tytuł: "Seks na 6" autor: Anna Mentlewicz i Grzegorz Południewski Wydawca: POSTER-(22) 8182442 411 Zdjęcia: Jacek Kurzątkowski Projekt i DTP: Krzysztof Choromański icww.choromanski.pl Fryzury: Mikołaj Pracz ISBN 83-909477-8-1 Kilka słów wyjaśnienia Po ukazaniu się książki .Antykoncepcja czyli świadome macierzyństwo" otrzy- maliśmy mnóstwo pytań od mtodych ludzi. Odpowiadaliśmy na nie w miarę naszych wspólnych możliwości. Aż w końcu zebraliśmy gromadzony w ciągu miesięcy materiał, którym postanowiliśmy się z Wami, mili Czytelnicy, podzie- lić. \a kolejnych stronach znajdziecie pytania, które sami. być może, postawi- libyście. Me zrażajcie się jednak, jeśli natrafcie na wątpliwości, które Has za- szokują. Pamiętajcie, że od zawsze pytania służą człowiekowi do lepszego po- znawania świata. .\'ie dziwcie się więc pytaniom. Czytajcie odpowiedzi. Bo wta- śnie one mogą podpowiedzieć Warn kolejne pytania. Przyślijcie je do nas, a my uzupełnimy nimi kolejne wydanie tej książki. Autorzy 1. Jak często trzeba chodzić do ginekologa i w jakim wieku należy pójść na pierwszą wizytę? Wizyta u lekarza to generalnie nic przyjemnego. Jest jednak naturalne, że martwimy się o swoje zdrowie. Dobrze, aby na myśleniu o nim się nie skończyło. Lepiej bowiem zapobiegać, niż leczyć. Wizytę u ginekologa w pewnym wieku warto na staie wpisać do kalendarza. Krążą legendy na temat nieprzyjemnego badania, bólu czy dociekliwych przepytywanek w gabinecie ginekologa. Zanim dziewczyna wybierze się do lekarza, musi nie tylko przełamać lęk przed badaniem, ale również poradzić sobie ze skrępowaniem i nieśmiałością wynikającą z intymności tej wizyty. Łatwiej podjąć decyzję, gdy pojawiają się dolegliwości: bóle, obfite krwawienia miesięczne, złe samopoczucie. Namawiamy jednak wszystkie nasze Czy- telniczki, aby wybrały się na wizytę kontrolną, zanim pojawią się jakie- kolwiek problemy. Zasady profilaktyki mówią, że każda dorosła kobieta, czyli w wieku 18-19 lat, powinna być zbadana przez ginekologa. Nawet jeśli jest dziewicą i nic jej nie dolega. Na pewno musi taką wizytę odbyć dziewczyna, która rozpoczęta pożycie seksualne lub planuje je rozpocząć. Poza tym na takie badanie musi się zgłosić dziewczyna, która nie miesiącz- kuje pomimo ukończenia 17,18 lat lub zauważa w swojej budowie fizycznej różnice w porównaniu z koleżankami w tym samym wieku. 2.. Czy dziewica może być badana przez ginekologa? Badanie ginekologiczne jest zawsze konieczne, gdy kobieta (młoda dziew- czyna) odczuwa jakieś dolegliwości. Nowoczesne metody badań, jak ultra- sonografia, pozwalają na obejrzenie na- rządów wewnętrznych poprzez prze- świetlenie jamy brzucha lub założenie do pochwy cienkiej sondy, w czym bło- na dziewicza zazwyczaj nie przeszka- dza. Tradycyjne badanie kobiet, które nie współżyły, wykonuje się przez od- byt. Nie jest ono przyjemne i uniemoż- liwia dokładne sprawdzenie narządów rodnych. Dlatego coraz powszechniej- sze staje się USG. Niektórym kobietom jeszcze niewspółżyjącym można wy- konać badanie przez pochwę. Tak na- prawdę decyzję o sposobie przeprowa- dzenia badania podejmuje lekarz w po- rozumieniu z pacjentką. Zapewniamy więc, że dziewictwo nie przeszkadza w badaniu ginekologicznym. Dziewczy- na, która skończyła 18 lat, powinna profilaktycznie udać się z wizytą do gi- nekologa, jeśli poważnie myśli o swo- im zdrowiu. 3. Czy podczas badania ginekologicznego można stracić dziewictwo? Nie ma powodu niepokoić się, że w wyniku badania ginekologicznego ko- bieta przestanie być dziewicą. Podczas prawidłowo przeprowadzanego badania, bfona dziewicza nie może zostać uszkodzona. Należy pamiętać, że anatomia kobiet, nawet w okolicach intymnych, jest różna, a błona dziewicza to nie jakaś „tajem- na pieczęć", lecz tylko bardziej lub mniej zaznaczone przewężenie przy wejściu do pochwy. Często jest ono zupełnie niewidoczne i zdarza się, że nawet podczas pierwszego stosunku nie ma większych dolegliwości i krwawienia przy współżyciu. U nielicznych kobiet błona dziewicza jest tak zbudowana, że uniemożliwia rozpoczęcie współżycia i należy ją usu- nąć chirurgicznie. Z praktyki wynika, że takie sytuacje zdarzają się na- prawdę rzadko. Ą. Czy ktoś może wejść z młodą dziewczyną do gabinetu na pierwszą wizytę u ginekologa? Tak, czasami jest to nawet wskazane. Często, gdy dziewczyna jest bardzo młoda i przestraszona wizytą, informacje od rodzica czy opiekuna mogą pomóc w ustaleniu przyczyn dolegliwości. Lekarzowi nie powinna rów- nież przeszkadzać, szczególnie w pierwszej części wizyty, obecność chło- paka czy koleżanki. Najważniejsze jest przełamanie lodów i nawiązanie do- brego kontaktu z pacjentką. Sarno badanie powinno odbyć się bez świad- ków, np. za parawanem, ale nie ma potrzeby, aby osoby towarzyszące opuszczały gabinet. 5". Co to są uptawy? Upławy to nadmierna wydzielina z pochwy, często pozostawiająca brudny ślad na bieliźnie. Zabarwiona na żółto, zielono, brązowo, czerwono i/lub mająca nieprzyjemny, gnilny zapach, jest objawem stanu zapalnego. Upla- wom najczęściej towarzyszą inne dolegliwości świadczące o zapaleniu. :yna Jest bardzo 3P;ekuna mogą Powinna rdw- )feecnosć chto- lavviązanie do- się bez świad- towarzyszące 6. ca brudny rwono i/ 2aPaJeniu, -. ' ° • Czy J). Czy w czasie miesiączki można korzystać z basenu? Również w tym wypadku wszystko zależy od samopoczucia, jak i od moż- liwości zachowania higieny. Nie wszystkie kobiety mogą używać szczel- nych tamponów. Nie należy korzystać z basenu w okresie najintensywniej- szego krwawienia, naturalne mechanizmy chroniące przed infekcją dzia- łają wtedy najsłabiej. Nawet w najczystszym basenie w wodzie znajdują się silnie działające substancje przeciwbakteryjne, takie jak chlor, ozon itd. Ich obecność niszczy naturalną florę w pochwie i stwarza większe możli- wości rozwoju nieprawidłowej, powodującej stan zapalny. Stąd też biorą się najczęstsze dolegliwości po skorzystaniu z basenu: zakażenia grzybicze. ~LO. Czy podczas miesiączki można się kąpać w wannie? Dbałość o higienę w czasie menstruacji jest - tak jak na co dzień - ko- nieczna. Niektórym kobietom właśnie ciepła kąpiel przynosi ulgę. Zdarza się jednak, że krwawienie po takiej kąpieli nasila się. Należy więc korzystać z niej z umiarem. Generalnie zdrowotnych przeciwwskazań do kąpieli nie ma. Z praktycznego punktu widzenia wygodniejszy i równie skuteczny jest ciepły prysznic. 10 11. Jak sobie radzić z bardzo bolesnymi miesiączkami? Bolesne krwawienia comiesięczne to problem, który większości kobiet towarzyszy przez całe życie. Czasami dotyczy on tylko pierwszych miesią- czek. Z wiekiem dolegliwości ustają. Najczęściej jednak przypadłość ta utrzymuje się przez wiele lat, jeżeli nie stosuje się leczenia. Dość po- wszechny jest pogląd, że bolesne krwawienia ustąpią po urodzeniu pierwszego dziecka. Praktyka dowodzi, że nie zawsze się to sprawdza. Przyczyn bólów w okresie krwawienia jest kilka. Wiążą się one z budową narządu rodnego, wrażliwością na czynniki skurczowe (których dużo wię- cej pojawia się w czasie miesiączki) czy po prostu z chorobami. Bez wzglę- du na powody dobrze jest jednoznacznie ustalić źródło bólu. Daje to szan- sę nie tylko na wyjaśnienie przyczyn dolegliwości, ale i na udzielenie po- mocy. Właściwą diagnozę może postawić jedynie lekarz. Sporadycznie zdarza się. że i ginekolog ma kłopot z określeniem powodu bolesnej mie- siączki. Najczęściej jest nim wyciekanie krwi przez jajowody do brzucha. Krwawienie powoduje podrażnienie w jamie brzusznej. Stąd bóle, czasa- mi biegunki, a nawet wymioty. Takie nieprawidłowe wyciekanie krwi jest na ogól wynikiem nadmiernego przodozgięcia lub tyłozgięcia macicy. Brzmi groźnie, ale nie jest to choroba, tylko anatomiczna odmiana ułoże- nia macicy. Powoduje ona, że krew ma kłopoty z odpływem i dlatego po- jawia się ból. Dolegliwość ta może ustąpić po porodzie, gdyż wtedy nastę- puje poszerzenie kanału szyjki macicy, a nawet zmiana ułożenia macicy. Wspomniana wcześniej nadmierna wrażliwość na czynniki powodujące skurcz często dotyczy najbliższej rodziny: mamy, sióstr. Inne przyczyny 11 l- !l bolesnych miesiączek są trudniejsze do wyjaśnienia i przekraczają zakres tego poradnika. Namawiamy wszystkie Czytelniczki do konsultacji u leka- rza ginekologa. Większość dolegliwości można złagodzić, ale o sposobie postępowania powinien zdecydować specjalista. 12.. Czy prawdą jest, że wypicie alkoholu może przynieść ulgę przy bolesnych miesiączkach? .Alkohol łagodzi niektóre dolegliwości bólowe. Był to jeden ze sposobó\ znieczulania w chirurgii przed 150 laty. Aby przyniósł skutek bezpośredn wymaga dużej dawki, a tej nikomu nie polecamy. Działa on pośrednio, pc wodując rozkurcz mięśnia macicy, co przynosi znaczą ulgę przy miesiącz kach. Jednakże może zwiększać krwawienie, a czasami nawet wywoła krwotok. Dlatego też leczenie alkoholem może mieć jedynie wyjątków; okazjonalny charakter i przy zastosowaniu ograniczonych dawek, czyli ja na lekarstwo. 12 13. Czy bez wizyty u lekarza można sobie poradzić z boles- nymi miesiączkami? Czy są jakieś domowe sposoby, na przykład herbatki ziołowe, albo leki dostępne bez recepty, które pozwolą uwolnić się od tej dolegliwości? Kobiety cierpiące wymyśliły i spraktykowaty wiele sposobów na złagodzenie bolesnych miesiączek. Domowe metody to ciepłe kąpiele, mo- czenie nóg na przemian w zimnej i gorącej wodzie, ciepłe okłady na brzuch. Takie babcine sposoby często potrafią zmniejszyć dolegliwości, lecz mają raczej działanie doraźne. Stosując je, należy uważać, by krwawienie się nie zwiększyło. Do takich uznanych metod leczenia wzię- tych z tradycji ludowej należą napary z zióf malwy, ruty. melisy. Zioła te działają rozkurczowo i przynoszą czasami znaczną ulgę. Przy systema- tycznym ich przyjmowaniu w okresie krwawienia można nawet nie zażywać leków przeciwbólowych. Niestety, środki przeciwbólowe, tak chętnie stosowane obecnie z byle po- wodu, często okazują się jedynymi przynoszącymi wyraźną ulgę specyfi- kami. W przypadku bolesnych miesiączek ich działanie przebiega dwutorowo. Po pierwsze, mają bezpośrednie działanie przeciwbólowe. Po drugie, wpływają na tworzenie w macicy substancji o działaniu skurczo- wym. Leki zwane fachowo niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi o działaniu przeciwbólowym to przede wszystkim popularny kwas acety- losalicylowy (polopiryna i inne podobne), paracetamol (apap i inne), ibu- profen (ibuprom) oraz inne przepisywane na receptę. Należy pamiętać, że wiele z nich ma taki sam skład, a kilka nazw handlowych. Dlatego warto za- pytać w aptece o najtańszy ze środków przeciwbólowych z danej grupy. 14 Można też zażywać leki o działaniu rozkurczowym, np. popularną no-spę. Powodują rozkurczanie macicy, a mniejsze skurcze to mniejszy ból. Po-' nadto zwiększają jej ukrwienie. przez co zmniejsza się niedotlenienie mię- śnia macicy. Ciągie przyjmowanie środków przeciwbólowych może być nie tylko uciąż- liwe, ale i niebezpieczne dla zdrowia. Skutecznym rozwiązaniem, szcze- gólnie przy bardzo dużych dolegliwościach, jest stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Polecamy tę metodę jako przynoszącą bardzo wyraźną po- prawę. Dodatkową korzyścią z jej stosowania jest efekt antykoncepcji. Nie- stety, wraz z odstawieniem pigułek, najczęściej po 2-3 cyklach, dolegliwo- ści wracają. 14. Jakie zaburzenia w pojawianiu się miesiączek są normalne u dziewcząt niewspółżyjących, a jakie niepokojące i wymagają konsultacji z lekarzem? Jedynie na początku krwawień mogą się pojawiać nieregularności. Pierw- sze miesiączki najczęściej są skąpe, niebolesne i w ciągu roku lub dwóch lat krwawienia powinny się uregulować, ale powinny być mniej obfite niż u dojrzałych kobiet. Cykle mogą być różnej długości, chociaż nie powin- ny być krótsze niż 21 i nie dłuższe niż 35 dni. Wszelkie odchylenia od tej reguły należy konsultować z lekarzem, szczególnie gdy taki stan trwa kil- ka miesięcy. Wizyta u ginekologa jest również konieczna, gdy krwawienia są obfite, ze skrzepami i trwają ponad 7 dni. Konsultacji wymagają rów- nież krwawienia występujące w czasie cyklu miesięcznego, czyli pomiędzy normalnymi miesiączkami. 15 Brak miesiączek do 16. roku życia lub występowanie regularnych bólów podbrzusza, ale bez krwawień, też wymaga wizyty u lekarza. 15". Dlaczego dziewczyny odchudzające się przestają mie- siączkować? 16 Miesiączki to sprawa pewnego rytmu hormonalnego. Łatwo go zaburzyć. Wiele czynników wpływa niekorzystnie na przebieg menstruacji: inne hormony, leki, nieprawidłowa praca czy choroby innych, z pozoru odleg- łych, narządów. Najczęstszą przyczyną nieregularności krwawień bywają sytuacje stresowe, zmiany klimatu, podróże. A zatem równowaga hormo- nalna zależy od prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. W cza- sie odchudzania może dojść do zaburzenia nie tylko prawidłowej budowy organizmu, ale także posiadanych przez organizm zapasów. Gdy ilość tłuszczu zawarta w tkankach spadnie poniżej 20%, następuje zaburzenie wydzielania hormonów, co prowadzi do zanikania miesiączki. Można by powiedzieć, że organizm stosuje mechanizmy obronne podobne do tych, jakie się pojawiają u człowieka narażonego na głód. Między innymi nastę- puje wyłączenie mechanizmów rozrodczych, co pozwala przeżyć trudny czas bez obciążenia ewentualną ciążą. Dlatego też wszelkie zmiany w die- cie, szczególnie te służące odchudzaniu, muszą być dobrze przemyślane. Zaburzenia krwawień związane z odchudzaniem często ustępują po po- wrocie do normalnego odżywiania. Zdarza się jednak, że nie dzieje się to tak automatycznie i pacjentka musi być poddana leczeniu hormonalne- mu, aby przywrócić procesy, które funkcjonują w zdrowym organizmie. Dlatego apelujemy do dziewczyn, by jeśli istnieje taka konieczność, pod- dawały się kuracjom odchudzającym pod opieką lekarza i zgodnie z jego zaleceniami. 17 18 Ile jest prawdy w stwierdzeniu, że dziewczyny, które nie współżyją, mają nieregularne miesiączki? Powszechny pogląd, że współżycie wiele zmienia w biologii kobiety, nid znajduje potwierdzenia w medycznych opiniach. Oczywiście, wraz z rozpol częciem współżycia kształtuje się poczucie dorosłości i odpowiedzialności.! Biologia jednak wiąże ten fakt jedynie z możliwością zajścia w ciążę i więk- szym prawdopodobieństwem występowania stanów zapalnych. Owszem,! przeżycie związane z pierwszym stosunkiem może być tak silne, że jednaj czy dwie miesiączki mogą być nieregularne. Czasem dziewczyna dotych-| czas regularnie miesiączkująca (3 lata) zaczyna mieć zaburzenia cyklu] w wieku 17-18 lat. Ewentualna zbieżność ze współżyciem jest przypadko- wa. iMiesiączki stają się nieregularne, bo wraz z dojrzewaniem wydłużają się i przez pewien czas mogą zdarzać się nawet co 2-3 miesiące, a nawet co pól roku. Dziewczyny niewspółżyjące nie są tym zdenerwowane, nie martwią się, że zaszły w ciążę. Chcielibyśmy jednak podkreślić, że jeśli takie dolegliwości pojawiają się, zawsze wskazane jest badanie lekarza bez względu na to, czy się współżyje, czy nie. Innymi zmianami, które zmu- szają do konsultacji w gabinecie ginekologicznym, jest zmiana wagi (schudnięcie lub otyłość) albo zaburzenia dermatologiczne (trądzik, prze- tłuszczanie się skóry, pojawienie się „męskiego owłosienia"). Wizyty u le- karza wymagają również krwawienia nieprzypominające miesiączek i nie- regularne cykle przez kilka miesięcy z rzędu. Czy pojawienie się pierwszej miesiączki oznacza, że dziewczyna dojrzała pod względem fizycznym do bycia matką? Pytanie z pozoru proste, lecz z punktu widzenia medycyny odpowiedź nie jest jednoznaczna. Istnieje małe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę przed pierwszą miesiączką. Lekarze wprawdzie opisali pojedyncze przy- padki matek 9-10-letnich, ale generalnie dopiero po pierwszej miesiączce pojawiają się cykle owulacyjne, czyli takie, podczas których może dojść do zapłodnienia. Z badań wynika również, że pierwsze krwawienia nie są związane z owulacją. Dopiero po roku od pierwszej miesiączki pojawiają się cykle mające typowy charakter. Do tego czasu krwawienia mają inny przebieg i występuje wtedy tylko jedna faza hormonalna. Cykl zwykle by- wa dłuższy, bez objawów w okresie jajeczkowania, bez zmiany samopo- czucia w drugiej fazie i jest cyklem bez jajeczkowania. Cykle takie mogą później występować na przemian nawet przez 2-3 lata od pierwszej mie- siączki. Nie sposób przewidzieć, który z nich będzie bezowulacyjny, a któ- ry prawidłowy. Oznacza to, że po pojawieniu się pierwszej miesiączki na- leży liczyć się z prawdopodobieństwem zajścia w ciążę, jeśli dojdzie do stosunku. ±8. Dlaczego dziewczyny częściej niż chłopcy mają chandry? To trudna sprawa związana nie tylko z ginekologią. Każdy z nas ma własną osobowość, swój charakter i indywidualną skłonność do chandr i stanów przygnębienia. W okresie dojrzewania również chłopcy mają nadmierną tendencję do zmiany nastrojów, okresowych złych humorów i trudności z przystosowaniem się do otoczenia. Wiąże się to z przemia- nami hormonalnymi i procesem kształtowania się osobowości. Hormony są w dużym stopniu odpowiedzialne za naszą psychikę. Już w okresie roz- woju płodowego ich obecność decyduje o tym, jacy będziemy. Hormony męskie kształtują nie tylko cechy płciowe, ale i przyszłe cechy psychiczne oraz typy regulacji hormonalnej ważne w kierowaniu cyklem płciowym. Wydaje się to skomplikowane, ale jednocześnie pokazuje, jak wiele zależy od hormonów. U kobiety w czasie zwykłego cyklu miesięcznego ich stężenie w krwi zmienia się znacząco. W pierwszej połowie cyklu więcej jest estroge- nów, a w drugiej połowie pojawia się progesteron. To między innymi on po- woduje zmiany samopoczucia w tym okresie. W pewnym stopniu jest on odpowiedzialny za pojawiające się w tej fazie cyklu rozdrażnienie i przy- gnębienie. Istnieją dowody na to, że jego wpływ powoduje zmiany aktywno- ści niektórych części mózgu kształtujących nastrój, samopoczucie czy pa- mięć. Do tego dołączają się objawy związane ze zmianami w ciele: obrzęki, 19 20 uczucie ciężaru, senność itd. Tak dzieje się raz w miesiącu. Stąd bierze się powszechne przeświadczenie, że kobiety są podatne na chandry. Jednak takie objawy nie są chorobą, przechodzą samoistnie i bez śladu. Leczenie przeprowadza się tylko w znacznie nasilonych przypadkach, po konsulta- cji z psychologiem. Jedną z metod terapii jest antykoncepcja hormonalna, która powoduje, że poziom hormonów w organizmie jest stały. Czy kłopoty z cerą i bolesne miesiączki mogą mieć przy- czynę w zaburzeniach hormonalnych? Kłopoty z cerą to bardzo częsta dolegliwość młodych dziewcząt i kobiet. Można powiedzieć, że w okresie dojrzewania regułą jest przetłuszczanie się skóry, włosów, czasami niewielki trądzik. Problemy te związane są z hormonami intensywnie wydzielanymi do krwi; głównym winowajcą jest hormon męski - testosteron. Jego obecność wpływa na szybki wzrost, zmianę sylwetki ciała, przyrost masy mięśni itp. Wraz z pojawieniem się pierwszych krwawień dzięki hormonom żeńskim budowa ciała staje się coraz bardziej kobieca. Wzrost spowalnia się i powinny minąć kłopoty z cerą. Często jednak zdarza się, że zmiany spowodowane przez z hormo- ny utrzymują się, a nawet nasilają po okresie dojrzewania. Typowe trądziki to nie tylko wynik zakażeń, ale i nadmiernego przetłuszczania się skóry. Czasami jest to związane z nadmiarem hormonów męskich (każda kobie- ta wydziela niewielką ich ilość, nie tylko w jajnikach) lub z wyjątkową, dziedziczoną „wrażliwością" nawet na prawidłowy ich poziom. Niektóre zaburzenia regulacji hormonalnej wywołują narastanie dolegliwości w miarę pojawiania się kolejnych miesiączek. Każda taka nieprawidło- wość, która pojawia się poza okresem dojrzewania, powinna być leczona, a przynajmniej należy wyjaśnić jej przyczyny. Odpowiednie leczenie regu- luje i zmniejsza objawy. Często takie postępowanie jest konieczne jako wspomagające, gdy chcemy wyleczyć trądzik. Bywa, że musi być ono kon- tynuowane przez wiele lat. Lekiem stosowanym w Polsce do tych celów jest preparat Diane-35. Ma on jednocześnie działanie antykoncepcyjne. Bolesne miesiączki nie zawsze łączą się z zaburzeniami hormonalnymi. Czasem ich przyczyną jest w budowa i położenie macicy, jak również wrażliwość na substancje skurczowe i wywołujące ból w czasie menstru- acji. Niektóre kobiety zawsze będą miały mniej lub bardziej bolesne miesiączki. Jednakie bez względu na przyczynę kobieta, która co miesiąc cierpi tak, że utrudnia jej to normalne życie, powinna być leczona! Po co cierpieć! "2.O. Czy masturbowanie się w młodym wieku jest niebezpieczne? Masturbacja (onanizm, samogwałt) lub inaczej formy seksualnego san zaspokajania się to temat ciągle wstydliwy w Polsce. Po pierwsze dlatq że krępujące jest przyznanie się do „czegoś takiego". Po drugie, niei końca wiadomo, czy to normalne, czy nie. Również obserwacje nauko wywołują wiele emocji. Największe zaskoczenie lekarzy wzbudziły bada przeprowadzone w latach 60. w USA, gdyż okazało się, że ponad 90% raężl czyzn i blisko 60% kobiet zaspokajało się poprzez samogwałt. W późniąj szych badaniach stwierdzono, że masturbację uprawia nie tylko młodzie w okresie dojrzewania, lecz wielu ludzi przez całe dorosłe życie. Nawel osoby będące w stałych związkach (np. małżeństwa) stosują różne fon samogwałtu. Bywa, że dla kobiet jest to jedyna droga do osiągnięcia orga-f 22 zmu. Czy coś tak powszechnie praktykowanego może być niebezpieczne? Raczej nie. Uważa się wręcz, że jest to jeden z naturalnych etapów pozna- wania swojego ciała i pobudzania swojej seksualności. Dlatego też uznano, że masturbacja w okresie dojrzewania i przed rozpoczęciem współżycia nie jest niczym niebezpiecznym. Dla wielu samotnych osób jest jedną z form rozładowania napięcia seksualnego. Pomaga również w osiągnięciu satysfakcji seksualnej osobom, które mają z tym problemy. Pewnie dlate- go blisko 40% mężczyzn i około 20% kobiet w swoim dorosłym życiu okre- sowo uprawia samogwałt. Masturbacja może niepokoić wtedy, gdy seksualność jest ograniczona je- dynie do takiej formy. 21. Do jakiego wieku rośnie prącie? Wielkość prącia to częsty problem młodych mężczyzn. W ich własnej oce- nie jest to jeden z najważniejszych atrybutów męskości. Penis zaczyna in- tensywnie rosnąć w wieku dojrzewania. Wzrost prącia kończy się dopiero po osiągnięciu pełnej dojrzałości, czyli około 20. roku życia. Potem jego wielkość właściwie się nie zmienia. Jego rozmiar w czasie wzwodu waha się pomiędzy 10 a 15 cm. Oczywiście bywają i większe, nie podnosi to sprawności seksualnej. 22. Czy młodych dziewczyn dotyczy problem raka jajników, macicy i piersi? Zmiany nowotworowe mogą się pojawić w każdym wieku. Niektóre posta- ci nowotworów stwierdza się nawet u noworodków. Jednak ryzyko rozwo- ju raka w młodym wieku jest znacznie mniejsze niż w późniejszym. Dlatego nie można powiedzieć, że młoda dziewczyna nie zachoruje na no- wotwór, chociaż prawdopodobieństwo jest bardzo małe. W większości przypadków u młodych dziewcząt pojawiają się guzy łagodne lub o małym ryzyku złośliwości. Jeśli pojawiają się złośliwe zmiany chorobowe, to naj- częściej w obrębie jajników, rzadziej w piersiach, a najrzadziej w macicy czy pochwie. Każdy niepokojący objaw (np. wyczuwalny guz w piersi, nie- regularne krwawienia czy plamienia, bóle zwłaszcza niezwiązane z cy- klem) musi być wyjaśniony przez ginekologa. Dostępne obecnie metody pozwalają na postawienie szybkiej diagnozy. W większości przypadków le- karz uspokaja pacjentkę i ustała leczenie. Czasami potrzebna jest operacja, ale nie oznacza ona najgorszego, czyli zagrożenia życia. Poziom współcze- snej medycyny pozwala nie tylko diagnozować wcześnie, ale także leczyć najcięższe przypadki. Ważne, aby nie zaniedbywać swojego zdrowia, bo tyl- ko w ten sposób dajemy lekarzom szansę, by nam pomogli. 23 2.3. Z czego wynikają większe potrzeby seksualne młodych mężczyzn niż kobiet? To generalnie sprawa fizjologii. Potrzeby seksualne związane są z oczekiwaniem satysfakcji, dobrego samopoczucia czy osiągnięcia orgazmu. Oczekiwania kobiet i mężczyzn często znacznie się różnią. Chłopcy mają „łatwiejsze życie", gdyż w ich przypadku orgazm występuje za- wsze w czasie wytrysku. Wystarczy, aby do niego doszto, i już następuje spełnie- nie oczekiwań. Napięcie seksualne zosta- je rozładowane. Po jakimś czasie mężczy- zna jest znowu gotowy do współżycia. Można powiedzieć, że mężczyźni mają orgazm zaprogramowany przez naturę. Zupełnie inne oczekiwania i wymagania co do satysfakcji seksualnej mają kobiety. U nich nie jest to taka „mechaniczna" sprawa. Kobieta nie osiągnie orgazmu bez odpowiedniego nastroju, poczucia komfortu psychicznego, odpowiedniej gry wstępnej itd. Kobiecie zazwyczaj nie- zbędna jest akceptacja partnera i więź uczuciowa z nim. Chociaż zdarza się, że i to nie wystarczy do osiągnięcia orgaz- mu. Kobiety bowiem w większym stop- niu niż mężczyźni muszą się nauczyć seksu i potrzeb swojego ciała, aby osiąg- nąć satysfakcję seksualną (z badań wyni- ka, że około 30% kobiet nigdy w życiu nie przeżyło orgazmu). Dlatego i wyma- gania, i oczekiwania, i chęć do współży- cia młodych kobiet są inne. Szczyt po- trzeb seksualnych mężczyzny pojawia się w wieku 20-25 lat. U kobiet później, oko- ło 30. roku życia. Wtedy też zaczynają one wykazywać znacznie większą aktyw- ność seksualną. 24 24 Jaki wpływ na przyszłe życie seksualne mają oglądane w młodości filmy pornograficzne? Pornografia wymyka się ścisfej definicji. Nie wszystko, co potocznie uzna- je się za pornografię, nią jest i co tu ukrywać, poglądy na ten temat ciągle się zmieniają. Niektórzy na przykład nie uznają za pornografię pokazanie współżycia ze wszystkimi szczegółami i mogą takie sceny zaliczać do bar- dzo śmiałych aktów erotycznych. Trudno nazwać pornografią sceny czy obrazy, które mają wywołać wyłącznie podniecenie seksualne. Nie wszyst- kich pobudza seksualnie to samo i co dla jednej osoby jest już podniecają- cą pornografią, dla innej nie ma takiego znaczenia. Pornografia na pewno nie szkodzi, jeśli mają z nią kontakt ludzie dorośli. Seks w rzeczywistości nie wygląda tak jak na filmach pornograficznych. A zatem oglądanie ta- kich produkcji może wypaczyć młodemu człowiekowi zrozumienie istoty zbliżenia pomiędzy dwojgiem ludzi. I spowodować, że nie będzie się kie- rować potrzebami partnera czy partnerki, a jedynie naśladować seksual- nych superbohaterów. Nie wstydźmy się pytać siebie nawzajem, co spra- wia przyjemność, co jest akceptowane, czego w seksie pragniemy i ocze- kujemy. To właściwsza droga do dobrego samopoczucia i realizacji potrzeb 26 seksualnych niż oglądanie filmów pornograficznych. Wszystko w ży ma swój czas. Dlatego też istotne jest, kiedy i w jakiej formie poznaje s tajniki erotyki. Bylejakość w tej dziedzinie, na którą rnogą wpływać wątp wej jakości produkcje erotyczne, może być problemem przy pierwsz kontaktach seksualnych. Jak para może się przygotować, aby jej pierwszy raz był] rzeczywiście udany? Prostszą rzeczą jest opisać, czego należy unikać! Nawet w krajach, gd o seksie mówi się i uczy w szkołach znacznie więcej niż w Polsce, częstszym błędem, na który się zwraca uwagę, jest brak antykoncep przy pierwszym stosunku. Powoduje to dużą nerwowość w oczekiwaniu na kolejną miesiączkę. W Polsce blisko 80% pierwszych razów odbywa się! bez żadnej antykoncepcji. Najczęstszą przyczyną takiego stanu jest fakt, żel młodzi ludzie rozpoczynają współżycie w sposób całkowicie nieoczekiwa-1 ny, pod wpływem chwili. Wyjątkowy nastrój, chwila romantyzmu, uroczej miejsce i myśl: dlaczego by nie teraz? To największy błąd, jaki popełniaj młodzież. A przecież taka chwila nie zdarzy się już nigdy w życiu. W ten) sposób przekracza się jakiś próg wtajemniczenia. Pięknie byłoby tę decy- ] zje przemyśleć i tak się przygotować, aby do tego pierwszego zbliżenia | z przyjemnością wracać we wspomnieniach. Trema towarzysząca obydwoj- gu to wystarczająca porcja adrenaliny. Po co komplikować sobie życie nie- pewnością, czy z tego pierwszego razu nie wynikną kłopoty? Dlatego też apelujemy: zastanówcie się bardzo poważnie, czy partner/partnerka to ktoś. kto budzi zaufanie, kogo naprawdę kochacie, z kim macie ochotę przekroczyć próg dorosłości i z kim wyobrażacie sobie wspólną przyszłość. Zaufanie to podstawa delikatności, wyrozumiałości i odpowiedzialności za siebie i za drugą osobę. Ponadto to również bezpieczeństwo. Przygodne znajomości wiążą się ryzykiem zakażenia chorobami przenoszonymi dro- gą płciową; niektóre z nich są nieuleczalne i na zawsze mogą zmienić ży- cie. Dlatego decyzja o rozpoczęciu współżycia musi być wspólna, a nie, na przykład, podyktowana kaprysem: tak chcę!!! Niech nie kieruje wami szpan czy moda. Z dziewictwem daje się żyć długie lata i być naprawdę szczęśliwym. Pierwszy raz to w jakimś sensie ofiarowanie sobie siebie na- wzajem. Ważna jest więc przemyślana odpowiedź na pytanie, czy napraw- dę tego chcemy z tą osobą i w tym momencie. Pośpiech i nerwowość to generalnie nie najlepsi doradcy życiowi. Miarą dojrzałości pary jest to, jak traktują swój pierwszy raz. Seks to indywidualny wybór, a rozpoczęcie współżycia to przejście do nowego etapu życia, w którym trzeba wziąć 21 28 również odpowiedzialność za partnera i za wszystkie konsekwencje' kające z podjęcia takiej decyzji. Kiedy młodzi ludzie zastanawiają się, < mogą rozpocząć współżycie, powinni odpowiedzieć sobie na pytanie,! rzeczywiście oboje tego pragną. Nie wolno się do niczego zmuszać. Je chcecie mieć naprawdę udane życie seksualne, to przede wszystkim; proście do tego odpowiedniego partnera, a poza tym zadbajcie o ant) koncepcję. Czy złe doświadczenia podczas pierwszego stosunku mogą mieć wpływ na dalsze współżycie? Na pewno pozostawiają ślad w psychice. Początki współżycia są szczegól-j nie ważne są dla dziewcząt. Po pierwsze dlatego, że często współżyciu to-] warzyszy ból i dyskomfort, po drugie, w odróżnieniu do chłopców wiek- szos'ci nie udaje się osiągnąć orgazmu. To powoduje, że pierwsze zbliżenie może być. delikatnie mówiąc, rozczarowaniem. Jeśli dołączy do niego lęk przed ciążą czy inne dolegliwości, nieprzyjemne uczucie może się utrwa- lić i powodować nieprawidłowe reakcje blokujące. Znacznie zmniejsza to szansę na osiąganie orgazmu w przyszłości. Należy pamiętać, że dziew- czyna uczy się reakcji seksualnych i osiągania satysfakcji, a mężczyźni otrzymują tę umiejętność niejako w prezencie od natury. Czy można mówić o odpowiednim wieku do rozpoczęcia współżycia? Najtrafniej można to ocenić po fakcie: było za wcześnie lub zbyt późno. Każdy bowiem ma swój najlepszy czas na rozpoczynanie nowych spraw w życiu. Podobnie jest z seksem. Pierwsza miłość zdarza się wcześnie, ale czy warto poświęcić jej wszystkie? A może lepiej zaczekać na następną, równie wielką, albo zachować dziewictwo do ślubu? To są indywidualne wybory, które trzeba podejmować w sposób przemyślany. O odpowiednim czasie rozpoczęcia współżycia możemy mówić jedynie z biologicznego i medycznego punktu widzenia. Dopuszczalne jest więc ono w momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jednakie do pełnego zrozumienia, akceptacji i przeżywania seksu konieczna jest również doros- łość psychiczna. Trudnym problem wychowawczym jest umiejętne prze- prowadzenie młodych ludzi przez ten okres, gdy ciało już może. a psychi- ka jeszcze nie jest w stanie odpowiadać za czyny. Na pewno ogromną rolę w kształtowaniu odpowiednich postaw odgrywa dom rodzinny. Niemały wpływ ma również grupa rówieśnicza, a także edukacja seksualna prowa- dzona w szkołach. W naszym kraju najwięcej wiedzy o seksie młodzież czerpie z rozmów z kolegami i nie jest to, niestety, najlepsza szkoła życia. Rzadko wiedzę na odpowiednim poziomie uda się zdobyć w rozmowie z rodzicami. Skrępowanie i na ogół niewielka znajomość teorii (nie mieli oni okazji zdobyć jej w szkołach) uniemożliwiają często nawet podjęcie ta- kiego tematu rozmów. Również współczesna polska szkoła ma w dziedzi- nie edukacji seksualnej wiele do zrobienia. Problem pogłębia fakt. że mło- dzi ludzie nie żądają, aby to szkoła dostarczała im wiedzy w tej dziedzinie seksu. A wielu dorosłym wygodnie jest nie podejmować poważnych rozmów intymnych. Być może gdyby młodzież zaczęła się dopominać rzetelnej edukacji, wtedy wielu dyrektorów placówek oświatowych musia- łoby ją im zapewnić według standardów obowiązujących w większości krajów europejskich. Przepisy obowiązujące w Polsce dają młodym lu- dziom takie prawo. 29 2.2". Jakie choroby są przenoszone drogą płciową i jakie są ich objawy? Kiedyś uważano, że tak zwanych chorób wenerycznych jest kilka i tyBJ nimi można się zarazić w kontaktach seksualnych. Działo się tak pot sze ze zbyt malej wiedzy lekarzy, a po części z faktu, że wiele chorób je cze nie było znanych. Takim przykładem są liczne schorzenia wiruso obecnie dość często rozpoznawane, czy też choroby do niedawna niezn ne, jak AIDS. Dlatego zrezygnowano z mówienia o chorobach weneryc nych (Wenera inaczej Wenus - rzymska bogini miłości), bo ich rejestr cią le się zmienia, a poza tym wieloma ze współcześnie odkrytych chorólj można się zarazić nie tylko podczas współżycia, ale i np. poprzez transft zje krwi. Obecnie chorób przenoszonych drogą płciową jest około 60, a id lista ciągle się wydłuża. Są wśród nich typowe choroby weneryczne, jaki ła, rzeżączka, wrzód miękki weneryczny itd. Są również takie, które nie sal kojarzone z seksem: wirusowe zapalenie wątroby, opryszczka, grzybice,) schorzenia pierwotniakowe, zakażenia dróg moczowych itd. Większość chorób przenoszonych na partnera partnerkę w czasie stosun- ku objawia się dolegliwościami układu moczopłciowego. Najczęstsze to ból, pieczenie, zapalna albo ropna wy- dzielina z pochwy lub cewki moczo- wej. Takie przykrości szybko zmu- szają do kontaktu z lekarzem i równie szybko można je wy- leczyć. Gorzej, gdy doszło do zakażenia, ale nie ma żadnych dolegliwości lub są bardzo małe. 30 W takich przypadkach cho- roba rozwija się skrycie. Nieleczona może wyrzą- dzić poważne szkody w ca- łym organizmie. Typowy przykład to kiła. W miejscu zakażenia powstaje po kil- ku dniach niebolesne owrzodzenie z twardym zgrubieniem wokół niego, powiększają się węzły chłonne w pachwinach, które po tygodniu lub dwóch tygodniach potrafią samoistnie zniknąć. Potem pojawiają się wy- sypki, ale również bez dolegliwości bólowych czy świądu. Jeśli nie leczy się przyczyn, choroba atakuje cały organizm, powodując szczególnie ciężkie uszkodzenia w układzie nerwowym. Podobnie skryty przebieg ma .AIDS. Po zakażeniu mogą się pojawić objawy grypopodobne, a potem przez wie- le lat może być spokój. Dopiero po dłuższym czasie choroba, rozwijając się. prowadzi do spadku odporności, wyniszczenia i śmierci. Coraz częściej rozpoznawane są infekcje wirusowe, takie jak opryszczka sromu, zakażenie wirusem brodawczaka powodującym kłykciny lub zmia- ny na szyjce macicy, które po wielu latach zwiększają ryzyko schorzeń no- wotworowych. Nie wiadomo, jak dochodzi do tych infekcji, lecz osoby za- każone niektórymi wirusami powinny znacznie częściej robić badania profilaktyczne, np. badania cytologiczne. Jeśli często dochodzi do zakażeń również innymi mikroorganizmami, jak chlamydia, mikroplazma. uroplazma itd., ryzyko poważnych chorób w późniejszym wieku wyraźnie rośnie. Z powodu licznych niebezpieczeństw, na jakie można się narazić przy współżyciu, bo to nie tylko wymiana uczuć, ale i bakterii, należy pamiętać o podstawowych środkach bezpieczeństwa. Jedynym sposobem chronią- cym przed infekcjami jest prezerwatywa. Dlatego trzeba się zabezpieczyć przed każdym stosunkiem z nowym partnerem. Zawsze należy zasięgnąć porady lekarza, gdy po współżyciu pojawią się stany zapalne czy bóle w okolicy krocza, pochwy lub dolegliwości pęcherza. Nie można też zlek- ceważyć upławów. wydzieliny o zapalnym charakterze pojawiającej się w pochwie lub cewce moczowej. Również zmiany na narządach płcio- wych: nacieki, owrzodzenia, powiększenie węzłów chłonnych, powinny skłonić do wykonania badania kontrolnego. 31 32 Czy przed rozpoczęciem współżycia wskazane byłoby, aby para zrobiła jakieś badania, np. testy na obecność wirusa HIV lub inne? Niektórzy uważają, że przezorności nigdy za wiele. Lecz w tym wypadku, o ile nie zajdą wyjątkowe okoliczności, takie badania nie są konieczne. Osoby, które nie współżyły, nie miały okazji do infekcji. Oczywiście pozo- staje pytanie, czy na pewno nie były na nie narażone. Przecież jest wiele schorzeń, których można się nabawić w innych okolicznościach niż seks. Dlatego w wielu krajach przed zawarciem związku małżeńskiego wyma-' gane są badania na obecność wirusa HIV, jak i innych chorób przenoszo-' nych drogą płciową, np. odczyny kiłowe (WR). Nawet krótkie branie nar- kotyków (w formie iniekcji) czy stosunki homoseksualne powodują zali- czenie takiej osoby do grupy podwyższonego ryzyka, szczególnie w odnie- sieniu do AIDS czy wirusowego zapalenia wątroby. Dlatego ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństw wynikających z nierozważnych zachowań i poddawać się badaniom. Można je wykonać anonimowo. Jesz- cze raz chcemy podkreślić, że z rozpoczęciem współżycia wiąże się odpo- wiedzialność za drugiego człowieka. Partnerzy powinni wiedzieć o sobie jak najwięcej, a decyzje o zbliżeniu podejmować w sposób przemyślany. Dowodem takiej dojrzałości może być wspólne wykonanie badań, zwła- szcza jeśli wcześniej mieli innych partnerów lub zdarzyły się w ich życiu wydarzenia zwiększające ryzyko zakażenia poważną chorobą. 30. Jak przełamać opory, aby rozmawiać z partnerem o swoich potrzebach seksualnych? Zrozumienie siebie i innych to droga do szczęścia. Reguła ta sprawdza się również w relacjach męsko-damskich. Wiele reakcji seksualnych prowa- dzących do uzyskania satysfakcji seksualnej to w jakimś stopniu reakcje wyuczone. Nie da się tej nauki opanować jedynie z książek, chociaż dobry poradnik może być pewnym doradcą. Każdy człowiek jest inny i ma inne potrzeby. Początek współżycia seksualnego to jednocześnie okazja, aby wspólnie z partnerem szukać bodźców, które powodują najpiękniejsze do- znania. Można w ten sposób poznać siebie nawzajem. Jak o tym mówić? Przede wszystkim bez skrępowania, nie wstydzić się wyrażać swoich emo- cji i uczuć. Na początku rozmowy rnogą być nieporadne. Nie należy się jednak poddawać. Kolejne próby będą coraz łatwiejsze. Poza tym w ten sposób mamy szansę stworzyć własny język do rozmowy na najbardziej intymne tematy. Wspólny kod porozumiewania się bardzo zbliża i pozwa- la podsycać tak potrzebną miłości atmosferę flirtu. Następny etap to za- miana ról partnerów: jedna strona jest czynna, starając się dać drugiej jak najwięcej, potem odwrotnie. Będzie to okazja do zaobserwowania, jaka pieszczota sprawia największą przyjemność. Na pewno nie jest dobrym pomysłem naśladowanie bohaterów filmów porno, bo to nie droga do po- znania partnera, partnerki. 33 3±. Czy przeszłość intymna partnera może pomóc niedo- świadczonej kobiecie, czy też przeciwnie, może spowodować wzajemne rozczarowanie? Nierzadko młodzi mężczyźni swoje doświadczenie seksualne zdoby w dość przypadkowych kontaktach. Najłatwiejszą drogą staje się skoi stanie z „płatnej miłości", choć taki seks z miłością nie ma nic wspóli Kiedyś młodzi mężczyźni zdobywali pierwsze doświadczenia seksu właśnie w domach publicznych. W wielu krajach agencje towarzyskie c domy publiczne są legalne. Ale czy to dobra metoda na poznanie tajnik seksu? To raczej pójście na łatwiznę rozwiązujące jedynie problem rozl dowania napięcia seksualnego. Często wiąże się z ryzykiem chon Ponadto jest doświadczeniem mogącym całkowicie zafałszować ob aktu seksualnego, który powinien być pięknym zbliżeniem pary kochających się ludzi. To prosta droga do zwulgaryzowania życia intymnego. Jakość tych doświadczeń nie rokuje najlepiej. Polska to nie Japonia, gdzie ojciec przyprowadzał syna, aby zajęły się nim gejsze. Nasza europejska mentalność jest inna. 32.. Czy młodzieńcze do- świadczenia homo- seksualne mogą się przerodzić w trwałą preferencję seksualną? Statystyki światowe mówią, że około 4-5% populacji miewa kontakty homosek- sualne. Około 10%, a nawet więcej, populacji nie jest jednoznacznie zdeklarowa- nych, choć nie ma za sobą praktyk homoseksualnych. Statystyka w Polsce nie róż- ni się zasadniczo od reszty Europy, choć jako homosek- sualiści deklaruje się tylko 34 około 3,8% mężczyzn, a nieznacznie więcej (tak mężczyzn, jak i kobiet) miało kontakty seksualne z osobą tej samej płci. Czy takie doświadczenia mogą się stać trwałe? Oczywiście, że nie. Wiele zależy od okresu, kiedy mają miejsce. Kontakty homoseksualne w okresie dziecięcym czy u progu dojrzewania są zazwyczaj jedynie próbami realizacji seksualnej w grupie rówieśników. Relacje z rówieśnikami zaczynają się rozluźniać w okresie silniejszego zainteresowania płcią przeciwną. Dopiero wówczas mogą za- cząć się objawiać preferencje homoseksualne. Inne znaczenie, często pozo- stawiające ślad na długo, mają kontakty z osobami dorosłymi; wtedy naj- częściej mamy do czynienia z wykorzystaniem seksualnym lub gwałtem. 33. Na czym polega istota homoseksualizmu i jakie są jego przyczyny? Homoseksualizm to realizacja potrzeb seksualnych z osobą o takiej samej pfci. Dotyczy on zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Nie należy go mylić z róż- nie nasilonymi ..dozgonnymi" przyjaźniami pomiędzy ludźmi tej samej płci. Homoseksualizm zaczyna się tam, gdzie pojawiają się i są zaspokaja- ne potrzeby seksualne. Potocznie homoseksualistów męskich nazywa się gejami, a kobiety lesbijkami. \Vbrew powszechnemu mniemaniu jest to dość liczna grupa. W Polsce do homoseksualizmu przyznaje się około 4,3% kobiet i 3,8% dorosłych mężczyzn. Wielu z nich pozostaje w ukryciu, szczególnie w małych środowiskach, gdyż takie preferencje seksualne często nie są akceptowane. Ten brak tolerancji wynika z dominującego u nas poglądu kształtowanego przez Kościół katolicki, że jest to zaspokaja- nie swoich potrzeb seksualnych w sposób niezgodny z naturą. Taki światopogląd nie wszędzie na świecie jest podzielany. W wielu krajach i kul- turach homoseksualizm traktuje się jako zjawisko normalne, niewzbudza- jące sensacji. Mówiąc o homoseksualizmie, chcemy podkreślić, że nie jest to choroba ani zboczenie. Takie preferencje seksualne nie muszą być leczo- ne. Środowiska homoseksualne od Australii po .Amerykę dobrze funkcjo- nują. Mają swoje kluby, czasopisma i organizacje. Wiele z nich powołuje się na starożytne kultury, które homoseksualizm uznawały za rzecz normal- ną, a wręcz za wyższy rodzaj kontaktów międzyludzkich. Ale jak to się dzieje, że zostaje się homoseksualistą? Pozostaje to zagadką. Wiele osób rodzi się z tymi skłonnościami, wiele zaczyna odczuwać takie potrzeby z wiekiem, dla niektórych jest to odkrycie zupefnie przypadkowe, kiedy spotykają kogoś, z kim niespodziewanie przeżywają satysfakcję seksualną. Istnieje wiele teorii na temat homoseksualizmu, ale tak na- prawdę nikt nie wie, jakie jest jego źródło. Niektórzy sądzą, iż pojawienie się preferencji homoseksualnych wiąże się z bardzo wczesnym okresem rozwoju płodowego, kiedy hormony mają ogromny wpływ na mózg 35 i kształtowanie się pierwszych cech seksualnych. Niewystarczającymi czasie poziom hormonów męskich decyduje o orientacji homoseksu Inni twierdzą, że takie preferencje kształtuje środowisko, w któryra| przebywa. Mówi się, że homoseksualistami zostają ludzie, którzy i trudności z odnalezieniem się w c słym życiu, których pierwsze świadczenia seksualne są nie lub którzy na swojej drodze spoti partnera homoseksualnego. Jed fakt jest bezsporny: nie można ho seksualizmu wywołać lekami ani l monami i również w ten sposób i da się go wyleczyć, ponieważ, jesza raz to podkreślamy, nie jest to chon ba. Trudno też dowieść, że homosel sualizm jest sprzeczny z naturą.' serwacje naukowe zwierząt potwiei dzają, że i u nich występują zachow nią homoseksualne. W wielu przypadkach osoby, które zł uważają u siebie takie skłonności,; przerażone swoją „nienormalnością"! i starają się ją za wszelka cenę ukryci Zaakceptowanie swojej odmienności! seksualnej wymaga czasu. Dlatego teżl namawiamy wszystkich, którzy stwier-1 dzają u siebie pociąg do tej samej płci, do konsultacji z seksuologiem. On| pomoże oswoić się z problemem i określić jego przyczyny. 3-f. Co to są zboczenia seksualne? Potocznie za zboczenia seksualne uważa się wszystkie formy współżycia, l które wykraczają poza społecznie przyjęte normy. Najpierw trzeba określić ' te normy. I tu sprawa się poważnie komplikuje, gdyż według definicji książkowych zboczenia płciowe to takie zachowania lub zaburzenia seksu- alne, które nie są akceptowane przez jednego z partnerów, szkodzą zdro- wiu lub naruszają porządek współżycia społecznego. Każde akceptowane postępowanie jest zatem normą. Mało tego, jeśli takie dobrowolne przyzwolenie pomiędzy partnerami istnieje, to nie powinno się z medycz- nego punktu widzenia w to ingerować. Jednak z powodów społecznych niektóre zachowania nie są akceptowane, a wręcz prawnie zabronione. Najczęściej wymienianym zboczeniem jest pedofilia, czyli wykorzystywanie 36 dzieci do współżycia lub osiągania satysfakcji seksualnej. Takie zachowanie będzie z punktu widzenia medycyny zboczeniem i powinno być leczone. Seksuologia, poznając coraz dokładniej zasady, jakimi rządzi się nasze ży- cie intymne, jest znacznie bardziej skłonna akceptować odmienności, niż nam się wydaje. Im więcej dzięki badaniom wiemy o wpływie seksu na na- sze zachowania (świadome i nieuświadamiane), tym pojęcie normy znacz- nie się rozszerza. 35". U chłopców w okresie dojrzewania dochodzi do wzrostu wrażliwości seksualnej, która przejawia się niekontrolo- wanymi wzwodami. Jak sobie radzić sytuacjach, kiedy jest to bardzo kłopotliwe (na plaży, podczas uprawiania sportów, w tańcu itp.)? Mimowolne reakcje seksualne: wzwody. nocne wytryski, są normalnymi reakcjami w okresie dojrzewania. Występujące pod wpływem marzeń sen- nych czy też bodźców wzrokowych lub dotykowych, są skutkiem nad- miernej wrażliwości podyktowanej wysokim poziomem hormonów. Jest to sprawa przejściowa i poza niezręcznymi sytuacjami nie powoduje żad- nego uszczerbku na osobowości czy zdrowiu młodego chłopca. Nie wy- maga specjalistycznego leczenia, jeśli nie dochodzi do uporczywych, trwa- jących do kilku godzin wzwodów. Młodzi mężczyźni mogą stoso- wać środki o działaniu uspokaja- jącym, których efekt jest w więk- szości wypadków zadowalający. Trudniej o radę w sytuacjach czysto życiowych. Gdy wzwody mają charakter incydentów, naj- lepiej uspokoić się, intensywnie myśląc o mniej przyjemnych sprawach (temat dowolny: od matematyki po sport). Xa base- nie wystarczy zimna kąpiel czy zimny prysznic. Wzwód zmniej- sza się również po oddaniu mo- czu. Najważniejsze to nie wpadać w panikę. Spokój i mina poke- rzysty są najlepszym ratunkiem w takich kłopotliwych i krępu- jących sytuacjach. 37 38 Co to jest napięcie seksualne i jak różni się ono u dzie czat i chłopców? Napięcie seksualne nie zostało dokładnie zdefiniowane. W praktyce ; tym pojęciem rozumie się stan podniecenia seksualnego utrzymujący; przez dłuższy czas. Towarzyszą mu często mimowolne erekcje, nocnej łucje, ciągłe marzenia i fantazje seksualne. Fizjologicznym sposobem i jego rozładowanie jest stosunek seksualny. Jeśli to niemożliwe, trzel przeczekać, aż napięcie ustąpi. Można mu zaradzić poprzez intensywn uprawianie sportu, zajada wymagające dużego zaangażowania związan z hobby lub szkołą. Jak wspomnieliśmy wcześniej, naturalnym sposobem! rozładowania napięcia seksualnego jest masturbacja, czyli samogwatLI Przez wiele lat uważano, że jest on szkodliwy, lecz obecnie lekami zmienili zdanie i uważają go za normalny etap w rozwoju seksualności.] Pomimo powszechnej opinii, że samogwałt uprawiają chłopcy w wieku) dojrzewania, zjawisko to dotyczy także dziewcząt. Różnice w sposobie manifestowania napięcia u obu płci wynikają z od- 1 miennej anatomii narządów płciowych i innych oczekiwań. U chłopców! ma ono często czysto fizjologiczny wymiar. U dziewcząt może wyrażać się ! emocjonalną potrzebą znalezienia opiekuńczego i wyrozumiałego partne- ra, oczekiwaniem bliskiego kontaktu psychicznego. Stosunek seksualny nie jest więc jedynym sposobem rozładowania napięcia, tym bardziej że kobiety satysfakcję seksualną osiągają na różnych płaszczyznach. Chłopców i dziewczęta różni również aktywność seksualna. Mężczyźni dążą do zaspokojenia poprzez współżycie. Kobiety poszukują głębszych związków uczuciowych i partnerskich, a samo współżycie stanowi ostatni etap tej bliskości. Rodzi to pewną formę konfliktu pomiędzy partnerami. Chłopcy oczekują cielesnego dowodu miłości i bywa, że nakłaniają dziew- czyny do współżycia. Dziewczęta, szukając uczuć, w ostateczności godzą się na stosunek, aby zachować związek. Namawiamy je jednak, aby nie ulegały presji. Prawdziwy związek to taki, w którym partnerzy rozumieją i akceptują nawzajem swoje potrzeby. Apelujemy również do młodych mężczyzn: nie żądajcie od swoich dziewczyn „dowodów miłości". Jeśli je- steście na tyle dorośli, by iść z kimś do łóżka i zostać rodzicem (tak. rodzi- cem, gdyż nawet przy najlepiej zabezpieczonym stosunku istnieje praw- dopodobieństwo ciąży), to powinniście być również na tyle dorośli, aby znać i szanować potrzeby seksualne swoich dziewczyn. 3>J-. Co to jest popęd seksualny i jak się zmienia w zależności od płci i wieku? Popęd seksualny to dążenie do zaspokojenia seksualnego, czyli chęć odby- cia stosunku. Próbowano go też określić jako biologiczny system nagrody związany z prokreacją. Jest on normalną reakcją człowieka i jednym z naj- silniejszych popędów, jakie wykształciła biologia. Nagrodą, jaką otrzymu- jemy w wyniku jego realizacji, jest przekazanie naszych genów życiu, któ- re może być poczęte w wyniku zbliżenia. U człowieka popęd seksualny jest w pewnym stopniu niezależny od prokreacji, fazy cyklu partnerki czy po- ry roku. U zwierząt jest on najczęściej związany z porami roku i ma róż- ne nasilenie. Według Freuda (twórcy psychoanalizy, badacza ludzkiej podświadomości) stanowi on jeden z najsilniej działających czynników napędzających nas do działania nie tylko w dziedzinie seksu. Ludzie z sil- nym popędem mogą go zastępczo przenosić na pracę naukową, działal- ność polityczną, realizację ambicji. W efekcie poprzez zdobywanie wyższej pozycji społecznej uzyskują (teoretycznie!!!) seksualne korzyści, ponieważ 39 jako mężczyźni sukcesu stają się atrakcyjni dla wielu partnerek, i mogą zostawić więcej swoich genów na świecie. Popęd seksualny zn się w ciągu życia, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jego ob jest nasza aktywność seksualna. U mężczyzn jest ona największa i 20.-25. roku życia, a u kobiet pomiędzy 30. a 35. rokiem życia. 35?. Co to są polucje i dlaczego występują u młodych mężczyzn? Polucje to niekontrolowane nocne wytryski nasienia. Najczęściej są: zane ze snami o tematyce seksualnej i dochodzi do nich niezależnie^ woli śpiącego. Jest to zjawisko fizjologiczne, charakterystyczne dlape go okresu rozwoju. Nie trzeba go leczyć, z czasem samo ustąpi. Polu mogą się też pojawiać u mężczyzn, którzy długo nie współżyją. Co to jest dojrzałość seksualna? Dojrzałość seksualna wieńczy przemiany prowadzące do przekształcenia się z chłopca dziewczyny w mężczyznę/kobietę. W praktyce jest to zakoń- czenie procesu wzrastania i regulowania czynności płciowych, co daje możliwość posiadania potomstwa. Obecnie dziewczęta miesiączkują oko- ło pół roku wcześniej niż ich matki. Miesiączka w wieku 11-12 lat to już 40 prawie reguła. Wraz z jej pojawieniem się (dokładnie po upływie kilku cy- kli, kiedy zaczną się owulacje) dziewczęta osiągają dojrzałość seksualną. Uzyskanie biologicznej zdolności do posiadania potomstwa nie świadczy jednak o gotowości do podejmowania dojrzałych samodzielnych decyzji i wyborów. W Europie przed tak młodymi kobietami, a właściwie dziew- czętami, jeszcze długa droga do dorosłości. Nie należy bowiem dojrzałości seksualnej mylić z dojrzałością do bycia rodzicem. ĄO. Co to jest dojrzałość psychiczna i kiedy człowiek jest w pełni dojrzały? Dojrzałość psychiczna to zupełnie inna sprawa. Związana jest ona z cha- rakterem, postawą wobec życia, odpowiedzialnością za siebie i innych. Ta- ką dojrzałość osiąga się znacznie później niż dojrzałość seksualną, niektó- rym nie wystarcza na to całe życie. Za dojrzałe uważa się osoby pełnolet- nie, choć taka kalendarzowa dojrzałość to w praktyce tylko pojęcie praw- ne. Prawdziwa dojrzałość psychiczna przychodzi w różnym wieku i zale- ży zarówno od wychowania, rodzinnych wzorców, jak szkoły i poziomu wykształcenia. Nie bez znaczenia jest również suma życiowych doświad- czeń. Osoby dojrzałe potrafią samodzielnie i odpowiedzialnie decydować o własnym żvciu. 41 •41. Jaki jest związek pomiędzy życiem seksualnym czło- wieka a jego zdrowiem psychicznym? Xie udowodniono, że osoby nierealizujące się seksualnie są chore.] udowodniono również, że osoby prowadzące bardzo bogate życie sęk ne mają problemy ze zdrowiem albo są wyjątkowo zdrowe. Nie udo niono, że nadmierne zainteresowanie seksem prowadzi do chorób. Tn prościej będzie odpowiedzieć na pytanie: Jak choroby psychiczne wpij ją na życie seksualne? Większość chorób psychicznych (tych zwiąż, z pogorszeniem nastroju czy depresjami) powoduje zahamowania: alne. Brak zainteresowania seksem może być pierwszym sygnałem, zez czynają się jakieś problemy zdrowotne. Inaczej jest z chorobami psyc nymi objawiającymi się znacznym pobudzeniem. Wtedy zwiększają! potrzeby seksualne. Można zatem powiedzieć, że skrajnie nasilone poti by seksualne lub ich brak mogą być związane z chorobą. Ostrzega jednak przed zbyt prostymi uogólnieniami, gdyż potrzeby te mogą i zmieniać okresowo i nie muszą mieć związku z żadną chorobą. . Jaka jest różnica pomiędzy seksem a erotyzmem? Seks, czyli - tłumacząc z angielskiego - płeć, w codziennym języku mai znacznie szersze znaczenie niż w ujęciu naukowym. W rozumieniu po-1 tocznym kojarzony jest ze współżyciem, potrzebami seksualnymi, techni-1 karni współżycia i wszystkim, co wiąże się z potrzebami seksualnymi.! O seksie ludzie wypowiadają się często z wypiekami na twarzy. Nieco ina-l czej seks definiują specjaliści zajmujący się tym zagadnieniem. Według] nich nie jest prawdą, że seks ściśle wiąże się z odbyciem stosunku. Lfe Pojęcie seksu obejmuje bowiem całą gamę zachowań związanych z płcią. Pojęcie erotyzmu zaś jest związane z miłością zmysłową. Znajduje wyraz w twórczości artystycznej, w literaturze, malarstwie, rzeźbie czy nawet muzyce. Ponadto erotyzm to sposób zachowania, czyli gesty, mimika, ubiór itp. 43. Co powinniśmy wiedzieć o molestowaniu seksualnym? Molestowaniem seksualnym są różne formy nacisku fizycznego lub psy- chicznego polegające na wymuszeniu stosunku lub zmierzające do niego. Molestowanie może przybierać również mniej gwałtowne formy. Jednak zawsze ma ono podtekst seksualny. Nierzadko dochodzi do niego w relacji przełożony-podwładny. W molestowaniu wykorzystywany jest układ prze- wagi służbowej. Z definicji wynika, że nie jest molestowaniem to, na co osoba zaczepiana dobrowolnie się zgadza. Czyli jeżeli szef zaleca się do sekretarki, a ona się na to godzi, to mamy do czynienia co najwyżej ze skandalem biurowym. Gdy ona daje do zrozumienia, że jego zaczepki nie są dla niej miłe, jest to molestowanie. 43 f! 44 Co to jest gwałt? Czy dotyczy on tylko dziewcząt i kobiet? Gwałt to wymuszenie zarówno siłą fizyczną, jak i presją psychiczną sto-' sunku płciowego. Gwałtem możemy określić inne czynności o charakte- rze seksualnym. Jest działaniem wbrew woli i bez akceptacji osoby wyko- rzystanej seksualnie. Może on dotyczyć relacji mężczyzna-kobieta, jak i mężczyzna-mężczyzna i kobieta-mężczyzna. Każde przymuszenie partnera do współżycia jest gwałtem, nawet wtedy, gdy dochodzi do niego w małżeństwie. Tego typu przemoc jest przestępstwem. Niestety, ciągle niewiele takich spraw trafia do sądów. Szacuje się, że tylko co piąte takie zdarzenie jest rejestrowane. Ze względu na wstyd ofiar i brak odwagi do zgłoszenia przestępstwa policji wielu gwałcicieli unika kary. Tym bardziej że przed sądem dość trudno udowodnić gwałt, chociażby ze względu na brak świadków. Dlatego bardzo ważne jest. aby tuż po gwałcie poddać się badaniu lekarskiemu. Obdukcja wykazuje, czy są ślady użycia siły i czy rzeczywiście doszło do stosunku. Bez tych dowodów większość skarg nie znajduje swojego finału w sądzie. W Polsce działają organizacje, które po- magają pokrzywdzonym pokonać nie tylko urazy psychiczne doznane w wyniku gwałtu, ale także przejść przez całą procedurę prawną. Gorąco namawiamy, osoby, które przeżyły gwałt, aby nie ukrywały swojego pro- blemu. Trzeba pójść do lekarza (kobieta w wyniku gwałtu może zajść i poprosić go o pomoc nie tylko medyczną, ale i psychiczną. Śla- i dramatycznego przeżycia mogą zaważyć na psychice osoby po- tlowanej, zakłócając na przykład jej relacje ze światem. Wsparcie psy- czy innych życzliwych osób pozwoli uwolnić się od przykrych omnień. vczyna jest w okresie dojrzewania. Obie piersi zęły jej rosnąć w tym samym czasie, ale jedna jest Je większa. Czy tak już zostanie? si zaczynają się rozwijać już we wczesnym okresie dojrzewania. vsze zmiany to powiększenie się gruczołów, często bolesne. Później riastępuje przyrost tkanki tłuszczowej tworzący typowy kształt piersi. Na ' łych dwóch etapach mogą pojawić się różnice w wielkości piersi. W okre- sie wzrostu gruczołów taka różnica w wielkości, jak i w kształcie jest częs- ta. Nie ma wówczas powodów do zmartwień. Kiedy wystąpi pierwsza mie- siączka, zaczynie się bardziej równomierny rozwój tkanki tłuszczowej w okolicy piersi. W tym czasie większość różnic wyrówna się. Jednakże idealnie jednakowe obie piersi to rzadkość. Prawie u wszystkich kobiet ist- nieją niewielkie różnice zarówno w wielkości, jak i kształcie piersi. W szczególnych wypadkach różnice te mogą być duże, a mimo wszystko mieszczą się w normie. Większość kobiet maskuje się odpowiednim ubra- niem. Czasami podejmuje się decyzję o operacji plastycznej. Od czasu do czasu u siedemnastolatki przy uciśnią brodawki pojawia się wydzielina. Czy to normalne? Z gruczołu piersiowego nie powinna wyciekać żadna wydzielina] okresem po porodzie i oczywiście podczas karmienia piersią. Po za niu karmienia wydzielina z piersi może ustąpić nawet po kilkunastu^ siącach. Jest to normalne. Bardzo niewielka ilość jasnej wydzieliny) bywająca się przy ucisku brodawki może się okresowo pojawiać je w okresie ciąży, jak i poza okresem okołoporodowym. Związane je z wyższym poziomem l mono w wydzielanych ] przysadkę. Gdy takie wy towarzyszą zabur m miesiączkowania, l piersi lub ich obrzęk doradzalibyśmy wizytę uJ karzą, który zleci odpow nie badania poziomu monów. W każdej innej i tuacji po stwierdzeniu' dzieliny z brodawek pie zwłaszcza krwistej lub bn dnobrązowej, koniecznie! trzeba się zgłosić do gine-J ,/*'•' ""^••i ' kologa. 46 Co to jest orgazm? Orgazm to reakcja organizmu na stymulację seksualną powodująca uczu- cie gwałtownie narastającej przyjemności (u mężczyzn wiąże się z wytry- skiem nasienia, u kobiet z mimowolnymi skurczami mięśni krocza) i roz- ładowanie napięcia seksualnego. Takie uczucie jest najczęściej finałem aktu seksualnego, ale nie tylko. Można go wywołać również w trakcie ona- nizowania się. Ta przybliżona definicja nie mówi jednak wszystkiego, gdyż reakcje seksualne są bardzo indywidualne. Z medycznego punktu widze- nia orgazm związany jest ze wzrostem ciśnienia krwi, przyspieszeniem akcji serca i innymi dającymi się zaobserwować reakcjami organizmu. Uczucie przyjemności różnie odczuwają kobiety i mężczyźni. Męski or- gazm pojawia się wraz ze skurczem pęcherzyków nasiennych znajdują- cych się u podstawy pęcherza. Składa się na niego kilka fal takich skur- czów. Wraz z przeżyciem orgazmu wzwód członka stopniowo zanika lub ulega znacznemu zmniejszeniu. Ponowny stosunek jest możliwy dopiero po jakimś czasie. U kobiet nie ma fizjologicznej jednej przyczyny orgazmu. Aby on wystą- pił, musi dojść do szeregu reakcji. Najpierw do znacznego podniecenia, co wywołuje przekrwienie pochwy, łechtaczki i warg sromowych. Towarzyszy temu zwiększone wytwarzanie wydzieliny z pochwy, rozluźnienie jej ścia- nek i zmiana ustawienia szyjki macicy. W trakcie dalszego współżycia wraz z uczuciem przyjemności pojawiają się skurcze mięśni miednicy, pośladków, a czasami w całym ciele. Podobnie jak mężczyźni kobiety od- czuwają wtedy przyjemność. Po orgazmie ustępuje podniecenie i pojawia się uczucie rozładowania napięcia. Dzieje się to znacznie wolniej niż u mężczyzn. Kobieta może mieć nawet kilka orgazmów, jeden po drugim. Jednakże kobiety nie zawsze osiągają orgazm. Ważnymi czynnikami, które i f -#4.. •• --Ko-iA U l 48 będą mu sprzyjać, są: odprężenie, akceptacja sytuacji i partnera,! poczucie bezpieczeństwa i bliskości itp. Mężczyznom zdolność przeżywania orgazmu podarowała natura i j występuje on wraz z wytryskiem nasienia. Kobiety potrzebują dużo^ do osiągnięcia orgazmu, a często muszą się go nauczyć metodą prób ii Czy nieprzyjemna woń sromu może być objawem choroby? Jeśli tak, to jakiej? Wydzielina z pochwy ma swoją charakterystyczną woń - lekko kwasu pach nasilający się zależnie od fazy cyklu. Gdy pojawi się stan zapa! oprócz objawów takich jak ból, pieczenie, świąd zwiększa się ilości liny z pochwy, ma inny kolor i zapach. Takie zmiany to często pie: i najłatwiejszy do zaobserwowania objaw stanu zapalnego. Czasem \ jest tak charakterystyczna, że na jej podstawie można rozpoznać i drobnoustroju, który ten stan wywołał. W takich sytuacjach wybór jest^ ko jeden - natychmiastowa konsultacja lekarska i bezwarunkowe leczę Kurację zawsze należy doprowadzić do końca, nie wolno jej przerywaći raz po ustąpieniu objawów. W krwi miesiączkowej pojawiają się skrzepy. Dlaczego? Czy kobieta powinna się z takim problemem zgłosić do lekarza? Kobiety łatwo odróżniają krwawienia miesięczne od innych, niefizjolo- gicznych krwawień. Ma to swoje uzasadnienie, bo krew wypływająca z macicy w trakcie miesiączki jest pozbawiona włóknika, czyli nie krzepnie i ma ciem- ny kolor. Taki typ krwawienia może trwać nawet kilka dni. a utrata krwi wynosi około 50-100 ml. Okresowo mogą pojawiać się małe skrzepy (1-2 cm śred- nicy) w dniach najobfitsze- go krwawienia. Obecność bardzo dużych skrzepów jest nieprawidłowa i należy zasięgnąć porady lekarza. Konsultacji lekarskiej wyma- ga zmiana charakteru krwa- wienia, to znaczy, gdy pojawia się krew jasnoczerwona, krzepną- ca, w dużej ilości. Stan taki często określa się mianem krwotoku i porada specjalisty jest wówczas niezbędna niemal na- tychmiast. 50. Jakie zmiany fizjologiczne i emocjonalne towarzyszą cyklowi miesiączkowemu? Całością przemian zachodzących w ciele kobiety kieruje układ nerwowy poprzez hormony wydzielane w kilku miejscach organizmu. Najważniej- szym ośrodkiem jest podwzgórze, czyli część mózgu sterująca różnymi reakcjami życiowymi. Komórki nerwowe tu występujące produkują hor- mon, który pobudza znajdującą się tuż obok przysadkę mózgową. Dopie- ro ona wydziela, w zmiennych ilościach, dwa hormony bezpośrednio wpływające na dojrzewanie komórek jajowych i wydzielanie następnych hormonów w jajniku. Cykl zaczyna się wraz z pierwszym dniem krwawienia miesięcznego. W tym czasie przysadka zaczyna wydzielać hormon FSH. powodując roz- poczęcie dojrzewania w jajnikach kilku, kilkunastu komórek jajowych. Ko- mórki te otoczone komórkami wydzielającymi tworzą tak zwane pęche- 49 50 rzyki Graffa. W miarę wzrostu tych pęcherzyków w jajnikach zwi&J również wydzielanie przez nie głównego hormonu pierwszej fazyt estradiolu. Dopiero ten hormon zaczyna działać na śluzówkę powodując jej rozrost po poprzednim krwawieniu. Około połowy | (4. dnia w cyklu 28-dniowym) następuje uwolnienie z dojrzałego) rzyka Graffa komórki jajowej. Najczęściej tylko jeden pęcherzyk dojij do tej fazy, pozostałe zanikają. Sygnałem poprzedzającym pęknie znaczny wzrost wydzielania LH, czyli drugiego hormonu produkow w przysadce. Tak zaczyna się druga faza cyklu. Pod wpływem LH da dzi do zmian w komórkach po pęcherzyku Graffa, gdzie powstaje i żółte. Wydziela ono przez 2 tygodnie progesteron - hormon drugiej i Pod jego działaniem śluzówka macicy zmienia się, stwarzając lepszej dowisko do wszczepienia się ewentualnej ciąży. Po około 2 tygodn ciałko żółte zaczyna zmniejszać swą aktywność. Zmniejsza się także i progesteronu, co prowadzi do złuszczania się śluzówki, czyli do kok miesiączki. Jak to wpływa na samopoczucie? W pierwszej fazie cyklu, przed ów jest na ogół dobre. Większość kobiet odczuwa dopiero drugą poowulacyjną. W tym okresie pod wpływem progesteronu zmienia się! dzo wiele. Podwyższa się średnia temperatura ciała (do 37,2°C - ef< wpływu na przemiany w komórkach), pojawia się uczucie obrzękó1 a czasami zatrzymanie płynów w organizmie. Takie dolegliwości nie < wielkim problemem. Gorzej, kiedy reakcja ta powoduje złe samopoczuci^ czy wręcz nienaturalne zachowanie. Zespół dolegliwości określany jest ja ko napięcie przedmiesiączkowe (także jako PMS - z ang. premenst syndrome, zespół objawów przedmiesiączkowych). Najczęstsze to: wzdę-l cia brzucha, napięcie i bolesność piersi, trądzik, wypryski na skórze, nad-] mierny apetyt i pragnienie, nudności, wymioty, bóle głowy czy nawet mi-| greny itd. Psychicznie może to oznaczać ospałość, zmęczenie, drażliwość,] wybuchowe reakcje na każdą trudność, zmienność nastrojów (wesołości na przemian ze smutkiem), przygnębienie, niską samoocenę, mniejszą to-1 lerancję hałasu, niepewność w podejmowaniu decyzji, spadek popędu sek- sualnego, stany lękowe, trudności w skupieniu się i zapamiętywaniu. Wymienione powyżej dolegliwości rzadko występują razem, lecz nawet l kilka z nich, powtarzając się co miesiąc, może znacznie utrudnić życie. Dowodem, że to tylko napięcie przedmiesiączkowe, a nie coś poważnego, jest fakt, że wszystko przechodzi wraz z miesiączką i ponownie pojawia się przed następną. Przy bardzo nasilonym zespole napięcia przedmiesiączko- wego stosuje się leczenie farmakologiczne, oczywiście po konsultacji z le- karzem. 51. Co może pomóc w łagodzeniu objawów zespołu napięcia miesiączkowego? Tak jak każda dolegliwość może być on leczony objawowo. W łagodzeniu rozdrażnienia pomogą leki uspokajające, obrzęków - leki odwadniające, a stanom przygnębienia dadzą radę środki poprawiające nastrój. Pewien kłopot pojawia się. gdy mamy do czynienia z całym zespołem objawów wymagających czasami różnokierunkowego leczenia. Naukowcy starali się znaleźć lek. który pozwoliłby poradzić sobie ze wszystkimi objawami bez potrzeby zażywania kilku lekarstw. Badania rozpoczęto od ustalenia przyczyny szczególnie złego samopoczucia kobiety przed miesiączką. Wi- nę za te dolegliwości ponosi hormon drugiej fazy - progesteron, a właści- wie produkty jego rozkładu pogarszające samopoczucie i powodujące in- ne objawy. Należało więc przywrócić prawidłową równowagę hormonalną poprzez dodanie progesteronu w drugiej fazie cyklu. Innym sposobem le- czenia jest zablokowanie nieprawidłowych qkl\ PY26Z zastosowanie anty- koncepcji. W wyniku takiej terapii wszystkie dolegliwości ustępują, bonie ma drugiej fazy cyklu. Należy '^nak pamiętać, że n&&f. &*&••/*? 0<&&^?- 52. Jak zmienia się wydzielina z pochwy w czasie cyklu miesiączkowego? Jak pisaliśmy wyżej, przemiany hormonalne znajdują swoje odbicie \v wie- lu miejscach organizmu kobiety. Zmienia się również śluz w pochwie, szyjce macicy, jak i w ślinie. Raz jest przezroczysty, raz mętny i nieciągli- wy. Co może wynikać w praktyce z wiedzy na ten temat? iMiędzyin na podstawie zmian śluzu można ustalić, czy owulacja już wyst; jeszcze nie. Pozwala to na osiągnięcie efektu antykoncepcji poprzez! chanie współżycia w okresie, który może być płodny. Czas, jaki w dr<, rodnych kobiety mogą przeżyć plemniki, z jednej strony wyznaczał możliwy do zajścia w ciążę, a z drugiej czas, w którym jajeczko (ko jajowa) jest zdolne do zapłodnienia. Podczas owulacji zarówno ilość ś w pochwie, jak i w szyjce macicy jest największa, stąd uczucie Charakteryzuje się on również tym, że jest wtedy przezroczysty i pr: mina białko z jajka: jest ciągliwy, tzn. wyciąga się w nitkę pomiędzy \ mi. Gdybyśmy go wysuszyli na szkiełku, to pod mikroskopem zobacz; byśmy wykrystalizowane liście paproci. Wszystkie te cechy śluzu znik w okresie bezpłodnym cyklu. Należy jednak pamiętać, że ustępowaniec jawów owulacyjnych jest łatwiejsze do określenia (np. poprzez bad śluzu) w drugiej fazie niż w pierwszej. 53>. Jaki związek ma używanie tamponów z chorobą zwaną zespołem wstrząsu septycznego? Wstrząs septyczny występuje rzadko jako reakcja organizmu na zakażenie; a właściwie na toksyny produkowane przez bakterie. Jest to jednak sy acja bardzo niebezpieczna, bo może doprowadzić do poważnej chorób a nawet śmierci. Powody wstrząsu są złożone, chociaż zawsze czynnikie wyzwalającym go jest zakażenie. iMoże ono dotyczyć całego organizmul lub rozpocząć się w jednym miejscu, a później rozprzestrzenić. Takie, nal początku miejscowe, zakażenie może się pojawić przy używaniu! tamponów. Krew zalegająca w tamponie i w pochwie jest bowiem idealną] pożywką dla bakterii, mogą się one tu niezwykle szybko namnażać. Nie- bezpieczne są tylko niektóre bakterie, np. gronkowce. Kiedyś tampony wy- konywano z brudnej, niejałowej bawełny i to one same mogty być powo- dem zakażenia. Teraz takiego zagrożenia nie ma. Ale należy pamiętać, że długo nie zmieniany tampon może być doskonałym źródtem stanów za- palnych w narządach rodnych. Toksyny bakteryjne wnikają do organizmu przez ściankę pochwy, a później macicy, powodując wstrząs septyczny. Dlatego nie tylko trzeba bardzo często zmieniać tampony, ale także nie należy używać ich przy bardzo obfitych krwawieniach. Z tych przyczyn niedopuszczalne jest używanie tamponów na noc! SĄ. Co to jest obrzezanie? Dlaczego się je stosuje? Obrzezanie polega na usunięciu części napletka (fragmentu skóry przy- krywającej żoiądź) z członka mężczyzny. Zabieg taki wykonuje się przy tak zwanej stulejce. czyli wąskim otworze w napletku uniemożliwiającym przesunięcie go poza żoiądź. Stu- lejka może powodować częste sta- ny zapalne cewki moczowej i jeśli nie pomoże leczenie, trzeba prze- prowadzić taką operację. .Ale to nie wszystko! Obrzezanie ma również pozamedyczne przy- czyny. Tradycyjnie wykonywane jest w wielu krajach i kulturach u męskich noworodków lub nawet kilkuletnich chłopców. Taki oby- czaj nadal obowiązuje w krajach arabskich, jak i w kulturze żydow- skiej. Jest oznaką przynależności do określonej grupy wyznawców. W praktyce jego efekt to zlikwidowa- nie ewentualnych stulejek i mniej- sze ryzyko stanów zapalnych. Poza tym żoiądź pozbawiona przykrycia staje się mniej wrażliwa na bodźce, co podobno wydłuża czas trwania stosunku. W krajach, gdzie wyko- nuje się ten zabieg, rzadziej niż w innych występują choroby zwią- zane z zapaleniem dróg moczowych u mężczyzn, a co za tym idzie, po- chwy u ich partnerek. Mniejsze jest więc ryzyko zachorowań na nowotwo- ry szyjki macicy. 53 -5"5". Co to jest btona dziewicza i co się z nią dzieje podczas pierwszego stosunku? Czy przebicie jej może być niezau-J ważalne? Czy możliwe, że dziewczyna nie ma w ogóle błony dziewiczej? Błona dziewicza to fałd śluzówki znajdujący się w okolicy wejścia do po-| chwy. Może on być różnie ukształtowany: od grubej przegrody z małymi otworem do niewielkiego zgrubienia na obwodzie pochwy. Od kształtu! i grubości błony dziewiczej zależy, czy przy pierwszym stosunku wystąpią j dolegliwości i krwawienie, czy też nie będzie żadnych problemów. U części kobiet błona nie stanowi żadnego oporu i nie ulega uszkodzeniu, gdyż jest bardzo elastyczna. Bywa, że wcześniej zakładane tampony czy uprawiany samogwałt doprowadzają do jej rozciągnięcia. Wiele kobiet nie odczuwa żadnych przykrych dolegliwości ani też przyjemności podczas straty błony dziewiczej. Tak jak wcześniej mówiliśmy, kobieta rzadko doświadcza orga- zmu przy pierwszym stosunku i jej doznania są znacznie mniejsze, niż su- geruje wyobraźnia. Dopiero po pewnym czasie, wraz ze zdobywanym do- świadczeniem zaczynają się utrwalać typowe reakcje i pojawia się orgazm. Dlatego często po pierwszym stosunku sprowokowanym ciekawością znacznie trudniej zdobyć się na następny. Decyzję utrudniają również do- legliwości, jakie mogą się pojawić przy pierwszym zbliżeniu. Jeśli przy tym pierwszym razie występują silne bóle i krwawienie, do następnego stosun- ku należy poczekać co najmniej 2 tygodnie. Gdy bóle lub krwawienie utrzy- mują się dłużej niż 2 dni, to wskazana jest wizyta u lekarza. Czy podczas pierwszego stosunku można zajść w ciążą? W ciążę można zajść zarówno podczas pierwszego, jak i ostatniego stosunku w życiu. Zależy to wyłącznie od fazy cyklu, w jakiej aktualnie jest kobieta. Współżycie w okresie płodnym zawsze może się zakończyć ciążą. W przypadku pierwszego razu jest to tym bardziej prawdopodobne, że 17-18-latki są na progu najwyższej płodności. Jedynym pewnym sposobem uniknięcia niechcianej ciąży jest stosowanie skuteczniej antykoncepcji. W krajach Europy Zachodniej młodym kobie- tom, które planują rozpoczęcie współżycia, doradza się stosowanie hor- monalnych tabletek antykoncepcyjnych, gdyż jest to najbezpieczniejsza i najpewniejsza metoda. Czy stosunek przerywany można polecić jako metodę antykoncepcyjną? Czy stosowanie takiego sposobu współżycia może mieć jakiś wpływ na zdrowie? Stosunek przerywany to jeden z najstarszych i najprostszych sposobów zapobiegania ciąży. Jak jest stary i prosty, tak nieskuteczny. Wydawałoby się, że gdy brak nasienia, to nie może być ciąży. Jednakże w praktyce to nie takie oczywiste, gdyż przed normalnym wytryskiem w wydzielinie z członka mogą się pojawić plemni- ki. Ich ilość wystarcza do zapłodnie- nia. Poza tym nie zawsze przerwanie stosunku następuje w odpowiednim momencie i nasienie, pomimo sta- rań, znajdzie się w pochwie. Stąd prosta droga do poczęcia. Ponadto stosunek, któremu towarzyszy ner- wowe napięcie (żeby przerwać w od- powiednim momencie, który tak na- prawdę jest najprzyjemniejszy dla mężczyzny), nie może być satysfak- cjonujący dla żadnego z partnerów. Po wielu latach takiego unikania cią- ży można spowodować reakcje ner- wicowe i zaburzenia w osiąganiu orgazmów. Co więcej, może się pojawić ból przy stosunkach. 56 Jak prawidłowo zakłada się prezerwatywę? Czy rozmiary prezerwatyw, ich rodzaje powinny być dobrane do wielkości członka? Nie ma rozmiarów prezerwatyw, choć są różnice w wielkości. Są prezer-j watywy mniejsze i większe, różniące się tylko nazwą, np. OKEIDO RFSU.l Ilość sprzedawanych prezerwatyw o różnych rozmiarach zależy odl szerokości geograficznej. W .Afryce najczęściej kupowane są największej rozmiary, w Europie średnie, a w Azji najmniejsze. Nie znaczy to jednak,] że Afrykańczycy są najlepszymi kochankami, gdyż biegłość w sztuce) miłosnej nie jest uzależniona od wielkości członka. Prezerwatywy należy kupować tylko w miejscach, gdzie można mieć pew- ność co do produktu dobrej jakości i spełniającego wymagane normy. W Polsce taką pewność gwarantują apteki. Prezerwatywy należy przechowywać w miejscu, gdzie nie ulegają uszkodzeniu, i nie za długo. Lepiej nosić ją w portfelu niż w tylnej kieszeni spodni. Stosuje się je za- wsze. przy każdym stosunku, nie licząc na szczęście z na oko obliczanym kalendarzykiem dni płodnych i niepłodnych czy beztroskim zdaniem się na powiedzenie: może tym razem się uda. Instrukcja użytkowania jest prosta, ale warto poćwiczyć ..na sucho", aby w chwili podniecenia nie za- niedbać szczegółów i kolejności i nie uszkodzić prezerwatywy. Należy ją nakładać dopiero, gdy członek jest w całkowitym wzwodzie, ostrożnie, by nie uszkodzić jej paznokciami. Nie wolno rozrywać opakowa- nia zębami ani używać do tego celu ostrych narzędzi! Prezerwatywę wkła- da się. rozwijając ją na członku od czubka do nasady (warto najpierw sprawdzić, w którą stronę kondom został zwinięty). Przy nakładaniu pre- zerwatywy należy ściskać palcami pojemniczek znajdujący się na jej końcu, aby nie dostało się do niego powietrze. Zakłada się i zdejmuje prezerwaty- wę tak. by nie doszło do kontaktu nasienia z narządami płciowymi kobiety. Należy wprowadzać członek do pochwy dopiero, gdy jest ona odpowiednio zwilżona na skutek naturalnego podniecenia. Gdy ono nie występuje w sposób naturalny, można zastosować środki nawilżające, ale tylko takie, które są do tego specjalnie przeznaczone. Większość oliwek, kremów mo- że uszkadzać prezerwatywę. Jeżeli potrzeba dodatkowego nawilżenia, trzeba użyć specjalnych preparatów (np. K. Y. Jelly albo środków plemni- kobójczych). Członek w prezerwatywie należy usunąć z pochwy zaraz po wytrysku, gdy jest jeszcze sztywny. Należy to zrobić, przytrzymując prezer- watywę u nasady, dzięki temu nie wydostanie się z niej nasienie!!! Dopiero wtedy prezerwatywę można zdjąć i wyrzucić. Ostrożnie z resztką nasienia pozostałą na członku! Należy ją zmyć i uni- kać kontaktu z pochwą. Resztka nasienia mogła pozostać w cewce moczo- wej i jej wydzielinie. Przy kolejnym stosunku trzeba nałożyć nową prezer- watywę! 58 k. wtedy trzeba [ X°R ^ozna również , ? PrZyjmuje si Czy są prezerwatywy dla kobiet? Gdzie można je dostać, jak je stosować i jaka jest ich skuteczność? Prezerwatywy, jako antykoncepcja mechaniczna, utrzymały się tylko z jednego powodu: chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płcio- wą, w tym ,4108. W XXI wieku dostępnych jest wiele sposobów zapobiegania cią- ży, wygodniejszych i skuteczniej- szych niż prezerwatywy. W kra- jach zachodnich mówi się. że w większym stopniu jest to ochrona przed chorobami niż antykoncepcja. Wielu lekarzy twierdzi, że przy kontaktach z no- wym partnerem należy jednocześnie stosować prezerwatywy i antykoncepcję hormonalną jako zabezpieczenie przed ciążą. Prezerwatywy chronią przed zakażeniami, ale nie zawsze mężczyźni chcą je stosować. Dlatego w Wielkiej Brytanii wymyślono prezerwatywy dla ko- biet. Mają one kształt woreczka z dwoma pierścieniami, jeden zakładany jest do wewnątrz, a drugi - na zewnątrz pochwy. Prezerwatywa damska tworzy coś w rodzaju odlewu pochwy. Oczywiście jest wykonana z cien- kiego tworzywa sztucznego, aby nie ograniczała doznań erotycznych. Pomimo niewątpliwego działania ochronnego damskie prezerwatywy nie są popularne nawet w kraju, gdzie je wynaleziono. W Polsce nie są dostęp- ne. Traktuje się je jako ciekawostkę, a nie metodę antykoncepcji. Co to jest stosunek oralny i analny? Stosunki oralne, czyli pieszczenie, drażnienie członka językiem i ustami. Tę formę współżycia nazywa się również „miłością francuską", chociaż uprawiana jest w wielu krajach świata. Często stanowi grę wstępną przed prawdziwym stosunkiem i nie musi prowadzić do wytrysku nasienia. Stosunek oralny bywa praktykowany zamiast pełnego stosunku. Satysfakcję seksualną mogą w ten sposób osiągać zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Dość modne jest angielskie określenie ..petting" na takie praktyki i obejmuje ono pieszczoty ustami i językiem narządów kobiety. Tak jak u mężczyzn mogą one być grą wstępną lub prowadzić do orga- zmu. Młode kobiety często łatwiej osiągają go przy pettingu niż przy peł- nym stosunku. Pobudzanie okolic warg sromowych i łechtaczki nie niesie za sobą dodatkowych dolegliwości, jakie na początku może sprawiać sto- sunek. 59 l-.^pató««v. , j ,,ł fc*- Je Stosunki analne (wprowad ka do odbytu) to typowa uprawiania miłości w związkach! seksualnych mężczyzn. Przy i ciu z kobietą nie mają takiego) micznego uzasadnienia, alecz żą do poszukiwania innych WE takich doświadczeń przyznaje 5 do 20% par i uznaje je za satysfe nujące. Pamiętać jednak nale wprowadzenie członka do odbytu} w pewnym stopniu niebezpie Może dojść do uszkodzeń tej krocza, a nawet jelit. Niebezpie stwo jest tym większe, że tą dn znacznie fatwiej jest przenieść chon takie jak AIDS lub stany zapa W stosunkach analnych zawsze i stosować prezerwatywy (specjaln o grubszej ściance). Najistotniejsi aby na takie współżycie była absolut) zgoda partnerów. -fr> ^ Czy są jakieś domowe sposoby zapobiegania ciąży (płukanie pochwy po stosunku)? Płukanie pochwy po stosunku to po- mysł z gatunku: stosunek przerywany - brak nasienia - brak ciąży. Płukanie pochwy po stosunku jest jeszcze bar- dziej zawodne niż stosunek przerywa- ny. Po wytrysku, szczególnie w okresie płodnym kobiety, kiedy są ku temu wy- jątkowo sprzyjające okoliczności, już w ciągu kilku sekund plemniki znajdu- ją się w kanale szyjki i w jamie macicy. Żadne płukanie nie jest wstanie ich stamtąd usunąć! Takie sposoby były stosowane w czasach, gdy nie znano skutecznych metod antykoncepcji i mają one znaczenie wyłącznie histo- ryczne. Z czystym sumieniem możemy polecić jedynie antykoncepcję po sto- sunku (specjalne tabletki przepisywane przez lekarza) nawet w kilka godzin po takiej wpadce. Nie ufajcie babcinym metodom, bo mogą was tylko fałszywie uspokoić, a działać należy skutecznie!!! Co to jest dewiacja seksualna? Mianem tym określane są zachowania seksualne odbiegające od norm przyję- tych przez dane społeczeństwo i na ogół przez nie nieakceptowane. Reali- zacja takich skłonności doprowadza najczęściej do zaspokojenia seksualne- go. Dewiacja jest pojęciem trudnym do zdefiniowania, gdyż zależy od kręgu kulturowego, obyczajowości i czasu. Wyróżnia się zachowania seksualne na- ruszające normy zachowań społecz- nych: transwestytyzm. fetyszyzm itd. Naruszające normy medyczne: niektó- re odmiany sadyzmu, pedofilia itd. De- wiacje seksualne można również po- wiązać z obiektem zainteresowania: ge- rontofilia. nekrofilia, czy sposobem re- alizowania potrzeb seksualnych: oglą- dactwo, ekshibicjonizm itd. Ważny jest również przy rozpatrywaniu dewiacji obiekt realizacji seksualnej. Tu zalicza. się homoseksualizm, transseksualizm, kazirodztwo. Jak widać, pojęcie z pozo- ru jednolite jest bardzo rozbudowane i zmienne. Nie wszystkie dewiacje sek- sualne należy i potrzeba leczyć. W du- żym stopniu zależy to od akceptacji kulturowej, np. współżycie z niedojrza- łymi dziewczętami (pedofilia z naszego punktu widzenia) jest normą, która często prowadzi do małżeństw z nielet- nimi w niektórych zakątkach świata. 62 Identycznie sprawa się ma w odniesieniu do kazirodztwa czy homos' alizmu. U podłoża dewiacji może leżeć wiele przyczyn, często zwiążą z okresem rozwojowym, pierwszymi doświadczeniami seksualnymi, i cyfiką wychowania lub nawet z zaburzeniami psychicznymi. W wielu \ padkach nie wiadomo, jakie są powody takich zachowań seksualnych ijł k mamy pomóc osobie cierpiącej. Dlatego nie każdą dewiację należy l czyć, w dużym stopniu jest to związane z normami prawnymi, jak i po-J czuciem choroby przez osobę mającą nietypowe potrzeby seksualne. Jaka jest różnica między dewiacją a zboczeniem? Zboczenie płciowe to pojęcie medyczne obejmujące odbiegające od normy zachowania seksualne. W praktyce mieści się ono w zakresie dewiacji sek- sualnych. Postrzegane jest przez lekarzy jako pojęcie chorobowe dotyczą- ce zjawisk i zachowań niosących za sobą niebezpieczeństwo dla zdrowia chorego i innych ludzi. Najczęściej cytowanym przykładem są niektóre formy sadyzmu. Zboczenie płciowe jest pojęciem z dziedziny psychiatrii i obejmuje chorobowe formy dewiacji seksualnych. Potocznie zboczenie jest traktowane na równi z dewiacją seksualną, choć z medycznego punk- tu widzenia tak nie musi bvć. Jakie są naturalne metody antykoncepcyjne? Metody antykoncepcji nie do końca słusznie zwane naturalnymi polegają na wykorzystaniu zjawiska znacznego ograniczenia płodności, które występuje w normalnym cyklu. Bądź też odwrotnie, możliwość zajścia w ciążę pojawia się w czasie 28-dniowego cyklu tylko w ciągu kilku dni. Zaniechanie współżycia w tym czasie pozwala uniknąć ciąży. Takie meto- dy powinny nazywać się metodami okresowej abstynencji seksualnej, gdyż w okresach potencjalnie płodnych należy bezwzględnie unikać współżycia. Sposoby te są w praktyce dość trudne do stosowania, ponie- waż przewidzenie momentu owulacji na kilka dni przed jej wystąpieniem jest trudne i niepewne. Ponadto dość często się zdarza, że potrzeby seksu- alne zwiększają się w połowie cyklu. Metody naturalne wymagają perfekcyjnego ustalenia, kiedy nastąpi lub na- stąpiła owulacja, czyli jajeczkowanie. Cykl zaczyna się od pierwszego dnia krwawienia miesięcznego. Po około 14 dniach zwykle następuje owulacja, w tym czasie możliwość zajścia w ciążę jest największa. Jeżeli komórka ja- jowa nie zostanie zapłodniona, kobieta nie zajdzie w ciążę aż do następnej owulacji. Oznacza to, że cykl zaczyna się od fazy niepłodnej, po której na- stępuje kilkudniowa faza płodna, a po niej znowu okres niepłodny. Wydaje się, że unikniecie ciąży powinno być proste, ale w praktyce nie jest to takie łatwe. Trudności wiążą się z tym. że choć można stwierdzić owu- lację, gdy trwa, to problemy zaczynają się, kiedy mamy ją przewidzieć. A trzeba to zrobić, gdyż w drogach rodnych kobiety plemniki mogą prze- żyć kilkadziesiąt godzin. Uważa się nawet, że mogą żyć. i tym samym być zdolne do zapłodnienia, aż pięć dni! Oznacza to. że kobieta powinna prze- stać współżyć seksualnie pięć dni przed owulacja. Większość ciąż powsta- je na skutek współżycia na dzień, dwa dni przed jajeczkowaniem. Przewi- dywanie owulacji na kilka dni przed jej wystą- pieniem jest trudne i dlatego przedowula- cyjny okres niepłodny jest bardzo nie- pewny antykoncepcyjnie. Trochę lepiej wygląda druga poło- wa cyklu. Gdy uda się wyznaczyć moment owulacji, wystarczy od- czekać około 24 godzin, by ko- mórka jajowa straciła zdolność do zapłodnienia. W konsekwen- cji współżycie w tym czasie po- zwala uniknąć ciąży. W życiu kobiety występuje jeszcze inny okres zmniejszonej płodności zaliczany do metod naturalnych. Zwią- zany jest on z intensywnym karmieniem piersią. Po porodzie hormony podtrzymujące wydzielanie mleka jednocześnie blokują owulację. Metoda ta jest jednak również wysoce nieskuteczna, gdyż jajeczkowanie może wystąpić nawet przed pojawieniem się pierwszego krwawienia po porodzie. Jak więc wy- znaczyć potencjalnie płodną część w cyklu? Takich metod jest kilka. 63 Metoda śluzu Śluz wydzielany w szyjce macicy i w pochwie zmienia się w czasie i W okresie okofoowulacyjnym (czyli tuż przed jajeczkowaniem i l nim) ilość wydzielanego śluzu jest wyraźnie największa. Wiele ko czuwa to jako tzw. dni mokre. Śluz jest również najbardziej lepki, i go wyciągać w długie przezroczyste nitki (przypomina wyglądem l jaja kurzego). Po jajeczkowaniu lepkość i ilość śluzu wyraźnie się; sza i staje się on ponownie mniej lepki i białawy. Metoda oceny krystalizacji śluzu Opisane wyżej zmiany śluzu w czasie cyklu można dokładniej zaobsi wać pod mikroskopem lub przy użyciu silnego szkła powiększającego. l{ twością można wówczas dostrzec, że śluz pobrany na początku czy podk nieć cyklu krystalizuje się w nieregularne skupiska. Za to w okresie ok< wulacyjnym śluz tworzy na szkiełku kryształy przypominające liście pap ci. Śluz zaczyna się tak zachowywać na dzień, dwa dni przed owulacją. Metoda termiczna To sposób oparty na codziennych pomiarach temperatury ciała. Można jął mierzyć w ustach, pod pachą albo w pochwie. Ważne jest jednak, by doko-j nywać pomiarów w ten sam sposób, o tej samej porze, na przykład zaraz' po przebudzeniu. Wyniki zapisuje się codziennie i analizuje, szukając zmian typowych dla cyklu. Zwykłe w pierwszej połowie cyklu temperatu- ra jest normalna, tzn. ok. 36,6°C. Tuż przed owulacją nieznacznie spada o 2-3 kreski, tzn. do 36,4, 36,3°C. Dzieje się tak w wyniku chwilowego spadku stężeń hormonów. Nie zawsze jednak jest to zauważalne! W dru- giej połowie cyklu, po owulacji, gdy ciałko żółte zaczyna produkować pro- gesteron, temperatura podnosi się o 3-4 kreski do 36,9, nawet do 37,2°C. To znaczy, że owulacją wy- stąpiła, czyli po odczekaniu (dla pewności) 3 dni można uznać, że zaczęła się powo- ulacyjna faza niepłodna. Temperaturę należy mierzyć jednak nadal, aby obserwo- wać prawidłowy przebieg cy- klu i mieć pewność, że to by- ła owulacją! Najogólniej mó- wiąc, jak wszelkie inne meto- dy ta forma zapobiegania cią- ży ma zalety i wady. Wymaga większej samodyscypliny. Nie 64 nadaje się dla nastolatek, dla kobiet karmiących piersią, dla kobiet mających nieregularne cykle i wchodzących w wiek przekwitania. Nie na- leży do najskuteczniejszych, chyba że stosująca ją kobieta ograniczy współżycie seksualne tylko do tzw. poowulacyjnej fazy cyklu. Antykoncepcję polegającą na okresowej abstynencji seksualnej można uczynić bardziej skuteczną, kiedy pamięta się o następujących zasadach: • bezwzględnie przestrzega się zasady unikania współżycia w okresach potencjalnie płodnych, • metody te muszą być dokładnie zrozumiane przez osoby je stosujące, • najlepiej stosować jednocześnie kilka metod pozwalających stwierdzić owulację, • skuteczność jest wyższa u kobiet z regularnymi cyklami i prowadzących regularny tryb życia, a także dobrze znających swój cykl, • należy liczyć się z różnymi innymi przyczynami zmian w cyklu sugerującymi płodność: zmiany zapalne pochwy, stany podgorączkowe, plamienia nieowulacyjne. 65 66 Jakie są mechaniczne metody antykoncepcyjne? Metody mechaniczne, zwane bardziej fachowo barierowymi, pol< stworzeniu bariery uniemożliwiającej plemnikom przedostanie kanału szyjki macicy, a później do jajowodu, by nie dosz zapłodnienia. Metody mechaniczne mają długa tradycję i nawet w dawnych cza ły jedynymi skutecznymi próbami antykoncepcji. Jednym z najsfc środków z tej grupy jest prezerwatywa (pierwszy jej opis pochodzi z l ca średniowiecza). Współczesne prezerwatywy w ogromnej wiek produkowane są z lateksu (cienkiego, mocnego tworzywa sztucznej Niecały jeden procent sprzedawanych na świecie kondomów wytwarzaj z naturalnego tworzywa, czyli zwierzęcych jelit. Takie prezerwat) w ogóle nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płcią spełniają jedynie funkcję antykoncepcyjną. Przypuszczano, że wraz z pojawieniem się nowoczesnej antykonce skończy się era prezerwatyw. Tak się jednak nie stało, gdyż po pierws: prezerwatywy są jak na razie jedyną antykoncepcją dla mężczyzn. Po dru- gie, nie wymagają wizyt u lekarza., recept itp. Po trzecie, są tanie i można je kupić niemal wszędzie. Dodatkowym atutem jest to, że w znacznym stopniu chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. I to nie tylko przed kiłą, rzeżączką czy .AIDS. Podczas stosunków seksualnych można zarazić się też żółtaczką wirusową, różnego typu opryszczkami wi- rusowymi, schorzeniami pierwotniakowymi. grzybiczymi i bakteryjnymi. Prezerwatywy są więc starym rozwiązaniem, które przetrwało do dziś. Nie znaczy to, że nie było innych środków mających podobne zastosowanie. Takimi sposobami były różnego typu kapturki dopochwowe i naszyjkowe. Ich zakładanie było jednak krępujące, a efektywność kiepska. Dlatego pró- bowano je stosować wraz z preparatami plemnikobójczymi. Skuteczność antykoncepcyjna prezerwatyw jest coraz większa, chociaż określenie jej jako metody o wysokiej skuteczności jest trudne. Skuteczność zależy bowiem od dwóch podstawowych czynników, którymi są: jakość bariery i umiejętne stosowanie. Wszelkie błędy mszczą się na- tychmiastowym obniżeniem efektywności antykoncepcyjnej. W badaniach medycznych skuteczność metody antykoncepcji określa się tak zwanym indeksem Pearla. Oblicza się go. ustalając liczbę potencjal- nych ciąż w odniesieniu do stu kobiet stosujących daną metodę przez rok. Przy prezerwatywach indeks Pearla wynosi od 8 do 14, czyli wśród stu ko- biet stosujących przez rok prezerwatywę 8 do 14 może zajść w ciążę. Wy- niki te są znacznie lepsze, gdy dotyczą one osób całkowicie akceptujących tę metodę i umiejętnie się nią posługujących. Indeks Pearla wynosi wów- czas od 3,1 do 4.8. Jeżeli zaś badamy skuteczność prezerwatyw wśród ko- biet w wieku powyżej 35 lat (są to więc z jednej strony kobiety mniej płod- ne, z drugiej zaś bardziej doświadczone), okazuje się. że indeks Pearla spa- da aż do 0,7! W praktyce prezerwatywy to jednak metoda stosowana przede wszystkim przez młodych ludzi. Starsi poszukują wygodniejszych i mniej krępują- cych sposobów. 67 Aby zwiększyć skuteczność prezerwatyw, należy przestrzegać i cych zasad: 1. Kupować prezerwatywy tylko w aptekach, gdzie mamy pewność, j staliśmy produkt dobrej jakości i spełniający wymagane normy. 2. Przechowywać je nie za długo w miejscu, gdzie nie ulegną usz' niu. Dużo bezpieczniej jest nosić je w portfelu niż w tylnej kieszeni? 3. Stosować prezerwatywy przy każdym stosunku! Tak jak wszystko również| zerwatywa ma swoją cję użytkowania. Nie jest ona dołączona do • Dlatego przypomnimy jej stosowania. Prezerwatywę zakłada się i piero, gdy członek jest < cię wzwiedziony. Trzeba zrobić ostrożnie, by nie usz dzić jej paznokciami. Nie wol-J no rozrywać opakowania bami! Prezerwatywę rozwija się na l członku od czubka do nasady ' (warto najpierw sprawdzić, w którą stronę kondom został zwinięty). Przy nakładaniu prezerwaty- wy należy ściskać palcami po- jemniczek znajdujący się na jej końcu, aby nie dostało się do niego powietrze. Prezerwatywę zakłada się i zdej- muje tak, by nie doszło do kontaktu nasienia z narząda- mi płciowymi kobiety. Należy wprowadzać członek do pochwy dopiero, gdy jest ona odpowiednio zwilżo- na. Nie stosuje się środków zwilżających, które nie są do tego przeznaczo- ne. Większość oliwek, kremów może uszkodzić prezerwatywę. Jeżeli po- trzeba dodatkowego nawilżenia, należy sięgnąć po specjalne preparaty (np. K. Y. Jelly albo środki plemnikobójcze). Członek w prezerwatywie na- leży usunąć z pochwy zaraz po wytrysku, gdy jest jeszcze sztywny. Nale- ży to zrobić, przytrzymując prezerwatywę u nasady, dzięki czemu nie wydo- stanie się z niej nasienie!!! Ostrożnie z resztką nasienia pozostałą na członku. Należy ją zmyć i uni- kać kontaktu z pochwą. Resztka nasienia mogła pozostać w cewce moczo- wej i jej wydzielinie. Przy następnym stosunku trzeba nałożyć nową prezerwatywę! Zwolenników prezerwatyw jest wielu. Przeciwnicy nie powinni o niej za- pominać, jeśli: 1. Mają do czynienia z nowym partnerem czy partnerką. 2. Nie są pewni, czy partner jest im całkowicie wierny. 3. Któryś z partnerów jest chory, nawet gdy są to tylko przejściowe stany zapalne. Początek epidemii AIDS przywrócił prezerwatywę do łask i utrzymał na li- ście najchętniej wybieranych środków antykoncepcyjnych. Nie jest oczy- wiście prawdą, że jakiekolwiek mikropory w prezerwatywach przepuszcza- ją wirusa HIV Z wszystkich badań wynika, że zawsze i fachowo stosowa- ne prezerwatywy skutecznie zabezpieczają przed zakażeniem wirusem HIV Ale na tym nie kończą się medyczne zalety prezerwatyw. Naukowcy stwierdzili bowiem, że zmniej- szają one ryzyko nowotworów szyjki macicy. Nie znamy po- wodów tej ochrony, lecz może- my przypuszczać, że na po- wstanie tego rodzaju nowotwo- ru ma wpływ jakiś czynnik in- fekcyjny. Poza tymi medycznymi i anty- koncepcyjnymi względami są jeszcze inne przyczyny, dla któ- rych warto korzystać z prezer- watyw. Młodzi mężczyźni mogą dzięki stosowaniu kondomów przedłużyć stosunek j uniknąć Częstego U nich przedu-c^-ess?*-- go wytrysku. Czy ktoś nie może korzystać z prezerwatyw? W praktyce są to nieliczne przypadki. Nie mo- gą kondomów używać osoby uczulone na lateks (tworzywo, z którego robi się prezerwaty- wy), mężczyźni z zaburzeniami wzwodu i kobiety uskarżające się na suchość w pochwie. 69 70 Na początku lat dziewięćdziesiątych na zachodnioeuropejski ryne1 prezerwatywa dla kobiet. Femidom. tak ją nazwano, składa się z i pierścieni połączonych cienką błoną. Femidom nie zyskał wielkiej j larności, ale jest nadal produkowany. V 'f Jakie są wady i zalety tabletki antykoncepcyjnej? Doustne środki antykoncepcyjne skutecznie zapobiegają ciąży, ale jedno- cześnie działają na cały organizm. Współczesna tabletka hormonalna za- wiera dwa hormony podobne do tych. które wytwarzane są podczas nor- malnego cyklu w organizmie kobiety. Przyjęte na początku cyklu, czyli w nietypowym momencie, blokują procesy naturalnego sterowania płod- nością. W efekcie zablokowana zostaje naturalna droga wytwarzania hor- monów płciowych, a te, które są w tym momencie w organizmie kobie- cym, pochodzą z tabletek. Taka sztuczna sytuacja hormonalna ma swoje zalety. Dzięki niej ustępują wszystkie objawy wywoływane przez naturalny cykl fizjologiczny, także te nieprzyjemne. Znikają przykre dolegliwości okołoowulacyjne (bóle i plamienia), nie pojawiają się przedmiesiączkowe bóle, obrzęk piersi, napięcie w dole brzucha. Krwawienie miesięczne jest krótsze, mniej obfite i mniej bolesne. Wszystkie te efekty mają korzystne znaczenie dla samopoczucia kobiet stosujących pigułkę, zwłaszcza dla tych, które cierpią na dolegliwości okołomiesiączkowe. Niektóre kobiety podczas normalnego cyklu na skutek obfitej miesiączki tracą sporą ilość krwi i żelaza. Może to być przyczyną anemii. Zmniejsze- nie krwawienia przy przyjmowaniu anty- koncepcji zmniejsza więc niebezpieczeń- stwo niedokrwistości. Podobnie korzystny wpływ dotyczy tak zwanego napięcia przedmiesiączkoweg« Może objawiać się ono bieniem lub rozdrażnieniem, bolesnością piersi, zmęczeniem, trudni itd. Stosowanie znacznie zmniejsza jawy. v A j-- 1, * -Xv •l ^^e^Spp" 'eie zalet antykoncepcji lnej można zaobserwo po kiJku latach jej "'a. Wyraźnie zmniejsza Stepowania chorób no ^ trzonu zmniejsza sie chorobowych w sutku u psujących doustna anty rzadziej występują rosty śluzówki fe*a* . •V:--HT> ieniu i Przy tylu zaletach .v ^^-^^ ^••' ^2^- sś&purectf- hormonalne wpływają bowiem na cały orga- nizm. Kobiety korzystające z pi- gułki narażają się na większe ryzy- ko pojawiania się stanów zapal- nych pochwy. Związane jest to z większą aktywnością seksualną i większą liczbą partnerów. Z po- dobnych przyczyn stosujące piguł- kę kobiety częs'ciej mogą zapadać na zapalenie pęcherza. Inną wadą pigułki jest uczucie suchos'ci po- chwy, a w rezultacie trudnos'ci przy współżyciu i spadek popędu seksualnego. Poważniejsze powikłania mogą przy- darzyć się kobietom, które cierpią na niektóre schorzenia, ale używają pigułki. Na przykład kobiety ma- jące żylaki, decydując się na piguł- kę, ryzykują, że mogą się u nich pojawić zmiany zapalne i zakrzepy w naczyniach. U kobiet z zaburze- niami krzepliwości pigułka zwięk- sza ryzyko powstania zatoru. Po- dobnie panie cierpiące na zaburze- nia pracy wątroby narażają się na' pogorszenie zdrowia. 73 Oto lista bezwzględnych i względnych przeciwwskazań do stos1 gulki antykoncepcyjnej. Przeciwwskazania bezwzględne do stosowania pigułki dwuskładnikowej estrogenowo-progestagenowej Nazwa schorzenia Sposób diagnozowania Zakrzepica naczyń, stany zapalne żył Stwierdzenie objawów chorobowych lub obciążeń w wywiadzie lekarskim Choroba zakrzepowo-zatorowa lub Stwierdzenie objawów chorobowych lub niedokrwienie mózgu obciążeń w wywiadzie lekarskim Choroba niedokrwienna serca Stwierdzenie objawów chorobowych lub obciążeń w wywiadzie lekarskim i Podejrzenie nowotworów estrogenozaleźnych [ Stwierdzenie objawów chorobowych lub l lub ich rozpoznanie l obciążeń w wywiadzie lekarskim 1 Podejrzenie lub stwierdzenie w czasie badania Niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych Powyższe schorzenia w większości wykluczają możliwość stosowania [ gufki hormonalnej. Przeciwwskazania względne do stosowania pigułki dwuskładnikowej J estrogenowo-progestagenowej Nazwa schorzenia Sposób diagnozowania Silne bóle głowy pochodzenia migrenowego lub naczyniowego Cukrzyca Choroby pęcherzyka żółciowego (kamica ach 74 Planowe zabiegi operacyjne, które mają się odbyć w przeciągu 4 tygodni, a wiążą ssą z długotrwałym l Długotrwałe unieruchomienie kończyn. szczególnie nóg (np. opatrunki gipsowe) Wiek powyżej 35 lat i nałogowe palenie tytoniu (ponad 15 papierosów dziennie) .Anemia sierpowata Potwierdzona laboratoryjnie MononukJeoza Potwierdzona laboratoryjnie .Antykoncepcję hormonalną można stosować tylko pod kierunkiem lekarza. Dlaczego nie stosuje się tabletek antykoncepcyjnych dla mężczyzn? Sprawa jest prosta. Z fizjologii wytwarzania komórek rozrodczych męs- kich (plemników) wynika podstawowa różnica pomiędzy kobietą a męż- czyzną. Te komórki' w odróżnieniu od jajeczek produkowane są od wczes- nego okresu dojrzewania po późną starość, i to w nadmiarze. W l mili- litrze nasienia powinno ich być ponad 100 milionów. Powstrzymanie tego procesu jest możliwe, lecz substancje hamujące muszą działać silnie i sku- tecznie przez cały czas. U kobiet wystarczy zahamowanie owulacji i osią- gamy miesiąc antykoncepcji. Od kilku lat prowadzone są próby stosowania hormonów do blokowania produkcji plemników, lecz nigdy nie wyszły one poza obszar zastosowań klinicznych, nie dały bowiem wystarczającej pewności antykoncepcyjnej. Dodatkową trudnością jest to. że hormony stosowane przy takich próbach ograniczają nie tylko płodność, ale i popęd seksualny mężczyzn. Czy odstawienie tabletek antykoncepcyjnych może powodować jakieś dolegliwości? Najczęstszym problemem jest szybki nawrót wszystkich przykrych doleg- liwości, jakie towarzyszyły normalnemu cyklowi. Powracają obfite mie- siączki. pojawia się ponownie napięcie przedmiesiączkowe, bóle piersi itd. U niektórych kobiet po odstawieniu antykoncepcji następny cykl bywa dłuższy, a miesiączka występuje z kilkunastodniowym opóźnieniem. Gdy okres oczekiwania na nią przekracza 2 tygodnie, wskazana jest konsulta- cja z lekarzem. Należy również pamiętać, że po odstawieniu pigułek może wysti zjawisko nadpłodności, czyli zwiększone prawdopodobieństwo ciąży t giej. Utrzymuje się ono przez jeden, dwa cykle. Dlatego też zacho w ciążę po odstawieniu antykoncepcji wskazane jest po jednym,' prawidłowych cyklach. Innych niekorzystnych zjawisk u zdrowych l nie obserwuje się. Czy branie tabletek antykoncepcyjnych nie wpłynie nie- korzystnie na możliwość posiadania dzieci w przyszłoś Antykoncepcja hormonalna uznawana jest przez lekarzy zajmujących sig tą dziedziną wiedzy medycznej za całkowicie bezpieczną. Uważa sięjąna-1 wet za sposób unikania ciąży chroniący w pewnym stopniu przyszłą płód-1 nos'ć. Jednym z istotnych elementów tej ochrony jest to, że nie podnosi' ona ryzyka schorzeń mogących prowadzić do niepłodności. Nie zwiększa ani ryzyka schorzeń zapalnych, ani zmian prowadzących do uszkodzeń jajnika (torbiele jajników], ani ciąż pozamacicznych. Komórki rozrodcze nie zużywają się niepotrzebnie, gdyż ich dojrzewanie zostaje zahamowane. Przy zaletach antykoncepcji hormonalnej trzeba mieć s'wiadomość jednego niebez- pieczeństwa. Kobiety korzystające z pigu- łek później decydują się na ciążę. Niestety wraz z wiekiem ich naturalna płodność maleje, co może być przyczyną kłopotów z posiadaniem potomstwa. Nie ma to jednak nic wspólnego ze stosowaniem te- 6/etek antykoncepcyjnych. y-±. Czy przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych ma wpływ na libido kobiety? Preparaty antykoncepcyjne powodują, że w organizmie kobiety wytwarza się stan równowagi hormonalnej. Brak jest typowych dla cyklu wahań, które mają również wpływ na popęd seksualny (największy występuje w okresie okołowulacyjnym). Dodatkowym problemem może być mniejsze zwilżenie pochwy podczas współżycia, mijające jednak wraz ze wzrastają- cym podnieceniem. Tylko niewielka grupa kobiet uskarża się na zmniej- szenie popędu płciowego, dotyczy to 4% stosujących antykoncepcję hor- monalną. Gdy takie problemy się pojawiają, często wystarczy zmiana 11 preparatu antykoncepcyjnego na inny. Większość kobiet nie ma za dolegliwości, a ich aktywność seksualna znacznie się zwiększa z mo tem rozpoczęcia tej antykoncepcji. Dodatkowym atutem pigułki jesti goda jej stosowania. . Czy nosicielka antygenu HBS, po przebytej żółtaczce, może przyjmować tabletki antykoncepcyjne? Ograniczenia związane ze stosowaniem niektórych leków i antykonc najczęściej związane są tylko z okresem aktywności choroby. Poti wszystko powraca do normy, ponieważ wątroba ma zdolność regeneracji,! czyli naprawy swoich uszkodzeń.1 Gdy po chorobie nie ma żadnych < zmian w funkcjonowaniu wątroby, nie ma również przeciwwskazań do stosowania antykoncepcji hor- •„^ .,}«• monalnej. Pomimo obecności an- tygenu choroba najczęściej już nie komplikuje życia. Jedynym wy- jątkiem jest zakażenie wirusem ty- pu C, które ma charakter przewle- kły. W tym wypadku stosowanie antykoncepcji zależy od tego, na ile choroba jest aktywna i fun- kcjonowanie wątroby zostało za- burzone. Wtedy konieczna jest konsultacja lekarska i badania do- datkowe określające, czy stosowa- nie preparatów hormonalnych nie wyrządzi szkody. Przez ponad 2 lata dziewczyna używała jako środka anty- koncepcyjnego tabletki Femoden. Jednakże od jakiegoś cza- su kosmetyczka zauważyła, że na jej twarzy pojawiają się brązowe plamy. Ponadto jej skóra stała się nadwrażliwa na słońce. Dodatkowym problemem stały się częste infekcje grzybicze pochwy. Czy powinna zmienić tabletki czy też pomyśleć o spirali jako metodzie antykoncepcyjnej? Preparaty antykoncepcyjne oszukują organizm, stwarzając sytuację hor- monalna taką jak we wczesnej ciąży. Powoduje to zahamowanie dojrzewa- nia komórek jajowych i owulacji. Większość kobiet na początku ciąży rów- nież ma problemy z cerą, która wykazuje większą wrażliwość na opalanie. Podobne zmiany mogą pojawić się przy stosowaniu antykoncepcji, cho- ciaż zależy to od wrażliwości organizmu. Dlatego szczególnie latem niektóre kobiety mają problemy kosmetyczne. Czasami dobrym wyjściem jest zmiana preparatu antykoncepcyjnego na inny, o odmiennym składzie. Tylko w wyjątkowych przypadkach dobranie odpowiedniego preparatu okazuje się niemożliwe. Zawsze jednak, kiedy pojawiają się problemy, wskazana jest konsultacja z lekarzem. 79 Podobnie sprawy się mają ze zwiększoną skłonnością do zakażeń] czych pochwy. Taka skłonność również towarzyszy ciąży. Poza tym l ty mające pewność antykoncepcyjną częściej współżyją i mają' liczbę partnerów. Przy stosowaniu antykoncepcji należy starannie! tę dolegliwość i zadbać, aby infekcje się nie powtarzały. Ważne, aby < rzyła się prawidłowa flora bakteryjna pochwy. Przy takich dolegliv należy leczyć oboje partnerów. \Vkładka antykoncepcyjna jest sposobem zapobiegania ciąży, który i piej stosować u kobiet mających już dzieci. W Polsce większość lekarzy i kładą wkładki wewnątrzmaciczne dopiero po pierwszym poród \V większości krajów Europy Zachodniej stosuje sieje u nieródek, czylil biet, które jeszcze nie miały dzieci. Zazwyczaj udaje się tak dobrać preparat antykoncepcyjny, aby wyżej wy-J mienione dolegliwości nie dokuczały kobiecie. Ile jest prawdy w tym, że na skutek przyjmowania table- tek antykoncepcyjnych kobiety tyją, na ich ciele pojawia się nadmierne owłosienie, pogarsza się cera itp.? Zmiana wagi w czasie stosowania antykoncepcji ma dwie przyczyny. Jak już wielokrotnie wspominaliśmy, w czasie przyjmowania pigułek kobieta jest jakby cały czas w drugiej fazie cyklu, co na początku może powodować takie dolegliwości, jak uczucie obrzęków, bóle piersi itd. Są one efektem zatrzymania płynów w organizmie, dlatego waga może wzrosnąć o kilogram, dwa kilo. Przy kolejnych cyklach ta „nadwaga" powoli się zmniejsza. Zupełne innym problemem jest wzrost apetytu przy przyjmo- waniu pigułek. Tabletki nie mają kalorii! Mogą jedynie zwiększać łaknie- nie. Pewnym sposobem na zaradzenie temu może być przyjmowanie ta- bletek wieczorem i przesypianie nadmiernego apetytu. Wiedząc, że tablet- ki zwiększają apetyt, kobiety powinny na początku uważać, co i kiedy je- dzą. Po 2-3 cyklach wszystko wraca do normy i nie trzeba jedzenia tak 81 bardzo kontrolować, chyba że ma się naturalną tendencję do tycia, j temat na zupełnie inną książkę. Współczesne niskodawkowe pn prawie pozbawione są tych negatywnych cech. O niezarejestro jeszcze w Polsce, ale już sprzedawanym na świecie preparacie hor nym Yasmin mówi się nawet, że pomaga w odchudzaniu. y-5. Ginekolog, do którego się udała dziewczyna, stwierdził,! tabletki antykoncepcyjne niszczą organizm i tak naprav nie wiadomo, jakie w przyszłości będą dla kobiety skuti przyjmowania tych środków. Czy miał rację? Od momentu pojawienia się antykoncepcji hormonalnej w środowisku! medycznym toczyły się dyskusje nad jej zaletami i wadami. Aby określić] rzeczywisty wpływ jakiegoś medycznego sposobu postępowania, potrzeba ' wielu lat obserwacji i badań. Każda terapia czy lek ma dobre i gorsze aspekty oddziaływania. Jednak przez wiele lat (minęło ponad czterdzieści lat od wynalezienia pigułki) udoskonalania tabletki antykoncepcyjnej wie- le niedobrych ubocznych działań udało się wyeliminować. Współczesna pigułka ma trzydziestokrotnie mniej substancji hormonalnych w jednej tabletce niż pierwsze preparaty. Inaczej mówiąc, ilość hormonów w l ta- bletce z lat 60. wystarczyłaby na cały miesiąc współczesnej terapii. Zasto- sowano także składniki hormonalne o znacznie mniejszym wpływie na or- ganizm, zwiększając jednocześnie efekt antykoncepcyjny. Można więc powiedzieć, że dostępne preparaty są całkowicie bez- pieczne. Mało tego, uważa się, że chronią one przyszłą płodność, gdyż hamują proces naturalnego zużywania się ko- mórek rozrodczych. Zmniejszają rów- nież ryzyko chorób mogących w przy- szłości ograniczyć płodność. Warunkiem ich bezpiecznego stoso- wania jest jednak konsultacja z leka- rzem, który decyduje o tym. czy można zastosować antykoncepcję i jaki preparat wybrać. Nie ma zdro- wotnych przeciwwskazań do prze- pisania antykoncepcji hormonal- nej każdej zupełnie zdrowej kobie- cie mniej więcej do 35. roku życia. 82 Czy alkohol wpływa na działanie tabletki hormonalnej? Niewiele jest substancji mogących zmniejszyć skuteczność antykon- cepcji hormonalnej. Do tej grupy należą niektóre antybiotyki, leki przeciwpadaczkowe, niektóre leki uspokajające i nasenne. Alkohol, nawet w zbyt dużych ilościach, nie powoduje zmniejszenia działania antykoncepcyjnego. Jednakże jego skutki, np. wymioty po wypiciu nadmiernej ilości, mogą osłabić wchłanianie pigułek, czyli ich efekt antykoncepcyjny. Alkohol może również spowodować, że zapomnimy o wzięciu tabletki. Generalnie zbyt duża jego ilość nie zmniejszy efektu antykon- cepcji, lecz może stać się przy- czyną innych problemów. y~J-. Tabletki antykoncepcyjne przyjmuje się 21 dni, następnie jest 7 dni przerwy, kiedy pojawia się miesiączka. Czy w ciągu tych 7 dni można zajść w ciążę? Przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych zapewnia efekt przez cały czas. nawet w okresie przerwy. Cykliczne przerwy są podyktowane konieczno- ścią wywołania krwawienia. Nie ma ono nic wspólnego z miesiączką, jest to tak zwane krwawienie z odstawienia. Potwierdza ono, że kobieta nie jest w ciąży, i naśladuje fizjologię. W wypadku, gdy krwawienie może przeszkadzać np. w codziennych lub wyjątkowych czynnościach, można je przesunąć nawet o tydzień czy miesiąc. W krajach, gdzie antykoncepcja jest bardziej znana i akceptowana, często stosuje sieją według schematu: 3 listki ciągle i tydzień przerwy. Efekt antykoncepcji utrzymuje się cały czas. 83 Po stosunku płciowym z chłopakiem dziewczyna odczu- wa pieczenie. Zażywa doustne tabletki antykoncepcyjne (Harmonet) od 8 miesięcy. Czy ten dyskomfort może być spowodowany przyjmowaniem pigułki? Dolegliwości mogą być spowodowane stanem zapalnym pochwy. \ie mu- si być on bardzo widoczny i nie muszą mu towarzyszyć silne upławy, ból i pieczenie. Jeśli taką przyczynę dyskomfortu, który opisuje dziewczyna, wykluczymy, to pozostaje jeszcze jeden powód. Przyjmowanie pigułek może zmniejszać stopień zwilżenia pochwy, co powoduje dolegliwości szczególnie na początku stosunku. Przykre doznania powinny ustępować w miarę narastania podniecenia. Jeśli taka jest przyczyna pieczenia, wy- starczy zmiana preparatu antykoncepcyjnego na zwierający większe daw- ki hormonów. W takich wypadkach zawsze należy poradzić się lekarza. Wybieram się do lekarza, aby poprosić go o zapisanie tabletek antykoncepcyjnych. Na co powinnam zwrócić uwagę, jeśli jestem 20-letnią kobietą, która rozpoczyna współżycie? Należy przede wszystkim wykonać podstawowe badanie ginekologiczne, pobrać cytologię, zbadać piersi i wyjaśnić lekarzowi swoje oczekiwania co do antykoncepcji. Podczas rozmowy należy opisać samopoczucie w czasie cyklu, występowanie w rodzinie chorób układu krążenia, zmian zatorowo -zakrzepowych oraz chorób nowotworowych u rodziców i rodzeństwa. Na tej podstawie lekarz dobierze odpowiedni preparat hormonalny. Zwrócić należy takie uwagę na samopoczucie podczas brania pierwszego listka pigułek. Być może trzeba będzie zmienić preparat. Przy stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych wskazane są częste kontakty z lekarzem, by na bieżąco wyjaśniać wszystkie wątpliwości. Czasami trzeba wykonać do- datkowe badania laboratoryjne. SO. Czy nieregularny cykl można wyleczyć? Nieregularności cyklu są bardzo częstą przypadłością niepokojącą młode kobiety. W czasie pierwszych miesiączek są one prawie regułą. Później krwawienie powinno się pojawiać co 25 do 32 dni, a najczęściej co 28 dni. Gdy pomimo zakończenia procesu dojrzewania nieregularne cykle utrzy- mują się, należy udać się do ginekologa. Takie zmiany mogą być pierw- szym sygnałem niektórych schorzeń i zawsze warto je wyjaśnić. Odpowiednio dobrana terapia może te nieregularności zlikwidować, lecz nie gwarantuje ona, że taka sytuacja się nie powtórzy. Jednym z częstszych sposobów leczenia jest antykoncepcja. Nie tylko chodzi o to, że cykle przebiegają jak w zegarku, lecz i o to, że zmienia się wtedy wiele w mecha- nizmach hormonalnych regulujących przebieg cyklu. Zostają one po pro- stu wyłączone. Po odstawieniu antykoncepcji często wszystko zaczyna funkcjonować prawidłowo. Takie leczenie jest proste i w niektórych rodza- jach zaburzeń miesiączki powszechnie stosowane. 2*1. Czy skuteczność tabletki antykoncepcyjnej zmienia się wraz z długością jej przyjmowania? Skuteczność antykoncepcyjna nie zależy od czasu przyjmowania tabletek. Istotne jest, aby w pierwszym cyklu stosować je od pierwszego dnia krwa- wienia. Wtedy ten cykl jest całkowicie zabezpieczony antykoncepcyjnie. Kolejne będą równie dobrze zabezpieczone, pod warunkiem, że nie popełni się błędu w przyjmowaniu pigułek. Kobiety, które długo stosują antykoncepcję hormonalną, rzadziej zapominają o wzięciu tabletek. Czy to prawda, że są tabletki hormonalne, które można przyjmować ciągle, by nie mieć comiesięcznych krwawień? Wszystkie preparaty antykoncepcyjne, które mają jednakowe pigułki, tak zwane preparaty monofazowe, mogą być stosowane w sposób ciągły. Za- sada przyjmowania takich preparatów jest następująca: tabletki można brać przez 21, 42. 63 dni (odpowiednio l, 2, 3 listki). Dopiero po tym czasie następuje jednotygodniowa przerwa. Tylko wtedy, kiedy nie przyjmuje się pigułki, występuje krwawienie. Preparaty menofazowe powodują zwiększenie sumarycznej dawki hormonów na skutek braku przerw co 21 dni. Jednak nic innego się nie dzieje. Praktycznie rzecz ujmując, krwawienia podczas stosowanie anty- koncepcji doustnej nie mają nic wspól- nego z miesiączką. Są to tak zwane krwa- wienia z odstawienia. Ich obecność ma tylko na celu naśladowanie fizjologicznego cyklu i przekonanie kobiety, że nie jest w ciąży. Wiele kobiet w krajach, gdzie anty- koncepcja hormonalna jest bardziej rozpo- wszechniona, przyjmuje taką bezmiesiącz- kową opcję. Jest to wygodne. Nie mogą z niej 85 korzystać kobiety, które mają przeciwwskazania do wyższych dawek estro- genów; ale mogą stosować antykoncepcję niskodawkową. Większość mło- dych zdrowych kobiet może okresowo stosować taką antykoncepcję. Me- toda ta nie jest obciążona większym odsetkiem powikłań niż normalne stosowanie piguiek. 83. W rodzinie dziewczyny byty przypadki raka piersi i maci- cy. Czy to może być przeciwwskazaniem do stosowania tabletki antykoncepcyjnej? Niektóre nowotwory występują rodzinnie, lecz nie oznacza to ich dziedzi- czenia. Do takich udowodnionych związków dochodzi w przypadku nie- których nowotworów piersi i jajnika. Kobiety, które rodzinnie obciążone są rakiem sutka, mogą stosować antykoncepcję. Jednak w ich przypadku konieczna jest częsta kontrola i dokładniejszy nadzór medyczny, tzn. samobadanie piersi, częstsze USG piersi (szczególnie w młodym wieku), a po 45. roku życia częstsza mammografia. To całkowicie wystarcza, by móc zareagować w przypadku pojawienia się niepokojących objawów. Co do nowotworów trzonu macicy, to nie udowodniono ich dziedziczne- go charakteru. Antykoncepcja u kobiet z takimi rodzinnymi predyspozy- cjami może działać ochronnie, gdyż zmniejsza ryzyko tych postaci raka. Ten pozytywny wpływ utrzymuje się nawet do 10 lat po zaprzestaniu sto- sowania antykoncepcji. Jakie środki antykoncepcyjne można stosować podczas karmienia piersią? \\" okresie karmienia piersią wiele kobiet poszukuje skutecznych metod antykoncepcji. Intensywne karmienie nie zapewnia - jak niektórzy uwa- żają - ochrony. W ciągu pół roku karmienia piersią aż 6% kobiet zachodzi w ciążę. U' tym okresie można stosować metody, które nie wpływają na laktację, czyli nie zmniejszają produkcji mleka tak potrzebnego dla dziec- ka. Najprostsze metody niewpływające na fizjologię cyklu to: prezerwaty- wy i środki dopochwowe. Nie można w tym czasie polegać na metodach zwanych naturalnymi, gdyż cykl jest całkowicie zaburzony. Skutecznym sposobem zapobiegania ciąży są metody hormonalne, jednak związane ze stosowaniem tylko jednego hormonu - progestagenu. Obecnie w Pol- sce zarejestrowane są iniekcje (jeden zastrzyk raz na 3 miesiące) lub piguł- ki (tak zwane mini pills) zawierające tylko jeden hormon. Tabletki przyj- muje się w sposób ciągły przez 28 dni. bez żadnych przerw. Normalnych pigułek nie można przyjmować w okresie karmienia piersią, gdyż hamują one wydzielanie mleka. Są natomiast jednym z dobrych sposobów, aby ła- godnie zakończyć laktację. Czy to prawda, że żółtaczka jest przenoszona drogą płciową? Wiele chorób jest przenoszonych drogą płciową. Wirusowym zapaleniem wątroby można się zarazić podczas stosunku. Krew lub jej elementy mogą przedostać się do krwi partnera na przykład przez mikrourazy powstałe w wyniku zbliżenia lub wcześniej. Wirusy obecne są również w leukocy- tach znajdujących się w spermie, jak i w wydzielinie z pochwy. Stosowa- nie prostych metod mechanicznych, jak prezerwatywy, znacznie obniża ryzyko zakażenia. Jakie choroby przenoszone są drogą płciową i jakie są ich objawy? Podczas kontaktów seksualnych można się zarazić wieloma schorzeniami. Na całym świecie występuje kilkadziesiąt takich chorób. Do typowych, zwanych kiedyś wenerycznymi, należą: kila, rzeżączka, rzęsistek itd. Obecnie nie używa się tej nazwy, a i lista chorób przenoszonych drogą płciową (ale nie tylko tą) jest o wiele dłuższa. Są to schorzenia o różnym stopniu zakaźności wywoływane przez pasożyty, bakterie, wirusy. Wiele z nich może być przyczyną chorób z pozoru niezwiązanych ze współży- ciem. np. wirusowe zapalenie wątroby. 87 W większości choroby przenoszone drogą płciową najczęściej mają cha- rakter miejscowy. Objawami są: ból, pieczenie, pojawienie się ropnej wy- dzieliny z pochwy lub cewki moczowej, której towarzyszy zapalenie cew- ki moczowej wraz bolesnym oddawaniem moczu. W wielu przypadkach pojawia się obrzęk węziów chłonnych w pachwinach. Trudniejsze do zdiagnozowania, a co za tym idzie, leczenia, są schorzenia, które wcześniej nie dają wyraźnych objawów. Należy do nich kiła czy też AIDS. W pierwszym wypadku po tygodniu od zarażenia pojawia się niebo- lesna zmiana na sromie i powiększają się węzły chłonne. Dalej choroba przebiega skrycie. Atakuje ona między innymi układ nerwowy. Dlatego tak ważne jest wykonywanie badań serologicznych pozwalających wykryć za- każenie we krwi. Podobnie potajemnie w pierwszej fazie przebiega zakaże- nie wirusem HIV Po zespole dolegliwości przypominających grypę wszyst- ko wraca pozornie do normy. Proces uszkadzania układu odpornościowe- go trwa jednak. Podobnie jedyną drogą wykrycia zakażenia jest badanie krwi. Zawsze, kiedy pojawiają się objawy zapalne w związku z odbytym stosun- kiem, konieczna jest kontrola lekarska i ustalenie przyczyny zakażenia. Współczesna medycyna dysponuje już środkami pozwalającymi na szybkie i skuteczne wyleczenie większości chorób przenoszonych drogą płciową. Jakie są drogi przenoszenia wirusa HIV? Zakażenia wirusowe rządzą się trochę innymi prawami niż typowe bakte- ryjne. Wirusy, a tym właśnie jest HIV należą do bardzo słabo zakaźnych. Praktycznie wyschnięcie na powietrzu wydzieliny zawiera- jącej wirus zabija go. Dlatego zakażenie się tym typem cho- roby w codziennych kontak- tach jest dość trudne. W po- czątkowym okresie przenosił się on tylko poprzez transfuzję krwi, używanie tych samych strzykawek przez narkoma- nów lub stosunki homoseksu- alne. Obecnie coraz częściej do zakażenia dochodzi w czasie stosunków heteroseksualnych (kobiety i mężczyzny), co spo- wodowane jest wzrostem za- kaźności wirusa, jak i znacz- nym zwiększeniem liczby zakażonych. Wirus obecny jest zarówno w sper- mie, jak i w wydzielinie z pochwy. Chorobą nie można zarazić się podczas pocałunku czy pieszczot. Podobnie kontakt z skórą osoby zakażonej jest całkowicie bezpieczny. Tylko stosowanie prezerwatyw skutecznie chroni przed zakażeniem HIV podczas zbliżenia. ??. Jeśli jedno z partnerów jest zakażone HIV, jakie środki powinna stosować para, uprawiając seks? 89 Współżycie seksualne zawsze stwarza ryzyko zakażenia chorobą. Jednak osoby będące nosicielami rzadko rezygnują z uprawiania seksu. W wypad- ku, gdy jedna z osób w związku jest zdrowa, przy zachowaniu szczególnej ostrożności takie ryzyko można zmniejszyć. Zawsze należy stosować pre- zerwatywę, nie dopuszczając do kontaktu nasienia ze śluzówką pochwy. Należy unikać seksu w dniach, gdy pokazuje się choćby minimalne krwa- wienie, objawy zakażenia lub choćby minimalne uszkodzenia skóry okolic intymnych. Nigdy jednak nie można mieć pewności, czy nie doszio do zakażenia. Tym bardziej że coraz częściej pojawiają się odmiany wirusa HIV przenoszone głównie podczas stosunku. 90 Czy jeśli matka jest zakażona HIV, oznacza to, że dziecko również urodzi się zakażone? Zanim zaczęto leczyć nowoczesnymi środkami przeciwwirusowymi, ryzy- ko przeniesienia choroby na dziecko od matki zakażonej wirusem HIV wy- nosiło około 40%. Pomimo tak dużego ryzyka wiele dzieci rodziło się zdro- wych. Współczesne metody leczenia pozwalają na znaczne zmniejszenie ry- zyka choroby dziecka, nawet poniżej 20%. Jest to jednak możliwe pod wa- runkiem wczesnego rozpoczęcia terapii, w pierwszych miesiącach ciąży. iMoi znajomi przed rozpoczęciem współżycia (każde z nich miało wcześniej innych partnerów) postanowili zrobić so- bie badania na obecność wirusa HIV Co o tym sądzić? Pomysł jest godny naśladowania. Szczególnie gdy jedno z partnerów mia- 10 WCZeMej kontakty z kimś z tak zwanej grupy ryzyka. Takie po stępo wa - nie upewnia parę o jej zdrowiu i pozwala, na stosowanie metod antykon- cepcji typowych dla stałych partnerów. W wielu krajach istnieje obowiązek wykonywania testów przez osoby, które chcą wstąpić w związek małżeń- ski. Również każda osoba leczona szpitalnie zostaje poddana testom. Tak- że kobiety ciężarne. W naszym kraju brak takich przepisów. Jaki wiek jest najlepszy dla kobiety do rodzenia dzieci? To trudne pytanie, gdyż można je różnie rozumieć. Ze społecznego punk- tu widzenia najlepszy jest taki okres w życiu kobiety, kiedy jest ona samo- dzielna, ma stałego partnera i zakończyła już edukację. Z psychologicznego punktu widzenia macierzyństwo powinno być zwią- zane z uzyskaniem dojrzałości psychicznej pozwalającej na świadome znoszenie jego trudów. Wynika stąd, że nie może na ciążę pozwolić sobie kobieta (jak również jej parter) zbyt młoda i niedojrzała psychicznie. Biologia jest znacznie łaskawsza dla macierzyństwa. Najlepszy czas na po- siadanie potomstwa to wiek 20-30 lat, średnio 25 lat. W tym czasie jest najwyższa płodność i najłatwiej organizm przystosowuje się do fizjolo- gicznych zmian w ciąży. Najłatwiej również zachodzą procesy adaptacyjne pozwalające na poród naturalny i podołanie związanemu z nim wysiłkowi. Coraz częściej jednak Polki rodzą później. Obecnie średni wiek pierwszej ciąży (2001 rok) wynosi około 24 lat. Pozornie jest to wiek wystarczająco wczesny, lecz coraz częściej zdarzają się pierwsze porody po 30., a nawet 35. roku życia. Taka sama tendencja jest zauważalna we wszystkich kra- jach europejskich. Wiąże się to z dłuższym okresem studiów i przywiązy- waniem dużej wagi do karier zawodowych. Takie przeniesienie płodności na późniejszy wiek powodować może trudności z zajściem w ciążę. Płod- ność po trzydziestce w naturalny sposób się zmniejsza. Pojawiają się rów- nież problemy z przebiegiem ciąży i porodem. Jak zmienia się zdolność do zajścia w ciążę wraz z wiekiem u kobiety i u mężczyzny? O płodności musimy zawsze mówić w odniesieniu do obojga partnerów. U kobiet wiek ma większe znaczenie niż u mężczyzn. Biologia decyduje o tym, że powyżej pewnej granicy wieku (do klimakterium, ok. 52. roku życia) zajście w ciążę staje się niemożliwe. Mężczyźni są mniej podatni na zmiany biologiczne. Mogą oni być ojcami od wczesnej młodości, kiedy zakończy się proces dojrzewania, do późnej starości. Uwarunkowane jest to jedynie obecnością prawidłowych plemników w spermie. Wystarczy tyl- ko jeden dobry plemnik do zapłodnienia dojrzałego jajeczka. Kobiety i mężczyźni współżyjący bez żadnych form zabezpieczenia mają 85°o szansy na posiadanie potomstwa w ciągu roku. Taka jest statystycz- na prawidłowość. Szczyt płodności u kobiet to przedział wieku 20-25 lat. Wraz z wiekiem zaczyna się on zmniejszać, o kilka procent na rok. W wie- ku 40 lat wynosi niecałe 40%, a później szybko spada aż do zera w okresie klimakterium. Co to jest impotencja? Impotencja, zwana również niemocą płciową, związana jest z zaburzenia- mi utrudniającymi odbycie stosunku seksualnego. U mężczyzn najczę- ściej są to zaburzenia wzwodu członka uniemożliwiające stosunek. 91 92 Składać się może na to wiele przyczyn: od psychologicznych po anato- miczne, np. nieprawidłowe ukrwienie członka. Impotencja może być związana z innymi chorobami, jak cukrzyca, miażdżyca. Mogą ją również powodować niektóre leki: od silnie uspokajających do stosowanych w nad- ciśnieniu. Impotencja często pojawia się po 40.-50. roku życia. Często jest również mylona przez pacjentów ze zmniejszeniem aktywności seksualnej. Nie jest jednak impotentem mężczyzna, który może odbyć jeden prawidłowy sto- sunek w tygodniu, nawet jeśli wcześniej mógł mieć ich 5 dziennie. U kobiet przybiera ona inną formę. Związana jest z niechęcią do współży- cia spowodowaną na przykład trudnościami w podnieceniu się. co powo- duje brak nawilżenia pochwy, bolesność stosunków i nieosiąganie orga- zmu. Przyczyny prowadzące do unikania współżycia mogą być również psychologiczne lub anatomiczne. Istotne jest to, że kobiety pomimo bra- ku podniecenia mogą się zmusić (lub mogą zostać zmuszane) do współ- życia. Prowadzi to często do pogłębienia się dolegliwości i ich utrwalenia. Dlatego ważne jest, aby rozpoznawać wcześnie przyczyny impotencji i od- powiednio je leczyć. Co to jest biseksualizm? Czy biseksualizm jednego z rodziców może mieć wpływ na psychikę dziecka, które urodzi się w tym związku? Biseksualizm to uprawianie seksu z osobnikami obojga pici. Dotyczyć on może zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Takie tendencje w realizacji życia seksualnego mogą być przejściowe. Do kontaktów biseksualnych może dochodzić pomimo stałego związku z partnerem płci przeciwnej. Wycho- wanie się w takiej rodzinie nie wpływa znacząco na orientację seksualną potomstwa. Naukowcy stale toczą dyskusje, co tak naprawdę określa pre- ferencje seksualne, poza cechami wrodzonymi. Dotychczas nie wykazano w sposób bezsporny, że dzieci wychowane na przykład w związkach ho- moseksualnych mają preferencje homoseksualne w dorosłym życiu. Pew- ne schematy zachowań mogą łatwiej akceptować, ale o realizacji życia sek- sualnego decyduje wiele innych czynników. Co to są badania prenatalne? Badania prenatalne obejmują różnego typu postępowanie medyczne pro- wadzące do zdiagnozowania zaburzeń, jakie mogą się pojawić u płodu jeszcze przed porodem. Ich celem jest wykluczenie wad wrodzonych pło- du, jego uszkodzeń rozwojowych lub sytuacji, gdy zagrożone jest jego ży- cie. Wiele wad płodu nie daje bowiem szans na późniejsze życie lub wy- maga szybkiego leczenia tuż po urodzeniu. Badania prenatalne mogą mieć charakter inwazyjny i polegają na pobra- niu biologicznego materiału pozwalającego na określenie zaburzeń gene- tycznych i nieprawidłowości związanych z wadami chromosomów; typo- wym przykładem jest zespół Downa. Obecnie można również określić, czy dziecko odziedziczyło po rodzicach jakąś chorobę. Bada się w tym celu po- szczególne geny. Badania mogą być również nieinwazyjne. Wtedy pośrednio pozwalają na wykrycie zmian rozwojowych poprzez obraz USG. Takie wyniki można również uzyskać przez ocenę niektórych substancji występujących we krwi matki, a pochodzących od płodu. Badania pośrednie rzadko dają stuprocentową pewność diagnozy. Pozwalają one jednak na stwierdzenie wad rozwoju i budowy wielu narządów i układów. 93 94 Zdiagnozowanie w wyniku takich badań na przykład wady serca daje szansę na zaplanowanie operacji i wczesną pomoc. Stwierdzenie wady, która uniemożliwia późniejsze życie, np. bezmózgowie czy brak ważnych narządów, pozwala podjąć decyzję o wcześniejszym zakończeniu ciąży. W 95% przypadków badania wykazują prawidłowy rozwój i uspokajają za- równo lekarzy, jak i rodziców co do zdrowia nienarodzonego dziecka. Wraz z wiekiem rodziców lub w wypadku ich obciążenia chorobami gene- tycznymi ryzyko wad jest większe. Badania prenatalne pozwalają na posiadanie zdrowego, prawidłowo rozwijającego się potomstwa W jakiej sytuacji dopuszczalna jest w naszym kraju aborcja? Ustawa, która zaczęła obowiązywać od 1993 roku. określa dopuszczalność przerwania ciąży tylko w pewnych sytuacjach. Do takich prawo zalicza ciążę, jaka powstała w wyniku przestępstwa, na przykład gwałtu. Innym powodem mogą być wskazania medyczne, do których należą: ciężka cho- roba matki uniemożliwiająca donoszenie ciąży lub zagrożenie jej życia, uszkodzenia rozwoju płodu, wady genetyczne i rozwojowe płodu. Oczywi- ście dotyczy to ciężkich wad. których nie potrafimy leczyć. W praktyce w Polsce postępowania prowadzące do legalnej aborcji prowa- dzone są rzadko i w 2001 roku wykonano ich 124. Na czym polega zabieg aborcji? Zabieg aborcji polega na usunięciu z jamy macicy tkanek płodowych. Wy- konuje się go różnymi sposobami, od wyłyżeczkowania (oczyszczenia z tkanek ścian macicy po rozszerzeniu kanału szyjki macicy) po zastoso- wanie metody podciśnieniowej wysysającej tkanki. W krajach zachodnich dostępne są preparaty farmakologiczne powodujące naturalne poronienie. Wywołują one skurcze macicy i usunięcie płodu, identycznie jak to się dzieje przy poronieniu samoistnym. W krajach, gdzie zabiegi przerwania ciąży są dokonywane po 12-14 tygodniach ciąży, większość z nich polega na wywołaniu poronienia środkami farmakologicznymi i usunięciu resztek tkanek pozostałych w jamie macicy. Czy w Polsce można poddać się zabiegowi sterylizacji? Na świecie takie zabiegi przeprowadza się często. W skali całego globu jest to najczęściej stosowany sposób na unikanie ciąży. Najpopularniejsze są one w Azji i w krajach o dużym przyroście naturalnym. Cieszą się również sporą popularnością na przykład w Wielkiej Brytanii i USA. Tam prawo do- puszcza możliwość dobrowolnego decydowania o swojej płodności. 1 serca daje Jenie wady. k ważnych iu ciąży. ^ąjają za- iecka. ami gene- v'aJają na 'orcja? zaJnos'ć zalicza Innym a cho- życia. :zywi- mva- •Vy- nia >o- :h e. ię a 3 \\" Polsce sprawy mają się inaczej. Tak naprawdę sterylizacja nie jest ani zabroniona, ani dozwolona. Powoduje to. że wykonuje się ją tylko ze wskazań lekarskich, gdyby następna ciąża zagrażałaby życiu matki. Decy- zję taką może podjąć grupa lekarzy (konsylium) i wtedy, najczęściej w trakcie operacji, podwiązuje się jajowody. Zabiegów na prośbę pacjenta nie praktykuje się, gdyż brak odpowiednich regulacji prawnych. Dlatego nie jest praktykowana sterylizacja mężczyzn. Jakich środków antykoncepcyjnych dostępnych na świecie nie ma w Polsce? Obecnie w Polsce dostępne są nowoczesne sposoby antykoncepcji i z każ- dym rokiem jest ich coraz więcej. .Antykoncepcja ciągle się zmienia, co po- woduje, że szczególnie w bogatych krajach pojawiają się nowości, które na polskim rynku pojawią się 2-3 lata później. Do takich nowości dostępnych współcześnie należą: pierścienie dopochwowe - pierścienie o średnicy około 5 cm wykonane z tworzywa uwalniającego w pochwie mała dawkę hormonów. Wchłaniając się. działają one podobnie jak normalna tabletka. Niektóre uwalniają tylko jeden hormon i działają jak minipigułka. Podobnie stara zasada działania, ale nowa droga podania przyświecała twórcom plastrów o działaniu antykoncepcyjnym. Plastry z hormonami od wielu lat stosowane są w htz (hormonalnej terapii zastępczej ułatwia- jącej kobiecie przejście przez okres przekwitania). Wykorzystanie ich w an- tykoncepcji w większych dawkach powoduje, że mogą je stosować kobie- ty mające dotychczas przeciwwskazania do stosowania hormonów. Możliwe są również iniekcje (raz na miesiąc) jako odpowiednik pigułki an- tykoncepcyjnej. Co do mężczyzn, nadal nie ma skutecznego, długo działającego i pewne- go sposobu zabezpieczenia przed ciążą kobiety, z którą współżyją, Prezer- watywa pozostaje jedynym skutecznym środkiem antykoncepcyjnym dla mężczyzn. W Wielkiej Brytanii dostępne są też damskie prezerwatywy. 95 100, Tytuł naszej książki brzmi „Antykoncepcja czyli seks na szóstką". Może on budzić kontrowersje. Spróbujemy wyjaśnić, dlaczego naszym zdaniem taka równość jest nie tylko prawdziwa, ale warta zapamiętania. W życiu trudno być perfekcjonistą. Tylko nieliczni nie popełniają błędów, unikają niespodzianek i nie narażają się na przykrości. Niestety, często sprawdza się przysłowie, że ludzie uczą się na błędach, i to najczęściej własnych. Współcześnie, kiedy o znaczeniu seksu w naszym życiu wiemy coraz więcej, można spróbować być rozsądnym również \v tej dziedzinie. Młodzi ludzie przechodzą inicjację seksualną wcześniej niż ich dziadkowie i ro- dzice. Obecnie coraz powszechniej akceptowany jest seks bez małżeństwa, a na potomstwo pary decydują się coraz później. \Varto umieć zaplanować tak ważne sprawy, jak życie seksualne. Dlatego wiedza o antykoncepcji jest niezwykle istotna, aby móc bez dodatkowych trudności zrealizować swo- je życie. Wiedza jeszcze nikomu nie zaszkodziła, choć nie wszyscy muszą z niej korzystać. Antykoncepcja daje szansę na rozsądek i bezpieczeństwo w tak radosnej dziedzinie życia, jaką jest seks. Na mądrość życiową składa się, między innymi, umiejętność wymagania od siebie, jak i sprawiania so- bie przyjemności. Seks jest tą sferą życia, która może przynieść radość, pod warunkiem, że smakuje się go dojrzale i z dodatkiem przypraw (anty- koncepcji), które pomogą rozkoszować się jego niepowtarzalnością zwią- zaną z indywidualnością naszą i najbliższej nam osoby. 96 my it tędów, :zęsto :ęściej coraz [łodzi i ro- s twa, 3wać i jest 5WO- .iszą fada so- )ść, ity- 'ią- Anna Mentlewicz Dziennikarka Telewizji Polskiej. Twórczyni programów młodzieżowych ..Luz" i ..Mur" oraz współ- twórczyni magazynu ..Rower Błażeja". Autorka książki ..Klub niepalących", w której wspólnie ze znanymi ludźmi podpowiada, jak skutecznie rzucie palenie. Współautorka książki ..Kobietą być...". będącej źródłem interesujących informacji o mężczyznach, kobietach i ich wzajemnych relacjach, oraz ..Antykoncepcja czyli świadome macierzyństwo". adresowanej przede wszystkim do kobiet. dr n. med. Grzegorz Południewski Absolwent Akademii Medycznej w Białymstoku. H" latach 1984-2000 pracownik Kliniki Położnictwa, Instytutu Położnictwa i Chorób Kobiecych .AM w Białymstoku: ostatnio na stanowisku adiunkta. Specjalista drugiego stopnia z zakresu położnictwa i ginekologii. Wiceprezes Towarzystwa Rozwoju Rodziny w Warszawie, członek Krajowego Zespołu Planowania Rodziny przy Ministerstwie Zdrowia. Współautor 3 publikacji popularnonaukowych - poradników: ..Z czym do łóżka. ABC - antykoncepcji". ..Jak uniknąć ciąży - poradnik antykoncepcji" oraz .^Antykoncepcja czyli świadome macierzyństwa".