Wanda Bacewicz
Jasność i czerń
2
Copyright by Wanda Bacewicz
Wydawnictwo „Tower Press ”
Gdańsk 2001
3
Stoję w ciemności
Zamknęłam oczy
stoję w ciemności
rozpościeram ją w sobie
by świat ujrzeć na nowo
i oto obraz
dal aż po horyzont
na niej kreseczka
człowiek zagubiony w przestrzeni ?
idzie przed siebie
ale skąd i dokąd ??nie wie
choćby na najwyższy wspiął się szczyt
ogromu nie pojmie
idzie żmudnie do swego kresu
jeszcze chwila
i zniknie
Stoję w ciemności
na nowo dal wskrzeszam
jeszcze rozleglejsza
kreseczki dopatrzeć się już nie mogę
4
Naprzeciwko
Na wprost mego okna
ktoś z twarzą przy szybie ?
co widzi przed sobą
oprócz szarej ściany
mojego domu
lub brzegu ulicy
gdzie ludzie ze swym ciężarem
śpieszą byle szybciej
do swego mrowiska?
co widzi prócz skrawka nieba
zamkniętego na cztery spusty
w te bure dni listopadowe?
Uchylam okno
aby dać znak nieznajomej
??jestem tu naprzeciwko
o czym myślisz?
czego wypatrujesz? ?
pytam na migi
ale jej oczy są nieme
czuję że nic nie widzą
poza złudą
którą w sobie kryją
żyjąc tym
co minione
Rozumiem
i dla mnie
teraźniejszość tylko dodatkiem
do snów na jawie
jednak zbudź się
odpowiedz
bym nie myślała
żeś tylko
moim urojeniem
czy może odbiciem
5
Pochwała wyobraźni
Kilka kroków wszerz
kilka wzdłuż
mój wspaniały azyl ?
nie
to nie ironia
przestrzeń wystarczająca
jeśli zważyć
że myśl nie ma wymiarów
Przywołajmy ku sobie
pustynię bez kresu
zmieści się w naszych oczach
i doprowadzi nas może
do obszarów niepojętych
Przedziwna właściwość umysłu ?
rozszerza granice
pozwala istnieć w nieskończoności
na naszych kilkunastu metrach
6
Krąg
Wchodzę w sen
w ten ciemny świat duchów
nie wiem
z której strony
przyjdzie wezwanie
będę szła za nim
choćby opór
pętał mi nogi
choćby potężne drzewa
wyrastały przede mną
niczym potwory
rozszumiałe gniewem
Zapadam się w sen
posłuszna mej powinności
nie lękam się nawet wówczas
gdy z rozwartych nagle trumien
powstają moi bliscy
przywołując mnie ku sobie
??więc jeszcze tu są ??myślę
??potrzeba im widać
mojej pomocy
aby mogli przekroczyć
próg wieczności
Brodzę we śnie
jak w czyśćcowej krainie
??zanim sama odejdę
muszę zapewne
odbyć tu pokutę
dla tych którzy nie zdołali
oderwać się od ziemi
ogarniętej bólem
z tego bólu przecież powstali
i w cierpieniu podjęli odwrót
Gdy sen się już kończy
i oczy powoli odmykam
oni nawet wtedy nie chcą mnie opuścić
są nadal ze mną
jakby i jawę chcieli mi odebrać
7
* * *
To rozdarcie
pomiędzy chęcią
wiecznego zapomnienia
a myślą
że ktoś może nas potrzebować
ten lęk
przed opuszczeniem
drogich nam osób
choć już zbędna zapewne
nasza pomoc
ta śmieszna nadzieja
że uda nam się doczekać
ładu wokół
8
Popiół
Patrzę na twarz
pełną urody i wdzięku
patrzę i widzę
jak cały blask z niej opada
zamiast złotych kędziorów
strzępy bezbarwnych włosów
wokół ust gniazdo zmarszczek
z jaką to szybkością
wyobraźnia moja biegnie
i dlaczego ku unicestwieniu?
gdyby twarze starych ludzi
nagle w moich oczach
do dawnej świetności wróciły
o ileż świat byłby piękniejszy
Patrzę
i widzę wszędzie
już tylko popiół
jakby wszystko co mnie otacza
spaliło się od mego wejrzenia
9
* * *
Jak pięknie
gdy deszcz siąpi
i w błyskotki obleka
wszystko wokół
jakże kojący jest
jego miarowy szept ?
jeśli napawa kogoś smutkiem
chwała mu za to
czyż smutek nie jest ziarnem
rzucanym w glebę naszych zwątpień
czy nie porusza w nas
najtajniejszych pokładów
aby wydać nieraz na świat
dojrzały owoc bólu?
więcej na świecie
dzieci smutku
aniżeli uciechy
bo radość gaśnie szybciej
niż rozwija się cierpienie
Jak pięknie
gdy deszcz siąpi
i przenikliwie
do serca nam się podkrada
10
Wiek dwudziesty
Coraz ciemniej
dookoła pustka
kroki głucho
obijają się o bruk
z dala nikłe światło
miga zwodniczo
idę ku niemu
choć nie wiem
co mi wróży
może to oko wilcze?
nagle
ktoś przede mną
już się zbliża
barczysty
w ręku kij
wskaże drogę
czy uderzy?
szukam ratunku
tuż przede mną
gałąź zwisa z drzewa
??chwycić ją?
czekać?
ten naprzeciwko
podobną zapewne waży myśl
11
We śnie
Wśród bezładnych
kamienistych uliczek
gdzie rozwalone domostwa
na moich oczach
zakwitła koniczyna ?
radosna jasnoliliowa kępa
u brzegu ruin ?
to było tak
jakby nagle ktoś zawołał
??jeszcze nie wszystko się skończyło!
12
Gdy patrzę na niebo
Gdy patrzę na niebo
pełne zmiennych krajobrazów
odbywam najciekawszą
z moich ziemskich wędrówek
wspinam się po górach
a potem schodzę w dół
ku poszarpanym brzegom rzeki
rozlewającej swój błękit
aż ku fioletowi
przeciwległego cypla ?
woda nagle osaczona
przez gromadę lesistych wysepek
na moich oczach
zmienia swój bieg
uważnie obserwuję statek
miarowo kołyszący się
na wąskiej już teraz strudze
wreszcie płynę nim
póki nie utopi się
w purpurze zachodu
13
Tryptyk
I. Mowa lasu
Idę przez las
jest lato
skwar
przystaję nad mrowiskiem
przyglądam się mrówkom
patrzę z podziwem
jak dźwigają ciężary
ponad miarę
a ja mogę sobie leżeć
na cienistej polanie
wpatrywać się w drzewa
słuchać śpiewu wilgi
brzęczenia owadów
obserwować jak pajęczyny
mienią się w zaroślach
gdy błyska słońce
??a może to już
moje ostatnie lato?
twarz zanurzam w trawę
chciwie słucham
mowy lasu
14
II. Sad
Stoję u brzegu sadu
patrzę na białe pnie
i błyszczącą zieleń
na ławce pod jabłonią
otwarta książka
ale co mi tam czytanie
wolę słuchać
jak wiatr strąca owoce
czerwienią się w trawie
tak soczyście
obejmuję wzrokiem
moją pogodną przystań
chcę ją zapamiętać
na mój wszystek czas
III. Zagony
Poza ogrodzeniem domostwa
zagony
zagony
idę miedzą
wśród zbóż
skowronek mi nad głową śpiewa
u nóg plączą się chwasty
w dali łąka
oczywiście strumyk
niezapominajki
a jeszcze dalej
przestrzeń nowych zagonów
ogromna
żeby tak można było
zapomnieć o wszystkim
iść iść
aż do końca
15
Jezioro jesienią
Woda prawie nieruchoma
choć w głębi tysiące żyjątek
krząta się wokół swego domu
zabiega o pokarm
gładką powierzchnię
trąca pyszczkami
woda tylko drga
a przecież bywało
że fale miotały o brzeg
zmierzwioną pianę
z dzikim przyśpiewem
Dziś jezioro drzemie
mętne od lenistwa
i chciałoby się zawołać
??uderz w dzwony
zbudź topielców
niech wołają o ratunek
dość że ja
stoję tu na brzegu
bez jednego słowa
16
Nocą
Sen uleciał ?
Otwieram okno
i patrzę na niebo
całe w złocistej poświacie ?
domy jak martwe
ciemnymi bryłami majaczą
nikt nie idzie ulicą
cisza wielka
w jakim to świecie
ludzie błądzą
ci
co zanurzeni w falach snu
i ci
co oka jeszcze nie zmrużyli?
jakież to widziadła u ich powiek
ile myśli udręczonych?
dobrze wiem
co to otchłań nocy bezsennej
a czasem i tej która nam grozi
magią szpetnych obrazów
ani się od nich uwolnić
ani je przezwyciężyć
uparcie nas trzymają
w swym zamkniętym kręgu
więc gdy okno już zamykam
i w pustkę ulicy
ostatnie rzucam spojrzenie
z lękiem myślę
o nowych zjawach sennych
ale bywa
ze otwiera się przede mną kraina
pełna jasności i spokoju
wtedy pragnę
aa zawsze w niej pozostać
17
* * *
Ile to zadajemy sobie pytań
bez odpowiedzi
wciąż się nasuwają
te same i nowe
wzbogacone o niedostatek wiedzy
albo o wiedzę pełną wątpliwości
więc postępując naprzód
wciąż stoimy w tym samym punkcie
w którym zbiegają się radości
nie spełnione do dna
co nam przyniesie ostatnia chwila
czy westchnienie ??nareszcie
czy pełne grozy
??a więc to już
choć nie odpowiedzieliśmy sobie
na tyle pytań
18
Zwycięstwo
prof. dr. Wiktorowi Dedze
Ludzkość to jakby wielkie winogrono
zawieszone w przestrzeni
śmierć zrywa jego jagody
według ściśle określonego planu
te co z brzegu ??przejrzałe
same odpadają
po inne śmierć sięga z rozmysłem
wyławia je ze środka
choć skryte w kiści
jeszcze celu nie osiągnęły
ale są i takie
które nie dopuszczają śmierci do siebie
póki zadania swego nie spełnią
i to chyba największe zwycięstwo
woli nad materią
19
Ludzie i przedmioty
I
Pochylam się nad stołem
i słyszę jak jego deski.
dźwięczą żałośnie
pod dotykiem hebla
a gdy sięgam jeszcze dalej
słyszę wezbrany szum lasu
żegnającego powalone drzewa ?
już je ciągną
przeklinają ciężar
potem przyjdą
piły i siekiery ?
co też musiałeś przeżyć
stole
jak cię poskramiano
abyś mi służył pokornie
II
Leżę
jest mi dobrze
wygodnie
ale sen nie przychodzi
więc myślę o tym
jakie to ręce
zakładały sprężyny
naciągały pasy
obijały wierzch
mojego tapczanu
czy był to rzemieślnik
z piosenką na ustach
czy zmęczony życiem
stary człowiek?
o czym dumał
trudząc się robotą?
czy sięgał do źródeł
swoich niepowodzeń
20
czy jak automat
spełniał swe zadanie
byle skończyć jak najprędzej?
gdybym mogła odczytać
ślady jego doznań
które gdzieś tu przecież
musiały pozostać
w tym pudle
na którym leżę
III
Grażynie
Mój fortepian stoi cichy
nikt go nie dotyka
czasem tylko się odezwie
gdy kurz ścieram z klawiszy
a przecież pełen jest muzyki
wystarczy przymknąć oczy
i wytężyć pamięć
rozbrzmiewa akordami
które w nim powstawały
i uparcie powtarzaną frazą
cierpliwie formowaną
aż do ostatecznego kształtu ?
napinam zmysły
oto powstaje z martwych
wiotka postać
widzę ją wyraźnie
pochyla się nad nutami
myśl swoją notuje ?
instrumencie
przyjacielu
zachowaj dla mnie
te chwile
21
IV
To jej palce
przyszywały lamówkę
do mojego swetra
aby go upiększyć
Palce już prochem w ziemi
a zużyta szmata istnieje
do oczu mi podbiega
przypomnieniem
Tylko jedno łamie banał
tych rozważań
??trzeba być kochanym
aby z martwych powstać
V
Kufer ozdobny z dawnych lat
pełen pamiątkowych sukien
nikomu ich dać
takie smukłe w pasie
i tyle w nich wspomnień
Przeżyją i mnie
a potem staną się
kłopotliwym balastem
dla pokoleń następnych
póki ktoś nie wpadnie
na trafny pomysł
??spalić je na ofiarę tej
z którą powinny byty odejść
22
VI
W koszu zbiór listów
z różnych dat
z różnych stron ?
litera za literą
wyłaniają się z nich
przedziwne postacie
dla których pisanie
było ozdobą życia
Te listy znajdą opiekunów
i przetrwają może długo
będą zwierciadłem
minionych ludzi
wiernym poprzez wieki
Więc to jednak nieprawda
że martwe przedmioty zostają
a my giniemy
23
Obraz
Patrzę na zarośla
odbite w wodzie ?
wchodzę w gąszcz
usiłuję rozgarnąć
splątaną ścianę
która wciąga mnie w głąb
gdzie jestem
czy jeszcze tu
czy może już tam?
ach po cóż myślę
zamiast w inny wejść wymiar
podeptać rzeczywistość
24
* * *
Dokąd idziemy?
(czy słowo „idziemy"
jest tu właściwe?)
dokąd płyniemy
poprzez morze ciemności?
nie ?- raczej wznosimy się -?
niewidzialnymi skrzydłami
przecinamy przestworza
by uciec daleko
od ziemskiej zagłady
I oto nowy ląd
cicho spokojnie
czyżbyśmy dotarli do gniazda
nie skalanego żadną zbrodnią?
więc to kolejny punkt wyjścia ?
dokąd nas zawiedzie
czy nie popadniemy znowu
w niewolę urojeń?
Bo czyż istnienie
które dane nam porzucić
nie jest tylko omamem?
a może po prostu
lekcją przeobrażeń
25
Uliczka
Coraz częściej zjawia mi się we śnie
podmiejska uliczka
szukam tam jakiegoś domu
który ma być moją ostoją
ale kwitnące wokół chwasty
zagradzają mi drogę
nie wiem w którą iść stronę ?
może to uliczka cmentarna
na której domu mego jeszcze nie ma
więc próżno go szukam
26
Martwe ryby
Przymykam oczy
ogarnia mnie cisza
nabrzmiała obrazami wspomnień
stałam nad urwiskiem
patrzałam na wzburzone morze ?
czepiając się roślin
schodziłam w dół
a tam na piachu
martwe ryby
wyrzucone przez wodę
i bezład morskich odpadków ?
słońce świeciło krwawo
jakby na trwogę
usiłuję dociec
gdzie to przeżyłam
czyżby we śnie?
jeszcze jedna fala
niewyjaśnionych wspomnień
odpływa w ciemność
27
Nie o to chodzi
Kiedy gaszę światło
jawią mi się obrazy
jaskrawe płaszczyzny
których znaczenia nie pojmuję
choć wiem że ich sens
objawi się na koniec
jako skowyt
albo krzyk
i nie tylko mój
bo czyż nie jestem jednym z wielu?
nie powtarzam się
w różnych odmianach
tym samym wodzona lękiem
w tym samym zanurzona buncie?
Natężam myśl
rejestruję dobro
które stworzyła ludzka mądrość
jakże jednak ono nikłe
wobec ogromu czerni
zalewającej brzegi
jasnych wysepek ?
daremnie staram się zrozumieć
tych wszystkich
których ogarnęła żądza
p o s i a d a n i a
przecież nie o to chodzi
ale o wielką wszechogarniającą
miłość między ludźmi
28
Krzywe lustro
Te rozmowy
te scysje
które nic nie dają
te słowa niepotrzebne
których się żałuje
te wielkie prawdy
rzucane sobie w oczy
i chęć uwolnienia się
już na zawsze
od krzywego lustra
które obie strony
tak skwapliwie sobie podają
29
Więc nigdy?
W ziemskiej kuli zamknięci
od początku aż do końca
naszego istnienia
usiłujemy cel nasz pojąć
wszystko co przed nami
ogrom barw i kształtów
nie jest że hojną zapłatą
za trud myślenia
skąd i dokąd idziemy?
wiemy co to wszechświat
bliscy już jesteśmy zrozumienia
jak powstał
a nie potrafimy siebie ulepszyć
więc nigdy ziemia
nie stanie się łagodną planetą?
30
Zamęt
Moje myśli
wciąż się rozbiegają
na różne strony
nie dają chwili spokoju
słyszę ich tupot
urywki rozmów
bezładne
postrzępione
pragnę je uporządkować
wytyczyć drogę
dotrzeć do sedna
jakie ono jest
nie wiem
wiem jedynie
że nie chcę tego zamętu
Myśli moje
ustawcie się w szeregu
bym mogła was odliczyć
ogarnąć cel biegu
31
Ile jeszcze razy?
idą
idą idą
przechodzą
odchodzą
korowód ludzi
pogrążonych w apatii
twarze bez uśmiechu
nijakie
dokąd dążą
te całe gromady
które łączy jedynie
smutek?
ile jeszcze razy
karta musi się obrócić
aby nadzieja powiała?
32
Czekać
Bywają chwile
że już nie ma na czym oprzeć
poplątanych myśli
ani nadziei wyłuskać
trwa się w popłochu
?co będzie dalej?
że odrzuca się od siebie
chęć uporządkowania
zamętu który nas obezwładnia
i już nic poza bezkształtem
lecz wszystko ma swe rozwiązanie
więc tylko czekać czekać
33
Niewiedza
Co wiemy o dniu
który się rozpoczyna?
tylko jedno
ze przeminie
ale jak
co nam przyniesie
czy w jednej minucie
od życia nas nie odtrąci
gdybyż to wiedzieć
a przecież
i tak od złego dnia
nie zdołalibyśmy uciec
niewiedza naszym puklerzem
dzięki niej nawet gorzki dzień
przywitać możemy uśmiechem
34
* * *
Już nas coraz mniej
nasi bliscy
pogrążeni w nicości
spoczywają w ziemi
zgasłymi oczami
oglądają ciemność
zmartwiałymi uszami
zgłębiają ciszę ?
ich udziałem to
co dla nas
nie do ogarnięcia
35
Drobina w ogromie
Wiadomość
z którą nie chcemy się pogodzić
wyzwala w nas chęć ucieczki ?
iść gdzieś za miasto
daleko
gdzie można się zagubić w ogromie
oddalającego się horyzontu
iść do ostatniego tchu
potem ukryć twarz w bujnej zielem
przydrożnego rowu
i trwać tak w odpoczynku
a na koniec także w zdumieniu
że zmartwienie maleje
gdy pojmujemy żeśmy drobiną
w nieogarnionej przestrzeni
36
Ulegamy złudzie
Niebo groźne
rozwarstwionym nurtem chmur
płynie nad nami
przypomina o bezbronności
naszej planety ?
przy byle większym podmuchu
przestwór może ją pochłonąć
jak rekin płotkę
niebo groźne
obala w naszym umyśle
śmieszną wiarę
w ziemską trwałość
ale wystarczy
że niebo gładkim błękitem
proporcje nam się mieszają
ulegamy złudzie
żeśmy panami siebie
37
Sam ze sobą
Gdy jesteś sam ze sobą
i uciekasz w ciemność
przymkniętych powiek
cisza w tobie dźwięczy
tak dotkliwie
że stajesz się
rozedrganą kanwą
na niej podświadomość
kreśli obrazy
jakich próżno byś szukał
w swojej wyobraźni
i trwasz w osobliwym świecie
może tym
który już przeżyłeś
tyle że go nie pamiętasz
a może tym
który przeczuwasz ?
w nim niepokój ziemi
w dzierżawę ci danej
38
Brzask
Koguty pieją
ale nie te kolumbijskie
Marqueza
co to wydzierają sobie pióra
w zaciętej walce
nasze
swojskie
zwiastujące brzask
za chwilę inne ptaki
podejmą swoje rozmowy
wciągną nas w śpiew
zrazu nieśmiały solowy
by na koniec zabłysnąć
pieśnią chóralną
pełną radości
z nowego dnia
jak się jej oprzeć
gdy za oknem rozległość pól
którym pragniemy służyć
z własnego nieprzymuszonego ja
39
Łagodność żegnania
Ostatnia łagodność w naturze
żadnego powiewu
czerwienią się jagody na krzakach
słońce spaceruje po grządkach
pośród nich człowiek ?
przymknął oczy
ni to słucha ni drzemie
a może próbuje
o niczym nie myśleć
40
Miara wzruszenia
Unoszenie się
na rozedrganej materii dźwięków
wnikanie w ich sedno
odgadywanie twórcy
cóż wspanialszego?
jeśli łzy napływają do oczu
tym większe zwycięstwo
liczy się przecież
miara wzruszenia
Odrywanie się od tego
co wokoło
od własnego ja
od miejsca i czasu
w którym istniejemy
przerzucanie się w świat
z nieograniczoności poczęty
ucieczka niezawodna
w muzykę
41
Strefa wolna
Muzyka
to jedyna na całym świecie
strefa prawdziwie wolna
Muzyka nie musi nic oznaczać
sama w sobie jest znaczeniem
wielowarstwowym
wieloprzebiegowym
niczego od nas nie wymaga
poza wrażliwością
i chłonnością umysłu
każdy może ją odbierać
jak tego pragnie
Muzyka
pozwala wzlatywać
w nieskończoność
42
Już czas
Czas już powrócić
do świata
gdzie rządzi myśl
czysta w swej niezależności
ona jeden tylko stawia warunek
odnaleźć właściwe słowo
i radość
zwycięstwa nad sobą
Czas już przełamać
bezsens nieufności
i nieznośną gnuśność
co życie uprzykrza
uwierzyć znowu
w wędrówkę po obszarach
gdzie nagle
kwiat na ustach nam zakwita
43
Przeciw szarzyźnie
szarzyzna
mroczno
a przecież jest las
gąszcz wonny igliwiem
i smuga drogi
prowadząca gdzieś w dal
zawsze pełna harmonii ?
niechby nawet wycięto
wszystkie drzewa
głębia lasu w nas pozostanie
romantyczna smuga
poprowadzi ku jasności
choćby tylko
wymarzonej
i jest łąka
zbiegająca ze wzgórza
z naręczem różnokolorowym
niebo nad nią rozwarte
rozćwierkanym blaskiem
nie trzeba
do jego bram kołatać
i są pola ciężarne
hen aż do widnokręgu
wiew nieskończoności
wszystko to dla nas
przeciw szarzyźnie
wbrew mrocznym myślom
44
Jasność i czerń
Wzdłuż sufitu
snuje się pajęczyna
omiatam ją ostrożnie
aby nie naruszała harmonii
mego sennego widziadła –
lśniącej bieli korytarza
którym idę
dokąd? - nie wiem
wyczuwam tylko
że zobaczę coś pięknego
a na dworze
rankiem
także wszystko w bieli
nawet brzegi domów
ozdobione śniegiem
jasność nieskończona
odbiegła myśl
że w każdym załomie
czaić się może zło
że wystarczy jedno mgnienie
aby w poprzek bieli
popłynęła czerń
przecięła radość
świetlistego dnia
45
* * *
Patrzę na ciebie
ale udaję że mój wzrok
ślizga się tylko
ponad twoją głową
a i ty patrzysz w bok
jakbyś bał się mego wzruszenia
i dopiero gdy cię pożegnam
skromnymi słowami
??no to bywaj
będę mogła być sobą ?
cóż że niosę kwiaty
ofiarowane mi przez ciebie
jakżeś daleki
ty którego każde drgnienie
jest dla mnie prawem
ty którego czułości
tak mocno pragnę
46
Obrona nadaremna
To nic
to nic
to tylko cienie
przelatują przez mój pokój
wspinają się po suficie
by kaskadą
opaść mi na piersi
w tę noc nieuśpioną
to tylko wozy
naładowane kamieniami
wjeżdżają w moją ciszę
aby ją zmiażdżyć ?
za dnia odepchnięte myśli
skradają się bezlitośnie
chwytają mnie
w swoje sidła
badam słowo za słowem
nawet te które nie padły
tylko zawisły nad nami
przybierają realne kształty
budzą opór ?
po co je przesłuchuję?
marni to świadkowie
w mojej sprawie
bo gdzie chłodna rozwaga
pragnie ośmieszyć uczucie
zbyt wiele dowodów winy
obrona nadaremna
47
** *
Cóż mogę ci rzec
poza tym
że czarne chmury
obsiadły brzegi nieba
bronią przystępu do głębi
i tylko nam się ślizgać wzrokiem
po mętnej powierzchni
której żaden promień nie prześwietla
a przecież głębia
była jedyną ucieczką
w chwilach rozterek
tam się odnajdywaliśmy
po naszych ciężkich potyczkach
tam się jednoczyliśmy
wierząc
że zawsze chmury da się przepędzić
teraz rozumiemy
trwałość to rzecz krucha
nie trzeba z nią zbytnio igrać
wystawiać ją na próby
bo w jednej minucie
może się rozpaść
i jej drobin
nie zdołamy już w całość złożyć
48
Powtórna wędrówka
Przymknąć oczy
wrócić do samego początku
i całą drogę
przebyć raz jeszcze
taka powtórna wędrówka przez życie
zupełnie realna
bo zależy jedynie
od nas samych
krok za krokiem
idąc bacznie
możemy się przyjrzeć
własnym potknięciom
więc gdy z rozważań tych
na koniec się zbudzimy
nasz los ??być może
już nie wyda nam się niesprawiedliwy
49
W niedopowiedzeniu
Widzę daleką drogę
całą w złocie
przetykaną kępami
spóźnionej zieleni
Szliśmy tą drogą
trzymając się za ręce
teraz w pamięci
tylko cień twojego uśmiechu
Błąkam się po naszych wertepach
szukając nie wypowiedzianych słów
wśród jesiennych szelestów
czemu skąpiliśmy sobie wyznań?
Jakaż to dojrzałość
kazała nam milczeć
by po latach cisza ta
omotywała nas siecią domysłów?
Czy już wtedy rozumieliśmy
że wszystko przemija
więc lepiej uczuciom
dać przetrwać w niedopowiedzeniu?
50
Krajobraz I
Powietrze przejrzyste
kontury drzew osadzone ostro
w błękicie
między konarami cisza
ani wiatru ni śniegu
tylko suchy mróz
w blasku zachodu
przerażająco bezwzględny
51
Krajobraz II
Biała przestrzeń
naznaczona siadami
zbłąkanych ptaków
to wszystko
co po nich zostało -
śnieżna przestrzeń
skrzy się obojętnie
skute lodem drzewa
stoją nieme ?
jak okiem sięgnąć
srebrzyste całuny
do nóg nam się ścielą usłużnie
52
Przestrzeń można zniweczyć
Dzielą nas
setki kilometrów
ale przestrzeń można zniweczyć
wychylić się poza nią
cóż za radość
oto zarys twojej twarzy
śnieżynka zawisła na rzęsach
które opuściłaś jakby śniąc
idziesz z głową ku górze
nasłuchujesz szmeru
niespodzianej bieli ?
czy i ty wychylasz się poza przestrzeń
aby ujrzeć kogoś dalekiego?
może w tym wspólnym pragnieniu
jesteśmy razem
choć ciebie inny cel wabi
ważne to
że wszyscy kogoś szukamy
i nigdy się nie kurczy
nasz krąg marzeń
53
***
Są takie dni
że gdziekolwiek myśl obrócę
przypływają ku mnie twarze
tych którzy odeszli
widzę ich nawet wśród żywych
więc idę im naprzeciw
i dopiero z bliska
pojmuję że to tylko ich odblask
Dlaczego mnie niewolicie?
czy chcecie mnie przywołać?
jesteście przypomnieniem
czy też znakiem nierozerwalności.
Są takie noce
że żyję pośród was
jakbyście wcale nie odeszli
jakbyście byli tu nadal
skryci za ścianą snu
którą jednym ruchem
możecie odsunąć
aby się ze mną zjednoczyć
i wtedy was proszę
nie odchodźcie
póki mi siebie
nie ofiarujecie na zawsze
54
Czy się kiedyś dowiemy?
Czy się kiedyś dowiemy
kto zaprogramował
nasze szczególne sny
i jakim to sposobem
odtwarzaj ą się one w nas wiernie
w odległych odstępach czasu?
Chodzę po jakimś mieście
już dobrze je znam
(a więc może ono istnieje?)
bezskutecznie szukam domu
który zapadł w moją pamięć
ale kiedy i gdzie - nie wiem
albo pętam się po mieszkaniu
gdzie każdy przedmiot jest mi bliski
(czyżby i ono było realne?)
a małe samotne podwórze
z uschniętym drzewem pośrodku
co symbolizuje
wciąż się we śnie odradzając?
czy się kiedyś dowiem?
55
Pamięć
Uśpiona za dnia
pamięć
budzi się
gdy śnimy
prowadzi nas w minione
ukazuje jak w lustrze
utracone przedmioty
wyławia postacie
zatopione we mgle ?
znowu jesteśmy jak niegdyś
nie obciążeni balastem doświadczeń
które dzień za dniem
gubią naszą przeszłość ?
znowu wszystko widzimy
tak jak wówczas
gdy byliśmy tak naiwni
gdy przeszłość i przyszłość
stanowiły dla nas jedno
56
Złożoność
Życie każdego z nas
to nie jednolita całość
mniej lub bardziej udana
to budowla
wznoszona z mnóstwa elementów
przez dziesiątki lat
podatna na kataklizmy
bieg zdarzeń doświadcza nas
często odmienia
więdną nasze zapały
choć zawsze czekamy na cud
bo drzemią w nas radosne punkty
wy zwalaj ą się
nieoczekiwanie
spojrzenie tkliwe
motyw z Mozarta
połyskujące listki topoli
zapach szczap smolnych
lub niezmierzona rozległość pól
róźowość nieba o zachodzie
czy zabawka z dzieciństwa
wszystko to rozświetla się
na wyrywki
w naszych przygaszonych oczach
ratuje nas przed skostnieniem
w najmniej spodziewanych momentach
stroi wewnętrzne domostwo
odnawia wiarę w piękno
nasza budowla złożona
nie tylko z chwil ciemnych
ale i świetlistych
które odżywają w nas wzruszeniem
by łatwiej nam by żyć
57
Dwudziesta rocznica
Grażynie
Siostro moja
siostrzyczko
przyszłaś nocą
niespodziewanie
kucnęłaś u mego wezgłowia
jakbyś chciała
zanucić mi kołysankę
przepędzić bezsenność
pragnęłam przygarnąć cię
ku sobie
ale bałam się
tak się bałam
że znikniesz
i już nie będę mogła
obejmować cię
nawet spojrzeniem
więc tylko patrzyłam na ciebie
bez słowa
a ty weszłaś w mój sen
razem wałęsałyśmy się gdzieś
po cudownych bezdrożach
i zgubiłam cię dopiero
gdy ranek brutalnie
zapukał do mego okna
I - 1989
58
* * *
Grażynie
Myśl moja krąży wokół dnia
gdy drogi się rozbiegły
gdy wszystko w naszym życiu
tak się odmieniło
już nie rozpaczam
to już poza mną
moje wzburzone uczucia
daleko odpłynęły
jest już tylko rozmyślanie
nieustannie czynne
i zadziwienie że czas
tak nas przetwarza
wreszcie rozumiem
rozstanie nie istnieje
??nawet rozstanie ostateczne ?
jeśli ten który odszedł
ciągle jest z nami
jeśli ofiarowujemy mu
każdy nasz dzień
jeśli go spotykamy we śnie
nasze rozstanie nie istnieje
59
Płyniemy samotnie
Joasi
Przychodzimy
trwamy
odchodzimy ?
nasi bliscy obok nas
ale co o nich wiemy?
a oni też nas nie znają
spotykamy się
rozmawiamy
unikając jednak spraw
które tkwią w nas głęboko ?
chowamy je dla siebie
nie z egoizmu
z obawy aby ich nie odrzucono
nie sponiewierano zaufania
patrzymy na siebie ukradkiem
by nie płoszyć domysłów
choć one
??być może ?
nie narzucają się temu
komu potajemnie coś zawierzamy
czy nigdy nie przekroczymy
wznoszonego odruchowo
muru zahamowań? –
o ileż łatwiej
byłoby nam żyć
łatwiej umierać
płyniemy samotnie
po niezmierzonej głębi
60
Spojrzenie
które nas wprowadza w świat
pełne troski
zawsze wierne ?
inne
które nas zmienia
budzi do nowego życia
darzy zapamiętaniem ?
i takie
które skrzy się gniewem
lub pełne niechęci
czy aż do bólu obojętne ?
na koniec
to niezwykle łagodne
które nas żegna na zawsze
każde z tych spojrzeń
żyje w nas
odwołuje się do naszego sumienia
albo usiłuje pocieszyć
niezliczona ilość spojrzeń
których nie sposób zapomnieć
61
Bolesna czułość
Alinie
Im bliżej jestem kresu
Ty z każdym miesiącem
z każdym dniem
rozrastasz się we mnie
jak roślina w urodzajnej glebie
czy to próchniejące kości
użyźniają moją tkliwość? –
gdy wymawiam Twoje imię
chcąc Cię przybliżyć
usta mi drżą
przed oczami moimi
wszystkie odcienie Twego uśmiechu
zamyślenia smutku ?
troska o Ciebie wzbiera
do utraty tchu
bolesna to czułość
która nie pozwala
odchodzić w spokoju
62
* * *
Dla kogo pisać
w tych czasach przełomu
tylko dla siebie?
zbieram okruchy słów
z dziurawego worka pamięci
ale czy są mi one potrzebne?
może służą tylko
nakazom obowiązku
bo oto jestem
a jakby mnie nie było
gdy milczę
starcza mi
jak dziecku
spacerować po szlakach wyobraźni ?
w późnych latach
rzadko nam się to udaje
choć to zawsze
upragniona ucieczka
gdy zamęt wokoło
może istnieje ona
właśnie by szukać słów
a dla kogo ??obojętne
XI - 1990