CHARAKTERYSTYKA MECHANIKI STAWOW I ZESTAWIENIE CZYNNOŒCIOWE MIĘSNI ZESTAWIENIE CZYNNOSCIOWE MIĘSNI KRĘGOSŁUPA I GŁOWY Częœć przedkrzyżowa kręgosłupa stanowi łańcuch elementów kostnych, którego ruchomoœć jest różna w poszczególnych odcinkach: największa w odcinku górnym, w odcinku dolnym zmniejsza się wskutek obcišżenia. Stosunkowo najmniej ruchoma jest częœć piersiowa zarówno ze względu na budowę kręgów piersiowych, jak i udział w budowie klatki piersiowej. Główne ruchy kręgosłupa to: ruchy zgięcia i prostowania w płaszczyŸnie poœrodkowej (strzałkowej), ruchy zgięcia bocznego w płaszczyŸnie czołowej i ruchy obrotowe. Ruchy zgięcia i prostowania kręgosłupa (flexio et extensio), zwane także zgięciem do przodu i zgięciem w tył (anteflexio et retroflexio), sš ruchami symetrycznymi, odbywajšcymi się wokół osi poprzecznej. Łšczny zakres obu tych ruchów wynosi u człowieka 170-250 przy czym zakres zgięcia do przodu jest większy niż ku tyłowi. Ruchy zgięcia do przodu i ku tyłowi zachodzš głównie w częœci szyjnej i lędŸwiowej kręgosłupa. Podczas zgięcia do przodu rozluŸniajš się więzadła kręgosłupa, częœci pierœcieni włóknistych kršżków międzykręgowych i ezęœci torebek stawowych położone do przodu od poprzecznej osi ruchu, natomiast napięciu ulegajš analogiczne elementy, przebiegajšce do tyłu od tej osi, hamujšc nadmierne wychylenie. Podczas zgięcia kręgosłupa do tyłu stosunki te przedstawiajš się odwrotnie. Silnym czynnikiem hamujšcym ruchy sš także mięœnie antagonistyczne, tzn. w zgięciu do przodu rozcišganiu ulegajš mięœnie głębokie grzbietu stawiajšc opór mięœniom brzucha, które kurczšc się powodujš to zgięcie; i przeciwnie - w trakcie prostowania i tyłozgięcia opór stawiajš mięœnie brzucha. Ruch zgięcia i prostowania głowy (flexio et extensio capitis), zwany także ruchem potakiwania odbywa się w stawach głowowych górnych wokół wspólnej osi poprzecznej, przebiegajšcej przez oba kłykcie koœei potylicznej. Łšczny zakres tego ruchu jest niewielki - wynosi bowiem około 30o. Ruch ten może byćjednak znacznie obszerniejszy i dochodzić do 125st, gdy bierze w nim udział kręgosłup szyjny. Mięœnie zginajšce głowe i kregosłup do przodu: a) w stawach głowy: mięsień długi głowy (m. longus capitis), mięsień długi szyi (m. longus coli), mięsień prosty głowy przedni (m. rectus capitis anterior), mięsień prosty głowy boczny (m. rectus capitis lateralis), b) w częœci szyjnej: migsień długi szyi (m. longus coli), migsień długi głowy (m. longus capitis), mięsień pochyły przedni (nr. scalenus anteriorl, c) w częœci piersiowo-lędŸwiowej : mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis), mięsień skoœny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis), mięsień skoœny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis), mięsień lędŸwiowy większy (m. psoas major). Mięœnie prostujšce głowę i kręgosłup oraz zginajšce do tyłu: a) w stawach głowy: mięsień czworoboczny (m. trapezius); częœć górna, migsień płatowaty głowy (m. splenius capitis), mięsień prostownik grzbietu (m. erector spinae) - m. najdłuższy głowy (m. longissimus capitis), mięsień półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis), mięsień prosty tylny większy głowy (m. rectus capitis posterior major), mięsień prosty tylny mniejszy głowy (m. rectus capitis posterior minoi), mięsień skoœny górny głowy (m. obliquus capitis superior), mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. stenocleidomastoidetus), b) w częœci szyjnej: mięsień płatowaty (m. splenius), mięsień prostownik grzbietu (m. erector spinae) - częœć szyjna m. biodrowo-żebrowego (m. iliocostalis cervicis) oraz najdłuższy szyi i głowy (m. longissimus cervicis et capitis), mięsień kolcowy szyi (m. spinalis cervicis), mięœnie międzykolcowe (mm. interspinales), mięsień wielodzielny (m. multifidus), c) w częœci piersiowo-lędŸwiowej : mięsień prostownik gribietu (m. erector spinae) - częœć lędŸwiowa i piersiowa m. biodrowo-żebrowego (m. iliocostalis lumborum et thoracis) i m. najdłuższy klatki piersiowej (m. longissimus thoracis), mięsień kolcowy klatki piersiowej (m. spinalis thoracis), mięœnie międzykolcowe (mm. interspinales), mięsień półkolcowy (m. semispinalis), mięsień wielodzielny (m. multifdus). Ruchy zginania bocznego kręgosłupa (flexio lateralis) sš ruchami asymetrycznymi dookoła osi strzałkowej. U człowieka łšczny zakres ruchów bocznych kręDosłupa wynosi około I 1 Oo. W zgięciu bocznym, podobnie jak uprzednio, czynnikami hamujšcymi sš zarówno więzadła, częœci pierœcieni włóknistych kršżków międzykręgowych i torebki stawowej przeciwnej strony, jak i mięœnie antagonistyczne. W odcinku piersiowym dodatkowym czynnikiem hamujšcym sš zachodzšce na siebie żebra po stronie wykonywanego ruchu. W ruchach zgięcia bocznego najczęœciej uczestniczš zarówno zginacze, jak i prostowniki kręgosłupa oraz głowy, kurczšc się jednostronnie (po stronie wykonywanego ruchu). Mięœnie zginajšce głowg i krg up w bok: a) w stawach głowy: mięsień płatowaty głowy (m. splernus capitis), mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus), mięsień prostownik grzbietu (m. erector spinae); m. najdłuższy głowy (m. longissimus capitis) mięsień skoœny górny głowy (m. obliquus capitis superior), mięsień półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis), b) w częœci szyjnej: mięsień pochyły przedni, œrodkowy i tylny (m. scalenus anterior, medius et posterior), mięsień płatowaty głowy i szyi (m. splenius capitis et cervicis), mięsień prostownik grzbietu (m.erector spinae) częœć szyjna m. biodrowo-żebrowy (m. iliocostalis cervicis) oraz m. najdłuższy szyi i głowy (m. longissimus cervicis et capitis), mięsień dŸwigacz łopatki (m. levator scapulae) przy ustalonym położeniu łopatki, mięsień czworoboczny grzbietu (m. trapezius) - częœć górna przy ustalonym położeniu obręczy kończyny górnej, mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. stenocleidomastoideles), c) w częœci piersiowo-lędŸwiowej : mięsień skoœny zewngtrzny brzucha (m. obliquus exterus abdominis), mięsień skoœny wewngtrzny brzucha (rn. obliquus internus abdominis), mięsień prostownik grzbietu (m. erector spinae) m. biodrowo-żebrowy (m. ilioosalis lumborum et thoracis) oraz m. najdłuższy klatki piersiowej (m. longissimus thoracis), mięsień czworoboczny lędŸwi (m. quadratus lumborum ), mięsień lędŸwiowy większy (m. psoas major). Ruchy skręcania kręgosłupa sš ruchami asymetrycznymi wokół osi pionowej przebiegajšcej przez œrodek jšdra miażdżystego kršżków między kręgowych i przez wierzchołek zęba kręgu obrotowego w stawie głowowym dolnym. Łšczny zakres ruchów obrotowych kręgosłupa w prawo i w lewo wynosi około 160st, a w stawie głowowym dolnym około 60st. Ruch rotacyjny kręgosłupa zwiększa się w kierunku doczaszkowym. Podczas ruchu obrotowego w stawacli głowowych dolnych, które czynnoœciowo stanowiš jeden staw, kręg szczytowy obraca się wraz z czaszkš dookoła zęba kręgu obrotowego. Ponieważ ruch ten nie odbywa się wyłšcznie w stawach szczytowo-obrotowych poœrodkowych (przednim i tylnym), lecz równoczeœnie w symetrycznych stawach szczytowo-obrotowych bocznych, nie przedstawia on czystej formy ruchu obrotowego. Leżšce bowiem na trzonie kręgu obrotowego powierzchnie stawowe górne sš pochylone lekko ku dołowi, toteż w czasie obrotu następuje nieznaczne obniżenie się głowy wraz z kręgiem szczytowym. Dokonujšcy się zatem ruch w stawach głowowych dolnych składa się z ruchu obrotowego dookoła osi podłużnej zęba z równoczesnym ruchem wzdłuż tej osi, co w efekcie daje ruch œrubowy. Ruch rotacyjny kręgosłupa i głowy w stronę prawš lub lewš jest następstwem jednostronnego skurczu okreœlonych mięœni. Mięœnie skręcajšce kręgosłup i głowę w prawo: a) w stawach głowy: mięsień mostkowo-objczykowo-sutkowy lewy (m. .sternocleidomastoideus), mięsień płatowaty głowy prawy (m. splenius capitis), migsień skoœny dolny prawy głowy (m. obliquus capitis inferior), mięsień prosty tylny większy głowy prawy (m. rectus capitis posterior major), mięsień czworoboczny grzbietu lewy (m. trapezius), częœć górna mięsień półkolcowy lewy (m. semispinalis), b) w częœci szyjnej : mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy lewy (m. sternocleidomastoideus), mięsień płatowaty prawy (m. splenius), mięsień półkolcowy lewy (nr. semispinalis), mięsień wielodzielny lewy (m. multifidus), mięœnie skręcajšce lewe (mm. rotatores), c) w częœci piersiowo-lędŸwiowej : migsień skoœny zewnętţzny brzucha lewy (m. obliquus externus abdominis), mięsień skoœny wewnętrzny brzucha prawy (m. obliqus internus abdominis), mięsień półkolcowy lewy (m. semispinalis), mięsień wielodzielny lewy (m. multifidus ), mięœnie skręcajšce lewe (mm. rotatores). Ruch obwodzenia (circumductio), czyli kršżenie kręgosłupa i głowy, jest możliwy do wykonania dzięki sumowaniu się wszystkich trzech wyżej opisanych postaci ruchu. KLATKA PIERSIOWA MIʌNIE ODDECHOWE Podczas spokojnego oddychania w obu pozycjach: wdechu i wydechu udział biorš mięœnie główne (właœciwe), tj. mięœnie międzyżebrowe zewnętrzne i przepona oraz międzyżebrowe wewnętrzne. Natomiast w czasie intensywnego oddychania niezbędna jest większa siła mięœni tzw. pomocniczych, czyli tych, które przyczepiajš się do żeber i kręgów lub też tworzš powłoki brzuszne. Najskuteczniejszy wdech występuje wówczas, gdy kurczy się przepona przy rozluŸnionych powłokach brzusznych, żebra unoszš się i następuje prostowanie kręgosłupa. Przeciwny ruch, wydech, zwišzany jest z rozluŸnieniem przepony przy napiętych mięœniach brzucha z równoczesnym opuszczeniem żeber i zgięciem kręgosłupa. Mięœnie wdechowe Właœciwe (główne): przepona (diaphragma), mięœnie międzyżebrowe zewnętrzne (mm. intercostales exlerni) Pomocnicze: mięsień pochyły przedni (m. .scalenius anterior), mięsień pochyły œrodkowy (m. scalenius medius), mięsień pochyły tylny (m. scalenius posterior), mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus), mięsień zębaty tylny górny (m. serratus posterior superior), mięsień piersiowy większy (m. pectoralis major), mięsień piersiowy mniejszy (m. pectoralis minor), mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior), mięsień prostownik grzbietu (m. erctor spinae), mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi). Mięœnie wydechowe Właœciwe (główne): mięœnie międzyżebrowe wewnętrzne (mm. intercostales intreni), mięsień poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis). Pomocnicze: mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis), mięsień skoœny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis), mięsień skoœny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis), mięsień poprzeczny brzucha (m. trarisversus abdominis), mięsień czworoboczny lędŸwi (m. quadratus lumborum), mięsień zębaty tylny dolny (m. serratus posterior inferior), mięœnie podżebrowe (mm. subcostales), mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) - w czasie kaszlu lub odkrztuszania. MIʌNIE TŁOCZNI BRZUSZNEJ Równoczesny skurcz przepony wraz z mięœniami powłok brzucha wytwarza tłocznię brzusznš (prefum abdominis), która powoduje zmniejszenie objętoœci trzew oraz wzrost ciœnienia w jamie brzucha, co ma ważne znacze nie w podstawowych czynnoœciach fizjologicznych, takich jak: oddawanie moczu i stolca oraz w czasie porodu, wymiotów, kaszlu. Do najsilniejszych mięœni tłoczni brzusznej należš: mięsień przepona (diaphragma), mięsień poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis), mięsień skoœny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis), mięsień skoœny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis), mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis), mięœnie krocza, tworzšce przeponę miednicy (diaphragma pelvis). ZESTAWIENIE CZYNNOŒCIOWE MIĘSNI KO CZYNY GORNEJ Staw ramienny i stawy obojczyka Ruchy kończyny górnej jako całoœci odbywajš się w stawach: ramiennym, barkowo-obojczykowym i mostkowo-obojczykowym. Staw ramienny jest stawem kulistym, wieloosiowym i w zwišzku z tym można w nim wykonywać ruchy wokół niezliczonej liczby osi. Wszystkim jednak ruchom kończyny górnej w stawie ramiennym, zwłaszcza powyżej poziomu, towarzyszš ruchy obojczyka i łopatki. Staw ramienny odznacza się szczególnie dużš swobodš ruchu dzięki temu, że: wydršżenie stawowe jest stosunkowo płytkie i małe w porównaniu z dużš głowš stawowš torebka stawowa jest bardzo obszerna, luŸna i gruba. Wielostronne ruchy w stawie ramiennym można sprowadzić do czterech zasadniczych: ruchy zgięcia i prostowania inaczej zwane przodozgięciem (anteversio) i tyłozgięciem (retroversio), odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio), nawracania (pronatio) i odwracania (supinatio), obwodzenia (circumdutio). Ruchy zgięcia i prostowania, zwane przodozgięciem i tyłozgięciem ramienia, stanowiš ruchy wahadłowe kończyny górnej. W ruchach tych ramiona poruszajš się skoœnie do przodu i w kierunku przyœrodkowym lub do tyłu i bocznie. W całoœci wynoszš one około 115st. Ruch przodozgięcia wykonujš: mięsień naramienny - częœć obojczykowa (m. deltoideus - pars clavicularis), mięsień piersiowy większy - częœć obojczykowa (p. pectoralis major - pars clavicularis), mięsień dwugłowy ramienia - głowa krótka (m. biceps brachii - caput breve), kruczo-ramienny (m. coracobrachialis). Ruch tyłozgięcia wykonujš: mięsień naramienny - częœć grzebieniowa (l. deltoidetis - pars spinalis), mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi), mięsień obły większy (m. teres major et minor), mięsień obły mniejszy (nt. teres major et minor), mięsień trójgłowy ramienia - głowa długa (m. triceps brachii - caput longum). Ruchy odwodzenia i przywodzenia. W płaszczyŸnie czołowej ciała dookoła osi strzałkowej ruch odwodzenia wynosi około 70st. Jeżeli natomiast ruch ten wykonujemy w płaszczyŸnie łopatki, można wówczas unieœć ramię do poziomu (90st). Ruch odwodzenia wykonujš: mięsień naramienny (nt. deltoideus), mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus), mięsień dwugłowy ramienia - głowa długa (nl. biceps brachii - caput longum), mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) - częœć górna. Ruch przywodzenia wykonujš: mięsień piersiowy większy (m. pectoralis major), mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi), mięsień obły wigkszy (m. teres major), mięsień trójgłowy ramienia - głowa długa (m. triceps brachii - caput longum) mięsień naramienny - częœć obojczykowa i grzebieniowa (m deltoideus - pars clavicularis et spinalis), mięsień dwugłowy ramienia - głowa krótka (m. biceps brachii - caput breve), mięsień kruczo-ramienny (m. coracobrachialis). Ruch nawracania i odwracania ramienia w całoœci wynosi około 90st. Jednak przy współudziale stawów promieniowo-łokciowych (wzrasta do około 12Ost) i obu stawów obojczyka można wykonać prawie pełny obrót ręki, tzn. około 360st. Ruch nawracania wykonujš: miesień podłopatkowy (m. subscapularis), mięsień piersiowy wigkszy (m. pectoralis major), mięsień naramienny - częœć obojczykowa (m. deltoideus - pars clavicularis), mięsień najszerszy grzbietu (m. latissinaus dorsi), mięsień obły większy (m. teres major). Ruch odwracania wykonujůš: mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus), mięsień obły mniejszy (m. teres minor), mięsień naramienny - częœć grzebieniowa (m. deltoideus - pars spinalis). Ruch obwodzenia w stawie ramiennym powstaje w wyniku połšczenia ruchów zgięcia i prostowania z odwodzeniem i przywodzeniem. Ruch obwodzenia (circumductio) czyli kršżenia możliwy jest do wykonania przy współudziale stawów obojczyka; w samym tylko stawie ramiennym ruch ten jest niepełny. Częœciš składowš ruchu obwodzenia jest tzw. ruch unoszenia (elevatio brachii) ramienia powyżej poziomu, który może nastšpić dopiero wtedy, gdy zmieni się położenie łopatki. Ruch odwodzenia w stawie ramiennym możliwy jest bowiem do wykonania tylko w zakresie 90st ; dalszy ruch ramienia ku górze jest hamowany na skutek oparcia się guzka większego koœci ramiennej o tzw. sklepienie barku (wyrostek barkowy), wyrostek kruczy i rozpięte między nimi więzadło kruczo-barkowe, stanowišce ochronę stawu ramiennego. Ażeby wykonać ruch unoszenia powyżej poziomu i dzięki temu pełny ruch obwodzenia, musi nastšpić skręt łopatki dookoła jej osi strzałkowej, co spowoduje uniesienie kšta bocznego łopatki (wydršżenia stawowego) ku górze, a kšta dolnego do boku. W ruchu tym biorš udział: mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior), mięsień czworoboczny grzbietu - częœć górna i dolna (m. trapezius), mięsień naramienny (m:. deltoideus), mięsień dŸwigacz łopatki (m. leivator scapulae), mięœnie równoległoboczne (mm. rhomboidei). Staw łokciowy i staw promieniowo-łokciowy dalszy Pod względem czynnoœciowym w stawie łokciowym można wyodrębnić dwie częœci składowe: 1. połšczenie między koœciš ramiennš a dwiema koœćmi przedramienia (częœć ramienno-łokciowa i częœć ramienno-promieniowa stawu) oraz 2. połšczenie między koœciš promieniowš i łokciowš (staw promieniowo-łokciowy bliższy). 1. Oœ pierwszej częœci stawu łokciowego jest poprzecznš osiš ruchu, która biegnie poniżej nadkłykci, przechodzšc przez œrodek bloczka i główki koœci ramiennej. Dookoła tej osi wykonujemy zgięcie i prostowanie przedramienia (flexio et extensio). W położeniu wyprostowanym ramię i przedramię tworzš u mężczyzn kšt około 175st, u kobiet - 18Ost. W położeniu maksymalnego zgięcia ramię i przedramię tworzš kšt około 40st. Nadmierne prostowanie w stawie łokciowym występuje częœciej u kobiet i dzieci, niż u mężczyzn, gdyż wyrostek łokciowy i dziobiasty sš u nich słabiej rozwinięte. Zahamowanie ruchu prostowania następuje w momencie oparcia się wyrostka łokciowego o dno dołu tego wyrostka. Ruch zginania jest hamowany przez napięcie tylnej œciany torebki stawowej i mięœni prostujšcych, a ostatecznie przez zetknięcie się wyrostka dziobiastego z dołem tegoż wyrostka. Połšczenie stawowe ramienia z przedramieniem tworzy staw zawiasowy. Jednak oœ obrotu nie jest tu typowš osiš poprzecznš gdyż częœć ramienno - łokciowa stawu łokciowego jest stawem œrubowym. Odchylenia od czystego ruchu zawiasowego sš jednak bardzo nieznaczne i praktycznie powodowane sš przede wszystkim układem mięœni. Jedynie m. ramienny jest wyłšcznie mięœniem zginajšcym; wszystkie pozostałe równoczeœnie ze zgięciem wykonujš nawracanie lub odwracanie przedramienia. 2. Częœć promieniowo-łokciowa stawu łokciowego (staw promieniowo - łokciowy bliższy) stanowi połšczenie stawowe typu obrotowego. Wspólna oœ ruchu dla tego stawu i dla stawu promieniowo-łokciowego dalszego biegnie przez œrodek głowy koœci promieniowej, skoœnie przez błonę międzykostnš przedramienia oraz przez głowę koœci łokciowej. Podczas ruchu nawracania (pronatio aritebrachii) koœć promieniowa krzyżuje od przodu koœć łokciowš. W stawie promieniowo-łokciowym bliższym głowa koœci promieniowej, otoczona więzadłem pierœcieniowym i wcięciem promieniowym koœci łokciowej, obraca się dookoła własnej osi, zaœ w stawie promieniowo-łokciowym dalszym nasada dalsza koœci promieniowej wraz zrękš wykonuje ruch obrotowy wokół głowy koœci łokciowej. Zakres ruchów obrotowych przedramienia waha się w granicach 120-140st. Gdy staw łokciowy jest wyprostowany, osţ ruchów obrotowych przedłuża się w kierunku górnym na koœć ramiennš i przechodzi przez jej głowę, dzięki czemu można dookoła tej samej osi wykonać ruch obrotowy w stawie ramiennym. Ruch zgięcia stawu łokciowego wykonujaţ: mięsień dwugłowy ramienia (m. biceps brachii), mięsień ramienny (m. brachialis), mięsień ramienno-promieniowy (m. brachioradialis), mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus), mięsień nawrotny obły (m. pronator teres), mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis), mięsień dłoniowy długi (m. palmaris longus). Ruch prostowania stawu łokciowego wykonujš: mięsień trójgłowy ramienia (m. triceps brachii). Ruch odwracania przedramienia wykonujš: mięsień dwugłowy ramienia (m. biceps brachii), mięsień odwracacz (m. supinator), mięsień ramienno-promieniowy (m. brachioradialis), odwraca tylko w położeniu poœrednim i podczas prostowania przedramienia, mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) przy prostowaniu przedramienia. Ruch nawracania rzedramienia wykonuja: mięsień nawrotny obły (m. pronator teres), mięsień nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus), mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis), mięsień ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) podczas zginania przedramienia, mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) podczas zginania przedramienia. Stawy rgki Staw promieniowo-nadgarstkowy należy do stawów złożonych odwóch osiach ruchu: poprzecznej, wokół której wykonujemy zgięcie dłoniowe i grzbietowe ręki (flexio palmaris et dorsalis manus) oraz strzałkowej (dłoniowo-grzbietowe), dookoła której odwodzimy rękę w kierunku promieniowym i łokciowym (abductio radialis et ulnaris manus). Zakres zgięcia dłoniowego ręki jest wydajniejszy i œrednio wynosi około 80st, podczasgdy zakres zgięcia grzbietowego sięga 60st. Zakres ruchu odwodzenia łokciowego wynosi około 45st, a odwodzenia promieniowego 20-30st. Ruch zginania dłoniowego ręki nadgarstka wykonujš: mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis), mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris), mięsień dłoniowy długi (m. palmaris longus), mięsień zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis), mięsień zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus), mięsień zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus), mięsień odwodziciel długi kciuka (m. abducor pallicis longus). Ruch zginania grzbietowego ręki wykonujš: mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus), mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis), mięsień prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris), mięsień prostownik palców (m. extensoor digitorum), mięsień prostownik wskaziciela (m. extensor indicis), mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi). Ruch odwodzenia promieniowego ręki wykonujš: mięsień zginacz promieniowy nadgarsika (m. flexor carpi radialis), mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus), mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis), mięsień odwodziciel długi kciuka (m. abdutor pollicis Iongus), mięsień zginacz długi kciuka (m. flexor pnllicis Iongus). Ruch odwodzenia łokciowgo reki wykonujš: mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris), mięsień prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi radialis), mięsień zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profndus), mięsień prostownik wskaziciela (m. extenor indicis), mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi). Staw nadgarstkowo-œródręczny kciuka jest stawem prostym typu siodełkowatego. Dzięki kształzowi powierzchni stawowych kciuk może dotknšć prawie każdego punktu pozostałych palców ręki. Obie główne osie stawu nie leżš w tych samych płaszczyznach, jak w pozostałych stawach œródręczno-paliczkowych, lecz tworzš z nimi kšt prawie 45st. Jest to spowo dowane wysklepieniem nadgarstka w kierunku grzbietu ręki i dlatego ruch kciuka,odpowiadajšcy zgięciu dłoniowemu i grzbietowemu, ma tu charakter przeciwstawiania (opposito) i odprowadzania (repositio). Dzięki tej właœnie zdolnoœci przeciwstawiania kciuka ręka posiada zdolnoœci chwytne i w tej czynnoœci żaden inny palec nie może zastšpić kciuka. Druga oœ ruchu tego stawu biegnie w kierunku dłoniowo-grzbietowym i w stosunku do niej kciuk wykonuje ruchy odwodzenia (adductio pollicis) i przywodzenia (adductio pollicis). Kombinacja ruchów odwodzenia i przywodzenia z ruchami przeciwstawiania i odprowadzania umożliwia ruch obwodzenia, w którym kciuk zakreœla stożek o owalnej podstawie. Wielostronna czynnoœć kciuka nie może być zastšpiona przez inny palec i dlatego jest on najważniejszym palcem ręki. Ruch przeciwstawiania kciuka wykonujš: mięsień przeciwstawiacz kciuka (m. oppones pollicis), mięsień przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis), mięsień zginacz krótki i długi kciuka (m. flexor pollicis brevis et longus). Ruch odprowadzania kciuka wykonujš: mięsień odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus), mięsień prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus), mięsień prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis). Ruch odwodzenia kciuka wykonjš: mięsień odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus), mięsień odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis), mięsień prostownik krótki kciuk (m. extensor pollicis brevis). Ruch przywodzenia kciuka wykonujš: mięsień przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis), mięsień międzykostny grzbietowy I (m. interosseus dorsalis I), mięsień prostownik długi kciuka (m. extertsor pollicis longus), mięsień przeciwstawiacz kciuka (opponens pollicis). Stawy œródrgczno-paliczkowe palców trójczłonowych. Stawy te odpowiadajš stawom kulistym z uwagi na kształt powierzchni stawowych. Przebieg i przyczep więzadeł i œcięgien mięœni wyeliminował jednak z tych stawów ruchy obrotowe. Zakres ruchu zgięcia i prostowania (flexio et extensio) wynosi około 110st. Ruchy odwodzenia i przywodzenia (abductio et adductio) wokół osi grzbietowo-dłoniowej można wykonywać tylko wtedy, gdy palce sš wyprostowane. Zakres tych ruchów zmniejsza się w miarę zginania palców, a nawet całkowicie zanika, gdy sš one ustawione w stosunku do œródręcza pod kštem prostym. Palec wskazujšcy odznaeza się największš ruchomoœciš (60st), nieco mniejszš ruchomoœć ma palec V (5Ost), a najmniejszš palec III i IV (40st). Ruchy zginania wykonujš: mięsień zginacz powierzchowny palców (m. ,flexoi' digiloi'imr srrţ>eificialis), mięsień zginacz głęboki palców (m. ,f7cxor digitorirnr pi-ofirridrcs), mięœnie międzykostne (m. ilcţi'o.s.sei), mięœnie glistowate (m. lnrhi'icales), mięsień zginacz krótki palcla małego (m. flexor digiti minimi brevis). Ruchy prostowania wykonujš: mięsień prostownik palców (m. extensor digitorum), mięsień prostownik wskaziciela (m. extensor indicis), mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi). Ruch odwodzenia palców w rkonujš: mięœnie międzykostne grzbietowe (m. intreossei dorsales), mięsień prostownik palców (m. extensor digitoru), mięsień odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi). Ruch przywodzenia palców wykonujš: mięœnie międzykostne dłoniowe (m. interossei palmares), mięsień zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis), mięsień zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus), mięsień prostownik wskaziciela (m. extensor indicis), mięsień prostownik palca małeDo (m. extensor digiti minimi). Staw œródręczno-paliczkowy i międzypaliczkowy kciuka. Oba powyższe stawy sš typowymi stawami zawiasowymi, o poprzecznej osi ruchu. Zakres ruchu I stawu œródręczno-paliczkowego jest nieduży, wynosi około 50-70st, podczas gdy w stawie międzypali zkowym sięga około 90st. Zginanie obu stawów jest wykonywane przez: mięsień zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus), mięsień zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis ). Prostowanie może odbywać się dla każdego stawu oddzielnie; staw œródręczno-paliczkowy prostuje m. prostownik krótki kciuka (m. extensor pollicis brevis), staw międzypaliczkowy - m. prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus). Stawy migdzypaliczkowe palców trójczłonówych. Zarówno stawy międzypaliczkowe bliższe, jak i dalsze sš stawalni zawiasowymi o jednej poprzecznej osi ruchu. W stawach tych można zatem wykonywać zginanie i prostowanie, przy czym zakres ruchu w stawie bliższym wynosi około 120st, w dalszym tylko 70st. Samodzielne zginanie dalszego stawu międzypaliczkowego nie jest w zasadzie możliwe, jednak poprzez wyćwiczenie zginacza głębokiego palców można doprowadzić do tej umiejętnoœci. Ruch zginania palców wykonujš: mięsień zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superfcialis) - zgina wyłšcznie stawy bliższe, mięsień zginaez głęboki palców (m. flexor digitorum profundus). Ruch prostowania paleów wykonujš: mięœnie glistowate (mm. lubricales), mięœnie międzykostne (mm. interossei), mięsień prostownik palców (m. extensor digitoum), mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi), mięsień prostownik wskaziciela (m. extensor indicis). ZESTAWIENIE CZYNNOSCI MIĘSNI KOŃCZYNY DOLNEJ Staw biodrowy Staw biodrowy jest stawem prostym, kulisto-panewkowym, którego panewka obejmuje ponad połowę powierzchni kuli, czyli głowy koœci udowej. Dzięki temu, że głowa koœci udowej zagłębiona jest ponad równik, ciœnienie atmosferyczne może doœć silnie utrzymywać w zwarciu powierzchnie stawowe. Pod względem liczby osi ruchu staw biodrowy, podobnie jak staw ramienny, jest stawem wieloosiowym, w którym wyróżnia się trzy zasadnieze osie ruchu: poprzecznš, strzałkowš i podłużnš. Różnice funkcjonalne pomiędzy stawem ramiennym i biodrowym polegajš na tym, że ten ostatni ma ograniczone możliwoœci pod względem zakresu ruchu. Czynnikami, które ograniczajš swobodę ruchu w stawie biodrowym sš: bardzo głębokie osadzenie głowy w panewce, silna, gruba i stosunkowo napięta torebka stawowa, liczne i mocne więzadła stawowe. Ruchy zgięcia (flexsio) i prostowania (extensio) odbywajš się wokół poprzecznej osi, która przebiega przez œrodkowe punkty głów koœci udowych Ruchy te dotyczš –da lub miednicy; przy ustalonej miednicy zginamy i prostujemy udo, zaœ przy ustalonym udzie możemy zginać i prostować miednicę. W płaszczyŸnie strzałkowej ruch zgięcia dochodzi do 12Ost, podczas gdy zakres ruchu prostowania, czyli zgięcia do tyłu, wynosi zaledwie 15st.W położeniu lekkiego odwiedzenia uda zakres ruchu zgięcia i prostowania powiększa się do 165st. Tak wybitne ruchy stawu biodrowego w płaszczyŸnie strzałkowej i przy lekko odwiedzionym udzie sš możliwe jedynie wtedy, gdy staw kolanowy jest zgięty i ustaje w zwišzku z tym hamujšce działanie mięœni tylnych uda. Przy ustalonych udach, gdy ruch zgięcia lub prostowania odbywa się równoczeœnie w obu stawach biodrowych, miednica pochyla się do przodu lub do tyłu. Ruchy zgięcia i prostowania hamowane sš przez więzadła i mięœnie. Ruch prostowania hamuje głównie więzadło biodrowo-udowe. Natomiast ruchy zgięcia hamujš wyłšcznie mięœnie antagonistyczne, czyli prostujšce staw biodrowy. Ruch zginania uda w stawie biodro wykonujš: mięsień biodrowo-IgdŸwiowy (m. iliopsoas), mięsień prosty uda (m. rectus femoris), mięsień naprężacz powigzi szerokiej (m. tensor fasciae Iatae), mięsień krawiecki (m. sartorius), mięsień przywodziciel długi (m. adductor lougus), mięsień przywodziciel krótki (m. adductor brevis), mięsień grzebieniowy (m. pectineus), mięsień przywodziciel wielki (m. adductor magnus) - częœć przednia, mięsień smukły (m. gracilis), mięsień poœladkowy œredni (m. gluteus medius) - częœć przednia, mięsień poœladkowy mały (na. gluteus minimus) - częœć przednia. Ruch prostowania uda w stawie biodrowrrm wykonujš: mięsień poœladkowy wielki (m. gluteus maximus), mięsień przywodziciel wielki (m. adductor magnus) - częœć tylna, mięsień półbłoniasty (m. semimembranoscis), mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris, caput longus) - głowa długa mięsień półœcięgnisty (m. semitendinosus), mięsień poœladkowy œredni (m. gluteus medius) - częœć tylna, mięsień poœladkowy mały (m. gluteus minimus) - częœć tylna, mięsień gruszkowaty (m. piriformis), mięsień zasłaniacz wewnętrzny i zewnętrzny (m. obturatorius internus et externus), mięœnie bliŸniacze, górny i dolny (mm. gemelli superior et inferior). Ruch odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio) w wyprostowanej postawie ciała sš możliwe w każdš stronę w zakresie około 40st. Podczas zgięcia stawu biodrowego, kiedy następuje rozluŸnienie więzadła biodrowo-udowego, rozległoœć ruchu odwodzenia wzrasta nawet do 90st. Wodniesieniu do miednicy, ruchy odbywajšce się wokół osi strzałkowej przy ustalonym udzie nazywamy bocznym pochyleniem miednicy. Ruchy odwodzenia hamowane sš głównie przez napięcie więzadła łonowo-udowego, przywodzenia - przez częœć poprzecznš więzadła biodrowo-udowego oraz przez więzadło głowy koœci udowej. Siła mięœni odwodzšcych jest znacznie mniejsza niż mięœni przywodzšcych. Ruchy odwodzenia uda wykonujš: mięsień poœladkowy œredni (m. gluteus medius), mięsień poœladkowy mały (m. gluteus nainimus), mięsień gruszkowaty (m. piriformis), mięsień naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae), mięsień prosty uda (m. rectus femoris), mięsień krawiecki (m. sartoruis). Ruch odwodzenia uda wykonujš: mięsień przywodziciel wielki (m. adductor magnus), mięsień poœladkowy wielki (m. gluteus maximus), mięsień biodrowo-lgdŸwiowy (m. iliopsoas), mięsień przywodziciel krótki (m. adductor brevis), mięsień przywodziciel długi (m. adductor longus), mięsień czworoboczny uda (m. quadratus femoris), mięsień zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus), mięsień smukły (m. gracilis), mięsień grzebieniowy (m. pectineus), mięsień półœcięgnisty (m. semitendinosus), mięsień półbłoniasty (m. semimenrbranosus), mięsień zasłaniacz wewnętrzny (m. obturatorius internus), mięœnie bliŸniacze (m. gemelli), mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris) - głowa długa). Ruch nawracania (proriatio) i odwracania (supinatio) uda odbywa się wokół osi pionowej, która odpowiada lini noœnej kończyny dolnej, łšczšcej œrodkowe punkty stawu biodrowego, kolanowego i skokowego. W postawie prawidłowej zakres ruchu odwracania wynosi około 15st, nawracania 35st. Ruchy rotacyjne koœci udowej towarzyszš zazwyczaj ruchom zginanania i prostowania. Spowodowane jest to tym, że oœ szyjki koœci udowej nie ustawiona w tej samej płaszczyŸnie, wobec której obracajš się kłykcie k.udowej w stawie kolanowym. W zwišzku z tym w czasie zginania uda w stawie biodrowym następuje równoczesny jego obrót do boku (supinatio), zaœ zprostowaniem łšczy się ruch nawracania (pronatio). Tłumaczy to znacznie większš siłę mięœni odwracajšcych udo. W czasie zginania uda w stawie biodrowym wymagana jest większa siła, aniżeli podczas jej prosto wania, co w dużym stopniu jest aktem biernym (kończyna opada pod wpływem ciężaru własnego), wtedy także rotacja jest ruchem biernym, nie wymagajšcym znacznej siły mięœni. Ruch odwracania uda w rkonujš: mięsień poœladkowy wielki (m. gluteus maximus), mięsień poœladkowy œredni - częœć tylna (m. gluteus medius), mięsień poœladkowy mały - częœć tylna (m. gluteus minimus), mięsień zasłaniacz wewngtrcny (m. obturatorius internus), mięsień biodrowo-lędŸwiowy (m. iliopsoas), mięsień krawiecki (m. sartorius), mięsień prosty uda (m. rectusfenroris), mięsień przywodziciel krótki (m. adductor brevis), mięsień przywodziciel długi (n:. adductor lorrgus), mięsień przywodziciel wielki (m. adductor magnus) - częœć przednia, mięsień grzebieniowy (m. pectineus), mięsień zasłaniaczzewnętrzny (m. obturatorius externus), mięsień dwugłowy uda (m. bicepsfemoris) - głowa długa, mięsień czworoboczny uda (m. quadratus femoris), mięsień bliŸniaczy górny i dolny (m. gemellus superior et irferior), mięsień gruszkowaty (n:. piriformis). Ruch nawracania uda w rkonujš: mięsień poœladkowy œredni (m. gluteus medius) - częœć przednia mięsień poœladkowy mały (m. gluteus minimus) - częœć przednia, mięsień półœcięgnisty (m. semitendinosus), mięsień półbłoniasty (m. semimembranosus), mięsień naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fascie latae), mięsień smukły (m. gracilis). Staw kolanowy Ruchy zgięcia (flexio) i prostowania (extensio) w stawie kolanowym odbywajš się wokół ósi poprzecznej w płaszczyŸnie strzałkowej i stanowiš kombinację toczenia i œlizgania. W poczštkowej fazie zgięcia (2Ost) kłykcie koœci udowej toczš się po powierzchniach stawowych kłykci piszczeli i łškotek podobnie do kół wozu po ziemi. Dalsze toczenie jest jednak niemożliwe z uwagi na napięcie więzadeł krzyżowych, które przeszkadzajš w tym ruchu. W następnej fazie zgięcia występuje więc ruch przesuwania (œlizgania), podczas którego inne punkty kłykci koœci udowej stykajš się z tymi samymi punktami piszczeli i łškotek. W czasie zginania łškotki przesuwajš się do tyłu, przy prostowaniu - do przodu. Również i rzepka zmienia swe położenie przy ruchach zginania stawu kolanowego; w trakcie zgięcia przesuwa się w dół, podczas prostowania - ku górze. Zakres ruchu zgięcia w stawie kolanowym jest duży i wynosi 160-170st. Zaznaczyć jednak należy, że mięœnie sš w stanie wykonać ruch zgięcia tylko w zakresie do około 130st, dalszy bowiem ruch aż do momentu zetknięcia się pięty z poœladkiem może być wykonany tylko wtedy, gdy zadziałajš siły zewnętrzn‚. Maksymalne prostownie stawu kolanowego doprowadza do położenia uda i podudzia w jednej linii prostej. Ruch zginania jest hamowany przez napięcie mięœni prostowników stawu oraz przez uwypuklanie się zginaczy w okolicy podkolanowej, a także przez napięcie więzadeł krzyżowych kolana. Z kolei prostowanie hamowane jest przez napięcie zginaczy tylnej częœci torebki stawowej oraz więzadła podkolanowe, krzyżowe kolana i więzadła poboczne. Ruch zginania podudzia w stawie kolanowym wykonujš: mięsień półbłoniasty (m. semimembranosus), mięsień półœcięgnisty (m. senritendinosus), mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris), mięsień smukły (m. gracilis), mięsień krawiecki (m. sartorius), mięsień brzuchaty łydki (m. gastrocnemius), mięsień podkolanowy (m. popliteus), mięsień podeszwowy (m. plantaris). Ruch prostowania podudzia w stawie kolanowym wykonujš: mięsień czworogłowy uda (m. quadriceps femoris), mięsień naprężacz powięzi szerokiej uda (m. tensor fascie latae). Ruchy rotacyjne można wykonać tylko przy zgiętym stawie kolanowym. W stanie wyprostu, a także podczas maksymalnego zgięcia, ruchy obrotowe sš niemożliwe do wykonania. Wyłšczenie ruchu obrotowego w krańcowym położeniu wyprostnym stawu kolanowego wzmaga statycznoœć wyprostowanej końćzyny podporowej i zabezpiecza jš w stanie największego obcišżenia. Zakres ruchów obrotowych indywidualnie jest bardzo zróżnicowany. obrotowy do wewnštrz, a więc nawracanie (pronatio), wykonać w zakresie 5-1Ost, podczas gdy ruch odwracania (supinatio), czyli obrót na zewnštrz - do 52st. Czynnikiem hamujšcym ruch odwracania sš więzadła poboezne, ruch nawracania hamowany jest przez więzadła krzyżowe stawu kolanowego. Z uwagi na to, że ruchy obrotowe odbywajš się tylko przy zgiętym stawie kolanowym, wszystkie mięœnie zginacze stawu sš równoczeœnie mięœniami wykonujšcymi ruchy obrotowe. Ruch odwracania podudzia w stawie kolanowym wykonujš: mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris), mięsień naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae late), mięsień brzuchaty łydki - głowa przyœrodkowa (m. gastrocnemius). Ruch nawracania podudzia w stawie kolanowym wykonujš: mięsień półbłoniasty (m. semimembraraosiis), mięsień półœcięgnisty (m. semitendinosus), mięsień smukły (m. gracilis), mięsień krawiecki (m. sartorius), mięsień podkolanowy (m. popliteus), mięsień brzuchaty łydki - głowa boczna (m. gastrocnemius). Stawy stopy Stawy skokowe Trzy anatomiczne stawy tworzš zespół stawów skokowych, które z uwagi na funkcje różnicujemy na: staw skokowy górny i staw skokowy dolny. Staw skokowy górny, czyli staw skokowo-goleniowy, jest stawem złożonym, bloczkowym, o poprzećznej osi ruchu. Przebiega ona przez kostkę bocznš, przez œrodek bloczka koœci skokowej i nieco poniżej kostki przyœrodkowej. Ruchy w stawie skokowym górnym umożliwiajš zgięcie stopy ku górze i ku dołowi. Ruch zgięcia ku górze nazywamy zgięciem grzbietowym stopy (flexio dorsalis pedis). Ruch zgięcia ku dołowi nazywamy zgięciem podeszwowym stopy (flexio plantaris pedis). Łšczny zakres zgięcia grzbietowego i podeszwowego w stawie skokowym górnym wynosi około 40-50st. Zakres ruchów zgięcia stopy może być doœć znacznie powiększony przy współudziale stawów skokowych dolnych i w zwišzku z tym zgięcie grzbietowe stopy osišga zakres 45st, zaœ zgięcie podeszwowe 60st. Ruch zgięcia stopy w obu kierunkach wynosi zatem w całoœci około l00st. Zgięcie grzbietowe stopy jest ograniczone przez napięcie mięœni łydki i napięcie tylnej œciany torebki stawowej oraz przez więzadła położone do tyłu od poprzecznej osi stawu. Ruch zgięcia podeszwowego jest hamowany napięciem przednich mięœni goleni, przedniš częœć torebki stawowej i więzadłami leżšcymi przed poprzecznš osiš stawu. Staw skokowy dolny składa się z dwóch odrębnych anatomicznie stawów: stawu skokowego tylnego, czyli stawu skokowo-piętowego, stawu skokowego przedniego, czyli skokowo-piętowo-łódkowego. Jakkolwiek staw skokowy dolny anatomicznie składa się z dwóch stawów, mechanicznie tworzy jednš całoœć o wspólnej osi ruchu. Ta wspólna oœ ruchu dla obu stawów skokowych dolnych jest ustawiona skoœnie do długiej osi stopy, nazywa się osiš "kompromisowš' i biegnie od tyłu ku przodowi, od boku w kierunku przyœrodkowym i od dołu ku górze. Przechodzi ona poczynajšc od tyłu - przez koœć piętowa , zatokę stępu i przez koœć skokowš, opuszczajšc jš w częœci przednio-przyœrodkowej. W stawie skokowym dolnym wykonuje się: ruch zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy, przywodzenie i odwodzenie, odwracanie i nawracanie stopy. Ruch zgięcia grzbietowego i podeszwowego o łšcznym zakresie 20-45st pogłębia analogiczne ruchy stawu skokowego górnego. Ruchy nawracania (pornatio) i odwracania (stupinatio) sš sprzężone z ruchem odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio). Najczęœciej wykonuje się zgięcie podeszwowe z równoczesnym przywodzeniem i odwróceniem stopy; i przeciwnie - zgięciu grzbietowemu towarzyszy odwodzenie i nawrócenie stopy. Zakres ruchów odwodzenia i przywodzenia jest nieduży i wynosi w każdš stronę około 30st. Wielkoœć ruchów obrotowych także nie przekracza 30st w każdš stronę, kiedy odbywajš się one wyłšcznie w stawie skokowym dolnym. Jednak pogłębienie tego ruchu może nasta pić, gdy udział biorš również stawy poprzeczne stępu. Mięœnie przebiegajšce do przodu od osi poprzecznej stawów skokowych zginajš stopę grzbietowo, natomiast zginacze podeszwowe leżš do tyłu od tej osi. Podkreœlić należy, że siła zginaczy podeszwowych jest przeszło czterokrotnie większa od siły grupy mięœni antagonistycznych z uwagi na to, że mięœnie zginajšce grzbietowo stopę nie biorš większego udziału podczas chodzenia. Ruch podeszwowego zginania stopy wykonujš: mięsień trójgłowy łydki (m. triceps surae), mięsień zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus), mięsień zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus), mięsień piszczelowy tylny (m. tibialis posterior), mięœień strzałkowy długi (m. peronerus longus), mięsień strzałkowy krótki (m. peronei s brevis), . mięsień podeszwowy (m. plantaris). Ruch rzbietowego zginania stopy wykonujš: mięsień piszczelowy przedni (m. tibialis anterior), mięsień prostownik długi paleów (m. extensor digitorum lomgus), mięsień prostownik długi palucha (m. extensor hallucis lougus), mięsień strzałkowy trzeci (m. peroneus tertius). Ruch odwracania i przodzenia stopy wykonunujš: mięsień trójgłowy łydki (m. triceps surae), mięsień piszczelowy przedni (m. tibialis anterior), mięsień piszczelowy tylny (m. tibialis posterior), mięsień podeszwowy (m. plantaris), mięsień zginacz długi palców (m. flexor digitorum lougus), mięsień zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus). Ruch nawracania i odwodzenia stopy wykonunujš: mięsień strzałkowy długi (m. peroneus longus), mięsień strzałkowy krótki (m. peroneus brevis), mięsień strzałkowy trzeci (m. peroneus tertius), mięsień prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus), mięsień prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus). Pozostałe stawy stępu W porównaniu do opisanych wczeœniej stawów, łšczšcych koœci tylnej częœci stępu, stawy przedniego odcinka stępu oraz i stawy stępowo-œródstopne sš stawami o bardzo niewielkiej ruchomoœci. Płaskie powierzchnie stawowe oraz bardzo silny aparat więzadłowy tej okolicy powoduje, że ruchy polegajš na nieznacznych przesunięciach się koœci względem siebie. Dzięki temu jednak stopa stanowi silny, a równoczeœnie sprężysty narzšd podporowy ciała. Stawy palców stopy Mechanika stawów œródstopno-paliczkowych i stawów międzypaliczkowych jest na ogół analogiczna do mechaniki odpowiednich stawów ręki. Jednak w stawach œródstopno-paliczkowych możemy wykonać prócz wyprostu doœć znaczne zgięcie grzbietowe palców (około 30st). W stawach międzypaliczkowych zakres ruchów zgięcia jest także mniejszy od zakresu jenoimiennych stawów ręki. Ponadto paluch nie może wykonywać samodzielnie czynnych ruchów bocznych. Ruch zginania palców w kierunku podeszwowym w jš: mięsień zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus) - ostatnie człony palców II-V, mięsień zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus) - ostatni człon palca I, mięsień zginacz krótki palców (m. flexor digitorum brevis) - œrodkowe człony II-V, mięœnie międzykostne (m. interossei), - pierwsze człony palców II-V, mięœnie glistowate (m. Iumbricales) - pierwsze człony palców II-V, mięsień zginacz krótki palucha (m. flexor hallucis brevis) - pierwszy człon palucha, mięsień czworoboczny podeszwy (m. quadratus plantae) - dołšcza do œeięgien m. zginacza długiego palców. Ruch zginania palców w kierunku grzbietowym w wykonujš: mięsień prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus), mięsień prostownik krótki palców (m. extensorů digitorum brevis), mięsień prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus), mięsień prostownik krótki palucha (m. extensor hallucis brevis). Ruch odwodzenia palców stopy wykonujš: mięœnie międzykostne grzbietowe (mm. interossei dorsales), mięsień odwodziciel palucha (m. abdctor hallucis), mięsień odwodziciel palca V (m. abductor digiti V). Ruch przywodzenia palców stopy wykonujš: mięœnie międzykostne podeszwowe (mm. interossei plantares), mięsień przywodziciel palucha (m. adductor halucis), mięsień przywodziciel palca V (m. adductor digiti V ), mięœnie glistowate (lumbricales).