IRENEUSZ BIAŁEK 
REPORTAŻ
PAIGE, NIE PEJCZ

Z fajnym psem chodzić chciałby 
każdy

Ja w ogóle nie chciałem mieć psa - opowiada Paweł, 
trzydziestolatek, pracownik Uniwersytetu Warszawskiego. - Ale mój kolega 
Grzegorz pojechał do Stanów i zauważył, że tam wielu niewidomych używa 
psów przewodników. On też postanowił spróbować. Znalazł dwie szkoły, 
które szkolą psy nie tylko dla Amerykanów. Napisał do jednej z nich: 
Leader Dogs for the Blind w Rochester, niedaleko Detroit. Pojechał tam i 
dostał psa. Kiedy wrócił do Polski, dzwonił do mnie trzy razy w tygodniu 
i przekonywał: "Paweł, ty też musisz mieć psa". A ja mówiłem mu, że nie 
chcę mieć psa - bo nie potrzebuję kłopotu; bo pies to tylko utrudnienie; 
bo mój kumpel Janek mawiał: "Nie miał niewidomy kłopotu, wziął sobie psa 
przewodnika".Janek bardzo przestrzegał mnie przed psem. A Grzesiek 
ciągle dzwonił i namawiał: - Paweł, ty jesteś człowiekiem aktywnym, dużo 
się poruszasz. Naprawdę musisz mieć tego psa i dopiero zobaczysz, jak 
inne jest życie.Ja go cały czas pytałem: - Jakie jest to inne życie.- 
Chodzisz jak burza, jesteś niezależny, nie potrzebujesz laski... - 
Grzegorz wyliczał zalety.- Jak to nie potrzebujesz laski, przecież w 
Polsce oficjalnie głosi się, że nawet jak masz psa przewodnika, to laskę 
musisz mieć. Że pies to tylko uzupełnienie!- Ależ skąd!I tak go 
słuchałem, aż w końcu doszedłem do wniosku, że ostatecznie mogę mieć 
psa. Jak się nie sprawdzi, to będę miał psa domowego. Nagrałem wideo z 
próbką mojego chodzenia z laską, zebrałem niezbędną dokumentację i 
wysłałem Amerykanom.INie za darmo, za pochwałyPo kilku tygodniach byłem 
już w Rochester, w stanie Michigan, 50 mil od Detroit - opowiada Paweł. 
- Przez 26 dni przestawiałem się z chodzenia z laską na chodzenie z psem 
przewodnikiem.Oni od razu każą odłożyć laskę. Dla mnie to było bardzo 
trudne. Jeszcze nie ma się psa, a już trzeba chodzić bez laski. To, co 
jest ważne przy psie, i zresztą na początku było dla mnie nie do 
zaakceptowania, to tzw. Foot work, czyli praca stopami. Pies zatrzymuje 
się na krawędzi krawężnika, ale to jego przednie łapy są na krawędzi, a 
niewidomy musi sobie to znaleźć stopami. Mnie to tak wkurzało i 
myślałem: "Cholera, jak ślepy po dziurawych schodach". W trzecim dniu 
przyprowadzili mi Paige. Przede wszystkim nie podobało mi się to imię. 
Pomyślałem sobie, jak przyjadę do Polski i powiem, że mam psa, który ma 
na imię Paige, to przecież nikt nie usłyszy, że to jest Paige (imię 
dziewczyny), tylko wszyscy będą słyszeć, że to jest Pejcz. I będzie: "a 
pejcza ma, pejcza".Ale poszliśmy na pierwszą rundkę. Do przejścia 
mieliśmy cztery ulice, czyli osiem krawężników, i mój pies nie zatrzymał 
się na żadnym! Załamka totalna. Trenerzy patrzyli i też byli 
zdegustowani. Jak wróciłem do szkoły, przyszedł do mnie szef szkolenia i 
powiedział: "Paweł, I have a new dog for you" (Paweł, mam dla ciebie 
nowego psa).Poszliśmy do ogródka treningowego i tam już czekał żółty 
labrador, u nas nazywają je biszkoptowymi. Pies się szalenie ucieszył, 
jak mu założyłem uprząż. Ruszyliśmy. Jak on chodził! Jak burza! Świetnie 
zatrzymywał się na krawężnikach. Właściwie byłem zdecydowany go wziąć, 
ale kiedy wróciłem do pokoju, Paige wyła. Ja jej nigdy - wcześniej ani 
później - nie słyszałem tak wyjącej. Żal mi się tego psa zrobiło i 
postanowiłem go nie zmieniać. To był taki głupi emocjonalny odruch, to 
znaczy teraz wiem, że nie głupi, bo ona jest świetnym psem, ale wtedy i 
przez kilka tygodni później myślałem sobie: "Co ja najlepszego zrobiłem. 
Przez to, że mi szkoda było psa, straciłem szansę na lepszego 
przewodnika". I tak już z nią zostałem, ale jak przyjechaliśmy do 
Polski, to zaczął się koszmar.Paige nie potrafiła nic robić. Wielkie 
miasto przytłoczyło ją zupełnie, mimo że była z kategorii bigcity dog, 
czyli psów wielkomiejskich. Ich nie powinno przerażać nic - ani duży 
hałas, ani tłum ludzi. Ale kiedy wyprowadziłem ją w Warszawie na 
Świętokrzyską, Marszałkowską, to pies zgłupiał, usiadł i zrobił kupę na 
chodniku. W Stanach nas uczyli, że jak psu przydarzy się taki incydent, 
to należy posprzątać. No więc ja wyciągam torebkę, a ludzie:- Panie, 
zostaw pan to gówno!- Ale jak mam zostawić, przecież leży na środku 
chodnika?- O, Jezu! To se każdy ominie.- No, nie każdy, bo ja nie ominę, 
więc to tylko takie gadanie.No i była sensacja, bo niewidomy sprzątał po 
swoim psie. Ale Paige pracować dalej nie chciała, więc napisałem list do 
moich trenerów i zapytałem, co mam robić. Oni mi odpisali: A jak często 
ją chwalisz?- W ogóle jej nie chwalę, bo nie ma ją za co chwalić.- 
Przecież mówiliśmy ci, że mało jest na tym świecie istot, które robią 
coś bezinteresownie. Psy też nie pracują za darmo, psy pracują za 
pochwały. Jeżeli ty swojego psa nie chwalisz, to on nie będzie 
pracował.- Ale za co mam ją chwalić?- Chwal ją za cokolwiek, jeżeli 
zrobi trzy kroki naprzód po komendzie: prosto, to już ją chwal.Mnie się 
to w głowie nie mieściło, ale przyszła Wielkanoc i ja, będąc na fali 
przeżyć religijnych, postanowiłem zmienić moje relacje z Paige. 
Rzeczywiście, zacząłem ją chwalić za byle drobiazg. Za wszystko, co jej 
się udało zrobić dobrze, była wychwalana pod niebiosa. Po dwóch 
tygodniach osiągnęła poprzedni stan, a po miesiącu już była tak 
rewelacyjna, że zacząłem oficjalnie głosić, że pies przewodnik jest 
najlepszym narzędziem rehabilitacyjnym.IDo kościoła wchodził nie 
będzieKłopoty z psem się skończyły, ale za to zaczęły z ludźmi. Któregoś 
dnia wybrałem się z koleżanką do kościoła, do jezuitów. Spóźniłem się 
trochę na mszę, akurat było "chwała na wysokości Bogu". Usiedliśmy na 
ławce, a ksiądz zamiast "módlmy się", mówi: - Proszę wyjść z tym 
psem!Koleżanka z końca kościoła: - Proszę księdza, ale to jest pies 
przewodnik!- Proszę z nim wyjść!A ja po tych wszystkich kłopotach z psem 
jakoś nie potrafiłem walczyć o swoje - w tył zwrot i wyszedłem. 
Zadzwoniłem później do proboszcza, chcąc załatwić sprawę negocjacyjnie, 
i mówię:- Proszę księdza, zdarzyła się przykra historia, jestem 
niewidomy i chodzę do tego kościoła już kilka lat.- A tak, wiem, 
wiem...- No właśnie, teraz mam psa przewodnika.- To cieszę się, 
gratuluję.- Ale, niestety, tak się zdarzyło, że ksiądz wyprosił mnie z 
kościoła w czasie mszy.- Ojej, musiał nie zauważyć, że pan jest 
niewidomy.- No właśnie, tak myślałem, że nie zauważył, dlatego dzwonię 
do księdza proboszcza, bo ja już teraz zawsze będę przychodził z psem.- 
Zaraz, jak to z psem?- No właśnie o to chodzi, że mnie z psem wyprosił!- 
A nie, to słusznie zrobił!- No ale to jest pies przewodnik. Trudno, 
żebym go gdzieś zostawiał, jak chcę iść na mszę, przecież on mnie 
prowadzi.- No, nie, proszę pana. Pies do kościoła wchodził nie będzie!- 
To jak ksiądz to sobie wyobraża?- Proszę przywiązać psa i czekać, aż 
ktoś z wiernych pana wprowadzi.- W takim przypadku to ani się na tego 
wiernego nie doczekam, a nawet gdyby, to psa po mszy nie znajdę!- Źle 
pan ocenia naszych parafian!- No dobrze, ale jak prawo kanoniczne to 
definiuje? Może by mi ksiądz powiedział, skąd się bierze taka postawa?- 
Na tak sformułowane zagadnienia nie będę odpowiadał. Na to pytanie 
proszę sobie odpowiedzieć samemu!Rzucił słuchawkę. Mówię o tym, będąc 
zaangażowanym członkiem Kościoła, wiedząc, że to jest mój Kościół. Bo 
uważam, że pewne rzeczy są jednak przejawem wąskiego myślenia.Ale 
opowiem też inny przykład. Jak poszedłem z psem do dominikanów, to 
powiedzieli: "O! Masz psa przewodnika, to super, może byś z nim do 
pierwszej ławki poszedł, to ci będzie łatwiej do komunii chodzić". A jak 
im opowiedziałem, co mnie spotkało u jezuitów, to usłyszałem: "No cóż, 
trzeba się modlić za naszych braci jezuitów".IWyga agresorTeraz, po 
roku, ten pies jest dla mnie kimś tak bliskim, no właśnie, nawet mówię 
kimś, że nie potrafię tego nazwać. Wiem, jak wielką niezależność mi daje 
i jak dobrze mi się z nim funkcjonuje. Miałem takie zdarzenie, dzięki 
któremu zrozumiałem, jak ważny jest dla mnie i jak bardzo jestem do 
niego przywiązany.Szedłem do tramwaju z Paige i nagle słyszę, że biegnie 
jakiś pies. Paige cała zesztywniała i niemal w sekundzie psy zwarły się 
ze sobą. Mój pies wył straszliwie. Nie wiedziałem, co mam robić. Przez 
głowę przelatywały mi różne myśli, ale byłem cały sparaliżowany. A 
właściciel tamtego, jak się później okazało stufforda, stał na trawniku 
i wołał: "Wyga, do nogi! Do nogi...".W szkole nas uczyli, że są dwie 
zasady postępowania w takich sytuacjach:1. Jeżeli psy walczą ze sobą, to 
nie próbuj ich rozdzielić rękami, bo możesz stracić rękę;2. Jeśli 
czujesz, że walka się przedłuża, a twój pies przegrywa, to zostaw go i 
odejdź, bo w przeciwnym razie to ty możesz być następną ofiarą.Tak jak 
potrafiłem zrealizować tę pierwszą zasadę, tak już nie umiałem 
zrealizować drugiej. Pomyślałem: "O Boże, mój pies za chwilę nie będzie 
żył". Na szczęście nadbiegli ludzie i nawet pofatygował się właściciel 
agresora. Trzech facetów zrywało tego psa z mojego, a właściciel musiał 
się na nim położyć, żeby go powstrzymać. W końcu udało się go jakoś 
uspokoić, ja odszedłem na bok, oglądam Paige, a ludzie mówią: "Nic jej 
się nie stało, niech się pan nie boi". I rzeczywiście, nic się jej nie 
stało. Na szczęście ten pies chwycił ją akurat tam, gdzie przebiega 
metalowy pasek od obroży, więc nie udało się mu tego przegryźć. Miała 
tylko mokry, ośliniony kark. Odetchnąłem, a Paige od razu skoczyła na 
mnie z radości, zadowolona, machając ogonem. Ja to zaraz czuję, bo 
tłucze mnie po nogach.Jechałem wtedy do mojej siostry, która leżała w 
szpitalu ze swoim miesięcznym synkiem. Gdy już tam dotarłem, rozpłakałem 
się. Nie sądziłem, że takie reakcje mogą jeszcze u mnie wystąpić, a 
jednak okazało się, że pies jest taki ważny, taki cenny...IRajstopy pod 
palcamiSą też wesołe sytuacje i... jest ich więcej. Kiedyś moje 
koleżanki w pracy zaczęły rozpieszczać Paige. Później wychodzę na 
zewnątrz i nagle pies się zatrzymuje. Myślę: "O, przeszkoda". Próbowałem 
to ominąć i wydałem komendę w prawo - pies nic, to w lewo - też nic. 
Postanowiłem więc sprawdzić, położyłem jej rękę na grzbiecie i jadę po 
karku, po głowie, po pysku i nagle ląduję na kolanach u jakiejś 
panienki. Speszony, jak tylko poczułem te rajstopy pod palcami, mówię: 
"Ojej, przepraszam bardzo", a ona na to: "Ależ nic nie szkodzi, nie 
martw się". Ale ja byłem tak speszony, że natychmiast zabrałem psa i 
uciekłem, a dopiero potem pomyślałem sobie: "Jaki ja głupi jestem, była 
okazja kogoś poznać, a ja dałem nogę".Z komendami po angielsku też jest 
śmiesznie, ale nie chciałem go przestawiać na polski, bo się bałem, że 
oduczy się angielskiego, a nie nauczy polskiego. Potem przekonałem się 
zresztą, że to nawet lepiej, że pies jest wyszkolony po angielsku, bo 
ludzie zachowują się czasami zupełnie nie- odpowiedzialnie. Na 
przystanku wydają komendy typu: "Piesek siad, siad piesek, siad!", i 
dziwią się, dlaczego nie reaguje, a dopiero potem dowiadują się, że jest 
szkolony po angielsku.Zdarza się, że przychodzę na przystanek i mówię 
coś tam do psa w stylu: "Good dog, good Paige. Sit!, down!". (Dobry 
pies, dobra Paige. Siad!, waruj!). A ktoś podchodzi i mówi: "This is 
175. Would you like to get in? (To jest 175. Czy chce pan do niego 
wsiąść?). A ja odpowiadam: "Nie, czekam na 192".INa początku pies jest 
gorszy niż laskaBadania psychologów amerykańskich pokazują, że osoby 
niepełnosprawne z psami są o wiele lepiej postrzegane społecznie i ja 
sprawdzam na sobie, że tak jest naprawdę. Tłumaczę to tym, że laska sama 
w sobie jest czymś negatywnym, nikt nie chciałby z nią chodzić, a z 
takim fajnym psem to przecież każdy.Na początku pies jest gorszy niż 
laska, jak niewidomy nie zna trasy. Kiedy jednak przejdzie już jakąś 
drogę trzy razy, to pies ją zapamiętuje. Amerykanie zresztą mówią, że z 
laską zna się dokładnie teren, po którym trzeba chodzić. Z psem 
natomiast nie wie się nic, poza tym, że idzie się bezpiecznie. W ciągu 
tych kilkunastu miesięcy, kiedy poruszam się z psem, na palcach jednej 
ręki mogę policzyć, w co wszedłem i o co się uderzyłem. Nigdy nie był 
temu winien pies, bo zawsze były to przeszkody na wysokości mojej głowy, 
których pies nie mógł zauważyć. Kiedy chodziłem z laską, nie było 
właściwie dnia, żebym się w coś nie wpakował. Po prostu twierdzę, że 
chodzenie z psem to jakby przeniesienie się w nową rzeczywistość i 
zupełnie sobie nie wyobrażam, jakby w tej chwili wyglądało moje życie 
bez Paige...PS Autor reportażu po spotkaniu z Pawłem i Paige zwrócił się 
z prośbą o psa przewodnika do amerykańskiej szkoły Leader Dogs for the 
Blind. Od trzech tygodni jest już szczęśliwym właścicielem czarnego 
labradora Izaaka. * Ireneusz Białek od dziewięciu lat zajmuje się 
dziennikarstwem radiowym. Jego audycja "Paige" zdobyła główną nagrodę w 
konkursie stypendialnym dla młodych twórców im. Jacka Stwory na 
ogólnopolskim Seminarium Reportażu Radiowego Kazimierz 2000Wartość 
jednego psa przewodnika ze szkoły Leader Dogs for the Blind to ok. 20 
tys. dolarów. Miesięcznie szkoła wydaje kilkunastu przewodników. Psy są 
przekazywane niewidomym, którzy przejdą skomplikowaną procedurę wstępną. 
Wszyscy chętni powinni wykazać się dobrym zdrowiem, aktywnością i 
samodzielnością. Finansowanie tego przedsięwzięcia jest możliwe dzięki 
ofiarności sponsorów.O psa przewodnika można się także starać w Polsce. 
Wszelkich informacji na ten temat powinny udzielić okręgowe oddziały 
Polskiego Związku Niewidomych.