed tamtą wojną, olejne obrazy byli namalowane, wszystko w naturalnej wielkości i kolorze. Jeden lanszaft przedstawiał widok praskiego oddziału straży ogniowej wyjeżd żającego do pożaru z koszar przy ulicy Sprzecznej. Na drugiem znajdował się ogólny rzut oka na teren rzeźni miejskiej przy dawnej ulicy Namiestnikowskiej, obecnie Sierakowskiego. A wszystko odrobione tak, że rzeźnicy, którzy tu w charakterze stałych gości bywali, marnego słowa nie mogli zarzucić pod względem artystycznem. Bufet także samo był zaopatrzony wzorowo. Nie mówiąc już o minogach w musztardzie, figurowali tu między innemi świeżo wędzone serdelki, a nawet zwyczajny czarny salceson, czyli kadryl, onże fiut, cieszył oko gościa. Wszystko świeżutkie, przybrane zieloną pietruszeczką. Delicja. Potem interes podupadł, zaczęła bywać ferajna, czyli branż kudłata. Dzisiejsza „Wisła” po najświeższem remoncie to bombowy lokal gastronomiczny, ze stylowemy meblamy, drewnianą boazerią, czystemy jak śnieg obrusamy. Aż strach wchodzić. To samo się dotyczy inszych lokali na Pradze. Wszędzie szyk, fason i gwarancja. Wybieramy się ze szwagrem gdzieś w sobotę na skromne kawalerskie kolacje, bo Gienia z powodu upału wyjechała do ciotki Skubiszewskiej do Radomia. Rzecz jasna, że zabieramy z sobą menażkie na nadwyżkie zakąsek. Imieniny Warszawy Jak 35 lat temu nazad Hitler Warszawę podpalił, a w 44 poprawił, powiedziałem od razu: nie jego w ząbek czesana głowa Warszawę zniszczyć, gdzie Warszawa była, tam będzie! I na moje wyszło. Jest, i to jeszcze ładniejsza aniżeli przed wojną. Na co ta mowa? Faktycznie nie nadmieniłbym o tem marnego słowa, bo co tu gadać o tem, co wszyscy widzą. Od tego jest telewizja. Ale okoliczność mnie zmusza. Wrzesie ń dla Warszawy — miesiąc imieninowy. Uroczystości, obchody, pamiątki. Ze wszystkich stron turyści się zjeżdżają, oglądać te naszą kochaną stolice. I warszawiacy lubieją przy tej okazji pozwiedzać troszkie miasto. Trasa Łazienkowska zrobiła nieduże konkurencje Zamkowi i Starówce, ale się nie dają. Stale i wciąż po Rynku i bocznych uliczkach kręcą się wycieczki jak w przeręblu. Jest co zwiedzać, nogi można uchodzić, zaczem się wszystko zobaczy. Totyż Rada Narodowa wypuściła elekstryczne malutkie taksówki w rodzaju tych wózków do wożenia walizek i tłomoków na dworcach. Meleksy się nazywaj ą te komunikacyjne pętaki i faktycznie są niemożebnie praktyczne. Dachu nie posiadają, przez co swobodnie możem podziwiaćpościel, jaka się wietrzy w niektórych oknach na Starówce. Taksówka-szczeniak zabiera tylko parę osób, przez co trudno się do niej dotłoczyć, i nie wchodzi w drogie konnem derożkom, które również także samo mają rzemskie prawo kursować po Starówce. Tyż przyjemne i z dużą widocznością, ale mają jeden małkament, że konie uskuteczniają czasem na jezdnie tak zwane naturalne zapotrzebowanie, przez co turyści się ślizgają. Meleksy przechodzą bez śladu. Chyba że ktoś z pasażerów torbę po śliwkach rzuci na ulice. Ale w ogólności zachowują się korekt, chociaż są czasem częściowo pijane. Ja właśnie trafiłem na takich dwóch pasażerów. Oba byli podkropione, ale jeden mocniej, skutkiem dlaczego ten drugi go trzymał, żeby nie wyleciał z wózka. Nie można powiedzieć, podobała jem się ta komunikacja: zwłaszcza chwalili dostęp świeżego powietrza. —Wtaksówce już by mnie Józio zaczął majaczyć i mógł w ten sposób zanieczy ścić tak zwane naturalne środowisko. A tu spokój, oddycha się jak na Bielanach. A pomimo tego ten mocniej dziabnięty rwał się do „Rycerskiej”. Jakżeśmy skończyli kurs, koleżka Józia zaczął namawiać szoferaka, żeby ich podrzucił na Wolskie, koło Bema. — Nie mogie, meleks chodzi tylko po Starówce. — To zjadź pan ten kawałek „na lewo”, płace za wszystkich pasażerów i stawiam kolejkie „Pod Bazyliszkiem”. Kierowca jednakowoż nie chciał się zgodzić i zabalsamowana wycieczka wysiadła. Mnie się tyż spodobało i w niedziele wybieram się z Gienią. Ale nie na samą Starówkie, tylko na zwiedzenie całego szlaku pod wezwaniem „Umówiłem się z nią na dziesiątą”. Zaprasza „Expressiak”. Pierwszorzędne ma to być, z objaśnieniamy przez specjalnych przewodników PTTK i z kiełbasą z rusztu. Tylko tytuł nie bardzo mnie się podoba. Niejeden pojedynczy turysta, zaczem się wytłomaczy w domu, z kiem się na dziesiątą umówił, a mianowicie że z redakcj ą, może otrzymać nieliche wałkowanie. No ale śmiech śmiechem, żart żartem, trzeba uczcić w niedziele warszawskie imieniny. Kto wie, czy się też nie przejedziem z Gienią i szwagrem świeżo kursuj ącym po Wiśle wodolotem „Małgosia”. Tyż dla uczczenia wojennej rocznicy. Jeździło się już takiem wodolotem bez Wisłę na Pragie jak Poniatoszczak był zerwany i Kierbiedziak w wodzie leżał. Wodolot nazywał się „Wicuś” i stanowił piaskarską krypę, zabierał jednocze- śnie 60–70 osób i odchodził od brzegu na hasło „pych na wodę!”. Bo na pych się niem jeździło. Raz jechaliśmy ze szwagrem z Kiępy na Siekierki. Ja mówię do szwagra: „Oleś, wysiadamy”. On wysiadł i wpadł w wache pod szyje. Za bardzo się pospieszył, bo tak jak ten Józio był cośkolwiek wzdbryngolony. A mnie się spodobało Nie można powiedzieć — zaopatrzenie mocno nam się poprawiło. Dostali- śmy na przykład fest porcje słońca, jako wyrównanie za zimny maj i deszczowy czerwiec. Tak że wszystko jest w porządku. Ale naszem warszawiakom trudno dogodzić, albo jem za mokro, albo za gor ąco. Ja tam nie narzekam. Nawet podczas niepogody mieliśmy z Gienią sporo rozrywek. Weźmy na przykład takie Opole. Są gusta i guściki. Jedni mówią, że było bardzo ładnie, a insi, że nie zanadto. A mnie się spodobało. Chociaż, jak słychać, telewizja podała tylko częściowo program, któren się ciągnął po parę godzin nocnych. Tak że na tak zwanych szklanych ekranach mieli śmy tylko te brzydsze częś ć. To ładniejsze było na miejscu, dla widzów, którzy opłacili bileta wstępu. Po mojemu prawidłowo, musi być jakaś sprawiedliwoś ć. Nie na to ktoś się wykosztował na podróż, męczył się pół nocy na składanem żelaznem krzesełku przed estradą, żeby słyszyć i widzieć to samo co tak zwany telewidz. Znaczy się osobnik leniwy, rozwalający się w tem czasie w swojem własnem mieszkaniu na fotelu albo nawet w łóżku, osobiście czy w towarzystwie. Spodobało mnie się również także samo bardzo głosowanie jury sposobem ślizgawkowem, za pomocom numerków na kiju od szczotki. Nie ma już pokątnej siuchty, na ucho, komu dajem nagrodę, a komu kiszkie. Trzeba śmiało i odważnie, bez przytomności, okazać swoje punkta widzenia na wyciągniętem w górę kiju. Na co faktycznie trzeba troszkie cywilnej odwagi, jak się siedzi między publiką i nie wiadomo czy koleżki, a może rodzina artysty albo autora, albo tego, co muzykie ułożył, nie siedzi w pobliżu i w razie czego nie spuści nam manta, co się już nieraz nawet sędziom piłkarskiem zdarzało. Z przyjemnością musze to potwierdzić, że nasze sędziowie w Opolu nie okazywali najmniejszej nawet cykorii. Nawet pokazując na tabliczce „konia”, czyli jedynkie, nie drefili absolutnie, powieka jem nie drgła. Z drugiej znowuż strony jak piosenka czy piosenkarka zasługiwała na to, zaiwaniali jej jednogłośnie bez mrugnięcia oka same „piątki”. A tak łatwo o pomyłkie. Nikt przecież nie wie, czy widownia za takie na przykład „Tango z różą w zębach” da duże brawo, czy tyż po zębach. Piosenka ta została uznana za najlepsz ą, zarówno przez jury — jak i płatne publikie, czyli odniesła zwycięstwo na całej linii. Trzeba jeszcze nadmienić, że przy największej nawet różnicy zdań nie dochodziło miedzy sędziamy do walki na kije, co — jak pamiętamy — często się przytrafia między zawodnikamy w hokieju. Drążek w ręku przy zdenerwowaniu może służyć nie tylko do głosowania. Ale i tak wszystkie nowości zaprowadzone w Opolu przypadli nam do gustu i teraz czekamy z ciekawością na następne festiwale w Kołobrzegu i Sopocie. Chociaż Gienia utrzymuje, że najładniejsze piosenki zostali już napisane. Jeszcze przed wojną. Cóż więc mają robić autorzy — piszą takie, jakie się daj ą. Nikogo nie proszę Gienia zaklęła się na wszystkie świętości, że świąt w tem roku nie robi. Nie opłaci jej się—dwa dni: niedziela, poniedziałek—i po krzyku. Zwyczajny obiad zrobię, powiada — i będę miała święta z głowy. Nikogo nie zaproszę. Ale jakoś w środę zobaczyła w wędliniarni ogonek, no to weszła i pyta się ogonka: — Za czem ta kolejka? — Za szynką i w ogóle. No to nałogowo stanęła i kupiła kawał tego flejchu i dla towarzystwa pęto kiełbasy. Podwawelska się nazywała. Nie wiadomo dlaczego. Może smok, któren pod Wawelem siedział, nażarł się jej w swojem czasie i kojfnął? A może dlatego, że taka tłusta, bo smok był mordziasty i fest walizę przed sobą nosił. Na te w każdem bądź razie pamiątkie mamy podwawelskie kiełbasę. — Jedno się przyda i drugie się przyda — zaznacza do siebie moja małżonka — ale świąt nie robię i nikogo nie proszę. I od razu nacina się na kolejkie do drobiu. No to, ma się rozumieć, jak we śnie, jak zaczarowana staje i kupuje indyczkie. Drób mrożony może poleżyć, przyda się na po świętach — pomyślała — i przyniesła cały majdan do domu. Na drugi dzień, nie wiadomo kiedy i jak, zamieszała się w ogonek po drożdże. Kupiła parę deka, a że ludzie łapali mąkie i masło, no to i ona wzięła. Ale, broń Boże, nie dlatego, żeby ciasto piec, tylko z przyzwyczajenia. — A jak nawet upiekie jaką babkie, to co się stanie? Mąż lubi domowe — powiedziała znowuż do siebie. Potem już poszło letko. Był ogonek po jajka i zapach rumowy i jeszcze kilka różnych kolejek. W ten deseń właśnie będzie u nasz na świętach parę, najwyżej do 30, osób najbliższej rodziny. Jednem słowem nie udało się nam wyskoczyć spod tak zwanej tradycji. Jak rzucę okiem za siebie, raz tylko trafiło się nam z tradycji balona zrobić, i to połowicznie. Spomknęliśmy się jednego roku z Gienią także samo, żeby świąt nie robić, tylko pojechać do ciotki Kuszpietowskiej do Wrocławia. Ciotka ze łzamy w oczach Warszawę wspomina, chociaż cztery pokoje posiada, a w każdem fortepian. Przyjemnie jej będzie famieliantów przyjąć. W Wielki Piątek pojechaliśmy na stacje, żeby się do Wrocławia udać. Tłok owszem był, buzi dać, ale Gienia jakoś wkitowała się do wagonu, a ja się już nie zmieściłem, na to mówię, że poszukam miejsca w innem wagonie i poszłem. Wtranżoliłem się przez okno. Patrzę, trzy reje posłanych łóżek, jeszcze pustych, bo do odejścia pociągu było dużo czasu. Niedobrze — myślę sobie — wagon „dla siedmiu braci śpiących”. Wpakowałem się w jedne pościel, nakryłem się na głowę i leże, ale mnie widać, bo się światło pali. Wstałem i gaszę, a tu z drugiej półki jakiś rozebrany gość do mnie z pretensją: — Czy pan nie widzi, że ja czytam? — To pan nie czytaj — mówię —albo idź pan czytać do cukierni. Ale trafiłem na upartego faceta i musiałem zapalić. Ledwo przyłożyłem głowę do poduszki, przychodzi jakiś drugi frajer, rozgląda się, pokazuje jakieś karteczkie i znowuż do mnie: — Przepraszam pana, ale tu jest moje miejsce. — No to co? To się pan kładź. Posunę się do ściany. A ten z pyskiem: — Nie mam życzenia z panem spać. To jest miejsce pojedyncze. — Nie bądź pan taki ważny. Coś pan nigdy nie był zagięszczony czy jak? Ale nadleciał konduktor i wyleli mnie na zbite twarz, a pociąg temczasem poszedł. W ten deseń zostałem się na święta w Warszawie. Nie mogie narzekać, znajomych troszkie się ma, to się nie nudziłem. Z Gienią tylko miałem potem nieduże perepałkie. No i postanowiła, że więcej już nigdy i nigdzie na święta nie wyjedziem. Nocne życie przezornego Warszawa podobnież jak na milionowe z hakiem stolice za wcześnie uderza w kimono. Zaczem w lokalach nocne życie prowadzić, bawić się, doskonałego radzieckiego szampana popijać, już o 8 wieczór w mlecznem barze pierogi ruskie z serem opycha i udaje się do domu na spoczynek. Tak dłużej być nie może. Nasza Rada Narodowa postanowienie zrobiła troszkie nasz rozruszać. W tem celu coraz więcej interesów gastronomicznych nam przybywa, a te, które już egzystuj ą do tak zwanej 24, są zobowiązane na każde życzenie gościa gorące danie z kuchni wydawać. Na razie idzie to troszkie kulawo, znaczy się po 22 pies z kulawą nogą przewa żnie do każdej jednej kawiarni nie wchodzi. Kielnerki kimają na zapleczu, kasjerka robi na drutach, żeby sen z oczów odpędzić, a już jak się trafi goś ć, to na gorąco może otrzymać tylko herbatę, i to nie za bardzo. Tak dłużej być nie może, stolica jest stolicą i musi nawet na siłę nocne życie prowadzić. W tym celu już niedługo zostanie otwarta „Adria”. Jest to lokal kategorii „S” na Moniuszkach, z kręconą podłogą do tańca. Wszystko jak przed wojną. Ta kręcona podłoga w rodzaju płyty gramofonowej ma to do siebie, że gość letko podgazowany, czyli na delikatnej bani, utrzyma na niej równowagie i każden taniec prawidłowo odstawić może. Jeżeli o wiele jednakowoż jest poważniej podkropiony albo zabalsamowany w bambus, bezapelacyjnie przewróci się na mordę i partnerkie wygruzi. Obecnie zakładają w „Adrii” te podłogie, żeby próby na gościach robić. Jeżeli mało wiele będzie ktoś rozrabiał, to znaczy się śpiewał, wyrażał się i temuż podobnie ż, na ruchome podłogie będzie się go stawiało. Utrzyma się na nogach — dostanie klina i zakąskie i będzie mógł się zostać w lokalu. W przeciwnem bądź razie, za hale i po schodkach na ulice. Tam na świeżem powietrzu dojdzie do siebie względnie odjadzie do „żłobeczka”. Od zdjęcia jesionki przez tak zwany element na pustej ulicy, a nawet rozebranie do naga, będzie mógł zagazowany gość ubezpieczyć się na miejscu, bo „Adria” znajdować się będzie w domu ZUS-u, któren powinien roztworzyć w restauracji specjalne okienko. Przezorny zawsze ubezpieczony. Ale żeby było zupełnie jak przed wojną, trzeba by jeszcze knajpę Rudego Joska na Gnojnej roztworzyć. Był to interes czynny na okrągło 24 godziny bez przerw na renament i przyjęcie towaru. Lepszej pieczonej gęsiny oraz takich dań nabożnych jak gęsi pipek czy tyż czulent albo kluskies mit fisieł nigdzie nawet w przedwojennej Warszawie dostać nie można było. Zjeżdżali się tam goście z innych zamykanych nad ranem interesów. Kielnerzy, znający tajemnice kuchni swoich restauracji, po wyjściu z pracy stołowali się w prima knajpie 3. kategorii „Pod Ciegiełkamy” na Chmielnej. Dużo było różnych lokali wWarszawie, każden z nich miał jakąś specjalność i dogonić ich będzie trudno, ale starać się trzeba. Warszawa wiochą być nie może, chociaż hoduje parę tysięcy krów, owiec i baranów, a jak nam świeżo doniesła prasa, tysiąc zająców po niej gania, parę stad dzików i pareset jeleni. Rzecz jasna, że zwierzyna znajduje się w warszawskich lasach, a barany w PGR Warszawa. Chociaż nie wszystkie, bo co i raz się słyszy, jak jeden szoferak sztorcuje drugiego: „Ty baranie, jak jedziesz!” Nie tylko za kółkamy się podobnież trafiają. Jednem słowem musiem się starać, żebyWarszawa pędziła nocne życie, jak na stolice pasuje. Bo tak naprawdę, jak do tych pór, to tylko telewizja się o to stara. Programy tak są ułożone, że, chciał nie chciał, musi człowiek brać czynny udział w nocnej zabawie. Po dzienniku o 20.05: Budowa sto pięćdziesiątej fabryki cementu. O 21.: Rozmowa czterech derektorów o braku tapicerskich goździ. Od 22 do 24: Sport na szerokiem świecie oraz mecz ˙ Zerardów-Pabianice. A film, na który czekamy, zaczyna się o l w nocy — koniec 3 rano. Tak jest, jedna tylko telewizja czuwa, żeby Warszawa nie chodziła spać z kuramy. I to nie tylko Warszawa, prowincja tyż się podciąga do stołecznego życia. Syrena i koziołek No, to znakiem tego, wszystko w Warszawie po lubelsku. Lubelskie artyści w teatrze i telewizji przedstawiają. Lubelskie malarze pokazują swoje obrazy lubelskiej Starówki — na Starówce warszawskiej. Po mojemu prawidłowo, jak rocznica to rocznica. Lublin, jak to się mówi, ma prawo Warszawę „po zapałki posyłać”, bo wpierw był stolicą Polski Ludowej aniżeli nasze miasto. Tu i tam zamiast syreny widziem koziołeczka ogryzającego drzewko, któren jak wiadomo ma zaszczyt być herbem Lublina. Koziołek wtraja akację z dużem apetytem, totyż napędził Warszawie smaku na lubelską kuchnie, która w jednej z naszych restauracji będzie gości swoją specjalnością przez parę dni przyjmowa ć. Zając i zrazy staropolskie, „forszmak w koszyczku” i „prażocha-psiocha” z czarną kaszą. Razem 40 różnych potraw, takich że na same nazwę oko człowiekowi bieleje i ślinę trzeba łykać. Nasze kucharze z kierownikiem na czele pod ścianamy tylko stoją i uczyć się mają od lubelskich mistrzów, jak się te zrazy zapiekane w bochenku chleba przyrządza i insze dania szykuje. A warto się uczyć, bo mistrze w samem tylko zeszłem roku 24 złote i srebrne patelnie zahaczyli, czyli wysokie gastronomiczne odznaczenia. U nasz też parę restauracji takie patelnie zdobyło, ale w niektórych służą tylko do czyszczenia sidolem i wieszania na ścianie. Potrawy są przeważnie sknocone. Chociaż. . . dało mnie się czytać, że gdzieś na prowincji jeszcze gorszy użytek ze srebrnej patelni zrobił kierownik jednej restauracji. Mianowicie zdjął ze ściany te zaszczytne odznaczenie i rąbnął niem w ciemię gościa, któren lekramacje w bufecie zakładał, że kotlet do wołaj podjeżdża, czyli jest, z przeproszeniem, nieświeży. Honorowy człowiek, chociaż raptus. Insza rzecz, że goście często gięsto niesłuszne pretensje wnoszą. Na przykład w jednej restauracji był wypadek, że gość zwrócił flaki, z tem, że papier gazetowy się w nich znajduje. Zebrała się rada załogowa i uchwałę przeprowadziła, że faktycznie kawałki gazety w tych flakach figurują, ale klient nie od tego się rozchorował, tylko od starych wiadomości, które już trzy razy prasa drukowała. Niepotrzebnie się wczytywał, do restauracji jeść się przychodzi, nie czytać. A znowuż w pewnem domu wczasowem było insze zdarzenie. Pięciu wczasowiczów, takich co to lubieją się wypisać, gryps w książce życzeń i zażaleń zasun ęło, że kuchnia niedobra, zupa pomidorowa stale i wciąż przypalona, barszcz za kwaśny, kartofle znowuż za słodkie, a w krupniczku trafiają się szczypawki. I insze takie opowieści babuni. Kierownik, jak to przeczytał, wpadł w czarne rozpacz: —Takie piękne książkie mnie zniszczyli! Panno Krysiu, wołaj pani tych francuskich piesków — powiedział do kielnerki. — Albo to odszczekają, albo ja się niemy oblecę. Kiedy wczasowicze nie chcieli zażalenia odwołać, zwłaszcza co do kartofli i szczypawek, zamknął drzwi na klucz i oświadczył: — Ustrój wam się nie spodoba?! Zaraz posyłam po milicje! Ale nie posłał. Zlefrektował się i wczasowiczów wypuścił. Te znowuż wzięli całe zdarzenie na papier i do gazet podali. Zebrała się rada załogowa wczasowego domu i uchwaliła rezolucje, że kierownik nie był w porz ądku. Miał tylko na swoje usprawiedliwienie, że wczasowicze książkie życzeń mu zbezcześcili, gdzie byli same tylko prima opienie o stołówce. No i to, że jest młody i ambitny, ale od miesiąca dopieru pracujący w pionie gastronomicznem. Przedtem był kierownikiem tuczarni drobiu i trzody chlewnej. Będą z niego ludzie, tylko trzeba by go przeszkolić. Może do Lublina posłać? A na początek zaprosić do warszawskiej restauracji na lubelskie dania z warszawskiem podane fasonem. Ale tem przedwojennem. Tylko nie po oczach Tą razą chce zabrać głos specjalnie do naszych wojskowych chłopaków, które w Egipcie się znajdują, a detalicznie do starszego szeregowca Heńka Skublińskiego jako mojego sąsiada z tego samego domu przy ulicy Kawęczyńskiej. Kochane chłopcy i Ty Heniuś, w pierwszych słowach mojego listu donoszę Wam, że właściwie wWarszawie nie ma nic nowego, dużo pracujemy, dużo przemawiamy, ale robotę widać. Weźmy chociażby takie Trasę Łazienkowskie. Z każdem dniem coraz wyraźniej się pokazuje i jak kto się nie obawia kapciem o kabel leżący na ziemi wygruzi ć, może ją zwiedzać, ile mu dusza zamarzy. I na 30-lecie, w lipcu, cały ruch Saskiej Kiępy do śródmieścia nią poleci. Szkoda mrugać. Już lokatorzy zamieszkałe przy Trasie watę sobie szykują do uszów, od tych decybeli. ´ Sniegu mamy sporo, ale tylko w telewizji, jak pokazuje narciarzy łamiących nogi na Kasprowem. Tak że pod tem względem nie macie nam czego zazdrościć. Również także samo my nie zazdrościemWam słońca, którego macie podobno do nagłej krwi — i my go mamy pod dostatkiem. Tak że nie macie co specjalnie do Warszawy się spieszyć. Za to Warszawa wybiera się do Wasz, a detalicznie moja Gienia. Już sobie składa na bilet w „Orbisie”, bo zaznacza, że musi Cię, Heniuś, odwiedzić i zawie źć Ci naszego polskiego bigosu i flaków z pulpetamy po warszawsku. Uważa, że Wy tam dostajecie na obiad tylko smażone szarańcze z ryżem. Ja jej tłomacze, Gieniuchna, cośty się z karozeli urwała, przecież nasze wojsko ma tam polską kuchnie i dania otrzymuje takie, że aż się Egipcjani oblizują, jak się na to patrzą. Uwierzyła mnie jakoś, ale się pyta, co Wy tam właściwie robicie, no to ja mówię, że rozbraniacie. — Kogo? — Jak to kogo, to ty, Gieniuchna, gazet nie czytasz, radia nie słuchasz? Jako narodowość miłująca spokój, nie możem patrzeć, jak się insze narodowości naparzaj ą. A tam właśnie zaszła taka okoliczność między Egipcjanamy i niejakiemi Izraelczykamy. Co i raz się leli i zabradziażenie spokoju uskuteczniali. Trzeba ich było rozbraniać. — To znaczy, jak się zaczynali między sobą kotłować, nasze chłopaki łapali ich za kapoty i odciągali do tyłu z krzykiem: „Tylko nie po oczach, panowie, tylko nie po oczach”? — Troszkie to, uważasz, inaczej się odbywało. Rozchodziło się o to, że patrzyć się na siebie nie mogli, bo zaraz się grzali. Zaszła konieczność tak jednych od drugich odsunąć, żeby się nie widzieli. — I Heniek Skublińszczak to zrobił? — Z kolegamy. — No to już teraz, jak jest spokój, mogą się wrócić do Warszawy. — Nie, jeszcze troszkie trzeba tego spokoju przypilnować. — Ale za to, jak się wszystko skończy, masz pojęcie, ile pamiątek Heniek matce przywiezie z tego Egiptu. — Z całą pewnością, tylko że te egipskie pamiątki są troszkie zanadto w zaduszkowem guście. Widziałaś przecież w naszem Muzeum Narodowem w Alejach. Same nadgrobki, tromny, gzymsy, winkle, sztachety od grobów rodzinnych i temuż podobnież. Najwięcej nagrobków faraońskich. Troszkie, jak dla nas, są może za mało poważne. Bo na jednej tablicy zaczem powinno być napisane, ile lat liczył sobie nieboszczyk i z jakiego był fachu, odrobiony jest niemoralny widoczek. Facet na tapczanie z kobietą siedzi na gołego. Każde z nich kielicha trzyma w ręku takiego, że literek na moje oko wchodzi jak nic i gazują sobie na sto dwa. I to ma być tablica na grób rodzinny? Niepoważne. Niezależnie prócz tego widziem tam różne szczegóły powyjmane z trumien, bo, uważasz, te faraoni lubieli mieć na tamtem świecie całe gospodarstwo. Umierała kobieta, to kładli z nią razem garnki, wyżymaczkie, wałek do ciasta i temuż podobnież. Zakitował farao ńszczak w rodzaju męskiem, parę butelek gołdy dostawał na drogie i przyzwoite zagrychę. Z tego widziem, że te Egipcjani byli narodem mocno trunkówem. Tromny także samo, jak na nasz gust, mieli troszkie draczne, bo odrobione w charakterze drewnianych facetów. Na wierzchu malowało się takiemu drewniakowi oczy, nos i inne szczegóły ludzkiej autonomii. Parę sztuk takich futerałów zostało przez funcjonariuszy naszego Muzeum w Egipcie zakupione i zdarzył się nieprzyjemny wypadek. Razem z trumną trupa przywieźli do muzeum, czyli tak zwane mumie!! — Tu tak nie będzie, Heniek dobrze obejrzy, zaczem coś matce przywiezie. Zresztą trumny nie kupi, nawet po samem faraonie. Już prędzej wyżymaczkie po faraonowej . A chociażby nic nie przywiózł i przyjechał z pustemy rękamy, będziem go witać całem domem już w bramie. Serdeczne pozdrowienia dla Ciebie, Heniuś, i wszystkich koleżków bez różnicy narodowości. Nie święci lepią felietony Wpewne wyjątkowo bezdeszczowe i upalne popołudnie czerwcowe, kilka dni temu, odbywało się w Stowarzyszeniu Dziennikarzy na Foksal zebranie Klubu Dziennikarzy Starszych, na które mnie zaproszono. Tematem gawędy były „Tradycje dziennikarstwa polskiego, w nawiązaniu do dnia dzisiejszego”. Podjudzony przez prezydium Klubu, zabrałem głos i ja. A wypowiedziałem się mniej więcej tak: Jak sam mój wygląd wskazuje, jestem dziennikarzem przedwojennym, i to bardzo. Mimo to trudno mi jest uogólniać, teoretyzować, nawiązywać do poruszonego tematu, mogę tylko wskazać, na mocy własnego przykładu, parę różnic, jak się wchodziło do naszego rzemiosła kiedyś, a jak się to robi dziś. Jeśli o mnie chodzi, to po porzuceniu pierwotnego zawodu aktora (tak, tak) korzystaj ąc ze znajomości z sekretarzem ówczesnego „KurieraWarszawskiego”, Tadeuszem Kończycem, zacząłem tam praktykę dziennikarską jako adept nie pierwszej już młodości, bo miałem lat 26. Kończyc przyjął mnie serdecznie i powiedział, że nie święci garnki lepią, i od razu dał mi próbne dziennikarskie zadanie. A że była akurat zima, okres Bożego Narodzenia, kazał mi opisać tak zwaną „Choinkę” Domu Akademickiego. Nie pamiętam już, co tam popisałem, dość że Kończyc pochwalił mnie za oszczędność słowa, co podobno było rzadką zaletą u debiutantów. Zauważył jednak, że tę oszczędność posunąłem może za daleko, nie umieszczając we wzmiance, gdzie i kiedy ta „choinka” się odbyła. Brak też było jednego orzeczenia. Dopisałem, co trzeba, notatka się ukazała i zainkasowałem pierwsze swoje honorarium dziennikarskie, za które kupiłem sobie niezwłocznie paczkę papierosów „Maden” oraz zapałki. Na nic więcej na razie nie starczyło, ale początek był zrobiony. Następne wierszówki były już znacznie pokaźniejsze. A wreszcie rozwinąłem normalną działalność dziennikarską w „Kurierze Czerwonym”. Popołudniówka ta została właśnie świeżo założona przez Henryka Budkiewicza i Antoniego Lewandowskiego w skromnym trzypokojowym chyba lokalu na Nowym ´ Swiecie. Nie miała własnej drukarni, redaktorzy pracowali w ciasnocie, w ciężkich warunkach, ale było to pismo, które zrewolucjonizowało prasę warszawską, nie było w nim długich tasiemcowych artykułów, nie było nawet nekrologów, stanowiących podwaliny finansowe takiego na przykład „Kuriera Warszawskiego”. Krótkie, zwięzłe, sensacyjne wiadomości i bardzo długie tytuły, zawieraj ące często całkowite ich streszczenie. żywy układ numeru udostępniał go ludziom, którzy dotychczas gazet nie czytali. „Czerwoniak”, nazywany tak od drukowanego czerwoną farbą tytułu, z miejsca prawie podbił Warszawę. Szedł jak woda. . . Niechętni (zwłaszcza konkurenci) twierdzili, że te sensacje ogłupiają czytelnika. Nie mnie sądzić, czy mieli rację, czy nie.Wkażdym razie trzeba uznać fakt, że tego rodzaju tradycje nie przeniknęły do prasy dnia dzisiejszego. Nie ma takich piór, nie ma takich czytelników. To znaczy ludzie by się może znaleźli—sensacji brak. Spróbowałem się tam dostać ze swoimi kawałkami. Udało się. Napisałem kilka obrazków z warszawskiego bruku, naszpikowanych gwarą, którą, jak się to mówi, miałem w małym palcu, mieszkając długie łata w sąsiedztwie tak zwanego Kercelaka i mając na to wyostrzony słuch. Wkrótce „Czerwoniak” przeniósł się do nowego, specjalnie przebudowanego gmachu na Marszałkowskiej 3, gdzie dzisiaj „ ˙ Zycie Warszawy”. Jakże to wszystko było niepodobne do starego lokalu. Nowe warunki spowodowały inny zgoła porządek w pracy dziennikarskiej. Dawniej przy jednym biurku tłoczyło się po kilku kolegów, czekających niejednokrotnie na ciepłe jeszcze miejsce. Teraz dostojne, przeszklone kryształowymi szybami gabinety służą za miejsce pracy dwóm, najwyżej trzem dziennikarzom. Dawniej bodźcem nakłaniającym do punktualnego przychodzenia była niedu- ża szafka, zawierająca butelkę francuskiego koniaku i kanapki z kawiorem. Kto przychodził przed wyznaczoną godziną, otrzymywał od zarządzającej tymi skarbami bufetowej, monumentalnej pani Zofii, kieliszek koniaku i dwie kanapki. Po wybiciu tej godziny, szafka była zamykana i żadne prośby ani łzy nie pomagały. O wysokoprocentowym bodźcu „na jedną nogę” mającym na celu wprowadzenie się w trans pracy nie było już mowy. Oczywiście i dziś taki bodziec byłby nie do pomyślenia. Łatwo sobie wyobrazi ć, jakie oburzenie wśród kolegów wywołałby sam projekt wprowadzenia go w dzisiejszych redakcjach. Ohyda! Zmienił się też bardzo sposób tak zwanego naboru kandydatów do naszego zawodu. Dawniej, obok ludzi z wyższym wykształceniem ogólnym i fachowym i niewątpliwym talentem, przenikali w szeregi dziennikarzy amatorzy, jak na przykład wygłaszający te słowa. Pisaliśmy, jak umieliśmy, mową potoczną, młodopolszczyzną, czasem nawet gwarą. Nie to, co dzisiaj, gdzie redaktorzy-doktorzy i redaktorzy-docenci są twórcami artykułów, które czasem czytać można tylko posługując się słownikiem wyrazów obcych (najnowszym Kopalińskiego), paru encyklopediami, no i leksykonem określeń nieprzyzwoitych i zelżywych profesora Wieczorkiewicza. Inaczej w ząb się nic nie kapuje. Komisja — lulu! Pomimo tego, że przeważnie leje, a nawet zdarzają się oberwania chmury, Warszawa na całe parę szykuje się do wyjazdu na letniaki, czyli tak zwane teraz obecnie wczasy. Słychać, że także samo prowincja przygatawia się na przyjęcie warszawskich gości, ale nie wszędzie leci to jak się należy. Na przykład świeżo czytałem w gazetach, że w takiem Karpaczu nie wszystko już jest zapięte na ostatni guzik, co stwierdziła specjalna komisja radnych z tamtejszej Rady Narodowej. Jeżeli się rozchodzi, mówmy, o tak zwane pole namiotowe, no to owszem, jest same pole, ale więcej nic. Brak instalacji cieplnej, a z przeproszeniem w ubikacji ogólnej sedesy porozbijane w drobny mak. W ogólności, jeżeli się rozchodzi o te sprawy nie cierpiące nieraz zwłoki, sytuacja przeważnie jest na wczasach niżej krytyki. Nawet tam gdzie są domki kampingowe, istnieje za mało tych, jak się to mówi, urządzeń sanitarnych. Najcz ęściej trzeba latać dosyć daleko, na co trudno sobie nieraz, zwłaszcza w nocy, pozwolić. Sam miałem w Międzyzdrojach taką letnią przygodę zamieszkując w kampingowem domku. Szprotki w oleju i chałwa podane na kolacje nie dali mnie spokoju. O drugiej w nocy zmuszony byłem szukać żywo tego właśnie urządzenia. O mały figiel byłbym knoty od obrażonych sąsiadów otrzymał, bo trzy razy się myliłem, zaczem żem na właściwe miejsce trafił i ludziom do mieszkania żem się ładował. Na dobitek pies owczarek podpalony się do mnie przyczepił, przez cały czas mnie towarzyszył i obszczekiwał, tak że całe osiedle tych domków i dwa sąsiednie pola namiotowe na równe nogi żeśmy zerwali. Znakiem tego można powiedzieć, że jestem fachowiec od tych rzeczy i rozumie kłopota komisji, która natrafia na jeszcze insze rozmaite trudności. Na przykład w Milkowie restauracja „Karkonosze” odnowiona na medal, tak że oczy rwie, ale cóż, kiedy bar turystyczny od rana pełen alkoholików — „równych”, „na cyku”, „na gazomierzu”, „zalanych w bambus”, „w drobne krakowskie kaszkie” i „w parasol bez kijka”. Komisja obejrzała detalicznie ten stan rzeczy i wydała rozporządzenie zamkn ąćlokal. Inszej rady widać nie było. Można tam będzie założyć, na przykład, perfumerie. Nawet baru mlecznego nie da się tam roztworzyć, bo pijaki na kefir i twarożek będą przychodzić w celach wytrzeźwienia i zaczem to nastąpi, niewąsko rozrabiać. Drugi znowuż kram miała komisja w Bierutowicach, gdzie nie chcieli jej wpu- ścić do restauracji bez wykupienia biletów na dancing. — Kiedy my nie zamiarujemy tańczyć, chcemy tylko jako goście hotelowe spożyć kolacje i chodu — tłomaczyła się komisja. — Nie ma, nie ma. . . Na kolacje przychodzą, a potem do rana z parkietu nie można ich spędzić. Orkiestra na oczy już patrzyć nie może, a oni zasuwają „jesteśmy na wczasach” i zasuwają. Albo się panowie biletują, albo lulu— odpowiedział kierownik. Musiała się komisja zabiletować, nie było wyjścia. W ogólności stwierdzili władze, że przeważnie w lokalach bufeta i sale konsumpcyjne brudne jak wielkie nieszczęście, pokoje dla turystów nie sprzątane na bieżąco, serwety na stołach brudne i podarte, materace „wyeksploatowane” do niemożliwości. W toaletach brak papieru higienicznego, a jeżeli nawet są tam jakieś pocięte gazety, to z zeszłego tygodnia. Rzecz jasna, że nie wszędzie tak się sprawa przedstawia, że są lokale, jak się należy, przygotowane na przyjęcie turystów. Jednakowoż Gienia zabiera ze sobą na wczasy 6 prześcieradeł, 3 powłoczki, 12 ręczników, 2 obrusy, 4 paczki „Ixi” i 6 rolek „Solali”. Dwudniowe ksiuty No, to się teraz wyświętujem za wszystkie czasy. Co miesiąc Zielone świątki. Znaczy się coś w rodzaju dawniejszych Zielonych świątek, czyli dwudniowe ksiuty, na świeżem powietrzu, dla świata pracy. Można będzie wypocząć, jak się należy, kto w lesie, kto w trawie, kto nad Wisłą czy inszą mniejszą wachą, kto nareszcie w łóżku, przy roztwartem oknie. Detalicznie jeżeli o nasz się rozchodzi, to jeszcze nie wiadomo, gdzie z Gienią ten wypoczynek spędziem. Bo to tak: na Kanaryjskie Wyspy z „Orbisem” jechać za daleko i się nie zdąży wrócić na poniedziałek rano, do parku Praskiego znowuż za blisko. Na razie mieliśmy ze szwagrem udzielić Gieniuchnie okolicznościowego urlopu i oba cwaj udać się na Zalew. Ale moja małżonka w krzyk: — Ja wam dam zalew, jeszcze do żłobka wytrzeźwień traficie! My jej tłomaczem, że tu o Zegrzyński Zalew się rozchodzi i o mahoniowe powietrze, żeby zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów, numer taki a taki, z dnia. . . i temuż podobnież, wykorzystać dzień wolny i nabrać nowych sił do pracy. No to ona na to, że, owszem, nabierać będziemy razem z nią. No to szwagier powiedział, że odpada, a ja się zostałem i nie wiem, jaki Gieniuchna program mnie obmyśli. Taki na przykład Stasio Szozda nie ma z tem żadnych kłopotów. Na wygrane za Wyścig zielone „Skode” załaduje mamusie i wio za rogatki. Skarz mnie Bóg, ja mu nie zazdroszczę, zasłużył sobie chłopak na takie „Skode” i na wszystkie zaszczyty, które go spotkali. Więcej nawet powiem, zmartwiło mnie mocno, jak przeczytałem w prasie, że ta „Skoda” właściwie nie jest jego i ma stanowić własność całej naszej zwycięskiej drużyny, żeby było sprawiedliwie. Nie mogie powiedzieć, owszem, chłopaki są równe i się przyczynili, ale żeby nie Stasio, ucho od śledzia byśmy mieli, nie zwycięstwo, kwaszony ogórek, nie zielone „Skode”. No bo faktycznie będą trudności z tem używaniem wózka. Cała drużyna z narzeczonemy czy żonamy się do niego nie zmieści. Kolejno w każden świeżo uchwalony wolny dzień dawać go innemu zawodnikowi z drużyny, to ostatniemu wypadnie jazda w listopadzie. A co to za ksiuty po błocie? Po mojemu, powinno się właściwie leguramin Wyścigu zmienić i dawać jako główną nagrodę autobus. Nie ma inszego wyjścia. Albo podzielić te „Skode”. Czterem członkom drużyny dać po kole, kapitanowi — kierykie, a resztę Stasiowi Szoździe. Jako mechanik dorobi sobie co trzeba i będzie zapychał gablotą jako jedyny właściciel. No, ale żart żartem, śmiech śmiechem, ja bym najchętniej, z duszy serca, odpalił każdemu jednemu kolarzowi z drużyny po Fiacie 125 p, ale nie mam. Posiadam tylko ryksze towarowe na trzech kołach, którą razem z Gienią i szwagrowskim na wycieczki jeździem. Ale i ona nam nawaliła, przekładnia wysiadła i nowej dostać nie możem. Gienia troszkie nawet cholerowała, jak się dowiedziała, że są trudności towarzyskie z tą „Skoda”. I powiedziała, że jak tak, to najsprawiedliwiej byłoby oddać ją temu Anglikowi, któren jako ostatni przytaskał się do mety. Przydałoby mu się, bo na rowerze nie może bidak nadążyć za czołówką. A szkoda go, bo honorowy facet i z dużą sportową ikrą. ˙ Zółty sweterek Już 27. raz Gienia klnie się w żywy kamień, że więcej nie spojrzy w telewizor podczas Wyścigu Pokoju. Ale ani razu jeszcze jej się to nie udało. Rzeczywiście, pierwszego dnia, jak się Wyścig zaczyna, nie wychodzi z kuchni, ale przez szparę w drzwiach strzyże okiem w stronę telewizora, wzdycha i jęczy, jak się naszem chłopakom nie jedzie. A jak któren złapie kraksę i, nie daj Boże, zleci z roweru, tak drzwiamy trzaska, że o mały figiel z futryny nie wylecą. Tą razą kubek w kubek tak samo było. Podczas „wyścigu prawdy” kamieniem w kuchni siedziała, od czasu do czasu, interesownie niby tyż to, do pokoju wpadała i ukradkowo rzucała okiem na telewizor. Ale jak Tadzio Mytnik te „prawdę” wygrał, żółte koszulkie zahaczył i na drugi dzień za lidera jechał, moja małżonka rozsiadła się przed telewizorem i kapuje, chociaż walerianowe krople trzyma w ręku. Cały etap Płońsk-Toruń przesiedziała spokojnie, dopieru jak się Mytnik wygruził przed metą i koszulkie stracił, Gieniuchna zerwała się z krzesła z krzykiem, po co ja ten cholerny telewizor roztwierałem, dlaczego chce ją do grobu wpędzić, i dawaj się odgrażać, że jutro sprzedaje tego naszego „Oriona” albo śmieciarzom odda. Ja jej tłomacze, że nic takiego się nie stało, że to dopieru drugi dzień i że jeszcze możem sweterek odzyskać. Ale nie chciała mnie słuchać, sztorcowała na czem świat stoi mnie, Trybunę Ludu, Nojes Dojczland i Rude Prawo, że podczas takiej pogody wyścig urządzamy i chcemy chłopaków w azjatyckie grypę wpędzić. — Nie bój się nic, kochana — mówię — cyklistom nic nie będzie, przecież słyszysz, że w rękawiczkach jedą i są grubo wysmarowane tłuszczem. Jak właśnie zaznaczał masażysta zespołu, Polska nie żałuje kremu, po pół tubki na osobę się rozeszło. — Co tam krem — mówi na to Gienia — szmalcem trzeba ich smarować, wieprzowem, więcej topnisty. —Szmalcem nie można, bo skwarki w pierwsze krzyżowe by ich uwierali na siodełkach. Zresztą cykliści nie faworki, żeby szmalcem pachnieli. Dobrze jest, jak jest, i nic się nie bój, bo ja sam w strachu. Faktycznie w sporcie nic nie wiadomo, nawet ja nic pewnego nie mogie powiedzie ć, chociaż jestem duży fachowiec po kolarskiej części. Szkołę Przeorskiego w swojem czasie przeszłem. Był taki welodrom na rogu ˙ Zelaznej i Leszna. Przeorski go prowadził. Cała dzielnica uczyła się tam jeździć na rowerach. Za godzin ę jazdy płaciło się dwadzieścia kopiejek i marynarkie oddawało do kasy, jako zastaw na wypadek uszkodzenia roweru. Te jazdy w celach naukowych kończyli się bardzo często scentrowaniem koła albo złamaniem widelca. Jeżeli taki początkujący cyklista posiadał fondusze na reperacje, płacił koszta i otrzymywał z powrotem marynarkie. O ile nie posiadał, również marynarkie nazad dostawał, tylko że z dodatkiem. Derektor zamykał na chwilkie kasę, brał chłopaka do kantorku i tam za pomocą połówki rowerowej gumy pouczał go, jak trzeba na przyszłość jeździć, żeby interesu na straty nie narażać. Troszkie to bolesne byli wykłady, ale w opanowaniu maszyny bardzo pomagające. Później także samo na Dynasach, gdzie był wyścigowy tor, dzień w dzień przebywałem. Z takiemy asamy, jak Grochowski, Stankiewicz zwany Lemoniada czy taki Langie albo Gądziorowski, albo Wajs, któren na motocyklu w biegach z prowadzeniem jeździł, na per „ty” byłem. To znaczy w jedne stronę, bo oni do mnie mówili: „Te, wyprowadź no mój rower na tor”. A ja do nich: „Już się robi, panie mistrzu”. Faktycznie duże to byli mistrze i zaszczyt niemożebny był wyprowadzić ich cyngieltuby na tor. Albo takiemu Wajsowi jego „kuchnie” tamże wytoczyć. Od tej pory w całem naszem domu za dużego speca odWyścigu Pokoju jestem uważanem. Tylko jedna Gienia tego nie uznaje. W ogóle porute robi, że ją nie obchodzi, kto ostatecznie wygra, ale ja wiem prywatnie, że poszła dzisiaj w tej sprawie na majowe nabożeństwo. Dozwolone od lat 16 Nie wiem, czy to przedświąteczna rybka, czy produkcyjne zebranie, czy ta cholerna komunikacja spowodowali, że przedstawienie w Teatrze Polskim się spóźniło. Jużeśmy z Gienią dobre parę minut siedzieli na sali, kiedy na puste scenę wpadł jak oparzony jakiś facet z milicyjnym radiem na ramieniu i zaczął niemo- żebnie sztorcować całe załogie. Widocznie derektor. —Maszyniści, gdzie są dekoracje, taka wasza w te i nazad?—nadawał mniej więcej. — Perukarnia, gdzie peruki, do wielki anielki? — Elektryki, dawać leflektory, ciemno jak w rodzinnem grobie. żywo się rusza ć, bo, jak wasz sztukne po premii, ucho od śledzia sobie sprawicie na Wilie, nie karpia po żydowsku — krzyczał coś w tem rodzaju. I pomogło. Ze wszystkich stron zaczęli nadlatywać zziajane osobnicy z różną szczegółą teatralnego umeblowania. Jedne nieśli całe ściany z płótna na blejtramach, drugie tapczan i krzesełka, trzecie niklowane drabiny i cały Bazar Różyckiego ciuchów dla artystów.Wtem trakcie wpadają artyści i zaczynają się ubierać na olaboga. Kotłowanina jest straszna. Maszyniści wlatają na krawców, krawcy na fryzjerów, te znowuż plączą się między artystamy, którzy nie mają możności się przebierać. Zwłaszcza jeden nieduży kałędek — ciągle mu coś ginie, jak nie spodnie, to kapota, jak nie kapota to czapka. — No ten jest absolutnie na gazomierzu — trąca mnie Gienia. No, ale nareszcie pijany skompletował swoje garderobę, wszystko się uspokoiło i zaczęło się przedstawienie pt. „ ˙ Zycie jawą” pióra niejakiego Ernesta Brylla. Nie będziem tu streszczać całego przebiegu, bo miejsca w gazecie na wypadki i kradzieże by nie starczyło. Nadmieniam tylko, że główne role odgrywa artysta w sztywniaku i białej kamizelce z dużem czarno malowanem znakiem jakości „l”. Faktycznie artysta jest pierwszorzędny, kto wie nawet, czy eksportowy znak „Q” by mu się nie należał? Ale miejsza o nic. Otóż więc ten artysta jest za króla. Siedzi na dużem przedwojennem tapczanie na 6 osób, systemu Knippenberga. Buja się na sprężynach i rządzi. Na jego rozkazy insze artyści zatrudnione w charakterze dworzan i żandarmów tańczą, śpiewają i uprawiają gimnastykie akrobatyczne na niklowanych drabinach, któremy cała scena jest obstawiona. Faktycznie trzeba przyznać, że wytresowane są na blachę. Wiszą na rękach, za nogi, i deklamują w ten deseń wiersze Brylla. Może dlatego nie wszystko można zrozumieć, co mówią, zwłaszcza u tych, co wiszą głową na dół i mimowolnie seplenią albo spod tapczana głos zabierają. Ale my, inteligiencja pracująca, i tak kapujem, o co się rozchodzi. Król ma Chłopa, w którego tyra jak w konia (jasne, że rzecz się dzieje grubo przed wojną). Chłop ma Babę, która mu pomaga. Oboje niemożebnie obciuchane w dziurawych koszulach i gaciach latają w kółko po scenie, ciągnąc mały dostawczy wózek na dwóch ogumionych kółkach. Wózek jest pusty i letko chodzi, a oni wyglądają tak, jakby byli na ostatnich nogach. — Co oni tak latają z tem próżnem wózkiem, wariatów odstawiają? — pyta mnie Gienia. — Nie, króla czarują, pracują do pucu, „żeby Polska nie zginęła”. Królowi znudziło się nareszcie patrzeć na Chłopa i Babę, kazał jem daćpół litra samogonu, uśpił ich, sam odjechał w górę na gumowem jednoosobowem pantonie i na dół kapuje, co się będzie działo. Dworzanie temczasem dla draki przebrali te daną ludność rolniczą w królewskie szaty i położyli na tapczanie. W krótkich abcugach przebudzili i wmawiają w nich jak w chorego jajko, że są królem i królową. Chłop i Baba są pewne, że to senne marzenie, ale myślą sobie, co szkodzi nawet we śnie powtrajać sobie po królewsku, a także samo użyć tapczanu. Kazali sobie podać po garnku kiełbasy z kapustą i klusek z makiem, opędzlowali to, poczem zaczęło się dozwolone od lat 16 i było prawie tak jak w kinie. Ale „Jedynka” z pantonu daje znak i dworzanie bierą Chłopa i Babę za hale i ściągają z tapczanu, dając jem do zrozumienia, że to faktycznie był sen. Znowuż zaczyna się latanie z dostawczem wózkiem, aż do nowego lipnego snu królewskiego. Chłop i Baba są koniec końcem tak skołowane, że absolutnie nie mogą się pozbierać, kiedy jawa jest snem, a życie jawą. A my z niemy. Sztuka jest taka więcej myśląca, ale przepiękna. Niezależnie artyści przebierają się do 10 razy w różne kostiumy, z wyjątkiem żandarmów, którzy są na gołego i oprócz radia na plecach za cały strój mają w okolicy tak zwanego podbrzusza niklowane spore popielniczki. W ogóle wystawa prima, dostarczona w całości przez Centrale Sprzętu Sportowego (drabinki, panton, szpady i szpikulce) oraz przez Salon Gospodarstwa Domowego (kubły, talerze, wazony i popielniczki dla żandarmów). Po przedstawieniu publika nie chciała wprost puścić artystów ze sceny. Gienia tyż bis jem biła, ale powtarzała siebie: — Tylko czy maku dostane, czy dostane maku? 349 — O czem ty mówiesz, kochana? — Nie wiem, czy jest mak w naszem „samie”, bo musze ci zrobić klusek z makiem do wigilijnej kolacji. Chłop z Babą czy też król z królową mnie o tem przypomnieli i smaku narobili. Kluski z makiem najwięcej sobie zapamiętała! I jak tu chodzić na poetyczne sztuki z osobistościamy o takiem gastronomicznem podejściu. Wywatowac sędziów No, to w niedziele prawdziwy początek zimy w Warszawie — otwarcie ślizgawki w Szwajcarskiej Dolinie. Niech ja skonam—idę! Przypomnieć sobie przedwojenną Dolinę, popatrzyć, jak młodziaki na łyżwach zasuwają pod walczyka „Nad mądrem Dunajem”. Chociaż nie, teraz walczyków już nikt nie gra, tylko bajtlesowe melodie, pod które ciężko jest chyba holendrować czy różne taneczne figury odstawiać. Właściwie dla chcącego nie ma nic trudnego. Ja, jako małoletni pętak w szkolnem wieku, nie tylko bez muzyki się ślizgałem, ale nawet bez łyżew, na kawałku patyka w rynsztoku na Ząbkowskiej. Potem miałem jedne łyżwę, lewe „kalfakse”, aż nareszcie doszłem do całej pary i uczęszczałem nawet do Doliny. Rzecz jasna na waleta, bez pargan od ulicy Chopina. Totyż z przyjemnością przypomnę sobie, jak to było 50 lat temu nazad. Nawet podobnie to wyglądało. Dużo brodaczy i wąsalów. Tylko że wtenczas brody nosili przeważnie doktorzy, a dzisiaj absolwenci szkoły podstawowej. Wszystko zresztą jedno, z brodamy czy bez, niech jeżdżą, niech się ćwiczą, bo sport to zdrowie, a zdrowie to forsa. A niezależnie mistrzów w hokieju nam potrzeba, bo ta dyszczyplina u nasz cośkolwiek leży. Czasem nawet sędziowie leżą. We Wrocławiu był podobnież świeżo wypadek, że na jednem meczu ligowem sędzia okazał się w pijanem widzie. Na razie nikt nie mógł się połapać, co się stało, dlaczego co i raz gwiżdże, czy trzeba, czy nie trzeba, albo tańczy na lodzie czeczotkie. Dopieru jak kto blisko koło niego przejeżdżał, odczuwał fatalny chuch monopolowy, który zamraczał. Totyż poszczególne gracze co i raz podjeżdżali do boksu, gdzie prezesi siedzieli, i skarżyli się, że sędzia absolutnie wlany „w kołyskie”, a nawet może „w huźdawkie”. Ale działacze nie zdejmowali go z lodu. Dopieru jak się zaczął przewracać i mecz prowadzić na czworakach, znieśli go do szatni. Rzecz jasna, że to jest niedopuszczalna rzecz i taki sędzia powinien być ukaranem, ale z zawieszeniem, bo na swoje usprawiedliwienie ma, że sędziowie są za letko ubrane. Gracze, a zwłaszcza bramkarze, mają watowane kapoty, spodnie i takież gacie. Niezależnie latają z kijamy, jak wariaci, za krążkiem, to jem ciepło, a nawet gorąco. A co ma sędzia? Gwizdek. Widocznie dlatego wprowadził do organizmu za duże ilość odgrypiacza, na 42 stopnie. Totyż po mojemu, żeby takich wypadków na przyszłość nie było, trzeba wywatować sędziów. Zresztą takie waciaki przydaliby się także samo niektórem mieszkańcom Podkowy Leśnej. Przerobili sobie za gruby grosz węglowe piece na elekstryczny prąd i teraz w paltach i baszłykach kolacje jedzą. Dreszcze niemy trzęsą i cholera niezależnie też na Pruszkowskie Elektrownie, która zmodernizowała tak zwane linie wysokiego napięcia. Powstali twarzowe betonowe słupy, linia jest, ale napięcia nie ma, nawet niskiego. Prądu brak po parę dni albo drań mryga. Wskutek czego w mieszkaniach straszne chicago. Mam tam znajomych, przejadę się do nich w święta. Przyjemnie będzie sobie powspominać pierwsze powojenne dni, siedząc w kożuchach, przy świeczkach choinkowych i herbatce grzanej na szyszkach. Przy telewizorze przerobionem na naftę. A błyszczyć będzie nad namy gwiazdka niejakiego Kogutka. Goplana — Królowa gangu — Chodź, Gieniuchna, zaprowadzę cię dzisiaj na nowoczesne sztukie teatralne, tak zwane awangrandowe. — Nie idę. — Dlaczego? —Nie mam życzenia, żeby na mnie po ciemku świąteczne sukienkie darli i za biusthalter szarpali. Tobie także samo nie pozwolę iś ć, żeby ci nie kazali surowej kapusty z główki przed wejściem do teatru wtrajać. A potem żeby nasz jeszcze po sądach włóczyli. — Gieniuchna, co ty opowiadasz? —Jak to co opowiadam? Nie czytałeś w „Expressiaku”, co się działo na Marszałkowskiej podczas takiego przedstawienia. — No tak, ale to była awangranda japońska. Tu cię nikt za biusthalter nie będzie szarpał, bo po co, a także samo o kapuście z główki mowy być nie może. Najwyżej jakby chodziło o poczęstunek przy wejściu, to u nasz w grę mogliby tylko wchodzić: sztamajza czystej wyborowej, kawałek kiełbasy na gorąco lub kwaszony ogórek. Ale i tego, zaręczam ci, nie będzie, pod słowem. Za dużo byłoby chętnych. Jakoś się dała zbajerować i poszliśmy na te „Balladynę” w nowoczesnem fasonie. Już sama sala dosyć przeraźliwy przedstawiała sobą widok. Naobkoło na żelaznych słupkach tak zwana „ściana śmierci” była urządzona, czyli pomost do napowietrznej jazdy motocyklamy, jak kiedyś w lunaparku „Sto Pociech” na Pradze. To była cała dekoracja, czyli scenografia wykonana przypuszczalnie przez „Mostostal” i Hutę Warszawa. Scena pusta. A nie, kłamie, było jeszcze na scenie żelazne łóżko niemożebnie rozbebeszone i trzymetrowej wysokości czerwone litery, któremy pisało: BALLADYNA. Troszkie pod strachem Boga usiedliśmy pod tem rusztowaniem. Gienia co i raz w górę się patrzała, a jak się zaczęło, chciała zwyczajnie nawiewać, bo nad namy cała komunikacja artystów się odbywała. Najgorzej było, jak motocykle zapychali po tej ścianie śmierci, a było ich trzy. Na jednem jeździła niejaka Goplana, sportówka prima, chociaż ubrana częściowo na motor, częściowo na plaże. A z nią byli jakieś dwie lebiegi, kumple z jednego chuligańskiego gangu, a ona u nich za królowe. Różne grandy uskuteczniali na tych motorach. Znaki drogowe przestawiali, podróżnych, zwłaszcza pijanych, po ciemku kołowali i temuż podobnież. Ale zaczęło się od tego, że na tem żelaznem łóżku sypiał starszy łysy facet, bywszy król albo tyż osobnik letko kopnięty na tem tle, bo blaszane koronę między innemi klamotami pod poduszką przechowywał. Otóż więc ten ów ala król prowadził nieduże prywatne biuro matrymonialne, czyli zajmował się nielegalnie stręczeniem małżeństw. Pierwszem klientem, którego załapał przy nasz, był niejaki Kirkor, za wojskowego się podający, chociaż ubrany w cywilny biały garniturek z elany w najmodniejszem fasonie. Po wniesieniu opłaty otrzymuje Kirkor od kopniętego pośrednika adres pewnej wdowy mającej dwie córki przystojniaczki na wydaniu, bronetkie i blondynkie. Ponieważ mu, flimonowi, niemożebnie pilno było do małżeńskiego sakramentu, niezwłocznie tam zapycha. Ale czy także samo na motorze, czy tyż jakąś kibitką, detalicznie nie wiadomo. Na to jednakowoż tylko czekają chuligani z Goplaną na czele. Zaczyna się niemożebna rozróbka drogowa nad naszemy głowamy. Jeżdżą motocykle, wyją syreny, tupią artyści, jednem słowem Sodoma i Gomora. W tem trakcie rozlega się w górze krzyk Kirkora: „Pod mojem kołem mostek się załamał”. Gienia zerwała się na równe nogi: — Słyszysz, załamał się! Chodu, bo nasz przygniecie! —Gieniuchna, to się nasz nie dotyczy. Nic się nie załamało, to jest poetyczny bajer Słowackiego, któren nie przewidział, że się te sztukę odgrywać będzie na nadpowietrznem rusztowaniu. Jakoś się uspokoiła, ale stale i wciąż mnie się o coś pytała: — Powiedz mnie, po co przez całe sztukie figuruje na scenie ten czerwony napis „Balladyna”? — ˙ Zeby publikę informować na bieżąco, co jest grane, bo chwilamy nie można się połapać. Sam Słowacki tyż by się przypuszczalnie w tem nie pozbierał. Jest dużo pierwszorzędnych nowości, jak na przykład bitwa nocna za pomocą dziecinnych tanków i samochodzików pancernych, strzelających prawdziwemy kapiszonamy. Jest pastuszek — zaczem na fujarce — podgrywający na mosiężnem dętem kontrabasie wypożyczonem ze strażackiej orkiestry. I jak się to mówi — 1001 podobnych drobiazgów. Da się także samo pochwalić dużą oszczędność derekcji na kostiumach dla całego zespołu. Nie cała połowa nosi specjalne teatralne ciuchy, reszta jest w zwyczajnych swoich ubraniach, tak jak stoją, jak przychodzą z przekąski w „Spatifie”. Nic dziwnego, jak się wydało na żelazne drekoracje, chociażby nawet stawiane w czynie społecznem przez warszawskich saperów (bo bez nich się chyba nie obeszło), trzeba oszczędzać na czemś inszem. W każdem bądź razie uśmiać się można na tej „Balladynie” jak rzadko gdzie teraz w Warszawie. „Syrena”, „Dudek” — wysiadają. Było nie było, jak wywieszają na zakończenie sztuki portret Słowackiego w przepisowem białem wykładanem kołnierzyku, jego wynalazku, bijem mocno bis i myślemy sobie: — Chwaciucha Słowacczak, nie dali mu rady. Pomimo ściany śmierci, pomimo motocykli i strzelających zabawek, kiedy dochodził do głosu, cicho było w teatrze jak makiem zasiał. A może by tak spróbować tej „Balladyny” —na żużlu? Awantura z Kmicicem Co i raz to nowe restauracje przyjeżdżają na gościnne występy do naszejWarszawy. Jeszcześmy się dobrze nie oblizali po lubelskiem forszmaku i sztukamięsie zapiekanem w bochenku chleba w „Gastronomii”, a już w tem samem lokalu rozpoczęła działalność „Karczma Białostocka”. Ciekawa rzecz te białostockie dania, które do spożycia nam tam zasuną. Pewny jestem, że niemożebnie smaczne, zwłaszcza pod tradycyjną żubrówkie z trawką. Jakie tam jeszcze wojewódzkie kuchnie nasz odwiedzą, nie wiadomo, ale w każdem bądź razie przez dłuższy czas można będzie smacznie zjeść w Warszawie, bo województw mamy sporo. Tylko gorzej będzie, jak się gościnne występa kucharzy pokończą i wróciem do rzeczywistości, czyli: „Panie kielner, dlaczego te buraczki gorzkie, a kotlet schabowy twardy jak podeszwa?” — Co do buraczków, to dosyp pan sobie cukru, a z kolei zwróć się pan z pretensj ą do byka albo do kierownika —czyli że normalka. Jednakowoż, jak nasz zapewniają nasze władze restauracyjne, ma nastąpić w krótkiem czasie duża poprawa. Będą otwarte różne mniejsze i większe restauracje z tak zwanemi oryginalnemi daniami i obsługą przebraną za szlachciców, kowboi i inszych Beduinów. Będzie tam można zamówić bigos „a la Potop”, sznycel po chicagowsku, rozbratel „a la Ramzes”. Jakie będą te dania, jak się udadzą te nowe restauracje, z góry nie wiadomo, w każdem bądź razie z obsługą będzie wszystko na medal. Bo ktoże kelnerowi przebranemu za Toma Mixa zwróci uwagie, że jajeczka na miętko ciutkolwiek podjeżdżają, czyli są, z przeproszeniem, nie zanadto świeże? Kto Baśkie Wołodyjowskie z lekramacją do kuchni pośle w sprawie za kwaśnego rosołku? Kto z Kmicicem raban podniesie o nawalony rachonek, z powodu że tatara nie było? I temuż podobnież. Na tem tle będzie na pewno spokój. I jak tak dalej pójdzie, powstanie u nasz i włoska restauracja—śpiewająca. Są podobnież takie w Ameryce. Cały personel jest złożony ze śpiewaków operowych, którzy podczas obsługi gości odstawiają arie z różnych oper. Jak już wszystkie narodowości będą mieli knajpy swojego imienia, to i włoska musi się znaleźć. A co Włosi gorsi? Od kogo, dlaczego? Jako facet z salonowem otrzaskaniem i wyższem wykształceniem domowem szanuje wszystkie narodowe kuchnie. I nawet jak ktoś szczura faszerowanego ma w swojem jadłospisie, jeść bym nie jadł, ale się nie dziwie. Kto lubi, niech rąbie na zdrowie. Totyż cieszę się, że takie rozmaite gastronomiczne lokale i lokaliki powstan ą w Warszawie, ale miałbym życzenie prosić, żeby pozostawić u nasz chociaż parę zwyczajnych warszawskich restauracji, gdzie by kielnerzy chodzili nie w deliach i żupanach ani tyż egipetskich farmazonach, tylko w zwyczajnych białych kitlach. Ale czystych, i żeby podawali dania jadalne, chociażby takie, jak kiedyś „U ´ Slepego Leona”. Chociażby takie flaki z pulpetamy, o które teraz trudniej w Warszawie jak o kawior astrachański. Osobiście jadam tylko „kawior polski”, to znaczy kaszankie z gryczanej kaszy. A i ona nie wszędzie i nie zawsze bywa. Oj, gastronomio, gastronomio w cepelie przybrana. Nie straszyć Emilii Warszawiacy lubieją przy niedzieli podoglądać sobie partaninki, jaka się jak raz w naszem stołecznem mieście uskutecznia. Teraz w modzie Zamek Warszawski i Trasa Łazienkowska, totyż z Gienią i szwagroszczakiem wpadamy tu i tam na inspekcje. Na Zamku Gieniuchnie nie spodobało się, że nieduża wieżyczka na prawem winklu ma być odbudowana nie taka, jak była przed 1939 rokiem, ale w staro- żytnem fasonie z czasów naszych pradziadków. Raban nawet podniesła z tego powodu i do derekcji odbudowy chodziła w tej sprawie, ale jej wytłomaczyli, że tak sobie w swojem czasie życzył Władek Czwórka, który na cześć swego tatusia Zegmonta (tego co na słupie) cały ten zamek wystawił. —No tak—mówi na to Gienia—być może, że tak było, ale Władzio nie żyje i nie robi mu to większej różnicy, a my z mężem i parę jeszcze przedwojennych warszawiaków żyjem i mielibyśmy życzenie oglądać wieżyczkie taką, jaka była przed wojną. Ale jakoś udało się derekcji zblatować koniec końcem Gienie i zgodziła się na staroświeckie wieżyczkie boczne pod waronkiem, że główna wieża zegarowa nad bramą będzie kropka w kropkie jak przedwojenna. Obiecali jej i, jak widać, machają ją prawidłowo. Troszkie tyż na razie grymasiła mnie moja małżonka, że herb „Waza” ma być na wieży umieszczony. — Jaka znowuż waza? Z uszamy i pokrywką, może jeszcze z wazową łyżk ą?! — Z ledwością jej wytłomaczyłem, że pierwsze lokatorzy i właściciele tego domu nosili takie gastronomiczne nazwisko i nic się na to nie poradzi. A herb nie będzie w kształcie tego stołowego naczynia tylko jakichś esów i floresów. Przymkła się jakoś i pojechaliśmy na Trasę, sprawdzić, jak to faktycznie jest z tą fontanną, która ma być i nie być. To znaczy ma być, a nie bić, z powodu braku ciśnienia wody. Troszkie wydawało nam się to niepoważne. Skoro jeżeli u nasz na Szmulkach powstali 12-piętrowe drapacze chmur, gdzie woda na ostatnie piętro dochodzi, to w jakiże żywy sposób można nie uderzać z fontanny na parterze w centrom mia- sta?! Ale podobnież nie może i szkoda gadać. Inżynierzy siwieją ze zmartwienia, włosy z głowy sobie wyrywają, a fontanna nie bije cholera i nie. Ale Gienia twierdzi, że nie ma faktycznie nieszczęścia, bo w tej pagrypsnej balii, jaka została pod te fontannę wybudowana i pół ulicy zajmuje, publika spaceruj ąca po Trasie nogi będzie mogła letnią porą sobie moczyć. A przed świętamy żywe karpie hurtowo i detalicznie Centrala Rybna może z niej sprzedawać, bo w tych kubełkach i wanienkach przed sklepamy się duszą. Jest tylko chwestia, że oliwy, czyli moczymordy, znaczy się obywatelowie zalane w bambus albo w kołyskie mogą w ten basen od fontanny przechodząc cośkolwiek wpadać. Ale to nic nie szkodzi, bo niejeden wytrzeźwieje i do żłobka nie trzeba go będzie taskać. Było nie było, z fontanną czy bez,Warszawa jest coraz więcej twarzowa. A będzie jeszcze ładniejsza, jak możem się przekonać na wystawie w Pałacu Kultury pod tytułem „ śródmieście wczoraj, dziś, jutro”. Gdzie dzisiaj figuruje osiedle Emilia, nasze urbaniści planują podobnież hotele, ciągi handlowe i wiszące ogrody. Stoją tam co prawda bloki mieszkalne, jak na przykład Pańska 5 i Pańska 7, a także samo szkoły Tysiąclecia i przedszkole, ale to się ma załatwić. Bloki wont, szkoła wont, przedszkole także samo, bo piękne widoki zaciemniają. W ogóle cała Emilia za pirze i na powietrze świże — jak to mówią. I to już do roku 1980 wszystko ma być załatwione, a w szklanych ogrodach pierwsze pomarańcze mają się pokazać. A lokatorzy? Lokatorów, rzecz jasna, się przekwateruje. Jednych na Służewiec i Stegny, innych częściowo na Bródno. Jednem słowem, rzecz jest do zrobienia i dawać będzie duże zadowolnienie dla ludzkiego oka. Tylko że nie wszyscy lokatorzy to rozumieją, przestraszyli się, skargi piszą, że niedawno pokupowali mieszkania spółdzielcze, że w śródmieściu pracują i temuż podobnież. Ja tam nie wiem, kto ma racje, ale po mojemu warto by może poczekać troszkie z upiększaniem tego, co wcale jest nie takie brzydkie. I zamiast za Emilie, złapać się za jakieśinsze dzielnice naszejWarszawy, gdzie na pustem placu zmieszczą się i hotele, i handlowe ciągi, i oranżerie. A przede wszystkim nie straszyć. Nie narażajmy się Takie mamy przyzwyczajenie, że co parę lat lubiemy sobie fondnąć w Warszawie jakieś budowlane szczególe. Najchętniej tak zwane trasę, a w ostatecznym razie jakiś dworzec. W tem roku tak nam wypadło, że budujem i trasę, i dworzec. W związku, jak to się mówi, z powyższem, połowa Warszawy jest niemożebnie rozbebeszona i nieprzejezdna. Ale jeżeli się rozchodzi o trasę, to bebechy pójdą w krótkiem czasie pod asfalt, krzaczki i trawkie, a budowlana nowalijka powstanie — coś pięknego. Chociaż troszkie da się odczuwać na uszy lokatorom, wzdłuż niej zamieszkałem. Ale inaczej być nie może, miasto musi żyć i hałasować, takie jego rzemskie prawo. Uczęszczając w zeszłe niedziele spacerowo po nowem Łazienkowskiem Mo- ście, przypomnieliśmy sobie z Gienią, jak w swojem czasie było przy budowie pierwszej warszawskiej Trasy W-Z. I postanowienie zrobiliśmy wybrać się do teatru „Syrena”, gdzie historyczne sztukie o tem zdarzeniu lubileuszowo odgrywaj ą. Byliśmy na niej dwadzieścia parę lat temu w tył, ale chcieliśmy dodatkowo sprawdzić, jak się trzymają artyści i dowcipy. Poszliśmy i musiem zeznać bez bicia: co do dowcipów — to w dechę, nie do zdarcia. Artyści przeważnie wymienione na innych, te co zostali, owszem, troszkie przytyli. Ale grają wszyscy primo woto, jak się to mówi. W ogólności boki nas rozboleli ze śmiechu i spłakaliśmy się jak dzieciaki na wspomnienie tej dawnej Warszawy. Na przykład osobiście wzruszył mnie do łez widok dawniejszego tramwaju z żywem konduktorem z torbą. U którego po ludzku bilet można było kupić, nie latając przedtem do budki „Ruchu” albo tyż nie żebrząc o niego na klęczkach wśród pasażerów. Musze nadmienić, że świeżo ząb trzonowy sobie wybiłem o kasownik w pospiesznem tramwaju „25”, któren ruszył z miejsca z szybkością ponaddźwiękową. Poza tem w ten tramwaj na scenie można się było zawsze wkitować, chociaż na winogrono. A niech kto spróbuje dostać się teraz po 16 do miejskiej pancernej komunikacji. Najwyżej mu głowę albo rękie automatyczne drzwi przytną. Niemożebną tyż drakie przeprowadzają artyści na scenie z dawniejszych telefonów, nie mogąc niby tyż to się połączyć. Zaczem do centrali ministerstwa trafiają wciąż do Centrali Rybnej. Niezły kącik humoru. Ale znać, że nie było jeszcze wtenczas budek telefonicznych na ulicach, gdzie na przykład ja w zeszłem tygodniu przegrałem do automatu 14 złotych i tyż nie otrzymałem połączenia ze szwagrem na Ochocie. Z dużem także samo zadowolnieniem oka patrzyłem na artystów przebranych za studentów i studentki w biało-czerwonych i brązowych ze złotem szpagatem zgrabnych czapeczkach. Chłopaki bez damskich loków—niemodne, a jakie przyjemne. Na scenie Łazienki, a nikt pomników nie tłucze ani dzikich kaczek na wędkie nie łapie. Stara niemodna Warszawa. Poważnego wzruszenia dostarczają tyż nam stare, modne wtenczas piosenki, jak na przykład „Małe mieszkanko na Mariensztacie” czy „Telefon nasz warszawski”. Chociaż podczas odgrywania przez orkiestrę jednej z tych pieśni masowych mieliśmy z Gienią troszkie nieprzyj emności. A mianowicie kapelmajster wyjrzał z tej dziury, gdzie siedzi orkiestra, i zaczął nam z żoną jakiemś patykiem wygrażać, że nie śpiewamy razem z całą publiką. A my, skarz nasz Bóg, nie przez sabotaż, celowo, tylko po prostu zapomnieliśmy, jak idzie ta piosenka, jakie są detalicznie słowa. Totyż zaczęliśmy mruczyć, ale groził nam dalej. Na szczęście tylnemy drzwiamy wpadli na sale artyści i kapelmajster niemy się zajął. Właściwie nic takiego, ale w każdem bądź razie idąc do „Syreny” na „Warszawski wodewil” lepiej sobie przepowiedzieć tych parę dawniejszych szlagierków. ˙ Zeby się nie narazić lubilatom. Typki z Kiercelaka Doszli mnie słuchy, że w ogólnej odbudowie warszawskich pamiątek historycznych i za Kiercelaka mają się nareszcie złapać. A nawet podobnież już został zrobiony początek, na próbę. Rzecz naturalna, że w krótkich abcugach pojechaliśmy z Gienią na miejsce. Owszem, nie można powiedzieć, budki i stragany są. Nawet bigos i kiełbasę z rożna w specjalnem kiosku otrzymać można, i to na siedzący, przy eleganckich stołach z dębowego drzewa, wyrobu Cepelii. Jednem słowem, socjalistyczny odpust albo kiermasz odzieżowo-sportowy, ale kudy mu do Kiercelaka. Na nieboszczyku Kiercelaku wszystko można było dostać, od flaków z pulpetamy do mało używanego „Forda”, nie mówiąc o takich delikatesach, jak rasowe gołębie, gramofony i płyty, zegarki bez werków, pokarm dla złotych rybek, robaki dla rybaków, psy wszystkich gatonków i fasonów i temuż podobnież. Mówiło się wtenczas w Warszawie, że jakby ktoś chciał kupić nawet bengalskiego tygrysa, miejscowe handlowcy rąbnęliby go w ZOO i dostarczyli. I artystyczna branża widowiskowa także samo miała tu swoich przedstawicieli. Oprócz braci Kindziorków, które mróz, nie mróz, boso stojeli na gazecie i mocno podkropione zasuwali nabożne pieśńo świętej Gienowefie na puszczy, był jeszcze tak zwany Głupi Jasio. Przegrany celinder nosił na głowie i szczotki na kiju w charakterze gitary używał. Do pucu niby na tej gitarze sobie brzdąkał i kupleta, czyli satryczne, jak się to mówi, piosenki własnoręcznego wyrobu, zaiwaniał. Duży to był satyryk i wszystko brał pod krytykie. Magistrat nie magistrat, rząd nie rząd. Jednem słowem mocno przygadywał senacji, a najwięcej Składkowskiemu. Totyż, jak się gliniana władza zbliżała, zjeżdżał razem ze szczotką między stragany. Gdzież dzisiaj mamy dawniejsze towary, dawniejszych kupców, gdzie Głupiego Jasia? Za okupacji przybył Kiercelakowi nowy artykuł: broń palna i ręczne granaty. Tu łatwo można było dostać „rozpylacz”, „fujarkie” czy też „filipinkie”. Niezależnie już na trzeci dzień potem, jak Niemcy ogłosili befel o stemplowaniu stuzłotówek, pojawili się na miejscu „bankierzy” z przepisowemy pieczęciamy i poduszkamy przepojonemy tuszem, uskuteczniający od ręki bez żadnych formalności te pieczęcie „za jedyne 15 złotych”. Tu przy budce z gorącem bigosem stał sempatyczny blondynek, któren sprzedawał przechodniom prawdziwe niemieckie ajswajsy, czyli ledykimacje pracy: —Każda jedna osoba wpisuje w ten ów dany ajswajs swoje właściwe imiono i nazwisko i już nie czuje się zmuszona pryskać z tramwaju czyli tyż bazaru, o wiele nawet ktoś krzyknie „łapanka”. Taki naturalny ajswajs z prawdziwem podpisem gienierał-gubernatora Fiszera oraz również także samo poniekąd z dwoma kogutamy, nie kosztuje u nas „górala”, nie kosztuje pół, tylko jedyne sto złotych! Kto ma życzenie posiadać trzeciego koguta, czyli tyż wronę, możem to uskutecznić za dopłatą na koszta 25 złotych. Stówa nie majątek, a nerwy trzeba szanować! Sam kupiłem dwa, jeden dla Gieni, drugi dla siebie. Dobre byli, przez ładne parę łapanek przeszliśmy szczęśliwie. Niezależnie tak przed wojną, jak i w czasie okupacji figurowali na Kiercelaku bogato zaopatrzone księgarnie. Można tu było kupić takie białe króliki, jak: „Eulalia, sierota z Rottenburga, czyli niewinna ofiara pięknej grzesznicy”, „Barbara Ubryk, czyli tajemnice hiszpańskiego klasztoru”, „Kartusz, czyli żywot słynnego bandyty rodem z miasta Paryża” czy też „Bufallo Bill” i „Jack Teksas”, tak zwane bohaterowie prerii. Rzecz jasna, że na nowem Kiercelaku tego na razie nie ma, bo w ogóle jeszcze nie ma księgarni. Totyż wybieramy się w niedziele z Gienią na Kiermasz Książki pod Pałac Kultury. Podobnież przeszło setka pisarzy ma tam handlować swojemy arcydziełamy grosza nie pobierając za własnoręczny podpis. Może tam coś wybierzem, na optykie sądząc po twarzach, to znaczy wystrzegając się piśmiennych miedziaków, bo te lubieją publicznem wyrazem się posłużyć w swoich książkach. A książki leżą u nasz na komodzie i każden, nawet kobieta i dziecko, ma do nich dostęp. świąteczny klops Nigdy jak życie moje się nie spodziewałem, że się będę martwił właśnie o wod ę. A tak wyszło. Przez te przelotne deszcze, które są tylko w telewizji,Wisła nam wysycha, filtry się zapychają, nie dają rady wody oczyszczać, przez co nabiera ona specjalnego smaku. A mianowicie ma smak cielęcych nóżek, moczonych w nafcie. Tak przynajmniej narzeka Gienia, bo osobiście wody mało spożywam. Ja jej tłomacze: Gieniuchna, ty grymasisz i narzekasz, zaczem się cieszyć, że się nam przemysł rozwija. No bo jak świeżo zaznaczył w telewizji najprzystojniejszy rolnik warszawski, pan Zalewski, na jedne żelazne kłódkie do stodoły, żeby ją wyprodukować, trzeba zużyć 2000 ton wody, na młockarnie rzecz jasna dużo razy więcej. Detalicznie nie wiem, może mnie się coś pokitosiło, może nie na to i nie tyle, ale w każdem bądź razie przemysł spotrzebowuje niemożebne ilości tego mokrego towaru. Nie można powiedzieć, potem częściowo zwraca go nazad do Wisły, ale rzecz jasna, że woda musi zawierać troszkie smaru. Szkoda także samo, że nie obliczył nam pan Zalewski, ile trzeba wody, żeby umyć jak się należy na święta pojedynczego faceta średniego wzrostu i naturalnej wagi. Na pewno dużo. Policzmy sami, a otrzymamy ilość z pewnością troszkie przerażającą, jak się weźmie pod uwagie, że jest nasz w samej Warszawie milion z hakiem, a Kraków to pestka? Nic dziwnego, że w okresie przedświątecznem czujem w wodzie dodatkowo mydliny. Totyż ludzie specjalnie grymaśne rzucili się na wodę tak zwane mineralną. Lecznicza, poprawia apetyt i samopoczucie, płucze wątrobę, nerki i insze podroby, znakomita w smaku. Tylko że jej nie ma. Na sklepach przeważnie wiszą kartki —renament, remont, „zepsute drzwi”, „zamknięte z powodu choroby”. Czasem tylko personel przyznaje się samokrytycznie i pisze: „wody brak”. Dlaczego, tego nikt nie wie. Przecież źródła biją w uzdrowiskach jak cholera. Tylko łapać w butelki, korkowaći przesyłać do ludzi po l zł 50 groszy za butelkie. Właśnie o to się rozchodzi, że trzeba się troszkie przy tem natyrać, butelki płukać itp. Nie opłaca się — za tani towar. A może by tak, żeby sklepy mineralne nie stali pustkamy, wstawić do nich jakiś troszkie mocniejszy artykuł. Jest go zawsze pod dostatkiem, cena przyzwoita. Są półki na butelki. Nad czem się tu namyślać? Gienia zresztą nie pierwszy raz na naszą warszawską wodę nosem kręci i nieraz mnie zmuszała do szukania jakiejś lepszej. — Dosyć — mówi raz do mnie — nie będę piła tego, co Skublińska do zlewu wylewa, za bardzo obrzydliwa jestem, a także samo nie mam zamiaru truć się tem, co fabryki do rzeki wypuszczają. BędzieszWalerek wodę z Zielonki przywoził. W Zielonce mamy znajomego średniorolnego, widualnego kułaka, do niego kazała mnie po wache z gąsiorem jeździć. — Gieniuchna — ja jej tłomacze — jaka jest, taka jest warszawska woda, w każdem bądź razie dla zdrowia nieszkodliwa. Pisało dzisiaj w prasie, że sam naczelnik wodociągów od tygodnia trzy razy dziennie, na czczo, do obiadu i wieczorem po dwie szklaneczki wody z kranu pije i do wczoraj wieczór żył jeszcze. Ale nie chciała mnie słuchać i posłała do Zielonki, Wiejska woda bez ścieków przemysłowych faktycznie niemożebnie jej smakowała, no wprost nektar. Tylko kazała mnie się zapytać średniorolnego kułaka, dlaczego jest raz mniej, a drugi raz więcej żółta. Objaśnił mnie, że to jest zależne od pogody. Jak jest zimniej, to gnojówka koło studni mniej przepuszcza, jak cieplej — to więcej. W mróz woda jest taka biała, że aż niebieska. Ponieważ, że było wyjątkowo ciepło, wody już nie wziełem. Przyjeżdżam do domu i mówię, co i jak jest i że może dać spokój z tem przywożeniem. Większe deszcze albo przybór wody wszystko załagodzi. To samo powtarzam jej i teraz. Ta pogoda na pewno się skończy. Wicherek nareszcie odgadnie opady ciągłe — szóstkie w totolotki ludzie odgadują — i będziem jeszcze na katar i mokro w butach się skarżyć. Klops wodny się skończy. Teraz przez święta jakoś z tą wodą wytrzymamy, ostatecznie jest piwo, a na śmigus kupiłem butelkie wody kwiatowej pod firmą „Uśmiech Przasnysza”. Na całe szczęście atrament wyszedł z mody i kałamarza nie posiadamy. Nie będzie więc tak, jak raz przed wojną. Oblałem Gieniuchne nad ranem kolońską wodą i zdrętwiałem. Patrzę na poduszkie — czarne kwiaty, a moja małżonka ma kleks na nosie. Pomyliłem buteleczki. Co było dalej, nie będę nadmieniał. Jednakowoż te długopisy to dobry wynalazek. Na co dzień i na święta. Zagłoba i dorsz po piracku Jako warszawskie rodacy z dziada pradziada, chociaż ze Szmulek, obserwujem z Gienią wszystkie warszawskie uroczystości. Więc rzecz jasna i tak zwane Panoramę 30-lecia zaczynając od sztuki mięsa, a kończąc na sztukach teatralnych z różnych województw. W taki sposób zwiedziliśmy świeżo restauracje „Stolica”, gdzieśmy spożyli dorsza po piracku, dla uczczenia województwa gdańskiego. A wczoraj w tem samem celu obejrzeliśmy „Pana Zagłobe” w „Teatrze Muzycznem” z miasta Gdyni. I pomimo tego, że wszystkie powieście Sienkiewicza znamy na wylot, ubawili śmy się na tem Zagłobie jak rzadko. Sam Zagłoba nie za duży, ale podstawny mężczyzna, z brzuchem, na który musieli pójść co najmniej dwie poduszki i Jasiek pani derektorowej, odgrywał pierwszorzędnie. Takie humory zasuwali na spółkie z nieboszczykiem Sienkiewiczem, żeśmy co i raz trzęśli się ze śmiechu, chociaż te gadki znamy na wyrywki. Także samo z okiem zalepionem plastrem opatrunkowem „Polfa” niełatwo jest przedstawiać na scenie, żeby się nie wygruzić o jaki stołek albo o leżącą na podłodze nimfę. Bo i takie facetki ukazują się w jarze pod Jampolem, gdzie, jak wiadomo, Bohun ukrywał Helenkie. Na razie nie wiedzieliśmy, dlaczego one tam leżą, aleśmy się dogadali, że widocznie za kulisamy jest ciasno, bo artystów dużo, a teatrzyk mały i część zespołu baletowego musi odpoczywać na scenie. Tak czy siak, Zagłoba ze swoją „skałką na oku”, musiał wykazywać dużą orientację, żeby się nie władować na baletnice, bo na scenie ciemno jak na ulicy Kaczej przed wojną. Reszta artystów podebrana detalicznie, fachowo i z calówką w ręku. Taki na przykład Wołodyjowski rzeczywiście małoletniego zwrostu. Tak minimalnego Wołodyjowskiego jeszcze nie udało się nam widzieć ani w kinie, ani w telewizji. Ale walczył jak sam Zabłocki w najlepszych czasach. Podbipięta znowuż przepisowo długi, ze dwa metry, z odpowiedzialnem pagrypsnem mieczem. Dreszczy się dostawało na sam widok. A jak się Podbipięta zamachnął tem swojem „Zerwikapturem”, to pierwszy rząd publiki aż się przychylił, żeby, broń Boże, nie zostać skaleczonem. Helena, Bohun, Skrzetuski, Horpyna wszystko twarzowe, czyli przystojne i we właściwych rozmiarach metrycznych. Skryptisu nie ma, nawet wtenczas, jak się Helena przebiera za dziadowskiego chłopaka, podczas ucieczki z Rozłogów. Ale sporo artystów występuje sote, czyli na goło, zwłaszcza Kozaków. Są to faceci ładnej zabudowy cielesnej i Gienia się martwiła, czy się nie poprzeziębiają. Ale żem ją uspokoił, że to młodziaki nad morzem chowane, gdzie stale i wciąż wieją choleryczne wiatry. Jem cugi nie zaszkodzą. Musze nadmienić, że cała sztuka jest mocno przeplatana śpiewami i tańcami. Helena w jarze śpiewa smutne tango, a la Urszula Sipińska. Bohun wyrżnąwszy w pień rodzinę kniaziów Kurcewiczów zasuwa na bałabajce tęsknego slofoksa. A sceny bitew wprost w dechę. Walki odbywają się z tak zwanem zmiennem szczęściem. Raz są na wierzchu rycerze, drugi zwyciężają chorągwie kozackie. To znowuż rycerze zbierają się do kupy i z okrzykiem: „Nie bądźcie dla nasz takie kozaki!” rzucają się w ogień bitwy. Zachwycona publika bis bije, raz rycerzom, raz Kozakom. Rycerze lepiej śpiewaj ą. Kozaki lepiej tańczą. A może na odwrót, sam już nie wiem, wszystko mnie się pokiełbasiło, taki ruch, taki szum, rozróba i strzelanina. Jednem słowem coś do zachwytu. Tylko Gienia troszkie grymasiła, że wszystkie gonitwy, bitwy i ucieczki odbywają się na piechotę, nie konno. — Jakżeż ty chcesz, kochana, żeby konia wprowadzić na scenę? — I samochody wprowadzają. — No tak jest, ale samochód nie może zachować się na scenie, a koń może. I kto wtenczas będzie sprzątał? Przekonałem swoje małżonkie i przycichła, ale za chwile trąca mnie w kostkie i mówi: — Skąd oni tyle drzewa wzięli, a ja paru wiązek na podpałkie nie mogie nigdzie dostać. Rozchodziło się o to, że faktycznie cała scena i dziura dla orkiestry drzewem opałowem jest przybrana w charakterze tak zwanej scenografii. — Skąd oni to wytrzasnęli? Widocznie przywieźli ze sobą z Gdyni i daj mnie święty spokój z tem drzewem i nie utrudniaj obserwacji przebiegu. Faktycznie było co widzieć, jak Zagłoba, któren jak wiadomo był słynny oliwa, obciągał kielich za kielichem. Nawet robił to może z troszkie za dużem smakiem, bo w przerwach nie było się można dostać do bufetu na piwo. Jednem słowem ubawiliśmy się na cacy, uczciliśmy kochane Wybrzeże w ramach Panoramy, czekamy teraz na następne dzielnice Polski. Osobiście chciałbym zobaczyć u nasz województwo poznańskie z operą „Halka” oraz z goloneczką po poznańsku i poznańskiemi flakamy z pulpetamy i wkładk ą. Bo jak warszawskie wyglądają, już zapomniałem —dostać nie można. Co z tym ogonem? Z tą kometą Kogutka okazała się lipa. Początkowo pisało i przez radio mówili, że będzie świeciła jak najmocniejszy leflektor i ogon będzie miała długi na pół nieba. Później, że troszkie krótszy —jak u lisa. Potem się pokazało, że świeci się jak przedwojenna łojówka, kudy gorzej od najgorszej gwiazdki dziesiątej kategorii. A co się dotyczy ogona, to ma nieznaczny, jak u buldoka. Przestali się ludzie z nią liczyć, ale na razie troszkie cykorii niektóre osobisto- ści mieli. Sam słyszałem, jak Skublińska rozmawiała się w sieni z moją Gienią. —Kochana paniWątróbkowa, nie wie paniusia czasem, co to się ma znaczyć, że ludzie tak teraz wieczoramy w niebo kapują, jakby chcieli europlan zobaczyć czyli tyż jakąś inszą nagłą śmierć? — Co mam nie wiedzieć, pani Skublińska złociutka. Mój stary co wieczór od tygodnia na podwórku siedzi i przez zakopcone szybę w górę spojrzenie rzuca. Podobnież kometa ma w tych dniach nad Warszawą przelatać. — A co to jest ta kometa? — Detalicznie pani nie powiem, o wiele się nie mylę, to będzie gwiazda, co się urwała i teraz tam i nazad po niebie szoruje. — No dobrze, kochana, ale co to ludzi obchodzi, że gwiazda sobie po niebie gania? — Jak to co obchodzi, kiedy ona ogon posiada. — A nawet skoro jeżeli tak jest, no to co? —No to to, że jak tem ogonem oWarszawę zawadzi, domy poprzewraca i nikt z duszą nie ucieknie. Rzadko kto ma życzenie ni z tego, ni z owego na wieczny odpoczynek się przejechać. — Co racja, to racja. Aleś mnie, pani Wątróbka, nastraszyła, nogi się pode mną trzęsą jak galareta. Całe szczęście, że to jeszcze nic pewnego nie ma. ˙ Ze może nie zawadzi. Od nieba do ziemi faktycznie jest dosyć daleko. Może cholera przeleci?! — A ogon? — Rzeczywiście tem ogonem najwięcej mnie pani martwisz. — Pani Skublińska kochana, każden chce żyć i możesz pani być pewna, że również także samo jestem niespokojna, ale się nawet pani nie domyślasz dlaczego. Przed wojną tych kometów latało nadWarszawą do nagłej krwi i pies z kulawą nogą się za niemy nawet nie oglądał. Latają, niech latają, pies z niemy tańcował, każden mówił i szedł spać. Ale przed wojną, moja pani, nie było domów po 30 pięter! A Pałac Kultury! A ten nowy hotel co go nam Szwedzi przez zemstę za Częstochowę w prencypalnem ponkcieWarszawy na rogu Marszałkowskiej i Alej postawili!? Dosyć na tem, że przed wojną nikt się kometamy nie przejmował, bo najwyższy dom na placu Wareckiem liczył 16 pięter i żeby komety największe ogony mieli, zawsze jeszcze dosyć luzu nad domamy zostawało. Ale teraz niech ona tak nadleci, chmajtnie ogonem w ten hotel, cała Warszawa do góry nogamy musi się przewrócić, kamień na kamieniu się nie pozostanie. — Pani Wątróbkowa, nie mów pani takich rzeczy, bo ciemno mnie się w oczach zrobiło. —Ale teraz już się pani nie dziwisz, że mój stary na podwórku siedzi i pilnuje. Jak tylko zobaczy kometę, da nam znać i wszyscy do piwnicy będziem zmiatać. — No dobrze, ale dlaczego pani mąż przez zakopcone szkło patrzy? — Bo się boi egipskiego zapalenia oczów dostać. — Co mu zależy, jak i tak wszyscy mamy zimnem trupem być położone. — Zawsze i nieboszczykowi nie wypada w ostatecznem sądzie jak kalikatura z zaczerwienionemy ślipiami się pojawiać. A kto wie, jak nawet kometa zawadzi, to może nasza piwnica wytrzyma i się nie zawali. Zawsze strzeżonego Pan Bóg strzeże. W tem trakcie Skublińska pożegnała się z Gienią i poleciała do spożywczaka. Gieniuchna weszła do mieszkania. A ja okopciłem nad świecą kawałek szyby i poszłem prosto do baru „Cybernetyk”, dawniej „U ´ Slepego Leona”. Tam usiedli- śmy ze szwagrem przy oknie i przy ćwiarteczce kapowaliśmy od czasu do czasu w niebo, ale nie za często, bo podobnież Kogutek nawalił i jego kometa coraz mniejsza się robi i wygląda jak nowa 20-złotówka, którą z trudnością tylko od dziesiątki odróżnić można. O ogonie już w ogóle nie ma mowy. Ale Gienie razem z Kogutkiem w dalszem ciągu czarujem. Chciałem być ułanem Z powodu tej rocznicy przypomnieliśmy sobie z Gienią, jak to pierwszy raz Wojsko Polskie po wyzwoleniu żeśmy ujrzeli. Gieniuchna, chociaż cała zapłakana, nie zapomniała garnka pyzów ze słoninką ze sobą przytargać, bo wiedziała, że chłopaki muszą być głodne i zmachane, taki kawał drogi hitlerowskich szkopów ganiając. Ja także samo byłem zwruszony i chciałem się do wojska z miejsca zapisać, ale mnie nie przyjęli, bo przekroczyłem wiek poborowy. Faktycznie do piechoty jużem się może i nie nadawał z powodu sztyngla w kolanach, ale za ułana, na koniu jeździć, od bidy bym obleciał. Ułanów jednakowoż nie potrzebowali i zostałem się w domu. Za to wieczorem urządziła Gieniuchna duże przyjęcie dla zaproszonych wtenczas na ulicy żołnierzy. Menu było pierwszorzędne, jak dziś pamiętam, kapusta faszerowana z kartofelkamy i biały barszczyk na kiełbasie. Rzecz jasna, troszkie bimbru też się znalazło, ale bez nadużycia, tyle tylko, żeby kiełbasa lepiej przeleciała, bo była zdaje się z brykaniny, czyli końska ze starszego rocznika. Jak było, tak było, melodia do spożycia wszystkiem służyła, a i tak zwanem nocnem rodaków rozmowom nie było końca. Powtórzyło to się teraz obecnie po 30 latach, kiedy moja małżonka spotkała na Ząbkowskiej trzech żołnierzy na przepustce i zabrała ich do nasz na górę na uroczysty rocznicowy obiad. Nie można powiedzieć, chłopaki byli wesołe i mowne i opowiedali nam różne historyczne zdarzenia z osobistego życia wojska. Ja, na przykład, byłem ciekawem, jak to jest teraz z takiem, mówmy, strzyżeniem. Rzecz wiadoma, że duży procent poborowych zgłasza się do wojska w charakterze papuasów z dwuletnią fryzurą jak szafa albo tyż jako pustelnicy z długiemy brodamy i takiemiż włosamy. Co się z niemi robi, czy każe się jem zaplatać warkoczyki z czerwoną wstążeczką? Czy może tyż sierżant szef zapytanie takiemu robi: — Jak nazwisko? Mickiewicz? O wiele Mickiewicz, to siadać i pisać „Pana Tadeusza”, a o wiele na przykład Wiśniewski czy Kitwasiński, to proszę na lewo do fryzjera. I wszyscy chiba spokojnie zasuwają do wojskowej rezury, bo każden rozumie, że plereza, globus w lokach i wiecznej ondulacji może przeszkadzać służbie czynnej. Zwłaszcza te pejsy spadające na oczy mogą utrudniać celowanie. Co dobre dla Maryli Rodowicz, nie nadaje się dla strzelca wyborowego. Takie sploty nie przeszkadzają strzelać oczkiem do jury w Sopocie, a na strzelnicy polowej owszem. ˙ Zołnierze przyznali mnie racje i zaznaczyli, że ze strzyżeniem żadnych zmartwie ń nie ma. Chłopaki jak owieczki posuwają pod maszynkie. Czasem tylko prosz ą o baczki. — Przecież książę Józef, chociaż wojskowy, nosił. —No tak, ale książę był gienierałem, jak dojdziecie do tej szarży, nawet brodę będziecie sobie mogli zapuścić. Ale myślę, że wyrośniecie z tego do tej pory. I tak żeśmy sobie skrzyżowali te parę zdań, potem śpiewało się „Grochówkie” i insze pieśni masowe. I koniec końcem zeszła się rozmowa na mecz piłki oczekujący nasz z Anglią. Wszyscy byli za tem, że wygramy, o wiele, rzecz jasna, nie dostaniem w kuchnie. W sporcie, jak to w sporcie. Ale każden przyznał, że wszystko w ręku kucharza, którego nasza drużyna zabiera ze sobą. Nawtrajać się przed zawodami nieodpowiedniego świństwa — ciemna mogiła. Angielska kuchnia bezpieczniejsza aniżeli francuska. ˙ Zab i ślimaków nie podaje. Ale nie dosmażony bepsztyk pół na pół z krwią albo parzony szpinaczek z wody tyż mo- że Polaka podczas meczu w trąbkie zwinąć. Pamiętamy przecież wszyscy, jak nasza drużyna w jednem Wyścigu Pokoju, po zagranicznem obiedzie trzy etapy w rowach przesiedziała. Nie ma jak własny kucharz. — Jeszcze lepiej, żeby to była kucharka, nasza kochana pani Gienia — krzykli żołnierze. Złapali Gienie na ręce, podnieśli w górę z okrzykiem: „Niech żyje polska kuchnia”. Ażem ich musiał uciszyć, bo patrol szedł ulicą, a nie wiedziałem, do której mają przepustkie. Chociaż w XXX rocznice. . . Warszawa w przeróbce Tem nowem szwedzkiem hotelem na Marszałkowskiej Warszawa, jak wiadomo, zachwyca się nieznacznie. Wszyscy prawie grymaszą, a to okienka za małe, a to kolorek nie taki. Nazywają go tyż rozmaicie: młyn, piernik, piec, aż do kryminału włącznie. Faktycznie z okienek troszkie, na bywszy Areszt Centralny na Danilewiczewskiej podobny. Ale to pamiętają tylko starsze mieszkańcy Warszawy, które tam troszkie siadywali. Ulica tamtędy dzisiaj leci, skwerek egzystuje i krzaczki na niem rosną. Ale nawet najnowsze warszawiacy, co niedawno morgi na terenach zielonych i drewniane budownictwo zostawili, także samo na ten szwedzki ostatni krzyk techniki nosamy kręcą. Jak nam świeżo doniesła prasa, przybył właśnie do Warszawy naczelny inżynier, któren tego pierniczka wykompinował i podług swojego planu kazał postawić. Jemu osobiście podobnież hotel się spodobał, chociaż marzył o zupełnie czarnem. Ale mu w swojem czasie nasze urbaniści wytłomaczyli, że kolorek za smutny, dobry na pomniczek na Bródno czyli tyż Powązki. I odstawili hotel na brązowo. Tyż będzie nie brudzący, ale weselszy. Otóż więc ten naczelny szwedzki inżynier zaczepiał różnych ludzi na ulicy i pytał się ich, jak jem to jego arcydzieło przypadło do smaku i jakie mają zastrze- żenia. Zebrał sporo informacji, aczkolwiek przyznać się, kto osobiście jest, nie zarezykował. W związku jednakowoż z powyższem postanowienie zrobił pomalować hotel w jakieś wzorki, groszek, kogutki, kwiatki i inszą cepelie. Ano zobaczem, co Warszawa na to powie. W ogólności nie będzie to jedyna przeróbka w naszem kochanem mieście. świeżo właśnie na Saskiej Kiępie przebudowaliśmy do grontu tak zwane „żyletkie”. To był dom cały ze szkła i kroksztyn, w którem w lato z gorąca, a w zimie z niemożebnego chicu mieszkać się nie dawało. Na dobitek przez szklane ściany całe życie matrymonialne lokatorów z ulicy można było oglądać. Obecnie dom jest obmurowany cegłą, jak się należy, i nie stanowi już może ósmego cudu świata, ale nie tylko żyć, ale i rozmnażać się swobodnie w niem można. Sporo takich budenków pod przeróbkie w Warszawie się nadaje, ale jest to czasami lżejsza robota jak rozbiórka starej kamienicy, stanowiącej zawalidrogie i nie chcącej ustąpić miejsca ulicy, która tamtędy ma przechodzić. Już ładne parę tygodni nasze budowlane męczą się z taką posesją na rogu Alej i Chałubińskiego. Kilof jej widocznie nie bierze, stalowa lina nie pomaga, bo rozwałka idzie niemożebnie opornie. Stare, nie na fuchę z soboty na niedziele, stawiane mury bronią się na medal. A może ciężką artylerie sprowadzić albo wojska rakietowe? No, śmiech śmiechem, żart żartem, ale robota w Warszawie leci jak cholera. Pół miasta rozkopane, jak pragnę szczęścia. Autobusy powariowali, latają bocznemy ulicamy, które takiego ruchu od założenia naszej stolicy przez księciów Mazowiecczaków nie pamiętają. Dobrze, że śnieg nareszcie się pokazał i deszcze przestały padać, bo to niemo- żebnie dało się odczuwać nam, obywatelom, zajętem przy budowie Wisłostrady w czynie społecznem. Ja, na przykład, rąk nie czuje po zeszłej niedzieli. Przez sześć godzin parasol trzymałem nad Gienią, która autostradę na ulicy Czerniakowskiej zasuwała szpadlem jak maszyna. A lało jak z sikawki. Teraz, że przestało padać, parasol będzie niepotrzebny i oboje będziem się mogli złapać za łopaty przy przeróbce naszej Warszawy. Wenus nogi myjąca O wiele daje się słyszeć, że coś ma być ulepszone, przeważnie skóra na człowieku cierpnie i włosy się jeżą. Zwłaszcza o wiele się rozchodzi o komunikacje miejskie w Warszawie. Jak żem przeczytał w prasie, że tramwaje na Czerniaków iWilanów mają być skasowane i zastąpione autobusamy i że tamtejsze mieszkańcy niemożebnie się z tego cieszą, powiedziałem sobie: — Oj, będziecie jeszcze gorzko płakać, tramwaj w bufory całować. I faktycznie na moje wyszło. Ludzie jak szatany obskakują obecnie przepełnione stale i wciąż autobusy, które rozkład jazdy chromolą i chodzą bardzo rzadko albo wcale ich nie widać. Sama derekcja zbaraniała, co robić, czy zdejmować dalej tory, czy nazad ich układać i znowuż tramwaje puścić. Położenie faktycznie niżej krytyki. Niejeden pasażer już łzy ma w oczach, jak sobie tramwaje przypomni, do których zawsze jakoś można się było wpasować. Są tacy ze starszych mieszkańców Wilanowa, które z płaczem ciuchcie wspominają, jak zasuwała z placu Unii pod sam pałac króla Sobieskiego. Zawsze można się było do niej zmieścić, a i wyskoczyć w biegu koło domu bez trudności. I żona, jak gwizd kolejki usłyszała, wiedziała, kiedy kartofle wstawiać, bo męża tylko patrzyć. Tak, tak, komunikacja była mo- że troszkie wolniejsza, ale murowana. Chociaż asfaldu nie było na ulicach tylko „landrynki”, czyli kocie łby, wygodniej się jeździło i zawsze człowiek na obiad „do mamy” zdążył. Ale cóż, musiem iść noga w nogie z postępem, nawet piechotą. Totyż chociaż kręcą ludzie nosamy na ten nowy szwedzki hotel na Marszałkowskiej, zwłaszcza na jego zewnętrzny widoczek, musiem przyznać bez bicia, że technicznie biorąc jest non plus minus. Od klimatyzacji do asenizacji wszystko oparte na automatyzacji. Maszyna podobnież pokoje będzie wyznaczać. Maszyna gości po piętrach rozrzucać. Maszyna powietrze w pokojach legurować, żeby nie było ani za gorąco, ani za zimno. To jest właśnie ta klimatyzacja. Powietrze będzie pod kontrol ą. Jeżeli na przykład w któremś pokoju temperatura podskoczy, na dole specjalne urządzenie da o tem znać dyżurnemu strażakowi. Zapobiegnie to zaprószeniu ognia. Chociaż mogą być nieporozumienia. Niech gość na przykład jajka na boczku w pokoju sobie smaży, automat na dole wyższe temperaturę wykaże i strażak raban podniesie, że się hotel pali. A goście na delegacji lubieją gotować w pokoju, żeby za diety wyżyć.Wtem hotelu mają co prawda mieszkać faceci dewizowe i taki wypadek będzie prawie niemożliwy. Ale zawsze może się trafić podróżny oszczędnościowy. Na przykład ze Szkocji. Totyż po mojemu strażak przed podniesieniem rabanu powinien najpierw zatelefonować do gościa z zapytaniem: — Co pan tam do cholery gotujesz, obiad z trzech dań? Od tego jest na dole restauracja. Restauracja tyż będzie automatyczna. To znaczy kotlety trzeba będzie gryźć osobiście, ale drzwi z kuchni do sali będą się otwierać samodzielnie. Kelner z tacamy w rękach, nie będzie zmuszony wierzgać ani kopać drzwi, stanie na specjalnej słomiance, która wejście roztworzy. Dla gościa to właściwie ważniejsze będzie, co on na tej tacy wniesie, a nie jak się do sali dostanie. Nie znam szwedzkiej kuchni. Podobnież ma być bezankoholowa, ale u nasz chyba złagodnieje. Przetresujem ją. No, ale nie tylko o dewizowych klientów dba się wWarszawie, mogą być i krajowe, żeby tylko byli nadziane. świeżo właśnie dla tutejszej ludności na Szmulkach, w najdłuższem domu wis a wis Dworca Wschodniego roztwarty został sklep z ludowem artykułem galanteryjnem i pamiątkamy, czyli tak zwana „Cepelia.” Wybraliśmy się tam ze szwagrem, żeby kupić zawczasu jakiś prezent gwiazdkowy dla Gieni. Coś na komodę. Szwagier widział kiedyś w Zaduszki przed cmentarzem na świętego Wincentego, na straganie, dużego gołego Wenusa z gipsu, w charakterze zaciągniętej różowem lakierem facetki, myjącej nogi. Nawet miska była odrobiona na biało, a woda na niebiesko. Jednem słowem arcydzieło sztuki. Totyż zapytaliśmy się z miejsca o Wenusa, ale nie było. — No to może możem dostać jelenia ze złoconemy rogamy, a może niebieskiego kota z rubinowemy oczamy? Mieliśmy kiedyś takiego, ale się stłukł. Nie mieli ani jelenia, ani kota. Preponowali nam różne tam kogutki, dzbanuszki, dywany strzyżone i szarpane, meble, wycinanki, laleczki w strojach i tem podobne. Zamiast Wenus radzili nam krakowiankie, ale ubraną. Ponieważ na materiałach się nie znamy, wyszliśmy. Przyjdę tam z Gienią, niech się sama pomęczy. Odgwizdaliśmy sędziego —No i jak pan teraz wyglądasz, panie Ramzes, obiecywałeś pan nam niemo- żebne knoty w tem całem Wembleju, i co z tego wyszło —kiszka z grochem! Tak bym powiedział angielskiemu trenerowi, żebym go znał osobiście i po angielsku władał. Jego szczęście, że nie władam i w Londynie mnie wtenczas nie było. Ale mniejsza o nic, gront że zwycięstwo mamy w kieszeni. Ale cośmy się namęczyli, tośmy się namęczyli. Trzydzieści parę osób w pokoju dwa i pół na trzy metry. W drzwiach do kuchni także samo siedmiu dalszych sąsiadów z drugiej klatki schodowej. Bo jakżeż tu komu odmówić udziału w takiem meczu? Kto beztelewizorowy, czy tyż ma zepsutego, do rodziny i sąsiadów walił w ten uroczysty wieczór. Nic dziwnego, że zmachane byliśmy strasznie i właściwie na drugi dzień nadawaliśmy się wszyscy na zwolnienie lekarskie. A co dopieru mówić o naszych chłopakach z drużyny, które w jedenastu musieli się bronić przeciwko doborowej trzynastce angielskiej. Dobrze mówię — trzynastce. No bo rachunek jest prosty. Prawidłowych graczy angielskich było tyż jedenastu, ale pod koniec wymienili jednego, któren był świeżutki, nienaruszony, jak z pudełeczka i śmiało może być liczony wobec naszych skopanych, skontuzjowanych —za dwóch. No i trzynasty — sędzia, któren Anglikom pomagał tak, że właściwie cud boski, że udało się nam koniec końców go wykołować. Jak to się stało, faktycznie nie wiadomo. Może żółte kartki pogubił, które przedtem naszem chłopakom za każde potknięcie się na slizgiej trawie rozdawał w charakterze pogróżki, że jak jeszcze raz, zdejmie faceta z boiska. A w ogólności, zdaje się, był zyzowaty. Na lewe oko. U naszych najlżejsze przewinienie zobaczył, a u Anglików, którzy wyraźnie chromolili leguramin, najgrubszego kantu nie dostrzegał. Totyż w nasz wszystkie nerwy chodzili, a nie było się gdzie ruszyć. Dla nerw nie ma nic gorszego jak ciasnota. Totyż jak ten sędzia zarządził, na grandę, niezasłu żonego karniaka, wujo Wężyk dał w mordę szwagrowi. Ten się troszkie zdziwił, ale mówi: — Za co mnie wujo w oblicze lejesz? — A kogo mam lać, jego? Telewizor Walerkowi uszkodzić? No to szwagier przycichł i patrzeliśmy się dalej. Ale kiedy Anglik, złapał wpół naszego gracza, któren leciał na bramkie z piłką i miał murowanego gola, a sędzia nic na to nie powiedział, tylko mu na nosie przygroził— szwagier oddał wujowi, czyli sztachnął go w szczękie, aż wujo z krzesła zleciał i pociągnął za sobą cały pierwszy rząd naszych telewidzów. Zaczęło się piekło gorące. Pierwszy rząd pozbierał się z ledwością z podłogi, kiedy drugi w krzyk, że zasłaniają. Dopieru zaczęła się haratanina, ale, jak to się mówi, na oślep, goście grzali się między sobą, ale z twarzamy odwróconemy na telewizor, żeby walki z oczów nie tracić. Ale koniec końcem, tak się wszystko przemieszało, że byliśmy zdane na głos pana redaktora Ciszewskiego, któren krzyczał, jęczał, aż koniec końcem rozpłakał się w telewizorze, kiedy sędzia odgwizdał mecz z naszem zwycięstwem. Wtenczas my wszyscy odgwizdaliśmy sędziego, poczem popłakaliśmy się jak dzieciaki z panem Ciszewskiem i porozchodzili się po mieszkaniach. Owszem, jestem bardzo zadowolniony, tylko medytuje, komu posłać rachonek za trzy połamane krzesła i uszkodzoną nóżkie przy telewizorze? Sędziemu do Belgii czy angielskiej królowej? Róbcie tak dalej Jak się Gienia dowiedziała o tej dodatkowej świątecznej sobocie, na razie wpadła w panikie. Już w czwartek świąteczne zakupy zaczęła robić, na cały tydzień. Samego chleba pięć bochenków kupiła, nie licząc kajzerek i mąki krupczatki. Tak- że samo nałapała balie i parę garnków wody, bo jej powiedzieli gdzieś w ogonku, że i filtry będą nieczynne. Rzecz jasna upolityczniłem ją z miejsca i oświadomiłem, że nie rozchodzi się tutaj o wprowadzenie święta św. Ludwika, którego imieniny jak raz w tem dniu wypadają, tylko o dodatkowy dzień wypoczynku dla świata pracy. Dwa takie dni mają być w ciągu roku z dodatkową czerwoną kartką. Jest to początek wprowadzenia na przyszłoś ć, jak doczekamy, pięciodniowego tygodnia pracy i próba, jak naród to wytrzyma. Bo do takiej Wielkanocy co tydzień nie jesteśmy przyzwyczajone. Ale, po mojemu, do świętowania przyzwyczaić się łatwo i próba się uda pierwszorz ędnie. Każden chętnie popracuje o te godzinę dłużej w tygodniu, żeby dwa dni z rzędu mógł potem poleżyć w trawie ogryzając kurczaka. Zwłaszcza że pogoda poniekąd dopisuje. Musowo wypuścić się gdzie na mahoniowe powietrze. Najporęczniej byłoby tramwajem do takiego, mówmy, Wilanowa, królowi Sobieskiemu wizytę złożyć. Ale tam podobnież do pałacu nie można się dotłoczyć, bo wycieczek a wycieczek z prowincji i zagranicy nazjeżdżało się do niemożliwości. Każden ciekawy królewskie M-24 zobaczyć na własne oczy. Parę tysięcy osób wydeptuje podłogi w pałacu dziennie, a mogłoby przejść dwa razy tyle, tylko że przepustowość na to nie pozwala. Znaczy się, przelecić, by przelecieli, ale przewodników jest za mało, które zmuszone są opowiadać, co widziem. W którem pokoju, co się za dawnych czasów mieściło. Gdzie był stołowy, gdzie król w kimono uderzał i gdzie „piechot ą chodził”. Tak że wiele wycieczek i pojedynczych turystów wyjeżdża z Wilanowa nie załatwionych, bo nawet do dziurki od klucza dopchać się trudno. Wina tu jest derekcji pałacu, bo jak się zgłaszają kandydaci na przewodników, to się ich obcina. Osobiście znam Wilanów jak swoje pięć palców, bo od szczeniaka parę razy na rok pałac zwiedzałem. I to taki, jaki był za króla, bo teraz połowy mebli daw- niejszych nie ma. Szkopy wyszabrowali. Na przykład w przedpokoju stała pałatka tureckiego sułtana, którą król Sobieski pod Wiedniem zdobył i jako trofiejną do Wilanowa sobie przywiózł. Jak dziś ją pamiętam, cała była z czerwonego pluszu ze złotemy frendzlamy. Totyż jak żem się zgłosił w charakterze przewodnika do derekcji, zaczęli mnie egzaminować ze znajomości pałacu. Zacząłem, ma się rozumieć, od tej pałatki i mówię: — Niech ja skonam, w tem miejscu stała, baldachim miała przed wejściem. Do tej pałatki król Sobieski przed Marysieńką, która, jak wiadomo, była kobietą przykrego charakteru, się chował i baldachim kazał zapuszczać, żeby nie słyszyć, jak małżonka po przedpokoju lata i donderuje. W tem dużem znowuż pokoju stał tron, na którem król Sobieski siedział, jak austriacka rządowa delegacja do niego przyjechała prosić o pomoc wojskowe, bo straszne knoty pod Wiedniem od Turków otrzymują. Król był nieczasowy, bo jak raz drzewamy park wilanowski wysadzał, totyż odpowiedział wymijająco: — Cholera mnie do tego, chcą wasz grzać, niech wasz grzeją, bo tyż niezłe jesteście ancymonki. Ja mam robotę w ogrodzie. Ale jak go zaczęli po rękach całować i Marysieńkie na niego napuścili, dał się na te całe odsiecz strajlować, czego całe życie żałował, bo nic oprócz tej pałatki nie dostał. W tem miejscu właśnie stał ten tron — mówię i pokazuje miejsce między oknamy. Komisja popatrzyła się na siebie i powiedziała, że na razie dziękują i zawiadomi ą mnie. Dotychczas nie mam odpowiedzi. Nie, to nie. Róbcie tak dalej. Poczekam, aż się Zamek odbuduje, bo i o niem mam niezłe gadane. Ale czuje się troszkie obrażonem i do Wilanowa nie pojadę. Zostaniem na te dwa dni z Gienią w domu. Popatrzyć na festiwal w Sopocie. Bo Gieni doktor telewizje na bezsennoś ćzapisał. Trzy weszwance Wszystkie nasze fejletoniści, co po gazetach kawałki do śmiechu drukują, pisz ą, że najlepiej spędza się urlop w Warszawie. Dopieru w stolicy można, jak się należy, odpocząć, bo połowa stałych mieszkańców na letniaki wyprysnęła albo do domu, rodzinie w żniwach pomagać. Nie ma tłoku w tramwajach i autobusach, luźno po sklepach, nie ma tyż taksówek. Taksiarze podobnież porozjeżdżali się tyż na urlop. Kto do Hiszpanii, kto do Kobyłki, kto w ogóle w Polskie w poszukiwaniu części zamiennych do swoich starych gratów. Chociaż coraz więcej Fiatów 125 p na taksówkach lata, ale szoferaki nie każdego chcą zabierać. Jak zobaczą rodzinę z paru osób dobrej wagi złożoną, z kojbramy, na dworzec czy Pekaes się udającą, dają gazu i chodu. Dziwićsię za bardzo nie można. Fiat 125 p maszyna elegancka i pierwszorzędna, ale taka więcej delikatna. Jak coś trzaśnie pod ciężarem, to gdzie ratonku szukać? Nie każdy jest Zasadą, żeby go ekipa mechaników obskoczyła, jak na autostradzie pod Wrocławiem, i wymieniła błyskawicznie, co nawaliło. Podobnież podczas tego rekordu świata pobitego przez siedmiu naszych kierowców i czterdziestu paru osób obsługi, ze zwycięskiej maszyny po wymianach trąbka się tylko została. Ale tak mówią zazdrośni faceci, co nie mają jeszcze Fiatów, bo rzecz jest wiadoma i naocznie żeśmy się przekonali, że nasz Fiat to samochód superbomba, na który warto czekać do roku 1980, według zapisu w PKO. Jak nie my, to nasze wnuki będą niem jeździć i błogosławić dziadka, że taki cwany i przewidujący. No ale to jest chwestia przyszłości. Na razie jest lipiec w Warszawie i faktycznie przyjemnie i życie wygodniejsze. Na przykład na Ochocie powstali tak zwane kioski uczciwości z warzywem. Bez kolejki, samoobsługowo, możem tam nabywać różne artykuła ogrodnicze. Same wybieramy, same płaciemy forsę do puszki. Nikt nasz prawie nie kontroluje z wyjątkiem jednej osoby personelu, która na drobne forsę klientom zmienia, bo puszka reszty nie wydaje. Ta osobistość strzyże chyba troszkie okiem, żeby nadużyć z wrzucaniem nie było. Bo człowiek jest słabosilny i skłonniejszy do złego aniżeli do dobrego. Pami ętam, że już parę lat temu nazad był założony w Warszawie taki sklep własnej obsługi, bez kasy i personelu. Do pudełka się forsę kładło i zabierało towar. Sklep podobnież zdawał egzamin, ale jakoś go prędko zamkli. Szwagier mnie opowiadał, że, zdaje się, za dużą „mańkie” renament wykazał. Zdarzali się widocznie kupujące, którzy wpłacali, mówmy, 10 złotych do pudełka, a wybierali reszty trzydzieści. Szwagier twierdzi, że ostatnie klienci wynieśli z tego sklepu nawet wagie uchylne. Ale po mojemu, to jest gruba przesada. Może faktycznie znudziło się kierownikowi za szafą siedzieć i przez wywiercone dziurkie klientelie obserwować i dlatego placówkie zamkli. Tu tak nie będzie, stoiska są przeznaczone przede wszystkiem dla koncmana przypadkowego, któren wcale się za zakupem nie wybierał. A przy tych ułatwieniach łapie towar, było nie było. Idzie facet, na przykład, do narzeczonej czy inszej ciziuli, zamiaruje kupićkwiaty, od razu wpada mu w oczy warzywo, kupuje więc bukiet marchwi czy dwa kalafiory i z tem praktycznem prezentem zapycha do swojej bogini. Albo, na przykład, udajem się do teatru, przechodzim koło takiego stoiska i fondujemy sobie kilo bubru. W pierwszem lepszem mlecznem barze nam go ugotują i mamy smaczne przegryzkie podczas przedstawienia. To lepsze od cukierków, bo buber spożywa się po cichu, bez szeleszczenia papierkamy. Tak że faktycznie te stoiska ułatwiają nam jeszcze i tak przyjemny lipiec w mieście. Jednakowoż wyjechać gdzieś trzeba będzie na świeższy luft.Wybieramy się w sierpniu ze szwagrem na Mazury, na ryby. Zabieramy ze sobą bambusy, spławiki, żyłki i trzy gołębie. Pocztowe, tresowane, celem utrzymania korespondencji z Gienią, która się zostaje na gospodarstwie. Jak się okazało niedawno, o czem „Express” nam doniósł, taki weszwanc skoroniaty leje pocztę, jak chce. Trzy razy prędzej przynosi wiadomoś ć, chociaż nie posługuje się tak zwanem „pocztowem kotem”. A z pocztą różnie bywa, zwłaszcza w szczycie ruchu. Jednego razu osobiście odebrałem wWarszawie kartkie od siebie z Karpacza w trzy tygodnie po powrocie do domu. Musze oszczędzać nerw Gieniuchny. Wiejskie wczasy Faktycznie z sadysfakcją patrzeliśmy w tych dniach w telewizji, jak tak zwany SanEpid nakrywał brudy na zapleczu różnych restauracji w całej Polsce (nawet w samem Krakowie), mandaty kierownikom zasuwał, a nawet niektóre z tych interesów gastronomicznych ze wszystkiem pozamykał. Osobiście stołuje się w domu i nie obchodzą mnie karaluchy dożywiające się w kuchniach restauracji kategorii „S”. Ale czasem w podróży jest człowiek zmuszony skorzystać i wtenczas nabiera życiowego doświadczenia. Sam właśnie miałem niedawno takie zdarzenie w restauracji na prowincji. Lokal owszem, na pierwszy rzut oka, niczego sobie. Karaluchów przy wejściu nie spotkałem. Much w środku także samo nie za dużo, mniej więcej normalnie. Usiadłem przy stoliku i czekam. Niedługo nawet. Obstalowałem krupniczek i schaboszczaka z ogórkiem. Krupniczek był nawet niezły, tylko coś czarnego po niem pływało. Karaluch nie karaluch, chrabąszcz nie chrabąszcz? Ale kielner mnie wytłomaczył, że to przysmażona na brąz cebulka. Wrąbałem nawet ze smakiem. Gorzej już było przy wieprzówem kotlecie. Wydawał mnie się niewyraźny. Znowuż wołam kielnera i mówię: — Panie szanowny, ten kotlecik podjeżdża cośkolwiek? — Tak jest. — Dlaczego? — Jak to dlaczego, nie zauważyłeś pan, że jest upał? — Nie o to się rozchodzi, tylko dlaczego pan taki podaje? — A co panu mam podać — sam ogórek? — Nie sam ogórek, tylko świeży kotlecik. — Skąd go panu wezmę? —Jak to, same śmierdzące, czyli z przeproszeniem nieświeże, macie w kuchni? — Tak jest, bo lodówka zepsuta. — Dawno? — Już z półtora roku. — Dlaczego nie reperujecie? — Nie ma komu. Był tu jeden taki w mieście, ale się wyprowadził dwa lata temu. Z jednej naszej lodówki nie mógł się utrzymać. — A może jest coś inszego w karcie? — Owszem, są zraziki wołowe po myśliwsku. — Pewnie takie same jak te kotlety. — Nie. Gorsze. Wołowina prędzej łapie gazik jak wieprzowe. — To co mnie pan radzisz? — Może sznycelek po wiedeńsku z jajeczkiem. Tyż bez gwarancji. —No to daj pan już ten ogórek. Zapłaciłem za krupniczek i ogórek i wyszłem. A musze zaznaczyć, że znajdowałem się w podróży turystycznej. Gienia mnie wysłała, żebym poszukał gdzieś tak zwanych wiejskich wczasów. Właśnie znalazłem. Wieś nawet ładna, nad rzeką, tylko się kąpać nie było można. To znaczy można było, tylko że się bąbli po ciele dostawało, bo cukrownia wodę zatruła. Ryby też pozdychali. Za to jeżeli się rozchodzi o mieszkanie, to było wygodne, duże, pokój pięć na pięć, tylko że ściany byli troszkie zryte, a to dlatego, że w zimie świnia tam mieszkała. — Ale jak się ściany łóżkamy obstawi, nie będzie widać — objaśnił mnie gospodarz. Tylko że z zaopatrzeniem byli pewne trudności, bo sklep spożywczy z powodu „manki” w kasie był od roku zamknięty. Ale to żadna przeszkoda, bo do miasta blisko. Trzy kilometry z niedużem hakiem, nawet zdrowo się przejść za sprawonkiem. Obiad także samo można tam zjeść — smaczno i niedrogo. Właśnie w tej restauracji, gdzie jadłem krupniczek i ogórek. Jakżem to Gieni detalicznie streścił, zostaliśmy się na lato na Szmulkach. Podobnie ż nie wszędzie tak jest. Wiejskie wczasy bywają w dechę. Może ja tylko taki niefartowny?. Fokusy cienia Jest na Marszałkowskiej pod ósmem w suterynie nieduży teatrzyk, zatrudniaj ący w charakterze artystów tak zwanych esteesów, czyli studenciaków. Chociaż i naturalne artyści cechowe także samo tam pracują, ale w poważniejszych rolach, na przykład króli, ministrów, komendantów straży marszałkowskiej i tem podobnych wyższych czynowników miarodajnych. Na przykład do ostatniej sztuki donajęli samego Łazukie na role redaktora. Ale pierwsze skrzypce gra i zasłużone firmę daje całemu interesowi młodzież. Młodziaki albo bywsze młodziaki nawet sztuki do tego swojego teatru machaj ą. I to jak! Ostatnio właśnie mieliśmy z Gienią zaszczyt zobaczyć tam sztukie pod tytułem „Cień”. Jest to podobnież bajka muzyczna dla dorosłych o pewnem facecie, którego własny cień zaczął chromolić, czyli oderwał się od niego i rozpoczął życie na własną rękie. Jeżeli się rozchodzi o treść całego zdarzenia, to już podobnież dawniej niejakie Andersen i Szwarc próbowali te sprawę poruszyć, ale naszem chłopakom najlepiej to wyszło, bo dołożyli śpiewy i tańce kabaretowe, a także samo półskryptis oraz tak zwany wolny żart, czyli kącik humoru. Totyż publika bawi się jak rzadko. A zaczyna się od tego, że w pewnem numerze hotelowem, którego okna wychodz ą na pałac królewski, zamieszkuje przystojny blondynek zameldowany czasowo. jako uczony. Kogo i czego uczy, detalicznie nie wiadomo, w każdem bądź razie czasu ma dosyć, bo stale i wciąż kapuje na balkon, na którem ukazuje się co i raz królewna. Zasuwają do siebie perskie oczka. Smichy-chichy, i od tego do tego, królewna znalazła się w numerze uczonego. Już myślemy, że zacznie się tak zwane dozwolone od lat 16 i rozglądamy się za łóżkiem. Ale nie, przeciwnie, odbywają się staroświeckie zaręczyny. I tutaj właśnie wmieszał się Cień, któren okazał się ostatecznem draniem i tak zaszurał, tak wszystko pokotłował, że poderwał uczonemu królewnę i sam się został za p.o. króla. Ale na marny koniec przyszło łachudrze, bo łeb mu koniec końcem obcięli. Rzecz jasna na jury, czyli do pucu, bo jak nam wiadomo wszystko to jest muzyczna bajka i łeb Cieniowi w ostatniej chwili nazad wyrasta. Nie będziem tu, rzecz jasna, streszczać całego przebiegu, musiem jednak zaznaczyć o tej egzekucji dlatego, żeby pochwalić artystę, któren odstawia Cienia. Faktycznie trzeba mieć nielichą zdolnoś ć, żeby tak schować głowę w kołnierzyk, żeby się wydawała nieobecna, odcięta, znaczy się, jak nożem. A potem z nią z kołnierzyka wyskoczyć. Jednem słowem — jest głowa — nie ma głowy i apiać jest głowa. Dużo jest w tej sztuce zadziwiających fokusów, dużo także samo rzeczy pouczaj ących z życia sfer urzędowych, czyli tak zwanego protokołu dyplomatycznego i milicyjnego. Są dowcipy na różne stawki, dłuższe i krótsze. Są balety i bale, są nogi dłuższe i krótsze. A najwięcej faktycznie muzyki i piosenek. Nie wszystko jednakowoż mogłem spamiętać — Gienia stale i wciąż głowę mnie suszyła, pretensje wnosiła, że Cień jest wyższy zwrostem od swojego wła- ściciela, a powinni być równe i na twarzy podobne. — Raz, że się mylisz — mówię — bo cień może być większy albo mniejszy w zależności od pory dnia, a po drugie trudno jest dobierać artystów bliźniaków. — Dlaczego? Nawet pięcioraczki już mamy, a czworaczków jak siana. — Musisz poczekać, aż podrosną, teraz się jeszcze nie nadają do STS-u Kieliszek z „Renessansu” — Panie szanowny, za czem ten ogonek? — Za złotem. — Kupić czy sprzedać? — Obejrzyć. — Jak to obejrzyć? śmichów-chichów z nieznajomej osobistości, która po ludzku się pana pyta, nie masz pan prawa robić. — Wcale nie zamiaruje, bo to faktycznie jest wystawa złota, srebra i drogich kamieni, czyli tak zwany złoty wtorek. — I kupić tu nic nie można? — Rzecz jasna, że nie. — No to w takiem razie ja nie rozumie, po co w kolejce nogi sobie zrywać? — Tylko, z przeproszeniem pańskiej osoby, żłób z tak zwanego głębokiego terenu mógłby zadać takie zapytanie. Rozchodzi się o kulturę i sztukie, a także samo oświatę, żeby takiemu orczykowi oczy przetrzyć, czyli upowszechnić go kulturalnie, żeby przestał być ciemną masą. — Obliczaj się pan ze słowamy, dobrze? — Dlaczego? Obrażać się nie masz pan powodu, przykładowo tylko zaznaczam. —Jeżeli tak, to w porządku. Posuwam się za panem. Takie rozmówkie miałem z pewnem facetem przy wejściu do Muzeum w Jerozolimskiej Alei, gdzie się odbywa pokaz złotych i pozłacanych skarbów historycznych. Nie można powiedzieć, jest co widzieć. Szaf a szaf, pełnych złotego blitu, nastawione naobkoło największego przedpokoju Muzeum, a ogonek od samej ulicy aż na pierwsze piętro po schodach drypcze. Po drodze rzuca się okiem na gabilotki z tem lubilerskiem towarem, ale za długo w napisy wczytywać się nie można, bo ogonek daje nam od tyłu letkiego dubla. Totyż nie mogłem detalicznie udzielać informacji temu facetowi, któren się do mnie przytalentał i pytaniamy mnie męczył. Na przykład przy szafie z tak zwanemi numizmatami, czyli moniakami z dawnych czasów. A byli tam starożytne „twarde” —złote, srebrne i miedziane. —Patrz pan, tu napisane „klipa”, a to jest bilon w rodzaju dziesięciozłotówki. Przecież w klipe na podwórkach drewnianem patykiem się gra, a nie srebrnem moniakiem. — Wyraźnie pisze — odpowiadam mu na to — „Klipa gdańska”. Widocznie w starożytnem czasie nie patykiem, a srebrną dychą w klipe w Gdańsku się grało. Tak nasz wystawa poucza. Między złotemy pucharamy i kieliszkamy był jeden wyrób lubilerski, któren, jak nasz napis oświadamia, należał w swojem czasie do wuja samego Kopernika. Ten wujaszek był biskupem i, jak pisało w „Expressiaku”, wyrób był potem przez włamywaczy skradziony. — Patrz pan, biskupa okradli. — Nie, kradzież odbyła się później, parę lat temu nazad, ale milicja obecnie dla uczczenia 500-lecia naszego astronoma przestępstwo wykryła i oddała złoto tu na wystawę. —Ale co to się znaczy „kufelek późnorenesansowy”?—pyta się znowuż ten mój znajomy nieznajomy. Detalicznie nie wiedziałem, ale nie mogłem się obciąć, totyż mówię: — Uważasz pan, to było tak. Przed pierwszą wojną europejską egzystowała na Nowem świecie knajpa kabaret pod nazwą „Renessans”. Otóż, uważasz pan, najwięcej lubieli się podbawiać w tem „Renessansie” carskie oficerowie. A te nie rozumieli zabawy bez tłuczenia kieliszków. Kieliszki i kufle byli tam kryształowe. Totyż derekcja widząc, że w ten sposób portki do interesu dołoży, obstalowała później kieliszki i kufle srebrne jako wiecznotrwałe. — A nie mogli zwyczajnych szklanych wprowadzić? — Coś pan, dzieciak? Taki gubernator Skałłon czy gienierał Kuropatkin zaprawiałby się kieliszkiem z butelkowego szkła? Poobrażaliby się na cement. Jeden właśnie z takich późnorenesansowych kieliszków mamy tu zaszczyt oglądać. Nie powiesz pan chyba, że wystawa nie jest pouczająca? — No, rzecz jasna, że nie. Obejrzeliśmy w ten deseń całe wystawę, ale jakżeśmy wychodzili, była godzina 24, czyli dwunasta w nocy, bo derekcja Muzeum, chociaż na oczy patrzyć ze zmęczenia nie mogła, wystawy nie zamkła, żeby wszystkiem udostępnić, co z nogi na nogie przed bramą przestępowali. Byłem bardzo zadowolniony z tego zwiedzania, tylko że w domu czekała mnie niespodzianka. Gienia nie uwierzyła w wuja Kopernika. — Ja ci pokaże wystawę, ja ci pokaże renessans, odechce ci się kabaretówek! Z wielkiemy trudnościamy jakoś ją zblatowałem. Po mojemu trzeba zabierać ze sobą na te wystawę żonę albo żądać z derekcji przepustek z wyszczególnieniem godzin opuszczenia Muzeum. Witamina „F” No to zaczęli się te telewizyjne majówki. Dzień w dzień koło piątej odsiadka przed telewizorem, żeby się dowiedzieć, czy mocno dostajem w kuchnie czy średnio, czy tyż wprost przeciwnie za gierojów XXVI Wyścigu Pokoju jesteśmy. Właściwie to nam z Gienią należą się medale za te 26 odsiadek, bośmy ani jednego wyścigu nie opuścili. Tylko gdzie taki medal za siedzenie komu przypiąć? śmiech śmiechem, ale faktycznie Gieniuchna historie tych wyścigów zna na pamięć i mogłaby w telewizji z odczytem wystąpić, tylko że troszkie sepleni. A takich i bez niej w telewizji nie brakuje. Ale faktycznie na wyrywki pamiętamy wszystkie zdarzenia i nazwiska najwi ększych kozaków, którzy zajęli w swojem czasie czołowe miejsca, a teraz obecnie w charakterze starszych panów z brzuszkamy biorą udział w XXVI Wyścigu tak jak my, na krzesełkach przed telewizoramy. Pamiętamy Hindusów, którzy stale i wciąż przyjeżdżali w dwa dni po skończeniu wyścigów, ale za to w stanie kwitnącem, bo się nie męczyli. Przerwy obiadowe sobie robili i na drugie śniadanie także samo. Na trawie siedzieli i dopieru po dłuższem odpoczynku spokojnie kręcili dalej. A nasze na łapu-capu, na stojaka, łapali z bufetów, co się dało, kwa- śne mleko, nie kwaśne mleko, ogórki, nie ogórki, I taki był koniec, że jednego razu nasza drużyna dwa etapy w rowach przesiedziała. Totyż Gienią jednego roku z własną kuchnią wystąpiła na wyścigu i przy szosie z gorącemy flakamy w poduszce na naszych chłopaków oczekiwała. Faktycznie nie było naszego cyklisty, któren by porcji Gieninych flaków z pulpetamy nie wtrząchnął. Bardzo chwalili. Nie można powiedzieć, Gienia zagranicznych zawodników tyż poczęstowała. Ale, na przykład, Anglicy, jako nie przyzwyczajone do polskiej kuchni, dwa razy przed metą zmuszone byli z rowerów zsiadać. Flaki po warszawsku nie dla każdej narodowości się nadają. Totyż nie możem się z Gienia nadziwić, kto wtraja nasze flaki, że ich w Warszawie w ostatniem czasie ani poświć. W sklepach wzruszają ramionamy, jak się tej posilnej potrawy zażąda, której dawniej było jak siana w aleganckich pudełeczkach. „Flis” na Marszałkowskiej na pierożki leniwe będzie się musiał przerzuci ć, bo nie otrzymuje surowca. Flaków starcza tam podobnież na pół godziny. Bont jest wśród gości, bo nie każden lubi jarskie kotlety ze słomianki, zamiast witaminy „F”. Warszawiacy z dziada pradziada przyzwyczajone są do tej smacznej zagrychy. Kiedyś na Piwnej, Freta i w okolicy flaczarnia koło flaczarni się znajdowała, gdzie za 6 groszy, czyli 3 kopiejki, otrzymywało się porcje flaków z bułką mularką. Lepsze goście w celindrach do „Wróbla” na Mazowiecką zachodzili obowiązkowo w czwartki i niedziele, gdzie flaki byli znacznie droższe z pulpetamy i serem parmezanem. A niezależnie, dla ludzi nieczasowych „trąbizupka” po Warszawie kursowała, gdzie z kotła na kołach w dwa konie zaprzęgniętego można było w całem mieście porcje tego historycznego artykułu za parę groszy nabyć. Kucharz strażacką trąbk ą całe dzielnice o swojem przybyciu zawiadamiał. Totyż zlatywali się ludzie do trąbizupki z garkamy i kubełkamy. Rzecz jasna, że nie możem żądać, żeby nasz trąbka na flaki obecnie wzywała. Raz że trąbienie milicyjnie jest zakazane, a po drugie—zabradziażenie kołowego ruchu mogłoby wywołać, jakby cała ulica na flaki zaczęła lecieć. Ale mamy swoje rzemskie prawo do tej narodowej potrawy i nikt nie może nasz jej pozbawić. A niezależnie, rzecz ciekawa, dlaczego jej nie widać. Kto pędzluje nasze flaki? Czy poszli na eksport razem ze ślimakamy? Co do ślimaków nie mam pretensji i co do żab także samo. Chcą Francuzi ich opychać —na zdrowie. Ale bez flaków Warszawa obejść się nie może. Totyż myślę że B.R.F., czyli Biuro Rozdziału Flaków, nie każe nam na nich długo czekać. Pojawią się znowuż w handlu, a Gienia będzie mogła przyjąć na Wyścigu naszą drużynę porcjamy takich flaków, co to łyżka w nich stanie, a pulpety letkie będą jak senne marzenie. Tego Warszawie i sobie z całego serca życzę. Nie moje figury Podobnież chuligani znowuż rozbili w drobny mak osiem starożytnych wenusów w Łazienkach. Niektóre większe figury mieli do 300 kilo wagi i zdjąć ich ze słupów trzeba było dużej krepy i sporo włożyć w to pracy. Nie można powiedzieć, pracowite mamy młodzież i z techniczną smykałką, że taka rzecz jej się udała w ciągu jednego wieczora. Ale dziwne, że nikt tego nie słyszał, bo rozbić na kawałki osiem sztuk kamiennych facetów i facetek, tak całkiem po cichu się nie da. A może kto słyszał, ale nie z tego wydziału. Bo w Łazienkach podobnież jest tak, że Pałac na Wodzie znajduje się pod derekcją Muzeum Narodowego, a reszta pod zarządem Pałacu Kultury. Jeżeli, mówmy, ktoś by przyleciał do strażnika Pałacu na Wodzie z lekramacj ą, że koło Pomarańczami rąbią na kawałki starożytne rzeźbę, fonkcjonariusz Muzeum mógłby odpowiedzieć: —Nie mój rewir, nie moje figury. Niech spróbują dobraćsię tu do Pałacu, to ja jem pokaże, chociaż broni palnej nie posiadam, tylko pałasz króla Stasia i brzytwę księcia Józefa. Ogród nie należy do nasz, Pałac Kultury się tem zajma. A że do Pałacu Kultury na Marszałkowską daleko i nie słychać tam, co się dzieje w Łazienkach, tak zwane nasze milusińscy mogli dokonać swojego jemponuj ącego dzieła. Wskutek dlatego ma być zmiana. Zarząd Ogrodniczy ma wziąść pod swoje opiekie Łazienki, oprócz ma się rozumieć Pałacu na Wodzie. Faktycznie może to będzie więcej pasowało, Łazienki to ogród i znakiem tego ogrodnicy powinni niem zarządzać. Ale po mojemu powinno się wprowadzić jeszcze parę zmian. Jak wiadomo, są w Łazienkach chojaki, ale są tyż kasztany, dęby, lipy i insze bukszpany, totyż uważam, że choinki powinni być przynależące do Wydziału Drzew Iglastych Zarz ądu Ogrodniczego, a reszta podlegać pod Liściasty. Co do trawy trzeba zwołać zebranie i rozpatrzyćcałą chwestie detalicznie po linii. Pozostaje się jeszcze sprawa sadzawki. Czy nie powinna się ona dostać pod zarząd Derekcji Dróg Wodnych ´ Sródlądowych? Chociaż z drugiej znowuż strony w sadzawce są, a przynajmniej byli dotąd, ryby: karpie, karaski i płotki. I to w dużych ilościach. Dochodziło do tego, że cwaniaki łapali te rybki przy pomocy gazety. Nazywało się to „na Express”. Stanął facet na brzegu sadzawki, rozwinął „Expressiaka” i czyta, a spod jesionki wypuścił żyłkie z haczykiem i robakiem. Ryba tak brała, że w ciągu kwadransa czasu trzy kilowe karpie pod kapotą miał i chodu. Mógłby nałapać więcej, ale towar byłby widoczny. Jakiż z tego możem wyciągnąć wniosek nagły? ˙ Ze sadzawkie w Łazienkach trzeba oddać pod Zarząd Centrali Rybnej, której karpie bardzo by się przydali, bo w sklepach niewidzialne. Na wodzie są, w każdem bądź razie dali się widzieć do niedawna, łabędzie. Centrala Rybna głowy sobie niemy zaprzątać nie może i powinni się dostać pod opiekie warszawskiego ZOO, razem zresztą z wiewiórkamy, które co prawda dają sobie same rade, jako ulubieńcy publiki. W ten deseń możem zapewnić Łazienkom takie rozparcelowane opiekie, że mucha nie ma prawa usiąść. Pięć czy sześć instytucji społecznych będzie czuwało nad tem najpiękniejszem parkiem w, Europie. Każde prawie drzewo, każda staroświecka figura będzie miała innego opiekuna. A swojem porządkiem, jak to było przed wojną? Jeden cięć magistracki z kijkiem opatrzonem goździem do zbierania papierów i musztuków potrafił utrzymać porządek w całych Łazienkach. Znałem go osobiście, nawet psa nie posiadał, tylko kota. No i, prawda, trąbkie miał, na której przed zamknięciem parku trąbił. A wszystkie pary przebywające na ksiutach zrywali się z ławek i posuwali w stron ę bramy. A teraz jest obawa, czy psy owczarki na grandę pomogą. A może tak spróbować milicyjny patrol puścić po alejkach na motocyklach, jemu już żulia chiba nie nawieje? Król Stasio się nie obrazi, że mu motor nocne cisze zakłóci, ale za to o swoje posągi będzie spokójnem. Jeżeli to wszystko nie pomoże, pozostanie się przenieść Łazienki w jakąś spokojniejszą okolice, z której chuligani ściągnęli już do Warszawy. Trzymajmy się ramy Niewąsko nastraszył nasz pan Holoubek w telewizji z niejakiem Słowackiem. Oba wyszykowali sztukie z życia wyższych sfer towarzyskich miasta Rzemu pod tytułem „Beatrix Cenci”. Duża kobra — dwie i pół godziny się ciągła. Czego tam nie było? I ojcobójstwo, i tortury, parę trumien, parę egzekucji, jednem słowem, krew lała się jak woda. A wszystko się zaczęło od nadużycia ankoholu. Pewien starszy facet z bródką, nazwiskiem Cenci, pałał jak się to mówi, grzeszną miłością do swojej córki, tej danej właśnie Beatrix. Ale tylko znajdując się na gazomierzu, czyli pod muchą. Na trzeźwo jak najlepszy tatuś. A małowiela sobie podchromolił, czyli mordę zamoczył, już go ta miłość łapała, w chuligana z Nowego Dworu się zamieniał i zaczynał swoje sztuczki. Wtenczas Beatrix spomknęła się ze swoją mamusią, niejaką Lukrecją, i uradzili, że trzeba tatusia uziemnić. No, nie było na łobuza inszej rady. W tem celu dali mu do poduszki parę kielichów zaprawionych muszkatułową gałką czy inszem jakimś zielem.Wypił i uderzył w kimono. Wtenczas się zaczęło. Mamusia trzymała świece, braciszek niejaki Fabrycio stał na straży, a Beatrix własnoręcznie krajała tatusia sztyletem. Spokojnie, z zimną krwią, jakby to był wielkanocny indyk. A tatuś wytrzeźwiał z miejsca i krzyczał tak z bólu, że aż się dzieci u naszych sąsiadów przez ścianę pobudzili i sąsiad sztukał do nasz kamaszem. Przykręciłem troszkie telewizor, ale nie za bardzo, bo się bojałem, że nie usłysz ę dalszego przebiegu. No to jak pijanego wykończyli, wynieśli trupa na ulice i dawaj krzyk podnosić, że ktoś szpicbródkie zamordował. Jakieś nieznane sprawcy. Zlecieli się starożytne rzemskie gliny, ale na razie nie mogli się połapać, jak to było naprawdę. Dopieru później wszystko się wysypało jak w legularnej kobrze. I znowuż przez miłość pewnego garbatego, któren się w Beatrix podkochiwał i przez zemstę, że go odrzuciła, całą rzecz policji zakapował, bo podglądał to zabójstwo. Zaczęli się aresztowania, bo jeszcze jeden młodziak, brat tego ułomnego, był w to zamieszanem, któren również także samo dozgonne miłość do Beatrix odczuwał. Jednem słowem, wszyscy naobkoło się w niej zamazali. Bo faktycznie twarzowa była facetka, ta sama co kiedyś Baśkie Wołodyjowskie odstawiała. Chocia ż i mamusia Lukrecja tyż sobie owszem. Obydwie ładnie się nosili w pluszach i niedwabiach. Uczesane primo woto prosto od fryzjera. Biusta, czyli tak zwane zderzaczki, pierwszorzędnie uzewnętrznione na widok publiczny. Suknie i uczesanie dla naszych pań, reszta dla telewidzów męskiego rodzaju od lat 16 i starszych zresztą także samo. Jednem słowem, dla każdego coś ciekawego. O wszystkich -staranna reżyseria pomyślała. ˙ Załowałem tylko, że nie posiadam kolorowej telewizji. Bo jakżeż mrożący krew w żyłach musiał być widok czerwonej krwi buchającej z trumny nieboszczyka szpicbródki. U nasz w szarej telewizji leciała z trumny grzybowa zupa. Ale i tak wszystko było na duży złoty medal. Niestety całej sztuki streścić się tu nie da, bo miejsca by zabrakło. Zaznaczam tylko krótko, że skończyło się ogólną gimzą. Rodzina nieboszczyka pościnana z wyroku sądu okręgowego dla miasta Rzemu. Garbusek wykończony stołowem nożem przez rodzonego braciszka, któren na zakończenie własnoręcznie życie sobie odbiera tem samem nakryciem stołowem. Długo nie mogliśmy z Gienią usnąć po tem programie. I kto mówi, że nasza telewizja do kitu? Faktycznie jesteśmy krajem rolniczem i trochę wiosennych podorówek być musi. Ale oprócz tego jest taki na przykład Józef Prutkowski, któren także samo w tych dniach pierwszorzędny program wyszykował. Artyści śpiewali jak anioły, tańczyli jak diabły. Wszystkich najlepszych artystów z całej Polski doWarszawy pościągał, do introligatorskiego warsztatu, w którem suto złocone ramy na sznurkach wisieli. Kolejno aktorzy przymierzali te ramy, jak który w jakiej wygląda. W każdej wyglądali doskonale. A Prutkowski siedział sobie spokojnie na fotelu i deklamacj ą się zajmował, z głowy i do śmiechu. Wyszło wszystko pierwszorzędnie. Jednem słowem, trzymajmy się ramy, to się nie damy. Strzelec z M-3 Teraz obecnie, zaczem do nowego mieszkania w bloku się sprowadziem, trzeba się postarać o broń palną. W jakiem celu? A w takiem, że ściany są z betonowych alimentów i żadna ludzka siła goździa młotkiem w nich nie wbije. Najmocniejszy młotek żelazny w grajcarek się człowiekowi zwinie, a góźdź nie wlizie. Z tego powodu właśnie zostali wynalezione specjalne karabiny maszynowe, które wstrzeliwują w ściany drewniane kołki i dopieru w nich goździe się umieszcza. Kto się o taki karabin nie postara, obrazki musi trzymać pod łóżkiem, rzeczy na łóżku, a ręcznik na szyi nosić. Cała rzecz w tem, że są trudności tak ż dostaniem strzelby, jak i odpowiedzialnych kołków. Mają ich tylko majstrowie na dużych budowlach, ale w bardzo małej ilości. Można czasem pożyczyć od takiego remiechy tej broni palnej, ale to natrafia na duże trudności. Kum mój, niejaki Pigłaszewski, otrzymał właśnie M-3 o takich właśnie skalnych, ogniotrwałych ścianach. Czego on nie próbował, trzy młotki popsuł, siekiera w ręku mu się zwinęła, prawa ręka ze staw mu wyskoczyła — i nic, ściana gładziutka, bez najmniejszej rysy. A mieszkać tak się nie dało, ani gdzie co powiesić, ani w czem się przejrzyć. Skoczył nareszcie chłopina po rozum do głowy i znalazł na sąsiedniej budowli majstra z karabinem i kołkamy. — Panie szanowny, pożycz pan tego swojego „kopyta” do wstrzeliwania kołków. —Nie mogie, bo raz, że urządzenie jest kazionne i prywatnem osobistościom udzielane być nie może. A po drugie, niebezpieczeństwo zagraża. — Jakie niebezpieczeństwo? —A takie, że trzeba umieć się tem posługiwać. Co będzie, jak panu pożyczę, a pan teściowej kołek gdzie wstrzelisz albo kota do ściany przybijesz. — Nie mam teściowej, nie posiadam kota. —Rzecz obojętna, bo i tak grat mnie jest potrzebny. Mam do ostrzelania cały ten blok. Jak skończę, mogie przyjść do pana po fajrant. — A ile tego jest? — Czego? — No tego bloku? — 17 pięter po 10 lokali. — No to będzie trwało do maja? — Chiba się zejdzie. No to Pigłaszewski wyszedł z płaczem i zamówił sobie u stolarza trzepak taki, jak to dawniej po podwórkach stojeli. Goździ w niego nawbijał i na tem rzeczy wiesza. Ale wszystko wszystkiem, trzepak trzepakiem, kołki kołkamy, ruch budowlany leci w Warszawie na sto dwa i nie ma co narzekać, a cieszyć się trzeba. Co i raz nowe dzielnice drapaczy chmur rosną jak grzyby po deszczu, aż strach się zapuszczać w niektóre ulice, żeby człowiek nie zabłądził. Na Dzikiem Zachodzie, znaczy się na Towarowej, ˙ Zelaznej, Chmielnej, Złotej stare rudery się rozbiera i stawia nowe wysokościowce. A jeszcze nie tak dawno z dużej wypalonej kamienicy mniejsze mieszkalne ruderki się tu tworzyło. Szwagier był za przedsiębiorcę, któren to budował. Jak znalazł kupca na mieszkanie, z pięciu spalonych lokali jeden wytwarzał drogą pożyczki. Z jednego wziął drzwi, z drugiego okna, z trzeciego znowuż piece — co gdzie było, i w ten deseń otrzymywał na klatce jedno, ale przytulne, mieszkanko, i takowe z godziwem zyskiem opylał. Dziś arcydzieła szwagra idą na Dzikiem Zachodzie pod kilof czy pod buldożer. A tyle się pisze o ochronie zabytków! Budowla tak leci, bo zima nieobecna. Czasem rzeczywiście żal za serce człowieka ściska, jak sobie przypomni dawniejsze warszawskie zimy. Sanki z dzwoneczkamy zasuwające po zaśnieżonych ulicach albo tych przebierańców ganiających w Ostatki od domu do domu z kolędą i wesołą piosenką. Dzisiej na przebierańców do Ostatków nie trzeba czekać. Cały Boży rok nie strzyżone, z brodamy, w dracznych łachach po świecie się turlają. A śnieg, jak czasem spadnie większy, zamieszanie tylko robi. Podobnież był w tych dniach w Warszawie wypadek, że jeden facet pół dnia oczyszczał ze śniegu i rajbował na glans swojego polskiego Fiata przed Hotelem Europejskiem i jak cały mokry skończył, przekonał się, że kluczyk nie włazi. Pokazało się, że samochód był nie jego, tylko kolor ten sam i ma się rozumieć tyż Fiat. Jego stał troszkie dalej. Nie wszyscy lubieją tak zwany śniegu tren. Koncert chuliganów Chuligani znowuż dali „koncert”, znowuż po raz chiba trzeci urwali rączkie razem z pałaszem Syrence na Starówce. Nie mówiąc już o tem, że stale i wciąż obrywają coś Sobieskiemu na Agrykoli, niszczą pomniki Gieografii, Kaligrafii i różnych inszych gałęzi wiedzy i kultury w Saskiem Ogrodzie. Z pomnika takiej na przykład Astronomii, Gastronomie zrobili, bo wyszabrowali z rąk kamiennej facetki na tem pomniku przyrząda do mierzenia gwiazd, tak że z nich tylko talerzyk się został. Pomniki w Saskiem Ogrodzie jako wyłącznie płci żeńskiej bronić się nie mogą. Ale że taki Sobieski nie kopnie kamiennem butem w zęby chuligana, któren go zaczepia, bardzo się dziwie. Widocznie nie może. Z Turkamy pod Wiedniem dał sobie rade, a tu w swojej rodowitej Warszawie pada ofiarą tutejszych oprychów. Widocznie nie może sobie z niemy poradzić. Totyż wszystkie włosy dęba mi stanęli na głowie, jak żem przeczytał, że jest projekt rozgrodzenia Łazienek i połączenia ich z innemy zielonemy obiektamy w celu urządzenia nowego parku Kultury i Rozrywki na świeżem powietrzu, dla młodzieży w wieku chuligańskiem. Nie mówiąc już o ciszy potrzebnej dla ludzkich nerw, którą by z miejsca cholera wzięła, nowe goście rozgrodzonych Łazienek Pałac na Wodzie mogliby rozszabrowa ć, Biały Domek przewrócić, nie mówiąc już o staroświeckich ruinach na wyspie. Nie można do tego dopuścići bronić trzeba Łazienek rękamy i nogamy, a zwłaszcza głową. Ale jak tu pomniki bronić przed tem rozbijaniem? Bo co ma być dalej? My będziemy reperować, sklejać, szwejsować, a chuligani apiać od początku nosy i ręce jem obtrącać. Ta zabawa nigdy się nie skończy, bo żeby te nasze słodkie dzieci mieli się tem znudzić, to przypuszczam, że wątpię. Przeczytałem w „Expressiaku”, że redaktor się dziwi, dlaczego ludzie, które przez okna widzą te zabawę naszej młodzieży, nie przeszkodzą, nie wyskoczą do nich z czemś twardem. Każden się obawia wtrącić, żeby jemu czegoś nie obtrącili. W ogóle co tu mówić o wyjściu w nocy do chuliganów na ulice, kiedy lokatorzy we własnem domu, jak usłyszą rozróbkie, zamykają się na cuhaltowe zasuwy i siedzą jak myszy pod mietłą. U nasz w kamienicy był wypadek, że dozorczynia, przepraszam — gospodynia domu, usłyszała w nocy jakieś podejrzane szmery na klatce schodowej lewej oficyny. „Nic — myśli sobie — tylko złodzieje gdzieś się zakradają”. Sama się bojała iść na te klatkie i w taki sposób zaczęła sztukać do różnych lokatorów, ale wszyscy odmówili wyjścia. Nawet niejaki Szczurek, któren zatrudnia się w bezpiecznej ochronie nocnego mienia i karabin posiada, tyż się odkazał: — Jestem strażnikiem fabrycznem, to nie mój rejon, zresztą znajduje się po służbie i mam 24 wolne. Dobranoc pani szanownej. Dopieru Gienia wzięła w rękie pogrzebacz, mnie wręczyła szczotkie i razem z dozorczynią udaliśmy się na podejrzane klatkie. Pokazało się, że to nie złodzieje, tylko jakiś pijany zabłąkał się do naszego domu i spać się w sieni położył. Jakżeśmy go podnieśli, narzekał na twarde schody, na których jak się należy wyspać się nie można i człowiek się kręci, jak święty Walenty na rusztowaniu. Z tego widać, że tylko Gienia dałaby sobie rade z chuliganamy. Ale cóż u nasz na Kawęczyńskiej pomnika żadnego nie ma. Obchodu z pogrzebaczem tyż po mieście nocamy uskuteczniać moja małżonka nie może. Podług niej jest jedna rada, każden pomnik nakryć szklanem kloszem i obstawić kobyłkamy z drutem kolczastem. W takich klatkach byliby może spokojne. Ale po mojemu nie pomniki bym do klatek zamykał, tylko tych, co ich niszczą. Niech ludzie zobaczą, jak wyglądają te łachudry przy świetle dziennem. W przeciwnem razie zabawa w remonty pomników nie skończy się do uszarganej śmierci. Ja bym tego nie zatwierdził Jako leguralny obywatel miastaWarszawy (chociaż ze Szmulek) interesuje się. I szwagier także samo. Totyż poszliśmy oba zobaczyć te etykietę nowego Dworca Centralnego, która w szklanej gabilotce przy temczasowem drewniaku na ulicy Emilii Plater figuruje. Etykieta ta ma zaszczyt przedstawiać nam, jak będzie wyglądał przyszły dworzec i rzecz jasna odrobiona jest w dziećinnem zmniejszeniu. Owszem, nie można powiedzieć, odstawione wszystko leguralnie. Sam budenek dworca, pojazdy, przejazdy, przejścia — marnego słowa nie da się powiedzieć. Ale trzeba mieć troszkie smykałkie, żeby się w tem wszystkiem połapać, a nie każden ją posiada. Na przykład szwagier wytrzeszcza oczy na ten model, czyta napisy, a nic nie dziabie. —Dlaczego—mówi—Walerek, same damskie obikacje będą na tem dworcu? — Gdzie ty tu widzisz obikacje, ciapciaku? — No te czerwone kółka namalowane tu i tam. — To nie kółka tylko zera. — Jaka różnica? —Poważna, kółko faktycznie damskie toaletę oznacza, a te zera okazują nam naocznie, gdzie będzie parter dworcowego budenku. Jedynka oznacza pierwsze, dwójka drugie piętro. — No dobrze, a te butelki? Budki z piwem obznaczają? — Jakie butelki, gdzie ty widzisz butelki, to są tramwaje. — Jak tak, to przepraszam. No a tu, na tej pustej dykcie, co będzie? — Tu będą hotele i insze tam „Orbisy”. — Co ty powiesz, to gość tylko przeleci przez ulice z hotelu i już jest w poci ągu? —Nie będzie potrzebował przelatać, podziemnem przejściem się przewalcuje. W razie zaśpi i będzie miał mało czasu na ubranie, w gaciach na dworzec będzie przez podziemie smarował. Nie zaziębi się, wszystko centralne ogrzewanie. — To jakiś przytomniak każde szczególe tu obkompinował. — Rzecz jasna. W tem miejscu wtrącił się do nasz jakiś gruby w czapce z rudego kota i damskiej jesionce i zaznacza: — A po mojemu to jest sknocone. Taki budenek na pawilony handlowe na Stegny się nadaje, nie na dworzec w tak zwanem sercu miasta. Ja bym tego nie zatwierdził. Zgniewał mnie ten niemożebnie, więc się odzywam: —Czybyś pan zatwierdził, czy nie, to pańska rzecz osobista. Ale nie masz pan prawa publicznie tu bluźnić przeciwko arcydziełu naszych inżynieroszczaków. Kłócił się jeszcze ze mną, że w takiem budenku bite kaczki można sprzedawa ć, a nie zagraniczne publikie doWarszawy dostarczać i stąd wywozić. Chociaż dolar spadł, ale nie na tyle, żeby dewizowem gościom lekcjeważenie okazywać. Zresztą i krajowy delegacyjny podróżny, z teczką, swojego szaconku wymaga. Chciałem się mu odszczeknąć, że jest ciemna masa i na planach budenku się nie zna, ale szwagier mnie przerwał, czy będą na tem dworcu bufeta i czy można będzie do nich z miasta na większe piwo z wianuszkiem doskoczyć. Widząc, że szwagier stale i wciąż o tem piwie barłoży i za ofiarę zgubnego nałogu może mnie się zostać, zaprowadziłem go naprzeciwko do Pałacu Kultury, gdzie jak raz przeciwalkoholowa wystawa się znajdowała pod tytułem „Porównania”. Zaczynając od staroświeckich Greków, Rzymian i egipietskich faraonów wszystkie kiziorki świata zostali tam pokazane, czyli całe dzieje tak zwanej trynkni ętej ludzkości. Okazało się, że dawniej ludzie pili przeważnie na leżąco. Najpierw się kładli, a potem pili, a obecnie najpierw piją, a potem leżą, a z niemy nieraz cały plan gospodarczy. Byli tam tyż dla porównania fotografie kosmonautów, totyż mówię do szwagra: — Widzisz, Oleś, jakbyś nie pił, za kosmonautę mógłbyś się zostać. — Kiedy ja nie mam życzenia po Księżycu spacerować, za wysoko, zemgliłoby mnie jakbym się na dół spojrzał. No to pokazałem mu harcerzy i inszych nietronkowych osobników. Dla porównania byli tam odrobione fatalne rozróbki i mokre roboty różnych historycznych facetów, znajdujących się na gazie. A wszystko przeważnie zaczynało się od jednego głębszego pod słabosilną zakąskie. Wystawa pokazywała nam naocznie, do czego prowadzi pijaństwo. Szwagier był wzruszonem do łez. Dopieru wtenczas zrozumieliśmy, dlaczego wystawa została urządzona przy wejściu do restauracji „Trojka”. Rozchodziło się o próbę, jak działa. O wiele zwiedzający obejrzał wystawę i wyszedł na ulice — wszystko w porz ądku. O wiele wprost przeciwnie udał się do restauracji — nie złamało go i powinien iśćjeszcze raz. Przeważnie wszyscy wychodzili na ulice. Tylko ze szwagrem miałem pewne trudności. Czy zaprosić Józia na Sylwestra? święta przelecieli nam patriotycznie, znaczy się podjedliśmy przyzwoicie, poparli śmy państwowe monopole, ale bez nadużycia. Zwłaszcza o wiele się rozchodzi o tytoniowy. Coraz więcej członków naszej rodziny palenie rzuca. Także samo co się dotyczy państwowych lasów iglastych, do spustoszeń się w tem roku nie przyczyniliśmy. Choinki się nie kupiło. Szwagier wytworzył nam sztuczny krzak ogniotrwały, z żelaznych flachajz. Powycinał ich w kształcie gałązek, przyszwejsował do grubej rury kanalizacyjnej, zaciągnął to wszystko olejną zieloną farbą, dorobił żelazne podstawkie i choinka wyszła prima woto. Wszyscy w czasie wilii dziwili się, że nieprawdziwa. Podchodzili, macali gał ązki i odskakiwali w tył jak polne koniki. Drobny feler miała, ponieważ była oświetlona elekstrycznością, prąd mocno kopał. Jak już wszyscy goście byli mniej lub więcej porażone tem prądem, Gienia wykręciła korki ale to znowuż spowodowało dodatkowe niebezpieczeństwo. Starsze osoby zaczęli się dusić smażoną rybą. Faktycznie karpia, a zwłaszcza drania leszcza, po ciemku opychać, bo tylko od ulicznej latarni troszkie światła przez okno padało, rzecz niemożliwa. Totyż szwagier uniósł się honorem i postanowił przerobić instalację tak, żeby nie łapała. Wdrapał się na choinkie i dawaj przy lampach majdrować.Wtem trakcie prąd się samoczynnie nazad włączył i jak zaczęło szwagrem rzucać, nie wiedzieliśmy, co z tem fantem robić. Do choinki bojęliśmy się podchodzić, bo iskry się z niej sypali, szwagier nogamy wierzgał, świecidełka zdrucał i pomocy wzywał. Nareszcie wujo Orzechowski, któren trzy wojny w WP przesłużył i byle czego się nie zlęknie, podskoczył do krzaka i złapał szwagra za nogie. I od razu jak wujem Orzechowskiem prąd nie zatrzęsie, jak go nie rąbnie w pierwsze krzyżowe, skikał na dwa metry w górę. Ale szwagra za nogie nie puszczał. Takie obaj zaczęli robić hopki, że myśleliśmy, że nam mieszkanie na amen „wyremontują”. Wostatniej rozpaczy Gienia złapała się wuja Orzechowskiego, a ja Gieni i dawaj ciągnąć w tył całe winogrono. Ale od razu i nasz prąd w wieprzowe nóżki na widelcu zamienił. Trzęśliśmy się wszyscy razem kawałek czasu, aż ktoś się połapał, że trzeba korki wykręcić. Bo się pokazało, że Józiek Skublińszczak dla draki nazad ich wkręcił, jak szwagier znalazł się na choince. . . Nieraz już nam szczeniak takie towarzyskie rozrywki urządzał. Ile razy przychodzi w goście z rodzicamy, zawsze coś zmaluje. Dwa lata temu w tył, jak mu ojciec kupił skrzynkie narzędzi pod tytułem „Mały rzemieślnik”, to nam gości za marynarki do krzeseł poprzybijał. W zeszłem roku znowuż, jak dostał „Młodego chemika”, to w Bolka i Lolka się zabawił i kuchnie nam w powietrze wysadził. Ale cóż, jak się prosi rodziców, trzeba i tego uciążliwego pętaka także samo przyjmować. Na Sylwestra tyż zmuszone będziemy Józia u siebie zobaczyć, chociaż mamy mojra, co nam może o dwunastej wystrugać. Chyba, że Telewizja nam pomoże, tak ułoży program, że chłopaczyna przed dwunastą w kimono przed telewizorem uderzy. 50 patyków na dolę — Słuchaj, Oleś, jest szansa zahaczenia miliona złotych, ciepłą rączką, nie jadł, nie pił, jak się to mówi. . . — Toto-Lotek? — Skąd? Zanadto jesteś obrotny pod względem miłosnem. —Faktycznie, w miłości fartu mnie nie brakuje, ale w tak zwanych grach liczbowych niczem póważnem się nie odznaczam. Przez dwadzieścia pięć lat miałem dwa razy trafne. Raz — dwójkie za dziesiątkie, i raz — trójkie za dwadzieścia siedem złotych. A i to odcinek zgubiłem. — Tu się nie rozchodzi o cuda i rzeczy nadprzyrodzone, tylko o smykałkie, czyli dobry pomysł. — Skok na bank chcesz zrobić? — Coś ty wariat czy chory? Zarobek jest legalny. — No to co? Badylarski interes zamiarujesz roztworzyć, pieczarki hodować za rogatkamy? — Interes jest z branży literackiej. — „Potop” chcesz jeszcze raz napisać? —Nie pajacuj, tylko słuchaj. Pisało dwa dni temu nazad w „Expressiaku”, że Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz jeszcze parę instytucji, a także samo redakcja, przeznaczyli milion na nagrody w konkursie dla tych, którzy wykompinują najlepszy sposób spędzania tak zwanego relaksu, czyli nowo mianowanych świąt tak na świeżem powietrzu, jak i w lokalach zamkniętych. — I milion odpalają każdemu, co taki sposób wymyśli? — No nie, tak dobrze nie ma. Milion dla wszystkich konkursowiczów. Poszczególny wynalazca otrzymuje 50 kawałków. Pół setki patyków na dole. — Tyż niewąsko. I musze ci powiedzieć, że tego pięćdziesiątaka tak jakbym miał już w kieszeni. Posłuchaj pomysłu. Bierze się pół litra soku wiśniowego lub porzeczkowego, obojętne, i pół litra czystego spirytusu, może być bimber, miesza się razem. A kiedy miszkulancja jest już gotowa, z letka zamraża ją się w zlewie pod zimną wodą, ale to niekonieczne. Potem stawia się ją na stole, szykuje drobną zagrychę, zaprasza jedną lub dwie osoby, ale to tyż niekoniecznie. . . No i przystępujem do relaksu. —Za taki pomysł należyć by ci się mogła tylko nagroda imieniaWarszawskiej Izby Wytrzeźwień, i to w charakterze pobytu. Tu się rozchodzi o kulturalne spędzanie czasu, na grach i zabawach na terenach zielonych, podziwianiu arcydzieł sztuki, gimnastyce leczniczej, sportach i koncertach muzyki letkiej i dętej. Do tych pór w dodatkowe świeżo uświęcone dnie wolne od pracy leżało się przeważnie do góry żełądkiem w łóżku albo nawet gdzieś w trawie pod tak zwaną chmurką. Ale to tyż rzadko, bo z chmurki u nasz przeważnie leje. Tak że faktycznie do dyspozycji pozostawało się nam najczęściej łóżeczko. A nie ma nic gorszego, jak „walizkie”, czyli „banca” sobie zapuścić. Człowiek się staje osobnikiem osowiałem i niezdolnem do czynów uspołecznionych. Dlatego tyż cały ten konkurs. Ale w tem miejscu musze cię zmartwić, Oleś — żartowałem. Ten konkurs nie jest przeznaczony dla poszczególnych osobników, boby się nigdy nie wyrobiło, tyle by nadeszło pomysłów. Udział w niem wezną derekcje domów kultury wojewódzkich i powiatowych, zarządy młodzieżowe i dziecinne oraz insze specjaliści od rozrywki i odpoczynku. Bo teraz obecnie to tak bywało, że derektorzy i kierownicy tych instytucji sami wykorzystywali wolne dni, to znaczy zamykali swoje ośrodki na kłódkie i udawali się do domu albo na osobiste rozrywkie. Jak święto, to święto! Teraz będzie inaczej. „Expressiak” tak o tem napisał: „Naszem zdaniem, drzwi otwarte to przede wszystkiem zaproszenie na 48 godzin od piątku wieczór do niedzieli wieczór”. —Dobrze „Expressiakowi” tak pisać. Bo Gieni tłomaczyć się nie będzie. Ładnie byśmy wyglądali w domu po takiem 48-godzinnem relaksie! — Chiba że zaświadczenia wydawać będą pod pieczątką kultury i sztuki. Mechaniczne wesele Na niczyje wesela tak się w życiu nie nalatałem, co na nieboszczyka Wyspia ńskiego. Co i raz te „Wesele” jak nie w teatrze, to w kinie, jak nie w kinie, to w telewizji. Ale musowo każde jedno zobaczyć, takie nasze narodowe prawo, kultura i sztuka nasz do tego zmusza. Zwłaszcza że każde jest trochę insze. Było „Wesele” „podczas deszczu” w filmie, było „Wesele” „w łachmanach” w telewizji, a teraz w Teatrze Narodowem jest „Wesele” na ruchomem tretuarze, czyli odgrywane systemem taśmowem. Goście weselne pojawiają się na scenie i znikają za kulisamy na taśmie, jak Fiaty 125 p w fabryce na ˙ Zeraniu albo parki ceratowego obuwia w Chełmku. Rzecz jasna, że zmuszone byliśmy to zobaczyć, chociaż „Wesele” znamy na wyrywki i chociaż moja małżonka troszkie cholerowała, że ją w przedświątecznem tygodniu od sprzątania i pieczenia strucel do teatru odrywam. Ale jej wytłomaczyłem, że taśma może kiedyś wysiąść na amen i najnowszego zmechanizowanego „Wesela” nie zobaczem. No to poszliśmy i musze powiedzieć, że bardzo się nam spodobało, chociaż sztuka jest odgrywana sposobem przyspieszonem. Artyści nie mają innego wyj- ścia, prędko przebierają nogamy i na olaboga odgrywają swoje role, bo taśma jem spod nóg ucieka i może ich wyrzucić ze sceny, zaniem zdążą dane mowę wygłosić. A potem mogą być pretensje ze strony derekcji o niewykonanie normy i kłopota z premią. Grające w „Weselu” młodziaki, jak np.: Jasiek, Wojtek, Isia, Zosia czy Haneczka, dają sobie chwacko rade z taśmą. Ale już osobistości poważne, jak: Ksiądz, Radczynia, Gospodarz, ˙ Zyd czy Wernyhora, porządnie zmuszone są się naskakać, żeby ich taśma przedwcześnie ze sceny nie wytaszczyła. I tak nie wiem, czy nie było takiego wypadku. Bo, na przykład, nie słyszeliśmy z żoną tego kawałka: Cóż tam panie w polityce? Chińczyki trzymają się mocno? Głowy nie dam, czyśmy się nie przesłyszeli, ale zdaje się, że tego nie było. Czyżby ruchomy tretuar zaszurał? Na taśmie tyż wjeżdża na scenę w pierwszej części sztuki kryty szarem rypsem tapczan, na którem leżą koło siebie Pan Młody i Panna Młoda ubrane całkowicie po krakowsku. Z tem, że pan młody w butach, tylko bez czapki z pióramy. Rozchodziło się chiba o to, żeby pawich piór nie połamać — własność państwowa. Z nowości było to, że nowożeniec na scenie zaczyna się rozbierać. Kiedy ściągn ął buty i został się w białych narciarskich skarpetkach, byliśmy pewne, że zobaczem noc poślubne, ale nie. Tapczan nagle nawiewa za kulisy i zabiera ze sobą Pannę Młodą. Wobec powy ższego pan Łapicki wciąga nazad skoki i dawaj ganiać swoje ślubne łoże. Nie wiem, czy mechanizm nawalił, czy dlatego tak się stało, że sztuka jest dozwolona od lat dwunastu i dużo młodzieży na sali. Ale tem się derekcja nie powinna przejmować, bo po tem, co się wyprawia w telewizji, nawet najmłodsze nasze pociechy są ze sprawamy matrymonialnemy mocno otrzaskane. Gieniuchna była, nie można powiedzieć, dosyć zachwycona całem przebiegiem, chociaż czasem zadawała mnie dziwne zapytania. Kopie mnie na przykład delikatnie w kostkie i mówi: — Co tu robi pan Wołodyjowski? — Gdzie tu, kochana, masz pana Wołodyjowskiego? — A to, to kto? — i pokazuje na Gospodarza. — Ty się mylisz, najdroższa. Gospodarza nie poznajesz, któren swoje mieszkanie przyszłemu szwagrowi na wesele udostępnił? — No dobrze, ale to przecież jest pan Wołodyjowski jak żywy! — Gieniuchna, nie mów, jak ciemna masa pierwszy raz w teatrze obecna. Przecież to jest pan Łomnicki artysta, któren faktycznie nałogowo odgrywa Wołodyjowskiego. —Dobrze, ale dlaczego jako Gospodarz ma na sobie swoje wojskowe ubranko z „Potopu”, a nie krakowską okryjbide z perelinką. —Nie wiadomo, może z własnem kostiumem go zgodzili, a może dlatego, że publika za niem przepada, jako za Wołodyjowskiem. Trzeba ludziom dać to, co lubieją. Zwłaszcza na święta. Jak tam było, tak tam było. Mechaniczne nie mechaniczne, przedstawienie jest w dechę, czego najlepszem dowodem, że ręce nam od bicia bis popuchli i na teatralny autobus żeśmy się spóźnili. No i jeszcze jedne „Wesele” zostało się nam w pamięci, aż do następnego, które może będzie odgrywane w powietrzu na linie?! A może jeszcze inaczej, kto wie? Poezja na basenie Nie można powiedzieć, upał od czasu do czasu daje przyzwoicie w kość naszem warszawiakom. A że piwo nie zawsze pomaga i rzadko gdzie można go dostać, duża ferajna naszych warszawskich rodaków zaiwania w takich dniach na Łazienkowskie, gdzie basen „Legii” się znajduje. Basen jest faktycznie primo woto, kąpać się można, ile dusza zamarzy, szatnie eleganckie, bufeta dobrze zaopatrzone i temuż podobnież. Totyż ogromnie zadowolnione wybraliśmy się oba ze szwagrem pokąpać się na tem basenie. Gienia chciała iść z namy, ale żem jej wytłomaczył, że to niemożliwe. — Dlaczego? —Bo jakbyś weszła, kochana, do niego, woda z brzegów by wystąpiła i zalała szatnie oraz różne inne zaplecza. — Jak to, przecież tam wchodzi przy niedzieli 4500 osób. —No tak jest, ale jakbyś weszła, byłabyś 4501 i swoją ciężką wagą mogłabyś wywołać katastrofę żywiołowe. Jakoś dała się zbajerować i została się w domu, a my poszliśmy oba cwaj. Szwagier zaraz na początku wstydu mnie narobił, bo nie chciał się opłukać pod prysznicem przed wejściem do wody, jak leguramin przykazuje. —Prysznic mnie niepotrzebny, czysty jestem jak łza, dopieru co się kąpałem. — Jak to dopieru co? — pyta się instruktor. — No, może dwa tygodnie temu nazad. Bez dalszych ceregieli popchłem go pod prysznic i musiał się umyć, jak się należy do czysta. — Prowadzisz się jak nastajaszczy chuligan — mówię do szwagra, bo jak słyszałem, derekcja basenu się skarży, że dużo ich stawia opór przed wejściem pod prysznic. — Czysty jestem jak nowo narodzony pętak po rumiankowej kąpieli — krzyczy każden, a śmietankowe masło i gięsi szmalec, któremi są wysmarowane pod opalenie, leje się z nich strumieniamy. Nie tylko zresztą takie kłopota ma z niemy derekcja basenu. Lubią na przykład tłuc na przejściach butelki po wzmocnionej orężadzie na 45 procent. Goście nogi sobie nieraz kaleczą. O mały figiel za ofiarę takiej zabawy sam żem się nie został. Ale szwagier przeniósł mnie przez niebezpieczne miejsce na barana. On tyż był na bosaka, ale chodzi po tłuczonem szkle jak po perskiem dywanie, bo talent taki posiada. Przed wojną w cyrku „Korona” na prowincji wyst ępował, jako „człowiek o żelaznych podeszwach” i ładną forsę zarabiał. Ale jak raz na niedużem nawet gazomierzu skoczył z beczki na tłuczone butelki, źle się obliczył i trzy miesiące w szpitalu poleżał. Już nie skacze, ale chodzi po szkle pierwszorzędnie. Zastanawialiśmy się nawet, czy nie zapreponować derekcji szwagra w charakterze żywego transportera z basenu do szatni i nazad. Ale facet, któren tam porządku pilnował, powiedział nam, że tak czy tak, muszą parę razy dziennie przejścia zamiatać, bo publika niemożebnie barłoży i rzuca co się da i gdzie się da. Papiery, gazety, pudełka po szprotach, muszelki i tem podobny szmelc. Ale to jeszcze frajer, najgorsze są sportowe rekorda naszych milusińskich. Wyrywają drzwi od szatni razem z futrynamy, że nie pomagają gustalowe zawiasy i śruby 15 milimetrów bieżących. Takie eleganckie wiszące słoiki na mydło w płynie zostali w pierwszem dniu sezonu wyrwane z bebechamy, porozbijane i wrzucone do obikacji. Kładzione na umywalniach kawałki mydła dostają kamfory już po pięciu minutach. Tamże umieszczane są przez chuliganów całe rolki papieru hygienicznego oraz wieszaki z szatni. Nie mówiąc już o tem, że ścienną poezją się zatrudniają, pisząc kopiowem ołówkiem wiersze miłosne. Modne, z publicznemy wyrazamy. ´ Sciana — nie książka, takiej literatury nie znosi i dlatego co i raz musi być przemalowana klejowo, a czasem olejno. W ogóle derekcja się nie łamie. Specjalne brygady remontowe z miejsca wszystko reperują i basen znów jest w pierwszorzędnem stanie. Ale ciekawy jestem, komu się wpierw ta zabawa znudzi. Po mojemu „Legia” powinna zatrudnić na basenie swoją sekcje bokserów i porozmawiać z chuliganamy poważnie. Tak żeśmy rozmawiali ze szwagrem w drodze do domu, aż on do mnie mówi: — Ale, faktycznie, mydło dają pierwszorzędne, pachniące. Rozeda. — Skąd wiesz? — A patrz. . . Pokazało się, że szwagier rąbnął jedne mydełko, Zgniewał mnie niemożebnie, złapałem go za hale i zaprowadziłem nazad na „Legie”. Musiał oddać w kasie jako pomyłkowo zabrane. Kasjerka o mało nie zemglała.