Bruce Fogle 101 PYTAŃ, KTÓRE TWÓJ PIES ZADAŁBY WETERYNARZOWI, GDYBY UMIAŁ MÓWIĆ Przełożyła Zofia Domaniewska Tytuł oryginału 101 OUESTIONS YOUR DOG WOULD ASKITS VET IF YOUR DOG COULD TALK Bruce Fogle Przełożyła z j. angielskiego Zofia Domaniewska Ilustracje: Lalla Ward Zdjęcie na okładce: David Ward Copyright (c) Dr Bruce Fogle, 1993 lllustrations (c) Lalla Ward, 1993 Ali rights reserved The morał right of the author has been asserted Pierwsze wydanie angielskie przez Michael Joseph Ltd (Penguin Group) w 1993 Lemur is na imprint of Puls Publications Ltd (London) ISBN1 859170463 Printed and bound in Great Britain by Cox and Wyman, Reading, Berkshire Czym niniejsza książka n j e j e s t? Nie jest z pewnością kolejnym poradni^j^ zawierającym lepsze lub gorsze rady dotyczące żywieniaj hodow|i j pielęgnacji psów. Książka ta - to przed^ wszystkim krótki, pełen humoru, lecz bardzo rzetelny ^kfc,d psychologii psa domowego. Bruce Fogle wprowadzą nas w świat; który określają nie obrazy, lecz zapachy. W jwiat; gdzie sprawy uważane przez nas, ludzi, za intymne lub wstydliwe traktuje się bez zbędnej pruderii, a punktem odniesienia d)a jednostki jest zawsze stado i zajmowana w n|m pozycja. Wświat niby obc a jednocześnie bardzo znajc^ bo cjeż równ[*± n,es,emy w sobie dziedzictw, żyjących stadnie przodków Czytając 101 pytań matty okazję przyjrzeć się bliżej mieszkańców Eufopy Zachodniej do psa. Dziś nnr, K asP'ruJe do człoąostwa w Unii Europejskiej pora by nasze psy poznały pattujące F J J' W i win, udaje arabskie Jeśli nat " "•"" ""aaJuzie najpiękniejsze konie • J CMI natomiast rzeC7 tVC7v <:ip n<:ńw «/«7vett,-» drogi wiodą do \Vi IL-- • n . y ę P ~ wszystkie znawstwem hnrt f J rytuiii- To tutaJ prowadzona ze znana jest ze sw ^ P5$ją królów: JKM Elżbieta ~ kich owczarków. -w-aiKow upo^°Va do krótkonogich walijs-1 królewskich i C°rgie' Coz>powie ktoś, wszak i w Polsce mc"ł"°'> 'cl dworach roiło się od psów,.. OD TŁUMACZA 101 PYTAŃ... W Wielkiej Brytanii jednał pi^e psy rodziły się nie tylko w pałacach, lecz i w robotoic^ izbach. Słynna Lassie -bohaterka powieści Erica Kjjghta - była wychowanką bezrobotnego górnika z fotbhire. Poza niezliczonymi rasami rodzimymi - jak cbćby wielka grupa terierów -brytyjscy hodowcy doprowadzili^ ustalenia wzorców wielu ras egzotycznych. Psy prz)K%0 z zamorskich podróży, zewsząd gdzie docierały ofo?%ty Imperium. Tak właśnie trafiły do naszych domów pekińczyki czy nowofundla .idy. Słowem, mimo że Niemcy, Skandynawowie oraz hodowcy z krajów Beneluksu dzielnie \vaiczą o paimę pierwszeństwa - stolicą europejskiej lyna|ogjj pozostaje Londyn, czy raczej Birmingham, gdzie co ^u na srynnej wystawie Crufta spotykają się najpiękniejsze psy świata. Przy całej swej olbrzymiej kulturze hodowlanej Brytyjczycy mają do zwierząt stosunek szalenie zdroworozsądkowy. Dostrzegając to, co je 2 człowiekiem łączy, widzą również ich odmienność. Ponie^ż zaś sami są legalistami, także od swoich ulubieńcóvivytogają bezwzględnego podporządkowania się ustalonym normom. Może nam się wydawać okrutne, że pies, który zaatakuje i zrani człowieka bezbardzowyraźnego powodu, wydaje na siebie wyrok śmierci. Pamiętajmy]ednak, że to właśnie dzięki tym drakońskim przepisom brfljsltje psy mogą korzystać na spacerach ze swobodnego nichu bez smyczy i kagańca -bo po prostu nie gryzą, Mto przecież nie będzie podsycał w swoim pupilu ąresjj wiedząc, że naraża go w ten sposób na utratę życia. Sterylizacja psów nierasowych _ a także rasowych, lecz nie nadających się do hodołlUjest od dawna normą w Europie Zachodniej, podczasjdy u nas nadal budzi dreszcz grozy. Godzimy się natomiast bez Oporu na kopiowanie uszu, skazujące psa na dłufl i bolesną rekonwalescencję. Pokutuje przesąd, że sukapo\vjnna mieć szczenięta choć raz w życiu. Mnożą się więcniedjczone mioty kundelków, które z reguły via "dobre ręce" trafiają do przepełnionych schronisk, lub - na ulicę. Gdyby psy umiały pisać, z pewnością podpisałyby się wszystkimi czterema łapami pod apelem, który wiele lat temu sformułował w ich imieniu znawca, hodowca i miłośnik zwierząt, wieloletni dyrektor warszawskiego ogrodu zoologicznego - dr Jan Żabiński: Przestańcie nas ciągle tak bardzo "kochać", a raczej dołóżcie choć trochę starań, aby poznać naszą naturę, i jeśli już jesteście tak łaskawi, by się nami zajmować, to nie czyńcie tego wedle swojego widzimisię, lecz zgodnie z naszymi potrzebami zaspokajajcie nasze wymagania! Książka Bruce'a Fogle z całą pewnością pomoże nam na powyższy apel odpowiedzieć. Zofia Domaniewska ^Us^^fc lr»i więcej czasu spędzam z psami -a jeśli mówimy o kontaktach zawodowych, jest to już z górą dwadzieścia lat - tym bardziej je lubię. Szacuję je, choć czasem mnie śmieszą. Popi^f^wsze więc, przepraszam wszystkie psy i ich panóW którzy po przeczytaniu niektórych pytań mogąf^nyśteć, że nie traktuję ich poważnie. Odpowiedzi, ^^ wdzieję przekonają ich, że tak nie jest. po drugie, dziękuję i jestem wdzięczny rf "łaScicieli, którzy zadawali mi pytania, ttrnieszczone w niniejszej książce. Dziękuję także psom. PRZEDMOWA W moim domu pytałem zazwyczaj po prostu: ,>Kto chciałby zabrać psy na spacer do parku?" Prędko z tego zrezygnowałem, ponieważ nasze psy, nawet gdy wydawały się pogrążone w głębokim śnie, ukradkiem podsłuchiwały ludzkie rozmowy. Przerzuciłem się na literowanie -P-A-R-K, S-P-A-C-E-R - i dowiedziałem się, że każdy inteligentny pies potrafi także literować. Próbowałem eufemizmów. Spytałem dzieci: "Kto chce zabrać czworonogi na przechadzkę wśród drzew?" i natychmiast dwa niewinnie wyglądające retrievery siedziały u moich stóp, wbijając we mnie wzrok i zdając się mówić: "My, my zabierzemy dzieciaki". Niesamowite! Psy umieją również odczytywać godziny. Karmię moje psy każdego wieczoru o 18.30. Jeśli zapomnę, o 18.31 siadają naprzeciwko, hipnotyzują mnie wzrokiem, by zwrócić na siebie uwagę, a gdy pochwycą moje spojrzenie, wstają, idą do kuchni, wracają i milcząco, lecz wyraźnie proszą, bym podążył za nimi. Znam cocker spaniela, który przemawia jeszcze bardziej wprost. Gdy jest głodny bierze w zęby miskę, przynosi swemu panu i upuszcza mu prosto pod nogi. Najbardziej zdumiewające są psy wielojęzyczne, zwłaszcza te, które rozumieją zdania warunkowe w różnych językach. W wieku zaledwie kilku miesięcy ci błyskotliwi lingwiści rozumieją zdanie: "Jeżeli zrobisz to jeszcze 12 101 PYTAŃ... 13 PRZEDMOWA raz, naprawdę się rozzłoszczę!" wypowiedziane w dowolnym języku. Zgoda, przesadziłem. Psy nie potrafią literować, nie znają się na zegarze i nie rozumieją zdań warunkowych. Rozumieją spory, lecz ograniczony zakres dźwięków wydawanych przez ludzi i szybko uczą się, że gdy usłyszą "spacer" lub "chodź" - wydarzy się coś przyjemnego. Mają wspaniały dwudziestoczterogodzinny zegar biologiczny, który pomaga im zapamiętywać pory ważnych wydarzeń, takich jak posiłek. Rozpoznają ludzkie nastroje raczej po modulacji głosu, niż treści wypowiadanych słów. Myślę, że nie tylko ja z przyjemnością odnajduję w psach "człowieczeństwo" i lubię czasem myśleć, że one naprawdę rozumieją. Jeżeli wydaję polecenie mojemu kotu, ten czyni obraźliwy gest przednią łapą i nonszalancko odchodzi. Tymczasem wystarczy tylko szepnąć imiona moich psów i już są przy mnie, patrzą mi w oczy i mówią, że jestem najważniejszą osobą na świecie - nieźle to wpływa na samoocenę. Gdy na dworze rozlegnie się hałas i psy szczekając biegną do okna lub drzwi, cieszy mnie uczucie, że będą mnie chronić. Gdy wracam do domu wieczorem, a one witają mnie jakbym wrócił z podróży dookoła świata, dają mi odczucie wierności, jakiego rzadko mogą dostarczyć kontakty z ludźmi. A gdy układają się do głaskania, ja zaś zasiadam, by je głaskać, jest niezwykle pokrzepiające, że w zmieniającym się świecie istnieje także niezmienność, pewność i stałość. Z wielu powodów jest nam łatwiej porozumieć się z psem, niż z jakimkolwiek innym zwierzęciem domowym. Rozumiemy go, ponieważ dzielimy z nim zdumiewająco dużą liczbę zachowań. To dlatego pies był pierwszym zwierzęciem, które udomowiliśmy i dlatego tak przysłowiowo, jak i dosłownie jest "najlepszym przyjacielem człowieka". Pewien nauczyciel zadał swym dwunastoletnim uczniom pytanie: "Widzicie, że wasz pies i nieznajomy człowiek wpadają do rzeki. Którego uratujecie najpierw?" Większość wychowanków ratowałaby najpierw swojego ulubieńca. Ich odpowiedzi są ilustracją faktu, że - tak w północnoamerykańskiej, jak w zachodnioeuropejskiej kulturze - pies jest uważany za jednego z członków rodziny, którego prawa i przywileje są takie jak pozostałych. Zaakceptowanie psów jako jednostek posiadających różne osobowości (a czasami nawet obdarzanie ich ludzkimi cechami) może pomóc nam zrozumieć ich potrzeby i cierpienia i wzmocnić poczucie odpowiedzialności wobec nich. Właśnie dlatego to psy zadają w niniejszej książce pytania. Chciałbym podkreślić, że jeśli trzymamy je jako towarzyszy, mamy obowiązek rozumieć je, dbać o nie i czynić ich życie przyjemnym, nawet jeśli nie zawsze musimy ratować je najpierw. Drugi powód, aby włożyć pytania "w psie usta", jest taki, że nie uważam, aby było rzeczą tak strasznie złą trochę psy "uczłowieczyć". Może nam to przypomnieć, że zdolne są one odczuwać zazdrość, okazywać zniecierpliwienie, doświadczać radości i przeżywać smutek. Mam nadzieję, że rozumiecie także, iż psy n i e s ą ludźmi. Większość obyczajów przejęły od swego bezpośredniego przodka, wilka. Udomowienie stłumiło jedynie pewne wilcze cechy, a wzmocniło inne. Będąc członkami naszych rodzin, psy zawsze pozostają "wilkami w psiej skórze". Mimo poloni ludzkiej cywilizacji, gdy zabraknie kontroli, mogą powrócić do pierwotnych zachowań. Pytania zawarte w książce mogłaby zadać większość PSÓW. Jednakże ze względu na ograniczoną zdolność psów do skupiania uwagi i niski próg znudzenia, odpowiedzi były Pisane z myślą zarówno o psich, jak ludzkich rodzinach -bo w końcu to ludziom przydadzą się one najbardziej. ROZDZIAŁ l 101 PYTAŃ... 14 Jeśli twój pi-il pies wydadzą ci się on^^one Bruce Foe jakieś pytania, to nawet jeśli " Prosz^ przyślij mi je: u°K yues&u*estio' , c/o Micha ćthael <°"SePhLtd INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ do r Spróbuję włączy<9^yć j^ Przys%ch wydań. 17 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ Chciałbym zostać przewodnikiem ludzkiego stada. Jak się do tego zabrać? Bądź nieposłuszny. Ludzie są tak łatwymi przeciwnikami, że nawet najmniejszy, najbardziej niepozorny pies może zostać przewodnikiem stada. Ludzie często nie zauważają pierwszych sygnałów rozpoczęcia przez psa walki o przywództwo. Uważają, że to milutkie, gdy będąc szczeniakiem, warczy na nich. Nie zwracają uwagi, gdy po raz pierwszy zlekceważy komendę "do nogi" i nadal zajmuje się tym, co robił do tej pory. Chętnie podsuwają mu inny posiłek, gdy odmawia zjedzenia tego, który mu podano. Przywództwo w stadzie można osiągnąć bez okazywania otwartej agresji. Małe psy, na przykład, mogą naprzykrzać się, póki nie zostaną wzięte na ręce, mogą spróbować wskakiwania na meble lub nawet wczołgiwać się pod kołdrę na łóżku człowieka. Robiąc to wszystko stają się decydentami. Ponieważ sprawiają wrażenie delikatnych, można po prostu przeoczyć ich "zakulisowe machinacje", lecz podstęp bywa tak skuteczny, że niektórzy ludzie całkowicie zmieniają swój styl życia, wynajmują opiekunów, gdy wychodzą gdzieś wieczorem, i całkowicie rezygnują z wakacyj- 18 101 PYTAŃ... 19 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ nych wyjazdów, aby ich ulubieniec nie musiał przebywać w psim hotelu. Jako zwierzęta stadne wszystkie psy czują się najlepiej wiedząc, jakie jest ich miejsce w hierarchii. Mimo że płeć, wielkość i rasa są znaczącymi czynnikami, każdy pies może zostać przewodnikiem stada. Ludzie są często psychicznie przygotowani do obrony swojej pozycji przed wyraźnymi pretendentami, takimi jak muskularny samiec akita*, lecz czujność ich zawodzi, gdy mają do czynienia z rywalem mniej oczywistym. Odczuwam przymus obwąchiwania drzew i wtykania nosa w odchody innych psów. Nie mogę się także powstrzymać przed obwąchiwaniem okolicy krocza nowo poznanych ludzi. Czy jestem zboczony? Akita inu - duży pies z grupy szpiców, pochodzący z Wysp Japońskich. (Przyp. tłum.) Odczuwam przymus obwąchiwania drzew i wtykania nosa w odchody innych psów. Nie mogę się także powstrzymać przed obwąchiwaniem okolicy krocza nowo poznanych ludzi. Czy jestem zboczony? Wąchanie zapachów przypomina czytanie gazety, lecz jest o wiele przyjemniejsze. Wonie niosą z sobą najnowsze wiadomości. Obwąchując odchody pies może ustalić, jak dawno deponent tędy przechodził i jaka była jego płeć, oraz - jeśli był to pies - określić jak bardzo "męski", a jeśli suka - czy jest lub będzie w stanie rui. Czasami możliwe jest nawet rozpoznanie jego lub jej stanu emocjonalnego. Przy oddawaniu kału pies "perfumuje" go dwiema kroplami z zatok okołoodbytowych, specjalnych gruczołów zapachowych zlokalizowanych po obu stronach odbytu. Wydzielina tych gruczołów zawiera dziesiątki aromatycznych związków chemicznych; każdy z nich niesie prawdopodobnie specyficzną informację dla wąchającego. Po-obnie mocz, sam w sobie jest prawie bezwonny, lecz hor-(tm)°ny nadają mu specyficzny zapach, który przekazuje gactwo informacji o seksualnym i emocjonalnym statusie ^° ucenta. Zapachy te nie są odbierane przez zwykły na-Zw- węchowy: psy posiadają specjalny analizator woni p021Zanycr| z płcią, narząd lemieszowo-nosowy, którego 2apa ,^len' sa- ^dzie. Badając nieznane osoby, wdychają z okolicy krocza do tego właśnie narządu. Co cię- 21 20 101 PYTAŃ... INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ kawę, psy zachowują się tak tylko wobec nieznajomych. Tym, których znają, obwąchują ręce i nogi, poszukując w każdym przypadku specyficznych informacji zapachowych. Ludziom trudno jest pojąć, jak wspaniale psy mogą się porozumiewać za pomocą zapachów, po prostu dlatego, że ich własne zdolności w tej dziedzinie są bardzo ograniczone. Dlaczego grzebię nogami po oddaniu kału lub moczu? Chciałbym zostać przewodnikiem ludzkiego stada. Jak się do tego zabrać? Dlaczego grzebię nogami po oddaniu kału lub moczu? Ludzie nie muszą uczyć psów grzebania nogami po oddaniu kału lub moczu. Nakazuje im to pierwotny instynkt. Jednakże zwierzęta, które nie grzebią, mogą się tego nauczyć, obserwując inne psy. Zwłaszcza szczenięta -podobnie jak ludzkie dzieci - mają zdolność uczenia się przez obserwację, lecz skłonność do naśladowania na ogół zanika z wiekiem. Produkty przemiany materii dobrze nadają się do znakowania terytorium, więc zamiast po prostu je pozostawiać "na chybił trafił", psy używają ich do przekazywania informacji. Same odchody są jednak dość niepozorne, więc niektóre psy dodatkowo je podkreślają, roz-grzebując ziemię obok lub nawet nad nimi. Są ku temu dwa powody: grzebanie czyni miejsce bardziej widocznym i uwalnia zapach ziemi, który może podchwycić inny pies. Gdy ten zapach zostanie zauważony, jest bardziej prawdopodobne, że mocz lub kał zostaną zauważone również. Psy grzebią po wypróżnieniu częściej niż suki po prostu dlatego, że mają silniejszą potrzebę oznaczania terenu. Suki, które poddano sterylizacji grzebią chętniej niż 23 22 101 PYTAŃ... INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ ich płodne koleżanki. Grzebanie to dość przypadkowe wymachy kończyn w tył, a więc coś zupełnie innego niż kopanie, które polega na celowym, precyzyjnym i starannym posługiwaniu się łapami przednimi. Dlaczego odczuwam gwałtowną potrzebę tarzania się w gnijących rybach, lisich odchodach i wszystkich innych rzeczach, które ludzie uważają za odrażające? Odczuwam przymus obwąchiwania drzew i wtykania nosa w odchody innych psów. Nie mogę się także powstrzymać przed obwąchiwaniem okolicy krocza nowo poznanych ludzi. Czy jestem zboczony? Dlaczego odczuwam gwałtowną potrzebę tarzania się w gnijących rybach, lisich odchodach i wszystkich innych rzeczach, które ludzie uważają za odrażające? Wiele ludzi lubi naturalne zapachy swego ciała zastępować sztucznymi. Podobnie psy. Uważają one pewne wonie za pociągające i zazwyczaj bywa to odór rozkładających się materiałów organicznych takich, jak butwiejące liście, gnijąca ryba lub obornik. Użycie psich perfum prawie zawsze odbywa się zgodnie z określonym rytuałem. Gdy pies po prostu chce się pobawić na trawie, przewraca się beztrosko na grzbiet -czasem nawet podskakując - i wyginając się w lewo i w prawo, kopie nogami w powietrzu. Potem wstaje i odbiega. Przy aplikacji "perfum", pies jest o wiele bardziej drobiazgowy. Dokładnie obwąchuje wybraną substancję. Jeżeli jest to "flakon", czyli na przykład zdechła ryba, potrafi przenieść ją z plaży na trawnik i ułożyć tam starannie. Potem z uwagą, jak dama kładąca kroplę perfum za każdym uchem, wciera pachnidło w jeden i drugi bark. Nie ma na razie mowy o przewracaniu się na grzbiet. Zamiast tego ponownie obwąchuje "perfumy" i zachęcony ich wonią, nakłada je raz jeszcze na barki, a w końcu tarza się, by namaścić grzbiet. Postępuje niegłupio jak na drapież-nika, który w stanie dzikim musi skradać się i zabijać in- 24 25 101 PYTAŃ... INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ ne istoty, aby przeżyć. Jeżeli maskuje on swój naturalny zapach i podchodzi pod wiatr, potencjalny posiłek z pewnością nie zaniepokoi się zbytnio myśląc, że zbliża się do niego zdechła ryba. Czasami moczę się z podniecenia, gdy ludzie wracają do domu. Jak mogę nauczyć się kontrolować pęcherz? Dlaczego grzebię nogami po oddaniu kału lub moczu? Czasami moczę się z podniecenia, gdy ludzie wracają do domu. Jak mogę nauczyć się kontrolować pęcherz? Psom, które moczą się witając ludzi, brakuje po prostu poczucia własnej wartości. Aby przestać, muszą nabrać pewności siebie. Oczywiście, każdy pies powinien okazać podległość, gdy człowiek wraca do domu, jednak przyjazne machanie ogonem całkowicie wystarczy. Bardziej otwarte okazywanie wierności ludzkiemu przywódcy - skomlenie, pełzanie u jego nóg, przewracanie się na grzbiet lub, co gorsza, oddawanie moczu - nie jest ani potrzebne, ani mile widziane. Często ludzie bezwiednie podkreślają swoją dominację schylając się nad ulubieńcem, by poklepać go po głowie. Jeśli postąpią tak z psem niepewnym siebie, ten prawdopodobnie się zmoczy. Lepiej go w ogóle nie dotykać zaraz po wejściu do domu, a nawet starać się nie patrzeć na niego. Po kilku minutach należy przykucnąć, aby "zredukować swój wzrost" i wyciągnąwszy otwartą dłoń poczekać, aż pies się zbliży. Gdy to nastąpi, można podrapać go pod brodą, wciąż nie nawiązując kontaktu wzrokowego i nic nie mówiąc. Zwyczajowe ludzkie powitanie: spojrzenie w oczy i pozdro- 26 27 101 PYTAŃ... INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ wierne głosem, jest przez psy odbierane jako demonstracja siły dominującego osobnika. Jeśli ludzie będą tego unikać, dadzą psu szansę nabrania pewności siebie. A wtedy nauczy się także kontrolować pęcherz. Czemu tak ogłuszająco szczekam za każdym razem, gdy do domu zbliżają się obcy? Straszono mnie operacją. Czemu tak ogłuszająco szczekam za każdym razem, gdy do domu zbliżają się obcy? Straszono mnie operacją. Dlaczego odczuwam gwałtowną potrzebę tarzania się w gnijących rybach, lisich odchodach i wszystkich innych rzeczach, które ludzie uważają za odrażające? Każdy rozsądny pies uważa siebie za członka rodziny--stada, a dom - za najważniejszą część terytorium. Mimo że rola przywódcy przypada zawsze człowiekowi, każdy członek stada jest obowiązany ostrzec innych, gdy terytorium zostaje naruszone. A najlepszym ostrzeżeniem jest właśnie szczekanie. Przez tysiące lat, w drodze hodowlanej selekcji, ludzie zmienili "milczącego" wilka w ujadającego psa. Ponieważ słuch psa jest czterokrotnie czulszy niż ludzki, psy są doskonałymi stróżami. Dzisiaj, po celowym rozwinięciu i utrwaleniu szczekania, ludzie nagle uznali, że nie jest to szczególnie pożądane zachowanie. Psy niektórych ras szczekają częściej niż inne. Bardziej "gadatliwe" są małe psy, zwłaszcza teriery celują w jazgotliwym ujadaniu. Rasy duże, na przykład myśliwskie, są stosunkowo ciche. Przecięcie strun głosowych, a dokład-nieJ nacięcie ich w celu unieczynnienia, czyni zwierzę nie-%ni. Poza Japonią, gdzie szczekanie stanowi psi grzech miertelny, weterynarze niezmiernie rzadko godzą się na o°!l0nan'e takiego zabiegu. Zalecane jest poznanie przy-szczekania i przeprowadzenie odpowiedniej tresury. 28 101 PYTAŃ... 29 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ Gdy okaże się nieskuteczna, można spróbować ciekawej metody wynalezionej we Francji. Psu zakłada się specjalną obrożę, w której umieszczona jest ampułka z olejkiem cytrynowym. Gdy pies szczeka, następuje samoczynne włączenie urządzenia mikroprocesorowego i obłok cytrusowej woni otacza winowajcę. Delikatny zapach powoduje rozproszenie uwagi psa. Już po krótkim treningu większość psów unika szczekania, gdy noszą swój osobisty znacznik zapachowy. Czemu wyję, gdy słyszę Beethovena? Czasami moczę się z podniecenia, gdy ludzie wracają do domu. Jak mogę nauczyć się kontrolować pęcherz? Czemu wyję, gdy słyszę Beethovena? Wycie to sposób porozumiewania się. Psy wyją, by oznajmić pobratymcom swoją obecność. Wątpliwe jednak, czy próbują "dogadać się" także z Beethovenem. "Rozmawiające" wilki używają wycia do przekazywania wiadomości. Gdy stado rozproszy się w lesie i osamotniony szczeniak skomli, dopytując się, gdzie są wszyscy, odpowiada mu natychmiast niesamowite, pierwotne, posępne, lecz jakże wspaniałe wycie. I wilczek natychmiast się uspokaja. Psie szczenięta także piszczą, gdy matka znika z pola widzenia. Niektóre psy, zwłaszcza ogary 1 d°bermany, są szczególnie uzdolnionymi "śpiewakami". Gdy tylko zostaną same, zadzierają pyski ku niebu, ściągają wargi i wszem i wobec rozlega się donośne "echo ich grania". Nie tylko samotność sprawia, że psy wyją. Niektóre Psy wyciem witają ludzi. Niektóre wyją z radości, a inne -" muzyce. Zakres psiego słuchu odpowiada z grubsza obejmując około osiem i pół oktawy, lecz psa wewnątrz tej skali jest o wiele większa, niż n f 8° czł°wieka. Pies potrafi, na przykład, rozróż-utV, które dzieli zaledwie 1/8 tonu. Właśnie dzięki temu 31 30 101 PYTAŃ... INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ tak łatwo nauczyć owczarki reagować prawidłowo na pasterskie komendy gwizdkiem. Głęboko, w najstarszych partiach ludzkiego mózgu mieści się "ośrodek muzyczny". Prawdopodobnie mają go także psy. Muzyka łagodzi obyczaje. Może być dla zwierzęcia uspokajająca i ośmielająca. Gdy pies słyszy Beet-hovena - lub jakąkolwiek inną muzykę - włącza się, bo to lubi i chce wziąć udział w koncercie. Gdyby dźwięki były nieprzyjemne, po prostu wstałby i odszedł. 8 Ludzie często się uśmiechają. Czy mógłbym się tego nauczyć? Czemu tak ogłuszająco szczekam za każdym razem, gdy do domu zbliżają się obcy? Straszono mnie operacją. Ludzie często się uśmiechają. Czy mógłbym się tego nauczyć? Psy na ogół nie wyrażają radości w ten posób. Śmiech jest właściwy naczelnym. Śmieją się szympansy. Śmieją się orangutany. Podobnie jak ludziom - także naczelnym -nie jest im obcy pocałunek w usta, często skojarzony z radosnym uśmiechem. Mimo że psy często liżą wargi swoich współplemieńców, a nawet ludzi, nie jest to dokładnie, to samo. Oznacza wprawdzie przyjaźń, lecz bez zabarwienia seksualnego. Jest deklaracją uległości. Podczas wizyty u weterynarza - a przeważnie nie jest to okazja do śmiechu - wiele psów szczerzy zęby, jednocześnie drżąc i chowając się za swojego pana. Niektóre psy "śmieją się" z radości, zdając się naśladować ludzi. Choć najbardziej celującymi uczniami bywają teriery, każdy pies może posiąść tę sztukę. W tym celu powinien od pierwszych dni życia stale obserwować uśmiechających się ludzi. Zamiast układać wargi w grymas śmiechu, naśladujący pies zazwyczaj unosi górną wargę i odsłania zęby. Prezentowanie broni z reguły oznacza agresję, lecz §dy chodzi o uśmiech, pies jednocześnie rozciąga wargi. Niestety, psy po prostu nie są stworzone do śmiechu, gdy unosi się górna warga, jednocześnie marszczy się 32 101 PYTAŃ... 33 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ nos i prawie nieodmiennie rezultatem jest kichnięcie. Ukazaniu zębów z zamiarem agresji towarzyszy warczenie ukazując zęby w uśmiechu, pies macha ogonem i głupkowato parska. Bardzo lubię towarzystwo domowego kota, czemu więc odczuwam zawsze potrzebę pogoni za każdym innym kotem, którego widzę? Czemu, wyję, gdy słyszę Beethovena? Bardzo lubię towarzystwo domowego kota, czemu więc odczuwam zawsze potrzebę pogoni za każdym innym kotem, którego widzę? Psy instynktownie gonią każdy szybko poruszający się obiekt, zwłaszcza gdy jest nieduży i kosmaty, lecz jeżeli nawiążą osobiste kontakty, zwykle zaprzestają prześladowań. Jeśli w domu jest i pies, i kot, dominuje zwykle ten ostatni. Gdy pies staje się zbyt wścibski i natarczywy, zadomowiony kot syczy, parska i jednym trzepnięciem łapy przywołuje towarzysza do porządku. Gdy wzajemne stosunki są dobre, kot i pies mogą spać na jednym posłaniu lub jeść tuż obok siebie. Kot używa wachlującego psiego ogona jako wspaniałej zabawki i ostrzy pazury na psich bokach. Psy zazwyczaj są zafascynowane kotami i pozwalają im na wszystko. Obce koty traktowane są zupełnie inaczej. Gdy nie została nawiązana znajomość, psy polują na nie tak, jak polują na wiewiórki. Jest to zachowanie bardzo pierwotne, niezależne od płci, wieku czy głodu. Szybki ruch wyzwala mstynkt pogoni. Może to stać się groźne dla domowego K°ta, zwłaszcza jeśli w domu jest kilka psów. Nawet gdy są Kotem bardzo zaprzyjaźnione, może odezwać się w nich Zevv krwi, jeśli zobaczą go w biegu. Prawdopodobieństwo Jest mniejsze, gdy pies jest "jedynakiem". I: 34 101 PYTAŃ... Pogoń to świetna zabawa, ryzyko polega jednak na tym, że prowadzi nieodmiennie do eskalacji. Pogoń wzmaga wydzielanie adrenaliny, co daje psu poczucie przyjemnego pobudzenia, więc - jeśli trafi się okazja - powtórzy ją znowu. Im częściej to robi, tym większe jest prawdopodobieństwo, że uda mu się kota schwytać, a może nawet zabić. 35 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ 10 Ludzie sadzą, że jestem źle wychowany, i chcą przenieść mnie do budy tylko dlatego, że spodziewają się nowego dziecka. Czy to w porządku? Ludzie często się uśmiechają. Czy móglbym się tego nauczyć? Ludzie sądzą, że jestem źle wychowany, i chcą przenieść mnie do budy tylko dlatego, że spodziewają się nowego dziecka. Czy to w porządku? Jeśli trzymamy psa w domu, jest zazwyczaj zupełnie niepotrzebne, a nawet niewskazane, usuwanie go na dwór, gdy pojawia się niemowlę. Reakcja psa na nowego przybysza jest uwarunkowana jego stadną naturą i przywiązaniem do miejsca w hierarchii grupy. Psy nie lubią zmian. Czują się najbezpieczniej, gdy życie toczy się zgodnie z przyjemną rutyną. Ludzkie dziecko burzy ustalony porządek, więc powinno się przygotować psa na jego przybycie, stopniowo zmieniając stare przyzwyczajenia, dopóki jeszcze mamy dość energii, by temu podołać. Jeśli pies do tej pory zastępował ludziom dziecko, jeśli nie szczędzono mu czasu i uczucia, bawiąc się z nim, mówiąc do niego bez przerwy, głaszcząc i przytulając, kontakty te powinny stopniowo stać się rzadsze. Zamiast pozwalać PSU inicjować posiłek, spacer czy pieszczoty, ludzie muszą przejąć inicjatywę w swoje ręce. Jeśli trzeba przenieść w mnę miejsce psie posłanie, właśnie teraz jest czas na przeprowadzkę. Wszystko to ograniczy psie poczucie wyższości. Gdy zjawi się niemowlę, możliwość wdychania wszystkich nowych zapachów stanie się dla psa cenną nagrodą. Teraz 36 101 PYTAŃ... nie pow go pośv czuwał siącach, szczenią upuszcz łą pewn 4 inno się już wprowadzać dalszych zmian. Jak dłu-/ięcamy psu dostatecznie dużo uwagi, będzie od-najwyżej lekką braterską zazdrość. Po kilku mie-gdy pies odkryje, że dzieci - w odróżnieniu od [t - dość niefrasobliwie traktują jedzenie, że często ają lub nawet rzucają na ziemię smaczne kąski, z ca-ością doceni obecność nowego członka rodziny. Bardzo lubię towarzystwo domowego kota, czemu więc odczuwam zawsze potrzebę pogoni za każdym innym kotem, którego widzę? t Gdy mieszkałem w Europie, chętnie oglądałem telewizję, teraz - po przeprowadzce do USA - widzę na ekranie same plamy. Co się dzieje z moimi oczami? 37 INSTYNKT f POROZUMIEWANIE SIĘ 11 Gdy mieszkałem w Europie, chętnie oglądałem telewizję, teraz - po przeprowadzce do USA - widzę na ekranie same plamy. Co się dzieje z moimi oczami? Europejska telewizja jest odpowiedniejsza dla psów. Pomijając fakt, że w Europie częściej mogą oglądać swoje ulubione punkty programu - próby psów pasterskich, zawody jeździeckie czy filmy przyrodnicze - różnice w systemie nadawania sprawiają, że europejskie psy dostrzegają na ekranie obrazy, podczas gdy ich koledzy zza oceanu pozbawieni są tej możliwości. Przetwarzanie obrazu w amerykańskich urządzeniach telewizyjnych zachodzi tak wolno, że psy dostrzec mogą jedynie plamy i smugi. O ile ich ludzie nie mogą sobie pozwolić na, niezbyt jeszcze popularny, sprzęt wysokiej rozdzielczości, te nieszczęśliwe zwierzęta słysząc Lassie, Benjiego lub Rin Tin Tina szczekających z ekranu zazwy- czaj zaglądają za odbiornik, aby zobaczyć, gdzie ukrył się idol. Europejskie psy nie mają takich trudności. Oba syste-y (PAL i SECAM) używane na naszym kontynencie pra- uja. szybciej niż amerykański - dość szybko, by tworzyć cierazy widzialne dla psa. Oznacza to, że jeśli jest coś awego w programie, psy usadowią się, by popatrzeć. warto jednak inwestować w odbiornik kolorowy. Psy 38 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ 39 posiadają wprawdzie komórki wzrokowe pozwalające im widzieć kolory, jednak barwy zupełnie ich nie interesują a więc obraz czarno-biały dostarczy im tej samej przyjemności. 12 Czemu kopię tyle dołów w ziemi, a potem po prostuje zostawiam? Ludzie sądzą, że jestem źle wychowany, i chcą przenieść mnie do budy tylko dlatego, że spodziewają się nowego dziecka. Czy to w porządku? Kopanie dostarcza podniet tak fizycznych, jak umy- słowych. "Górnictwo odkrywkowe", praktykowane przez W1^kszość psów, jest odległym echem dawnych zachowań. sy kopią jamy, ponieważ na swobodzie służyło to uży- tecznym celom. Czemu kopię tyle dołów w ziemi, a potem po prostu je zostawiam? tak- wilki polują zazwyczaj na dużych roślinożerców, lch Jak jeleń, zjadają także zadziwiająco wiele drobnych urn20"-' Podobnie do kotów, gwałtownym susem dopadają cie^ka^Cą mysz czy nornice.- Zamiast jednak czatować wiii?liwie na wyłonienie s*$ potencjalnego posiłku z nory, znju Uzywa swych przednich łap, kopiąc w miejscu, gdzie S^200' aż wreszcie odnajdzie łup. Oto jeden z po- w, dla których psy kopią dziury. p śL °nieważ na swobodzie zdarzają się okresy, gdy żyw-tQJes^ łatw° dostępna, i takie, gdy jej brakuje, wilki . ukrywąją nadmiar pokarmu. Gdy napełnią żołądki, Z w dzisiejszych czasach mało który z nich aZiVVe kości ^° °Sryzania- Mimo wszystko po-gazyno,wanja pokarmu wciąż istnieje, więc za- 41 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ 101 PYTAŃ... 40 spokcniwszygłód wiele psów przystępuje do przygotowania kryjćy-^ki. Potem, nie mając nic, co mogłyby w niej umieścić, po pr~ostu ją pozostawiają. ±-"sy kopią także z nudów lub próbują podkopów z zamiarem ucieczki, jednak generalnie czynność ta dostarcza bodź«=2Ów ich zmysłom. Niezależnie od treningu mięśni, dół w zierani stanowi istny róg obfitości z najwspanialszymi za-pach^ami, których większość jest pochodzenia organicznego. I-.arwy, owady, gnijąca ściółka i wilgoć to poezja dla wyczł-ilonego psiego nosa. 13 Mimo że jestem zupełnie dorosły, nie potrafię podnosić nogi przy siusianiu. Czy mam się czym martwić? Gdy mieszkałem w Europie, chętnie oglądałem telewizję, teraz - po przeprowadzce do USA - widzę na ekranie same plamy. Co się dzieje z moimi oczami? Mimo że jestem zupełnie dorosły, nie potrafię podnosić nogi przy siusianiu. Czy mam się czym martwić? Powinieneś martwić się tylko tym, że moczysz swój własny brzuch za każdym razem, gdy siusiasz. Podnoszenie nogi rozwija się pod wpływem hormonów, węchu i obserwacji. Jeżeli, na przykład, suczka wychowuje się w otoczeniu samych samców i ma okazję wąchać jedynie ich mocz, może nauczyć się podnosić nogę, choć nie ma ku temu żadnych anatomicznych powodów. Jeżeli zostanie wysterylizowana przed osiągnięciem dojrzałości, nawyk utrwali się. Psy podnoszą nogę, aby pozostawić mocz na wysokości nosa innych osobników. Umieszczają znaki zapachowe na całym swoim terytorium, żeby przypominały, do kogo należy. Większość szczeniąt przykuca, by oddać mocz, lecz nawet w bardzo młodym wieku niektóre samce próbują pod-osie nogę. Dzieje się tak, ponieważ już w życiu płodowym c organizmy wytwarzały pewną ilość męskiego hormo-- testosteronu - co sprawiło, że ich mózgi wykształciły 2? .."m^ski sposób. W wyniku tej "umysłowej maskulini-;ącjl m°8a. °ne również wspinać się na inne psy, wykonu-tygod1 • • k°PulacyJne> mimo że mają zaledwie po kilka Płcio n' • * miesia-ce dzielą je od osiągnięcia dojrzałości 43 42 Na drugim biegunie znajdują się te psy, które mimo osiągnięcia pełnej dojrzałości przykucają, by oddać mocz Poziom męskiego hormonu jest u nich normalny, sperma zawiera zdrowe plemniki - są tak samo płodne, jak inne samce. Rozwinięcie męskiego nawyku podnoszenia nogi trwa u nich jednak dłużej lub nawet nie następuje wcale. Nie ma w tym niczego złego, jednak jeśli pies chciałby mimo wszystko posiąść umiejętność podnoszenia nogi, powinien spędzać więcej czasu z kolegami tej samej płci. 14 Mówiono mi, że czasem podczas snu robię miny i młócę nogami w powietrzu. Zdarza się, że skomlę lub wjję. Co się dzieje? Czemu kopię tyle dołów w ziemi, a potem po prostu je zostawiam ? Mówiono mi, że czasem podczas snu robię miny i młócę nogami w powietrzu. Zdarza się, że skomlę lub wyję. Co się dzieje? Psy śpią bardziej niespokojnie niż ludzie. Zazwyczaj odpoczywają wielokrotnie w ciągu dnia, zapadając w lekki, czujny sen, z którego budzi je każdy szmer. Nudzące się psy sypiają w ciągu dnia mocniej i doświadczają okresów snu głębokiego, podczas których śnią. Jako lojalni członkowie stada, psy dostosowują zachowania do obyczajów swoich panów. Ponieważ ludzie preferują długi, nocny sen, większość psów sypia równie długo, mimo że gdyby dano im taką możliwość, wolałyby wstawać o wschodzie słońca. Gdy pies wchodzi w fazę snu głębokiego, jego gałki oczne zaczynają gwałtownie poruszać się pod zamkniętymi Powiekami. Zmienia się aktywność elektryczna mózgu. .ładnieto samo dzieje się u człowieka. Podczas jednak Sy większość ludzi śni spokojnie, psie sny są bardziej ° ttowne. Najpierw zaczynają drgać wąsy, potem poru- ^ W się wargi, szczęki zaczynają żuć, a język lizać. W tym ytn czasie naprężają się mięśnie kończyn i łapy wios- do iT Pow'etrzu> wyciągając się w groteskowym "biegu nieć Niekiedy Pies wydaje krótki jęk lub szczek- 44 Sny Judzi trwają oknłr, ^ , --- », Mimo że jestem Potrafi.podnosi Czy mam się / u martwić? cudzie tak s,^ • °" "v'lciynarza Gdy jestem gdzieś z wizvta " ^yczaj0bSikiWaćśc^^mam %2^*^ZLL mL^^ązaPrOWadzićLPf- , mogą Q7T\t>r<^..' 47 INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ 101 PYTAŃ... S^C7& w l z pomies^mb!3' Sdzie doszło do przewinienia i odizolować je n s J' nitna-mmute.- Taka kara zazwyczaj skut-^uJe. jeśli /as/inie^J6 rezu'tatów, z pewnością skuteczne będzieobniz^gdy. ""9* zamiar vjść z pokoju? Może zachowywać się całkiem konwencjonalnie: witać się z każdym, gawędzić o pogodzie, wypytywać o dzieci i - jeśli leży to w jego charakterze - pozwalać się głaskać lub wręcz domagać się pieszczot. Słowem, gospodarz doskonały. Gdy jednak goście zbierają się do wyjścia, jego zachowanie ulega kompletnej zmianie. Przyjęcie było przyjemne i pies wcale nie chce, aby się skończyło, a tu tymczasem ludzie rozchodzą się, nie pytając go o zdanie. Chwyta więc za kostki. Nawyk utrwala się, ponieważ jest szalenie skuteczny: wystarczy ugryźć gościa w kostkę i natychmiast jesteś w centrum uwagi, umacniasz swój autorytet i odwlekasz odejście gości. Właśnie dlatego psy będą robić to samo przy każdej następnej wizycie. Ludzie mogą zapobiec "psiemu ROZDZIAŁ 2 48 101 PYTAŃ... EMOCJE I ZACHOWANIE terrorowi nie pozwalając psu uczestniczyć w spotkaniach towarzyskich lub - całkiem po prostu - zamykając go w innym pomieszczeniu, gdy goście zaczynają szykować się do wyjścia. Gdy jestem gdzieś z wizytą, mam zwyczaj obsikiwać ściany, zwłaszcza jeśli wyczuwam zapach innego psa. Ludzie chcą zaprowadzić mnie do psychiatry. Czy to naprawdę konieczne? Wiem, że jestem kochany, a mimo to czuję zazdrość, gdy ludzie głaszczą starszego psa, który z nami mieszka. Więc gryzę. Jak mógłbym zapanować nad egoistyczną stroną mojej natury? l 51 EMOCJZI ZACHCENIE 17 , że jestem kochany, a mimo to c/uje zazdrość, gdy ludzie głaszczą starszego psa, który z nami mieszka. WiLc gryzę Jak mógłbym zapanować nad egoistyczną stroną mojej natury? Rywalizacja nie powinna stać się problemem, o ile ludzie będą zaws& w pierwszej kolejności zajmować się psem dominujący^ a dopiero potem innymi członkami stada. Niestety lufeje zazwyczaj czują się w obowiązku wynagrodzić słabszemu jego niższą pozycję i przysparzają mu tyifl jeszcze wi^szych kłopotów. zdarzg się, że szczeniak trafia do domu, gdzie jest już jeden pies, i początku to stary domownik dominuje, prawem wielkości i starszeństwa. Z czasem, gdy szczenię dorasta, a senior sję starzeje, może się zdarzyć, że przybysz poczuj6) iz nadeszła jego kolej, aby stać się przywódcą. Ludzie oczywiście nadal poklepują najpierw starszego, co drażni młodszego j prowadzi do bójek. Jeżeli psy walczą tylko * obecności ludzi, nigdy zaś pod ich nieobecność -prawić na Pewno tywalizują o uwagę swoich panów. gy przezwyciężyć tego rodzaju rywalizację, ludzie powinni obserwować naturalne zmiany zachodzące w hierarchii p$ieJ grupy i respektować je, zawsze zajmując się w pierw#zeJ kolejności przywódcą. Choć czasem bywa to trudne, a jiawet bolesi^ - natychmiast eliminuje dalsze przejawy za^drości. 53 52 EMOCJE I ZACHOWANIE 707 PYTAŃ.. 18 Czemu kocham moją panią, a nienawidzę pana? chwytając intruza za nogawkę piżamy. Niechęć psa powinna się zmniejszyć, jeśli mężczyzna przejmie część miłych obowiązków wobec niego, takich jak karmienie czy wspólne spacery. Możliwe, że ona po prostu przyjemniej pachnie. Psy bywają zazdrosne i starają się chronić to, co uważają za swoją własność. W kontaktach między psami a ludźmi zwykle jedna osoba uważana jest za "najwyższego zwierzchnika". Wybór bywa różny. W niektórych domach psy wybiorą osobę, która je karmi i wyprowadza na spacer, najczęściej jest to kobieta. W innych, przywódcą stanie się osoba o najniższym i najdobitniejszym głosie, zazwyczaj mężczyzna. Mężczyzn wybierają zwykle te psy, które są urodzonymi przywódcami i lubią dominować. Seks i zazdrość są istotnymi czynnikami sympatii do pani i nienawiści do pana. Pies wychowujący się wśród kobiet przyzwyczaja się do żeńskich głosów i zapachów. Czuje się bezpiecznie w obecności kobiet, ponieważ ich zachowanie, wygląd, woń i wydawane przez nie dźwięki są znajome. Jeśli jest samcem, może poczuć się "właścicielem" ludzkich samic i niepokoić się, gdy tylko poczuje od nich woń mężczyzny. Psia zazdrość nie jest niczym niezwykłym. Niektóre psy posuwają się do tego, że próbują nie wpuszczać swych panów do małżeńskiego łóżka. "Ona jest moja!" -warczą, Wiem, że jestem kochany, a mimo to czuję zazdrość, gdy ludzie paszczą starszego psa, który z nami mieszka. Więc gryzę. Jak mógłbym zapanować nad egoistyczną stroną mojej natury? Ilekroć widzę naszych sąsiadów, odczuwam lęk i warczę. Po prostu coś mi się w nich nie podoba. Moi ludzie są temu przeciwni. Jak mam nad tym zapanować? 55 19 Ilekroć widzę naszych sąsiadów, odczuwam lęk i warczę. Po prostu coś mi się w nich nie podoba. Moi ludzie są temu przeciwni. Jak mam nad tym zapanować? Niektóre psy są wysoce podejrzliwe wobec wszystkiego, co nowe. Zwłaszcza sąsiedzi mogą stać się powodem kłopotów, bo przebywają stale na granicy psiego terytorium. Są nieustannym źródłem niepokoju. Jeśli mają psa, niepokój może być jeszcze silniejszy. Tego rodzaju problemy są w zasadzie łatwe do rozwiązania. Trzeba tylko przekonać psa, że nowi przybysze i ich pies są po prostu członkami "rozszerzonego stada". Pierwsze spotkanie powinno odbyć się na neutralnym gruncie, na przykład w miejscowym parku. Nasz pies szybko przekona się, że ci nowi ludzie i ich zwierzak nie stanowią zagrożenia dla jego rodziny. Sąsiedzi mogą ofiarować naszemu psu mały poczęstunek, a przy najlżejszych objawach agresji powinniśmy zwierzę stanowczo skarcić. Gdy spotkania w parku odbywają się bez zatargów, należy przenieść je na własne terytorium psa, do ogródka, a następnie do domu. Pies bardzo szybko przekona się, że "nowi" nie mają złych intencji wobec jego państwa. Niewiele dłużej potrwa, nim zrozumie, że także pies sąsiadów nie stanowi powodu do niepokoju. EMOCJE I ZACHOWANIE 20 Jestem agresywny, po prostu gryzę. Jakiego kagańca powinienem używać? Kaganiec powinien pozwalać psu na swobodne ziaja-nie oraz picie, a jednocześnie uniemożliwiać mu gryzienie. Każdy pies powinien nosić kaganiec w sytuacji, gdy może ugryźć. Najłagodniejszy pies może zachować się w nieoczekiwany sposób, gdy cierpi. Jeśli ulegnie wypadkowi, powinien mieć kaganiec podczas wizyty w przychodni weterynaryjnej. Psy powinny nosić kaganiec podczas pierwszego spotkania z raczkującym niemowlęciem. Dzieci nie chcą sprawić psu bólu, lecz szarpanie sierści nie należy przecież do przyjemności i typową reakcją takiego na przykład teriera jest kłapnięcie zębami. Pies bez kagańca może bawić się z małymi dziećmi jedynie wtedy, gdy pewni jesteśmy jego reakcji i tylko w obecności osób dorosłych. Bywają psy nieobliczalne i te powinny nosić kaganiec przy każdym wyjściu z domu. U weterynarza, podczas tresury, na spacerze i zawsze wtedy, gdy spuszczane są ze smyczy. Niektórzy ludzie lubią stroić swoich podopiecznych w ciężkie, skomplikowane, skórzane konstrukcje. Są °ne niewygodne i niepotrzebne. Lepsze są tradycyjne ko-z prętów metalowych czy plastikowych, pozwalają- 57 EMOCJE I ZACHOWANIE 56 1O1 PYTAŃ... ce na swobodny przepływ powietrza, lub wykonane z nylonowej tkaniny stożki, które dobrze przylegają do grzbietu nosa, a jednocześnie pozwalają psu swobodnie wywiesić język. Z początku psy niechętnie akceptują kaganiec, lecz jeśli przyzwyczai się je do tego łagodnie, już wkrótce noszą go z pełną nonszalancją. 21 Ostatnio przeżyłem tragedię i mojego pana nie ma już wśród nas. Straciłem ochotę do wszystkiego, po prostu leżę i cierpię. Czy to psia depresja? Ilekroć widzę naszych sąsiadów, odczuwam lęk i warczę. Po prostu coś mi się w nich nie podoba. Moi ludzie są temu przeciwni. Jak mam nad tym zapanować? Ostatnio przeżyłem tragedię i mojego pana nie ma już wśród nas. Straciłem ochotę do wszystkiego, po prostu leżę i cierpię. Czy to psia depresja? Owszem, to depresja. Psy doświadczają uczuć i cierpią na depresję podobnie jak ludzie. Najważniejsza w psim życiu jest stałość. Przywiązuje się on trwale do ludzi i innych psów i może załamać się, gdy więzy ulegną zerwaniu. Nie oznacza to, że wszystkie psy zareagują depresją na istotne zmiany w ich życiu. Podobnie jak to bywa u ludzi, niektóre z nich przystosowują się łatwiej niż inne. Bardziej podatne na depresję będą te psy, które pozostają w szczególnie silnym związku podległości wobec człowieka lub zwierzęcia. Innymi słowy, "podwładni" łatwiej się załamują po utracie "szefa" niż przywódcy po stracie wasala. Problem zmniejsza się, gdy pies traktuje wszystkich członków ludzkiej rodziny jako przywódców, więc gdy jeden z nich ubywa, inni mogą go łatwo zastąpić. Jeśli rozłąka jest chwilowa, depresja ustępuje wraz z powrotem przyjaciela. Trudniej pogodzić się z nieodwołalną stratą. Mimo że trudno byłoby udowodnić celowość takiego postępowania, nie ma przeszkód, aby pies mógł obejrzeć i obwąchać martwe ciało innego domowego zwierzaka. Gdy pan umiera lub wyjeżdża na stałe, ktoś inny powinien natychmiast przejąć rolę przywódcy, 58 59 101 PYTAŃ... EMOCJE I ZACHOWANIE zapewniając psu miłość, pieszczoty, pożywienie i dyscyplinę. Jeżeli tak właśnie się stanie, depresja potrwa krótko i interwencja medyczna z pewnością nie będzie potrzebna. 22 Nie cierpię zostawać sam, więc kiedy tak się zdarzy, szaleję po domu, szukając jakiegoś zajęcia. Nie wiem, czemu lubię wtedy pożerać doniczkowe rośliny, obgryzać meble i siusiać na łóżka? Jestem agresywny, po prostu gryzę. Jakiego kagańca powinienem używać? Nie cierpię zostawać sam, więc kiedy tak się zdarzy, szaleję po domu, szukając jakiegoś zajęcia. Nie wiem, czemu lubię wtedy pożerać doniczkowe rośliny, obgryzać meble i siusiać na łóżka? Psy są zwierzętami szalenie towarzyskimi. Uwielbiają wszelką aktywność, nie dlatego nawet, by chciały w niej brać udział, sama obserwacja działa stymulujące. Jeżeli pies jest młody i zdrowy, zawsze chce znajdować się w centrum wypadków. Jeżeli ludzie zapraszają gości, pies chce ich powitać i obwąchać, przyłączyć się do nich przy drinkach i pomóc przy rozpalaniu grilla. Nie lubi pozostawać na uboczu. Samotność jest nienaturalna i nudna. Psy mieszkające z ludźmi prędko się uczą, że gdy są znudzone, wystarczy odszukać któregoś z członków rodziny i mogą liczyć na pieszczoty, rozmowę, zabawę lub choćby skarcenie - to też jest rodzaj uwagi. A większość psów właśnie uwagi potrzebuje najbardziej. Gdy wszyscy ludzie opuszczają dom, pozostawiając je same, niepokoją się, wpadają w podniecenie i odczuwają silną frustrację. Mogą wtedy zachowy-wać się destrukcyjnie. Ich zachowanie nie jest zemstą za pozostawienie w sa-niotności. Siusiając na łóżko, nie mówią sobie w duchu: »Kobię to, bo wiem, że oni tego nie znoszą". Robią rze-> jakich nie robiły nigdy przedtem, z powodu niepokoju i 101 PYTAŃ... 60 61 EMOCJE I ZACHOWANIE 23 Jestem szczęśliwym i zadowolonym z życia czternastolatkiem. Moi ludzie zdecydowali ostatnio, że dostanę szczeniaka do towarzystwa. Czy to naprawdę potrzebne? Ostatnio przeżyłem tragedię i mojego P°(tm)»«(tm) już wśród nas. Strac/em ochotę do wszystkiego, po prostu leżę i cierpię. Czy to psia depresja? Jestem szczęśliwym i zadowolonym 2 Wia czternastolatkiem. Moi ludzie zdecydowali ostatnio, że dostanę szczeniaka do towarzystwa. Czy to naprawdę potrzebne? W większości przypadków nowy szczeniak stanowi atrakcję dla starszego psa i dla rodziny również. Wszystkie psy - nawet te najgłębiej przekonane o swoim "człowieczeństwie", dla których pozostałe psy są przybyszami z innego wymiaru - w ostatecznym rozrachunku lubią towarzystwo swoich pobratymców. Z wyjątkiem psów, które wykazują wyraźne zmiany starcze i cierpią na dolegliwości podeszłego wieku, nawet te, które nigdy nie doświadczyły towarzystwa przedstawicieli własnego gatunku, już po kilku dniach czy tygodniach podziękują ludziom za wprowadzenie do stada kogoś, kogo rozumieją tak dobrze. Starzejącemu się psu z początku nie spodoba się, gdy szczenię zacznie włazić mu na głowę, lizać, ssać, szturchać, popychać i obgryzać. Będzie karcić niesfornego młodzieniaszka, który szybko zrozumie, że siwej głowie należy się szacunek. Z drugiej strony, szczenięta pachną tak rozkosznie, mówią psim językiem o wiele lepiej niż jakikolwiek człowiek i tryskają energią młodości, wnosząc w życie staruszka ducha rywalizacji i zabawy. Ponieważ naszemu "emerytowi" pozostało już niewiele życia, obecność innego psa pozwoli ludziom szybciej 62 63 EMOCJE I ZACHOWANIE 101 PYTAŃ... przeboleć jego śmierć. Jeżeli jednak pies przekroczy punkt krytyczny i wykazuje nieodwracalne ubytki psychiczne lub fizyczne związane z podeszłym wiekiem, mądrzej będzie poczekać na jego odejście i dopiero potem wprowadzić do domu nowego lokatora. 24 Ostatnio stałem się bardzo drażliwy. Czy wraz z wiekiem psuje mi się charakter? Nie cierpię zostawać sam, więc kiedy tak się zdarzy, szaleję po domu, szukając jakiegoś zajęcia. Nie wiem, czemu lubię wtedy pożerać doniczkowe rośliny, obgryzać meble i siusiać na łóżka? Ostatnio stałem się bardzo drażliwy. Czy wraz z wiekiem psuje mi się charakter? Drażliwość wzrasta wprawdzie wraz z wiekiem, lecz często istnieje inny powód, możliwy do usunięcia. Z biegiem lat psy coraz bardziej przyzwyczajają się do ustalonego biegu wypadków. Coraz ważniejsza staje się codzienna rutyna. W końcu psy robią wiele rzeczy wcale nie dlatego, że mają na nie ochotę, lecz dlatego, że zawsze je robiły. Pies może gwałtownie domagać się wyjścia na dwór, ponieważ zawsze wyprowadzano go o tej właśnie porze. Gdy już znajdzie się na zewnątrz, zapomina, dlaczego tak mu na tym zależało. Z wiekiem słabną psie zmysły. Podobnie jak ludzie, wiekowe psy słyszą słabiej, a ich wzrok staje się mniej ostry niż niegdyś. Drogi nerwowe w ich ciele przekazują sygna-ty wolniej niż w młodości. To oznacza, że wszelkie nagłe odźce mogą psa przestraszyć. Niespodziewane poklepanie może wywołać strach, a w konsekwencji^gryzienie. Zupeł- ie naturalne zmiany starcze prowadzą więc do pewnej "°pryskliwości". Drażliwość może być także wywołana przez jakąś chro-^ na dolegliwość. Psy nie rozczulają się nad sobą. Po 101 PYTAŃ... prostu żyją jak dotąd, nawet gdy rozwinie się osłabienie czy bolesność kości, stawów i mięśni. Jeżeli odczuwają ból przy dotknięciu, mają pełne prawo chwycić zębami, gdy człowiek chce je pogłaskać. Na szczęście tego rodzaju cierpienia najczęściej ustępują po podaniu leków przeciwzapalnych lub innych środków zaordynowanych przez lekarza. 65 EMOCJE I ZACHOWANIE 25 Burza wywołuje u mnie panikę, sztuczne ognie powodują, że kulę się ze strachu, a gdy słyszę wystrzał samochodowego gaźnika, pewien jestem, że umarłem. Dlaczego tak mnie przerażają głośne dźwięki i co mogę na to poradzić? Jestem szczęśliwym i zadowolonym zżycia czternastolatkiem. Moi ludzie zdecydowali ostatnio, że dostanę szczeniaka do towarzystwa. Czy to naprawdę potrzebne? Burza wywołuje u mnie panikę, sztuczne ognie powodują, że kulę się ze strachu, a gdy słyszę wystrzał samochodowego gaźnika, pewien jestem, że umarłem. Dlaczego tak mnie przerażają głośne dźwięki i co mogę na to poradzić? Jeżeli pies, który nigdy nie obawiał się nagłych hałasów, teraz wpada w panikę, jest to zachowanie wyuczone i trzeba go tego oduczyć. Fajerwerki puszcza się tylko przy szczególnych okazjach, kilka razy do roku, strzał gaźnika zdarza się rzadko i trudno go przewidzieć. Najczęściej trafiają się burze z piorunami i właśnie dlatego stanowią odpowiednią okazję, by nauczyć psa spokojnego znoszenia hałasu. Psy słyszą dźwięki z odległości prawie cztery razy większej niż ludzie, a więc wcześniej niż oni wiedzą o zbliżającej się burzy. Mogą także odczuwać zmiany jonizacji powietrza i kojarzyć je z minionymi lękami. Nawet jeśli jest to dla ludzi trudne, nie powinni uspokajać przerażonego psa czy starać się odwrócić jego uwagę. Mimo że mają dobre intencje ich zachowanie jedynie potęguje strach. Zamiast tego powinno się odtwarzać psu dźwięki wywołujące lęk, lecz dostatecznie cicho, by nie wywoływały reakcji. Zazwyczaj oznacza to konieczność wyprawy do sklepu i nabycia taśmy z odpowiednimi efektami dźwiękowymi. Jeśli pies wpadnie w panikę, nie należy go uspokajać. 66 101 PYTAŃ... EMOCJE I ZACHOWANIE 67 Jednakże gdy - mimo zwiększania z każdym dniem poziomu głośności - nie okazuje już strachu, zasługuje na nagrodę. Zwykle już po około trzech tygodniach taśma może być odtwarzana z naturalną głośnością, nie wywołując u psa objawów lęku. 26 Uwielbiam rządzić ludźmi i zatruwać im życie. Jak długo mogę sobie na to pozwolić? Ostatnio stałem się bardzo drażliwy. Czy wraz z wiekiem psuje mi się charakter? Uwielbiam rządzić ludźmi i zatruwać im życie. Jak długo mogę sobie na to pozwolić? Psy rządzą ludźmi dopóty, dopóki oni sami się na to godzą. Czasami może to trwać całe psie życie. Niektórzy ludzie są zależni emocjonalnie od swoich psów, więc łatwo ich pokonać. Inni po prostu nie rozumieją psich zachowań i zanim je pojmą, są już jak wosk w łapach swych ulubieńców. Ludzie zależni emocjonalnie są najłatwiejsi do zdominowania. Z najróżniejszych powodów osobistych ludzie ci całą swą miłość przelewają na psa. W konsekwencji pozwalają swemu podopiecznemu zostać prawdziwym tyranem: domagać się jedzenia, grymasić przy posiłku, decydować, kiedy, gdzie i z kim będzie spał, bronić wstępu na swoje terytorium zaproszonym gościom oraz skutecznie unikać szczotki i grzebienia. Inne psy mogą uciekać się do takich samych sztuczek nie z powodu emocjonalnej niedojrzałości właścicieli, lecz pt ego,ze c' me rozumieją subtelności psiego zachowania. es b>>^^^ rytuału, gdy pjes nawiązuje kontakt wzrokowy, 74 ROZDZIAŁ 3 SZKOLENIE 101 PYTAŃ... a suka unika jego badawczego spojrzenia - i już znajomość jest zawarta, a hierarchia ustalona. Oboje mogą udać się na wspólną przechadzkę i pobaraszkować jak dwa szczęśliwe psy. Uwielbiam poznawać nowych ludzi. Szczerze mówiąc to wspaniałe istoty. Czemu jednak tak trudno mi nawiązać kontakt z przedstawicielami własnego gatunku? temu przeciwstawić? L SZKOLENIE 77 30 Jakich sposobów mogą użyć ludzie, aby mnie wyszkolić, i jak najlepiej mogę się temu przeciwstawić? Poza zupełnie wyjątkowymi przypadkami poddanie się szkoleniu leży we własnym interesie psa po prostu dlatego, że życie dobrze ułożonych psów jest zazwyczaj bezpieczniejsze. W szkoleniu psa używane są zarówno kary, jak nagrody. Smakołyk i kontakt fizyczny są najskuteczniejszymi nagrodami, podczas gdy najostrzejszą karą powinna być chwilowa izolacja lub podniesiony głos. Czasami, choć bardzo rzadko, używa się kar cielesnych. Pożywienie to potężna nagroda - tak nęcąca, że niektóre psy zapominają całkiem o nauce, myśląc tylko o tym, by ją otrzymać. W takiej sytuacji ludzie powinni nagradzać je raczej za pomocą kontaktu fizycznego. Różne rodzaje dotyku oznaczać mogą różne rzeczy. Poklepanie lub pogłaskanie zupełnie wystarczy, by nagrodzić psa za dobrze wykonane ćwiczenie. Pochwały słowne są mniej skuteczne niż jedzenie czy pieszczota. Generalnie, nagrody są 0 Wlele prostszą drogą do wyszkolenia psa niż karząca dyscyplina. Jeśli jednak pies sprawia problemy swoim zachowaniem, stosowna kara jest niezbędna. Niecne postępki, ta-ie Ja^ gonienie owiec, mogą być zmienione jedynie po- 101 PYTAŃ... 78 przez karę tak surową, aby zrównoważyła przyjemny dreszczyk emocji, jaki daje psu "polowanie". To wyjątkowy przypadek, gdy pod nadzorem profesjonalisty* można użyć "elektrycznej obroży". Przy drobniejszych przewinieniach słowne skarcenie, nagły głośny dźwięk (np. wystrzał kapiszona) lub kilkuminutowa izolacja zupehlie wystarczą i przeważnie skutecznie wspomagają szkolenie. Ludzie zamierzają wyszkolić mnie na psa obrończego. Jak to zrobią? * U nas informacji o fachowo prowadzonych kursach s psów można zasięgnąć w oddziałach Związku Kynologiczne?0 Polsce. (Przyp. dum.) i Czemu psy tej samej pici złoszczą mnie, a przedstawiciele płci przeciwnej nie tylko mnie nie drażnią, lecz są świetnymi towarzyszami zabaw? Ludzie zamierzają wyszkolić mnie na psa obrończego. Jak to zrobią? Niestety gdzieniegdzie ciągle jeszcze używa się bólu, aby rozwinąć w psie agresywność. Zadając psu cierpienie, ludzie dążą do tego, by skojarzył je z obiektem, który ma zaatakować. W taki właśnie sposób "przygotowuje" się zwierzęta mające brać udział w walkach psów. Bezwzględni i barbarzyńscy ludzie używają tej metody, by nauczyć psy atakowania obcych. Świadomi treserzy, w tym oczywiście ci, którzy szkolą psy dla potrzeb policji, uczą agresywnego szczekania na rozkaz i raczej zatrzymywania niż atakowania napastnika. Z początku psy szkolone są w aportowaniu przedmiotów, zwykle watowanych rękawów imitujących ludzkie ramię. Robią to z zamiłowaniem i są odpowiednio nagradzane. Następnie przechodzi się do "aportowania" rękawa, który tkwi tym razem na kończynie pomocnika. Na rozkaz »aport" pies skacze, chwyta rękaw zębami, przyciąga ku ziemi, gdzie łatwiej może go przytrzymać, a potem próbuje Przynieść go treserowi. Wielką zaletą użycia takiej metody Przy szkoleniu psa obrończego jest możliwość pełnej kontroli zachowania psa i powstrzymania go natychmiast, gdy 0 konieczne. Ponieważ nie występuje tu prawdziwy agre- 80 101 PYTAŃ... SZKOLENIE 81 sywny atak, pies »ieSnieitowi » f <^kogo zagrożenia tak długo, jak nie zo*x Waa.yda^P^.owiednie polecenie Oczywiście nawet:^e(pol| tre^s^5ą tylko ludźmi i za zwyczaj, by usatys^Hty!fak9i(raćsłłojee^ fc _ k^.,aport", lecz jest to dy "bierz" lub "b*S, "t^ zau)iast "^ jedynie kwestia jęs 32 Uwielbiam gonić owce, powiedziano mi jednak, że farmer ma broń i nie zawaha się jej użyć. Co mam zrobić, by przestać zachowywać się jak dzikus? Trudno powstrzymać się od tego, co nakazuje ci twoja własna natura. Emocje są tak ogromne, a nagroda tak wspaniała, że tylko najbardziej radykalne środki przerwą polowania na owce. Psy instynktownie ścigają wszystko, co się porusza, a owce są tak bezbronne i bezwolne, że stanowią doskonałe ofiary. Gdy wpadną w panikę, ich szybkie ruchy budzą pierwotną naturę w wielu psach. Psy, które nigdy nie skrzywdziły nawet muchy, natychmiast odczuwają wewnętrzną potrzebę, by gonić i gryźć. W kilka minut najłagodniejszy ludzki towarzysz może dokonać na pastwisku istnej rzezi, uganiając się i szarpiąc nieszczęsną trzodę. Pasterze wiedzą dobrze, że wczesne rozpoczęcie szko-ia jest najlepszym środkiem zapobiegawczym. Właśnie atego często młody owczarek bywa umieszczany w zagrodzie wraz z owcą i jej jagniętami. Nic nie budzi ta-go respektu, jak matka chroniąca swe młode, więc zeniak wkrótce rozumie, że nie wolno gryźć nawet w sn uWlC' a Wszystkie owce najlepiej pozostawić w kie - y w Pobliżu są owce lub inne zwierzęta gospodarsr ' zawsze powinien być trzymany na smyczy. Jeśli ra^ e, aby mogę się m jednak, że ^, żtfamm br° się jej użyć^i. Cm e zawaha A l K\ I/H 84 83 101 PYTAŃ... r 3 ^eciąganie liny, (ą bawić się ze mną jeważ złoszczę się, j. W jakie inne gry się bawić? wiu na wezwanie. Poszukując ludzi zasypanych w lawinach, podczas trzęsień ziemi czy innych katastrof żywiołowych, podążają one niestrudzenie za śladem, póki nie odnajdą ofiary. lifit odpowiednią zabawą dla psa TŁiawsze chce on być zwycięzcą, [ysinoże "wyciąć kolejny karb na , przekonany, że wzrasta jego l pies nie próbuje dominować, Ą, lecz tylko tak długo, jak dłu- Uwielbiam gonić owce, powiedziano mi jednak, że farmer ma broń i nie zawaha się jej użyć. Co mam zrobić, by przestać zachowywać się jak dzikus? ^ozwalające ludziom na pełną jest gra w chowanego. Moż-i na spacerze. Przedmiot lub & ją odszukać. Jeśli schowano > na przykład gumową zabawkę, ina nosie, powinni jednak za-"Ciepło, ciepło, gorąco!", gdy i ^kiwanie ludzi jest trudniejsze, L Avacja. Zapewnia to psu dobry % jego pozycję jako członka Czy zabawki naprawdę mogą rozwijać intelektualnie? Zabawa ta staje się zawodem. Pomocnej specjalnie wy-i noc oczekują w pogoto- Jak powinnam wychowywać moje szczenięta, aby wyrosły na psy umiejące zachować się w każdej sytuacji? Ł Twarde zabawki, takie jak gumowe kółka i rulony z niegarbowanej skóry, służą do żucia. Jest to ćwiczenie dla mięśni i dziąseł. Psie siekacze służą do zeskrobywania mięsa z kości, kły do przytrzymywania zdobyczy, a umieszczone z boku szczęk masywne łamacze odcinają kęsy pokarmu. Bardzo niewiele psów ma szansę praktykować te naturalne czynności, ponieważ z reguły muszą się zadowolić posiłkami z puszek. Dodatkowo zabawki do żucia rozwijają zręczność. Psy uczą się posługiwać przednimi łapami tak sprytnie, że ludzie gotowi byliby przysiąc, iż mają chwytne dłonie. I w końcu - zabawki służące do zapasów na wzór przeciągania liny. Ludzie bardzo je lubią, nie zdając sobie sprawy, że pies bawi się nimi nie dla rozrywki intelektualnej, lecz po prostu, by wygrać i okazać swą wyższość. Zabawki zawsze pozostają własnością pana. Zwłaszcza te, które wywołują ducha rywalizacji, powinny być bezwzględnie oddane właścicielowi, gdy kończy się zabawa. Uwielbiam przeciąganie liny, lecz ludzie nie chcą bawić się ze mną w ten sposób, ponieważ złoszczę się, Idedy przegrywam. W jakie inne gry możemy się bawić? SZKOLENIE 35 Jak powinnam wychowywać moje szczenięta, aby wyrosły na psy umiejące zachować się w każdej sytuacji? Tak wcześnie, jak to tylko możliwe, należy zacząć dostarczać ich zmysłom różnorodnych podniet. Powinny spotykać się z najróżniejszymi zwierzętami i ludźmi w każdym wieku. Powinny podróżować samochodem i spacerować po ruchliwych ulicach. Czasami powinny pozostawać same na jakiś czas, lecz należy również zapraszać je na przyjęcia organizowane przez ludzi. Im więcej nabędą doświadczeń przed ukończeniem dwunastego tygodnia życia, tym lepiej rozwiną się ich mózgi i tym więcej utworzy się w nich połączeń nerwowych. Szczenięta nie wybierają sobie matki, jednak to właśnie ona wpływa na kształtowanie się ich wzorców zachowań. Matki niepewne siebie wychowają szczenięta skłonne do skomleń i utyskiwań, zaś potomstwo surowych rygorystek będzie bardziej zamknięte w sobie. W przeciwieństwie do ludzkich dzieci, szczenięta już w bardzo młodym wieku są odbierane matkom i wychowywane przez Przedstawicieli innego gatunku. Zaburza to wprawdzie naturalny proces poznawania świata, lecz w zamian za to udzie mogą nauczyć szczenięta rzeczy, jakich nigdy nie nauczyłyby ich matki. 88 89 SZKOLENIE 101 PYTAŃ... Wczesne rozpoczęcie przyzwyczajania szczenięcia do najprzeróżniejszych bodźców sprawia, że jako dorosły pies rzadziej będzie obawiać się rzeczy nowych lub niezwykłych. Właśnie dlatego psy wychowane w mieście są prawie zawsze mniej lękliwe wobec obcych ludzi i sytuacji niż te, które dorastały na wsi. Przyszli "światowcy" powinni - pod kierunkiem ludzi - zacząć naukę życia tak wcześnie, jak tylko poczują potrzebę poznawania otoczenia. 36 Słyszałem ostatnio, że niektórzy ludzie organizują kinderbale dla szczeniąt. Co szczenięta robią na tych przyjęciach? Czy zabawki naprawdę mogą rozwijać intelektualnie? Słyszałem ostatnio, że niektórzy ludzie organizują kinderbale dla szczeniąt. Co szczenięta robią na tych przyjęciach? Przyjęcia dla szczeniąt to prawdziwe psie przedszkola prowadzone przez profesjonalistów. Młode psy uczą się tam zachowania wobec innych zwierząt i wobec ludzi oraz właściwego poshlgiwania się swoimi zmysłami. Zapraszane są tylko pieski poniżej pewnego wieku, zazwyczaj przed ukończeniem szesnastu tygodni. Oczywiście każdemu gościowi towarzyszy człowiek. Często takie spotkania organizują weterynarze i mogą określać je w o wiele bardziej naukowy sposób, na przykład jako "grupy socjalizacyjne młodych psów", lecz cel jest dokładnie ten sam. Szczenięta zabrane z rodzinnego gniazda spotykają się co tydzień z pobratymcami, których Potkał ten sam los. Mogą więc w dalszym ciągu uczyć się siebie nawzajem zachowań właściwych młodym psom. °rosłe psy nie uczestniczą w spotkaniach, ponieważ naj-Wawd°P°dobniej zdominowałyby natychmiast całe to-Z każdym tygodniem szczenięta uczą się nawią-Psie kontakty społeczne. naturaj ^ Z naJwaznieJszycn umiejętności jest zdolność do szczen.ne8° kontrolowania gryzienia. Bawiąc się z innymi S ami - które, używając najbardziej zrozumiałego 90 91 SZKOLENIE 101PYIAŃ... psiego języka, komunikują im, gdy ugryzienia są zbyt mocne - szczeniak bez trudu nauczy się kontrolować swoje odruchy. Ludzie aktywnie uczestniczą w psich przyjęciach. Przynoszą smakołyki i nagradzają każde szczenię, gdy zareaguje właściwie, na przykład na komendę "siad". Szczenięta uczą się w ten sposób, że także obcy ludzie mogą być całkiem sympatyczni i także im należy okazywać posłuszeństwo. Piesek powinien rozpocząć "życie towarzyskie", gdy tylko odbędzie pierwszą wizytę u weterynarza i zostanie uznany za zdrowego i dobrze rozwiniętego. 37 Ile ruchu powinienem mieć dziennie? Czy mogę biegać swobodnie, czy też powinienem pozostawać na uwięzi? Jak powinnam wychowywać moje szczenięta, aby wyrosły na psy umiejące zachować się w każdej sytuacji? Ile ruchu powinienem mieć dziennie? Czy mogę biegać swobodnie, czy też powinienem pozostawać na uwięzi? Wskazana ilość ruchu zależy od wieku, rasy i dotychczasowych doświadczeń. Nie zależy natomiast od wielkości: niektóre duże i bardzo duże psy potrzebują go o wiele mniej niż średnie, małe czy nawet miniaturowe. Pies może zażywać codziennych ćwiczeń na swobodzie, gdy tylko przyswoi sobie komendy "zostań" i "do nogi".* Psy są zagorzałymi i bacznymi obserwatorami przy- rody. Mając taką możliwość, typowy pies spędzałby całe życie w plenerze, nasłuchując śpiewu ptaków, obserwując owady i wąchając wszystkie niesione wiatrem zapachy. Nie- które psy, podobnie jak niektórzy ludzie, zachowują lekki ystans wobec brutalnej naturalności otaczającego świata, a* jakby uważały siebie za przedstawicieli wyższego, bar- Zlej godnego porządku. Inne mają zgoła mieszczańskie P° rzeby: jeśli każe im się wybierać między bujną, zieloną raxvą a ciepłą kanapą, wybiorą to ostatnie. przePisy nie zezwalają na wyprowadzanie psów bez or3c pod uwagę brak savoir vivre'u u wielu naszych pupi-żalem przyznać w tym punkcie słuszność ustawodawcy. SZKOL?(tm) Jaki 101 PYTAŃ... 92 Nie oznacza to, że domatorzy potrzebują mniej ruchu niż zwolennicy natury. ^cażdy pies powinien zażyć codziennie pełnej porcji ćwic^zeń fizycznych, najlepiej biegając swobodnie. Ideałem byjfcoby cz którego poziom osiąga szczyt w mo-JaJeczkowania- Pobudza to jej zainteresowanie ze takze ludzkim sami- mcz - ^r-e badania sugeruą> ze aze uzm sam-moij?SC1^ zc*arzaJa; się pozamałżeńskie romanse właśnie ncie owulacji i najwyższego poziomu estrogenu. 105 104 101 PYTAŃ... SEKS Pewne jest natomiast, że samice psie najchętniej pozwalają na zbliżenie tuż po jajeczkowaniu. Nawet wtedy jednak starannie wybierają swego partnera. Przed i po tym momencie hormonalnego skoku odrzucają, czasem gwałtownie, wszystkie seksualne zapędy samców. 43 Czemu nie mogę opanować nieprzepartej żądzy sypiania z ludźmi, nawet nieznajomymi? Jak mogę przezwyciężyć strach przed ludźmi? Czemu nie mogę opanować nieprzepartej żądzy sypiania z ludźmi, nawet nieznajomymi? Niektóre psy są tak ufne wobec rodzaju ludzkiego, że przytulają się do każdej napotkanej osoby. Wszystkich ludzi widzą one jako szczodre, wielkoduszne, opiekuńcze bóstwa, które otwierają drzwi do ogrodu i puszki z jedzeniem, oraz miotają piłki miast gromów. Istoty ludzkie to dawcy smakołyków, pieszczot i poczucia bezpieczeństwa. Nigdy nie czynią krzywdy i każda z nich jest potencjalnym przywódcą. Psy o silnym poczuciu własnej wartości rzadko sypiają z ludźmi. Im wyżej na szczeblach hierarchii się sytuują, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że będą wkra-dać się do łóżek obcych czy nawet własnych panów. Natomiast każdy pies, który docenia ludzką wszechmoc -nawet jeżeli jego status jest dość wysoki -chętnie włącza zupełnie obce osoby do swego stada i łasi się do nich bez żenady. Członkom pewnych ras, jak alaskan malamuty, chow-^ wy czy syberyjskie husky, takie zachowanie wydaje się ^potrzebne, natomiast inne - owczarki niemieckie, la-jadory czy większość ras małych - używają sobie w naj- L 107 Suki statystycznie częściej sypiają z ludźmi niż psy Mimo że nie jest to obowiązująca zasada, tendencję te przypisać można ich naturalnej skłonności do poszukiwania fizycznego kontaktu z innymi członkami stada, co oznacza, że będą chętniej nadstawiać brzuch do podrapania, podawać łapę w celu zwrócenia uwagi i wślizgiwać się na ludzkie łóżka, o ile tylko im się to uda. Jest to całkowicie zrozumiałe u płci, która wychowuje młode i musi zapewnić uspokajające poczucie kontaktu fizycznego całej gromadce szczeniąt. 44 Wprawiam ludzi w zakłopotanie. Czemu mam przymus obnażania się i dlaczego demonstruję swoje wdzięki raczej ludziom niż innym psom? Czemu samce bez przerwy są zainteresowane seksem, podczas gdy my, samice, tylko okresowo oddajemy się tej przyjemności? Wprawiam ludzi w zakłopotanie. Czemu mam przymus obnażania się i dlaczego demonstruję swoje wdzięki raczej ludziom niż innym psom? Ta forma zachowania jest wynikiem zarówno działania hormonów, jak uczenia. Wzwód i wysunięcie się prącia zdarza się oczywiście wyłącznie samcom i zwykle tylko wtedy, gdy są podniecone. To zupełnie normalna rzecz u młodych psów, ale może zdarzać się także w podeszłym wieku. Jednym z efektów ubocznych udomowienia psa jest fakt, że dojrzewa on płciowo na długo przed osiągnięciem dojrzałości emocjonalnej. Wilk osiąga dojrzałość płciową i emocjonalną jednocześnie, w wieku około dwóch lat. Pies staje się dojrzały emocjonalnie w tym samym wieku, podczas gdy seks interesuje go już przeszło rok wcześniej. Psie nastolatki odkrywają nagle, że "ogonek", który służył dotąd tylko jednemu celowi, ma także inne zastosowania. Więc eksperymentują. Większość tych psów nigdy nie miała możliwości w'dzieć - czasami tylko poczuć węchem - suki mającej Cleczkę, więc w braku samicy ludzie okazują się całkiem »rajcowni". Lubią dotykać psów, bawić się z nimi, nie zda-jąc s°bie sprawy, że dotyk i zabawa są dla nich istotnym i Podniecającym elementem normalnej gry wstępnej. W na- 109 108 -- turze kopulację zawsze poprzedzają pieszczoty samicy wobec samca, czasami posunięte aż do wspinania się na niego. Jeśli młody pies podnieca się seksualnie w czasie zabawy i dokazywania z ludźmi, bardzo łatwo wytworzy się nawyk i będzie utrwalał się z czasem. Większość psów rzadziej prezentuje ludziom wzwiedziony członek, kiedy już osiągną dojrzałość emocjonalną. SEKS 45 Czy mogę uprawiać bezpieczny seks i używać środków antykoncepcyjnych? Czemu nie mogę opanować nieprzepartej żądzy sypiania z ludźmi, nawet nieznajomymi? Czy mogę uprawiać bezpieczny seks i używać środków antykoncepcyjnych? Psy praktykują bezpieczny seks w sposób naturalny. Obie płcie starannie "myją" swe genitalia natychmiast po każdym stosunku. Są jednak sytuacje, gdy ludzie mogą pomóc uczynić seks jeszcze bezpieczniejszym. Co W różnych rejonach świata, zwłaszcza w Ameryce Północnej, występuje infekcja przekazywana drogą płciową, bruceloza. Choć objawy są wyraźne: gorączka, obrzmienie węzłów chłonnych i bolesność stawów, nie u wszystkich zakażonych psów rozwija się pełna postać choroby. Zarówno psy jak suki mogą wydawać się zdrowe, lecz są nosicielami, przekazującymi infekcję za każdym razem, §dy uprawiają seks. W Stanach Zjednoczonych jest to jed-a z najczęstszych przyczyn niepłodności u psów. Nie ist-w'eje szczepienie uodparniające na brucelozę, lecz psy uży-"e w reprodukcji muszą być poddawane próbom krwi miesiLjce, a każda suka musi przejść badania tuż spotkaniem z partnerem. ką. za§adnieniem jest antykoncepcja. Suki mogą . P°mie,dzy dwiema jej formami: zastrzykiem i piguł-stu G metody zapobiegają uwolnieniu jajeczek i są pra-Procentowo skuteczne, ponieważ jeśli nie następu- 101 PYTAŃ... je jajeczkowanie, z pewnością nie dojdzie do zapłodnienia Z powodów zdrowotnych zalecane są raczej pigułki - lub ich ekwiwalent w postaci dodawanych codziennie do posiłku kropel - niż zastrzyki o przedłużonym działaniu Wszystkie te metody mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia w późniejszym wieku infekcji macicy. 46 Jak mógłbym zostać reproduktorem? Wprawiam ludzi w zakłopotanie. Czemu mam przymus obnażania się i dlaczego demonstruję swoje wdzięki raczej ludziom niż innym psom? Jak móglbym zostać reproduktorem? Reproduktor, chcąc pobierać opłaty za usługi seksualne, musi być rasowy i przystojny. Aby zostać jednym z nich, pies musi wykazać się wyjątkowymi zdolnościami i możliwościami. Niestety, w większości krajów liczą się tylko zwycięstwa w konkursach piękności - medale zdobywane na wystawach psów. Ideałem byłoby, gdyby reproduktor posiadał liczne cechy, kwalifikujące go do tej roli: dobry charakter, inteligencję, doskonałą budowę, i był wolny od dziedzicznych wad lub chorób. Nie zawsze tak się dzieje. Wiele związków kynologicznych nie rejestruje znanych dziedzicznych defektów występujących w psich liniach, na przykład ślepoty czy skłonności do artretyzmu. Nosiciele tych cech byli często używani w hodowli tak szeroko, że niektóre rasy zostały dosłownie zrujnowane. Reproduktorowi nigdy nie powstałoby w głowie pyta-nie' "U mnie czy u ciebie?" Mimo że zawsze jest gotów do stosunku, najlepiej czuje się na własnym podwórku. Czasa-mi przyzwyczaja się do tego stopnia do uprawiania seksu tylko we własnym domu, że musi być umieszczany na specjalnym, osobistym dywaniku, aby mógł przystąpić do akcji. 113 SEKS 101 PYTAŃ... lin że życie reproduktora może wydawać się pa-% wiele z nich wiedzie żywot gnuśny i monotonny. ^Itiiczestniczą w konkursach piękności lub nie upra-^liu z kompletnie obcymi sobie sukami, często spę-njdt dnie uwięzione na swych wybiegach, nie mogąc *\l codziennych radości bycia bliskim przyjacielem .Itej istoty. Rola reproduktora, choć wydaje się ra-Je\mni, ma także swoje ciemne strony. 47 Wczoraj, kiedy po prostu zajmowałam się swoimi sprawami, obwąchując to i owo w pobliskim parku, zbliżył się do mnie jakiś nieznajomy. Doszło między nami do stosunku, a teraz obawiam się, że jestem w ciąży. Co robić? Czy mogę uprawiać bezpieczny seks i używać środków antykoncepcyjnych? yjczoraj, kiedy po prostu zajmowałam się $oimi sprawami, obwąchując to i owo tf pobliskim parku, zbliżył się do mnie jakiś nieznajomy. Doszło między nami do stosunku, a teraz obawiam się, że jestem w ciąży. Co robić? W takiej sytuacji ciąża jest niestety bardzo prawdopodobna, więc konieczna jest wizyta u weterynarza. Suka pozwala na krycie tylko wtedy, jeśli ostatnio doszło do jajeczkowania. Oznacza to, że psie zbliżenia znacznie częściej prowadzą do wydania na świat potomstwa niż, powiedzmy, ludzkie. (Ludzie, jak wiemy, mogą "kopulo-wać jak króliki", lecz najczęściej robią to z zupełnie innych powodów, niż chęć doczekania się potomstwa. Króliki i psy łączą się ze sobą tylko w celach reprodukcyjnych.) Można uniknąć zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja w macicy, jeśli suka w odpowiednim czasie otrzyma zastrzyk żeńskiego hormonu. Jeśli interwencja nastąpi zbyt wcześnie lub zbyt późno, dojdzie do implantacji zarodka. Gdy to się stanie, usunięcie ciąży jest już dużo trudniejsze. Istnieją chemiczne metody dokonywania aborcji, lecz nie są one doskonałe. W tym stadium więc tylko usunięcie macicy mogłoby zakończyć ciążę. Jedną z podstawowych wad zastrzyku "dzień po" jest cofnięcie się cyklu płciowego do punktu zerowego. Ozna- 114 101 PYTAŃ... cza to, po 10-na i bać nieznaj 4 że następne jajeczkowanie zazwyczaj ma miejsce L4 dniach. Suka musi więc być szczególnie ostroż-:znie uważać, aby znów nie ulec urokowi pięknego amego. Jak mógtbym zostać reproduktorem? * Skąd będę wiedzieć, że zaszłam w ciążę? Czy powinnam zmienić swój tryb życia? Jak długo będę czekać na rozwiązanie? 115 SEKS 48 Skąd będę wiedzieć, że zaszłam w ciążę? Czy powinnam zmienić swój tryb życia? Jak długo będę czekać na rozwiązanie? Niektóre suki nie zdają sobie sprawy ze swego stanu i zachowują się tak jak zwykle aż do porodu, lecz większość wydaje się wiedzieć, co się dzieje, już kilka tygodni po zapłodnieniu. Właśnie wtedy powinny nieco ograniczyć swoją zwykłą aktywność. Typowa ciąża trwa około 63 dni, lecz pierwsze jej oznaki: obrzmienie sutek i powiększenie brzucha nie są widoczne przed 35 dniem. Przy łagodnym ugniataniu brzucha w 25 dni po kryciu można zazwyczaj wyczuć i policzyć w macicy płody podobne do piłek golfowych. Badanie takie jest utrudnione u suk nerwowych lub otyłych i w tych przypadkach alternatywą jest ultrasonografia. Ta metoda wykrywania ciąży jest najrzetelniejsza, jeśli bywa zastosowana w 20-25 dniu po kryciu. Wszystkie małe fasolko-Wate płody są dokładnie widoczne na ekranie. Diagnoza u frasonograficzna jest skuteczna także w późniejszych a 'ach ciąży, lecz ponieważ rozwijające się płody szybko ustalenie ich liczby może być trudniejsze. Po 42 w ^ościach rozwijających się szczeniąt pojawia się .Sta^ s'^ w'^c wyraźnie widoczne na zdjęciu rentge- m. 117 SEKS 116 101 PYTAŃ... Około 49 dnia ciąży gruczoły mleczne suki zaczynają nabrzmiewać, a w 56 dniu pojawia się zazwyczaj wodnista wydzielina z sutek. Oznacza to, że wkrótce rozpocznie się produkcja mleka. W tych ostatnich stadiach ciąży suka przy nadziei powinna pamiętać, że nie jest tak zwinna jak zazwyczaj. Jej środek ciężkości uległ zmianie, a nie narodzony jeszcze miot działa jak wahadło, ograniczając jej zdolność do nagłych zwrotów w pełnym galopie, co może nadal próbować robić, jeśli jest dostatecznie pobudzona. Ponieważ hormonalna "urojona" ciąża zdarza się każdej suce po każdym cyklu płciowym, próby moczu są bezużyteczne. Hormony ciążowe są obecne nawet wtedy, gdy do zapłodnienia nie doszło. Istnieją pewne skomplikowane testy krwi, lecz nie są zbyt dokładne. Na szczęście większość samic po prostu wie, że w ich ciele rozwija się nowe życie, i ogranicza aktywność rezygnując z tego, co może stanowić ryzyko dla ich nie narodzonych dzieci. Wczoraj, kiedy po prostu zajmowałam się swoimi sprawami, obwąchując to i owo w pobliskim parku, zbliżył się do mnie jakiś nieznajomy. Doszło między nami do stosunku, a teraz obawiam się, że jestem w ciąży. Co robić? Jestem łagodna i uczuciowa. Czy byłoby korzystne, gdybym miała dzieci, czy też lepiej poddać się sterylizacji? 49 Jestem łagodna i uczuciowa. Czy byłoby korzystne, gdybym miała dzieci, czy też lepiej poddać się sterylizacji? W przeciwieństwie do ludzi, nawet najbardziej uczuciowe psy nie odczuwają stałego instynktu macierzyńskiego i nie cierpią z braku potomstwa. Rozkosze macierzyństwa są dla psów zupełnie czym innym niż dla ludzi. Między suką a jej szczeniętami rozwijają się silne więzy, więzy, które umożliwiają młodym przetrwanie. Karmi je ona, pielęgnuje i gotowa jest do walki na śmierć i życie w ich obronie - do czasu. Czas ten nadchodzi, gdy szczenięta są jeszcze bardzo młode. Początkiem jest moment, gdy ich ostre jak szpilki zęby zaczynają ranić ją podczas karmienia. To naprawdę boli, więc suka karci winowajcę lub PO prostu odchodzi. W rzeczywistości właśnie dlatego zęby mleczne są tak ostre: jest to pierwszy etap naturalnego Procesu, który zakończy się całkowitym zerwaniem więzi Macierzyńskiej. W ciągu następnych tygodni, gdy szczenięta rosną, u suki obniża się poziom hormonu stymulującego pro-m tv^ m'e^a' potomstwo powoli przestaje być zależne od w 1; a zaczyna z nią rywalizować. Miot przekształca się PrzvVi • ' m'mo ze matka jeszcze zachowuje autorytet, zie dzień, gdy dorastające potomstwo zapragnie za- 118 119 101 PYTAŃ... SEKS jąć wyższe miejsce w hierarchii. Wtedy znikają ostatnie ślady uczuć macierzyńskich i zastępuje je walka o przywództwo. Sterylizacja może wpłynąć na charakter samicy wtedy, gdy ma ona tendencje do dominacji i agresji. Łagodna i spokojna suka nie zmieni się po zabiegu, podczas gdy u samicy o bardziej wojowniczym charakterze tendencja do dominacji może się wzmocnić, gdy zabraknie łagodzącego wpływu żeńskiego hormonu. 50 Czy po sterylizacji stanę się gruby i znudzony? Skąd będę wiedzieć, że zaszłam w ciążę? Czy powinnam zmienić swój tryb życia? Jak długo będę czekać na rozwiązanie? Czy po sterylizacji stanę się gruby i znudzony? Jeśli nie liczy się kalorii, sterylizacja z pewnością może spowodować otyłość, lecz nie powinna wywołać ospałości czy znudzenia. Cykl płciowy zarówno samców jak samic powoduje zużycie energii. Psy spalają kalorie, poszukując okazji do seksu oraz produkując spermę i komórki jajowe. Zarówno wydzielanie estrogenu u suk, jak związana z seksem agresja i patrolowanie swego terytorium u psów są energochłonne. Gdy pies zostaje poddany sterylizacji, zapotrzebowanie na energię spada. Powinno się więc także ograniczyć ilość spożywanego pokarmu. Kastraty zmieniają niektóre swoje zachowania, lecz zmiany są raczej interesujące niż nudne. Większość wyste- rylizowanych samców odczuwa mniejszą potrzebę oznacza- la terytorium. Czyni to z nich przyjemniejszych towarzy- zy dla ludzi, więc rzadziej są karcone, a częściej korzys- J3 z możliwości zabawy. Słabnie pociąg do włóczęgostwa ^agresji wobec innych samców. Mniej tego rodzaju zacho- inn h mn'eJ mebezpieczeństw. Sterylizacja nie zmniejsza nej • rodzaJ°w agresywności, ani nie ogranicza natural- Psiei ciekawości. Po prostu seks przestaje być najważ- .ookoło.","Ł nawet o 25%, lecz wzrasta. p l L,l/L< AACł-J •* -i -v ' spożywan^Wi pi«.~ .*-> - --,ai. powinna d ^mjniejszSPJej^^j. Można zmniejszyć ją fj J;, i«i; J^i i, nieczne ty0Sjeśli cię:?3 51 "próbujęuprawiać seks ze wszystkim, co widzę: ""duszkami, ludzkimi nogami, kotami, ^ z czymliolwiek: Czy jestem nadpobudliwy? . ^ i uczuciowa. Czy byłoby knystne, gdlty ^iśj\ gdybym miała dzieci, czy też lepiejp^ %poddać się sterylizacji? Cze/nu F ze Poduszkami, n*kupróbuję uprawiać seks ^ wszystkim, co widzę: tai ludzkimi nogami, kolanu, } z czymkolwiek? ^jestem nadpobudliwy? Tak zachowują siij młodzi, nadpobudliwi i niedo-świadczeni. Bardzo cz$>. akie zachowanie, podobnie jak "ekshibicjonizm", właściwe jest tym ludzkim podopiecznym, którzy nigdy nie mieli szansy skierowania swych pragnień seksualnych we właściwą stronę. Większość psów osiąga dojrzałość w zaciszu ludzkich mieszkań. Mimo że wiele jest rodzin "wielopsich", lwia ^ żyje bez towarzystwa domowników własnego gatun-ł>ierv*ZnahZa t0' ŻC gdy 'Ch narzLldy Płciowe dojrzeją do *łascivvT n tÓW> "^ m°Żna ^Próbować ich w sposób «*>*iek O^H P?b P°shlży wi^c Pierwsza lepsza rzecz: ' P°d"szka czy nawet kot. *aniem- niektó zuPełnie normalnym psim zacho- UWaża^ Ją za kłopotliwą Upmwia ^ w obecności WyblLra n ed^o z nich na o ym k odwielkości-woląludzkie ZabawW bywają tak kuszące, w Psich sex-shopach. 123 SEKS 101 PYTAŃ... 122 Surowe: "N i e!" w połączeniu z zamknięciem na chwilę w pustym pokoju za każdym razem, gdy pies zaczyna się masturbować, może tak ostudzić zapał, że podobne zachowania znikają w ciągu kilku tygodni. Jeśli młody pies nie zostaje skarcony przy pierwszych próbach masturbacji, nawyk szybko się utrwala i może być trudniejszy do przezwyciężenia. 52 Czemu pociągają mnie kastraty, podczas gdy nie wykazuję zainteresowania samicami, nawet gdy wyraźnie mnie kokietują? Czy po sterylizacji stanę się gruby i znudzony? Czemu pociągają mnie kastraty, podczas gdy nie wykazuję zainteresowania samicami, nawet gdy wyraźnie mnie kokietują? Homoseksualizm zdarza się u wielu ssaków, lecz zainteresowanie kastratami nie musi wcale oznaczać ochoty na seks. Gdyby pies był naprawdę homoseksualiy, próbowałby kopulować wyłącznie z samcami. To zda^3 si? bardzo rzadko. Niektóre psy są zupełnie obojętne wobec samic, nawet gdy damy lubieżnie się o nie ocierają i kusząco nadstawiają zad. Są to zazwyczaj psy skupion6 wyłącznie na swych ludzkich panach, nie mające żądny* doświadczeń seksualnych i kompletnie obojętne także wobec innych samców. Psy próbują wspinać się na wykastrowane samce z dwóch, związanych ze sobą powodów. Po pierwsze, wypróbowały wcześniej wszelkie inne możliwości -bezskutecznie. Próbowały wspinać się na suki i zostały szorstko od-Prawione, zakusy wobec innych psów skończyły się pogry-Z1eniem. Natomiast ze strony kastrata nie doczekały się reakcji, więc - nauczone doświadczeniem -\vybieraja te ostatnie. chv ?FUgi P°W(H to chęć dominacji. Wspinanie się i ru- snL-KPUlacyJne to nie ty^0 zachowanie sefcsualne, lecz ob okazania swojej wyższości. Pies może opinać się na 124 SEKS 125 innego, niezależnie od jego płci, po prostu, aby "kto jest szefem". Nawet samice czasami zachowują w ten sposób. Wspinanie się na kastraty może być w p nych warunkach zachowaniem seksualnym, lecz w innLJi w bywa zwykłym podkreśleniem swego autorytetu. 53 Ostatnio, gdy uprawiałem seks, sczepiliśmy się ze sobą. Udało nam się rozłączyć dopiero po pół godzinie. Czułem się jak głupek. Co się stało? Czemu próbuję uprawiać seks ze wszystkim, co widzę: poduszkami, ludzkimi nogami, kotami, z czymkolwiek? Czy jestem nadpobudliwy? Ostatnio, gdy uprawiałem seks, sczepUiśmy się ze sobą. Udało nam się rozłączyć dopiero po pół godzinie. Czułem sięjaktfupek. Co się stało? "Sczepienie" jest rzeczą całkowicie naturalną. Zabezpiecza przed wypłynięciem z pochwy nasienia i jednocześnie uniemożliwia pokrycie suki przez następnego partnera. Po skutecznie zakończonej kopulacji opuszka żołędzi obrzmiewa, nadymając się jak balonik. Jednocześnie u suki kurczą się ściany pochwy, więc jest to prawdziwie wodoszczelne zamknięcie, równie skuteczne jak korek w butelce. Znajdujący się u nasady prącia gruczoł cewkowo--opuszkowy, czasami powiększający się, gdy pies jest w stanie podniecenia seksualnego, uniemożliwia schowanie się penisa z powrotem w głąb napletka. Pies może wciągnąć go, o ile jego powierzchnia nie stanie się zbyt sucha, dopiero po 10-50 minutach, a tyle mniej więcej trwa "scze-Pienie" z samicą. z tui czaf'e P°ł3czenia samiec często przenosi jedną ^tylnych nóg nad grzbietem suki, więc psy stoją tyłem do wyglądając na lekko zdziwione, a nawet zdegusto-gdy tak gapią się w ziemię lub snują psie marzenia. s ,.to Oglądać ghipio, lecz jest wyrazem bardzo roz-4 "ej ostrożności, gdyż stojąc tyłem do siebie, psy łat- 127 SEKS 126 101 PYTAŃ... wiej mogą w porę zauważyć zagrożenie nadciągające z każdego kierunku w tej szczególnej chwili, gdy ich naturalne możliwości obrony są tak znacznie ograniczone przez ryzykowną sytuację. 54 Dlaczego po każdej cieczce staję się drażliwa i kąśliwa wobec innych psów i ludzi, a czasami produkuję nawet mleko, mimo że wcale nie jestem w cąy Czemu pociągają mnie kastraty, podczas gdy nie wykazuję zainteresowania samicami, nawet gdy wyraźnie mnie kokietują? Dlaczego po każdej cieczce staję się drażliwa i kąśliwa wobec innych psów i ludzi, a czasami produkuję nawet mleko, mimo że wcale nie jestem w ciąży? Zachowania te są wywołane przez zmiany hormonalne zachodzące po każdej cieczce. W odróżnieniu od większości ssaków u psów produkcja hormonów ciążowych rozpoczyna się po każdym estrogenowym cyklu, nawet jeśli suka nie została zapłodniona. Po uwolnieniu jajeczek do jajowodów, jajniki zaczynają produkować hormon ciążowy - progesteron. Jego zadaniem jest przygotowanie macicy na przyjęcie zapłodnionych jajeczek, lecz nawet gdy są one nieobecne, jajniki produkują progesteron przez następne dwa miesiące: tak długo, jak długo trwałaby ciąża. Hormon ten wpływa na wygląd i zachowanie suki. Zmienia się jej apetyt i upodobania smakowe. Może stać się mniej ruchliwa woląc raczej odpoczywać i drzemać, niż bawić się gwałtownie. Często układa się w ustronnych miejscach: pod stołem czy za Kanapą. Może być zaborcza wobec zabawek i innych przedmiotów, znosząc je do "nory" i traktując jak żywe szczenięta. W późniejszych stadiach tej fałszywej ciąży suka może produkować mleko. Czasami konieczna jest nawet inter- encja medyczna, aby ulżyć pęczniejącym sutkom. Wyka- 128 129 101 PYTAŃ... SEKS żuje chęć obrony potomstwa - najgroźniejszą formę zwierzęcej agresji i będzie do upadłego bronić swego legowiska oraz "szczeniąt". Na szczęście cały proces kończy się samoistnie po dwóch miesiącach. 55 Ludzie chcą skojarzyć mnie z moim własnym ojcem. Czy urodzę miot zdeformowanych idiotów? Ostatnio, gdy uprawiałem seks, sczepiliśmy się ze sobą. Udało nam się rozłączyć dopiero po pół godzinie. Czułem się jak gtupek. Co się stało? Ludzie chcą skojarzyć mnie z moim własnym ojcem. Czy urodzę miot zdeformowanych idiotów? Kazirodztwo może być groźne dla potomstwa, choć właśnie w ten sposób powstała większość psich ras. Dzisiaj ludzie używają chowu wsobnego i selekcji "na linię", aby utrwalić pewne cechy fizyczne psów. Jeśli, na przykład, w miocie znajdzie się szczeniak płci męskiej z błękitnymi oczami, może on być skojarzony z własną matką, by utrwalić ten nowy, niezwykły kolor tęczówek. Jeśli wśród ich potomstwa znajdzie się piesek i suczka posiadające tę cechę, mogą być połączone ze sobą po osiągnięciu dojrzałości płciowej. Ten rodzaj hodowli utrwala pożądane cechy fizyczne, lecz może także doprowadzić do koncentracji "złych" genów. Występują one u wielu psów, lecz rzadko spotykają si dzieci szybko stwierdzą, że seks to tylko bara-bara et bez "dziękuję", gdy jest po wszystkim, samce zaś to maJ3 do odegrania żadnej roli w wychowywaniu po- nje °°nieważ psy utrzymywane są w otoczeniu, w którym Podzielnie rządzą ludzie, właśnie ludzie są odpowie- ROZDZIAŁ 5 134 101 PYTAŃ... DIETA dzialni za kontrolowanie ich przyrostu naturalnego. Oznacza to, że tylko i wyłącznie dobro przyszłego potomstwa powinno być brane pod uwagę, gdy planuje się skojarzenie psiej pary. Czemu zjadłam wiosnę nowo narodzone dzieci? Czy naoglądałam się Uwielbiam królicze bobki. Ślinka mi cieknie na widok końskich "jabłek". Nie mogę się powstrzymać odgrzebania w kociej kuwecie. Czy jestem chory? zbyt wiele horrorów? 13"7 DIETA 58 Uwielbiam królicze bobki. Ślinka mi cieknie na widok końskich Jabłek". Nie mogę się powstrzymać od grzebania w kociej kuwecie, Czy jestem chory? Wszystko to są zupełnie normalne psie nawyki. Psy z natury, a nawet ze względów zdrowotnych, interesują się odchodami, choć ludzie uważają te zachcianki za dość odrażające. W odróżnieniu od kotów, które wolą pożywienie tak świeże, jak to tylko możliwe, psy chętnie jedzą padlinę. Smak nie jest dla nich tak istotny, jak dla ludzi. Kubki smakowe psów są nieliczne; zamiast subtelnych rozróżnień między słodkim, kwaśnym, słonym i gorzkim, prawdopodobnie odczuwają one ogólne wrażenia smakowe: przyjemne, obojętne lub przykre. Ważniejszy jest dla nich zapach i konsystencja pokarmu - odchody pachną zaś rozkosznie. Kał, zwłaszcza zwierząt roślinożernych, jest dla psa odżywczy. Zawiera substancje i enzymy ułatwiające trawienie. Szczenięta, w szczególności szczenięta ras szybko rosnących, po raz pierwszy jedzą odchody z ciekawości. Oprawia im przyjemność poszukiwanie i smakowanie ich. Jeśli eksperyment kończy się sukcesem: przyjemnymi wrażeniami smakowymi lub zwróceniem na siebie uwagi człowieka, zachowanie takie przechodzi w nawyk. Czasami psy zjadają odchody, ponieważ brak trawiennych. W takim przypadku cić psią dietę o dodatki en pokarmy, takie Jak ^^ i Ludzie chcą mnie pokryć, aby ich dzieci dowiedziały się wszystkiego o seksie Czy to w porządku tvobec mnie? ' Czasami mam tak silne wiatry, że sam wychodzę z pokoju. Jak temu zapobiec? 139 DIETA 59 Czasami mam tak silne wiatry, że sam wychodzę z pokoju. Jak temu zapobiec? Gazy jelitowe są wytwarzane przez bakterie, a liczba bakterii zależy od rodzaju spożywanego jedzenia. Zmiana diety będzie więc najrozsądniejszym sposobem, aby pies stał się bardziej akceptowany w towarzystwie. Wiatry często powodowane są zjadaniem warzyw strączkowych, takich jak groch i fasola, lecz także wiele innych pokarmów może pobudzać bakterie żyjące w układzie trawiennym psa. Tak naprawdę nie istnieją konkretne reguły co do tego, jaka dieta powoduje gazy. W teorii bardziej wiatropędna jest dieta obfitująca w substancje balastowe. W praktyce jednak wysokobiałkowa, czysto mięsna dieta zamienia często niektóre psy w istne cyklony, podczas gdy uboga w białko, zawierająca dużo substancji balastowych nie wywołuje takich skutków. Czasami silne wiatry są skutkiem przyjmowania antybiotyków, które burzą równowagę bakteryjną jelit. W takim przypadku problem rozwiąże podawanie jogurtów zawierających żywe, dobroczynne bakterie. W innych przypadkach psy powinny zrewidować swoje nawyki żywieniowe, spróbować zmieniać co kilka tygodni skład posiłków, aż odnajdą taki, który sprzyja trawieniu i nie powodu- DIETA 141 140 101 PYTAŃ... je gazów. Jeśli pies chciałby pozostać mimo wszystko przy ulubionym pokarmie, można dodawać do niego jogurt lub specjalne dodatki zawierające łagodne bakterie, aby wspomóc trawienie i sprawić, by znów był atrakcyjny w towarzystwie. 60 Czemu nienawidzę dzielić się pożywieniem i zaglądam do cudzych misek, mimo że moja własna nadal jest pełna? Uwielbiam królicze bobki. Ślinka mi cieknie na widok końskich "jabłek". Nie mogę się powstrzymać od grzebania w kociej kuwecie. Czy jestem chory? Czemu nienawidzę dzielić się pożywieniem i zaglądam do cudzych misek, mimo że moja własna nadal jestpełna? Zazdrość jest normalnym elementem psich zachowań, a zazdrość o pożywienie -jednym z najczęstszych jej przejawów. Nawet gdy pies ma najwspanialszą, najsoczystszą, najcudowniej obrośniętą mięsem kość szpikową na świecie, jeśli zobaczy innego z wyschniętą, niepozorną, malutką kosteczką, będzie chciał mu ją odebrać. Skłonność ta jest nieodłączną częścią jego stadnej natury. W stadzie, jeśli się dzielisz - twoja strata, lecz jeśli odbierzesz coś innym - twój stan posiadania rośnie, a wraz z nim także siła fizyczna i pozycja w hierarchii. Domowe psy okazują swoją wyższość w ten sam sposób: ci, którzy biorą, stoją wyżej od tych, którzy się dzielą. W swoim przekonaniu, że cudze zawsze smakuje lepiej, psy nie oszczędzają także ludzi. Dla większości psów ludzie po prostu s ą psami, a to, co mają na talerzach, pachnie i smakuje o niebo lepiej niż to, co znajdują we własnej misce. Gdy więc ludzie zasiądą do posiłku, pies ma azne powody, aby woleć to, co spożywa reszta rodziny, niż to, co ofiarowano jemu. ia sta- ' skuteczną metodą przezwyciężenia powsta-1 y° problemów jest przestrzeganie zasady, aby nigdy 142 143 101 PYTAŃ... DIETA nie karmić psa przy stole i zawsze podawać mu posiłek, gdy ludzie już skończyli jeść. Widząc, że ludzie najpierw posilają się sami, pies intuicyjnie wie, że to oni są niezaprzeczalnymi przywódcami stada, bo przywódcy zawsze jedzą pierwsi. Redukuje to psią chęć dominacji i dążenie do otrzymania tego, co zjada człowiek. Nie wpływa to jednak na zapędy wobec innych psów, jeśli więc dajemy kości dwóm psom jednocześnie, powinny ogryzać je w oddzielnych pomieszczeniach. 61 Ludzie karmią mnie wciąż tym samym pożywieniem i zawsze o tej samej porze. Czy nie powinni urozmaicić mojej diety? Czasami mam tak silne wiatry, że sam wychodzę z pokoju. Jak temu zapobiec? Ludzie karmią mnie wciąż tym samym pożywieniem i zawsze o tej samej porze. Czy nie powinni urozmaicić mojej diety? Jeśli dieta jest należycie zrównoważona i zawiera wszystkie potrzebne składniki, pies może przez całe życie jeść ten sam pokarm. Jednak przygotowanie takiego idealnego menu, zawierającego we właściwych proporcjach wszystkie niezbędne witaminy, sole mineralne, tłuszcze i aminokwasy jest szalenie trudne, więc zmieniająca się dieta może być korzystna. Psy bywają stałe w swych upodobaniach. Lubią rutynę, a więc lubią być pewne, że dostaną określony pokarm w określonym czasie. Bardzo ważna jest ilość posiłków dziennie. Są anatomicznie przystosowane do najadania się raz lub dwa razy w tygodniu, mają więc bardzo pojemne żołądki. Gdy da się im taką możliwość, chętnie jedzą częściej, zazwyczaj raz lub dwa razy dziennie. Przyzwyczajenie o ilości posiłków utrwala się we wczesnym okresie życia. ozmej łatwo przyzwyczajają się jeść częściej, lecz zmniej-szenie liczby posiłków wywołuje niepokój. Z punktu wi- zenia dietetyki ważniejsza od liczby posiłków jest ilość ''Pozywanych codziennie kalorii. miana rodzaju lub konsystencji pokarmu: suchego, gotnego czy też pochodzącego z puszki, może być dla 144 145 101 PYTAŃ... DIETA psa atrakcją, lecz zdarza się, że powoduje biegunkę. Do pokarmu stale spożywanego można dodawać preparaty witaminowe i zawierające sole mineralne. Nawet jeśli nie są niezbędne, mają przyjemny smak, mogą być używane jako nagroda w czasie szkolenia, a czasem uzupełniają nie ujawniające się braki pokarmowe. Gdy są stosowane według zaleceń podanych na opakowaniu, nie wyrządzą psu szkody. 62 Jadam do syta i mam nawet trochę nadwagi. Czemu więc odczuwam ciągłą potrzebę poszukiwania odpadków i padliny? Czemu nienawidzę dzielić się pożywieniem i zaglądam do cudzych misek, mimozę moja własna nadal jestpełna? Jadam do syta i mam nawet trochę nadwagi. Czemu więc odczuwam ciągłą potrzebę poszukiwania odpadków ipadliny? Szperanie w poszukiwaniu odpadków to rozrywka. A także poważne zajęcie. Jest podniecające i przynosi korzyści. Pies używa swoich zmysłów do tego, do czego powinny służyć: do poszukiwania, badania i konsumpcji. Tak jak zamożni biznesmeni, którzy zawierają kolejną transakcję nie dlatego, że brak im gotówki, lecz dla samej przyjemności robienia interesów, psy poszukują pożywienia nie z powodu głodu, lecz dla dreszczyka emocji towarzyszącego szperaniu. Właśnie dlatego dobrze żywione psy chętnie grzebią w śmietnikach. Nuda jest istotnym powodem takich zachowań. Psy tropiące, poszukujące ofiar katastrof, policyjne psy służbowe czy przewodnicy niewidomych, które muszą koncentrować się na swoich zadaniach, rzadziej oddają się przyjemności poszukiwania odpadków niż rozleniwione "kana-powce". Dla większości domowych psów wyjście na spacer jest największym wydarzeniem dnia; to jedyny moment, gdy m°gą użyć swoich zmysłów do badania, kto ostatnio odwiedził park i jakie resztki jedzenia pozostawił. Gdy nie ma innych zajęć, pożywienie i posiłki mogą ac się dla psa najważniejsze. Zamiast jeść, aby mieć siły 147 DIETA 146 101PYL4Ń... do pracy i zabawy, niektóre psy żyją, aby jeść. Poszukiwanie pokarmu jest ich jedynym celem. W takich przypadkach poszukiwanie odpadków przestaje być po prostu rozrywką - staje się sensem życia. 63 Dlaczego odczuwam przymus zakopywania kości? Ludzie karmią mnie wciąż tym samym pożywieniem i zawsze o tej samej porze. Czy nie powinni urozmaicić mojej diety? Dlaczego odczuwam przymus zakopywania kości? Zakopywanie kości jest pozostałością z czasów prehistorycznych, gdy chowało się żywność na wypadek głodu. Wszystkie psy mają skłonność do zakopywania kości, lecz tylko nieliczne mogą ten zamiar zrealizować. Większość psów ogląda kości tylko na ludzkich talerzach. Ludzie obawiają się, często przesadnie, że kości mogą być niebezpieczne dla ich ulubieńców. Połknięta kość może spowodować obrażenia przewodu pokarmowego lub nawet blokadę jelit, którą usunąć można tylko na drodze operacyjnej. Psy pozbawione kości odczuwają taką samą potrzebę ich zakopywania jak inne, więc zazwyczaj za-grzebują ofiarowane im smakołyki i zabawki. Gdy nie mają możliwości wyjścia do ogrodu, próbują zakopywać przedmioty na dywanie, zwłaszcza w rogach, i desperacko starają się przykryć je, popychając nosem skraj tkaniny. Psy posiadające ogródki "magazynują" przedmioty raczej symbolicznie, ponieważ zazwyczaj zapominają o kryjówkach i mgdy ich nie odkopują. Niektóre psy zakopują upolowafl6 koty czy wiewiórki, aby skruszały. Dzikie pso-wate, na przykład lisy, często zakopują jaja ptasie, aby po pewnym Lzasie odgrzebać je i zjeść. Zakopywanie żywności 148 101 PYTAŃ... 149 DIETA traktują praktyczne i i stanOWi odpowiednik spi- ° Iytuał niż jak° 64 Czasami mam ochotę paść się w trawie jak krowa. Myślałem, że jestem mięsożercą, czy te ciągoty świadczą, że w rzeczywistości jestem utajonym wegetarianinem? W *»?*** **roWa. Myślałem, że jestem adarn do na waSl- Potrzeb?doszukiwania odpadków ipadliny? mam oc się Czasami Choć psy są mięsożerne i chętnie jedzą mięso, to jednak - inaczej niż kotom - nie jest im ono niezbędne do życia. Zaś "pasienie" się jest zupełnie normalne, a nawet korzystne. Trawa uzupełnia dietę o błonnik. Wzmaga on ruchy robaczkowe jelit i pomaga w przesuwaniu się ich zawartości, aż do końca przewodu pokarmowego. Podobnie jak w ludzkiej, tak w psiej diecie wskazana jest pewna zawartość błonnika. Zmniejsza on ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Zamiast po prostu zjadać pierwsze lepsze rośliny, psy poszukują pewnych szczególnych traw i ziół. "Roślinożerne" psy wolą soczyste, młode źdźbła trawy od zdrewniałych, starszych pędów. Wiosenna ruń jest jak świeża zielona sałata, a rosa doskonale zastępuje winegret. W lecie i na jesieni psy chętnie zjadają sezonowe owoce jagodowe, w szczególności jeżyny. I nigdy nie jest to przypadek, lecz świadomy wybór. Ponieważ w odróżnieniu od kotów psy potrafią w swym organizmie syntetyzować najważniejsze aminokwasy i nasycone kwasy tłuszczowe, mogą przeżyć nawet przy czysto wegetariańskiej diecie, mimo że nie jest to dla nich natu- 151 150 101 PYTAŃ... ralny sposób odżywiania. Białka i tłuszcze pochodzenia roślinnego mogą posłużyć do budowy niezbędnych dla życia substancji, lecz trudniej jest zapewnić właściwy skład pokarmu czysto roślinnego. Psy są wszystkożerne. Chętnie próbują niemal wszystkich produktów i z przyjemnością od czasu do czasu skuszą się na lekki, wegetariański posiłek. DIETA 65 Mam dobre i złe dni. Czy mój nastrój i zachowanie zależy od diety? Dlaczego odczuwam przymus zakopywania kości? Mam dobre i złe dni Czy mój nastrój i zachowanie zależy od diety? Nie ma naukowych dowodów na związek między zachowaniem a dietą, lecz wiele jest teorii, często sprzecznych, mówiących o związku między spożywanymi pokarmami a nastrojem psa. Niektórzy sądzą, że pewne aminokwasy, składniki budulcowe białek, związane są z agresją i redukując ich spożycie można zredukować tendencję psa do agresji. Te teoretycznie "psychoaktywne" aminokwasy zawarte są w mięsie, więc aby zmniejszyć agresywność, powinno się jakoby zmniejszyć spożycie mięsa. Inni naukowcy z kolei twierdzą coś wręcz przeciwnego. Mianowicie, że pewne substancje w psim mózgu, które kontrolują agresywność, tworzone są z aminokwasów zawartych właśnie w mięsie. Jeśli te substancje są nieobecne, znika kontrola drapieżnych zachowań agresywnych i zwierzę zaczyna rozglądać się za posiłkiem. Gdy zje dostateczną ilość białka zwierzęcego, zapas aminokwasów zostaje uzupełniony i ustaje potrzeba poszukiwania i zabijania zdobyczy. Którakolwiek z teorii jest prawdziwa, nie ma wątpliwości, że uboga dieta może wywołać otępienie. Gdy jedzenie jest złej jakości, jelita, wątroba i nerki muszą 752 153 DIETA 101 PYTAŃ... podejmować nadmierny wysiłek, aby usunąć z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii. Nadweręża to zdrowie psa i czyni go osowiałym, czasem nawet wywołuje depresję. Dobrze zrównoważona dieta z pewnością utrzyma większość psów w doskonałej formie psychicznej. 66 Czasami pochłaniam pożywienie tak szybko, że zapominam, iż w ogóle jadłem. Czy to niebezpieczne? J Czasami mam ochotę paść się w trawie jak krowa. Myślałem, że jestem miesożercą, czy te ciągoty świadczą, że w rzeczywistości jestem utajonym wegetarianinem? Czasami pochłaniam pożywienie tak szybko, że zapominam, iż w ogóle jadłem. Czy to niebezpieczne? Ludzie uważają szybkie i hałaśliwe jedzenie za objaw braku dobrego wychowania, lecz jest to zupełnie normalny, akceptowany i korzystny przejaw stadnej natury psa. Podobnie jest w przypadku, gdy pies wymiotuje świeżo spożyty posiłek, a następnie zjada go ponownie. Rywalizacja o pokarm to część bagażu, jaki psy przyniosły z sobą, gdy wyszły z lasu i zbliżyły się do ludzkich ognisk. Objawia się to zaglądaniem do cudzych misek oraz właśnie pochłanianiem posiłków bez przeżuwania czy smakowania. Połykając wielkie kęsy, pies opróżnia miskę w ciągu kilku sekund, a potem żałośnie spogląda na ludzi: "Co to za czary, gdzie moje jedzenie?" Ludzie zazwyczaj uważają to za absurdalny objaw u psa, który nigdy nie musiał rywalizować z innymi zwierzętami o pokarm. Zapominają, że w jego oczach oni sami są po prostu wielki-mi, bezwłosymi psami. Czuje więc potrzebę rywalizacji gaśnie z nimi, nawet jeśli nigdy nie próbowali podkradać się do jego miski. Szybkie pochłanianie pokarmu często kończy się wy- miotami, lecz to także jest normalne psie zachowanie, łaszczą w przypadku suk, które w ten właśnie sposób 154 155 101 PYTAŃ... ----•^~~» • "przygotowują" posiłki dla szczeniąt. Niektóre psy jedzą trawę nie jako sałatKę, lecz by łatwiej zwrócić pobrane pożywienie. Robią to, gdy boli je żołądek lub gdy po oroś tu zjadły zbyt dużo. P P DIETA 67 Jestem niejadkiem i czasami obchodzę się bez jedzenia przez całe dnie. Czy to objaw anoreksji i czy może być groźny? Jestem tiejadkiem i czasami obchodzę się b(r) jedzenia przez całe dnie. Czy to obpw anoreksji i czy może tyć groźny? i Mam dobrt i złe dni Czy mój nastrój i zachowanie zależy od diety? Tak, to jest rodzaj anoreksji, ale nie jest niebezpieczny. Psy mają pojemne żołądki i stosunkowo krótkie jelita. W wyniku doboru naturalnego rasy duże rozwinęły szczególne zamiłowanie do jedzenia. Spróbują wszystkiego, byle dużo, napełniając brzuchy tak, jak to tylko możliwe; jest to mądra taktyka u psa, który jako szczenię rósł szybko i również w wieku dorosłym musi pochłaniać wiele kalorii, aby utrzymać swą wagę. Tam, gdzie przetrwać mogą tylko najlepiej przystosowani, zwykle wygrywają najmniej wybredni. Małe, a zwłaszcza miniaturowe, rasy psów nie były poddane presji naturalnej selekcji. Rozwinęły się w wyniku ludzkiej interwencji hodowlanej, która utrzymywała przy życiu karły i utrwalała mutacje genetyczne. Zamiast zginąć we wczesnym okresie życia lub przeżyć, lecz przegrać z większymi psami walkę o przekazanie swych genów potomstwu, te małe pieski rozwijały się, nie podlegając prawom doboru naturalnego, bez przymusu zjadania wszystkiego, co się nadarzy. W rezultacie brak apetytu i ano-reksja prawie nie występuje u ras dużych, jak owczarki niemieckie i labradory, natomiast jest bardzo częsta u ma-tych yorkshire terierów czy chihuahua. m., t. 756 157 DIETA 101 PYTAŃ... Anoreksja rzadziej dotyka psy pochodzące z licznych miotów. Już jako szczenięta uczą się one, że jeśli nie będą rywalizować o pokarm - będą głodne. Niektórzy ludzie wykorzystują to, gdy stanąwszy na czworakach udają, że zabierają się do psiego posiłku, chcąc zachęcić ulubieńców do jedzenia. Anoreksja nie jest tak groźna dla psów jak dla ludzi, ponieważ nawet w najbardziej wybrednym małym psim niejadku przetrwał wilczy przewód pokarmowy i zdrowe, wilcze przekonanie, że jedzenie jest niezbędne do życia. Pod względem fizjologicznym psy są doskonale przygotowane do obywania się bez jedzenia znacznie dłużej niż ludzie, bez najmniejszej szkody dla nerek i innych organów wewnętrznych. Jeszcze niedawno Eskimosi w pomocnej Kanadzie i na Alasce karmili swoje psy pociągowe najwyżej dwa razy w tygodniu. Psy te pozostawały w doskonałym zdrowiu i kondycji, a ich dieta nie różniła się od stosowanej przez miejscowe wilki. Arktycznym wilkom udaje się zabić i pożreć karibu czy jelenia co około cztery dni. Mając taki właśnie przewód pokarmowy wszystkie psy łatwiej niż ludzie mogą pościć przez wiele dni, a gdy będą naprawdę głodne, zjedzą wszystko, co im się poda. Czasami pochłaniam pożywienie tak szybko, że zapominam, iż w ogóle jadłem. Czy to niebezpieczne? Czemu ludzie wychodzą z pokoju, gdy tylko otworzę usta? 68 Czemu ludzie wychodzą z pokoju, gdy tylko otworzę usta? Nieświeży oddech. Psy nie uważają go za nieprzyjemny, lecz tak właśnie odbierają go ludzie. Czasami jest to po prostu zapach zjedzonego pokarmu, lecz najczęściej wywołują go schorzenia jamy ustnej lub zaburzenia trawienia, które można usunąć. Psy pachną tym, co ostatnio jadły. Jeśli zjadły odchody lub zgniłą rybę - pachną odchodami lub zgniłą rybą. Lecz jeśli pojawiają się problemy z trawieniem, przykra woń może pochodzić także z żołądka. Psom takim często się odbija; jeśli zapach jest nieprzyjemny, oznacza to, że w żo-łądku zachodzi fermentacja lub inny proces powodujący wydzielanie gazów. W takim przypadku konieczna jest zmiana diety. Często powodem nieświeżego oddechu jest zapale-me dziąseł wywołane odkładaniem się kamienia nazęb-zah° • ^ żółkną z wiekiem, lecz żucie skórzanych awek i kości lub czyszczenie zębów zapobiega odkła-nie"111 S'? na n'cn substancji mineralnych. Jeśli pies stale kto masuJe swycn z^bów i dziąseł, tworzy się na nich osad, zębó SZ^kk° narasta i twardnieje. Między powierzchnię w a Powstałe złogi wnikają resztki pokarmu stano- ROZDZIAŁ 6 PODRÓŻE 158 101 PYTAŃ... wiące p bronią. Za żem, gc krwi pc jest po odporn ność jes uogólni bakteri< formy z 4 ożywkę dla bakterii i psi oddech staje się zabójczą salenie dziąseł oznacza, z kolei, że za każdym ra-[y pies przeżuwa pokarm, bakterie dostają się do przez drobne uszkodzenia śluzówki. Jeśli zwierzę za tym zdrowe i w dobrej kondycji, jego system ościowy radzi sobie z intruzami, lecz jeśli odpor-st z jakiegoś powodu obniżona, może wywiązać się one zakażenie. Właśnie pochodzące z jamy ustnej i są uważane za przyczynę najczęściej spotykanej apalenia mięśnia sercowego. Jestem niejodkiem i czasami obchodzę się bez jedzenia przez cale dnie. Czy to objaw anoreksji i czy może by ć groźny? t Czemu ślinię się, gdy jadę samochodem? PODRÓŻE 161 69 Czemu ślinię się, gdy jadę samochodem? Ślinotok jest objawem nudności. Jeśli więc pies ślini się w samochodzie, oznacza to, że jest mu niedobrze. Choroba lokomocyjna jest częsta u szczeniąt po prostu dlatego, że jazda samochodem to coś, do czego ich zmysł równowagi nie jest przystosowany. Pies lubi stać mocno czterema nogami na ziemi i sam kontrolować szybkość i kierunek poruszania się. Jeśli szczenięta odbywać będą często krótkie przejażdżki, ich błędnik, podobnie jak to bywa u ludzi, przyzwyczai się do tego typu wrażeń. U starszych psów choroba lokomocyjna jest trudniejsza do przezwyciężenia. Dorosły pies wymaga wielotygodniowego treningu, by przestał ślinić się i wymiotować. Powinno się wpuszczać go do stojącego samochodu, nagradzać,^ gdy się nie ślini i natychmiast pozwalać wysiąść. Po-^m ćwiczenie powtarza się na krótkich odcinkach jazdy. S ,cisni^cm na pedał gazu zawsze towarzyszy nagroda, olenie może być uciążliwe, więc czasami najprostszym Wiązaniem są tabletki przeciw chorobie lokomocyjnej. inn \? Uruchamiają swoje gruczoły ślinowe także przy ycn okazjach. Niektóre, gdy słyszą, że człowiek otwiera 163 PODRÓŻE 162 101 PYTAŃ... puszkę, inne na widok fistaszków, dropsów witaminowych lub ulubionego posiłku. Oczekują jedzenia, więc produkują ślinę. U wielu psów ślinienie się w samochodzie jest również wynikiem przyzwyczajenia. Ślinią się, ponieważ robiły to w młodości. Nie odczuwają już mdłości, lecz wydzielanie śliny stało się u nich odruchem warunkowym. 70 Ludzie zawsze używają pasów bezpieczeństwa. Czyja także powinienem z nich korzystać? Czemu ludzie wychodzą z pokoju, gdy tylko otworzę usta? Ludzie zawsze używają pasów bezpieczeństwa. Czyja także powinienem z nich korzystać? Wypadki samochodowe są tak samo niebezp»eczne dla psów jak dla ludzi Ponadto czworonożny pasażer nie umie odpiąć swoich pasów, aby szybko opuścić pojazd wtedy, gdy jest to konieczne. O ile nie zaistnieją szczególne względy, psy nie powinny nigdy podróżować na przednim siedzeniu. Bez ochrony poduszki powietrznej jest to "siedzenie śmierci". W razie wypadku pies zostaniewyrzucony do przodu i z pewnością dozna groźnych obrażeń. O wiele bezpieczniej jest z tyłu. Gdy samochód nagle zahamuje, oparcia przednich foteli zatrzymają psa. Mimo wszystko i tu może dojść do urazów i złamań, gdy pigs spadnie na podłogę między przednimi a tylnymi siedzeniami. Specjalne psie pasy, podobne do szorek, zapobiegają takiemu przebiegowi \vpadkow. Przytwierdzane są do tych samych zaczepów, co pasy dla ludzi i ograniczają fyzyko urazów, gdy pies siłą bezwładu poleci do przodu W gwałtownie hamującym wodę. Wścibskie i ciekawskie psy, zwłaszcza małe teriery, lubią wspinać się na póteczkę dla lepszego widoku i Śledzić 164 165 PODROŻĘ 101 PYTAŃ... drogę przez tylną szybę. Takie maluchy mogą zmienić się w istne pociski, gdy samochód nagle się zatrzyma. Inne psy są przekonane, że ludzie kupili furgonetkę specjalnie dla ich przyjemności. Lubią bowiem opuszczać swoje miejsce i spacerować po pojeździe podczas jazdy. Siatka solidnie zamontowana między psem a częścią pasażerską zmniejszy dla obu stron ryzyko urazów. 71 Wiem, że jedziemy tylko do parku, czemu więc podczas jazdy ujadam co sił w płucach, skaczę do tyłu i do przodu szalejąc po samochodzie? Czemu ślinię się, gdy jadę samochodem? Wiem, że jedziemy tylko do parku, czemu więc podczas jazdy ujadam co sił w płucach, skaczę do tyłu i do przodu szalejąc po samochodzie? Dla wielu psów przejażdżka jest jedną z najbardziej podniecających rzeczy w życiu, nie dla samej jazdy, lecz dlatego, że nauczyły się kojarzyć podróż z następującym po niej spacerem. Często są to psy uwięzione stale w luksusowych, lecz nudnych ludzkich mieszkaniach. Po prostu szaleją z radości, gdy wiedzą, że za chwilę choć na kilka minut uwolnią się od swej psychicznej i fizycznej samotności. To przesadne zachowanie jest dla ludzi denerwujące. Bezustanne ujadanie, szczekanie i podskoki rozpraszają uwagę kierowcy, są więc również niebezpieczne. Można nauczyć psa, by zachowywał się spokojnie, choć szkolenie wymaga pomysłowości i czasami jest dość trudne. Gdy droga akurat jest pusta, a pies nie ma na sobie pasów, kierowca powinien krzyknąć: "C i c h o!" i jednocześnie gwałtownie przyhamować. Na większość psów ma to zbawienny wpływ i powstrzymuje je od niepożądanych zachowań. Jeszcze lepiej, gdy druga osoba włączy się w uciszanie Psiego krzykacza. Podczas gdy kierowca koncentruje się na Prowadzeniu samochodu, jego pomocnik nakazuje psu, by 167 166 PODRÓŻE 101 PYTAŃ... usiadł i był cicho. Z powodu zachodzących w organizmie zmian chemicznych histeria tworzy sprzężenie zwrotne i właśnie dlatego jest tak trudna do przezwyciężenia. Niezbędne będą pewne rekwizyty, które mogą zdziałać cuda. Jeśli pies mimo zakazu szaleje z podniecenia, nieoczekiwana szpryca z pistoletu na wodę na pewno odwróci jego uwagę. Inne zareagują na wystrzał kapiszona. Niepożądane zachowanie musi być ukarane. Nie wolno go nagradzać, próbując uspokoić psa, głaskając go czy ofiarowując smakołyki - to tylko pogorszy sprawę. Pies nie powinien wyczuwać w ludzkim głosie, że właśnie szykuje się atrakcyjna wyprawa. Wyjazd powinien odbywać się tak spokojnie, jak to tylko możliwe. Jeśli pies zaczyna szczekać po wejściu do samochodu, powinien zostać skarcony i odprowadzony z powrotem do domu. Procedura ta musi być powtarzana, dopóki pies nie zachowa się spokojnie. To samo powinno się stać, jeśli pies szczeka w drodze do parku. Należy zawrócić i zawieźć go z powrotem do domu. O ile złe zachowanie nie będzie nagradzane, pies w ciągu kilku tygodni nauczy się powstrzymywać swoje popisy wokalne. Ludzie zawsze używają pasów bezpieczeństwa. Czyja także powinienem z nich korzystać? Podsłuchałem, że mam być wysłany na tydzień, do hotelu dla psów. Przyjaciele mówili mi, że jest tam jak w więzieniu. Czego powinienem się spodziewać? 72 Podsłuchałem, że mam być wysłany na tydzień do hotelu dla psów. Przyjaciele mówili mi, że jest tam jak w więzieniu. Czego powinienem się spodziewać? Co dla jednych jest przyjemne, dla drugich może być piekłem. Psu przyzwyczajonemu do towarzystwa swoich pobratymców z pewnością spodoba się tygodniowy lub dłuższy pobyt w kenelu*. Lubi on widzieć, słyszeć i obwąchiwać inne psy. Będzie bardziej raźny, mogąc bawić się ze współmieszkańcami i sypiać w ich pobliżu. Z drugiej strony, psy skoncentrowane na ludziach mogą przymus przebywania w towarzystwie innych psów odczuwać jako torturę. Dla nich pobyt w kenelu to trochę jak wysłanie cherla-wego mieszczucha do szkoły przetrwania. W dobrych hotelach bierze się pod uwagę oba typy psiej osobowości. Wybiegi dla psów są w nich połączone z pomieszczeniami zamkniętymi. Zaprojektowane są tak, aby odludki mogły wycofać się w odosobnione miejsca, gdzie nikt nie będzie ich niepokoił. Ekstrawertycy zaś będą mogli w innych częściach cieszyć się swoim towarzystwem. Najłatwiej jest to osiągnąć umieszczając w każdym Kenel - (z ang. kennef) - psiarnia, budynek lub instytucja, gdzie większe grupy psów trzymane są w specjalnych pomieszczeniach z zewnętrznymi wybiegami. (Przyp. tłum.) 168 169 PODROŻĘ 101 PYTAŃ... pomieszczeniu platformę, pod którą mogą się ukryć samotnicy, podczas gdy psy bardziej towarzyskie przebywać będą najczęściej "piętro wyżej". Dobry hotel zapewni także urozmaicone menu, z możliwością domowych posiłków przystosowanych do gustów szczególnie wybrednych niejadków. Najważniejszy jest jednak personel. Trzeba bacznie przyjrzeć się przyszłym opiekunom. Im bardziej szczegółowo oni będą wypytywać o potrzeby i zwyczaje powierzonego im psa, tym bardziej prawdopodobne, że postarają się zapewnić mu wszystko, czego mu do szczęścia potrzeba. 73 Czy nie byłoby lepiej, aby ludzie znaleźli mi kogoś, kto zająłby się mną w moim własnym domu, lub oddali mnie pod opiekę sąsiadów, zamiast wysyłać mnie do "psiego Marriotta"? Wiem, że jedziemy tylko do parku, czemu więc podczas jazdy ujadam co sił w płucach, skaczę do tyłu i do przodu szalejąc po samochodzie? Czy nie byłoby lepiej, aby ludzie znaleźli mi kogoś, kto zająłby się mną w moim własnym domu, lub oddali mnie pod opiekę sąsiadów, zamiast wysyłać mnie do "psiego Marńotta"? Pierwsze rozwiązanie to dobra alternatywa. Przyjaciele lub krewni często chętnie wprowadzą się na jakiś czas do domu, aby zaopiekować się osamotnionym psem. Istnieją także zawodowi dog-sitterzy z odpowiednimi referencjami i można im bez obawy powierzyć opiekę nad pustym domem i zwierzęciem. Trudniejsza sprawa z sąsiadami. Opieka nad obcym psem może okazać się kłopotliwa. Samiec będzie starał się oznaczyć moczem swoje nowe terytorium. Czasowi opiekunowie nie są zaznajomieni z przyzwyczajeniami dotyczącymi spacerów i potrzeb fizjologicznych, co może zaowocować niepożądanymi i nieoczekiwanymi kałużami lub innego rodzaju nieporządkiem. Nawet najbardziej łagodni i spokojni sąsiedzi niechętnie zgodzą się na takie niedogodności. Gdy pies znajduje się w obcym otoczeniu i nie jest otoczony odpowiedniej wysokości płotem, wzrasta dramatycznie prawdopodobieństwo ucieczki i zagubienia się. Po prostu pies błądzi, próbując odszukać drogę do domu. Troska o cudzego psa to często większa odpowiedzialność niż troska o cudze dziecko. Gdy ludzie muszą wybie- 770 101 PYTAŃ... rac między pozostawieniem psa u sąsiadów - nawet naj-życzliwszych - i oddaniem go pod opiekę profesjonalistów w psim hotelu, zawsze powinni wybrać to ostatnie. O ile kenel jest zaprojektowany i prowadzony przez ludzi, którzy naprawdę lubią i znają psy, jest to najbezpieczniejsze rozwiązanie. PODRÓŻE 74 Jestem ciekawski i uwielbiam zwiedzać okolicę. Czy jest jakiś pewny sposób odnalezienia drogi do domu Jeśli się zgubię? Podsłuchałem, że mam być wysłany,«« tydzień do hotelu dla psów. Przyjaciele mówili mi, że jest tam jak w więzieniu. Czego powinienem się spodziewać? na Jestem ciekawski i uwielbiam zwiedzać okolicę. Czy jest jakiś pewny sposób odnalezienia drogi do domu, jeśli się zgubię? Większość zbłąkanych psów ginie i nigdy nie wraca do domu. Psy orientują się w terenie przy pomocy wszystkich zmysłów. Zapamiętują widoki, zapachy i dźwięki. Jeśli w otoczeniu nie odnajdują nic znajomego, gubią się tak samo jak ludzie. Niektóre biegają wtedy tam i z powrotem w panice nie wiedząc, co robić; inne, zgodnie ze zdrowym rozsądkiem, przystępują do systematycznych poszukiwań. Najbardziej metodyczne prowadzą poszukiwania po spirali: zataczają coraz większe kręgi, obwąchują ziemię i wietrzą w powietrzu, próbując rozpoznać jakikolwiek znajomy zapach. Gdy go odnajdą, podążają za nim póki nie zorientują się, gdzie są. Na całym świecie powtarza się dziesiątki opowieści o psach odnajdujących drogę do domu oddalonego o setki kilometrów. Psy te forsują rzeki, góry, pustynie, odnajdują drogę w wielkich miastach, na terenach przemysłowych i autostradach, aby w końcu dotrzeć, wycieńczone lecz szczęśliwe, na próg własnego domu. Czasami istotnie tak się zdarza - być może psy dysponują podobnie jak ptaki szczególnym zmysłem orientacyjnym - lecz jest to jedna szansa na milion. Ludzie uwielbiają takie historie, bo w ich 173 PODROŻĘ 172 101 PYTAŃ... kulturze tak silnie jest zakorzeniona idea psiej wierności. Smutne realia są zaś takie, że psy gubią się łatwiej niż ludzie, i jeśli nie posiadają identyfikatorów lub nie napotkają życzliwej ludzkiej pomocy, rzadko kiedy odnajdują drogę powrotną do domu. 75 A jeśli zgubię mój identyfikator? Czy jest jakiś inny pewny sposób rozpoznania mnie? Czy nie byłoby lepiej, aby ludzie znaleźli mi kogoś, kto zająłby się mną w moim własnym domu, lub oddali mnie pod opiekę sąsiadów, zamiast wysyłać mnie do "psiego Marriotta"? L A jeśli zgubię mój identyfikator? Czy jest jakiś inny pewny sposób rozpoznania mnie? Stale noszony identyfikator zawierający imię psa i numer telefonu to najlepszy sposób. Dobrze jest, gdy znajdzie się w nim także telefon weterynarza opiekującego się psem, tak że kiedy pies zostanie odnaleziony, a jego ludzi nie ma akurat w domu, znalazca może zasięgnąć rady lub pomocy lekarza. Weterynarze pełnią dwudziestoczterogodzinny dyżur telefoniczny, więc dostępni są o każdej porze dnia i nocy. Obroża z identyfikatorem może się zsunąć, więc le-piej, jeśli pies ma na ciele dodatkowe znaki pozwalające go rozpoznać. Najczęściej stosowane są tatuaże lub mikroprocesorowe implanty podskórne.* Wytatuowanie w uchu lub w pachwinie numeru identyfikacyjnego to metoda prosta, tania i bezbolesna. Jest jeszcze bardziej skuteczna, jeśli rejestr numerów prowadzony jest przez związek kynologiczny lub istnieje ogólnokrajowy system rejestracji psów. Gdy pies posiadający ta-^__ w sprawie identyfikacyjnego tatuażu należy skontaktować się z "działem Związku Kynologicznego w Polsce. (Przyp. tłum.) 174 PODRÓŻE 76 Powiedzmy, że się zgubiłem, nie mam identyfikatora i trafiam do przytułku. Jakie mam szansę wyjść z tego z życiem? 101 PYTAŃ... tuaż trafia na posterunek policji lub do schroniska, jeden telefon pozwala ustalić tożsamość psa, jego ostatni adres i numer telefonu. Zaawansowaną technologicznie alternatywą tatuażu jest wszczepienie pod skórę na szyi psa maleńkiego nadajnika. Jest to prosty zabieg, zbliżony do zastrzyku. Przesuwając po ciele psa urządzenie skanujące można odczytać wysyłane przez nadajnik impulsy. Ta forma identyfikacji jest użyteczna, jeśli wszystkie schroniska i posterunki policji dysponują odpowiednią aparaturą. Jest to absolutnie pewna metoda ustalenia tożsamości psa i może rozstrzygnąć wszelkie potencjalne spory. Jestem ciekawski i uwielbiam zwiedzać okolicę. Czy jest jakiś pewny sposób odnalezienia drogi do domu, jeśli się zgubię? Powiedzmy, że się zgubiłem, nie mam identyfikatora i trafiam do przytułku. Jakie mam szansę wyjść z tego zżyciem? Szansę są niewielkie. W całej Europie, Ameryce Północnej i Australii schroniska zmuszone są usypiać miliony psów rocznie. Czasami z powodu podeszłego wieku i choroby, czasami ponieważ są niebezpieczne, ale najczęściej zupełnie zdrowe psy muszą być usypiane po prostu dlatego, że nie posiadają identyfikatorów i nie udaje się ustalić ich właścicieli, a nikt inny nie decyduje się, by z nim zamieszkały. Niektóre azyle nie praktykują usypiania psów.* Jeśli pies trafi do jednego z nich, jest tam trzymany tak długo, aż znajdzie się dla niego dom. Jeśli jest młody, żwawy i inteligentny może nawet zakwalifikować się do jednego z prowadzonych przez organizacje charytatywne programów szkolenia i wieść interesujące życie, zastępując uszy osobie głuchej. Jeśli nie, pozostaje w schronisku jako rezydent i oczekuje na ludzi, którzy może, pewnego dnia, przybędą, aby zabrać go do swego domu. W Polsce na "dożywocie" liczyć mogą psy tylko w schroniskach, którym patronuje Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami. W placówkach municypalnych zazwyczaj przepisy nakazują eutanazję po czternastu dniach. (Przyp. tłum.) ROZDZIAŁ 7 176 101 PYTAŃ... CHOROBY I URAZY Takie schroniska są jednak raczej wyjątkiem niż regułą. Psy o nie ustalonej tożsamości mają zazwyczaj przed sobą tylko kilka dni lub najwyżej tygodni, życia. Największe szansę mają psy młode i rasowe. Z jakichś, sobie tylko wiadomych, powodów takie właśnie psy wybierają zazwyczaj ci wielkoduszni ludzie, którzy przybywają w poszukiwaniu towarzyszy. Trochę to dziwne, ponieważ psy rasowe z pewnością bywają słabszego zdrowia niż ich pobratymcy ras mieszanych i kundle. Selekcja hodowlana zwiększa ryzyko wystąpienia wad i chorób wrodzonych, więc psy rasowe częściej na nie cierpią niż ich mniej arystokratyczni kuzyni. Nie są również bardziej inteligentne, choć łatwiej przewidzieć ich charakter, ponieważ on także należy do cech dziedzicznych. Po przybyciu do schroniska pies jest poddawany badaniu lekarskiemu i po usunięciu wszelkich problemów zdrowotnych umieszczany w zagrodzie, gdzie mogą mu się przyjrzeć przybywający ludzie. Najsprytniejsze psy starają się zaprezentować jak najlepiej, machają ogonami najszybciej jak potrafią i uśmiechają się szeroko do przechodzących, lecz tak naprawdę tylko hit szczęścia decyduje, które z nich znajdą nowe domy. Ponieważ zbłąkanych psów jest tak wiele, jeśli pensjonariusze schroniska nie zdołają przekonać ludzi, aby wybrali ich właśnie, wkrótce zostaną uśpieni, aby zrobić miejsce nie kończącej się procesji następnych. A jeśli zgubię mój identyfikator? Czy jest jakiś inny pewny sposób rozpoznania mnie? Czemu wciąż swędzi mnie skóra? Drapię się tak, że aż tracę włosy. 179 CHOROBY I URAZY 77 Czemu wciąż swędzi mnie skóra? Drapię się tak, że aż tracę włosy. Nie jesteś osamotniony. Uporczywe swędzenie to jeden z najczęstszych powodów wizyt u weterynarza i -wierzcie mi - nie zawsze pchły są winowajcami. Podejdźmy do sprawy systematycznie. W pierwszej kolejności poszukajmy śladów pchlich ukąszeń. Swędzenie nie jest powodowane przez samo ukłucie - wywołują je substancje zawarte \v ślinie wpuszczanej przez owady do ranki podczas "spożywania posiłku". Nawet jeśli pchły są najczęstszą przyczyną chorób skóry, to inne pasożyty, takie jak świerzbowiec uszny, świerzbowiec drążący lub wszy, mogą wywołać jeszcze dotkliwszy świąd. Dokuczliwe bywają również infekcje skóry. Grzybice, na przykład liszaj obrączkowaty, mogą zdarzyć się każdemu, zaś infekcje bakteryjne zdarzają się częściej u pewnych ras: cocker spanieli i golden retrieverów. Alergia na pewne składniki otaczającego środowiska, takie jak pyłki traw lub nawet pewne pokarmy, może prowadzić do powstania egzemy i silnego swędzenia. Oczywiście, jeśli pies wpakuje nos w pokrzywy, będzie się drapał, zupełnie tak samo jak człowiek. 180 101 PYTAŃ... CHOROBY I URAZY 181 Uporczywy świąd i wypadanie włosów mogą czasami być objawem złego funkcjonowania wątroby lub zaburzeń czynności nerek. Oczywiście każda z powyższych dolegliwości wymaga swoistej kuracji, więc bardzo ważne jest dokładne rozpoznanie przyczyn drapania się i utraty sierści. 78 Ludzie dodają mi do pożywienia pigułki, które pomogą mi przestać się drapać. Zauważyłem, że ostatnio ciągle mam pragnienie. Czy to te pigułki sprawiły, że piję jak ryba? Powiedzmy, że się zgubiłem, nie mam identyfikatora i trafiam do przytułku. Jakie mam szansę wyjść z tego z życiem? Ludzie dodają mi do pożywienia pigułki, które pomogą mi przestać się drapać. Zauważyłem, że ostatnio ciągłe mam pragnienie. Czy to te pigułki sprawiły, że piję jak ryba? Kortyzon jest najskuteczniejszym lekiem dla psów odczuwających swędzenie skóry, a najczęściej spotykanym skutkiem ubocznym jest wzmożone pragnienie. Mimo że ten typ kuracji bywa absolutnie konieczny i może zdziałać cuda, gdy trwa dłużej, wymaga dużej ostrożności. Kortyzon usuwa radykalnie skutki choroby skóry, o ile zostanie usunięta jej przyczyna. Nie leczy przyczyny - czasami jest ona wręcz niemożliwa do usunięcia. Niektóre psy biało (lub z przewagą białego) umaszczone: west highland ^hite teriery czy setery angielskie, bywają szczególnie częs-° uczulone na roztocza żyjące w kurzu, pyłki traw, nie-tpre rośliny - naturalne składniki otoczenia, których wy-'iminować nie sposób. Jeśli niemożliwe jest "odczulenie" P$a> potrzebuje on leków, by mógł wieść względnie nor-"lalne życie. Leki antyhistaminowe nie są tak skuteczne u psów jak uazi, lecz ostatnie osiągnięcia w tej dziedzinie godne są ^Próbowania. Jeśli jeden lek nie skutkuje, inny może re a?ać się pożyteczny. Naturalne wyciągi roślinne: z ogó- ^ . a 'ub wiesiołka dwuletniego mogą złagodzić swę- ^ nie» lecz musiałyby być przyjmowane w dawkach ośmio- CHOROBY I URAZY 183 182 101 PYTAŃ... krotnic przekraczających wskazaną dozę, co nie wywołuje wprawdzie skutków ubocznych, natomiast może zrujnować niejeden budżet domowy. Przed podjęciem decyzji o kuracji ziołowej zalecana wiec byłaby wizyta u weterynarza. 79 Mam zaognione siedzeflfe. Próbuję je wylizywać i czasami szoruję nim po trawie. To trochę półnaga. Czy mam hemoroidy? Czemu wciąż swędzi mnie skóra? Drapię się tak, że aż tracę włosy. To ludzie miewają hemoroidy. Psy cierp>j^ w ^u podrażnienia gruczołów okołoodbytowych. W dodatku psy mogą sobie ulżyć i podleczyć chorobę w spo^^, ,, ludzi niedostępny z powodów anatomicznych. Mam zaognione siedzenie. Próbuję je wylizywać i czasami szoruję nimpo trawie. To trochę pomaga. Czy mam hemoroidy? Gruczoły okołoodbytowe stanowią jen^ z narzędzi, przy pomocy których pies oznacza swoje tetytOrium- P° oddaniu kału pies odruchowo opróżnia gruc^ojy z wonnej wydzieliny, która nadaje pozostawionym od chodom jego specyficzny, osobisty zapach. Niektóre rasy, takie jak spaniele czy jamniki, mają tak nieszczęśliwie umieszczone gru" czoty okołoodbytnicze, że nie są w stanie opróżniać ich automatycznie. Gdy gruczoły wypełnią się nie mogącą zna-kźć ujścia wydzieliną i zaczną psu dokuczać, próbuje je oczyścić poprzez lizanie i "saneczkowanie"- Pies z podrażnieniem gruczołów oko}OOc|. tQV ielą charakterystyczny, nieprzyjemny dla ludzi za-. Gdy dochodzi do infekcji, gruczoły zamiast wonną ieliną wypełniają się ropą i wtedy zapach staj-e się nje zniesienia nawet dla psów. Wyciekająca cjecz jest częS- zaim°n barWi°na krwią i P^ sP^dzaJ^ coraz wiScej czasu na J "owanm się własnym siedzeniem. Jeśli do tego dojdzie, 185 konieczna jest interwencja weterynarza, który przy użyciu antybiotyków zlikwiduje stan zapalny. Czasami, gdy dolegliwość powtarza się, stosowane jest chirurgiczne usunięcie organu. Aby zapobiec powstaniu infekcji, weterynarze powinni uczyć ludzi, jak mogą pomóc swoim psom, opróżniając za pomocą masażu ich zatoki okołoodbytowe. Nie powinno się polegać wyłącznie na psiej "autoterapii". CHOROBY I URAZY 80 Jestem szczęśliwym i spokojnym psem. Prowadzę interesujące i urozmaicone życie, lecz nie mogę się powstrzymać, by nie lizać przednich łap. Czemu liżę je za każdym razem, gdy się położę? Ludzie dodają mi do pożywienia pigułki, które pomogą mi przestać się drapać. Zauważyłem, że ostatnio ciągle mam pragnienie. Czy to te pigułki sprawiły, że piję jak ryba? Jestem szczęśliwym i spokojnym psem. Prowadzę interesujące i urozmaicone życie, lecz nie mogę się powstrzymać, by nie lizać przednich łap. Czemu liżę je za każdym razem, gdy się położę? Jest to niezwykłe schorzenie psycho-fizyczne o nie ustalonej przyczynie. Beztroskie labradory i zrelaksowane owczarki niemieckie najczęściej padają ofiarami nałogu. Psy liżą ciągle to samo miejsce, zwykle koniuszki przednich łap. Jest to zresztą część ciała najbardziej dogodna do lizania, gdy pies leży. Z początku jest to po prostu zabieg higieniczny, lecz niektóre psy liżą nadal, nawet gdy łapy są już czyste. Czasami liżą tak długo, że wreszcie zasypiają ze zmęczenia z językiem nadal wyciągniętym. Po kilku tygodniach dochodzi do zaczerwienienia skóry i wypadania włosa. Ciągle drażniona skóra staje się coraz cieńsza, aż wreszcie znika odsłaniając tkankę podskórną. Sączy się słonawa wydzielina o bardzo interesującym smaku i pies liże coraz uporczywiej. Bez interwencji człowieka byłby skłonny wylizać swoje łapy do gołej kości. Przyczyna choroby leży, jak się wydaje, w psychice zwierzęcia, a objawy są podobne do występującej u ludzi ciężkiej nerwicy natręctw. Można spróbować smarowania łap substancjami o nieprzyjemnym smaku, lecz większości psów nie powstrzymuje to od lizania. Jeśli problem staje się poważny, często pozytywną reakcję wywołują leki stosowa- 187 CHOROBY I URAZY ne u ludzi cierpiących na nerwicę natręctw. Oczywiście, uszkodzenia skóry muszą tymczasem zostać całkowicie wyleczone, inaczej po przerwaniu "kuracji psychiatrycznej" pies powróci do nałogu. 81 Lubię zanurzać mój "wilczy" pazur w uchu, a potem lizać wygrzebany stamtąd wspaniale pachnący wosk. Skąd bierze się wosk i jego zapach? Mam zaognione siedzenie. Próbuję je wylizywać i czasami szoruję nim po trawie. To trochę pomaga. Czy mam hemoroidy? Lubię zanurzać mój " wilczy"pazur w uchu, a potem lizać wygrzebany stamtąd wspaniale pachnący wosk. Skąd bierze się wosk i jego zapach? Najczęstszą przyczyną jest obecność pasożytów. Alergie pokarmowe i oddechowe lub obce ciała, na przykład nasiona traw tkwiące w kanale usznym, również mogą stać się przyczyną podrażnień i nadmiernej produkcji wosko-winy. W gromadzącej się woskowinie powstają doskonałe warunki do rozwoju bakterii i grzybów. Właśnie ci "dzicy lokatorzy" produkują zapach, lecz ich obecność jest wtórna w stosunku do prawdziwej przyczyny. "Wilczy" pazur zazwyczaj bywa usuwany już u kilkudniowych szczeniąt. Może jednak posłużyć właśnie do podrapania się w ucho. Mieszanina woskowiny, pasożytów, ich odchodów i bakterii daje w rezultacie mdłą woń, która niepokoi ludzi, lecz bardzo podoba się psom. Szczenięta częściej cierpią na pasożyty uszu. Czasami zarażane są przez swoje matki, lecz niektóre rasy są po prostu bardziej skłonne do chorób uszu niż inne. Pudle, yorkshire teriery, Ihasa apso i inne psy posiadające owłosienie w kanałach usznych, są bardziej na nie narażone, ponieważ nawet normalnie wydzielająca się woskowina skleja włosy i powstaje idealne środowisko dla mnożących się bakterii. Właśnie dlatego konieczne jest systematyczne 188 189 CHOROBY I URAZY 101 PYTAŃ... usuwanie włosów z uszu. Z kolei rasy o uszach zwisających, długich, przylegających do głowy i pokrytych gęstym włosem - takich jak u cocker spaniela - częściej zapadają na choroby uszu z powodu złej cyrkulacji powietrza i wzrostu wilgotności w kanale usznym. Pasożyty szczególnie dobrze prosperują w ciepłym klimacie. Usuwanie sierści, poprzez golenie wewnętrznej powierzchni ucha, pozwoli zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania. 82 Jak mam wytłumaczyć ludziom, że bolą mnie zęby? Jestem szczęśliwym i spokojnym psem. Prowadzę interesujące i urozmaicone życie, lecz nie mogę się powstrzymać, by nie lizać przednich łap. Czemu liżę jeża każdym razem, gdy się położę? Jak mam wytłumaczyć ludziom, że bolą mnie zęby? Gdy psu zdana się gubić jedzenie z pyska, gdy gryzie jedną stroną lub nie zjada tego, o co przed chwilą prosił, może to oznaczać ból zębów. Pocieranie pyska łapą i nieszczęśliwy wygląd to inne możliwe symptomy. Psy zazwyczaj znoszą ból zębów z niezwykłym stoicyzmem i -ponieważ pożywienie jest dla większości z nich najważniejsze - jedzą jakby nic się nie działo. W konsekwencji choroba może trwać dość długo, nim zwróci uwagę człowieka. Ból psich zębów to przypadek częstszy, niż ludzie zazwyczaj sądzą. Ponieważ większość psów zapamiętale żuje przy każdej okazji, łatwo o powstanie w ciągu lat mikroskopijnych pęknięć i ukruszeń powierzchni tnących. Jeśli odsłoni się miazga, do kanału dostają się bakterie i rozwija się stan zapalny. Często nie ma zewnętrznych oznak schorzenia i ropień widoczny jest jedynie na zdjęciu rentgenowskim. Infekcja dziąseł powoduje brzydki zapach z pyska, lecz nie musi być dla psa bolesna. Także kamień nazębny, niepożądany i sprzyjający rozwojowi bakterii, nie sprawia bólu. Ból zębów trzeba zwalczać - wybaczcie mi to sformuło- 191 190 101 PYTAŃ... wanie - u korzeni. Zwykle oznacza to usunięcie chorego zęba, mimo że wypełnienie kanałowe mogłoby go ocalić. Wielu weterynarzy dysponuje sprzętem i doświadczeniem potrzebnym do wykonania takiego zabiegu. CHOROBY I URAZY 83 Ostatnio spostrzegłem, że mam tylko jedno jądro. Co powinienem zrobić? Ostatnio spostrzegłem, że mam tylko jedno jądro. Co powinienem zrobić? Lubię zanurzać mój " wilczy "pazur w uchu, a potem lizać wygrzebany stamtąd wspaniale pachnący wosk. Skąd bierze się wosk i jego zapach? Za późno już na interwencję. Psy z jednym jądrem, wnętry, są nieprzydatne do celów wystawowych, choć nieuczciwi ludzie czasem ratują sytuację stosując silikonowe protezy. Płodność tych psów jest tylko nieznacznie ograniczona, więc niezstąpienie jednego z jąder nie wyklucza posiadania potomstwa. Ponieważ cecha ta jest dziedziczna, aby ograniczyć jej występowanie, wnętry powinny unikać seksu. Wnętrostwo jest niepożądane, ponieważ zwiększa ryzyko rozwinięcia się nowotworu jądra. Męskie gruczoły płciowe przystosowane są do funkcjonowania w temperaturze o kilka stopni niższej niż normalna temperatura ciała. Właśnie dlatego podróżują z okolicy nerek, gdzie powstają w okresie płodowym, na bardziej eksponowane miejsce. Jądro pozostające stale we wnętrzu jamy brzusznej, w zbyt wysokiej temperaturze, produkuje plemniki niższej jakości i łatwiej rozwijają się w nim guzy. Gdy u psa nie zstąpiło jedno lub oba jądra, musi co roku poddawać się dokładnemu badaniu lekarskiemu. Czasami jądro tkwi w kanale pachwinowym między jamą brzuszną a workiem mosznowym i jest łatwe do wyczucia. Kiedy indziej ukry- 792 101 PYTAŃ... CHOROBY I URAZY 193 tam gdzie P°wstawato. Jeśli wystąpią nl na przykład powiększe-, powinno zostać natychmiast usunięte 84 Czy tak zwana medycyna alternatywna -homeopatia, akupunktura -jest tylko dla ludzi? Czy mogę z niej korzystać? JaJc mam wytłumaczyć ludziom, że bolą mnie zęby? ^ tak zwana medycyna alternatywna yprrueopatia, akupunktura -jest tylko ^ ludzi? Czy mogę z niej korzystać? Medycyna alternatywna może służyć także psom, lecz nie oczekujcie cudów. Tego rodzaju leczenie jest bezpieczne i sensowne w przypadku schorzeń przewlekłych. Gdy zdarzy się nagły wypadek, na przykład poważna infekcja, nie byłoby rozsądnie zdawać się na nie sprawdzone metody alternatywne, podczas gdy medycyna konwencjonalna może szybko rozwiązać problem za pomocą antybiotyków. Czas medycyny niekonwencjonalnej nadchodzi, gdy zawiedzie nauka. Akupunktura może złagodzić ból towarzyszący schorzeniom narządu ruchu, któremu nie podołały chemiczne środki przeciwbólowe. Korzyści, jakie daje w wielu przypadkach stosowanie ziół, są niezaprzeczalne. W końcu Indianie północnoamerykańscy żuli w celu złagodzenia bólu gałązki wierzbowe na setki lat przed wyizolowaniem z nich kwasu salicylowego - podstawowego składnika aspiryny. Leki homeopatyczne, takie jak arnika i dziurawiec, z pewnością nie zaszkodzą, a mogą być użyteczne w leczeniu stłuczeń i przy zapobieganiu uszkodzeniom naskórka. Dobra opieka jest jednym z najważniejszych czynników w leczeniu wszelkich chorób i u ludzi, i u psów. Alter- 194 195 CHOROBYI URAZY 101 PYTAŃ... natywne formy medycyny zwykle stosowane są z ogromnym zaangażowaniem i entuzjazmem. Przy takiej kuracji pacjent, dwu- i czworonożny wie, że jest potrzebny i kochany. Czasami to wystarcza, aby pomóc powrócić do zdrowia. 85 Ostatnio całkiem nagle zacząłem mimowolnie oddawać mocz i kał. Czy to po prostu starość, czy może początki choroby Alzheimera? Ostatnio całkiem nagle zacząłem mimowolnie oddawać mocz i kał. Czy to po prostu starość, czy może początki choroby Alzheimera? Ostatnio spostrzegłem, że mam tylko jedno jądro. Co powinienem zrobić? U psów nie diagnozuje się choroby Alzheimera, choć możliwe jest, że i one na nią cierpią. Nietrzymanie moczu i kału jest oznaką choroby lub naturalną konsekwencją starzenia i zmniejszania się napięcia mięśni gładkich. Nietrzymanie moczu może być skutkiem infekcji pęcherza moczowego i podrażnienia dróg moczowych. Sukom, zwłaszcza dobermanom, springer spanielom i bobtailom, zdarza się to czasem po sterylizacji z powodu zmian hormonalnych lub przemieszczenia pęcherza. Sprawę załatwi podawanie hormonów lub zabieg chirurgiczny. Nietrzymanie zarówno moczu, jak kału oznacza obniżenie napięcia mięśniowego. Może to być sygnał ogólnej choroby, lecz gdy przytrafia się zdrowemu poza tym psu, po-Ptawę przynieść mogą sterydy anaboliczne, te same, który-szprycują się kulturyści. Pomaga też zmiana diety, a po-nie hormonów płciowych czasami może zdziałać cuda. Jakakolwiek byłaby przyczyna, ludzie muszą pamię-c> że niegodziwością jest karcić psa za coś, na co nie ma J* wpływu. Niektóre psy trapią się utratą kontroli nad i fizjologicznymi wcale nie mniej niż ludzie. CHOROBY I URAZY 196 707 PYTAŃ.. 197 86 Jak mam wytłumaczyć ludziom, że nie przychodzę na wołanie nie dlatego, że jestem nieposłuszny, lecz dlatego, że tracę słuch? że w drugim końcu dornu Joi uchylił drzwiczki lodówki? Utrata słuchu u psów, P^\\ie jak u ludzi, należy do częstych dolegliwości pod^ nijb wieku. Pies najlepiej może dowieść swojej głuchoty', ^ reagując na wypowiadane cicho słowa takie jak: "p^ Spacer", "miska". Ludziom trudno rozpoznać głuchotę, zwłaszcza u starszych psów, gdyż często biorą oni objawy utraty słuchu za manifestację niezależności. Głuchota rzadko dotyka młode psy. Częstsze występowanie pewnej szczególnej, dziedzicznej formy głuchoty daje się zauważyć u psów biało umaszczonych: bulterie-rów, dalmatyńczyków i sealyham terierów. Szczenięta rodzą się słysząc, lecz w wieku dwunastu tygodni następuje utrata słuchu. Ponieważ wada ta jest przekazywana genetycznie, więc dotknięte nią psy nie powinny być używane do hodowli. Nagromadzona w uchu woskowina utrudnia słyszenie, mimo że tak naprawdę nie powoduje głuchoty. Nie trzeba dodawać, że właściwa, systematyczna higiena uszu pozwoli uniknąć tego rodzaju kłopotów. Gdy utrata słuchu związana jest z wiekiem - c° z_ rza się bardzo często u golden retrieverów około dwuna tego roku życia - pies wyrównuje stratę używając m sywniej pozostałych zmysłów. Wibracje podłogi mówią o zbliżaniu się ludzi. Pozostaje jednak tajemnicą, ską Ostatnio ca ^ugle zacząłem mimowolnie oóWi c^mocz i kal Czy to po prostu staf°» Ak& może początki choroby/ \imera? Nie rozumiein ft<\iu zawsze rano odczuwam ból* M? Ból słabnie, gdy już się w ^ rozruszam. 198 101 PYTAŃ... 87 Nie rozumiem, czemu zawsze rano odczuwam bóle nóg? Ból słabnie, gdy już się trochę rozruszam. Myślę, że potrzebne mi okulary. Nie widzę już tak wyraźnie jak kiedyś, a moje oczy stały się zamglone. Czy choruję na kataraktę? Powodem bywa stopniowy spadek ilości mazi stawowej z towarzyszącym mu często w lekkiej postaci chronicznym zapaleniem stawów lub artretyzmem. Rasy duże są bardziej narażone na poranne kulawizny. Na przykład owczarkom niemieckim lub labradorom zagraża dziedziczna forma zniekształcenia stawu biodrowego - dysplazja. Gdy są jeszcze młode i ich mięśnie mają należyte napięcie, problem się nie ujawnia. Z wiekiem rozwija się kulawizna. Inne rasy, jak rottweilery i owczarki pirenejskie, często rodzą się z deformacją panewki stawu barkowego. Jeśli zniekształcenia nie są duże, nie powodują kulawizny. Z czasem jednak stawy zaczynają sprawiać ból. Po dłuższym odpoczynku zesztywniałe kończyny bardziej dokuczają, więc kulawizna jest najwyraźniejsza przy pierwszych krokach. Gdy pies trochę pobiega, mięśnie stają się sprawniejsze i dolegliwość słabnie. Psy dotknięte takimi przypadłościami nigdy nie powinny nagle podejmować forsownego wysiłku, natomiast świetnie im robi rozsądnie dawkowana codzienna porcja ćwiczeń. Ulgę przynoszą nie-sterydowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, która bywa również podawana zapobiegawczo. W porównaniu z ludźmi psy mają wzrok z natury dość słaby i każdemu przydałyby się okulary. Oczywiście nie mogą ich nosić, chociaż istnieją przecież szkła kontaktowe, a zdarzało się również, że pies odzyskiwał wzrok dzięki wszczepieniu sztucznej soczewki. Psy doskonale widzą na odległość, z wiekiem spada jednak zdolność ich oczu do akomodacji. Dlatego właśnie starsze psy mogą mieć trudności z dostrzeżeniem ludzi lub przedmiotów, gdy mają je tuż przed sobą, mimo że dalekie obiekty widzą wciąż jeszcze zupełnie wyraźnie. Z biegiem lat soczewki tracą przejrzystość i - po dziesiątym roku życia - pojawia się zaćma starcza. Światło wpadające do oka musi przeniknąć przez zmętnienia, część odbija się i sprawia, że oko staje się błękitno-szare. To normalne zmiany spowodowane wiekiem. Katarakta to coś zupełnie innego. Oko wygląda podobnie jak w wypadku starczej zaćmy. Jednak we wnętrzu soczewki tworzą się nieprzejrzyste kryształki i obrazy nie docierają do siatkówki oka. Rezultatem jest ślepota. U-szkodzone soczewki mogą zostać usunięte chirurgicznie i zastąpione sztucznymi jedynie wtedy, gdy siatkówka funk- 200 CHOROBY I URAZY 101 PYTAŃ... cjonuje prawidłowo. W wielu przypadkach tworzenie się katarakty jest cechą wrodzoną i towarzyszy jej dziedziczne zniekształcenie siatkówki, nazywane postępującym zanikiem siatkówki, czyli PRĄ*. Gdy tak właśnie sprawy się mają, operacja jest niestety bezcelowa. Mimo że wyglądam i czuję się dobrze, od miesiąca piję coraz więcej i więcej wody. Czy to tylko upały, czy może coś poważnego? ' PRĄ (ang.) -progressive retinal atrophy - występuje częściej u niektórych ras, na przykład owczarków szkockich collie. (Przyp. tłum.) Nie rozumiem, czemu zawsze rano odczuwam bóle nóg? Ból slabnie, gdy już się trochę rozruszam. Mimo że wyglądam i czuję się dobrze, od miesiąca piję coraz więcej i więcej wody. Czy to tylko upały, czy może coś poważnego? Przedłużający się wzrost pragnienia często może oznaczać groźną chorobę. Pogoda nie zmienia tak dramatycznie zapotrzebowania na wodę. Złe funkcjonowanie nerek jest najczęstszym powodem wzmożonego pragnienia u starszych psów. U niektórych ras podłoże bywa genetyczne, na przykład u cocker spanieli zdarza się wada dziedziczna, powodująca występowanie zaburzeń nerek już w wieku poniżej dwóch lat. Badania poziomu produktów przemiany materii we krwi pozwalają łatwo wykryć nieprawidłowe funkcjonowanie układu filtracyjnego. Jeśli wykażą, że nie wszystko jest w porządku, konieczne jest wprowadzenie diety niskobiałkowej, a więc ograniczenie podawania mięsa. Infekcje pęcherza, schorzenia wątroby, cukrzyca i inne choroby, takie jak zaburzenia przysadki mózgowej i nadnerczy, również powodują wzmożenie pragnienia. W wykryciu ich pomocne są badania krwi i moczu. Tu nie pomoże już zmiana diety, trzeba podjąć specjalistyczne leczenie. Niektóre leki, na przykład kortyzon, mogą powodować nagty wzrost pragnienia, ustępujący po zakończeniu kuracji. 203 CHOROBYI URAZY 202 101 PYTAŃ... Ostatnia możliwość to czysto psychologiczne podłoże niezwykłego pragnienia. Niektóre psy piją duże ilości wody w wyniku nadmiernego podniecenia. Dzieje się to często w nieoczekiwanych chwilach, na przykład gdy pies powraca do domu po pobycie w psim hotelu. Przez jakiś czas pije jak wielbłąd, a po kilku dniach wszystko wraca do normy. Niepotrzebne jest leczenie, bo problem rozwiązuje się sam. 90 Ludzie zapisali mnie do weterynarza na operację. Czy narkoza może być niebezpieczna i czy będzie bolało? Myślę, że potrzebne mi okulary. Nie widzę już tak wyraźnie jak kiedyś, a moje oczy stały się zamglone. Czy choruję na kataraktę? Ludzie zapisali mnie do weterynarza na operację. Czy narkoza może być niebezpieczna i czy będzie bolało? Z poddaniem się narkozie zawsze wiąże się pewne, niewielkie, ryzyko, a operacja przysparza tyleż bólu psu, co człowiekowi. Oba problemy mogą zostać zredukowane przez dobrą opiekę i zdrowy rozsądek. Psy powinny pościć przed zastosowaniem znieczulenia ogólnego. Oddala to niebezpieczeństwo wymiotów w czasie, gdy będą nieprzytomne. Powinny także przejść dokładne badanie lekarskie, zwłaszcza serca i płuc. Jeśli są ku temu wskazania, powinny zostać wykonane badania krwi w celu upewnienia się, że wątroba i nerki pracują prawidłowo. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek odstępstw od normy, środki i metody użyte przy narkozie zostaną odpowiednio zmienione. Środki służące znieczuleniu ogólnemu działają także przeciwbólowe, lecz ból pooperacyjny jest nieunikniony, płaszcza przy operacjach jamy brzusznej i kości. Z podaniem środka przeciwbólowego nie należy czekać, aż pies Sam zacznie się skarżyć. Wiele psów znosi cierpienie ze st°ickim spokojem, środki należy więc podawać rutynowo przed, w trakcie i po operacji. Większość psów o wiele łatwiej niż ludzie dochodzi do siebie po zabiegu. Nie roz- ROZDZIAŁ 8 204 101 PYTAŃ... trząsają abstrakcyjnych kwestii psychologicznych i dlatego właśnie poprawa następuje tak szybko. Ważne jest jednak, aby ból pooperacyjny nie zniknął całkowicie. Ból komunikuje psu: "Uważaj, nie wszystko jest w porządku". Nieznaczny dyskomfort sprawia, że pacjent jest bardziej ostrożny, co pozwala uniknąć komplikacji. HIGIENA I CODZIENNA PIELĘGNACJA Mimo że wyglądam i czuję się dobrze, od miesiącapiję coraz więcej i więcej wody. Czy to tylko upały, czy może coś poważnego? Lubię sam wchodzić do wody, a ludzie czasami wrzucają mnie do niej silą. Jak często muszę być kąpany? PIELĘGNACJA I HIGIENA 207 91 Lubię sam wchodzić do wody, a ludzie czasami wrzucają mnie do niej siłą. Jak często muszę być kąpany? Wiele psów chętnie wchodzi do wody. Gdy widzą błotnistą kałużę, natychmiast układają się w niej do góry brzuchem. Dla samej przyjemności i gimnastyki wiosłujących łap przepływają strumienie, rzeki, stawy i jeziora. Wiele psów lubi pływanie, nieliczne zaś znoszą bez sprzeciwu kąpiel. Różnica tkwi w tym, że do tej ostatniej pies jest zmuszany przez ludzi. Z jego punktu widzenia pobyt w wannie nie służy pozbyciu się brudu, lecz jest zwykłą demonstracją ludzkiej siły. Choćby pies nie wiem jak bardzo lubił wodę, źle znosi utratę kontroli nad własnym losem. Psy powinny pływać tak często, jak to możliwe, natomiast lepiej unikać kąpieli w wodzie z mydłem, ponieważ zawiera ono detergenty niszczące otoczkę tłuszczową psiego włosa. Kąpiemy więc psa tylko wtedy, gdy istnieje konieczność usunięcia przykrego zapachu lub gdy sierść jest bardzo brudna. Częstsze szczotkowanie i czesanie sprawi, że mydło i ciepła woda rzadziej będą niezbędne. Psy, których szata jest pielęgnowana systematycznie, tylko wyjątkowo wymagają kąpieli, ponieważ regularne użycie szczotki i grzebienia utrzymuje skórę i włos w należytym porządku. Niektóre psy aplikują sobie, tak jak czynią to ptaki, 208 101 PYTAŃ... 209 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA "suche kąpiele", tając się w piasku lub wyschniętej ziemi. Jest to szalenie ski^czny, naturalny sposób utrzymywania sierści w najlepszy^ kanie. Psy o długim i miękkim włosie potrzebują szczeg^ \e dokładnej pielęgnacji, aby zapobiec tworzeniu si& .Itołtunów, zwłaszcza za uszami i w pachwinach. Mimc? ^ wylizywanie może być dobroczynne aby zapewnić własną pielcęgnację, potrzebna jest ludzka pomoc. 92 Jakiego szamponu mam użyć, aby usunąć przykry zapach ciała? Ludzie ź^&isali mnie do weterynarza na opef^ję. Czy narkoza może być i tezy będzie bolało? Jafdeg& \szamp>onu mam użyć, aby usiir^ć przykry zapach ciała? Psy powinny używać szamponów i odżywek najbardziej odpowiednich dla ich rodzaju szaty. Na przykład jeśli szorstkowłosy foksterier chce nadal zasługiwać na swoje miano, musi jak ognia unikać balsamów, natomiast psy o jedwabistej sierści powinny stosować je po każdej kąpieli. Jeśli pies jest zdrowy i w dobrej kondycji, nie powinien wydzielać przykrej woni. Codzienne szczotkowanie i czesanie zapobiega temu w większości przypadków. Gdy psa intensywnie czuć, zazwyczaj istnieje konkretny powód, na przykład infekcja ucha lub, spotykana często u cocker spanieli, infekcja fafli (kątów warg) i niezbędne jest leczenie. Nieprzyjemny zapach ciała może mieć związek z dietą, lecz może także wynikać z nadprodukcji gruczołów łojowych, normalnie zapewniających sierści psa blask i odporność na wodę. Przy łojotoku sierść jest przetłuszczona, Wożę pojawić się łupież i konieczne staje się użycie szam-Ponu przeciwłupieżowego. Odpowiednie są specyfiki z za-wartością selenu, dziegciu czy pochodnych nafty. Stoso-wany w szamponach przeznaczonych dla ludzi pirydian cynku może stwarzać zagrożenie dla psiego zdrowia przy 211 210 101 PYTAŃ... CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA częstym stosowaniu. Zamiast balsamów do włosów psy mogą używać specyfików w postaci żelu. Wygładzają one skórę i zmniejszają łupież, nie powodując jednocześnie przetłuszczenia włosa. Można ich używać tak często, jak to konieczne. 93 Proszę o absolutną szczerość. Czy ogryzanie paznokci to objaw jakiejś strasznej choroby? Lubię sam wchodzić do wody, a ludzie czasami wrzucają mnie do niej siłą. Jak często muszę być kąpany? Proszę o absolutną szczerość. Czy ogryzanie paznokci to objaw jakiejś strasznej choroby? Obgryzanie paznokci nie jest niczym groźnym, o ile nie staje się na tyle intensywne, by powodować krwawienie. Zdarza się też u psów o wiele rzadziej niż u ludzi. Duże i średnie psy zazwyczaj skracają sobie pazury w sposób naturalny ścierając je podczas chodzenia i nie mają potrzeby ich ogryzać, zanim się nie zestarzeją i pazury staną się dłuższe wskutek zmniejszonej ruchliwości. Psy małe ważą jednak tak niewiele, że ich pazury nie ulegają ścieraniu podczas spacerów, i bez stałej kontroli mogą wyrosnąć tak bardzo, że przeszkadzają w chodzeniu i bieganiu. Pies zazwyczaj po prostu obgryza za pomocą siekaczy swoje pazury, leżąc na brzuchu lub boku. Niektóre psy jednak kładą się na grzbiecie i przytrzymują łapę poddawaną zabiegowi wolną kończyną. Rzadko taki "manicure" udaje się bez interwencji człowieka. Szczeniętom należy zacząć skracać pazurki w wieku od 8 do 12 tygodni. Obcina się tylko spiczasty czubek pazura. Najlepiej zrobić to specjalnymi cążkami działającymi na zasadzie gilotyny. Zwyczajne szczypce do ludzkich paznokci zgniatając pazur, uszkadzają jego strukturę, 213 212 101PYIAŃ... CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA co u starszych psów, o twardych paznokciach, może być przyczyną silnego bólu. Pod twardą pochewką kryje się żywa tkanka i zbyt krótkie obcięcie może doprowadzić do jej uszkodzenia i krwawienia. Łatwo go uniknąć u psa o jasnych, prześwitujących pazurach, gdy unerwiona tkanka jest widoczna. Większej wprawy wymaga toaleta łapy o pazurach ciemnych i nieprzejrzystych. Szczególną uwagę należy zwrócić na dodatkowy, tzw. wilczy pazur, który nie dotykając ziemi nie jest regularnie ścierany. Zwłaszcza u pewnych ras, na przykład pekińczyków, półkolisty "wilczy" pazur wyrasta często tak silnie, że powoduje przebicie skóry. Paznokcie powinny być kontrolowane, i ewentualnie korygowane, raz w miesiącu. Jakiego szamponu mam użyć, aby usunąć przykry zapach ciała? Czemu ludzie nie pozwalają mi biegać? Mówią, że spuszczą mnie ze smyczy, dopiero gdy dorosnę. 94 Czemu ludzie nie pozwalają mi biegać? Mówią, że spuszczą mnie ze smyczy, dopiero gdy dorosnę. Ludzie często martwią się niepotrzebnie, że młody pies wyrządzi sobie szkodę przez nadmierny wysiłek fizyczny. Tak długo, jak nie przesadzamy z treningiem, nie ma powodu, aby bieganie miało wyrządzić młodemu psu szkodę. Wilcze szczenięta korzystają przecież z pełnej swobody i nic złego się nie dzieje. Istnieje tylko jeden wyjątek, dotyczący dużych i szybko rozwijających się molosów, takich jak bernardyn czy dog niemiecki. Psy te rosną nienaturalnie szybko. Wielu ludzi mylnie uważa, że szczenięta takie powinny unikać ruchu na swobodzie, zanim nie osiągną fizycznej dojrzałości. Nie jest to prawda. Szybkie tempo wzrostu predestynuje szczeniaki molosów do występowania problemów z prawidłowym rozwojem kośćca, lecz zakaz ruchu nie jest żadnym rozwiązaniem. Potrzebują po prostu diety o zrównoważonej proporcji wapnia i fosforu. Mięso jest bogate w fosfor, a ubogie w wapń. Nadmiar fosforu zaburza przyswajanie koniecznych ilości wapnia, więc dieta wysoko fosforowa jest szkodliwa dla psów, najbardziej zaś szkodzi tym, które najszybciej rosną. Jeśli pokarm zawiera trochę więcej wapnia niż fosforu i odpowiednią ilość witaminy D, rozwój koś- ci przebiega pomyślnie. Tak długo, jak S2czen- wiedmo żywione, nawet młode dogi i ber7 H ąodP°- codziennie - oczywiście w granicach zdrowesn /^ m°^ zażywać ruchu bez smyczy. s rozsądku - Mam robaki i swędzi mnie siedzenie. Jak się ich nabawiłem i jak się ich pozbyć? Proszę o absolutną szczerość. Czy ogryzanie paznokci to objaw jakiejś strasznej choroby? Mam robaki i swędzi mnie siedzenie. Jak się ich nabawiłem i jak się ichpozbyć? Swędzenie wywołują zazwyczaj uwolnione, wypełnione jajami człony robaków płaskich, poruszające się w okolicy odbytu. Robaki obłe, glisty i nicienie, pozostają raczej wewnątrz, gdzie mogą spowodować poważne szkody, lecz nie wywołują świądu. Aby zapewnić dom tasiemcowi, pies musi połknąć jego jaja. Zazwyczaj czyni to zjadając zakażoną pchłę. Larwy Pasożytów zdarzają się w surowej rybie, zaś odchody świń, lub nawet kangura stanowią inne ich źródło. Po-doJrzewają w jelitach i wykształca się dorosły eśli lest to tasiemiec przenoszony przez kolejne pełne Jaj segmenty> w?drujące zjadane Psiemu odbytowi i na zewnątrz, gdzie jaja P°tykan ^ PrZeZ larwy Pche*> ktore gdy dorosną, bywają ciowv J podczas zwykłej psiej "toalety". Koło - cykl ży- ' Pasożyta -zamyka się. przekazane nie narodzonym jeszcze matk^- Rzadko powodują podrażnie-natomiast widoczne w zwracanym poNiebezpieczeństwa można całkowicie Pr °toczenia /licie"ie m°gą dostać się do organizmu z 276 217 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA uniknąć przez regularne odrobaczanie i odpchlanie. Sufcj szczenne powinny otrzymać odpowiedni środek tuż pc porodzie, szczenięta już w wieku kilku tygodni, każdy zaś pies - dwa razy do roku. 96 Skąd bierze się to całe tałałajstwo żyjące w mojej sierści? Czemu ludzie nie pozwalają mi biegać? Mówią, że spuszczą mnie ze smyczy, dopiero gdy dorosnę. Skąd bierze się to całe tałałajstwo żyjące w mojej sierści? Są to roztocza i owady przenoszące się poprzez kontakt z innym zwierzęciem, niekoniecznie psem. Najbardziej narażone na inwazję tych nieproszonych gości są szczenięta, psy stare i słabego zdrowia. Pasożyty wywołujące nużycę przekazywane są nowo narodzonym szczeniętom przez ich matki. Mogą być obecne w mieszkach włosowych wielu zdrowych psów, lecz u ras krótkowłosych, takich jak na przykład dobermany czy bul-teriery, mnożą się czasem nadmiernie i powodują poważną chorobę skóry. Schorzenie ma prawdopodobnie źródło w osłabieniu systemu odpornościowego zwierzęcia, więc zazwyczaj szampony przeciw pasożytom nie zapobiegają rozwojowi choroby. Wymagane jest specjalistyczne leczenie. "Matczynym darem" bywają także wszy. Ich wystąpienie daje bardzo złe świadectwo stanowi higieny. Owady żyją na powierzchni skóry, a swe maleńkie obrączkowate jajeczka, czyli gnidy, umocowują na poszczególnych włosach. Podobnie jak pcheł, można łatwo ich się pozbyć, stosując szampony i aerozole o działaniu owadobójczym. 218 101 PYTAŃ... Św zwierzj świerzt womba na żyć świerzt liki, ko wiednii 1 derzbowcem pies zakaża się od innych zakażonych \t, w tym również od innych psów. Częstym źródłem jowców są lisy (a w Australii niewielkie torbacze, ity). Ponieważ zaś lisy coraz częściej decydują się ie w miastach, psy są coraz bardziej narażone na >. Pasożyty wnikają głęboko, drążąc w skórze kana-nieczna jest więc wielotygodniowa kuracja odpo-ni szamponami. Mam robaki i swędzi mnie siedzenie. Jak się ich nabawiłem i jak się ichpozbyć? 1 Jak mam zapanować nad przerażeniem i paniką, które ogarniają mnie, gdy odwiedzam klinikę weterynaryjną? 219 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA 97 Jak mam zapanować nad przerażeniem i paniką, które ogarniają mnie, gdy odwiedzam klinikę weterynaryjną? Pierwsze wrażenie jest najważniejsze i naprawdę nieszczęśliwie się składa, że podczas inauguracyjnej wizyty psy zazwyczaj otrzymują "cios w plecy" z ręki uzbrojonego w strzykawkę lekarza. Uniknąć tego nie sposób, można natomiast starać się, by wizyta pozostawiła inne przyjemne wspomnienia. Bardzo często inauguracyjna wizyta w klinice jest poprzedzona równie psu nie znaną i budzącą lęk jazdą samochodem. Psa otaczają nieznani ludzie, słyszy głosy innych zwierząt i rozpoznaje w nich ból lub strach. Ideałem byłoby, aby w każdej klinice znalazł się spokojny i wolny od zarazków kąt, gdzie szczeniak mógłby "rozprostować nogi". Zapewne zechce także opróżnić pęcherz, a jeśli po chwili otrzyma smakowity kąsek do powąchania i zjedzenia, pierwsze wrażenie będzie bardzo pozytywne. Ludzie często przenoszą na psa własny lęk przed odwiedzinami u lekarza, dentysty czy weterynarza. Pamiętajmy, że nawet bardzo młode szczenięta są szalenie wrażliwe na emocje słyszalne w ludzkim głosie. Ambitni ludzie często obawiają się, że weterynarz uzna ich nowego szczeniaka za straszydło na wpół zjedzone przez pasożyty, mające 221 101 PYTAŃ... 220 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA cztery lewe nogi i łudząco przypominające szczura. Boją się także, że szczeniak dozna cierpienia i strachu. Szczeniak wyczuwa niepokój właściciela i denerwuje się również. Ludzie powinni więc być maksymalnie spokojni, gdy wybierają się z psem do kliniki. Gdy pies znajdzie się już na stole, wymaga odpowiedniego podejścia. Należy pozwolić mu zbliżyć się do weterynarza i dokładnie go zbadać. Dopiero gdy pies skończy, weterynarz może zbadać jego. Jedne psy są bardziej wrażliwe na zastrzyki, inne mniej. Labrador zazwyczaj w ogóle nie zauważa, że coś się stało, podczas gdy na przykład cavalier king charles spaniel będzie protestował, jakby świat się kończył. Ponieważ psy nie umieją skupić się na dwóch rzeczach jednocześnie, można w odpowiednim momencie podsunąć smakołyk. Zastrzyk zostanie podany w momencie, gdy szczeniak obwąchuje lub zjada ofiarowany mu kąsek. Jeśli ta pierwsza wizyta przebiegnie bez zgrzytów, następne będą łatwiejsze. Aby przyzwyczaić psa do spokojnego poddawania się badaniu, należy w domu co jakiś czas otwierać mu pysk, zaglądać do uszu, rozgarniać sierść i unosić ogon. Umiejętność zachowania spokoju w czasie badania jest szalenie istotna. Grzecznie zachowujący się pies może być zbadany o wiele dokładniej, co czyni diagnozę łatwiejszą i bardziej precyzyjną. Skąd bierze się to całe tałatajstwo żyjące w mojej sierści? 98 Nigdy nie widziałem na oczy psa chorego na nosówkę. Czy szczepienia są naprawdę konieczne? Owszem, są konieczne. Dwadzieścia lat temu nosówka była stosunkowo często spotykana. Tylko dzięki programowi szczepień zapobiegawczych jest dziś w wielu krajach tak rzadka. Tam, gdzie nie stosowano systematycznego szczepienia wszystkich psów, do dziś nosówka często jest przyczyną śmierci. Jeśli w danym kraju występuje wirus wścieklizny*, absolutnie konieczne jest dokonywanie szczepień uodparniają-cych. To zmniejsza niebezpieczeństwo dla psów i dla ludzi. Istnieje także wiele innych chorób, przed którymi psy mogą być chronione drogą szczepienia. Leptospiroza przenika do organizmu poprzez mocz zakażonych zwierząt (np. szczurów). Może ona stać się przyczyną śmierci człowieka lub psa, a szczepienie skutecznie jej zapobiega. Parwowirus pojawił się dopiero w późnych latach siedemdziesiątych, Nigdy nie widziałem na oczy psa chorego na nosówkę. Czy szczepienia są naprawdę konieczne? Dzięki programowi szczepień ochronnych (także zwierząt dzikich) i rygorystycznym przepisom kwarantannowym, na Wyspach Brytyjskich od lat nie występuje ta straszna choroba. W Polsce zdarza się ona nadal często i szczepienie psów i kotów przeciw niej jest bezwzględnie konieczne! (Przyp. tłum.) 222 101 PYTAŃ... 223 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA gdy nagle wybuchła epidemia zmiatająca całe kojce szczeniąt w ciągu jednej nocy. Również zakażeniu przez par-wowirus zapobiegnie odpowiednia szczepionka. Można się uodpornić także przeciw zakaźnemu zapaleniu wątroby (chorobie Rubartha) lub mniej groźnemu, lecz uciążliwemu schorzeniu, zwanemu kaszlem kennelowym. Istnieją szczepionki powodujące odporność na wszystkie wyżej wymienione choroby jednocześnie. Jeżeli w okolicy zdarzają się inne choroby, na przykład przenoszona przez kleszcze choroba Lyme czy wywołująca kaszel bordatelioza, ich także można unikać poprzez podawanie odpowiednich szczepionek. W gruncie rzeczy wszystko sprowadza się do pytania: czy lepiej zapobiegać, czy leczyć. W dzisiejszych czasach rozsądne psy i ludzie opowiadają się za profilaktyką. Jak mam zapanować nad przerażeniem i paniką, które ogarniają mnie, gdy odwiedzam klinikę weterynaryjną? Czasem mój nos jest wilgotny, a czasem suchy. Czy ma to jakieś znaczenie? 99 Czasem mój nos jest wilgotny, a czasem suchy. Czy ma to jakieś znaczenie? Żadnego. Stan nosa zależy od tego, co pies robi lub robił przed chwilą, oraz od temperatury otoczenia. Podczas snu nos jest zazwyczaj suchy; po obudzeniu pies zawsze najpierw przeciąga się i oblizuje, zwilżając nozdrza. Wilgotny nos jest skuteczniejszy w działaniu, bo mikroskopijne cząstki zapachowe przyklejają się do lepkiej wydzieliny i mogą być z łatwością analizowane zarówno w komórkach nabłonka węchowego, jak i w narządzie lemieszowo-nosowym, gdzie rozpoznawane są zapachy związane z płcią. Gdy psy biegają w parku, ich nosy są zazwyczaj mokre. Zabawa stanowi ekwiwalent polowania, a to wymaga najwyższej sprawności od psiego powonienia. W przeciwieństwie do ludzi psy nie pocą się i przy upalnej pogodzie ich gęste futro bywa kłopotliwe. Ziajanie powoduje utratę nadmiaru ciepła, a i wilgotny nos może być użyteczny. Parująca z jego powierzchni wilgoć dodatkowo chłodzi ciało. Stan nosa jest oczywiście zależny od temperatury otoczenia również wtedy, gdy pies przebywa w pomieszczeniu zamkniętym. Na ciepłotę i wilgotność nosa powinno się zwrócić uwagę jedynie wówczas, gdy podejrzewamy gorączkę. Nos wilgotny i zimny oznaczać 101 PYTAŃ... 224 225 CODZIENNA PIELĘGNACJA I HIGIENA będzie spadek temperatury, podczas gdy nos wilgotny i ciepły może oznaczać, że ciepłota ciała jest podniesiona. Na psi nos zwracamy więc uwagę wtedy, gdy zwierzę zdradza inne, niepokojące objawy. 100 Nienawidzę brać pigułek. Jaki jest najmniej nieprzyjemny sposób przyjmowania leków? Nigdy nie widziałem na oczy psa chorego na nosówkę. Czy szczepienia są naprawdę konieczne? Nienawidzę brać pigułek. Jaki jest najmniej nieprzyjemny sposób przyjmowania leków? Najpewniejszą i, co może zdziwić niektórych, najmniej nieprzyjemną metodą jest zastrzyk. Czasami, na przykład w leczeniu cukrzycy, jest to jedyny możliwy sposób przyjmowania leku. Insulina wstrzykiwana jest cieniutką igłą w skórę szyi, jednej z najmniej wrażliwych części psiego ciała. Ponieważ jest to prawie bezbolesne i stanowi część codziennej rutyny, większość psów zbytnio się tym nie przejmuje. Wielu ludzi odczuwa głęboką niechęć wobec igieł. Nie lubią brać zastrzyków i są przerażeni na myśl, że musieliby w ten sposób podać lekarstwo psu. Dlatego właśnie leki sprzedawane są także w postaci syropów, kapsułek i tabletek. Ludzkie gusty nie zawsze jednak pokrywają się z psimi. Dla wielu psów właśnie doustne przyjmowanie leku jest najbardziej przerażającą torturą wymyśloną przez ludzi, ^ciskają zęby, nie chcąc dopuścić do otwarcia pyska, a gdy Powiek wreszcie rozewrze im szczęki siłą, próbują zatrzasnąć je z powrotem - tym razem na palcach podającego lek. Wiele problemów stwarzają leki płynne, zwłaszcza je-zeh podawane są do psiego pyska na łyżeczce. Bardziej Przydatna do tego celu jest plastikowa strzykawka. Napeł- SPIS PYTAŃ 228 101 Największa przewaga psa nad ludźmi to fakt, że w ogóle nie zastanawia się on nad tym, co będzie "po tamtej strome". Kończy swoją ziemską egzystencję z godnością i umiera bez stawiania pytań. Wiele ludzi, którzy wierzą w życie po śmierci, oczekuje mimo wszystko, że gdy już dotrą do kresu, psy będą tam na nich czekać. Nienawidzę brać pigułek. Jaldjest najmniej nieprzyjemny sposób przyjmowania leków? INSTYNKT I POROZUMIEWANIE SIĘ 1. Chciałbym zostać przewodnikiem ludzkiego stada. Jak się do tego zabrać? 17 2. Odczuwam przymus obwąchiwania drzew i wtykania nosa w odcriody innych psów. Nie mogę się także powstrzymać przed cabwąchiwaniem okolicy krocza nowo poznanych ludzi. Czy jestem zboczony? 19 3. Dla&zego grzebię nogami po oddaniu kału lub moczu? 21 4. Dlaczego odczuwam gwałtowną potrzebę tarzania się w gnijących rybach, lisich odchodach i wszystkich innych rze czach, Łtóre ludzie uważają za odrażające? 23 5. Czasami moczę się z podniecenia, gdy ludzie wracają do domu. Jak mogę nauczyć się kontrolować pęcherz? 25 6. Czemu tak ogłuszająco szczekam za każdym razem, gdy do domu zbliżają się obcy? Straszono mnie operacją. 27 7. Czemu wyję, gdy słyszę Beethovena? 29 8. Ludzie często się uśmiechają. Czy mógłbym się tego nau czyć? 31 9. Bardzo lubię towarzystwo domowego kota, czemu więc odczuwam zawsze potrzebę pogoni za każdym innym kotem, któregci widzę? 33 10. Ludzie sądzi}, że jestem źle wychowany, i chcą przenieść mnie do budy tylko dlatego, że spodziewają się nowego dzie cka. Czy to w porządku? 35 707 PYTAŃ... SPIS PYTAŃ 231 230 37 39 41 43 45 47 51 52 54 55 57 11. Gdy mieszkałem w Europie, chętnie oglądałem telewizję, teraz - po przeprowadzce do USA - widzę na ekranie same plamy. Co się dzieje z moimi oczami? 12. Czemu kopię tyle dołów w ziemi, a potem po prostu je zostawiam? 13. Mimo że jestem zupehnie dorosły, nie potrafię podnosić nogi przy siusianiu. Czy mam się czym martwić? 14. Mówiono mi, że czasem podczas snu robię miny i młócę nogami w powietrzu. Zdarza się, że skomlę lub wyję. Co się dzieje? 15. Gdy jestem gdzieś z wizytą, mam zwyczaj obsikiwać ściany, zwłaszcza jeśli wyczuwam zapach innego psa. Ludzie chcą zaprowadzić mnie do psychiatry. Czy to naprawdę konieczne? 16. Dlaczego zdarza mi się odczuwać potrzebę chwytania ludzi za kostki u nóg właśnie wtedy, gdy mają zamiar wyjść z pokoju? EMOCJ EI ZACHOWANIE 17. Wiem, że jestem kochany, a mimo to czuję zazdrość, gdy ludzie głaszczą starszego psa, który z nami mieszka. Więc gryzę. Jak mógłbym zapan«ować nad egoistyczną stroną mojej natury? 18. Czemu kocham moją panią, a nienawidzę pana? 19. Ilekroć widzę naszyclłi sąsiadów, odczuwam lęk i warczę. Po prostu coś mi się -w nich nie podoba. Moi ludzie są temu przeciwni. Jak mam nad tym zapanować? 20. Jestem agresywny, poo prostu gryzę. Jakiego kagańca powinienem używać? 21. Ostatnio przeżyłem tragedię i mojego pana nie ma już wśród nas. Straciłem ochcotę do wszystkiego, po prostu leżę i cierpię. Czy to psia depresja? 22. Nie cierpię zostawać sam, więc kiedy tak się zdarzy, szaleję po domu, szukając jakiegoś zajęcia. Nie wiem, cze mu lubię wtedy pożerać doniczkowe rośliny, obgryzać meb le i siusiać na łóżka? 59 23. Jestem szczęśliwym i zadowolonym z życia czternasto latkiem. Moi ludzie zdecydowali ostatnio, że dostanę szcze niaka do towarzystwa. Czy to naprawdę potrzebne? 61 24. Ostatnio stałem się bardzo drażliwy. Czy wraz z wiekiem psuje mi się charakter? 63 25. Burza wywołuje u mnie panikę, sztuczne ognie powodu ją, że kulę się ze strachu, a gdy słyszę wystrzał samochodowe go gaźnika, pewien jestem, że umarłem. Dlaczego tak mnie przerażają głośne dźwięki i co mogę na to poradzić? 65 26. Uwielbiam rządzić ludźmi i zatruwać im życie. Jak długo mogę sobie na to pozwolić? 67 27. Jem do syta i mam dobrą opiekę, a jednak nienawidzę, gdy ktoś zbliża się do mojej miski lub zabawek. Czy to jest właśnie to, co ludzie nazywają obsesją? Czy może powodo wać problemy? 69 28. Uwielbiam poznawać nowych ludzi. Szczerze mówiąc to wspaniałe istoty. Czemu jednak tak trudno mi nawiązać kon takt z przedstawicielami własnego gatunku? 71 29. Czemu psy tej samej płci złoszczą mnie, a przedstawicie le płci przeciwnej nie tylko mnie nie drażnią, lecz są świet nymi towarzyszami zabaw? 73 SZKOLENIE 77 • Jakich sposobów mogą użyć ludzie, aby mnie wyszkolić, 1 Jak najlepiej mogę się temu przeciwstawić? 79 • Ludzie zamierzają wyszkolić mnie na psa obrończego. Jak c° zrobią? 232 233 SPIS PYTAŃ 707 PYTAŃ... 32. Uwielbiam gonić owce, powiedziano mi jednak, że farmer ma broń i nie zawaha się jej użyć. Co mam zrobić, by przestać zachowywać się jak dzikus? 81 33. Uwielbiam przeciąganie liny, lecz ludzie nie chcą bawić się ze mną w ten sposób, ponieważ złoszczę się, kiedy prze grywam. W jakie inne gry możemy się bawić? 83 34. Czy zabawki naprawdę mogą rozwijać intelektualnie? 85 35. Jak powinnam wychowywać moje szczenięta, aby wy- rosry na psy umiejące zachować się w każdej sytuacji? 87 36. Słyszałem ostatnio, że niektórzy ludzie organizują kinder-bale dla szczeniąt. Co szczenięta robią na tych przyjęciach? 88 37. Ile ruchu powinienem mieć dziennie? Czy mogę biegać swobodnie, czy też powinienem pozostawać na uwięzi? 91 38. Jaki rodzaj obroży lub szorek i smyczy będzie dla mnie najodpowiedniejszy? 93 39. Jak nauczyć ludzi aportowania? 95 40. Gdy jestem na smyczy, mam ochotę ciągnąć, gdy ludzie mnie uwolnią, zadowalam się spokojnym spacerkiem u boku człowieka. Co takiego jest w smyczach, że budzą we mnie przekorę? 97 41. Jak mogę przezwyciężyć strach przed ludźmi? 99 SEKS 42. Czemu samce bez przerwy są zainteresowane seksem, podczas gdy my, samice, tylko okresowo oddajemy się tej przyjemności? 103 43. Czemu nie mogę opanować nieprzepartej żądzy sypia nia z ludźmi, nawet nieznajomymi? 105 44. Wprawiam ludzi w zakłopotanie. Czemu mam przymus obnażania się i dlaczego demonstruję swoje wdzięki raczej ludziom niż innym psom? 107 109 111 45. Czy mogę uprawiać bezpieczny seks i używać środków antykoncepcyjnych? 46. Jak mógłbym zostać reproduktorem? 47. Wczoraj, kiedy po prostu zajmowałam się swoimi spra wami, obwąchując to i owo w pobliskim parku, zbliżył się do mnie jakiś nieznajomy. Doszło między nami do stosunku, a teraz obawiam się, że jestem w ciąży. Co robić? 113 48. Skąd będę wiedzieć, że zaszłam w ciążę? Czy powin nam zmienić swój tryb życia? Jak długo będę czekać na rozwiązanie? 115 49. Jestem łagodna i uczuciowa. Czy byłoby korzystne, gdy bym miała dzieci, czy też lepiej poddać się sterylizacji? 117 50. Czy po sterylizacji stanę się gruby i znudzony? 119 51. Czemu próbuję uprawiać seks ze wszystkim, co widzę: poduszkami, ludzkimi nogami, kotami, z czymkolwiek? Czy jestem nadpobudliwy? 121 52. Czemu pociągają mnie kastraty, podczas gdy nie wy kazuję zainteresowania samicami, nawet gdy wyraźnie mnie kokietują? 123 53. Ostatnio, gdy uprawiałem seks, sczepiliśmy się ze sobą. Udało nam się rozłączyć dopiero po półgodzinie. Czułem się jak grupek. Co się stało? 125 54. Dlaczego po każdej cieczce staję się drażliwa i kąśliwa wobec innych psów i ludzi, a czasami produkuję nawet mleko, mimo że wcale nie jestem w ciąży? 127 129 55. Ludzie chcą skojarzyć mnie z moim własnym ojcem. Czy urodzę miot zdeformowanych idiotów? 131 56. Czemu zjadłam własne nowo narodzone dzieci? Czy naoglądałam się zbyt wiele horrorów? 57. Ludzie chcą mnie pokryć, aby ich dzieci dowiedziały się wszystkiego o seksie. Czy to w porządku wobec mnie? 133 235 SPIS PYTAŃ 234 101 PYTAŃ... DIETA 58. Uwielbiam królicze bobki. Ślinka mi cieknie na widok końskich "jabłek". Nie mogę się powstrzymać od grzebania w kociej kuwecie. Czy jestem chory? 137 59. Czasami mam tak silne wiatry, że sam wychodzę z poko ju. Jak temu zapobiec? 139 60. Czemu nienawidzę dzielić się pożywieniem i zaglądam do cudzych misek, mimo że moja własna nadal jest pełna? 141 61. Ludzie karmią mnie wciąż tym samym pożywieniem i zawsze o tej samej porze. Czy nie powinni urozmaicić mojej diety? 143 62. Jadam do syta i mam nawet trochę nadwagi. Czemu więc odczuwam ciągłą potrzebę poszukiwania odpadków i pad liny? 145 63. Dlaczego odczuwam przymus zakopywania kości? 147 64. Czasami mam ochotę paść się w trawie jak krowa. Myś lałem, że jestem mięsożercą, czy te ciągoty świadczą, że w rzeczywistości jestem utajonym wegetarianinem? 149 65. Mam dobre i złe dni. Czy mój nastrój i zachowanie zale ży od diety? 151 66. Czasami pochłaniam pożywienie tak szybko, że zapo minam, iż w ogóle jadłem. Czy to niebezpieczne? 153 67. Jestem niejadkiem i czasami obchodzę się bez jedze nia przez całe dnie. Czy to objaw anoreksji i czy może być groźny? 155 68. Czemu ludzie wychodząz pokoju, gdy tylko otworzę usta? 157 PODROŻĘ 69. Czemu ślinię się, gdy jadę samochodem? 161 70. Ludzie zawsze używają pasów bezpieczeństwa. Czy ja także powinienem z nich korzystać? 163 71. Wiem, że jedziemy tylko do parku, czemu więc podczas jazdy ujadam co sił w płucach, skaczę do tyłu i do przodu szalejąc po samochodzie. 165 72. Podsłuchałem, że mam być wysłany na tydzień do hote lu dla psów. Przyjaciele mówili mi, że jest tam jak w wię zieniu. Czego powinienem się spodziewać? 167 73. Czy nie byłoby lepiej, aby ludzie znaleźli mi kogoś, kto zająłby się mną w moim własnym domu, lub oddali mnie pod opiekę sąsiadów, zamiast wysyłać mnie do "psiego Marriot- ta"? 169 74. Jestem ciekawski i uwielbiam zwiedzać okolicę. Czy jest jakiś pewny sposób odnalezienia drogi do domu, jeśli się zgubię? 171 75. A jeśli zgubię mój identyfikator? Czy jest jakiś inny pewny sposób rozpoznania mnie? 173 175 76. Powiedzmy, że się zgubiłem, nie mam identyfikatora i trafiam do przytułku. Jakie mam szansę wyjść z tego z życiem? CHOROBY I URAZY 179 77. Czemu wciąż swędzi mnie skóra? Drapię się tak, że aż tracę włosy. 78. Ludzie dodają mi do pożywienia pigułki, które pomogą mi przestać się drapać. Zauważyłem, że ostatnio ciągle mam pragnienie. Czy to te pigułki sprawiły, że piję jak ryba? 181 79. Mam zaognione siedzenie. Próbuję je wylizywać i czasami szoruję nim po trawie. To trochę pomaga. Czy mam hemo roidy? 183 80. Jestem szczęśliwym i spokojnym psem. Prowadzę intere sujące i urozmaicone życie, lecz nie mogę się powstrzymać od lizania przednich łap. Czemu liżę je za każdym razem, gdy się położę? l" SPIS PYTAŃ 237 707 PYTAŃ... 236 81. Lubię zanurzać mój "wilczy" pazur w uchu, a potem lizać wygrzebany stamtąd wspaniale pachnący wosk. Skąd bierze się wosk i jego zapach? 187 82. Jak mam wytłumaczyć ludziom, że bolą mnie zęby? 189 83. Ostatnio spostrzegłem, że mam tylko jedno jądro. Co powinienem zrobić? 191 84. Czy tak zwana medycyna alternatywna - homeopatia, akupunktura - jest tylko dla ludzi? Czy mogę z niej ko rzystać? 193 85. Ostatnio całkiem nagle zacząłem mimowolnie oddawać mocz i kał. Czy to po prostu starość, czy może początki choroby Alzheimera? 195 86. Jak mam wytłumaczyć ludziom, że nie przychodzę na wołanie nie dlatego, że jestem nieposłuszny, lecz dlatego, że tracę słuch? 196 87. Nie rozumiem, czemu zawsze rano odczuwam bóle nóg? Ból słabnie, gdy już się trochę rozruszam. 198 88. Myślę, że potrzebne mi okulary. Nie widzę już tak wy raźnie jak kiedyś, a moje oczy stały się zamglone. Czy cho ruję na kataraktę? 199 89. Mimo że wyglądam i czuję się dobrze, od miesiąca piję coraz więcej i więcej wody. Czy to tylko upały, czy może coś poważnego? 201 90. Ludzie zapisali mnie do weterynarza na operację. Czy narkoza może być niebezpieczna i czy będzie bolało? 203 93. Proszę o absolutną szczerc»ść. Czy ogryzanie paznokci to objaw jakiejś strasznej choro b^? 211 94. Czemu ludzie nie pozwalaj ^ mi biegać? Mówią, że spusz czą mnie ze smyczy, dopiero g