Trevor Rees-Jones
Moira Johnston

OPOWIEŚĆ
OCHRONIARZA

DIANA, WYPADEK l TEN JEDYNY,
KTÓRY PRZEŻYŁ

Przełożył
PIOTR ROMAN

PRIMA

WARSZAWA 2000

Oświadczenie Trevora

rzedstawianie tego, co mi się przydarzyło, w formie
książki, to ostatnia rzecz, jaka mogłaby mi się przyśnić. Gdyby ktoś
zasugerował to rok po wypadku, odpowiedziałbym: „Bzdety!". Od samego
początku, kiedy leżałem nieprzytomny w szpitalu, moja rodzina próbowała
trzymać się na uboczu i nie wkraczać w światła reflektorów. Po odzyskaniu
przytomności zająłem identyczne stanowisko. Prowadziliśmy skromne
i spokojne życie w Oswestry, miasteczku w Shropshire *. Czyż nie jest tak,
że to, co się ma, ceni się zawsze dopiero po tym, kiedy się to straciło? A to
właśnie nastąpiło w dniu wypadku.

Media siedziały nam na głowie — mnie, mamie i ojczymowi, nawet
mieszkającej w Walii babci. Większość tego, co pisano, nie miało związku
z prawdą, niektóre artykuły były po prostu wymyślone. Od razu podjęliśmy
decyzję, że nie dajemy wywiadów. Przez dwa i pół roku od wypadku
udzieliłem tylko jednego wywiadu — ponieważ czułem się źle wobec
mojego pracodawcy, Mohameda Al-Fayeda, który stracił syna. Wkrótce
jednak tego pożałowałem — i żałuję do dziś. Nawet po rezygnacji z pracy,
gdy mogło się wydawać, że łatwiej mi będzie mówić — nie chciałem.
Jedyne, czego potrzebowałem, to utrzymać życie w garści do zakończenia
francuskiego śledztwa i chwili, gdy będę w stanie poukładać sobie w głowie
to, co się stało. Moim celem był powrót do formy fizycznej i normalnego
życia, które kochałem: pracy, kumpli, rugby.

Nie było to jednak zbyt realistyczne. Szybko dotarło do mnie, że moje

Hrabstwo na granicy z Walią (wszystkie przypisy od tłumacza).

życie już nigdy nie będzie takie jak przedtem. Nie byłem osobą sprzed
wypadku. Nawet bym tego nie chciał. Jak można zostać częścią tragedii,
w której giną trzy osoby — w tym księżna Walii — i się nie zmienić?

Nie miałem i nie mam poczucia winy. Zginęli na mojej zmianie i będę
musiał z tym żyć do końca swoich dni, ale patrzę co dzień w lustro i wiem,
że zrobiłem wszystko, co było w mojej mocy. Nie pamiętam samego
wypadku i niczego, co zdarzyło się trzy minuty przed nim. Straciłem
pamięć wszystkiego, co działo się między odjazdem samochodu sprzed
„Ritza" a odzyskaniem przytomności dziesięć dni później w szpitalu. Nie
żyje nikt, kto dokładnie wie, co się działo w ostatnich sekundach przed
wypadkiem — w samochodzie, którego kierowca okazał się pijany, oraz
wokół niego, wiem jednak, że nie można było zrobić więcej, by zapobiec
wypadkowi i śmierci moich pracodawców.

Zawsze drażniły mnie ataki na mój profesjonalizm, które rozpoczęły się
zaraz po wypadku, zwłaszcza opinie z drugiej ręki tak zwanych ekspertów,
którzy nie będąc na moim miejscu, wymyślali, co powinienem był robić.
Z początku starali się w ten sposób popisywać byli ochroniarze Fayeda,
potem jednak, w rok po wypadku, sam zaatakował, oskarżając mnie o zdradę
z powodu rezygnacji z pracy i — co było znacznie gorsze — o to, że
przyczyną wypadku były moje czyny — a raczej ich brak. Byłem zły
i zraniony, ale próbowałem ignorować ostrzeżenia bliskich mi ludzi.
Próbowałem pozostać lojalny. W dalszym ciągu czułem do Al-Fayeda
sympatię i z przyjemnością wspominałem pracę u niego.

Kiedy jednak zaatakował mnie w „Timie", w CNN i w prasie — do tego
zaatakował też Keza, mojego kolegę-ochroniarza — zrozumiałem, że muszę
odpowiedzieć. Zarówno dla zachowania szacunku wobec siebie samego
jak i dla przedstawienia prawdy. O tylu sprawach związanych z tym, co się
stało, media nie miały pojęcia... Wiedziałem już wtedy, że jeśli się milczy,
ktoś wypełnia próżnię. Prasa nigdy nie przestanie robić swego. Nie mogłem
pozwolić na to, by ludzie dalej wierzyli w kłamstwa i wymyślone historyjki.
Przede wszystkim nie mogłem stracić szacunku, jakim — jak mi się
wydaje —jestem darzony w Oswestry. Chybaby mnie to czekało, gdybym
nie zdecydował się dać świadectwa prawdzie. Musiałem odpowiedzieć
Fayedowi.

Ataki pana Fayeda nie były jedynym powodem, dlaczego zacząłem się
w końcu zastanawiać nad napisaniem książki. Lekarze nie umieją przewi-

10

dzieć, jak będzie w przyszłości wyglądał stan mojego zdrowia ani czy mam
przed sobą normalną liczbę lat pracy. Nie dostałem jakiejkolwiek rekom-
pensaty, a zarówno moi adwokaci jak i rodzina nieraz naciskali, bym
spróbował dostać odszkodowanie, by móc odłożyć nieco na przyszłość —
na wypadek, gdyby okazała się nieciekawa. Nawet po rozpoczęciu ataków
przez pana Fayeda ani razu nie przyjąłem pieniędzy, by móc mu od-
powiedzieć w prasie codziennej, telewizji czy czasopismach. Za półdniowy
wywiad proponowano mi więcej, niż zarobię za kilka miesięcy pracy nad
książką, uznałem jednak, że książka będzie honorowym sposobem na
zapłacenie rachunków od adwokatów — a moim zdaniem zarobili na
każdego pensa — i odłożenie nieco na bok.

Jedynym sposobem uzyskania odszkodowania byłaby droga sądowa.
Jestem niezły w walce, ale przyznam uczciwie — ani przez chwilę nie
byłem szczęśliwy jako uczestnik francuskiego śledztwa. Każdy, kto miał
związek z tą historią— może z wyjątkiem pana Fayeda — wie chyba, że
nie chcę mieć nic wspólnego z sensacyjnymi tytułami i wojnami na salach
sądowych, które mogłyby trwać wiecznie. Niczego więcej nie chcę, jak
pozostawić tę tragedię za sobą.

Był to ostateczny argument, który przekonał mnie do napisania książki.
Kiedy się ukaże i powiem na jej temat co trzeba, mam nadzieję nigdy
więcej nie zajmować się tą historią. Jeśli ktokolwiek będzie się chciał
dowiedzieć, co się stało albo co myślę — niech przeczyta. Koniec. Moje
życie będzie mogło ruszyć dalej.

Kiedy zebrałem wszystkie argumenty, podjąłem decyzję, by napisać
książkę najszybciej jak się da. We wrześniu pan Fayed zaskarżył wyrok
francuskiego sędziego, nie chciałem w tym jednak uczestniczyć. Proces
mógł trwać wiecznie, ale ja nie miałem czasu. Mimo wszystko jeszcze się
wahałem. Było oczywiste, że po wydaniu książki zarówno rodzice jak i ja
sam będziemy musieli przeżyć na nowo minione dwa lata — ze wszystkimi
emocjami, z całym bólem. Sam rzadko okazuję emocje, ale było jasne, że
mama ujawni różne osobiste sprawy. Kocha mnie za to, że zawsze staję
w obronie słabszych i tych, którym gorzej się wiedzie, choć całe życie
wpadałem przez to w kłopoty. Jako autor książki czuję się mocno wy-
eksponowany.

Napisałem ją jednak i przedstawiam swoją opowieść w sposób najlepszy,
jaki umiem — prawdę o tym, co się wydarzyło ze mną i moją rodziną przed
wypadkiem i w jego wyniku. Początkowo problemem wydawało się, jak
wszystko opowiedzieć, jeśli przez ważny etap wydarzeń byłem nieprzytom-

11

ny, a co do pozostałych moja pamięć przypomina szwajcarski ser. Lekarze
twierdzą, że to normalne, ale niewiele mi to daje. Była także inna część
wydarzeń — ważna, jeśli mam przedstawić całą prawdę: co działo się
z moją rodziną albo to, co odkryli prawnicy. Zdecydowałem się na prawdę
taką, jak ją widzę. W związku z tym postanowiliśmy z współautorką,
Moirą Johnston, napisać książkę w trzeciej osobie oraz poprosiliśmy moją
mamę i ojczyma Erniego, moich trzech adwokatów oraz mojego kumpla
Keza, który był ze mną do trzech minut przed wypadkiem, o dołączenie
swych wspomnień.

Wszystko na następnych stronach jest prawdą— tym, co zarówno ja jak
i wymienione osoby uważamy wedle najlepszej woli i wiedzy za prawdę.
Czytając wspomnienia bliskich mi osób, często przeżywałem wstrząs —
nieustannie zaskakiwało mnie coś, o czym nie wiedziałem. Bez pomocy
matki i Erniego nigdy nie spróbowałbym napisać tej książki. Ich odwaga
pomogła mi zacząć, a nie zaprzestali wysiłków nawet na jeden dzień,
robiąc wszystko, co mogło mi pomóc. Fundamentem opowieści jest to, co
wiem od nich.

Patrząc wstecz, dla chłopaka takiego jak ja i jego rodziny, to co
się z nami wszystkimi stało i przez co przeszliśmy — wypadek, media,
Al-Fayed, śledztwo, zmiany w naszym życiu — było czymś niesamowitym.
Jestem zadowolony, że zostanie powiedziane wszystko, co zostanie po-
wiedziane, ale dla wielu ludzi prawda okaże się trudna. Dotyczy to
zarówno tych, których rola w spowodowaniu wypadku nie była dotychczas
w pełni znana, oraz tych, którzy tworzyli po nim liczne legendy — bzdury
o pierścionku zaręczynowym, teorie zamachu i tak dalej. Im się niniejsza
opowieść nie spodoba, ale jest ona pełna i prawdziwa na tyle, na ile
mnie stać.

Chcę i muszę podziękować wszystkim, którzy pomagali przy powstawa-
niu tej książki. Nigdy przedtem nie zdawałem sobie sprawy z tego, jak
powstają książki, ale im lepiej się tego dowiadywałem, tym więcej zdoby-
wałem szacunku dla mojego agenta, Michaela Carlisle'a i mojego wydawcy,
Philippy Harrison, których entuzjazm do niniejszej opowieści dopingował
nas od początku do końca. Nauczyłem się, jak dobry pisarz może słuchać
wszystkich głosów, wpleść liczne wątki w swoją opowieść, a mimo to
pozwalać przemawiać każdej postaci w wiarygodny sposób. Za tę naukę
dziękuję Moirze Johnston. Moja matka i ojczym — Jill i Ernie Rees-Jo-
nes — są ostatnimi osobami, które pożądają publicznych występów, mimo
to opowiedzieli, co przeżyli, ponieważ uznali to za ważne — dla ludzi, dla

12

mnie, w celu przeniesienia wypadku do przeszłości. Bez względu na to, jak
bardzo bym im dziękował, nie będzie to wystarczające. Moi adwokaci —
łan Lucas i David Crawford w Oswestry oraz Christian Curtii w Paryżu —
wnieśli ogromny wkład w powstanie tej książki, ujawniając fragmenty,
które tylko oni mogli poznać. Bez ich nieustępliwości i odwagi wiele
ukrytych faktów nigdy nie ujrzałoby światła dziennego i — nieprzygoto-
wany do obrony — musiałbym wytrzymywać niewyobrażalne naciski ze
strony prasy, Fayeda i międzynarodowego świata prawniczego. Wreszcie
prawdziwym kumplem okazał się Kez — dzieląc się swymi wspomnieniami
i trzymając mnie w niektórych sprawach na ziemi, do tego zawsze z wielkim
poczuciem humoru.

Choć nie bywam sentymentalny, jest jeszcze wiele osób, którym chciał-
bym podziękować: moi trzej bracia — Gareth, John i Chris, lojalni zarówno
w Paryżu jak i po moim powrocie do domu; doktor Luc Chikhani, mój
znakomity chirurg, oraz zespół szpitala La Pitie-Salpetriere — za ciężką
pracę i cuda, jakie ze mną zrobili (mam nadzieję, że nie byłem złym
pacjentem); rodzina Sue — Jonesowie — za wielkie wsparcie; Lara, która
podnosiła mnie na duchu w Paryżu i w dalszym ciągu jest wspaniałą
przyjaciółką; członkowie klubu rugby w Oswestry — za dokuczanie,
dzięki któremu nie podnosiłem za wysoko nosa, a na koniec: wszyscy
mieszkańcy Oswestry — za zwieranie szeregów i dbanie o bliźniego w ich
specyficzny sposób. Nigdy wam tego nie zapomnę.

Nie wypieram się tego, co zrobiłem, i będę trwał przy tym, co tu
powiedziałem. Chcę, by ludzie wiedzieli, co się stało. Ponieważ jestem
ostatnią osobą, która się wypowiada, mam nadzieję, że niniejsza książka
będzie ostatnim słowem o wypadku. Czas zacząć żyć dalej.

K.

kiedy Trevor służył w wojsku w Irlandii Północnej,
nocny dzwonek telefonu był największą obawą Jill Rees-Jones. Zawsze
uważała, że będzie oznaczał, iż jej syna trafiła kula snajpera. Telefon
zadzwonił w niedzielę 31 sierpnia 1997 roku, za piętnaście trzecia nad
ranem, kiedy spała z mężem w ich domu w Oswestry. Jill natychmiast się
obudziła, przerażona. Dzwoniła Sue, synowa — z telefonu komórkowego,
z taksówki.

— Właśnie usłyszałam w radio. Dodi i Diana mieli wypadek. Na pewno
wszystko jest w porządku, ale chciałam, byś wiedziała.

Jill i Eddie złapali szlafroki i popędzili do telewizora. Właśnie przeka-
zywano informację, że Dodi i kierowca zginęli. Diana i ochroniarz są
ciężko ranni. Żadnych nazwisk. Żadnych szczegółów. W Oswestry nikt
poza nimi trojgiem nie wiedział, że dwudziestodziewięcioletni bycz-
kowaty syn Jill jest ochroniarzem Dodiego Fayeda. Nie wiedzieli tego
nawet jego bracia ani kumple z klubu rugby. Kiedy romans Diany
i Dodiego stał się światową sensacją lata, a paparazzi zaczęli ścigać
Dianę jak zwierzę, Trevor cały czas był u ich boku. Musiał być w samo-
chodzie.

Siedząc tej gorącej letniej nocy na kozetce, Jill tak drżała z zimna, że aż
Emie musiał rozpalić w kominku. Włączyli oba telewizory i przełączali
między Sky News, BBC i ITV, część programów nagrywając, by nie
stracić ani słowa. Kiedy pokazano pierwsze zdjęcia zmiażdżonego samo-
chodu, ich nadzieje rozprysły się jak bańka mydlana — nikt nie mógł
w nim przeżyć. Pierwsze, chaotyczne słowa świadków sugerowały jednak,

15

że w kimś może jednak tlić się jeszcze życie, „...czwarty pasażer poważnie
ranny... ma oderwane pół twarzy...". Zaraz potem Emie usłyszał wiadomość,
której Jill bała się przez wiele lat, i zawołał do sypialni, gdzie rozkojarzona
zastanawiała się, jak dotrzeć do Paryża do syna:

— Mówią, że Trevor nie żyje.

Chcąc uzyskać potwierdzenie, Ernie zadzwonił pod numer kontaktowy
w londyńskiej kwaterze głównej Fayeda.

— Nie, nie, niech pan w to nie wierzy. Żyje — odpowiedziano mu
z centrali dowodzenia przy Park Lane. Skąd mogli to jednak wiedzieć?
Emie włożył garnitur, który wkładał jedynie na pogrzeby. Był pewien, że
przywiozą Trevora z Paryża w skrzyni.

Trevor Rees-Jones leżał w tym czasie bliski śmierci w paryskim szpitalu
Pitie-Salpetriere. Był nieprzytomny, twarz miał tak zmasakrowaną, że
kiedy matka ujrzała go po raz pierwszy, rozpoznała go po nogach. Minęło
dziesięć dni, nim dowiedział się, że jako jedyny przeżył najsławniejszy
wypadek samochodowy w historii.

Aż do dziś Trevor nie opowiadał tego, co tylko on mógł opowiedzieć —
o odbywającej swą ostatnią odyseję bardzo ludzkiej księżniczce, o niemal
cudownej rekonstrukcji swej twarzy i powrocie na boisko rugby, o znanych
jedynie jemu aspektach francuskiego śledztwa, mającego zbadać przy-
czyny wypadku. W niniejszej książce Trevor przedstawia prawdę. Po raz
pierwszy opowiada o walce zwykłego człowieka, próbującego oprzeć się
naciskom ze strony jednego z najbogatszych manipulantów w Europie —
Mohameda Ał-Fayeda — i wreszcie odpowiada na stawiane mu przez
Al-Fayeda za pośrednictwem światowej prasy oskarżenia, że jest od-
powiedzialny za wypadek, w którym zginęła Diana. W niniejszej książce
Trevor broni swej uczciwości, uzasadnia swe czyny i mówi prawdę.
Opowiada o zwykłej rodzinie, na którą spadły niezawiniona katastrofa oraz
niewyobrażalny nacisk i która znalazła w sobie siłę, nie tylko by przeżyć,
ale wyjść z sytuacji silniejszą— nie tracąc życia ani nie zaprzedając swych
dusz.

Tragiczne okoliczności śmierci osoby, której wizerunek jest jedną
z najlepiej pamiętanych twarzy stulecia, mogły zniknąć w książkach
historycznych jako kolejna nie do końca wyjaśniona tajemnica i nikt by
tego nie kwestionował — książka Trevora jest jednak świadkiem historii
i wersją ostateczną.

Nic nie może sprawić, by jego życie wróciło do normalności — zostało
zmienione na zawsze. Trevorowi bardzo zależało na tym, by nie roz-

16

drapywać ran synów Diany, ponieważ jednak Al-Fayed dalej się procesuje,
rozpowszechnia teorię spisku i atakuje nawet dziadka księżnej, księcia
Filipa, uważa, że jego opowieść może stać się dla Williama i Harry'ego,
dla ciągle jeszcze pogrążonych w żałobie milionów ludzi oraz dla niego
samego zakończeniem.

CzęŚĆ l

Preludium tragedii

1.

Człowiek Dodiego

Y^becność księżnej na jachcie Fayeda, „Jonikalu", prze-
wróciła pracę Trevora do góry nogami.

Trevor był człowiekiem Dodiego — najbliższym, pracującym metodą
„jeden na jeden", ochroniarzem syna Mohameda Al-Fayeda, egipskiego
magnata, u którego po zakupie Harrodsa jeszcze bardziej nasiliła się
obsesja otrzymania brytyjskiego paszportu i zdobycia szacunku ze strony
rodziny królewskiej oraz establishmentu. „Szef poruszał się w wysokich
sferach i był bardzo kontrowersyjny — zdaniem Trevora miał udział
w upadku rządu Johna Majora, ale jeśli miał ochotę paradować po Harrodsie
otoczony ośmioma ludźmi w cywilu oraz mundurową ochroną i odjeżdżać
spod niego konwojem złożonym z dwóch opancerzonych mercedesów —
świetnie. Przypominało to nieco Trevorowi zachowanie gwiazd rocka. Jeśli
jednak Szef był z tego powodu szczęśliwy...

Fayed mógł mieć wrogów, ale zagrożenie Dodiego było uważane za tak
niewielkie, że Trevor woził go po Londynie sam. W najgorszym wypadku
mogło dojść do próby porwania — choć w mieście znacznie prawdopodob-
niej szy był wypadek samochodowy. „Dodi był anonimowy — któż rozpo-
znałby go na ulicy? Jest masa bogatych ludzi, których nikt nie rozpoznaje.
Ulicą Oswestry mógłby sobie iść sułtan Brunet i nikt by nie wiedział, kto
zacz" — uważa Trevor. Miało się to jednak szybko zmienić.

Siedząc rankiem 14 lipca 1997 roku w centrali dowodzenia organizacji
Al-Fayeda przy Park Lane — Fayedowie byli na południu Francji z Dianą
i książętami, a Dodi w Paryżu — Trevor spodziewał się niesamowicie
nudnych dwóch tygodni. Kiedy popatrzył na uaktualniony plan, odkrył

21

jednak, że Dodi właśnie leci do Londynu, ma się zjawić za kilka godzin
i natychmiast pospieszy na południe, by dołączyć do specjalnych gości.
Gdy helikopter Harrodsa przywiezie Dodiego z Paryża, Trevor miał do
niego dołączyć. Był tym zachwycony. „Kiedy kilka dni wcześniej prze-
glądałem leżący na biurku w centrali uaktualniony grafik, zauważyłem
nazwisko księżnej. Grupa królewska wyjechała z rodziną trzy dni temu.
Uczciwie mówiąc, byłem nieco zaskoczony. Nie zauważyłem, że między
rodziną a księżną wytworzył się tak bliski związek".

„Wydawało mi się, ze będzie to cholernie ciekawa wycieczka. Niektórzy
kumple nie lubią długich wyjazdów, ponieważ z biegiem czasu narasta
napięcie — poziom stresu jest wyższy, gdyż w trakcie wakacji rodzina
oczekuje perfekcji". Trevor zaobserwował jednak, że nikogo nie wywalano.
„Sami prosili o możliwość odejścia, po czym po podpisaniu kolejnego
zobowiązania do zachowania tajemnicy, byli spłacani. Z księżną na
pokładzie rodzina będzie jednak tak spięta, że wszystko będzie musiało iść
jak po sznurku". Trevorowi to nie przeszkadzało.

Zaniepokojeni byli jednak kumple w Saint-Tropez. „Kiedy chłopcy się
dowiedzieli, że Szef kupił wielki jacht, pomyśleli: »Fantastycznie! Po-
pływamy tego lata trochę po morzu« — mówi przyjaciel Trevora, Ałexander
Wingfieid, znany jako „Kez", stacjonujący wtedy w willi Fayeda we
Francji. Kiedy jednak dotarła notatka, że w wycieczce uczestniczyć będzie
JKM i obaj jej synowie, wszyscy pomyśleli: »Cholera, to się skończy
łzami...«. Mając na pokładzie tak ważne osoby, rodzina dostanie kręćka,
a nastroje będą się gotować. Zapowiadało się kilka wywaleń z roboty".
Spodziewając się najgorszego, „zespoły terenowe wcale nie cieszyły się
z uczestnictwa w wycieczce". „Chłopcy" mieli jednak powiedzenie, które
ułatwiało im życie mimo ryzyka, związanego z pracą dla Fayeda: „Można
dzięki temu spłacić hipotekę". Trevor też spłacał kredyt hipoteczny — za
uroczy, zbudowany w połowie z drewna dom, stojący w Whittington, kilka
kilometrów od Oswestry, w Shropshire.

Tyle tylko że nie on tam teraz mieszkał, lecz Sue — po powrocie do
Oswestry wynajął mieszkanie od przyjaciela. Sue zostawiła go w maju,
przed niecałymi dwoma miesiącami — po zaledwie dwóch latach małżeń-
stwa. Trevor ciągle miał nadzieję, że się pogodzą. Była kapitalną dziew-
czyną, absolwentką Uniwersytetu w Leeds, bardzo niezależną osobą. Trevor
pomógł jej otworzyć w Oswestry własny sklep z rzeczami do wyposażania
mieszkania i upominkami. „Facet jak ja musiał być nieźle zaślepiony, jeśli
był gotów sprzedawać filiżanki i kryształy — albo zmienić nazwisko

22

z Rees na Rees-Jones, tylko po to, by zrobić jej przyjemność". Sue Jones
zamierzała po małżeństwie zachować swoje nazwisko i dodać je do jego,
a Trevor „był gotów na wszystko". Przypadek chciał, że jego matka
połączyła te same dwa nazwiska, wychodząc siedem lat wcześniej za
Emiego Jonesa.

Poza mamą i przybranym tatą, w wolnym czasie ciągnął go do domu
klub rugby. Odwiedzał także Nain—babcię, mieszkającą w walijskiej wsi,
odzie wychował się i został pochowany jego ojciec i gdzie miał swe silne
walijskie korzenie. Bez Sue nie były to jednak prawdziwe powroty do
domu, więc takie wycieczki za granicę, jak ta, która się szykowała, były
jeszcze bardziej pociągające.

„Prawdę mówiąc, nieco zazdrościłem chłopakom z Saint-Tropez: tam
była zabawa i tam coś się działo". Praca za biurkiem w londyńskiej centrali
stanowiła rutynę. Z domów, jachtów, samochodów czy samolotów — gdzie
akurat znajdzie się jakiś członek rodziny — napływają informacje przez
telefon, trzeba ciągle uważać, koordynować, śledzić ruchy. Teraz jednak
Trevor miał uczestniczyć w akcji.

Szybko zorganizował sprzęt i jedzenie od Harrodsa, których życzyła
sobie rodzina, wziął swoje radia i telefony. Założył specjalny pas z kiesze-
niami na sprzęt, wziął oba pagery — osobisty i do przekazywania rozmów
telefonicznych, oraz małą pałkę. Nie miał — nie było w tym nic za-
skakującego — broni. Noszenie broni jest w Anglii zakazane — akurat ten
przepis zawsze Trevor uważał za słuszny. Jego zdaniem nie ma nic
groźniejszego od wymachującego bronią niedoszkolonego ochroniarza.
W trakcie szkolenia uczono go walki wręcz. „Te ćwiczenia mają sens
jedynie, jeśli człowiek trzyma formę. Większość chłopaków na szczęście
to robi. W piwnicy biur przy Park Lane była siłownia. Ciężary, worki
bokserskie — nawet mi się to podobało. Naszym zadaniem było jednak
zapobieganie niebezpiecznym sytuacjom".

Trevor ubierał się i zachowywał tak, by wtopić się w otoczenie. Nosił
zwykle spodnie z mocnej bawełny i luźną koszulę, pod którą dało się ukryć
załadowany sprzętem pas. Nie chciał także, by jego pracodawca zbytnio
rzucał się w oczy. „W Londynie, kiedy spotykałem go rano, zwracałem się
do Dodiego per »sir«, ale jeśli byliśmy większą grupą w klubie i nosiłem
tak jak on garnitur, mówiłem do niego »Dodi«".

Spotkał się z Dodim na lądowisku helikopterów w Battersea i polecieli
maszyną Harrodsa na znajdujące się na północny wschód od Londynu
lotnisko Stansted. Rano Dodi, razem ze swą przyjaciółką Kelly Fisher,

23

amerykańską modelką, którą Trevor często woził po Londynie, oglądał
z balkonu swego apartamentu przy Champs-Ełysees paradę z okazji Dnia
Zburzenia Bastylii. „Nie miałem pojęcia, czy byli zaręczeni. Prawdę
mówiąc, kompletnie mnie to nie interesowało" — powie później Trevor.
Zadzwonił do centrali dowodzenia przy Park Lane, że przybyli na miejsce
i wystartowali odrzutowym gulfstreamem Fayeda.

Pan Fayed, szykujący się do wejścia na pokład jachtu i odbycia
podróży między Saint-Tropez a Cannes, poznał ruchy swego syna, zanim
wystartowali, i oczekiwał, że zostanie natychmiast powiadomiony, kiedy
samolot wyląduje. „Całkowicie nad wszystkim panował. Al-Fayed wie-
dział o wszystkim, co się dzieje" — ocenia Trevor obserwujący obsesyjną
chęć panowania nad wszystkim, która nawet jak na świat ludzi sławnych
i bogatych wydawała się przesadzona. „Bądź lojalny wobec Szefa, a on
o tobie nie zapomni" — tak brzmiała pierwsza lekcja, której musiał się
nauczyć każdy podwładny. Druga brzmiała, że nigdy nie kwestionuje się
żądań Szefa — nawet mając rację. Wyglądało na to, że Dodi nigdy nie
próbował.

W Nicei Trevor załadował bagaże i przywiezione zapasy do czekającej
furgonetki, pojechał do pobliskiego portu St-Laurent-du-Var i wszedł na
pokład „Cujo" — statku Dodiego, elegancko przebudowanego ze starego
torpedowca. Kiedy rozpoczęli czterdziestominutowy rejs wzdłuż wybrzeża,
zarówno do bazy w Saint-Tropez jak i na mostek „Jonikala" przekazał:

„Ruszamy do Cannes". Fayedowie i księżna byli w drodze do nich. „Cujo"
przypłynął pierwszy, zacumował i czekał, podczas gdy Trevor nawiązał
kontakt radiowy z kapitanem. Wkrótce ujrzeli płynący w ich kierunku
fantastyczny jacht motorowy. Trevor oszacował go na przynajmniej pięć-
dziesiąt metrów. Wyglądał, jakby na długość mógł zająć pół boiska do
rugby. Smukły i świecące biały „Jonikal" robił wrażenie nawet w tym
miejscu — gdzie roi się od superjachtów.

„Widziałem raz księżną, w Harrodsie, kiedy przyszła w odwiedziny do
Szefa, pana Fayeda. Założenie jest takie, by nie stać jak kołek i się gapić,
ale człowiek jest tylko człowiekiem. Pierwsze, co mi przeszło przez głowę,
to jaka jest piękna". Księżna nie należała jednak do kręgu przyjaciół
Dodiego, więc Trevor więcej się z nią nie zetknął. Teraz, płynąc szalupą do
wspaniałego nowego jachtu Fayeda, dostrzegł ją na tylnym pokładzie.
Zbliżała się szósta wieczór — w Paryżu zaraz miały się zacząć fajerwerki.
Nawet z oddali dostrzegł jej blond włosy. „Muszę przyznać, że przyglądałem
się zarówno jej jak i książętom, i widząc całą trójkę, dotarło do mnie, jak

24

wspaniałe będzie to lato. Było ogólnie znane, że księżna pozbyła się swej
ochrony — jeździła po Londynie tylko z kierowcą. Była gościem »naszej
rodziny«, Fayedów, i do nas należało zajęcie się jej bezpieczeństwem".
W czasie dziesięciodniowych wakacji bazą miała być posiadłość rodziny
Fayedów w Saint-Tropez, usytuowany od strony klifów Castel Ste-The-
rese — rajski teren pełen basenów, tarasów i ogrodów, gdzie Fayed trzymał
kilkunastu ochroniarzy i sporo warczących psów. Książęta — William
i Harry — mieli ze sobą dwóch policjantów ze Special Branch, ale ponieważ
w trakcie tych wakacji Al-Fayed ani razu nie wyszedł na kolację, a wy-
glądało na to, że towarzyszenie księżnej przejął Dodi, Trevor szybko pojął,
że będzie się opiekował księżną Walii.

Zauważył kilka łodzi wypełnionych paparazzi, prześladujących „Jonikal"
w słabnącym świetle. Był to jego pierwszy kontakt z wielkonakładową
prasą sensacyjną. Zagrożeniem nie były lunetki snajperskich karabinów —
stały strach matki o niego, kiedy służył w Belfaście — lecz olbrzymie,
teleskopowe obiektywy fotografów, mogących zrobić majątek na jednym,
ukazującym intymną scenę, zdjęciu. Trevor sądził, że rząd mimo wszystko
ciągle dyskretnie czuwa nad bezpieczeństwem matki przyszłego króla
Anglii. „Gdyby ryzyko było tak wielkie, że komukolwiek groziłoby
zastrzelenie, roboty nie wykonywałby człowiek na moim stanowisku.
Zastąpiłby mnie ktoś z policji albo sił specjalnych. Ryzyko utraty prywat-
ności nie uzasadniało tego. Otaczali ją fotografowie, a zdjęcie jeszcze
nigdy nikogo nie zabiło".

Kiedy Trevor szedł na mostek, by zgłosić do londyńskiej centrali, że
przypłynęli, Dodi ruszył na tylny pokład, gdzie rodzina i królewscy goście
jedli przed fajerwerkami kolację. Saga się rozpoczęła.

Nikt z rodziny i przyjaciół Trevora — nawet matka — nie wiedział, że
jest na południu Francji z księżną Walii. Czytając gazety, domyśliła się
jednak tego. Matka i Sue były jedynymi osobami znającymi numer telefonu
w centrali dowodzenia, przez który można się było z nim kontaktować.
„Mama mogła powiedzieć Erniemu, ale byli jedynymi, którzy wiedzieli,
dla kogo pracowałem. Niektórzy kumple z klubu rugby mogli się domyślać,
że pracuję jako osobista ochrona, ale nic więcej". Grafik (tydzień dyżuru
i tydzień wolnego) pozwalał mu prowadzić w Oswestry niemal normalne
życie. W czwartek wieczór trening, w sobotę mecz, po obu wyprawa na
piwo. W wojsku, w zawodzie ochroniarza i w drużynie rugby tematy są

25

takie same: sport, kobiety, picie i trening. W wojsku nauczył się całkowicie
oddzielać pracę od domu.

Trzeba przyznać, że wiele z tego, co robił, nie było warte opowiadania.
Największym zagrożeniem przy zabezpieczaniu cywili nie jest kula wroga,
lecz nuda. Trevor uwielbiał służbę w l. Batalionie Regimentu Spado-
chroniarzy w Irlandii Północnej: nadzór z ukrycia czteroosobową grupą,
wślizgiwanie się nocą na punkt obserwacyjny na wzgórzach. Stał się
mistrzem cichego zachowania, samodzielności i szybkiego reagowania na
niebezpieczeństwo. „Byliśmy plutonem bliskiej obserwacji, przednimi
oczami naszego batalionu. Stanowiliśmy świetny oddział. Gdyby tworząc
jednostkę, pomyślano o tym, by zapewnić możliwość stałego działania,
byłoby to fantastyczne — ciągle jeszcze bym tam był. Po mojej turze
musieliśmy jednak wrócić do Adiershot i nie umiałem znów zająć się
idiotyzmami". Po sześciu latach w wojsku Trevor znalazł nowe zajęcie.

Ponieważ dobrze się uczył, zapisał się do szkoły wieczorowej, by poznać
tajniki fizjoterapii sportowej. W ten sposób buntowniczy średni syn pró-
bował podążyć w ślady ojca chirurga i matki pielęgniarki, niestety kursy
nie okazały się tym, czego oczekiwał. W którymś momencie usłyszał od
byłego kumpla z wojska o możliwości pracy jako osobista ochrona
i pomyślał sobie: „To ma ręce i nogi. Trzeba myśleć i być aktywnym.
Podoba mi się". Tak samo spodobała mu się roczna pensja w wysokości
25 000 funtów szterlingów*. Wziął udział w dwóch kursach osobistej
ochrony cywili, nauczył się podstaw. Wsiadanie. Wysiadanie. Techniki
prowadzenia samochodu i chodzenia. Odrywanie się od cienia. Walka wręcz.

W 1995 roku natknął się w gazecie na ogłoszenie i poszedł na rozmowę
w sprawie pracy u Fayeda. Pauł Handley-Greaves, robiący wrażenie,
niewiele starszy od Trevora mężczyzna, który zajmował przy Park Lane 60
stanowisko szefa ochrony, zatrudnił go od razu.

Czuł się, jakby wrócił do wojska — była tu wspaniała banda chłopaków,
mniej więcej czterdziestoosobowa — a każdy były żołnierz. Ponieważ od
osiemnastego roku życia, kiedy wstąpił do spadochroniarzy, Trevor ciągle
był bliski tego środowiska, od razu przypadli sobie do gustu. „Robi się to
samo, mieszka się razem, razem się bawi — naprawdę jedzie się na tym
samym wozie. Obowiązuje tu ten rodzaj błyskotliwego kpiącego humoru,
który nie pozwala nikomu z niczym się prześlizgnąć". Humoru, który nie
pozwala człowiekowi się nadąć i sprawia, że nie mięknie się uczuciowo.

Obecnie około 160 000 złotych.

26

Różnica była jedynie taka, że nie wolno było kwestionować decyzji
Szefa — nawet jeśli groziło złamanie wymogów profesjonalnych procedur.
W odróżnieniu od wojska „trzeba było działać jak idiotyczny dyplomata.
Nie istniał idealny sposób załatwiania spraw. Oczywiste było, że trzeba
chronić rodzinę [Fayedów], człowiek uczył się więc różnych delikatnych
sposobów na uniknięcie potencjalnie niebezpiecznej sytuacji na drodze —
powiedzmy: takich, które nie złościły pryncypała ani nie żenowały go
w obecności przyjaciela".

Jeśli zaczynają latać kule albo fruwać pięści, jest to dowód, że coś poszło
nie tak. Trevor i jego kumple zawsze śmiali się z hollywoodzkiej wizji
ochroniarzy. „Nie masz garnituru i ciemnych okularów i nie wodzisz
wzrokiem wokół w poszukiwaniu wyskakujących z bram skrytobójców.
Oszalałbym od tego. Zasłanianie ciałem pracodawcy przed nadlatującym
pociskiem to głupota. To hollywoodzkie fantazje. Najlepszymi broniami,
jakimi dysponujesz, są zdrowy rozsądek i umiejętność planowania. Jeśli
jednak gówno wpadnie w wentylator, byłbym szczęśliwy, mając pod ręką
kogoś takiego jak ja, ponieważ wiem, że byłbym w stanie coś zrobić".

Stereotyp ochroniarza, jaki stworzył Kevin Costner, także i Keza Wing-
fielda doprowadzał do śmiechu. Kez, przyjaciel Trevora i ochroniarz, który
pracował z nim podczas tego rejsu oraz w trakcie nieszczęsnej wyprawy,
zakończonej tragedią w Paryżu, różnił się od Trevora jak niebo od ziemi.
Były członek Royal Marines Commando, absolwent elitarnego kursu
ochrony osobistej RMP w Longmoor, Kez był niski i miał lekką obsesję na
punkcie koni — podczas gdy Trevor był wysokim, opanowanym, mało-
mównym facetem, pasjonującym się rugby. Obaj dojrzewali w wojsku, ale
Trevor był synem chirurga, a Kez pochodził z rodziny, będącej barwną
mieszanką handlarzy starzyzną, podróżników i dokerów z Hessie Road
w Hull. „Zajrzyj do słownika pod »ponury«, to dowiesz się, jakie jest
Huli — mawiał Kez, zawsze mając na podorędziu dowcip. Zgadzał się
jednak ze swoim przyjacielem co do roli ochroniarza. — Musisz być
bardzo dyskretny. Wbrew temu, co się opowiada, nie ratujesz im życia,
jedynie starasz się sprawić, by ich życie biegło gładko. Zawsze słuchasz
szefa. Choć jesteś niezadowolony, że nie mogłeś być na ślubie przyjaciela
albo musisz pracować w nadgodzinach, w dalszym ciągu musisz robić swo-
je. Jeśli nie — nie jesteś profesjonalistą i wystawiasz do wiatru kolegów".

Praca w charakterze człowieka Dodiego oznaczała służbę i inne roz-
czarowania. Kez przyznaje, że „nikt nigdy nie zazdrościł wielkiemu Johno
[innemu ochroniarzowi] ani Trevorowi, którzy pracowali z Dodim".

27

„Myśmy pracowali najcięźej ze względu na godziny — mówi Trevor. —
Wstawaliśmy rano i praktycznie co wieczór byliśmy w Jakiejś restauracji,
na filmie albo w nocnym klubie. Do tego każdy był pozostawiony sam
sobie — to było najgorsze. Gdybyśmy pracowali w parach, przynajmniej
można by się było razem pośmiać".

W którymś momencie na tydzień miała przylecieć Kelly Fisher. Sekre-
tarki zadzwoniłyby wtedy, by ktoś odebrał ją z lotniska, i Trevor woziłby ją
i Dodiego po okolicy. „Była bardzo atrakcyjna. Dodi zawsze spotykał się
z atrakcyjnymi kobietami, ale plotki, że był playboyem... nie uważam tak.
Z kimkolwiek spotykał się w nocnych klubach, kończyło się to tym, że
odwoziłem do domu najpierw jego, potem gości". Zarówno przyjaciele jak
i przyjaciółki, „wszyscy, których oglądałem w telewizji, mówili, że umie
świetnie słuchać, co prawdopodobnie było prawdą. Był dobrym słuchaczem
chyba dlatego, że nie miał zbyt wiele do powiedzenia".

Nocne życie Dodiego mogło być nużące, najbardziej jednak frustrowała
jego nieprzewidywalność. Szkolenie podstawowe ochroniarza przedstawia
pewien ideał — czteroosobowe zespoły, precyzyjne schematy czasowe,
dobrze sprawdzone trasy i zapasowe samochody — ale z Dodim ideał był
nie do osiągnięcia. „Mogłeś siedzieć na mieście do trzeciej nad ranem,
potem dostawało się wiadomość, że wybiera się dokądś o dziesiątej,
i człowiek tkwił nie wiadomo gdzie do popołudnia, i tym podobne".
Najgorszy był Dodi, kiedy jechali samochodem. Wtedy jego zachowanie
było dla Trevora jedynie frustrujące, ale w kontekście wypadku można je
uznać za zjawisko rzucające istotne światło na jego okoliczności. „Tkwiliś-
my na przykład w londyńskim korku w godzinach szczytu i nagle rzucał:

»Dlaczego pojechałeś tędy?«. Nienawidził stać w korku, zawsze chciał
przeć do przodu, zmieniać pasy, próbować szybko gdzieś dotrzeć. Kazał
przyspieszać tam, gdzie wiedziałem, że stoi kamera rejestrująca prze-
kroczenia prędkości. Mógłbym stracić prawo jazdy i pracę — w życiu bym
go nie posłuchał".

„Dodi skarży się, że jeździsz za wolno" — ostrzegł kiedyś Trevora
Handley-Greaves. „W porządku, będę jeździł szybciej". Cztery tygodnie
później Trevor znów był na dywaniku. Tym razem zarzut brzmiał: „Dodi
mówi, że twoja jazda jest niekonsekwentna — albo jedziesz za wolno, albo
za szybko". Kelly Fisher zezna francuskiemu sędziemu pod przysięgą:

„Trevor był idealnym pracownikiem, bardzo skrupulatnym w pracy, ale...
Dodi zachowywał się wobec niego jak dyktator. Nie mówił do niego:

»Zawieź mnie tam i tam«, ale: »Zawieź mnie tam i tam, inaczej wywalę cię

28

z roboty«. Sytuacja... zawsze była napięta i nerwowa". Trevor zgadza się
z tym, dodaje jednak: „był bezmyślny względem swoich pracowników, ale
nie był mściwy. Może robił takie wrażenie, ale nie było w nim mściwości".
Bvł jednak kompulsywny — miał niemal natręctwa, jeśli chodzi o rzeczy
w samochodach. „W jednym schowku musiały leżeć perfumowane chus-
teczki, w innym cukierki. Człowiek musiał pamiętać, by był odpowiedni
zapas wszystkiego co trzeba".

Konwersacje, jakie prowadzili, można w najlepszym przypadku określić
mianem „ograniczonych". „Nie był facetem, z którym można sobie poga-
wędzić, ale w końcu, Boże drogi, nie zamierzałem zostawać jego kumplem.
Spędzał wiele czasu, rozmawiając przez telefon komórkowy. Ciągle do
kogoś dzwonił, a ja byłem zadowolony, że mogę się koncentrować na
robocie. Gdyby ktoś mnie wtedy zapytał: »Dobrze się dogadujesz z Do-
dim?«, odpowiedziałbym, że znacznie lepiej dogaduje się on z moim
zmiennikiem, Johnem. Tydzień lub dwa później John został jednak zdjęty,
a ja zostałem. Nie wiem, dlaczego odsunięto go od Dodiego, i tak naprawdę,
John też tego nie wie. Najprawdopodobniej jego czas w tej robocie po
prostu dobiegł końca".

Jedno, na co Dodi nigdy nie narzekał, to pasy bezpieczeństwa. W mieście
nikt ich nie zapinał, „ale kiedy wjeżdżaliśmy na prowadzącą do Heathrow
M4 dwupasmówkę, na której jeździ się szybko, zapinaliśmy pasy. Za-
zwyczaj Dodi siedział w rangę roverze z przodu, obok mnie". Nie padało
żadne słowo — kiedy Trevor zapinał pas, Dodi robił to samo.

Dodi uwielbiał samochody. Było sporo wozów, które uważano za jego
własność — rangę rover, kilka aston martinów, ferrari; uwielbiał też różne
gadżety, zabawki. Fascynowało go wojsko. Miał ogromny zbiór antyrada-
rów — bardzo skomplikowanych technicznie urządzeń, i czapek bejsbo-
Iowych z amerykańskich okrętów wojennych.

Trevor stopniowo nauczył się obchodzić z Dodim. „Jechaliśmy, rzucał
okiem do jakiegoś sklepu i mówił: »Dowiedz się czegoś o tym czy tamtym«,
choć wcale go to bardzo nie interesowało. Kiedy odpowiadało się: oczy-
wiście, zrobi się«, zazwyczaj zapominał o sprawie. Czasem kazał się
zatrzymywać, byśmy rzucili okiem na nowe opony do któregoś z samo-
chodów. Kiedyś przejeżdżaliśmy obok salonów porsche i lamborghini,
mieszczących się tuż obok kwatery głównej Fayedów przy Park Lane
i wszedł do środka po jakieś informacje. Dziewięćdziesiąt dziewięć razy na
sto nic z tego nie wynikało". Gdyby jednak Dodi zrobił następny krok
i pieniądze miały faktycznie zmienić właściciela, na przykład na nowy

29

samochód, Trevor byłby zmuszony zagrać rolę w poniżającym spektaklu.
„Portfel Dodiego kontrolował ojciec. Jeśli Dodi zrobił coś, co nie było
zgodne z wolą ojca, miałem obowiązek o tym zameldować. Pracowałem
nie dla niego, a dla jego ojca, i miałem obowiązek składać raport dowódcy
oddziału, który przekazywał co trzeba Szefowi. Rzadko chodziłem bezpo-
średnio do Fayeda, ponieważ tak jak w wojsku obowiązywała droga
służbowa. Gdyby jego ojciec powiedział: »Nie«, a ja bym przekazał:

»Twój ojciec mówi, że nie możesz tego zrobić«, Dodi przez jakiś czas
robiłby z tego powodu dużo hałasu, a ja bym siedział cicho i w końcu
stwierdził: »Porozmawiaj o tym z ojcem«".

Trevor uważa, że związek Al-Fayeda z synem był naprawdę zasmucający.
Sam musiał wcześnie zapomnieć o swoim ojcu. Nie skończył jeszcze
siedemnastu lat, kiedy znalazł go — zmarłego właśnie na zawał, zwalonego
na kierownicę samochodu, podczas gdy klakson wył jak armia zawodzących
płaczek. To wspomnienie tkwi w nim głębiej, niż kiedykolwiek to okazał.

„Kiedy Szef opowiadał po wypadku w telewizji, jakim wspaniałym
synem był Dodi, byłem zdziwiony. Muszę przyznać, że nie sądziłem, iż
byli sobie tak bliscy. Zdawało mi się, że Szef chciałby, by Dodi był nieco
bardziej do niego podobny — bardziej przebojowy. Można było odnieść
wrażenie, jakby Fayed starał się zawsze zaskoczyć syna, kiedy ten najmniej
się tego spodziewał. Zawiozłem go kiedyś do Harrodsa, a ojciec zgodził się
spotkać z nim jedynie na kilka minut. Kiedy indziej — tuż przed moją
zmianą — Dodi pojawił się na umówione spotkanie, ale ojciec nie chciał
go widzieć. Zamknął drzwi. Trzeba było zabrać Dodiego do domu". Mimo
wszystko Al-Fayed często zapraszał Dodiego na kolację do swego apar-
tamentu na dachu przy Park Lane i od wczesnego dzieciństwa spełniał
różne jego zachcianki. Kiedy Dodi miał piętnaście lat, dał mu w prezencie
rolls-royce'a z kierowcą i apartament w Mayfair. Teraz, choć Dodi skończył
czterdzieści dwa lata, ojciec mógł mu zabronić kupić sobie nowy samochód.
Trevor nie pojmował tego, „teraz jednak rozumiem, że mogli być sobie
bliscy w specyficzny sposób. Syn pierworodny musi być kimś specjalnym".

Trevor był szczęśliwy, że może pracować dla Fayedów. „Fayed wymagał
lojalności i szacunku, ale płacił wy starczające, by spełniano jego życzenia".
Trevor nie wiedział, jak długo pisane mu jest pozostać w pracy, czuł
jednak, że starsi pracownicy ochrony szanują go za to, że tak dobrze
wytrzymuje z Dodim. Robota mogła się nawet okazać wspaniała — wręcz
znakomita! Można wytrzymać wiele, jeśli po siedmiu dniach pracy ma się
tydzień wolnego. No i spędzi się część lata w Saint-Tropez.

30

Kiedy szedł na mostek, by zadzwonić do Londynu i pogawędzić z chło-
pakami, spotkał dwóch ludzi ze Special Branch, którzy zajmowali się
książętami.

— Jak mam się odzywać do księżnej? — spytał.

— My zwracamy się do niej Madam — odpowiedział jeden z nich.

— A jak mówicie do książąt?

— Po imieniu, William i Harry.

Dowódca zespołu policyjnego oprowadził go po jachcie i pokazał
wszystko, co należało znać: magazyn sprzętu przeciwpożarowego, schowek
na kamizelki ratunkowe, apteczkę, toaletę, mesę, kambuz. „To był niesa-
mowity jacht, luksusowy pod każdym względem". „Jonikal", który kilka
razy opłynął kulę ziemską, został kupiony przez Al-Fayeda za 20 milionów
dolarów i w ciągu kilku miesięcy gorączkowych prac odnowiony zgodnie
z ekstrawaganckim gustem nowego właściciela. Zatrzymano włoskiego
kapitana, Luigiego Del Tevere, który dowodził „Jonikalem" od lat, ale
brytyjska załoga została zwolniona.

„Moje pierwsze wrażenie było: »Co za piękny jacht, ale czy kiedykolwiek
nauczę się po nim poruszać?«. Nie zamierzałem wpaść w strefę prze-
znaczoną tylko dla rodziny, gdzie nie powinienem się znaleźć. Tak samo
jak każde miejsce, które widzi się po raz pierwszy, jacht wydawał się
większy, niż był w rzeczywistości".

Dzięki radarowi, całodobowym wachtom i ograniczonemu dostępowi,
„Jonikal" był bezpieczny. Fotografowie mogli nękać pasażerów, ale nie
byli w stanie dostać się na pokład. Przy piętnastu węzłach, jakie mógł
osiągnąć „Jonikal", wystarczyło wykręcić dziób na morze, by zostawić za
sobą łódeczki i pontony paparazzi, ale na lądzie, gdzie Trevor miał
pracować... tam nieprzewidywalność Dodiego, połączona ze sławą księżnej,
mogła się okazać koszmarem ochroniarza. Trevor znajdował się na nowym
dla siebie terenie i czekały go wyzwania, z jakimi jeszcze nigdy nie miał do
czynienia. Musiał przyznać, że podobało mu się to.

Kiedy zaczęły się fajerwerki, usiadł na mostku z jakimś bezalkoholowym
napojem. Wzdłuż całego brzegu nocne niebo rozświetlały kolorowe wybu-
chy. Nie był wielkim miłośnikiem fajerwerków, musiał jednak przyznać,
że nigdy dotąd nie widział podobnego spektaklu. Zastanawiał się, co
jeszcze się zmieni — kilka tygodni przedtem nawet mu przez myśl nie
przeszło, że mógłby, prosty chłopak z Walii, znajdować się na południu
Francji i opiekować się księżną Walii.

2.
Na morzu

Z— każdym dniem wakacji i kolejnymi porcjami wycinków
prasowych, które przysyłano z Londynu dla Fayedów i ich królewskich
gości, kilkudziesięciu ochroniarzy w willi żartowało sobie coraz częściej,
powtarzając pytanie: „Z którym ona właściwie sypia?". Wśród zdjęć
ukazujących książęta i ich mamę, nurkujących i jeżdżących na skuterach
wodnych, były ujęcia pokazujące księżną, jak rzuca w zabawie lód na
głowę Dodiego, obejmuje Al-Fayeda, widać też było ich obu naraz — syna
i ojca — stojących nad siedzącą na pokładzie, zamyśloną Dianą.

Trevor nie został formalnie przedstawiony Dianie do następnego poranka,
ponieważ kiedy po fajerwerkach płynęli do Saint-Tropez, a następnie
szalupami na brzeg, do willi, wszyscy byli zbyt zmęczeni, by rozmawiać.
„Halo Trevor, jak się masz?" — spytała, kiedy dowódca ochroniarzy
przedstawił go na plaży. Ubrana w kostium kąpielowy, w klapkach na
nogach, była tak naturalna jak ktoś, na kogo mógłby wpaść na ulicy
Oswestry. „Znakomicie, Madam, dziękuję" — odpowiedział. Dla książąt
od samego początku był „Trevorem". „Pamiętali, jak się nazywasz. Mieli
czas dla każdego. Byli znakomicie wychowani — rewelacyjni chłopcy".
Stałym dowcipem miały się stać żarty Williama i Harry'ego z luźnych,
kolorowych koszul Trevora.

Trevor czuł, że to będzie świetna wycieczka. Szef, który normalnie po
trzech albo czterech dniach wróciłby do Londynu, promieniał i tryskał
przyjacielskością — ewidentnie zadowolony, że może gościć największą
zdobycz sezonu na Lazurowym Wybrzeżu. Wbrew oczekiwaniom ochro-
niarzy, dzieci Fayedów zachowywały się jak należy. Kez przez pięć lat

32

zajmował się w Oxted — głównym domu rodziny w hrabstwie Surrey —
przede wszystkim młodszymi dziećmi, dwoma chłopcami i dwoma dziew-
czynkami, i obserwował, jak rosną— w atmosferze zaspokajania zachcianek
i nadmiernej opiekuńczości. Kez uwielbiał konie z Oxted — zarówno
fantastyczne, kruczoczarne ogiery, które ozdobione mnóstwem piór, ciąg-
nęły powozy Harrodsa, jak i spokojne konie do jazdy. Był tam także
wspaniały instruktor jazdy konnej, ale dzieci nigdy nie jeździły konno.
„Przez pięć lat widziałem tylko jedno z dzieci, jak jechało może trzy razy
na koniu — prowadzonym przez instruktora, z dwoma dziewczynami
z ujeżdżalni po bokach. Pan Fayed ma paranoję na punkcie bezpieczeństwa
swoich dzieci". Bywa. Choć Kez był przekonany, że Fayed kochał swe
dzieci, odebrał im szansę dostania kilku kuksańców od życia i dorastania
w atmosferze większej odpowiedzialności i dyscypliny. Do zbierania ciosów
zmuszani byli ochroniarze.

Kiedyś Fayed dał mu 200 funtów — „plaster" po jakiejś rodzinnej
awanturze i Kez twierdzi, że „znacznie lepiej się po tym poczułem. Była to
największa wziątka, jaką kiedykolwiek dostałem".

„Wziątki" były cukierkami dla kierowników sal w restauracjach, słu-
żących, kierowców — i ochroniarzy. Nie były to łapówki, a napiwki,
podziękowania za dobrze wykonaną pracę. W trakcie podróży za grani-
cę — jeśli wszystko poszło jak należy — każdy dostawał 50 funtów.
„Wziątki" oliwiły maszynerię, by gładko chodziła. Tak to się odbywało.
Poza „wziątkami" na pokrycie wydatków potrzebne były „drobne". W Lon-
dynie „wziątki" i „drobne" zazwyczaj dawały sekretarki, ale tutaj wydawał
je w gotówce sam Al-Fayed. „W trakcie takiej wycieczki jak ta możesz
wystartować, powiedzmy, z czterystoma funtami w kieszeni i raz-dwa
może się okazać, że musisz sięgnąć do własnej kieszeni" — mówi Kez.

Dzięki obsadzie willi i bezpieczeństwu „Jonikala" Trevor miał czas na
prowadzenie odpowiednich rekonesansów, na które rzadko go było stać
w Londynie. Powiedziano mu, że jest dużo dziennikarzy, ale jeszcze nie
stanowią problemu.

Pierwszego ranka Trevor zszedł z posiadłości na plażę. Znał drogę —
był tu już dwa razy, towarzysząc rodzinie na wakacjach. Kamienistą
ścieżką, skąd doskonale widać okolicę, miał zejść na dół, by pomóc
chłopakom przygotować wszystko dla rodziny. Zaszokowała go liczba
czekających niedaleko brzegu łódek dziennikarzy.

33

Jak wszystkie francuskie plaże, także i ta jest publiczna. Do tego wąziutka.
Zadaniem ochroniarzy było ją zająć. „Wyjmowaliśmy wszyst-
ko — skutery wodne, pływające zabawki, krzesła plażowe, parasole, by
wyglądało na to, że zjawiła się rodzina, która zamierza zostać cały dzień".

Członkowie rodziny oraz królewscy goście zjawiali się między dziesiątą
a jedenastą.

Nieco później, kiedy fotografowie zaczęli w niebezpiecznych miejscach
rozstawiać trójnogi na skałach, Trevor po raz pierwszy doświadczył na
własnej skórze, co oznacza polowanie paparazzi na sławnego człowieka.
Poza fotografami wokół kręcili się także turyści. Plaża była wyboistym,
kamienistym skrawkiem bez piasku, ale ludzie siadali na jej skraju i wpat-
rywali się pożądliwie w obóz Fayedów, w nadziei, że uda im się ujrzeć
księżną.

Fayed był wściekły, że turyści podchodzą tak blisko, i irytował go
brzęczący tuż nad głowami prasowy helikopter. Nie można jednak aresz-
tować francuskich rodzin za pobyt na publicznej plaży. Diana z początku
wydawała się zatroskana utratą prywatności, na której tak jej zależało
w trakcie wakacji z synami, i wypłynęła — co zostało bardzo nagłośnione
w mediach — do łódki pełnej paparazzi z prośbą, by dali jej nieco spokoju.
Ochroniarze odnieśli wrażenie, jakby zawarte zostało niepisane porozu-
mienie: zgodziła się w imieniu swoim i chłopców znosić aparaty w ciągu
dnia — w zamian za spokojne noce. „Nie chowali się. Na brzegu był mały
pirs i nasze szalupy bez przerwy krążyły między plażą a »Jonikalem«, tak
że było mnóstwo okazji do robienia zdjęć" — mówi Kez.

Wielokrotnie cytowano słowa Debbie Gribbie, szefowej stewardes
„Jonikala", która twierdziła, że już pierwszego dnia po wejściu na pokład
Dodiego i Trevora widziała, jak „zasiane zostało ziarno romansu". Ta
pełna życia, atletyczna Nowozelandka, wysoka i szczupła jak Diana, przez
lata pracy w międzynarodowych hotelach i na jachtach udoskonaliła
umiejętność trzymania się blisko, a mimo to bycia niewidoczną, oraz
dostrzegania najdrobniejszego skinienia goszczących na „Jonikalu" osób.
To Debbie dyskretnie oglądała kieliszki, by Dom Perignon spływał do
nieskazitelnie czystego kryształu, pilnowała, by łóżka były idealne, a co-
dzienny lunch alfresco w salonie na pokładzie został perfekcyjnie przygo-
towany. Tego wieczora dyrygowała przygotowaną na tylnym pokładzie
ucztą, podczas której czterech wybitnych kucharzy serwowało swe specjal-
ności. W wywiadzie dla „News of the Worid", jakiego udzieliła po wypadku,
powiedziała, że to właśnie w trakcie tego posiłku była świadkiem obrzucania

34

się „na całego" przez Dianę i Dodiego jedzeniem, a następnie „prze-
znaczenia", kiedy „coś między nimi zaiskrzyło".

„Nigdy nic takiego nie powiedziałam — oświadcza Debbie. — Moim
zdaniem obie rodziny dobrze się bawiły, jedząc, pijąc i oglądając fajerwerki.
Mogła do nas podpłynąć łódka z fotografami i chyba Dodi zaczął brać
owoce z pięknie ułożonych na tacach stert i rzucać w nich. Przemieniło się
to w ogólną rzucaninę z udziałem obu grup dzieci — oczywiście także
Diany i Dodiego. ABSOLUTNIE nie widziałam tego wieczora nic erotycz-
nego .

^

Czasami Trevor zajmował się w ciągu dnia dziećmi. „Dobrze sobie
radzę z dziećmi, a one były zadowolone, ponieważ byłem nową twarzą,
nową zabawką. Zajmowanie się dziećmi należało jednak zasadniczo do
Keza — Trevor organizował nocne życie. „Zazwyczaj grupa składała się
z trójki królewskiej, Dodiego, żony pana Fayeda — pani Heini — oraz
dwóch starszych córek Fayedów — Camilli i Jasmine. Dochodziło trzech
albo czterech naszych chłopaków i policja księżnej. Jechaliśmy do miasta,
po czym spacerowaliśmy po Saint-Tropez, niemal wypełniając całą szero-
kość ulicy. Ubieraliśmy się po sportowemu — w dżinsowe stroje, spodnie
i szorty, ale nie da się ujść uwagi, jeśli idzie się tak dużą grupą, w której

większość stanowią rośli mężczyźni".

Kiedy Trevor po raz pierwszy ujrzał „panią Heini", jak ochrona nazywała
żonę Al-Fayeda — w płóciennych spodniach, luźnej koszuli i z delikatnym
makijażem, sprawiła na nim wrażenie „jasnowłosej, ładnej kobiety o nor-
dyckich rysach". Kiedyś była fińską królową piękności i modelką, poznała
Al-Fayeda przez Dodiego, po czym zamieszkała w Oxted, gdzie przed
ślubem w 1985 roku, urodziła Al-Fayedowi dwoje z ich czworga wspólnych
dzieci. Jasmine, rozkwitająca siedemnastoletnia brunetka arabskiej urody,
i pięć lat młodsza Camilla były w trakcie tych wieczornych wypraw
wiekowo pasującym towarzystwem dla książąt.

Spędzane na brzegu wieczory miały w sobie coś upiornie spokojnego.
Należało sądzić, że Saint-Tropez, jedna z najmodniejszych miejscowości
na Lazurowym Wybrzeżu, to dla najsławniejszej kobiety na świecie
najgorsze miejsce na spokojne wakacje — ulice są tu w lecie pełne ludzi,
w rzeczywistości jednak, kiedy przechodzili, niewiele osób się za nimi
odwracało i zazwyczaj nie było dziennikarzy.

„Pojechałem z jednym z policjantów w ciągu dnia i staraliśmy się jak
najlepiej zaplanować wieczór — wspomina Trevor. — Robiliśmy rekone-
sans, zapoznawaliśmy się z układem ulic i możliwościami przejazdu,

35

ustalaliśmy, gdzie są szpitale, miejsca oferujące małe przygody, trasy
spacerowe, ciągi sklepów z wartymi obejrzenia wystawami. Saint-Tropez
ma tylko jedną drogę wjazdową i jedną wyjazdową. Pierwsza restauracja,
którą obejrzeliśmy, znajdowała się mniej więcej pół godziny jazdy za
miastem. Spodobała się nam i wynajęliśmy ją". Trevor dał szefowi sali 100
funtów „wziątki", by zapewnić odpowiednią obsługę anonimowej grupy,
która miała zjawić się wieczorem.

W drodze powrotnej Trevor dostrzegł wesołe miasteczko. Uznał, że
może warto by wejść do niego po kolacji. Dowiedzieli się szczegółów —
gdzie jest wjazd, jakie są ceny, znaleźli bezpieczne miejsce do parkowania.

„Wieczorem w restauracji było czterech albo pięciu ludzi z naszej
ochrony. Siedzieliśmy z policjantami książąt na tarasie i obserwowaliśmy
rodzinę. Było ich dwóch, żadna ogromna świta, jakiej można by się
spodziewać wokół następców tronu. Zaskoczyło mnie, jak swobodnie się
zachowywali wobec księżnej i książąt. William i Harry wyszli na zewnątrz
i chwilę z nimi rozmawiałem. Policjanci nawet na sekundę się nie spięli.
Trzymali się na dystans i pozwalali bawić się swym podopiecznym wedle
uznania. Po kolacji pojechaliśmy do wesołego miasteczka. Tego wieczora
panowała bardzo luźna atmosfera".

Trevor zauważył, że pojawienie się księżnej i chłopców całkiem
zmieniło nastrój. „Zawsze uważałem, że ich obecność wydobywała
z rodziny, dla której pracowaliśmy, to co najlepsze. Znikały złośliwości.
Nasza rodzina była bardzo wymagająca — jeśli nie skakało się natych-
miast na każde skinienie, często wyrzucali misia z wózka. Księżna i jej
chłopcy tworzyli znacznie lżejszą atmosferę. Wszystko było łatwiejsze,
ponieważ nie było Fayeda — wieczorami nigdy go z nami nie było.
Kiedy znajdował się w pobliżu, mieliśmy wrażenie, że chodzimy po
jajach".

Wizyta w wesołym miasteczku okazała się najlepszą częścią wieczora.
Trevor jeździł z Williamem i Harrym samochodzikami i kolejką górską.
„Dzieciaki chciały, by ktoś im towarzyszył. »Chodź z nami!« — zawołali
zgodnym chórem. Pani Heini i księżna zachęcały mnie, ale z początku się
wahałem. Nie chciałem psuć dzieciakom zabawy, nie uważałem, by moje
miejsce było w wagonikach. Wtedy wsiadł jeden z policjantów; pomyślałem,
że jeśli oni uważają, iż nie ma w tym nic złego, nie ma sensu doszukiwać
się problemu. Wsiadłem więc i ja. Patrząc wstecz, uważam, że był to
doskonały pomysł, ponieważ nigdy nie ma się dobrego uczucia, widząc, że
obok tego, kogo masz ochraniać, siedzi obca osoba". Myślał sobie, jakimi

36

bvli całkowicie normalnymi dzieciakami. Zauważono księżnę, ale nikt jej
nie męczył. Nie było ani jednego paparazzi. Wszyscy chcieli przyjechać
znów następnego dnia. W trakcie spędzonych w mieście wieczorów Trevor
poznał bliżej księżnę i jej synów i zrozumiał, jak wielki wpływ ma sława na

ich codzienne życie.
Któregoś wieczora uświadomił sobie, jak kruchym tworem jest ich

prywatność. Cała grupa znajdowała się na pokładzie komfortowego, starego
szkunera Al-Fayeda „Sakara", który podpłynął do nabrzeża przy schodach,
prowadzących do jednego z najpopularniejszych lokali Saint-Tropez —
„Cafe de Paris". Kiedy rodzina zeszła na brzeg pospacerować, na pomoście
natychmiast uformował się gęsty tłum, złożony z turystów i paparazzi.
„Nic można sobie wyobrazić gorszego miejsca na chronienie kogokolwiek.
Były tam wszystkie kawiarnie i tysiące ludzi. Fala ludzi ruszyła naprzód,
by otoczyć grupę. Turyści pchali się, nadchodzili ze wszystkich stron,
próbowali wepchnąć księżnej aparaty w twarz, by zrobić zdjęcie".

Tego wieczora zespół ochroniarzy Fayedów, który oddał przywództwo
policjantom książąt, dostał cenną lekcję. „Byli całkowicie rozluźnieni.
Można było sądzić, że są wujkami". Kiedy jednak ciśnienie wzrastało,
zachowywali się rewelacyjnie. „Byli bardzo grzeczni, lecz stanowczy,
wyjaśniali ludziom sytuację, prosili o cofnięcie się — i ludzie się cofali.
Mogło dojść do kotłowaniny, ale nawet nie zrobiło się gorąco. Mimo
wszystko czuć było, że jest się w pracy" — mówi Trevor. Wydarzenie było
otrzeźwiające. „Widząc coś takiego, można było zrozumieć, że ta kobieta
nie ma prywatnego życia". Wieczorny spacer odwołano. „Było widać

gołym okiem, że ją to ruszyło".

Trevor i Kez byli pod jeszcze większym wrażeniem, kiedy się dowie-
dzieli, że policjanci nie mają broni. Nie wynikało to z bohaterstwa ani
z zasad. „Zgoda na wwiezienie broni do Francji wymagałaby zbyt wiele
papierkowej roboty. Nawet ochroniarze członków królewskiej rodziny
mieli ręce związane biurokratycznymi przepisami!".

Policjanci w czasie pracy byli rozluźnieni, ale ochroniarze wstrzymywali
oddech. W rozstępującym się tłumie nie czuć było wrogiej rezygnacji,
której należało się spodziewać. Ludzie Fayeda nie mogli uwierzyć, jak
szybko wokół zapanowała wymarzona dla ochrony atmosfera.

Niektórzy ochroniarze mówili, że księżna nie zawsze jest miła i czasem
bywa „zagotowana" — Trevor dowiedział się potem od jej kierowców, że
umiała być dość gwałtowna i wywalała ludzi, jeśli nie robili, co chciała.
Nie da się jednak udawać tego, co widział przez dziesięć kolejnych dni —

37

kiedy była bez makijażu, zrzuciła z siebie blask i formalność i miała do
czynienia z ludźmi, na których nie musiała robić wrażenia. Określił ją
jednoznacznie: jako „żywą, tryskającą energią i bardzo przystępną osobę".
Była rozmowna, a Trevor nie zamierzał stać jak kołek i się nie odzywać.

Kiedy dowiedziała się o zamordowaniu 15 lipca jej przyjaciela, kreatora
mody Gianniego Versace, wyraźnie dostrzegł, jak wiele jest w niej powagi.
„Nie pamiętam, kto zaczął o tym mówić, ale nastąpiło to w drodze z Chaty
Rybaka do samochodów, którymi mieliśmy gdzieś jechać. Doszedłem do
Diany i Harry'ego, kiedy mówiła o tym, że musi jechać na pogrzeb i jak
bardzo jest jej smutno. Była mocno przygnębiona wiadomością. Współ-
czułem jej, ale nie bardzo wiedziałem, co powiedzieć. Żeby zmienić temat,
chyba bąknąłem coś w stylu: »Mam nadzieję, że jeszcze spędzimy kiedyś
razem miły wieczór«. Miałem na myśli wesołe miasteczko".

Trevor i Kez głównie pamiętają księżną w dobrym nastroju. „Miała
zwyczaj żartować sobie z moich ubrań — śmieje się Kez. — Miałem na
przykład takie ogromne szorty, na których widok mówiła: »Nie było
dużych rozmiarów?«, ja zaś odpowiadałem: »Lubię obcisłe«".

Pewnego poranka, kiedy Kez stał na plaży przy szalupach, „zaczęła
żartować z moich nie najlepszych umiejętności żeglarskich. »A więc to
pańska łódź« — powiedziała, jakby zagadywała właściciela ekskluzywnego
jachtu, którym chętnie wybrałaby się na wycieczkę. »Zgadza się, należy do
mnie« — odparłem, wskazując wielkopańskim gestem podskakującą na
fali maleńką szalupę. »Ma pani ochotę na przejażdżkę?«. Raz-dwa założyła
na kostium kąpielowy kamizelkę ratunkową i ruszyliśmy —ja sterowałem,
jeden z chłopaków siedział na dziobie. Lubił sobie żartować z tego, że
służyłem w piechocie morskiej, i mówił na mnie »Łeb dorsza«. »Łeb
dorsza?«. »0ch, to takie pieszczotliwe przezwiskom Podjęła żart ze
śmiechem. »Łeb dorsza«. Bardzo jej się to spodobało. Nie chciała przestać".
Przygoda zakończyła się głośnym hukiem, kiedy przy powrocie Kez nieco
zbyt mocno uderzył burtą w nabrzeże.

Łatwo jest uwierzyć w lansowany przez czasopisma obraz życia sławnych
rodzin — niekończące się wakacje, kolacje, sprawowanie różnych funkcji
i zaangażowanie w sprawy społeczne, ustawianie się do fotografii rodzin-
nych oraz krążenie po przepięknie utrzymanych domach i ogrodach. Po
wypadku Fayed przedstawiał światu obraz rodzinnej idylli, twierdząc, że
Diana odnalazła prawdziwe szczęście podczas wakacji spędzonych z jego
całkiem normalną rodziną. Fakt — były chwile, kiedy chłopcy zachowywali
się jak wszyscy młodzieńcy w ich wieku. Książę Harry dał na przykład

38

lekcję fair play Omarowi, najmłodszemu synowi Fayeda. Wszyscy o tym
mówili. „Omar chciał, by coś odbyło się tak, jak on chce, i książę Harry mu
się postawił. Omar skoczył na niego i Harry nieźle go trzepnął. Potem
uznano, że »fair to fair«". Kez usłyszał, co się dzieje — był w pokoju obok,
ale tak samo jak osobisty policjant Harry'ego, nie wtrącił się. Trzeba
pozwalać zachowywać się chłopakom jak chłopakom, nawet jeśli są
książętami. „Plotka o walce rozeszła się z szybkością pożaru buszu. Wszyscy
ochroniarze uważali: »Takjest! Książę Harry skopał mu tyłek!«. Zrobiło
mi się ciepło na sercu" — śmieje się Kez.

Trudno jednak było mówić o Fayedach „normalna rodzina". W oczach
Keza wszystkie dzieci Al-Fayeda — w tym najstarsze — nieco odbiegały
od normy. „Weźmy na przykład Dodiego, niezłego marnotrawcę. O panu
Fayedzie można mówić, co się chce, ale jest bardzo zmotywowany, podczas
gdy wydaje mi się, że Dodi szedł przez życie spacerkiem, niezbyt się
wszystkim martwiąc".

Dodi grał skomplikowaną i pełną tajemnic grę ze swoją przyjaciółką
Kelly Fisher, z którą rozstał się w Paryżu w dniu święta narodowego
Francji. Zeznała ona francuskiemu sędziemu, że dwa dni później — 16 lip-
ca — przyleciała do Saint-Tropez. Dodi ulokował ją na którymś z należą-
cych do rodziny statków, sam zaś spędzał dnie z przedstawicielami
królewskiej rodziny. „Wśród chłopaków krążyła plotka, coś w rodzaju
dowcipu, że dziewczyna Dodiego jest na »Cujo« — przyznaje Trevor. —
Dwa razy, kiedy byłem z Dodim, księżną i panią Heini, kończyli wieczór
drinkiem na »Sakarze«, po czym ktoś mówił: »Czas jechać«, księżna i pani
Heini wsiadały do samochodu i jechaliśmy do willi. Towarzyszyłem księżnej
i pani Heini, ponieważ główne zagrożenie dotyczyło księżnej. Nic nie
groziło Dodiemu, jacht był bezpieczny, więc zostawałem w willi na noc.
Dodi był wtedy jeszcze »osobą nieznaną« i nie ochraniałem go przez
dwadzieścia cztery godziny na dobę. O ile wiem, Dodi płynął potem
szalupą na »Cujo«. Była zacumowana niedaleko i należała do niego, ani
razu nie widziałem jednak Kelly Fisher".

Widziała jaj ednak Debbie Gribbie. „Widziałam Kelly pewnego wieczora,
kiedy Dodi, Kelly i jeszcze jakiś facet przyszli na pokład »Jonikala« na
bardzo późny lunch, o czym zostaliśmy poinformowani w ostatniej chwili".
Debbie krzątała się, by przygotować posiłek, a wtedy „nagle zaczęli
wchodzić po drabince. Uznałam, że przypłynęli z zacumowanego niedaleko

39

»Cujo«. Nie miała.

wydała mi się baw ^^nego pojęcia, kim jest ta kobieta, od razu jednak
z siebie: »Chcę nah, ° ^zkapryszona. Wyraźnie pamiętam, jak wyrzuciła
Było dość oczy\vi„ ^iastjeść! Nie chcę drinka, chcę jeść. Natychmiast!«.
Debbie przyznaje ^ e' 2e jest zdenerwowana, zła, albo na coś oburzona".
„Był naszym jedy„ °di czasami płynął na »Cujo«, ale spał na »Jonikalu«.

Oburzona prawri ^ałym gościem".
rodziną, Kelly pg Próbnie tym, że Dodi ukrywa j ą przed księżną i swoją
Dodiego i Diany ^ n0 nic nie wiedziała o coraz większej przyjaźni
na pierwszych stro ^i, aż kilka tygodni później ujrzała w Los Angeles,
jedną z pierwszych^ gazet, ukazujące ich'we dwoje zdjęcia. Została
w ciągu kilku mieś- lar prowadzonej przez media manipulacji, która
fala — pod postaci ^ "liała spaść na Trevora i Keza jak niszczycielska
małżeństwie Dodig -^esyjnego rozpowszechniania mitu o planowanym

Kiedy Fayed dosf° ł ^any.

między Dodim a k126^ możliwość wykorzystania faktycznego romansu
taktował się z pub}, ^n^ Michael Cole, rzecznik prasowy Fayeda, skon-
sobie z wybuchów^ ^st^ Maxem Cliffordem, by ten pomógł mu poradzić
dziennikarzowi Mart P°tencjałem afery z Kelly Fisher. Clifford przyznał
szeregowi dziennika °wi Gregory'emu, że wraz z rozwojem romansu dał
kalem", a także poda 2^ i fotografów „cynk", by zainteresowali się „Joni-
że rozmawiał „z JT> lrn informacje o miejscach pobytu pary. Powiedział,
znałem od dawna a K "^Rii ludźmi, zwłaszcza przyjaciółmi (...) których
»Wybierają się do. "^Y pracowali w mediach, i kiedy pytali: »Sąw...?«,
typu: „Uważam, że i^' Potwierdzałem". Zapytany, czy dawał, dobre rady
tak. Było kilka taki'^ w Saint-Tropez", Clifford przyznaje: „Robiłem

Kelly Fisher musi Wypadków".

kilka tygodni pózn-3 ^niknąć ze świata Fayedów, choć —jak twierdziła
To, co zrobiono Kp, "^ jej ślub z Dodim był wyznaczony na 9 sierpnia.
charakteru Dodiego ^ było bezdusznym oszustwem, nie pasującym do
śle niestety nie przystawała ona do schematu.

Zdaniem Trevora

na początku jak po o„ Wiązywanie romansu z księżną Dianą szło Dodiemu
zaprowadził grupę ri le- Pewnego wieczora, po kolacji, nieoczekiwanie
lokalu, a niemal nat\ ° ^"cnego klubu. Nie było czasu na sprawdzenie
prasa. Był to nie\v^ ^^iast po tym, jak weszli do środka, pojawiła się
w oddalonym kawały klub i mieścił się w piwnicy domu, stojącego
^^k od nadmorskiej promenady zaułku. „Było tam

dość obskurnie, do tego całkiem pusto. Dodi wyraźnie znał właściciela —
musiał poznać go w trakcie lat kręcenia się po Saint-Tropez — który był
zachwycony". Trevorowi wcale się tu jednak nie podobało: aby mieć
spokój, Dodi wynajął cały lokal, więc grupka siedziała na niewielkim
parkiecie i popijała drinki. Trochę potańczyli „w tym pustym, tandetnym
lokaliku. Było żenująco sterylnie. Co za pomysł na wywarcie wrażenia na
księżnej...".

Następnego dnia żartowano sobie, że Dodi ma „dwa lewe kopyta".
Księżna też się śmiała. Dodi nalegał i zabrał wszystkich ponownie do tego
klubu, na szczęście tym razem było tam więcej życia. Byli inni goście,
a kiedy kierowca odwiózł dzieci, Trevor i drugi kierowca zostali z Dodim,
Dianą i panią Heini. „Co tu mówić o złym zabezpieczeniu. Siedziałem sam
z trojgiem ludzi. Gdyby ktokolwiek powiedział, że to kompletny bałagan,
całkowicie bym się zgodził".

Może i nakłaniał go do tego ojciec, ale Dodi sam z siebie był bardziej niż
chętny do spędzania czasu z księżną i „nie było wątpliwości, że księżna
i Dodi lubią ze sobą rozmawiać. Byłem zaskoczony, bowiem — o ile znam
się na ludziach — uznałbym, że znajdują się na różnych biegunach". Diana
wyglądała jednak na pochłoniętą Dodim. Kiedy siedzieli we czwórkę
w klubie, podeszła do niego pani Heini (Trevor siedział przy osobnym
stoliku), usiadła i zaczęła z nim rozmawiać. „Było to bardzo niezwykłe".

Taka przyj acielskość ze strony pani Heini była naprawdę zaskakująca,
bowiem to przecież ona sprawiła, że po przyjeździe rodziny i książąt
rozszalały się nastroje. Ochroniarze wypacali wiadra wody, wyładowując
bagaż, a kiedy skończyli, księżna — wsiadając do samochodu — powie-
działa: „Chciałabym wszystkim podziękować za noszenie tylu ciężarów
w tak upalny dzień". Pani Heini zareagowała na to: „Proszę się nie
przejmować, nie ma takiej potrzeby". Jakąż minę zrobiła księżna!

Heini znów przysiadła się do Trevora kilka wieczorów później, kiedy we
trójkę pili na pokładzie „Sakary" późnego drinka. Trevor pilnował trapu —
jedynej drogi wejścia na statek. Nieoczekiwanie zjawiła się pani Heini, by
z nim pogawędzić, zostawiając Dianę i Dodiego samych. Można spekulo-
wać, że zrobiła to dla Fayeda albo próbowała ich swatać, ale kto wie?
„Może chciała rozprostować nogi? Może zaczęli rozmawiać między sobą
i znudziło ją to?".

Księżna i książęta polecieli do domu w niedzielę, 20 lipca. Mieli to
zrobić w piątek, ale nie mogli się oprzeć okazji pozostania dwa dni dłużej.
Natychmiast po przybyciu do Londynu rozdzielili się — książęta pojechali

41

do Balmoral, by spędzić sierpień z ojcem. Fayedowie polecieli do Finlandii,
ojczyzny Heini, Dodi został w Saint-Tropez z Kelly Fisher. Kiedy Diana
22 lipca uczestniczyła w Mediolanie w pogrzebie Gianniego Versace, Dodi
i Kelly pływali po Morzu Śródziemnym. Polecieli do Paryża 23 lipca, skąd
Kelly udała się do Los Angeles, ciągle przekonana, że w sierpniu wyjdzie
za mąż za Dodiego.

Fayed przekazał ochroniarzom, że nie muszą natychmiast wracać do
Anglii i mogą zostać jeszcze kilka dni. Dał im trochę gotówki, więc Trevor
z kilkoma kumplami pojechali do znajomego klubu. Był tak zapuszczony,
jak Trevor pamiętał, i z niejakim rozbawieniem stwierdził, że doskonale
symbolizuje wysiłki Dodiego. „Dodi robił co mógł, ale było to żenujące".
Kez, który zawsze ma pod ręką ciętą odpowiedź, dodał: „Nie sądzę, by
Dodi bardzo się starał. Moim zdaniem jego ojciec za mocno ich swatał...
a księżna szła na to".

Coś musiało jednak „zaskoczyć". Przez dwa ostatnie dni wśród personelu
rozeszło się, że Dodi i księżna stają się parą. Debbie z „Jonikala" była
przekonana, że szykuje się przynajmniej letni romans, jednak Kez mówi:

„Kiedy nasz zespół poznał lepiej ją i jej synów, wszelkie spekulacje, że ma
z Dodim romans, przyjmowano szyderczo. Nie ukrywam, że jestem
republikaninem, ale ona była pierwsza klasa, cudowna — a jej dzieci
fantastyczne". Tego samego zdania byli ludzie na lądzie. „Myśleli: »To
świetna dziewczyna i fantastyczne dzieciaki. Nie wszystko jest na pokaz
dla fotografów. Na Boga — mogłaby sobie znaleźć kogoś sto razy lepszego
od tego gościa«".

Zaabsorbowana milionami, które można zarobić na sprzedaży zdjęć
Diany, i dziką dyskusją, czy Diana powinna czy nie powinna gościć
u Fayeda, prasa nie zauważyła rozkwitania romansu. Media nawet nie
skomentowały przybycia Dodiego na początku wycieczki. Powoli za-
czynano dostrzegać pierwsze przebłyski, ale jeszcze nikt o niczym nie
wiedział. Trevor nie wierzył, by istniał jakikolwiek romans.

Dziesięć dni wyraźnie pokazało, czym różniły się obie rodziny. Kiedy
później słuchał opowieści Al-Fayeda w telewizji — o tym jak to podczas
wyprawy do Saint-Tropez Diana odnalazła w nich normalną rodzinę,
z którą mogła się identyfikować i dobrze czuć, a jakiej nigdy nie miała,
natychmiast zawołał: „Bzdura! Normalne rodziny, które znam, nie jeżdżą
na wakacje z królami, nie mają willi w Saint-Tropez i pięćdziesięciomet-
rowych jachtów! Normalne rodziny, które znam, jeżdżą na wakacje na
Majorkę z dmuchanymi materacami".

42

Z całej wycieczki najlepiej zapamiętał sceny, których nie widział żaden
dziennikarz: podczas wizyty w wesołym miasteczku. Księżna, nie męczona
przez dziennikarzy, chodzi wokół, dowcipkuje, bada z synami okolicę.
Książęta siedzą z odrzuconymi do tyłu głowami w wagonikach kolejki,
śmieją się i dokuczają Trevorowi z powodu koszuli. Jak niezwykłe było dla
niej, móc całkiem zwyczajnie się bawić. Prawdopodobnie były to ostatnie
spędzone z Williamem i Harrym szczęśliwe, wolne od napięcia chwile. Po
wyjeździe synów do Balmoral więcej ich nie ujrzała.

3.
Ciśnienie rośnie

l revor wrócił do pracy 6 sierpnia, po dziesięciu dniach
wolnego, i dowiedział się, że charakterystyka jego pracy jako „człowieka
Dodiego" została mocno zmieniona. Anonimowy człowiek, którego woził
po Londynie, został oświetlony mocnymi reflektorami. Teraz Trevor miał
mieć do czynienia z krążącymi wokół księżnej Walii paparazzi. Kiedy
zaczynał pierwszą zmianę, Dodi i księżna właśnie wracali z Sardynii,
z drugiej z dwóch krótkich wycieczek, jakie odbyli razem od powrotu
z Saint-Tropez. „Kiedy się dowiedziałem, że byli razem na wakacjach,
poczułem się, jakbym dostał w gębę".

Po wysłaniu Kelly Fisher do Los Angeles i powrocie do Londynu Dodi
nasilił awanse względem księżnej. W piątek, 25 lipca, wyciągnął ją
helikopterem Harrodsa do Paryża, gdzie odbyli pierwszą randkę — zjedli
kolację w trzygwiazdkowej restauracji „Lucas Carton" i spędzili noc
w „Ritzu". Sześć dni później wrócili nad Morze Śródziemne na tygodniową
wycieczkę — tylko we dwoje, na pokładzie „Jonikala".

Pierwszym zadaniem Trevora było odebranie wracającej pary na lądo-
wisku helikopterów w Battersea. Trevor bardzo chciał się spotkać z księżną
i podziękować za liścik, który wysłała mu w związku z pobytem w Saint-
-Tropez. „Leżał w mojej przegródce w centrali dowodzenia. Każdy z chło-
paków, który wtedy z nami był, dostał podobny. Prawdopodobnie to
wydrukowany gotowiec", jednak wytworny, a na dole kilka słów dopisali
własnoręcznie książęta! Na górze kartki znajdowała się tłoczona złotoczarna
pieczęć Kensington Pałace. List datowano na 23 lipca 1997 roku, czyli trzy
dni po powrocie z Saint-Tropez. Został zaadresowany do WP Trevora

44

Rees-Jonesa, tekst napisano na maszynie, a Diana podpisała się włas-
noręcznie swym pewnym, okrągłym pismem. Dziękowała Trevorowi za
opiekę nad nią i jej synami w trakcie podróży do Saint-Tropez i przepraszała
za sprawienie, że jego praca stała się jeszcze cięższa, niż była, z powodu
samej ich obecności. William dopisał kilka słów od siebie, a Harry zrobił

uwagę o jaskrawych koszulach Trevora.

Kiedy księżna przywitała go zwykłym: „Cześć, Trevor, jak się masz?",
odparł: „Chciałbym podziękować za list, Madam — w imieniu swoim
i chłopaków. Wszyscy bardzo się ucieszyli". Tak naprawdę list nie był
niczym wielkim, ale w kontekście miesięcy, które miały nadejść, stał się
cenną pamiątką.

Dla Trevora następnego dnia „gówno wpadło w wentylator". Późnym
popołudniem 7 sierpnia pod jedno z wyjść z apartamentu Dodiego przy
Park Lane 60 podjechało ciemnoszare BMW. Obserwujące okolicę kamery
zarejestrowały fotografów, krążących bezlitośnie przed wejściem głównym
i bocznymi, czekających, aż coś zacznie się dziać. Trevor i dwóch innych
ochroniarzy stali tuż za drzwiami, by nie rzucać się w oczy zebranej prasie.
Zawiadomiwszy telefonicznie kierowcę Diany, kiedy może podjeżdżać,
Trevor stwierdził, że podjechała tylko z kierowcą — bez ochrony.

„Fotografowie znali jej samochód i numer rejestracyjny". Natychmiast
po tym jak dostrzeżono samochód, zaczęły błyskać flesze. Trevor skoczył
do prawych tylnych drzwi i zastawił samochód ciałem, by mogła wysiąść,
i po chwili ta zapierająca dech w piersiach kobieta pojawiła się na ze-
wnątrz —jeszcze opalona słońcem Lazurowego Wybrzeża, długonoga, na
wysokim obcasie, ubrana w bardzo błyszczącą, obcisłą, krótką sukienkę
koktajlową. Ciągnąc ją w kierunku wind, Trevor nie zauważył, w co była
ubrana, ale następnego dnia wszystkie gazety opublikowały zdjęcie ubranej
w niebieską sukienkę, uśmiechającej się wstydliwie księżnej — jedno
z najlepszych, jakie zrobiono w czasie romansu.

Budynki Park Lane 55 i 60 stoją na rogu Park Lane i South Street.
Dyskretne szare fasady skrywają, jak modna jest to okolica — tuż obok
znajduje się hotel „Dorchester", a za rogiem ambasada ojczyzny Al-Fayeda,
Arabskiej Republiki Egiptu. Skrywaj ą także, jaka potęga mieści się za nimi.

Fayed miał biura i apartamenty przy Park Lane 60, dobrze schowane nad
salonem sprzedaży lexusa. W biurach Fayeda mieściły się także centrala
dowodzenia oraz kwatery ochrony. Podczas pobytu w Londynie mieszkali

45

tu kuzyni i wujowie Fayeda. Były tam też apartamenty Fayeda, jego
rodziny i Dodiego i wszyscy — z szefem kuchni i personelem włącznie —
mieli wspólną kuchnię. Służący Dodiego określił, że „wyglądało to, jakby
mieli własną kuchnię hotelową". Budynki miały wspólny garaż i były
połączone —-Diana najpierw została przeprowadzona przez 55, potem
weszła do 60 i wjechała windą do apartamentu Dodiego.

W środku budynki były bezpieczne. „Cały kompleks jest uważany za
bezpieczny, ponieważ przy drzwiach wejściowych stoją ochroniarze, w nocy
budynki są sprawdzane przez patrole, wszyscy zbliżający się są filmo-
wani — wejścia, punkty dostępu, wszystko jest pod obserwacją". Obraz był
stale przekazywany na szereg monitorów w centrali dowodzenia. „Dopóki
chłopcy oglądający to, co rejestrowały kamery, i patrolujący budynki by
się nie pospali, było bezpiecznie".

Z uzasadnionego powodu Dodi zamówił kolację na górę. Następnego
dnia brukowce napisały, że jedzenie z wielką pompą, na błyszczących
srebrnych tacach, przynieśli ubrani w liberie kelnerzy z hotelu „Dorches-
ter". Opublikowano zdjęcia ludzi wnoszących tace do budynku przy Park
Lane 60, które podpisano między innymi: „Lokaje dostarczają gruchającym
gołąbkom jedzenie". Nie tylko brukowce tak zrobiły — później zostanie
napisane w jednej z książek: „Dodi kazał przysłać z pobliskiego hotelu
»Dorchester« kolację na srebrnych tacach". „Jedzenie wcale nie pochodziło
z »Dorchester«, a z »Harry's Bar«" — chichocze Trevor. — A poza tym to
ja je przyniosłem! Przywiozłem je z jeszcze jednym chłopakiem z »Harry's
Bar« i poprosiliśmy kierowcę, by podjechał do wejścia dla dostawców
budynku przy Park Lane 60, które było zaraz za rogiem. Wzięliśmy tace
z tylnego siedzenia i weszliśmy do środka. — Zaśmiał się pod nosem. —
W sumie nie jestem niczym więcej jak lokajem. Bywa".

Minęła północ i podczas gdy para jadła, Trevor siedział i rozmawiał
z chłopakiem, który pełnił służbę przy pulpicie i czekał, aż Dodi zadzwoni
i powie: „Schodzimy", co było znakiem, że ma się szykować do odwiezienia
księżnej do domu. Zamiast tego ktoś krzyknął: „Dzwoni Sue, twoja była
żona!". Pierwsze, co Trevor pomyślał, to: „Cholera, co się stało?". Gdyby
sprawa nie była pilna, nigdy nie zadzwoniłaby do niego do pracy, do tego
w środku nocy. Podniósł słuchawkę. „Trevor, słucham". Jej głos brzmiał
dziwnie, była nieco rozgorączkowana.

— Dzwonię, by ci powiedzieć, że z kimś jestem. — Z „kimś"!

— Kto to?

— Chyba wiesz.

46

Trevor od dawna podejrzewał, że na scenie pojawił się ten właśnie
człowiek. Ponieważ Sue prosiła, skontaktował się nawet z kancelarią
prawniczą Crawford Lucas, by zacząć konieczną do rozwodu papierkową
robotę. „Mimo wszystko w dalszym ciągu miałem nadzieję, że uda nam się
wszystko posklejać. Choć żyliśmy w separacji, stwierdziła, że nie jest
z nikim i powie mi, gdyby... cóż, umówiliśmy się, że jeśli któreś z nas się
z kimś zwiąże, powiadomimy się o tym. Kiedy jednak mi powiedziała, do
tego w pracy, o mało się nie przewróciłem".

Wszyscy chłopcy podnieśli głowy, kiedy Trevor zaczął krzyczeć do
słuchawki: „Co ty, do jasnej cholery, wyprawiasz?! Nie mogę uwierzyć, że

to zrobiłaś!".

Zaraz miał dzwonić Dodi, a Trevor się gotował. Był wytrącony z równo-
wagi i zraniony. Bardziej jednak chyba „chodziło o to, że Sue okazała się
tak nieczuła, by dzwonić w takim momencie, i poprzewracała mi w głowie,
kiedy za niecałe pół godziny miałem się zająć księżną". Później dostrzegł
ironię sytuacji —jego nadzieje zostały rozbite akurat w momencie, kiedy
miał odwieźć do pałacu rozpoczynającą romans księżnę.

Walnął słuchawką o widełki i uderzeniem pięści otworzył drzwi do holu,
czym przestraszył dwóch chłopaków, którzy oglądali telewizję. „Wszyscy
słyszeli moje wrzaski i doskonale wiedzieli, o co chodzi. Byliśmy ze sobą
dość blisko".

„Jeśli chcesz, by ktoś cię zastąpił, wyznaczę któregoś z chłopaków —
powiedział Andy, jeden z szefów, który miał tej nocy kierować. Trevor
szybko jednak wrócił do pracy, wziął się w garść. — Przez kilka minut
płonąłem jak pochodnia i nieco zajęło mi zebranie się w sobie. Kiedy
jednak coś zaczęło się dziać i odwoziliśmy ją do domu, zapomniałem o Sue".

Była to pierwsza jazda Trevora z księżną po Londynie. Centrala dowo-
dzenia przekazała, że zarówno od frontu jak i przy wyjeździe z garażu
czekają fotografowie. Dodi odprowadził ją do samochodu, a Trevor kazał
wsiąść do nierzucającej się w oczy furgonetki toyoty. Kiedy otworzyły się
drzwi garażu, ich oczom ukazała się chaotyczna scena. Wszędzie było
pełno fotografów. Oślepiały ich flesze, o okna uderzały obiektywy aparatów.
Reporterzy twierdzili potem, że samochód przejechał jednemu z nich po
stopie — Trevor nic takiego jednak nie widział ani słyszał. „Skoczyli na
nas jak sępy. Jeśli coś takiego się zdarzyło, przykro mi".

Andy, kierowca — ponieważ nie widział nigdy księżnej — poprosił

47

Trevora, by mógł tego dnia kierować. Przed zobaczeniem reakcji Andy'ego
Trevor nie dostrzegał, jak bardzo przyzwyczaił się do jej obecności
w Saint-Tropez. „Śmieszne, jak szybko człowiek się przyzwyczaja do
kontaktu z kimś takim jak ona... dla mnie było to wówczas dość normalne.
Nie powinno się chyba poza tym czuć nadmiaru respektu, bo wtedy
sytuacja szybko człowieka przerasta, nie?".

Trevor pilotował kierowcę Park Lane na południe, kazał mu skręcić
w Knightsbridge, minąć Hyde Park i jechać w stronę Kensington High
Street. Na skraju Kensington Gardens mieli skręcić w prawo, w Pałace
Avenue — długi podjazd do Kensington Pałace.

Kiedy znaleźli się kilkaset metrów od podjazdu, Trevor usłyszał głos
z najdalszego siedzenia furgonetki: „Przejdę kawałek do przodu". „Dobrze,
Madam" — odparł Trevor i kiedy spojrzał do tyłu, musiał się dobrze wziąć
w garść, by zachować zimną krew na widok przekładanych nad oparciem
kanapy królewskich nóg. Natychmiast skierował wzrok ponownie na drogę.
Dobry Boże! Przełaziła do przodu, by usiąść na siedzeniu tuż za Trevorem
i kierowcą, znaleźć się bliżej drzwi. Księżna Walii!

Podjechali do bramy, przy której czekali fotografowie, i tu zostali
zatrzymani przez napisy: ZAKAZ WJAZDU, DROGA PRYWATNA
i ZAKAZ PARKOWANIA BEZ POZWOLENIA oraz opuszczony szlaban.
Kiedy strażnik, który widział Trevora po raz pierwszy, powiedział bardzo
formalnie: „Dobry wieczór, sir", księżna „opuściła szybę, wystawiła głowę
i powiedziała: »To tylko ja«". Szlaban został podniesiony, strażnik machnął,
by przejeżdżali, a promieniująca energią księżna, wbiegając schodami do
ozdobionego białymi kolumnami portyku, rzuciła za siebie: „Dobranoc,
Trevor, do zobaczenia jutro!" i zniknęła w drzwiach wejściowych.

„Znam mały pub zaraz za rogiem, w Mayfair. Sądzę, że przyda ci się
kufelek" — powiedział Andy. Obu mógł się przydać. Andy był zaskoczony,
jaka ludzka okazała się księżna — nie mógł w to uwierzyć. — „Dzięki,
stary" — odparł Trevor. Byłby to świetny pomysł, gdyby nie był na służbie.

Po przybyciu na Park Lane, do kwater ochrony, jeszcze raz przemyślał
sytuację. Wrócił do pracy i stwierdził, że romans księżnej i Dodiego jest
tematem z pierwszych stron gazet. Po Saint-Tropez, gdzie przynajmniej
wieczorne wycieczki były spokojne, był to niezgorszy wstrząs. Tym
silniejszy po dziesięciu dniach spędzonych w Oswestry, gdzie jego naj-
większym zmartwieniem było, jak wygrać następny mecz rugby. „Dla

48

wielu z nas tego typu zainteresowanie było czymś nowym. Nie sądzę, by
przedtem ktokolwiek tak intensywnie zajmował się naszą organizacją.
Diana nagle spotykała się z kimś nowym i cały świat był tym zacie-
kawiony".

Od tej chwili budynek — nieważne, dokąd udawali się Dodi i księżna —

oblegiwano. Ocena zagrożenia Dodiego wzrosła dziesięciokrotnie. Należało
sporo pozmieniać. Trzeba było wzmocnić ochronę, stworzyć nowe schematy
działania. Wprowadzić dwusamochodowe konwoje. „Mnie to się podobało".
Z powodu nowych wyzwań praca stała się wspaniała — działanie było
lepsze od nudy. Wszyscy chłopcy mieli się włączyć do pomocy —
prowadzić samochód, robić różne rzeczy. Trevor dostał „masę pomocy, ale
w dalszym ciągu byłem jedynym członkiem ochrony, który mógł iść
bezpośrednio do Dodiego i rozmawiać z nim. W dalszym ciągu byłem

człowiekiem Dodiego".
Kiedy paparazzi zwąchali krew, Diana wyjechała — następnego dnia,

8 sierpnia — do Bośni, by zaprotestować przeciwko stosowaniu min
przeciwpiechotnych. Nie było zadaniem Trevora komentować życie prywat-
ne Dodiego, czy się nim interesować, ale widział, że jest oczarowany. Tak
dążył do kontaktu z księżną, że choć miała przebywać w Bośni jedynie dwa
dni, „chciał, by wzięła telefon, by mogli rozmawiać. Załatwiliśmy jej przez
organizację telefon satelitarny. Przywieziono go późno i musiałem odbyć
szaleńczą jazdę na Heathrow, by go dostarczyć, nim Diana wystartuje.
Wszystko wskazywało na to, że nie zdążę. Nie leciała maszyną królewską,
a małym prywatnym odrzutowcem". Trevor wpadł do hali odlotów, krzycząc
i wymachując telefonem, podbiegł do bramki i podał aparat komuś z obsługi
w momencie, kiedy maszyna miała zacząć kołować. Otwarto drzwi i podano
telefon na pokład. „Jak się okazało, nie potrzebowała telefonu satelitarnego.

Na tę odległość wystarczały normalne komórki".

Zachowanie mediów było spokojnym preludium tego, co miało się stać
w dniu powrotu Diany z Bośni. Podczas ostatniego pobytu pary na
„Jonikalu" jeden z fotografów został wybrany z hałaśliwej hordy i dostał
informację swego życia. Mario Brenna, osobisty fotograf drogiego, zamor-
dowanego przyjaciela Diany, Gianniego Versace, znalazł „Jonikala" w od-
ludnej sardyńskiej zatoczce i skierował potężny teleobiektyw na siedzące
na pokładzie dwie osoby w kostiumach kąpielowych — w intymnym
momencie. Do dziś nie wiadomo do końca, kto napuścił Brennę — padały
oskarżenia i kontroskarżenia, zarówno że zrobiła to Diana, jak i że sprawcą
był Fayed. Zdjęcie, które udało się zrobić Brennie, było zamazane. Trudno

49

powiedzieć, czy ukazuje, jak Dodi obejmuje Dianę, czy pocałunek, dla
Brenny fotka miała jednak wartość miliona dolarów i w niedzielę rano,
10 sierpnia, zdjęcie — opublikowane wyłącznie przez „Sunday Mirror" —
pojawiło się na stoiskach z gazetami, opatrzone złożonym z niemal
pięciocentymetrowych liter tytułem: POCAŁUNEK i podtytułem: KSIĘŻ-
NA WRESZCIE ZNAJDUJE SZCZĘŚCIE W RAMIONACH KOCHAN-
KA. Nawet Dodi zaczął chyba pojmować, jakie szykują się konsekwencje
dla jego życia osobistego.

Renę Delorm, jego lojalny lokaj, został wezwany z Paryża i przyjechał
jeszcze tego samego dnia. Było jasne, że związek będzie się coraz bardziej
zacieśniać. Przez siedem lat prowadzenia domów Dodiego w Beverly
Hilis, Paryżu i Londynie Reno nauczył się tworzyć romantyczną atmosferę,
jaką Dodi lubił — gdzie każdy szczegół ma swoje miejsce. Renę był
„sentymentalnym impresario", który organizował srebra, wykrochmalone
obrusy, świece, kawior, muzykę w tle, ulubione wina i cygara — scenę, na
której Dodi był gospodarzem takich gwiazd Hollywoodu jak Brooke Shields
czy Julia Roberts.

Problemem Trevora była w dalszym ciągu nieprzewidywalność Dodiego.
Nie informując go, Dodi wymyślił sobie, by zaraz po powrocie księżnej
z Bośni wyciągnąć ją do posiadłości Fayedów w Oxted w hrabstwie Surrey.
Późnym popołudniem 10 sierpnia para pojechała razem z Trevorem i Reno
drogą M25 do posiadłości. Trevor widział, że miejsce kusi Dodiego
prywatnością. Nie było w tym w końcu nic złego — historia miłosna
potrzebuje spontaniczności i odosobnienia.

Przy wjeździe na teren stało niewielkie grono reporterów, ale w środku
Oxted było bezpiecznym i ślicznym portem. W Barrow Green Court —jak
oficjalnie nazywa się posiadłość — Fayed stworzył wymarzoną angielską
wieś. Choć Trevor nieraz przyjeżdżał tu z Dodim na niedzielne rodzinne
obiady, widok za każdym razem robił na nim wrażenie. Potężny elźbietański
dom otaczały wspaniałe zielone krajobrazy — łąki, na których pasły się
konie, oraz pełne kwiatów ogrody. Fayed wydał miliony na odrestaurowanie
wyłożonych dębową boazerią pokoi, zbudowanie wielkiego basenu, spro-
wadzenie koni, stworzenie paru hektarów znakomitych ogrodów i do-
prowadzenie do powstania tego, co określano mianem „świata dziecięcych
marzeń" dla jego dzieci — pełnego zabawek z Harrodsa.

Fayed prowadził swe imperium —jeśli tylko pozwalała na to pogoda —
z białego plastikowego namiotu, postawionego na trawniku i wyłożonego
zieloną sztuczną trawą. Wyglądał on nieco na brytyjską wersję pustynnego

50

namiotu szejka, ale jego zadanie było nieco mniej romantyczne — izolacja
zapobiegała podsłuchowi. „Wszystkie inne posiadłości były wariacjami
Oxted, z namiotem włącznie" — mówi Kez Wingfieid, który stacjonował
tam pięć lat. Oko ochroniarza każe spojrzeć na to miejsce pod nieco
innym kątem: Oxted to mniej więcej dwieście hektarów patrolowanego
przez strażników terenu. Dzięki dużej ilości sprzętu zabezpieczającego
i nadzorującego posiadłość była „wodoodporna". „Każdy, kto przebywał
nieproszony w nocy, był uważany za osobę o wrogich zamiarach" —

mówi Kez.

Reno miał poprowadzić magiczne przedstawienie na jeden wieczór.
Dobrał wina i kawior do podania pod ogrodowym namiotem, ustawionym
w czymś w rodzaju mieszczącego się daleko od domu tajemniczego ogrodu
oraz zorganizował kolację przy świecach, przygotowaną na skraju innego
ogrodu. Był oczarowany renesansowymi zmarszczkami na białej satynowej
bluzce księżnej, ale tak samo zły na niezdecydowanie Dodiego co Trevor.
Nienawidził przenoszenia w ostatniej chwili koktajlu i zakąsek z miejsca
na miejsce.

Kontakt z księżną nie polepszył Dodiemu wyczucia czasu. Trevor nie
mógł powiedzieć mu prosto z mostu, że musi zacząć patrzeć na zegarek
i żyć wedle jakiegoś planu. „Oczywiste było jednak, że nie może być jak
dotychczas — stwierdził. — Miało to dobrą stronę, że nagle mogłem
tupnąć i powiedzieć, że ponieważ wszystko weszło na inny poziom, to czy
owo ma się wydarzyć tak a nie inaczej. Dodi chyba to rozumiał. Sprawy po
prostu się wydarzały".

Nasilono działania zabezpieczające przy Park Lane. „Paparazzi robili
zdjęcia każdego samochodu, w którym ich zdaniem mogli być księżna albo
Dodi, a my próbowaliśmy zapewnić parze jak najwięcej prywatności. Nie
chcieliśmy, by paparazzi ciągle za nami jeździli, zaczęliśmy więc stosować
metody dywersyjne — bez przesady jednak i starając się o maksymalne
bezpieczeństwo". Z Park Lane wyjeżdżali dwoma samochodami — „oby-
dwa miały przyciemniane szyby, więc była nadzieja, że dziennikarze nie
domyśla się, w którym jedzie para. Dbaliśmy o to, by drzwi od garażu
otwierać w ostatniej chwili, tak by dało się wyjechać ze sporą prędkością.
Nasze kamery obserwowały South Street i skrzyżowania, kiedy więc
łączyliśmy się z centralą, mogli dać znak: »Droga czysta« i zamiast stać
i czekać, można było wyprysnąć do przodu".

Przywiezienie księżnej z Kensington Pałace na Park Lane tak, by nie być
non stop prześladowanym przez hałaśliwą hordę samochodów z dzien-

51

nikarzami, wymagało większej pomysłowości. Wymyślili sposób, jak po
drodze gubić przedstawicieli mediów. „Kiedy mi mówiono, że księżna ma
przyjechać wieczorem, dzwoniłem do jej kierowcy i pytałem: »Będziesz
dziś wieczór?«, co oznaczało, czy ją będzie wiózł. Kiedy potwierdzał,
ustalaliśmy cichą ulicę i godzinę. Wsiadałem z naszym kierowcą do
toyoty-busa i po drodze nieco się kręciliśmy, sprawdzaliśmy, czy nie jadą
za nami paparazzi. Na miejscu parkowaliśmy i zaczynałem wyglądać.
Kiedy nadjeżdżał, dzwonił do nas. »0kay, mamy cię«. Podjeżdżał, ona
przesiadała się do naszego samochodu i natychmiast odjeżdżaliśmy". Raz
jej kierowca musiał zmienić miejsce spotkania, ponieważ był śledzony.
Jako eks-oficer oddziału ochrony Scotland Yardu, był mistrzem w gubieniu
paparazzi i chętnie uraczył Trevora opowieścią o tym, jak się wykręcał, by
pozbyć się ogona.

„Nie wiem, czy schylanie się było moim pomysłem czy jej", ale stało
się niezmiennym elementem. Kiedy podjeżdżali do garażu przy Park
Lane, Trevor informował chłopaków przez radio. Dwie minuty od celu
podawał hasło „Księżyc", przed samym wjazdem przekazywał hasło
„Promień", a kiedy człowiek przy monitorach odpowiadał: „Ulica czys-
ta, jeszcze czysta...", „mogliśmy ją przeciąć bez zwalniania i wjechać
prosto do garażu. Kiedy zbliżaliśmy się do South Street, mówiłem:

»Teraz proszę się schylić, Madam, jesteśmy prawie na miejscu«". Zsu-
wała się na podłogę, często śmiejąc się z tej konspiracji, niemal w tym
samym momencie, kiedy chłopcy przyciskali guzik otwierający garaż.
Najważniejsza była koordynacja w czasie. Kiedy fotografowie widzieli,
że drzwi się otwierają, szykowali się do skoku i komunikowali się przez
radiotelefony z resztą sfory. Kierowca zjeżdżał szybko do garażu, mijał
fotografów — a księżnej nie było widać. Drzwi zamykały się jak
spuszczana krata. „Nigdy żaden nie wbiegł za nami do garażu" — mówi
Trevor.

„Traktowała to trochę jak żart. Zwykle śmiała się z tego numeru.
Wydaje mi się, że bawiło ją to, co robi. Potem szedłem z nią przez Park
Lane 55 do 60 i prowadziłem do apartamentu Dodiego". Po drodze
rozmawiali. „Nigdy nie były to wielkie rozmowy, ale rozmawiało mi się
jak z każdą inną osobą. Gawędziliśmy o różnych rzeczach — raz o Facetach
w czerni, na co wzięła chłopców do kina. Film jej się nie podobał, a ja
uważałem, że jest dość śmieszny. Opowiadała o tym, jak wzięła kiedyś
Harry'ego na film o terroryzmie IRA, nieprzeznaczony dla jego wieku,
i trochę nim wstrząsnął. »Nigdy bym tego nie zrobiła, gdybym wiedziała,

52

o czym jest«. Nie była głupia. Może nie była fizykiem rakietowym, ale ja
też nim nie jestem. To były miłe rozmowy".

Prywatność i romantyzm Oxted przyciągały z taką siłą, że Dodi i księżna
wkrótce tam wrócili — co zaczęło się od wywołanego przez Dodiego
incydentu, tak rażąco pomijającego wymogi bezpieczeństwa, że nie tylko
doprowadził Trevora do rozpaczy, ale wręcz nim wstrząsnął. Kiedy
przyjechał z Dodim do lądowiska helikopterów w Battersea, gdzie mieli
spotkać się z księżną i lecieć do Oxted, został poinformowany o zmianie
planów. Para najpierw miała „dokądś" polecieć — bez niego. Dokąd się,
do cholery, wybierali? W planie, wywieszonym do wglądu w centrali
dowodzenia, nie było przewidziane nic poza Oxted. „Sądzę, że powi-
nienem z państwem lecieć" — stwierdził Trevor, kiedy Dodi i księżna
wesoło wspinali się do helikoptera. „Nie jesteś potrzebny. Spotkamy się
w Oxted" — stwierdził Dodi. Kierowany chwilowym odruchem, Dodi
odlatywał sam — bez ochrony ani wsparcia. Przerażony, lecz bezradny
Trevor zadzwonił do centrali dowodzenia, że Dodi z gościem odleciał
helikopterem w nieznanym kierunku.

Do chwili startu także pilot nie miał pojęcia, dokąd będą lecieć. „Pilot
musi planować trasy, lądowanie — ten pomysł był kompletną katastrofą.
Helikopter wystartował tylko z nim, Dodim i księżną. Bez jakiejkolwiek
ochrony" — stwierdził rozgoryczony Trevor i ruszył z dużą szybkością
w kierunku Oxted, by przygotować się na przylot helikoptera nie wiado-
mo skąd.

Prawda jest taka, że Diana zabrała Dodiego na spotkanie ze swoim
medium — Ritą Rogers, która mieszkała w Derbyshire, godzinę lotu
od Londynu. Postanowiła ujawnić mężczyźnie, który pojawił się w jej
życiu, tę swoją część, która wierzyła w słowa jasnowidzów, astrologów
i terapeutów.

Jeżeli celem Dodiego było utrzymanie tajemnicy, poniósł kompletną
porażkę. Jego rosnąca nieufność wobec najbliższych ludzi miała mu właśnie
teraz wystrzelić w twarz. Pilot nie wiedział, za czym się rozglądać ani
gdzie lądować, a Diana miała problemy z rozpoznaniem domu pani Rogers.
Klekocząca zielonobeżowa maszyna, którą każdy, kto widział w ostatnich
dwóch tygodniach choć jedną gazetę, natychmiast rozpoznawał jako
własność Harrodsa, unosiła się nisko nad kolejnymi posiadłościami, aż
ustalili prawidłową. Kiedy wylądowali na pobliskim polu, zebrał się tam

53

tłum podekscytowany^ gospodyń domowych i dzieci — robiąc zdjęcia
i filmy które poja^Y s1? w wieczornych wiadomościach.

Choć Trevor i gl^pa chłopaków gorączkowo próbowali przenieść lądo-
wisko ze zwykłeg0 miejsca na starsze, położone bliżej domu i nieco
bardziej ukryte, dostrzeżono ich, kiedy zbliżali się do Oxted. Paparazzi
poustawiali teleobiektywy na wzgórzach za posiadłością. „Kiedy przylecieli
do Oxted Dodi był mec0 zagotowany. Nawet Michael Cole, rzecznik
prasowy Fayeda powiedział w wyniku tego wydarzenia, co odnotowała
prasa: »Dodi, powio^^s ^ać sobie sprawę z tego, że jesteś w tej chwili na
widelcu i będą cię śledzić«. Nie trzeba było geniusza, by się domyślić, że
udadzą się albo do posiadłości w Oxted, albo na Park Lane, albo do
Kensin"ton Pałace, albo do Harrodsa. Były tylko te cztery możliwości".

Dowiedziawszy si?, gdzie byli. Trevor jęknął, jeśli jednak jego głównym
zadaniem było sprawianie, by życie pryncypała biegło gładko, to musiał
przyznać, że radzi sobie nieźle. Kiedy biegli od helikoptera do domu, czuć
było atmosferę pośpi^hu; ale „sprawiali w tym czasie wrażenie, jakby
uczestniczyli w jak16)8 g™"- Jakby świetnie się ze sobą bawili. W domu
Renę znów zaczął czarować — para wypiła po drinku w oświetlonym
księżycowym światło1 ogrodowym namiocie, kolację jedzono tym razem
na werandzie z widokiem na ogrody. „Wydaje mi się, że Renę bardzo to
podniecało _ mówi Trevor. — Jest bardzo, wiesz, zakochany we wszyst-
kich »wspaniałych<<; »pieknych« rzeczach. Nie jest typem człowieka, który
mi odpowiada".

Następnego dnia l°kaj i ochroniarz mieli przyjemność wspólnie uciec
z Oxted aston martins"1' którego Dodi pozwalał prowadzić jedynie Trevo-
rowi i Johno natoniia51 Dodi z księżną wsiedli do furgonetki toyoty.
Oszukali prasę przy same) bramie: kiedy wyjechali z niej, w idealnie
dobranym momencie między oba samochody a konwój paparazzi wjechała
wielka rolnicza cięźs^ka, dzięki czemu mogli wrócić do Londynu bez
towarzystwa. ,Nie »zahukaliśmy radośnie«, jak nazwałby to Renę, ale
ulżyło nam".

Tego wieczora p^ poszła na pokaz filmu z Harrisonem Fordem Air
F orce One. Kucharz Fayedów przygotował dla nich skromną kolację, którą
ziedli przed wyiście111' a sekretarki zawiadomiły Trevora o planie na tyle
wcześnie, że sdąźyts1? przygotować. Nie pierwszy raz coś takiego robił.
Ponieważ byt to pokaz przedpremierowy, pojechał po kopię do biura

wytwórni — tym razem była to Columbia — i zawiózł ją do kina. „A»-
f orce One jest na ośmiu czy dziewięciu szpulach, więc pudła były całkiem
ciężkie. Zostawiłem je w kinie wcześnie. Dodi nie bardzo lubił, kiedy tak
robiłem, bo jeśli ktoś ukradłby kopię, straty wyniosłyby tysiące funtów.
Ponieważ jednak miała być z nami księżna, nie chciałem nosić całego
towaru, kiedy będę ją eskortować".

Para i Renę gawędzili o filmach, Trevor koncentrował się na wymanew-
rowaniu mediów. Był w stałym kontakcie radiowym z jadącym z tyłu
samochodem, który — gdyby dostrzeżono paparazzi — miał ich blokować
i zwalniać, podczas gdy Trevor zacząłby kluczyć i uciekać po uliczkach
West Endu. Kiedy podjechali do małego kina, mieszczącego się przy ulicy
nie szerszej od chodnika, nie było widać śladu fotografów. „Zgubiliśmy
wszystkich paparazzi i mogliśmy wejść niezauważeni do kina. Zapar-
kowałem, otworzyłem drzwi, szybko się rozejrzałem i wprowadziliśmy ich

do środka".

Po powrocie — po zaparkowaniu samochodu — Trevor zrobił to co
zawsze w takich przypadkach: „Kiedy wchodzę ze światła w ciemność, idę
wzdłuż ściany i siadam w pierwszym fotelu przy drzwiach". Tym razem
niemal usiadł księżnej na kolanach.

„Bardzo przepraszam, Madam" — wyszeptał Trevor przerażony i zaczął
macać w poszukiwaniu wolnego fotela. Nie wiadomo dlaczego, Dodi
posadził Dianę w fotelu na przedzie, gdzie zwykle siadał Trevor. Na
szczęście było to jedyne potknięcie tego wieczora — poza tym przebiegł
podniecająco i nieskazitelnie. Był to jedyny wieczór podczas dwutygo-
dniowej londyńskiej przygody, kiedy para dokądś wyszła.

Po filmie odwieźli Dianę do pałacu. Gdy wartownik przyglądał się
uważnie samochodowi, jak zwykle zaświergotała: „To tylko ja". Machnięto
im, by wjeżdżali.

Choć obecność księżnej w ich samochodzie stawiała szereg nowych
wyzwań, jej plusem było to, że odwracała uwagę Dodiego, który nie
dręczył już Trevora: „Jedź szybciej, jedź wolniej, rób to, rób tamto". Parze
najwyraźniej było ze sobą dobrze — choć oboje byli uzależnieni od
telefonów komórkowych, dużo ze sobą rozmawiali. Nie było oczywiście
publicznego okazywania uczuć — nie robiliby takich rzeczy, „ale sprawiali
wrażenie, że są sobie bliscy. Najwyraźniej cieszyli się nawzajem swą
obecnością. Zaczynała krążyć plotka, że jeśli romans będzie się rozwijał,

55

dostaną czteroosobową ochronę". Szefem grupy prawdopodobnie zostałby
Trevor. Taka praca mogłaby być znakomita.

Nieoczekiwanie — dla Trevora — rozwój wypadków się zatrzymał.
15 sierpnia księżna poleciała do Grecji, na od dawna zaplanowaną wyciecz-
kę ze starą przyjaciółką Rosą Monckton — nie zabierając żadnej ochrony.
Najwyraźniej zaakceptowała fakt, że Fayed jest jej nowym biurem podróży,
bowiem z chęcią zrezygnowała z lotu nad Morze Egejskie samolotem
liniowym i przesiadła się na gulfstreama IV. Szczodrość Fayeda dawała mu
kontrolę nad ruchami księżnej.

Dodi poleciał do Los Angeles, bez wątpienia między innymi po to, aby
uspokoić Kelly Fisher po konferencji prasowej, którą odbyła poprzedniego
dnia. Kilka dni wcześniej, kiedy na pierwszych stronach brukowców
zaczęły się pojawiać pierwsze zdjęcia i artykuły, Fisher dowiedziała się
o romansie i zeznała później francuskiemu sędziemu pod przysięgą, że
„nasz związek trwał do 7 sierpnia". Stwierdziła, że do tego dnia przygo-
towywała się do ślubu. „Ceremonia była zaplanowana na 9 sierpnia,
wszystko było w najlepszym porządku. Co dzień rozmawiałam z Dodim
przez telefon, aż do dnia, kiedy gazety opublikowały zdjęcia Dodiego
i Diany". Debbie Gribbie, główna stewardesa „Jonikala", zdawała sobie
jednak sprawę z tego, że nie wszystko jest w najlepszym porządku.
Podczas wycieczki, w trakcie której zostało zrobione „zdjęcie pocałunku",
zauważyła, jak Renę „ze spoconym czołem — rozmawia przyciszonym
głosem przez telefon". Przyznał się Debbie, że był to telefon od Kelly
Fisher. „Dowiedziała się, że Renę jest na statku, i zażądała od niego
informacji, czy Dodi jest na pokładzie »Jonikala« z księżną Di. Był to
dość stresujący okres".

Kiedy „pocałunek" stał się światową sensacją, podejrzenia Fisher zmieni-
ły się we wściekłość i nakłoniły odtrąconą modelkę do zwołania 14 sierpnia
konferencji prasowej w Los Angeles, w trakcie której jej sławna feminis-
tyczna adwokat Gloria Alired oświadczyła, że: „Kelly dowiedziała się
o zdradzie pana Fayeda... ze »zdjęcia pocałunku«". Zagroziła, że zaskarży
go o złamanie umowy.

Kiedy księżna była w Grecji, Trevor dowiedział się, że para zamierza
21 sierpnia wybrać się w kolejną podróż „Jonikalem". Mieli być jedynie
we dwoje. Przez dziesięć dni „miałem mieć wolne i ktoś inny miał się nimi
zajmować. Chłopak nie był tym jednak zachwycony. Nie bardzo mu się

56

podobało, że będzie musiał wyjechać z domu na dwa tygodnie". Po
oorączkowym Londynie „Jonikal" musiał się wydawać stosunkowo spokoj-
ny i bezpieczny. „Telefon od Sue ostatecznie dowodził, że nie mam po co
jechać do domu, więc praca sprawiała mi w tym czasie wielką przyjemność.
powiedziałem sobie: »Cóź, zajmę się tym. W ramach nadgodzina Tak
więc zgłosiłem się na ochotnika".

„Czy ktoś jeszcze pojedzie ze mną?" — spytał Trevor. Niepokoiło go, że
będzie sam. Słyszał opowieści o tym, jak podczas ostatniego, krótkiego
pobytu na „Jonikalu", kiedy na pokładzie był z nimi tylko John Johnson,
para czmychnęła gdzieś bez opieki. Choć John należał do ludzi traktujących
wszystko na luzie i nigdy się nie skarżył, też się nieco zdenerwował.

„Na Boga, tylko mi nie mówcie, że jadę sam. Jeden człowiek nie
wystarczy do pilnowania dwóch osób, zwłaszcza teraz, kiedy romans jest
na oku prasy".

„Będzie też Kez" — powiedziano Trevorowi. „Nikt więcej?" — spytał
zdziwiony. Nalegał, że potrzebują więcej ludzi. „Nikt więcej" — zamknął
sprawę dowódca oddziału.

W tej sytuacji było jednak coś pociągającego. Trevor myślał sobie: „W
Londynie jestem jedynie kółkiem w wielkiej maszynerii, a na »Jonikalu«
będę miał odpowiedzialność. Będziemy z Kezem tylko we dwóch".

Miał trzy dni „na wyjazd do domu i przygotowanie się do zadania.
Skrzynką kontaktową była mama — miała numer telefonu. Powiedziałem
jej, że wyjeżdżam na dwa tygodnie". Wkrótce dość wiedziała, by się
domyślić, że Trevor jest z Dodim i Dianą na „Jonikalu".

Dodi wrócił do Londynu 21 sierpnia. Tego dnia wróciła też Diana —
przyleciała z Grecji tak samo jak poleciała: gulfstreamem Fayeda, potem
helikopterem do lądowiska w Battersea. Pojechała szybko do pałacu, by się
odświeżyć i spakować, po czym Dodi przetransportował ją helikopterem
z powrotem do Stansted. Było późne popołudnie.

Trevor spotkał się z Dodim na lotnisku Stansted. Przyjechał z bagażami
samochodem, wniósł walizki na pokład odrzutowca, po czym sprawdził
manifest, by upewnić się, „że wszystko co przywieźliśmy, leci z nami. Nie
chcielibyśmy stracić ani sztuki". Wsiedli — celem podróży była Nicea.
Jechał z nimi także Renę.

Kez był w Saint-Tropez z rodziną Fayedów, która wróciła z Finlandii,
i kiedy zszedł ścieżką z posiadłości na plażę, spotkał Al-Fayeda obok
kilkusetkilogramowego bagażu, który miał zostać dostarczony na pokład
„Jonikala" na wycieczkę — jak mu powiedziano — trzydniową. Nie

57

pytano go, czy chce wziąć w niej udział, po prostu poinformowano go, że
ma wejść na pokład. Nie był zachwycony, ponieważ już dawno należały
mu się wolne dni i miał stracić pokaz, organizowany przez klub hippiczny.
Powiedziano mu także, że będą z Trevorem jedyną ochroną na pokładzie
„Jonikala". „Potrzebujemy jeszcze paru chłopaków, sir" — odparł Kez
Szefowi z szacunkiem. „Nie, nie, chcemy, aby wszystko odbyło się po
cichu. Cicho i spokojnie — powiedział Al-Payed. — Chcę, by dobrze się
bawili, a mimo to byli bezpieczni". Kezowi nie mieściło się w głowie, jak
człowiek o tak wielkiej obsesji na punkcie środków bezpieczeństwa może
tak je redukować dla własnego syna i księżnej Walii. No cóż, jeśli miały to
być tylko trzy dni...

4.
Ostatnia Odyseja

szystko zaczęło się dobrze. Kez przeprowadził parę
z samochodu do szalupy; „Jonikal" czekał niedaleko od brzegu. Trevor
został na lotnisku, by zająć się bagażami. Kez przywitał księżną swym
zwykłym: „Dobry wieczór, Madam", a jej odpowiedź: „Halo, Kez, co
słychać?" była uprzejma jak zawsze. Kilka sekund później Dodi, który
zauważył na nabrzeżu (byli w St-Laurent-du-Var niedaleko Nicei) fotografa,
odwrócił się do Keza i rozkazał: „Zabij skurwysyna!". Zarówno Kez jak
i marynarz obsługujący szalupę byli zszokowani — wycieczka jeszcze się
nie zaczęła, a Dodi już walnął tak chamski tekst przy księżnej. W chwili
napięcia Kez szybko się pomodlił, by złość Dodiego nie popsuła odświętnej
atmosfery. Księżna stanęła na wysokości zadania i udając, że nie słyszała,
z niewzruszonym opanowaniem chwyciła Keza za rękę i pozwoliła pomóc
sobie wejść do szalupy. Po jak najdelikatniejszym usadowieniu Diany Kez
podszedł do fotografa i pełnym nacisku głosem, na tyle cichym, by księżna
nie usłyszała, powiedział: „Spadaj!", co fotograf zrobił. Szalupa szybko
odbiła od nabrzeża, a Kez połączył się przez radio z mostkiem „Jonikala",
zawiadamiając kapitana Luigiego: „Jesteśmy w drodze".

Trevor został na lotnisku, zmuszony do tego, by szybko i gładko wsadzić
parę do opancerzonego mercedesa, kierowanego przez jednego z najlep-
szych kierowców w organizacji, a następnie posłać ją na nabrzeże — bez
jego opieki. Zadzwonił do Keza i przekazał: „Wylądowaliśmy. Jadą
w twoim kierunku, ja zajmuję się bagażami". Nie podobało mu się jednak,
że musiał spuścić ich z oczu.

Mieli za mało ludzi. „Byłem ja, ich dwoje i góra bagażu. Teoretycznie

59

mógł się nim zająć ktoś inny, ale nikomu nie ufali w sprawie swoich
rzeczy. Gdybym z nimi pojechał, a jakaś walizka zostałaby w samolocie,
bez mrugnięcia okiem by mnie wywalili — mówi Trevor. — Nic jednak
nie wskazywało na to, by parze groziło fizyczne niebezpieczeństwo.
Wycieczka miała się odbyć dyskretnie, jedynym zagrożeniem byli foto-
grafowie".

Tak też było. Po przybyciu Dodiego i księżnej na nabrzeże okazało się,
że czeka na nich nie tylko fotograf, którego dostrzegł Dodi — na molo
zebrało się sześciu paparazzi. Czekając na przybycie pary, Kez kilka
godzin wcześniej zauważył, jak paparazzi rozstawiali na molo trójnogi,
a w porcie pojawiły się dwie łódki. „Dostali cynk. Nie jestem pewien od
kogo, ale mam swoje podejrzenia" — mówi Kez.

Szalupa szybko odbiła od brzegu w kierunku „Jonikala". Żadna z łódek
dziennikarzy nie była na tyle szybka, by móc ich przechwycić. W ciągu
dziesięciu minut byli na pokładzie, Trevor przybył niedługo, za następnym
nawrotem szalupy. Wakacje mogły się zaczynać i Trevor był zdecydowany,
by przebiegły tak, jak zażyczył sobie Szef: „cicho i spokojnie".

Kapitan Luigi Del Tevere uruchomił silniki i przez kilka godzin płynęli
na południe, rzucając kotwicę około drugiej nad ranem w okolicy Saint-
-Tropez. Rankiem następnego dnia, dwadzieścia po dziewiątej, wyruszyli
w kierunku Zatoki Pamplońskiej — pomijając wyeksponowaną plażę pod
rodzinną willą, najbliższe miejsce, gdzie mogła przybić szalupa. Tamtejszy
mały jachtklub mógł zapewnić większą prywatność. Trevor dowiedział się
od Luigiego, który rozmawiał z ochroną Fayeda na brzegu, że para uda się
do willi. Trevor uznał, że prawdopodobnie na późny rodzinny obiad.

Kiedy chciał dołączyć do pary, Dodi powiedział mu, że nie będzie
potrzebny. „Dodi nie chciał, bym z nimi płynął. Jeśli dwoje ludzi wyjechało
na wakacje, mogą nie mieć wielkiej ochoty, by cały dzień stało nad nimi
dwóch goryli, nie?". Rozumiał decyzję, ale nie podobała mu się. O czwartej
po południu Trevor musiał się przyglądać, jak jeden z chłopaków wiezie
ich szalupą na brzeg. Co prawda mieli do przepłynięcia jedynie kawałek,
ale ścigały ich dwie łódki z paparazzi. Chłopcy z Saint-Tropez czekali
w jachtklubie w samochodach, które miały ich zawieźć w pięć minut do
willi. Trevor dostał z lądu telefon z informacją: „Przejęliśmy ich", potem
jeszcze jeden — z informacją, że dotarli do willi.

Lokaj i główna stewardesa — Renę i Debbie — zaczęli się krzątać, by
wszystko było idealnie przyszykowane na powrót pary na jacht. Przygoto-
wano drinki, muzykę, świece. Potem, w trakcie kolacji, ciągle kręcił się

60

wokół nich Renę — zdaniem Trevora zbyt blisko, zostawiał im za mało
wolnej przestrzeni.

Trzy godziny później para wróciła na pokład. Płynęło za nią siedem
łódek z paparazzi.

Kiedy kilka godzin później wypłynęli z Zatoki Pamplońskiej, „Jonikal"
opuścił „pole siłowe", tworzone przez ochronę Fayeda. Trevora i Keza
pozostawiono samych sobie, zostali jedyną ochroną kobiety, której każdy
ruch — dla fotografa, któremu udałoby się pierwszemu rzucić jej zdjęcie
na rynek — był wart fortunę. Kiedy para znajdowała się na pokładzie,
Trevor uważał, że jest bezpieczna — najlepiej, gdyby w ogóle z niego nie
schodzili. Było jednak jasne, że będą schodzić na ląd. Wtedy potrzebnych
będzie więcej ludzi.

Jako człowiek Dodiego, Trevor „dowodził", choć nie miał zielonego
pojęcia, dokąd płyną. „Podczas wycieczki jak ta można chyba oczekiwać
informacji o czasie trwania, celu, datach, miejscach i tak dalej. Nie mieliśmy
planu podróży". Debbie potwierdza, że Dodiemu zależało na zachowaniu
tajemnicy: „W tym superjachtowym przemyśle właściciele zazwyczaj
podają kapitanowi i załodze ogólny plan trasy oraz kilka dat, ale tu —
zgodnie z fayedowskim zwyczajem — nikt nie miał pojęcia o planach,
trasach, gościach ani planowanych na pokładzie kolacjach".

„Jonikal" cały czas miał towarzystwo. Nieustannie, niczym bezlitosny
cień, ciągnęły za nimi łódki z przedstawicielami prasy, maleńkie wyna-
jmowane motorówki, prześladujące ich jak albatrosy.

Trevor mimo wszystko nie tracił optymizmu. Po tym co się działo
w Londynie, nabrał przekonania, że poradzi sobie z paparazzi. Marzenie
o pozbyciu się ich było utopią — w końcu robili jedynie swoją robotę
i należało ich traktować jako element podróży. Trevor nauczył się, że
najlepszym sposobem jest pogawędzić z nimi i próbować nawiązać jako
taką współpracę. Nie warto było robić sobie z nich wrogów. „Nie można
wsadzać jajec w imadło. Moja osobista opinia jest taka, że sytuacja była do
opanowania" — uważa Kez.

Drugiej nocy na morzu Trevor i Kez zgłosili się ochotniczo do dodatkowej
roboty: nocnej wachty. Oznaczało to sprawdzanie łańcucha kotwicznego,
kontrolę radarowych namiarów stałych punktów (dla pewności, że jacht nie
dryfuje), kontrolę przeciwpożarową oraz patrolowanie pokładu. „Załoga
wyglądała na zredukowaną i czuliśmy, że musimy pomóc. Ponieważ jednak
naszym zadaniem była praca dla pary, teoretycznie nasz dzień kończył się,
kiedy szli do łóżka". Ustalili, że będą trzymać nocną wachtę od północy do

61

czwartej rano — jeden miał spać przez dwie godziny w fotelu kapitana na
mostku, drugi przez ten czas patrolować pokład. „Przez część nocy nie
czuwał nikt z ochrony. Było nas tylko dwóch i musieliśmy w ciągu dnia.;

funkcjonować. Większość czasu pracowaliśmy po osiemnaście godzin na |
dobę — działaliśmy cały dzień, robiliśmy nocną zmianę, potem chwilę
spaliśmy i wstawaliśmy. Chciałbym, byśmy mieli więcej ludzi" — mówi
Trevor.

Kiedy spali, kilka godzin do świtu czuwał jeden z marynarzy — z te-
go, co powiedziano Trevorowi, nie było możliwości skierowania do

ochrony „najgorętszej pary dnia" dodatkowego, wyszkolonego profesjo-
nalisty.

Było to męczące, ale Kez twierdził, że wycieczka potrwa tylko trzy dni.
Po wejściu na pokład Trevor ostrzegł go, że nieco dłużej, ale Kez wolał
wierzyć w dotychczasową wersję. Wiedział, że przez trzy dni sobie poradzi,
poza tym niezależnie od tego, jak był senny, po zjawieniu się księżnej
natychmiast robił się niezwykle czujny.

Przychodziła na pokład przed Dodim, mniej więcej o ósmej. Zazwyczaj
zastawała Keza obserwującego przez lornetkę paparazzi i pytała: „Ilu dziś,
Kez?". „Podawałem jej lornetkę, patrzyła i śmialiśmy się oraz żartowaliśmy
na temat fotografów. Czasami chichotała i machała im. Pewnego dnia
zjawiła się na pokładzie w kostiumie kąpielowym — wyglądała zachwyca-
jąco — zobaczyła liczbę fotografów i poszła na dół. Po chwili wróciła
w innym kostiumie kąpielowym, ale i w tym wyglądała zachwycająco".
Współpracowała z paparazzi, nie próbowała się chować. Kez zauważył, że
„na zdjęciach rzadko widać, by była przygnębiona".

Dodi nie był tak rozluźniony. Kiedy następnego dnia, 23 sierpnia
(drugiego pełnego dnia pobytu), „Jonikal" wypłynął z Saint-Tropez wczes-
nym przedpołudniem, sunęły za nimi trzy jachty, a nad głowami krążył
helikopter. Dodi był wyraźnie zaniepokojony. Jak co rano, wszedł na
mostek, by porozmawiać z Luigim o nadchodzącym dniu. „Co można
z tym zrobić?" — spytał. Luigi spisał numery rejestracyjne śmigłowca, ale
wzruszył ramionami. Maszyna nie latała niebezpiecznie blisko. Luigi wziął
kurs prosto na morze i helikopter zawrócił. Jachty podążały jednak dalej za
nimi — „niczym rekiny" — mówi Kez. Dodi chciał oderwać się od nich,
przyspieszając.

Tego dnia Trevor spędził sporo czasu na mostku — stamtąd najlepiej
dało się obserwować zbliżające się jednostki, mógł także próbować wydobyć
od Luigiego informacje o planach Dodiego. Zazwyczaj określał je on

62

spontanicznie podczas porannego spotkania z kapitanem i tak często
zmieniał w ciągu dnia, że Trevor dzwonił do Londynu podać ich pozycję,
dopiero kiedy rzucili kotwicę. Za pięć trzecia po południu zadzwonił do
Londynu, że „Jonikal" zacumował przy St-Jean-Cap-Ferrat — kawałek na
zachód od Monte Carlo.

Nieopodal cumowały dwie łodzie z paparazzi, ponieważ jednak Trevor
uważał „Jonikala" za bezpieczny, postanowił zejść z Kezem na ląd, na
mały rekonesans. „Rozpoznanie we dwóch jest znacznie lepsze niż same-
mu". Dołączyła do nich Debbie, która potrzebowała świeżych kwiatów.
„Dodi poprosił, bym zapełniła jacht kwiatami, co na jednostce pływającej
jest dość trudne. Wszystko musi być na pokładzie umieszczone w bez-
piecznym miejscu, więc wożenie wazonów nie jest sensowne. Przed
wypłynięciem kupiłam masę kwiatów w San Remo — głównie białe
i różowe lilie, które zawsze wyglądają zachwycająco i pięknie pachną —
i porozstawiałam je na jachcie". Niestety w Monte Carlo nie było ciętych
kwiatów, podobnie jak w kolejnych niewielkich włoskich portach, do
których zawijali. Kupiła tylko nieco zapasów dla szefa kuchni, Christiano,
by mógł przygotować na wieczór główne danie.

Późnym popołudniem Dodi wpadł na kolejny pomysł. Kez i Trevor
siedzieli na pokładzie, mając nadzieję na spokojnie zapowiadający się
wieczór, kiedy dowiedzieli się, że nagle podjęta została decyzja o spacerze
po Monte Carlo. Za pięć minut para miała wejść do szalupy i płynąć na
brzeg. Był wspaniały wieczór — zjedli kolację na pokładzie, obserwując,
jak noc spływa na przepiękne wzgórza, nakrapiane plamkami domów.
Łatwo dało się zrozumieć, dlaczego brzeg magnetycznie przyciągał.
Z krótkiego rekonesansu Trevor wiedział jednak, że ulice będą pełne ludzi.
Domy jak z pocztówki w rzeczywistości stały na bardzo stromych zboczach.
Trevor jeszcze nigdy przedtem tu nie był i krótki „zwiad" nie pozwolił
stworzyć planu — dowiedzieć się, gdzie jest szpital, porozumieć z policją,
wybrać trasy. Nawet jak na akcję cywilną, było to z punktu widzenia nie do
przyjęcia, ale w końcu to były ich wakacje i musiał się dostosować.
W pośpiechu włożyli na siebie spodnie i koszule, złapali telefony, połączyli
się z centralą i popędzili do szalupy.

Kiedy Luigi podpływał szalupą do ustronnego, ukrytego w cieniu
fragmentu portu, cała piątka — Dodi, Diana, dwóch ochroniarzy i Renę —
nie byli w stanie uwierzyć w swe szczęście. Wyglądało na to, że nie zostali
dostrzeżeni. Wysiadając, Trevor umówił się z Luigim, że gdy będą wra-
cali, zawiadomi go przez radio. Ledwie ruszyli do miasta, Diana jęknęła:

63

o względy prasy, ale z tego, co mówiła Trevorowi o niedawnej wycieczce
do Grecji, gdzie nie miała nikogo do ochrony, wynikało, że jest już
znużona napastowaniem przez dziennikarzy. Przyglądał się, jak spuszcza
głowę, gdy mijali zapraszające do wejścia restauracyjki i bary i rozpo-
znawano ją. „Jeśli mam być uczciwy, trochę było mi jej szkoda".

Spacer szybko przemienił się w ciężki marsz. To, co wyglądało wspaniale
od morza, okazało się cholernie strome. Pocąc się, Trevor z ironią myślał:

„Cóż za piękny wakacyjny spacerek". Kiedy znaleźli się na głównej drodze,
wychodzącej z Monte Carlo, zobaczyli znak drogowy z informacją, ile
kilometrów jest do Francji. Szli do Francji! Stracili z oczu port. „Gdzie my
jesteśmy?" — spytał Dodi, kiedy doszli do przystanku autobusowego.
Ludzie, będący celem każdego fotografa każdego brukowca na świecie,
stali w polu, skupieni wokół przystanku autobusowego i próbowali w słabym
świetle ulicznych latarń zobaczyć coś na umieszczonej na wiacie mapie.
Z profesjonalnego punktu widzenia Trevor był przerażony, nagle jednak
księżna zaczęła chichotać. „Wyobraźcie sobie tę sytuację — mówi Tre-
vor. — Nie pozostawało nic, tylko się śmiać. Dwóch ochroniarzy — ja
i Kez, do tego lokaj i najsławniejsza kobieta świata, która próbuje dowie-
dzieć się z mapy na idiotycznym przystanku, gdzie jest w Monte Carlo! Nie
ma lepszego żartu". Chichotała, że Dodi wyprowadził ich w pole i tkwią

w środku przygody.

Dodi poprowadził grupę w dół zbocza, w kierunku hotelu przy plaży,
który chyba pamiętał — zdaniem Keza przypominało to nieco odwrót
Napoleona spod Moskwy. Para przestała rozmawiać, „Dodi był wykoń-
czony". Zgrzany i spocony Trevor najchętniej by mu powiedział: „Czło-
wieku, odpręż się i ciesz się wakacjami. Zadbamy o ciebie. Zrobimy co

będzie w mocy, by o ciebie zadbać".

„Dotarliśmy do hotelu, gardła mieliśmy wyschnięte na wiór. Nie byliśmy
najlepiej ubrani, ale sądziłem, że wejdą do środka, usiądą w recepcji
i zaczekają, aż załatwimy transport". Dodi usiadł jednak na zewnątrz,
na murze — zdaniem Trevora było to „kompletnie, idiotycznie absurdal-
ne" — i kazał ochroniarzom przynieść od dyrektora butelkę wody evian.
Podczas gdy inni goście jedli i bawili się w środku, księżna Walii czekała
na zewnątrz, pokazując Trevorowi kolejny raz, jak bardzo jej życie jest

w rzeczywistości ograniczone.

Trevor zadzwonił do Luigiego, który na szczęście wiedział, gdzie jest
hotel, i mógł ich zabrać — pod warunkiem oczywiście, że uda im się
otworzyć bramę na plażę, którą na noc zamknięto na kłódkę.

65

Kiedy Trevor i Kez siedzieli na murze, dzieląc się butelką wody
mineralnej i czekali na nocnego ochroniarza, by otworzył im bramę na
P azę i pomost, K:ez zauważył, że jeśliby spróbował zaproponować swojej
dziewczynie tego typu rozrywki, pogoniłaby go z miejsca.

o wypadku opisany tutaj spacer po Monte Carlo okazał się ważnym
wydarzeniem: sprowadził jeden z najbardziej roztrąconych „dowodów"
poważnego romansu do poziomu scenariusza filmu klasy B. W filmach
na kasetach^ ^o, które Trevor oglądał po wypadku, przynajmniej
w woch książkach i w sporej ilości artykułów prasowych, twierdzi się,
2e—rozme- -^bo 23 sierpnia, czyli drugiego albo trzeciego wieczora
po róży (czy jak podają inne wersje: tydzień do dziesięciu dni przed
ypa iem w Paryżu) — para zeszła w Monte Carlo na brzeg, ponownie
odwiedziła jubilera Repossiego, u którego była poprzednio 5 sierpnia,
zamówiła pierścionek ze szmaragdami i brylantami za 200 000 $ i umó-
wiła się, ze Repossi dostarczy go osobiście do Paryża 30 sierpnia —
ostatniego dnia wycieczki. Chodzi tu o sławny „pierścionek zaręczyno-
wy ^ który Dodi miał jakoby zamiar dać Dianie w nocy, kiedy zginęli.
Pierścionek może nie jest bajką, ale okoliczności zakupu, przeznaczenie

sposób, w jajy zmieniał mieisce tragicznej nocy i zaraz po niej, giną
w otchłaniach mitu

Trevor dobitnie mówi: „Nie!". W trakcie „spaceru" nie byli u Repossiego.
Kez to potwierdza, para zeszła na brzeg w Monte Carlo tylko raz, 23 sierp-
nia, trzeciego wieczora wycieczki, i na pewno nie wchodziła do jubilera.
Jedyną mną okazją, kiedy mogliby się tam udać, był poprzedni wieczór,
. e Y ^szli na brzeg w Saint-Tropez. Analiza z zegarkiem w ręku wykazuje
jednak, ze w ciągu trzech godzin nieobecności na jachcie trudno byłoby im
dotrzeć zatłoczoną i fa-ętą nadmorską drogą do sklepu jubilerskiego,
zatrzymać się w nim jakiś czas i wrócić. Poza tym „byłem odpowiedzialny
za ich bezpieczeństwo — mówi Trevor — i jest nie tylko kurtuazją,
a starannie pilnowanym przepisowym wymogiem, by ochrona na lądzie
informowała nas o wszystkich ruchach pryncypałów poza teren posiadłości.

y ym me został o czymś takim poinformowany, byłoby to całkowitym
pogwa cemem rozkazów, wykroczeniem zasługującym na natychmiastowe

lenie z pracy. Nie poinformowano nas o opuszczeniu posiadłości
przez parę i jest praktycznie niemożliwe, by do niego doszło".

oza ym byłoby to nielogiczne. Dlaczego para miałaby zostawiać

66

Al-Fayeda i resztę rodziny, by podjąć męczącą podróż do Monte Carlo,
jeśli następnego dnia miano rzucać kotwicę u wejścia do portu?

Choć Repossi przyznał reporterom, że para odwiedziła jego sklep „mniej
więcej dziesięć dni przed wypadkiem", osobiście jej nie widział, ponieważ
był nieobecny.

Nieważne, co mogło się wydarzyć innego dnia — Trevor podejrzewa, że
było puszczone w obieg, by „rozkręcić" romans, i zostało podjęte przez
dziennikarzy, którzy nie sprawdzili faktów. Pozorne fakty stały się „bom-
bowe", kiedy Fayed zaczął nie tylko twierdzić, że zakup pierścionka
w Monte Carlo podczas ostatniej podróży „Jonikalem" jest dowodem na to,
iż Diana zamierzała wyjść za mąż za jego syna, ale także uczynił z niego
sedno swej dzikiej teorii zamachu — spisku, którego idea niesamowicie
rozkwitła, niezależnie od Fayeda, w Internecie — oraz podstawę zarzutów
(stały się one jednym z wątków francuskiego śledztwa po wypadku),
wymieniających wśród sprawców wypadku rząd brytyjski, księcia Filipa,
Camillę Parker Bowles i Trevora.

Dodi i Diana najwyraźniej odwiedzili sklep Repossiego w Monte Carlo
podczas wcześniejszej podróży „Jonikalem", wizyta ta jednak nie pasowała
Fayedowi do schematu. 5 sierpnia romans był tak świeży, iż data ta nie
przekonuje jako chwila zamówienia pierścionka zaręczynowego. Choć
plotki o „pierścionku" pojawiły się już w kilka dni po wypadku, Fayed
przedstawił cały „przebieg wypadków" dopiero w lutym 1998 roku,
w wywiadzie dla „Mirrora". Twierdził tam, że Diana przyjęła oświadczyny
Dodiego w dniu wypadku, a „Dodi planował pokazać pierścionek, kiedy
dojadą do jego apartamentu". Fayed twierdził także, że zapłacił „za
zachwycający pierścionek zaręczynowy... wybrany tydzień przed wypad-
kiem w ekskluzywnym sklepie jubilerskim Repossiego w Monte Carlo".

Na wiosnę 1999 roku, w wywiadzie dla „Daiły Star", Fayed bezpośrednio
powiązał pierścionek z teorią zamachu. Miało to wyglądać tak: Diana
i Dodi planowali ogłoszenie zaręczyn w poniedziałek, l września, zaraz po
przekazaniu wiadomości książętom. CIA dowiedziała się o zbliżającym się
oświadczeniu, ponieważ po południu, w dniu śmierci Diany, podsłuchała
jej rozmowę z przyjaciółką, Lucią Flecha de Lima, żoną ambasadora
Brazylii w Waszyngtonie. CIA natychmiast zawiadomiła MI6 *, który bez

* MI6 (dawna nazwa wydziału, nazywającego się obecnie SIS) — „zagraniczna"
brytyjska służba wywiadowcza, zajmująca się głównie zbieraniem informacji wywiadowczych
poza granicami Wielkiej Brytanii.

67

wahania wysłał swych agentów na Place d'Alma. „Plan zabicia Diany f
uruchomiono natychmiast po tym, jak brytyjskie władze dowiedziały się od H1
CIA, że Dodi wybrał... pierścionek dla przyszłej narzeczonej — twierdzi H
„Star" — pierścionek, który zobaczył dziesięć dni wcześniej". „Jedynym J
powodem, dlaczego mój syn i Diana byli tego wieczora w Paryżu, było to, H
że chciał osobiście odebrać pierścionek i oświadczyć się jej — powiedział jft
Fayed w wywiadzie dla „Stara". — Zasługiwali na miłość trwającą całe |H
życie, a ten przepiękny pierścionek był tego pieczęcią". Pierścionek — ;|
wystawiany obecnie w Harrodsie w ramach wystawy upamiętniającej Dianę
i Dodiego — stał się iskrą, rozprzestrzeniającą na cały świat ogień teorii
spiskowych, które rozpaliły namiętności polityczne i rasistowskie, zamąciły
śledztwo i oczerniły niewinnych.

To była jednak dopiero przyszłość. Rejs na pokładzie „Jonikala" trwał
dalej. Kiedy następnego dnia opuścili Monte Carlo i rzucili kotwicę
w Portofino, Dodi mógł pomyśleć to samo, co pomyślał po wpadce w Monte
Carlo. Zapowiedział Trevorowi: „Wychodzimy wieczorem na kolację".
Mogło to być ciekawe wyzwanie. Portofino jest małe, bardzo popularne
i niezwykle malownicze — księżna mogła oprzeć się o reling i obserwować,
jak dzieci skaczą do morza z klifów. Reguła była prosta — im sławniejsze
miejsce, tym więcej paparazzi: tutaj były ich całe chmary. Jeśli jednak para
nie chciała stać się więźniami na pokładzie, Kez i Trevor musieli wykonać
wieczorną robotę. Wydusili od Luigiego kilka rad, którędy warto się
przejść i gdzie są ciekawe restauracje.

Kiedy Diana i Dodi zakończyli przedpołudniowe pływanie, Trevor i Kez
zeszli na brzeg. „Para zapewniła nas, że zostanie na pokładzie. Mogły się
zdarzyć tylko dwie złe rzeczy: a) jacht zatonie albo b) odpłyną bez nas" —
mówi Kez. Ujrzeli niewielki zamek — droga na górę była stroma, ale dało
się wejść. Wrócili w pośpiechu na jacht, by przypilnować kolejnego
pływania — tym razem musieli umieścić szalupę między księżną a łódkami
dziennikarzy, potem, kiedy para zasiadła do późnego lunchu na pokładzie,
udali się ponownie na brzeg.

Pół godziny za Portofino znaleźli czarującą restaurację. Miała patio
z pięknym widokiem, atrakcyjne tropikalne rośliny i zielono-białe markizy.
„Dobre miejsce na przyprowadzenie kobitki. Nie będzie też zbyt wiele
kosztować" — stwierdził Kez, dając swe przyzwolenie. Sprawdzili wyma-
gania w zakresie stroju. „Mogą być sportowe ubrania? Mamy tylko spodnie
i koszule". Załatwili parking, dali maitre d' „wziątkę" i powiedzieli:

„Zadzwonimy, kiedy będziemy w drodze". Nie dało się zdobyć mercedesa,

68

limuzyna zbyt rzucałaby się w oczy, wybrali więc dwa najlepsze samochody,
]'akie mogli zdobyć. Sprawdzili, gdzie są szpitale i komisariat — i za-
chwyceni wrócili na jacht. Ludzie nie wiedzą, jak długo trwają rekonesan-
se — zwykle aby zorganizować pobyt w teatrze potrzebny jest cały dzień.
Ten „zwiad" był jednym z najstaranniejszych, na jakie było ich stać
w trakcie wycieczki.

„Wróciliśmy na pokład i... nic" — mówi ze śmiechem Kez. Dodi
i księżna postanowili zjeść kolację na pokładzie. Powód był widoczny
gołym okiem: wokół jachtu, tak na wodzie jak i na lądzie, roiło się od
fotografów. Na cyplach i plażach stały całe ich tłumy. W porcie cumował
olbrzymi niebiesko-biały statek pasażerski z amerykańską banderą, spusz-
czone z niego szalupy podwoziły pasażerów pod samego „Jonikala", turyści
wychylali się jak najdalej i próbowali fotografować parę. A biuro podróży
nie zapowiedziało tej atrakcji! Trevor odwołał wszystko na brzegu —
tracąc 100 funtów szterlingów. Do końca podróży para nie zeszła na ląd na

posiłek.

„Dodi zaczyna się robić spięty — uważał Trevor. — Zbytnio zależy mu
na tym, by sprawy szły gładko, chce robić na księżnej wrażenie". Nie da
się cały czas działać w napięciu. Ochroniarz wypala się wtedy i staje się
bezużyteczny. Niestety Dodi nie ufał załodze. Podejrzewał jej członków
o sprzedawanie informacji prasie. Kierownik obsługi jachtu, Mario, został
wyrzucony za rzekome przecieki na temat supertajnego wyjazdu Dodiego
i Diany na początku sierpnia na Sardynię, choć Luigi powiedział Debbie,
iż jest pewien, że to nie był on. Teraz Dodi pytał Trevora: „Dlaczego są
tu ci wszyscy paparazzi? Uważasz, że Luigi do nich dzwoni?". Podejrzewał
wszystkich. „Widział duchy pod własnym łóżkiem". Dla uczciwości trzeba
przyznać, że choć zdaniem Trevora i Keza załoga była „fantastyczna,
w pełni profesjonalna", też nie do końca jej ufali. Po zwolnieniu poprzed-
niej, angielskiej załogi, ta została zebrana w pośpiechu i składała się
z Filipińczyków, Francuzów, Portugalczyków, Włochów i Nowozeland-
czyków.

Kiedy rosnąca nieufność Dodiego sprawiła, że zaczął utrzymywać swe
zamiary w tajemnicy także przed ochroniarzami, nakłonili dwie kobiety
z załogi, by przekazywały im wszystko, czego dowiedzą się o planach
Dodiego. Nie chodziło o szpiegowanie, a o ostrzeganie ochroniarzy, by
byli przygotowani. Zarówno Debbie jak i wielebna Myriah Daniels, osobista
masażystka Dodiego, miały dostęp do pary nawet w bardziej intymnych
sytuacjach. Myriah, żywa młoda Amerykanka, która określała siebie jako

69

„misjonarza naturalnego spirytualizmu", praktykowała coś, co zdaniem
Trevora było dotykowo-energetycznym holistycznym masażem leczniczym.
„Na jachcie byli ludzie rozmawiający po angielsku. Gawędziliśmy ze sobą.
Trochę wykorzystywałem Myriah, bo była przyjaciółką Dodiego. Nacis-
nąłem ją lekko, by delikatnie wypytywała Dodiego i przekazywała mi
informacje. Sprawiłem też, by popychała Dodiego w kierunku, w którym
chcieliśmy. Była przydatna".

„Załoga urabiała się po łokcie — mówi Kez. — Kapitan skarżył się, że
jest zbyt zmęczony, by nawigować — odwalał wachty jak reszta ludzi!".
„Luigi stale mi się skarżył, że nie ma dość wykwalifikowanych ludzi.
Próbował wyjaśnić to przez telefon, ale nigdy nie mógł się dodzwonić do
nikogo kompetentnego" — mówi Debbie. Powiedziano mu, że jeśli chce,
niech weźmie sobie załogę z „Sakary", ale nigdy do tego nie doszło. Trevor
i Kez zastanawiali się kiedyś — na „Jonikalu" brakowało miejsca dla
dodatkowej załogi i ochrony — czyby nie wykorzystać „Cujo" jako
pływającego baraku, zwłaszcza że kiedyś pełnił taką rolę, służąc na potrzeby
„Sakary". Nie mieli szczęścia — powiedziano im, że „Cujo" idzie do
remontu.

Trzeciego dnia wycieczki do „Jonikala" podpłynęła szalupa, przywożąc
Stefano, kapitana „Cujo". Kiedy Trevor i Kez powitali go na mostku,
powiedział: „Dołączam do załogi, ponieważ to będzie tygodniowy rejs".
Kez o mało nie oszalał. „Próbujemy we dwóch robić za czterech i jeśli
mogli przysłać kogoś z załogi, mogli też podesłać paru naszych chłopa-
ków!". Stojąc na mostku, bez zastanowienia wyciągnął telefon i powiedział
do Trevora: „Dzwoń do Londynu... jeśli mogą posłać do Finlandii pięć
worków piachu, by usypać dzieciakom plażę, mogą nam przysłać chłopaka
albo dwóch". Niestety miał rozładowany telefon.

Kez przypomina sobie, że Trevor przebił się do dowódcy oddziału
w londyńskiej centrali i powiedział: „Potrzebujemy więcej chłopaków.
Zaczynamy pękać, a okazuje się, że rejs ma potrwać dłużej". Po minie
Trevora Kez od razu się domyślił, jaka była odpowiedź.

Był to pierwszy z dwóch telefonów z żądaniem wzmocnienia, jakie
wykonali ochroniarze — zespół Fayeda będzie potem twierdził, że nie
zostały przeprowadzone.

Ponownie poprosili o pomoc następnego popołudnia. Podczas gdy para
kończyła na tylnym pokładzie późny lunch, Trevor i Kez poszli na dziób,
by dać im nieco odosobnienia, i czekając na nocną zmianę, rozmawiali.
Trevor prowadził kolejną ze swych częstych rozmów z londyńską centralą

70

i Kez usłyszał, jak znów prosi o wsparcie. „Możecie dać nam więcej
chłopaków? Paparazzi robią się coraz gorsi". Biorąc pod uwagę, że
w Saint-Tropez była ogromna grupa ochroniarzy, a „Jonikal" miał lądowisko
helikopterów, ludzie mogli przybyć w ciągu godziny. Odpowiedź brzmiała

jednak: „Nie". Była to ostatnia prośba o pomoc.

Nawet tryskająca energią księżna zaczynała zdradzać pierwsze objawy
zmęczenia urządzanym przez prasę polowaniem. Następnego dnia para
poszła na spacer plażą w znacznie mniej popularnym miejscu, w Porto
Yenere. Kiedy szli plażą, a Trevor i Kez czekali od strony lądu, przy
wydmach, ujrzeli samotnego fotografa. Wyglądał na kogoś miejscowego;

zakrywał obiektyw dłonią. Zażądał: „Pozwólcie mi zrobić zdjęcie", ale
Trevor i Kez próbowali go zniechęcić. „I tak je zrobię albo będę wam
dokuczał!" — odkrzyknął. Dyplomacja nie miała sensu. Kiedy Dodi i Diana
wracali do szalupy, „jej mina świadczyła o tym, że skarży się Dodiemu:

»Nawet nie możemy przejść się po plaży«". Potem, na pokładzie, Diana
była „wkurzona" i widziano, jak płacze w salonie. Wśród załogi natychmiast

się rozeszło, że jest we łzach.

Jedynym bezpiecznym miejscem był „Jonikal", nawet jednak to „bez-
pieczne otoczenie" zaczynało być niszczone od wewnątrz przez Dodiego.
„Może zechcecie wiedzieć, że Dodi właśnie poszedł pływać po drugiej
stronie" — powiadomiła Trevora i Keza Debbie, podrywając ich gwałtownie
na nogi. „Jezu! — pomyślał Kez. — Dlaczego nic nam nie powiedziałaś,
idiotko?!". Tego typu słowa z pewnością nie pozwoliłyby Kezowi zdobyć
Debbie, która kilka miesięcy później została jego dziewczyną. Trevor był
maksymalnie zezłoszczony. Wiedział, że załoga nigdy przedtem nie miała
na pokładzie tak prominentnych gości, „ale przekazałem im, że mają nas
o wszystkim informować. Powiedziałem: »Jeśli ktoś z was zobaczy, że idą

pływać, ma przyjść i przekazać to mnie albo Kezowi«".
Wskoczył do szalupy i wpłynął między Dodiego i łódki paparazzi. „To

nie miało nic wspólnego ze wskakiwaniem w tor lotu pocisku. Mógł się
utopić, zostać potrącony przez kogoś przemykającego na skuterze wodnym
albo coś w tym stylu". Dodi chciał mieć oczywiście wolność decyzji, kiedy
wchodzi do wody, ale w końcu też zdecydował, że chce podróżować
z księżną Walii. Chyba nie docierało do niego, że już nie jest osobą

prywatną.

Epizod z pływaniem, w połączeniu z utrzymywaniem przez Dodiego

w tajemnicy swoich planów, był dla Trevora kroplą, która przepełniła
dzban. Po raz pierwszy i ostatni w trakcie rejsu zadzwonił prosto do

71

Londynu, do szefa ochrony osobistej Fayeda, Paula Handleya-Greavesa,
by poskarżyć się na zachowanie Dodiego. Miał nadzieję, że dotrze to do
Szefa — w takim przypadku sprawa na pewno wróciłaby do Dodiego.

Debbie także dostrzegała cechy Dodiego, które powodowały rozpacz
ochroniarzy. „Uwielbiał mieć władzę i naprawdę sprawiało mu przyjemność
rzucać rozkazami na prawo i lewo". Był w tym jak echo ojca. Debbie
zauważyła też, że Dodi sprawia wrażenie człowieka, który lubi bez przerwy
mieć wokół siebie ludzi, co potwierdzało zdanie Myriah, że jest mało
pewny siebie. Powiedziała kiedyś Debbie, że dawniej zapraszał ją na przy-
jęcia wyłącznie dla towarzystwa. „Uważam, że potrzebował, by personel
nieustannie zwracał na niego uwagę, i był bardzo ekstrawagancki". Pewnego
razu Dodi wrócił z zakupów na brzegu z — wedle opinii Debbie — pię-
cioma kaszmirowymi swetrami (które do chwili jego śmierci nie zostały
wyjęte z folii), trzema parami butów i dwoma skórzanymi torbami.

Dwa razy była świadkiem, jak traci zimną krew z Reno, „ale nigdy nie
zachował się wybuchowo w stosunku do mnie. Był bardzo miłą osobą,
umiał doceniać wszystko, co robiliśmy. Był grzeczny i uprzejmy wobec
załogi, na pokładzie wyraźnie się rozluźniał".

Debbie już tak długo wykonywała swą pracę, że czasami traciła poczucie,
jak ekskluzywne życie prowadzą jej pracodawcy. Księżna na przykład
sama rozpakowywała swą torbę, ale zadaniem Debbie i Renę było sprawie-
nie, by zarówno Dodi jak i Diana nie musieli ruszać palcem, ręką ani nogą,
by dostać to, na co mają ochotę — ręcznik, drinka, gazetę — i móc całą
energię skoncentrować na przyjemnościach, rozmowie, opalaniu się, prze-
nośnych komputerach, telefonach komórkowych czy czytaniu przysyłanych
codziennie faksem wycinków prasowych. Gdyby zmarszczyli czoło z po-
wodu jakiejkolwiek niedoskonałości, znaczyłoby to, że Debbie zawiodła.

Dodi jakiś czas wcześniej zasugerował, że chętnie widziałby ją z Renę
i Myriah w swoim osobistym zespole, ale do końca umowy, która podpisała
do października, koncentrowała się na mikrokosmosie „Jonikala" i z wyjąt-
kowej, bliskiej pozycji obserwowała rozwój romansu — romansu roz-
grywającego się na żądanie Diany do muzyki z filmu Angielski pacjent.

„Nie byli czuli w sposób otwarty, kiedyś jednak kręciłam się po jachcie
i zdarzyło się, że weszłam do salonu, by zapalić światło i... całowali się.
Zaczęli chichotać, po tym incydencie przestali się jednak mną przejmować
i — prawdę mówiąc — starałam się ich nie zauważać. W trakcie tego typu
podróży ludzie nie rozmawiają o interesach. Księżyc, szampan i kawior?
Daj spokój...".

72

Oburzona późniejszymi doniesieniami, że ujawniła, jak spali, Debbie
mówi na ten temat jedynie, że: „spali w głównym apartamencie, złożonym
z marmurowej en suitę, dwóch podwójnych kabin, garderoby, szaf i kabiny
przechodzącej przez całą szerokość kadłuba. Wejście do niej jest zamknięte
holem i podwójnymi drzwiami. Korzystali ze wszystkich trzech kabin —
trzymali w nich bagaże, brali w nich prysznic, spali tam i ubierali się".
Koniec historii.

Załoga — szczególnie bezpośrednia obsługa romansującej pary — naj-
wyraźniej nie zdawała sobie sprawy z frustracji ochroniarzy. Kez widział,
„że bawi ich możliwość obserwowania pary". Obserwując romans z za-
mkniętych kabin, z daleka od świata zewnętrznego, z którym musieli się
użerać Kez i Trevor, odczuwali jedynie drobne niedogodności — zmianę
doboru win, brak kwiatów. Dla Renę dni rejsu były „festiwalem słońca,
morskiej wody, światła świec i blasku gwiazd — jednego nie dało się
odróżnić od drugiego".

Ciekawym aspektem tej sytuacji była plotka, która krążyła na temat
Trevora i Keza. „Byliśmy zbyt zajęci, by zauważać takie bzdury — nawet
gdybyśmy chcieli" — mówi Kez.

„Załoga uważała nas za dwóch naprawdę nadętych i spiętych gości" —
zdaje sobie z tego sprawę Trevor. Kez dodaje: „Nie mogli zrozumieć, jak
można tak pracować. Kiedy zaczynał się lunch, Trevor zwykle zostawał na
mostku z lornetką, ja zaś gnałem do kambuza, pakowałem sobie na talerz
ile się dało, zjadałem w ekspresowym tempie i pędem wracałem schodami
na górę. Wtedy Trevor zbiegał pod pokład i powtarzał moje przedstawienie".
Dla ochroniarzy środek dnia trwał do chwili, aż para podjęła decyzję, by
gdzieś iść — popływać, zejść na brzeg. Dla załogi obiad był najważniejszym
wydarzeniem dnia i z oburzeniem obserwowali obu Brytyjczyków. „Potę-
piali nas za nakładanie na ten sam talerz makaronu, mięsa, wszystkiego.
Mówili: »Ci Anglicy to barbarzyńcy«. Jeśli wszystko przebiegało cicho
i spokojnie, Dodi uważał, że nic nie robimy" — dowiedział się potem Kez
od Myriah.

Patrząc, jak załoga pije do obiadu wino, obu ckniło się za piwem, ale „w
życiu byśmy tego nie zrobili. Wyobrażasz sobie rozmowę z pryncypałem,
który łapie w którymś momencie zapach alkoholu? Z miejsca by człowieka
wywalili". Musieli być stale czujni, ale nie byli tępakami, za jakich uważali
ich członkowie załogi. „Nie mówimy, że były to dla nas wakacje, ale praca
sprawiała nam przyjemność. Musisz ją lubić" — mówi Trevor.

Wieczorami różnice priorytetów załogi i ochroniarzy zazwyczaj łagod-

73

niały. Kez, zamiłowany czytelnik literatury okultystycznej, relaksował się
w kambuzie, żywo dyskutując z Myriah zagadnienia duchowe i para-
psychiczne. Trevor uważał to jednak za „mącenie we łbie". „Moja matka
umie współczuć i dba o ludzi, ale sprowadzać to do działania jakiegoś
cholernego ducha!". Kiedy Myriah próbowała go wciągnąć w dyskusję,
odpowiadał: „Wolę zająć się jedzeniem i piciem". Udało jej się stracić
także Keza jako słuchacza — kiedy po tym, jak zadał proste pytanie
w stylu: „Co sądzisz o kolacji?", odpowiedziała: „Ciekawe, co kolacja
sądzi o tobie?".

Kiedy wczesnym popołudniem 25 sierpnia opuścili Porto Venere i wzięli
kurs na Elbę, popłynęły za nimi trzy łodzie. Dwie podążały za nimi od
kilku dni, w każdej było pięciu albo sześciu dziennikarzy — wyglądali na
Niemców i Włochów. Rozmawiali już w ich sprawie z kapitanatem portu,
ale łodzie zignorowały ostrzeżenia. „Spróbujcie coś z nimi zrobić" — za-
żądał Dodi, więc Luigi i Trevor wsiedli do szalupy, podpłynęli do jednej
z łodzi i Luigi nawrzucał im jak cholera po włosku. Włosi bez wahania
odparowali zarzuty: „Nie robimy nic złego, a jeśli chcecie, możemy sprawić,
by było jeszcze gorzej — wystarczy zadzwonić po angielską prasę!".
Kiedy wrócili na pokład, Dodi od razu spytał, jak przebiegła rozmowa.
„Bez efektu — odparł Trevor. — Poprosiliśmy, by trzymali się w większej
odległości, ale stwierdzili, że nie złamali granicy naszej osobistej przestrzeni.
Uważają, że jedynie wykonują swoją pracę. Nie można zakazać komukol-
wiek podróżować tym samym szlakiem wodnym".

Keza bardzo podniecało, że popłyną na Elbę, gdzie internowano Napole-
ona, kiedy jednak wczesnym popołudniem rzucili kotwicę, był rozczaro-
wany. Wyspa wyglądała posępnie, wiał mistral. Także Dodi i Diana zostali
tu przywiezieni wbrew woli. „Jonikal" został pozamykany, by nie zaszkodził
mu wiatr, salon zewnętrzny opróżniono z poduszek i wszyscy spędzili
wieczór oraz noc na pokładzie.

Następnego dnia sytuacja się poprawiła — może jednak idylla miała się
okazać możliwa. We wtorek, 26 sierpnia, kiedy stali na kotwicy u wybrzeży
małej wyspy Molary, Dodi wpadł na pierwszy — zdaniem Trevora —
podczas tej podróży, znakomity pomysł. Późnym popołudniem, kiedy
wszystko było przygotowane do kolacji, a stoły zastawione, powiedział
Reno: „Postanowiliśmy z księżną, że zrobimy dziś wieczór grilla — na
plaży". Słysząc to, Renę i Christiano lekko się załamali, kucharz zaraz

74

zaczął jednak wyjmować z zamrażarki hamburgery z kurzego mięsa, żeberka
i wędzoną kiełbasę. Debbie i Renę zabrali się do pakowania sreber,
kryształów, kubełków do wina i składanych stolików. Nie miał to być
piknik, w trakcie którego je się chleb z dżemem i ściera piasek z twarzy.

Kez po południu sprawdził wybrane miejsce i przekazał swoje spo-
strzeżenia Trevorowi, który poinformował Dodiego: „Nie radzę chodzić
tam po ciemku". Było to najbardziej odludne miejsce, jakie znaleźli
w trakcie rejsu — kilka opuszczonych chat i ścieżek, po których wędrowały
kozy. Było jednak zaciszne i odosobnione, ajegojałowość skryje ciemność.

Luigi popłynął na brzeg jako pierwszy, by wybrać miejsce na rozłożenie
się i zrobić ognisko. Pierwsza szalupa dobiła do brzegu o wpół do dziesiątej
albo o dziesiątej — z Renę w pełnym stroju lokaja i czarną muchą oraz
Christiano w wysokiej kucharskiej czapce. „To jak skecz z Monty Pyto-
na^' — pomyślał Kez.

Ustawiono grill i sceneria zrobiła się bardziej jak z filmu Felliniego.
Renę był w swoim żywiole — wyczarowywał magiczną atmosferę w miej-
scu tak nienadającym się do mieszkania, że nawet owczarze je porzucili.
Rozłożył koce, sprzątnął każdą gałązkę i kamyk, po czym zestawił trzy
maleńkie stoliki i przykrył je adamaszkową serwetą, by stworzyć wrażenie
pełnowymiarowego stołu, na koniec poustawiał na nim świece. Otworzył
ulubione białe wino Dodiego z doliny Loary, wstawił je do kubełka
z lodem, a kiedy Christiano rozpalił węgiel na wielkim metalowym grillu,
podał ulubiony kawior księżnej. Trevor sprawdził okolicę. Była surowa
i kruczoczarna. Miał pewność, że nikt nie będzie się kręcił w okolicy,
nikomu nie uda się podkraść. Było bezpiecznie.

Kiedy para zjadła, szalupą przypłynął Luigi i zabrał personel oraz sprzęt
na jacht, a Dodi i Diana zostali dokończyć wino. Towarzyszył im jedynie
Trevor — siedział dyskretnie w cieniu, na skalistym występie, nie więcej
jak siedem metrów od pary, za znalezienie której tysiąc paparazzi byłoby
gotowych zabić. „Pozostały jedynie ognisko, butelka wina, kieliszki, Dodi
i Diana" — mówi Trevor nietypowym dla siebie tonem, zbliżonym do
sentymentalnego.

Siedzenie z radiotelefonem i pagerem w ręku, „z księżną Walii i jachtem
w oddali... istnieją gorsze roboty. Mogłoby się człowiekowi przydarzyć
tak, że musiałby gdzieś kopać rowy" — myślał. Zdarzało się w tej robocie,
że „człowiek wykrwawiał się od ukąszeń komarów", ale czasami bywała
wspaniała. Przez sześć dni wytrzymali zachowanie Dodiego bez większych
incydentów i w końcu zrobił coś, co Trevor określał mianem „zapewnienia

75

dziewczynie dobrej zabawy". „Nie umiałbym ocenić, czy byli szczęśliwi H
czy nie, ale miły grill na plaży miał sens". Obserwując Dianę, Trevor ciągle U
nie mógł się nadziwić: „Jak udało mu się załapać na taką dziewczynę?" — J
piękną, pełną życia kobietę, którą Trevor bardzo cenił za tyle ludzkich
cech. Był blisko nich od sześciu tygodni, a miał wrażenie, że nawet za
milion lat nie umiałby wyobrazić sobie tej dwójki jako pary.

Trevor i Kez, którzy kilka godzin później rozpoczęli nocną wachtę,
obserwowali, krążąc po statku, ostatnie błyski dogasającego na plaży
ogniska. Mieli dobry nastrój. Uznali, że para nie pojawi się na pokładzie
przed dziesiątą rano, co dałoby im jedną, może nawet dwie dodatkowe
godziny snu. Noce były najspokojniejszymi chwilami podróży — chodzili
po pokładzie boso, by nie powodować hałasu. Nawet paparazzi spali. By
nie zasnąć, Trevor i Kez trochę łowili ryby — choć niewiele złapali — i co

piętnaście minut sprawdzali radar. Trap był wciągnięty. Jacht był niczym
zamknięty na noc dom.

Niestety spokój długo nie potrwał. Następnego dnia, 27 sierpnia, helikop-
tery trzy razy nalatywały nisko na jacht, spędzając księżną z pokładu.
Przedtem Dodi kazał: „Spiszcie ich numery, zawiadomcie policję!". Zrobili,
jak kazał. Teraz, wściekły, zaczął wykrzykiwać: „Zestrzelcie ich!". Dodi
wpadł na pomysł, by zakryć nazwę jachtu i zakamuflować „Jonikala", ale
nic by to nie zmieniło. Jachtu nie dało się nie zauważyć. Na dodatek
zamierzał zacząć prowadzić wojnę! Powiedział Trevorowi, by „zadzwonił
do Londynu i dowiedział się, czy możemy dostać laser z noktowizorem,
którym można niszczyć skierowane na nas obiektywy". „Może przeczytał
coś o laserowych dalmierzach, które ma wojsko —jeśli błyśnie się z czegoś
takiego komuś w oko, niszczy siatkówkę — uważa Kez. — Tak naprawdę,
to czytał za dużo komiksów". Uspokoili Dodiego zwykłym: „Tak jest,
porozumiemy się z Londynem i sprawdzimy, czy coś takiego mają".
Jedyne czego chciał, to odpowiedzi — i nigdy więcej nie zapytał.

Następnego dnia, na brzegu, po raz pierwszy rozpoznano Dodiego.
Dotychczas był anonimowy, ale „teraz był sławny z jej powodu". Podczas
gdy Trevor próbował powstrzymać fotografa, Dodi zniknął — rozpłynął
się w powietrzu i Trevor musiał zacząć go szukać na pobliskich ulicach.
Obserwując kolegę, Kez zauważył, że zmienia się układ między nimi
dwoma. „Początkowo to ja byłem zawsze oburzony, Trevor miał na naszą
dwójkę uspokajający wpływ". Z biegiem dnia Kez robił się coraz bardziej

76

zrezygnowany, podczas gdy frustracja Trevora narastała. „W ciągu kilku
dni ta praca miała się dla mnie skończyć i miałem wyjechać, ale Trevor, co
widziałem wyraźnie, patrzył w przyszłość i myślał sobie: »Cholera jasna,
czeka mnie jeszcze kilka lat pracy z tym facetem«. Oczywiście można było
się zwolnić, kto jednak to robił, nie czuł się dobrze. „Wraz ze zbliżaniem
się rejsu do końca, zasady nieco się zmieniły. To ja — gorzki karzeł —
uspokajałem delikatnego olbrzyma".

Kez i Trevor byli zgodni co do tego, że jeśli Dodi i księżna zostaną razem,
będzie „z ochroniarskiego punktu widzenia katastrofą, że on nie zacznie nam
ufać i przekazywać więcej informacji". Przed wyjazdem z Londynu krążyły
plotki, że jeśli pozostaną parą, dowódcą oddziału będzie Trevor. „W sektorze
cywilnym nie było bardziej prominentnej podopiecznej od niej". Dodi
powinien jednak dorosnąć. „Muszę to i owo z nim poustalać" — myślał
Trevor. Nie mogło się to jednak odbyć w obecności księżnej. Trzeba było
dobrze wybrać moment — może w Londynie.

Trevor nie umiał ocenić, czy pozostaną ze sobą. Uwaga, jaką Diana
zrobiła przy Debbie, sugeruje, że miała wątpliwości, na ile zna Dodiego.
..Pewnego razu, kiedy Dodi zachował się dramatycznie z powodu jakiegoś
drobiazgu, chyba komarów, spytała mnie: »Debbie, jacy są arabscy męż-
czyźni?^'. Debbie nie miała pojęcia. „Nie wiem, Madam" — odparła,
myśląc, że Diana najwyraźniej wcale nie zna dobrze Dodiego i jest dość

naiwna.

Kiedy rzucili kotwicę w Cala di Volpe, eleganckim i prywatnym kurorcie
na Sardynii, czuć było, że rejs się kończy. Zmienił się nastrój. Para
sprawiała wrażenie nieco zniecierpliwionej. Co prawda nie wyznaczono
terminu zakończenia wycieczki, ale ochroniarze czuli, że wakacje dobiegają
końca. „Przez większość czasu cieszyli się sobą nawzajem" — mówi Kez.
„Pływając po Morzu Śródziemnym, trudno źle się bawić" — dodaje Trevor,
ale obaj ochroniarze obserwowali parę i legendarny rejs z bliska. „Niewielu
ludzi jest po obudzeniu pięknych. Samo życie. Bogaci i sławni też są tylko
ludźmi". Ochroniarze widzieli rosnące zmęczenie lepiej niż ktokolwiek inny.

Przedostatni pełen dzień rejsu spędzili na zawijaniu do kolejnych
maleńkich sardyńskich portów—jakby podejmowali ostatnią, słabą próbę
odnalezienia wolności, która im umknęła. Ani na chwilę nie udawało im się
jednak oderwać od paparazzi. Wrócili do Cala di Volpe i po raz ostatni

rzucili kotwicę.

W piątek, 29 sierpnia wśród załogi zaczęła krążyć plotka, że następnego
dnia zejdą z pokładu. Że wybierają się do domu. „»Dom« oznaczał Wielką

77

Brytanię. Byliśmy rozradowani" — mówi Kez. Po kolacji para, ochroniarze
i Reno zeszli na brzeg na spacer. Byli zbyt dużą grupą, by móc wejść do
sklepu czy kawiarni, kiedy więc para znalazła wytchnienie od wpatrujących
się w nią oczu w czarującym ogródku, pozostała trójka zatrzymała się
w oddali.

Późnym wieczorem pojawiła się kolejna plotka: jutro wyruszamy do
Paryża. Dodi nic nie zdradzał. Nie dawało to możliwości ustalenia czegoś
z centralą dowodzenia ani skoordynowania działań ze statkiem flagowym
Fayeda w Paryżu — hotelem „Ritz" — którego pracownicy mogliby
przygotować wszystko na lądzie. Trevor był oburzony dalszym zatrzymy-
waniem przez Dodiego informacji dla siebie. Spakowali z Kezem sprzęt —
by być w gotowości na wszystko, co przyniesie nadchodzący dzień.

Przekazali do Londynu wiadomość o możliwości wyjazdu do Paryża, by
uruchomiono plan awaryjny. „Wcześnie rano następnego dnia [choć Trevor
przyznaje, że ze względu na problemy z pamięcią nie wyklucza, iż mogło
to być późną nocą] dowiedzieliśmy się, że następnym celem jest Paryż.
Poinformowano Londyn i G4 [odrzutowiec gulfstream] i dostaliśmy okienko
na start. Londyn miał zorganizować transport po przylocie i poinformować
Ritza".

Obaj kumple uznali, że wycieczka do Paryża to miły sposób na zakoń-
czenie rejsu.

5.
Preludium tragedii

l revor sprowadził księżną schodkami samolotu w upał,
który sprawiał, że bryzy na „Jonikalu" i Lazurowe Wybrzeże wydawały się
dawnym snem. W sierpniu paryżanie opuszczają miasto, przekazując je
turystom. Zawsze jest to miesiąc, w którym niewiele się dzieje.

Gulfstream przyleciał bez fanfar. Lotnisko nie otrzymało kodu sigma,
oznaczającego odlot albo przylot VIP-a, nikt nie dostał żadnej specjalnej
instrukcji. Księżna nie zapowiedziała swego pobytu we Francji ambasadzie
brytyjskiej, nie zażądała także ochrony od władz francuskich — co zostało

później ujawnione w trakcie francuskiego śledztwa.

Paparazzi jednak czekali. Znów poinformowani — należało przypusz-
czać, że przez kolegów na Sardynii albo ludzi Fayeda — zebrali się przed
terminalem dla maszyn prywatnych, ich gigantyczne obiektywy rejestrowały
każdy ruch wysiadającej grupy. Trevor sprowadził podopiecznych schod-
kami, przekonany, że poradzi sobie jeszcze przez tę ostatnią noc. Widział
kilku żandarmów i parę motocykli policyjnych — uznał, że to policjanci
lotniskowi. Przyjechali także ochroniarze z „Ritza". „Księżna i Dodi byli
szczęśliwi, że są w Paryżu, wcale nie byli zaniepokojeni" — zauważył.
Czekał ich jednak całkiem nowy, przerażający wymiar pościgu: w Londynie
paparazzi jeżdżą samochodami, w Paryżu także na motocyklach i skuterach.
Wzdłuż peugeotów stał sznur gotowych do pogoni srebrnych hond i mit-
subishi. Kiedy Diana się pojawiła, silniki zawyły. Napięcie, jakie narosło
w ciągu lata między księżną a jej prześladowcami niczym gorąca ściana,

było gotowe zakipieć.

U dołu zjazdu stały zamówione przez „Ritza" dwa samochody — mer-

79

cedes i rangę rover z kierowcami. W fednym samochodzie siedział Philippe
Doumeau, stały kierowca Dodiego w Paryżu, licencjonowany szofer Etoile
Limousine, w drugim Henri Pauł, łysiejący czterdziestoparolatek w okula-
rach — zastępca szefa ochrony „Ritza". Dodi podszedł prosto do niego,
podali sobie ręce i chwilę pogawędzili. Trevor już kiedyś go spotkał, „nie
przypadł mi jednak do gustu jako człowiek. Był może trochę zbyt roz-
gadany... choć sądząc po sposobie, w jaki podszedł prosto do niego, Dodi
najwyraźniej mu ufał".

Trevor widział, że para chce jak najszybciej odjechać. Trevor, kierowca
Philippe, Dodi i księżna wsiedli do mającego jechać z przodu mercedesa,
Henri Pauł, który prowadził rangę rovera, wziął Keza, Debbie, Myriah,
Renę i bagaże. Kiedy ruszyli, panująca wokół sceneria sprawiała, że to co
się działo w Londynie, można było uznać za dziecinadę. Otaczały ich ry-
czące motocykle, przemykające wokół obu samochodów, po części obsa-
dzone przez dwóch ludzi, by fotograf mógł swobodnie nastawiać ostrość
i poruszać potężnym teleobiektywem. Trevor widział z samochodu, jak
eskorta policyjna zatrzymuje się na granicy lotniska. Byli pozostawieni
sami sobie. Księżna wyraziła zaniepokojenie — nie z powodu natarczywości
fotografów, ale w obawie, że któryś może spaść z motocykla i zginąć pod
kołami. Trevor czuł, jak dobry nastrój odpływa. Dodi dał Philippe'owi
polecenie, by wdepnął gaz i zgubił ich, co też się udało — fachowo
przejechał slalomem przez chmarę motocykli i zostawił je z tyłu.

Pozbywszy się na chwilę pogoni, pojechali z dużą szybkością do Villa
Windsor, byłej siedziby księcia i księżnej Windsoru, wynajmowanej teraz
przez Mohameda Al-Fayeda. Podczas pobytu w Paryżu ochroniarze spędzali
tam noce w specjalnych kwaterach. Dodi kazał Trevorowi zadzwonić do
Keza i przekazać, by po wypakowaniu bagaży i ludzi w jego apartamencie
przyjechał do willi.

Kez i Henri Pauł zostali przywitani przez Bena Murrella, jednego
z przydzielonych do willi angielskich ochroniarzy Fayeda. Rozmawiając
z Paulem, Murrell zauważył, że pachnie on, jakby jadł znakomity lunch.
To, że nie poczuł zapachów wina i czosnku, wynikało zdaniem niepalącego
Keza stąd, że przytłumiał je nachalny zapach cygar Paula. Trevor przypo-
mina sobie, że zostali w Villa Windsor pół godziny, może czterdzieści
minut. Zapis kamer obserwacyjnych precyzuje czas na trzydzieści osiem
minut. Trudno uważać to za „długi i spokojny spacer po przyszłym domu",
jak określi potem ten pobyt rzecznik prasowy Fayeda.

Zanim wyszli, Trevorowi udało się zapytać księżną: „Jaki i'est program

80

na wieczór, MadamT'. „Może pójdziemy na kolację do restauracji" —
odparła. Trudno było na podstawie tego strzępka informacji dokonać
„rekonesansu".

Nieustępliwość dziennikarzy, która stała się tak wyraźna kilka dni
wcześniej na „Jonikalu", zmieniła się w ciągu kilku najbliższych godzin
w maniakalne prześladowanie. Z Villa Windsor para pojechała do „Ritza".
Po gładkim przeprowadzeniu obojga z samochodu do Apartamentu Królew-
skiego Diana — na bezpiecznym terenie hotelu, gdzie ochroniarzy wspierał
miejscowy personel zabezpieczający — poszła do fryzjera. Dodi z Trevorem
pojechał w tym czasie mercedesem do znajdującego się kilkadziesiąt metrów
od „Ritza" sklepu jubilerskiego Repossiego — jednego z wielu sławnych
sklepów jubilerskich, otaczających Place Vendóme niczym naszyjnik. To,
że Dodi postanowił jechać samochodem, świadczy, jak bardzo czuł się
zagrożony. Kez i kierownik zmiany w hotelu, Cłaude Roulet, poszli za nim
na piechotę i kiedy Dodi wszedł do sklepu, czekali przed wejściem —
razem z Trevorem — przez pięć, może dziesięć minut. Dodi nie powiedział
Trevorowi, co zamierza robić w sklepie, najwyraźniej jednak chodziło
o dostarczenie do „Ritza" „pierścionka" — tego, który miał jakoby wybrać
z Dianą i zamówić w Monte Carło, podczas właśnie skończonej wycieczki
„Jonikalem". Choć Trevor mętnie przypomina sobie, że Dodi wyszedł ze
sklepu, niosąc małą, elegancką torebkę na sznurkach, nieustannie twier-
dzono, że pierścionek został odebrany i dostarczony do „Ritza" przez
Rouleta i przekazany Dodi emu później.

Kiedy Kez szedł z powrotem, udając, że ogląda kolumnę, którą kazał
zrobić Napoleon z 1200 armat, zdobytych w bitwie pod Austerlitz, w rze-
czywistości przyglądał się paparazzi. Było szereg skuterów, sporo motocy-
kli, zbierali się turyści.

Trevor dostał telefon, że para zamierza iść na znajdującą się tuż obok
Champs-Ełysees Rue Arsene-Houssaye, by przebrać się na kolację. Po-
stanowiwszy dać im nieco prywatności dla przeciwdziałania narastającemu
naciskowi, Trevor puścił ich przodem, w mercedesie, z Philippe'em za
kierownicą, sam zaś pojechał z Kezem rangę roverem. „Widzieliśmy, że
sytuacja ich zżera, i pomyśleliśmy, że trzeba dać im chwilę dla siebie,
jednak w granicach naszego podstawowego celu, czyli dbania o to, by
cieszyli się sobą i byli bezpieczni" — mówi Trevor. Jechali za nimi
dziennikarze, ale sprawdziła się technika przemawiania im do rozsądku.
„Poprosiliśmy, by nie robili zdjęć podczas jazdy, zwłaszcza na skrzyżowa-
niach i światłach. Zrobili to, o co prosiliśmy".

81

Czar prysł, kiedy dojechali na miejsce i czekający pod apartamentem
Dodiego paparazzi otoczyli wejście. Zrobili się agresywni i doszło do .
niemiłego incydentu, kiedy Gerard, ochroniarz wyznaczony do zajmowania |
się mieszkaniem, zablokował któregoś fotografa i pchnął go. Delikatnemu |
rozejmowi między ochroniarzami a paparazzi groził rozpad. Księżna była
wstrząśnięta, Dodi wściekły. Natychmiast po zaprowadzeniu pary na górę
Kez i Trevor zeszli na dół, by uspokoić fotografów (powodem, dlaczego
Kez był w Paryżu — jedynym, jaki mu podano — było to, że zna nieco
francuski). „Wiemy, że tylko robicie swoją robotę — powiedział. — Foto-
grafujcie ich, kiedy przychodzą i odchodzą, nie dokuczając im, i po-
wstrzymujcie się od fotografowania, kiedy przejeżdżają z miejsca na
miejsce". Trevor podał rękę kilku fotografom w nadziei, że rozładuje

napięcie i kupi parze nieco spokoju w drodze na kolację — niezależnie od
tego, gdzie się wybierali.

Renę przygotował ubranie dla Dodiego: sportową brązową zamszową
kurtkę, dżinsy, szarą koszulę w drobną kratkę i kowbojki. Twierdził, iż
właśnie wtedy Dodi zdradził mu swój plan, że zamierza się wieczorem
oświadczyć księżnej, i pokazał lokajowi, któremu odebrało oddech,
„pierścionek, niesamowity, wysadzany brylantami pierścionek — wielki
szmaragd, otoczony grupkami brylancików, osadzony w żółtym i białym
złocie", a sam pierścionek tkwił w „maleńkim, szarym aksamitnym
pudełeczku z napisem... Repossi". „Zadbaj, by szampan był przygotowa-
ny" — miał powiedzieć Dodi, starannie zamykając puzderko i chowając
je do kieszeni. Biorąc pod uwagę oddanie Renę Fayedom i Dodiemu
oraz jego zobowiązania względem nich, można podejrzewać, że wspo-
mnienie to jest nieco podbarwione — przynajmniej — bujną wyobraź-
nią i myśleniem życzeniowym. Kiedy przed ich wyjściem na kolację
Renę podawał schłodzone wino i kawior, Diana przebrała się w spor-
towe ubranie, dozwolone w Paryżu pod koniec sierpnia: obcisłe białe
dżinsy, czarne, wiązane z tyłu buty od Versace na wysokim obcasie,
bluzkę bez rękawów i pięknie uszytą czarną marynarkę. Założyła złote

kolczyki, które uwielbiała, i bransoletkę z perłami, którą dostała od
Dodiego.

Kiedy para się przebierała, Trevor raz za razem pytał Renę: „Dokąd oni
jadą?", rozpaczliwie próbując się dowiedzieć, jakie mieli plany. „Byłem
bezradny. Dodi nic nie ujawniał. Nie mogłem iść do jego pokoju, zapukać

82

i spytać: »Hej, dokąd się wybieracie?«. Nie mogłem nic więcej zrobić. Nie
da się podejść do lokaja, capnąć go za kołnierz i wrzasnąć: »Cholera jasna,
muszę wiedzieć!«. To było takie frustrujące...". Reno wchodził i wychodził
z apartamentu. Jeśli cokolwiek wiedział, nie podzielił się informacjami
z ochroniarzami. Rezerwację na 21.45 w eleganckiej restauracji „Chez
Benoit", mieszczącej się niedaleko Centrum Pompidou, zrobił Ciaude
Roulet z „Ritza". Miał tam czekać na parę.

Czterdzieści minut później zeszli na dół i na widok liczby paparazzi
zdrętwieli, Trevor miał jednak nadzieję, że umowa, jaką zawarł, zostanie
dotrzymana, i wsadził parę z Philippe'em do mercedesa, a sam pojechał
z Kezem z tyłu rangę roverem. Kiedy pojazdy ruszyły, Kez zadzwonił do
Londynu: „Ruszyliśmy". „Dokąd?". „Nie mamy pojęcia!". Fotografowie
pędzili obok, ale uszanowali umowę, dając parze kilka minut wytchnienia.
Trevor miał nadzieję, że uda się utrzymać spokój.

W mercedesie podjęto decyzję, by zrezygnować z kolacji w „Chez
Benoit", ponieważ byłaby zbyt publiczna, i Trevor dostał telefon, że jadą
do „Ritza". Jezu! Bez przygotowania! Kiedy ostatnim razem wyjeżdżali
z „Ritza", paparazzi i turyści wyglądali jak uliczny jarmark: wszędzie było
pełno aparatów, kilkaset osób tłoczyło się przy wejściu, jakby czekano na
paradę. Wraz ze wzrostem podniecenia na temat tego, gdzie para spędzi
noc, mogło się robić tylko goręcej.

O 21.50 dwa samochody podjechały do „Ritza". Tłum czekał. Trevor
podbiegł do drzwi samochodu, otworzył je i przygotował się na robienie
parze drogi, by mogła przejść przez drzwi obrotowe i wpaść do środka.
W środku hotel uważano za „bezpieczne otoczenie".

Dodi siedział bez ruchu. Oboje nawet nie drgnęli. Wnętrze samochodu
przypominało stopkłatkę filmu. Nic się nie działo. Zdaniem Trevora „granica
została osiągnięta". Co Dodi, do cholery, wyprawiał? Kiedy paparazzi
zbliżyli się do samochodu, Trevor delikatnie zamknął drzwi. Bezruch trwał
jedynie kilka sekund, ale to wystarczyło, by skuteczne wyprowadzenie
podopiecznych zmieniło się w katastrofę. Kiedy Dodi się poruszył i coś
zaczęło się dziać, samochód był już obstawiony aparatami. Para została
pochłonięta przez gigantyczną meduzę. Dodi podniósł rękę, by zasłonić
twarz, księżna, która wyglądała na cierpiącą, skoczyła ku drzwiom. Kiedy
Trevor odpychał fotografów, widać było, że efekt wahania Dodiego
niezwykle zaniepokoił parę. W zamieszaniu jeden z paparazzi wślizgnął
się do środka przez obrotowe drzwi. Trevor błyskawicznie się go pozbył,
ale Dodi odwrócił się do Keza i rzucił wściekle: „Jak do jasnej cholery, ta

83

katastrofa mogła się wydarzyć? Dlaczego nie kazaliście recepcji się
przygotować?".

„Nie powiedział nam pan, dokąd jedziemy. Gdyby pan to zrobił,
moglibyśmy zadzwonić i wszystko poszłoby jak należy!" — odpalił
natychmiast Kez, na granicy wybuchu, i Dodi nieco spuścił z tonu. Kez
wyraźnie starał się nie wciągać w spór Trevora.

Zaprowadzili parę do restauracji na końcu długiego holu i posadzili ją
w środku. „Porozmawiam jeszcze dziś poważnie z Dodim" — mruknął
Trevor do Keza, kiedy wracali do wejścia. Trevor zepchnął dziennikarzy
na drugą stronę prowadzącej do „Ritza" alejki dla dostawców i nakłonił
policję, by ustawiła kordon na tyle daleko od wejścia, by nie mogło dojść
do bezpośredniego kontaktu fizycznego. Wreszcie mieli okazję zjeść w barze
kanapkę. Nie jedli od śniadania na „Jonikalu", który wydawał się odległy
o lata i miliony kilometrów.

Ledwie zdążyli zamówić coś do picia, kiedy zobaczyli Dianę i Dodie-
go — idących przez hol. Z jakiegoś powodu opuścili restaurację. Kez
zauważył, że księżna płacze. Podejrzewał, że musi to być wynikiem
nadmiaru obciążenia — najpierw prześladowano ich na mieście, teraz
pewnie wszyscy w restauracji zaczęli się na nich gapić. O 22.01 Kez
i Trevor zaprowadzili parę wspaniałymi schodami na górę, do Apartamentu
Królewskiego. „Zjemy tutaj, wy też idźcie coś zjeść" — powiedział Dodi,
zamykając drzwi. Po powrocie do baru usiedli przy stoliku niedaleko
wejścia, skąd mieli widok na schody. Wreszcie mogli zjeść po kanapce.
„Jedzenie jest tu wspaniałe" — myślał Trevor. Następnym zadaniem miało
być dowiezienie pary po kolacji do apartamentu Dodiego — jeżeli Dodi
postanowi tam jechać. Zjedli, potem czekali pod drzwiami apartamentu.

Henri Pauł wszedł drzwiami obrotowymi „Ritza" kilka sekund przed
22.08 — w garniturze i krawacie, z jowialnym uśmiechem na ustach
i nieodzownym cygarem w lewej dłoni. Choć nie był na służbie, często
dzwonił z prośbą o informacje na temat pary i tuż przed dziesiątą zatele-
fonował do niego kierownik nocnej zmiany ochrony „Ritza", Francois
Tendii, przekazując informację, że para będzie jadła w swoim pokoju. Pauł
wrócił do hotelu z własnej inicjatywy.

Poszedł do baru i dołączył do Trevora i Keza, którzy — informując go
o sytuacji — byli przekonani, że Pauł jest na służbie. Kez chwilę z nim
pogawędził, Trevor kończył jeść w milczeniu, myśląc: „Trochę nadęty
facet, nie?". Kez miał „dziwne wrażenie, że Trevor nie lubi Henriego
Paula. Spotkałem go wtedy po raz pierwszy, nawet nie wiedziałem, że jest

84

drugim po Bogu, jeśli chodzi o ochronę Ritza. Zdawało mi się, że to
zwykły szofer". Kez był zdegustowany zapachem cygar Paula. Kiedy Pauł
zamówił żółty napój — Kezowi zdawało się, że to sok — Pauł zażartował,
że to »ananas«, i obaj się roześmiali z dobitnie wymawianej końcówki *.
„To był dość koszarowy dowcip. Wiem, że żałosny, ale obaj chichotaliś-
my" — mówi Kez.

Śmiech zrobił się nerwowy. „Robiło się gęsto, ponieważ Trevor z nim
nie rozmawiał, i nagle Henri Pauł zaczął mówić, że nie powinniśmy tu jeść,
bo nie spodobałoby się to panu Kleinowi, szefowi hotelu". Co za tupet! Nie
było nigdzie kafejki, poza tym nie mogli wyjść z hotelu! „Nie byłbym taki
pewien, ponieważ pracujemy z panem Fayedem. Nikt inny" — odpalił
natychmiast Kez. Trevor siedział i albo wpatrywał się w jedzenie, albo
wyglądał przez okno. „Muszę przyznać, że szybko straciłem zainteresowa-
nie" — mówi. Kiedy jednak usłyszał, jak Henri Pauł twardo obstaje przy
tym, że jego szefem jest pan Kłein, jednoznacznie zamknął sprawę: „Kłein

pracuje dla Szefa i ty też!".

„Wzięliśmy nasze kanapki i wyszliśmy" — mówi Kez. Spędzili z Henrym
Paulem niewiele czasu w barze — „tylko pięć minut". Kiedy jedli, krążył
„w tę i we w tę po hotelu. Nie wiem, o co mu chodziło, ale nie był to mój
problem" — przypomina sobie Trevor. Pauł nie wyglądał jednak na
podenerwowanego. „Uznałem, że próbuje załatwić różne sprawy w hotelu".
Ani Kez, ani Trevor nie znali Henriego Paula, nie było jednak w jego
zachowaniu nic, co kazałoby podnieść czerwoną flagę.

Kiedy Henri Pauł wyszedł z baru, barman podał mu drugi pastis z Ricarda,
popularny we Francji aperitif z wysokoprocentowego alkoholu, aromatyzo-
wanego lukrecją. Dwa drinki, które wypił w „Ritzu", miały się wkrótce
okazać jedynie dodatkiem do szeregu innych, które wypił między powrotem
do domu po odebraniu po południu Diany i Dodiego z lotniska a powrotem
do hotelu. Kiedy skończył pastis, stężenie alkoholu w jego krwiobiegu —
co stwierdzono w trakcie sekcji — „znacznie przekraczało dopuszczoną
przez prawo granicę". W jego krwi znaleziono poza tym mieszankę dwóch
leków, dostępnych jedynie na receptę — środka przeciwdepresyjnego oraz
leku mającego odstraszać od picia alkoholu, stwierdzono także tak niski
poziom transferryny (białkowego nośnika żelaza), że wyciągnięto wniosek
o „chronicznym nadużywaniu alkoholu w ciągu przynajmniej ostatniego
tygodnia".

Gra słów. Ass to po angielsku „dupa".

85

Kiedy później Trevor szukał w pamięci szczegółów krótkiej scenJkU1
w barze, był pewien, iż nawet przez głowę mu nie przeszło, że napój PaulU
może zawierać alkohol. Pauł rozmawiał z nimi po angielsku i jego mowU
się nie rozmywała. Jeśli nie był na służbie, miał pełne prawo wypić drinkąH
choć pracownikom „Ritza" nie wolno było pić w barach hotelowych;^
„Henri Pauł jednoznacznie sprawiał wrażenie bycia na służbie" —pamięta
Trevor. Co innego miałby robić w hotelu, jeśli znajdowali się w nimi
księżna i syn Szefa? Picie na służbie było dla Trevora tak wielkim tabu,!
że możliwość ta nigdy nie wpadłaby mu do głowy — zwłaszcza w przy-1
padku starszego rangą i najwyraźniej zaufanego człowieka. „Nie mówię,|
że ludzie mają całkiem nie pić, ale w przeddzień powrotu na służbę niel

wziąłbym alkoholu do ust. Jeśli idziesz do pracy we wtorek, nie pijesz!
w poniedziałek".

O 23.07 obaj ochroniarze weszli na górę i usiedli przez Apartamentem
Królewskim, czekając na jakąś informację. Oba samochody stały od fron-
tu — na rozkazy czekali w nich Jean-Francois Musa, dyrektor Etoile
Limousine, oraz Philippe Dourneau. Trevor i Kez nie mieli pojęcia, co ma
się dziać dalej. Tak samo nie wiedzieli, że kiedy jedli, Dodi odbył rozmowę
telefoniczną, która miała gruntownie zmienić ich życie. Zadzwonił on do
dyrektora nocnej zmiany, Thierry'ego Kochera, który opowiedział mu
o akcji z paparazzi przy wejściu, kiedy zaś się dowiedział, że jest Henri
Pauł, poprosił o przekazanie mu, że chce, by do tylnego wejścia podje-
chał trzeci samochód — dla niego i księżnej. Dwa samochody, których
używano normalnie, miałyby pozostać przy frontowym wejściu, na Place
Vendóme — dla odwrócenia uwagi.

Kiedy Trevor i Kez czekali pod apartamentem, kilka razy pojawiał się
Henri Pauł, wchodził po schodach i schodził na dół i wyglądał na bardzo
zajętego rozmowami z obsługą hotelu. Fotografowie stwierdzili potem, że
kręcąc się wokół wyjść, był pobudzony i niecodziennie towarzyski. Te

kilka razy, kiedy Trevor go widział, wydał mu się dość teatralny. Nie było
to nic nowego.

O 23.40 Henri Pauł pojawił się przy drzwiach apartamentu (jak pamięta
Kez, ciągle śmierdział cygarami) i przekazał: „Plany się zmieniły. Wyjeż-
dżamy od tyłu hotelu, tylko jednym samochodem. Chce, bym prowadził.
Pozostałe dwa samochody odjadą spod frontu, by odwrócić uwagę paparazzi.
Dodi nie chce ochroniarza". Mieli wyjechać za pół godziny.

86

Był to okropny plan. Henri Pauł był ochroniarzem, nie kierowcą.
potrzebowali dwusamochodowego konwoju. I ochroniarza! Trevor wrzasnął
na Paula: „Mowy nie ma, by wyjechał bez ochrony — za milion lat nie
pojedzie beze mnie... Jeśli tak zostanie to przeprowadzone, jadę z wami".

Ochroniarze oświadczyli, że muszą zameldować o powstałej sytuacji do
Londynu — dopiero drugi raz uznali, że centrala dowodzenia powinna się
dowiedzieć o złym planie Dodiego. Henri Pauł stwierdził jednak: „Pan
Mohamed wyraził zgodę". Kez jest pewny sformułowania — „Pan Moha-
med" różniło się od używanego przez chłopaków „Szef. Usłyszał wyraźnie,
jak zastępca szefa ochrony „Ritza" powiedział, że plan został zaakceptowany
przez Al-Fayeda, wiedział jednak, że pracownicy często nadużywają jego
nazwiska — nie było bowiem żadnej możliwości sprawdzenia prawdziwości
takich słów bez spowodowania obrazy — albo i gorzej. Plan w każdym

razie był beznadziejny.

„Martwiło mnie nie to, że Henri Pauł ma kierować — mówi Trevor. —
Już kierował tego dnia i zarzucanie mu czegokolwiek przypominałoby
kwestionowanie kompetencji Paula Handleya-Greavesa do wożenia Szefa".

Nie podobał mu się sam plan.

Kilka minut później Dodi wystawił głowę z apartamentu i wszystko
potwierdził. Mieli przygotować trzeci samochód i ustawić go za hotelem,
dwa pozostałe miały służyć jako przynęta, kiedy para będzie uciekać od
tyłu. Powiedział także, że Pauł ma kierować. Trevor był jednak stanowczy:

„Nie pojedzie pan bez ochrony — jadę z wami". Argumentował, że
fotografowie i gapie zostali zepchnięci na drugą stronę ulicy, nie znajdują
się bardzo blisko i można bezpiecznie odjechać od frontu. Dodi nalegał
jednak, żeby grupa odjechała od tyłu — tylko jednym samochodem.

W dalszym ciągu scenicznym szeptem Trevor dodał: „Nic z tego nie
będzie. Nie ma mowy, by pojechał pan gdziekolwiek całkiem bez ochrony".

Temat był poza dyskusją.
„W porządku, jeden z was może jechać w samochodzie, z przodu" —

ustąpił Dodi.

„Potrzebujemy także zapasowego samochodu. Zajadę jednym z aut,

które stoją z przodu, na tył" — dodał Kez, naciskając.

„Nie, nie, wtedy ludzie się domyśla. Kiedy będziemy wychodzić od tyłu,
każcie tak podjechać samochodom do przedniego wejścia, by wszyscy
myśleli, że zaraz będziemy wychodzić" — zakończył i zniknął w Apar-
tamencie Królewskim.

Mało brakowało, a Trevor poszedłby do Dodiego i zdecydowanie

87

stwierdził: „Nie można pozwolić, by to trwało dalej". Streszczając, zamie-
rzał powiedzieć: „Nie możemy wykonywać swojej pracy bez większej
ilości informacji od pana". Kez ostrzegł kolegę: „Dziś jest nasz ostatni
dzień, porozmawiaj z nim, kiedy wrócimy do pracy".

Choć Trevor był przeciwny podjętej decyzji, musiał wprowadzić ją
w życie. Szybko. Para zamierzała za kilka minut wychodzić. Zszedł na
dół, by znaleźć Henriego Paula. Znalezienie trzeciego samochodu należało
do „Ritza", zadaniem Trevora było poinstruowanie kierowców. Trevor
zadzwonił do Philippe'a i Musy, czekających przy znajdującej się po
drugiej stronie Place Vendóme Etoile, i kazał podjechać do hotelu.

Wprowadził ich w sytuację i poprosił o pomoc dla Henriego Paula.
Szybko.

Było sześć minut po północy. Znalazłszy się tylko z Dodim i Dianą, Kez
podjął ostatnią próbę: „Dwa samochody to najlepsze...".

Dodi w tym momencie wypowiedział magiczne słowa: „Mój ojciec

wyraził zgodę". Mówił prawdę czy nie? Kez nie miał możliwości spraw-
dzenia tego.

Al-Fayed przyzna potem, że piętnaście minut przed wyjazdem Dodiego
z „Ritza" rozmawiał z nim, oświadczył jednak, iż na sto procent nic nie
wiedział o tym, że Henri Pauł został poproszony o kierowanie. Miał
poprosić Dodiego o ostrożność i zostanie w razie potrzeby na noc w hotelu.

Kez znalazł się w trudnym położeniu. Dzwonienie o północy do Al-
-Fayeda, by sprawdzić, czy jego syn mówi prawdę, nie było metodą na
utrzymanie się w pracy. „Nie można z szacunkiem zasugerować, że plan
jest bez sensu. Jeśli szefowie cię nie słuchają, masz związane ręce". Poza
tym chodziło o fotografów, niestanowiących zagrożenia dla księżnej.

Kiedy Trevor wprowadził ich w sytuację, obaj kierowcy nie mieli
pojęcia, dlaczego prowadzić ma Henri Paul. Przyjęli to jednak do wiadomo-
ści, świadomi, że Trevor przekazuje rozkazy pochodzące z „Ritza".

Niemal natychmiast po tym, jak Trevor przekazał kierowcom informacje
o Henrim Paulu, pojawił się Roulet — pełniący obowiązki dyrektora pod
nieobecność Franka Kleina — i kazał Musie wyznaczyć kolejny samochód
do dyspozycji Dodiego. Według Philippe'a, kilka razy powtórzył, że ma go

prowadzić Henri Paul, a para wyjedzie Rue Cambon (tu znajduje się tylne
wyjście).

Trevor nie wiedział, że Henri Paul nie ma uprawnień do prowadzenia
limuzyny, którą zamówił Musa. Musa twierdzi, że zaoferował swe usługi
jako kierowca, ale ponieważ wszystko działo się w trybie awaryjnym

i w pośpiechu, nikt nie miał czasu pomyśleć. Między chwilą, w której
Trevor poprosił kierowców, by podjechali, a uruchomieniem silnika trze-
ciego samochodu minęło niecałe dziesięć minut. „Ritz" był praktycznie
jedynym klientem Etoile, więc jak Musa mógłby odmówić wykonania
polecenia Rouleta?

Samochodem okazał się mercedes S280, kupiony z drugiej ręki przez
Etoile w 1994 roku za 114 666 franków francuskich*. Na tablicach
rejestracyjnych widniało oznaczenie: 688 LTV 75. Był to standardowy
samochód — bez przyciemnianych szyb i opancerzenia.

Opancerzony mercedes, którym zawsze jeździł Al-Fayed, także należał
do Etoile, nie proszono jednak o niego — ani na wyjazd na lotnisko, ani do
wożenia królewskiego gościa Dodiego. „Odkąd przy nim byłem, Dodi
nigdy nie użył »ciężkiego« samochodu" — mówi Trevor.

Dlaczego Dodi nalegał, by kierował Henri Paul? Tajemnica ta nigdy nie
zostanie rozwiązana, Trevor uważa jednak, że powodem było, iż ufał
Paulowi — tak jak Philippe'owi, który miał jechać przodem, samochodem
mającym odwrócić uwagę. Po napięciach rejsu Dodi ufał coraz mniejszemu
kręgowi ludzi.

Tuż po północy hotelowy kierowca, Frederic Lucard, otrzymał wiado-
mość, że ma wyprowadzić samochód z garażu podziemnego, objechać
Place Vendóme i zatrzymać się pod dyskretnym tylnym wyjściem „Ritza"
przy wąskiej Rue Cambon.

Kez zauważył, że kiedy Dodi i Diana wychodzili z Apartamentu
Królewskiego, księżna nie płakała, a oboje wyglądali na szczęśliwych.
Oboje. Było oczywiste, że wypili po kieliszku albo dwóch wina. „Kiedy
człowiek napije się wina, jego nastrój może iść w różnym kierunku. Może
stać się najszczęśliwszym człowiekiem na świecie albo zachowywać się
wściekle i wrednie". Rozmawiając z parą, Kez powiedział: „To tylko
dziesięć minut jazdy. Spotkamy się w apartamencie". Potem mimochodem
dorzucił: „Prosto z powrotem? Nie do klubu nocnego?". „Nie, prosto
z powrotem" — odparła ze śmiechem Diana.

Kiedy Dodi i księżna się odwrócili, Kez ujął Trevora za ramię. „Posłuchaj,
stary, może ja pojadę, bo jeśli coś nie wyjdzie, nie przypieprzy się do mnie.
A nawet jeśli, mam to gdzieś, bp jadę jutro do domu".

Trevor nie chciał jednak ustąpić. „Jestem człowiekiem Dodiego, więc ja
jadę. Zobaczymy się za dziesięć minut".

* Obecnie 114 tyś. franków to ok. 73 000 złotych.

89

Kiedy rozdzielili się pod drzwiami Apartamentu Królewskiego, Kez
zażartował: „Wypchaj się".

Plan Dodiego okazał się klapą, jeszcze zanim dotarli do wyjścia na Rue
Cambon. Kiedy wychodzili we czwórkę z apartamentu, skręcili w prawo
i schodzili w dół schodami, grupa paparazzi domyśliła się, że szykuje się
podstęp, i czekała przy tylnym wyjściu. Dziewiętnaście minut po północy
czteroosobowa grupa stanęła w wąskim korytarzu dla dostawców — Dodl
i Diana naprzeciwko tablicy informacyjnej, na której umieszczano komuni-
katy dla personelu, uśmiechający się Henri Pauł mówił do nich, żywo
podkreślając obydwoma rękoma swoje słowa. Trevor stał z prawej strony
pary i wyglądał na zewnątrz. Gdzie był mercedes? Po otrzymaniu dziesięć
minut wcześniej polecenia, by go podstawić, młody kierowca „Ritza" był
jeszcze w drodze, starał się jak najszybciej dotrzeć do miejsca, które mu
wyznaczono. Dodi i księżna czekali, stojąc blisko siebie, Dodi obejmował
Dianę lewym ramieniem wokół talii, Pauł gadał jak nakręcony. Trevor
pamięta, że oboje wyglądali na rozluźnionych.

Trevor wyjrzał na zewnątrz i zobaczył, że „kawałek od wejścia stał mały
biały samochód — trzydrzwiowy hatchback, biały albo jasny, ze skośną
klapą, z tyłu i chyba skuter albo motocykl, wydaje mi się... z dwoma albo
trzema dziennikarzami". Poczuł ulgę, że nie ma ich więcej, zdawał sobie
jednak sprawę z tego, iż to próżne zwycięstwo. Było jasne, że wkrótce
dziennikarze chwycą za telefony i zawiadomią kolegów od frontu. Zgraja
otoczy ich w ciągu kilku sekund.

Kiedy podjechał mercedes, Henri Pauł pchnął metalowe, ażurowe drzwi
i poszedł do auta, by zamienić się z kierowcą miejscami. Obserwatorzy
i zdjęcia zrobione przez kamerę obserwacyjną potwierdzają zgodnie, że
w jego zachowaniu nie było wahania. Jego zaufanie we własne zdolności
znacznie przerastało faktyczne możliwości. Henri Pauł wsunął się za
kierownicę, mając w krwiobiegu tyle alkoholu, że ponad dwukrotnie
przekroczył próg, od którego nie wolno prowadzić samochodu.

Trevor jest pewien, że gdyby dostrzegł jakąkolwiek nieprawidłowość,
powstrzymałby go. Nawykł wykonywać rozkazy, ale wymogi bezpieczeń-
stwa były święte. Istniały sposoby na dyskretne pozbycie się kierowcy.
„Mógłbym podać prosty pretekst, na przykład: »Wydaje mi się, że robi mu
się niedobrze«". Trevor mógł wezwać Francois i Philippe'a, którzy stali za
rogiem, przed wejściem do hotelu, i wrócić do wersji z konwojem dwu-
samochodowym albo zawołać Lucarda, chłopaka, który przyprowadził
mercedesa z garażu. Mogłoby to opóźnić Dodiemu wyjazd i dać paparazzi

90

używanie, ale Trevor nigdy nie pozwoliłby prowadzić człowiekowi, o któ-
rym by wiedział, że jest pod •wpływem alkoholu. Tak samo — wiedząc —
nie pozwoliłby prowadzić kierowcy o niewystarczających uprawnieniach.
Dlaczego — wiedząc, ile wypił — Pauł nie „zdyskwalifikował się" sam?
Trevor uważa: „Jego błędem było to, że nie powiedział: »Nie mogę

prowadzić. Za dużo wypiłem«".

Chwila minęła, koło historii potoczyło się dalej. Trevor wyprowadził
księżną na zewnątrz, mniej więcej trzy metry za nimi szedł Dodi. Kiedy
obchodzili samochód od tyłu, by wsiąść prawymi tylnymi drzwiami, zaczęły
błyskać flesze. Kiedy Trevor energicznie prowadził ją do tylnych drzwi,
księżna — choć miała szpilki na delikatnym, wysokim obcasie — robiła

wielkie kroki.

Kez odebrał telefon od Trevora przez wewnętrzną linię hotelową,
z aparatu mieszczącego się tuż obok frontowego wejścia do „Ritza":

„Zaraz ruszamy".

Wyszedł na zewnątrz i dał obu kierowcom znak, tak by ujrzeli go
paparazzi i turyści. Pięć minut. Oznaczał on, że mają podjeżdżać, by
skoncentrowała się na nich uwaga obecnych. W chwili kiedy samochody
stanęłyby przed wejściem, Diana i Dodi mieli odjechać od tyłu. Trevor
byłby pozostawiony sam sobie — z kierowcą, którego ledwo znał. Musiał
jednak przyznać, że Henri Pauł kilka godzin wcześniej jak należy jechał
z lotniska Le Bourget. Są dwie rzeczy, na które nie można się przygotować:

wariat i wypadek.

Plan przewidywał, że Kez zaczeka pięć minut i pojedzie za nimi.
Ponieważ jednak zauważył, że ruszają paparazzi, co oznaczało, że plan nie
wypalił, skrócił czekanie do półtorej minuty. Ruszając stojącym z przodu
mercedesem, zadzwonił z telefonu samochodowego do Londynu — jego
komórka ciągle jeszcze była rozładowana. Odebrał Martin Ouaife — dyżu-
rujący tej nocy w centrali dowodzenia świetny fachowiec. „Ruszyli".
Świetnie. Natychmiast potem zadzwonił do apartamentu przy Champs-
-Ełysees. „Jadą do was od dwóch minut. Możecie się ich spodziewać za

sześć".
Znajdujący się na Rue Cambon paparazzi fotografowali, jak zamykają

się drzwi mercedesa i auto rusza. Prawdopodobnie najsławniejsza seria
ostatnich zdjęć pary została zrobiona z tyłu od prawej strony — aparat
ukazuje jedynie blond włosy patrzącej do przodu księżnej, Dodi pochyla
się nad jej plecami i z niepokojem wygląda przez okno.

Prawdopodobnie ostatnie zdjęcie, zrobione przed wypadkiem, ukazuje

91

Trevora. Zostało zrobione przez fotografa z „Sygmy", Jacquesa Langevina,
i widać na nim zbliżenie Trevora, który opuszcza osłonę przeciwsłoneczną
i próbuje się przebić wzrokiem przez wypełniającą czarne tło tarczę
jaskrawego światła. Widać wyraźnie potylicę księżnej — odwraca głowę,
patrząc do tyłu. Używając obiektywu ze zmienną ogniskową, Langevin
podjechał do mercedesa od przodu, z prawej strony, na odległość mniej
więcej trzech metrów. Trevor sądzi, że „próbuję zasłonić dwójkę z tyłu,
ustawiając przeszkodę między nimi a fotografami, żeby utrudnić im robienie
zdjęć".

Mercedes ruszył spod hotelu z dużą prędkością kilka sekund przed
godziną 0.20.

Ostatnim wspomnieniem Trevora z tej nocy jest odjazd spod hotelu.
Znów ujrzał biały albo jasny samochód, który przeciął jezdnię i „zaczął za
nami jechać... Nie pamiętam, czy jechały za nami motocykle, ale wiem, że
ścigali nas dziennikarze". Pamięta, że powiedział do księżnej i Dodiego:

„Jest za nami kilku dziennikarzy, ale niewielu". Jego pamięć być może już
zawsze będzie zawodzić, ale wierzy w to, co przypomniał sobie najwcześniej
w szpitalu — to, o czym powiedział sędziemu i co przetrwało. Wspomnienia
te pojawiły się niezamącone kanonadą publikacji, które zamąciłyby w gło-
wie nawet komuś bez zaników pamięci. Mówiąc w skrócie, to co Trevor
pamięta, w spójny sposób przedstawia przebieg wypadków tuż sprzed
odjazdu spod „Ritza": Henri Pauł sprawiał normalne wrażenie. Pierwotny
plan zmienił Dodi. Wspomnienia Trevora urywają się w chwili odjazdu
spod hotelu.

„Ostatnie, co pamiętam, to jak ruszamy... Nie pamiętam nic więcej".

CzęŚĆ II

W oku cyklonu

6.
Wypadek

H,

lenri Pauł jechał do apartamentu najszybszą w sierp-
niową sobotnią noc trasą, mądrze omijając tłum, który wysypuje się po
ostatnim seansie filmowym na Champs-Ełysees — zamierzał zjechać do
Sekwany, pojechać kawałek wzdłuż brzegu, po czym skręcić w prawo,
w Avenue George V i dostarczyć swój niezwykły ładunek do apartamentu
znajdującego się w pobliżu Łuku Triumfalnego. Dobrej nocy przejecha-
nie tej trasy zabiera sześć, może siedem minut. Głównymi przeszkodami
są światła na skrzyżowaniach. Kiedy dotarli do pierwszej przecznicy,
mieli już agresywną eskortę motocykli, których liczba z każdą chwilą
rosła.

Minęli następne skrzyżowanie — z Rue de Mont Thabor, gdzie nie
musieli zatrzymywać się na światłach, zostali jednak zatrzymani na
skrzyżowaniu z Rue de Rivoli, gdzie skręcili w prawo i przejechali
kawałeczek do Place de la Concorde. Kiedy stali przed Rue St-Florentin,
patrząc na samochody, wjeżdżające na szalony ruch okrężny wokół
ozdobionego egipskim obeliskiem z Luksoru Place de la Concorde, a Henri
Pauł szykował się do skrętu w lewo, na północną flankę placu, mercedes
został zatrzymany przez pierwsze z licznych po tej stronie świateł ulicznych.
Była to niepokojąca okazja dla paparazzi, by dołączyć.

Świadek M. Bonin stał na następnych światłach, przy Avenue des
Champs-Ełysees, gdzie zobaczył mercedesa. Wracał tej ciepłej nocy
z restauracji do domu, z zamkniętymi oknami, i kiedy zauważył tłum pod
„Ritzem", pomyślał: „Pewnie jakaś gwiazda". Jadąc wokół Place de la
Concorde tą samą trasą co mercedes, czyli kierując się na brzeg rzeki,

95

znalazł się tuż przy „wielkim czarnym mercedesie po mojej lewej". Poi
chwili zauważył „wielki czarny motocykl, zarejestrowany w [departement] 1
75, Paryż — z dwoma ludźmi. Osoba z tyłu... trzymała aparat fotograficzny 'i
i dosłownie bez przerwy robiła zdjęcia, błyskając fleszem do wnętrza |||
samochodu — nie miał przyciemnionych szyb". Pomyślał, że to paparazzi. H
Na żadnym ze skonfiskowanych fotografom filmów nie znaleziono jednak
ujęć, zrobionych przy tej rzadkiej okazji.

„Wtedy rozpoznałem Dodiego Fayeda". Bonin widział jego zdjęcie
w gazecie. Dodi trzymał się lewą ręką za haczyk nad oknem i choć
zasłaniał twarz prawą, dało się go rozpoznać. „Po jego prawej siedziała
księżna Diana, która próbowała się schować w głębi samochodu. Za
kierownicą siedział mężczyzna w wieku czterdziestu pięciu łat. Był
w okularach... a obok niego młody blondyn, założyłem, że ochroniarz.
Ochroniarz wyglądał na zirytowanego i bardzo często poruszał głową" —
chcąc, jak Bonin przypuszczał, by samochód jak najszybciej ruszył.

Świadek spostrzegł także, że Dodi i księżna nie mieli założonych pasów.
Nie umie stwierdzić, czy mieli je zapięte mężczyźni z przodu. Kiedy
światło zmieniło się na zielone, Bonin ruszył przed siebie, zauważając, że
przed mercedesem stoi czarny samochód, który nie ruszył, blokując
samochód księżnej. „Wtedy zobaczyłem w lusterku wstecznym, że mer-
cedes... zjechał na prawo, i usłyszałem, jak jego silnik robi mnóstwo
hałasu". Po przejechaniu kilku metrów, tuż przed skrętem w prawo na
nabrzeże „zauważyłem, że mercedes na bardzo dużej prędkości mija mnie
od prawej".

Mercedes pomknął prostą, pozbawioną przeszkód drogą szybkiego
ruchu wzdłuż Sekwany i Bonin stracił go z oczu. Właśnie tutaj Henri Pauł
mógł przyspieszyć, by oderwać się od motocyklistów — i zrobił to. To
tu, biorąc pod uwagę, jak wściekle reagował na paparazzi, Dodi mógł
kazać Paulowi przyspieszyć i odjechać. Mercedes po chwili znalazł się
w długim tunelu między dwoma mostami — Pont Alexandre III i Pont
des Iiwalides, po czym wyjechał między dwoma szeregami drzew, którymi
jest tu obsadzone nabrzeże. Do wypadku pozostało niecałe dziesięć
sekund. Jest niemal pewne, że Henri Pauł planował zaraz po wyjeździe
z pierwszego tunelu, przed zjazdem w lewo do tunelu pod Place de 1'Alma,
zjechać z drogi szybkiego ruchu. Ostatni zjazd w prawo przed drugim
tunelem pozwoliłby mu pojechać Avenue George V prosto do apartamentu
Dodiego niedaleko Champs-Ełysees. Do mieszkania Dodiego były stąd
trzy minuty jazdy.

96

Co stało się w tamtej chwili, zawsze będzie wywoływać kontrowersje.
Najlepszym opisem wydarzeń, jakim dysponuje Trevor — najrzetelniejszym
zastępstwem jego własnej pamięci — są wyniki cztemastomiesięcznych
skrupulatnych badań technicznych, przeprowadzonych w trakcie śledztwa
kryminalnego przez francuskich specjalistów, na podstawie których doko-
nano rekonstrukcji przebiegu wypadku. Jeden z wysnutych wniosków —
że Henri Pauł mógł zostać zmuszony do zjazdu w tunel pod Place de
1'Alma, ponieważ motocykliści zablokowali zjazd, którym chciał opuścić
drogę szybkiego ruchu — w dalszym ciągu nie ma oparcia w „twardych"
faktach. Został on jednak wyciągnięty na podstawie najdokładniejszej

możliwej rekonstrukcji wydarzeń.

Zbliżając się do tunelu, mercedes jechał z prędkością między 118 a 155
kilometrów na godzinę — w miejscu, gdzie obowiązuje ograniczenie do
30 kilometrów na godzinę. Ścigało go pięć motocykli z paparazzi —
honda, yamaha i trzy BMW. Choć zdania świadków różnią się na temat
tego, w jakich odległościach od mercedesa i w jakich pozycjach wzglę-
dem niego jechały motocykle, to zarówno honda (maksymalna prędkość
155 kilometrów na godzinę) oraz BMW (maksymalna prędkość 196 kilo-
metrów na godzinę) mogły na ostatnich półtora kilometra nadążać za

mercedesem, a nawet go wyprzedzić.

Co zrobił ochroniarz, kiedy Henri Pauł wcisnął pedał gazu? Wie na

pewno jedynie tyle, że musiał czuć zwykłe rozgoryczenie, iż znów po-
zbawiono go możliwości prawidłowego wykonywania swej pracy.

„Gdyby Henri Pauł jechał tak krańcowo szybko, iż groziłoby to wypad-
kiem, chybabym coś powiedział". Na pewno nie złapałby za kierownicę
ani nie wcisnął hamulca — byłoby to niebezpieczne. „Powiedziałbym
dyskretnie: »Zdejmij nogę z gazu« albo »Zwolnij, jedziemy za szybko«".
Dodi mógł się z tym nie zgodzić. Gdyby Pauł usłyszał sprzeczne polecenia,

czyjego by prędzej posłuchał?
Każdy, kto przejeżdżał przez ten albo inny paryski tunel, wie, że

niedostosowywanie się do ograniczenia prędkości to norma. W tym jednak
przypadku zadziałały nieoczekiwane czynniki. Henri Pauł wchodził w lewy
zakręt, równocześnie zjeżdżając w dół, do tunelu, i w tym momencie
pojawił się przed nim blokujący prawy pas biały fiat uno. Kiedy Pauł go
zauważył, fiat prawdopodobnie miał właśnie wjechać do tunelu. Samo-
chód, mimo przeprowadzonego w całej Francji heroicznego poszukiwania,
w ramach którego rozmawiano z 3000 właścicieli białych fiatów uno, nie
został odnaleziony. Ślady farby, wgniecenia, okruchy szkła, ślady na

97

mercedesie oraz zniszczonym lusterku bocznym udowodniły jednak bez
najmniejszej wątpliwości, że pędzący Henri Pauł miał drobną kolizję
z fiatem uno.

W tym momencie mogły zadziałać odruchy Trevora — być może wtedy
złapał za pas i zaczął go zaciągać przez pierś. Jeśli tak było, wszystko
odbyło się zbyt szybko i gwałtownie, by zdążył się zapiąć.

Wypadek rozpoczął się od otarcia o fiata uno.

Wypadek nie miał związku ze stanem technicznym mercedesa — pro-
wadzone przez dwa lata wyczerpujące badania udowodniły, że wiozące
parę auto było w idealnym stanie. Zaczęły się jednak nakładać na siebie
inne czynniki. Po pierwsze, zdaniem policji, zjazd, w który chciał wjechać
Henri Pauł, mógł być zablokowany przez jeden albo dwa ze ścigających
motocykli, co nie pozostawiło mu wyboru i kazało zjechać do tunelu. Po
drugie, przy prędkości, zbyt wysokiej do najmniejszych skrętów, samochód
był trudny do opanowania. Po trzecie — doszło do kontaktu z fiatem uno.
Niemal równocześnie nastąpiły trzy niebezpieczne wydarzenia i z każdym
należało sobie poradzić w ułamkach sekund.

Henri Pauł mógł być zmęczony. Było późno, miał mieć wolne, napięcie,
wynikające z odpowiedzialności, było ogromne. Do tego był pod wpływem
alkoholu. Ostatecznym, decydującym czynnikiem był alkohol, który spo-
wodował, że mózg, nagle mający do czynienia z większą ilością sygnałów
niebezpieczeństwa, nie był w stanie sobie poradzić.

Zadziałały stałe prawa fizyki.

W chwili gdy mercedes wszedł w lewy zakręt, siła odśrodkowa — być
może wspierana zamiarem Paula, by zjechać w tym miejscu w prawo *,
zaczęła go wyrzucać w niemożliwy do powstrzymania sposób. Zauważa
znajdującego się na jego drodze fiata uno. Zjeżdża na lewo, by go
wyprzedzić, ale ociera się o lewy ty my bok fiata. Choć kolizja jest niewielka,
siła uderzenia wystarczy do zepchnięcia tyłu fiata w prawo, czyli spowodo-
wania przesunięcia przodu w lewo i dalszego zmniejszenia ilości miejsca
dla mercedesa.

* Martyn Gregory, uważany za wiodącego angielskiego eksperta w zakresie wypadku
Diany i Dodiego, w recenzji angielskiego wydania książki krytykuje ten fragment. Jego
zdaniem w chwili wypadku Henri Pauł nie mógł myśleć o zjeździe w prawo, ponieważ „w tym
miejscu" nie ma takiej możliwości.

98

Pauł pędzi teraz wąskim wąwozem — z lewej ma szereg betonowych
kolumn, z prawej fiata — tak blisko, że przez ułamek sekundy auta znów
się stykają: kiedy Pauł próbuje objechać fiata, prawe zewnętrzne lusterko
mercedesa rozbija się o samochód z prawej. Mercedes sunie 19 metrów
z uniesionym nad jezdnię jednym kołem i w chwili gdy wyprzedził fiata,
a Pauł skręca w prawo, by podążyć ku swemu przeznaczeniu, okazuje się,
że pas jest zablokowany przez jadący tuż przed fiatem uno kolejny
samochód — citroena BX.

Pauł skręcił kierownicę w lewo, jednak zbyt mocno, przez co mercedes
zaczął sunąć z zablokowanymi kołami ku dzielącym tunel na dwie części
kolumnom. Wysokie, kwadratowe, białe i nie znające wybaczenia kolumny
przez trzydzieści lat zapraszały do wypadków. Tunel pod Place de 1'Ałma
był sceną trzydziestu czterech wypadków, w których zginęło osiem osób,
a dalszych osiem odniosło bardzo poważne rany. Walcząc w ostatnich
sekundach życia o odzyskanie panowania nad pojazdem, Henri Pauł
odruchowo sięgnął do drążka zmiany biegów, by zredukować bieg z czwar-
tego na trzeci i w ten sposób zwolnić pęd pojazdu, jego błędy zaczynają się
jednak potęgować. Być może zapomniał, że prowadzi samochód z auto-
matyczną skrzynią biegów, a nie swego austina mini i ustawia drążek
w pozycji „neutralnej" — przez co zamiast zwalniać, pozwala się swobodnie
obracać kołom. Jest za późno na jakąkolwiek próbę naprawienia błędu.
Sześćdziesiąt cztery metry przed miejscem uderzenia wciska wreszcie
hamulec, jest już jednak za późno. Mercedes zamienił się w śmiercio-
nośną kapsułę, poruszającą się, zdaniem ekspertów, z prędkością między
100 a 110 kilometrów na godzinę. Dwadzieścia trzy minuty po pomocy,
jedynie trzy minuty od opuszczenia „Ritza", mercedes uderza czołowo
w trzynastą kolumnę — prostokątny róg, który robi w osłonie chłodnicy
głębokie „V" i sprawia, że blacha maski zostaje zgnieciona jak garść
celofanu w dłoni giganta.

Po uderzeniu obie przednie poduszki powietrzne zadziałały idealnie —
w ciągu niecałych 20 milisekund. Wybuch ładunków sprawił, iż zostały
nadmuchane, zamieniając się w dwa białe, wypełnione dwutlenkiem węgla
balony, tworzące barierę między pędzącymi dalej do przodu ciałami Trevora
i Henriego Paula a komorą silnika. Poduszka powietrzna od strony kierowcy
natychmiast zatrzymała ciało Paula, nie była jednak w stanie zahamować
ruchu kierownicy, silnika i chłodnicy, które — poruszając się ku kabinie
pasażerskiej — uderzyły w Paula, zabijając go na miejscu. Kiedy poduszka
powietrzna pękła, wydobył się z niej dwutlenek węgla, który został

99

wtłoczony do płuc Paula, co podniosło jego poziom we krwi do 20,7% —
jest to ekwiwalent wypalenia dwóch paczek papierosów*.

Poduszka powietrzna Trevora uratowała mu życie, choć prawa strona
samochodu zmieniła się w plątaninę poskręcanego i poszarpanego meta-
lu. Uderzenie przeszedł niemal nietknięty — nie był to jeszcze jednak
koniec. Mercedes odbił się od kolumny, zgodnie z ruchem wskazówek
zegara obrócił się z dużą prędkością i uderzył w prawą ścianę tunelu.
Gwałtowne zahamowanie auta spowodowało, że Dodi i księżna zostali
nagle rzuceni do przodu — tym samym torem i z tą samą prędkością,
co przed pierwszym zderzeniem, w efekcie czego ich ciała uderzyły
w przednie fotele. Tym razem jednak obracanie się samochodu zwięk-
szyło bezwładność ich ciał, powodując, że zaczęły się z bardzo dużą
prędkością obijać o wnętrze.

Siła uderzenia w ścianę i ogromne przeciążenia, spowodowane gwałtow-
nym zatrzymaniem rozpędzonych mas, sprawiły, że serce Diany przemieś-
ciło się do prawej części klatki piersiowej i powstały u niej tak poważne
obrażenia — przerwanie żyły płucnej oraz pęknięcie osierdzia — że „nie
ma w historii medycyny przykładu, by ktoś o tak poważnych uszkodzeniach
wewnętrznych przeżył" (co stwierdzili powołani przez sędziego rzeczo-
znawcy).

Wreszcie się zatrzymali.

Mercedes stał przodem do wjazdu do tunelu. Głowa Henriego Paula
opierała się o zagłówek, jego twarz układała się w ten sam uśmiech, jaki
gościł tam przez większość dnia. Po czole i policzku spływało mu kilka
strużek krwi. Nie było słychać oddechów, żadnych odgłosów, nic się nie
ruszało.

Połamane żebra Dodiego narobiły szkód w klatce piersiowej, poprzebijały
płuca i naczynia krwionośne, powodując krwawienie wewnętrzne, które
zostanie uznane za przyczynę śmierci — wraz z pęknięciem aorty oraz
złamaniem kręgosłupa szyjnego. Jego koszula w drobną kratkę była
poszarpana na piersi, ale twarz wyrażała spokój i łagodnie się uśmiechał.

* Także i do tego zdania krytycznie odnosi się Martyn Gregory. W trakcie ekspertyz
powypadkowych firma Mercedes stwierdziła jednoznacznie, że zatrucie Paula tlenkiem węgla
nie wynikło z pęknięcia poduszki powietrznej. Gregory (który uważa opis wypadku za „byle
jaki") dodaje jednak, że choć takie błędy podważają wiarygodność, niewiele osób będzie
czytać niniejszą książkę dla poznania przebiegu wypadku.

100

Podobnie jak w przypadku Henriego Paula, jedynymi zewnętrznymi
oznakami zadanego jego ciału gwałtu było kilka długich strużek krwi,
spływających po czole.

Księżna znalazła się na podłodze, oparta plecami o tył fotela Trevora, jej
twarz zwracała się w kierunku, z którego przyjechali. Nogi miała poskrę-
cane — jedna podkuliła się pod tułów, druga leżała na tylnej kanapie.
Z rany ciętej na czole spływała krew, kapała także z nosa i ust, twarz
była jednak niemal nienaruszona, Z opartą na klatce piersiowej brodą
i zamkniętymi oczami księżna wyglądała pięknie i poważnie — jakby
spała. Z zewnątrz nie było widać, jak istotnych wewnętrznych obrażeń
doznała. W kieszeniach umieszczonych na tyle przednich foteli tkwiły
„Newsweek" i „Time" — media były nawet tutaj obecne.

Przyciskany ciałem Henriego Paula klakson wył, wydając z siebie ten
sam mrożący krew w żyłach dźwięk, który Trevor słyszał, kiedy dziesięć
lat wcześniej jego ojciec opadł po zawale na kierownicę. Przednia część
wraka dymiła. Księżna wydawała z siebie jakieś dźwięki, próbowała
poruszać ręką. Pasażer z prawego przedniego fotela też się poruszył
i zajęczał. Kiedy jednak podeszli pierwsi świadkowie, natknęli się na
upiornie spokojną, cichą i niemal bezkrwawą scenerię.

Wyjątkiem był Trevor. Pierwsze uderzenie przeżył prawie bez ran,
jednak ochrona, jaką dawała poduszka powietrzna, zniknęła niemal tak
samo szybko, jak się pojawiła. Po pierwszym uderzeniu mercedes się
obrócił — zawirował w prawo i uderzył w ścianę, natychmiast wytracając
impet — ale ciało Trevora w dalszym ciągu leciało do przodu i uderzył
twarzą oraz klatką piersiową w deskę rozdzielczą i przednią szybę. Siłę
uderzenia najbardziej odczuła lewa strona jego twarzy. Gdy świadkowie
ujrzeli półprzytomnego Trevora, przeraził ich widok krwawych ran szar-
panych i naderwanych fragmentów ciała, luźno zwisających z przyciśniętej
do deski rozdzielczej twarzy. „Dolną część twarzy miał oderwaną i zwisała
luzem" — brzmiał jeden z obrazowych opisów, dających wyobrażenie
o stanie TJevora. Inny, brzmiący: „Miał oderwane usta i język", spowodował
szybkie rozchodzenie się plotki, że Trevor stracił w wypadku język. Na
szczęście nie była to prawda.

Paparazzi zatrzymali motocykle i pognali z aparatami w ręku do miejsca
wypadku. Pierwszy był fotograf Romuald Rat*. Zeskoczył z motocykla
prowadzonego przez Stephane'a Darmona, podbiegł do mercedesa i na-

* Mimowolna gra stów. Rat to po angielsku „szczur".

101

tychmiast zrobił trzy zdjęcia. Przeszkolony w udzielaniu pierwszej
pomocy Rat twierdzi, że chcąc pomóc księżnej, otworzył prawe tylne
drzwi i powiedział jej po angielsku, by zachowała spokój, a pomoc zaraz
przyjedzie. Twierdzi, że słyszał, jak ktoś krzyczy: „Wezwałem karetkę!".
Nie zwlekając, razem z innymi fotografami zaczął agresywnie robić
zdjęcia — powstało ich 118, a zostały zrobione z odległości od metra do
dziesięciu metrów od głowy Diany. Fotograf Serge Amal zadzwonił pod
112, następnie do swego redaktora naczelnego, po czym zbiegł do
tunelu, gdzie zdążył zrobić szesnaście zdjęć. Jego telefon — pierwszy
zarejestrowany alarm — odebrano o godzinie 0.23 — kilka sekund po
wypadku.

Dentysta James Hutte usłyszał ze swego znajdującego się w pobliżu
balkonu „odgłos gwałtownego hamowania i potrójnego potężnego uderze-
nia", po czym pobiegł do tunelu, skąd dolatywał „stały dźwięk klaksonu".
Zobaczył „nieco dymu" oraz błyski fleszy fotografów. Zbierali się ludzie.
Pobiegł z powrotem do wjazdu do tunelu, wziął od mężczyzny w jaguarze
telefon komórkowy i zadzwonił — jako człowiek z branży pamiętał nu-
mer — pod 01 45 67 50 50, zawiadamiając centralę służby ratunkowej
SAMU (Service d'Aide Medicale d'Urgence) o wypadku. Następnie
zadzwonił pod nr 18 — do straży pożarnej, która chwilę wcześniej otrzymała
zawiadomienie od innego świadka, Paula Carrila.

Pierwszy kompetentny raport o stanie Trevora został dokonany przez
Frederica Maillieza, lekarza pracującego w paryskim pogotowiu ratun-
kowym, który wracał z przyjęcia. Kiedy zapalał niebieską lampę na dachu
swego samochodu, szybko dokonał w myśli „selekcji" napotkanej w samo-
chodzie czwórki, prowadzonej w przypadku niedostatecznej liczby ratow-
ników, zmuszonych do podjęcia decyzji, komu pomóc najpierw. Kierowca
był tak zablokowany, że ledwie go widział, „nie miałem jednak żadnych
złudzeń... wiedziałem, że nie żyje". Tylny lewy pasażer także nie żył.
Prawy przedni odniósł poważne obrażenia twarzy. Nawet jako doświad-
czony lekarz pogotowia ratunkowego, Mailliez był zszokowany „makab-
rycznym" widokiem: „Lewa strona jego twarzy zwisała luźno — to było
okropne".

Skierował uwagę na kobietę. „Wyglądało, że jest w najlepszym stanie".
Wrócił biegiem do swojego samochodu przez morze paparazzi i gapiów,
którzy znajdowali się w „stanie paniki", by zadzwonić ze swego telefonu
komórkowego — po straż pożarną, karetki oraz służby zajmujące się
rozcinaniem samochodów powypadkowych, było bowiem jasne, że nie da

102

się zrobić nic z Trevorem, dopóki nie zostanie usunięty dach mercedesa.
Złapał skąpe wyposażenie lekarskie, które miał w samochodzie, i stwier-
dził, że przybyli pierwsi pompiers — strażacy, którzy zajęli się rannym
z przodu, dzięki czemu sam mógł się skoncentrować na kobiecie z tyłu.
Udzielił księżnej pierwszej pomocy. Niewiele mógł zrobić bez niezbędnej
aparatury, mając jednak łatwy dostęp do niej przez otwarte drzwi, ostrożnie
uniósł rannej podbródek, lekko pochylił jej głowę do tyłu, odblokował
górne drogi oddechowe i założył na usta maskę z tlenem. Była półprzytom-
na, ale mówiła — niestety nie rozumiał słów — ulga w oddychaniu
sprawiła, że zaczęła się mocniej poruszać. Nie wiedział, z kim ma do
czynienia. Kiedy pojawiły się kolejne ekipy ratunkowe, dobry samarytanin

odjechał.
Pierwsi policjanci natychmiast stwierdzili, że księżna jest w lepszym

stanie od ochroniarza, a obaj mężczyźni nie żyją. Policjanci Lino Gag-
liardone i Sebastien Dorzee, którzy usłyszeli komunikat radiowy o godzi-
nie 0.30 i natychmiast pognali na miejsce wypadku, przybyli przed
ekipami ratunkowymi i musieli się siłą przebijać przez fotografów,
robiących zdjęcia ze wszystkich możliwych pozycji. Choć „księżna
krwawiła z ust i nosa i miała poważną ranę na czole", była bardzo
żwawa i kiedy Dorzće zaczął do niej mówić i uciskać ranę, próbując
sprawić, by nie straciła przytomności, powiedziała coś po angielsku,

chyba „Mój Boże".

Modlił się, by ekipy ratunkowe przyjechały, dopóki Gagliardone
będzie w stanie powstrzymać fotografów, którzy używali obiektywów
„jakby to były karabiny maszynowe". Jeden z nich powiedział mu
„arogancko, że gdybym był w Bośni, nie robiłbym takiej tragedii... Inny
odezwał się bardzo bezpośrednio: »Zostaw mnie w spokoju. Pozwól mi
wykonywać moją pracę. W Sarajewie policjanci pozwalali nam praco-
wać. Trochę by do ciebie postrzelali, to zobaczyłbyś, jak to jest«".
Wreszcie, wraz z przybyciem ekip ratunkowych, policja była w stanie
zapanować nad paparazzi, ustawić kordon i powiększyć strefę, do której

nie wolno wchodzić.

Trevorem zaczęto się zajmować zaraz po przybyciu pierwszych dwóch
ekip pompiers samochodami ratunkowymi numer 94 i 100, które wjechały
na scenę wydarzeń o godzinie 0.32, dwie minuty po zawiadomieniu.
Dziesięciu strażaków w powszechnie znanych granatowych spodniach
i podkoszulkach wysiadło z wozów i zabrało się do pracy. Dowodzący
sierżant Xavier Gourmelon szybko ocenił stan pasażerów, stwierdzając, że

103

Trevor „żyje, jest uwięziony, przytomny, ma uraz twarzy". Kiedy stanął|
przy kobiecie, usłyszał po angielsku: „Boże, co się stało?", a kiedy wydawał l
rozkazy, widział, jak porusza lewą ręką i nogami.

Kez właśnie odłożył słuchawkę po rozmowie z centralą dowodzenia
w Londynie, kiedy ujrzał po lewej stronie migające niebieskie światła
i usłyszał syreny. „Wypadek — powiedział do Philippe'a Dourneau. — Da
się go jakoś ominąć?". „Nie, jesteśmy za blisko. Jesteśmy w to wciągnięci". :

Przez kilka minut zdążył się zrobić duży korek. Kez zadzwonił do ochrony
w apartamencie. „Przyjechali już?". Nie. „Mogą się nieco spóźnić, bo po
drodze był wypadek. Czekajcie przy drzwiach, na pewno będą chcieli

wejść szybko. Może się okazać, że z powodu wypadku będziecie musieli
zaczekać kilka minut".

Kez zadzwonił do Trevora, by ustalić ich pozycję. Nie było odpowiedzi.
„Cholera, zrobili to! — pomyślał. — Wyskoczyli do klubu za rogiem i nie
słyszy telefonu". Koszmarną wizją Keza było to, że Dodi nagle wpadł na
pomysł, by iść do nocnego klubu, i Trevor został jedynym człowiekiem do
ochrony — bez zapasowego samochodu i nikogo do pomocy.

Nadał wiadomość na pager Trevora, też jednak nie dostał odpowiedzi.
Minęło już jakieś sześć albo i osiem minut od wyjazdu pary z „Ritza".
„Dojechali?" — spytał ochroniarzy z apartamentu. Gerard, ochroniarz,

który miał kilka godzin wcześniej starcie z fotografem, stwierdził, że
jeszcze nie.

Kiedy sunęli powoli zapchanymi ulicami, pojawiły się kolejne ambulanse
i rozległy kolejne syreny. Kez był oburzony. „Nie wierzę w to! Zgubiliśmy
ich! Skręcili w bok i poszli do klubu" — myślał, kiedy zrobili niepełne
okrążenie wokół Łuku Triumfalnego i zaparkowali na ulicy niedaleko Rue
Arsene Houssaye. Kez wrócił kawałek z Philippe'em i Jean-Francois
Musą, wszedł ciężkim krokiem do apartamentu, kazał Gerardowi czekać
w dyżurce tuż za drzwiami, by mógł natychmiast odebrać wszelkie telefony
z samochodu, po czym ruszył przygotować się do przyjazdu mercedesa.
„Francois, przesuń samochód, by zająć miejsce dla mercedesa. Kiedy
zobaczysz, że wjeżdżają w uliczkę, krzyknij".

Z telefonu stacjonarnego w biurze zadzwonił do Londynu, do centrali
dowodzenia. „Zgubiliśmy ich. Możliwe, że skręcili w bok. Był wypadek

i kilka przecznic jest zablokowanych, więc prawdopodobnie próbują
objechać zator".

104

Kiedy Kez szykował się na przyjęcie pary, Philippe wrócił z Musą do
budynku. Czekało przed nim mniej więcej dziesięciu dziennikarzy, w środ-
ku było dwóch ochroniarzy z „Ritza", którzy spytali, czy mercedes
Dodiego już przyjechał. „Byłem zaskoczony, że jeszcze nie przyjechali,
ponieważ wyjechali przed nami, a jechałem wolno" — mówi Philippe.
Wszyscy razem czekali zaniepokojeni, co mogło się stać, kiedy zadzwonił
telefon komórkowy jednego z dziennikarzy. „Odebrał i twarz zbladła mu
jak płótno, a zarazem zrobił się bardzo podniecony". Zwróciło to uwagę
Philippe'a. „Mówił i równocześnie ruszył do swojego samochodu; po-
szliśmy za nim z Musą, ponieważ zaczęliśmy podejrzewać, że coś się

stało".

— Powiedz, co się stało — zażądali kierowcy.

Dziennikarz nie odpowiedział, sprawiał jednak wrażenie napiętego
i zdenerwowanego. Chwycił swą kurtkę. W dalszym ciągu nie chciał nic
powiedzieć i Philippe strasznie się zdenerwował.

— Był wypadek.

— Gdzie? Gdzie?

— W tunelu Alina.

Nie musiał dodawać, że chodzi o Dodiego. Pobiegli do rangę rovera,
wskoczyli do środka i pojechali jak najszybciej do tunelu — razem

z dziennikarzem.
Kez, który znajdował się w tym czasie w biurze ochrony, zauważył

zamieszanie na zewnątrz, zobaczył ruszającego gwałtownie Philippe'a
i pomyślał: „Cóż, jedzie do domu, tak by nie utknąć w korku spowodowa-
nym przez wypadek". Był zaabsorbowany łapaniem Trevora, raz za razem
wystukiwał jego numer, czekał i czekał, słuchając sygnału, wściekał się
coraz bardziej, myśląc: „Nieważne, gdzie jest. Ma odebrać!". Nie mogły
minąć więcej jak trzy minuty po tym, jak patrzył na odjeżdżającego
Philippe'a, kiedy Philippe do niego zadzwonił. Gdzie do cholery...?

— Był wypadek. Dodi.

— Cholera! Jak poważny? Dowiedz się wszystkiego i oddzwoń.
Philippe i Musą podjechali do tunelu najbliżej jak się dało i pobiegli do
niebieskich świateł pojazdów ratunkowych. Kez rozpatrywał możliwości.
Będą potrzebowali jeszcze jednego samochodu, by zabrać parę? Może
mercedes został zablokowany i Philippe będzie musiał wziąć parę do
swojego samochodu i odwieźć ją na miejsce? Mieli rację — on i Trevor —
gdyby mieli zapasowy samochód, już by nim wywoził parę. Cholera, po to
jest samochód zapasowy!

105

Kez ponownie zadzwonił do Londynu. „Był WS [wypadek samochodo-
wy] z udziałem auta pracodawcy. Nie znam jeszcze żadnych szczegółów.
Zadzwonię ponownie najszybciej jak się da".

„Rozumiem — odparł Martin. — Potrząsnę Dave'em". Dave Moody,
kierownik zmiany ochroniarzy, był dobrym przyjacielem Keza. Kezowi
ulżyło, równocześnie pomyślał o Trevorze, który tkwił w centrum wydarzeń
i robił co mógł.

Gourmelon przydzielił Trevorowi dwóch strażaków i kazał podtrzymy-
wać mu głowę, by ułatwić oddychanie, założyć na wypadek urazu kręgo-
słupa kołnierz ortopedyczny i podawać tlen. Kilka obecnych na miejscu
wypadku osób stwierdziło, że widziało, jak strażak obejmuje dłońmi
zakrwawioną głowę Trevora, unosząc zmasakrowaną twarz nad deską
rozdzielczą. Trevor był ostatnią osobą w samochodzie, której udzielono
„dużej" pomocy, nie wynikało to jednak stąd, że po stwierdzeniu, iż
kobieta to księżna Diana, zainteresowanie nim zeszło na drugi plan. Był
„uwięziony" — otoczony ciasną klatką utworzoną ze zmiażdżonego metalu
i można mu było udzielić intensywnej pomocy dopiero po zabraniu Diany
z wraka i „wycięciu" go. By to zrobić, trzeba było odciąć dach. Camion
de desincarceration — „otwieracz puszek" — wyjechał z bazy o godzi-
nie 0.32 i był w drodze.

Gourmelon wyznaczył innego członka zespołu numer 94 do zajęcia się
księżną— Philippe'a Boyera. Delikatnie założył on jej na szyję kołnierz
ortopedyczny, sprawdził wszystkie funkcje życiowe i spróbował ustalić
urazy, po czym —jeszcze przed wyjęciem Diany z samochodu — przekazał
opiekę nad nią przybyłemu lekarzowi SAMU. Kilku ludzi z ekipy numer
100 wydobyło ciało Henriego Paula z groteskowego metalowego całunu,
położyło je na jezdni, dokonało ostatecznego potwierdzenia zgonu i przy-
kryło zwłoki niebieską plastikową płachtą. Chwytając się szansy, że da
się zreanimować Dodiego, dwóch ludzi z ekipy numer 94 wyjęło z samo-
chodu jego ciało, położyło je na betonie i przez pół godziny prowadziło

intensywny masaż serca. Potem i jego przykryli niebieską plastikową
płachtą.

„Otwieracz puszek" i furgonetka z reflektorami przyjechały — pod
dowództwem Amauda Forge'a -— o godzinie 0.44. Wykonując rozkazy
Gourmelona, Forge zapalił wszystkie reflektory, zablokował furgonetkę
i zabrał się do odcinania dachu mercedesa — zaczął od tyłu, następnie

106

przeciął fotel Trevora i drzwi. Po oddaniu księżnej pod opiekę lekarza
SAMU, Boyer przystąpił do swej właściwej pracy — wydostania Trevora
z wraka. Stwierdził, że ranny siedzi niemal prawidłowo w fotelu, jest
nieco uniesiony do góry i ma klatkę piersiową przyciśniętą do deski
rozdzielczej. Pas bezpieczeństwa był naciągnięty, a zapięcie klinowało,
trzeba więc go było przeciąć przed wyjęciem bezwładnego ciała Trevora.
Dopiero wtedy dało się ułożyć rannego na sztywnej desce, unieruchomić
i zanieść do karetki, która zawiozła go na sygnale do szpitala. Zdjęcie
policyjne, zrobione w chwili unoszenia głowy i klatki Trevora nad deskę
rozdzielczą, ukazuje szokujący fakt: twarz została spłaszczona, nos
i kości policzkowe wciśnięte tak głęboko, że nos ledwie wystaje przed

Pierwsze zabiegi medyczne wykonywali strażacy, od chwili przybycia
nadzorował je jednak doktor Amaud Derossi, lekarz pogotowia SAMU,
skierowany do wypadku z informacją, że jedna z ofiar to „wysoko
postawiona osobistość". Szybko oszacował, co się stało, zamówił do-
datkową pomoc i wkrótce dowodził działaniami trzech ekip strażaków
oraz trzech ekip SAMU. By móc skoncentrować się na ofiarach, wyznaczył
swego partnera, doktora Marca LeJaya do zajmowania się komunikacją
radiową i telefoniczną. To LeJay dowiedział się od służb ratunkowych,
że należy przewieźć Dianę i Trevora do szpitala La Pitie-Salpetńere.
Nie był to najbliższy szpital — znajdował się mniej więcej sześć i pół
kilometra od miejsca wypadku, ale był najlepiej wyposażony do ratowania

ofiar wypadków.
Derossi, który szybko i sprawnie ocenił stan czwórki pasażerów, był —

podobnie jak inni — zdania, że stan Diany jest „poważny, ale nie krytyczny".
Wypowiadane przez nią słowa były niezrozumiałe, ale mówiła. Kiedy
wreszcie uwolniono ją z wraka o 1.00, Derossi nadzorował strażaków,
którzy wyjmowali ją z samochodu, i był świadkiem, jak w chwili kładzenia
jej na nosze nastąpiło zatrzymanie pracy serca. W tym momencie stało się
j asne, w j ak ciężkim jest stanie. „Dla ratowania j ej, musiałem j ą intubować *,
rozpocząć sztuczne oddychanie i przeprowadzić masaż serca". Dopiero po

* Intubacja — wsunięcie do tchawicy odpowiedniej rurki w celu umożliwienia
prowadzenia sztucznego oddychania. Zazwyczaj podłącza się do niej tzw. worek Ambu, czyli
ściskany ręcznie, wtłaczający powietrze balon albo (w warunkach szpitalnych) respirator.

107

tych zabiegach można było umieścić księżną w karetce, gdzie prze-
prowadzono kolejne zabiegi przed wyruszeniem do szpitala.

Po zbadaniu przez lekarzy stan Diany został określony — w raporcie
policyjnym — następująco: „zapada w śpiączkę, wielokrotne złamanie
prawej ręki, krwawiąca rana na głowie i prawej części pleców, uraz klatki
piersiowej — stan bardzo poważny".

Francuskie karetki ratunkowe są wyposażone jak miniaturowe izby
przyjęć oddziałów urazowych i można w nich wykonać znacznie więcej
zabiegów początkowych — w zakresie ustabilizowania stanu pacjenta
i przeprowadzenia zabezpieczenia pourazowego — od amerykańskich,
które stosują system „zabierz i zawieź". Na zawsze pozostanie nieroz-
wiązana kontrowersja, czy Diana by przeżyła, gdyby jak najszybciej
zawieziono ją do szpitala. Choć była uwięziona we wraku przez niemal
czterdzieści minut, w trakcie których krew płynęła z pękniętego naczynia
krwionośnego, wielu lekarzy zgadza się z francuskim raportem, że „żadna
strategia chirurgiczna, anestezjologiczna czy reanimacyjna nie zapobiegłaby
pogorszeniu się stanu pacjentki".

Kiedy w końcu wyjęto z wraka Trevora, niezidentyfikowanego ochro-
niarza, oceniono jego stan jako: „uraz twarzy, złamanie lewej ręki, pęknięcie
czaszki oraz uraz wynikający ze ściśnięcia" (cytat według raportu policyj-
nego). Był w „bardzo poważnym stanie".

Od 0.45 do niemal czwartej rano Kez nie odchodził od telefonu.
Obsługiwał równocześnie trzy aparaty — dwa komórkowe i telefon
wartownika, tworząc gorącą linię między miejscem wypadku a centralą
dowodzenia w Londynie.

— Halo, halo! — Dzwonił Philippe. Kez słyszał w tle chaotyczne
dźwięki. Syreny. Krzyki po francusku. Philippe próbował przekrzyczeć
hałas.

— To Dodi. Dodi.

— Jak się czuje? Co się stało?

— Nie żyje.

„Wtedy poczułem się jak przy skakaniu ze spadochronem. Wszystko
jakby ze mnie wypadło". Przez ułamek sekundy Kez był kompletnie
zaskoczony, pusty w środku. Kiedyś, były wtedy jego urodziny, zaczęto
mówić: „Twoja mama nie żyje". Okazało się to pomyłką, wtedy jednak
poczuł tę samą niewiarę co teraz. Nie istnieje określenie, którym dałoby się

108

opisać takie wszechogarniające człowieka chwile. Najchętniej przekazałby
piłkę dalej komuś wyższemu rangą, zaraz jednak zadziałały wyrobione

nawyki: „Fakty. Uspokój się. Potwierdź".

Kez usłyszał, jak Philippe krzyczy przez kordon policyjny: „Zaczekajcie!
Zaczekajcie!" — prawdopodobnie do ratowników albo policjantów. Po
francusku. Zbyt szybko, by Kez mógł zrozumieć. Zaraz jednak zadzwonił

ponownie.

— Dodi nie żyje.

— Jak księżna?

— Przytomna. Jest ranna w nogi, ale nic jej nie jest.

„Dzięki bogu", pomyślał Kez.

— Co z innymi? Dowiedz się. Natychmiast oddzwoń.
Philippe nie rozłączył się jednak, jedynie przestał mówić do telefonu —
zdawało się, że przez wiele minut. Kez słyszał odgłosy w tle, wyobrażał
sobie, jak Philippe stara się przebić w pobliże samochodu, widzi leżącego

na ziemi Dodiego, jest spychany za policyjną taśmę.

Nadszedł czas, by zrezygnować z wszelkich kodów. „Martin, przekazuję
czystym tekstem, bo gówno wpadło w wentylator. Dodi zginął w wypadku
samochodowym. Księżna jest ranna w nogi, ale nic jej nie jest. O pozo-
stałych nic nie wiem". W tym momencie telefon przejął Dave Moody,
dowódca ochrony, chyba najbardziej profesjonalny człowiek, jakiego Kez
widział w życiu. Wyrwany ze snu, w który zapadł na kozetce w dyżurce,
siedząc przy mikrofonie w centrali dowodzenia prawdopodobnie w samych
majtkach, powiedział: „Świetnie sobie radzicie. Przekazuj dalej, co się

stało".

Zgromadziwszy ile się dało informacji o wypadku, przekazanych mu

przez Philippe'a via Kez i trzymając się wersji, że Trevor żyje, Dave
zadzwonił do Oswestry, uspokoić Rees-Jonesów, następnie zadzwonił do
Paula Handleya-Gravesa, szefa osobistej ochrony Al-Fayeda, by zawiadomić

go o śmierci Dodiego.
W tym czasie Kez dostał nowy telefon od Philippe'a. Przekazał: „Obaj

z przodu nie żyją".

Zdając sobie sprawę, że dla świata był to wypadek Diany, Trevor powie

później: „Z medialnego punktu widzenia najważniejszą osobą była
księżna. Kierowca i ochroniarz niewiele znaczyli. Im poświęcono by tylko
jedno zdanie w wiadomościach, mówiąc, iż ranni zostali także kierowca
i członek ochrony". Dla „chłopaków" Trevor był jednak wtedy centrum

wszechświata.

109

Kiedy Pauł zadzwonił do Keza, by potwierdzić wiadomość przed
przekazaniem jej Al-Fayedowi, Kez uzupełnił: „Henri Pauł i Trevor też nie

W.

Wraz z przybyciem nadzoru medycznego, na przykład Derossiego oraz
policji, wypadek stał się wydarzeniem oficjalnym, a zajmowanie się nim
przechodziło do rąk prokuratora. We Francji o każdym wypadku samocho-
dowym i o każdej gwałtownej śmierci —nieważne, czy jest to morderstwo,
czy wynik wypadku samochodowego — należy informować prokuraturę.
W kilka minut od zgłoszenia wypadku do biura prokuratora w Palais de
Jusdce, sercu francuskiego systemu sądowniczego, do zajmowania się
wypadkiem wyznaczono Madame Maud Coujard. Pani prokurator błyska-
wicznie wkroczyła do akcji, pojawiając się na miejscu wypadku w skórzanej
kurtce — na motocyklu, prowadzonym przez jej męża. Natychmiast
rozszerzyła sprawę biurokratycznie, by włączyć do niej wyższej rangi
funkcjonariuszy wszystkich departamentów, mogących mieć związek ze
sprawą: szefa Brygady Kryminalnej, asystenta dyrektora Wydziału do spraw
Bezpieczeństwa Publicznego, dyrektora Policji Sądowej. Wszyscy wkrótce
pojawili się na miejscu wypadku. W ciągu kilku najbliższych chaotycznych
dni i nocy Coujard musiała podpisać dziesiątki oficjalnych dokumentów,
które sprawiły, że rozpoczęte zostało śledztwo, wydano akty zgonu, a także
można było odesłać zwłoki do domów i oddać je rodzinom.

Rozszerzenie kręgu osób zajmujących się sprawą szło równolegle
z globalną ekspansją wypadku jako tematu dla mediów, która nastąpiła
zaraz po dotarciu wiadomości o nim do agencji informacyjnych i stacji
telewizyjnych. Sprawa rozszerzyła się w jeszcze jeden sposób: osobisty —
około pierwszej w nocy, kiedy o śmierci syna dowiedział się Mohamad
Al-Fayed, oraz dyplomatyczny — mniej więcej za piętnaście druga w nocy,
kiedy (Diana jechała wtedy do szpitala) zawiadomiono ambasadora Wielkiej
Brytanii, sir Michaela Jaya. Do niego należało zadzwonienie do rodziny
królewskiej i powiadomienie najpierw księcia Karola, że Diana została
ciężko ranna.

Podczas gdy „wypadek nad wypadkami" zataczał kręgi, które miały
uczynić z niego jedną z najważniejszych informacji końca dwudziestego
wieku, niezidentyfikowany brytyjski ochroniarz, trzymający się kurczowo
życia, był w dalszym ciągu w rękach niewielkiej grupki francuskich
strażaków.

110

Kręcili się wokół niego także o godzinie 1.30, kiedy to ambulans
z księżną ruszył powoli z tunelu pod Place d'Alma w kierunku znaj-
dującego się za Sekwaną szpitala Pitie-Salpetńere. Aby nie informować
prasy ani gapiów, kurs ambulansu nie został zapowiedziany, nie podano
także trasy, jaką miał jechać. Serce Diany było w tak kiepskim stanie,
że lekarze kazali kierowcy dwa razy zatrzymywać się po drodze, by
stabilizować jej stan. Zaraz za zoo zatrzymano się na pięć minut, by
całkiem unieruchomić ciało księżnej. Za Font d'Austerlitz, kilkaset
metrów od szpitala, musieli zatrzymać się ponownie, potem jednak
pojechali prosto Boulevard de 1'Hópital i kiedy podniósł się przed nimi
czerwono-biały szlaban, skręcili w lewo i wjechali na teren szpitala —
rozległy teren, zastawiony budynkami z czerwonej i żółtej cegły. Miga-
jąc niebieskim światłem, minęli siedmiopiętrowy, nowoczesny, zielono-
-szaro-stalowy budynek oddziału nagłych wypadków i skręcili w prawo,

na izbę przyjęć.
W ambulansie, w którym leżał Trevor, ratownicy zaintubowali go,

monitorowali na bieżąco funkcje życiowe, założyli mu kroplówkę, by
mózg i narządy wewnętrzne dostawały odpowiednie ilości krwi i tlenu,
próbowali zapanować nad krwawieniem z twarzy. Bez tomografii i rentgena
nie dało się jednak ocenić, jakich doznał urazów narządów wewnętrznych

oraz zakrwawionej, puchnącej głowy.
Ciała Dodiego i Henriego Paula zostały przewiezione do znajdującej się

obok szpitala kostnicy. Na Paulu przeprowadzono sekcję, ciało Dodiego
miało — zgodnie z wymogami islamu — zostać jeszcze tego samego dnia
przewiezione do Anglii w celu natychmiastowego pochówku. Pauł i Dodi
nie żyli od chwili wypadku, czyli od godziny 0.23, ale ich śmierć stwier-
dzono oficjalnie dopiero o drugiej w nocy.

Kilka minut później do zadaszonego wejścia podjechała karetka z Dianą,

dwadzieścia minut potem — karetka z Trevorem. Nosze na kółkach, na
których ich przywieziono, wtoczono do środka otwierającymi się auto-
matycznie drzwiami, przetoczono mniej więcej trzydzieści metrów oszklo-
nym korytarzem i wjechano nimi do windy, która zawiozła najpierw Dia-
nę, potem Trevora, na pierwsze piętro, do oddziału intensywnej opieki
medycznej największego paryskiego szpitala, wyposażonego w najno-
wocześniejszy sprzęt i zatrudniającego najlepszych lekarzy. Z punktu
widzenia fizyki, Trevor był najbliżej księżnej w chwili, gdy skazany na
zagładę mercedes się zatrzymał — dzieliło ich jedynie kilka centymetrów
oparcia fotela. Teraz — oddalonych o kilka pokojów — łączyła ich walka

111

o przetrwanie. Walka-o życie dwóch pełnych życia i silnych młodych

ludzi — księżnej i jej ochroniarza — wkroczyła w następną, decydującą
fazę.

Pierwszą osobą, która po przybyciu księżnej do izby przyjęć i zawiezieniu
jej o godzinie 2.06 na Reanimation udzieliła jej intensywnej pomocy
medycznej, był pielęgniarz Dominique Hagnere. Podał jej tlen. „Jestem
stuprocentowo przekonany, że w chwili przybycia na oddział księżna była
nieprzytomna i w mojej obecności — a nie opuściłem jej ani na chwilę —
nigdy jej nie odzyskała". Ponieważ nie było widać zewnętrznych ran
i podejrzewano uszkodzenie płuc, natychmiast zlecono rentgen. Założono

odpowiednie czujniki i stale monitorowano pracę serca, puls oraz parametry
oddechowe.

Księżną przywieziono w czasie dyżuru dwóch wiodących chirurgów.
Zawiadomiono ich o konieczności przygotowania się w chwili, gdy pierwszy
ambulans opuszczał tunel. Kardiochirurg doktor Alain Pavie i anestezjolog
doktor Bruno Riou myli się przed wejściem na salę operacyjną, kiedy
powiedziano im, kto będzie ich pacjentem.

„Zaraz po tym jak przyszły rentgeny, zrozumieliśmy, że ma ciężkie
krwawienie wewnętrzne — powiedział Hagnere. — Chirurg otworzył
klatkę piersiową, by dostać się do płuc i określić przyczynę krwawienia".
Wnętrze klatki piersiowej było pełne krwi. Stwierdzenie, że powodem
jest pęknięcie żyły płucnej — głównego naczynia krwionośnego między
płucami a sercem — oznaczało najgorsze. Trwający ponad półtorej
godziny wyciek krwi oznaczał, że powstały nieodwracalne uszkodzenia
narządów i niemal na pewno doszło do uszkodzenia mózgu. „Natych-
miast spróbowaliśmy usunąć krew za pomocą drenu, by płuca nie były
tak mocno uciskane — stwierdził Hagnere. — Przetoczyliśmy jej duże
ilości krwi, zarówno cudzej jak i własnej", ale to nie wystarczyło. Serce
Diany stawało. Aby utrzymać ją przy życiu, pielęgniarki wstrzyknęły
w mięsień sercowy „ogromne" ilości adrenaliny — 150 wstrzyknięć po
5 miligramów. W ostatniej, desperackiej próbie ratowania księżnej
lekarze przez wiele minut masowali jej serce własnymi rękami, niestety
ich kunszt nie był w stanie uratować rannej. O czwartej rano lekarze
przyznali się do porażki i uznali ją za zmarłą. Nie ogłaszano tego do
godziny 4.30.

Hagnere w czasie trwania dramatu z księżną doglądał przyjęć innych

112 '

pacjentów i obserwował strażaków, pracujących nad Trevorem, którego
tożsamość była jeszcze nieznana ratownikom i personelowi szpitala.

Doktor Luc Chikhani, który czekał w gotowości dyżurowej, odebrał
telefon od młodszego lekarza oddziału intensywnej opieki szpitala La
Pitie-Salpetriere w domu, w łóżku. Przekazano mu to, o czym jeszcze świat
nie wiedział: że doszło do wypadku z udziałem Diany i jest ranny również
ochroniarz księżnej, wymagający maksimum opieki. Najgorszy dzień
w życiu Trevora Rees-Jonesa okazał się o tyle szczęśliwy, że po kilku
minutach jeden z najlepszych chirurgów plastycznych, specjalizujących się
w operacjach twarzy, był już ubrany i jechał do szpitala. Zaledwie
trzydziestopięcioletni, przystojny i tryskający energią mężczyzna, któremu
studia wstępne w New Hampshire pozwoliły niemal perfekcyjnie opanować
angielski, należał już wtedy do obejmującej jeden procent francuskich
lekarzy elity, która przeszła szkolenie chirurgiczne w prestiżowym Internat
de Paris.

Niestety nie może się dostać do szpitala. Wjazd blokuje przynajmniej
dziesięć wielkich mercedesów z dyplomatycznymi tablicami rejestracyjnymi
a jedno z wejść do szpitala zamknięto. Wszędzie są fotografowie, kamery,
prasa, policja, przedstawiciele oficjalnych urzędów. Okrąża swym samo-
chodem budynek — na przedniej szybie ma znaczek lekarza — ponieważ
jednak zapomniał zabrać identyfikatora, policja każe mu odjechać. Zdając
sobie sprawę z tego, że ma przeprowadzić pilną tracheotomię *, jedzie jak
szalony prawie kilometr do swego gabinetu, łapie w pośpiechu biały kitel
z identyfikatorem, zostawia samochód „w szczerym polu" i wraca biegiem
do wejścia. Strażnicy zatrzymują go, biorąc pager za aparat fotograficzny,
na szczęście w tym momencie znajduje go ordynator oddziału intensywnej
opieki, wrzeszczy na strażników: „Wy dranie!" i we dwóch wbiegają na
pierwsze piętro.

W drodze na salę operacyjną oddziału nagłych wypadków Chikhani mija
szereg uzbrojonych mężczyzn. Oburzony, że korytarz szpitalny jest pełen
noszonych na widoku narzędzi śmierci, dowiaduje się, że to członkowie
tajnych służb angielskich, francuskich i egipskich.

Wchodzi na salę operacyjną i odcina się od hałaśliwego świata. Pa-

* Tracheotomia — zabieg polegający na przecięciu tchawicy
otwór rurki, by zapewnić tą drogą oddychanie.

wprowadzeniu przez

113

cjent — ochroniarz, którego nazwiska jeszcze nie zna i którego nigdy l
w życiu nie widział — jest nieprzytomny. Został uśpiony za pomocą |
leków, znieczulony, ale związek pacjent-lekarz właśnie się rozpoczął, i

To, co widzi Chikhani, to fracas — zmiażdżona twarz. Nos nie jest ;

nosem. Wokół lewego oka, przy lewej części ust i na policzku widać ;

poważne uszkodzenia. Co prawda nie jest to „zwisająca twarz", jak wkrótce
zaczną pisać media, ale mimo to jedna z najbardziej uszkodzonych twarzy,
jakie doktor Chikhani widział w swej karierze. Nawet inni lekarze oddziału
intensywnej terapii, którzy widzieli już wszystko, przychodzą, by obejrzeć
tak dziwny przypadek. Szczęśliwym trafem skóra — z wyjątkiem dwóch
dużych ran ciętych — jest w miarę zachowana, twarz sprawia jednak
wrażenie... jak to nazwać?... worka z orzechami, który został zgnieciony,
a połamane kawałki naciskają od środka... Kiedy Chikhani dotyka twarzy,
wszystko pod spodem się rusza i rozlega się chrzęst... takie CHCHCHRRR.
Od razu wie, że pod skórą jest miazga.

Zleca rentgeny. Tomografię komputerową. Badanie tomograficzne wyka-
zuje rozległe krwawienie z naczyń otaczających czaszkę, na szczęście nie
doszło do pęknięć czaszki ani znacznych uszkodzeń mózgu — to pierwsza
dobra wiadomość w sprawie Trevora. Prześwietlenia wykazują złamanie
lewego nadgarstka, wewnętrzne obrażenia klatki piersiowej i tyle złamań
oraz przemieszczeń kości twarzy, że od początku wiadomo, iż poskładanie
jej w całość będzie wymagać intensywnych zabiegów chirurgicznych.

Złamania to jednak w tej chwili sprawa drugoplanowa. Pierwszym
zadaniem lekarzy jest sprawić, by Trevor oddychał — utrzymać go przy
życiu. Chikhani musi zacząć od przeprowadzenia tracheotomii, następnie
zająć się krwawieniem wewnętrznym i urazami wewnętrznymi — pęcherza
moczowego, wątroby, nerek, serca. Nie ma mowy o jakichkolwiek zabie-
gach plastycznych przed ustąpieniem opuchlizny i zatrzymaniem krwawie-
nia w okolicy głowy — jeżeli pacjent przeżyje. Kiedy anestezjolog
przygotowuje Trevora do zabiegu, Chikhani prosi o konsultację neuro-
chirurga, oftalmologa i chirurga-ortopedę.

Przed wschodem słońca w niedzielę, 31 sierpnia, dwóch chirurgów
pochyla się nad zniszczonym ciałem. Chikhani szybko dokonuje tracheoto-
mii, po czym zespół lekarzy i pielęgniarek podłącza Trevora do respiratora,
który będzie za niego oddychał, aż zagoi się ponakłuwane płuco, i umieszcza
w jego klatce piersiowej dren. Kiedy Chikhani zabiera się do twarzy —
specjalność tego artysty rekonstrukcji — ortopeda doktor Ramare ustawia
nadgarstek.

114

Chikhani czyści wszystkie rany, którym grozi zapalenie, zamyka je,
zszywa największe płaty skóry i ciała oderwane od kości nad górną wargą
i lewym policzkiem oraz opatruje wielką ranę nad lewym okiem, gdzie
oderwane zostały kawały skóry. Drutuje prowizorycznie prawy staw
skroniowo-żuchwowy, umieszczając żuchwę na miejscu — „redukuje" go
i wymyśla ad hoc technikę pobrania odcisku zębów. To na razie wszystko,

co można zrobić.

Zajmując się rannym, Chikhani czuje mimo wszystko radosne pod-
niecenie. Rzadko widział i jeszcze rzadziej miał szansę odbudowywania
tak zniszczonej twarzy. Widywał przypadki, będące podobnym wy-
zwaniem — twarze zniszczone przez raka albo gwałtowne urazy, ale tamci
pacjenci umierali. Chikhani wie, że jeśli ten człowiek przeżyje, będzie
mógł przez lata wykładać o tym przypadku, a młodzi lekarze mnóstwo się
dzięki temu nauczą. W myślach planuje kolejne etapy leczenia. Ustala
strategię — krok po kroku. Będzie potrzebował dwóch rzeczy: zdjęć
i rzetelnych danych anatomicznych, czyli dostępu do albumów rodzinnych
i danych dentystycznych. Natychmiast. Wie, że technicznie jest w stanie

sobie poradzić.
Dla tego młodego chirurga jest jednak znacznie ważniejsze, że jeśli

pacjent przeżyje, będzie mógł podarować mu nowe życie. „Moim celem
jest przywrócenie tych funkcji ciała, które utraciłeś, czyli oddychania,
możliwości patrzenia na przedmioty, jedzenia, żucia, otwierania ust,
mówienia, także odzyskania miejsca w społeczeństwie — zadowolenia
z życia, możliwości spotykania się z dziewczyną, ożenienia się" — mówi

w myśli do anonimowego młodego mężczyzny.

„Jesteś jedynym, który przeżył — najważniejszą dziś osobą na świecie,

dziennikarze nie interesują się jednak tobą jako człowiekiem" — obawia
się Chikhani. Przede wszystkim liczą się pieniądze i „temat". Fotografowie
zrobią wszystko, by zdobyć zdjęcie. W najbliższych dniach kilku zostanie
złapanych na oddziale i wyrzuconych. Zaoferuj ą niektóry m kolegom doktora
Chikhaniego 300 000 franków * za umożliwienie dojścia do pacjenta!
Chikhani wie, że nawiązanie kontaktu z Trevorem jest niezwykle ważne
dla jego przeżycia — nawet nieprzytomny, nie jest nieobecny, poza tym
głównym motorem powrotu do zdrowia każdego rannego są jego własne
rezerwy. Nawiązuje pierwszy kontakt fizyczny. Wyciąga rękę, dotyka
Trevora i mówi mu: „Nie umrzesz. Nie umrzesz". Jeżeli pacjent ma

Obecnie około 195 000 złotych.

115

przeżyć i ponownie stać się sobą, będzie musiał okazać niezwykłą siłę
woli. Będzie musiał wnieść wielki wkład w swe zdrowienie.

Kez, który ciągle siedział przy telefonach w apartamencie Dodiego
i funkcjonował dalej mimo najnowszych informacji, że jego kumpel nie
żyje, dostał o 2.30 telefon z Londynu, od Paula Handleya-Greavesa. „Weź
parę samochodów z »Ritza«, Fayed przylatuje o piątej na Le Bourget". Kez
znajdzie się na lotnisku — z dwoma samochodami — o 4.20.

Przebywający w Londynie Dave zdawał sobie sprawę, że dwie rodziny
rozpaczliwie będą przeszukiwać fale radiowe i kanały telewizyjne w po-
szukiwaniu jakichś informacji: rodzice Trevora i Keza. Kilka godzin
wcześniej, w Hulł, mama Keza oglądała ciągnienie Loterii Państwowej.
„Mama gra jak większość ludzi. Nie trafiła ani jednej liczby i była wściekła
na ojca jak cholera. Kiedy poszli do łóżka, zadzwonił telefon i mama
patrzyła na aparat, myśląc, że ktoś dzwoni w sprawie loterii. Ojciec odebrał
i Dave przekazał mu niemiłe wieści. »Był wypadek, zaraz będzie o nim
w wiadomościach, ale Kezowi nic się nie stało«". Ojciec spytał Dave'a: „A
co z jego kumplem?".

„Mój ojciec zachowuje się nieco jak zimna ryba" — mówi Kez. Nie
okazuje względem syna uczuć ani dumy, „poszedł jednak do matki
i powiedział: »Właśnie wygraliśmy coś, co jest chyba lepsze od każdej
wygranej na loterii«".

W drodze na lotnisko Le Bourget towarzyszył Kezowi Ciaude Roulet,
kierownik zmiany w „Ritzu". Podjechali samochodami tuż do lądowiska
helikopterów. Była godzina 4.55. Śmigłowiec właśnie miał osiąść na ziemi,
gdy Roulet odebrał telefon. Przekazał aparat Kezowi ze słowami: „Konsulat
brytyjski, do pana".

— Księżna nie żyje — usłyszał.

— Rozumiem, dzięki. — Na więcej nie było go stać. Wsunął antenę
i podniósł wzrok, by ujrzeć, jak z helikoptera wysiada Al-Fayed i dwóch
ochroniarzy.

Jeszcze nigdy nie dotykał Szefa, tym jednak razem położył mu dłoń na
ramieniu i powiedział: „Sir, bardzo mi przykro z powodu pańskiej straty".
Fayed, niepocieszony, wymamrotał coś niezrozumiałego.

— Przykro mi, sir, ale mam jeszcze inne złe wieści.

— Księżna?

— Obawiam się, że wszyscy nie żyją.

W pięciu pojechali do Paryża po ciało Dodiego — Kez z przodu, Fayed
z tyłu.

116

— Mam nadzieję, że rząd brytyjski jest nareszcie zadowolony! — nagle

wyrzucił z siebie w wybuchu emocji Fayed.

— Nikt nie mógł sobie tego życzyć — odparł zszokowany Kez, nie

zastanawiając się długo nad odpowiedzią. Szef opadł ciężko na oparcie.

Kiedy Fayed i Kez podjechali od frontu, straszliwa wieść o śmierci
Diany, Dodiego i Paula została właśnie ogłoszona w innym skrzydle
szpitala. Skromne, niczym nieozdobione wejście do oddziału nagłych
wypadków, do którego wchodzi się po dwóch granitowych stopniach,
a następnie — po minięciu automatycznie odsuwających się drzwi — do
niewielkiego holu z kilkoma kwiatami i kanapami, stało się centrum
świata. Przedstawiciel szpitala wyszedł Fayedowi naprzeciw na schody.
Choć wkrótce Fayed zacznie twierdzić, że po wejściu do środka pielęgniarka
przekazała mu ostatnie słowa Diany: „Chciałabym, by wszystkie moje
rzeczy z apartamentu Dodiego dostała moja siostra Sarah — w tym biżuterię
i ubrania — i proszę jej przekazać, by zajęła się moimi chłopcami", Kez
doskonale wie, że nic takiego nie miało miejsca. (Także szpital nieraz
dementował tę wersję). Fayed nie wszedł do budynku szpitala — nie był
nawet w holu; po góra dziesięciu minutach odjechali. Kez cały czas stał

obok Fayeda na schodach.
Przedstawiciel szpitala — ponieważ miał na sobie biały kitel, Kez uznał,

że musi być lekarzem — zdawał się czekać na kogoś. Po chwili odezwał się

do Keza łamaną angielszczyzną: „Jest pan ochroniarzem?".

— Tak, czego pan chce? — warknął Kez, odrętwiały z cierpienia.

„Wiem, że może wydam się bezdusznym zwierzęciem — powiedział
potem Kez — ale gdyby mi powiedział: »Troje musi odejść, kto ma
przeżyć?«, odparłbym: »Trevor«. Ponieważ był kumplem po fachu".

— Pański przyjaciel żyje — stwierdził przedstawiciel szpitala.

Kez złapał go mocno. Potrząsnął nim. Co to ma znaczyć? Co to ma

znaczyć? Może chodziło mu o Henriego Paula?

— Ochroniarz żyje.

Nagle Kez poczuł przerażenie, że będą musieli mu coś amputować,

zeszpecić go.

— Co z nim?

— Ma urazy głowy.

— O, to świetnie. Z tym sobie poradzi — odparł Kez, po czym wziął

radiotelefon i oznajmił bez używania kodu, by mogli usłyszeć wszyscy
kumple-ochroniarze: — Trevor żyje. Trevor żyje. Zawiadomcie Lon-
dyn. — Przekazał wiadomość Fayedowi, który był z tego zadowolony, nic

117

jednak nie zmieniało faktu, że właśnie stracił syna. Kez popatrzył na
stojących po drugiej stronie uliczki ochroniarzy i zauważył, jak po ich
twarzach niczym fala „przepływa zadowolenie".

Poszli do kostnicy po ciało Dodiego. Kiedy Fayed musiał czekać, aż |
znajdą się klucze, by wpuścić ich do środka, Kez współczuł Szefowi. Stał
oszołomiony, w bezruchu i wpatrywał się w drzwi. Następnie zabrali
z apartamentu bagaże — spakowane przez Debbie ubrania księżnej. Kiedy
wracali na lotnisko, Al-Fayed znów przejął dowodzenie: kazał ludziom
robić to i tamto, polował na kogoś, do kogo można by się przyczepić, Kez
widział jednak tylko jedno — chłopaków, unoszących w górę kciuk
i uśmiechających się. Trevor przeżył.

7.
Rekonstrukcja twarzy

Londyn zareagował na tragiczną śmierć księżnej Diany
kwiatami — setkami metrów kwadratowych, tonami kwiatów. Pierwsze,
owinięte w celofan bukiety, które złożono przy ozdobnej bramie Kensington
Pałace już przed świtem, zamieniły się błyskawicznie w powódź — pełną
listów, zdjęć i pamiątek — która miała narastać dzień i noc i rozlać się na
trawnik, tworząc pachnące, kwieciste jezioro. Kościoły i brytyjskie am-
basady na całym świecie zostały spontanicznie zamienione w kaplice.
Odwoływano mecze piłkarskie, a pociągi, autobusy i składy metra przywo-
ziły tłumy ludzi pod Kensington Pałace.

Jak legenda mogła zostać przerwana przez wypadek samochodowy? Los

nie mógł wybrać dla Diany tak prymitywnej i zwykłej śmierci. Kogo
należało winić o jej zabicie? O wschodzie słońca znaleziono ofiarę: miliony
ludzi ujrzały w telewizji żałosną grupkę fotografów, wiezionych z miejsca
wypadku do więzienia — siedmiu załamanych mężczyzn w wygniecionych
ubraniach, bezlitośnie ukazywanych światu we wnętrzu jasno oświetlonej
policyjnej furgonetki. Naoczni świadkowie chętnie opisywali ich bezduszne
zachowanie: nie udzielili pomocy, opadli miejsce wypadku jak sępy, flesze
błyskały jak karabiny maszynowe, przeszkadzali w udzielaniu pierwszej
pomocy. „Obmierzłe kreatury" — potępił ich na konferencji prasowej
rzecznik prasowy Fayeda, Michael Cole, w dniu kiedy paparazzi zostali
wrogiem publicznym numer jeden. W ciągu dwóch dni dziewięciu foto-
grafów zostanie przez francuskich śledczych uznanych za podejrzanych.

W kilka minut po wypadku — w nurcie niezależnym od prasy i agencji
informacyjnych — zaczęto wymieniać kolejną przyczynę: skrytobójstwo.

119

Spisek. O godzinie 6.40 i 59 sekund, dwie i pół godziny po ogłoszeniu
śmierci Diany, pojawiła się pierwsza strona intemetowa na jej temat,
trzynaście minut później — pierwsza strona intemetowa o spisku. W efekcie
końcowym miało powstać 36 000 stron internetowych, na których przed-
stawiano teorię spisku — oskarżając o spowodowanie śmierci Diany MI6,
CIA, rząd brytyjski, rodzinę królewską, a nawet handlarzy bronią, „za-
niepokojonych" kampanią księżnej przeciwko stosowaniu min przeciw-
piechotnych.

Prasa egipska, która przedstawiała letni romans Dodiego jako zjawisko
godne narodowej dumy, natychmiast podjęła wątek spiskowy, nakłaniając
najlepsze w kraju pióra i tytuły do wysunięcia oskarżeń, że określone
brytyjskie kręgi zdecydowały się na zadanie skrytobójczej śmierci, by
zapobiec ślubowi muzułmańskiego syna sławnego Egipcjanina z matką
przyszłych królów. Do chóru dołączył przywódca libijski, pułkownik
Kadafi. Wodą na północnoafrykański spiskowy młyn były zarówno rasizm,
ciąża Diany, jak i zemsta za udział Al-Fayeda w upadku brytyjskiego rządu.

Choć z początku nie wyrażał jej głośno, także Al-Fayed stworzył własną
teorię spiskową. O pierwszej w nocy dowiedział się o wypadku, o piątej
rano wykrzyknął w samochodzie do Keza: „Mam nadzieję, że rząd brytyjski
jest nareszcie zadowolony!". W tym czasie zaczęły się wśród kierowców
i paryskich ochroniarzy Fayeda pojawiać pierwsze plotki, że Henri Pauł pił
alkohol. Czy teoria spisku była reakcją na nie? O godzinie 4.30 dyrektor
„Ritza", Frank Klein, udał się do paryskiej policji sądowej, gdzie złożył
oświadczenie o towarzyszących wypadkowi „podejrzanych okolicznoś-
ciach", a John Macnamara, dowódca ochrony Fayeda, otrzymał polecenie
przeprowadzenia pełnego, ogólnoświatowego śledztwa. Następnego dnia,
l września, pojawił się kolejny istotny element teorii spisku — zaręczyny
i plany małżeńskie Diany i Dodiego. Michael Cole przekazał dziennikarzom
tytuł: DODI ZAMIERZAŁ SPĘDZIĆ RESZTĘ ŻYCIA Z DI.

Wszystkie nitki zbiegały się u drzwi pokoju Trevora.
— Och Trevor, dlaczego zawsze musisz to być ty? — szepnęła Jill
u progu sali 107 szpitala La Pitie-Salpetriere, po czym podeszła do

nieprzypominającej człowieka, opuchniętej kukły z bandaży, utrzymywanej
przy życiu poprzez plątaninę rurek i przewodów.

Te słowa matki człowieka, którego życie wisi na włosku, mogą się
wydać dziwne, wyrażały jednak miłość, jaką Jill Rees-Jones odczuwała dla

120

średniego syna, który — w porównaniu z braćmi — często pakował się
w kłopoty, zawsze próbując robić, co należy, i walczyć w imieniu słabszych.
Trevor często przyprawiał ją o ból serca, a rzadko obejmował, było to
jednak cechą rodzinną. Jill nigdy nie widziała, by Colin, ojciec Trevora,
okazał matce coś serdeczniejszego od uścisku ręki. Nie oznaczało to
jednak, że między Jill i Trevorem nie było miłości.

Od chwili gdy w połowie nocy zadzwoniła Sue i powiedziała im
o wypadku, Jill i Ernie znajdowali się w szoku. Po pierwszym reportażu
telewizyjnym, o trzeciej nad ranem, z którego się dowiedzieli, że „Diana
jest poważnie ranna, kierowca i Dodi nie żyją, a ochroniarz doznał ciężkich
obrażeń", przeżywali wzloty i upadki — w zależności od tonu kolejnych,
sprzecznych wiadomości o stanie Trevora, Raz mówiono, że jest ciężko
ranny, raz że zmarł, potem znów, że żyje. Po ogłoszeniu śmierci księżnej
i koncentracji świata na jej osobie o ochroniarzu pojawiały się jedynie
strzępki wiadomości. Mniej więcej o 7.30 ludzie Fayeda z Londynu
przekazali: „Nie wierzcie w to, że nie żyje. Wiemy, że żyje". Jill i Ernie
musieli się jakimś sposobem dostać do Paryża. „Kiedy ponownie skontak-
towaliśmy się z Park Lane, zaproponowano zorganizowanie dla nas przelotu.
Nie zdawaliśmy sobie w tym momencie sprawy, że wszystko będzie
zapłacone, prawdę mówiąc, nawet nie myśleliśmy o pieniądzach — po

prostu potrzebowaliśmy transportu".

Zadzwoniła Sue, mówiąc, że chce do nich dołączyć, i zgodzili się —
choć Jill czuła niepokój, jaki wpływ na Trevora może wywrzeć jej obecność.
Cóż, Sue w dalszym ciągu jednak była jego żoną i miała prawo go
zobaczyć. Mieli wylecieć z Manchesteru po południu i jakoś udało im się
spakować torby. Jill, rozkojarzona —jak sama mówi — „stałam na środku
sypialni, wkładałam do torby majtki, potem je wyjmowałam — po prostu
nie wiedziałam, co robię". Emie przebierał się w czarny garnitur. „Ani
przez chwilę nie myślałam, że on umrze" — powiedziała Jill.

Trzęsąc się z zimna przed płonącym kominkiem (była gorąca sierpniowa
noc), Jill musiała porozmawiać z chłopcami. „Wytrzymać przy telefonie,
nie załamując się, wcale nie było takie łatwe. Garetha, najstarszego syna,
złapałam w Birmingham — nie miał zielonego pojęcia, gdzie Trevor
pracuje". Bez względu na to, ile miała podziwu dla Trevora, do tej chwili
zachowywała wszystko dla siebie. Potem zadzwonili do syna Erniego,
który mieszkał w Oswestry. Kiedy chłopcy powłączali telewizory, by
śledzić los brata, doznali „wstrząsu, głębokiego wstrząsu". Jill próbowała
także złapać swego najmłodszego syna, Johna. „Nie mogłam się z nim

121

skontaktować. Wyjechał na weekend. Nie mogłam ot tak po prostu, zostawić
mu wiadomości na automatycznej sekretarce". Jill była rozdygotana. Co
będzie, jeśli dowie się o wszystkim z telewizji? Jak się okazało, John przez
niemal cały dzień śledził wiadomości o wypadku, nie zdając sobie sprawy
z tego, że ranny ochroniarz to jego brat.

Emie zapakował Sooty, sukę, i zaniósł ją razem zjedzeniem i koszykiem
do sąsiadów, pytając: „Strasznie mi przykro, ale możemy ją zostawić
u was?", i odjechali.

Wieść, że ranny ochroniarz to Trevor Rees-Jones, rozniosła się po
Oswestry, jeszcze zanim większość stacji telewizyjnych znała jego nazwis-
ko. Miasteczko przeżyło podwójny wstrząs — śmierć Diany oraz kata-
strofalne rany młodego człowieka, który — o czym się z zaskoczeniem
dowiedziano — pracował w ochronie osobistej Mohameda Al-Fayeda.
„Nigdy nic nie mówił o swojej pracy" — powiedział przedstawicielom
mediów Mikę Owen, wiceprezes klubu rugby. Kiedy przy bramie pamięci
w parku Cae Glas zaczęły się zbierać wiązanki kwiatów dla księżnej, która
nigdy nie była w miasteczku na granicy Shropshire, modlono się także
i roniono łzy za Trevora.

Sue nie mogła znaleźć paszportu, co spowodowało jedyne opóźnienie
w pracy British Airways, której pracownicy gładko przeprowadzili całą
trójkę przez kokon obsługi przewidzianej dla VIP-ów — bez odprawy
i kolejek, prosto na fotele pierwszej klasy. „Wzięli nas pod swe skrzydła
i przeprowadzili bez zatrzymywania" — powiedziała wdzięczna Jill.
W trakcie lotu siedzieli w milczeniu, sprawa rozwodu Sue i Trevora wisiała
między nimi jak ściana. „Byliśmy roztrzęsieni od emocji i stresu, za-
stanawialiśmy się, co wydarzy się w Paryżu". Na lotnisku Charles de
Gaulle „stewardesa objęła nas i powiedziała: »Mam nadzieję, że wszystko
będzie dobrze«". Zaprowadzono ich następnie do samochodu z „Ritza" —
„wielkiej, długiej, czarnej limuzyny z zaciemnionymi oknami — nie do
wiary" — uznała Jill. Tak samo „nie do wiary" był widok wokół szpitala:

„liczba ekip telewizyjnych i dziennikarzy, główny dojazd zastawiony
talerzami anten satelitarnych i stojącymi zderzak w zderzak wozami
transmisyjnymi, morze fleszów, które zaczęły błyskać, kiedy jechaliśmy
w kierunku wejścia, i gigantyczne tłumy ludzi, chcących po prostu tam być".

Zostali przeprowadzeni przez morze hałaśliwych przedstawicieli mediów
niczym wielkie sławy i wprowadzeni po dwóch schodkach do tego samego
holu, przed którym dziesięć godzin wcześniej stali Al-Fayed i Kez i gdzie
teraz zbierali się przywódcy Francji, by pożegnać angielską księżną, zmarłą

122

na ich ziemi. Prezydent Chirac z żoną czekał na srebrnoszarego jaguara
z królewskim proporcem, którym na czele złożonego z dziesięciu samo-
chodów konwoju jechali książę Karol i brytyjski ambasador we Francji, sir
Michael Jay. W którymś z samochodów za nimi siedziały siostry Diany —
Jane i Sarah. „Proszę zaczekać — powiedziano Jill, Erniemu i Sue —
książę Karol chce spotkać się z wami po przybyciu".

„W tym momencie przywieziono trumnę, przykrytą ciemnopurpurową
flagą z herbem i wniesiono ją do windy" — zauważył wstrząśnięty Ernie.
W niej Diana miała zostać przewieziona do Anglii. Zarówno ich troje jak
i książę Karol zostali rzuceni na tę samą koszmarną scenę.

Lekarze zaprowadzili ich do windy, która wjechała do oddziału inten-
sywnej opieki medycznej na pierwszym piętrze. Przeszli przez chroniący
Trevora gęsty kordon francuskich policjantów do sterylnych korytarzy
oddziału Reanimation. Słowo to poruszyło Jill. „Re-animacja... cóż za
wspaniałe słowo — pomyślała. — Chcą ponownie dać Trevorowi duszę...".
Przy drzwiach oddziału „powitała nas dziennikarka z naszej lokalnej
gazety". Byli przerażeni. Jak się tu znalazła? Jak mogła ich w takiej chwili
nagabywać? „Jestem ze »Shropshire Star«, znam francuski i przyjechałam
pomóc państwu przejść przez tę okropną procedurę" — wyjaśniła dzien-
nikarka, kiedy małżeństwo, intuicyjnie wyczuwając, że rozmowa z przed-
stawicielem mediów to ostatnia sprawa, której potrzebują, usiłowało ją
odprawić: „Niech pani sobie idzie! Nie chcemy z panią rozmawiać". „Ale
ja znam francuski!" — nalegała, kiedy podszedł policjant, by ją wy-
prowadzić.

Jill wiedziała, że „muszę zdjąć głowę matki i założyć głowę pielęgniarki"

albo nigdy nie poradzi sobie z sytuacją, z którą miała się skonfrontować.
Jeszcze przed zobaczeniem Trevora musiała się dowiedzieć tego, czego nie
mogły przekazać fragmentaryczne doniesienia telewizyjne. „Musiałam się
dowiedzieć, co się dzieje i jaka jest prognoza" — prawdopodobieństwo
urazu mózgu albo paraliżu. Czy uda mu się... czy przeżyje? Doświadczona
pielęgniarka przeszła szybko listę pytań z doktorem Puybussentem, który
przejął opiekę nad rannym, po tym jak doktor Chikhani zakończył nad
ranem wstępne zabiegi. „Jeśli ktoś mnie wtedy widział, pomyślałby: »Cóż
za wyrodna matka«, ale był to jedyny sposób, jaki znałam, by poradzić
sobie z sytuacją". Ernie, emerytowany technik medyczny, zbyt wiele lat
pracował w szpitalach i widział zbyt wiele tego typu urazów, by mieć
jakiekolwiek złudzenia. Doktor Puybussent pokazywał rentgeny i streszczał
listę złamań, stłuczeń i krwawień w okolicy głowy. Urazy były straszne.

123

Jill zrozumiała, że „miał złamaną każdą kość twarzy", dzięki Bogu nij
doszło do pęknięć czaszki. „Rana drążąca płuca" groziła zapadnięcier
płuca, po którym nastąpiłoby prawdopodobnie zapalenie opłucnej i płuca
stąd trzeba było nieustannie drenować płuco. Obrzęk mózgu groził śmiercią
Przeprowadzono nakłucie lędźwiowe i stwierdzono obecność krwinell
w płynie mózgowo-rdzeniowym, co oznaczało, że gwałtowne szarpnięcia!
głowy w momencie uderzenia samochodu w beton naderwały opony!
mózgowe — otaczające mózg skórzaste błony, między którymi znajdujel
się płyn mózgowo-rdzeniowy, tworzące osłaniającą mózg „poduszkę".!
Zapalenie opon mózgowych było tylko jednym z zagrożeń. |

Opuchlizna wewnątrz czaszki — lekarze nazywają to obrzękiem móz-
gu — może spowodować taki wzrost ciśnienia na tkankę mózgową, że
dochodzi do zaniku ważnych dla życia funkcji i niedomagania różnych
układów organizmu — do śmierci włącznie. „W każdej chwili mogliśmy
się dowiedzieć o zatrzymaniu krążenia albo oddechu lub niewydolności
wątroby czy nerek" — mówi Jill. Nadmierne pobudzenie — przy nadmiarze
wywieranego na mózg ciśnienia i podrażnienia — mogło spowodować
załamanie funkcjonowania układu nerwowego. Konieczne było tłumienie
Trevora za pomocą silnych środków uspokajających. Gdyby odzyskał
przytomność, mogłoby dojść do samozniszczenia organizmu. Jak na razie

lekarze nie byli w stanie określić, czy urazy w trakcie wypadku spowodo-
wały uszkodzenia mózgu.

Stan Trevora balansował „na ostrzu noża". Rozpaczliwe próby zmniej-
szenia obrzęku i ustabilizowania stanu były wymogiem chwili. Jill wiedziała,
że konieczna do odtworzenia twarzy plastyka „musi być robiona, zanim
kości zaczną się zrastać. Trzeba albo operować szybko — w ciągu pięciu
albo sześciu dniu od urazu — albo zaczekać trzy lub cztery tygodnie, by
móc na nowo połamać kości w pożądanych miejscach". Gdy kości zrosną

się częściowo, nie ma możliwości dokładnego i czystego ich połamania
i powstaje ryzyko przypadkowych pokruszeń.

Kiedy prowadzono ich do sali numer 107, byli przygotowani — jak

wyraża się Emie — na jeden z trzech scenariuszy: „Umrze, będzie miał
uszkodzony mózg albo będzie sparaliżowany".

Przed drzwiami lekarz ostrzegł: „Możliwe, że nie rozpozna pani syna".
Lewy nadgarstek Trevora był w gipsie, co stanowiło zwykły widok dla
pielęgniarki z wieloletnim doświadczeniem na sali operacyjnej szpitala
ortopedycznego w Oswestry. Nic nie było jednak w stanie przygotować Jill
na widok głowy. „Wyglądała jak okrągła piłka z wystającymi rurkami —

124

twarz była niczym globus, jak napompowany balon". Przez zakrwawione
bandaże ujrzała twarz, która wyglądała, „jakby została obita patelnią,
niczym w komiksie z serii Tom i Jerry. Jakby ją wyklepano, poszerzono
i spłaszczono. Konturów twarzy praktycznie nie było". Oczy zakrywała
opuchlizna, lewy oczodół był rozerwany i opadnięty. Prowizoryczne szwy

trzymały razem płaty skóry. Był nie do poznania.

Aparatura, która utrzymywała i monitorowała funkcje życiowe, wyraźnie
mówiła, w jak krytycznym jest stanie. Miał rurki w nosie, wkłucie
dotętnicze, wlew do żył prawego przedramienia, wystający spomiędzy
żeber dren płucny. Przyklejone do nagiej piersi elektrody zbierały impulsy,
ukazujące elektryczną aktywność serca, oddychający za rannego respirator
wtłaczał mu do płuc powietrze przez tkwiącą w tchawicy rurkę. Na palec
założono mu czujnik pulsu, kołnierz ortopedyczny na szyi unieruchamiał
naruszone kręgi szyjne. Życie Trevora zostało przerobione na wykresy,
krzywe, oscylacje i popiskujące w rytmie uderzeń serca dźwięki. Pielęg-
niarski instynkt Jill odruchowo kazał jej wsłuchać się w dźwięki, czy nie
ma w nich jakichkolwiek nieregulamości. Na szczęście wszystko robiło

wrażenie ustabilizowanego.

Poznała go po nogach. I po uszach, poobijanych w meczach rugby.
„Och, te uszy Trevora są niepowtarzalne". Najmilsze wspomnienia nabrały
teraz gorzkiego posmaku — sobotnie popołudnia, kiedy razem z Eraiem
kibicowali mu, a Trevor zawsze był w samym centrum wydarzeń, „zawsze
na samym dnie młyna". Był pod wpływem środków znieczulających
i praktycznie nieprzytomny, ale doktor zaczął do niego krzyczeć, próbował
wywołać jakąś reakcję: „Trevor! Otwórz oczy! Trevor!". Odpowiedzią
było lekkie mrugnięcie prawej powieki i ślady ruchów rąk i nóg. Nie był
sparaliżowany, wręcz sprawiał wrażenie, jakby chciał wstać z łóżka! Były
to dobre znaki, ale pobudzenie układu nerwowego ciągle stanowiło niebez-
pieczeństwo. Matka dotknęła jego ramienia, zachęcając go do życia.

Byli u niego niecałe dziesięć minut, kiedy przyszedł jakiś oficjel
i oznajmił: „Właśnie nadjeżdża książę Karol. Proszę ze mną". Jak mogli się
oderwać od syna? Niechętnie, cała trójka poszła za przybyszem do windy

i zjechała do holu.

Rozgrywał się wokół nich surrealistyczny dramat. Wszędzie kręcili się

ochroniarze, policjanci, pracownicy szpitala. Podprowadzono ich do drzwi
wejściowych, które flankowała dwunastoosobowa gwardia honorowa Gardę
Republicaine. Kiedy miano ich przedstawić księciu Walii — ogarniętemu
żałobą mężczyźnie, który mimo to był w stanie o nich pamiętać — podbiegła

125

podniecona pielęgniarka i rzuciła: „Państwa syn — obudził się!". „Opu
ciłiśmy oficjalną grupę — wystawiliśmy do wiatru Jego Wysokość i popi
dziliśmy na oddział" — określa to Ernie. Kiedy biegli po wypolerowane
podłodze, rzucili za siebie słowa przeprosin i podziękowania księciii
Karolowi — i jak najszybciej podążyli do sali Trevora. Stanęli przy jegqi
łóżku, rozradowani, że otworzył jedno oko, wzięli go za ręce i zaczęli dw
niego mówić. Dołączyli do chóru, powtarzającego: „Trevor! Otwórz oczy!"!
i zareagował. „Nie byliśmy pewni, czy nas widzi, ale bez najmniejszej
wątpliwości wiedział, że przy nim jesteśmy" — uważa Jill. Pozwolono im

zostać jedynie pięć minut; kiedy zeszli na dół, okazało się, że książę Karol.
odjechał z trumną Diany.

Na schodach przed budynkiem objął ich ze łzami w oczach brytyjski
konsul generalny Keith Moss, po czym zaprowadzono ich do czekającej
limuzyny. Nie wiedzieli, dokąd mają zostać zawiezieni. „Nie mieliśmy
zielonego pojęcia". Kierowca dostał jedynie polecenie, by zawieźć ich „do
apartamentu", i sam więcej nie wiedział. Zaraz za Łukiem Triumfalnym
samochód podjechał do drzwi apartamentów Fayeda przy Rue Arsene-
-Houssaye, gdzie dwadzieścia cztery godziny wcześniej był Trevor. W holu
wyszedł im naprzeciwko „bardzo krzepki, silny mężczyzna" — ochroniarz
Gćrard, ten który miał starcie z paparazzi. Było to dziwne. Na spotkanie

z nimi nie zjawił się nikt reprezentujący Fayeda, a ktoś na poziomie
dozorcy.

Zawiózł ich piękną starą windą — z marmurowymi ścianami i ozdobną
metalową kratą zamykającą — na czwarte piętro. Kiedy drzwi windy się
otworzyły, weszli do „pomieszczenia tak luksusowego, jakie można zoba-
czyć jedynie w rezydencjach bogaczy — taka to była skala" — powiedział
Emie. Zaczęli chodzić we trójkę i wzdychać na widok przepychu „wspa-
niałego salonu, wystarczająco dużego, by urządzić w nim bal, zastawionego
olbrzymimi czerwonozłotymi wazonami, jadalni z ogromnym marmurowym
kominkiem, pełnej antycznych francuskich mebli, wspaniałych dywanów
i ścian obitych jedwabiem". Jill przeszła się po pozostałych pokojach
i naliczyła „trzy podwójne sypialnie, dwie en suitę z wielkimi okrągłymi
wannami, marmurem tu i marmurem tam...". Wyglądało tu jak w muzeum.

Wyszli na balkon z filigranową balustradą z czernionego kutego źela- \
za, z widokiem na Łuk Triumfalny i Champs-Ełysees. „Zdawało nam się,
że bylibyśmy szczęśliwi, mogąc mieszkać w niewielkim mieszkaniu" —
stwierdził Emie, „ujrzawszy jednak apartament tak bogaty — dodaje Jill,
dokańczając rozpoczęte przez Erniego zdanie (co robią często) — nie

126

mogłam uwierzyć własnym oczom. Nigdy w życiu nie byłam w tak
szpanerskim miejscu".

Jeśli chodzi o jedzenie, Madame, wyjaśnił po francusku dozorca —
wszystko, co tylko sobie państwo zażyczą, może zostać zamówione
z Ritza". Nie jedli od poprzedniego dnia, więc... „cóż, może moglibyśmy
coś zjeść... unpeu a manger" — powiedziała niepewną francuszczyzną Jill.
Nie potrwało długo, jak w eleganckich kremowych i złotych pudełkach
pojawiło się jedzenie — w ilości wystarczającej dla ośmiu albo dziewięciu
osób. Wędzony łosoś, baranina i wołowina na zimno, pasztety, świeże
bułki, sałata i wspaniały francuski sos. Przysłano także wino oraz paterę
z owocami, która wyglądała jak siedemnastowieczny obraz przedstawiający
martwą naturę.

Nie mogli patrzeć najedzenie. Apartament był klimatyzowany, czuli się
jednak jak podduszeni i z trudem oddychali. Jill dręczyła perspektywa
powiedzenia Trevorowi, że tylko on przeżył. Czy wytrzyma to? Kiedy
będzie mu to mogła powiedzieć? Jill i Emie musieli wyrwać się z czterech
ścian apartamentu, postanowili więc zostawić Sue i iść na spacer. Ta
przeciętnie ubrana para ludzi tuż po pięćdziesiątce mogła bez trudu ujść za
turystów. Na każdym z nielicznych zdjęć, które zrobili, widać Jill —
szczupłą kobietę o różowych policzkach i falujących naturalnie jasno-
brązowych włosach — w tej samej luźnej białej bluzce i jasnobrązowych
mokasynach, które włożyłaby zarówno do ambasady jak i luksusowego
mieszkania. W tamtej chwili ubrania wcale się nie liczyły.

Tuż przed północą szli Champs-Ełysees. Nagle, kiedy okrążali Łuk
Triumfalny, z piskiem opon zaczął sunąć ku nim samochód, który naj-
wyraźniej wpadł w poślizg. Emie miał jedynie ułamek sekundy, by
odepchnąć Jill na bok. Wściekły, kopnął w samochód i zanim auto
zahamowało i pognało dalej, krzyknął coś wściekle na kierowcę. By się
uspokoić, musiał w coś walnąć. Kiedy ruszyli w kierunku ustawionych na
chodniku stolików kawiarnianych, Jill wybuchnęła śmiechem. Nagle wyob-
raziła sobie, że leży w szpitalu — łóżko w łóżko z Trevorem — a Emie
został zamknięty w Bastylii. Nawet czarny humor może pomóc. Zamówili
po piwie i z zaskoczeniem stwierdzili, że rachunek wyniósł 8 funtów
szterlingów! Uznali, że nie wytrzymają w Paryżu dłużej jak dwa dni,
poczuli się jednak lepiej. Liczyło się tylko jedno i wznieśli za to toast,
ustanawiając rytuał: „Za całkowite wyzdrowienie Trevora!".

Było w dalszym ciągu duszno i natrętnie gorąco. Byli wycieńczeni.
Zadzwonili do szpitala, by dowiedzieć się co z Trevorem, i poszli do łóżka

127

w luksusie, nie mogli jednak

zasnąć. Nie do końca wierzyli w to, co sil

dzieje, mimo to byli bardzo wri^' we a0 Konca wlerzyn w l"' c0 "1
nimi zajął. Dał im nawet kierowe02111 Mohamedowi Al-Fayedowi, że si^
woził Dodiego i samego Al-pa. ę~~philiPPe'a Dourneau, który regułami

się ku nam w drodze do szpital ea' Kllka dm później "phm^ Pochyliła
od pana Franka Kleina. W - w nam szara kop^? i powiedział, że to|

spotkaliśmy się z panem Kleina byto 2500 franków- Kiedy poteln!
co to?«, na co odparł: »Pan p.111'Pytaliśmy: »Bardzo dziękujemy, ale:

^yed chce, byście mieli na wydatki«".

Tego wieczora Kez udał się n t> ^
Handleyowi-Greavesowi. Po od park Lane' ^z[e złożył "P01"1 paulowii
Dodiego helikopterem do lą^^1"11 pana Fayeda i trumny z ciałem'
gulfstreamem. Na lądowisku h i8, Battersea Kez wrócił d0 Londynu
która udała się do meczetu przy R pterów na Fayeda czekała rodzilla>
dnia odbyła się ceremonia po^T"1'' parku' ^w^^cw ^0 samego
krążownik na morzu, zostały ^^^ swiatła' otaczające Harrodsa jak

poświęconą zmarłej parze kaplip0^20"0' a w ^^m z okien zrobion0
jak przybysza z zaświatów., w" - park Lane chłopaki P02'^111 Keza
Nic mi nie jest". „Co z Treyor-S w P0"^' ^-""y7"- "Tak' świetnie-

Handleyowi-Greavesowi raport • "Jest w dobrych rękach"- Kez złożył
prasy, pomyśle Dodiego, by Hen0^0^ 0 wszystkim - "^żywości
był jednak zbyt odrętwiały i „ pau1 Prowadził i by odjechali od tyłu -
uzmysławiać sobie skalę tego ^z01^ by czuć wielkie emoqe albo

„Najlepiej będzie, jeśli weźn- slę ^d^0-
poradził mu Handley-Greaves T sobie wolne i ^Gdzlesz d0 domu" -
„pierwsze wakacje od pięciu ^ z l tak miał taki zamiar- Byłyby t0
kilka dni był chyba najrozsądn-^y w "^ż^1- ^azd ^zleś na
dnia po Park Lane, po czym _ •)szym wyjściem"• pokT^ si? d0 końca

pojechał z dwoma przyjaciółin,00 nle ze swym "P"^"™ zamiarem -
aukcję koni w Goresbridge p. IrlandiL D0 ^^Y - na doroczną
o tym, by wsiąść na prom do Ro""1 c0 się ^d^o. marzył jedynie

- 1 '•-JS^I''iT-/-i •i '•'i •• '•'''ii J

„Chciałem uciec jak najdalej od ' moze kuplc 1 uplc slęj
się znów wśród prawdziwych ^azet 1 te\ewiz^ marzyłem o znalezieniu

Tej niedzieli mecenas łan T»

telewizję. Minęło dużo czasu od^J ~~ tak jak całe oswestry - ^^
u dnia, kiedy został obudzony przez swą

128

sześcioletnią córkę, która wpadła do sypialni rodziców, krzycząc: „Mamo!
Tato! Podają straszne wiadomości! Księżna Walii zginęła!". Choć pół spał
i nie jest zagorzałym rojalistą, mówi o sobie, że jest „dość sentymentalny
i ronię łzę przy tego typu okazjach. Uważam, że to co się stało, było
smutne, bardzo smutne". Jak wszyscy inni, włączył telewizor i wczesnym
przedpołudniem dowiedział się, że przeżył ochroniarz. Może nawet usłyszał

nazwisko, ale nie zwrócił na nie uwagi.
Kilka godzin później zadzwonił u niego telefon: sekretarka z kancelarii

prawniczej Crawford Lucas, mieszczącej się przy Upper Brook Street,
Tessa Lioyd, zadzwoniła do szefa do domu. „Sądzę, że powinien pan
wiedzieć, iż będziemy reprezentować ochroniarza", łan z początku nie
załapał. Wszystko stało się jasne, kiedy usłyszał nazwisko: Trevor Rees-
-Jones. łan nigdy przedtem nie spotkał Trevora, pamiętał jednak, że
kancelaria — dokładniej mówiąc młoda pracownica, specjalizująca się
w sprawach małżeńskich, Linda Hill — prowadziła jego sprawę rozwodową,
a przyjaźń Tessy z Trevorem mocno wiązała go z ich kancelarią. „Na tym
etapie nie dało się jeszcze ocenić, co należy robić, natychmiast jednak
zdałem sobie sprawę z tego, że stanie się szybko ośrodkiem zainteresowa-
nia — mówi łan Lucas. — Chcieliśmy coś dla niego zrobić, ale wahałem
się między chęcią pomocy i staraniem, by nie zrobić wrażenia, że gonimy
za sprawą dla rozgłosu". Tej niedzieli łan Lucas powstrzymał się od

wszelkich akcji.

David Crawford, poprzedni właściciel kancelarii, nic nie wiedział

o związku Trevora z jego firmą do poniedziałku rano, kiedy przyszedł
do pracy. Spokojnie wszedł po dwustuletnich schodach na trzecie piętro,
do swego gabinetu, z którego wypełniał obowiązki częściowo emeryto-
wanego konsultanta. Jego dawny gabinet — znajdujący się dokładnie
pod nowym, piętro niżej — zajmował łan Lucas, któremu sprzedał
kancelarię kilka miesięcy wcześniej. Wkrótce przyszła do niego Linda
i spytała: „Wie pan, że reprezentujemy Trevora Rees-Jonesa, ochronia-
rza?".

To, że mógłby mieć jakiś związek z tragedią, wydawało się niewyob-
rażalne, ale David Crawford znał ojca Trevora, Colina Reesa — wręcz
uważał go za dobrego przyjaciela. Ojciec Trevora, dobry i szanowany
lekarz ogólny i chirurg, był lekarzem Davida Crawforda. Choć adwokat
nigdy nie spotkał Trevora, wiedział, że jeśli jest podobny do ojca, byle rana
go nie złamie. „Colin był wspaniałym facetem, miał silną osobowość —
nikt o zdrowych zmysłach z nim nie zadzierał. Służył jako lekarz w wojsku

129

i aż tryskał energią. Miał mnóstwo przyjaciół" — powiedział Dav^
Crawford. Wspominając ojca, nie wiedział, jak bliski był opisu syna
Zawał, który zabrał Colina w kwiecie wieku, był tragicznym wydarzę?
niem — czyżby rodzina musiała znieść kolejną stratę? •;

Crawford dość dobrze znał środowisko rugbistów — często zajmował
się prawnymi sprawami klubu i jego członków. Musieli zaoferować swa
pomoc. Natychmiast skontaktował się z łanem i obaj zgodzili się co de
tego, że przy takiej wagi wydarzeniu Rees-Jonesowie będą potrzebowali
pomocy. Ułożyli wspólnie list do szpitala, w którym oświadczali, że są
„adwokatami Trevora Rees-Jonesa, leczonego obecnie w Waszym szpitalu.;,
[są] osiągalni, gdyby szpital chciał się [z nimi] kontaktować... i proszaj
o przekazanie tego listu jak najszybciej Trevorowi albo jego rodzinie"^
Zakończyli podziękowaniem za pomoc udzieloną ich klientowi oraz „innym
ofiarom tego straszliwego wypadku". List został wysłany faksem do
dyrektora szpitala La Pitie-Salpetriere w poniedziałek l września, o godzinieji

12.35. Biorąc pod uwagę panujący w Paryżu chaos, nie mieli pojęcia, czy;

ktokolwiek zwróci uwagę na pismo, i

Dwaj adwokaci, którzy wysłanym przez siebie faksem rzucili karty do
gry wokół jednego z najsławniejszych w historii wypadków, byli wysokiej
klasy prawnikami miejskimi, którzy zdecydowali się zajmować prawem na '
wsi — testamentami, rozwodami, naruszeniem nietykalności cielesnej,,
drobnymi pozwami, sporami biznesowymi. Tak niezwykły przypadek wcale :

ich jednak nie przerażał, łan Lucas pochodził z robotniczej rodziny,
mieszkającej w przemysłowym północnym-wschodzie, a jego zdolności
zaprowadziły go na wydział prawa uniwersytetu w Oksfordzie. Pobyt tam
wyleczył go z wszelkiego strachu przed establishmentem. Choć miał dopiero
trzydzieści siedem lat, w ostatnich wyborach parlamentarnych kandydował
z ramienia Partii Pracy północnego Shropshire i poradził sobie w tym
tradycyjnie konserwatywnym regionie lepiej od wszystkich dotychczaso-
wych kandydatów labourzystowskich. Kampania wyborcza nauczyła go
kilku rzeczy o tym, jak radzić sobie z mediami.

Dzięki podróżom na kontynent i pobieranym tam naukom Crawford znał
dobrze język francuski, poza tym miał czas i możliwości, by w razie
potrzeby zaoferować osobistą pomoc. Po wysłaniu faksu zadzwonił do
rodziców Sue w Whittington. Był zaprzyjaźniony z jej ojcem, leuanem
Jonesem — kiedyś pojechali razem do Hiszpanii. „Jeśli masz kontakt
z Jill i Erniem Rees-Jonesami, może mógłbyś im napomknąć, że repre-
zentujemy Trevora i chętnie pomożemy w sposób, w jaki sobie zażyczą.

130

Mówię płynnie po francusku i jestem dyspozycyjny" — przekazał Jo-
nesom.

Tego rana zapukano do drzwi paryskiego apartamentu — stała przed
nimi młoda kobieta. „Jestem Myriah, byłam na jachcie z Trevorem. Czy
ino°łabym wam w czymś pomóc?". Była to holistyczna masażystka
Dodiego. Wyjaśniła, że przepełnia j ą wspaniała energia, która może pomóc
każdemu, kto jest w potrzebie. Zachowywała się z niesamowitą charyzmą
i Jill zapamiętała, że przedstawiła się jako dobra przyjaciółka i powiernica
Trevora. „W tym okresie uważaliśmy, że każde wsparcie — jeśli nie było
w stanie nikogo zranić —jest dobre. Jestem za wszystkim, co sprawia, że

człowiek czuje się lepiej".

Tak więc pojechali we czworo do szpitala i zebrali się wokół łóżka
Trevora. Wizyta miała się szybko przerodzić w rutynową południową
wizytę. Jill i Emie wzięli Trevora za ręce, a Sue kręciła się za ich plecami,
komentując, że niestety jest za mało rąk do trzymania. Emie czuł, że Sue
czuje się odtrącona. Myriah położyła Trevorowi dłonie na czole i chyba
zaczęła się modlić. Nie było żadnej reakcji.

Kiedy się odsunęli, Sue pochyliła się nad Trevorem i zaczęła do niego
mówić. Zareagował natychmiast. „Całkowicie na nią zareagował. Poznał
jej głos — mówi Jill. Był to dobry znak, mimo to poczuła ukłucie niepo-
koju. — Zrozumiałam, że do czasu, aż się dowiemy, jaki jest stan jego
pamięci, obecność Sue może okazać się nie najlepsza". Czy Trevor będzie
pamiętał, że są w separacji? Co prawda nie miał na palcu obrączki, ale bez
dwóch zdań w dalszym ciągu ją kochał. Co będzie, jeśli zechce ją mieć
przy sobie — a jej nie będzie? Jill wiedziała, że Sue nie miała zamiaru
wracać do Trevora — co do tego była stuprocentowo szczera.

Na prośbę Jill Sue poszła tego dnia do domu. „Kto wie, może byłoby
lepiej dla Trevora, gdyby Sue została?". To pytanie długo będzie ją dręczyć.
Ani przez chwilę nie chodziło jednak o zemstę na Sue — półprzytomny
Trevor był po prostu zbyt podatny na kolejne urazy.

„Doktor Puybussent poradził nam, że musimy go sprowadzić z powrotem
do realnego świata", tak więc Jill zaczęła mówić do syna, próbując złapać
ten błysk świadomości, którym zareagował na Sue. Powiedziała mu cztery
rzeczy, które miała powtarzać jak mantrę podczas każdej wizyty: „Miałeś
wypadek. Jesteś w Paryżu. Leżysz w szpitalu. Wszystko będzie dobrze".

W apartamencie czekał na nich Ben Murrell, ochroniarz stacjonujący

131

w Villa Windsor. Uważał się za dobrego kumpla Trevora i wyznaczono gg
do zaspokajania wszelkich życzeń, jakie mogli wyrażać Jill i Ernie. Miał
wpadać każdego dnia. Mając na każde zawołanie kierowcę i Bena, mogli|
się całkowicie skoncentrować na Trevorze. |

Stałe niebezpieczeństwo stanowiła prasa. Gdziekolwiek spojrzeli z bal-|
konu, „wszędzie były ekipy filmowe, które fotografowały budynek, Bóg|
wie po co... Chyba musieli się dowiedzieć, że tu mieszkamy i czekali" —1|
stwierdził z niesmakiem Emie. Anonimowa para z Oswestry stała siei
głównym celem paparazzi. Za każdym razem, gdy wychodzili z apar-1
lamentu, „wszyscy na nas się pchali, aż człowiek odnosił wrażenie, że nie l
może oddychać. Czuliśmy się, jakbyśmy byli pod oblężeniem". Emie |
z oburzeniem wzdycha na „nacisk ze strony prasy, niewiele różniący się od '•
tego, który mógł spowodować wypadek. Uważam, że w dużym stopniu
należy właśnie ją obwiniać".

Francuski śledczy ustalił złożoną z dziewięciu nazwisk listę fotografów
i motocyklistów, którzy stali się obiektem dochodzenia. Z powodu obowią-
zującego we Francji prawa, nakładającego obowiązek pomocy innym
ludziom (z wyjątkiem sytuacji, gdy zagroziłoby to pomagającemu), oskar-
żenie miało dotyczyć niezamierzonego spowodowania śmierci, zaniechania
pomocy ludziom w potrzebie i niezamierzonego zranienia rannego, który
przeżył — Trevora. Gdyby uznano ich za winnych zarzucanych czynów,
każdemu groziłoby do pięciu lat więzienia i bardzo wysoka grzywna.

Może się to wydawać dziwne, ale jak na razie Jill i Emiemu udało się
uniknąć sfotografowania. Świat chciał się jednak czegoś dowiedzieć
o ochroniarzu. Ambasada brytyjska była zasypywana wnioskami o udziele-
nie zgody na wywiad z Rees-Jonesami i jej przedstawiciele poprosili Jill
i Emiego, by przyszli w środę po wypadku w celu omówienia strategii
kontaktu z mediami oraz poznania ambasadora. Sprawy coraz bardziej się
komplikowały. Podczas rozmowy telefonicznej rodzice Sue przekazali
Rees-Jonesom propozycję Davida Crawforda dotyczącą ich reprezentowa-
nia. Wieczorem (w poniedziałek) Jill zadzwoniła do niego do Oswestry.

— Jak pani syn? — spytał.

— Mogłoby być lepiej, ale mogło także być gorzej — odparła Jill,
demonstrując to, co Crawford miał poznać jako „flegmatyczną, prag-
matyczną postawę, która pojawiała się w trakcie całej tej gehenny zarówno
z jej strony, jak i ze strony Erniego".

Crawford nie widział niczego, co wymagałoby natychmiastowego zaan-
gażowania się prawnika. Ponieważ Trevor był nieprzytomny, Crawford

132

i Lucas nie mogli mówić w jego imieniu, jednak mecenas poprosił Jill, by
dzwoniła natychmiast, gdyby w Paryżu cokolwiek się zmieniło. „Czekamy

na wasz znak, gdybyście nas potrzebowali".
Kiedy Crawford i Jill gawędzili przez telefon, prawnik spytał, co Jill

sadzi o wiadomości, którą właśnie podało brytyjskie radio: że poziom
alkoholu w krwi kierowcy samochodu trzykrotnie przekraczał granicę, od
której zakazane jest prowadzenie pojazdów mechanicznych, czyli prak-
tycznie biorąc — był pijany.
Pijany kierowca! Ta niesamowita wiadomość sprawiła, że miliony

cierpiących żałobę ludzi na świecie nagle musiało się wyprzeć wersji
epickiej bitwy między myśliwym a zwierzyną i przyjąć do świadomości
coś tak prostackiego i idiotycznego jak wypadek pod wpływem alkoholu.
Wina paparazzi stała się w tym momencie wątpliwa, oskarżycielski palec

przeniósł się na pracownika „Ritza".
Jill jeszcze nie słyszała tej wiadomości. David był mocno zdziwiony.

„Czy rodzina Fayedów się wami zajmuje?" — spytał. Zajmowała się. Jill
nie umiała podać Crawfordowi adresu, pod którym mieszkają, ale przekazała
mu numer telefonu. Adwokat nie wątpił, że rodzina Fayedów dobrze dba
o Rees-Jonesów, czuł jednak, że telefon od Jill mógł być spowodowany

rosnącą potrzebą kontaktu z kimś jeszcze.

Wiadomość dotycząca Henriego Paula zmusiła adwokata do zastanowie-
nia. Przewidywał możliwość konfliktu Trevora z Fayedem i „Ritzem".
Trevor został ranny na służbie, był niewinną ofiarą i miał w związku z tym
pewne prawa, których należało dopilnować. Crawford dostrzegał także, jak
pilne i ważne jest dla Fayeda dowiedzieć się, co Trevor ma do powiedzenia.
Był jedyną żywą osobą, która mogła wiedzieć, co działo się w ostatnich trzech
minutach przed wypadkiem. Nie trzeba było wielkiej umiejętności dedukcji,
by dostrzec, że po ogłoszeniu faktu upicia Henriego Paula — co oznaczało, że
wypadek spowodował wysoko postawiony pracownik „Ritza" — Fayed
będzie chciał szybko i na wyłączność poznać wspomnienia Trevora.

Media od samego początku zdawały sobie sprawę z wagi wspomnień
Trevora. Rozczarowanie, że nie może mówić, pojawiło się bardzo wcześnie.
Po poniedziałkowym tytule: POLICJA CZEKA NA MOŻLIWOŚĆ PRZE-
SŁUCHANIA KLUCZOWEGO ŚWIADKA, trzy dni później, w „Mirrorze"

pojawił się następny: ŚLEDZTWO KRYMINALNE UTKNĘŁO W MIEJ-
SCU Z POWODU STANU ZDROWIA REES-JONESA.

Jeszcze jednak przez wiele dni po rozległej operacji plastycznej trzeba

będzie bez przerwy podawać Trevorowi silne środki uspokajające. 2 wrześ-
133

nią uczyniono kolejny krok w kierunku odtworzenia zniszczonej twarzy —|
Jill i Emie spotkali sl(? z doktorem Chikhanim. Przyszedł sprawdzić |
opuchliznę _ w nadziei, że uda się przeprowadzić operację jak najszybciej. |
Opuchlizna była jednak jeszcze zbyt duża, a temperatura spowodowana '|
zapaleniem w klatce piersiowej Trevora zbyt wysoka. Mimo to Chikhani |
był niezwykle optymistyczny. Obrzęk twarzy zmniejszał się i wykonano |
nowe badania, mające pomóc ustalić, czy pacjent nadaje się do zabiegu.
„Nie może się doczekać chwili, kiedy będzie mógł zabrać się do Trevora
i poskładać go jak puzzle. Uważa, że operacja się powiedzie" — pomyśleli
Jill i Emie. Byli zauroczeni tym „bardzo bystrym, żywym emocjonalnie,
entuzjastycznym człowiekiem — młodzieńcem po trzydziestce, który nosi
sztywną muszkę... i xnówi znakomicie po angielsku".

Chikhani od początku ustalił, że nie będzie się kontaktował z prasą.
Stwierdził, że jest lekarzem, nie showmanem. Za każdym razem, kiedy
włączał telewizję, widział twarz Trevora. Wiadomości były przerażają-
ce _ i wszystkie błędne! Pierwszego wieczora dowiedział się, że Trevor
stracił ięzyk. Podejrzewał, że plotka ta wzięła się z informacji, iż nie może
mówić _ wynikało to jednak z tracheotomii, nie z braku języka!

Mimo wszystko najważniejszą sprawą było nawiązanie kontaktu z pa-
cjentem — ba, oznaczało to jego być albo nie być. Chikhani wiedział, że
musi dać mu wiarę, chęć, nadzieję. Jak na razie Trevor nie nadawał się
jeszcze do operacji, a dopóki to nie nastąpi, jego jedynym dojściem do
rannego miała pozostać Jill. Musiał działać za jej pośrednictwem z taką
samą intensywnością i takim samym skupieniem, co bezpośrednio z Trevo-
rem. Ernie i inni ludzie mogli być obecni, ale tak samo dobrze mogliby
być nieobecni — rozmawiał jedynie z nią, wyjaśniał jej wszystko w kate-
goriach technicznych i ludzkich. Szybko dostrzegł, że Jill Rees-Jones
będzie się perfekcyjnie zajmować synem. Była co prawda pielęgniarką, ale
zachowywała się przede wszystkim jak matka. Nie mógł się nadziwić
swemu szczęściu — jak często udaje się znaleźć tak idealne dojście do
pacjenta?

W myślach przekazywał Trevorowi, że umowa dotyczy ich dwóch. Nie
możesz mówić, ale twoja matka powiedziała: „Wierzę w pana. Ufam panu.
Może się pan zajmować moim synem". Jill stała się ważnym elementem
w rehabilitacji Trevora, częścią zgranej trójki: Chikhani, Trevor, Jill.

Organizacja Fayeda bardzo wcześnie wyraźnie zasugerowała, że Trevor
powinien zostać przeniesiony do prywatnego Szpitala Amerykańskiego.
Jill i Emie z zadowoleniem zauważyli, że troska Fayeda o zdrowie Trevora

134

nie słabnie — być może uważał, że w tak trudnej fazie można go tam lepiej
chronić przed wpływami świata zewnętrznego. Oparli się jednak naciskom,
byli bowiem zadowoleni z pracy personelu La Pitie-Salpetriere. Całkowicie
mu ufali, poza tym Trevor nie nadawał się do transportu.

Chikhani czuł bezpośrednie naciski ze strony Al-Fayeda. „Ponieważ
Trevor był VIP-em itepe, nasz szpital nie był dla pana Fayeda wystarczająco
dobry" — stwierdził Chikhani. — Poprosił więc o przybycie kilku lekarzy
ze Szpitala Amerykańskiego, który jest — jeśli chodzi o pieniądze —
bardzo ekskluzywny. „Kiedy przyjechali i ujrzeli sytuację na własne oczy...
kiedy go zobaczyli... — Chikhani chichocze na wspomnienie tej chwili —
jeden przez drugiego zaczęli się przekrzykiwać: »Tu ma bardzo dobrze.
Oczywiście, jak najbardziej. Powinien tu zostać«". Jako chirurdzy wiedzieli,
że aby być naprawdę dobrym, trzeba zrobić wiele, bardzo wiele dużych
rekonstrukcji twarzy. Być może zdawali sobie sprawę z tego, że zrobili ich

za mało.
Dla takich przypadków żyje jednak Chikhani. Uwielbia leczyć poważne

urazy. Kocha swych pacjentów.

Ponieważ zniszczeniu uległy kontury twarzy Trevora, potrzebne były
fotografie. Jill i Ernie przywieźli kilka ze sobą, nie były jednak wystar-
czająco dobre. Zaczęły się telefony do Oswestry i gorączkowe szukanie
lepszych. Takich, na których wyraźnie widać twarz Trevora. Zdjęcia ślubne!
Tak jest! Przyjaciółka Trevora z kancelarii prawniczej, Tessa, gorączko-
wo zebrała najlepsze, jakie dały się znaleźć, i wkrótce wysłała paczkę do

Paryża.
Dzień skończył się dobrze. Nowa tomografia komputerowa wykazała

„istotne zmniejszenie się obrzęku mózgu". Zespół Reanimation wyraził
zgodę na operację. Została wyznaczona na czwartek, 4 września. Chikhani
się cieszył.

W środę, dzień przed operacją, Jill i Emie poszli na południowe spotkanie
z ambasadorem w ambasadzie brytyjskiej. Zostali zabrani przez wielką
limuzynę spod hotelu „Crillon" na Place de la Concorde, wygodnego
miejsca dla Philippe'a, by wysadzić ich w drodze powrotnej ze szpitala,
i zawiezieni kilkaset metrów do ambasady przy Rue St-Honore — pokonanie
tej odległości spacerkiem zajęłoby trzy minuty. Wokół frontu budynku
kłębili się dziennikarze, goście zostali więc zawiezieni przez tylną bramę
do ogrodu, gdzie czekali na nich sir Michael i lady Jay i gdzie podano

135

pyszną herbatę. Jill i Ernie nie widzieli powodu, by nie wznieść w amba-
sadzie swego zwykłego toastu. „Za każdym razem, kiedy coś pijemy!
wszędzie gdzie jesteśmy, pijemy za zdrowie Trevora" — wyjaśniła JilL|J
Jayowie byli zachwyceni. Odurzeni upałem, wznieśli w ogrodzie, herbatą,!
toast: „Za całkowite wyzdrowienie Trevora". |

Po herbacie pokazano im pierwsze pliki wycinków z gazet. Jill i Emiel
byli zaskoczeni, jak dużo pisze się o wypadku i Trevorze. Czytanie byłog
niezwykle denerwujące, zgodzili się jednak przejrzeć przekazane im przezij
ambasadę artykuły. Jak na razie nie powiedzieli prasie ani słowa, a Trevor 5
nie mógł mówić, nie powstrzymało to jednak dziennikarzy przed zrobienieml
z ich syna bohatera wojennego. Jill i Emie wiedzieli, że kiedy się o tymj
dowie, umrze ze wstydu — nie był bowiem ani w Zatoce, ani na Falklan- j
dach, nigdy nie służył w „oddziałach ochrony osobistej Royal MilitaryJ
Police" ani nie „uciekł z Kuwejtu po inwazji irackiej". |

Choć stan Trevora wcale jeszcze nie był zadowalający, jedna z brytyjskich ;

gazet napisała, że „były oficer Military Police wróci w pełni do zdrowia",
a „Mirror" w dniu operacji miał napisać, że „stracił w straszliwym wypadku
język i pół twarzy". Plotka ta wkrótce spowodowała, że pewna działająca
w USA firma przysłała mu mający zastąpić język „mówiący" komputer.
Od początku do końca pogłoski o utracie języka były fantazją, nonsensem
i objawem braku odpowiedzialności. Jill i Ernie uznali, że dopóki nie będą
musieli, nie zamierzają czytać gazet.

Czuli bezradność. „Ambasada chciała, byśmy zaczęli mówić, pokazali
się, ale odmówiliśmy — mówi Ernie. — Chyba im się wydawało, że nasze
milczenie ma związek z Al-Fayedem, że działamy zgodnie z jego polece-
niami. Nie było to prawdą. Bardziej chodziło o to, że byliśmy w tamtym
czasie tak rozemocjonowani, iż każde pytanie mogłoby spowodować
reakcję, na którą dziennikarze czekali, to znaczy...". — Jill dokończą
zdanie: „...byśmy się załamali". Ambasada zgodziła się na wersję, że Jill
i Ernie napiszą oświadczenia dla prasy, które ambasada roześle. Nie będzie
wywiadów.

Kiedy wychodzili z ambasady, nakłoniono ich, by wzięli telefon komór-
kowy. Miał im być potrzebny jeszcze tego samego dnia: między 17.30
a 19.00 miał do nich zadzwonić książę Karol.

Znów „wystawili go do wiatru": w czasie przewidzianym na telefon od
księcia odbywali swą codzienną wizytę u Trevora i ze względu na wrażliwe
urządzenia elektroniczne, znajdujące się na oddziale intensywnej terapii,
musieli zostawić telefon w samochodzie. „Czuliśmy się okropnie. Dwa

136

razy wystawiliśmy do wiatru JKM. Często się zastanawialiśmy, czy
w naszym imieniu rozmawiał z księciem nasz kierowca — i co mógł mu

powiedzieć".

Następnego dnia rano doktor Luc Chikhani uniósł skalpel i przeciągając
wzdłuż starej blizny, pozostałej po meczu rugby, przeciął skórę w poprzek
twarzy Trevora — zaczął od wnętrza ust, tuż nad górnymi zębami, potem
ciął od policzka do policzka poniżej dolnych zębów. Kiedy to zrobił, zaczął
ściągać skórę z dolnej połowy twarzy w kierunku podbródka. Była godzina
7.30 i doktor Luc Chikhani stanął przed największym wyzwaniem w swej
karierze — miał całkowicie zrekonstruować twarz Trevora Rees-Jonesa.
Choć zobaczył kilka uszkodzeń, z jakimi dotychczas się nie spotkał — na
przykład nie natknął się nigdy na publikację, w której opisano by podobne
przemieszczenie stawu skroniowo-żuchwowego — wiedział, że z więk-
szością zadań może sobie poradzić. Niesamowity — wyjątkowy! — był
widok wszystkich uszkodzeń równocześnie, u tego samego, żyjącego

człowieka.

Z każdym dniem funkcje życiowe Trevora stawały się coraz silniejsze.

Anestezjolog, który badał rano jego serce, uznał, że jest wystarczająco
silne, by pacjent nadawał się do operacji, wiadomo było jednak, że zarówno
dla lekarzy jak i pacjenta maraton będzie wyczerpujący — należało się
spodziewać minimum jedenastu, jeśli nie dwunastu albo trzynastu godzin
pracy non stop. Jeśli operacja by się udała, Trevor miałby nową twarz
i szansę na jako tako normalne życie. Mógłby wychodzić na ulicę bez
upokorzenia i odzyskałby anonimowość oraz prywatność, czego większość

ludzi nie ceni, dopóki nie straci.
Chikhani lubił operować w naturalnym, wpadającym przez okna, świetle.

Ponieważ jednak wszędzie pchali się dziennikarze z teleobiektywami,
trzeba było prowadzić operację w ukryciu. Okna pozasłaniano ekranami,
a dyrektor do spraw medycznych ostrzegł personel chirurgiczny: „Jeśli
ktokolwiek powie choć słowo komukolwiek, wyleci z pracy".

Na ścianach poprzyczepiano kolekcję zdjęć ślubnych Trevora — dwa
metry od jego znieczulonego ciała. Cóż za ironia, że Chikhani musiał się
kierować obrazami z najlepszego okresu życia Trevora — szeroko uśmiech-
niętego, we fraku i cylindrze, zachwyconego, że może stać u boku pięknej
kobiety. Na pierwszy rzut oka widać było, że przed wypadkiem Trevor
należał do ludzi, na których się ^zwraca uwagę. Nie dlatego że był

137

ochroniarzem Diany, ale dlatego że miał wyrazistą twarz. Dobrze wygląoagg
Choć chirurg musi przede wszystkim myśleć w kategoriach anatomiczny^
zwykle nie zapomina także o estetyce. Nie może jednak przesadzić ani by|
aroganckim — nie wolno mu „zrobić" pacjentowi twarzy takiej, jaką b|
chciał, musi odtworzyć to, co ranny miał przedtem.

Cel był jasny: stuprocentowe przywrócenie nie tylko wyglądu, ale takz
wszystkich funkcji twarzy. Dopiero wtedy Trevor miał szansę znów sta
się sobą. Drugim celem było przeprowadzenie wszystkiego w jednyl,
zabiegu — druga operacja, w późniejszym czasie, byłaby znacznie trud^
niejsza i miałaby mniejszą szansę powodzenia. |

Atmosfera była początkowo gęsta, ale kiedy Chikhani zaczął, napięcia
natychmiast w nim opadło. W jego głowie operacja już była przeprowadzo*,
na. Miał trzy dni na jej przemyślenie i wiedział, co zamierza — krok po|
kroku. Wszystko było stuprocentowo jasne. Jedynie musiał sobie przypo-|
minąć kolejne etapy. ||

Na samym początku powiedział Trevorowi dokładnie, co się wydarzy. |
Kolejny raz zapewnił go: „Nie umrzesz". Przez wiele długich godzina
będzie walczył o zachowanie symetrii i podobieństwa do mężczyzny na l
zdjęciach, j

Jeśli pierwszy widok Trevora wywołał u Jill skojarzenie z komiksem ';

z serii Tom i Jerry, operacja bardziej kojarzyła się z science fiction. Po
zrobieniu nacięć Chikhani starannie ściągnął skórę ku brodzie. Ten nie-
zwykły element ukazał leżące pod spodem pół twarzy. Choć technika nie
jest tak sensacyjna jak hollywoodzkie fantazje, na przykład w filmie Bez
twarzy, gdzie w celu dokonania zamiany tożsamości zdejmuje się skórę
z całej twarzy jednej osobie, by nałożyć ją komu innemu, pozostaje jedną
z najniezwyklejszych procedur, jaką ma w swym repertuarze chirurgia.
W niczym nie przypomina to obierania pomarańczy — Chikhani określał
metodę mianem „podkopywania się". Ponieważ celem jest takie działanie,
by nie pozostały blizny, niczego się nie przecina. Nie używa się siły. Twarz
ma szereg warstw — najpierw naskórek, potem tkankę podskórną, następnie
mięśnie, a wszystko przeplatają naczynia krwionośne — tryskające krwią
tętnice, sączące się kapilary — i pęczki bardzo wrażliwych nerwów.
Bardzo ostrymi nożyczkami kawałek po kawałku przecina się warstwy,
„podkopuje się", odkrywa, oddziela nerwy i tkanki od kości, odsłaniając
kość. Trzeba pracować precyzyjnie i ekonomicznie. Przecięcie nerwów
może spowodować paraliż twarzy. Należy ograniczać krwawienie — opera-
cja ma trwać dwanaście godzin. Ponieważ wielki płat skóry był ciągle

138

ołaczony z resztą, przepływała przez niego krew i utrzymywała go przy

życiu.

.Oderwanie" dolnej połowy twarzy trwało pół godziny, może godzinę.

Kiedy Chikhani odkrył usta, podbródek, dolną szczękę — ujrzał pobojowis-
ko Tak jak się spodziewał, wszędzie były połamane, pokawałkowane
kości, poodrywane luzem fragmenty i drobiny, popękane i powypychane

z zebodołów zęby. Krótko mówiąc: „breja".
Bardzo istotne było odtworzenie stawu skroniowo-żuchwowego oraz

dopasowanie do siebie górnej i dolnej szczęki. „Trevor, unieruchomimy
teraz żuchwę poprzez przymocowanie jej do szczęki" — wyjaśnił Chikhani.
Zamocował drut na zewnętrznych końcach kości policzkowych, przeciągnął
go — do góry i do dołu — przez górną i dolną szczękę, tworząc dwa łuki
z drutu. Potem zdrutował szczękę — owinął drut wokół każdego zęba,
przymocował go do łuków z drutu i unieruchomił szczęki kolejnymi
drutami. Usta zostały zamknięte na stałe. Następnie nawinięto fragment
skóry tak, by zasłonił usta, i przymocowano klamrami na miejscu —

jeszcze nie szyjąc.
Nie była to nawet połowa zabiegu. Chikhani był na sali operacyjnej

jedynym starszym chirurgiem — pomagało mu kilku młodszych. Zarówno
młodsi lekarze jak i pielęgniarki wymieniali się co trzy albo cztery godziny,
by miał do pomocy ciągle świeżych ludzi. Zazwyczaj pozwala się młodszym
lekarzom asystować przy operacjach, by się uczyli, ale stan Trevora był tak
ciężki, że nie wchodziło to w rachubę. Przez mniej więcej godzinę pomagał
mu kolega o większym stażu, ale nawet wtedy Chikhani nie mógł odejść od
stołu. Chirurg nie ma możliwości przerwania raz zaczętego zabiegu —
pacjent mógłby nie przeżyć. Kiedy skończył pracę nad dolną częścią
twarzy, przerwał na dwadzieścia minut, by coś zjeść. Była to jedyna jego

przerwa.

Potem zajął się górną częścią twarzy. Najdłuższa, najbardziej dramatycz-
na część operacji była dopiero przed nimi. Oczy. Nos. Powtarzając technikę,
zastosowaną przy dolnej połowie twarzy, naciął skórę na górze głowy
Trevora — od ucha do ucha, przez włosy, dbając o to, by nie poprzecinać
naczyń dostarczających krew do włosów i nie spowodować u Trevora
łysienia — i delikatnie, bardzo delikatnie ściągnął skórę poniżej linii oczu,
najdalej jak się da przy tej technice. Kiedy odsłonił kości górnej części
twarzy, ujrzał bezpośrednio kolejne pobojowisko, które znał doskonale
z rentgenów i tomografii komputerowych. Górna część twarzy została
poważnie przemieszczona — wciśnięta do środka i rozepchnięta na boki.

139

Odległość między oczami zwiększyła się z 36 do 56 milimetrów. Trev|
nie tylko wyglądał jak Azjata — każde oko patrzyło w innym kierunki
Oczodoły zostały wepchnięte po dwa i pół centymetra w głąb czaszki -l
patrząc z profilu, widać było, że nasada nosa znajduje się głębiej niż us|

1 zęby' -'k
Chikhani miał przygotowany zestaw różnej wielkości miniaturowycJ

i mikroskopijnych płytek z tytanu — z odpowiednimi śrubkami i podkład!
karni. Tytan jest lekki, mocny i nadaje się do umieszczania w twarzyj
Chikhani mógł odpowiednimi szczypcami wyginać płytki do kształtu kość
do której miały być mocowane. Praca polegała na zestawianiu pękniętyc
kawałków kości, przykładaniu do obu części płytek i skręcaniu ich,
w ten sposób umieścić kości na poprzednich miejscach. Miał za pomc
płytek przymocować stawowe powierzchnie stawu żuchwowego do czasz
poskładać spękane kości policzkowe i podbródkowe, odbudować d_
oczodołów oraz kości otaczające oczy — i wyciągnąć całą twarz do przodui|

Oczy były groteskowe, mimo to w trakcie badania Chikhani stwierdzili
że — choć wepchnięte w głąb i rozsunięte na boki na dwa razy większą;!
odległość niż zwykle — jakimś cudem nie zostały uszkodzone. „Teraz |
unieruchomimy ci oczy w odpowiedniej pozycji, byś nie miał diplopii,!
podwójnego widzenia — powiedział swemu pacjentowi. — Oczy wy--|
zdrowieją". Przez kilka godzin, niczym mechanik, delikatnie poruszał
potrzaskanymi kawałkami kości, a kiedy znalazły się na swoim miejscu,
wiercił w nich maleńkie otworki, mocował tytanowe płytki i — używając
maleńkich śrubokrętów — przykręcał tytanowe śrubki, zmuszając kości do
łączenia się w celu zrośnięcia. Jeżeli dolna część twarzy była pomnikiem
drutu, to górna — tytanowych płytek! Użył ich trzydzieści albo czterdzieści.

„Trevor, teraz będę odbudowywał nos" — powiedział do nieruchomego
kształtu. W celu stworzenia nowego szkieletu zamierzał pobrać nieco
materiału kostnego z potylicy i przymocować go do kości policzkowych.
Następnie za pomocą przeszczepów tkanki miękkiej i chrząstki zamierzał
ukształtować nowy nos.

Po kolejnych pięciu godzinach skończył robić górną część twarzy Tre-
vora — okolicę oczu, nosa i kości policzkowych. Skórę odwinięto i nałożono
na kości, po czym zszyto w miejscach przecięcia.

O godzinie 18.30, po ponad jedenastu godzinach operacji, naprawione
zostało wszystko, co dało się naprawić. Na koniec pozostało szycie wokół
ust. To miejsce — pełne bakterii i najbardziej narażone na zakażenie —
musiało iść na koniec. Wraz ze swymi asystentami Chikhani naciągnął

140

korę dołu twarzy, by zetknęła się ze skórą górnej połowy, i zszył obie
r/eści. Operacja została zakończona. Chikhani był pewien, że jeśli na
twarzv zostaną blizny, to tylko te, które były wynikiem wypadku albo gry
ruoby. Po dokonanych przez niego cięciach nie powinno być śladów.
Najwcześniej za tydzień miał się dowiedzieć, czy udało się załatwić
wszystko podczas jednej operacji. Konieczność kolejnego zabiegu ozna-
czałaby porażkę. Kiedy owijano głowę Trevora bandażami, a doktor
Chikhani zdejmował chirurgiczny kitel i ubierał się w „cywilne" ubranie,
które sprawiało, że wyglądał, jakby wracał z biura, czuł satysfakcję, że
zrobił tego dnia wszystko, co mógł najlepszego. Teraz Trevor musiał
znaleźć odwagę do pokonania mogącej zniechęcić długiej drogi rekon-
walescencji. Chikhani musiał zadzwonić do rodziców.

Dla Jill i Emiego świat skurczył się do czterech ścian apartamentu,
myśleli jedynie o Trevorze. Przez jedenaście godzin nie wolno im było
wyjść. Po raz pierwszy w ciągu nierealnych ostatnich czterech dni Jill
miała okazję się zastanowić. Emie zaordynował sobie terapię polegającą
na notowaniu co wieczór wydarzeń dnia — pomagało mu to odnaleźć sens
w chaosie. Jill postanowiła rozładować uczucia, pisząc list do Helen,
przyjaciółki i koleżanki z oddziału, w którym pracowała.

Droga Helen!

Ponieważ dziś jest przeprowadzana gigantyczna rekonstrukcja

twarzy Trevora, siedzimy cały dzień w apartamencie, pod telefonem...
Najważniejszym naszym zmartwieniem jest Trevor —jak na razie ani
przez chwilę nie wrócił całkiem do przytomności. Wczoraj mieliśmy
wrażenie, że zdaje sobie sprawę z naszej obecności, i chyba mnie
poznał... Jest utrzymywany na środkach uspokajających... i nie obudzą
go do zakończenia operacji. Nie mam pojęcia, w jakim stanie
umysłowym będzie po obudzeniu. Doktor jest przekonany, że uraz
mózgu był niewielki, nie powinien więc cierpieć na długotrwałe
ubytki funkcji. Dopiero jednak po jego obudzeniu dowiemy się, co
pamięta z wypadku, z dni i godzin sprzed wypadku.

Jestem głęboko przekonana, że ci, których ujrzy, kiedy się obudzi,
muszą być jego najbliższą rodziną, a będziemy tym dla niego w naj-
bliższych miesiącach. Mam nadzieję, że odwiodłam Sue od przy-
chodzenia, ponieważ jeśli najpierw będzie, a potem jej nie będzie,

141

może to się okazać dla Trevora zbyt dezorientujące. Być może nawet
nie pamięta, że są w separacji.

Gareth, John i Chris przylatują w piątek, więc w weekend, kiedy
mają pozwolić mu się obudzić, będziemy z nim wszyscy. Informacja,
że Diana i Dodi nie żyją, będzie dla niego strasznym wstrząsem —
ponieważ byl z nimi blisko, trzeba mu będzie powiedzieć o tym bardzo
delikatnie.

Nawet gdyby to było wszystko, mielibyśmy wystarczająco dużo na
głowie, ale z powodu okoliczności znaleźliśmy się w sytuacji, z jaką
nigdy się dotychczas nie zetknęliśmy — zamiast prowadzić spokojne
życie, nagle staliśmy się celem prasowej sfory. Pracodawcy Trevora
bardzo o nas dbają, i chronią nas najlepiej jak się da, ale nagła
zmiana zjeżdżenia w Oswestry rowerem do pracy na bycie wożonym
po Paryżu wielka, limuzyną z przyciemnianymi szybami, to coś, do
czego trudno się przyzwyczaić... Uczymy się, jak się zachowywać...
Czuję się teraz dobrze — wspomagamy się z Erniem jak umiemy...
Widzieliśmy szereg wycinków prasowych, co dzień dostajemy Tele-
graph, ale żadne z nas nie jest w stanie czytać — trzymamy się więc
z dala od tego, co nas denerwuje...

Aby przekazać ci coś weselszego, powiem, że apartament jest tak
wielki, iż Ernie ciągle gubi buty!

Nie możemy się doczekać powrotu do normalności — obiecuję, że
już NIGDY nie będę uważać mego życia za nudne i nieciekawe...
Pozdrawiam cię serdecznie...

Wczesnym popołudniem zadzwonił Chikhani. Operacja się udała. Stan
Trevora był stabilny. Wróci całkowicie do zdrowia. Jill i Ernie uciekli
z apartamentu — rozradowani, wycieńczeni. Poszli do jaskrawo oświet-
lonego sklepu z płytami firmy „Virgin", mieszczącego się kilka przecznic
dalej, w dół Champs-Ełysees. Jill założyła słuchawki i zaczęła słuchać
kantaty Bacha, która bardzo ją wzruszyła. Kupiła płytę, nigdy jednak jej
więcej nie przesłuchała. „Kiedyś spróbowałam, ale mnie wykończyła".

8.
Ten jedyny, który przeżył

U iii za wszelką cenę starała się skontaktować się z do-
mem — musiała zobaczyć chłopców. W piątek wieczór, po wizycie
u Trevora, odebrali ich z Erniem na lotnisku: najstarszego Garetha,
najmłodszego Johna i syna Emiego — Chrisa. Ich przylot został zorga-
nizowany i zapłacony przez pana Fayeda. Zaczęli się obejmować w sposób,
który Jill mogła przewidzieć — z bardzo różnym okazywaniem emocji.
„Gareth sprawia wrażenie, jakby wszystkim niewiele się przejmował". Jest

dentystą, fizycznie przypomina ojca.

John uczynił z rodzinnego zamiłowania do sportu zawód — uczy
wychowania fizycznego w college'u. „Jest bardzo poważnym i emocjonal-
nym chłopakiem", który — jak spodziewała się Jill — okazał przy ich
spotkaniu najwięcej uczuć. Chris, syn Emiego, „bardzo intensywnie zajmo-
wał się organizowaniem wszystkiego w domu, wziął na siebie sporo obo-
wiązków, dbał o to, by wszystko było tam, jak należy" — może dlatego, że

mieszkał w Oswestry.

Jill i Emie zaplanowali rodzinne spotkanie przy stole w jadalni. Pomiesz-
czenie to było jedynym miejscem w ogromnym, luksusowym apartamencie,
które przypominało ich dom — tu więc się zebrali, by porozmawiać, zjeść
i snuć plany. Przygotowali na spotkanie coś w rodzaju porządku obrad,
który realizowali punkt po punkcie. Stan Trevora. Ostrzeżenie chłopców
o strasznym ruchu w Paryżu — i wysokich- kosztach utrzymania. Powiedzieli
im o pieniądzach od Al-Fayeda na drobne wydatki. „Nie chcieliśmy brać
więcej niż konieczne, ale byliśmy bardzo wdzięczni i docenialiśmy wszyst-
ko, co zrobił dla nas pan Fayed i jego ludzie". Także ambasada „nam

143

pomagała" i zajęła się oświadczeniami dla prasy. Istotne było, by chłopcy!
się dowiedzieli, że „nie czujemy żadnych nacisków ani ze strony grupy;

Fayeda, ani ze strony ambasady — możemy podejmować własne decyzje".!

O „naszej sytuacji, apartamencie i o tym, gdzie jesteśmy" wiedzieli^
jedynie chłopcy i ich partnerki — „jedynie Heather i dwie Heleny".
Chodziło o ochronę grupy Fayeda. „Nie chcieliśmy, by mieli wrażenie, że;

ich zdradziliśmy, ujawniając, że w trakcie pobytu w Paryżu mieszkamy
w takim luksusie — łatwo sobie wyobrazić tytuły w »Shropshire Star«,
gdyby to się wydało. Poprosiliśmy ich, by wszystkim w domu powiedzieli: |
Nie wierzcie w to, co czytacie w gazetach, czytajcie jedynie oficjalne-J
oświadczenia. Napisaliśmy dziś jedno o operacji Trevora i ambasada ma je |
opublikować". Dodali, że z powodu ujawnienia stanu upojenia alkohole- |
wego kierowcy „atmosfera wokół wypadku stała się bardziej napięta, ale
Trevor miał wysokie notowania u Dodiego, jego rodziny i w całej or-
ganizacji". Ben Murrell zapewnił ich o tym. Gdyby Trevor potrzebował
reprezentacji prawnej we Francji, ambasada zgłosiła chęć pomocy. W odwo-
dzie czekali adwokaci z Oswestry.

„Jesteście bardzo, bardzo ważni dla Trevora i dla nas. Potrzebujemy
was — przekazali chłopcom w trakcie spotkania. Choć rodzice sprawiali
wrażenie skoncentrowanych jedynie na Trevorze, trójka młodych mężczyzn
musiała dowiedzieć się o tym, że nie została zapomniana. — Potrzebujemy
się wszyscy nawzajem. Musimy przeć do przodu jako rodzina, razem". Co
miała przynieść przyszłość? Jill zamierzała poprosić w szpitalu o urlop.
„Spędzimy święta całą rodziną. Jeśli Trevor wróci do domu — to w domu,
jeśli będzie gdzie indziej — pojedziemy do niego".

Po formalnej części spotkania zaczęli grać w remika, co miało potrwać
cały weekend i pozwoliło pozbyć się mnóstwa napięcia dzięki „masie
śmiechu". Jill i Emie szybko pojęli, że aby nie zwariować, należy się
śmiać. Śmiali się z drobiazgów, śmiechu wartych lapsusów — żony dozorcy,
która zabrała Jill bieliznę i bluzkę w chwili, gdy płukała je w umywalce,
i która od tej chwili upierała się, by prać, prasować i składać jej majtki,
jakby były królewskimi sukniami balowymi. Dobrze po północy rodzina
wyszła na spacer. Tu też dużo się śmiali. Nagle odkryli nowe zagrożenie:

hordy chłopaków na łyźworolkach, rozpędzających przechodniów na
chodnikach wzdłuż Champs-Ełysees.

Nie mogli jednak oglądać pogrzebu Diany, który odbył się następnego
dnia. Było to nie do zniesienia.

144

Dianę pochowano w sobotę 6 września, po mszy w Opactwie West-
rninsterskim, odprawionej wedle pełnego królewskiego porządku, co zostało
wymuszone na rodzinie królewskiej przez objawy uczuć ze strony opinii
publicznej, znacznie przekraczające wszelkie znane i pamiętane przypadki
śmierci w rodzinie królewskiej. Pięćdziesiąt dziewięć procent dorosłych
Brytyjczyków oglądało ceremonię w telewizji, do tego doszło mniej więcej
dwa i pół miliarda ludzi na całym świecie. Kiedy Karol i obaj synowie szli
za trumną, kroczył za nimi duch zmian. Po okresie milczącego — mimo
wściekłości narodu — pobytu w Balmoral, poprzedniego dnia królowa
okazała pierwsze oznaki, że słyszy to, co mówią nowy premier Tony Blair
i naród. Kiedy synowie Jill i Emiego lecieli do Francji, królowa przyjechała
wreszcie do Londynu i pokazała się publicznie, spacerując wokół Pałacu
Buckingham. W końcu przemówiła, wyrażając w przykuwającym uwagę
oświadczeniu telewizyjnym uznanie dla Diany. Na czas pogrzebu opusz-
czono flagę pałacową do połowy masztu. Musiała uspokoić bezgraniczną
wściekłość swych poddanych, ale jeżeli monarchia miała przeżyć ten
kryzys, trzeba było wreszcie zrezygnować z pozbawionych treści ceremonii
bez elementu ludzkiego. Złamane serca najbardziej poruszył marsz Williama
i Harry'ego przez morze kwiatów przed Pałacem Kensingtońskim. Po-
chlipująca kobieta dotknęła dłoni Williama i powiedziała: „Twoja matka
żyje dalej w twojej twarzy, chłopcze. Niech Bóg ma cię w opiece". Wśród
żałobników dało się dostrzec Mohameda Al-Fayeda — w ciemnym gar-
niturze, z cierpiącą miną.

Kiedy świat czekał na pogrzeb, Rees-Jonesowie poszli razem do szpi-
tala. „Trevor jest trochę poobijany. Trzymali go na środkach uspokajają-
cych" — powiedziała chłopcom Jill, by nieco ich przygotować na widok
w dalszym ciągu opuchniętego, nie reagującego kształtu, który mieli
zobaczyć. John tak był wstrząśnięty rzeczywistością, niesamowitością tego,
co zobaczył, że przez jakiś czas stał, wyglądając przez okno. Nie był
w stanie patrzeć wprost na Trevora. Chris i Gareth byli jak zwykle bardzo
spokojni. Gareth — tak różny od Trevora, że mogli przez miesiąc nie
rozmawiać — podszedł prosto do jego łóżka i zaczął opowiadać o ciąży
żony, dwóch poronieniach, obecnym optymizmie i o tym, jak wkrótce
pokażą mu swoje pierwsze dziecko. John dołączył w końcu do stojących
przy łóżku braci i każdy na swój sposób próbował wzbudzić w Trevorze
wolę wyleczenia się.

145

Po południu poszli na spacer — jak zwykle. Jill i Emie wymyśli|
„zabawę z prasą w chowanego. Wyglądaliśmy na zewnątrz, czekaliśmy, a|
fotografowie znikną za rogiem, po czym wychodziliśmy — mówi Jill. -j
Na zewnątrz znów byliśmy anonimowi — mogliśmy chodzić bez ryzykal
rozpoznania". Kiedy wracali, chowali się po drugiej stronie ulicy, aż „tereq
był czysty", po czym biegli do bezpiecznego mieszkania. Poszli zwykła
trasą: Champs-Ełysees, Place de la Concorde, w dół do Sekwany i — tyi^
razem — do miejsca wypadku. „Paryż wydawał się pusty, taki cichy, a|
trudno było uwierzyć — wszyscy zapewne oglądali pogrzeb" — zauważył
Emie. Podeszli do płonącego w pozłacanym naczyniu płomienia przy Placg
d'Alma, umieszczonego tuż nad tunelem — paryskim miejscem kultuj
Diany. Nieprzebrana liczba ludzi położyła tu kwiaty, poprzyczepiała kartki?
z wierszami i pozdrowieniami. Były napisane w różnych językach. „Wresz-?
cię dotarło do nas, jak wielu ludzi dotknęło to wydarzenie". |

Jill rozumiała poczucie straty, jakie odczuwał świat. „Bardzo ją szano-|
wałam i byłam okropnie zdenerwowana, że zginęła. Uważam, że została';>
straszliwie wykorzystana przez establishment i zrobiła co mogła, by j
prowadzić własne życie i służyć społeczeństwu. Czuliśmy się dziwnie |
niezwiązani z tym wszystkim — choć byliśmy wplątani w sprawę, byliśmy
obserwatorami, nie uczestnikami".

Obserwując wydarzenia z wyjątkowego punktu widzenia, byli świadkami, :

jak księżna z krwi i kości, która śmiała się z ich synem, przemienia się
w legendę, w charyzmatyczną postać, jedną z tych, które trafiają na karty .
historii. Pochowano Dianę jako Królową Ludzkich Serc, jej legenda
rozbłysła dzięki temu, że krótko żyła i można było spekulować na temat
wielu mogących czekać ją w życiu wydarzeń. Gdyby — jak wuj Karola,
książę Windsoru Edward, zawarła związek małżeński z obcokrajowcem,
mogłaby (jak spekulowała Tina Brown z „New Yorker") prowadzić „życie
na luksusowym wygnaniu, którego treścią byłoby nic nieznaczące krążenie
między kolejnymi miejscami rozrywki" i zostać starzejącą się pięknością,
której jedyną nadzieją na odkupienie byłoby to, co „uratowało ją po
śmierci: poważne, pozbawione jakiejkolwiek ironii wysiłki ulżenia ludziom
w cierpieniu. Teraz jednak jest pomnikiem, przedstawiającym wiecznie
klęczącą kobietę, chcącą pocieszyć kogoś skrzywdzonego".

Przy płomieniu rodzina Rees-Jonesów zaczęła pojmować, jak wielki
i długotrwały wpływ będzie miała śmierć Diany na ich życie. Kiedy stało
się jasne, jak niezatarta będzie pamięć o księżnej, oczywiste stało się także,
jak ważne będzie wszystko, co miało z nią związek. Trevor — chyba jako

146

iedyny człowiek na zachodniej półkuli — nie miał pojęcia, że księżna,
z którą tak niedawno przebywał na sardyńskiej plaży i z którą uciekał przed
paparazzi, nie żyje. Mimo to jej śmierć miała wywrzeć wpływ na całe jego

życie.

Wracając wokół Łuku Triumfalnego, rodzina omijała obiektywy ulicz-
nych fotografów, którzy robią zdjęcia turystom, po czym namawiają ich do
zakupu. ,//on, merci. Non, merci" — powtarzali, śmiejąc się z faktu, że
ludzie ci, nie zdając sobie z tego sprawy, mieli okazję zrobić zdjęcie swego
życia, które próbowali zrobić wszyscy paryscy paparazzi — i im się nie
udało. „Mogli zbić fortunę — na szczęście nie wiedzieli, kim jesteśmy".

Chłopcy poszli odwiedzić Trevora w niedzielę, przed wyjazdem z Paryża.
Stanęli wokół niego — Emie ujął prawą rękę, Gareth lewą, John i Chris po
nodze. Jill stała przy głowie i położyła mu ręce na klatce piersiowej, by
sprawdzić, czy ciągle jeszcze jest rozpalony i gorączkuje. Ciało było
chłodne. Gorączka opadła. Pokonał infekcję, która groziła zapaleniem
płuc. Przyszedł lekarz dyżurny, doktor Poett. „Chcemy go obudzić w po-
niedziałek i mamy nadzieję, że układ nerwowy nie jest zbyt pobudzony".
Po wyjściu ze szpitala Jill i Emie „pożegnali się ze smutkiem z chłopcami".

Kiedy Jill i Emie przyszli następnego dnia rano, na oddziale panowało
wielkie podniecenie. Po zmniejszeniu dawek leków Trevor obudził się
w nocy. Stażysta, który był u niego — niemiecki student — spytał go po
angielsku, czy pamięta wypadek, na co Trevor tak się pobudził, że stażysta
musiał uspokajać go siłą. Trevor otworzył następnie oczy i dobrze reagował
na polecenia. Trevor nie zapamiętał tego incydentu i potem — w typowy
dla siebie sposób —bagatelizował jego znaczenie, „Prawdopodobnie tylko
mrugnąłem okiem. Raczej nie usiadłem, by uciąć sobie pogawędkę".

Był poniedziałek 8 września, od wypadku minęło dziewięć dni. „Zmiana
jest niesamowita — zapisał w pamiętniku Emie. — Zmniejszono ilość
bandaży i już nie wygląda jak Niewidzialny Człowiek — mamy znów
kogoś, kto wygląda jak Trevor!". Przede wszystkim „ma otwarte oczy,
reaguje na Jill ruchami mięśni policzka i oka — kilka razy. Wie, że
jesteśmy oboje przy nim". „Byliśmy zachwyceni" — dodaje Jill. „To był
bardzo pozytywny dzień" — sumuje Emie, jak zwykle bagatelizując.

Przed przyjściem do szpitala Jill i Emie poszli do „Ritza", zaproszeni
przez prezesa, Franka Kleina, na spotkanie z Jean-Pierre'em Brizayem,
członkiem zespołu prawników Fayeda. „Celem tego spotkania — mówi
Ernie — było wyrażenie troski o Trevora i zasugerowanie nazwisk od-
powiednich paryskich adwokatów, przede wszystkim Theo Kleina z Klein

147

Goddard". „Trevor upoważnił do reprezentowania go pana Davida Cra\
forda" — oświadczyli menedżerowi hotelu, który po raz drugi przekazał i|
gotówkę — 2250 franków. Wzięli pieniądze bez poczucia, że zobowiązuj
ich to do czegokolwiek wobec pana Fayeda — Trevor, ważny pracownia
został ranny w czasie pełnienia obowiązków zawodowych. Jak powi|
później David Crawford: „To była najmniejsza rzecz, jaką mógł zrobić'5
Jedząc późny lunch w „Cafe Tiłbury", złożony z piwa i kanape|
z camembertem, Jill i Emie stwierdzili, że w porównaniu z dohryn|j—
wieściami dotyczącymi Trevora, spotkanie w „Ritzu" było nieistotnyrgJI

przypisem. W mieszczącej się niedaleko ich apartamentu skromnej, małe
ozdobionej czerwonymi markiyam; ^ciiir;.->,-or,^ i,*-;—-^-'

. -._-—.^ .*.„ uyu.±iaiu^uiu aisJuliinc), małej)
ozdobionej czerwonymi markizami kawiarence, która stała się ich klubem,

ich sanktuarium, wznieśli toast za Trevora. Co dzień, między południowi
a wieczorna wi'7vta w s-r^ti^' •——-.--•-'• •

. _--.„-„. ^,v ^t-i^ii, uin^u^y poluomowąi
a wieczorną wizytą w szpitalu, zamawiali ten sam posiłek za 45 franków!
i czuli się dobrze. Byli anonimowi. W bezpiecznym otoczeniu mogli siej

podzielić przeżyciami dnia. Mogli też rozkoszować się swą małą tajemnicą:

właściciel nie miał pojęcia, kim są.

O 19.30, w Żółtym Salonie rezydencji ambasadora, spotkali się ze
swoim posłem, Owenem Patersonem. „Mamy dziś wspaniałe wiadomości
o Trevorze. Obudził się" — poinformowała Jill. „To aż się prosi o szam-
pana" — odparł sir Michael. Wznieśli toast za zdrowie Trevora — tym
razem z wysokich kryształowych kieliszków.

Świąteczny nastrój zamienił się w milczenie, kiedy w pliku nowych
wycinków prasowych Jill i Emie dostrzegli „Al-Fayed". Od początku
zauważali wrażliwość ambasady na jego nazwisko. „Kiedy wymienialiśmy
nazwisko pana Fayeda, robiło się dziwnie i ton rozmowy ziębnął. Nie padał
żaden komentarz, ale przechodziliśmy do innego tematu. Nigdy nie
powiedziano nam dlaczego. Chętnie byśmy usłyszeli, co takiego zrobiliś-
my" — komentuje Emie. „W Oswestry niezbyt sobie uświadamialiśmy
istnienie Fayeda" — dodaje Jill. Czując zażenowanie ambasady z powodu
tego, że mieszkają u Fayeda, zawsze walący prosto z mostu Emie zapytał:

„Czy gdybyśmy przestali mieszkać w apartamencie pana Fayeda, mógłby
pan coś w tym zakresie dla nas zrobić?". Niestety, panu ambasadorowi
było przykro, ale nie istniała taka możliwość. Konsulat z chęcią by pomógł,
ale nie dysponował mieszkaniami, tak samo samochodem, którym można
by ich wozić do szpitala — czasem trzy razy dziennie.

Podczas gdy Jill i Ernie unikali czytania artykułów o wypadku, w am-
basadzie — zagranicznym reprezentancie zarówno rządu jak i Korony —
czytano je gorliwie. Kiedy Trevor wyszedł z kryzysu, pojawiły się pierwsze

148

c-ypnały, że z kryzysu może także wyjść monarchia. Wrzaski w prasie
- ^likwidowanie monarchii zostały zastąpione wołaniami o jej zrefor-
mowanie. „The Times" opublikował artykuł Davida Dimbleby'ego pod
tytułem: Ciężka lekcja dla królowej, w którym napisane zostało: „Zmienia-
jący się naród domaga się — nie republikanizmu, ale monarchii w nowym
stylu, lepiej odzwierciedlającej dzisiejszą Brytanię". „Financial Times" dał
artykułowi o niedzielnym lunchu Blaira w Balmoral tytuł: BLAIR UWAŻA:

RODZINA KRÓLEWSKA MUSI SIĘ ZMIENIĆ.

Po ogłoszeniu wiadomości o poziomie alkoholu we krwi Henriego Paula
oskarżenia Fayeda wobec fotografów nagle straciły podstawę, w dalszym
jednak ciągu wywierał na nich naciski. W artykule w porannym wydaniu
„International Herald Tribune" z tego dnia cytowano wypowiedź jednego
z prawników Al-Fayeda, Bernarda Dartervelle'a, który twierdził, że zdaniem
świadków, wypadek spowodowały natrętne samochody i motocykle papa-
razzi i że policja szuka samochodu, „który mógł próbować zablokować
i spowolnić mercedesa, by podążający za nim fotografowie mogli zrobić

Dianie zdjęcie przez okno".

„Sprawa pierścionka" wybuchła w Paryżu we wtorek, 9 września.
„International Herald Tribune" cytowała artykuł z „Washington Post",
w którym jubiler Repossi stwierdził, że „mniej więcej dziesięć dni przed
wypadkiem para nieoczekiwanie przyszła do filii jego zakładu w Monako...
i wspólnie wybrała pierścionek z diamentami, który Dodi dał Dianie kilka
godzin przed śmiercią". Opowieść ta zaczęła się rozprzestrzeniać jak
złośliwy rak, popierając twierdzenie Fayeda o zaręczynach. Jak jednak
wiedzieli Kez i Trevor, przynajmniej część opowieści była nieprawdziwa.

W dniu, kiedy pierścionek stał się częścią legendy, Trevor został
odłączony od respiratora — po raz pierwszy od wypadku zaczął sam
oddychać. Był „przytomny i reagował". Nie mógł mówić, ponieważ miał
zadrutowaną szczękę, a rura dotchawicza nie pozwalała na wydobywanie
dźwięków, Jill i Ernie zachęcali go jednak do odpowiadania gestami.
Zadawali pytania, mówiąc: „Trevor, jeśli »tak«, ściśnij moją rękę". Mógł
pokręcić głową albo spróbować otworzyć oko. Na odwrocie jednego ze
złotokremowych pudełek, w jakich „Ritz" dostarczał jedzenie, zrobili
tabelę z alfabetem. Kiedy otwierał oko, wskazywali na kolejne litery
i próbowali tłumaczyć sobie jego słabe reakcje, by utworzyć słowo. Czy
był w stanie myśleć, wnioskować — i pamiętać?

Tego dnia był bardzo pobudzony, tiki i ruchy bardzo się nasiliły. „Chce
odkaszlnąć, by oczyścić sobie drogi oddechowe. Chce nam coś powie-

149

dzieć" — uznał Emie. Chcesz nam coś powiedzieć? Ucisk ręki. Tak. Co?
Czuł rozpacz Trevora. Tabela, Mięśnie twarzy się kurczą, skóra się krzywi. |
To takie trudne... takie bolesne. Tak mało mu brakowało, by coś przeka- fl
zał — na czymś bardzo mu zależało, był jednak tak rozedrgany, że nie

ośmielili się tego wieczora spróbować jeszcze raz.

W apartamencie czekali na nich Pauł Handley-Greaves i John Mac-
namara, szefowie ochrony Fayeda. Handley-Greaves odwiedzał ich drugi
raz, Macnamara pierwszy — specjalnie przyleciał w tym celu z Londynu.
Personel szpitala odmówił im dostępu do Trevora, zadawali więc wiele
pytań. Jill i Ernie oczywiście nic nie wiedzieli. „Tak naprawdę to chcieli
jedynie informacji — stwierdził Emie — czy Trev coś pamięta".

Następnego dnia Jill i Emie przyszli do łóżka Trevora z tabelą z alfabetem
i zaczęli wskazywać na litery, układając imiona. Trevor wyglądał bardziej
po ludzku — umyto mu włosy, gojenie się twarzy postąpiło kolejny
kawałek — był jednak strasznie podniecony. Demonstrując swą wielką
siłę, rzucał się na boki i próbował poruszać ustami. Jill z ulgą stwierdziła,
że nie przestał walczyć — tak jak w czasie pływania, kiedy zaraz miał
zdobyć mistrzostwo Walii, czy meczu rugby, kiedy po raz tysięczny
wyrywał się ze spodu młyna. Stary Trevor nie zniknął! „Jest zadziwiająco
silny — zapisał Emie — i chce wstać z łóżka. Może oprzeć nogę o metalową
ramę nad łóżkiem i przekręcić ciało. Łapie matkę i obejmuje ją zdrową
ręką. Trzymał Jill". Aby się o coś oprzeć? Aby okazać jej uczucie? Jill
podejrzewała, że Trevor walczył z faktem, że jest poważnie ranny.

Myliła się. Trevor był przekonany, że nic mu nie jest. „Kiedy się obudziłem,
zacząłem sobie przypominać różne rzeczy i jeśli mam być uczciwy —
sądziłem, że nic mi nie jest. Kiedy mózg zaczyna ci pracować, sądzisz, że
jesteś zdrowy. Nie wierzyłem, że jest ze mną tak źle, jak wszyscy chcieli mi
przekazać. Sądziłem, że jestem zdrowy. Mogłem wstać i iść do domu".

Jill i Emie mają do wykonania pewne zadanie. „Chcesz zapytać o Sue?
Nie, odpowiada Trevor, wskazując na tabelę. O twojego szefa? Nie.
O Helen, przyrodnią siostrę, która jest w ciąży? Nie".

— Chodzi o coś mającego związek z wypadkiem?

TAK.

— O kierowcę?

NIE.

— Chcesz zapytać o ludzi, którzy byli w samochodzie, o innych

pasażerów?
TAK.

Nadszedł czas, by mu powiedzieć, był jednak tak wycieńczony walką
o dowiedzenie się prawdy, że pielęgniarki znów podłączyły go do re-
spiratora. „Spróbujemy się dowiedzieć, co się stało z pasażerami i powiemy

ci jutro". Sprawiał wrażenie, jakby go to zadowoliło.
W głowie Trevora pojawiły się pierwsze świadome wspomnienia.

„Wiedziałem, że miał miejsce wypadek". Pamiętał, że kiedy wyjechali
z „Ritza", z tyłu siedzieli Dodi i Diana. Pamiętał, jak walczy i siłuje się
z kimś, by się wydostać. Nie pamiętał samego wypadku, nie pamiętał, kto
prowadził, ale w końcu zrozumiał, co powiedziała matka: „Był wypadek...".
Był przytomny jedynie przez krótkie okresy, pamięć wracała kawałkami.
„Odjeżdżałem, potem wracałem, podłączyli mnie tego dnia do respirato-
ra — pewnie musiałem dostać też na uspokojenie" — spekulował później.

Cokolwiek by jednak powiedzieć — wracał do świata.

Jill i Emie odwiedzili psychologa szpitalnego, bardzo chcieli bowiem
wiedzieć, „czy robimy dobrze, mówiąc Trevorowi tak wcześnie o śmierci
Dodiego i Diany — może powinniśmy zaczekać? Nie wiedzieliśmy, co
robić". Psycholog dużo im pomógł. „Zrobił znakomitą uwagę: »0bserwujcie
państwo rytm jego reakcji«. Mieliśmy słuchać, co Trevor chce nam

przekazać, i zgodnie z tym reagować".

Nie chcąc się wtrącać, dopóki się go nie wezwie, David Crawford
zawiadomił Rees-Jonesów o swym przylocie do Paryża dopiero kilka dni
przed przybyciem tam z matką 9 września. Decyzja o wycieczce została
podjęta spontanicznie. Przypadkiem nadarzyła się okazja zabrania matki na
doroczne wspólne wakacje z wykorzystaniem przecenionych o połowę
biletów kolejowych pierwszej klasy, które zaoferował mu kolega z agencji
podróży. Bardzo chciał pojechać do Paryża, zwłaszcza że miał nadzieję, iż
być może będzie mógł pomóc Jill i Erniemu. Uczciwie mówiąc, atmosfera
wokół paryskich wydarzeń działała na niego jak magnes. Zameldował się
z matką w hotelu „Apollo" — najbliższym, jaki udało mu się znaleźć
w pobliżu Gare du Nord, gdzie przyjechali koleją TGV. Wcześnie rano
następnego dnia zadzwonił do swego biura w Oswestry i dowiedział się, że

dzwonili Rees-Jonesowie, prosząc o pilny kontakt.

Czy mógłby dołączyć do nich w trakcie spotkania w ambasadzie,

umówionego na 15.45? Oczywiście! Konsul generalny Keith Moss przed-
stawił ich Dominicowi McCIuskeyowi, adwokatowi zatrudnionemu w parys-
kiej kancelarii Klein Goddard, znajdującej się na liście firm prawniczych,

151

150

polecanych dla znajdujących się w potrzebie Brytyjczyków. Był takźta
doradcą prawnym ambasadora. Temat spotkania został szybko określony|
Trevor potrzebował francuskiego adwokata i McCIuskey chciał zaofero
wać usługi kancelarii Klein Goddard, szczególnie zaś jednego ze współ
ników — Theo Kłeina. Nazwisko pojawiało się ponownie.

Grzecznie rzucając nazwę swej kancelarii, McCIuskey wyjaśnił, dlaczegoj
Trevor może potrzebować adwokata: „W trakcie śledztwa może być jedną
z trzech postaci: ofiarą, świadkiem albo oskarżonym". ;

Oskarżonym! Jak na razie nikt nie sugerował, że Trevor może być;

uznany za odpowiedzialnego za wypadek. Przesłuchanie przez francuską'
policję miało zostać przeprowadzone zaraz po tym, jak będzie fizycznie się;

do tego nadawał. Mogło to być w następnym tygodniu — choć Trevor nie;

będzie mógł jeszcze mówić. Czy oznaczało to, że mógł być przesłuchiwany;

jako podejrzany? „Przeraziło nas to, ponieważ taka myśl nie przeszła nam •
nawet przez głowę" — mówi Crawford, który kilka godzin wcześniej i
zapewnił rodziców, że nie ma takiej możliwości. Widział, że Jill i Ernie
próbują zachować spokój, ale nie dało się nie dostrzec, że są mocno
wstrząśnięci. „To było bardzo, bardzo niepokojące" — przyznaje Emie. :

Unikali czytania gazet, nie wiedzieli więc nic o niedorzecznym wzroście
niecierpliwości, która pojawiła się po wyrażeniu przez „niezależnych
ekspertów" krytyki wobec metod pracy ochroniarzy Dodiego. „Gdyby to
było moje zadanie, spodziewałbym się oskarżenia" — powiedział w „Herald
Tribune" Ivor Haring, specjalista od ochrony osobistej. Chodziło o pas
bezpieczeństwa. M. Boyer, strażak, który pomagał Trevorowi, zauważyw-
szy, że pas bezpieczeństwa był wyciągnięty i przyciśnięty do ciała Trevora,
uznał najwyraźniej, że Trevor był w chwili wypadku przypięty. W raporcie
Gourmelona miano stwierdzić później, że „prawy przedni pasażer był
zapięty pasem" — jako jedyny z całej czwórki.

Mit o zapięciu przez Trevora pasa bezpieczeństwa powstał w wyniku
nieumyślnie błędnego zinterpretowania dowodów. Legenda narastała,
z jednej strony przynosząc mu pochwały za dawanie dobrego przykładu,
równocześnie jednak powodując różne wściekłe ataki — ich spektrum
sięgało od zarzutu nieprofesjonalizmu po uczestnictwo w spisku. „The
Times" napisał: „Jedyną osobą w samochodzie, która miała zapięty pas
bezpieczeństwa, był ochroniarz, który przeżył", a anonimowy wysoki
funkcjonariusz policji stwierdził: „Dlaczego był jedynym, kto miał zapięty
pas, jeżeli zasady pracy ochroniarzy określają, że dla lepszej ochrony
klientów mają być niezapięci?". Choć sformułowane jako pytanie, oskar-

152

żenię padło. Anonimowy informator przekaże wkrótce brytyjskiemu wy-
wiadowi, że „Trevor wiedział o zamachu i godził się z tym, że będzie
celem. Dlatego zapiął pas bezpieczeństwa". Im bardziej plotki się roz-
chodziły, eksperci medyczni zaczęli spekulować — do tego na piśmie —
że Trevor może nie pamiętać tych szczegółów wypadku, że uraz, jakiego
doznał, mógł skasować pewne obszary pamięci.

Potrzebowali drinka.
„Możemy dostać coś zimnego do picia?" — spytała Jill z rozpalonymi

policzkami. Nagle byli w stanie myśleć jedynie o pragnieniu. Zaczęła się
surrealistyczna scena: siedzieli w jednej z najbardziej prestiżowych za-
granicznych placówek Wielkiej Brytanii, wyglądali przez okno na luk-
susowo utrzymany kort tenisowy, Keith Moss i kilku innych ludzi grzebało
po kieszeniach i portmonetkach, by zebrać drobne na kupienie w automacie
coca-coli, a kiedy to się udało, wysłano wicekonsula po napoje. Spragnieni,
czekali na jego powrót z colą i oranżadą. Toast za „całkowite wyzdrowienie

Trevora" został tego dnia wzniesiony colą.
Kiedy wychodzili z ambasady, w głowach huczało im słowo „oskarżony".

„Byliśmy przerażeni i poczuliśmy nagle, że być może do tej chwili żyliśmy
w raju dla pogodnych matołków. Potrzebowaliśmy pomocy, i to szybko,
mogło bowiem dojść do oskarżenia Trevora" — mówi Emie. Wszyscy byli
zgodni co do tego, że Trevor potrzebuje francuskiego adwokata, popierał to
zwłaszcza Crawford. „Wyszliśmy z ambasady odrętwiali i przerażeni. Nie
spaliśmy tej nocy" — powiedziała Jill.

Nie odpoczywali także prawnicy Fayeda. Późnym wieczorem poprzed-
niego dnia, 9 września, biuro prokuratora wydało trzecie oświadczenie
o poziomie alkoholu we krwi Henriego Paula. Potwierdzano w nim wyniki
dwóch poprzednich badań: we krwi znajdowało się nie tylko trzy razy tyle
alkoholu, ile wolno mieć, jeśli chce się jeździć samochodem, ale także
znaleziono w niej ślady leków dostępnych jedynie na receptę, które mogły
pogorszyć zdolność prowadzenia samochodu. Wiadomość opublikowały
wszystkie poranne gazety: TRZECIE BADANIE POTWIERDZA, ŻE
KIEROWCA INTENSYWNIE PIŁ — oznajmił „The Times". Prawnicy

Fayeda kontynuowali ataki na fotografów.

Mecenas Dartevelle oznajmił, że Al-Fayed złożył przeciwko krążącym
wokół willi w Saint-Tropez helikopterom pozew o naruszanie prywatności
i poprosił sędziego o rozszerzenie śledztwa w sprawie wypadku o aspekt

153

naruszenia prywatności przez paparazzi. Sprawiało to wrażenie zasło
dymnej.

Pewnych dowodów Al-Fayed nie mógł jednak pominąć milczenie
Został w końcu zmuszony do publicznego przyznania, że Henri Pauł m
we krwi wysoki poziom alkoholu, i przez Michaela Cole'a potępił jaz
pod wpływem alkoholu. „Mohamed chce poznać prawdę, a jeśli ktokolwi|
jest winny, osobiście napluje na jego grób". Nie mógł jednak zrezygnowi
z obrony po linii, że nikt nie wiedział o upojeniu alkoholowym Paula — fl
dowieść, że jego ludzie są niewinni. Trevor nie mógł mówić, nadszedł wi||
czas wezwać Keza. |

Kez odebrał telefon od Paula Handleya-Greavesa w Kilkenny. Właśni
kupił konia i świetnie się bawił. Zostało mu jeszcze ponad tydzień wolnegd
„Chcemy, byś dał wywiad dla amerykańskiej telewizji". Nie ma mowj
pomyślał Kez. „Ostatnią rzeczą, jaką chciałem, było ujawnienie, że jestei|
zamieszany w tę aferę". Wiadomość o alkoholu we krwi Paula usłyszą,
dzień po przyjeździe z Paryża. „Jezu, to niemożliwe... Wyglądał normal|
nie!" — brzmiała jego reakcja. Każdy prowadzący talk-show telewizyjni
zadałby jednak pytanie: „Naprawdę nic pan nie wiedział?", powiedział
więc Handleyowi-Greavesowi: „Nie jestem zainteresowany. Na Boga, manii'
wakacje!". Handley-Greaves oddzwonił zaraz z Londynu: „Słuchaj, Szefj
pyta, czy nie masz odwagi". „Jak mogłem odmówić?". Następnego dma|
Kez był na promie, odebrano go z portu i natychmiast zawieziono na Parls|
Lane. Przebrał się w garnitur i po kilku minutach siedział przed kameramif
stacji ABC i odpowiadał na pytania Cynthii McFadden — przekonany, że:'|
audycja będzie nadana jedynie w USA. „Zanim włączono kamery, John|
Macnamara powiedział mi: »Zastanów się nad tym, co mówisz«, co|
zinterpretowałem jako ostrzeżenie, że jeśli powiem cokolwiek, co mogłoby |
zostać użyte przeciwko Fayedowi, moja kariera będzie zakończona — po \
czym usiadł na sali". ]
„Jeśli masz jeszcze chwilę, spotkamy się z gościem z »Mail on Suń- :

day« — powiedział po nagraniu Macnamara. — Pisze artykuł na niedzielę".
„Na Boga!" — wykrzyknął Kez, kiedy Macnamara prowadził go na
spotkanie z Chesterem Sternem. Wywiad był krótki i głównie potwierdzał,
że w dniu wypadku Dodi i Diana byli bardzo krótko w Villa Windsor.

Kez leżał godzinę w łóżku, kiedy ktoś zaczął potrząsać go za ramię.
„Musisz wstawać, Kez, występujesz dziś wieczór w »Panoramie«". „Wsta-
łem, wziąłem prysznic, założyłem sprzęt i zrobiłem wywiad dla »Panora-
my«". Oglądając go później, usłyszał własne słowa: „Plan Dodiego był

154

rlobrv. Zadziałał". „W dalszym ciągu próbowałem oszczędzać uczucia
nana Fayeda. Nie chciałem powiedzieć: »Plan był gówno warty«. Zwłaszcza
ye kilka metrów ode mnie siedział Macnamara i... jak to się mówi?...

doglądał mnie?".
Następnego dnia, 11 września, tytuł na pierwszej stronie „Daiły Maił"

brzmiał: LUDZIE FAYEDA OSKARŻENI. W artykule napisano: „Paryski
»Ritz« może zostać oskarżony z powodu kierowcy będącego pod wpływem
leków... Kierownictwo paryskiego hotelu »Ritz« może zostać w związku
ze śmiercią księżnej Diany oskarżone o zabójstwo".

Frank Klein z „Ritza" zwołał spotkanie z Jill, Emiem i Davidem
Crawfordem, który przyszedł z egzemplarzem „Daiły Maił". Kiedy pokazał
gazetę Kleinowi, stwierdził, że dyrektor wielkiego hotelu zamienił się pod
wpływem zagrożenia w roztrzęsioną galaretę. Crawford nie mógł uwierzyć
w to, co widzi. Klein — znowu — zwołał spotkanie głównie po to, by
zmusić Trevora do przyjęcia francuskiego adwokata, wybranego przez
Fayeda. Jego przerażenie jednak nasiliło zdecydowanie Crawforda, by
znaleźć dla Trevora adwokata niezależnego. Crawford czuł, że im więcej
Trevor sobie przypomina, tym pilniejsza jest potrzeba chronienia go.

Informacja, że Trevor może zostać zarówno oskarżonym, świadkiem jak
i ofiarą, mocno zaniepokoiła Emiego, poprosił więc doktora Puybussenta
o odpowiedź wprost na pytanie, czy badanie krwi Trevora dowiodło, że nie
pił alkoholu, i czy istnieje cokolwiek, co mogłoby go obciążać? Doktor
Puybussent potwierdził to, o czym Jill i Ernie byli przekonani od początku:

próbki krwi Trevora nie wykazywały zawartości jakichkolwiek obcych
substancji. Było to wielką ulgą, bowiem Emie bardzo się niepokoił
możliwymi reperkusjami, gdyby krew Trevora okazała się zanieczyszczona.

„Musimy powiedzieć dziś Trevorowi, że jest jedynym, który przeżył" —
powiedziała ze zdecydowaniem Jill, kiedy po koszmarze w „Ritzu" weszli
rano do szpitala. Postanowili spróbować obserwować rytm jego reakcji.
Przed przybyciem zadzwonili do szpitala, by się dowiedzieć, w jakim jest
stanie. Wiadomości były dobre — Trevor oddychał samodzielnie przez
sześć godzin. Mimo to mieli obawy — bali się skutków szoku, jakiego
dozna, kiedy dowie się prawdy, niepokoiło ich także, w jakim stanie jest
jego poobijany mózg. Jill bała się o jego głowę od przylotu do Paryża.

Jak zwykle, Jill zaczęła od swej mantry: „Był wypadek... wyzdrowie-
jesz...", po czym ujęła go za rękę i łagodnie powiedziała: „Trevor, jesteś
jedynym, który przeżył wypadek". Choć nie zareagował, zrozumiał. Jego
myśli krążyły powoli, był jednak w stanie przyjąć słowa matki. Mimo to

155

były przerażające, nie mógł w nie uwierzyć. Musiał potwierdzić wiadomość.
Prawą ręką wskazał na tabelę i przeliterował: DODI.

— Nie żyje.

Trevor znów zaczął pokazywać. Przeliterował: DIANA.

— Też nie żyje. Henri Pauł tak samo. Trevor, jesteś jedynym, który

przeżył — powtórzyła Jill.

„Chyba wtedy dopiero zrozumiałem, co się stało. Byłem wstrząśnięty
jak jeszcze nigdy w życiu" — wspomina Trevor. Pierwsze „poważniejsze"
wspomnienie odzyskał prawdopodobnie dzień przedtem, chwili tej nie
zapamiętał jednak tak wyraźnie jak wiadomości o śmierci Diany i Dodiego.
„Byłem wtedy chyba jeszcze nafaszerowany lekami po czubek głowy". Nie
jest w stanie opisać, co w tym momencie poczuł — emocje rozmyły się
w pamięci, ale jego rodzinie — dwójce cudotwórców i swej własnej sile —
udało się przywrócić go do naszego świata.

„Wtedy pojawiły się łzy" — mówi Jill. Widok był straszny. Domyślała
się, jakie emocje się z niego wydobywają — rozczarowanie tak silne, aż
chce się wyć albo wrzeszczeć z wściekłości i rozpaczy. Ponieważ powietrze
omijało jego struny głosowe, pozostawał niemy. Nie mógł wydobyć z siebie
dźwięku. Nie mógł pochlipywać ani otworzyć ust. Próbowała go pocieszyć,
ale prawda głęboko go ugodziła. Straszliwa potrzeba okazania uczuć została
zredukowana do kilku łez, które stoczyły się po opuchniętych i po-
zszywanych policzkach.

Zadali mu jeszcze jedno istotne pytanie:

— Pamiętasz wypadek?

— Nie.

Trevor nie mógł mówić, mogła jednak mówić jego babcia. Jill bardzo
szybko się dowiedziała, że media odnalazły babcię Trevora, jego Nain,
w walijskiej wiosce, gdzie mieszkała. Odmówiła czasowego przeprowa-
dzenia się stamtąd do domu córki, która mogłaby ją ochronić. Rano, dzień
po tym jak Trevor dowiedział się o śmierci reszty pasażerów mercedesa,
zadzwoniła przyrodnia siostra Jill i zrozpaczona przekazała, że znowu
cytowano Nain w „Daiły Maił". Osiemdziesięciopięcioletnia Sarah Ann
Rees nie miała zbyt dobrego zdrowia, mówiła jedynie po walijsku i nie
była nawykła do podniet. Nie mogąc dostać się do Trevora ani jego
rodziców, dziennikarze dokonali inwazji na jej dom. Siedzieli przy jej stole
i pili jej herbatę, ona zaś opowiadała z dumą o ukochanym wnuku, o tym

jak wiedzie się jej rodzinie w Paryżu i co sądzi o ostatnim badaniu krwi.
To okropna wiadomość... myśl o tym, że można by tego wszystkiego
uniknąć, gdyby był nieco bardziej odpowiedzialny...".

Manipulacja ufną starszą panią była złamaniem świętości rodziny, której
Jill i Brnie tak zazdrośnie strzegli. Jak na razie ich twarze nigdzie się nie
pojawiły (prasa zdobyła jedynie zdjęcie ich pleców — kiedy biegli w górę
schodami), nigdzie nie pojawiła się żadna ich wypowiedź, więc kiedy Jill
ujrzała na pierwszej stronie brukowca, wystawionego na stoisku na Champs-
-Ełysees, zdjęcia Nain, o mato nie zemdlała. Ponieważ w artykule bagateli-
zowano winę prasy, jej niechęć do mediów jeszcze wzrosła.

Nain została ulubienicą prasy, a Trevor w tym czasie pierwszy raz usiadł
na krześle. Był świadom, że to triumf, i był z siebie zadowolony —
równocześnie jednak rozczarowany, że nie może przekazać swej radości
Jill i Erniemu. Musieli stworzyć lepsze sposoby komunikacji. Poznać stan
jego mózgu. Przynieśli mu białą zmywalną tablicę i zachęcili go do
położenia jej sobie na kolanach i pisania słów flamastrem.

Kiedy przyszli następnego dnia, siedział na krześle, a na tablicy było coś
napisane. Od razu widać było, że chce, by przeczytali. Choć litery były
toporne, dla Jill i Emiego były wspanialsze od „Iliady". Trevor napisał:

„Cześć mamo i tato. Cieszę się, że tu jesteście. Dzięki za wszystko. Całuję,

Trev".
Ta pierwsza wiadomość przyniosła ogromną ulgę. Trevor mógł się

z nimi porozumiewać. Sprawił, że zniknęła ich największa obawa — że ma
uszkodzony mózg. W swej bezradności i słabości ujawnił także tę stronę
swej osobowości, którą rzadko pokazywał: „chłopaka, który dba o innych".
Słowa Trevora poruszyły Emiem do łez. Zrobił wszystko, co było w jego
mocy, by przerzucić most między sobą a synem Jill. Brak naturalnej
bliskości między nimi nie mógł dziwić, kiedy bowiem Emie pojawił się
w ich życiu, Trevor był już młodzieńcem, nie powstrzymało go to jednak
od dzielenia się nieszczęściem z Jill i Trevorem. Czuł się jak jego ojciec,
a teraz ta wiadomość... więcej nie było trzeba.
Po raz pierwszy od wypadku Jill zalała się łzami szczęścia.

156

9.

Nie pamiętam

»

,T

o nie była pod żadnym względem wina Trevora" — te
słowa dla Jill i Erniego były najważniejsze ze wszystkiego, co opowiedział
im Kez. TO NIE BYŁA POD ŻADNYM WZGLĘDEM WINA TREVORA.
Ich ulga była bezgraniczna.

Kez właśnie przyjechał z Londynu, gdzie rozegrała się scena, o której
postanowił im nie mówić. Wezwał go do swego biura Pauł Handley-
-Greaves. „Chcę, byś pojechał do Paryża i spróbował zobaczyć się z Trevo-
rem. Jeśli uda ci się do niego dostać, powiedz mu, żeby mówił każdemu,
kto będzie pytał, że nic nie pamięta".

Zegar tykał. Za kilka dni Trevora czekała rozmowa z sędzią — krążyła
plotka, że w następnym tygodniu. Handley-Greaves i Macnamara próbo-
wali — bez skutku — dostać się do niego, a teraz Trevor sam „otworzył
drzwi". Według słów Bena Murrella sam z siebie poprosił o możliwość
spotkania z Kezem. Mieli więc konia trojańskiego — kogoś, kto mógł
wejść do pokoju Trevora i przekazać mu polecenia Szefa.

— Dlaczego? — spytał Kez, bowiem „poczułem, jak gdzieś we mnie
w środku dzwoni ostrzegawczy dzwoneczek i coś zadawało mi równocześ-
nie pytanie: »Chwileczkę! W jakim celu mam mu coś takiego mówić?«".
Handley-Greaves zbył jednak pytanie, twierdząc: „Och, tak będzie najlepiej
z powodu historii z piciem. Powiedz mu, że wszystko będzie dobrze. Szef
wszystko załatwi. I powiedz też Trevorowi, że dostanie odpowiednią
opiekę".

— Dobrze, powiem mu — odparł Kez. „Gdybym odmówił, nie byłoby
zbyt wielkiej szansy dostać się do Trevora". Kiedy jednak leciał w sobotę,

158

i3 września, do Paryża, by poprosić o zgodę na zobaczenie się z Trevorem,

nie miał zamiaru spełniać polecenia.
Czego oczekiwali od niego, jeśli chodziło o łagodzenie żalu Szefa? Czy

była to de facto prośba, by prowadził walkę Fayeda?

Kez z przyjemnością znalazł się w Paryżu, chętnie uciekł od publikacji
prasowych, które —jak zdawał sobie sprawę — posypią się w ciągu dwóch
następnych dni w Stanach i w Anglii. Obawiał się, że ponieważ francuska
policja nie wydawała żadnych oświadczeń, a główny cel — Trevor — nie
był dostępny, poświęci się wielką uwagę słowom „drugiego ochroniarza".
Miał rację. To, co powiedział w amerykańskiej sieci ABC, cytowano
całymi fragmentami. Artykuł Chestera Stema został opublikowany w „Maił
on Sunday" 14 września, a następnego dnia — w poniedziałek — BBC
nadało godzinny program w serii „Panorama" pod tytułem: „Diana: Jej
ostatni dzień", w którym też było pełno Keza. Kez wyraźnie usłyszał, jak
pomaga Szefowi w konstruowaniu oskarżeń przeciwko fotografom i odsuwa
winę od Henriego Paula i „Ritza", i nie był zbyt dumny z tego, do
powiedzenia czego czuł się zmuszony, mając na karku Macnamarę.

„Nic nie wskazywało na to, że Pauł był pod wpływem alkoholu; był
normalnym, miłym facetem" — mówił Kez do kamer w „Panoramie".
Naprawdę tak uważał, jednak szczerość jego wypowiedzi grzęzła w mroku
i niejasności, próbował bowiem zadowolić Szefa, nie kłamiąc. Tak, Dodi
wymyślił plan, by Henri Pauł kierował, i „był to dobry plan... i zadziałał".
Oświadczenie to sprawiło, że nieraz musiał potem chować głowę w ramiona.
Najbardziej pomogło Fayedowi, że Kez nie przytoczył stwierdzeń Dodiego
i Henriego Paula, iż Fayed senior zaaprobował plan. Milczenie Keza
pozwoliło Szefowi zdystansować się od uczestnictwa w podejmowaniu
fatalnej decyzji w „Ritzu" — mógł powiedzieć francuskiemu sędziemu, że
nic nie wiedział o zleceniu Henriemu Paulowi kierowania mercedesem.
Niewzruszenie twierdził, że nie konsultowano się z nim w tej sprawie.

Malując obraz eskalacji napastliwości paparazzi, Kez zakończył wywiad
dla „Panoramy" dobitnym oskarżeniem: „Jeżeli ktokolwiek jest winny, to

ci, którzy napastowali samochód. Napastowanie nasilało się i osiągnęło

tego wieczora szczyt".

Jill i Emie byli szczęśliwi, że Kez się pojawił w ten weekend — dzień po
Garecie i Chrisie, którzy przywieźli z domu wielki kawał cheddara.
Obecność rodziny i przyjaciół ułatwiała im znoszenie ciężkich chwil.

159

Przeżycie na poziomie fizycznym było dla Trevora najłatwiejszą czesi
zadania. Teraz, kiedy się obudził, musiał stawić czoła rozgrywającym
wydarzeniom i jeśli zamierzał powrócić do czegoś, co przypomina
dotychczasowe zdrowie, czekała go długa i ciężka walka. Wszyscy czu
że rehabilitacja weszła w nową fazę. Głównym ryzykiem przestały bl
rany, a stały się siły, działające za ścianami szpitalnej sali: nacisk ze stron|
mediów, śledztwo policyjne oraz demony pamięci, filtrowane przez głov^
dudniącą bólem i mąconą środkami przeciwbólowymi, a

Świadomość złego stanu zdrowia i bezradności powodowała, że nastrd
Trevora był niestabilny. Jedynie od czasu do czasu przebijało się jeg)
poczucie humoru. W sobotę, kiedy Gareth opowiadał, jak Helen, która byi
w trzecim miesiącu ciąży, cierpi z powodu nudności, Trevor napisał n
tablicy: „Ja też muszę być w ciąży". Jego ogromna siła, połączoni
z rozczarowaniem, mogła stać się zagrożeniem dla niego samego. Chcia
się dowiedzieć, jakie odniósł rany, i napisał na tablicy: „Co jest ze mną|
O mało nie umarłem?". Zaczął wymachiwać ramionami, jego czoło zrobiłd
się gorące. :»

Pojawiały się kolejne wspomnienia. Z wysiłkiem napisał: „Wywalą
mnie" i „To nie moja wina". Próbował, choć nieskutecznie, przypomniefi
sobie cokolwiek, co nastąpiło po tym, jak wsiadł do samochodu z Dodiiy
i Dianą. Po raz pierwszy spoglądał w przyszłość — był to dobry znak, jeślij
chodzi o stan umysłu — myślenie to przybierało jednak formę zmartwienia,!
zwłaszcza w kontekście pracy. Zamierzano go wyrzucić? Martwił siej
Szefem i swym małżeństwem. Jill i Emie spytali: „Chcesz się zobaczyćj
z Sue?", na co napisał na tablicy: „W jakim celu?". Nie zadawał najtrud-|
niejszego pytania: „Czy będę mógł znowu pracować jako ochroniarz i graćj
w rugby?". Jill nie chciała wymawiać słowa „depresja", gdyż „jest nad-1
używane", ale Trevor był wyraźnie „zdołowany". Chciał porozmawiać )
z Kezem. '

Jill i Ernie uznali, że doda mu to otuchy. Tak bardzo zależało im na
dowiedzeniu się o wszystkim bezpośrednio od Keza, że kiedy w apar-
tamencie opowiadał o wydarzeniach, które doprowadziły do tragedii, nie
przerwali mu słowem. Słuchali o tym, jak Henri Pauł jechał do apartamentu.
Jak próbowali pozbyć się paparazzi. Dowiedzieli się szczegółów planu
Dodiego. „To nie była pod żadnym względem wina Trevora". Kez na
pewno był w stanie uśmierzyć szereg niepokojów Trevora.

W niedzielę Trevor był jednak tak pobudzony, że zaczął walić pięścią
w tablicę. Nie chciał widzieć Keza. Chciał rozmawiać z Lara, przepiękną

160

Irlandką, która zdaniem Jill była jego najlepszą przyjaciółką — kiedy
przyszli, stwierdzili, że napisał do niej list. Gdyby tylko Lara mogła tu
być... Poza tym Trevor chciał wiedzieć, co się dzieje. Jill i Emie powiedzieli
mu, co gazety piszą o upojeniu alkoholowym Henriego Paula. „Wypił tylko
dwa drinki" — napisał Trevor ku przerażeniu rodziców. Trevor, którego
znali, nigdy, przenigdy nie pozwoliłby usiąść za kierownicą komuś, kto
pił alkohol. Kez uspokoił ich potem, wyjaśniając, że tamtego wieczora
sadzili, iż Henri Pauł pije sok ananasowy*. Mimo to Jill i Ernie byli

zaniepokojeni.
W poniedziałek rano, 15 września, zegar zaczął tykać jeszcze szybciej.

Kiedy Jill i Emie spotkali się przed wizytą u Trevora z doktorem Chikhanim
i szefem Reanimation, profesorem Jean-Jacques'em Roubym, dowiedzieli
się, że nastąpiły dwa istotne wydarzenia w procesie rehabilitacji. Pacjentowi
usunięto z ust druty, uwalniając szczęki od skomplikowanej konstrukcji,
usztywniającej zęby i kości w celu Rozrastania się tkanek. Szczęka
pozostawała zamknięta, ale można było rozpocząć jej uruchamianie. Dru-
gim — nie mniej ważkim wydarzeniem — było to, że Trevorowi założono
nową rurkę dotchawiczą — taką, która miała umożliwiać wydobywanie
dźwięków. „Wspaniale!" — wykrzyknęli jednym głosem Jill i Emie. Nie

mogli się doczekać, by go zobaczyć.
„Kiedy weszliśmy do sali, siedział na krześle. Zrobił przed naszym

wejściem kilka kroków po pokoju. Próbował mówić i najwyraźniej wyda-
wało mu się, że mówi wyraźnie — był z siebie bardzo dumny" — Jill
koniecznie chciała mu pomóc, bo w to, co robił, wkładał wielki wysiłek.
„Rozpaczliwie próbował układać słowa, ale zanim się przyzwyczailiśmy,
ledwie dało się go zrozumieć. To co mówił, brzmiało jak próba mówienia
u dentysty, z ustami pełnymi wody i narzędzi". „Było to bulgotanie,
przypominające rozmawianie pod wodą" — przyznaje Ernie, biorąc jednak
pod uwagę entuzjazm Trevora, było jasne, „że będzie coraz bardziej
próbował mówić i coraz rzadziej stosować tablicę". Już na początku
zrozumieli, że wkrótce będzie mówił na tyle dobrze, by spotkać się z sędzią.
Po tym skoku do przodu wyznaczono przesłuchanie na piątek, 19 września.

Zachwycony nowymi możliwościami, Trevor zażyczył sobie spotkania
z Kezem, tyle tylko, że jego kumpel ciągle jeszcze nie miał oficjalnego

* Nieporozumienie to byłoby w przypadku języka polskiego niemożliwe, ale po
angielsku drink stosuje się zarówno do określenia napoju zawierającego alkohol jak i napoju

bezalkoholowego.

161

pozwolenia. „Nikt nie przedstawił nam jednak żadnego powodu, dlaczegi
Trevor nie miałby kogokolwiek widzieć" — mówi Jill, która zaplanowała,;!
że przy następnej wizycie z Erniem u syna po prostu wezmą ze sobą Kezai
i Davida Crawforda. Crawforda, który w dalszym ciągu przeczesywał
Paryż w poszukiwaniu odpowiedniego francuskiego adwokata dla Trevora,iB
zaskoczył widok Keza. „Uznałem jednak, że przy nieograniczonych środ-|
kach, jakimi dysponuje Fayed, przysłanie Trevorowi kolegi to rodzaj;

miłego gestu". |
Kezowi wyraźnie powiedziano, czego się od niego oczekuje. „Kiedy:

wszedłem, nie mogłem uwierzyć własnym oczom. Miał tak bardzo opuch4B
niętą głowę... Widać było, że to Trev, ale wyglądał jak dynia, jakby ktośuJ.
napompował mu głowę. Półsiedział, z ust ciekła mu ślina. Miał smutne oczyljB|
i najbardziej wstrząsnęło mną to, jak mało brakowało, by stracił oko — ta||
rana i to opadające oko...". Następne kilka minut udało im się pokonać dzięki!
staremu dobremu męskiemu humorowi. „Podaliśmy sobie ręce i trzymaliś-j
my się przez minutę. Pomyślałem sobie: »Spoko, Trev, chyba nie chcesz się',
zaręczać«. Zaraz jednak dałem mu kosza: »Nie ma mowy, stary, nie z taką
gębą«. Nie mógł otwierać ust, więc miał małą tablicę do pisania. Próbował
coś napisać, ale ponieważ nie najlepiej mu to szło, zdenerwował się,
i próbował mówić. A to też nie szło mu najlepiej". W końcu zaczął pisać
i pokazał tablicę Kezowi. NIEZŁE NG. NG oznaczało: „nadgodziny". Kez
natychmiast zrozumiał i wybuchnął śmiechem. W dwóch słowach Trevor
podsumował ironię tego, co sprowadziło ich obu do tej szpitalnej sali.

— Dobrze ci służą, pazerny draniu — odpalił natychmiast Kez.
„Było to wzruszające, naprawdę, bowiem próbował się śmiać, ale nie l
mógł, ja zaś ścierałem syf, który leciał mu z ust. Kiedy zaczął się śmiać,
pomyślałem, że nic się nie stało z jego głową. Zachowywał się jak stary
dobry Trev. Wróci do zdrowia. Nic mu nie będzie. To było fantastyczne".
Kez miał nadzieję, że udało mu się ukryć przerażoną minę, ale Trevor
napisał: JAK WYGLĄDAM?

Kez cieszył się, że nie ma Jill i Emiego — czekali na zewnątrz
z Crawfordem. Z żołnierskim poczuciem humoru odparł: „Uczciwie
mówiąc, jak warzywo i śmierdzisz szczynami". Trevor zatrząsł się ze
śmiechu, którego nie był w stanie wyartykułować. „Próbował dalej mówić,
zrobił się przy tym rozemocjonowany. Potem napisał na swojej tablicy:

WSZYSCY NIE ŻYJĄ".

— Tym się teraz nie martw. Powinieneś się skoncentrować na leczeniu
i powrocie do Anglii. Nic ci nie będzie.

162

Trevor, który robił się nieco senny, powtórzył: WSZYSCY NIE ŻYJĄ.

potem dopisał: MÓWIĄ, ŻE BYŁ PIJANY.

— Nie, nie był pijany. Nie przejmuj się tym. Wrócisz do pracy, zanim

się zorientujesz.
MYŚLISZ, ŻE MNIE JESZCZE CHCĄ? Po tym zdaniu „odjechał".

— Do zobaczenia — powiedział Kez, wychodząc. Spędził z Trevorem
nie więcej jak pięć, może dziesięć minut. Nie przekazał mu słów Handleya-
-Greavesa. Wstrząs, jaki przeżył na widok kumpla, sprawił, że zapomniał.

— Przekazałeś mu wiadomość? — spytał Handley-Greaves, jak Kez
wrócił jeszcze tego samego dnia do Londynu.

— Tak... tak.

Kiedy Kez wyszedł, Jill przeprowadziła Davida Crawforda obok dwóch
oficerów Brigade Criminelle, siedzących przed drzwiami Trevora i wpro-
wadziła go do sali. Crawford był zaskoczony panującym w środku gorącem.
Przypomniał mu się wszechobecny, otumaniający upał, o jakim Camus
pisał w Obcym. „Musiało to być dla Trevora straszne". Wizyta okazała
się „niewizytą. Ledwie zdążyłem się przedstawić i powiedzieć: »Zna-
łem twojego ojca«, wyprosiła mnie pielęgniarka, nie miałem bowiem
pisemnej zgody na wizytę". Mecenas mimo to przeżył wstrząs na widok
Trevora. Z „niesamowicie opuchniętej głowy" wydobywały się stłumione
dźwięki — odgłosy, które zaczynali rozumieć jedynie Jill i Emie.

Widząc, jak David „jest wyprowadzany za ucho", Jill i Ernie bardzo się
zaniepokoili. Ciągle dręczeni słowem „oskarżony", które usłyszeli w am-
basadzie, nie mogli nic zrobić, byli jedynie „bardzo, bardzo zaniepokojeni
agresywnymi środkami ochrony. Zaczęliśmy się zastanawiać, czy może nie
jest chroniony jako świadek, a pilnowany jako oskarżony? — mówi Jill. —
Dlaczego każdy musiał pokazywać dyżurnemu policjantowi paszport? Był
ofiarą i świadkiem, obostrzenia były całkowicie nie na miejscu". „Ponieważ
niczego nam nie wyjaśniono, byliśmy bardzo podejrzliwi... i zaniepoko-
jeni" — dodaje Ernie. Tak się zezłościł, że zadzwonił na policję, która
zapewniła, iż środki bezpieczeństwa służą jedynie ochronie Trevora przed

paparazzi — niczemu innemu.
Znalezienie Trevorowi francuskiego adwokata stawało się coraz pilniejszą

sprawą. Tego ranka konieczność ta wzrosła do kwadratu — na piątek
wyznaczono rozmowę z sędzią. Podniecenie związane z założeniem Tre-
vorowi nowej, umożliwiającej mówienie rurki oraz sznurem wchodzących

163

do niego i wychodzących od niego ludzi sprawiło, że nie miał oka
przedstawić dokonanych postępów, w końcu jednak wykorzystał woj

chwilę na rozmowę z Jill i Erniem. Crawford uważał, że znalazł odpowi<
niego adwokata. „

Po wyrażeniu zgody przez Jill i Emiego zadzwonił do starego przyjaciell
Francois D., który mieszkał u Crawforda dwadzieścia lat temu jako stude
na wymianie zagranicznej i był obecnie wspólnikiem w jednej z paryski
kancelarii.

Crawford określił przez telefon pięć kryteriów, jakie powinien spełni,
mający reprezentować Trevora adwokat: „Musi płynnie mówić po angielsk
Mieć doświadczenie w prawie karnym. Być na tyle zamożny, by n
myśleć o honorarium. Nie może być osobą, która zechce wykorzysti
sytuację dla zdobycia rozgłosu i będzie co pięć minut stawać prze——

kamerami telewizyjnymi. I — oczywiście — musi być całkowicie niezalgH
leżny od organizacji Fayeda". 'f

T* - l ' • •


Podczas eleganckiego niedzielnego obiadu 14 września, w domu rodzi-
ców Franęois na południu Paryża — w trakcie którego doszło do świątecz*^
nego złączenia rodziny i przyjaciół — Francois wymienił nazwiska
Christiana Curtiia. Choć dopiero trzy lata wcześniej skończył wydział!
prawa, miał olśniewające referencje: był magistrem prawa Uniwersytetu?
Nowojorskiego, zrobił doktorat na Sorbonie z jednym z najlepszych!
wyników, istniał także list, który dyskretnie informował o tym, że jest on \
Secretaire de la Conference, wybranym w wyniku bardzo prestiżowej3
rywalizacji, służącej corocznej selekcji dwunastu młodych avocats, którzy1
jeżdżą po dwudziestu miastach świata, reprezentując francuską palestrę. |
Jedną z nagród Conference są ciekawe sprawy kryminalne. Aktualnie —
razem z dwoma kolegami po fachu — Curtii reprezentował w powództwie
zbiorowym tysiące ludzi, którzy w czasie transfuzji zostali zakażeni wirusem
HIV oraz zapalenia wątroby. Był to we Francji gigantyczny skandal.

Jill i Emie mieli wrażenie, że muszą się z nim natychmiast spotkać.
Crawford następnego dnia rano miał wyjechać z Paryża, ustalili jednak, że
zaraz po wyjściu ze szpitala do niego zadzwoni.

W tej właśnie chwili Curtii wracał z Fleury-Merogis, największego
więzienia w Europie i miejsca pobytu szeregu jego klientów. Odebrał

telefon od kolegi, który podjął się działania w imieniu Francois i przekazania
wyzwania.

— Kilka dni temu był w Paryżu wypadek samochodowy. Może sły-
szałeś o nim?

164

_- Słyszałem — odparł Curtii, choć przez tydzień od wypadku był
pozostałymi jedenastoma Secretaires w Montrealu i praktycznie nie

śledził paryskich wydarzeń. „Uważałem, że to paskudna sprawa, ale nie

byłem aż tak bardzo nią zainteresowany".

— Ktoś, kto ma związek z wypadkiem, chciałby z tobą porozmawiać —
dodał lego przyjaciel, natychmiast wzbudzając zainteresowanie Curtiia.

,Byłem oczywiście zaintrygowany". W ciągu godziny zadzwonił do
niego Crawford, który wyjaśnił swe kłopotliwe położenie, „Muszę jutro
o dziesiątej wyjechać z Paryża". Curtii zaproponował wieczorne spotkanie

z Jill i Erniem — o ósmej, w jego biurze.

Kiedy weszli we trójkę do apartamentu przy Avenue de Friedland,
pierwszą myślą Crawforda było, jaki Curtii jest młody. „Kiedy ten młody
człowiek wprowadzał nas do swego imponującego salonu, pełnego antyków,
obrazów oraz zbiorów sreber i porcelany, błyszczących w oświetlonych
wnękach, robiło to wrażenie. Pomieszczenie wyglądało jak przeniesione
żywcem z Musee d'0rsay". Curtii i jego ojciec — Michel — mieli
gabinety po drugiej stronie korytarza, dwa kroki od salonu. Ojciec, wybitny
prawnik, który napisał dużą część francuskiej ustawy o prawie autorskim,
zrealizował w tym apartamencie swe marzenie, by w tym samym miejscu

mieszkać i pracować.

Christian był co prawda zwolennikiem nowoczesnego stylu, ale przy
jego zawodzie, mieszkanie jako tło było niezrównane. Posadził gości

wokół stołu konferencyjnego.

— Jesteśmy tutaj — zaczął Crawford — ponieważ sędzia chce roz-
mawiać w piątek z Trevorem. Niepokoi nas fakt, że nie wiemy, czy będzie
przesłuchiwany jako świadek czy jako podejrzany,

— Nie wyobrażam sobie, jakim sposobem miałby być przesłuchiwany
jako podejrzany — wyraził swe zdanie Curtii — ale znam osobiście Herve
Stephana, Juge d'Instruction, i zadzwonię do niego jutro, by wyjaśnić tę

kwestię.

Gdy słuchał dalej uważnie Crawforda i Rees-Jonesów, uderzyła go
„rozpacz rodziców, ich desperacja, by znaleźć kogoś odpowiedniego do
reprezentacji syna, który nie mógł mówić ani samodzielnie działać".

Curtii co prawda nie przejął jeszcze formalnie reprezentacji Trevora,
w trakcie rozmowy zaproponował jednak sposób, mogący umożliwić
Trevorowi zostanie partie civile. Status ten — nieistniejący w prawie
amerykańskim ani brytyjskim — pozwala bezpośrednim ofiarom, krewnym
ofiar oraz wszystkim, którzy są moralnie zainteresowani losem ofiary,

165

zostać pełnym uczestnikiem sprawy. Będąc partie civile, Trevor miał!
dostęp do każdego dokumentu — stenogramu każdego przesłuchali
i każdego dowodu — zebranego w trakcie prowadzonego przez sędzię;

śledztwa. W trakcie przesłuchań mógłby mu towarzyszyć adwokat. Ch(
widział, że rodzinie Trevora bardzo zależy na zabraniu syna do dom
i kontynuowaniu dotychczasowego życia oraz jak wielką wagę przywiązujr
ona do prywatności, zasiał ziarno. Jeśli padnie na podatny grunt, TrevoH
będzie nierozerwalnie spleciony ze sprawą. .IK

Kiedy Crawford przymierzył Curtiia do wyznaczonych pięciu kryteriowU
młody adwokat „zdał na piątkę". W sprawie pieniędzy Crawford ostrzegU
go: „Panie Curtii, nie widzę możliwości zaoferowania honorarium zaj
kontakt z sędzią ani za mogącą wyniknąć w jego efekcie pracę". Rees+j

-Jonesowie nie posiadali funduszy na pokrycie kosztów paryskiej repre*|
zentacji prawnej. 3

— Z przyjemnością zacznę pracę bez wynagrodzenia, po czym zoba-
czymy, jak sprawa się rozwija — odparł Curtii. h

Jill i Emie mieli wrażenie, jakby realizował się piękny sen. „Zrobił na/;

nas wielkie wrażenie" — powiedziała Jill. Kiedy się rozchodzili, Crawforctj
czuł, że: „mogę w spokoju wyjeżdżać z Paryża, oddawszy sprawy w ręce^
kogoś znacznie kompetentniejszego od siebie". Rok później powiedział: i

„Uważam, że najlepszą rzeczą, jaką zrobiłem w tej sprawie, to znalezienie |
Trevorowi Christiana Curtiia". it

Późnym wieczorem, po dniu pełnym wydarzeń, do Emiego zadzwonił
z Londynu Pauł Handley-Greaves. „Powiedział nam, że po powrocie Keza
do Londynu pan Fayed natychmiast chciał się z nim widzieć. Kez przekazał
mu, że Trevor jest przygnębiony i martwi się o pracę, czym pan Fayed
bardzo się zdenerwował". Handley-Greaves stwierdził, że nigdy nie widział
go w takim stanie. Fayed miał zacząć pochlipywać i wyrzucić z siebie:

„Jest jak mój syn, może chcieć, co tylko chce!". Potem Handley-Greaves
przekazał od Szefa: „Niech Trevor się nie martwi. Ma pracę dożywotnio".

„Da mi to pan na piśmie?" — spytał Emie, nie z braku zaufania, ale
w poczuciu, że gdyby pokazał Trevorowi list od Al-Fayeda, bardzo dobrze
by mu to zrobiło, uspokoiło go. „Pauł powiedział: »0czywiście, nie ma
sprawy« — mówi Jill — ale nie dostaliśmy nigdy takiego listu".

166

Curtii energicznie maszerował przez Palais de Justice, mijając wielkie
marmurowe kolumny i dumne figury. Przypominający poddasze korytarz
o niskim suficie, do którego wszedł wąskimi schodami, nie miał w sobie nic
ze wspaniałości dolnych pięter. Adwokat otworzył drzwi i wszedł z koryta-
rza do szeregu pokoików, przypominających labirynt króliczej nory i po
chwili znalazł się w pokoju numer 58 — ponurym pomieszczeniu, którego
jedyną ozdobą była zawieszona na ścianie metalowa szafka na akta,
mieszcząca teczki spraw, aktualnie prowadzonych przez Herve Stćphana.

Mecenas umówił się na krótkie spotkanie i pogawędkę z Juge d'Instruc-
tion, sędzią prowadzącym sprawę wypadku Diany, w dzień po spotkaniu
z rodziną Trevora. Było to niezłe osiągnięcie. „Zwykle, jeśli nie uczest-
niczysz w sprawie, sędzia nie rozmawia z tobą. Z tym sędzią miałem
jednak dobry kontakt — znałem go z innych spraw. Mógł mieć więc
pewność, że nie naopowiadam mu żadnych kłamstw". Oto przykład dla
angielskich prawników, „jak to się robi po francusku". W Wielkiej Brytanii
jakakolwiek rozmowa między adwokatem a sędzią jest nie do pomyślenia.

Jako sędzia śledczy, Hervć Stephan miał praktycznie nieograniczoną
władzę określania nazwisk osób, które chce podejrzewać, wzywać, przesłu-
chiwać i aresztować. Po zakończeniu śledztwa miał przekazać wyniki —
określające jego zdaniem przyczyny wypadku i winnych — prokurator
Maud Coujard, kobiecie niewiele starszej od Curtiia, aby określiła, czy ktoś
i jeśli tak to kto, ma zostać oskarżony. Przy podejmowaniu tej decyzji
zasadniczą rolę grałaby treść raportu Stćphana. Akta zatytułowane: WY-
PADEK SAMOCHODOWY Z WYNIKIEM ŚMIERTELNYM, 31 SIERP-
NIA 1997, które miały osiągnąć objętość 10 000 stron, były tworzone
w takiej tajemnicy, że media zostały zmuszone do korzystania jedynie
z przecieków. Herve Stephan prowadził śledztwo wspólnie z Marie-
-Christine Devidal, elegancką kobietą o silnej osobowości, która, jako
dyżurujący fatalnej nocy sędzia, mogłaby — gdyby sprawa była rutyno-
wa — zostać wyznaczona do jej prowadzenia. Stephan był jednak jednym
z niewielu paryskich sędziów, wyznaczanych do prowadzenia najdelikat-
niejszych spraw — affaires delicates. Tak więc sprawa przypadła jemu.

Curtii miał przed sobą niełatwe zadanie — nakłonić sędziego do
powiedzenia, czy Trevor będzie o coś oskarżony, ale tak, by Stephan nie
musiał ujawniać informacji poufnych. Kiedy Curtii oświadczył, że być
może będzie uczestniczył w sprawie, sędzia odparł, że dla Trevora: „Istnieje
minimalne ryzyko, by został o cokolwiek oskarżony, a w tej chwili nic
takiego nie jest planowane". „Zadzwoniłem do rodziców Trevora z telefonu

167

komórkowego i przekazałem: »Nie będzie o nic oskarżany, przynajmniej
na razie. Sędzia nie będzie go oskarżał. Może zrobią to inne strony, al^
sędzia nie«". g

Było to drugie zapewnienie, jakie tego dnia dostali Jill i Emie. Ich takż®j
wezwano do Palais de Justice — sławnego starego budynku, gdzie kręconol
serial detektywistyczny z komisarzem Maigretem — na rozmowę z Madameis
Martine Monteił, komisarz i szefową Brygady Kryminalnej. Wezwała ict||
w celu „potwierdzenia" ku ogromnej uldze Jill tego, co policja powiedziałaś!
Emiemu: „że Trevor był chroniony dla własnego dobra. Jest świadkiem.|||
Nie ma wobec niego zarzutów". Był to dobry dzień, ale wieczorne!
wydarzenia w szpitalu sprawiły, że poranny sukces zbladł. |

„Proszę zaczekać pięć minut" — powiedział policjant, kiedy Jill i Emie
przybyli na wizytę u Trevora. Ich pierwszym odruchem był niepokój, gdy
jednak otworzono drzwi oddziału i pozwolono im wejść do środka, ujrzeli
sunący w ich kierunku wielki kształt w szlafroku. Był to Trevor, który
szedł ku nim korytarzem. Jill z trudnością skrywała dumę. „Szesnaście dni
po wypadku i poważnej operacji... i idzie, wysoki jak zawsze, jedynie
trzeba mu nieco pomagać, by mógł przejść jakieś dwadzieścia metrów do
nas i z powrotem". „To nie do wiary — pomyślał Emie. — Tylko Trevora
stać na coś takiego". „Cztery pielęgniarki wokół niego, jak holowniki przy
wielkim liniowcu" — pomyślała Jill, śmiejąc się, zachwycona widokiem.
Ze wszystkich korytarzy schodziły się pielęgniarki, by popatrzeć na wielkie
wydarzenie.,// est grand! II est grand!" — wołały, klaszcząc i śmiejąc się.

Trevor ma niejasne wspomnienia ludzi, wychylających głowy z pokojów
i uśmiechających się do niego. „Chyba nie wierzyli, że nastąpi to tak
szybko — szesnaście dni po wypadku, a człowiek wstaje i chodzi".
Wyraźnie pamięta „mamę i Emiego, wchodzących na oddział, na co
pomyślałem: »Nie rób z tego nic wielkiego, mamo. Nie popadnij w za-
chwytu Trzeba przyznać, że nie zrobiła tego... Przeszedłem wzdłuż
korytarza, potem z powrotem, byłem bardzo z siebie zadowolony. Myślałem
sobie, że powrót do stawania na własnych nogach to kolejny krok naprzód,
nie? Choć czułem, że stać mnie na więcej, po niecałych czterdziestu
metrach byłem wykończony".

Po powrocie do pokoju Trevor wyglądał na wystarczająco silnego, by
Emie przeczytał mu napisany w negatywnym tonie artykuł z niedzielnej
gazety, w którym krytykowano profesjonalizm ochroniarzy.

168

Trevor sprawiał wrażenie, jakby „jedynie słuchał i myślał i wcale nie
był zdenerwowany", w środku się jednak gotował, myśląc: „Śmierdzące
dranie, nie było ich tam! Ja tam byłem!". Choć Emie stosował się do rady
doktora Puybussenta, że „trzeba sprowadzić Trevora z powrotem do
realnego świata", spytał go, czy dobrze zrobił, czytając artykuł, na co
Trevor odparł — mówiąc w dalszym ciągu niewyraźnie, ale czytelnie dla
Jill i Erniego: „Cieszę się, że to zrobiłeś". Nie kłamał. „Mogłem sobie leżeć
i myśleć: »Jezu, przeżyłem i wszyscy myślą, że jestem wspaniały«. Nigdy
bym nie pomyślał: »Jestem bohaterem«, ale pochwały i zainteresowanie
mogłyby stworzyć takie złudzenie. Człowiek potrzebuje jednak rzeczy-
wistości. Emie dobrze zrobił". Krytyka nie była w każdym razie przyjemna,
„bowiem bez najmniejszej wątpliwości nie była to moja wina".

Następnego dnia, 17 września, zdaniem Jill „prawda chyba całkiem do
niego dotarła. Był bardzo smutny". Gryzł się artykułem. „Zacząłem się
martwić: »Jezu, czy wszyscy tak uważają — że to moja wina?«. Było to
dość egoistyczne myślenie" — przyznaje Trevor. Chcąc go pocieszyć, Jill
i Ernie podkreślili, że to opinia tylko jednej gazety.

„Nieco się zdenerwowałem — przyznaje Trevor. — Potem jednak
zaczęliśmy krążyć wokół tematu, wrzuciliśmy go pod dywan i kontynuo-
waliśmy wizytę wedle rutynowego programu". Przeczytali mu kilka z ty-
sięcy kartek i listów, jakie spływały ze wszystkich zakątków świata. Dla
Trevora przez cały czas było nie do pojęcia, że: „ludzie, których nie
widziałem na bezy, pisali do mnie". Najwięcej listów było z Ameryki.
Dlaczego nagle obchodził Amerykanów? Szczególnie poprawił mu nastrój
album z wycinkami prasowymi, który zrobili jego przyjaciele z Adiershot,

gdzie stacjonował, służąc w wojsku.

Głos Trevora był w dalszym ciągu przytłumiony, ale kiedy Jill i Emie
przyszli na wieczorne odwiedziny, bez trudu zrozumieli, co z siebie

wyrzucił.

— Dlaczego zawsze przytrafia się to mnie?

Trevor praktycznie powtarzał słowa, które powiedziała jego matka,
kiedy po raz pierwszy ujrzała go w szpitalu. Trevor i jego kumple mieli
może wspólne dowcipy, ale matka i syn mieli często podobny kod myślenia.

Wiedziała, że to: „Dlaczego zawsze przytrafia się to mnie?" nie wzięło
się z niczego. Trevorowi kłębiło się w głowie od ich południowej wizyty.
„Wiedziałem, że o mało nie zginąłem. Nie bałem się, byłem jednak

169

w stanie myśleć wyłącznie o trupach w szafie — co zostałoby po mni{
gdybym zginął. Niektórzy lubią zostawiać za sobą posprzątane biurko, s
pozostawiałem po sobie rzeczy, które mogłyby wywołać u rodziny zażenoi
wanie czy coś w tym stylu". Takie myślenie o rodzinie było dla Trevoii|
nowością. „Gareth i John poszli zwykłą drogą — uniwerek, magisteriuni||B
dobra robota — ja w tym czasie zrobiłem maturę, potem wstąpiłem d^B
wojska. Armia nie była tym, co szczególnie życzyli sobie rodzice
chcieliby, by się wstąpiło jako oficer, ale nie poszedłem do szkoły. Zawszt^B
robiłem to, co chciałem. Moi dwaj bracia nigdy nie mieli żadnych kłopo.^|
tów — w porównaniu ze mną. To mnie czekał rozwód, mnie ^adzililU
kiedy byłem młodszy, za jazdę po pijaku, ja pakowałem się w bójki
i zbierałem szramy. Patrząc wstecz — byłem w rodzinie czymś na kształt
czarnej owcy. Nie mówię tego, by być złośliwym wobec siebie samego, ale
cholera jasna, zawsze pakowałem się w kłopoty. Sprawiłem matce i ojcu
więcej kłopotów niż pozostali dwaj".

Jill powiedziała kiedyś: „On naprawdę lubi spokój, tyle tylko, że ciągle
coś mu się przydarza. Jeśli gdziekolwiek cokolwiek się dzieje, zawsze
Trevor znajduje się w środku wydarzeń — choć z dobrych chęci". Czasami
bywały w pubach Oswestry bójki. „Trzeba uczciwie przyznać Trevorowi,
że nie może przyglądać się bezczynnie, jak ktoś jest bity. Zawsze staje
w obronie słabszego — mówi Emie. — Zawsze starał się jak najlepiej

rozwiązać problem". Tak samo, jak starał się jak najlepiej rozwiązać
problem, powstały w Paryżu.

Kiedy Jill weszła do sali Trevora po raz drugi tego dnia, przypomniały
mu się wszystkie „bójki i szramy" życia i był w stanie myśleć jedynie:

„Boże drogi, znowu ja... Jak mogło być inaczej? A mama znów do mnie
przychodzi".

Podczas powitania Jill przypomniała się pewna historia. Była to klasyczna
rodzinna opowieść o Trevorze, która streszczała jego cechy, zarówno

bardzo utrudniające życie matce, jak i wyjaśniające, dlaczego tak bardzo
go kocha.

„Przed naszym domem był wypadek samochodowy i Trevor znalazł
gościa, który mocno krwawił — był cukrzykiem. Ponieważ Gareth, starszy
brat, też jest cukrzykiem, Trevor wiedział, że rannemu potrzebna jest
szczególna opieka. Przyniósł go więc do mieszkania i facet najpierw
zakrwawił nam cały dywan w holu, a potem w salonie".

Trevor też dokładnie pamiętał tę historię. „Skończyło się na tym, że
zawiozłem go do szpitala, ponieważ jego kumple byli pijani i nie mogli

170

prowadzić. Znałem go z widzenia. Przeciął sobie mocno palec, więc
obandażowaliśmy mu go z braćmi. Ponieważ miał cukrzycę, dałem mu
trochę glukozy. Chciałem, by dostał się do szpitala, więc prowadziłem...
w samochodzie też było wszędzie pełno krwi. Było mroźno, ślisko na
ulicach, więc nadtłukłem reflektor i podrapałem bok samochodu jego
kumpla. W izbie przyjęć doktor spytał go: „Jest pan w dalszym ciągu
nosicielem wirusa zapalenia wątroby?" — gość był nosicielem wirusowego
zapalenia wątroby, a ja siedzę na korytarzu i myślę sobie: »Fajnie, dzięki,
skurwielu, że mi powiedziałeś^ Potem zadzwoniłem do jego matki, na co
spytała: »Mógłby pan przywieźć go do domu?«. Był środek nocy, a oni
chcą, bym czekał, aż gościa pozszywają, i przywiózł im go do domu!
Przyznam, że odpowiedziałem: »Niech go pani sobie sama przywozi«.
Potem jego kumple chcieli pieniędzy za nadtłuczenie im samochodu.
Pojechałem do domu i następnego dnia opowiedziałem mamie i tacie, co

się stało".

„Trevor strasznie się denerwował, co ojciec powie na krew na dywa-
nie — wspomina Jill. — Zwykle, jeśli na dywanie pojawiała się krew,
oznaczało to, że Trevor znów coś zmalował". „Zazwyczaj tata dawał mi
w ucho". Tym razem jednak było inaczej. „Tym razem — mówi Jill —
powiedział: »Dobra robota, Trevor«".

Kiedy Jill i Emie wychodzili ze szpitalnej sali, Trevor powtórzył: „Mamo,
to zawsze ja — po czym dodał: — Przepraszam". Przepraszał nie tylko za
obecny bałagan, ale za wszystkie poprzednie.

„Trevor, tym razem to nie twoja wina — odparła Jill, szukając sposobu,
by zmniejszyć jego cierpienie. Trudno było go po prostu objąć, powiedziała
więc dobitnym szeptem: — Zaczęliśmy dbać o ciebie w tej katastrofie
i zamierzamy robić to dalej. Będziemy przy tobie, aż powiesz, że czujesz
się wystarczająco dobrze, by znów móc zacząć żyć na własny rachunek".
Emie dokończył myśl: „Zaczęliśmy to we trójkę i zostaniemy do końca we

trójkę".

Następnego dnia Trevor dostał pierwszy obiad. Jasnoróżowe kotleciki

mielone, otoczone —jak Jill to nazywała — „packą". „Wygląda nieźle" —
stwierdził optymistycznie Emie. „To gówno — odparł Trevor — i nie wy
musicie to jeść". Choć usunięto druty ze szczęki Trevora, usta miał
w dalszym ciągu zamknięte, musiano mu więc podać jedzenie strzykaw-
ką — był to jednak kolejny krok naprzód.

„Gdzie mam blizny na twarzy?" — spytał nagle. „W sali nie było luster,
nie wolno mu było bowiem się oglądać — wyjaśnia Jill. — Był w tak

171

strasznym stanie, że nie zniósłby swego widoku... Nie miał w twa
czucia — kiedy ściągano mu skórę, nerwy zostały poprzerywane". „M
wrażenie, jakbym miał nie swoją twarz — uważał Trevor. — Jakbym u
w masce". Jill i Ernie stanęli więc przed nim i zaczęli mu pokazywać „
własnych twarzach, gdzie ma blizny. Jill przeciągnęła palcem, by zarysowa
głęboką ranę, która tak przeraziła lekarzy na miejscu wypadku: bies
poziomo znad lewego kącika ust do kości policzkowej i miała mniej więc
piętnaście centymetrów. Chikhani nie był w stanie jej zlikwidować -
może uda się to kiedyś zrobić w zabiegu plastycznym.

Nie mieli sumienia pokazać mu ani powiedzieć, jak bardzo ma „przeki
szoną" twarz. Zdaniem Jill: „Nigdy nie był próżny, jeśli chodzi o wyglą
Jego twarz i tak była poobijana od rugby. Nie była nieskazitelna, a.,
znacznie lepsza od tej, jaką miał teraz". Jill zdawała sobie jednak sprawi
z tego, że Trevor musi dowiedzieć się o swej nowej fizjonomii. Był tflj
element godzenia się z nową rzeczywistością. ,

Wchodzenie w kolejne etapy rehabilitacji powodowało pojawianie się,,
kolejnych niewygód i zadań. W pokoju Trevora było bardzo gorąco i niej
dało się tego nijak uniknąć. „Zaczynało swędzieć na twarzy, ale nie moźesa|
się podrapać, bo nie czujesz, co robisz. Jesteś odrętwiały i nic się nie da;:|
zrobić" — wspomina Trevor. Jedno oko miał zabandażowane. Jedzenie —i
po zaprzestaniu karmienia go przez kroplówkę — polegało na wyciskaniu S
sobie do ust przez strzykawkę „paskudztwa", bez zbytniego brudzenia
wokół.

Doszło upokorzenie z basenami. „Niegrzeczny chłopiec" — powtarzały
pielęgniarki, kiwając mu palcem, choć próbował się nie zabrudzić. „Nie
robiłem tego specjalnie. Nikt przecież nie sra sobie na własny próg" —
myślał, oburzony zachowaniem pielęgniarek. Kiedy wyjęto mu cewnik,
kilka razy próbował bezskutecznie nasikać do kaczki — nie wiedząc, że
odpowiednio manipulując łóżkiem, mógłby ułatwić sobie życie. Po kolej-
nych strofowaniach spróbował uklęknąć na łóżku i wysikać się jak należy,
uważając przy tym, by nie wyrwać sobie rurek z przedramion, ale pielęg-
niarki przyłapały go i myśląc, że próbuje zeskoczyć z łóżka, zrobiły mu
kolejną burę.

Po tych wszystkich doświadczeniach mycie w łóżku było przyjemnością.
„Było tak gorąco... Nie byłem zażenowany. Jeśli mam być uczciwy, było
łatwiej, jeśli robią to kobiety, a nie facet. Nie chciałbyś, by facet mył ci jaja".

Walczył o to, by móc się przekręcić na łóżku, ale nie było to łatwe
z rurkami w przedramionach. „Pewnego ranka usłyszałem trzask. Ziew-

172

nałem i musiałem zerwać druty w szczęce, ale od razu poczułem się lepiej.
Maigorsza była rura w gardle. Często napełniała się płynem i zatykała.
Musiałem wtedy walczyć o powietrze. Mama zawsze czyściła jaz syfu, ale
czasami, kiedy byłem sam i zaczynałem się dusić, przychodziła pielęgniarka,
wsadzała do środka cieńszą rurkę i wyciągała czop. Cóż to była za ulga...
Raz pamiętam, że wykaszlałem rurkę dotchawiczą i pielęgniarki znalazły
,ą w nogach łóżka. Groziła infekcja, bo zrobiła się otwarta dziura w szyi,
ale oddychanie szło znacznie łatwiej. Nigdy nie byłem wielkim śpiochem
i teraz zrobiło się jeszcze gorzej. Zwykle w nocy leżałem wpół śpiący,
wpół przebudzony i kręciłem się rozpalony jak piec. Zawsze akurat kiedy
łapało się pół godziny najlepszego snu, wpadały pielęgniarki i zabierały się
do mycia. W nocy najchętniej brałbym coś, co zwalałoby mnie z nóg. Cały
czas byłem trochę wkurzony, ale trzeba uczciwie przyznać, że byli znako-
mici. Pielęgniarki i lekarze byli wyjątkowi". Z czasem, zamiast wybuchać
przy byle okazji, stwierdził, że „zaczyna się odczuwać niesamowite
wrażenie, że jest się akceptowanym... To niesamowita rzecz, co człowiek
uznaje w takiej sytuacji za normalne: godzi się, że się nim obraca, myje go,
goli". Zamiast rzucać się z powodu drobnych rozczarowań, coraz więcej
czasu spędzał obojętnie. Czy sprawa dotyczyła basenu, czy krytyki w prasie,
„robisz się jak gąbka i po prostu przyjmujesz sprawy jako takie. Stajesz się
elementem instytucji. Brzmi to okropnie — nikt nie lubi być chory — ale
nagle staje się to twoim życiem i niemal zaczyna ci się ono takie podobać.
Przez cały pobyt w szpitalu nigdy nie czułem prawdziwego, silnego bólu;

byłem pod wpływem środków znieczulających... Frustracji, którą od-
czuwałem przez kilka pierwszych tygodni, a która dolegała bardziej niż
rany czy cokolwiek innego, nie dało się nijak przekazać — nie dało się
o niej mówić, kiedy przychodzili do mnie mama, Ernie i chłopaki. Tablica
była lepsza niż nic, ale porozumiewanie się w ten sposób trwa wieki, nie?".
Kiedy zaczął mówić, „myślałem, że mówię dość wyraźnie. Wiedziałem
w myśli, co chcę powiedzieć, i było to dla mnie klarowne, ale najwyraźniej
ludzie nie byli w stanie tego zrozumieć. Kiedy mówiłem coś trzy razy,
a ktoś dalej nie rozumiał, denerwowałem się". Stale go słuchając, Jill
i Ernie zaczęli rozumieć jego niewyraźną mowę, ale dla pozostałych ludzi
Trevor w dalszym ciągu mówił w obcym języku. Ponieważ ciągle przy-
jmował środki przeciwbólowe, jego myśli nie zawsze były jasne i choć
czasami układał sobie w głowie całą przemowę, na zewnątrz wydobywało
się tylko pojedyncze zdanie — nic więc dziwnego, że słuchacze byli

zdezorientowani.

173

Myślał o książętach. Obawiał się, że William i Harry zapamiętają i
jedynie z powodu wypadku, w którym zginęła ich matka. Chętnie by s
z nimi spotkał i powiedział: „Jest mi bardzo przykro. Nie mogłem zrobi
nic więcej". Podyktował Jill listy do książąt i do pana Fayeda, któremu ba
w dalszym ciągu „bardzo, bardzo wdzięczny". Dostał natychmiast p<
dziękowanie od prywatnego sekretarza księcia Karola, Stephena Lamports

ale żadnej odpowiedzi od Fayeda. Chciał także zobaczyć groby Dodieg
i Diany. ^

Następnego dnia czekało go przesłuchanie przez policję. „Nie wida

sensu. W dalszym ciągu nic nie pamiętam" — powiedział Jill i Erniema
kiedy wychodzili.

^

l
W piątek, 19 września, Jill i Ernie spotkali się z sędzią Stćphanem w te||

samej komendzie głównej policji, gdzie rozmawiali z Madame Monteill
Było to ich pierwsze zetknięcie się z prowadzącym śledztwo. Kiedy kilk^l
samochodów ruszało do szpitala, gdzie miało się odbyć przesłuchanie!
Trevora, zaczęli się śmiać z kolejnej ironii ich nowego życia: sędzia jechał j|
przodem maleńkim samochodem, oni podążali za nim limuzyną Fayeda. |
Wejście do szpitala było otoczone przez setkę dziennikarzy i morze anten l
satelitarnych. Było to „największe zbiorowisko reporterów, jakie widzieliś-1
my w życiu". Najważniejszy świadek wypadku oraz poprzedzających go |
wydarzeń nareszcie miał przemówić. Kiedy samochody wjechały, paparazzi ||
wskoczyli przed pojazd wiozący Jill i Erniego, oddzielili ich od sędziego |
i zaczęli robić zdjęcia przez szyby. „Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że to
jedynie niewielka próbka nacisku, jaki musiała odczuwać Diana".

Ponieważ mowa Trevora była w dalszym ciągu niezrozumiała i jedynie
Jill i Ernie ją pojmowali, pozwolono im uczestniczyć w przesłuchaniu,
a Ernie został mianowany specjalnym tłumaczem. „Jill stała za Trevorem
i trzymała go za ramiona. Siedział na krześle, ja zaś pochylałem się jak
najniżej, by słyszeć każde jego słowo" — wspomina Ernie. Obecny był
także profesor Jean-Jacques Rouby, ordynator Reanimation, by w razie
pogorszenia się stanu Trevora przerwać rozmowę. Ustalono, że zadanych
zostanie jedynie dwadzieścia pytań, w rzeczywistości sędzia zadał ich
jednak więcej. Z powodu powolności procedury — od tłumacza do Trevora,
od Trevora do Erniego, od Emiego do tłumacza i w końcu od tłumacza do

sędziego — rozmowa zajęła ponad godzinę. Pod koniec Trevor był
wycieńczony.

174

pamiętał bardzo mało, ale fragmenty, które nie zostały usunięte z umysłu,
były wyraźne i zdaniem Trevora — biorąc pod uwagę, że mózg ciągle
regenerował się po amnezji pourazowej — prawdziwe. „Byłem dość pewny
tego. co mówię. Zdecydowanie bym wszystko podtrzymywał". Ton roz-
mowy został ustalony przez odpowiedź na pierwsze pytanie sędziego:

Pyt.: Czy pamięta pan, co się stało po odjeździe z „Ritza"?
Odp.: Pamiętam, jak wsiadam do samochodu, nie pamiętam nic
poza tym.

Pamiętał, że: „Dodi zmienił plan. Nie ja". Także Dodi wezwał Henriego
Paula i kazał mu odjechać sprzed tylnego wejścia. Niejasno sobie przypo-
minał, że za mercedesem jechały od „Ritza" motocykl i dwa samochody —
w tym jeden biały, z otwieraną z tyłu skośną klapą, tak zwany hatchback.

Czekając, aż nagrywana na taśmie rozmowa zostanie ręcznie przepisana,
Trevor objął głowę dłońmi. Dopiero po podpisaniu każdej kartki mógł
wrócić do łóżka.

Następnego dnia to niezwykle tajne przesłuchanie zostało opublikowa-
ne — słowo w słowo, w „Guardianie" i „Mirrorze". Jak mogło do tego
dojść? Emie, wściekły, zadzwonił na policję, wymyślając: „Wasze zabez-
pieczenia są jak sito — same dziury!". Wyjaśniono mu, że to nie policja
zrobiła przeciek. Mogli go zrobić pracownicy biura prokuratora... albo
fotografowie. Jako parties civiles mieli dostęp do tekstu.

Kiedy w szpitalu prowadzono przesłuchanie, Christian Curtii napisał
pierwszy list do Davida Crawforda, wyraźnie podkreślając, że: „naprawdę
uważam, iż nie powinniśmy zbyt długo zwlekać z zostaniem partie civile".
Przy wadze jego wspomnień dla sprawy, Trevor nie powinien był spotkać
się tego dnia z sędzią bez adwokata. „Dopóki jednak był świadkiem, nie
mógł mieć adwokata — praktycznie nie miał żadnych praw" — wyjaśnia
Curtii. Jedynym sposobem ochronienia Trevora przed intrygami było
uczynienie go stroną w śledztwie.

Wieczorem Jill i Emie polecieli na weekend do Oswestry. Na lotnisku
w Manchesterze wymienili się kluczami do domu i samochodu z Chrisem
i Johnem, którzy lecieli razem z rodzicami Sue — leuanem i Mary Jone-
sami — do Paryża, by zająć ich miejsce. „Kiedy przyjechaliśmy do domu,
zeszli się sąsiedzi i przynieśli nam wspaniały posiłek — sałatę, pieczo-
ne ziemniaki, pudding, butelkę świetnego wina, kartki z powitaniami".
Obejrzeli w BBC „Panoramę", którą nagrał dla nich jeden z przyjaciół.

175

„Mówiono nam, jak świat odebrał śmierć Diany, ale tak naprawdę
rozumieliśmy tego do chwili obejrzenia tej »Panoramy«. Uświadomi
nam, jak byliśmy wyizolowani — mówi Jill. — Jedyne wiadomości, jak
mieliśmy, pochodziły od chłopców, z którymi rozmawialiśmy przez telefoi
z wycinków z ambasady — na większość z nich nie mogliśmy patrzeć -
i od ludzi z »Ritza«, dzielących się z nami pikantnymi kąskami".

Teraz marzyli o pooddychaniu normalnością i posłuchaniu śpiew
ptaków. Wzięli Sooty'ego na długi spacer na mieszczący się przy wzgórzacil
za miasteczkiem, przy granicy walijskiej, tor wyścigów konnych. JifiJ
zrobiła sobie nową fryzurę, a w sobotę wieczór Emie poszedł na kufel piwa|B
do „The Oak", gdzie wypił toast za całkowite wyzdrowienie TrevoralB
z grupą chłopaków z klubu rugby. W ogrodzie zasadzili garść kasztanów,^
które zebrali w paryskich ogrodach Tuileries. „Postanowiliśmy, że chcemy,|
by z tej sprawy wyrosło coś pozytywnego". |

Odwiedzili Nain w walijskiej wsi. Była cała we łzach i niezwykle się?
ucieszyła ich widokiem. A we wszystkich wywiadach tak się zachwycałam
wspaniałym wnukiem... „Chyba z początku sądziła, że to co robi, jest l
wspaniałe, i z początku dobrze jej służyło — uważa Emie. — Kiedy jednak
powiedziała nam o natarczywości prasy, zaczęliśmy rozumieć, jak bardzo:

jest zaszczuta". Zdjęcie rodziny, które opublikowała prasa na całym świecie, j
zostało „pożyczone" przez szczwanego fotografa, który rozmawiał z Nain j
po walijsku, a potem sprzedał zdjęcie. „Nain była wycieńczona, w dalszym s
jednak ciągu nie chciała się przeprowadzić do córki ani zmienić numeru;

telefonu".

W niedzielę odprawiono w Whittington — w starym ceglanym kościele,
gdzie Trevor brał ślub — specjalną mszę na jego intencję. Jill i Emie nie poszli,
zawieźli jednak Trevorowi taśmę z nagraniem. Rozmawiając co dzień przez ;

telefon z rodziną w Paryżu, która zdawała im sprawozdania ze stanu syna,
„mieliśmy wrażenie, jakbyśmy go porzucili". Nie mogli się doczekać powrotu.

Pod nieobecność Jill i Emiego Trevor nie był sam. Matka Sue, Mary,
zorganizowała chłopakowi, którego w dalszym ciągu kochała jako zięcia,
całkiem nowe rozkosze kulinarne. Przywiozła z domu jedzenie — trochę
swego sławnego gulaszu po wiejsku — oraz maszynkę do mielenia mięsa
na potrawy dla dzieci — małą, plastikową zabaweczkę. Zmieliła nieco
gulaszu i dała Trevorowi pierwszy smaczny posiłek, karmiąc go przez
dziurę między zamkniętymi szczękami plastikową łyżeczką. Najbardziej
smakowały mu mielone świeże brzoskwinie. Różowa i zielona szpitalna
„breja" wreszcie dostała konkurencję.

176

W sobotę rano, kiedy przyszli Chris, John, leuan i Mary, Trevor siedział.
Jest dziś dość ożywiony, w niezłym stanie" — stwierdzili, weekend miał
się jednak okazać dla Trevora okropny. Musiał znieść szereg nowych
badań, w tym badanie metodą rezonansu magnetycznego, zlecone przez
doktora Chikhaniego w celu określenia stanu pooperacyjnego. W sobotę
wieczór Trevor jak nigdy przedtem potrzebował dobrego jedzenia.

„Przechodziłem przedtem masę badań, ale byłem wtedy nieprzytomny".
Rezonans magnetyczny był apogeum baterii testów, które spowodowały
największe niewygody od odzyskania przytomności. W dolną część
pleców wbito mu grubą igłę — aby pobrać płyn mózgowo-rdzeniowy.
Poprzyczepiano mu do głowy elektrody, po czym przepuszczano przez nie
prąd, aż „musiałem podskakiwać". Poszturchując go czymś, co pamięta
jako wielką pałeczkę perkusyjną, przepuszczono mu prąd przez plecy, by
doprowadzić do skurczu mięśni, potem pobudzano inne części — nogi,
całe ciało. „Ktoś robi to dla żartu" — jęczał pod nosem. „To tak męczyło,
wszystkie mięśnie były wtedy do niczego. Czułem się jak kawał miecha.
Potem wyskrobali mi haczykiem z ucha mnóstwo zaschniętej krwi i robili

badania słuchu".
Trevor leżał w skanerze do rezonansu magnetycznego pół godziny albo

czterdzieści minut. Gorąco i przedziwne odgłosy były okropne. „Jesteś
zamknięty w wielkiej rurze. Nie miałem klaustrofobii, ale było za gorąco
i nieprzyjemnie. Od czasu do czasu wyciągali mnie, potem znów wsuwali
i myślałem sobie: »Ile to jeszcze potrwa?«. Trwało to cholernie długo. Dają
człowiekowi guzik, który można przycisnąć, jeśli spanikuje i chce wyjść,
i w pewnym momencie przeszło mi przez głowę: »Zaraz nacisnę«, pomyś-
lałem jednak: »Ale z ciebie mięczak! To tylko hałasy, więc leż dalej«.
Poszedłem na badania, ale z powrotem musieli mnie przywieźć na wózku,
tak mnie zmęczyły". Kiedy rodzina przyszła na drugą sobotnią wizytę,
„leżałem jak kłoda, ledwie zdolny cokolwiek powiedzieć". „Różnica była
nie do wiary" — powiedział później Trevorowi leuan.

Rezonans magnetyczny pokazał zniechęcającą perspektywę nowego
życia. „Świat kurczy się do tego, co masz. Przestajesz patrzeć szerzej.
Widzisz tylko, co jest wokół ciebie". Świat zewnętrzny, w którym tak
dobrze funkcjonował, skurczył się do pokoju 107 oraz trzaskającej, szu-
miącej kapsuły, w której go uwięziono. Nie widział niczego poza nią.

Rozpaczliwie próbując ożywić jego dni, Jill zadała delikatne pytanie:

„Chcesz, by przyszła Sue... jako przyjaciel?", na co człowiek, który nawet
nieprzytomny zareagował na jej głos, a gdy pierwszy raz zadano mu to

177

pytanie, odparł apatycznie: „W jakim celu?", teraz stwierdził: „Nie, cb
Sue jako żonę, nie jako przyjaciela".

Z Oswestry Jill i Emie zadzwonili do Lary, przyjaciółki Trevora z Irlandiial
i poprosili ją o przyjazd do Paryża. Lara obiecała przyjechać. Każdemtj|
mogła się przydać jej energia. Teraz wracali do Trevora, otoczeni wylatując
cymi z Manchesteru biznesmenami. |

„Zdecydowanie różniliśmy się od reszty — mówi Jill. — Nie mieliśmyl
przenośnych komputerów ani telefonów komórkowych. Siedzący naprze<|
ciwko nas mężczyzna zajmował dwa fotele — jeden był dla niego, drugj|i
dla komputera". „Takie jest życie, Jill, ale nie nasze" — skomentował to|BJ
Emie. Mijając się na lotnisku Charles de Gaulle z odjeżdżającą częścią|H
rodziny, „tak mocno się uściskaliśmy, że musiało to wyglądać jak młyn
w rugby". ,;

„W Paryżu nie śpiewają ptaki" —zauważyli nagle, byli jednak szczęśliwi,
że znów mogą oglądać swego ulubionego włóczęgę — elegancko ubranego^;

palącego cygaro „włóczęgę z wyższej klasy", którego spotykali co dzień na,

Champs-Ełysees w drodze do supermarketu. Brakowało im codziennej
wymiany bonjour.

Trevor mógł jeść. Było to wspaniałe. Choć ledwie otwierał usta, próbował
jeść sam. Niestety szpitalne jedzenie było w dalszym ciągu „diaboliczne. :

Zielony i żółty śluz. Przerabialiśmy kolejne kolory tęczy" — zanotował i
Emie. Jill odnalazła maszynkę do mielenia mięsa Mary i zaczęła za jej ;

pomocą przerabiać na papkę najlepsze dania z „Ritza". „To dziwny sposób
podawania dań dla smakoszy — stwierdziła ze śmiechem, wkładając
ekskluzywne wyroby do maszynki. — Wspaniałe steki, delikatnie ugoto-
wany łosoś, kurczęta, ziemniaki, maleńkie marcheweczki, pasztety...". Nic
jednak nie było w stanie poprawić Trevorowi humoru. Na szczęście
wieczorem miała przylecieć Lara.

Wysoka, atletyczna dziewczyna z jasnobrązowymi, sięgającymi ramion
włosami, ubrana w wielką, luźną żółtą bluzę, była w środę mile widzianym
gościem. Lara i Trevor wyglądali jak brat z siostrą. Jill i Ernie zaprowadzili
ją do sali 107 a tu... kolejny szok! Trevor zniknął!

„Przyszliśmy na Reanimation jak zwykle, ale nie było Trevora ani
informacji, gdzie się podział". Zdenerwowani, szybko zostali uspokojeni
przez pielęgniarkę, która przekazała, że przeniesiono go na oddział szczę-
kowo-twarzowy doktora Chikhaniego. Pielęgniarka zaoferowała się, że ich
zaprowadzi, trzeba było bowiem przejść po terenie do innego budynku,
znajdującego się mniej więcej kwadrans drogi piechotą od dotychczasowego

178

oddziału. „Była to nasza pierwsza okazja zobaczenia, jak wielki teren
zainwjs szpital. To właściwie małe miasto. Ma kościół, boisko do gry
w boules i ogrody, gdzie siadają pacjenci z rodzinami. Jest tam tyle
budynków — starych i nowych — że zdawało nam się, iż ciągną się po
horyzont" — mówi Jill.

.Kiedy weszliśmy na oddział, skierowano nas na pierwsze piętro, gdzie
musieliśmy iść na koniec korytarza. Widok, jaki się nam ukazał, był
niesamowity" — mówi Emie. „W sali było czterech detektywów, dwóch
lekarzy i pielęgniarka. I Trevor. Najbardziej niepokojące było jednak to, że
go zamknięto! — dodaje Jill. — W małym pokoiku, usytuowanym tak, że
można obserwować stamtąd wnętrze sali, ale samemu nie być widzianym,
siedział strażnik, a drzwi zatrzaskiwały się automatycznie. Aby wyjść,
trzeba było zapukać w okienko". Nowi strażnicy Trevora podejrzliwie
obejrzeli Jill i Erniego, sprawdzili paszport Lary. „Chciałabym zostać
zrewidowana" — powiedziała, przyglądając się przystojnym policjantom
i jak zwykle rozładowując sytuację śmiechem. Kiedy Jill zobaczyła, jak
serdecznie Trevor i Lara się witają — „objęcia, pocałunki i łzy" —
odetchnęła z ulgą. Zaczęli rozmawiać o wszystkim. Była fizjoterapeutką,
ale umiała uzdrawiać na wiele sposobów. Wieczorem Jill i Emie uczcili
pobyt Lary jedyną czynnością turystyczną, jaką wykonali w Paryżu —
pojechali na wieżę Eiffia.

Jill i Emie rozejrzeli się po sali. Była znacznie bardziej luksusowa od
pokoju 107. Pomieszczenie było większe, miało własną łazienkę, fotele.
Wyjaśniono im, że sala została zbudowana dla więźniów i musiała spełniać
wszelkie wymogi ściśle chronionej celi. Ponieważ z sali korzystał także
doktor Chikhani, Trevora tu przeniesiono. O ile nadzór w poprzednim
oddziale ich denerwował, to więzienie przerażało. Naprawdę musiano aż
tak ochraniać Trevora? Przed czym? A może traktowano go jako więźnia?
Nawet jeśli nie był więźniem, obawiali się, że otwierający i zamykający
drzwi strażnik będzie miał na niego zły wpływ psychiczny.

Trevor był jednak zachwycony nowym lokum. „Policjanci byli fantas-
tyczni. Wpadali pogadać". Nie czuł się pod kluczem, uważał, że przepro-
wadzka to „był dla mnie wielki krok naprzód". Im bardziej wracał do
zdrowia, tym bardziej czuł się w poprzedniej sali znudzony i wyizolowany.
Nie miał telewizora. „Nie mogłem czytać. Nie miałem muzyki. Nie było
absolutnie nic do roboty. Najciekawszymi chwilami dnia były wizyty Jill
i Erniego". W nowej sali „pozwalano mi wstawać z łóżka. Mogłem chodzić
po pokoju, miałem telewizor. W dalszym ciągu nie mogłem czytać, ale

179

mogłem słuchać kaset na walkmanie — irlandzkiej muzyki, taśm, «

przysłali chłopcy z klubu rugby i Lara". Miał łazienkę z lustrem. „MOE
myć twarz, widzieć ją".

Kiedy tego poranka został sam, po raz pierwszy spojrzał w lustro. „
byłem przerażony. Nie pobiegłem do łóżka się wypłakać, byłem jeda
nieco poruszony. Twarz była spuchnięta, oczy ciemne. Włosy w oko|
przecięć zmatowiałe od krwi. Pomyślałem sobie: »Hej, nie wygląd|
pięknie!«. Najgorsze były zęby — powybijane z przodu, jeden pęknii
dolne poszczerbione. Nie wyglądało to ładnie". |

„Choć baliśmy się chwili, gdy Trevor popatrzy w lustro, uważałam,!
jakoś sobie z tym poradzi, miał bowiem mnóstwo ran ciętych, siniaka
i guzów od rugby — mówi Jill. — Zdenerwowało mnie jednak, ki^|
powiedział, że choć cieszy się na spotkanie z bratankami i bratani
obawia się, że widok jego twarzy może przerazić dzieciaki". Trevor
mówił wiele, ale matka dokładnie zdawała sobie sprawę z tego, co cz
gdy stwierdził: „Kto może się zainteresować kimś tak brzydkim?".

Wszyscy widzieli, że twarz nie jest jeszcze w porządku. Miała i
prawidłowe kontury, lewa strona opadała. „Chikliani jeden jedyny ;

okazał mniej niż stuprocentowy optymizm — kiedy uznał, że lewa strc
mojej twarzy wymaga poprawki". Trzeba było przesunąć oczodół bardzai
w przód i zlikwidować opadanie oka. Następnego poranka miał powiedzie
Trevorowi, że zabieg został zaplanowany na piątek.

W czwartek rano, zanim Jill, Emie i Lara wyszli do szpitala, w apari
mencie pojawił się Frank Klein. „Nie bardzo wiedzieliśmy po co. Przyjęci!
bez zapowiedzi — wspomina Jill. — Wtedy zasugerował po raz pierwsza
że wypadek nie był zwykłym wypadkiem, a spartaczonym zamachem. B^
to dla nas szok. Nigdy o tym nie pomyśleliśmy". Po raz pierwszy dowiedzie!
się o teorii spisku, którą rozpowszechniano od dnia wypadku w świecie
arabskim i Intemecie, a która rozwijała się przede wszystkim w umyślte
Mohameda Al-Fayeda. Tego samego dnia Philippe Dourneau przekazał io|
anonimowy list, przysłany do „Ritza". Sugerowano w nim, że próby|
zamachu na Dianę i Dodiego — oczywiście także na Trevora — dokonały]
służby specjalne Francji i Wielkiej Brytanii, a ponieważ Trevor przeżyte
jego życie może być zagrożone. „Zaczęliśmy się zastanawiać... czy dlatego J
policja umieściła go pod strażą w strzeżonym oddziale — by ochronić gol

przed zamachem? Wyglądało to nie na normalne życie, a na scenariuszj
filmu z Jamesem Bondem". f

Zaczęto coraz głośniej mówić o teorii spisku. Media spekulowały na|
180

mat tajemniczego samochodu, o którym Fayed początkowo twierdził,
•e wiózł fotografów, a teraz sądził, że mógł być jednym z narzędzi
yarnachu. Policja zaczęła ogólnokrajowe poszukiwania samochodu, który
kilka sekund przed wypadkiem musnął mercedesa. W sumie rozmawiano

3000 właścicieli fiatów uno, ale auto się nie znalazło, co tylko nasiliło
tajemnicę wokół i sugerowało złowróżbne motywy kierowcy i ewen-
tualnych pasażerów.

Bezpośrednim zagrożeniem dla Trevora było obecnie to samo, co dla
Diany: paparazzi. W minionym tygodniu na terenie Reanimation przyłapano
dwóch fotografów, których usunięto siłą. Policja poinformowała, że jeden
z nich przechwalał się, iż ma plany szpitala — z piwnicami włącznie —
i jest w budynku od ósmej rano. Miał powiedzieć, że „użyje wszelkich
środków, by zdobyć zdjęcie Rees-Jonesów, ponieważ zaoferowano mu za
nie dużą sumę pieniędzy. Wymienił dwa miliony dolarów".

Byli bardzo zadowoleni, że Lara przyjechała. Trevor był „naprawdę,
naprawdę przygnębiony. Chikhani powiedział mu, że następnego dnia ma
mieć zabieg. Zostawiliśmy go z Lara, by spróbowała go podnieść na duchu.
Zrobiła dla nas tyle dobrego...". Wyjechała następnego dnia, kiedy Trevor
miał drugi zabieg. Po południu Jill i Emie siedzieli w szpitalu i czekali, aż
obudzi się z narkozy.

Podczas gdy Jill i Emie czekali, David Crawford po raz drugi zjawił się
w kancelarii Klein Goddard — na spotkanie z Theo Kleinem, dwoma jego
współpracownikami i M. Brizayem, który, choć reprezentował rodzinę
Henriego Paula, najwyraźniej przyszedł w ramach pomocy Mohamedowi
Al-Fayedowi. Crawford sądził, że wzywa się go do Paryża w celu omówie-
nia odszkodowania dla Trevora — musieli chcieć zaoferować ugodę. We
Francji wypadek przy pracy zazwyczaj nakłada na pracodawcę obowiązek
wypłaty odszkodowania — system ubezpieczeń państwowych wypłaca
pieniądze bezpośrednio ofierze, a następnie skarży stronę odpowiedzialną
za wypadek o zwrot sumy. Dopiero później Crawford się dowiedział, że
obowiązek taki dotyczy jedynie pracodawców mających siedzibę we Francji.
Ponieważ Trevor był pracownikiem firmy angielskiej, nie należało mu się
odszkodowanie według francuskiego systemu. We Francji można było
podejmować działania z kodeksu cywilnego albo kryminalnego przeciwko
francuskiemu imperium Fayeda — nawet przeciwko samemu Fayedowi —
ale nie można było skarżyć go tu o odszkodowanie za wypadek przy pracy.

181

Francuskim adwokatom nie chodziło jednak o odszkodowanie. „Kiedy
się zjawiłem, zaczęliśmy rozmawiać — znowu — o reprezentowaniu
Trevora przez adwokata, którego wybierze Fayed — i za usługi którego
będzie płacił". Było to czwarte spotkanie poświęcone temu samemu
tematowi. Crawford sądził, że zamknięto sprawę ostatnim razem, kiedy
wprost spytał Theo Kleina: „Reprezentował pan kiedykolwiek Mohameda
Al-Fayeda?", a ten uczciwie odparł: „Reprezentowałem i gdyby mi zlecono'
zrobiłbym to ponownie". Klein dostrzegał ryzyko konfliktu interesów^
i powiedział Crawfordowi, że gdyby Trevor skarżył Fayeda o odszkodowa-1
nie w osobnym procesie cywilnym — nie w aspekcie ustawy o prawach
pracowniczych — ograniczyłby swą rolę jedynie do doradztwa. ;

„Coś tu nie gra — myślał Crawford. — Zdawali się nie dostrzegać
mojego niepokoju. Zachowywali się godnie, ale próbowali udawać głup-
ków. Jasne, że za wszelką cenę zależało im na dostaniu Trevora jako|
klienta. Jeśli jednak chodziło o mnie, nie byłem na sprzedaż. Tak samo mój
klient — Trevor". Trevor i Crawford mieli za kulisami Christiana Curtiia.
Z pierwszej poważniejszej próby sił z mogącą onieśmielić organizacją
Fayeda wiejski prawnik z Oswestry wyszedł cało.

Próbując zachować nieco panowania nad Trevorem, ekipa Fayeda!
oznajmiła, że Szef będzie opłacał honorarium adwokata wedle wyboru,
Trevora. Oferta była jednak ograniczona: miała obowiązywać jedynie do
chwili, dopóki Trevor nie zaskarży Fayeda, nie będzie rozmawiał z prasą
i okaże się, że nie jest w żaden sposób winien wypadku. Odbierało to
Trevorowi swobodę działania. Zaproponowali także, by umowa byłai
poufna — wersja na piśmie zostałaby przesłana Crawfordowi przez Theod
Kleina. |

Wraz ze zbliżaniem się zachodu słońca, kiedy Theo Klein udał się do|
domu świętować szabas, w spotkaniu nastąpiła przedziwna wolta. Crawford|
został sam na sam z adwokatem Henriego Paula, Brizayem, który nagle|
stwierdził: „Jeżeli istnieje spisek, życie pańskiego klienta jest zagrożone", l
Brizay dalej się zwierzał. „Samochód powinien był prowadzić kompetentny]
kierowca albo pracownik firmy wynajmującej limuzyny". Ujawniając|
w takim momencie to, co wiedział, adwokat okazał się co najmniej
nieroztropny — fakty, że Henri Pauł nie miał uprawnień do prowadzenia
mercedesa i nie był pracownikiem Etoile Limousine, były dość istotne.
„Może uważał, że stoimy po tej samej stronie, ale wypuścił kota z wor-
ka" — mówi Crawford.

Tego popołudnia Trevor znalazł się emocjonalnie na dnie. Nie spodziewał

182

się i nie chciał kolejnej operacji twarzy. Kiedy wieziono go do sali
anestezyjnej, myślał: „Daj sobie z tym spokój. Daj sobie spokój". Operacja
trwała pięć godzin, nie była więc takim maratonem jak pierwsza, jedenas-
togodzinna, ale kiedy Trevor obudził się w sali pooperacyjnej, ciągle
jeszcze nieco oszołomiony narkozą, „byłem przerażony. Nie mogłem
oddychać. Zacząłem dostawać ataku paniki, nogi zaczęły same kopać,
a ręce latać jak wiatrak". Leżał na plecach, a rurka dotchawicza się zatkała.
Wpadły pielęgniarki, posadziły go i oczyściły rurkę, czuł się jednak
„całkowicie i kompletnie wykończony. Miałem wrażenie, że nie wy-
trzymam... nie zniosę więcej. Gdybym miał wyłącznik, nacisnąłbym go".

Kiedy przyszli Jill i Emie, powitał ich słowami: „Mam dość".

Przyszedł Chikhani i od razu wyczuł, że Trevor jest na granicy rozsypania
się. Próbując wzbudzić w nim ducha walki, który gdzieś się schował,
stwierdził: „W następny weekend wywalamy go stąd". Trevor wracał do
domu! „W Trevorze nie było jednak podniecenia, żadnej iskierki, nic —
stwierdzili rodzice. — Znacznie bardziej niż czym innym zaczęliśmy się
niepokoić jego stanem psychicznym".

Kiedy wychodzili ze szpitala i udawali się do apartamentu na spotkanie
z Davidem, oboje byli przygnębieni. Opowieść o katastrofalnym przebiegu
spotkania z Theo Kleinem i innymi prawnikami nie mogła im poprawić
nastroju. Poprosili, by podczas dwudniowego pobytu w Paryżu zamieszkał
z nimi. Crawfordowi apartament bardzo się spodobał i zachwycał się
luksusowymi szczegółami. „Pralka jednak nie działała. Mieszkaliśmy
w superiuksusie, ale urządzenia, które działają w każdym normalnym
domu, nie pracowały. Był to luksus dysfunkcyjny". Wkrótce miał stwierdzić,
że to metaforyczne określenie pasuje do całej organizacji Fayeda.

Przedstawił Jill i Emiemu warunki, jakie postawił Fayed, gdyby miał
płacić za adwokata Trevora. Ich zdaniem sprowadzało się to do żądania, by
za pewność zatrudnienia i niewiele więcej Trevor zrezygnował z możliwości
jakiegokolwiek kontaktu z prasą. Umowa byłaby tajna, a Jill i Ernie też
musieliby ją podpisać. „Szantaż — skomentował zwięźle Emie, po raz
pierwszy wyrażając względem Al-Fayeda coś innego niż wdzięczność. —
Skutecznie przykułoby to Trevora do Fayeda do końca życia".

Ich wdzięczność i koncentracja wyłącznie na Trevorze sprawiły, że Jill
i Ernie pozostawali w stanie wielkiej naiwności. Wreszcie jednak zbierające
się przez dwadzieścia sześć dni kawałki ułożyły się w konkretne podejrzenie.
„Wyglądało na to, że Fayed chce przejąć na przyszłość opiekę nad
Trevorem, która naszym zdaniem była obecnie naszą domeną". Emie

183

doszedł do wniosku, że Fayed próbuje przez Kleina i innych prawników

-sługusów, manipulować Trevorem i sprawować nad nim kontrolę. ,;

W ostatnich dwóch tygodniach, kiedy sieć ich kontaktów tak bardzo są
rozszerzyła i pokomplikowała, że trudno im było wszystkie spamiętać, Ji|
narysowała mapę wszystkich uczestników dramatu, ich związki z Rees

-Jonesami i między sobą. Schemat otrzymał nazwę „Pająk". W centrm;

znajdowali się Trevor i jego rodzina, na boki rozchodziły się linie d
kolejnych nazwisk—pracowników ambasady, „Ritza", szpitala, adwokatów
i tak dalej. Pająk potwierdził przypuszczenie — Jill musiała stwierdzić, a
umieściła Fayeda na samej górze, a największa liczba linii ma odnóg
prowadzące bezpośrednio albo pośrednio do niego. Kartka papieru ukazy-
wała jego władzę nad ogromną liczbą ludzi, z którymi mieli do czynie-
nia — i pośrednio nad nimi samymi. Jeśli rodzina Rees-Jonesów była
sercem Pająka, Al-Fayed był kierującą nim głową. s|

W dalszym ciągu czuli wobec niego wdzięczność, ale na koniec długiego!
i trudnego dnia zniknęło bezkrytyczne uznanie wielkoduszności magnatal
„Rozmawialiśmy z Davidem do późnej nocy — zapisał Emie — i doszliśmy!
do wniosku, że Trevor musi podjąć decyzję. Albo będzie trzymał z praw-i
nikami Fayeda, albo zacznie działać niezależnie". Umowę musiał przyjął
albo odrzucić sam Trevor. |

W niedzielę, 28 września, David wracał do Wielkiej Brytanii tunelemi
pod kanałem La Manche i z jakiegoś powodu został zatrzymany przez!
policję, a następnie poproszony o otwarcie bagażnika. Ponieważ zaofiarował!
się, że zabierze rzeczy Trevora, wiózł do Oswestry między innymi czerwoną|
torbę, pełną zapoconych strojów do rugby. „Co to jest?" — spytał policjant,"
na co Crawford odparł: „Nie wiem. Jestem adwokatem Trevora Rees-Jonesa
i wiozę do Anglii jego rzeczy". Nie kazano mu tego udowadniać, z pełnym
szacunku salutem pozwolono jechać dalej. Dobry Boże, pomyślał Crawford.

„Cały świat wie, kim jest Trevor Rees-Jones". Ostatni człowiek na świecie,
który miałby na to ochotę, został sławny.

Jakby za sprawą cudu, następny dzień okazał się najlepszy. Zaban-
dażowana głowa Trevora co prawda wyglądała jak napompowany balon,
a po obu stronach — niczym dwa wielkie czerwone kolczyki — wystawały
dreny, ale Chikhani znów porozmawiał ze swoim pacjentem, który wpadł
w zachwyt, że będzie mógł iść w weekend do domu. Najlepsza wiadomość
brzmiała następująco: w przyszłości będzie mógł grać w rugby i pracować

184

jako ochroniarz! „Po raz pierwszy w ciągu dwudziestu siedmiu dni
widzieliśmy, jak Trevor się śmieje!" — mówi Jill.

,To było wspaniałe. Po wczorajszym wycieńczeniu i załamaniu Trevor
odzyskał ducha". Był podniecony, a ponieważ mógł mówić, chciał się
podzielić dobrą wiadomością ze wszystkimi. Jill wyjęła telefon komórkowy.
pogawędził z Nain. Rozmawiał ze swoją przyrodnią siostrą, Helen". Miał
wrócić do domu cały!

Pielęgniarka tkwiąca w Jill spróbowała wykorzystać dobrą chwilę.
Trevor, uśmiechnij się! To dobre ćwiczenie — powiedziała mu. Chyba
robiłam się nieco nudna, ale musiał ćwiczyć szczękę, inaczej zarastające
ciało mogłoby sparaliżować mu twarz" — na stałe unieruchomić szczękę.

Następnego dnia nastrój Trevora znów gwałtownie opadł, emocjonalna
huśtawka zabrała go ze sobą w dół. Nastroju nie poprawili mu dwaj
lekarze, wyznaczeni przez Brygadę Kryminalną do przeprowadzenia nie-
zależnego badania lekarskiego, wymaganego przed zwolnieniem do domu.
Obecność i zachowanie pary zadziwiło Jill i Emiego. Mężczyzna, który
„miał okulary w czerwonych oprawkach, by pasowały mu do cery",
narysował na kartce ludzką twarz i zaczął nanosić na rysunek przebieg
blizn po ranach powypadkowych. Nie zdając sobie z tego sprawy, rysował
także blizny po ranach z rugby. Kiedy druga część zespołu — kobieta —
zaczęła wypytywać Trevora o stan jego umysłu, „przypominała nam Rosę
Klebb z filmu z Jamesem Bondem. Brakowało jej tylko wystających
z butów kolców. Zimna jak ryba" — mówi Jill, chichocząc na to wspo-
mnienie. Drążyli i gnietli, a Trevor powtarzał: „Dlaczego nie spytacie o to
mojego lekarza?". Chikhani stał obok, „zażenowany incydentem". Zdaniem
Jill i Emiego para doktorów „powinna była dawno temu zostać odesłana na
emeryturę".

Po zakończeniu badania zjawił się fizykoterapeuta, który „próbował
wyrwać mi szczękę", jak stwierdził nieszczęśliwy Trevor po powrocie Jill
i Emiego z obiadu.

Wypisanie Trevora ze szpitala było uwarunkowane odpowiednią opieką
medyczną, zgodną z wytycznymi doktora Chikhaniego i pozostałych
francuskich lekarzy. Zgodzili się oni na stworzony przez Jill plan. Trevor
miał zostać zawieziony do Oswestry, gdzie miałby do dyspozycji czterech
gotowych w każdej chwili do pomocy specjalistów, którzy mogliby go
w razie potrzeby hospitalizować.

Później, kiedy Jill i Ernie chcieli omówić z nim zaproponowaną przez
prawników umowę, Trevor nie był w nastroju. Powtarzał jedynie: „Nie

185

chcę denerwować Szefa... Nie chcę denerwować Szefa". Jasne, że niyśj||
o zachowaniu pracy. Kilka dni później czarny nastrój jeszcze się pogłębił
Trevor mówił o wypadku, rozpatrywał sprawę pasa bezpieczeństwa
próbował sam siebie przekonać. „Gdybym zapiął pas, kazałbym pasaźero||
zrobić to samo". Przechodził przez piekło klasycznego zespołu „człowieJa||
który przeżył". „Załamał się i zaczął pochlipywać". Potem przepraszał -.l)

raz za razem. Czy kiedyś wyrzuci z siebie to, co czuje, bez przeprasza
nią? — zastanawiała się Jill. ;

„Sądzę, że byłem wtedy nieco zażenowany, bo prawdę mówiąc, człowid

nigdy nie ma ochoty się załamywać, a pokaz emocji nigdy dobrze mi ni
robił" — powiedział później Trevor. ;

Opracowano plan wyjazdu Trevora z Paryża. Miał wyjechać w piątekU
3 października. Aby utrzymać media z dala, Jill i Emie ogłosili — prze^H.
ambasadę — że pozostanie w szpitalu jeszcze kilka tygodni. Frank Kleu|R

przekazał, że w piątek będą mieli do dyspozycji helikopter Harrodsa, któr^H
poleci z nimi do Anglii. ^Sl'

Crawford szykował sprawy w domu. Skontaktował się z przyjacielem^l
pilotem-amatorem, który zadbał o to, by wstrzymano na czas weekendu!
wszystkie przyloty na maleńkie lotnisko niedaleko Oswestry. Inny przyja*.
ciel, instruktor pilotażu helikopterów w Anny Air Corps, zaoferował
przygotowanie w razie potrzeby lądowiska w znajdującej się trzydzieści
kilometrów od Oswestry bazie RAF Shawbury. Helikopter mógłby wyła-'
dować tam bez najmniejszych przeszkód. Crawford porozumiał się z policją j
Oswestry i Royal Protection Unit na teren zachodniej Mercji *, gdzie j

słyszano o teorii spisku i chciano jak najdyskretniej ochraniać rodzinę |
Rees-Jonesów.

W czwartek, dzień przed wyjazdem, Trevor był drugi raz przesłuchiwany
przez policję. Tym razem przedstawił szczegółowy przebieg wydarzeń,
jakie rozegrały się przed wyjazdem mercedesa z „Ritza". Po raz pierwszy
opowiedział wersję ochroniarzy o ostatnich godzinach: zmianie planów
przez Dodiego, o tym jak Henri Pauł pił coś żółtego — nie wiedział, co to
było — o decyzji Dodiego, że Henri Pauł będzie prowadził. Przedstawił
swe impresje na temat frustrującej dynamiki pracy z Dodim i opisał, jak

* Royal Protection Unit — Królewski Oddział Zabezpieczający. Mercja — jedno
wczesnośredniowiecznych królestw anglosaskich, położone w środkowej Anglii.

o ^

186

ochrona musiała robić to, co szef każe, nawet jeśli uważała, że określone
działania im się nie podobają. Trevor podkreślił, że to Dodi był szefem —
i nawet jeśli często nie mówił im o planach, nie dało się nic w tym zakresie
zrobić.

Jego pamięć ostatniej jazdy nie poprawiła się. Pamiętał, że kiedy
odjeżdżali, widział jasny samochód, ale potem była pustka. Policja poprosiła
go o wyrażenie szczerej opinii o Dodim — zanim odpowiedział, ostrzegł
przesłuchujących, że jeśli zapiszą jego opinię, wyciągnie wtyczkę ich
komputera. Na koniec pozostawili mu możliwość przedstawienia wniosków
i własnych uwag. Jedyne, o czym był w stanie myśleć, to że boli go głowa.

Jill i Emie poszli na ostatnie spotkanie do ambasady, gdzie ostrzeżono
ich, by byli bardzo ostrożni w wypowiedziach. „Zacytowano" już Jill
w pewnym „ekskluzywnym" wywiadzie, który był całkiem wyssany z palca,
i ambasada obawiała się, że Jill i Emie mogą zostać wykorzystani wbrew
swej woli. Nie padło co prawda nazwisko „Fayed", ale jego duch unosił się
wokół. Zrobiło się niemiło.

Dwa dni przed wyjazdem zadzwonił Frank Klein. Organizacja chciała
zabrać Trevora do Londynu, do prywatnego szpitala: na badania i spotkanie
z Al-Fayedem. Jill i Emie mieszkaliby w tym czasie przy Park Lane. „Było
to dość mocne. Wszystko zostało przygotowane. Zamknięto na czas jego
przylotu lotnisko". Na niedzielę mieli już jednak zorganizowane w domu
przyjęcie dla rodziny.

„Jeśli Szef chce, pojadę na dwa dni, potem chcę jechać do domu" —
oświadczył Trevor, gdy mu o tym powiedzieli. Niechętnie — i tylko pod
warunkiem, że zostanie umieszczony w szpitalu — Jill i Emie wyrazili
zgodę na jazdę przez Londyn.

Od dnia wypadku stawiali czoła wszelkim sytuacjom i przychodzili na
najrozmaitsze spotkania z poczuciem panowania nad tym, co się dzieje,
„ponieważ dużo planowaliśmy". Udało im się uniknąć kontaktu z mediami,
nie wpuścili dziennikarzy do swego życia i życia Trevora, teraz jednak
wszystko zmieniało się co godzinę i mieli wrażenie, że nikt się z nimi nie
konsultuje. Następnego dnia Frank Klein powiadomił Jill i Emiego, że
w dniu wyjazdu mają nie iść do szpitala. Wieść o wypisaniu Trevora
przeciekła, szpital był oblegany przez media i miał zostać otoczony
kordonem. Mieli posłać torbę z rzeczami Trevora przez Philippe'a. Świetnie.
To byli w stanie zrozumieć. „Wyjazd z Paryża był jednak pierwszym
przypadkiem, kiedy Fayed pokrzyżował nam plany. Teraz myśmy musieli
za nim podążać".

187

„Całe zdarzenie jest jak jeden wielki wąż. Nie pomszamy się prostymi
drogami. Załatwiamy sprawy tylko po to, by się dowiedzieć, że wszystko!
mamy robić inaczej — napisał wieczorem zezłoszczony Emie. — Zaczynam
się dziwić, co przyniesie następny dzień... Wszystko zostało pozmieniane,
sytuacja wymknęła się nam spod kontroli".

Były to „najgorsze zmartwienie i stres, jakie przeżyliśmy w życiu".
Jutro, po powrocie do Anglii, mieli jednak odzyskać panowanie nad |
sytuacją. Będą mieli Trevora w domu, ale choć nie mogli powiedzieć tego f
głośno, Ernie podejrzewał, że „dla mnie i Jill życie już nigdy nie będzie Hj

takie samo".

Aby podbudować ich oboje, kiedy stali w przeddzień powrotu do domu
na balkonie i patrzyli na Łuk Triumfalny, Emie objął Jill ramieniem.
„Byliśmy dobrym zespołem. Pierwsza klasa". Nic i nikt ich nie zraziło.
Wspominając rozmaite spotkania — w ambasadzie, w „Ritzu" — mogli się
jedynie śmiać „z naszego widoku w byle jakich, tanich letnich ubraniach,
otoczonych ludźmi w eleganckich garniturach. Ale nawet gdyby był tam
i książę Karol, to my byśmy panowali nad sytuacją".

„Ani razu nie straciliśmy gruntu pod nogami — mówi Jill. — Napędzało
nas to, że musimy dbać o interesy Trevora. To, z kim się spotykamy
i o czym rozmawiamy, było sprawą drugorzędnej wagi. Mógł to być sir
Michael Jay, profesor Rouby, pan Klein — mógłby nawet być sam
Al-Fayed. Jeżeli pomagali osiągać najważniejszy cel, czyli zdrowie Trevora,

to wspaniale".

Wieczorem, dzień przed wyjazdem, do Trevora przyszło paru pilnujących
go policjantów. Przybyli w imieniu wszystkich policjantów, którzy to czy
tamto dla niego zrobili, by się pożegnać — i życzyć szanowanemu koledze
bon voyage. Pozostawiali mu swoje numery telefonów, dali w prezencie
podkoszulek i czapkę bejsbolową z emblematami Wydziału Śledczego.
Tak naprawdę gest miał znaczyć, że nie jest oskarżony ani niczemu winien.
Ten, który najlepiej mówił po angielsku, powiedział w imieniu pozostałych:

„Uważamy cię za ofiarę i nic więcej. Życzymy zdrowia i dużo szczęścia".
Był to może drobiazg, ale dla Trevora znaczył wiele. „To było z ich strony
bardzo wspaniałomyślne". Podkoszulek powędrował do niewielkiej torby,
którą Trevor miał następnego dnia zabrać do domu. Nie zamierzał oprawiać
go w ramki — planował wkładać go na treningi i znosić. „Nie jestem zbyt
sentymentalny. Podkoszulek to coś, czego się używa".

Następnego dnia, kiedy ubierał się na drogę do domu, wywrócił policyjną
czapkę środkiem na zewnątrz, by ukryć logo, i założył ją na głowę.

188

Wiedział, że kiedy policjanci ją zobaczą, zrozumieją, iż przyjął gest i jest
jedynie ostrożny. Założył ciemne okulary, zgodnie z zaleceniem lekarza,

i został wyprowadzony z sali.
Kiedy przewożono Trevora kilkaset metrów od oddziału szczękowo-

-twarzowego do Reanimation, skąd miał go zabrać helikopter, Chikhani
i personel przeprowadzili sztuczkę mającą oszukać paparazzi. Wzięto
podstawionego człowieka, obwiązano mu głowę bandażami i posadzono
na tylnym siedzeniu samochodu, który powoli ruszył spod drzwi oddzia-
łu. Kiedy przedstawiciele prasy rzucili się w pogoń, wyprowadzono
Trevora innymi drzwiami i umieszczono w nierzucającym się w oczy

samochodzie.
Sztuczka się udała, jednak kiedy dojechali do Reanimation, gdzie Trevor

zaczął miesiąc wcześniej swój szpitalny pobyt, był tu dom wariatów.
Wszędzie stało pełno policjantów, jeden przekrzykiwał drugiego. Trevor
był bardzo zmęczony i położył się na łóżku na kółkach w oczekiwaniu
helikoptera. Następnie wwieziono go windą na dach — na wszystkich
okolicznych domach stali fotografowie. Byli z nim jego trzej lekarze.
Kiedy podszedł im podziękować i się pożegnać, „byli ze mnie dumni". Jest
to oczywiście mocno osłabione określenie ich emocji. „Doktor Chikhani
był znakomity. Zawsze myślał pozytywnie. Cały czas mówił: »Będziesz
zdrowy«, zawsze wierzył w kompletny powrót do zdrowia".

Dla Chikhaniego Trevor był przypadkiem najtrudniejszym, największym
wyzwaniem w jego karierze, więc niemal eksplodował z radości. Widział,
że oczy Trevora są na jednakowym poziomie. Nos wyglądał jak nos.
Najdumniejszy był ze środka twarzy. Bardzo dumny. Patrząc na Trevora od
prawej strony, niełatwo było zauważyć, że jeszcze niedawno miał zmiaż-
dżoną twarz.

Przy tym tłumie, masie policji i klekocie helikoptera nie mógł powiedzieć

Trevorowi, co czuje. Kiedy ścisnął jego zdrową rękę i delikatnie go objął,
pomyślał: „Mam wrażenie, że przeżyliśmy eksperyment. Byliśmy razem
ponad cztery tygodnie — godzinę, dwie co dzień. Zawracałem ci głowę,
sprawdzałem wszystko — nowe bandaże, stan ran, usuwałem druty i szwy.
Byłem z tobą, wyjaśniałem ci leczenie, próbowałem otwierać ci usta. Nie
miałeś wyboru — musiałeś się na wszystko godzić. Na zewnątrz stali
ludzie z bronią, ale udało nam się nawiązać bliski kontakt. Wiele mnie
nauczyłeś. Nie technicznie — gdybym miał robić coś takiego jeszcze raz,
zastosowałbym tę samą metodę i strategię — ale nauczyłeś mnie wiele
o wytrzymałości. O woli. Nauczyłeś mnie, co znaczy chcieć".

189

Pożegnali się i Trevor poczłapał na pokład — z ponad pięćdziesięcio^
szwami na głowie. „Nigdy nie będziesz taki, jaki byłeś — zdawał sobi
sprawę Chikhani. — Nie jestem Bogiem". Na pewno jednak Trevor zabier
do domu normalną twarz.

Pół godziny przed odlotem Jill i Emie poszli po raz ostatni do „^,
Tiłbury" — ich paryskiego sanktuarium spokoju i normalności. Jill napisuu
na serwetce liścik do właściciela, dziękując za piwo, camembert i anoni-
mowość. Wyjaśniła, dlaczego jej potrzebowali, ujawniając swą tożsamość.,
„Właściciel przeczytał liścik, wypadł na zewnątrz rozpromieniony i zaczai
nam ściskać ręce; wyszły za nim dwie kelnerki i wszyscy zaczęli krzyczeć
»Bofine chance«, a my pobiegliśmy do apartamentu".
Późnym popołudniem w apartamencie pojawiła się delegacja ludzi Faye-;

da — Handley-Greaves, Frank Klein, Kez i Ben Murrell — która miała im
towarzyszyć na lądowisko helikopterów. Zjawili się także policjanci, jeden
z nich rozłożył radiostację — wyglądało to jak operacja wojskowa! Po
jakimś czasie zadzwonił kolejny policjant: „Przygotowania do państwa
wyjazdu z Paryża zostały zakończone".

Jill i Emie wyszli na balkon. „Spojrzeliśmy na dół i z początku nie
załapaliśmy, że to dla nas. Nie mogliśmy uwierzyć". Po drugiej stronie
ulicy parkowało w idealnej formacji pięć błyszczących policyjnych moto-
cykli, fantazyjnie ubrani motocykliści w niebieskich hełmach stali obok na
baczność. Podjechały trzy samochody. Przewidziano dla nich przejazd
przy włączonych niebieskich światłach, zarezerwowany dla prezydenta
oraz odwiedzających Francję głów państw. Mając dziwne wrażenie, że
widok nie ma nic wspólnego z nimi, Emie złapał kamerę wideo, by go
sfilmować. W jakim celu francuska policja potraktowała ich jako gwiazdy
tego pokazu siły? „Przez pięć tygodni wędrowaliśmy po Paryżu bez fanfar".

Po chwili kawalkada ruszyła: prowadził samochód policyjny, za nim
jechali Jill i Ernie (prowadził Philippe), zamykał kolejny mercedes.
Wszystkie klaksony wyły, niebieskie lampy wirowały, motocykle flan-
kowały auta. Gnali z maksymalną prędkością, zatrzymywano dla nich ruch
w poprzek, kazano zjeżdżać na bok samochodom przed nimi, turyści gapili
się na tę paradę. Jill i Ernie płakali. „To szaleństwo. Kompletna przesa-
da — powtarzała bez przerwy Jill z niewiarą. — To co przeżywaliśmy,
było nie do wiary. Mieliśmy do czynienia z krystalizacją całej sytuacji
w jednym akcie". Kiedy dotarli do lądowiska helikopterów Issy-de-

190

Moulineaux, „ludzie z prasy stali w ośmiu szeregach". Przepchnięto ich do
luksusowego zielono-złotego helikoptera Fayeda, gdzie mieli czekać na

przylot policyjnej maszyny z Trevorem.

Jill była zszokowana, kiedy „zobaczyłam, jak Trevor człapie w naszym
kierunku. Widząc kogoś w szpitalu, siedzącego na łóżku, w szlafroku, nie
dostrzega się, jak bardzo się zmienił, ponieważ widzi się go w roli chorego".
Stary Trevor", któremu wiwatowali, gdy szedł w ich kierunku korytarzem
dwa tygodnie wcześniej, wyglądał zdaniem Jill tak, jakby mógł już
występować w meczu rugby, ale nagle ujrzała go w koszulce polo i spod-
niach od dresu — jego normalnym stroju — i „dotarło do nas, jak bardzo
się zmienił". Ten Trevor „skurczył się — stracił na wadze niemal dwanaście
kilo — i był mocno zgarbiony". Lewa ręka, ciągle jeszcze w gipsie,
wystawała sztywna, pod skrywającymi oczy ciemnymi okularami widać
było głębokie blizny. Miał spuszczoną głowę.

Na widok syna w oczach Jill pojawiły się łzy. „Cały Trevor... gdyby dali
mu wózek inwalidzki, odmówiłby. Chciał iść — mówi Emie. — Jeśli ktoś
odnosi kontuzję na boisku i znoszą go na noszach, żartuje się z niego i płaci
karę — podwójną, jeśli potrzebna była karetka". Trevora nie czekała
jednak podwójna kara — opuszczał Paryż na własnych nogach. Sfora
dziennikarska cisnęła się wokół niego, długie obiektywy przepychano
przez siatkę. Jill zdawała sobie sprawę, że dudni mu w głowie — był ciągle
bardzo chory. Nagle pojęła, jak długą ma jeszcze przed sobą drogę.

CzęŚĆ III

l

Życie toczy się dalej

10.
W domu

, e to nie jest szpital" — stwierdził Emie zaniepokojony,
kiedy samochód z przyciemnianymi szybami, który przywiózł ich z lon-
dyńskiego lotniska Stansted, wjechał do podziemnego garażu przy Park
Lane. Choć był wycieńczony, a głowa huczała mu od bólu, Trevor doskonale
wiedział, gdzie są. W kwaterze głównej Fayeda. Przy Park Lane numer 60.
W stanie, w jakim się znajdował, mógł myśleć jedynie: „Świetnie. Fajnie
będzie spotkać się z chłopakami". Jill i Emie nie byli tak optymistyczni.
„Sądziliśmy, że Trevor ma jechać prosto do szpitala na dwudniowe badania,
potem do domu. Wszystko zostało ustalone" — powiedziała Jill do Paula
Handleya-Greavesa, który w czasie lotu przez kanał siedział obok Trevora,
a następnie ich tu przywiózł.

Jill zdawała sobie sprawę z tego, że mimo luksusu i „kapiącego wszędzie
złota" lot helikopterem był dla Trevora „dwoma godzinami piekła. Widać było,
że cierpi. Nie mógł mówić — nikt z nas nie mógł z powodu hałasu, ale on nie
miał wcale ochoty". Jedyne, co mógł robić, to „trzymać się za głowę i starać się
przeżyć". Teraz rozpaczliwie potrzebował odpoczynku i opieki lekarskiej.

Początkowo Jill i Emie nie wiedzieli, gdzie się znaleźli, ale kiedy Pauł
wprowadził ich do serca imperium Fayeda, minęli kamery obserwacyjne
i wartowników, z suchym trzaskiem zamknęły się za nimi drzwi i pojechali
windą do apartamentu 152-A, panująca atmosfera sprawiła, że zaczęli się
denerwować. „Wyglądało tam jak w luksusowym więzieniu — zauważa
Jill. — Wszystko było pod obserwacją, każde drzwi pozamykane. Wpraw-
dzie bardzo dyskretnie, ale dokładnie wszystkiego pilnowano. No i nie było
śladu szpitala ani czegokolwiek mającego związek z opieką medyczną".

195

„Lekarze przyjdą tu go obejrzeć. Uznaliśmy, że tak będzie wyg
niej" — wyjaśnił Handley-Greaves, widząc, jak Eraie z rosnącą ob|

obserwuje wszechobecne bogactwo, które tak dobrze poznali w apai
mencie w Paryżu.

Trevor poruszał się powoli, a kiedy pozwolono mu usiąść na kana]
ciężko na nią opadł. Musiał coś zjeść, potem odpocząć. Mogli zaś
wić najlepsze jedzenie — Fayed nie żałował wydatków, za co byli i

wdzięczni — i zażyczyli sobie czegoś po chińsku. Zamierzali zacząć je
kiedy do drzwi zapukał Handley-Greaves. l

„Szef chce kilka minut porozmawiać z Trevorem" — oznajmił i w|
prowadził ich ledwie poruszającego nogami syna z pokoju. „Nie ma sprawj

to pierwsza jego okazja od wypadku. Trevor i tak chciał się widzi|
z Szefem" — pomyślał Emie. l

Dziesięć minut po zabraniu Trevora zjawił się osobiście Mohamel
AJ-Fayed. Był niższy, niż Jill go sobie wyobrażała, ale zdawał się wypełnia
sobą pomieszczenie. „Och, miał prezencję dowódcy — określa to Brnie. -Ą
Kiedy wszedł, odnieśliśmy wrażenie, że odsuwa nas na bok. Chcieliśni
uścisnąć mu dłoń i powiedzieć: »Bardzo panu dziękujemy za wszystko, d

pan dla nas zrobił. Przykro nam z powodu pańskiego syna«. Nie dostaliśni|
jednak takiej możliwości", l

Zanim zdążyli przywitać się i powiedzieć coś grzecznościowego, Faye|
zaczął machać rękami i wydymać się niczym statek pod pełnymi żaglami!

„To straszne, straszne, to nie wypadek. Nie, nie, to spisek, skrytobójstwo --
to morderstwo!". -^

Wyrzucał z siebie kolejne słowa, ale przeszedł na coś w rodzaju szlochu-J
Cudowni młodzi ludzie zamordowani, zanim zdążyli przeżyć życie... to]
straszne! „Gotował się, wykrzykiwał rozemocjonowany i przepełniony!
rozpaczą— najwyraźniej związaną ze stratą syna, a przed chwilą rozmawiał;

z Trevorem...". Choć bardzo mu współczuli, byli niezwykle zaskoczeni, l
Pamiętali o przysłanym do szpitala anonimowym liście, mówiącym o spar-
taczeniu zamachu i zagrożeniu życia Trevora, ale starali się go ignorować,

czuli się bezpiecznie w ściśle chronionym oddziale, pilnowanym przez
francuską policję, teraz jednak...

— Zaraz, zaraz. Sekundeczkę, nie możemy się z tym zgodzić — odparł
Emie. — Jeśli bowiem tak jest, to nawet teraz Trevor jest zagrożony. —

A jeśli on był zagrożony, tak samo byli zagrożeni oni, ponieważ stale
znajdowali się blisko niego.

— To prawda, prawda! — wyrzucał z siebie Fayed.
196

_. W takim razie musi się tu natychmiast zjawić policja — stwierdził

Emie na ^^ S^08110' by go usłyszano.
_. Nie ma potrzeby, nie ma potrzeby, nie ma potrzeby — oświadczył

Szef i wyszedł z pokoju. Cała zadziwiająca scena nie trwała dłużej jak dwie

minuty.
_ Zmartwiło nas to — powiedział Emie do Paula Handleya-Greavesa,

kiedy Fayed wyszedł. — Co z bezpieczeństwem Trevora?

— Proszę się nie martwić — odparł szef ochrony Fayeda. — To miejsce
to forteca. Nikt tu nie może wejść i nikt nie może stąd wyjść.

Trevor przygotował się na zwykłą burę od Szefa. „Jest bardzo władczy.
Nie można z nim rozmawiać ani prowadzić konwersacji. On przemawia do
ludzi". Tym razem miał jednak przed sobą innego Szefa, człowieka
w straszliwej rozpaczy. „Kiedy mnie ujrzał, był dość mocno zaskoczony.
Miał łzy w oczach i mogłem jedynie przeprosić i powiedzieć: »Przykro
mi«. Zaczął mówić o lekarzach i opiece na miejscu, na co odpowiadałem
tylko: »To świetnie, znakomicie«. Czułem, że jestem jego wielkim dłuż-
nikiem, i było mi go bardzo żal. Czułem się także trochę odpowiedzialny,

bo to przecież jego syn zginął".

Handley-Greaves zaprowadził następnie Trevora korytarzem do pomiesz-
czenia, „w którym czekało na mnie trzech lekarzy". Trevor był tak
„całkowicie wypompowany", że kiedy mu powiedziano, iż „to potrwa
jedynie dziesięć, góra piętnaście minut", opadł potulnie na krzesło. Wyjaś-
niono mu, że obecni to psycholog, psychiatra i lekarz ogólny.

„Sprawiali wrażenie, jakby uważali, że zostanę na Park Lane przez kilka
tygodni. Żaden nie powiedział słowa o tym, że chcieliby sprawdzić, czy
coś pamiętam. W trakcie tego spotkania — i następnych — nie padło nic na
ten temat. Czuć było jednak, że są tym zainteresowani".

Od czasu do czasu zadawali pytania, świadczące o trosce:

— Dobrze się pan czuje? Chce pan przerwać?

— Nie, nic mi nie jest, kontynuujcie — odpowiadałby Trevor, gdyby

mógł mówić.
„Kiwałem jedynie głową, zbyt zmęczony, by się przejmować. Nie

podobało mi się to jednak. Moim zdaniem powinienem iść na tydzień do
szpitala, przede wszystkim, by odzyskać siły".

Pozostawieni sami Jill i Emie patrzyli po sobie, po raz pierwszy byli
naprawdę przestraszeni. „Sytuacja ta była znacznie gorsza niż kiedykolwiek

197

podczas pobytu w Paryżu — uważa Ernie. — Było oczywiste, że nie da!
rozmawiać z Fayedem racjonalnie". A Trevor nie wrócił. Nie wiedzie
gdzie jest, nie mieli także pojęcia, co lekarze zrobili z nim po badaniu. „N
miał nic do jedzenia ani leków — mieliśmy wszystkie jego środki przecie

bólowe i antybiotyki".

„Idę do Trevora" — oznajmił Emie. „Proszę się nie martwić, Trevor i
jest daleko" — poinformował siedzący przed drzwiami strażnik, dyskreti
wskazując na drzwi w głębi korytarza. Zdaniem Jill i Emiego musiał to b)
chcący im pomóc jeden ze znajomych chłopaków Trevora, ale w cal
sytuacji było coś, co kazało nie ufać nikomu. Emie zapisał w swoi|
pamiętniku: „Po wejściu do pokoju nie mogłem uwierzyć własnym oczonj
Trevor siedział na krześle, przy nim trzej ludzie, których nam nigdy n|
przedstawiano" —jak wyjaśniono, lekarz ogólny, psycholog i psychiatra
Wszedłszy za Emiem do pokoju, Jill zadygotała. „Siedzieli wokół nieg|

Sprawiało to wrażenie przesłuchania". |

„W pomieszczeniu były kamera i magnetowid. Nie pracowały, ale byłeij
głęboko przekonany, że za ich pytaniami kryje się więcej, niż cha
przyznać" — pomyślał coraz bardziej zaniepokojony Emie. i

Gdzie był sprzęt, potrzebny do badania lekarskiego? Nigdzie nie byi|
widać aparatu do mierzenia ciśnienia ani oftalmoskopu do zaglądania
w oczy. Nawet nie było łóżka — stwierdziła Jill. Było oczywiste, że Trevo|
cierpi na krześle. „Natychmiast po przybyciu tutaj powinien był znaleźć si§
w łóżku" — pomyślała. Trevor był wycieńczony i emocjonalnie łatwy d$|

zranienia. ,l|

W ciągu ostatnich dni pobytu w Paryżu w ich głowach zaczynały sNi
rozdzwaniać dzwonki alarmowe, ale to co się działo tutaj, było ogromnąj
eskalacją tamtejszej sytuacji. „Pan Fayed rozpaczliwie chciał, by Trevor|
przypomniał sobie wypadek — aby móc kogoś oskarżyć o spowodowanie'!
śmierci Dodiego. Nie był w stanie pogodzić się z tym, że Henri Pauł byłj
pijany — znajdujemy wpis w pamiętniku Erniego. — Było dla na^j
oczywiste, że chciał od Trevora znacznie więcej niż ciało; chciał dokładnie!
wiedzieć, jakie Trevor posiada informacje. Pożądał jego umysłu". |

„Na pewno nie masz nic przeciwko temu, Trevor?" — spytał Emie,|
kiedy Trevor ciężko opadł na oparcie. Trevor drętwo odparł: „Nic mi nie|
jest". Taką samą bierną rezygnację okazywał nieraz w szpitalu. „Jesteściej
tu całkiem nie na miejscu!" — wrzasnął na lekarzy Emie, bezradny|
i rozdygotany z wściekłości, po czym odwrócił się na pięcie i trzasnąłl
drzwiami. Zaczęli czekać w apartamencie. Piętnaście... dwadzieścia minut, j

198

Zapukano do drzwi. Kiedy okazało się, że to Handley-Greaves, Jiłł
pytała gwałtownie: „Kiedy będziemy mogli stąd wyjść?". „Był bardzo
miły, nigdy niczym nie groził, sprawiał wrażenie, jakby chciał pomagać —
wspomina Jill. — Jego słowa zmroziły nas jednak: »Państwo możecie
wyjść, kiedy chcecie«. Oznaczało to, że my możemy iść, ale Trevor zostaje".

_ Idziemy po niego — stwierdził Emie, którego złość znalazła sobie
konkretny cel. Pomaszerowali korytarzem i gwałtownie otworzyli drzwi.

— Trevor nie nadaje się na takie zabawy — rzuciła Jill z odwagą, na
którą stać ją było zawsze, kiedy zagrożone było dobro syna. — Obiecano
nam, że Trevor znajdzie się na czterdzieści osiem godzin w szpitalu.
W innym przypadku pojechalibyśmy prosto do domu, gdzie przygotowana
była opieka medyczna, zaordynowana przez francuskich lekarzy. Nie jest

w dobrym stanie. Po prostu jest w kiepskim stanie.

— Oczywiście, nie ma problemu — odparł psychiatra, demonstrując

nieco zrozumienia.

— Chodź, Trev, musisz wziąć lekarstwa — powiedziała Jill, kładąc mu

dłonie na ramionach, gdy niepewnie wstał i ruszył w kierunku drzwi.

— Pan Fayed robi to z jak najlepszymi intencjami względem Trevora,
to wszystko ma mu jak najlepiej posłużyć... — stwierdził do ich pleców
lekarz ogólny, kiedy Emie poprowadził Trevora do apartamentu.

Trevor był zbyt wycieńczony, by się tym przejmować, ale chciał w to
wierzyć. „Pan Fayed uważa, że najlepiej zawsze robić to co najdroższe
i najbardziej luksusowe: najlepsi lekarze... W owym czasie nie traktowałem
tego jako próby kupienia moich wspomnień przy pomocy opieki lekarskiej.

Jedynie uważałem, że stara się robić co w jego mocy".

Po kilku minutach przy drzwiach apartamentu stał psycholog — z kamerą
i sprzętem do nagrywania — i bardzo chciał znów widzieć się z Trevorem.
Trevor znalazł w sobie na tyle siły, by powiedzieć: „Zadzwonię do pana
jutro", i poczłapał w kierunku kanapy. Kiedy psycholog mimo to wepchnął
się ze swoim sprzętem do apartamentu, jeden z ochroniarzy, Darren,
szepnął do Emiego: „Jeśli pan chce, wywalę go z całym majdanem". Mieli
sojusznika, ale jak daleko Darren odważyłby się posunąć dla kumpla po
fachu? Chłopcy byli znakomici, ale dopóki pracowali dla Fayeda, byli
w wielu sprawach bezradni. Emie obawiał się, że jeżeli nie zabiorą Trevora

do domu, rzucają wyzwanie losowi.
Czy zarówno im samym jak i Trevorowi coś groziło? Emie przekazał mu

przekonanie Fayeda o skrytobójstwie, na co Trevor wymamrotał, że gdyby
Dodi wiedział coś o spisku, powiedziałby mu o nim, ale o niczym takim nie

199

wspominał. „Już sam nie wiem, jaka jest prawda, pojawiło się bowig
kilka teorii, zwariowanych sugestii — coś o karabinie laserowym —:

pisał później w pamiętniku Ernie. — Nie wiemy, komu wierz
a komu nie".

Utrata panowania nad sytuacją, co zauważyli w Paryżu, zamieniała s
w usuwanie się ziemi spod nóg. „W szpitalu mieliśmy wrażenie, żejesteśo
częścią zajmującego się nim zespołu. Po przylocie do Londynu nagle t
nam jednak zabrano i sprawiało to wrażenie, jakbyśmy go stracili. N;

umiem wyrazić słowami, jakie to było okropne — mówi Jill. — N]
jesteśmy gotowi oddawać nasze życie w czyjeś ręce. Lubimy panować n^
tym, co się z nami dzieje, a straciliśmy nagle panowanie". |

Spotkali się z Fayedem i poczuli jego potęgę. Chcieli wierzyć w to, ż(
nawet jeśli nie będą się z nim zgadzać, Fayed będzie dalej działać dla dobą
Trevora, ale zamiast pomagać, zaczynał wywierać nacisk. Trevor okażą
się kolejnym służącym, któremu płaci się za spełnianie rozkazów. A Treva
był tak bardzo lojalny... j

O dziesiątej wieczór wreszcie zaczęli jeść, Trevorowi najwyraźniej
smakowała siekana chińszczyzna. Znów zapukano do drzwi — przys "
trzej lekarze.

— Chcieliśmy się tylko pożegnać. Wrócimy rano.

„Nic z tego, jeśli najpierw my was zobaczymy" — pomyślała Jill.

— Wychodzić, wychodzić! — polecił Emie. ,e|

„Emie szybko się z nimi rozprawił. Tata chyba jeszcze szybciej by ich|

spławił" — pomyślał nagle Trevor, przypominając sobie ojca. Głośnol
powiedział: 'f

— Wydaje mi się, że gdyby był tu tata, to ktoś już by dostał po nosie, i
Jego ojciec miał „krótki lont". „Nie czekałby długo. Nie pozwoliłby
Fayedowi skakać sobie po głowie" — myślał. ;

Od śmierci ojca minęło bardzo wiele lat, ale Trevor zaczął się za-
stanawiać, jak poradziłby sobie nie tylko z Fayedem, ale całą sytuacją, i
Wiedział, że na zewnątrz był dość twardy i zapalczywy, ale w środku dość ;

wrażliwy. „Nie okazałby mi emocji, nie okazałby ich mamie, ale zadbałby
o to, by wszystko odbywało się jak należy". '•

Miał nadzieję, że swymi słowami nie uraził Emiego. Obserwując przez ,
minione pięć tygodni, jak ojczym „dorasta" do sytuacji, miał coraz większy
szacunek do jego hartu ducha. „Tata robiłby wszystko inaczej, znacznie

intensywniej, ale Emie jest znakomity" — myślał, kiedy kończył jeść

i rnarzył o łóżku.

Bądźmy uczciwi, Trevor, powoli dochodzę do punktu, by kogoś wal-

^" — stwierdził ze śmiechem Ernie. Zbliżała się jedenasta, a Trevor był
na nogach od piątej rano. Znów. jednak zapukano do drzwi. Zjawił się

lekarz ogólny.

_ Czy Trevor czegoś sobie życzy?

Ernie ponownie zamknął mu drzwi przed nosem. Musieli stąd wyje-
chać — do Oswestry.

— Trevor, zaraz jak uda się to zorganizować, jedziemy do domu. Nie

wiem jak, ale pojedziemy.

— Tak, chcę jechać do domu... — powiedział słabo Trevor. — Chętnie

tu wrócę, ale jak na razie, chcę do domu.

Spakowali nieliczne bagaże. Było późno. Położyli Trevora do łóżka, dali
mu leki przeciwbólowe i antybiotyki. Do rana byli uwięzieni.

Już o trzeciej nad ranem Jill i Emie nie spali, kończyli swój plan. Nie budzili
Trevora; mniej więcej o dziewiątej Emie zadzwonił do Oswestry, do Davi-
da Crawforda. Mógłby po nich przyjechać? „Oczywiście". Z przyjemnością
zrobi cokolwiek. Obiecał Emiemu, który był wyraźnie napięty — David
zastanawiał się, czy to z obawy przed podsłuchem — że zjawi się za cztery
godziny. Gdzie mają się spotkać — w holu czy w pobliskim Dorchester? Jak
wydostaną się na zewnątrz? „Zadzwonię za jakąś godzinę" — obiecał Emie.

Zaczęło się o 9.30. Przyszedł psycholog. Trevor usłyszał pukanie, po
czym tajemniczą wymianę zdań.

— Wszystko z Trevorem w porządku?

— Tak.

— Śpi?

— Tak.

— Mogę go zobaczyć?

— Nie, śpi.

— A co z Jill? Mogę się z nią zobaczyć?

— Nie — zakończył Ernie i zatrzasnął drzwi.

Nie będą się wymykać jak zbiedzy! Kiedy przyjechał Pauł Handley-

-Greaves, od razu poznał, czym jest ich zdecydowanie, z jakim prowadzili

w Paryżu bitwę o życie Trevora.

— Chcemy wyjechać o pierwszej. — Było to ultimatum, Handley-

-Greaves przystał na nie.
Wyraziwszy zgodę, szef ochrony okazał się wspaniałomyślny.

201

— Zawieziemy was do domu i poślemy z wami kogoś, by zac
o wszystko.

Emie zadzwonił do Davida.

— Dają nam samochód i kierowcę. Jedziemy dziś, przewidywany ^
przybycia piąta po południu. Wjeżdżamy bez fanfar. — Policja mia
wyglądać białego volvo. Po całej pompie i ceremoniach mieli przyjech,
do domu w zwykłym rodzinnym samochodzie.

„O dziesiątej Trevor wszedł do holu. Wyglądał strasznie. Obejmował głou,
rękami. Widać było, jak mu się w niej kłębi, straszliwie kłębi — nie chcia
denerwować Szefa, ale chciał jechać do domu" — wspomina Emie. „Byłe
totalnie rozbity... fizycznie byłem wrakiem — przyznaj e Trevor. — Słyszałe
propozycję, by mama i Emie pojechali do domu, a ja zostałbym w apartamenc
sam. Od razu pomyślałem, że nie jestem zbyt zdolny do dbania o siebie". Trev
opadł ciężko na kanapę, Jill przyniosła kołdrę i go przykryła. Znów zasną,

Jedynym pozytywnym wydarzeniem w całym tym koszmarze była wizyta
chirurga szczękowo-twarzowego, najwyraźniej wezwanego w celu dokonał
nią czysto medycznej oceny jakości operacji twarzy Trevora. „Znakomici!
przeprowadzona operacja, ale dentysta będzie miał masę roboty" — przekąsi
zał Trevorowi. „To on pokazał nam, jak stosować do fizykoterapii szczękji
Trevora drewniane szpatułki — mówi Jill. — Trevor mógł otwierać usta a(|
góra centymetr i mieliśmy wsuwać mu w nie drewniane szpatułki i co dzioftj
próbować bardziej rozwierać usta. Było to bardzo bolesne, gdybyśmy jednali
zaniechali ćwiczenia, szczęka by mu zarosła na stałe". Mocno zmotywowani|
tą groźbą, Jill i Emie wzięli pęczek szpatułek, które podarował im lekarz,3
Jego wizyta zajęła — niesamowite! — półtorej godziny. i|

Następne pół godziny było nerwowe — Darren Wardman, przydzielony!
im ochroniarz, wziął Trevora do znajdujących się niedaleko pomieszczeń |«
dla ochrony, by zabrał stamtąd swoje rzeczy. Kiedy Jill wyszła na korytarz, |
spotkała czekającego tam psychologa, który dał jej magnetofon. „Trevor;

może mieć ochotę nagrać się na taśmę — zasugerował. — Jeśli zaczną mu ;

wracać wspomnienia, powinien mieć możliwość wyrażenia ich głośno,
opowiedzenia o nich". Potem powiedział, na co zwracać uwagę, by spostrzec i|
na czas, czy nie doszło do posttraumatycznego zaburzenia stresowego *.

* Stany lękowe, wywołane głębokim przeżyciem poważnego albo przerażającego
zdarzenia. Reakcja może być natychmiastowa lub opóźniona o miesiące. Pojawiają się
koszmary nocne, bezsenność, poczucie izolacji, winy, drażliwość i utrata koncentracji. Może
dojść do zaniku emocji oraz rozwoju depresji.

202

Jill wybuchnęła w duszy: „Tak jest, to bardzo prawdopodobne, że
^ostanie tego zaburzenia, ale w tej chwili mamy rekonwalescenta po
poważnym wypadku i dwóch operacjach i przede wszystkim potrzebna mu
jest pomoc lekarska oraz czuła opieka. Nie potrzebuje tego psychobełkotu!

Tego, czego potrzebuje, nie ma przy Park Lane 60!".

Darren — jak polecił mu Fayed — miał ich zawieźć do domu i zostać
przez kilka dni w Oswestry, by dopatrzyć, czy Trevor ma wszystko czego
potrzeba. Jill i Ernie postanowili na chwilę zapomnieć o nieufności co do
|ego motywów — najważniejsze, że będą mieli Trevora w domu.

Wyruszyli o trzeciej po południu. Kiedy Darren wyjechał z podziemnego
garażu, westchnęli z ulgą. Pojadą powoli przez Londyn, wreszcie jednak
ujrzą najwspanialszy w tym mieście widok: drogowskaz na Shropshire.
„Uda nam się" — pomyślał Ernie. Uciekli z „pola siłowego" jednego
z najpotężniejszych ludzi w Anglii. Dojadą do Oswestry na herbatę.

Niedziela, 5 października. Pięć tygodni od wypadku.
— Muszę iść do kościoła. Muszę komuś podziękować — oznajmił
Trevor Jill i Emiemu, kiedy dotarli sobotniego wieczora do domu.

„Nie byłem częstym gościem w kościele, czasami śpiewałem w chórze,
ale czułem, że muszę iść. Kiedy leżałem w szpitalu, odprawili mszę na
moją intencję". W niedzielę o dziewiątej rano nie wyglądał dobrze. „Bolą
go plecy, jest chudy, ale ciągle trzyma się prosto i wysoko nosi głowę" —
zanotował Emie, zaniepokojony ambitnym planem Trevora. Wykąpali go
i nakarmili i bardzo, bardzo powoli Trevor się ubrał w elegancki strój —
bawełniane spodnie, zielonobłękitną koszulę, krawat i blezer.

Pojechali mniej więcej trzy kilometry do Whittington, znajdującej się na
skraju Płaskowyżu Shropshirskiego czarującej wioski, w której domy są
zbudowane z cegły i drewna, a o której Jill mówi: „To typowa tutejsza
wioska. Jest w niej dużo zieleni, są pub, kościół i zamek z fosą". W kościele
dzwoniły dzwony — te same co dla wielu małżeństw, w tym Trevora i Sue,

Emiego i jego pierwszej żony, Chrisa i Heather.

Kościół w Whittington ma dobrych wiernych i tego poranka był dość
pełny. Trevor wszedł powoli do środka, wspierany przez Jill, Emiego
i Darrena. „Poszliśmy na tył, ludzie się odwracali i wzdychali. Wszyscy
patrzyli po kolei, dostrzegali Trevora i przez kościół przebiegło wielkie
westchnienie. Słychać było pochlipywania. To było niesamowite" — mówi
Jill, do dziś wzruszona wspomnieniem.

203

Posadzili go w ławce, mniej więcej w połowie długości kościoła.
wpadało przez okna, raniąc wrażliwe oczy Trevora. Kiedy pastor _
tynuował mszę, kościół był jak naelektryzowany od emocji. „Wtedy Trę
postanowił wziąć komunię. Musiał to zrobić. Podeszłam więc z niin|
barierki. Pomyśleliśmy: »Nie uda mu się«. Zapadła cisza, było ogroMJ
napięcie. Ludzie zaczęli podchodzić, by mu pomóc — i udało mu |
uklęknąć, choć był sztywny jak deska" — wspomina Jill. ;|

„Nie byłby sobą, gdyby nie został do końca" — mówi Emie. „Potem,|
zakończeniu mszy, wszyscy zaczęli podchodzić i obejmowali go, ścisŁ
mu rękę, obejmowali mnie i Emiego — dodaje Jill. — Każdy chciał p]
nas zostać i rozmawiać, dotknąć go". „Reakcja ludzi sprawiła mu przyje
ność" — zauważa Emie. ^

„Szczerze mówiąc, nie najlepiej się wtedy czułem. Niewiele ze wszy
kiego pamiętam. Wiem, że nie bardzo mogłem chodzić. Ktoś musiał
pomagać, bo słabo trzymałem się na nogach. Do tego paskudnie widz
łem — podwójnie. Stawiasz stopę na stopniu i nie widzisz, gdzie jest
Kiedy jednak Darren przygotował się, by pomóc mu wsiąść do samochc
planowano bowiem (krótką) jazdę na farmę rodziców Sue, Trevor stwierd
„Chcę iść na piechotę". Dwieście metrów pokonywał wieczność.

Jill i Emie rozpoczęli ten dzień w ogrodzie, gdzie sprawdzili wszyst
rośliny i mogli się cieszyć spokojem, którego nie zaznali od pięciu tygod
Nie było ludzi, samochodów, napięcia — tylko ptaki. Kiedy u leuan i Mai
pojawili się pastor i David Crawford, wszyscy usiedli na filiżankę kaw
i swobodną pogawędkę. Spokój trwał dalej. Czyż możliwe jest, myślał
Jill, kiedy wieźli Trevora z powrotem do domu, by życie wróciło do normyl

Media dodały jednak do swej listy celów Oswestry. Na ich powrC
ustawiono na rynku „naziemne stacje satelitarne" i ledwie wrócili z ko
ścioła, do ich drzwi zapukali dziennikarze „Shropshire Star". Darrei
odesłał ich.

Do Harrodsa zaczęły spływać wnioski o wyrażenie zgody na udzielenie*!
wywiadu — taką bowiem nazwą opiekuni Trevora w Oswestry określaU|
wszystko, co miało coś wspólnego z Fayedem. Ukazały się już liczne'|
wyssane z palca reportaże, ale rodzinna zasada obowiązywała dalej: żadnych ||
wywiadów, łan Lucas, młody właściciel kancelarii Crawford Lucas prze-||
kazał rzecznikowi prasowemu Harrodsa, Michaelowi Cole'owi, by wszyst-1|
kie prośby ze strony prasy kierował bezpośrednio do niego. .;

Tak samo jednak jak paparazzi, ekipy telewizyjne, które zjawiły się
w Oswestry, mało się przejmowały protokołem. Media nie wiedziały

204

^ycie Trevora w kościele. „Spali jeszcze w »The Boote« naprzeciwko
kościoła i nie nakręcili wydarzenia roku" — mówi Jill. Było jednak jasne,

ye nie przepuszczą żadnej kolejnej okazji.
Najmowanie się Trevorem nagle rozrosło się z dwóch godzin, spędzanych

orzy isg° szpitalnym łóżku, w wyczerpującą całodobową pracę — przy
czym początkowo sam Trevor przeszkodził, by rekonwalescencja po-
stępowała. Zaraz po powrocie z kościoła zatelefonował do Nain, potem do
Garetha, Johna i Chrisa. Wkrótce zadzwonił dzwonek u drzwi i „zaczął
płynąć strumień gości". Przyszli bracia z żonami, syn Emiego. Kumple
z klubu rugby. O wpół do trzeciej dom pękał w szwach. „Inwazja", jak
określili to Jill i Emie, miała trwać tygodniami — tłum zaczynał się zbierać
o dziewiątej rano, przerzedzał dopiero pod wieczór.

„Chyba powinienem był jeszcze z tydzień poleżeć w szpitalu — wspo-
mina Trevor. — Nie czułem się dobrze. Zwykle leżałem na kanapie,
łykałem pigułki, które mi podawano i tyle. Byłem szczęśliwy, że jestem
w domu, ale nie było tam spokoju. W szpitalu rozpieszczają człowieka.
Byłem w domu chyba tylko dlatego, że mama jest dyplomowaną pielęg-
niarką". Starannie skrywał jednak swe niepokoje.

Każdemu kto przychodził, Trevor opowiadał o wypadku, podczas gdy
w tle, na wideo, migotały obrazy ukazujące to, co się działo po wypadku
i pogrzeb Diany. Słysząc, jak raz za razem powtarza swą opowieść, Jill
myślała: „Szczerze mówiąc, chodzi mu głównie o możliwość spotkania
z przyjaciółmi, pokazania im, że jest cały, i opowiedzenia, co się wydarzyło.
Potrzebuje się wygadać". Ufała, że znajomi zachowaj ą wszystko w tajem-
nicy, czuła jednak równocześnie, że „być może ktoś, kto zawsze był wielki,
silny i dowodził — z kim ludzie chcieli przebywać i kogo chcieli naślado-
wać — a teraz nagle stał się słaby, niezdolny do dbania o siebie, czuje się
łatwy do zranienia i jest przestraszony". Może mówienie było sposobem
potwierdzania własnej wartości, trzymania lęków z dala od siebie.

„Za każdym razem, kiedy dzwonił telefon, pytał: »To do mnie? Do
ninie?«. Nawet kiedy leżał w łóżku, odwracał głowę i pytał: »To do
mnie?«. Niemal jakby nie mógł znieść, że coś wydarzy się bez jego udziału".
Jill podchodziła do tego spokojnie. „Byłam do tego nawykła. Zawsze
mieszkałam z trzema chłopami, którzy sprowadzali kumpli. Przyzwyczaiłam
się do domu pełnego głodnych chłopów. Byłam Mamuśką i lubię być
Mamuśką". Jill mogła nakarmić naraz tuzin ludzi, lodówka ciągle była
pełna jedzenia. Sue stale wpadała i wypadała, jedynie denerwując Trevora.
Wszyscy wiedzieli, że nadal ją kocha. Dzwonił czasem do niej i usprawied-

liwiał ją. „Mama i Emie powiedzieli kiedyś, że gdyby chciała ze mną by
siedziałaby teraz z nami" i pomagała się nim zajmować. „Rozpaczliwi
potrzebował wtedy kontaktu z poprzednim życiem. Potrzebował przyj aci^
Było to dla niego niezbędne" — uważa Jill.

„To przegrana bitwa" — powiedziała kiedyś do Emiego, kiedy „prób
waliśmy zapanować nad strumieniem ludzi na tyle, by dostawał kie<
trzeba odpowiednie jedzenie, odpoczywał ile trzeba, na czas robił fizyk
terapię". Jeśli blizny miały kiedyś zniknąć, trzeba je było masow
i smarować. Musiał się zmuszać do chodzenia, pokonywania z bóle
każdego kroku. Trzeba było walczyć ze szczęką. „Kazano nam rob|
fizykoterapię osiem razy dziennie, ale dzień miał jedynie dwadzieśc
cztery godziny. Nie mieliśmy na wszystko czasu — mówi Jill. — Straszą
go bolały plecy, z bólu pękała głowa — całe ciało przeszywał mu ból
Silne środki przeciwbólowe od Chikhaniego skończyły się, dostęp:

w Oswestry środki nie likwidowały bólów głowy. Pewnej nocy, o wpół i
piątej rano, usłyszała, jak chodzi. „Był w okropnym stanie, ciągle powtarz;

»Nie mogę spać... nie mogę spać«".

Powrót do zdrowia odmierzała liczba szpatułek, którą można by
wepchnąć Trevorowi do ust. Ćwiczenie było wykańczające, a poste]
powolne jak przesuwanie się lodowca. Nie mógł ćwiczyć sam. Pień
szego dnia zaczęli od siedmiu, „zmuszając szczęki do rozwarcia sze
minut, dodając po szpatułce. Doszliśmy tego dnia do dziewięciu". C
lem było dwadzieścia cztery. „To były nasze kamienie milowe — móv
Jill. — To wspaniałe, kiedy można otworzyć usta na dwa i pół cent;

metra".

Wozili go po doktorach, chirurgach szczękowych, oftalmologach. O
drugiej operacji ciągle był od ucha do ucha poklamrowany, trwało zapaleni!
jednej z blizn. Czekały go jeszcze zabiegi chirurgiczne oka i nadgarstka
odbudowa zębów. Jill wzięła bezterminowy urlop bezpłatny — w trakcie
pierwszej wizyty na oddziale przyjaciele przekazali: „Nie spodziewamy si^
ciebie wcześniej jak po Nowym Roku". Mieli trzymać dla niej etat. „Nas%
dzień całkowicie wypełniała opieka nad Trevorem. Aby jego stan SĄ
poprawiał, potrzebne było pełne poświęcenie — mówi Jill, wspominajs
„energię, jakiej to wymaga". Kiedy stanęła na wadze, okazało się, 2
straciła dwanaście kilo — tyle samo co Trevor!

Darren i — potem — Kez pomagali każdy przez tydzień. Handley-
-Greaves zlecił im, by „nie był męczony przez prasę — która w tamtyffl|
okresie desperacko chciała rozmawiać z nim albo kimś z jego rodziny

206

oraz pomaganie Jill i Emiemu". Doświadczenie, jakiego nabrali w ob-
chodzeniu się z paparazzi, bardzo im pomagało. „Kez i Darren zbywali
krajową prasę przez telefon i u drzwi i świetnie sobie radzili z unikaniem
kontaktu z prasą lokalną, która zawsze jakoś się dowiadywała, kiedy
Trevor ma jechać do fizykoterapeuty, specjalisty albo dentysty. Udawało
im się także ukrywać go przed obiektywami większości ekip telewizyj-
nych" —jak mówi z uznaniem Jill. Odbierali dziennie dziesiątki telefonów,

oddzielając przyjaciół od dziennikarzy.

Darren i Kez byli także dobrzy do „niższych zadań", na przykład
chodzenia po zakupy. „Szczerze mówiąc, z początku czułem się dziw-
nie, ale po prostu zabrali mnie ze sobą i traktowali jak członka rodzi-
ny" — mówi Kez. Co dzień rozmawiał z centralą dowodzenia przy Park
Lane: „Nic wielkiego, przekazywałem tyle, by chłopcy wiedzieli na
bieżąco, jak postępuje rehabilitacja Treva, przynajmniej z grubsza.
Źródłem wielkiego rozbawienia były przede wszystkim opisy spożywa-
nia przez niego posiłków, raczyłem ich bowiem przypominającymi
horror relacjami, jak Trev ssąc i plując, przebija się przez wspaniałe
danie Jill, które z powodu stanu jego szczęki i tak trzeba było przerobić
niemal na papkę. Zazwyczaj tylko rozmawiałem z Trevem, co dzień
chodziliśmy też na krótki spacer". Obserwując, jak chodzi, Jill widziała
„bardzo młodego starca. Dwudziestodziewięciolatka, który zbliża się do
siedemdziesiątki. Kiedy leżał, nie było tego zbytnio widać, ale kiedy
robił coś, co przedtem było normalne — na przykład chodził — uderza-
ło to człowieka jak obuchem". W oczach Keza „wyglądał jak słaniający
się i śliniący wypluty pasztet". Złośliwostki nie urywały się ani na
chwilę, ale nawet Kez był wzruszony, widząc Trevora chodzącego po
terenie wyścigów konnych. „Był w stanie przejść góra dwieście metrów,
ale zaczął ćwiczyć. To się nazywa charakter". Kez powiedział mu
któregoś dnia: „Za rok będziesz biegał". Tak też się stało. Biegał już,

zanim minął rok.
Z fizycznego punktu widzenia, dokonywał postępów. 11 października,

sobota po powrocie do domu, okazał się wielkim triumfem. Trzy dni
wcześniej doszli do trzynastu szpatułek, ale cały pliczek wyprysnął mu
z ust, doprowadzając matkę i syna do łez — Trevor płakał z bólu, Jill
z poczucia winy. Tego dnia udało się im skutecznie wsunąć czternaście

szpatułek.
Triumfem okazał się także kolejny etap powrotu do poprzedniego życia:

PO raz pierwszy odwiedził klub rugby. Pozdrowiła go ekipa filmowa, ale
207

kiedy znalazł się w zakrytej platformie widokowej, był chroniony i mśi
spokojnie oglądać mecz. „Był ciągle jeszcze mocno rozdygotany i straszri
marzł. W połowie meczu wyszedł i usiadł w samochodzie, by napić si
herbaty — mówi Jill. — Potem wrócił na stadion". Jill zarówno modli
się, by ta chwila nadeszła, jak i bardzo się jej lękała. W domu — zabawiaj!
ludzi — był rannym bohaterem, ale jak będzie się czuł tutaj, gdzie zdób

sobie miejsce tylko dzięki sprawności fizycznej i osobowości? Jakprzyja
go kumple? ;

— Hej, właśnie wszedł manekin do wypadków samochodowych! -
odezwał się jeden z chłopaków, kiedy Trevor wszedł do klubowej są
i usiadł tuż obok kaloryfera. Jak mówi jego matka: „objął kaloryfer", a

Zaczęło się dowcipkowanie. „Ledwie stałem w drzwiach, a już byłej
»puzzle« i: »Masz na czole odciśnięty znaczek mercedesa!«. Tutaj nic s|
nie przemknie". Trevor widział, że „paru było zaskoczonych moim w
giądem i nie wiedziało, co powiedzieć". Podeszła dziewczynka i z fascyn
cją zapytała: „Dlaczego masz na twarzy wszystkie te kreski?". „Bo miałe
dużo operacji". Wystarczyło to jej. Nie zamierzał straszyć dzieci, s

Trevor wstał i poczłapał do baru. „Nie został długo, ale widok, jak stti
przy barze z przyjaciółmi, był wspaniały — mówi Jill. — Panowała O
niesamowita atmosfera. Od lat pomagał klubowi — malował budynetg)
schodził do kanałów — rugby to jego życie i powietrze. Przywitali g(j
niesamowicie", i

Trevor wypił tego dnia pierwszy od wypadku kufel piwa. „Trzeba

przyznać, że nigdy nie musiał za nie płacić — stwierdził Ernie.
Zazdroszczę mu".

Jego drużyna przegrała, ale Trevor odzyskał ważny kawał życia.

.1
Zdaniem Emiego postępy, jakich dokonywał Trevor, kosztowały zbyt|

wiele. „Jeśli chodzi o mnie, sprawy robią się nieco przycięźkie" — wpisałj
do pamiętnika w tydzień po rozpoczęciu się inwazji. — Moim zdaniemJ
Trevjest bardzo żądający i zapomniał, jak się mówi »proszę« i »dziękuję«. |
Rezyduje w salonie, zajmuje sofę i gada — co jest dla niego dobre — ale |
dom jest pełen, siedzi jakieś osiem osób. Brett, Mikę Owen, Terry Roberts,,
Derek, Jane, Sally, Betty — wszyscy są na miejscu. Przyszedł Gareth
i spytał, czy nic mi nie jest, na co odparłem: »Nie wiem. Chyba dostaję
świra, ale to nie szkodzi, bo znam dobrego psychiatrę«. Trevor wyjaśnia,
kogo mam na myśli, i wieczór trwa dalej beze mnie".

208

Wspominając męczący tydzień, Ernie mówi: „Sądzę, że byłem bardzo
opiekuńczy dla Trevora i coraz trudniej było zapanować nad sytuacją —
odpowiednio się nim zajmować, tak jak robiliśmy w Paryżu. Odpoczywał
za mało, za szybko jadł, wykonywał niewystarczającą ilość ćwiczeń.
\V tamtym okresie priorytety Trevora i moje różniły się".

Kiedy nie robił nic dla Trevora, Emie próbował zająć się swymi hobby,
zwłaszcza wykorzystaniem umiejętności z kursu tapicerki — obił krzesła
w jadalni różowym brokatem. W każdy wtorek wieczorem grywał ze swym
synem — Chrisem — w badmintona, szukał spokoju w swym maleńkim
gabinecie — „jedynym zakątku normalności w domu, który oszalał".

Podobnie jak Trevor, Jill i Emie bardzo potrzebowali odnowienia
stosunków z przyjaciółmi. Pierwsze wieczorne wyjście zaprowadziło ich
do przyjaciół-brydżystów. „Grywaliśmy raz w miesiącu, a ponieważ na
długo wypadliśmy z kursu, bardzo się cieszyliśmy, że dokonamy kolejnego
kroku, będącego powrotem do normalnego życia — mówi Jill. — Przywitali
nas serdecznie, poza zadaniem pytań: »Jak Trevor?« i »Jak sobie radzicie?«,
nie pytali o więcej. Było wspaniałe, wiedzieć, że nie musimy być strzeżeni,
i szybko się rozluźniliśmy. Napiliśmy się ginu z tonikiem, naszego stałego
napoju brydżowego, i usiedliśmy do stolika. Graliśmy okropnie! Ani razu
nie zalicytowaliśmy. Nie mogliśmy się skoncentrować na grze, ale to było
nieważne. Byliśmy w domu i cieszyliśmy się naszym zwykłym środowis-
kiem".

W rodzinie narastało ciśnienie, opieka nad Trevorem zaczęła bowiem
być w konflikcie z otaczającym go tłumem. „Jill radzi sobie z tym lepiej
ode mnie. Moim zdaniem to absolutna inwazja. Nie da się w ten sposób
żyć — skarżył się Emie. — Dom jest pełen obcych, gości, ciągle ktoś
dzwoni". Emie czuł się coraz bardziej wyizolowany. Chowając się w swym
gabinecie, narysował swój portret — człowieczka pod szklaną kopułą,
wznoszącego ręce w bezradnym geście, w którego wbijają się cztery
strzały: Trev, prasa, przyjaciele, goście. Jill i Ernie zaczęli się martwić tym,
że ich rzadkie szczęśliwe godziny przy butelce chilijskiego czerwonego
wina stają się codzienną ucieczką. „Lubimy po południu wypić kieliszek
wina, ale chyba zaczęło nas niepokoić, że pijemy za dużo". Dla Erniego —
od chwili gdy orbita ich rodziny przecięła się z orbitą Fayeda — ich życie
„stało się wężem, który wściekle bije ogonem. Nigdy nie było wiadomo,
jak ogon zacznie bić następnym razem".

Późnym popołudniem 12 października (niedziela) Ernie wreszcie zwiał.
„Po prostu prysnąłem". Spowodował to drobiazg — Sooty nie chciał iść na

209

spacer, więc „poszedłem na piwo do »The Oak«. Wszyscy zaczęli y
pytać o Trevora, nikt nie pytał o mnie. Po dwóch kuflach wcale nie byli
szczęśliwszy!". Odkrywszy, że wyszedł bez słowa, Jill wskoczyła,!
samochodu i zaczęła go gorączkowo szukać. Natknęła się na niego, .g
szedł właśnie do domu. Wsiadł do samochodu. „To, że Jill zaczęła n
desperacko szukać po Oswestry, przywróciło mnie do rzeczywiste
wtedy jednak nie byłem wcale pewien, że do niej wracam", .jjg

Nie chodziło jedynie o „inwazję". Brnie miał wrażenie, że z LonchU
przyleciał za nimi nacisk ze strony Fayeda. Zaczął dostawać obsesji,,1!
jakoś pozbyć się z ich życia zarówno „inwazji", jak i Fayeda. Tręij
napomknął któregoś dnia, że „pan Fayed chce mi kupić mieszki
w mieście" i zainstalować w nim drogi system zabezpieczający.
i Erniemu przeszło nawet przez głowę, że Kez i Darren — choć wygląi
na fajnych chłopaków — odbywają tajną misję, by móc donosić Fayedot|
co Trevor pamięta. Nie było na to dowodów, „ale z powodu londyńsjq|
doświadczeń zaczęliśmy widzieć duchy" — mówi Jill. Ben Murrell pow||
dział im w końcu w Paryżu, że kazano mu składać sprawozdanie. |

Kiedy Darren przyjechał na pierwszy tydzień pobytu Trevora w doiri
okazało się, że przywiózł ze sobą pieniądze od Fayeda — 1000 funt6|
szterlingów. Trevor uważał, że dał mu je, „aby pomóc pokryć koszjB
karmienia dwóch dodatkowych osób i zajmowania się nimi", ale J||
z przyjemnością karmiła ich jako przyjaciół. ,'|

„Nie chcemy jego pieniędzy. Nie chcemy mieć go u siebie w domij
w naszym życiu. Nie potrzebujemy pieniędzy, by zajmować się Trevorenj
ponieważ go kochamy — stwierdził Emie. — Istnieje życie poza ti
organizacją — próbował przekonać Trevora. — Istnieje życie po Fayedzi^
tak samo jak istniało przed Fayedem". Trevor chciał jednak wrócić d<|
pracy i nie chciał obrazić Szefa, dając do zrozumienia, że nie jest mIS
wdzięczny. Nie miał wrażenia, że „wziątki" od Fayeda służą manipulacji^
a kiedy Fayed dał mu 3000 funtów na tak bardzo mu potrzebne wakacjq
przed Bożym Narodzeniem, przez chwilę tylko się zastanawiał, jak będzi<|j
to wyglądać na taśmach, nagrywanych przez zamontowane przy Park Lanej
kamery, potem przyjął pieniądze z czystym sumieniem. Było wspaniało-|
myślne, że Fayed zapłacił za prywatnego konsultanta lekarskiego i fizyko-;!
terapeutę, których pracy nie pokrywało ubezpieczenie zdrowotne, ale Jill|
i Brnie generalnie nie lubili być utrzymywani. „Nie ma możliwości oddania j
tych pieniędzy bezpośrednio Fayedowi" — poinformował ich Trevor, na|
co Jill i Emie wpadli na pomysł: „W takim razie oddaj je szpitalowi". Tak |

210

postanowił Ernie. Odeślą pieniądze do La Pitie-Salpetriere — Trevor
weźmie je ze sobą, gdy będzie następnym razem leciał do Paryża na
spotkanie z doktorem Chikhanim.

To, co się działo w Paryżu, miało wciągnąć ich jeszcze głębiej w nienor-
malny świat, który kręcił się w dalszym ciągu wokół śmierci Diany.
Christian Curtii wreszcie został mianowany adwokatem Trevora i po kilku
tygodniach walki o przyznanie mu adwokata z własnego wyboru, Fayed
zgodził się płacić honorarium zarówno jemu jak i brytyjskim reprezentan-
tom Trevora. W liście z 13 października Christian poinformował Davida
Crawforda, że ma podpisać odpowiednią umowę w paryskim biurze Bri-
zaya — za dwa dni, w środę, o 14.30. Był to wielki triumf prawników
Trevora. Uzyskali dla swego klienta całkowitą niezależność prawną,
utrzymując przy tym dobre stosunki z Fayedem. „Christian i ja byliśmy
przygotowani do reprezentowania Trevora bez tej ugody, ale była dla nas
znacznym ułatwieniem — zwłaszcza jeśli chodzi o koszty" — stwierdził
bardzo zadowolony David.

Trevor wyraził zgodę na podpisanie tej umowy, a także na zostanie
partie civile. Christian przygotowywał dokumenty na 16 października. Jak
wyjaśnił Jill i Erniemu w Paryżu, zostanie partie było jedynym sposobem,
by Trevor uzyskał dostęp do akt sędziego, mógł sprawić, by włączono do
śledztwa wątki będące w jego interesie, i chronić się oraz — a nie było to
wcale takie nieistotne — działać w kierunku uznania przez francuski
system sądowy jego uszkodzeń ciała.

Był jeszcze jeden aspekt zostania partie civile, ale biorąc pod uwagę
lojalność Trevora wobec Szefa, Christian nie wspominał o nim. „Fakt
zostania przez Trevora partie civile jest już sam w sobie pewnego rodzaju
atakiem na Fayeda". Dawał on Trevorowi możliwość otwarcia puszki
Pandory, jeśli chodziło o decyzje i działania, w wyniku których o mało nie
zginął, oraz rzucenia światła na sfery, mogące postawić w złym świetle
paryskie imperium Fayeda.

Jako partie civile, Trevor byłby w ciekawym towarzystwie: dziesięciu
fotografów; reprezentowanych przez Pierre'a Brizaya rodziców Henriego
Paula; matki Diany, Frances Shand Kydd, jej siostry Lady Sarah McCor-
quodale z mężem, reprezentowanych przez M. Toucasa; oraz samego
Mohameda Al-Fayeda, reprezentowanego przez Bernarda Dartevelle'a
i Georgesa Kiejmana. Christian listownie przypomniał Davidowi Crawfor-

211

dowi, że: „Jak panu mówiłem, bardzo dobrze znam pana Kiejmana,,
jest bliskim przyjacielem mojego ojca, jego i nasze kancelarie specjaL
się bowiem w prawie autorskim". Christian był ciekaw, czy oso|
kontakty z Kiejmanem pomogły przekonać obóz Fayeda do zaakceptoy
go jako adwokata Trevora.

16 października, gdy Trevor został partie civile, Christian uda
natychmiast do Palais de Justice, by zacząć czytać akta. Odsunął na bo
tor pozostałe prowadzone przez siebie sprawy i przez trzy tygodnie spę|
wiele godzin na studiowaniu rosnącej sterty dokumentów. Siadał przy;

na korytarzu — tak by miał go na widoku uważny sądowy genda
Dokumentów nie wolno było wynosić dalej. Ze strachu przed kradz
zdjęć, przechwyconych od fotografów — zdjęć tak wstrząsających^)
Christian obejrzał je tylko raz — przez pierwsze trzy miesiące d
przetrzymywano w sejfie. Sąd utrzymywał iluzję całkowitej dyskrecji.1

W rzeczywistości od pierwszego dnia dochodziło do poważnych pi|
cieków, media bowiem wściekle polowały na każdego, kto miał.l|
sprzedania choć fragment informacji. „Wszystko zostało już powiedz
ne — mówi Christian. Jedynym ważnym, niewykorzystanym źródłem, I
Trevor. — Nagle dochodzi do nowego ruchu. Pojawia się nowa szansa (
mediów". Z powodu jednej z największych ironii francuskiego prawoda
stwa, akurat Trevor — jedyny żywy świadek — miał prawo mówić,;

tylko zechce.

Parties są stronami niezwiązanymi wymogiem dyskrecji i dopóki i
pokazują jakichkolwiek dokumentów z akt sędziego, wolno im mówić l
na co mają ochotę, każdemu, komu chcą cokolwiek powiedzieć. Tera
kiedy Trevor został partie, jego przedstawiciel, Christian, natychmiast st
się ulubieńcem prasy. Zaczęły do niego spływać listy i faksy, dręczono f^
telefonami, dziennikarze obozowali na jego progu. „Bywałem już obiekte<j
zainteresowania francuskich mediów w związku z innymi sprawami, a|
nigdy mediów międzynarodowych. To było coś całkiem nowego. N|
poddawali się nawet na sekundę", l

System francuski okazał się dla prasy szokujący. Głęboka tajemnici
i całkowita kontrola nad śledztwem ze strony sądu były frustrujące dla
dziennikarzy, przyzwyczajonych do prowadzenia własnych agresywnyci
śledztw. „We Francji gazety przedstawiają jedynie to, co robi sąd" —f.
wyjaśnia Christian. A sąd nie mówił nic i nie składał żadnych oświadczeni

Z punktu widzenia prawników, system francuski ma jedno poważnq
ograniczenie. Jeżeli prokurator określi obiekt śledztwa kryminalnego — nś

212

wkład, Jak w ty"^ przypadku: „paparazzi" — sędziemu wolno ustalać
t Iko i wyłącznie ich winę. Sztuczka polega na subtelnym rozszerzaniu

okresu sprawy poprzez rozglądanie się za wszystkim, czego sędzia jeszcze
nie określił jako celu śledztwa, i składanie wniosków o zbadanie tego
aspektu. Francuscy prawnicy w taki właśnie sposób posuwają sprawy
naprzód. Podstawowe instrumenty dynamicznej pracy adwokata, tak lubiane
nrzez prawników angielskich i amerykańskich — odkrycie, zeznanie pod
przysięgą, agresywne śledztwo — nie wchodziły w rachubę. Christian
musiał przeczesywać każdy papierek, szukać sprzeczności, niespodzianek,
wszystkiego, co mogłoby pchnąć śledztwo w kierunku pożądanym dla jego

klienta.

W trakcie poszukiwań kierował się jednym pytaniem: Kto jest od-
powiedzialny za uszkodzenia ciała mojego klienta? Na początek musiał
znaleźć winnego — zarówno świat jak i sam Trevor chcieli i musieli się
dowiedzieć, kto lub co spowodowało wypadek. Następnie musiałby uzyskać
dla Trevora odszkodowanie. Został ciężko ranny i być może już nigdy nie
będzie w stanie pracować jako ochroniarz. Możliwe, że jego pamięć,
zdrowie i wygląd odniosły szwank do końca życia. Jeżeli Trevor zasługuje
na odszkodowanie, kto maje zapłacić? Francuskie sądy orzekaj ą generalnie
bardzo niskie odszkodowania — do tego znacznie mniejsze w sprawach
cywilnych niż karnych. Gdyby jednak śledztwo wskazało, że winnym jest
„Ritz", to kto wie... — wyrok sądowy mógłby okazać się dla Trevora jakąś
pomocą. Albo... Fayeda było stać na ugodę pozasądową— czy zapropono-
wałby ją?

„Od początku było jasne, że nie uda się założyć sprawy przeciwko
fotografom". Świadkowie zeznawali niespójnie, przedstawiali różne wersje,
gdzie znajdowali się i co robili paparazzi. We krwi żadnego z fotografów
nie znaleziono alkoholu. Stan upojenia alkoholowego Henriego Paula
przyćmiewał wszystkie inne dowody i „detronizował" fotografów jako
przyczynę najwyżej drugorzędną. Nie można jednak skarżyć człowieka
martwego — Trevor nie mógł założyć sprawy Henriemu Paulowi.

Christian zauważył, że kilku fotografów zeznało, iż Trevor zachowywał
się wobec nich przyjaźnie — szczególnie Romuald Rat, David Oderkerken
i Stephanc Darmon. Uśmiechał się, podawał im rękę. Tę technikę Trevor
i Kez stosowali z dobrym skutkiem w dniu wypadku, by rozładować
napiętą sytuację — starając się nakłonić paparazzi do odrobiny współpracy.

Czy przyj acielskość Trevora można by uznać za zachęcanie paparazzi?

Christian pożądliwie przeczytał stenogram pierwszych dwóch rozmów

213

Trevora z sędzią, przeprowadzonych w szpitalu 19 września i 2 pazdzj
nika — pierwszych oficjalnych wypowiedzi jego klienta, którego jesa
nie widział na oczy. Tym, co rzucało się w oczy w wypowiedzi Trev(|
był opis roli Dodiego Fayeda przy podejmowaniu planów działań, mającj
miejsce tuż przed wypadkiem — czego dokonał, przedstawiając trudn(|
pracy dla kogoś, kto nie zawsze informował, co się dzieje, i czasa
podejmował decyzje z zakresu kompetencji ochrony, nie konsultując!
z nim. Z zeznań Trevora wyraźnie wynikało, że to Dodi podjął decy|
użycia trzeciego samochodu i to on poprosił Henriego Paula o prowadzeni

Christian szybko wypełnił wniosek o przedstawienie mu wynika
badania wnętrza samochodu i w ten sposób dokonał pierwszego kroku |
rozszerzeniu śledztwa. Mercedes był starannie badany przez Institut <
Recherche Criminelle de la Gendarmerie Nationale (IRCGN) oraz pr^
innych specjalistów i sporządzenie pełnych raportów musiało zająć spos
czasu. Jak na razie dostępna była lista napraw mercedesa, wstępne rapoi
dotyczące poduszek powietrznych. Nie było najmniejszej wątpliwości,:

w którymś momencie sflaczały — na wszystkich zdjęciach widać by
wśród plątaniny blachy i plastiku białe, pozbawione gazu, powierzchin||
poduszek Trevora i Henriego Paula. Kiedy jednak zadziałała poduszlaJJ
Trevora? W chwili głównego uderzenia w trzynastą kolumnę? Czy możliwi
jest, by zadziałała wcześniej — na przykład przy uderzeniu w nieodnałe|
zionego fiata uno — a kilka sekund później Trevor był niechroniony? ,|

Zwrócił uwagę na sprawę pasa bezpieczeństwa. Zapamiętał, że Trevo||
powiedział sędziemu, iż nigdy nie zapinał pasa w mieście — chyba ź^|
samochód jechał zbyt szybko. A w pierwszych raportach policyjnych;!
stwierdzono, że miał zapięty pas. Trevor już został zaatakowany w prasie|
za to, że był jedynym pasażerem z zapiętym pasem bezpieczeństwa — na||
ten wrażliwy punkt należało uważać. .^

Przy tylu niewiadomych musieli mieć media po swojej stronie. Wraz |
z piętrzeniem się na podłodze jego gabinetu kolejnych teczek z dokument
tami Christian coraz bardziej rozumiał, że dostęp do akt sędziego daje mu •1
znakomitą możliwość zachowania kontroli nad tak „bombową" sprawą jak |
ta. Media potrzebowały go, a on mógł ustalać zasady. |

Christian i łan Lucas (jeszcze nigdy nie spotkali się bezpośrednio)
ustalili przez telefon, jak koordynować kontakt z mediami. Polityka była
prosta: kontakt z mediami będą prowadzili prawnicy Trevora z Oswestry
i Paryża, którzy zadbają o odpowiednie ich informowanie. Jeżeli pojawi się '{
cokolwiek nowego, adwokaci będą to ujawniać — wszystkim. Nikt nie j

214

będzie faworyzowany. Jeśli prasa zacznie nękać rodzinę, udzielanie infor-
macji si? skończy. Od początku „Christian prawdopodobnie uważał, że
nowinniśmy ujawniać więcej skrawków informacji — uważa łan. — I tak
będą pisać, lepiej więc panować nad tym, co to będzie" — argumentował.
Rodzina nie chciała jednak niczego ujawniać. Niczego.

Chcieli nie tylko rozmawiać z Trevorem. Chcieli znać naszą wersję.
Byliśmy w książce telefonicznej. Dzwoniło CNN, ABC, NBC" — mówi
Jill, opisując przeniesienie się nacisku ze strony mediów z Paryża do
Oswestry i w ich sferę prywatną. Gabinet dentystyczny ich syna Garetha
w Birmingham był „oblegany. Musieliśmy biec ulicą — to było takie
oburzające! Wróciliśmy do domu, ale musieliśmy w nim siedzieć jak
w pułapce. To była prawdziwa inwazja. W Paryżu mogliśmy to zaakcep-
tować, ponieważ była to część całości, ale tutaj nie byliśmy w stanie się
z tym pogodzić — to było całkiem nie na miejscu". Jill i Emie przykleili do
drzwi wejściowych kartkę z ręcznie zrobionym napisem: ŻADNEJ PRASY.
ŻADNYCH KOMENTARZY. PROSZĘ USZANOWAĆ NASZĄ PRY-
WATNOŚĆ.

„Chodźmy do biura" — proponowała często wczesnym rankiem Jill
Emiemu. Tak nazywali swój ulubiony spacer przez farmy, na których
hodowano owce i bydło, przez wzgórza i lasy, do zielonego trawiastego
owalu nieużywanego toru wyścigów konnych. Brali psa i szli — „biuro"
pozostało ostatnim miejscem, gdzie mogli rozmawiać nieobserwowani,
zachowując prywatność.

Aby chronić Rees-Jonesów, mieszkańcy Oswestry zwarli szeregi. W pu-
bach, w sklepach, na oddziale, na którym pracowała Jill, odsyłano repor-
terów z pustymi rękami. Pewnego dnia do „The George", jednego z ulubio-
nych pubów Trevora, wszedł mężczyzna i spytał:

— Szukam Trevora Rees-Jonesa. Wie pan, gdzie on mieszka?

— Kto? — spytał gospodarz, po czym ktoś szybko zadzwonił do Trevora,
pytając, czy zna gościa.

— Oczywiście, to mój stary kumpel z wojska — odparł Trevor.

— Proszę chwilę zaczekać — stwierdził na to gospodarz pubu. — Trevor
zaraz przyjdzie.

„Trzeba sobie uzmysłowić, że przed wypadkiem każdy w Oswestry znał
Trevora. Był jedną z bardziej charakterystycznych postaci w miasteczku.
Tutaj chodził do szkoły. Trevor zawsze był w centrum wszystkiego, co tu
się działo — bez względu na to, czy było to jakieś przyjęcie, czy awantura,
Trevor był wszędzie. Lubił stać w pierwszym szeregu, być członkiem

215

grupy. Nie ominął żadnego wieczoru sportowego, jaki miał miej|
w Oswestry" — mówi Jill.

„Oswestry było fantastyczne. Wszyscy o mnie dbali i trzymali s
me" — mówi Trevor o miasteczku i życiu, ograniczonym tak ma
terytorium, że widać je całe z balonów na gorące powietrze, które pusz
się z Płaskowyżu Shropshirskiego. Wiejski spokój i równowaga społec
tego miejsca nigdy nie zostały zmącone przez trudności znane z Birming]
albo Liverpoolu ani zakłócone przez turystów. Pojawienie się zjaw
mających związek z historycznym wypadkiem było sprawdzianem spójne
i równowagi zarówno miasteczka, jak i jego mieszkańców.

l listopada Trevor musiał wyjechać do Paryża na spotkanie z doktor<
Chikhanim, po drodze zahaczając o Londyn. Uważał, że jego pierws
powrót na Park Lane 60 będzie „dobrą okazją dać mamie odpoczss
Miałem być w Londynie cztery dni — spotkać się z psychiatrą, lekarze^
firmy, może też z Fayedem. Dali mi jeden z apartamentów gościnnych -i
sam plusz. Dobrze się mną zajmowali. W lodówce było pełno jedzenia
kilka piw. Wolałbym jednak spać w kwaterach ochrony". 3 listopada mia
pierwsze spotkanie z zatrudnionym przez Fayeda psychiatrą— tym samym
z którym widział się krótko zaraz po pierwszym przyjeździe z Paryża. ;.|

„Powinniśmy być zadowoleni, ale nie byliśmy — zdradzili sobie sw^|
poglądy Jill i Emie. — Po raz pierwszy od ośmiu tygodni Trevor był bez|
nas. Dziwne uczucie. Mieliśmy wrażenie, jakby nas z czegoś okradziono".|
Mając pierwszy od dawna wolny dzień, postanowili jednak go wykorzystali
i zrobić coś dla siebie. Poszli na stary film i posiedzieli w pubie, czytająca
gazety. „Jill cały dzień cudownie się uśmiechała" — zauważył Emie.

O 19.30 zadzwonił Trevor, okropnie nieszczęśliwy. Dzwonił przedtem,
do Sue i miło pogawędzili. Jill spytała, czy mają przyjechać do Londynu?
Nie, nic mi nie będzie. Jill musiała pogodzić się z prawdą: „Jeszcze daleko :

mu do normalności. Bardzo daleko".

6 listopada Trevor pojechał pociągiem do Paryża i zamieszkał w Villa
Windsor, razem z Benem Murrellem. Kiedy spotkał się z doktorem
Chikhanim, chirurg wydawał się bardzo zadowolony z efektów swej pracy.
Trevor dał mu w prezencie butelkę szkockiej whisky i jedwabną muchę —
Jill nie udało się kupić drewnianej. Przekazał także szpitalowi „wziątkę" od
Fayeda, czyli 1000 funtów szterlingów. Christian po raz pierwszy spotkał
się ze swoim klientem. Streścił mu akta — które obejmowały już w tym

216

czasie kilka tysięcy stron — i pokazał zdjęcia, zrobione na miejscu wypadku.
Jak fotografowie mogli robić zdjęcia rannym, zamiast im pomagać? To
było nie do wiary. Trevor chciał zobaczyć miejsce wypadku. Poprosił
kierowcę „Ritza", by przejechali tą samą trasą co tamtego wieczora — od
hotelu do tunelu Alina. Był po prostu ciekaw — nie spodziewał się, że
wrócą mu wspomnienia. Tak się też nie stało.

8 listopada Trevor był z powrotem w domu. Poszedł do klubu rugby,
gdzie wypił przy barze kilka piw. Jill i Emie siedzieli przy stoliku w głębi
sali i kiedy patrzyli na niego, niczym się nie różnił od pozostałych chło-
paków. „Wszystko było całkiem normalne". Bardzo, bardzo wzruszające.
Wieczorem, w domu, „siedział na kanapie, wszystko wyglądało doskonale
i nagle kompletnie się załamał. To było okropne" — mówi Jill.

„Wydaje mi się, że dla przyjaciół robi dobrą minę do złej gry, ale kiedy
jest z nami, przestaje udawać" —pomyślał Ernie. Jill określiła to inaczej.
„Stojąc przy barze, prawdopodobnie porównywał siebie dzisiejszego
z poprzednim. Odkąd wrócił, niemal zawsze siadał w klubie przy stoliku,
a siedząc, był w stanie zaakceptować się w roli chorego. Kiedy stał i patrzył
ludziom w oczy, chyba uderzyło go, jak zmieniło się jego życie".

Paryż i klub rugby okazały się bezlitosnymi sprawdzianami przystoso-
wania do rzeczywistości. Po spotkaniu z Chikhanim i obejrzeniu zdjęć
dostrzegł, jak bardzo wypadek zniszczył go fizycznie. Być może stojąc
przy barze, nadal obolały, zauważył, ile mu jeszcze brakuje do powrotu na
boisko — i nie był w stanie tego znieść. Kilka minut po „ataku" Trevor
wziął się w garść — stary Trevor, jakiego znali — i jak zawsze, przeprosił.
„Trevor, nie musisz przepraszać. Nigdy" — odparli oboje.

Nie mieliby jednak nic przeciwko temu, gdyby zaczął gotować sobie
jajka. Kiedy któregoś dnia wrócili z porannego spaceru z psem, siedział na
sofie i czekał na śniadanie. Jak określiła to Jill: „niczym pisklę, czekające
na karmienie". Poprzedniego wieczora był na piwie i zbudził ich, późno
wracając. Instynkt zawsze mówił Jill, by „bronić Trevora i traktować go jak
człowieka tak poważnie chorego, że nie można od niego oczekiwać
koncentracji na czymkolwiek innym niż własnej rehabilitacji... ale teraz
miałam dość. Wybuchłam — po prostu wrzasnęłam, że jest samolubnym
małym diabłem". Nie dostrzegał tego. Zaczął przepraszać. Wtedy Jill
zauważyła, że Trevor jest gotów się wyprowadzić.

Od pewnego czasu Emie miał niemal obsesję na temat tego, by Trevor
wyprowadził się do własnego mieszkania, Jill sądziła jednak, że jest
jeszcze za wcześnie. Zaniepokojona nagłą chęcią Trevora, by „iść na

217

swoje", i szarpana „dodatkowym konfliktem, że Emie nie radzi s<
z sytuacją", Jill czuła się „między młotem a kowadłem". Prali jego rze<
przynosili jedzenie, byli ciągle pod ręką, ale Trevor nie był zbyt pewi
czy chce się wyprowadzić. „Dla matki niełatwo jest przestać zajmowacs
dzieckiem i pozwolić mu odejść, nawet jeśli ma dwadzieścia dziewięć fi
Czułam jednak, w jak wielkim konflikcie żyje Emie — jak sprzecafl
przeżywa emocje. Był przyduszony i nie panował nad swoim życieaj
równocześnie bardzo martwił się Trevorem i dbał o niego. Jeśli chod|
o mnie, nie miałam przestrzeni ani energii dla czegokolwiek poza Trevore||

i prawdopodobnie nie było to dobre. Może powinnam była nieco pi"z||
stopować". ^

Na wiosnę przed wypadkiem Trevor miał się wprowadzić do niedużej
domku z czerwonej cegły, przebudowanego ze „starej tłoczni win", a stoji
cego przy odchodzącej od Willow Street przecznicy, mniej więcej półto|
kilometra od domu Jill i Emiego. Dowiedziawszy się o wypadku, właściciel
z którym się przyjaźnili, zatrzymał domek dla Trevora. Teraz nadszedł
czas, by Trevor się usamodzielnił, a Jill i Emie wrócili do własnego życia

Zaczęli wyposażać domek. Mógł się tam wprowadzić pod koniec listopada,
Jeśli będzie w stanie.

l
11 listopada poszli wspólnie do domku, który zamierzali wynająć. Tego|

samego dnia „wreszcie wstał i ugotował jajko" — powiedział z chluba
Emie. Pisał dziesiątki listów z podziękowaniami — do ludzi, którzy źyczyli|
mu powrotu do zdrowia. „Sprawy idą ku dobremu". W piątek, 28 listopada,!
Trevor spędził pierwszą noc w nowym domu. Żartobliwie powiedział: „No?
cóż, zostałem dwa razy wyrzucony z domu". Jill podejrzewała, że miał na|
myśli Sue i dom rodzinny. „Z emocjonalnego punktu widzenia nie było to |
dla mnie łatwe. Wiem, że to nielogiczna reakcja, ale jako matka czułam:

»Boźe drogi, czy mój mały chłopiec da sobie radę?«. Był taki samotny", j
„Nie miał nic, absolutnie nic — dodaje Emie. — Tego wieczora zjedliśmy;;

świąteczną kolację. Przydałoby się nam znacznie więcej takich posiłków".
Mimo niepokojów Jill, Trevor radził sobie dobrze. „Kiedy zostało to po j
raz pierwszy zaproponowane, byłem chyba nieco zszokowany i zdener-
wowany, że mam iść na swoje. Chyba nawet uważałem wtedy, że to nieco |
krzywdzące. Po kilku dniach stwierdziłem jednak, że były to idiotyczne |

uczucia. Tak naprawdę to była najlepsza rzecz, jaką kiedykolwiek zrobiłem. |
Nie miałem powodu się denerwować". '

218

Teraz, kiedy Trevor chodził samodzielnie po ulicach, atmosfera Oswestry
okazała się niezwykle gorąca i musiał stwierdzić, że jest sławny. „Nagle
wszyscy cię znają i ciągle słyszysz: »Cześć Trevor, jak leci?«. Gdyby
wiedzieli, że miałem drugą operację oka, mówiliby: »Jak poszło?«. Ludzie,
których znało się przedtem pobieżnie, nagle chcieli zostawać najlepszymi
przyjaciółmi. To nie tylko miłe. To wspaniałe. Czasem jednak, kiedy
człowiek chciał wpaść na chwilę do sklepu, do apteki po plaster do
nadgarstka albo coś w tym stylu, sprawa przeciągała się o pół godziny, bo
każdy się zatrzymywał i chciał pogadać. Nigdy nie chciałem być nie-
grzeczny, ale czasami człowiek się spieszy, nie pozostawało więc nic
innego, jak pochylić głowę i sunąć przed siebie. Czasami się śmieję sam do
siebie, kiedy niemal się widzę w tej samej pozycji co księżna Diana — ze
wzrokiem wbitym w chodnik".

Wszędzie go zapraszano — aż w którymś momencie zaczął się bać
dzwonka telefonu. „Mogłem spędzać każdą wolną chwilę, jeżdżąc po kraju
i odwiedzając przyjaciół, którzy chcieli mnie zobaczyć. To fantastyczne!
Doceniałem każde zaproszenie. Czasami ludzie uważają, że jestem nie-
grzeczny, bo nie oddzwaniałem, ale to nie wynik niegrzeczności, a odzys-
kania nawyków, powrotu do normalności".

Po przeprowadzce Trevora do „starej tłoczni win" łatwiej było zapanować
nad mediami. „Kiedy Trevor się przeprowadził, łan wziął na siebie zadanie
zostania wobec prasy jego, można by powiedzieć — agentem" — wspomina
Emie. łan zajmował się inwazją miejscowych mediów oraz telefonami
z Harrodsa — w sumie grał dla rodziny podobną rolę co w Paryżu grała
ambasada.

„Jestem bardzo szczęśliwym człowiekiem — myślał Trevor. — Kiedy
ktoś do mnie dzwoni albo pojawia się u mych drzwi, wystarczy, bym
powiedział: »Idźcie do moich adwokatów« i daję im numer telefonu albo
mówię, gdzie można ich znaleźć, łan i David okazali się bardzo stanow-
czy — wszyscy zrozumieli, że jeśli będą próbować iść bezpośrednio do
Trevora, to w chwili gdy wydarzy się cokolwiek ważnego, nic nie dostaną.
Uciszyło to ich i czekają, aż coś się wydarzy". „Od kiedy łan zajął się
sprawami, zrobiło się znacznie łatwiej" — mówi wdzięczna Jill.

Jill uznała, że jest w stanie wrócić do pracy, i l grudnia była z powrotem
na oddziale. „Byłam taka szczęśliwa, że wróciłam...". Możliwość panowania
w pracy nad wydarzeniami ceniła nie mniej od możliwości panowania nad

własnym życiem. Za drzwiami z napisem PIEL. DYPL. REES-JOr
znajdowały się dwa pokoje. W komputerze miała zapisane najważniejs
rzeczy: plan tygodniowych zajęć i wyznaczone na najbliższy tydzień wia
pacjentów, w tym będących pod opieką jej szpitala cukrzyków, j
szczególnego zainteresowania tymi pacjentami namówił Jill najstarszy $]
sam cukrzyk. Znalazła się znów wśród znajomych narzędzi pielęgniarskie;

fachu, powróciła do normalności —jakie to było wspaniałe! Posunęła.}
krok do przodu. Tak jak Trevor, zaczęła odzyskiwać dawne życie.

Zanim Trevor ponownie wyjechał do Paryża — 19 grudnia, na koleji
przesłuchanie przez sędziego, pierwsze od opuszczenia szpitala — wez\n
go do siebie Fayed. „Za każdym razem, kiedy rozmawialiśmy o wypadt
podniecał się i denerwował. Machał rękami i opowiadał o spisku — ty
razem zdradził, że prowadzi własne śledztwo". W trakcie tej rozmoy
„byłem naprawdę zaskoczony jego zachowaniem. Wyraźnie chciał, by
zapytał sędziego o fiata uno i inne sprawy... Oczywiście, nie jest na tył
głupi, by powiedzieć wprost: spytasz go o to i tamto. Owijał w bawełna
Nie odmówiłem, powiedziałem: »Świetnie, nie ma sprawy«". Oczywiście!
Trevor nie zamierzał o nic pytać sędziego, j

O spotkaniu z sędzią rankiem 19 grudnia 1997 roku Trevor mówij
„Chciało mi się pić i miałem lekkiego kaca". Razem z Kezem przyjechał
poprzedniego wieczora Eurostarem i spotkał się z Benem w Villa Windsor,!
We trzech wyszli na miasto „nieco się zabawić". |

Christian był zrozpaczony. Czuł, że „Ritz" przejął kontrolę nad Trevorem.|
Przed spotkaniem z sędzią nie miał nawet pięciu minut na rozmowę ze.;

swoim klientem. Zawieźli go do sądu i okazało się, że jest tam taka ciżba'
dziennikarzy, jakiej jeszcze nigdy nie widzieli. Doświadczenie to uzmys-
łowiło Christianowi pełne znaczenie faktu, że Trevor został partie civile^
Prawda była taka, że Trevor nadał sprawie śmierci Diany nowe życie. Nie
miał najmniejszych złudzeń, dlaczego jest sławny. „Jedynym powodem,
dlaczego ludzie się mną interesują, jest ona". Byli jednak bardzo zaintere-
sowani, a Trevor w dalszym ciągu nic nie mówił.

łan i David uzgodnili z Christianem, że Trevor musi przynajmniej
ujawniać „skrawki mniej istotnych informacji — inaczej prasa straci do
niego sympatię. Zaczną wymyślać rzeczy całkowicie wyssane z palca".
Christian nieraz powtarzał, że „media mogą być twoim najlepszym przyja-
cielem, ale także najgorszym wrogiem".

„Kiedy pojechałem po raz pierwszy do domu, nie miałem zamiaru
niczego mówić, z nikim rozmawiać. Zawsze przyglądałem się ludziom,

220

którzy opowiadali różne rzeczy, i myślałem sobie: »No i znów szmal
wvgrał«, wraz z rozwojem wydarzeń zrozumiałem jednak, że całkowite
milczenie też nie jest idealnym wyjściem, ponieważ tak czy owak coś
napiszą". Szaleństwo mediów z 19 grudnia pokazało Trevorowi, że cał-
kowite milczenie jedynie wzbudza apetyt dziennikarzy, i — choć z niechę-
cią— zgodził się, by łan i Christian (oczywiście po uprzednim porozumie-
niu z nim) w razie potrzeby uspokajali prasę krótkimi oświadczeniami.

Jill i Ernie z przerażeniem oglądali w telewizji przybycie Trevora do
palais de Justice. Media obsiadły go jak szarańcza. „Wyglądają jak sfora
wilków! — zawołała Jill w opiekuńczym odruchu. — Wyglądał tak krucho...
to było przerażające. Przybierał na wadze i robił postępy, ale w telewizji
sprawiał wrażenie chudego jak na początku". Lewe oko opadało, blizny na
policzku jakby się pogłębiły. Jill próbowała się nie załamywać, dać siłę
zarówno Erniemu jak i Trevorowi, uświadomiła sobie jednak, że „wszyscy
jesteśmy poniewierani przez media i Fayeda". Tego dnia zaczął się jej „zły

okres".

11.

Brukowcowy proces

1

lutego 1998 roku stan zdrowia Trevora pozwalał tt
powrót do pracy. „To dobre dla ciebie, Trev, nieźle tu sobie radziłeś" ii
myślał, wchodząc do budynku przy Park Lane 60, by spędzić pierw;

dzień pracy. Już pięć miesięcy po wypadku Trevor osiągnął jeden z głó
nych celów, jakie postawił sobie po odzyskaniu przytomności. Mia
pracować na pół etatu, „przy biurku, w zasadzie tylko zapisując telefony
i przekazy radiowe", ale wrócił i czuł, że: „gdyby zostawiono mnie samego^
poradziłbym sobie z dwunastogodzinną zmianą". ;|

2 lutego miał drugie spotkanie z psychiatrą. Rozmawiał także ponownid
z Fayedem — była to jedna z wielu ich rozmów po powrocie Trevora dffji
pracy. „Rozmawiałem dość często z Szefem — w tym okresie widywałein|
go dwa, nawet trzy razy w tygodniu. Mówił różne rzeczy — na przykładał
jak podoba mi się to, co sądzę o tamtym, pamiętasz to, pamiętasz tamto? i
Miałem przebłyski, widziałem fiata uno. On przedstawiał swoją wersję. Za |
każdym razem, kiedy mnie widział, miał łzy w oczach. Był przygnębiony, |
więc nie mogłem powiedzieć wprost: »To co pan gada, to stek bzdur«. |
Mówiłem: »Tak, jest taka możliwość... oczywiście, to moźliwe«".

Co dwa, trzy dni Trevor dzwonił do domu. Słyszał w głosie matki
niepokój. Na pytania, jak leci, odpowiadał: „Praca jest w porządku".
Domyślali się jednak prawdy — Trevor był rozbity na kawałki.

Kiedy Ernie odebrał go 6 lutego z dworca, ich niepokój się nasilił.
Trevor przekazał, że do Oswestry ma przyjechać na zaaranżowaną przez
Harrodsa sesję zdjęciową ekipa „Suń". Nie wyglądał na zmartwionego,
sprawiał wrażenie, jakby uważał, że ludzie z „Suń" to nic wielkiego.

222

Ponieważ Trevor wrócił do pracy, w mieście uspokoiło się wtedy", Emie
"atychmiast jednak poczuł, jak wokół nich zamyka się ciasna obręcz. Jill
hvła bardzo zdenerwowana. Oczywiście, że nie mogli kontrolować tego, co
robi Trevor, kiedy był w Londynie, nawet jednak teraz — w domu —
sprawiał wrażenie, jakby kierowały nim „zewnętrzne siły", i nie było
możliwości wyrwania go spod ich wpływu. Im bardziej odzyskiwał spraw-
ność fizyczną, tym bardziej Jill martwiła się o stan jego umysłu. Fayed
i media wystarczająco go obciążali — teraz jeszcze (jak podejrzewała Jill)
do sfory dołączył stary kumpel z wojska, David Liddłe, który zaczął
rozmawiać z prasą.

We wtorek, 10 lutego, Trevor zadzwonił ze swojego domu do Emiego
z informacją, że fotografowie z „Suń" byli tego dnia w miasteczku.
.Następnego dnia, obawiając się najgorszego, wziąłem gazetę i Trevor był
na wszystkich wewnętrznych stronach »Suna«". Po tym artykule Trevor
powiedział im: „Miło byłoby po prostu zniknąć, spotkać się z kumplami
w Nowej Zelandii i więcej się nie pojawić".

Jill dostrzegała, jakie szkody jest w stanie wyrządzić prasa. Po urządzo-
nym na nią „polowaniu" Nain podupadła na zdrowiu. Miała osiemdziesiąt
pięć lat i nie najlepiej się czuła. Jill — choć pracowała tylko trzy dni
w tygodniu — coraz trudniej było się skoncentrować na pracy. Jej „zły
okres", który zaczął się w chwili, gdy ujrzała Trevora w telewizji, przed
paryskim sądem, teraz pogłębiał się, zmieniając w ponurą studnię — stan,
który był jej bardzo obcy. „Miałam wrażenie, że jestem razem z Trevorem
ściągana na dno".

„To nigdy się nie skończy. W czwartek, 12 lutego, zacznie się na no-
wo — wpisał Emie do pamiętnika. — »Mirror« poświęcił pięć pierwszych
stron pracodawcy Trevora, Al-Fayedowi, który opowiada dziwne historie
o Dodim i Dianie, także o Trevorze — rzeczy, które ponoć pamięta. Trevor
nie pamięta wypadku, nie mógł mu więc o nich opowiedzieć".

Fayed udzielił redaktorowi naczelnemu „Mirrora", Piersowi Morganowi,
wywiadu, który uznano za jego pierwszy wywiad prasowy od wypadku —
podszyty sensacją trzyczęściowy twór, opublikowany 12, 13 i 14 lutego.
Payed ujawnił w nim swe frustracje, żale i podejrzenia. „Moje serce jest
przekonane na 99,9%, że to nie był wypadek. Zawiązano spisek i znajdę
osobę, która spowodowała wypadek. Nie będę spał. Nie spocznę, póki tego
nie dokonam". W Paryżu jego prawnik, Georges Kiejman, naciskał sędziego,
by zbadał sprawę fiata uno, którego istnienie odkryła ekipa śledcza Fayeda —
samochód, zdaniem Fayeda będący kandydatem na auto skrytobójców.

223

Wywiad Fayeda dla „Mirrora" był pełen także innych stwierdzeń. Trevi
i Kez wiedzieli, że większość z nich nie ma związku z prawdą —jeśli
zostały wyssane z palca.

Fayed ogłosił „ostatnie słowa Diany", które miała mu przekazać piel
niarka pod drzwiami sali operacyjnej, gdzie próbowano reanimować księ;

Kez wiedział jednak, że Fayed nie wszedł dalej jak na schodki pr
szpitalem — i miał na to dwóch świadków, także ochroniarzy.

Szmaragdowo-brylantowy pierścionek, za który Fayed miał jaki
zapłacić i który miał przypieczętować fatalnej nocy narzeczeństwo Di,
i Dodiego, został według jego słów wybrany przez parę w Monte C;

tydzień przed wypadkiem — Trevor i Kez byli pewni, że tak nie byi
Elementem spaceru po Monte Carlo 23 sierpnia nie był na pewno przystań'
w sklepie Repossiego. Kiedy później zaczęto twierdzić na stronie intf
netowej Fayeda, że „księżna pomagała wybrać pierścionek po południ}
22 sierpnia, w Monte Carlo", twierdzenie to stało się, zdaniem ochroniarza
dzieckiem bezczelności i nie było w nim więcej prawdy niż w labirynd
innych sprzecznych i poplątanych historyjek, które Fayed i jemu podobi
opowiadali o pierścionku.

Fayed powiedział Piersowi Morganowi między innymi: „Po raz ostatl
rozmawiałem z Dodim piętnaście minut przed wypadkiem i powiedziałei
mu: »Nie rób żadnych sztuczek przy wyjeździe z hotelu. Wyjdź frontowyn
drzwiami i przywitaj się, porozmawiaj z paparazzi«". Kez został jedna
poinformowany przez Dodiego i Henriego Paula, że plan odjazdu spo
tylnego wejścia zaaprobował Fayed. Kto mówił prawdę? Fayed zaprzeczali
by cokolwiek wiedział o planie Dodiego. ^

Konstrukcja z fantazji rosła. W artykule twierdzi się, że Fayed dowiedzie
się o śmierci Diany w szpitalu — w rzeczywistości Kez powiedział mu'
o tym po przylocie na Le Bourget. Może to drobiazg, ale... ,

Drobiazgiem nie było na pewno twierdzenie Fayeda, że Trevor słyszał;

w rozbitym samochodzie głos Diany i jej słowa. „Trevor pamięta, jak
powiedziała: »Gdzie jest Dodi? Gdzie jest Dodi?« — twierdził Fayed. —
Trevor spotkał się z dwoma psychiatrami i... za każdym razem pamięta
więcej". Zgadza się, Trevor miał coś w rodzaju snu, w którym słyszał głos.
Może nawet wspomniał o nim kilku wyżej postawionym w hierarchii
chłopakom, a Szef tak pożądał wspomnień i chciał pomóc. Ale było to
tylko jedno słowo: „Dodi", a Trevor nie wierzył, by było to wspomnienie.
Teraz Szef zrobił z kilku ich nieskładnych, pełnych podniecenia rozmów,
jakie odbyli w minionych tygodniach, coś takiego — do tego na piśmie, by

224

3 września 1997. Matka Trevora Jill i jego
ojczym Ernie (z tytu, w koszuli w paski)
przybywają do szpitala La Pitie-Salpetriere
zobaczyć Trevora.

Jill siedzi w luksusowym apartamencie
Fayeda przy Champs-Ełysees. Choć
byli wdzięczni Fayedowi za gościnę,
pod koniec pobytu zaczęli się czuć
nieswojo, odnosili bowiem wrażenie, że
los Trevora wymyka im się z rąk.

mogło przeczytać pół Anglii! Dla Jill i Erniego było to potwierdzenie
lęków, jakie poczuli w Londynie, że Fayed próbuje wpłynąć na wspomnienia
Trevora.

To jednak jeszcze nie było wszystko. Fayed użył Trevora do obrony
Henriego Paula. „Trevor jest jednym z moich najlepszych ludzi i gdyby
zauważył cokolwiek nieodpowiedniego w zachowaniu Henriego Paula, nie
pozwoliłby mu prowadzić samochodu".

Przeglądając paryskie akta, Christian uważał, że dopóki Trevor pracuje
dla Fayeda i służy jego celom, jest w miarę bezpieczny. Obawiał się
jednak, że jeśli Fayed będzie potrzebował kolejnego kozła ofiarnego,
zachwyty Trevorem szybko mogą się zmienić w coś całkiem przeciwne-
go — jeżeli przestanie czuć się wobec niego winny. Christian dostrzegał,
że poczucie winy Fayeda słabnie, ale nie czas był mówić Trevorowi
o niepokoju w tym zakresie.

Przez kilka nużących miesięcy Christian przejrzał setki raportów: poli-
cyjnych, lekarskich, dotyczących pogody na lotniskach, przedstawiających
nasilenie ruchu na ulicach Paryża, zeznania anonimowych świadków
i lojalnych pracowników „Ritza", spisy zdjęć, pełne oburzenia oświadczenia
fotografów i kolejne aktualizacje wyczerpujących poszukiwań — wioska
po wiosce — tajemniczego fiata. Na początku 1998 roku Christian poczuł
jednak, że w aktach pojawił się nowy nurt. 26 stycznia, kiedy czytał
najnowsze trzy tomy, znalazł — niemal zagubione między zeznaniami,
przedstawiającymi, jak świetnym i rozsądnym człowiekiem był Henri
Pauł — oświadczenie barmana, Alaina Willaumeza, który pracował, kiedy
Henriemu Paulowi podano dwie szklanki z pastis. Twierdził, że widział,
jak Pauł się zatacza. Nie było to zgodne z tym, co twierdził Trevor i inni
świadkowie.

Jeszcze bardziej w oświadczeniu Willaumeza zwróciło uwagę Christiana
twierdzenie, że Frank Klein, posiadający wielką władzę prezes „Ritza",
nakazał całemu personelowi, by w oświadczeniach dla policji potwierdzali
wersję Keza — że Henri Pauł pił fatalnego wieczora sok owocowy. To było
całkiem co innego. Willaumez zeznał także, że dowiedział się od Bruna
Bavoine'a, pierwszego barmana, iż Francois Tendii, nocny ochroniarz,
powiedział mu, jakoby próbował powstrzymać Henriego Paula przed
prowadzeniem samochodu, niestety bez efektu. Dla Willaumeza było dość
oczywiste, że Tendii zajmował zbyt niskie stanowisko, by powstrzymać

225

Paula, dla Christiana ciekawe było jednak pytanie, dlaczego Tendii ^
to uczynić? Wiedział o piciu czy może obawiał się, że Pauł
odpowiednich kwalifikacji jako kierowca? Odpowiedź znajdowała!
w dalszej części złożonego przed sędzią oświadczenia Willaumeza —'.J
stwierdzić, iż wspomniał Tendiiowi, że wychodząc z baru, Pauł był|
wpływem alkoholu, na co Tendii odparł, że wie. ;;

Christiana zastanawiało, jakie działania i decyzje podjęte owej i
w „Ritzu" wypłyną jeszcze na światło dzienne. Jakie sekrety skrywać
w Etoile Limousine?

23 lutego posłano Trevora na górę, na trzecie spotkanie z psychiat.
w pomieszczeniu usytuowanym niedaleko gabinetu Szefa. „Może trzy i
coś mi się przyśniło. Wspomniałem lekarzowi, że miewam te ni to snyj
to niejasne wspomnienia, i powiedziałem mu: »Czasami wydaje mi się,;|
to prawda, a czasami w to powątpiewam. Tak naprawdę nie wierzę w nie||
Psychiatra potwierdził, że takie pourazowe wizje raczej nie są faktyczny)!
wspomnieniami. ;

„Ten gość nigdy nie wyciskał ze mnie wspomnień. Facet był pierwsi
klasa, superkoleś — określa Trevor. — Siadaliśmy, braliśmy po filiżani
kawy i zaczynaliśmy rozmawiać; zazwyczaj pytał na początek, czy je;

coś, co mnie niepokoi. Po pierwszym spotkaniu, kiedy powiedziałem nu|
że nic mnie nie niepokoi, spotykałem się z nim dalej chyba po to, at
zrobić grzeczność Fayedowi. Centrala mówiła mi: »Zorganizowaliśmy
następne spotkanie z doktorem«, na co odpowiadałem: »Nie sądzę, bym;

potrzebował, ale niech będzie«".

Choć mogło to być rozczarowujące dla Fayeda, wiara psychiatry, : ^
pourazowe wizje nie są faktycznymi wspomnieniami, to powszechna opiniil
fachowców. Choć naukowcy nie mają jednoznacznego sposobu na stwier^
dzenie, czy wspomnienia pourazowe odzwierciedlają faktyczne przeżycia,!
czy są jedynie fantazjami, panuje raczej powszechna zgodność co do tego,|
że taki rodzaj niepamięci i zaburzeń pamięci, na-jakie cierpiał Trevor, są|
bardzo częste. „Ten typ amnezji wstecznej — zapominanie wydarzeń, któ-|
re miały miejsce sekundy albo minuty przed urazem głowy oraz fragmen-J
taryczna pamięć wydarzeń poprzedzających, jest zjawiskiem, któregos'1
zawsze należy się spodziewać nawet przy niewielkich wypadkach — mówi |
profesor Daniel L. Schacter, kierownik wydziału psychologii Uniwersytetu |
Harvarda i światowej sławy specjalista z zakresu zaburzeń pamięci.

226

W tym przypadku — połączonym z silnym obrzękiem mózgu i długotrwałą
tratą przytomności — byłoby wręcz dziwne, gdyby nie miało to miejsca".
Nie do końca wiadomo, dlaczego w pamięci pojawia się trzyminutowa
luka, „^e większość z nas uważa, że powodem jest niemożność usado-
wienia się« wydarzeń trzech ostatnich minut w pamięci trwałej" — dodaje
Schacter. Proces zachowywania wydarzeń w pamięci trwałej zostaje
przerwany przez gwałtowny wstrząs głowy i — być może — także uraz
mózgu, na tyle drobny, że nie wykazują go obecne techniki diagnostyczne.
po to aby mogły powrócić wspomnienia, „samoistny powrót do zdrowia
musiałby nastąpić stosunkowo szybko po urazie. Z biegiem czasu spada
prawdopodobieństwo tego zjawiska. Utrata pamięci ostatnich kilku minut

przed urazem jest niemal zawsze trwała".

Po ostatnim spotkaniu z psychiatrą, zaraz po tym jak Trevor wrócił do
swej kwatery, u jego drzwi byli lekarz i Pauł Handley-Greaves. Po rozmowie

z Trevorem doktor został wezwany do Fayeda.

— Właśnie widziałem się z panem Fayedem i jest bardzo zdenerwowa-
ny — przekazał Trevorowi psychiatra. — Uważa, że pamięta pan różne
rzeczy, ja mu powiedziałem, że nie. Jestem zdezorientowany — pamięta

pan coś, czy nie pamięta?

— Nie, nie pamiętam — odparł Trevor.

Fayed zażyczył sobie, by cała trójka zjawiła się u niego. Natychmiast

poszli do Szefa.
„Jego głównym celem było udowodnienie, że to nie był wypadek. Dla

mnie był to jednak wypadek". Szef chciał jednak więcej i zaczął bombar-
dować Trevora: „Trevor, pamiętasz fiata uno? Wiemy, kto ścigał was

podczas jazdy — pamiętasz błysk?".
Trevor natychmiast zauważył, że za każdym razem, kiedy mówił Szefowi:

„Możliwe... jest taka możliwość...", Fayed słyszał: „Tak jest, zgadzam się

z panem".
Wtrącił się Handley-Greaves, demonstrując wyraźnie, po czyjej stronie

stoi.

— Byłem przy tej rozmowie, Trevor, i chyba mówiłeś, że pamiętasz

różne rzeczy.

— Mówiłem, że wszystko jest możliwe. Nigdy nie powiedziałem, że

coś pamiętam. Nie pamiętam nic poza tym, jak wsiadamy do samochodu za
„Ritzem" — powtórzył Trevor. — Nie przysiągłbym, że pamiętam cokol-
wiek poza tym, co zeznałem sędziemu.

— Nie rozumiem, dlaczego nie wracają ci wspomnienia! Przecież

227

czujesz się coraz lepiej! — warknął na Trevora Fayed. Jego rozczaro\y,
przerodziło się we wściekłość i skoczył na psychiatrę: — Co jest z
nie tak?!

Lekarz próbował usprawiedliwić swego pacjenta.

— Prawdopodobnie nic więcej sobie nie przypomni.

Szef w końcu się poddał, spoważniał i powiedział ostrzegawczo;

Trevora:

— Masz spotykać się dalej z doktorem.
Szef nie zamierzał jednak pozwolić na to, by pozbawiono go fundame
jego strategii. Potrzebował czegoś do zamydlenia oczu prasie, tym bard;

że spadł mu na głowę kolejny skandal. Trwało śledztwo w sprawie właman
w grudniu 1995 roku do znajdującej się w Harrodsie skrytki depozytowi
Tiny'ego Rowlandsa i miał właśnie zostać poniżony, zmuszono go bowi|
do osobistego udania się 2 marca na komisariat przy Kensington Laa
gdzie miał zostać przesłuchany w sprawie. Był także wplątany w hałaślrg
spór z czasopismem „Vanity Fair", które opublikowało artykuł, oskarżają!
Fayeda o rasistowską politykę personalną! molestowanie seksualne pracoj
ników w Harrodsie, czemu oczywiście zaprzeczał. 4

Pauł Handley-Greaves miał wszelkie powody, by współpracować p^
odwracaniu uwagi prasy, jego bowiem również wezwano na komisari|
w celu przesłuchania w sprawie jego roli we włamaniu. Jeśli chód
o artykuł w „Vanity Fair", również był zamieszany w aferę — zapędzo)
w skomplikowaną pułapkę, stwierdził bezpodstawnie, że ma na sprzed.
kasetę wideo, mogącą skompromitować jego pracodawcę.

Dwa dni po przepychance Trevora z Fayedem i psychiatrą. Handle]!
-Greaves wykonywał kolejne zadanie dla Szefa. Po kilku drinkach z Trev<|
rem, które wypili w pobliskiej restauracji, stwierdził, że „Szef był naj
wyraźniej pod naciskiem, miał wrażenie, że próbuje się zrobić z niegi
kozła ofiarnego, i watro by coś dla niego uczynić. No wiesz, daj wywia
i napomknij o tych swoich wspomnieniach".

Te „swoje wspomnienia" Trevor najchętniej zatrzymałby wyłącznie dl
siebie i — prawdę mówiąc — wolałby, by Szef też ich nie ujawnia|
w wywiadzie dla „Mirrora". „Nigdy nie miałem pewności co do teg<3
kobiecego głosu, mówiącego »Dodi«. Patrząc wstecz, nie był w ogoli
możliwy i zaraz po tym, jak o tym powiedziałem, zacząłem żałować";

Teraz ludzie z Harrodsa zrobili ze sprawy wielkie halo. |
Z restauracji poszli do mieszkania Handleya-Greavesa i szef ochrona
naciskał dalej.

228

Trevor opierał się.

_ W marcu mam się spotkać z sędzią na kolejne przesłuchanie.
posłuchaj — jestem gotów zrobić coś dla Szefa, ale nie przed spotkaniem
7 sędzią i rozmową z moimi adwokatami na ten temat.

Handley-Greaves zignorował te słowa.

_ Zadzwonię do ciebie jutro na Park Lane i przekażesz mi swoją

decyzję.

— Nie mogę tego zrobić... daj mi kilka tygodni.

— Nie — odparł Handley-Greaves. — Musisz się zdecydować jutro.
Zdążyli do tego czasu trochę wypić i Trevor tak czuł się „rozczarowany
tym. że Pauł siedzi tak głęboko w kieszeni Szefa" i tak nachalnie nalega na
udzielenie przez niego wywiadu, że powiedział mu prosto z mostu:

— Nie ufam ci nawet krztyny.
Handley-Greaves roześmiał się.

— A ja nie mogę uwierzyć, że siedzisz w moim domu, pijesz moje piwo
i mówisz mi takie teksty.

— Mówię ci tylko tyle, że jesteś człowiekiem Szefa.

— Bo jestem — odparł Handley-Greaves.
Trevor zadzwonił po taksówkę, by wrócić na Park Lane, i żegnając się,
powiedział Paulowi:

— Niech będzie, zadzwoń do mnie jutro.

„Siedziałem i muszę przyznać, że zastanawiałem się: Co to komu
zaszkodzi? Nie mam przecież żadnej pewności, czy to prawdziwe wspo-
mnienia, czy nie. Nie kłamałbym, komu by to zaszkodziło? Nie zamierzałem
powiedzieć niczego, co zdenerwowałoby rodzinę księżnej —nie powiedział-
bym, że widziałem, jak on daje jej pierścionek zaręczynowy ani jak
wskakują razem do łóżka, tego bym tak czy owak nie powiedział". Choć
instynkt mówił Trevorowi, że „nie chce robić wywiadu" — „czułem się
wtedy dobrze, chciałem pomóc Szefowi. Miałem nadzieję, że nikomu to
nie zaszkodzi".

— Dobra, dam ten wywiad — powiedział Handleyowi-Greavesowi,
kiedy ten zadzwonił następnego dnia, w czwartek, 26 lutego.

„Zgodziłem się. Zgadzałem się wtedy na różne rzeczy, ponieważ miałem
wrażenie, że muszę pomóc Fayedowi. Chciałem też dalej dla niego
pracować. Cieszyłem się, że wróciłem do pracy. Praca z chłopakami
sprawiała mi przyjemność, a moim głównym celem, postawiłem go sobie
zaraz po odzyskaniu przytomności w szpitalu, był jak najszybszy powrót
do pracy. Gdybym myślał wtedy tak jak teraz, poszedłbym do Paula i kazał

229

1

mu się wypchać. Moim wielkim błędem było, że nie porozmawiał
przedtem z adwokatami, ale nie byłem wtedy z łanem i Davidem nai

bliskiej stopie jak teraz. To były inne czasy. Przede wszystkim chcirf3
utrzymać się w pracy". H

Przed południem Trevor odebrał telefon. ;|
— Szef chce się widzieć z tobą w Harrodsie. |
„Pojechałem do Harrodsa, poszedłem od razu do centrali i był tam|
Pierś Morgan, o którym wiedziałem, że jest z »Mirrora« — pokazywali!
często w telewizji. Kazano mi iść do małej sali konferencyjnej. Spytali
Paula: »Co on tu robi?«, na co odpowiedział — nie kłamię, cytuję sł<|
w słowo: »Nie przejmuj się, to nie ma nic wspólnego z tobą. Przyszedł!
Szefa w całkiem innej sprawie. W zasadzie jesteś jedynie przynętą,^
udało się go tu ściągnąć, i wystarczy, jak się z nim przywitasz i powiesz,!
może w przyszłości coś razem zrobimy. Wstąpimy tylko na chwilę do śii
konferencyjnej, by się z nim przywitać«. Ten Pierś Morgan wszedł <|
pokoju z fotografem, za nim pan Fayed i dyrektor do spraw bezpieczeństł)|
John Macnamara. Ciągle jeszcze sądziłem, że są po to, by zobaczyć, Jsj
sobie radzę, siedziałem więc i przywitałem się. Ustawił jednak magnetofoi
i zaczął zadawać pytania. Każdy ma wybór. Choć zostałem wkopany
w dalszym ciągu mogłem wstać i powiedzieć: Nie robię tego. Zdecydować

łem jednak wtedy: W porządku, zrobię to. Nieważne, krok czy sto. Bierzdl
się do roboty". H

Od samego początku „Pierś Morgan koncentrował się na tak zwanya||
wspomnieniu głosu Diany. Choć w tamtym czasie bardzo mi zależało naj|
pamiętaniu co tylko możliwe, powiedziałem, że nie jestem pewien. Ciągle
wracał do sprawy, chciał coraz więcej szczegółów. Byłem oburzony,

zajmował się tylko tym tematem. Patrząc wstecz, jestem zdecydowania]!
przekonany, że ten Pierś Morgan został poinstruowany — może nawet był"|
mocno nakłaniany — do tego, by pytał o określone sprawy. Potem próbował||
pytać o Sue, nie bardzo miałem jednak ochotę odpowiadać. Wtedy wywiad ^
się zakończył. Fayed słuchał z początku, ale zaraz wyszedł, Pauł Handley-1
-Greaves i Macnamara siedzieli do końca. Fayed wrócił mniej więcej pięć |
minut przed końcem i stwierdził: »Dajmy sobie spokój«". |
— Mam nadzieję, że to nie wyjdzie, zanim porozmawiam z sędzią —

stwierdził Trevor. — Z prawnego punktu widzenia powinienem o wszystkim
powiedzieć najpierw jemu.

„Wywiad trwał nie dłużej jak pół godziny. Kończyłem zmianę, zaraz
miałem iść do domu. Kiedy tylko go nagrano, zacząłem żałować".

230

Zadzwonił ze skruchą do Davida Crawforda i przekazał, co się stało.
_ Boże drogi, coś ty narobił! — padła odpowiedź. Trevor zapewnił, że
rosił, by nie publikowano wywiadu przed ich spotkaniem z sędzią.
Crawford zadzwonił natychmiast do lana Lucasa. Obaj prawnicy zgodzili
się bez namysłu: sprawa była niewyobrażalna. „Próbowaliśmy panować
nad sytuacją i udawało nam się, póki Trevor nie wrócił do pracy" — mówi
Lucas. Stwierdził po fakcie: „Pierwsze sygnały pojawiły się zaraz po jego
powrocie — na przykład ten fotograf z »Suna«, którego przysłano do
Oswestry z Harrodsa tydzień wcześniej — a mówiąc »Harrods« mam na
myśli »Fayed«.". Kiedy łan dowiedział się o planowanej publikacji artykułu
w „Sunie", spróbował się skontaktować z Michaelem Cole'em, po czym
przesłał mu faks: „To jawne złamanie naszego żądania, by wszystkie
zapytania ze strony mediów były przekazywane do mnie do Oswestry".
„Suń" mimo to opublikował artykuł.

Teraz Harrods zorganizował wywiad dla „Mirrora", rywala „Suną". Ich
klient, Trevor, był — bez względu na to, na czym gra polegała —
„ewidentnie jedynie pionkiem w grze". „Sprawa była delikatna. Trevor
w dalszym ciągu chciał utrzymać się w pracy. Traciliśmy jednak panowanie
nad sytuacją". Ani Lucas, ani Crawford nie zrobili niczego w czwartek
i piątek. Mieli jeszcze czas. Trevor powiedział „Mirrorowi", by nie
publikowano wywiadu do chwili jego spotkania z sędzią. Fayed miał
zeznawać 12 marca, Trevor 16.

W piątek, 27 lutego, dzień po wywiadzie z Piersem Morganem, Trevor
pojechał pociągiem do domu, a Jill i Ernie, wyczuwając po jego głosie,
kiedy rozmawiali przez telefon, że są jakieś kłopoty, poszli do niego
w przerwie obiadowej Jill. Widok, jaki zastali, wstrząsnął nimi. „Wyglądał,
jakby był u kresu wytrzymałości" — mówi Emie. „Krążył jak lew po klatce
i strzelał palcami, jak robi to zawsze, kiedy jest wściekły i próbuje
zredukować napięcie" — określiła to Jill. Krążył po pokoju, siadał, wstawał
i znów chodził. Po chwili powiedział, co się stało. „Chcieli, bym to zrobił,
byli bardzo zadowoleni, że to zrobiłem. A ja rozpaczliwie próbowałem
sobie coś przypomnieć". Opowiedział także, że właśnie dowiedział się od
Paula Handleya-Greavesa, że Sue próbuje sprzedać to, co ma do powiedze-
nia. Nie był w stanie w to uwierzyć. Sue!

„Nie było to dla niego dobre wydarzenie. Przestał ufać wszystkim. Miał
wrażenie, że otaczaj ą go ludzie, chcący realizować ukryte cele, motywowani
pieniędzmi albo chęcią promowania własnej osoby" — uważa Emie.
Kiedy wkrótce — 15 marca — pojawiła się w „News of the Worid"

231

•II
opowieść Sue, jej wersja o pękających w szczęce drutach wywołała na ustal

Trevora smutny uśmiech. „Według Sue Rees-Jones, kiedy rodzice ochnNS
niarza przekazali mu, że księżna Diana i Dodi Fayed zginęli w wypadlotli
szczęka jej męża tak mocno opadła z wrażenia, że trzeba było ponowniel
mocować delikatną drucianą konstrukcję" — streszczono w mającej
ukazać później książce jej wypowiedź. „Kiedy przeczytałem w gazecie
twierdzenie Sue o popękaniu drutów w mojej szczęce, zwłaszcza żą
przyczyną było moje wielkie zdenerwowanie z powodu śmierci pozostałych
pasażerów, zacząłem śmiać się sam z siebie, ponieważ prawda jest znaczni!
bardziej nudna — mówi Trevor. — Któregoś poranka ziewnąłem,
cicho trzasnęło i stwierdziłem, że mogę nieco ruszać szczęką i mówić -
było w tamtym czasie wspaniałym osiągnięciem".

Jill rzadko się teraz śmiała. Była tak zdenerwowana, że tego dnia ledwie!
mogła się skoncentrować na czymkolwiek w pracy. Jej „zły okres" zaczaili
przechodzić w depresję. „Choć nie lubię pojęcia »depresja«, chyba moźnal
było wtedy powiedzieć, że cierpię na »depresję reaktywną«, spowodowaną!
nieustanną nagonką ze strony prasy i krytyką Trevora ze strony tak zwanych
ekspertów". '

„Nieważne, co mówiłem do Jill, nie mogłem do niej dotrzeć — mówi
Emie. — Cierpiała, widząc, jak głęboko emocjonalnie zraniony jest Trevor.
Nie da się nic z tym fantem zrobić. Siedzisz i oglądasz, jak ktoś, nad kim;

tak ciężko się pracowało, by wrócił do zdrowia, pęka na twoich oczach...
Tak bardzo poprawił się fizycznie, a teraz człowiek widzi, jak kruszy się
emocjonalnie".

„Trevor zdawał sobie sprawę z tego, że nigdy w życiu nie powinien był
się zgodzić na ten wywiad. Co miał jednak robić? Nie miał wyboru —
został wrobiony. Niemożność wpływu na to, co się dzieje, jest okropna!
Jeśli człowiek może przynajmniej próbować poukładać sprawy jak należy,
nie czuje się tak bardzo bezradny" — stwierdza Jill. Na szczęście Trevor
mówił im o wszystkim, ale z drugiej strony, z kim innym miałby rozma-
wiać? „Życie po Fayedzie istnieje. Zastanów się nad możliwościami, jakie
masz" — powtarzał mu Emie. Jill niestety nie robiła tego. „Uważałam, że
sam musi zdecydować. Znam go aż za dobrze — nie da się zmusić Trevora
do zrobienia czegokolwiek".

Trevor znów pomógł Fayedowi w dniu, kiedy zadzwoniono do niego
z Harrodsa i przekazano, że nie wyszły zdjęcia, które zrobił mu fotograf
Piersa Morgana, w garniturze, i czy nie miałby nic przeciwko temu, by do
Oswestry przyjechał inny fotograf. „Jak mogę odmówić, jeżeli godzę się na

232

wszystko inne?" — pomyślał Trevor. Pojawili się jednak z ekipą telewizyjną
i odmówił wystąpienia przed kamerą. W końcu stanęło na tym, że nakręcą,

jak spaceruje przez park Cae Glas.

Wieczorem pokazano jego spacer w Sky TV —jako promocję wywiadu
w „Mirrorze", który miał się ukazać następnego dnia.

W sobotę, 28 lutego, twarz Trevora i jego blizny wypełniły pierwszą
stronę „Mirrora". PRZEŻYŁEM — krzyczał nagłówek. Podtytuł oznajmiał:

WYŁĄCZNIE DLA NAS: OCHRONIARZ DIANY TREVOR REES-
-JONES PRZEDSTAWIA SWOJĄ OPOWIEŚĆ. Na dwóch stronach
w środku zapowiadano trzyczęściowy „najbardziej zadziwiający wywiad
roku", który miał się zacząć od poniedziałku.

„Od tej publikacji w »Mirrorze« zacząłem tracić zaufanie do Szefa —
twierdzi Trevor. — Byłem zwalony z nóg. Mówiłem im, by nie publikowali
przed moją rozmową z sędzią, poza tym w żadnym wypadku nie był to
»wywiad na wyłączność«". W środku gazety było coś jeszcze gorszego:

wyraźne półstronicowe zdjęcie Piersa Morgana i Trevora w garniturze,
z leżącym między nimi magnetofonem — to samo, które — jak mu
powiedziano poprzedniego dnia — nie wyszło i miało być powtórzone.
Został oszukany. Harrods potraktował go jak idiotę.

„Od tej chwili czułem się oszukiwany — mówi Trevor. — To z tego
powodu zaczęły się psuć moje układy z pracą".

Zadzwonił do Handleya-Greavesa i oznajmił, że bierze sobie teraz
wolność mówienia, na co ma ochotę. Zadzwonił do Davida, który kazał mu
jak najszybciej przyjechać.

Kiedy łan Lucas, idąc do pracy, kupował jak zwykle rano gazetę, rzuciła
mu się w oczy pierwsza strona „Mirrora". Wypełniała ją twarz Trevora.
W kancelarii zjawił się zaraz David. „Byliśmy wściekli — mówi łan. —
Oznaczało to, że kupili opowieść Trevora" i to, że Trevor pamięta większość
z wydarzeń fatalnego wieczora. Na podstawie oświadczenia „Mirrora"
z poprzedniego wieczora — o którym adwokaci nic nie wiedzieli — media
musiały założyć, że Trevor sprzedał swą opowieść z „wyłącznością na cały
świat". Rzuciły się więc z żądaniem ujawnienia informacji także im.
„Wilki pojawiły się u drzwi. Wsadziliśmy w to Trevora i ruszyło się".

Kiedy Anglia czekała na rozpoczęcie w poniedziałek publikacji sen-
sacyjnego materiału, między Londynem a Oswestry rozegrał się cichy
dramat — na łączach telefonicznych i taksowych. Miał to być punkt

233

zwrotny w bitwie o przekonanie Trevora, by przejął kontrolę nad
przyszłością, łan, który — zajmując się mediami — jak na razie
w sprawie Trevora poślednią rolę i spotkał się z nim jedynie dwa razy, t
znalazł się na pierwszej linii frontu.

Czy mogliby powstrzymać publikację „Mirrora" — dostać nakaz sądo'
David podejrzewał, że nie jest to możliwe. Nie było żadnej umowy, m
publikować, co chcą. A Trevor mógł mówić, co chce i komu chce. „Trt.
nie pozwoliłby nam udusić artykułu. Stwierdził, że nie chce krytykoy,
Fayeda ani z nim walczyć. Martwiły go właściwie tylko dwie rzeczy •
mówi łan Lucas. — Po pierwsze obawiał się, że padnie na niego podejrzeń
iż czerpie zyski z wypadku. Fakt, istniało takie ryzyko. Dopiero co przekąs
im, że nawet Sue najwyraźniej sprzedawała swoją opowieść. Po drug.
w dalszym ciągu chciał utrzymać dobre układy z Fayedem". Trevor był i(|
klientem, czyli w przypadku adwokatów — szefem i musieli uszanow^
jego życzenia, szybko jednak należało ujawnić szereg faktów: „Że nie b|
to wywiad na wyłączność. Że obiecano Trevorowi wstrzymać się z pu(?
likacją do chwili rozmowy z sędzią i konsultacją z adwokatami. I to, że nji
dostał ani pensa". Konieczna była konferencja prasowa. ,„

O 13.26 łan Lucas przefaksował do biura rzecznika prasowego Fayed&
ostre i uczciwe oświadczenie. Michaela Cole'a nie było już w biurze»|J
oddzwonił za to — z samochodu, udając się na weekend — inny pracownia!
biura prasowego, nalegając, że oświadczenie musi zatwierdzić osobiści&l
pan Fayed. Następnie z telefonu samochodowego zadzwonił Pauł Hand-,
ley-Greaves, agresywnie podkreślając pomyłkę w oświadczeniu — psa i
Fayed nie był obecny przez cały czas trwania wywiadu. „To prawda?" —;

spytał Trevora łan i kiedy Trevor potwierdził, skreślił odpowiedni akapit.

Do akcji włączył się główny londyński prawnik Fayeda, Stuart Benson.
Najpierw przekazał przez telefon, potem przefaksował „poprawki" doty-:

czące psychiatry: Trevor NIE spotykał się na żądanie Fayeda z psychiatrą
„w celu przypomnienia sobie szczegółów wydarzeń z 31 sierpnia", ale
tylko i wyłącznie DLA SWEGO DOBRA. I to zostało w oświadczeniu
załagodzone — Trevor osobiście wykreślił obraźliwe linijki.

Negocjowano całe popołudnie, wymieniając się telefonami i taksami —
kryzys raz po raz ilustrowały dziesiątki telefonów od mediów. Artykuł
„Mirrora" spowodował zdaniem lana wyklucie się nowego gatunku:

pracujących dla amerykańskich stacji telewizyjnych dziennikarek, wal-
czących o wywiady dla programów informacyjnych największych sieci
telewizyjnych. Sobotnie popołudnie sprowadziło do ich drzwi najbardziej

234

nartą z nich: Jackie Jabara z CBS News. łan miał w swoich aktach
wcześniejsze listy od niej, teraz jednak była w Oswestry, w hotelu
\Vynnstay", dwie minuty spacerkiem od biur kancelarii Crawford Lucas.
przed przyjściem Jabara zadzwoniła. Spytała, jak najlepiej dostać się do
Trevora. Późnym popołudniem zjawiła się osobiście w kancelarii — David
czekał na nią — w celu przekazania Trevorowi ręcznie napisanego listu.
piszę do Pana w imieniu CBS News oraz Dana Rathera, z prośbą
o udzielenie wywiadu naszej sieci" — zaczynał się list. Jak łan wkrótce
sam mógł zobaczyć, Jabara była „bardzo atrakcyjną, wspaniale ubraną
amerykańską dziennikarką, która przyszła w celu zrobienia wywiadu. Była
grzeczna na amerykański sposób, niezwykle życzliwa — w odróżnieniu od
dziennikarzy brytyjskich, którzy są bardziej stanowczy i prostolinijni —
ale tak samo uparta". Później, kiedy tego pokroju kobiety stały się dla nich
codziennością, miał żartować z Christianem, że w celu uzyskania wywiadów
amerykańskie sieci telewizyjne zatrudniają wyłącznie piękne, seksowne
kobiety. Były także bardzo inteligentne i miały doskonałe maniery.
W oczach lana klasa Jabary była wyrazem władzy amerykańskich sieci

telewizyjnych i wielkich pieniędzy, jakimi dysponują.

„Kto to jest Dań Rather?" — zdziwił się, czytając list. Nazwisko było dla
niego nie bardziej znajome od wszystkich innych, którzy dzwonili —
Barbary Walters, Katie Couric. Jabara „nawijała dla 60 Minutes, 48 Hours
i Public Eye z Bryantem Gumbelem". Kiedy zadzwoniła po kilku godzinach,
łan przekazał jej — tak jak ABC, NBC, BBC i reszcie — że „wywiad dla
»Mirrora« nie jest na wyłączność. Jak na razie nie wiadomo, jak sytuacja
rozwinie się dalej, powinno się to wyjaśnić w ciągu dnia. Proszę zadzwonić
jeszcze raz między czwartą a piątą". Kancelaria zamieniła się w dom

wariatów i musieli wydać jakieś oświadczenie dla prasy.

Im więcej Trevor skreślał, tym bardziej oświadczenie się rozwadniało.
„Trevor nie pozwoliłby nam mówić tak ostro, jak byśmy chcieli — martwił
się łan, dostrzegał jednak, że ich możliwości są ograniczone. — Harrods
próbował udawać, że się z nami liczy, ponieważ wiedzieli, że Trevor
jest w Oswestry — fizycznie z nami. Gdyby był w Londynie, zama-
nipulowaliby nim i artykuł pojawiłby się bez żadnego wahania". Stuart
Benson napisał nawet na końcu oświadczenia pochlebną poprawkę,
w imieniu Trevora: „Z wielkim zmartwieniem czytałem dotychczasowe
artykuły, że owej nocy nie zachowałem się profesjonalnie... Te zarzuty

są całkowicie bezpodstawne".

Ekipa Fayeda chyba nie zdawała sobie sprawy z tego, jak słabo prawnicy

235

Trevora panują nad swoim klientem. „Nakłanialiśmy go do rezygna
z pracy. Chcieliśmy, by odszedł jeszcze w ten weekend. Kręciliśmy s
wokół własnego ogona, nie panując nad sytuacją z powodu tej spra^
z »Mirrorem«. Gdyby tylko powiedział: »Zwalniam się«, odzyskalibyśn
panowanie nad sytuacją. Tytuł: OCHRONIARZ ZWALNIA SIĘ Z PRAC
całkowicie zdyskredytowałby materiał w »Mirrorze«. Nikt nie potra
towałbyjego treści poważnie. Nie musielibyśmy niczego dodawać". Trey

nie zgadzał się jednak na taki wariant. „Chciał zachować dobre ukła
z Fayedem".

łan nie zdawał sobie sprawy z tego, że nie mniej niż on sam,

rezygnacji z pracy nakłaniali go Jill i Emie. Jak na razie łan jeszcze i
z nimi nie spotkał.

Sprawę rozwiązał urlop, który łan — w jednym z licznych telefonów W
Stuarta Bensona, jakie wykonał tego dnia — określił mianem fait accompli:|||
Nie musiał negocjować. „Ekipa Fayeda była na bardzo wyeksponowani
pozycji. Moim zdaniem obawiali się, że jeśli odmówią mu urlopu, natyct
miast złoży wymówienie". Pytanie brzmiało tylko, czy Trevor zechc
wziąć urlop. ^35

„Wreszcie, po kilku wersjach wstępnych i żywych dyskusjach, mieliśmy!!
oświadczenie — w sobotę, mniej więcej w porze herbaty". Zostało przesłang||
do Press Association do ogłoszenia o 18.20. "l

„Chciałbym wyjaśnić, w jaki sposób odbył się wywiad z panem Piersemj
Morganem, i jednoznacznie stwierdzić, iż nie otrzymałem za niego jakie-1
gokolwiek wynagrodzenia, tak jak dotychczas nie otrzymałem żadnegol
wynagrodzenia od żadnej gazety — zaczynało się oświadczenie. Trevori
zbeształ Piersa Morgana. — O ile się orientuję, »Mirror« porozumiał się|
wczoraj wieczór z innymi wydawcami, twierdząc, że ma prawa do »wyłącz-
nego« wywiadu... nie porozumiewając się w tej sprawie ze mną ani moimi
adwokatami. W wyniku tego przez ostatnią dobę moje życie zamieniło si$ :

w piekło. Zostałem zmuszony do ukrywania się". 1

Natychmiast po ogłoszeniu oświadczenia Trevor wyszedł odwiedzić |
rodziców oraz swą fizykoterapeutkę i przyjaciółkę Helen. Adwokaci nie ;

chcieli, by był w kancelarii w chwili przybycia sfory dziennikarzy. Pierwsze
telefony — z ofertą zakupu tego, co Trevor ma do powiedzenia — zaczęły
się w ciągu godziny. W sobotę o 20.30 zadzwonił Pierś Morgan. łan czekał ,
na jego telefon. Morgan czytał oświadczenie — nawet „rozwodnione"

* Fakt dokonany.

236

odniosło pożądany skutek. Podczas gdy redaktor naczelny posiadającego
wielką władzę brukowca proponował ustępstwa, łan Lucas słyszał dolatujące
z głębi mieszkania głosy jego dzieci. „Był szczęśliwy, że może dać nam
oświadczenie, potwierdzające jednoznacznie, iż nie był to wywiad na
wyłączność oraz że Trevor nie wziął od niego ani pensa, i zgodził się
przysłać nam przeznaczony do publikacji tekst, mogliśmy go więc spraw-
dzić". Zgodził się pokryć związane z artykułem honoraria dla adwoka-
tów — później ustalono sumę w wysokości 10 000 funtów. „Zdawał sobie
sprawę z tego, że jest w trudnej sytuacji. Wydawało mu się, że ma
najbardziej sensacyjną wiadomość świata i nagle zaczęła mu się rozsypywać.
Mogliśmy dostać od niego wszystko".

Przy okazji Morgan „wysypał się" z kilkoma informacjami. Kiedy łan
przekazał mu, że Trevora bardzo zdenerwowało, iż nie dano mu tekstu do
autoryzacji, udał wielkie zdziwienie. „Przesłałem cały tekst do akceptacji
panu Fayedowi, mam stały kontakt z Handleyem-Greavesem. Sądziłem, że
Trevor go zaakceptował". Obiecał z samego rana przefaksować swe
oświadczenie i pierwszy odcinek wywiadu.

Kiedy łan i David wreszcie zwlekli się schodami na dół i wyszli na
ciemne ulice, była godzina 22.30. Musieli przebijać się łokciami przez
„młyn" kamer i dziennikarzy. Następnego dnia miało ich powitać jeszcze
większe kłębowisko.

Dla lana „tak naprawdę gówno wpadło w wentylator następnego ran-
ka" — w niedzielę l marca. „Oświadczenie dla prasy wyraźnie poinfor-
mowało wszystkich, że nie było żadnej umowy na wyłączność, a Trevor
jest »do wzięcia«". „Suń", gazeta o największym w Wielkiej Brytanii
nakładzie, zaczęła od 50 000 funtów, szybko podnosząc stawkę na 200 000,
inne gazety i sieci telewizyjne oferowały podobne sumy. Adwokaci nie
zamierzali lekką rączką odrzucać tych propozycji. „Trevor jest najbied-
niejszy ze wszystkich" — myślał łan. Masa innych ludzi posprzedawała
już to, co wiedziała, a na nich spoczywał obowiązek odpowiedzialnego
reprezentowania jego interesów. Adwokaci też widzieli swoje cele. Choć
mieli podpisaną przez Stuarta Bensona umowę z Fayedem o bieżące
pokrywanie honorarium, jak na razie jedyna zapłata za ich usługi przyszła
w piątek — na dodatek pod silnym naciskiem „Mirrora". Zamierzali
oczywiście zajmować się dalej sprawą Trevora dla zasady, ale miło byłoby
otrzymać to, co się należy.

237

Podczas gdy łan przeglądał oferty, Trevor i David Crawford gorącz&i
redagowali przefaksowaną przez Piersa Morgana pierwszą część wywi;

która miała się ukazać następnego dnia. Przeglądając efekt końcowy,
poczuł obawę, że: „Trevor pozwala na zbyt wiele, chcąc zadowolić Sz&
Poniedziałkowy tytuł miał brzmieć: PO WYPADKU SŁYSZAŁEM, J,
DIANA WOŁA DODIEGO. Następował po tym następujący tekst: „Mii
przebłyski wspomnień wołającego z tyłu samochodu kobiecego gi
Z początku był to cichy jęk, potem zawołano imię Dodiego. Nie pamię
czy wołanie się powtarzało... To mogła być tylko księżna Diana. B)»
przytomny, ona też", łan i David wiedzieli, że Trevor powiedział Pierso
iż wątpi w realność tego wspomnienia. Dlaczego nie zażądał doda,
uwagi o swych wątpliwościach? Szedł na potwierdzenie wersji Faydj
o wielkim romansie. Pozwolił na pozostawienie stwierdzenia, że w di
wywiadu psychiatra pomógł mu to sobie przypomnieć — w fakt ten naw
psychiatra powątpiewał. „Jest tak prostolinijny, że nie mieliśmy wątpliwoś
iż przy istniejących naciskach przepuści to i owo". Prawnicy mogli jedn,
tylko doradzać.

Kiedy zajęli się listem od „Shropshire Star", w pewnym momenc,
przerażony łan Lucas wykrzyknął: „Dobry Boże, Trevor, o co tu chodzi? !|
„Lokalny »Shropshire Star« — ponoć mający nas wspierać — zamierz
publikować artykuł i pytał nas, czy chcemy skomentować skazanie Trevo;

za jazdę samochodem pod wpływem alkoholu sprzed wielu lat". Trevi
miał wtedy 21 lat — sprawa miała miejsce przed dziewięciu laty. WypJ|BE
kilka kufli i najechał na stojący przy krawężniku samochód — bez kierowej
cy — i bojąc się kary, uciekł z miejsca zdarzenia. Było to megodne|||
niedojrzałe zachowanie i Trevor bardzo go żałował, ale odbył karę, po
latach podlegała zatarciu i prasa nie miała prawa o nim mówić, łan wysłag
do „Stara" list, grożąc sankcjami prawnymi. „Na pewno to jednak opublif|
kują — w »Shropshire Star« może to być tytuł na pierwszą stronę. JaJEi
mamy nad tym zapanować?". Zaczęło mu się przydawać doświadczenie;

z kampanii, jaką prowadził, by zostać członkiem Parlamentu. „Pierś Morgań;

był doskonały — gotów zrobić wszystko, by mi pomóc. Zadzwoniłem dof
niego i spytałem, czy mógłby wydrukować pod głównym artykułem maleńki:

dopisek o sprawie jazdy Trevora po alkoholu — wraz z jego komentarzem".
Miało to pójść we wtorek, psując zabawę lokalnej gazecie.

„Suń" wyznaczył godzinę 14.00 jako ostateczny termin wyrażenia przez
Trevora zgody na sprzedaż tego, co ma do powiedzenia. Wczesnym
przedpołudniem łan zadzwonił do Piersa Morgana i „przekazał mu, iż

238

otrzymaliśmy oferty i zastanawiamy się. Zapadło kompletne milczenie.
Nie miał pojęcia o tym, co się dzieje, i nagle zrozumiał, jak niepewna jest
iego pc^y^- Gdyby następnego dnia »Sun« opublikował opowieść Trevora
i mocno skrytykował »Mirrora«, mogło to oznaczać dla Piersa Morgana

koniec kariery",

— Nie zrobicie tego — odparł Morgan, wyraźnie wstrząśnięty.

— Musimy w imieniu naszego klienta sprawdzić wszystkie możliwości.

Zawiadomimy pana po południu.

W czasie pełnego zajęć popołudnia igrali z tym, co było dla nich fortuną.
Spisując różne oferty i sumując je, dochodziło się do pół miliona funtów
szterlingów*. Oferta „Suną" była w dalszym ciągu najwyższa. Nie mniej
jak oderwania się Trevora od Fayeda, łan Lucas pragnął móc powiedzieć
mu: „Jeśli sprzedasz opowieść »Sunowi«, niwecząc artykuł »Mirrora«,
rozbije to strategię Fayeda, jaką stosuje wobec mediów. Twoje kontakty
z Fayedem zostaną natychmiast zerwane". Trevor postanowił odrzucić
wszelkie oferty i pozostać przy „Minorze". „Odrzucenie w tamtej chwili
pieniędzy nie było dla niego trudne".

Kiedy łan Lucas, który dzięki rozwijającemu się kryzysowi miał możność
poznawać Trevora, podniósł głowę i zaczął się zastanawiać nad tymi
dwoma niesamowitymi dniami, stwierdził, że największym paradoksem
chwili jest to, iż: „Biorąc pod uwagę potężne naciski, by opuścił Faye-
da — zarówno ze strony trzech adwokatów w dwóch krajach i rodziców,
którzy naciskali go, by się wreszcie wyzwolił — dlaczego się go dalej
trzymał?". Kontuzja Lucasa była niczym w porównaniu z konfliktami,
jakie miał Trevor. Pieniądze nie należały jednak wtedy na pewno do jego

zmartwień.

„Odrzuciłem w jedno popołudnie pół miliona funtów — mówi Trevor. —
Byłem szczęśliwy, że to zrobiłem. Nie chciałem tych pieniędzy". Dwa
tygodnie później Trevor z taką samą łatwością odrzucił pisemną ofertę,
złożoną przez amerykański „National Enquirer", która opiewała na milion

dolarów.

Lucas zadzwonił z dobrymi wieściami do Piersa Morgana. „Jezu, ale mu
ulżyło", łan nie mógł się powstrzymać przed podrażnieniem go co nieco,
jak wspaniałą operę mydlaną wypuści lada chwila w świat. „Nie ma w tym
czegoś z Millsa i Boonisha?" — spytał, chichocząc. „Tekst napisał jeden
z moich zastępców" — odparł Morgan. Adwokaci wiedzieli jednak, że nie

Obecnie około 3 250 000 złotych.

239

czas na żarty, bo kiedy ten szmelc dotrze do stoisk z gazetami, nast
główna runda walki o odzyskanie przez Trevora wiarygodności.

„Skończyliśmy pracę i zaczęliśmy wychodzić do domów mniej wie
w porze picia herbaty. Byliśmy dość wykończeni" — mówi łan Lucas.
pewno jednak czuli też ulgę. Prawnicy Trevora odnieśli zwycięst
w zadaniu zwanym „ograniczanie szkód". — „Był to punkt zwrotni
Niedwuznacznie zostało wykazane, że Fayed wykorzystuje Trevora. Tak
Trevor to dostrzegł. Fayedowi wydawało się, że jesteśmy kuzynami
wsi, ale w ten weekend się dowiedział, że nie damy sobą bezt
popychać".

„Jesteśmy brukowcowymi sławami — stwierdzili Jill i Emie, próbuj
się śmiać na widok wydrukowanego we wtorek, 3 marca, na pierwsza
stronie „Mirrora", zdjęcia Trevora z Jill. Seria zaczęła się poprzednieg
dnia i naród ją pożerał. Trzy dni pojawiania się kolejnych odcinków by^
dla Rees-Jonesów okresem najgorszego koszmaru. „Nie mieliśmy wpływ
na nic. Czuliśmy się całkowicie nadzy".

Odcinek pierwszy, opublikowany w poniedziałek, 2 marca, zatytułowanoś
PO WYPADKU SŁYSZAŁEM, JAK DIANA WOŁA DODIEGO. P%3
twierdzona została wielka miłość, ujawniono wspomnienia, których taA
potrzebował Fayed. Artykuły krytykujące Trevora zaczęły się pojawiaj
jeszcze tego samego dnia. Trevor, roztrzęsiony, przyszedł na lunch. ||

„Trevor był nakręcony, znów trzaskał palcami, nie mógł uwierzyć w t0j|
co pisze się o nim w prasie — zanotował Emie. — Dał wywiad »Mirrorowi«,||
a ponieważ nie zostali nim obdzieleni pozostali, inne gazety skoczyły ną:a
niego". Jill wiedziała, że Trevor sam musi podjąć decyzję rezygnacjil
z pracy, mimo to szukała jakichś dróg wyjścia. Zaproponowała, że może by|
wziął urlop zdrowotny. Uwolniłoby go to od Fayeda bez ostatecznego!
zwalniania się. Tego wieczora Trevor wyszedł z Darrenem i upili się. j

Harrods przysłał Darrena w niedzielę, by „rzucił okiem, jak mu się(j
wiedzie" w trakcie oblężenia związanego ze sprawą „Mirrora". W Oswestry |
było tyle prasy, że pojechali do sąsiedniego miasteczka — Ellesmere. „W|
Ellesmere świetnie się zabawili" — zauważył następnego dnia Emie. |
W poniedziałek wieczór uciekli do miejscowego hotelu — „Sweeney ]
Hali", następnego dnia — w urodziny Trevora, Darren wrócił do Londynu, 'f

Trzydzieste urodziny Trevora zaczęły się od wrzasku gazet: „Mama |
wzięła mnie za rękę, mówiąc: »Niełatwo to powiedzieć... Diana i Dodi nie |

240

zyią«". Ten tak istotny moment zamieniono w rzewny chłam! Artykuł był
ilustrowany zdjęciami rodziny — mieli ślubne zdjęcie Jill i Emiego,
oczywiście od Nain. Trevor musiał dodatkowo stawić czoła artykulikowi
na dole, ujawniającemu jego aresztowanie za jazdę samochodem pod
wpływem alkoholu, kiedy miał dwadzieścia jeden lat, który łan „załatwił"
z piersem Morganem. „To była bardzo głupia rzecz i odpokutowałem ją,
tracąc na rok prawo jazdy — cytowano Trevora. — Nauczyło mnie to
jednak czegoś bardzo ważnego: nigdy więcej nawet nie pomyślałem
o jeździe po alkoholu. Zrobiłem się także znacznie surowszy wobec tych,

którzy to robią".

Jill i Emie tak byli zaabsorbowani opowieścią Trevora, że omal nie
pominęli tego, który znajdował się poniżej: „Policja odpytuje Al-Fayeda
w sprawie kradzieży". Trevor musiał znieść poniżenie związane z artykułem
o prowadzeniu po alkoholu, Al-Fayed stawiał czoła innym problemom:

„Pan Fayed przyznał w styczniu, że członkowie jego ekipy włamali się (nie
na jego polecenie) do skrytki depozytowej pana Rowlandsa i że był obecny,
kiedy kopiowali dokumenty". Skandal ten został jednak przyćmiony przez
sensacje zawarte w wywiadzie z Trevorem. Trevor koncentrował na sobie
całą uwagę narodu.

W odczuciu Jill i Emiego pół roku walki o zachowanie prywatności
i wzmocnienie Trevora zostało zniweczone przez te kilka dni. Po wszystkim
co przeżyli, sytuacja rodziny Rees-Jonesów spadła na tak niski poziom, na
jakim jeszcze nigdy nie była.

Prawnicy Trevora skulili się, kiedy rozpoczęły się spodziewane ataki na
artykuły w „Minorze". Henry Porter napisał zjadliwie w „Guardianie", ty-
tułując swój artykuł „Baśń ochroniarza": „Spektakl, jaki daje Al-Fayed —
najpierw kiedy starał się uzyskać akceptację dla siebie, a teraz, kiedy
próbuje potwierdzić prawdziwość tego, co oświadczył 31 sierpnia, sięga
rozmiarów destrukcyjnego zapatrzenia w siebie, jakie spotykamy u postaci
z Balzaka. Jego obsesja nie liczy się z niczym, a wszystko wskazuje na to,
że najmniej z synami Diany, nieustannie dręczonymi pochodzącymi od
Fayeda spekulacjami na temat śmierci ich matki". Oczywiście autor odwołał
się także do najbardziej sensacyjnego faktu z wywiadu. „Rees-Jones dzięki
pomocy psychiatrów jest obecnie w stanie zapewniać, że po wypadku
słyszał, jak Diana wola imię Dodiego. (...) Nie chcę być wobec niego
surowy, musimy jednak zadać pytanie, ile dodano za pomocą sugestii do
Jego mglistych wspomnień wydarzeń tamtego wieczora? Musimy zakładać,
że Al-Fayed był obecny przy udzielaniu wywiadu...".

241

„Uznano Trevora za marionetkę Al-Fayeda", za niewiele więcej niż)
tego paranoidalnego bogacza — uważa łan Lucas.

Poza tym opowiedział o odzyskanych wspomnieniach przed rozmo
z sędzią — następne i ostatnie przesłuchanie miało się odbyć za tydzi
Nie było to eleganckie. Sędzia mógł go uznać za nierzetelnego, co zepsuł
mu opinię, o którą tak usilnie walczyli jego prawnicy.

Wynegocjowane z „Minorem" kompromisy zostały podjęte w ostatni
chwili, w rozpaczy — nie były efektem wybranej, korzystnej dla Trevo
strategii. Bardzo im było coś takiego potrzebne.

12.

Nie wracam

Ac

adwokaci Trevora wiedzieli, że rozpoczęła się wojna
z Fayedem. Widząc z bliska ekipę Fayeda w Paryżu, Christian od razu
wyczuł, że to przeciwnik, który może budzić respekt. „Byli niezwykle
potężni. Kupowali ludzi niezależnie od stanowisk — w mediach, polityków,
każdego. Jedyny sposób stawienia im czoła to nie obrona a atak". Jeśli
mieli odbudować wiarygodność Trevora, musieli przestać jedynie reagować
na ruchy przeciwnika, a samemu zaatakować. Tylko jak?

Z burzy mózgów, jaka odbywała się między Paryżem a Oswestry,
zaczęło się klarować, że Trevor musi być postrzegany jako skruszony
z powodu tego, że udzielił wywiadu przed spotkaniem z sędzią, ale przede
wszystkim — jako osoba niezależna od Fayeda.

Christian umówił się na spotkanie z sędzią, wykorzystując ponownie to,
co łan określał mianem „tajemniczego sposobu komunikowania się z sędzią.
Wygląda na to, że wpadał do niego i mówił — poza protokołem — co się
wydarzyło. To bardzo osobisty układ". Christian przyznaje: „Tak naprawdę
nic nie jest obowiązkowe".

Kiedy się spotkali, Christian był ciekaw, czy sędzia Stćphan wie, że
„walka między Fayedem i Trevorem jest prawdziwa. Nawet nie jestem
pewien, czy sędzia zdaje sobie sprawę z istnienia tej walki". Postanowił
nie mówić mu, co przechodzą, „ponieważ nie uważałem tego za elegan-
ckie", zamiast tego wcisnął mu do rąk egzemplarze „Mirrora" i oświad-
czenie wyjaśniające Trevora, wyszeptał przeprosiny Trevora i uzyskał
termin za dwa dni. Sędzia Stephan z przyjemnością przyjmie Trevora
w piątek o 14.00.

243

dodajelll

Uważali jednak, że Fayed nie musi wiedzieć, iż Trevor zainicjował to|IS
spotkanie, gdyż wzmocniłoby to nacisk na Trevora. Potrzebowali wsparcia.®
mediów. Jeżeli Fayed został zaskoczony agresywnym działaniem trojy||
adwokatów w miniony weekend, kiedy zmusili Piersa Morgana do ujawy^
nienia swych zamiarów i wynegocjowali niezależne oświadczenie prasoweNS
nie było tego widać. Odpierając ataki armii wygłodniałych każdego skrawka!?
informacji dziennikarzy, Christian i łan sprytnie tworzyli przykrywleęSi
wyprawy do Paryża. „Mydliliśmy prasie oczy, że sędzia jest wścieldyll
i ściąga Trevora w pośpiechu za kanał, by zmyć mu głowę za udzieleni<fll|
wywiadu" — mówi łan. Ujawniali to prasie po cichutku, w kawałeczkach,^?
do tego przez telefon. .Ul

„Równocześnie wyraźnie powiedzieliśmy Fayedowi i Harrodsowi, żę|||
sędzia jest wściekły jak osa i Trevor ma jechać do niego w piątek" — dodajeiSS
łan. „Fakt, sędzia był nieszczęśliwy, ale nie aż tak..." — mówi ChristianII
z lekkim uśmiechem. „Taktyka była tak skuteczna, że nawet Trevor zaczął |j|
oczekiwać niezłego zmycia głowy przez sędziego" — zauważył łan. , 1|

Podróż Trevora do Paryża została dokładnie zaplanowana: David miał |S|
zabrać go w Londynie do samochodu i zawieźć przez tunel pod kanałem. S
Plan rozleciał się jednak w wieczór przed wyjazdem — Trevor go odwołał. 3||
Zdenerwowany David zadzwonił do lana z Londynu: „Trevor właśnie mi |||
przekazał, że Harrods organizuje mu podróż. Chcą go wieźć Eurostarem". ||
Dla adwokatów niewiele się to różniło od porwania. „Nie chcieliśmy, by ij
widział się z Harrodsem cały tydzień, ale ponieważ jest taki superuczciwy, ||
wydawało mu się, że nie ma w tym nic złego i się uparł" — mówi łan. ^
Teraz stracili Trevora. David popędził do Paryża, by spróbować przejąć ||
Trevora, zanim limuzyna z „Ritza" zawiezie go do kwater ochrony w Villa ||
Windsor. Niestety nie udało mu się to. David bał się, że zostanie tam ||
znowu odizolowany w „hermetycznie zamkniętym otoczeniu", jakie Fayed i||
stworzył wokół niego i jego rodziny od chwili przyjazdu Jill i Emiego do ||
Paryża po wypadku.

Trevor nie podzielał niepokoju swoich adwokatów. „David zaaranżował
wtedy dla mnie podróż swoim samochodem do Londynu — mieliśmy
jechać do Paryża we dwóch, spędzić noc w hotelu i iść rano do biura
Christiana Curtiia. W pracy pojawiła się jednak propozycja, bym jechał
z Darrenem i spędził noc w willi, co — jeśli mam być szczery — bardziej
mi się podobało. Po całym dniu byłem bardziej zadowolony z tego, że jadę
pociągiem z kumplem, z którym mogę się pośmiać, niż spędzam czas
z moimi adwokatami. Kto by nie był? Moi prawnicy byli wtedy dość

244

męczący i miałem ich po dziurki w nosie. Byłem umówiony na spotkanie
w biurze Christiana i nie zamierzałem się spóźnić. W pociągu Darren
wspomniał, że Szef nie chce, bym korzystał z pojazdów ambasady, odparłem
jednak na to, że nic z tego, ponieważ to już jest ustalone. Darren stwierdził
na to: »Nie ma sprawy. Będzie zły«, nie naciskał jednak dalej".

Trevor, czując, że ciśnienie narasta z obu stron, najchętniej by spytał: „O

co to całe zamieszanie?".

„Co teraz? Straciliśmy naszego klienta!".

Odbierając rozmowę na telefonie komórkowym w restauracji, Christian
Curtii wyraźnie słyszał zdenerwowanie w głosie Davida Crawforda, prze-
kazującego mu, co wyprawia Trevor. Był czwartek, 5 marca, dzień przed

spotkaniem Trevora z sędzią.

Trójka prawników była przekonana, że dotychczas statyczna bitwa
pozycyjna o przejęcie panowania nad Trevorem eskalowała w otwartą
wojnę. Od pierwszego dnia po wypadku walka koncentrowała się na
oddaniu Trevora w ręce adwokata Fayeda. Starania o oddzielenie go od
własnej ekipy stały się bezpardonowe i bezczelne.

Kiedy w piątek o dziesiątej rano David przyjechał do kancelarii Chris-
tiana, wstrząsnął nim widok mercedesa z „Ritza", zaparkowanego tuż
przed wejściem do budynku, blokującego cały chodnik. Przynajmniej ludzie
Fayeda dostarczyli Trevora na czas. Na żądanie Christiana ambasada
brytyjska wezwała Trevora do zjawienia się w kancelarii na kilka godzin

przed rozmową z sędzią.

Do sądu miał pojechać autem ambasady. Christian nie zamierzał pozwolić

na powtórkę katastrofy z 19 grudnia, kiedy to ludzie z „Ritza" zawieźli
Trevora do sądu. Wtedy Christian miał na rozmowę ze swoim klientem
jedynie pięć minut — zwłaszcza że przed sądem opadły ich media. To się
nie mogło powtórzyć! Zadzwonił do ambasady brytyjskiej i poprosił

o pomoc.

— Przy tej liczbie dziennikarzy nie mogę wziąć mojego samochodu

i zaparkować pod sądem. Potrzebujemy samochodu i ochrony.

— Nie jesteśmy ochroniarzami — odparł pierwszy sekretarz.

— Ja też nie. W końcu to obywatel waszego kraju, nie mojego.
Ambasada udostępniła jeden pojazd — minibusa — i trzech ludzi.
Trevor miał jednak świtę Fayeda — najwyraźniej poinstruowaną, by
trzymała się blisko. Kiedy Trevor wchodził schodami do biura Christiana,

245

w samochodzie czekali kierowca Etoile Francois Fievet i znani |J
ochroniarze — Ben Murrell i Darren Wardman. „Wątpię, czy Trea
będzie fizycznie w stanie opuścić dom" — martwił się Christian. „Musieli
my dać do zrozumienia, że Trevor działa niezależnie, a nie Jako marioneM
organizacji Fayeda". Crawford poprosił go: „Powiedz im, żeby odjechąff
Pół godziny później Trevor zszedł na dół. Mercedes nie odjechał. Jeszei

kilka razy schodził na dół, ale „albo nie chciał, albo nie mógł ich namówi
do odjazdu".

„Nie chciałem tego, co moim zdaniem było dobrą decyzją, poniew

byli potrzebni — wyjaśnia Trevor. — Powiedziałem chłopakom, że,
zostali". .'1

Frank Klein, prezes „Ritza", zadzwonił do Christiana w trakcie spotkas^
z Davidem i Trevorem, by poinformować, iż Fayed nie jest zachwycili
tym, że ambasada — brytyjski establishment, z którym Fayed prowad^
prywatną wojnę — ma wieźć Trevora do sądu. „Cóż, tak naprawdę
mnie to obchodzi. Poza tym nie wolno mi z panem rozmawiać" — odpa|J|
Christian, przypominając Kleinowi, że nie wolno mu rozmawiać ze świa<^
karni. Pomyślał sobie przy tym, że Fayeda otacza masa idiotów. Oświadcza
Kleinowi, że nie może być dalszych ingerencji dotyczących Trevora

sposobu prowadzenia przez niego sprawy, inaczej złoży do akt oficjalna
skargę. ,|1

Christian zauważył, że „Klein był przestraszony, wręcz przerażony",:,^
Może zaczął się bać, że przesadził, a może sądził, że Christian ma na myśliljj
zdarzenie, które miało miejsce wczesnym rankiem tego dnia w ViUąi||

Windsor. Dotyczyło ono niepodpisanego listu, tkwiącego w kieszeni |§
Trevora.

,|

Tego poranka jedyny człowiek, który przeżył wypadek, wykonał kolejne 'Ę
kroki w kierunku uniezależnienia się od Fayeda. Na swój osobisty sposób ^
Trevor osiągnął kryzys decyzyjny w ramach niełatwej walki o zadowolenie g
wszystkich stron — Fayeda, swojej rodziny, siebie. Utrata zaufania narastała '||
od chwili opublikowania artykułu w „Mirrorze". „Po publikacjach wróciłem ;|
do pracy. Chcieli znów mnie widzieć. Powiedzieli, że to była jedna wielka •'||
pomyłka — pozwolili Piersowi Morganowi ze mną rozmawiać, ponieważ .j
nie wiedzieli, że to opublikuje". Trevor nie uwierzył. „Oczywiste, że ||
sprawa została zorganizowana na konkretny dzień, w innym przypadku |j
skąd nagle miałby się znaleźć Pierś Morgan?". Nie miał do nikogo pretensji. ||
246

TQ była moja decyzja", ale poranne wydarzenia w Villa Windsor przeko-
nały g0' ze "Uszedł czas na działania, jakie nakazywały złe przeczucia.

Frank Klein zaczął go namawiać do podpisania pewnego listu. Dał go
Trevorowi, który ledwie nań spojrzał, o mało się nie wściekł. „Prosili mnie
g podpisanie listu, w którym z grubsza mówiąc, stwierdzałem, że chcę, by
Christian Curtii zajął się śledztwem w sprawie wypadku, a David i łan
wyprostowaniem spraw w Anglii. Chcieli, bym stracił z nimi kontakt".
Z crwałtownością, jakiej jego adwokaci jeszcze nie widzieli, „całkowicie
straciłem panowanie nad sobą. Zacząłem na nich kląć. »Jak śmiecie, to moi
prawnicy!«. Odmówiłem podpisania". Widząc, jak wściekle Trevor wyma-
chuje rękami, Klein poprosił Bena o pozostanie w pokoju.

„Ten list przepełnił miarę. Poczułem się całkowicie wykorzystany przez
Fayeda". Kiedy wychodzili z willi, Trevor zadzwonił do lana i opowiedział
mu o incydencie, łan poinformował telefonicznie o wydarzeniu Christiana.
„Potem Ben, Darren i ja pojechaliśmy do kancelarii Curtiia".

Ponieważ musieli omówić to, co zamierza powiedzieć sędziemu, Trevor
w trakcie spotkania z Christianem i Davidem nie miał wiele czasu na
pokazanie listu Davidowi. „Była to bardzo toporna próba wbicia między
nas klina i pokazania różnic, których nie było" — brzmiała opinia Davida.
Wsunął list do aktówki. Omówią go później.

Walka o Trevora osiągnęła szczyt, kiedy wyszedł on z dwoma ad-
wokatami z kancelarii, by udać się na ustalone na godzinę drugą spotkanie
z sędzią. Minibus i mercedes były gotowe do akcji, każda z obu trójek
paliła się do działania. „Tuż zanim zeszliśmy, stało się dla mnie oczywiste,
że David i Christian nie chcą chłopaków — ale ja chciałem — mówi
Trevor. — Moim zdaniem całkiem niepotrzebnie się podniecali. Uważałem,
że mogą się przydać pod koniec dnia. Znałem tych chłopaków, czułem się
pewnie, mając ich przy sobie. Nie znałem kolesi z ambasady. Zdawałem
sobie także sprawę z tego, że Szef spodziewa się, iż wsiądę do samochodu
z »Ritza«, a adwokaci chcieli, bym wsiadł do minibusa. Pomyślałem sobie:

Zachowują się jak w kiepskiej sztuce. Wyszliśmy na chodnik, mercedes
i minibus stały za nami. Było kilku fotografów i gapiów. Darren i Ben
chcieli, bym wsiadł do nich, bo ułatwiłoby im to życie, nie zamierzali
jednak osiągać swego na siłę. Prawnicy chcieli inaczej, podszedłem więc
do chłopaków i powiedziałem im: »Idę do busa, jedźcie jednak tuż za
nami«. Byłem totalnie wkurzony —wszyscy naprawdę przesadzali. Z jednej

247

strony ufałem chłopakom, z drugiej adwokaci twierdzili, że lepiej b&
jeśli będę postrzegany jako niezależny. Nie było dla mnie dobrego wyjś
Ciągnięty w obie strony, Trevor był „wkurzony na tych i na tych".

Przed sądem panował jeszcze większy chaos niż 19 grudnia. „W z
bym się czegoś takiego nie spodziewał — mówi Christian. — Setki e
telewizyjnych i kamer. Do tego radio i... prasa z całego świata. Wypełr
korytarze i wejście. Nie można było wejść, nie można było wyjść. Tłoc
się nie tylko wokół sądu — na całym podjeździe, od biur do sąd
Gendarmes nie mieli doświadczenia, co z czymś takim robić. Do och
Trevora skierowano ponad siedemdziesięciu! Nie było takiego th
kiedy przed sądem zjawiał się Robert De Niro".

„Byłem ciężko zaskoczony — mówi Trevor. — Widywałem tłu
w Saint-Tropez, kiedy pojawiali się tam Diana i Dodi, wielkie zbiorowi
turystów i fotografów, ale nigdy nie było tylu fotografów, nigdy
otaczało nas tylu, co na tym podwórzu sądu. Było ich co najmniej kilku;

Kiedy podjeżdżaliśmy, ruszyli ku nam jak fala. Potem każdy chciał dost,
się naprzód". „Za dużo tego — myślał. — To niesamowite zainteresowannl|
sprawą". Choć tym razem poszli na tyły sądu, „wszyscy pchali się i cisnęH
i wtedy włączyli się Darren i Ben. Praktycznie biorąc, musieliśmy cał^
drogę się przepychać". A

Sędzia był tak łagodny, jak Christian się spodziewał. „Był nieco obrażony^
że nie rozmawiałem z nim najpierw — wspomina Trevor — ale powiedzia-
łem mu wprost, że tak naprawdę sam nie wierzę w to, o czym mówiłem, że
pamiętam, w ten głos". Trevor uważał teraz, że wszystkie jego wspomnienia
z wypadku są „bardzo wątpliwe", prawdopodobnie są jedynie czymt
w rodzaju marzeń sennych. Tak samo wierzył w którymś momencie
w prawdziwość innego „wspomnienia" i choć opowiedział o nim „Minoro-
wi" — „najwyraźniej nie było dla nich wystarczająco sensacyjne. Chodzi
o sen, który miałem w szpitalu, a który brałem za prawdę". Trevorowi
wydawało się, że „wywieziono mnie z oddziału intensywnej terapii,
wsadzono do karetki i zawieziono gdzieś indziej". Zapytał Jill, kiedy był „w
pełni przytomny, czy byłem cały czas w tej samej sali. Najwyraźniej tak
było, gdyby mnie jednak ktoś zapytał, powiedziałbym, że mnie przewożono.
To nie było wspomnienie, a sen. Podejrzewam, że tamto także".

Wychodząc, skruszony Trevor zapewnił sędziego, że gdyby uważał, że
ma coś istotnego do powiedzenia, na pewno porozmawiałby najpierw
z nim. Stephan powiedział mu na pożegnanie mniej więcej tyle, że: „Jest
pan w tej sprawie ofiarą. Może pan robić to, na co ma pan ochotę".

248

po przesłuchaniu Christian udał się do frontowego wejścia i spotkał się
2 mediami. Obietnica, że to zrobi, zapobiegła przy ich przyjeździe jeszcze
większemu chaosowi. Spędził godzinę na udzielaniu dwudziestu wywia-
dów — po francusku i angielsku, nawet po niemiecku.

W tym czasie — mówi Trevor — „wróciłem minibusem z sądu do biura
Christiana, tyle że bez Christiana, wysiadłem, poszedłem do biura, omówi-
łem z Davidem jak poszło i czekaliśmy na Christiana. Był czas jechać na
dworzec, mercedes czekał na mnie. Sądziłem, że Christian i David wiedzą,
że wracam na Park Lane mercedesem. Kiedy nadszedł czas, zszedłem do

chłopaków i odjechaliśmy".

David zostawił Christiana o szóstej i — jadąc nocą — zajechał do
Oswestry na piątą rano. Po drodze układał myśli: „Okazuje się, że cała ta
szarada nasila lęk, jaki maj ą pracownicy Fayeda wobec szefa. (...) Wygląda
na to, że przebić się przez pancerz Trevora i uświadomić mu powagę
sytuacji, w jakiej się znajduje, nie będzie łatwo. (...) Twierdzi, że wszystko
rozumie, ale jest pod silnym wpływem —jeśli nie presją— ludzi, z którymi
spotkał się w Londynie. Nie jest jasne, jakie formy przybierze nacisk...".

Wkrótce miało się to stać dla Trevora jasne.

„Wróciłem do Londynu Eurostarem późnym popołudniem i Szef chciał
widzieć się ze mną w Oxted. Pauł Handley-Greaves zawiózł mnie osobiście

i musiałem stanąć Szefowi naprzeciwko".
Zaprowadzono Trevora do stojącego na trawniku wielkiego namiotu. Od

razu dostrzegł, że Fayed nie jest w dobrym nastroju.

— Dlaczego pojechałeś z ambasadą? MI6 chce cię dostać! —wybuchnął

Fayed.

— Nieprawda — odpalił Trevor. — Poprosiłem chłopaków, by jechali

za nami i...
Fayed przeszedł do ataku na lana i Davida. Trevor doskonale wiedział,

że kiedy Szef traci zimną krew, zaczyna się monolog.

— Twoi prawnicy to prawnicy małomiasteczkowi. Nie mają pojęcia, co

robią. Nie reprezentują cię jak należy.

— Jestem z nich zadowolony. Jest mi też dobrze z panem...

— Zdradziłeś mnie! Nie podpisałeś listu. Kłóciłeś się z Frankiem

K-leinem. Pojechałeś samochodem ambasady!

— Nie sądzę, by mógł mnie pan oskarżać o nielojalność — odparł

Trevor, próbując trzymać nerwy na wodzy. — Nie zrobiłem niczego
249

przeciwko panu. Niczego w ogóle nie zrobiłem. Skorzystałem z samod
ambasady, ponieważ moi adwokaci — oraz adwokat Harrodsa — uwa
że to dobry pomysł, by postrzegano mnie jako osobę niezależną.

Szef wściekał się, zaczął coś skandować, przedstawiając ultimah
będziesz lojalny albo odchodź. :.

„Przez jakiś czas godziłem się na to, ale dość to dość" — wściekał;,!
Trevor w sobie, -są

'' li

— Chce pan, bym podjął decyzję od razu, czy rezygnuję z pracy, to|
podejmę. Wstanę zaraz i wyjdę. — Trevor wstał, by odejść, w co włąc;

się Handley-Greaves, uspokajając Szefa. Wrzaski zamilkły, ale Pay
wściekle wyrzucił z siebie: ,

— Nie, nie, nie podejmuj teraz decyzji. ,„a
Trevor jednak już ją podjął. David i łan naciskali go, by jeśli nie cha|
rezygnować z pracy, wziął przynajmniej urlop. Wreszcie zrozumiał ia|
stanowisko — nie chciał rzucać pracy, ale dotarło do niego, że potrzebuj
nieco czasu w oddali od Fayeda. „l;

— Chcę dostać urlop. Muszę przemyśleć sprawy — poinformowa
Szefa.

Kiedy Trevor wychodził z namiotu, Szef — ciągle siedząc — uprzejr
się z nim pożegnał.

— Świetnie, jak chcesz, dbaj o siebie.

„Czy nasz klient się odnalazł?". Pytanie to zawierał list, który 9 marc%i|
David Crawford otrzymał od Christiana Curtiia. „Właśnie miałem telefbn.||
z ambasady z zapytaniem, czy dotarł szczęśliwie. Najwyraźniej czekali n^l
niego w Paryżu na dworcu i opóźnili dla niego o dwadzieścia minut odjazdy
Eurostara". Ambasada planowała wsadzić Trevora prosto do pociągu,
z unikaniem kontroli paszportowej i tak dalej. Trevor nie miał „pojęcia
o planie ambasady, by mnie specjalnie potraktowano". Nie mieli od niego
znaku życia, odkąd trzy dni wcześniej wyszedł z kancelarii Christiana. .:

Czyżby udał się na urlop, co próbowali mu zasugerować adwokaci?
„Chcieliśmy, by znalazł się z powrotem w Oswestry" — mówi łan. „Zniknął.
Z naszego punktu widzenia straciliśmy go" — dodaje David.

Trevor był w Oswestry i trzymał się w cieniu. Po incydencie z Fayedem
wrócił po cichu do domu, by w niedzielę 8 marca rozpocząć urlop.
W najbliższą środę poszedł do Jill i Erniego na kolację — przy stole, przy
którym dzielili się tak wieloma sprawami, opowiedział im o podróży do

250

Paryża oraz rozmowie z sędzią Stćphanem. Kiedy się dowiedzieli o kłótni
prankiem Kleinem (w Vilła Windsor w sprawie listu), uzyskali potwier-
dzenie, ze „Fayed chce mieć Treva na własność — w całości".

Trevor opowiedział zdenerwowany, że Dave Liddłe, jego stary kumpel

^ojska, udzielił wywiadu „Sunowi". Artykuł ukazał się 2 marca —
m trakcie publikowania artykułów w „Minorze". W tytule umieszczono
nazwisko Trevora — jakby to on sam napisał tekst.

.Dave Liddłe — mówił Trevor do Jill i Erniego — skontaktował się ze
mną dwa albo trzy razy przez telefon, pogadał ze mną o rugby, jak mi leci
i tak dalej. Nie opowiadałem mu nic o wypadku. Przez jakiś czas nie
miałem od niego żadnej wiadomości, po czym nagrał mi się na auto-
matyczną sekretarkę, że »Sun« jest z nim w kontakcie, chce opublikować
artykuł z kimś, kto mnie znał, i czy mógłbym do niego zadzwonić, jeśli nie
mam nic przeciwko temu. Nie oddzwoniłem, wychodząc z założenia, że to
wystarczy jako odpowiedź, że mam coś przeciwko temu, i następnie się
dowiedziałem, że artykuł jest w druku. Opowiedział im o rzeczach z wojska,
które generalnie biorąc, były prawdziwe. Powiedział im o szczegółach
wypadku, o których mu nie opowiadałem, i że się ze mną widział, co było
nieprawdą. Miałem o nim lepszą opinię. Rozumiem, że każdy potrzebuje
pieniędzy, ale są lepsze sposoby na ich zdobycie".

Jeszcze bardziej nieprzyjemne było to, że 15 marca miał zostać opub-
likowany w „News of the Worid" wywiad z Sue. Widząc, że cały świat
wskakuje na medialny wózek, wybuchnął: „Dlaczego, na jasną choler?,
interesują się mną? To co się dzieje, nie ma nic wspólnego z wypadkiem
ani mną. To bierze się tylko stąd, że była księżną Walii. Zawsze tak będzie".

Wszystko wskazywało na to, że kto jeszcze go nie wykorzystał, był na
niego wściekły. Starł się z Kleinem i Fayedem. Nawet David czuł się
zmuszony powiedzieć Jill i Emiemu, że Trevor musi ustąpić albo strasi
adwokatów, nie mogą sobie bowiem pozwolić na to, by wyglądać jak
głupcy, niezdolni do zapanowania nad swoim klientem. „Złości wszystkich
wokół siebie, z Davidem, łanem, Fayedem i sędzią włącznie. Nie ma wielu
przyjaciół. Wygląda na to, że Trev jest w sytuacji bez wyjścia" — zapisał
w swoim pamiętniku Emie, kiedy jego tak spokojne pióro zostało zmuszone

do gwałtownych wypowiedzi.

„Wszyscy chyba pozapominali, że Trev w dalszym ciągu wraca do
zdrowia po wypadku samochodowym, w którym o mało nie zginął —
powiedziała na obronę syna Jill. — Potrzebuje czasu, by się pozbierać i by
mózg zaczął mu znów w pełni działać". Obawiała się, że straszliwe

251

zamieszanie, które zaczęło się z publikacjami „Mirrora", cofnęło Trev(
w procesie powrotu do zdrowia. ;;

— Nie bierz urlopu, a zwolnienie lekarskie — nalegała znów na sy^
tym razem z siłą zarówno doświadczonej pielęgniarki jak i bliskiej rozpac
matki. — Nie jesteś wystarczająco zdrów, by wykonywać pracę, za którąa
się płaci, ponieważ w trakcie wykonywania tej pracy miałeś wypadek. -'
Jego nadgarstek, bark, szczęka, twarz — wszystko potrzebowało jeszę
dużo czasu i kolejnych operacji. — Trevor, najlepszą rzeczą byłoby iść \
lekarza i poprosić o zwolnienie, PONIEWAŻ NIE JESTEŚ W STA!
WYKONYWAĆ PRACY.

— Nie chcę zwolnienia lekarskiego — odparł jak już wiele r
przedtem. — Chcę utrzymać się w pracy.

„Lubił tę robotę. Twierdził, że pomijając wszystko inne, dobrze
płacą i sprawia mu przyjemność" — zapisał z rezygnacją Ernie.

Kiedy następnego dnia, 12 marca, Jill i Emie oglądali w telewizji Szefa
który zjawił się w Paryżu na rozmowę z sędzią, zrobiło im się smutno, Ą
człowiek, który był czymś w rodzaju ich dobroczyńcy, wygląda teraz tal
groźnie. Widząc wykrzykującego w telewizji Fayeda, zrozumieli, że urlop
nawet zwolnienie lekarskie, to nie rozwiązanie, a jedynie przeciągnie
sprawy.

Następnego dnia Christian pognał do sądu, by zdobyć stenogranA
zeznania Fayeda, i jak najszybciej przekazał sprawozdanie Davidowi. „0|
Trevorze nie ma absolutnie nic — nawet o nim nie wspomniał. Zamiast;

tego opowiadał, jaką jego zdaniem znakomitą robotę zrobił Stephan,
i wyrażał wielkie zaufanie do francuskiego systemu sądowniczego. Potem ,
oświadczył, że nie ma do powiedzenia o Henrim Paulu nic poza tym, że:

był bardzo profesjonalnym pracownikiem, na którego nigdy się nie musiał
skarżyć".

Christian dostrzegł w tym schemacie — zignorowaniu Trevora i po-
chwałach wobec Paula — ziarno przyszłego ataku.

Trójka adwokatów była zgodna: nie mogli ryzykować swej reputacji,
reprezentując człowieka, którego postrzegano jako marionetkę Fayeda.
Musiał zrezygnować z pracy albo „zostajesz sam, przyjacielu — jak to
wyraził łan. — Naciskaliśmy go w tym kierunku, a kiedy potrzebne nam
było wsparcie ciężkiej artylerii, Christian napisał do niego list". 30 marca
„zły gliniarz" zaczął działać: Christian napisał do Trevora pierwszą wersję

252

ostrego, pięciostronicowego listu. Z obawy, że ma telefon na podsłuchu,
nawiązał kontakt z Davidem w Annecy w Alpach i poprosił go o powrót
przez Paryż, by zaakceptował treść listu i dostarczył go Trevorowi.

„Drogi Trevorze... ponieważ najprawdopodobniej nikt nie zostanie
skazany na karę więzienia, problem sprowadza się do odszkodowania
i odpowiedzialności prawnej... Innymi słowami, pan Al-Fayed musi zostać
zmuszony do zaakceptowania jej przynajmniej w części, choćby jedynie
z powodu odpowiedzialności Henriego Paula oraz pana Kleina, pracow-
ników »Ritza«". Gdyby sędzia uznał „Ritza" za odpowiedzialnego —
niezależnie od uznawania winy fotografów — Fayed mógłby skarżyć hotel
w procesie kryminalnym. Trevor mógłby w ramach tego procesu starać się
o uznanie poniesionych szkód. Nawet gdyby nie doszło do procesu
kryminalnego, można byłoby wykorzystać dla dobra Trevora wszystkie
zdobyte przez sędziego dowody — na przykład w prowadzonym w Anglii
procesie cywilnym o odszkodowanie, które mieliby Trevorowi wypłacić
tego pracodawcy, albo w prowadzonym we Francji oskarżeniu z powództwa
cywilnego przeciwko „Ritzowi". Mogłoby to jednak potrwać kilka lat,
poza tym Christian nigdy tak naprawdę nie wierzył w to, że bez procesu
kryminalnego francuskie powództwo przeciwko „Ritzowi" o spowodowanie
uszkodzeń ciała miałoby szansę sukcesu. Dobrze wiedział, że Fayed stara
się uniknąć procesu: „Ponieważ doskonale zdaje sobie z tego sprawę, pan
Al-Fayed ma tylko jedno wyjście: obciążenie winą za wypadek kogoś

innego, w tym ciebie... Już pracuje nad tym planem".

Christian ostrzegł Trevora, że „ponieważ teoria spisku nie wydaje się już
wiarygodna", uważa z Davidem Crawfordem, iż Fayed próbuje zmontować
wersję, jakoby Trevor nie wykonał rzetelnie swej pracy — powinien był
powstrzymać Henriego Paula przed prowadzeniem samochodu, nie powi-
nien był zapinać pasa bezpieczeństwa, nie pozwolić na tak szybką jazdę

i tak dalej. Christian widział:

początek zorganizowanej kampanii przeciwko tobie. (...) Fayed
wychwalał podczas rozmowy z sędzią Henriego Paula, nie powiedział
jednak ani słowa o tobie, nie chciał także wyglądać na zbyt zadowo-
lonego, by móc się zabrać do ciebie później — a próbuje kontrolować

to, co mówisz prasie, czyli przez to śledztwo.
Jak wiesz, w tej chwili prasa jest twoim najlepszym sojusznikiem.
(...) Ogólnie panuje opinia, że jak na razie byłeś wyjątkowy, jeśli
chodzi o lojalność wobec pana Al-Fayeda. Ponieważ jednak za-

253

chowuje się wobec ciebie nieuczciwie, kontynuacja tej linii i mówienie ^4fe
dalej tego, co ci każe, byłoby hipokryzją. (...) .,5%
Nie próbuję wywrzeć na ciebie nacisku (...) ale jest moim obowiązkiem .4%
cię ostrzec, że (...) nie zamierzam ryzykować mej opinii zawodowej %7;

(...) i jeśli zdecydujesz się pozostać z panem Al-Fayedem, mogę zostać ••/sii-
zmuszony o poproszenie cię, by reprezentował cię inny adwokat. ;.|B&,

^!^4^
'?KS$s&.

Christian przyznaje, że: „byłem dość brutalny w liście, który nii^^
napisałem, ale nie miałem wyjścia. Musiał zrozumieć pewne rzeczy. N^|
mogłem kontynuować walki w pojedynkę", a Christian czuł się pozolJH
stawiony sam sobie. Nie miał kontaktu z Trevorem, który stał całkowicie?
z boku. „Czasami mam wrażenie, że media sądzą, iż to ja byłem w samchIJS
chodzie. Wszystko, co wiedzą o nim, wiedzą ode mnie. Czasami mus%||||

wyjaśniać, że to nie była walka między Fayedem a mną — że jedyni^it?

.•^ti^if,

reprezentowałem Trevora — zauważa Christian. — Jestem bardzo osamot-§||
niony przy podejmowaniu decyzji. (...) Dzielę się pomysłem z IaneiD,?l|i
i Davidem, by poznać, co sądzą, potem sprzedajemy go Trevorowi. Akta5!!'
mam jednak tylko ja — nie zna ich nawet mój ojciec. Ciśnienie jest 5
ogromne... a nie mam aż tyle doświadczenia" — stwierdził, żartując||S
z faktu, że dopiero cztery lata wcześniej opuścił uniwersytet. s|

Adwokatów smucił fakt, że doszło do postawienia ultimatum. Zdaniem
lana, Trevor stoi po tej stronie, co należy. Jeśli jest się prawnikiem, „dobrze
jest stać po tej stronie, co należy". Od samego początku czuł sympatię do
Trevora — z powodu niezwykłego nacisku, jaki na nim ciążył, tego, że był
celem ataku mediów, doznał poważnych obrażeń i tak dalej. „Nie wiedzia-
łem jednak, czy jest miły, czy nieprzyjemny. Sposób, w jaki go po-
strzegałem, ewoluował. To młody człowiek, który zawsze próbuje robić to,
co należy" — uważał łan.

Być może był z Trevorem bliżej niż David. Po pierwsze dzieliła ich
mniejsza różnica wieku, a Christian ledwie go znał. „Starałem się nie
wywierać na Trevora nacisku w celu podjęcia decyzji, ponieważ nie
reagował na to dobrze. Chował się wtedy w sobie i otaczał murem — mówi
łan. — Przed podjęciem decyzji Trevor się długo zastanawia — i podejmuje
tylko ważne decyzje. Kiedy podejmie w jakiejś sprawie odpowiednią
decyzję, zazwyczaj się jej trzyma".

Obserwując Trevora z dystansu, Christian współczuł mu także z powodu

254

t-

nacisku, z jakim musiał sobie radzić. Czuł, że ślepa lojalność Trevora
wobec Fayeda to zjawisko znacznie bardziej skomplikowane niż strach
przed utratą pracy albo lękiem, że potęga Fayeda mogłaby go skrzywdzić.
„Był w wojsku i nauczył się wykonywać rozkazy. Kiedy był ochroniarzem,
kazano mu czekać, iść tu czy tam, robić to i tamto". Christian podejrzewał,
że po raz pierwszy Trevor był zmuszony do podjęcia decyzji, do pode-
jmowania których nie był przygotowywany w trakcie szkolenia. Nagle
musiał stać się dowodzącym generałem. „Nie chciałem, by wykonywał —

chciałem, by decydował".

„Nie odmawia się wykonania bezpośredniego rozkazu" — powiedział

później Trevor. Tak wbito mu do głowy, ale zarówno będąc spado-
chroniarzem jak i pracując w ochronie osobistej — jeśli chce się być
dobrym — trzeba umieć dokonywać samodzielnych osądów i niezależnie
działać. „W ochronie dostaje się polecenia wykonania określonego zadania,
ale dopóki efekt zostaje uzyskiwany, jest twoją sprawą, jakim osiągniesz

go sposobem".
„W tej sprawie jest pozostawiony sam sobie, a przecież przez całe życie

robił wszystko w grupie — w wojsku, w drużynie rugby, w ochronie.
Zerwanie z Fayedem oznacza zerwanie z grupą— spekulował łan, próbując
zrozumieć opór Trevora przed opuszczeniem Fayeda. Nawet służąc w Ir-
landii Północnej w zwiadzie, był w czteroosobowym oddziale. — Teraz
jest sam. Cóż za ironia, że akurat teraz musi rzucić się na głęboką wodę
sam — i albo zacząć pływać, albo utonąć. Nie może się podzielić z nikim".

Adwokaci trzymali się jednak razem. „Sam fakt, że byliśmy przygotowani
rzucić sprawę, oznaczał, że mamy zasady i nie przekroczymy pewnych
granic. Wiedziałem już przedtem — pracowaliśmy razem od siedmiu lat —
że David ma swoje zasady i twardo by się ich trzymał; stwierdzenie, że
Christian zrobiłby tak samo, było wielkim szczęściem i dowodem wielkich

umiejętności Davida".
A teraz poinformowali o swoich postawach Trevora. Jeżeli — jak

uważali — była to walka Dawida z Goliatem, lepiej będzie, jeżeli proca
słabszego jak najprędzej trafi w cel.

31 marca Jill i Ernic wrócili z wakacji narciarskich we Włoszech — był
to kolejny krok w kierunku powrotu do normalnego życia. Ledwie znaleźli
się w domu, a już tkwili w kipieli, wrzącej wokół sprawy podjęcia przez
Trevora ostatecznej decyzji. Zadzwonił Trevor, przekazując, że dostał

255

niepokojący list od Christiana, który naciskał go na odejście od FayetiIIS
i zapowiadał, że jeśli tego nie zrobi, straci adwokatów. David Crawfoalll
naciskał go w tym samym kierunku z Oswestry. Pojechali tak, by spotk^fc
się z nim po pracy — z prezentem, starą mapą Shropshire, którą przysł^y'
mu Jackie Jabara z CBS. Jabara od chwili publikacji artykułów w „MirrorzelSfe
pracowała nieustępliwie nad tym, by Trevor udzielił wyłącznego wywiacttSI
do programu 48 Hours Dana Rathera. **'

„Nikomu nie zrobiłem krzywdy. Wykonywałem jedynie swoją pracę" -
powtarzał Trevor podniecony, próbując rozjaśnić sobie w głowie. „Trevi
stoi między młotem a kowadłem — zauważyła jego matka, zrozpaczon
że jest zmuszony podjąć tak ważną decyzję, podczas gdy jeszcze nie je
wystarczająco zdrowy. Nikt, z Trevem włącznie, nie rozumie, jak dalet,
mu do zdrowia". W następnym tygodniu czekał go kolejny zabieg chiruiĘ^
giczny. -^

W czasie tych końcowych godzin i dni podejmowania decyzji wiełkwil
wrażenie wywarła na nim wypowiedź jednego z chłopaków, z którymi^
patrolował teren przed Harrodsem. H

— Trev, dostałeś drugą szansę. Powinieneś się po obudzeniu cieszycie
każdym nowym dniem. Powinieneś cieszyć się życiem. Nie jest tak, prawda? %

— Nie. II

— Nie ufaj tym draniom na górze — dodał jego kumpel. — Interesują %
się tylko i wyłącznie własnym dobrem. Jesteś dla nich obojętny. Na twoim S
miejscu nie wróciłbym tu. ,®

Trevor nigdy nie traktował pracy jako pułapki, a ostatnio Kez powiedział S
mu coś takiego: „Ile razy pytałeś kogoś z naszych: »Ile czasu pracujesz?« ^
a on odpowiadał: »Jasna cholera, to już osiem lat!«. Każdy wtedy dodaje: ^
»Popracuję jeszcze pół roku, zbiorę nieco pieniędzy i znajdę sobie inną T
pracę«. Tyle tylko, że nikt nie idzie do nowej pracy". ^
„Rezygnacja z roboty za dwadzieścia parę kawałków to niemała spra- ;;

wa" — rozmyślał Trevor, walcząc ze sobą. \

„Niemal zgodził się odejść z pracy, ale nie był pewien, jak Fayed to %
przyjmie — czuł Ernie. — Poradziliśmy sobie w Paryżu, poradzimy sobie t
jeszcze raz" — zapewnili go, wychodząc już do domu. ^
6 kwietnia Trevor miał kolejny zabieg na nadgarstku. Zabieg przebiegł (
dobrze, Trevor jednak czuł się źle i miał wszelkie objawy zaziębienia albo f
grypy. Lekarz podawał mu antybiotyki, „ale w dalszym ciągu odmawia ];

przyjazdu do nas do domu. Jestem bardzo zaniepokojona" — powiedziała |
Jill. Po sześciu dniach dołka Trevor poddał się i pozwolił, by Jill zabrała go i

256 j

do domu na „porcję czułej opieki. Trudno powiedzieć, czy jego szybka
rekonwalescencja została spowodowana antybiotykami, czy czułą matczyną
opieką" — uważa Emie. Jill w dalszym ciągu naciskała, by wziął zwolnienie

lekarskie.
Trevor czuł się jednak na tyle dobrze, by jechać w piątek, 17 kwietnia, na

mecz rugby do Cardiff. Centrala przy Park Lane kazała mu w trakcie
urlopu mieć ze sobą cały czas pager i „w sobotę przekazano mi wiadomość:

»Zadzwoń do Oxted«". Zadzwoniwszy, otrzymał informację: „Szef chce,

byś w poniedziałek był w Szkocji".
„Byłem dość zły. Po pierwsze, jeszcze nie wykorzystałem zwykłych

wolnych dni, po drugie jeszcze nie podjąłem decyzji, czy w ogóle wracam
do pracy, po trzecie uważałem, że polecenie wyjazdu do Szkocji przyszło
ze zbyt małym wyprzedzeniem. Informowanie o czymś takim w przeddzień
to naprawdę absurdalne!". Do tego taka daleka podróż — do Szkocji!
„Miałem wrażenie, że to karne zesłanie". Co prawda Kez był już kiedyś
w Szkocji i podobały mu się tamtejsze posiadłości, zwłaszcza że było tam
dużo koni, „nie miałem jednak ochoty tam pracować, nawet gdybym
wrócił do pracy". Odpowiedź Trevora brzmiała: „Jeszcze nie podjąłem
decyzji, czy wracam do pracy. Oglądam właśnie mecz rugby. Zadzwonię

w poniedziałek".
W duchu podjął już jednak decyzję. „Odkąd wyszedłem ze szpitala,

próbowałem działać tak, by wszyscy byli zadowoleni, co skończyło się
tym, że nie zawsze robiłem to, co najlepsze dla mnie. W efekcie znalazłem
się między młotem a kowadłem — Fayed twierdził, że wpływają na mnie
inni ludzie, niektóre media twierdziły, że wpływa na mnie Fayed, a rodzina
i adwokaci szarpali mnie, bym zezłościł się na Fayeda za to, że mnie
wykorzystuje, nie mogąc zrozumieć, jak mogłem tak długo być wobec
niego lojalny. (...) Nie jestem jednak potakiwaczem. Sam szukam ar-
gumentów". Znalazł je i wreszcie był gotów do działania.

„Na tym się skończyło. Zadzwoniłem w poniedziałek i powiedziałem:

»Postanowiłem nie wracać«". „Świetnie, dużo szczęścia" — odparł chłopak,

który siedział w centrali dowodzenia.

„Tak więc zrezygnowałem z pracy. Naprawdę uważałem, że przesadzili,

i gdyby załatwiali sprawy inaczej, byłbym tam w dalszym ciągu i z chęcią
bym pomagał. Uważam, że załatwili wszystko źle, wywierając na mnie
stały nacisk. Chcieli ciągle coraz więcej i mam wrażenie, że od wywiadu
w »Mirrorze« zdawało im się, że mogą to dostać. W końcu dałem ten

wywiad" — zauważa Trevor.

257

łan Lucas wydał oświadczenie dla prasy, ogłaszając zwolnienie
Trevora z pracy:

Chciałbym żyć dalej po tragicznych wydarzeniach z sierpnia minio-
nego roku. Z tego powodu podjąłem decyzję — z żalem — rozwiązać
obecną umowę o pracę. Chciałbym osobiście podziękować moim
pracodawcom i panu Mohamedowi Al-Fayedowi za pomoc i wsparcie,
jakie okazali mi w tym bardzo trudnym okresie.

Londyński adwokat Fayeda, Stuart Benson, odpowiedział na to, iż „pa|| ,:

Fayed z przykrością dowiedział się o decyzji Trevora i z wielką przyjeni|i
nością zatrudni go w przyszłości". Poinformował także adwokatów Trevora| l
że pan Fayed przestaje płacić ich honoraria, łan i David byli niec^ |
rozbawieni, bowiem zapłacił im tylko raz, na dodatek pod presją — w trakcri i
epizodu z „Mirrorem". Był im winien pieniądze za wiele miesięcy pracyl |
Trevor zadzwonił do Jill i Emiego w porze lunchu, by powiedzieć, ź^ |
złożył rezygnację. Zaraz potem mieli telefon, że w Oswestry zjawi si^g |
człowiek ze Special Branch, który sprawdzi bezpieczeństwo Trevorą^ |
następnie zadzwonił David z informacją, że Christian Curtii ma przyjechali E
z Paryża. Zjawił się pod ich drzwiami dziennikarz ze „Shropshire Star",! E
żądając odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego Trevor zwolnił się z pracy?".J |
— To jego sprawa! — odparli oburzeni. | l

Wszystko inne stało się nieważne. Trevor wyrwał się na wolność*! l
Wreszcie zrobił to, co należało — sam. ; | !;

„Jak tylko się dowiedziałam, że Trevor odchodzi z pracy, zaraz poczułam| '
się lepiej" — mówi Jill. Jej „dołek" się skończył. Poniedziałek 20 kwietnia l |

był początkiem powrotu Jill do optymistycznego spojrzenia na życie —jeJ| l
zwykłego stanu. *

W dniu, w którym Trevor zwolnił się z pracy, Emie zrobił ostatni wpis j
do pamiętnika, na którego strony od ośmiu miesięcy wylewał ból swego |

serca i wszelkie rozczarowania. Zamknięty został wielki rozdział całe; |
historii. Trevor uratował swoją duszę. |||

Ostatni wpis Emiego miał się okazać proroczy: „Wiemy, jak potężny |||
jest Fayed, i zastanawiamy się, czy Trev i Kez mają zostać wrobieni f,
i wystawieni na odstrzał. Zobaczymy, co się wydarzy". Kiedy Emie zamknął |||

pamiętnik na nowej stronie, dla Trevora otworzyła się pierwsza strona ||
nowej księgi.

„Zaraz po tym jak zrezygnowałem z pracy, musiałem przyznać, że
258

poczułem się, jakby spadł mi z ramion wielki ciężar. Choć oznaczało to, że
nie będę dostawał pensji, czułem się, jakbym był w stanie zdystansować się
od tego, co się dzieje. Złożyliśmy oświadczenie dla prasy, które Fayed
dobrze odebrał. Wiedziałem, że długo to nie potrwa, ale to był dla mnie
przyjemny okres. Próbowałem zapomnieć wszystko o wypadku i skoncen-
trować się na tym, co się dzieje w domu. Niewiele później zaoferowano mi
pracę w sklepie sportowym, który właśnie przejęło kilku kumpli, i był to
pierwszy krok w kierunku powrotu mojego życia do zwykłej rutyny.
Pracowałem tylko trzy i pół dnia w tygodniu, ale było to sto razy lepsze od
siedzenia w domu i dumania. Chciałem żyć dalej".

Po rezygnacji Trevora z pracy wzrósł niepokój Christiana Curtiia co do
ewentualnego ataku ze strony Fayeda. „Uważam, że Fayed wkrótce zrobi się
wściekły i chyba powinniśmy zacząć być bardzo ostrożni" — ostrzegł
Davida w liście z 28 kwietnia. Mogli być śledzeni, mieć telefony na
podsłuchu. Zdawał sobie sprawę, że Fayed był zdolny do bezwzględnych,
nieprzewidywalnych działań. Obserwował — pod postacią bezlitosnych
starań o narzucenie Trevorowi swojej woli czy irracjonalnych ataków
wściekłości, kiedy krzyżowano mu szyki — zatrważający potencjał,
tworzony przez nieokiełznaną niczym potęgę, połączoną z obsesyjnym
charakterem. Christian obawiał się, że Fayed mógł skierować na Trevora
agresję, która przekraczała wszystko, co dotychczas widzieli. Trevor mógł się
stać piorunochronem dla frustracji Fayeda, narastającej, ponieważ śledztwo
nie szło w pożądanym przez niego kierunku. Działania sędziego Stephana nie
dostarczały argumentów na potwierdzenie teorii spisku, która go zżerała. Na
dodatek śmiał rzucić cień podejrzeń na paryskie imperium Fayeda.

Dzięki kilku „bardzo interesującym przeciekom prasowym" Christian
dowiedział się, że śledztwo idzie w kierunku wywierania nieco większego
nacisku na „Ritza". Sędzia Stephan ściągnął do siebie stały zestaw ludzi
z „Ritza" i Etoile — Kleina, Rouleta, Musę, Doumeau — na kolejną rundę
przesłuchań. Powiedziano Christianowi, że było to ze strony sędziego
„działanie nagłe" w celu „przyłapania ich na niespójnościach", zanim
zdążą przeczytać artykuł, mający się ukazać w poniedziałek w „Voici",

oparty na wywiadzie z Frederikiem Lucardem, kierowcą, który podstawił
mercedesa na tył „Ritza".

Curtii widział w tych przesłuchaniach pewną szansę — zarówno jeśli
chodziło o ochronę Trevora przed Fayedem jak i walki o odszkodowanie

dla niego. Przesłuchiwani ludzie mogli okazać się źródłem dowodów, że
życie Trevora zostało wystawione na ryzyko, to zaś mogłoby stać się
podstawą pozwu — formalnego wniosku o przeprowadzenie śledztwa
i oskarżenie o odpowiedzialność z kodeksu karnego kogoś jeszcze poza
fotografami. Przesłuchania mogły zarówno pomóc wydobyć na światło
dzienne faktyczne przyczyny wypadku jak i dać Trevorowi podstawę do
starania się o przyznanie przez sąd odszkodowania. „Moim zdaniem może-
my we Francji zażądać odszkodowania jedynie w procesie karnym" — po-
wiedział Christian łanowi, ale Trevor mógł użyć zdobytych dowodów do
założenia sprawy cywilnej przeciwko swoim angielskim pracodawcom —
gdyby uznano ich za winnych zaniedbań. Dlaczego tak straszliwie poraniona
ofiara wypadku nie miałaby wykorzystać swego prawa do starań o odszko-
dowanie?

Przeprowadzone pod koniec kwietnia przez sędziego przesłuchania nie
ujawniły na tyle dobitnych dowodów, by Christian mógł złożyć pozew.
Inne wydarzenia sprawiły jednak, że tym pilniejsze stawało się, by Trevor ;

zadziałał. Dostrzeżono dramatyczny wzrost zagrożenia ze strony Fayeda,
kiedy do prawników Trevora dotarło, co się stało w Szkocji z Kezem.

Kez zrezygnował z pracy 2 czerwca, po burzliwej awanturze z Fayedem, ^
która miała miejsce w poniedziałek, 25 maja, w szkockim zamku Faye- J
da — Balnagown Castle. W czasie spotkania, które się tam odbywało, ;

Fayed po raz pierwszy w obelżywy sposób oskarżył wprost ochroniarzy
o spowodowanie wypadku. Wybuch Szefa, „ozdobiony" wulgarnymi I
słowami, był reakcją na wyrażoną przez Keza odmowę wystąpienia^
w kolejnym programie telewizyjnym, w którym miano wałkować teorię i
spisku, i jego słowa do Szefa: „Pozwoli pan, że będę uczciwy. Nie zgadzam l
się z całymi tymi bzdurami o konspiracji — to był po prostu wypadek".;!
Według słów Keza: „Fayed wybuchnął. Wrzeszczał: »Jak mogliście, kurwa |
mać, do tego dopuścić? To wy dwaj, idioci, jesteście wszystkiemu winni!«. |
Potem zaczął oskarżać Trevora. »Niech ten drań będzie przeklęty! Miał.l
być lojalny, a pieprzony skurwiel mnie opuścił. (...) Zapłaciłem najlepszym I
pieprzonym psychiatrom w kraju i mówią, że nic mu nie jest!«". |

Fayed zaczął kolejną tyradę o spisku, oskarżał o spowodowanie wypadku
brytyjski rząd, księcia Filipa i służby specjalne. „Te wszystkie dranie';

trzymają ze sobą!". W swej wściekłości zaczął tworzyć szaleńczą koncepcję,;

że ochroniarze byli uczestnikami spisku. Groził Kezowi, że albo zgodzi się'
wziąć udział w planowanym programie telewizyjnym, albo straci pracę — ;

i tydzień później Kez złożył wymówienie. Zaskarżył następnie Fayeda j

o wypłacenie mu — jego zdaniem — zaległych należności, zgodzili się
następnie, że obaj pamiętają różne wydarzenia w różny sposób, i zawarli
ugodę. Kez przyznaje, że nigdy nie proszono go o to, by kłamał.

3 lipca Kez w następujący sposób wyjaśnił swe odejście z pracy sędziemu:

„Mój pracodawca jest przekonany, że księżna Walii i jego syn stali się
ofiarami zamachu, i oczekiwał, bym wspierał ten pomysł, nie byłem jednak
w stanie tego robić".

Kez natychmiast zadzwonił do Trevora, by podzielić się z nim wiadomoś-
cią, i głośno zapytał: „Nie sądzisz, że będzie nas ścigał, co?", na co Trevor,
w dalszym ciągu chcąc myśleć o Szefie jak najlepiej, odparł: „Nie, nie...".

Następnie, niemal natychmiast po rezygnacji Keza, 5 czerwca, w Paryżu,
doszło do konfrontacji fotografów zparties civiles. Christian podejrzewał,
że będzie to przedstawienie teatralne, które w niczym się nie przysłuży
interesom Trevora, nie założył on bowiem sprawy fotografom. Nie jego
ścigali. Christian przekonał lana i Davida, że Trevor nie powinien być
w tym spotkaniu reprezentowany, i tak też się stało. Zjawiły się wszystkie
pozostałe parties. Fayed dostał w sądzie napadu wściekłości i przed
obecnymi tam dziennikarzami potępił fotografów, określając ich mianem
„sępów", a także bezwzględnie zaatakował matkę Diany. „To snobka.
Wydaje jej się, że jest królową Saby! — wrzeszczał. — Odeszła od swej
rodziny i mam ją gdzieś!".

W imieniu Fayeda przemawiał w trakcie spotkania Georges Kiejman
i zadał fotografowi Romualdowi Ratowi pytanie, które następnego dnia —
gdy czytał stenogram — zaalarmowało Christiana. Napisał do Davida;

„Kiejman zadał Ratowi ciekawe pytanie — poprosił go o potwierdzenie, że
Trevor powiedział dziennikarzom, iż jeśli nie będą się zbytnio zbliżać,
mogą robić zdjęcia. Rat potwierdził to". Pytanie wzmogło niepokój
Christiana, „ponieważ usprawiedliwiało fotografów i sugerowało, że Trevor
ich zachęcał. Można odnieść wrażenie, że nastąpiło przesunięcie oskarżenia
na Trevora". Spodziewał się tego.

8 czerwca Christian miał już przygotowany pozew Trevora, do złożenia
go potrzebował jednak więcej dowodów.

30 czerwca Christian złożył na ręce sędziego Stephana wniosek o prze-
prowadzenie nowego śledztwa wobec „Ritza" i kierownictwa oraz kierow-
ców Etoile. Miał nadzieję, że — tak jak próbował to już zrobić sędzia
Stćphan — uda mu się przyłapać ich na sprzecznościach, może także
doprowadzić do wzajemnych oskarżeń. Zamierzał zakwestionować ich
wspomnienia i napuścić ich na siebie.

260

261

Trevor niechętnie stawał się agresywny. Od samego początku Christian
uważał, że „w pewnym sensie już samo zostanie przez Trevora partie civile
było atakiem na Fayeda", teraz jednak, składając ten wniosek, Trevor
dokonał pierwszego jawnego posunięcia przeciwko byłemu szefowi. Choć
nie przebywał fizycznie w Paryżu, jego udział w śledztwie nagle stał się
kluczowy — był jedyną partie, dążącą do przeprowadzenia działań, które
mogły ujawnić mniej oczywiste powody wypadku. Christian obawiał się,
że gdyby tego nie zrobił, na jaw wyszłyby jedynie półprawdy. Spencerowie *
milczeli, jedynie Trevor — aby się bronić — zarzucał na „Ritza" oraz
Etoile śledczą sieć.

Pod koniec czerwca akta ujawniły, iż Trevorowi groziła śmierć. Christian
przekazał Crawfordowi, że znajdowało się w nich oświadczenie kierowcy
Oliviera Lafaye'a, który twierdził, że ktoś planował zabić Trevora, by nie
mógł mówić o przyczynach wypadku. „Wygląda na to, że w celu zabicia
Trevora do szpitala mieli zostać przemyceni fałszywi lekarze". Zarówno
Christian jak i Crawford podejrzewali, że twierdzenie to mogło być
bezpodstawne. „Uważam jednak, że przy niepokoju i niepewności, jakie
podówczas panowały, ktoś mógł wpaść na pomysł, iż byłoby najlepiej,
gdyby Trevor nie przeżył — mówi Crawford. — Możliwe, że szykowano
próbę zamachu". Christian był zaniepokojony i poprosił o ponowne
przesłuchanie Lafaye'a.

Kilka dni później, 3 lipca, Kez złożył oświadczenie przed sędzią i —jak
stwierdził Christian, czytając następnego dnia stenogram — dostarczył
niezwykłych informacji dotyczących „planu Dodiego", sugerujących, iż
Fayed współuczestniczył w podejmowaniu fatalnych decyzji: „W którymś
momencie pan Pauł poszedł do apartamentu na pierwszym piętrze, gdzie
byli Dodi i księżna. Wrócił kilka minut później i oznajmił, że plan został
zmieniony. (...) Nie zgadzaliśmy się z Trevorem na modyfikacje i po-
stanowiliśmy zadzwonić do naszego londyńskiego przełożonego, szefa
ochrony Mohameda Al-Fayeda. Henri Pauł stwierdził w tym momencie, że
nie ma to sensu, ponieważ pan Fayed dał planowi zielone światło. (...)
Henri Pauł wyszedł zobaczyć, co z samochodem. Pięć minut później do
drzwi apartamentu podszedł Dodi i spytał, czy zgadzamy się na plan.
Odpowiedzieliśmy, że w żadnym wypadku, i musi zadzwonić do ojca.
Dodi stwierdził, że nie ma takiej potrzeby, ponieważ jego ojciec zgadza się
na zmianę planu". Christian zdobył kolejny potrzebny mu dowód.

* Rodzina Diany.

262

W czerwcu zmarła Nain — Rees-Jonesowie byli przekonani, że i ona
została ofiarą wypadku Diany. „Z początku uważaliśmy, że prasa jest
bezpośrednio albo pośrednio odpowiedzialna za wypadek, nie byliśmy
więc dla niej zbyt łaskawi. Uważaliśmy także, że jest w pewnym stopniu
odpowiedzialna także za śmierć Nain — przez zrobienie na nią nagonki".
Jill podejrzewała, że „ogromny stres spowodował problemy gastryczne
i doprowadził do powstania u niej wrzodu żołądka, którego nikt nie
zauważył aż do chwili, gdy doszło do poważnego krwawienia z przewodu
pokarmowego". Teraz Jill zrobiła się wobec prasy cyniczna. „Byłam dość
łatwowierną osobą i jeżeli coś pojawiało się w gazecie czarno na białym,
wierzyłam w to. Przestałam".

„Nain nie umiała nigdy odmawiać. Zawsze lubiła mówić i być może
przesadziła" — zauważa Trevor. Wpadał do niej z wizytą mniej więcej co
dwa tygodnie. „To pół godziny, może czterdzieści minut jazdy". Próbował
umieścić jaw domu pogodnej starości, mieszczącym się na tej samej ulicy
w wiosce, gdzie mieszkała, „żeby miała towarzystwo. Spędzała całe
godziny, siedząc samotnie. Przeszła w życiu niejedno — jej mąż zmarł
w młodym wieku, potem zmarł mój ojciec. Przez wiele lat było to jej
największe zmartwienie — śmierć syna. Potem ja miałem wypadek. Kiedy
to się stało, nie miała przy sobie nikogo, nie miała z kim porozmawiać.
Siedziała w domu sama jak palec". Trevor mocno przeżył śmierć Nain.

„Jedynymi ludźmi, z którymi mogła porozmawiać, byli zjawiający się u niej
dziennikarze. Wydawało jej się, że ci przemili ludzie przychodzą, by obejrzeć
jej kwiaty. Praktycznie każdego wpuszczała i robiła im herbatę. Kończyło się
na tym, że rozmawiała z dziennikarzem, a fotograf robił zdjęcia. Nie robili tego
dla jej dobra. Tak naprawdę nie robili tego dla niczyjego dobra. Wykorzysty-
wali ją. To co robili, to najgorszy rodzaj wykorzystywania drugiego człowieka,
jaki istnieje. Władza mediów jest przerażająca. W pewnym stopniu rządzą
krajem. To niesamowite, że możesz któregoś dnia wziąć do ręki gazetę
i dowiedzieć się, że jesteś oskarżony o zamordowanie księżnej Walii. Coś
takiego mogło się zdarzyć — mogło się jak najbardziej zdarzyć".

Rodzina pojechała do walijskiej wioski Nain, Lianfyllin, i pochowała ją
w tym samym grobie, gdzie leżeli jej mąż i syn Colin. Po cichu i bez
obecności niepożądanych osób,

Tego lata życie w Oswestry odzyskało pozory normalności. Trevor
pracował na pół etatu w sklepie sportowym Petera Richardsa przy Willow

263

Street. „Sklep nie był tym, do czego się przyzwyczaiłem. Sprzedaje się tam
piłeczki do golfa, naciąga rakiety. Czasem wpadał któryś z kumpli na
filiżankę herbaty. Nudy na pudy". Oczywiście, że praca ta nie stanowiła
takiego wyzwania, jak ochrona księżnej Walii. „Wróciłem jednak do
codziennej rutyny. Rozmawiając przynajmniej dwa razy w tygodniu
z łanem, wkrótce stwierdziłem, że nie ma ucieczki od tego, co się wydarzyło.
Idąc do niego, musiałem zwalniać się z pracy na godzinę albo i więcej, ale
powrót do sklepu był niczym powrót do rzeczywistości. Zdawałem sobie
sprawę z tego, że nie było to idealne rozwiązanie na zawsze, ale wtedy było
to bez dwóch zdań to, czego potrzebowałem".

Zabiegi chirurgiczne nie chciały się skończyć. Musiał przejść dwie
operacje nadgarstka, dwie następne w celu usunięcia metalowych płytek
z boku i pod okiem oraz serię zabiegów dentystycznych. Do zakończenia
śledztwa oraz pełnego wyzdrowienia musiał jak gdyby zatrzymać swe życie.

Kiedy jednak go nie obserwowano, wytrwale pracował nad osiągnięciem
głównego celu: powrotu na boisko rugby. Jill była poruszona za każdym
razem, kiedy przechodząc obok toru wyścigów konnych, widziała z daleka,
jak Trevor biega ze znacznie sprawniejszym fizycznie kumplem i ciężko
pracuje, by znów być w stanie przeżyć młyn i znów być „jednym z nich".
Jill wyobrażała sobie, że Trevor zadaje sobie pytanie, czy: „Kiedykolwiek
znów będę taki jak dawniej?". „Musiało przechodzić mu przez głowę — bo
przechodziło i nam".

Nie minął rok od chwili, gdy wycinano go z mercedesa, bardziej
martwego niż żywego, a już wrócił na boisko. „Było to jedynie pół meczu
w drugiej drużynie Oswestry, która nie jest zbyt dobra, ale nie minęło
jeszcze dwanaście miesięcy od wypadku" — mówi Trevor. Kiedy wszedł
w pierwszy młyn, pogratulował sobie. „Dobrze, Trevor, udało ci się.
Z powrotem na boisku w niecały rok".

„Musiałam tam być, ale nie mogłam patrzeć — mówi Jill. — Nurkował
w młyn, choć miał w twarzy jeszcze mnóstwo metalu. Nie chciał jednak,
by ktokolwiek odnosił się wobec niego delikatnie — gra nie miałaby wtedy
sensu. Siedziałam na trawie i czułam, jak zaciska mi się obręcz wokół
klatki piersiowej, a w oczach zbierają się łzy — nie wiem dokładnie, czy ze
zmartwienia czy radości. Wiem jednak, że był to dla Trevora miernik
powrotu do zdrowia. Oglądanie go na boisku było niezwykłym doświad-
czeniem".

Gdyby tylko był tak samo silny emocjonalnie... Zewnętrznie był tym
samym Trevorem — milczał o swych sukcesach, zachowywał stoicki

264

spokój wobec wypadku. „Właściwie wcale się nad tym nie zastanawiam —
znacznie więcej myślę o tym, co wydarzy się w sobotę na meczu. To był
smutny wypadek, ale stanowił element pracy. Jeśli ktoś chce, może to
określić mianem wypadku przy pracy. Proszę mnie źle nie zrozumieć — to
była tragedia — ale nie było to najważniejsze wydarzenie w moim życiu.
Dziesięć razy gorsze było znalezienie martwego taty. To było straszliwe,
okropne. (...) Budzę się i — Jezu — mam lepsze i gorsze dni, ale wszystko
układa mi się w głowie, więc nie ma problemu. Ciężko pracowałem
i jestem z siebie dość dumny, że wracam do wszystkiego, co robiłem
przedtem. Nie straciłem jednak nogi, nie wylądowałem na wózku, nie
zostałem poważnie poparzony. Jestem tak bardzo szczęśliwy... Sądzę, że
cała historia była cięższa dla mamy i Emiego".

Choć zaprzeczał, Jill widziała, że mnóstwo przeżywa. Trudny moment
nastąpił podczas zorganizowanego w lecie rodzinnego grilla. Wszyscy
świetnie się bawili, grała ulubiona muzyka Trevora — irlandzka — i nagle
Trevor się załamał. „Byli wszyscy moi bracia z żonami albo dziewczynami
i dziećmi i poczułem się jak część zamienna — chyba poczułby się tak samo
każdy samotny facet. Odczułem to chyba jednak nieco mocniej z powodu
tego, co się stało. Nagle straciłem ochotę tam być, powiedziałem więc
mamie, że idę do pubu na piwo z kumplami" — wyjaśnia sytuację Trevor.

Potem poczuł się jednak źle i zaczął przepraszać. Tak jak już przedtem,
Jill odparła: „Nie, Trevor, nie przepraszaj. Nigdy". Z największym smutkiem

dostrzegała, jak wielkie jej syn poniósł straty.

„Trevor stracił wszystko. Pracę, wygląd, zdrowie, żonę, dom, prywatność.

Jedyne, co zyskał, to masę długów".

Człowiek, który najbardziej tego potrzebował, nie miał towarzysza do
rozmowy — żony ani przyjaciółki. Dzielił się swymi przemyśleniami z nią
i Emiem, ale to nie było to samo. Był stłamszony w sobie; udawał
zblazowanie i obojętność wobec wypadku. „Nie należy do ludzi, którzy
siedzą i dumają nad problemami... może próbuje sam je sobie poukładać.
Sztywna górna warga dobrze się zagoiła, ale skrywa wiele i jeśli różne
sprawy nie wyjdą na jaw, nigdy nie wiadomo, co się wydarzy".

Późnym latem — była w pokoju Trevora, by pokazać przyjaciółce sterty
listów, które chowali w pudłach pod łóżkiem, kiedy nagle zalała się łzami.
Po chwili usłyszała własne słowa: „Obawiam się, że lada chwila on
wybuchnie".

265

Trevor zrezygnował z pracy, ale nie uciekł. To, że utracił wspomnienia,
czyniło Fayeda jeszcze wścieklejszym przeciwnikiem. W lipcu zeznania
składał psychiatra, stwierdzając, że Trevor ma bardzo silną osobowość, ale
słabą pamięć. Ponieważ od wypadku minął prawie rok, doktor uważał, iż
mało prawdopodobne jest, by jeszcze cokolwiek sobie przypomniał, a nawet
gdyby to nastąpiło, należałoby mocno powątpiewać w rzetelność takich
wspomnień.

Wspomnienia Trevora nie mogły być zastosowane jako narzędzie strategii
Fayeda.

Wraz ze zbliżaniem się 31 sierpnia — rocznicy śmierci Diany — nacisk
narastał jak letni upał. 25, tak jak zażądał Christian, ponownie przesłuchano
ekipę „Ritz"/Etoile: Kleina, Rouleta, Siegela. Christian zauważył, że nie
przesłuchiwał ich Stephan, lecz sędzina Marie-Christine Dćvidal. „To
wiadomość, symbol, mający pokazać, że nasz wniosek uznano za drugo-
rzędny" — podejrzewał Christian. Sąd to klub. Jeżeli prokurator określa
podejrzanych, rzadko się zdarza, by inny sędzia to kwestionował.

Czytając następnego dnia stenogramy oświadczeń, złożonych w Palais
de Justice, Christian uśmiechnął się zadowolony. Było mnóstwo rzucających
się w oczy sprzeczności oraz spychania na siebie odpowiedzialności, na co
tak bardzo liczył.

Dyrektor Etoile, Niels Siegel — choć nie był tamtego wieczora obec-
ny — potwierdzał, że NIGDY „Ritz" nie prosił go o dostarczenie samochodu
bez kierowcy i w normalnym przypadku by odmówił, ten był jednak
szczególny, prosił bowiem Dodi Fayed. Przyznawał więc, że dla zadowole-
nia syna Fayeda był gotów zrezygnować z wymogów profesjonalizmu!
Zeznał także, że dysponował w tamtym momencie przynajmniej dwoma
licencjonowanymi kierowcami — Musą i Lucardem — którzy mogli
prowadzić.

Zastępca dyrektora „Ritza", Ciaude Roulet — któremu trzeba przyznać,
że wyszedł z hotelu kilka minut przed wypadkiem — wycofał się z wszelkiej
odpowiedzialności, twierdząc, że decyzję o tym, iż ma prowadzić Henri
Pauł, podjęli Dodi i ochroniarze.

Frank Klein wziął na cel ochroniarzy — Christian był pewien, że było to
preludium nowej strategii Fayeda. Przyznał, że Henri Pauł nigdy nie woził
klientów, ale — zaprzeczając Siegelowi — stwierdził, iż nie było w tamtym
momencie innego kierowcy. Miał zapytać nocnego wartownika, Thierry'ego
Rochera, czy to on wydał takie polecenie, czemu Rocher zaprzeczył,
twierdząc, że to ochroniarze wyszli na zewnątrz hotelu, wskazali palcem

266

Henriego Paula i kazali mu prowadzić. Z sentymentalizmem, który od razu
zwrócił uwagę adwokatów Trevora, Klein zeznał, że Dodi poinformował
go, iż on i Diana mają wziąć ślub. Klein dodał także, że przynajmniej
dziesięć dni przed wypadkiem Dodi przekazał mu, iż będzie w Paryżu pod
koniec sierpnia — co potwierdzało oświadczenie Trevora, że Dodi nie

informował go o swoich planach.

Po tych zeznaniach podstawowa przyczyna — upojenie alkoholowe
Henriego Paula — nie mogła być traktowana w izolacji od innych czynników.
Wina za spowodowanie wypadku rozkładała się na dwóch nieżyjących
mężczyzn i uwalniała od winy fotografów. Czytając uważnie stenogramy,
klarował się obraz łamania zasad oraz podejmowania złych decyzji, spowodo-
wanych strachem na każdym poziomie — przede wszystkim strachem przed
Fayedem. Był to ten sam łańcuch władzy, który Jill i Ernie ujawnili w swym
„Pająku". Dowody były coraz bardziej wystarczające do złożenia pozwu.

Szybkimi krokami zbliżała się pierwsza rocznica. „Od miesięcy media
naciskały nas, byśmy jakoś uświetnili ten dzień" — mówi Christian.
W Paryżu i Oswestry kipiały dyskusje. Czy Trevor da, czy powinien
udzielić wywiadu? Jackie Jabara z CBS nieustannie robiła podchody do
lana i Christiana, by wyrazili zgodę na wyłączny wywiad.

Utrzymując kurs, Trevor podjął decyzję: nie udzieli wywiadu. Christian
uważał ją za dobrą, „musieliśmy jednak teraz coś zrobić". Postanowiono,
że zamiast Trevora, w jego imieniu ostrożnych wywiadów będzie udzielał

Christian.

Ścigany przez amerykańskie sieci telewizyjne, poleciał do Nowego

Jorku „na zwiad". „Zadzwoniło do mnie CBS i chciało, bym zagwarantował,
że spotkam się wyłącznie z ich ludźmi" — przekazał przez telefon
Crawfordowi. Nie obiecał nic takiego. Spotkał się z Barbarą Walters,
Larrym Kingiem, Katie Couric, Danem Ratherem i ich szefami, ale „pod
koniec dnia postanowiłem, że Dań Rather oferował najlepsze ramy wywia-
du, którego zamierzałem udzielić". W ten sposób Jabara w końcu zdobyła

wywiad z Christianem — jedyny w USA.

Kiedy Christian leciał do Nowego Jorku na nagranie, siedziała obok
niego Jabara — tak jak w trakcie podróży do Manchesteru — nie ryzykując,
że zdobyty z takim trudem wywiad wymknie jej się z rąk. „Kiedy udzieliłem
wywiadu, zniknęła. Nigdy więcej o niej nie słyszałem — mówi Christian,
uśmiechając się na myśl o ulotności zbieranych przez sieci informacyjne

267

materiałów. — W sierpniu dałem międzynarodowej prasie pięćdziesiąt,
może sześćdziesiąt wywiadów".

łan, zajmujący się mediami w domu, aranżował jedyną rzecz, jaką
Trevor miał zrobić — krótkie oświadczenie w telewizji, które miało być
udostępnione równocześnie wszystkim mediom. Kiedy kamery zaczynały
filmować Trevora, siedzącego za biurkiem swego adwokata, łanowi prze-
szedł dreszcz po plecach, jak zobaczył, że Trevor odruchowo odsuwa na
bok stojące na kominku za biurkiem zdjęcia jego (lana) rodziny — żeby nie
stała się obiektem ataków mediów. Trevor odczytał oświadczenie:

Ciągle pamiętam, że w wypadku z minionego sierpnia zginęły trzy
osoby. Z tego powodu, przy pierwszej okazji, kiedy przemawiam
publicznie, chcę wyrazić współczucie rodzinom i przyjaciołom tych,
co zginęli. (...) Chciałbym, by Państwo zrozumieli, że następny
miesiąc będzie trudny dla rodzin tych, którzy zginęli w wypadku
sprzed roku. Będzie to także ciężki okres dla mnie i mojej rodziny.
Proszę o uszanowanie w tym czasie naszej prywatności i pozwolenie
nam spędzenia rocznicy w nasz sposób...

Od kilku miesięcy Christian dostawał listy i telefony z pogróżkami.
O godzinie 8.30, na tydzień przed rocznicą, jego sekretarka odebrała
telefon od anonimowego mężczyzny, który powiedział:

— Jestem nowym klientem. Chciałbym rozmawiać z panem Curtiiem.

— Ma przyjechać lada chwila — odparła.

Kilka minut po dziewiątej, kiedy Christian przeszedł przez wewnętrzne
podwórko budynku, w którym mieści się jego kancelaria, i zbliżał się do
windy, z cienia wyszedł wysoki, dość tęgi mężczyzna w turbanie i uderzył
go w policzek — z taką siłą, że Christiana na chwilę zamroczyło i stracił
równowagę. Napastnik nic nie powiedział, nie próbował ukraść mu portfela
i odszedł, pozostawiając wstrząśniętego i posiniaczonego adwokata, który
wsiadł do windy i wjechał na górę. Wkrótce mężczyzna ponownie zadzwonił
i Christian odebrał. „Dostanę cię innym razem — więcej nie powiedział. —
Zachowywał się, jakbym miał wiedzieć, dlaczego chce mnie »dostać«".
Christian zadzwonił na policję oraz do ministra spraw wewnętrznych, by
poinformować o napadzie i groźbie.

Trevorowi także grożono. Pięć dni przed rocznicą, pracował wtedy
w sklepie. Zadzwonił jakiś mężczyzna i chciał rozmawiać z Trevorem
Rees-Jonesem, na co Trevor odparł:

268

— Przy aparacie.

— Masz trzymać gębę na kłódkę! — rzucił dzwoniący.

— Na jaki temat? O co panu chodzi?

Mężczyzna zaczął twierdzić, prawdopodobnie kłamiąc, że jest z MI6.
Kilka sekund później zadzwonił ponownie.

— Spadaj! — brzmiała odpowiedź Trevora. Pomyślał sobie przy tym:

„Jezu, jakie to żałosne. Kimkolwiek jesteś, dorośnij!".

— Wiesz, kim jesteśmy — powiedział głos w słuchawce. Ponieważ
następny telefon odebrał kto inny, łącze zamilkło.

„Zadzwoniłem do lana i powiadomił policję". Powiedziano im, że gdyby
telefony miały się powtarzać, założą na linie urządzenie do śledzenia, skąd
przeprowadzono rozmowę. Następnym razem groźba była ostrzejsza:

— Trzymaj gębę na kłódkę, albo przyjdziemy i zabierzemy się do

ciebie. Załatwimy cię.

Za pierwszym razem Trevor był zaskoczony, teraz jednak głównie

wściekły.

— Proszę bardzo — odparł. — Wiecie, gdzie można mnie znaleźć. Nie

krępujcie się i wpadajcie, kiedy wam będzie wygodnie.

Była to rzeczywista groźba, ale nie bardzo się nią przejmował. „Martwiło
mnie co innego — co będzie, jeżeli coś podobnego przydarzy się mamie".

Trzy dni przed rocznicą i dwa po przesłuchaniu przez sędziego ludzi
z „Ritza" i Etoile, Fayed rozpoczął osobiście atak na ochroniarzy. „Time"
trafił na stoiska gazetowe cztery dni przed normalną publikacją w ponie-
działek — z komentarzem dotyczącym pierwszej rocznicy wypadku.
Cytowano w nim Fayeda: „Nie jestem z nimi [ochroniarzami] na dobrej
stopie. Nie chcę, by odchodzili, ponieważ śledztwo jeszcze trwa i potrzebuję
ich. To oni jednak spowodowali swą niekompetencją i swym nieprofesjo-
nalnym zachowaniem zniszczenia i wypadek. Mieli kierować się okreś-
lonymi zasadami i złamali je. Oszukali mnie".

A więc Trevor został oficjalnie oskarżony. Nie przez francuskiego
sędziego — jak obawiali się Jill i Emie — a przez Fayeda. Zdarzyło się
„niewiarygodne". Tak jak Emie przewidział w pamiętniku po rezygnacji
Trevora, Trevor i Kez faktycznie zostali „wystawieni na odstrzał". Najbar-
dziej denerwujące było przy tym to, że wściekłość Fayeda, jego poczucie
zranienia i bycia zdradzonym wynikały ze skrzywionego poczucia rzeczy-
wistości, dlatego nigdy nie było wiadomo, gdzie i kiedy wybuchnie.

269

Kiedy doszło do ataku, łan był na wakacjach, więc Crawford i Christian
napisali szkic oświadczenia, na które Trevor wyraził zgodę. Odnosząc się
do eleganckiej oferty Fayeda, ogłoszonej cztery miesiące wcześniej, kiedy
Trevor złożył wymówienie, że „z wielką przyjemnością zatrudni go
w przyszłości", Christian ironicznie napisał: „Nie są to raczej słowa kogoś,
kto uważa ochroniarzy za choć po części winnych śmierci syna".

Wreszcie doszło do frontalnego ataku, którego się spodziewali, Trevor
był zaskoczony, w dalszym jednak ciągu niezdolny do zezłoszczenia się na
Fayeda. Podczas gdy Kez twierdził, że: „Oburzało mnie to jak skurwysyn",
Trevor nie podzielał wściekłości przyjaciela. Nie podzielał też poczucia
zagrożenia, jakie okazywali jego adwokaci, którzy — jak uważał —
przesadzali w swych reakcjach wobec Fayeda. Tyranizowanie w najmniej-
szym stopniu go nie przerażało. „Uważałem jednak za rozczarowujące, że
zmienił swój pogląd i już nie uważał, że jestem najlepszą rzeczą od
wynalezienia krojonego chleba, i nagle zaatakował mnie i Keza. Teraz
mówi: »0szukali mnie«, a to nieprawda. Nigdy go nie oszukałem. Wyko-
nywałem jak należy mój zawód i jedyny wywiad, jaki dałem, był dla
»Mirrora« — zorganizowany i kontrolowany przez jego ludzi. Uważam, że
oskarżanie nas teraz jest smutne, ale nie jestem zbyt mściwą osobą. Gdybym
był wobec kogoś mściwy, wolę nie myśleć, co mógłbym mu zrobić".

Pocieszało go to, o czym mówił Kez, że zwykli ludzie podchodzili do
niego w pubach i brali stronę ochroniarzy, mówiąc: „Twój szef nie wyrobił"
albo: „Nie przejmuj się nim, stary". Nawet starsze panie mówiły mu na
poczcie: „Głowa do góry, kochaniu tki!", a dziesiątki ludzi pytało o Trevora.
ak można nie być wzruszonym, jeśli ludzie okazują troskę dwóm kolesiom,
których nawet nie znają? Dzięki temu nie oszalałem" — powiedział Kez.

Christian był przygotowany, że tuż przed i tuż po rocznicy będzie musiał
ukryć się z Trevorem, kiedy jednak David Crawford sprawdził, jakie
Trevor ma plany, „odpowiedział mi takim wspaniałym sformułowaniem:

»Po prostu to przesiedzę«".

Po miesiącach gorączkowych przygotowań w telewizji i prasie zaczęły
się pojawiać liczne audycje i artykuły o Dianie — kolejny raz badano życie
i śmierć Diany, tworząc taką dramaturgię, by wszystko osiągnęło swe
apogeum 31 sierpnia. Paraliż, który ogarnął Wielką Brytanię rok temu,
zniknął, przymus czytania i oglądania — osłabł. Anglia w swój charak-
terystyczny sposób przyzwyczajała się do tego, co się stało, mimo to

270

tysiące ludzi przechodziło obok Pałacu Kensingtońskiego — płacząc, kładąc
kwiaty, czuwając; niektórzy podjęli pielgrzymki do grobu Diany na wyspie,
znajdującej się na terenie rodzinnej posiadłości Spencerów, którą brat
Diany otworzył dla publiczności.

Miliony kupowały brukowe gazety, którym jeszcze udawało się zwięk-
szać nakłady wykorzystywaniem magii księżnej. „Czytelnicy chcą —
bardziej niż Leonarda di Caprio — księżnej Diany, która mimo śmierci,
pozostaje numerem jeden" — powiedział jeden ze sfory paparazzi, ciągle
walczący z kolegami o znalezienie jakiegoś substytutu. Przyznał w „rocz-
nicowym" programie dla CBS, że teraz ściga gwiazdy filmu, fotografuje
nowy dom Fergie i próbuje zdobyć zdjęcia Karola i Camilli.

„To jest historia Diany. Jak Kennedy, jest nieśmiertelna. Za pięć lat
Oliver Stone nakręci film, przedstawiając nowe teorie. To potrwa jeszcze
trzydzieści lat" — dumał Christian Curtii, kryjąc się w Paryżu. W Ame-
ryce — w czasie największej oglądalności — w specjalnym programie
poświęconym Dianie, CBS nadał tego wieczora wywiad z Christianem.

Dla rodziny Rees-Jonesów ten dzień był dziwnie spokojny. Tak jakby
nadane przez telewizję oświadczenie Trevora, w którym prosił o pozosta-
wienie ich w spokoju, zadziałało nawet na najbardziej agresywne brukowce.
„Jedyny przypadek, gdy miałem kogoś pod drzwiami, wydarzył się w przed-
dzień rocznicy. Kiedy ich zobaczyłem, poszedłem po prostu do sklepiku na
rogu, kupiłem mleko i wróciłem do domu. Zrobili nudne zdjęcia, jak
kupuję mleko, i najwyraźniej zadowoleni, odjechali".

Niezależnie od tego, ile do Oswestry wjechałoby wozów transmisyjnych,
rodzina Rees-Jonesów postanowiła nie dać się zagnać w kryjówkę. 31 sierp-
nia zebrano się w jedenaście osób w pobliskim wiejskim hotelu „Sweeney
Hali" na długi lunch. Przez dwie godziny grali potem na trawniku za-
improwizowany mecz krykieta, używając kija, który John znalazł w lesie.
Wzięli go do domu, by być przygotowani na lunch za rok.

Kiedy Trevor się dowiedział, że matka planuje, by rodzinne zebranie
było wydarzeniem dorocznym, roześmiał się i stwierdził: „Boże drogi,
mam nadzieję, że nie". Sentyment nigdy nie był jego cechą.

13.

•

Życie toczy się dalej

9^

C—\J września Chnstian złożył prokurator Madame Cou-
jard planowany od dawna pozew z kodeksu karnego przeciwko „Ritzowi"
i Etoile za spowodowanie „zagrożenia osoby". Trevor w dalszym ciągu był
niechętny, miał nadzieję, że może pozostawić wszystko za sobą, nikogo nie
atakując. „Christian powiedział mi jednak, że jedynym sposobem uzyskania
odszkodowania za uszkodzenie ciała było uznanie kogoś za winnego
wypadku. Jedynym sposobem doprowadzenia do tego było złożenie pozwu
przeciwko X, nieznanej stronie — za spowodowanie zagrożenia życia
poprzez wyznaczenie niewykwalifikowanego kierowcy".

Ujawniając — co rzadko robi — czekające go nieprzyjemne niewiadome,
Trevor dodaje: „Powiedziano mi, że nie można przewidzieć, jak będą
wyglądać moje rany za dziesięć lat. Możliwe, że nie będę mógł pracować,
muszę więc na wszelki wypadek odłożyć nieco pieniędzy. Uważam, że to
roztropne, a ponieważ nie dostałem żadnego odszkodowania ani nic
z ubezpieczenia, nie miałem co odkładać". Jedyne, co dostał, to wcale nie
tak wspaniałomyślny czek za pracę w ciągu miesięcy do dnia rezygnacji.
„Christian przedstawił mi sumy, o jakie możemy występować w ramach
odszkodowania za obrażenia cielesne w ramach oskarżenia cywilnego we
Francji, i brzmią tak, że może nie wystarczyć na pokrycie rachunków
adwokackich". Trevor pozwolił na złożenie pozwu „z prostego powodu, że
potrzebuję i chcę dostać odszkodowanie".

Kolejną nieprzyjemną niewiadomą dla prawników był — oczywiście —
Fayed. Im bardziej robił się wściekły z powodu przebiegu śledztwa
i uniezależniania się ochroniarza, tym mniej przewidywalne stawało się

272

jego zachowanie. Pozew dawał ich łatwemu do zaatakowania klientowi
jakie takie argumenty. Nie było to jednak porównywalne z nieograniczonymi
możliwościami finansowymi Fayeda, jego armią adwokatów czy pasją, by
kogoś ukarać i prowadzić wojnę.

Pozew okazał się wielką sensacją medialną i prasa natychmiast określiła
go mianem „procesu" z paryskim imperium Fayeda. Nie była to jednak
prawda—pozew stanowił jedynie skierowaną do sędziego prośbę o oskar-
żenie hotelu i firmy wynajmu limuzyn jako odpowiedzialnych za rany
Trevora.

Do Curtiia zadzwonił Georges Kiejman. „Co to za pozew? Co pan
właściwie złożył? — spytał młodego kolegę. — Przykro mi, że osobisty
związek między Trevorem a panem Fayedem się psuje". Christian wątpił,
by naprawdę było mu przykro, jednak mimo narastania klimatu walki
uważał, że w dalszym ciągu lubią się z Kiejmanem. Zaplanowali iść razem
na lunch.

Pozew został przyjęty i przekazany Herve Stephanowi. Bardzo dobrze,
czy jednak sędzia w tak późnej fazie śledztwa zechce rozszerzyć jego
zakres? Christian uważał, że gdyby się na to zdecydował, musiałby wykonać
mnóstwo dodatkowej, ciężkiej pracy. Implikacje, wynikające z oskarżenia
„Ritza" i Etoile, były jednak, w samej rzeczy delicat — z politycznego,
dyplomatycznego, zwłaszcza zaś profesjonalnego punktu widzenia. Ozna-
czały także konieczność powiedzenia posiadającej wielką władzę prokura-
tor: „Popełniła pani błąd, badając jedynie sprawę winy fotografów".

Być może Trevor mniej by się przejmował sprawą pozwu, gdyby obejrzał
w sierpniu wyemitowany w rocznicę śmierci księżnej godzinny program
48 Hours oraz Śmierć księżnej, nadany przez CNN. Kiedy w połowie
października obejrzał nagrane na kasecie wideo 48 Hours, a następnie
przeczytał transkrypt audycji CNN, skierowane wobec niego oskarżenia
sprawiły, że dotychczasowe „rozczarowanie" przemieniło się we wściekłość.
W Śmierci księżnej Fayed skoncentrował swój atak konkretnie na nim:

„Jego (...) niekompetencja i nieinteligentne zachowanie — rozumie pan,
zapiął pas. Ich o to nie poprosił. Miał w hotelu kuloodporny samochód,
z którego czasami korzystam sam albo oddaję do dyspozycji VIP-ów. Nie
skorzystał z niego".

„Ciekawe, co pan Al-Fayed powie o swej głównej pretensji, że zapłacił
wszelkie koszty leczenia Rees-Jonesa tylko po to, by ten po wyzdrowieniu
się zwolnił" — stwierdził współprowadzący audycję Judd Rosę.

„[Zapłaciłem] za sześć miesięcy szpitala [sic!] oraz całodobowy pobyt

273

jego rodziny, ponieważ był moją jedyną nadzieją na dowiedzenie się
prawdy, i jestem pewien, że ten chłopak wrócił teraz całkiem do zdrowia
i dokładnie wie, co się stało" — odparł Fayed.

„Dlaczego nie powiedział tego panu?".

„Ponieważ wpłynęły na niego inne osoby".

By przenieść rozmowę na temat spisku, Rosę spytał:

„Czy w dalszym ciągu uważa pan, że pański syn i księżna zginęli
w zamachu?".

„Zdecydowanie, zdecydowanie".

Rosę drążył dalej:

„Spytaliśmy i [Fayed] twierdzi, iż nie jest już pewny na 99,9%, że to był
zamach, ale na ponad 100%. Nie powiedział, że Rees-Jones brał udział
w realizacji planu — dodał Rosę — ale uważa, że niekompetencja
ochroniarza pomogła w jego realizacji. Adwokat Rees-Jonesa przekazał
nam oświadczenie, odrzucające te oskarżenia i podkreślające, że jak
dotychczas Fayed nie wyrażał się o jego kliencie inaczej jak w pochwałach".
Tę samą odpowiedź dał David po ataku ze strony „Time'a".

„Do chwili ujawnienia prawdy nie spocznę. To mój syn i Diana. Jest dla
mnie obowiązkiem dowiedzieć się, czy to życzenie Boga, czy kogoś
innego" — stwierdził Szef.

Oglądanie nagrania wyzwoliło wybuch, który szykował się od chwili,
gdy rodzice czytali Trevorowi w szpitalu wczesne krytyki ze strony
„ekspertów". „Co mnie naprawdę oburza — nie złości, a naprawdę obu-
rza — to kiedy oglądam coś w stylu tego programu CBS i słucham, jak
dwóch gości, którzy byli szefami ochrony Fayeda i Harrodsa, mówi:

»Zabezpieczenie było katastrofą (...) Wszystko było od początku do końca
spaprane«. Jeżeli zabezpieczenie było katastrofalne, to nie z powodu moich
działań (...) Robiliśmy tak samo dobrą robotę, jaką robiłby każdy na na-
szym miejscu. Ataki na mój profesjonalizm ze strony innych profesjonalis-
tów naprawdę mnie drażnią — mówi Trevor, rozkręcony jak rzadko. — Ta
dwójka — Bob Loftus i Brian Dodd — mieli wszelkie informacje. Pracowali
dla Fayeda, wiedzieli, jak wszystko się odbywa, a mimo to śmią się
wymądrzać w stylu: »Gdzie był opancerzony samochód i dwusamochodowy
konwój? Gdzie było ośmiu ochroniarzy?« (...) Zgadzam się. W idealnej
sytuacji — tak— ośmiu ochroniarzy, dwa samochody. Idealnym wyjściem
jest także trzeźwy kierowca. Tyle że w prawdziwym życiu nie ma ideałów
i doskonale o tym wiedzą. Za ich czasów też nic nie mogło się odbywać
idealnie. To ja jestem jedynym, kto przeżył wypadek, i to ja nie wiem, co

274

się stało". Bronił jednak tego, co robił do chwili, gdy wsiedli do samochodu
i odjechali spod „Ritza" — miał pustą pamięć, jedynie jeśli chodziło
o późniejsze wydarzenia.

Kiedy Jill i Emie przeczytali w październiku transkrypty audycji CNN,
poczuli się tak samo jak Trevor urażeni, jeśli chodzi o „główną pretensję"
Al-Fayeda — to, że zapłacił on „za sześć miesięcy szpitala oraz całodobowy
pobyt jego rodziny, ponieważ był moją jedyną nadzieją na dowiedzenie się
prawdy...". Wreszcie przyznał, że płacił nie za zdrowie Trevora, a za jego
wspomnienia.

„Zgadza się — utrzymywał moich rodziców w Paryżu. Zgadza się —
przylecieli tam na jego koszt samolotem i zachowywał się wobec nas,
wobec nich, fantastycznie. Nie ma w tym zakresie sporu, ale mama i Ernie
podpisali dokument, żądający zwrotu kosztów przez służbę zdrowia" —
zauważa Trevor.

„Fayed obchodzi się »ekonomicznie« z prawdą" — dodaje Emie,
obnażając luki w twierdzeniu Fayeda, że zapłacił za całe leczenie Trevora.
Pół roku w szpitalu! Leżał tam tylko trzydzieści pięć dni. Przez jeden
z kontaktów Christiana w Paryżu dowiedzieli się, że rachunek szpitalny
zapłaciła brytyjska służba zdrowia — z wyjątkiem symbolicznych siedem-
dziesięciu franków za dzień — co oznacza, że Fayed zapłacił za szpital
Trevora niecałe 320 funtów *.

Widząc zadziwiające obchodzenie się Fayeda z faktami i jego bezwstydną
bezczelność w publikowaniu swych fantazji, Jill i Emie modlili się, by
prawda Trevora i ich obojga nie została w utopiona we wrzawie. Skąd to
się brało, ta niepohamowana swoboda mówienia wszystkiego, co służyło
jego celom — nie dostrzegał kłamstwa, czy nie przejmował się nim? Tak
czy owak, było to zatrważające. Może fakty były szare i niepozorne, ale Jill
i Ernie byli w stanie tylko o nich mówić.

Tydzień później główny atak na działania Trevora w trakcie ostatnich
trzech minut przed wypadkiem odparto, łan Lucas został obdarowany
ogromną niespodzianką w trakcie telefonu od Christiana z Paryża. Natych-
miast zadzwonił do Trevora do sklepu, by podzielić się z nim wieścią. Do
prasy przeciekł raport policyjny z badania rozbitego mercedesa, który miał
być ogłoszony l listopada, a zawierał jedno niezwykle istotne dla Trevora

Obecnie około 2000 złotych.

275

stwierdzenie: w chwili wypadku Trevor nie miał — NIE MIAŁ — zapiętego
pasa bezpieczeństwa. Pierwsze raporty z miejsca wypadku, które spowodo-
wały ataki na jego profesjonalizm oraz wywołały podejrzenia, że mógł być
członkiem spisku, były błędne.

Przekazując wyniki ekspertyzy, Christian ledwie umiał ukryć swą radość:

„Pas bezpieczeństwa zachował idealny kształt i nie mógł zostać zapięty.
Lekkie zarysowanie wskazuje na to, że widząc zbliżanie się wypadku,
Trevor mógł próbować go zapiąć". Strażacy błędnie założyli, że pas odpiął
się od impetu uderzenia. Ruch zwolenników zapinania pasów bezpieczeń-
stwa stracił w ten sposób swego bohatera, fałszywe okazało się bowiem
twierdzenie, że to zapięcie pasa uratowało mu życie. Trevor został zrehabi-
litowany jako ochroniarz, pozbawił poza tym swych krytyków jednej
z głównych broni.

Trevor odebrał telefon lana w sklepie. Do końca pracy opanowywał
emocje, zaraz potem poszedł jednak do Jill i Erniego. „Zawsze pode-
jrzewałem, że z powodu rozległości ran mogłem nie mieć zapiętego pasa
bezpieczeństwa. Zdawało mi się dość dziwne, że mając zapięty pas, nie
złamałem sobie obojczyka. Mimo to byłem zszokowany, kiedy okazało się,
że nie zapiąłem pasa — z powodu tego, że przeżyłem. Kilka minut
potrwało, nim mogłem się z tym pogodzić". Wtedy wybuchł. Taki sam
rodzaj podniecenia okazywał, kiedy drużyna wygrała mecz. Zaczął machać
ramionami i wydał z siebie długi, głośny okrzyk. „Byłem szczęśliwy,
ponieważ wszyscy, którzy przypieprzali się do mnie za to, że go zapiąłem,
mogli się teraz wypchać. Oburza mnie jednak, jak mało napisano o tym, że
nie miałem pasa, w porównaniu z tym, że miałem zapięty pas".

Uratowała go poduszka powietrzna. W tym samym czasie opublikowano
raport z badania poduszek. Obie zadziałały idealnie. „Gaz wyleciał z nich
po uderzeniu w słup, nie po kolizji z fiatem uno. (...) Trevor przeżył dzięki
poduszce powietrznej". Kiedy myślał o zniszczeniach, do jakich doszło
w kabinie mercedesa, nie mógł się nadziwić, że udało mu się dzięki
poduszce.- Z nowym szacunkiem spojrzał na swe przeżycie.

Słysząc wiadomość o pasie bezpieczeństwa, doktor Chikhani nie mógł
wyjść ze zdziwienia. Jak to możliwe? Jak mogło u Trevora dojść tylko do
uszkodzeń twarzy i złamania nadgarstka? Dlaczego nie było uszkodzeń
ortopedycznych, których należało się spodziewać w takiej sytuacji —
obrażeń klatki piersiowej i tułowia? Powinien mieć zmiażdżone nogi. Były
to bardzo ważne pytania, ponieważ Chikhani uważał, iż musi spróbować
wyjaśnić, jak przebiegał wypadek. Musiał teraz przemyśleć kilka dotych-

276

czasowych wniosków. Jako pasjonat samochodów (sam określał się jako
„świr" na ich punkcie), Chikhani oglądał zniszczonego mercedesa i porobił
mu szereg zdjęć. Przód był potwornie zniszczony, ale wnętrze — miejsce
gdzie było ogrzewanie, deska rozdzielcza — w miarę całe. Co ważne —
drzwi w dalszym ciągu dały się otwierać. Chikhani stwierdził, że mercedes
był najskuteczniejszym, najbezpieczniejszym samochodem, jakim można
jeździć. Poduszki powietrzne zadziałały idealnie.

Na podstawie uszkodzeń widać było, że największy wstrząs spowodo-
wany gwałtownym zatrzymaniem samochód przyjął na siebie po pierwszym
uderzeniu z kolumną i to wtedy kończyny Trevora i jego narządy we-
wnętrzne zostały objęte przez poduszkę powietrzną. Tak więc kiedy
mercedes uderzył w kolumnę z maksymalną prędkością, a poduszka się
nadmuchała, był chroniony. Chirurg nie mógł jednak zrozumieć, co
uratowało go potem. Poduszka powietrzna działa tylko raz i po kolejnym
uderzeniu zaczął z niej uciekać gaz... mercedes uderzył w beton jeszcze
trzeci, potem czwarty raz... Bez pasa bezpieczeństwa Trevor powinien był

wylecieć przez przednią szybę.

Chikhani nie twierdził, że wnioski z dochodzenia były niewłaściwe —
chętnie przyznawał, że nie jest prawnikiem ani śledczym, poza tym nie
było go w samochodzie. Sprawa pasa bezpieczeństwa była nieistotna
wobec faktu, że Trevor żyje i jest szczęśliwy. Jak to się jednak stało?
Chikhani myślał w zadumie, że Trevor może być jedynie wdzięczny

samochodowi — w każdym innym by zginął.

Nie mając dostępu do akt policyjnych, Chikhani prawdopodobnie nie
wziął pod uwagę faktu, że zanim samochód się zatrzymał po uderzeniu
w kolumnę, nie nastąpiła — jak założył — seria wtórnych uderzeń, lecz
tylko jedno wielkie — o ścianę tunelu, w trakcie którego mercedes stracił
niemal cały rozpęd. Wtedy twarz Trevora została rozpłaszczona na desce

rozdzielczej.

Kiedy l listopada sędziemu przekazano kompletne wyniki badania
policyjnego, zaskakująca prawda o pasie bezpieczeństwa stała się oficjalną
częścią akt. Christian uważał jednak inne, zawarte w raporcie, wnioski za
„nieco rozczarowujące". „Śledztwo było bardzo skrupulatne — myślał —
ale wnioski są nader skąpe". Christian zaczął powątpiewać, czy w tym
kontekście złożony przez Trevora pozew zostanie rozpatrzony. W raporcie
wnioskowano, że jedną z przyczyn wypadku mogło być zablokowanie

277

Henriemu Paulowi wyjazdu z tunelu przez motocykle paparazzi. „Proste
stwierdzenie, że jeden albo dwa motocykle mogły blokować samochód
oraz możliwość wyjazdu, jest wystarczające, by oskarżyć prowadzące je
osoby o zabójstwo. Dla prokuratury to dobry argument, może bowiem
powiedzieć: »Jak zawsze twierdziliśmy, winni są fotografowie« — i zig-
norować pozew Trevora przeciwko »Ritzowi« i Etoile. Tyle że nie ma
dowodów. Nigdy nie podtrzymają oskarżenia o zabójstwo". Tego Christian
był pewien. A pozew Trevora zasługiwał na rozpatrzenie.

Teraz świat musiał czekać, aż sędzia przetrawi raport policyjny, prze-
prowadzi końcowe czynności, uzna śledztwo za zakończone, po czym
prześle swe wnioski i zalecenia do prokuratury. Wtedy prokurator podejmie
decyzję, kto — jeśli w ogóle — ma zostać oskarżony.

12 grudnia Fayed udał się do sędziego z wnioskiem o intensywniejsze
zajęcie się wątkiem spiskowym, żądał przy tym „udowodnienia" tego, że
w noc wypadku brytyjski Secret Service uczestniczył w śledzeniu Diany.
Nalegał na sędziego, by przesłuchał dwóch agentów MI6, którzy jego
zdaniem w czasie wypadku przebywali w Paryżu, zamieszkując w am-
basadzie brytyjskiej, i przez najbliższe tygodnie nękał sędziego, by zapytał
ambasadę, czy rząd brytyjski wysłał zabójców, by zabili księżną. Wyobraź-
nia Fayeda została rozpalona przez, będącego utrapieniem, byłego agenta
MI6, Richarda Tomlinsona, który próbował zainteresować świat teorią, że
śmierć Diany i Dodiego została spowodowana przez tych samych agentów
MI6, którzy — jak twierdził — w 1992 roku stworzyli brytyjski plan
zamordowania prezydenta Serbii, Slobodana Milosevicia. Bezczelnie, choć
bez skrawka dowodu, Tomlinson wrzucił do konspiracyjnego garnka obu
ochroniarzy, oświadczając przed sędzią, że ponieważ obaj byli w przeszłości
członkami SAS (jednostki sił specjalnych, w której Trevor i Kez nigdy nie
służyli), powiązania z MI6 są silne, a lojalność wobec SAS dożywotnia.

Fayed dodał, że planuje zdobyć obejmujące 1056 stron akta CIA,
przedstawiające prywatne życie Diany. Przekonany, że każą one po-
prowadzić śledztwo w sprawie wypadku od nowa, miał nadzieję włączyć je
do materiału dowodowego. Choć wkrótce udało mu się uzyskać od
amerykańskiego sądu zezwolenie na wgląd do akt Diany, sędzia Stephan
odmówił włączenia materiału do akt śledztwa i wyrzucił ten wątek śledztwa
na śmietnik. CIA, Agencja Bezpieczeństwa Narodowego (NSA) oraz
ambasada brytyjska w Paryżu uznały akcje Fayeda w stylu płaszcza i szpady
jako pogoń za cieniem. W ostrym liście do sędziego drugi sekretarz do
spraw zagranicznych ambasady, Pauł Johnston, odrzucił pomówienia

278

o istnienie planu zamachu na Milosevicia oraz o „udział" MI6 w śmierci
Diany jako „szczególnie obraźliwe wobec rodziny królewskiej, rodziny
księżnej, ambasady brytyjskiej i naszego rządu". Kiedy Kez się dowiedział,
że niejasno zasugerowano, iż członkami spisku mogą być także „angielscy
ochroniarze", wybuchnął: „Bzdety!".

Książę Filip! MI6! Najdziksze ataki, do tego bez śladu dowodu —
zarówno adwokaci jak i rodzice Trevora byli mocno zaniepokojeni. Nikt
i nic nie było święte. Byłoby to oczywiście uzasadnione, gdyby byli winni,
ale Fayed strzelał z biodra, nie posiadając uzasadnionych argumentów.
Ponieważ dysponował poważnymi pieniędzmi, mógł dokonać straszliwych
spustoszeń w nadziei, że nie zostanie rozliczony — co Jill i Emie uważali
za brak odpowiedzialności moralnej i zjawisko przerażające. Gdzie się
zatrzyma?

Do 15 stycznia sędzia nie podjął zbyt wielu działań w kierunku zajęcia
się pozwem Trevora — przesłuchał jedynie trzy osoby ze znajdujących się
na liście. Ich zeznania okazały się jednak bezcenne dla Christiana, a po-
grążające Fayeda. Ujawnienie nowych faktów spowoduje, że Fayed będzie
potrzebował wszelkich możliwych działań dywersyjnych.

Podczas swego drugiego spotkania z sędzią, 21 grudnia, kierowca Olivier
Lafaye zrelacjonował, o czym dowiedział się od innego kierowcy, Francois
Fieveta. Miał on mu powiedzieć, że w nocy 31 sierpnia został o czwartej
nad ranem obudzony przez telefon od dyrektora Etoile, Jeana-Franęois
Musy. Musa kazał Fievetowi odebrać z Le Bourget Sałaha Al-Fayeda
i Franka Kleina, następnie opowiedział Fievetowi o śmierci Dodiego i Diany,
ciężkim zranieniu Trevora i śmierci Henriego Paula. Fievet miał przekazać
Lafaye'owi, że Musa dodał, iż Henri Pauł prowadził samochód i był pijany.

Christian natychmiast poprosił sędziego o przesłuchanie Fieveta, by
zweryfikował tę wersję. Kiedy Fievet pojawił się kilka tygodni później na
przesłuchaniu, potwierdził, że dzwonił do niego Musa, nie był jednak
w stanie przyznać, że to w trakcie tej rozmowy dowiedział się o alkoholu
we krwi Henriego Paula. „Jest oczywiście nieco ostrożny — stwierdził
Christian — ale nie zaprzeczył jednoznacznie".

Musa potwierdził w trakcie przesłuchania, że dzwonił tej nocy do Fieveta
i poprosił go o wyjazd na lotnisko. Był bardzo niechętny decyzji, że Pauł
ma prowadzić, i utrzymywał, że nie miał nic wspólnego z jej podjęciem,
a została mu narzucona przez „Ritza". Decyzję przekazał mu Trevor, ale

279

podjął ją Dodi. Odrzucił jako nieprawdziwe twierdzenie Kleina, który
twierdził, iż dowiedział się od niego (Musy), że nie ma innych kierowców.
Musa oświadczył, że zaproponował, by osobiście prowadzić, nie wyrażono
jednak na to zgody. Miał do dyspozycji dwóch licencjonowanych kierow-
ców, którzy mogli usiąść za kierownicą mercedesa: Philippe'a Doumeau
i „chłopaka od samochodów" Frederica Lucarda.

Czytając akta, Christian był bardzo zadowolony. „Musa oskarża »Ritza«".
»Ritz« i Etoile zwracali się przeciwko sobie. Christian wiedział, że dzięki
temu, iż Trevor był partie, zmuszono uczestników dramatu do ujawnienia
wątku, który w innym przypadku nie zostałby poznany. Zaczynając od
kłamstw, które opowiedziano po wypadku, i prześledzeniu ich wstecz,
dotarto do decyzji, które spowodowały wypadek. Christian nie umiał
ocenić, ile półprawd albo kłamstw powiedziano w otaczającym tych ludzi
klimacie strachu, ostatnia runda przesłuchań wreszcie ujawniła obraz dzia-
łań — a raczej ich braku — w „Ritzu" i wokół niego, w ostatniej godzinie
przed wypadkiem. Osobno, każde podjęte działanie mogłoby nie przynieść
nic złego, ale ich suma tworzyła pewien łańcuch, który doprowadził do
katastrofy.

Niezależnie od tego, czy sąd miał kogoś wymienić albo oskarżyć,
Christian był pewien, że suma dowodów stanowi wystarczającą podstawę
do wysunięcia oskarżenia z kodeksu karnego. Stwierdził jednak, że ostatnie
przesłuchania prowadziła Madame Devidal — co dowodziło, że prokuratura
traktowała je jako drugorzędne.

29 stycznia 1999 roku, o godzinie 14.00, specjalny goniec dostarczył
prokuratorowi oraz adwokatom wszystkich partie civile pełny raport ze
śledztwa i wnioski z ekspertyzy policyjnej. Śledztwo zostało zakończone.
Sędzia Stephan wydał bezprecedensowe oświadczenie dla prasy, po czym
pojechał na tygodniowe wakacje. Dalsze decyzje należały do prokuratu-
ry — czy ktoś ma zostać oskarżony i ewentualnie kto.

Christian miał dwadzieścia dni na zajęcie stanowiska względem ustaleń
śledztwa i uzasadnienie oskarżeń, określonych w pozwie Trevora. W sześ-
ciostronicowej „notatce", wysłanej do prokuratury 12 lutego, argumentował
w przekonującym stylu, jaki poznał na wydziale prawa Uniwersytetu
Nowojorskiego. Mogło nie dojść do sprawy Trevora przeciwko „Ritzowi"
i Etoile, ale notatka ta stanowiła końcową wypowiedź Christiana — a więc
i Trevora — którą oceni historia.

Pozwolił przemawiać transkryptom z przesłuchań. Wybrał fragment
wypowiedzi Franka Kleina, w którym przyznawał on, że Etoile — nawet

280

proszona o to — nigdy przedtem nie dostarczała samochodów bez kierow-
ców, co dowodziło, że przysłanie mercedesa bez licencjonowanego kierow-
cy nie było nieuwagą ani pomyłką. Wykorzystał słowa Musy, że decyzja
oddania samochodu w ręce Henriego Paula — choć zaproponował, by
osobiście prowadzić, a do dyspozycji było jeszcze dwóch kierowców —
została mu narzucona przez „Ritza". Twierdząc, że działał pod naciskiem
nocnego dyrektora, Rouleta, Musa — zdaniem Christiana — „świadomie
zgodził się złamać zasady tam, gdzie poprzednio udawało mu się opierać".
Umieścił także słowa oficera ochrony „Ritza", Tendiia, który powiedział,
że próbował odwieść Paula od prowadzenia, ale nie miał ku temu „wystar-
czającej władzy".

Christian uważał, że aby udało się uzasadnić oskarżenie z kodeksu
karnego, dotyczące „zagrożenia człowieka", wystarczy wykazać, że „zła-
manie zasad było w stanie doprowadzić do poważnego wypadku". Tak
jakby potrzebne było wykazywanie jeszcze innych uchybień, przypomniał
w swej „notatce" sędziemu o tym, że Henri Pauł był pijany i nie posiadał
uprawnień do prowadzenia tego „wielkiego samochodu z automatyczną
skrzynią biegów". Christian zakończył wnioskiem, że „oddanie tak cięż-
kiego samochodu w ręce niedoświadczonego kierowcy, który nie posiadał
wymaganych licencji i pił alkohol, stworzyło ryzyko śmierci albo poważ-
nego zranienia".

Wierzył w to, że jego sześciostronicowa „notatka" uzyska poparcie.
Zaczęło się oczekiwanie.

Tuż przed Bożym Narodzeniem 1998 roku doszło do wybuchu, którego
Jill obawiała się, zanim jeszcze nadeszło lato. Trevor tak „miał dość" —
nie, Jill nie użyłaby określenia „był w depresji" — że rzucił się w pubie
z pięściami na dobrego przyjaciela i został wyproszony. „Dostrzegałem to,
że wychodzę z siebie, częściej się wkurzam, i to znacznie poważniej.
Oburzały mnie rzeczy, które wcześniej by mnie nie oburzały. Kiedy zdarzyło
się to w pubie, stwierdziłem, że muszę coś zrobić". Zadzwonił do Jill:

„Mamo, chyba potrzebuję pomocy". Jill wysłała go do lekarza ogólnego,
który sprawił, iż Trevor poczuł się nieco głupio, zaczął on bowiem zadawać
pytania z grubej rury, dotyczące stanu umysłu Trevora, typu: „Czy ma pan
czasami ochotę płakać?", na co Trevor pomyślał: „Daj człowieku pożyć!"
i wyszedł z receptą na leki przeciwdepresyjne. Odstawił je sobie po dniu
albo dwóch. „Przyznaję, byłem zdołowany, ale samo przyznanie się mamie,

281

że mam wielu spraw dość, sprawiło, że poczułem się lepiej". Po raz
pierwszy w życiu nie przepraszał za okazanie matce swej słabości.
„Wiedział, że potrzebuje pomocy, i był przygotowany do poproszenia
o nią. Nie czuł się tym zażenowany. To postęp w powrocie do zdrowia,
nieprawdaż?".

Trevor dawał już przedtem matce kwiaty — zwłaszcza kiedy zaplątał się
w jakąś bójkę i chciał odzyskać jej względy. W ten Dzień Matki Trevor dał
Jill kartkę z napisanym przez siebie, wyrażającym miłość i wdzięczność
tekstem. Kiedy ją otworzyła, to co ujrzała, zbiło ją z nóg. „A więc ma
wyższe uczucia!". Zawsze tak uważała. „Sądzę, że nigdy nie będzie się
lubił przytulać, wątpię, by kiedykolwiek stał się osobą w większym stopniu
ujawniającą swe emocje niż gros angielskich mężczyzn. Jeśli patrzy się
z zewnątrz, można odnieść wrażenie, że w amerykańskiej kulturze ludzie
są bardziej gotowi obnażać swe dusze, ale w naszej kulturze nie leży
otwartość emocjonalna" — mówi Jill. A mimo to po całej sprawie „Trevor
zaczął się bardziej liczyć z innymi (...) Uznał także, że Erniejest przyjacie-
lem". W maju 1999 roku Jill mogła powiedzieć: „Niemal wróciliśmy do
sytuacji zwykłej matki i syna — niezależnie czy przeżyli wypadek, czy nie.
Człowiek troszczy się o nich, bo ich kocha, i ma nadzieję, że podejmą
dobre decyzje życiowe. (...) Moje uczucia wobec Trevora w niczym się nie
różnią od poprzednich, są dokładnie takie same, jakie mam do Chrisa,
Garetha i Johna".

Jill i Brnie czuli, że ich rodzina — oraz małżeństwo — stały się
silniejsze niż kiedykolwiek. „Uważam, że jeśli traci się dziecko albo
zostanie ono inwalidą w wyniku wypadku, trzeba bardzo dużo siły, by to
przeżyć. Jesteśmy bardzo silnym małżeństwem. Wypadek nas nie zniszczył,
ale bardzo mało brakowało — uważa Jill. — Większość ludzi nie ma
jednego dobrego małżeństwa, a mnie spotkało tak wielkie szczęście, że
miałam dwa. A Trevor pozostał Trevorem. Nie zmienił się w nic innego".

Powróciły priorytety Trevora — i jego humor. Kiedy jechał do szpitala
na kolejną operację nadgarstka, bardziej niż kolejną porcją niewygód
martwił się, że nie zobaczy półfinału ważnego meczu pucharowego,
i dowiedziawszy się, że jest czwarty w kolejce do zabiegu, zaczął narzekać.
Akurat mówił: „Jezu, będę tu siedział wieki", kiedy przechodził któryś
z chirurgów, Walijczyk i niezły gracz w rugby, i zapytał, dlaczego Trevor
się denerwuje. „Dziś jest mecz pucharowy i bardzo bym chciał go obejrzeć".
Chirurg przeniósł go na pierwsze miejsce w kolejce, a kiedy pielęgniarka
wwoziła go do sali operacyjnej, spytała z niepokojem: „Ale pan nie gra

282

dzisiaj?". Ledwie się obudził z narkozy, a już siedział w samochodzie,
którym Jill i Ernie zawieźli go do klubu.

Nigdy jednak nie będzie tą samą osobą co dawniej.

Na wiosnę 1999 roku pił kilka razy z kumplami w miejscowych pubach,
co jest zwykłym sobotnim rytuałem pomeczowym, jednak łan Lucas dostał
od miejscowych dziennikarzy cynk, że krążą plotki, jakoby Trevor źle się
zachowywał i zbyt ostro balangował z kumplami. W trakcie swej kampanii
politycznej łan na własnej skórze doznał, jaką męczarnią jest bycie na
widoku publicznym. „Zawsze musiałem się golić. Zawsze byłem na widoku,
ale sam to wybrałem — Trevor nie", łan zadzwonił do Trevora i umówił się
z nim na spotkanie. Bardzo się go bał — miał facetowi, który na to nie
zasługiwał, odczytać wyrok dożywotniego więzienia.

„Trevor, musisz się z tym pogodzić, że jesteś osobą publiczną. Cokolwiek
robisz, musisz być przygotowany na to, że dowie się o tym twoja rodzina
i że może cię to postawić w złym świetle". Przez osiemnaście miesięcy
Trevor walczył o powrót do normalnego życia i fanatycznie unikał prasy.
łan widział, jak bardzo „jest zaskoczony".

Był tak naprawdę „wkurzony. Pamiętam, jak łan powiedział, że widział
mnie w mieście fotograf — na szczęście nie miał aparatu — podpitego
i podrywającego dziewczynę. Pomyślałem sobie: »Pieprzyć ich, niech się
wypchają, nie zamierzam się zmieniać«. Robiłem tylko to, co chłopaki
w moim wieku robią w sobotę wieczór i naprawdę mnie wkurzało, że nie
można mnie zostawić w spokoju i pozwolić robić swoje".

— Nigdy więcej nie będę anonimowy — to chcesz powiedzieć? —
rzucił Trevor wściekle.

„Potem zaczęło to jednak do niego docierać" — mówi łan Lucas.
Zawsze będzie się na niego wskazywać palcem, przyglądać mu się.
Ochroniarz, który przeżył wypadek. Jego wizerunki na fotografiach i kase-
tach wideo, ukazujących ostatnie godziny w Paryżu, były nie do zatarcia
i znajdowały się na całym świecie. Był z księżną na jej ostatnich zdję-
ciach — umieszczanych w każdej nowej książce i w każdym nowym
filmie: w pomarańczowej koszuli, w granatowej marynarce. Jeśli ktoś nie
był pewny, wystarczyło popatrzeć na blizny. Jak mógł mieć spokojną
randkę albo napić się piwa z kumplami? Co ważniejsze —jak miał znów
pracować w ochronie osobistej, gdzie należy być anonimowym?

W maju przyjechał z wizytą Kez i powiedział Trevorowi o dobrej pracy
za granicą w sektorze ochrony. Trevorowi bardzo się pomysł spodobał:

„Jeśli mam być uczciwy, z największą przyjemnością bym wyjechał i do

283

końca życia nigdy więcej nie słyszał o całej sprawie". Ciągle jeszcze miał
nadzieję, że zakończenie śledztwa uspokoi wszystko i pozwoli mu kon-
tynuować poprzednie życie.

Najpierw jednak musiał pozałatwiać kilka spraw. Nie mógł wyjechać,
dopóki śledztwo i proces nie zostaną zamknięte, poza tym w miarę jak
starał się poukładać sobie wszystko w głowie, zaczął ponownie rozpatrywać
pomysł wysunięty przez lana, który w lecie poprzedniego roku bez dyskusji
odrzucił. „Kiedy łan po raz pierwszy wspomniał o możliwości przed-
stawienia tego, co mam do powiedzenia, w książce, powiedziałem prosto
z mostu: NIE. Nie miałem ochoty na cokolwiek". W październiku pojawiła
się fala krytyki, którą uważał za idiotyczną. „Wróciłem do pomysłu
napisania książki, ponieważ uznałem, że nierobienie niczego nie jest żadnym
wyjściem — inni będą wtedy pisać to, na co mają ochotę. Zacząłem
myśleć, że książka da mi maksimum panowania nad sytuacją, a kiedy
wszystko się skończy i ktoś mnie zapyta, co się stało, odpowiem: »Przeczytaj
książkę«. W trakcie pobytu w Nowym Jorku Christian spotkał się z kilkoma
agentami literackimi i postanowiłem z paroma porozmawiać. Nieco później
uznałem, że zastanowię się z którymś z nich nad możliwościami".

W kwietniu miał wydawcę i termin oddania rękopisu. Im bardziej
walczył z pełną dziur pamięcią i potrzebą opowiedzenia wszystkiego, jak
się odbyło, książka zaczęła zajmować mu coraz więcej czasu. Musiał
jednak przedstawić swoją prawdę. Kiedy minęło pół roku pracy, z żalem
myślał o dniu, w którym odrzucił oferowany przez „National Enquirer"
milion dolarów. Aby go dostać, wystarczyłoby pół dnia pracy!

„To jednak jedyny sposób na zagwarantowanie, że to będzie moja
opowieść. Powinna sprawić, że już nigdy nikt nie będzie mógł napisać
artykułu, przypisując mi coś, czego nie zrobiłem, nie powiedziałem ani nie
pomyślałem. Wtedy będę mógł dać sobie spokój i już nigdy nic na ten
temat nie mówić. (...) Wraz z postępami pisania odnoszę dziwne wrażenie.
W dalszym ciągu jestem dość niechętny, mam jednak nadzieję, że podjąłem
prawidłową decyzję. Muszę przyznać, że nie podjąłbym jej, gdyby mama
i Emie nie zaofiarowali się z pomocą".

Dla Jill nie była to łatwa decyzja. Walczyli tak mocno o odbudowanie
swego życia — do tego na swój własny sposób — a książka miała im nieco
z niego zabrać. Obawiała się ponownego przeżywania trudnych chwil —
ból i łzy tkwiły jeszcze bardzo blisko powierzchni, zachęcała jednak syna
do spisania opowieści, uważała bowiem — miała rozpaczliwą nadzieję —
że będzie to dla niego dobre. Może po spisaniu wszystkiego zobaczy, czego

284

dokonał. Jak bardzo był silny. Może dostrzeże, jak niezwykłym osiąg-
nięciem było jego przeżycie i powrót do zdrowia mimo nieustającego
zamieszania i niepokoju wokół jego osoby. Zdrowiał w świetle reflektorów
i pod naciskiem, jakiego większość ludzi nie jest sobie w stanie nawet
wyobrazić. Na dodatek — jak powiedział doktor Chikhani — wyzdrowiał
sam. Jill wierzyła, że książka pozwoli mu to dostrzec, że jeśli oparł się sile
jednego z najpotężniejszych ludzi w Anglii i nie sprzedał się, nie ma na
świecie niczego, czemu nie byłby w stanie się oprzeć. Aż do śmierci.

Kiedy przy wyjeździe z Paryża, chcąc podnieść Trevora na duchu, Ernie
powiedział: „Byliśmy dobrym zespołem. Pierwsza klasa", chyba niewiele
się minął z prawdą. Jill dostrzegała teraz, że cała rodzina przeszła bardzo
silny uraz i wyleczyła się samoistnie. Cóż to jednak za straszliwa metoda
na odkrywanie swej siły! Miała głęboką nadzieję, że książka wreszcie
pozwoli — Trevorowi i im — zamknąć ten rozdział i zacząć żyć dalej.

17 sierpnia 1999 roku, sześć miesięcy po przekazaniu jej raportu,
prokurator Madame Coujard wydała decyzję: wszelkie oskarżenia z kodeksu
karnego przeciwko fotografom i motocyklistom mają zostać oddalone. Po
dwóch latach pracy i napisaniu 10 000 stron uznała, iż dowody są
niewystarczające, by uzasadnić podejrzenia, które stały się powodem
śledztwa i wyznaczały jego kierunek.

Bezpośrednią przyczyną wypadku była obecność za kierownicą
mercedesa S280 kierowcy, który spożył znaczącą ilość alkoholu,
w połączeniu z (...) lekami, i jechał z prędkością (...) przekraczającą
prędkość dopuszczalną na terenie zamieszkanym. (...) Z tego powodu
główną przyczyną wypadku jest utrata panowania nad pojazdem
przez kierowcę w tunelu Alma.

Wypadek określono jako „niechciany", co było potężnym ciosem w teorię
spisku. Cały raport został przedrukowany 29 sierpnia przez „Sunday Times".
Fayed wkrótce umieścił pełny tekst na swojej stronie internetowej, która
stała się nową globalną bronią w jego arsenale.

Madame Coujard odrzuciła pozew Trevora. Użyte do tego dwa argumenty
wydawały się naciągane — wręcz absurdalne. Oskarżenie o „zagrożenie
życia drugiej osoby" odrzucono, ponieważ Trevor doznał poważnych
urazów. Najogólniej mówiąc, w raporcie stwierdzano, że bardzo nam

285

przykro, ale skarżyć mogą się tylko ci, którzy wyszli z wypadku niezranieni,
co uzasadniono paragrafem, że jeśli ktoś został ranny, zniknęło ryzyko
zranienia. Po drugie uznano, że nieposiadanie przez Henriego Paula
odpowiedniej licencji do prowadzenia tego typu pojazdów nie miało
znaczenia, ponieważ każdy mógł dobrze prowadzić mercedesa, a przy
zachowaniu na ulicach Paryża bezpiecznych prędkości, pozwalających
panować nad samochodem, licencjonowany kierowca nie zwiększyłby
bezpieczeństwa jazdy. Przeczytawszy taką argumentację, Christian za-
stanawiał się, po co mamy prawo? Jedynym wyjaśnieniem było, że sąd robi
wszystko, by nie uniknąć procesu.

Nie przeszkodziło to oczywiście w tym, by „w następnym oddechu"
raport zrobił woltę, wskazując wprost na „specjalną licencję", którą dopiero
co uznał za nieważną, i przyznając, że jednak miała znaczenie:

Jeżeli wyznaczenie Henriego Paula jako kierowcy każe zadać pytanie
o świadomość jego stanu oraz jego nieumiarkowania w omawiany
wieczór, powinno to także doprowadzić do zbadania warunków,
w jakich podjęto decyzję skorzystania z pojazdu należącego do firmy
Etoile Limousine, której park maszynowy składał się z samochodów
dużej mocy, wymagających do prowadzenia specjalnych uprawnień,
których nie posiadał pan Henri Paul.

Christian nie był zaskoczony — raport był mniej więcej taki, jak się
obawiał. „Nie chcieli wyjść na głupków. Gdyby zmienili front oskarżenia
i postawili zarzuty »Ritzowi« oraz Etoile, przyznaliby się do tego, że
pomyłką były dwuletnie starania o oskarżenie fotografów. Nie chcieli
zaakceptować oskarżenia, które całkowicie zmieniłoby ich początkową
strategię".

W sumie, Christian był jednak bardzo dumny. Madame Coujard nazwała
kilka czynników, które jego zdaniem miały wpływ na spowodowanie
wypadku, poza tym było jasne, że wyraźnie usłyszała skargę Trevora oraz
jego i Keza zeznanie określające odpowiedzialność Dodiego za stworzenie
planu [odjazdu spod „Ritza"]. W raporcie zauważono „rozbieżności"
w zeznaniach dyrekcji „Ritza" i szefa Etoile, Jeana-Francois Musy, na
temat decyzji, jakie podjęto przed wypadkiem. Christian uważnie przeczy-
tał paragraf, który ujawniał „kazirodczy" związek między obydwoma
firmami, powodujący, że de facto Musa i kierowcy Etoile byli pracownikami
„Ritza" i podlegali poleceniom dyrekcji hotelu. To powiązanie dało

286

Dodiemu — jak stwierdzano w raporcie: „w ostateczności władzę, by
decydować o wszystkim".

Po ujawnieniu łańcucha decyzyjnego, złożone 11 grudnia przed sędzią
oświadczenie Fayeda było śmiechu warte. Powiedział on, że w dniu
wypadku Trevor był jedyną osobą odpowiedzialną za ochronę i miał pełne
prawo podejmowania w zakresie zabezpieczenia wszelkich decyzji, jakie
uważał za konieczne.

Christian Curtii czekał na resztę. Za mniej więcej tydzień sędzia miał
odpowiedzieć na decyzję prokuratury. Sędzia Stephan w dalszym ciągu
posiadał uprawnienia do zmiany decyzji prokuratury i oskarżenia każdego,
kogo uważał za winnego — fotografów, „Ritza", Etoile Limousine. Curtii
podejrzewał, że po dokonaniu tak wielkiej pracy nie będzie chciał, by
wyniki dwuletniego śledztwa zostały tak bez niczego, w niezadowalający
sposób, odrzucone. „Teraz jest sprawą sędziego śledczego ustalenie, co
robić dalej, a nie jest związany zaleceniem prokuratury. Powiedział mi, że
oznajmi swą decyzję w pierwszym tygodniu września" — napisał Christian
do Trevora w liście z 29 sierpnia.

Ostrzegł go także, że „niestety decyzja sędziego nie będzie oznaczać
końca sprawy". Spencerowie najprawdopodobniej nie zrobią nic, pozosta-
ną—jak dotychczas — całkiem pasywni. „Jedno jest jednak pewne: Fayed
i reprezentanci Paula będą apelować przeciwko każdej decyzji, która nie
spowoduje oskarżenia przynajmniej sześciu albo siedmiu fotografów
o zabójstwo. (...) Istnieje ryzyko, że Fayed spróbuje w trakcie procesu
oskarżyć ciebie. Wiedz, że doskonale zdaję sobie sprawę z twojej chęci
zakończenia całej sprawy i niebycia wobec niego nadmiernie agresywnym
(...) gdybym był jednak na twoim miejscu, złożyłbym wobec tej decyzji
apelację — przynajmniej po to, aby się chronić".

Gdyby sędzia nie oskarżył żadnego fotografa ani nikogo innego, ta karta
historii zostałaby odłożona ad acta bez. pociągnięcia kogokolwiek do
odpowiedzialności — chyba że Trevor nie zgodziłby się z tym i znów
spróbował rzucić nieco światła na łańcuch wydarzeń, które zawiodły księżną
ku śmierci, a jemu złamały życie. Rezygnacja z apelacji oznaczała rezyg-
nację z szansy wydobycia prawdy na światło dzienne — na francuskiej sali
sądowej. „Chcę, by prawda została ujawniona. Mam prawo — wielu ludzi
uważa, że także obowiązek — odpowiedzieć na oskarżenia Fayeda, że
jestem w znacznym stopniu winny spowodowania wypadku". Aby to
uczynić, Trevor nie musiał jednak składać apelacji — miał nadzieję, że
odpowiedź Fayedowi znajdzie się na stronach niniejszej książki. „Mam

287

nadzieję, że końcem tej historii nie będzie sprawa w sądzie, a książka. (...)
Nie miałem także potrzeby uzyskania odszkodowania. Napisanie książki
przyniesie nieco pieniędzy, a nie ma powodu być chciwym. Przede
wszystkim będę mógł zapłacić rachunki adwokatom". Podpisanie przez
Fayeda zobowiązania do płacenia — do momentu odejścia Trevora z pra-
cy — honorariów dla jego adwokatów okazało się większym kłopotem, niż
przyniosło zysku, a cała trójka prawników wykonała po rezygnacji Trevora
z pracy masę świetnej roboty. Był im winien rekompensatę. „Powinienem
także móc odłożyć nieco pieniędzy na wypadek, gdyby moje zdrowie
miało się w przyszłości pogorszyć, więc będę musiał zachować ostrożność".

Kiedy czekali na odpowiedź sędziego, nadeszła druga rocznica śmierci
Diany i choć była znacznie mniej dramatyczna od pierwszej, udowodniła
siłę dziedzictwa księżnej.

Wyprodukowany dla telewizji, „oparty na prawdziwej historii" melo-
dramat, tworzył mit smutnej, szukającej miłości humanistki, zagnanej —
przerażonej i oślepionej — w objęcia śmierci przez otaczającą ją hordę
paparazzi; na dodatek Trevor otrzymał imię „Tim". Nie wspomniano
słowem o interesach Fayeda, upiciu Henriego Paula, decyzjach Dodiego
ani uchybieniach, które doprowadziły do posadzenia za kierownicą mer-
cedesa kierowcy bez odpowiednich uprawnień.

Niektórzy kanonizowali Dianę — widzom na całym świecie przypo-
mniano, że zeszłoroczna pokojowa Nagroda Nobla za walkę z minami
przeciwpiechotnymi była uznaniem jej humanitarnych działań. Wyprodu-
kowany w Anglii przez Richarda Belfielda program dokumentalny, w re-
alizacji którego czuć było rękę Fayeda, gloryfikował romans, a dobrze
znany prawnik krytykował oddalenie pozwu przeciwko fotografom.

Byli tacy, którzy krytykowali Dianę. Pewna amerykańska książka dostała
się na szczyty list bestsellerów dzięki temu, że przedstawiała księżnę jako
osobę tak zaburzoną, że ledwie dało się w niej rozpoznać funkcjonującą
społecznie dorosłą osobę.

31 sierpnia 1999 roku Rees-Jonesowie nie poszli obchodzić rocznicy do
„Sweeney Hali" ani nie grali w krykieta, jak planowała Jill. Życie potoczyło
się dalej i okazało się, że „Sweeney Hali" został już na ten dzień zarezer-
wowany. Trudne okazało się także skoordynowanie terminów członków
rodziny, mimo to wszyscy czuli potrzebę spotkania się, co robili każdego
lata. Spotkano się więc tydzień wcześniej — w trzynaście osób — i zjedzono

288

lunch w „The Walls", starym kamiennym budynku, w którym kiedyś była
szkoła (chodzili do niej Ernie i chłopcy), a teraz restauracja. Może
najlepszym wyjściem okazało się, że zrobili coś odbiegającego od ruty-
ny — nie groziło w ten sposób, by dzień stał się rytuałem pogrzebowym.

3 września nastąpił finał — niestety nie wyglądał tak, jak przewidywał
Christian. Tego dnia — dla sędziego Stephana był to ostatni dzień pracy
jako sędziego śledczego — on także, podtrzymując decyzję prokuratury,
oddalił wszelkie oskarżenia wobec fotografów. Obciążył spowodowaniem
wypadku pijanego Henriego Paula, co stało się wskutek decyzji Dodiego,
by posadzić go za kierownicą. Raport — niemal identyczny z prokurator-
skim — trafił na pierwsze strony gazet w Europie i Ameryce. Fotografom
też się jednak dostało. Sędzia wskazał palcem na ich zachowanie, które
„powoduje pojawienie się pytań z zakresu moralności i etyki", i stwierdził,
że to ich „nieustanna i uporczywa obecność" doprowadziła Dodiego do
„podjęcia decyzji, które — choć nieroztropne — były reakcją na prze-
śladowanie".

Odrzucono pozew Trevora; nie miało dojść do rozprawy kryminalnej

przeciwko „Ritzowi" i Etoile. Trzydziestodwustronicowy raport Stephana
i Devidal w pełni potwierdzał linię działania prokuratury. Trevor dowiedział
się o nim w Oswestry. „Kiedy zadzwonił Christian i opowiedział o raporcie
sędziego, wiedziałem już o nim co nieco z wiadomości w telewizji i muszę
przyznać, że mocno mi ulżyło. Zdawałem sobie sprawę, że to jeszcze nie
koniec, Fayed bowiem będzie składał apelację, muszę jednak przyznać, że
nie miałem ochoty na uczestnictwo w kolejnej bitwie sądowej. Gdyby
sędzia podtrzymał mój pozew, złożono by przeciwko niemu apelację
i odrzucono go, a ja nigdy nie zostawiłbym wypadku za sobą. Jeśli mam
być całkiem uczciwy, tak naprawdę nigdy nie chciałem go składać".

Kiedy ogłoszono decyzję sędziego, Trevor był w pracy w sklepie
sportowym, który przeżył oblężenie. Osobiście wyrzucił z niego jednego
z fotografów i stwierdził, że mając pod drzwiami Sky News i „Mirrora",
nie będzie mógł tego dnia pracować. Uciekł do domu, zabarykadował się
i siedział przy telefonie, rozmawiając jedynie z Christianem i rodzicami.

Christian zrozumiał, że koniec końców, wszystko rozgrywało się wokół
nacisków. Sędzia Stćphan postanowił dać spokój Dodiemu z powodu
nacisku, jaki wywierała na niego prasa. „Trzeba przyznać, fotografowie
wywierali silny nacisk — powiedział Christian — ale człowiek nie musi na

289

niego reagować. Nie trzeba przyspieszać, jak to zrobił Henn Pauł". Nacisk
nie musi odbierać zdrowego rozsądku, co nastąpiło w przypadku Dodiego.
Francuski system sądowniczy zareagował na globalny nacisk prasy i zmienił
poglądy na wypadek. Stephan wydał dwa dotychczas niespotykane oświad-
czenia dla prasy i było jasne, że już nigdy procedury śledcze nie będą we
Francji tak zamknięte i utajnione jak dotychczas. Przecieki i dzikie
spekulacje, do których doszło w wyniku śledztwa, nie posłużyły dobrze
ogółowi.

W sumie Christian miał wrażenie, że wyniki śledztwa całkowicie
uzasadniały podjętą przezeń strategię. Jego zdaniem sędziowie uniknęli
procesu z powodów strategicznych, „ale mówią, że mamy rację".

Christian, który walczył w Paryżu z oblężeniem i musiał w ciągu dnia
odpowiedzieć na pięćdziesiąt telefonów (łan Lucas i David Crawford
wyjechali na wakacje), został zacytowany przez biuletyn informacyjny AP.
„Prawnik Rees-Jonesów, który złożył pozew przeciwko hotelowi »Ritz«
i jego służbie samochodowej, Etoile Limousine, z powodu »zagrożenia
życia człowieka« pochwalił decyzję. Christian Curtił stwierdził, że jest
zadowolony, iż sędzia »podkreślił odpowiedzialność Ritza... i Etoile«".

Trevor poczuł niewielką ulgę. Nie zgadzał się z całkowitym oddaleniem
oskarżeń wobec fotografów. „Nie byłoby fotografów, nie byłoby wypad-
ku" — uważał. Pominięto także wiele elementów składowych. „Akceptuję
jednak decyzję".

„Ta decyzja nie zamyka sprawy wypadku. Może doprowadzić do pozwu
przeciwko »Ritzowi«, otwierając drogę ochroniarzowi Trevorowi Rees-
-Jonesowi i rodzinie Diany do żądania odszkodowania..." — doniósł nocny
serwis informacyjny NBC.

Rzecznicy Fayeda — Kiejman w Paryżu i Laurie Mayer w Londynie,
która zastąpiła Michaela Cole'a — natychmiast oświadczyli, że Fayed
będzie składał apelację. Tytuł na pierwszej stronie „Observera" głosił:

SKŁADAJĄC APELACJĘ PRZECIWKO WYROKOWI W SPRAWIE
DIANY, FAYED RYZYKUJE BARDZO POWAŻNY PROCES.

Była to dla Fayeda upokarzająca chwila. Mimo dwuletniego śledztwa,
prowadzonego na całym świecie, jego teoria spiskowa została uznana za
„śmieć", za jaki Trevor i kumple zawsze ją uważali, a z powodu dzikich
diatryb opinia o nim spadła w oczach ludzi tak nisko, że był właściwie
traktowany jako błazen. Musiał się pogodzić z tym, że obwiniono jego syna
o posadzenie Paula za kierownicą. Kwestia spodziewanych procesów „w
sprawie wypadku", których mógł się spodziewać Fayed, znacznie pokom-

290

plikowała się w listopadzie, kiedy czasopismo „Eurobusiness" doniosło, że
właścicielami Etoile Limousine są Fayed i Frank Kłein z „Ritza" — a nie
trzecia strona, jak dotychczas sądzono. Gdyby okazało się, że doniesienie
jest prawdziwe, to po zaskarżeniu „Ritza" Fayed nie mógłby — jak
dotychczas sądzono — zaskarżyć Etoile.

W oświadczeniu prasowym Curtił powiedział, że: „Trevor pozostawia
sobie prawo do złożenia apelacji do momentu przeczytania raportu sędzie-
go". Apelację należało złożyć w ciągu dziesięciu dni — czyli do 13 wrześ-
nia. Prywatnie, Christian nalegał na Trevora, by zrezygnował ze swych
skrupułów i chronił się poprzez apelację. Najlepsze źródła prasowe Christia-
na potwierdzały, że Fayed planuje nie tylko oskarżyć Trevora o odpowie-
dzialność kryminalną w trakcie procesu przed Sądem Apelacyjnym, ale
także „natychmiast po zakończeniu procesu kryminalnego zaskarżyć go

w procesie cywilnym o niedbalstwo".

Wszyscy trzej prawnicy zdawali sobie sprawę z tego, że nie uda im się
sprawić, by Trevor zaczął się tak jak oni niepokoić Fayedem, a jednak
niebezpieczeństwo było realne i coraz bardziej rosło. Jeżeli wejście
w posiadanie domu towarowego, będącego dla Wielkiej Brytanii pewnym
symbolem, spowodowało, by Fayed butnie twierdził: „Szczam na Anglików.
Kupiłem Harrodsa, więc mogę sobie siedzieć gdzie chcę i szczać na nich",
trudno było sobie wyobrazić, jak gigantyczne „szczanie" na establishment
zainspirowałby związek Diany i Dodiego — gdyby Fayed został ojczymem
następcy tronu. Ponieważ ta fantazja nie doszła do skutku, Trevor —
jedyne żyjące ogniwo, mające związek z wypadkiem — mógł stać się
głównym celem, na którym Fayed zechce skoncentrować swe epickie
rozczarowanie. Jak na razie Fayed powstrzymywał się przed wymienianiem
Trevora jako członka spisku, ale jego paranoidalny umysł mógł w tym
kierunku podążać. Poza tym mógł chcieć ukarać Trevora za pozbawienie
go możliwości zadania ostatecznego ciosu establishmentowi — jednym
ruchem był w stanie uwolnić od winy Henriego Paula i uczynić z Trevora
kozła ofiarnego — surogat księcia Filipa, reszty rodziny królewskiej i rządu,
które tak bezdusznie go odrzuciły i upokorzyły.

W opinii adwokatów, w szerszej perspektywie dało się dostrzec, że ataki
na Trevora są napędzane czymś znacznie większym niż złość z powodu
jego odejścia z pracy i przeszkadzanie w rozwijaniu teorii spiskowej.
Odejście Trevora mogło być przez Fayeda uznane za kulminacyjny skandal
lat, kiedy musiał „brać baty" od Brytyjczyków, których uznania i paszportu
tak rozpaczliwie pragnął. Pokonał ogromny opór przed sprzedaniem mu

291

Harrodsa, przeżył rządowe badanie jego finansów (które pozostawiło pewien
niepokój), wytrzymywał ciągłą odmowę wydania mu brytyjskiego pasz-
portu. Wyglądało na to, że teraz problemy jeszcze narastają.

W chwili gdy wydawało się, że dzięki bardziej przystępnemu rządowi
labourzystowskiemu paszport jest na wyciągnięcie ręki, znów mu go
odmówiono. Potem doszedł policzek ze strony królowej: na początku 1998
roku z dnia na dzień odmówiono mu prawa do sponsorowania Pokazów
Konnych w Windsorze. Kolejnym ciosem w serce był fakt, że książę Filip
i książę Karol nie podziękowali za jego list. Żyjąc w świecie rodem
z „Alicji w krainie czarów", miał tak odmienne podejście do rzeczywistości,
że kiedy ujawnił, iż przekupił szereg członków Parlamentu, by promować
swe interesy w Izbie Gmin, określił się — przyznawszy się przedtem do
łapówkarstwa! —jako reformatora, oczyszczającego rząd z korupcji. Był
oskarżony, badany i wystawiany na pręgierz przez prasę za wszystkie
możliwe skandale: włamanie, molestowanie seksualne i — oczywiście —
stworzenie fałszywego życiorysu. Nieustannie oskarża swych adwersarzy
o antyarabski rasizm i snobizm, ale nigdy siebie.

Czy istniał jakiś czynnik, który mógłby wznieść ataki na Trevora do
nowego poziomu intensywności? Czyżby Fayed czuł, że jego bajania
i spiski się rozpadały? „Gnając ku nieuchronnemu samozniszczeniu, Fayed
może dostrzec, w czym poniósł fiasko — napisał Tom Bower w jego
wydanej w 1998 roku, nieautoryzowanej biografii, o tytule Fayed. — Jak
wielu autokratów, Fayed stał się swym najgorszym wrogiem". Zranione
lwy bywają najgroźniejsze.

Rodzina Trevora zgadzała się co do tego, że powinien złożyć apelację.
„Trevor, to niedobrze, by twoje życie i zdrowie było łamane, a ty nie
dostajesz pensa odszkodowania — argumentowali Jill i — znacznie
intensywniej — Ernie. — W każdym innym kraju świata dostałbyś za to,
co się z tobą stało, jakieś pieniądze". Jego adwokaci także dali mu do
zrozumienia, że jeśli nie złoży apelacji, zrezygnuje z prawa do żądania
w ramach francuskiego systemu sądowniczego rekompensaty za poniesione
straty — a był to przecież jeden z powodów, dlaczego został partie civile.
Poza tym bardzo szybko wymknie mu się z rąk szansa skarżenia w sądzie
cywilnym.

Kiedy zaczęło się wystrzeliwanie w kierunku Trevora salw, przymus
podjęcia decyzji narastał. Laurie Mayer odczytała oświadczenie dla prasy.

292

„W dniu wczorajszym Mayer zakwestionowała, w stylu dramatu sądowe-
go, rzetelność Rees-Jonesa — napisał 5 września w „Obsen/erze" John
Aidridge. — Mayer określiła dokonany przez Trevora opis wypadku jako
»nonsens« i stwierdziła, że należy częściowo jego samego obwiniać o to,
że do niego doszło: »Trevor Rees-Jones wygodnie dla siebie pamięta
obecnie, że winni są tylko inni«".

„Nie szukam ludzi odpowiedzialnych. Nie dążę do uzyskania wysokiego
odszkodowania. Chcę jedynie móc wrócić do pracy i znów zacząć żyć.
I wcale nie jestem zgorzkniały. Gdybym był, przerażałoby mnie to". Być
może czuł pogardę i żal — wobec Szefa. „Nie czuję goryczy wobec pana
Fayeda. Uważam, że nie zrobiłem niczego przeciwko niemu ani organizacji,
co nawet teraz mogłoby spowodować, że nie byłbym tam mile widziany.
Mam nadzieję, że mógłbym iść tam w przyszłym tygodniu, wejść do
kuchenki przy centrali dowodzenia, wziąć sobie filiżankę herbaty i pogadać
z chłopakami. Mogłoby to być dla nich trudniejsze, jeżeli dostali z góry
polecenia, czy jestem pożądany czy nie. Nie przejąłbym się tym jednak —
kumple to kumple".

7 września 1999 roku Fayed złożył zapowiadaną apelację. Tego samego
dnia zrobiła to rodzina Henriego Paula. Obie strony tak sformułowały
pisma, by móc każdego oskarżyć o odpowiedzialność kryminalną. Przy-
stąpienie do działań apelacyjnych oraz obowiązek wymienienia mieli po
ogłoszeniu przez sędziego daty przesłuchania. Prawnicy uważali za bardzo
prawdopodobne, że planują oskarżenie Trevora. Mógł mimo swej chęci
zostać wciągnięty w walkę prawną, w kolejny cyrk medialny — mimo to
nie chciał oddawać ciosu.

„Nie miałem ochoty tego przeciągać. Obejrzałem w telewizji wystąpienie
rodziny Spencerów, w trakcie którego zaapelowali, by pozwolić sprawie
się zakończyć, i stwierdzili, że godzą się na decyzję sędziego — na co,
uczciwie mówiąc — ja też się godziłem. Nie chciałem, by uważano mnie
za jedyną osobę poza Fayedem, która chce się procesować" — stwierdził
Trevor.

Choć zamknięty w domku w zaułku, nie był nieszczęśliwy. W ciągu
minionego pół roku stał się „zadowolony, że jestem sam. Cieszyłem się
własnym towarzystwem bardziej niż kiedykolwiek. Czasami fajnie jest
wrócić tu i usiąść spokojnie, włączyć automatyczną sekretarkę i być
samemu. (...) Dopiero teraz udało mi się zostać trochę egoistą. Robić to, na
co sam mam ochotę, a nie to, co chcą inni, bym robił".

Poradził sobie z rozstaniem z Sue. „Naprawdę sprawia mi przyjemność

293

bycie samotnym mężczyzną". Co tydzień albo dwa rozmawiał przez telefon
Lara, wspaniałą przyjaciółką, która rozjaśniła mu kilka najgorszych dni
w Paryżu. Widział się z nią kilka razy w Irlandii, w listopadzie przyjechała
na ślub ich wspólnych przyjaciół, który odbył się w „Sweeney Hali".
„Muszę przyznać, że czasami, kiedy jestem sam w domu, siadam i dumam:

»Czy to się nigdy nie skończy?«, zawsze jednak dochodzę do wniosku, że
moje życie nigdy nie będzie takie jak przedtem. Od czasu do czasu ta myśl

nawraca".

Szacunek w Oswestry wiele dla niego znaczy. „Długo potrwało, nim
zrozumiałem, że gdybym w dalszym ciągu trzymał się Fayeda, uważano by
mnie za jego tubę, marionetkę. Lubię myśleć, że mam szacunek tutejszych
ludzi i dużo przyjaciół, i nie sądzę, by tak mnie szanowano, gdybym
został". Podejmując decyzję, którą musiał teraz podjąć, myślał o zachowaniu
u ludzi tego szacunku, jakim go obdarzali. Nie miał więc wątpliwości, co
robić. Sam podjął decyzję o opuszczeniu Fayeda, tę następną także podjął
sam. Postanowił nie składać apelacji. Postanowił nie składać do sądu
cywilnego pozwu o odszkodowanie. Był stuprocentowo o tym przekonany.

„Nie ma w nim śladu mściwości — zauważyła z czułością jego mat-
ka. — Jestem z niego bardzo dumna. Idzie swoją drogą i uważa, że jest

dobra".

łan zrozumiał. Zdążył dobrze poznać Trevora. Uważał go obecnie za
„bardziej ustatkowaną osobę, dojrzalszą". Wszyscy cierpieli, widząc, jak
walczy o podjęcie tak poważnej decyzji. Rezygnacja z apelacji nie wynikała
ze strachu przed Fayedem. Wyrwał się na wolność i podejmował decyzje

samodzielnie.

„Osobiście uważam, że Fayed zrobił z siebie tymi atakami i wygórowa-
nymi żądaniami głupka — uważa Trevor. — Gdybym był teraz z Szefem,
powiedziałbym: »Pieprz się, nie zamierzam robić niczego, na co nie mam
ochoty«. Patrząc wstecz, uważam, że nie jestem winien tej organizacji
NICZEGO. (...) Wstydziłbym się jednak, gdybym nie czuł pewnej od-
powiedzialności moralnej. Jestem jedyną osobą, która przeżyła. Nie prze-
mawia jednak przeze mnie to, co określa się mianem »poczucia winy tego,
który przeżył«, ale to, że płacono mi za dbanie o Dodiego i jego gości,
a zginęli na mojej zmianie. To będzie wisieć nade mną do końca życia
i wziąłem na siebie odpowiedzialność, pomagając sędziemu, ile tylko
mogłem, by ustalić, co się wydarzyło".

Część osób z otoczenia Trevora uważa, że odmawiając zaatakowania
Fayeda, chyba nieco przesadził z przyjmowaniem na siebie moralnej

294

odpowiedzialności. Pomijając wszystko inne, adwokaci dostrzegali, jak
rośnie energia Fayeda, by walczyć z tymi, których uważa za wrogów
i zdrajców. Proces o zniesławienie, jaki wytoczył Neilowi Hamiltonowi,
oraz strona internetowa „alfayed.com" były idealnymi miejscami na tyrady
i obwinianie. Wraz ze zbliżaniem się Bożego Narodzenia i nowego
tysiąclecia, adwokaci Trevora zauważyli na stronie internetowej Fayeda
tajemnicze oświadczenie: „tworzono" stronę „ochroniarską". Czyżby Fayed
planował uruchomić ją równocześnie z rozkręcaniem się procesu apelacyj-
nego — gdzie głównym celem byłby Trevor? Christian czekał na pierwsze

przesłuchanie. Nie mogło pozostać już wiele czasu.

Trevor w dalszym ciągu ignorował to, co się działo na powierzchni,
równocześnie do kilku spraw podchodząc zbyt poważnie. „Zginęli na
mojej zmianie. Nie zgadzam się z tym, że wypadek spowodowało to, co
zrobiłem albo nie zrobiłem. Mam pamięć dziurawąjak ser szwajcarski, ale
potwierdzam to, co pamiętam i co powiedziałem sędziemu na początku,
zaraz po odzyskaniu przytomności. (...) Nie potrzebuję do uzyskania dobrego
samopoczucia kolejnego śledztwa. Nieraz musiałem oglądać się w lustrze
i zadawać sobie pytanie, czy mogłem zrobić coś jeszcze, ale nic takiego nie
było. W tamtej sytuacji pracowaliśmy nie gorzej, niż byłby w stanie
ktokolwiek inny. (...) Powiem ci, że gdybym mógł zginąć zamiast ich
trojga, poszedłbym na to. Naprawdę. Nie da się jednak cofnąć zegara.

Można tylko mówić: gdyby... jeśli...".

„Jest dla Trevora bardzo ważne móc zrobić grubą kreskę i zacząć żyć

dalej — uważa Jill. — Jest to ważne dla każdego, kto został w to wszystko
zamieszany". Zaproponowano mu pracę w ochronie w firmie z siedzibą
w Shropshire i wyraził zgodę. „Zastanów się, czy nie zatrudniają cię tylko
z powodu nazwiska" — ostrzegł Trevora łan Lucas, zadowolony, że
sprawy toczą się dalej. We wrześniu Trevor zwolnił się ze sklepu spor-
towego, planując wrócić do pracy ochroniarza w okolicy Bożego Narodze-
nia. Koło w ten sposób by się zamknęło.

Trevor do dziś myśli o księżnej. „Żal Williama i 1-Iarry'ego byłby taki
sam, gdyby ich matka sprzedawała gazety w sklepie na rogu. Jeśli jest się
z kimś związanym, uczucia są zawsze takie same — z powodu tego, czym
była, co innego odczuwają jedynie ci, co stali z daleka. Jestem przekonany,
że książę William i książę Harry zostali z powodu pozycji swej matki
poddani intensywniejszemu przemiałowi. Byli wspaniałymi chłopakami
i z przyjemnością wspominam, jak dobrze było im ze sobą w trakcie
pierwszego rejsu w lipcu. Wiem, że nie będą z czułością wspominać

mojego nazwiska — dla nich zawsze się będę kojarzył ze śmiercią matki.
To smutne, ale trzeba się z tym pogodzić. Z chęcią bym się jeszcze z nimi
spotkał i gdyby do tego doszło, powiedziałbym: »Cholernie mi przykro.
Nie mogłem zrobić nic więcej«". List, podpisany przez książąt i ich matkę,
trzyma — oprawiony w elegancką ramkę — w sejfie swego adwokata.

Trevor chciałby móc odłożyć na bok swe myśli i wspomnienia. W dal-
szym ciągu chce zamknąć za sobą drzwi i żyć dalej. „Szczerze powiem, że
pragnę tego samego co zawsze i co prawie kiedyś miałem: miłą żonę,
dzieciaki, dom i stałą pracę. Nie mogę uwierzyć, że minione dwa lata mi to
uniemożliwiły".

Blizny pozostaną na zawsze. Pamięta do dziś małą dziewczynkę, która
podeszła do niego, kiedy po raz pierwszy po powrocie przyszedł do klubu
rugby, i spytała: „Dlaczego masz na twarzy wszystkie te kreski?". Patrząc
wstecz, jego odpowiedź: „Bo miałem dużo operacji" była zbyt prosta. Jak
jednak opowiedzieć dziecku o tym wszystkim, co się wydarzyło?



