Alessandro Pronzato
Rozważania na piasku



"W drodze"

Poznań 1989



Moim wspaniałym towarzyszom przygody





Od wydawcy



"Rozważania na piasku" powstały pod wpływem pielgrzymki Autora na Saharę, 
do grobu brata Karola de Foucauld w Tamanrasset. Jest to cykl refleksji na 
tematy dziś bardzo aktualne: pustynia jako źródło istnienia, kontemplacja 
jako dusza działania, milczenie jako gleba dla słowa, a także uwielbienie, 
bezinteresowność i odrzucenie jako obszary działania Bożego. Jest to 
pójście w poszukiwaniu mistycznego sensu pustyni śladem jej pokornego 
mieszkańca, brata Karola, który pisał niegdyś: "Trzeba przejść przez 
pustynię i przebywać na niej, by otrzymać łaskę Bożą. Tu można się uwolnić 
od siebie, tu można odsunąć od siebie wszystko, co nie jest Bogiem, tu się 
opróżnia całkowicie mały domek swej duszy, aby w nim pozostawić miejsce 
wyłącznie Bogu Samemu".

Łącząc własne doświadczenia z odwołaniami do biblijnego Wyjścia, 
wydarzenia pustyni piaszczystej i pustyni wewnętrznej, przeżycia osobiste z 
pytaniami szczególnie dziś istotnymi dla chrześcijaństwa, Autor proponuje 
czytelnikowi książkę łatwą w odbiorze, a zarazem zobowiązującą, która 
czasem jest przypomnieniem, czasem jest przypomnieniem, czasem wyznaniem, 
zachętą, pociechą, przewodnikiem i rachunkiem sumienia.

Alessandro Pronzato, kapłan diecezjalny, dziennikarz, nauczyciel i od 
wielu lat kierownik duchowy domu rekolekcyjnego Pineta di Sorenna w 
Lombardii, jest autorem licznych książek z zakresu duchowości, w tym kilku 
wznawianych wielokrotnie we Włoszech i tłumaczonych na języki obce. Dzięki 
swym różnorodnym zaangażowaniom zgromadził doświadczenia duchowe, 
pozwalające mu odpowiedzieć na potrzeby wielu. Dowodem są właśnie 
"Rozważania na piasku". Głęboka prostota duchowa przeradza się tu w 
przyjacielski, ciepły i przekonywujący dialog z kimś, kto pragnie uczynić 
ze swej pustyni Pustynię, na której spotyka się Boga twarzą w twarz.





Wstęp



Pustynia: piasek skłaniający do modlitwy



Stronice te zrodziły się na pustyni. Mogę jednak zapewnić, że nie 
narodziły się jako książka.

Wracając z Sahary nie miałem przy sobie nawet jednej notatki. Zawsze też 
oświadczałem tym, którzy zachęcali mnie do pisania na temat pustyni, że nie 
zrobię tego, ponieważ miałem wrażenie, iż pustynia staje się tematem 
zanadto zużytym.

Chciałem, by ta niezwykła podróż znalazła się wyłącznie w poufnym 
notatniku najgłębszych doświadczeń. Co najwyżej czerpałem z archiwum 
pamięci, by przeżyć powtórnie niektóre epizody z towarzyszami tej przygody.

Nieoczekiwanie po upływie trzech lat moje przejście przez pustynię 
zaczęło ujawniać się w refleksjach, intuicyjnych odczuciach, w obrazach 
coraz to bardziej przynaglających.

Przede wszystkim odczułem gwałtowną potrzebę przekazania innym tego, co 
tam odkryłem, ale dopiero po oczyszczeniu, po przefiltrowaniu wszystkiego 
przez szeroki kontakt z rzeczywistością.

Poza tym moja obecność w ośrodku życia wewnętrznego, gdzie mam szczęście 
spotkać bardzo wiele osób, które odczuwają potrzebę "pustyni", ale są 
zmuszone liczyć się z nieubłaganym asfaltem miejskim, pozwoliła mi 
zweryfikować autentyczność tego doświadczenia. Zweryfikować możliwości 
przeniesienia go daleko od wydm piaskowych, tysiące kilometrów od Sahary, w 
ogłuszający zgiełk miast, w wir naszego codziennego zabiegania.

A więc pustynia - nie jako miejsce geograficzne - ale jako konieczny 
punkt odniesienia dla zdezorientowanego życia, któremu zagraża rozpad, 
zagłada, którego jałowy niepokój pozbawia treści.

Pustynia to wielki temat ukazujący nieomal naocznie, jaka powinna być 
egzystencja, by można było odnaleźć jedność, jaka winna być droga, by nie 
spowodowała śmierci z pragnienia.

Gdy człowiek zrozumie tę lekcję pustyni, zaczyna zdawać sobie sprawę, że 
można być pustelnikiem, koczownikiem również bez pustyni.

Dlatego nie szukam już pustyni na mapie.

Bezkresna Sahara (jej nazwa pochodzi od czasownika sahira, który oznacza: 
być koloru płowego, rdzawego) przygarnia mnie w jakimś kącie domu, nawet na 
autostradzie, na placu, na zatłoczonej ulicy, ilekroć postanawiam wyrwać 
się z niewoli tego, co przypadkowe, iluzoryczne, z szantażu konieczności, z 
uwarunkowań pozorów, z totalitaryzmu czynności, z dyktatury zewnętrzności.

Pustynia nie jest już rzeczywistością zbudowaną z piasku, ale 
przestrzenią życiową, w której "oddycha się Duchem".

W książce tej - rzecz jasna - często mowa będzie o pustyni.

Trzeba jednak pamiętać, że nie istnieje tylko jedna pustynia. Istnieją 
nieskończone pustynie i nieskończone oblicza tej samej pustyni.

Pustynia jest miejscem przeraźliwym, jałowym, suchym, gdzie wszystko mówi 
o śmierci. I jest równocześnie miejscem odpoczynku, słodyczy, życia.

Intymność i wrogość. Udręka i szczęśliwość. Łzy i olśnienie. Szczęście i 
doświadczenie.

Ziemia błogosławieństwa i ziemia przekleństwa.

"Tremendum et fascinans".

Pustynia jest twarda, bezlitosna.

Możesz na niej zginąć z pragnienia. Ale ryzykujesz również śmierć 
topielca, jeżeli przypadkiem zacznie padać.

Przyroda tutaj składa się ze skrajności. Nieprawdopodobna żyzność i 
okrutna jałowość.

Możesz całymi latami oczekiwać na kroplę deszczu i gdy nagle nadchodzi 
potop, "wadi" (suche łożyska rzek) w zastraszający sposób zmieniają 
wszystko.

Spotykasz oazy pełne tryumfu zieleni i życia, i tuż tuż - zapuszczasz się 
w opustoszałe obszary, gdzie wydaje ci się, że jesteś skazany na 
szaleństwo.

Pustynia może być grobem i kołyską. Miejscem zatracenia i wyzwolenia. 
Śmiercią i zmartwychwstaniem. Wyjałowionym terenem i ogrodem. Przedsionkiem 
piekła i odbiciem nieba.

Rozumiesz więc teraz, dlaczego w języku arabskim istnieje około czterystu 
określeń, które mogą posiadać znaczenie przeciwstawne albo dwojakie. Na 
przykład to samo słowo może oznaczać dalekość i bliskość, to co odkryte i 
to co zasłonięte.

Tak więc na pustyni znajdujesz Boga obecnego-nieobecnego, 
bliskiego-dalekiego, widzialnego-niewidzialnego, jawnego-ukrytego. Boga 
najczulszych spotkań i Boga, który doświadcza cię ukrzyżowującą 
samotnością. Boga, który pociesza i Boga, który cię dręczy. Boga 
uzdrawiającego i torturującego. Boga, który przemawia do ciebie i który nie 
udziela ci odpowiedzi.

Do pustyni można odnieść również to, co Nicolao di Flue mówił o 
modlitwie: "Bóg może sprawić, że modlitwa jest tak miłą dla człowieka, iż 
idzie on na nią jak na tańce. A może sprawić, że będzie dla niego walką".

Taniec i walka równocześnie.

Ta właśnie dwoistość pustyni pozwala zdefiniować to doświadczenie, 
doprowadzane aż do końca, jako sprawę nadzwyczaj "poważną".

Mogę oświadczyć z całym spokojem, że nie miałem żadnych romantycznych 
wizji pustyni.

Nie była ona dla mnie ucieczką od rzeczywistości ani rodzajem oazy 
intymności, schronieniem w indywidualizm czy powrotem do prywatności. 
Przeciwnie, stała się dla mnie szkołą świadomości, odpowiedzialności, 
wspólnoty.

I jeszcze jedna obserwacja. Spostrzegam, że rozważając to doświadczenie, 
wiele stron pozostawiłem poza książką. Nie chciałem, by była ona zbyt 
obszerna, ale by stała się rodzajem kieszonkowego, dyskretnego przewodnika. 
Wiele spraw pozostaje jeszcze do powiedzenia. Przede wszystkim o pustyni, 
jaką starałem się sobie stworzyć wśród asfaltu po powrocie z Sahary.

Myślę więc, by podjąć ten temat w dwóch dalszych seriach refleksji: 
"Rozważania na krawędzi studni" i "Rozważania na asfalcie".

Życzyłbym sobie naturalnie, by przyłączyć w drodze, poza tymi trzema, 
którzy towarzyszyli mi na Saharze, wielu jeszcze przyjaciół.

Mogę zapewnić, że się nie rozczarują.

Pustynia bowiem nie rozczarowuje. Szczególnie jeżeli ją zaakceptujesz w 
jej podwójnej rzeczywistości: śmierci i życia, nieobecności i obecności.

I nie rozczarowuje Ten, który wzywa cię na pustynię, byś mógł zawołać: "O 
beata solitudo!" - O błogosławiona samotności! - i który nie pozwala, byś 
był samotny.

Niektórzy twierdzą, że doświadczenie pustyni jest "propedeutyką 
Spotkania".

Rzeczywiście, urok tej przygody jest urokiem Obecności.

Pustynia jest miejscem wyjścia.

Nie jest stworzona po to, by w niej zamieszkać, by tam się zadomowić. 
Przechodzi się przez pustynię, by pójść dalej.

Człowiek ryzykuje podjęcie tej drogi, gdyż Duch Święty popycha go ku 
Ziemi obiecanej temu, kto gotowy jest mieć w ustach piasek przez 
czterdzieści lat, nie zapominając, że jest wezwany na święto.

"Nie zabraknie nigdy bezkresnej przestrzeni dla tego, który biegnie do 
Pana" (Grzegorz z Nyssy).



Pineta di Sorenna

26 stycznia 1981





Pustynia otwiera się jedynie przed tym, kto rezygnuje z jej zdobycia.



Pierwszym słowem, które usłyszałem u progu pustyni było: "Attendez!" - 
Czekaj!

Od razu pojąłem, że muszę zdjąć nogę z pedału gazu.

Nie ma sensu śpieszyć się, protestować, krzyczeć, że jeżeli przyjdziesz 
za późno, nie znajdziesz miejsca do spania w oazie.

- Attendez!

Musisz poczekać. Paszport może zostanie ci zwrócony za dziesięć sekund 
lub za dwie godziny, za pół dnia czy nawet dopiero jutro.

A jeżeli jest piątek, święty dzień muzułmanów - jesteś zmuszony 
podporządkować twoje plany wymogom religijnym innych.

- Attendez!

Setki razy słyszeć będę jeszcze to słowo. Na placówkach policji. W 
hotelach. Nawet u pasterzy wielbłądów, których pytałem o informację.

Najpilniejszą sprawą na pustyni jest... oczekiwanie.

Nic nie załatwia się tu natychmiast. Nic nie przychodzi na czas. Mam tu 
na myśli czas przez ciebie określony.

Jedynie co masz do dyspozycji - to możliwość oczekiwania.

Zostaniesz przyjęty przez pustynię, jeżeli nie potrafisz czekać.

Zdjąłem z ręki zegarek. Dla kogoś jak ja, udręczonego mentalnością 
zachodnią, stałby się narzędziem tortur.

Zdecydowałem, że nie ma sensu przestrzeganie programów i planów wyprawy.

Pierwszą praktyką ascetyczną, jaką nakłada pustynia, jest oczyszczenie 
siebie z pośpiechu, niepokoju, niecierpliwości, tyranii terminów.

Tutaj musisz koniecznie odrzucić "kompleks kapitana statku".

W trakcie oczekiwania czujesz się mały, nie znaczący, skulony na jakimś 
stołku, gdy tymczasem nikt nie martwi się o twe sprawy. Twoje nazwisko nic 
nikomu nie mówi. Twoje pilne obowiązki nie mają tu znaczenia. I zdajesz 
sobie sprawę, że świat idzie naprzód nawet bez twego mozolnego pośpiechu.

Twój niepokój tyle samo znaczy, co ich spokój, raczej nawet trochę mniej.

Możesz coś uzyskać nie tyle waląc pięściami czy depcząc po nogach, ale 
okazując to, co w tych stronach ma ogromną wartość: umiejętność 
wyczekiwania.

Na pustyni wkraczasz w inny wymiar czasu, gdzie na miejscu wskazówek 
zegara znajdują się cierpliwość i kamienny spokój.

Twój organizm musi przystosować się nie tyle do innego rozkładu czasu, 
ile do innego rytmu, wręcz do innego sensu życia.

Jeżeli się nie przystosujesz - czeka cię wyczerpanie nerwowe. Jeżeli 
natomiast uda ci się włączyć do tego nowego wymiaru, znajdziesz w sobie 
nieoczekiwany spokój, poczucie wolności nigdy przedtem nie doświadczane, 
zadziwiającą umiejętność zdumiewania się.

Pustynia nie lubi ludzi, którzy podchodzą do niej gwałtownie, narzucając 
własne terminy i naginając ją do własnych programów. Szybko mści się i każe 
sobie drogo płacić za zarozumiałość.

Pustynia otwiera się dla tych, którzy zzuwają sandały pośpiechu i boso 
wędrują powoli, pozwalając, by piasek parzył i gładził ich stopy.

Jeżeli rezygnujesz ze zdobycia pustyni, jeżeli nie czujesz się jej panem, 
jeżeli umiesz spokojnie oczekiwać na coś, co ci się należy - wówczas 
pustynia nie będzie traktować cię jako intruza i dopuści cię do swych 
tajemnic.

- Attendez!

Musisz udowodnić, że niepokój podyktowany myślą o osiągnięciu celu 
zastąpiła umiejętność czekania.

W przeciwnym razie nie otrzymasz wizy wjazdowej.

Gdy przestajesz nerwowo spoglądać na zegarek, zaczynasz coś dostrzegać...





Modlitwa jako forma czasownika "oczekiwać"



Nauczyłem się również osobiście odmieniać czasownik "oczekiwać". 
Ćwiczenie to jest bardzo trudne.

Rozpocząłem je już pierwszego dnia, w Beni Abbes.

Wyjazd nastąpił wcześnie rano. Bochenek chleba pod pachą (zdobyty w 
męczącej kolejce - w tych stronach łatwiej jest dostać benzynę niż chleb), 
manierka z wodą. Trzech kwadransów potrzeba na dojazd do wydm Wielkiego 
Ergu.

Łatwo to powiedzieć. Spróbujcie jednak wyobrazić sobie dzień, spędzony na 
górze piachu, gdy smaga cię wiatr, w słońcu. które niczym młot mogący 
ogłuszyć bizona wali cię w głowę pośród naprzykrzających się much.

Bez książki, bez ołówka, bez kogokolwiek, z kim można by się porozumieć.

Mózg jeszcze bardziej pusty niż zazwyczaj.

Co mam robić? Nic. Czekać i koniec.

Brat Ermete przed wyjazdem powtarzał mi nieustannie: modlitwa jest stanem 
oczekiwania.

I trwałem tam jak kamień. Oschły, obojętny.

Wystawiony na słońce i wiatr.

 Nie doświadczałem niczego. Nic nie czułem, poza coraz bardziej 
nasilającymi się mdłościami.

Miałem wrażenie, że oszaleję.

Czas był okrutnie powolny. Nie mijał. Co więcej, wydawało się, że 
przykleił się do mnie, że mnie miażdży z zamiarem zadręczenia.

Podejrzenie, że wszystko jest pomyłką.

Czy warto było zrobić sześć tysięcy kilometrów, by znaleźć się w tym 
stanie rozpaczliwego ubóstwa, ogłupienia, bezwładu?

Modlitwa wydawała mi się niemożliwa. A jeżeli to jednak było modlitwą, to 
modlitwą skamieniałą.

Po co dalej tracić czas?

Trwałem jednak z uporem, jakby chodziło o zakład. Trudno przyznać się 
przed wszystkimi do fiaska, stwierdzić, że to była kolosalna pomyłka.

Potem, dzień po dniu, zacząłem odczuwać, że ogarnia mnie pewien spokój, 
zacząłem doświadczać dziwnej ciszy.

Nie, nie miałem wizji dających pewność. Nie odczuwałem pociechy. Nadal 
pozostawał niepokojący lęk, że nic tu nie wykombinuję.

A jednak zdawałem sobie sprawę, że coś się działo. Nie potrafiłbym 
powiedzieć dokładnie, co. Pewnych zjawisk nie da się opisać, a nawet 
wytłumaczyć.

Było to jednak coś więcej niż tylko wrażenie. Była to pewność, że w moim 
wnętrzu powstała równowaga. Drogę torował sobie odmienny sposób widzenia 
rzeczywistości. Nie byłem już tym, co poprzednio, chociaż na zewnątrz nic 
nie można było dostrzeć. Chociaż nie odczuwałem też żadnej satysfakcji.

Ta modlitwa niemocy miała może na celu doprowadzenie mnie, pozbawionego 
wszelkiej pomocy, gotowego jedynie do udostępnienia sobie nieznanej sile - 
do krańcowego punktu mej słabości.

Trzeba wypalać się w oczekiwaniu. Trzeba nie tylko wyeliminować obronę, 
ale zniszczyć również warty i wieże obserwacyjne.

Zaiste bowiem siła, która wyzwala się z modlitwy niemocy, ujawnia się 
wówczas dopiero, gdy nie ma innych sił w akcji, a przede wszystkim gdy 
wyeliminuje się chęć kontroli nad tym, co się dokonuje.

Dopiero wówczas, gdy nie masz już nawet chęci, by spytać siebie, co 
właściwie kombinujesz, możesz być pewien, że wewnątrz ciebie Ktoś dokonuje 
decydujących operacji. I być może najtrudniejsze do pokonania są właśnie 
nasze pretensje, by móc zmierzyć działanie Ducha.

Trzeba przestać zastanawiać się nad tym, do jakiego punktu się doszło.

Skulony na czerwonawej wydmie piaskowej - nie martwiłem się już więcej o 
to, dokąd doszedłem. Byłoby nawet śmieszne zamartwiać się tym. Trwałem tam 
niezmiennie nieruchomo.

Ważne było, by czekać na Kogoś, kto nadchodzi z daleka. By oddać Mu cały 
swój czas.

Oczekiwanie nie jest czymś pustym. Oznacza skierowanie się ku czemuś. 
Jest to postawa dynamiczna, której nie charakteryzuje ani obojętność, ani 
zachłanność, ale miłość...

Przeczytałem z księgi rodzaju w tłumaczeniu A. Chouraqui epizod z Noem i 
powracającej do arki gołębicy wysłanej na zwiady - znak ewidentny, że woda 
jeszcze nie ustąpiła na ziemi. "Przeczekawszy jeszcze siedem dni znów 
wypuścił gołębicę" - czytamy w naszych tłumaczeniach. Chouraqui tłumaczy 
zadziwiająco: "Il espere encore sept autres jours" (8,10). Ma nadzieję 
jeszcze na dalszych siedem dni.

Zatem oczekiwać to mieć nadzieję.

Oczekiwanie mierzy wielkość naszej nadziei.

Jedynie wówczas potrafię długo oczekiwać w modlitwie, nie ulegając 
zniechęceniu czy rozczarowaniu, gdy spodziewam się czegoś ważnego. Gdy 
spodziewam się Kogoś.

Nie porzucaj swego zydla, nie dezerteruj z twej góry piachu. Wytrzymaj 
jak najdłużej. Znoś upał zewnętrzny i chłód wewnętrzny, trud bezczynności i 
gorycz wywołaną brakiem jakiegokolwiek rezultatu, który mógłbyś zapisać na 
twoim koncie.

Nie pytaj siebie, co właściwie tu robisz. Nie jest ważne, co ty robisz.

Zdaj sobie sprawę, że twoja najbardziej niezwykła czynność - to pozwolić 
przemijać czasowi, który jakby nigdy nie upływał, gdy się modlisz. Tak. 
Zmuś go do "przemijania" w nadziei. Tam jest jego prawdziwe miejsce.

Również czas musi brać udział w "wyjściu".

Trzeba przechodzić z niewolnictwa pośpiechu i monotonii do Ziemi 
Obiecanej nadziei.

Oto cel modlitwy. Opróżnić czas z nadmiaru spraw, z przesadnej 
ruchliwości, z szału skuteczności, z manii czynu, z niecierpliwości - i 
wypełnić go oczekiwaniem.





Niebezpieczeństwo! Modlitwa



Gdy po raz pierwszy zauważyłem ten napis, szybko go sfotografowałem. To 
dziwne ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem, napisane w języku francuskim i 
arabskim brzmiało: "danger! sable" (Niebezpieczeństwo! piasek).

Piach leżał posłusznie po obu stronach traktu. Płaski obszar, niczym 
spokojne morze wstrząsane jedynie lekkimi dreszczami. Tu i tam wydmy, 
znajdujące się w należytej odległości, jako element dekoracyjny tego 
specyficznego pejzażu.

Zebrało mi się nawet na żartobliwe uwagi pod adresem moich towarzyszy 
przygody. wyobraźcie sobie wiadomość w gazetach: "Nieszczęśliwy wypadek na 
saharyjskim trakcie. Kilka ziarenek piasku uderza w samochód i przewraca 
go..."

A był to powód do żartów. Przyzwyczajony do górskich dróg, do napisów 
ostrzegających przed lawinami czy przed osuwaniem się kamieni, nie 
potrafiłem sobie wyobrazić "niebezpieczeństwa piaskowego".

Odechciało mi się żartów na tych dwustu siedemdziesięciu kilometrach 
między Ghardaia i El Golea.

Ołowiane, przytłaczające niebo o słońcu, które nagle zostało przyćmione, 
nie lunęło na nas deszczem, tak jak tego spodziewaliśmy się i pragnęli.

Pierwszy silny powiew wiatru uderzył w auto z nagłą furią. Nie wiem, jak 
udało mu się pozostać na trakcie.

Podmuchy stawały się coraz natarczywsze, gwałtowniejsze, i zarzucały nas 
zabójczymi masami piasku. Wydawało się, że o szyby uderza grad.

Przywarłem ze wszystkich sił do kierownicy, aby w jakiś sposób zapanować 
nad złoszczącą się maszyną, którą zarzucało to tu, to tam, niczym jakąś 
kartkę papieru, i która stawała w poprzek w najbardziej nieoczekiwanych 
pozycjach.

Wydawało się, że człowiek pędzi na łyżwach. Przed oczyma czarny, 
nieprzenikniony mur. Po obu stronach dwie ciemne ściany. Orientacja 
niemożliwa. W porównaniu z tą sytuacją najgęstsza mgła nad doliną Padu 
wydawała się zabawką.

To nie był już strach. Byliśmy dosłownie sterroryzowani. Nie myśleliśmy 
już o wiadomościach w gazetach. każdy w duchu wzywał swych świętych od 
nieustającej pomocy.

Trudno ustalić, czy bardziej przerażało rozdzierające wycie wiatru, czy 
czarny tuman, czy też bezlitosne uderzenia piasku o szybę.

Zatrzymanie się było niemożliwe. Groziło zmiażdżeniem przez ciężarówkę (w 
tym rejonie istnieją szyby naftowe) lub zasypaniem wędrującą wydmą 
piaskową.

Trzeba było pośród tej apokalipsy posuwać się naprzód, na oślep, i znosić 
wściekły atak oszalałej nawałnicy piaskowej.

Miało się wrażenie, że pustynia wypluwa na intruza całą swą wściekłość, 
że policzkuje cię za zniewagę, że każe ci płacić za zuchwałość, że 
uświadamia ci, iż nie ujdziesz stąd z życiem.

Pustynia ukazała się nam w swym najbardziej przerażającym aspekcie.

Trwało to całymi godzinami.

Gdy wreszcie furia cichnie, zatrzymujesz się. Nogi ci drżą. Patrzysz 
wokoło z uczuciem przerażenia.

Wszystko się zmieniło. Wydmy znajdują się tam, gdzie ich być nie powinno. 
Te poprzednie są spłaszczone, bezkształtne lub w ogóle nie istnieją.

Nic nie wygląda tak jak poprzednio. Można by powiedzieć, że nawałnica 
przeprowadziła korektę mapy. Straciłeś orientację. Droga zawalona jest 
górami piachu. Trzeba wytyczyć nową drogę.

Było to przerażające doświadczenie.

Również i tutaj pustynia służy jako "ilustracja".

Ilustracja niebezpieczeństwa modlitwy.

Wydaje ci się, że przejdziesz spokojnie "poprzez"... Że modlitwa, która 
ci towarzyszy, wyznaczy ci drogę. Że istnieją dobroczynne przystanki. 
Możliwość podziwiania uspokajającego, duchowego pejzażu. Programy ściśle 
określone. Jakaś wycieczka w rejony jeszcze nie odwiedzane, ale z 
dokładnymi punktami odniesienia i z obozem-bazą, który przyjmuje cię po 
powrocie i pozwala odnaleźć się pośród zwykłych spraw.

Widocznie nie na serio przyjąłeś ostrzeżenie: "Niebezpieczeństwo! 
Modlitwa".

Gdy tylko opuszczasz spokojną oazę, nieuchronnie wpadasz w nawałnicę. 
Modlitwa nie oszczędza cię.

To nie ty przechodzisz przez jej środek. To modlitwa brutalnie przechodzi 
przez twoją drogę, wstrząsa tobą, powoduje, że się zataczasz, przesuwa cię.

Spostrzegasz, że to już nie ty trzymasz w ręku kierownicę. Twoje życie 
wydane jest na działanie siły, której nie potrafisz się oprzeć.

Modlitwa gmatwa twoje sprawy, przekreśla twoje plany, niweczy spotkania, 
uniemożliwia realizację uprzednich zamiarów, niszczy twój obóz-bazę.

Modlitwa nim stanie się światłem, jest zamętem, siłą druzgocącą, gęstą 
ciemnością.

Nie możesz się odnaleźć. Zgubiłeś zwykłe punkty odniesienia. Nie wiesz 
już nic. ("Nie wiem już, co wiem" - mawiał św. Jan od Krzyża.) Nic nie 
rozumiesz. Czujesz się dosłownie "zdezorientowany". Mapy wyznaczone przez 
najbardziej miarodajnych mistrzów duchowych okazują się nieprzydatne.

Modlitwa przekreśla twoją poprzednią wiedzę. Kontestuje twoje 
doświadczenie. Ośmiesza książki, bez których nie umiałeś się obyć.

Zauważasz, że wszystko po takiej modlitwie ulega zmianie. Musisz zgodzić 
się z tym, że sytuacja się odmieniła. Musisz zacząć liczyć się z 
rzeczywistością, z którą nie miałeś dotąd do czynienia. Jesteś zmuszony 
odnaleźć inną równowagę.

Gdy mija lęk wywołany zagubieniem drogi - wpadasz w popłoch, ponieważ 
stwierdzasz, że znana ci droga jest nieprzejezdna.

Nie. Modlitwa nie wskazuje ci drogi.

Ona zmusza cię do poszukiwań.

Dobrze będzie, jeżeli ustawisz na widoku, w różnych miejscach modlitwy, 
to ostrzeżenie: "Niebezpieczeństwo! Modlitwa".





Gdy drapieżnik dostrzega zdobycz...



Przeczytałem na jakiejś kartce dziwne sformułowanie: "muśnięcie Ducha 
Świętego".

Na pustyni nie dane mi było doświadczyć tego właśnie "muśnięcia".

Duch Święty już przed dwoma tysiącami lat miał zwyczaj pojawiać się 
nagle, zapowiadany szumem, "jakby uderzeniem gwałtownego wichru" (Dz 2,2).

Jeden z uczestników tej przygody, gdy dziki świst huraganu ranił nasze 
uszy, wyznał niewinnie: "I pomyśleć, że gdy znajdowałem się bezpieczny w 
celi, słysząc, jak na zewnątrz wył wiatr, oddawałem się poetyckim 
wyobrażeniom... Wmawiałem sobie, że jest to muzyka... Naprawdę dopatrywałem 
się w tym muzycznej frazy..."

Tymczasem gdy znajdujesz się bezbronny pośrodku nawałnicy, wiatr sugeruje 
ci zgoła inne obrazy.

Doświadczenia pustynne zmuszają cię do skontrolowania własnych opinii na 
temat Ducha Świętego.

Duch Święty nie muska ciebie, nie dokonuje efektownych przesunięć na 
twoim horyzoncie duchowym. Nie prowadzi ćwiczeń z pięknej kaligrafii w 
dzienniku twej podróży.

Duch jest wichrem, ogniem, a nie jakimś ozdobnikiem. Jego działanie w 
żadnym wypadku nie jest obojętne. Przewraca, rozdziera, rozwiewa twoje 
starannie złożone karteczki, gubi je gdzieś daleko. Twe notatki pozostawia 
w strzępach, nie stawia na nich wykrzykników...

Gdy wieje wiatr, skóra ci cierpnie, masz ochotę krzyczeć, a nie wzdychać.

Stajemy się świadkami najbrutalniejszej ruiny, a nie estetycznych 
przeżyć. Zapowiada się przełom.

"Głos się rozlega: "Drogę dla Pana

przygotujcie na pustyni,

wyrównajcie na pustkowiu

gościniec naszemu Bogu!

Niech się podniosą wszystkie doliny,

a wszystkie góry i wzgórza obniżą;

równiną niechaj się staną urwiska,

a strome zbocza niziną gładką"" (Iz 40,3-4).

Ktoś kto ma zamiar modlić się, akceptuje ten radykalny kataklizm na 
ziemi, po której się porusza.

Ktoś kto się modli, nie odnajduje już własnej pewności w znanych dobrze 
formułkach, w skodyfikowanych zwyczajach, w mechanicznym powtarzaniu. 
Znajduje ją w głębi własnego bycia w Duchu.

Gdy Duch Święty wtargnie do naszego życia, nie respektuje niczego, 
zmienia wszystko, przewraca ustalony porządek, rozbija ukochane przez nas 
schematy.

Cała bieda polega na tym, że często tracimy czas, by zatykać szpary, 
poprzez które ten orzeźwiający wicher mógłby się przecisnąć...

Nie. Nie potrafię wyobrazić sobie Ducha Świętego dotykającego muśnięciem 
mojej głowy.

Widzę go w postawie drapieżnej - i muszę wyznać - boję się tego.

Orzeł, gdy zauważy łup, nie rozpościera skrzydeł. Wprost przeciwnie, 
nabiera kulistego kształtu i spada jak kamień, mając szpony skulone pod 
ogonem, zgodnie z wymogami aerodynamiki.

"Wpierw pikuje, potem atakuje w locie koszącym. A wszystko dokonuje się, 
jakby w ogóle nie mijał czas, jakby czas został zniesiony. Orzeł nie spada 
wprost na zdobycz, spada w pewnej odległości od niej. Jego spadanie 
dokonuje się w mgnieniu oka. Składa skrzydła i pędzi w dół ze świstem, 
podobnym do świstu kuli; jeśli obraz ten zdąży dotrzeć do oczu ofiary, nie 
dotrze już do jej mózgu, by mogła pojąć, co się dzieje. Potem drapieżnik 
jak błyskawica muskając ziemię spada na zdobycz i porywa ją..."

A gdy podrywa się ku górze, mocno trzyma ofiarę w pazurach.

Powracam też myślą do klasycznego obrazu św. Hieronima: "Słuchać Słowa - 
to wystawiać żagle na wiatr Ducha, nie wiedząc, do jakich brzegów człowiek 
dobije".

Jedno jest pewne: wiatr ten nie ogranicza się jedynie do muskania żagli. 
Straszliwy jest jego pęd. Jeżeli nie uczepię się poręczy - znajdę się w 
głębinach morza.

"Wiatr wieje tam, gdzie chce, i szum jego słyszysz, lecz nie wiesz, skąd 
pochodzi i dokąd podąża. Tak jest z każdym, który narodził się z Ducha" (J 
3,8).

Gdy do akcji wkracza Duch-wicher gwałtowny, nie masz nawet czasu zapytać 
siebie, co się dzieje. Nie rozumiesz już nic.

Zdajesz sobie po prostu sprawę, że coś się wydarzyło, gdyż zostajesz siłą 
wyrzucony...





Duch przeciera pustynne szlaki



Czułem się ważny.

Udało mi się - nie bez trudności - dotrzeć do malutkiej oazy, która nie 
była nawet oznaczona na mapie. Wprost idealne miejsce na modlitwę.

Zacząłem wędrować pośród pogmatwanych zarysów czerwonych wydm Wielkiego 
Ergu. Towarzyszył temu ogromny wysiłek, niekiedy lęk, błądzenie, momenty 
zniechęcenia, a nawet pokusa zaniechania wszystkiego.

Teraz w drodze powrotnej pouczyłem dwie francuskie dziewczyny, które też 
pragnęły tam dotrzeć.

Ponad godzinę szczegółowych informacji.

Nie mogły zabłądzić. Wystarczyło pójść po moich śladach, by dotrzeć do 
niedostępnej oazy.

Czekałem na nie z pewną niecierpliwością.

- Był to niewiarygodny wprost dzień modlitwy. Cudowna sprawa. Dzięki za 
skierowanie nas właśnie tam... - zakomunikowały mi z radością.

Ale okazało się, że dotarły do oazy zupełnie inną drogą.

Ślady pozostawione przez moje stopy, zawiał nocny wiatr. Musiały więc 
radzić sobie same.

Znalazły miejsce do kontemplacji jeszcze bardziej odpowiednie od mojego.

Było mi głupio.

Trudno jest pozbyć się chęci górowania, kontrolowania innych, również w 
modlitwie.

Nie brak nam tupetu, by nauczać bliźniego, jak się ma modlić.

Chcielibyśmy, by wszyscy trzymali się naszych schematów, by naśladowali 
nasze drogi, nasze czasy i nasze postawy.

Na szczęście "podmuch Ducha" bierze na siebie zadanie zasypania śladów. 
Zaprasza każdego do przeżycia przygody, do dokonania odkrycia, wynalazku.

Nie można nauczyć modlitwy.

Można jedynie ukazać jej sens, urok, smak, zasygnalizować ryzyko, wskazać 
na możliwości, zachowując przy tym maksymalną dyskrecję.

Nikt nie może powiedzieć drugiemu: "Módl się tak jak ja, a będzie ci 
dobrze".

Można jedynie oświadczyć: "Ja tam byłem..." I dodać po cichu: "Warto 
próbować".

Osobiście chętnie czytam książki na temat modlitwy. Napisane przez tych, 
którzy często przemierzają ten niezmierzony kontynent. Interesują mnie 
różne drogi. Entuzjazmują się nowymi odkryciami.

Są to jednak jedynie książki, z których nie robię żadnych notatek. Nie 
zdałyby się na nic.

By upewnić się o przydatności tych książek, wystarcza mi odczuwanie 
dziwnej niecierpliwości, chęci popróbowania.

Zdaję sobie sprawę, że aby zaspokoić głód, nie wystarcza przeczytanie 
spisu potraw na karcie.

Wiem też, że gdy tylko rozpocznę wędrówkę, Ktoś weźmie na siebie trud 
ukazania mi drogi, nie zapisanej w żadnej książce.

Tak. Coraz bardziej przekonuję się o tym, że książki, że mistrzowie nie 
mogą nauczyć modlitwy. Mogą poinformować, że istnieje oaza, gdzie wody jest 
pod dostatkiem. Ale oaza ta staje się nieosiągalna, jeżeli postanawiasz iść 
po śladach innych.

Zgadzam się z alpinistami, którzy pokonując ścianę wyciągają za sobą 
wszystkie haki, aby uniemożliwić innym wykorzystanie ich trudu.

To nie jest egoizm. To jest szacunek dla twórczych możliwości innych.

Również w modlitwie powinno być tak.

Wystarcza wiedzieć, że ktoś tam dociera... I że powraca odmienny.

Jedynie wówczas, gdy człowiek nie rości sobie pretensji do ułatwiania 
drogi innym, umożliwia im dokonanie odkryć.

Tylko wówczas, gdy usuwamy się w cień sami, do akcji wkracza Duch.





Nie izolacja - ale współuczestnictwo



Przed wyjazdem zdawałem sobie sprawę, w przybliżeniu przynajmniej, z 
ryzyka. Wziąłem pod uwagę również korzyści. Wśród tych ostatnich była 
jedna, nie wyznana, którą mógłbym określić następująco: "Wreszcie przez 
kilka tygodni nikt nie będzie mi się plątał pod nogami..."

Z pewnością nie była to myśl szlachetna, nawet nie usprawiedliwiały jej 
mordercze obowiązki ostatniego okresu, które doprowadziły mnie do granic 
wytrzymałości.

Pustynia już od pierwszego z nią kontaktu postarała się o to, bym zmienił 
zdanie i bym uświadomił sobie zasadniczą różnicę istniejącą pomiędzy 
samotnością a izolacją.

Stało się to po straszliwej burzy, w czasie której znów rozszalał się 
"simoun".

Po wąskiej wstędze traktu nacierała na mnie ogromna chmura piachu, która 
znajdowała się tam, gdzie być nie powinna. Wydawało mi się, że z lewej 
strony powinno mi się udać przejechać. Nacisnąłem na gaz, by przedrzeć się 
przez pozornie cienką warstwę piasku.

Gdy już wydawało się, że pokonałem przeszkodę, rozwścieczone koła zaczęły 
się ślizgać, a auto, zrobiwszy mrożący krew w żyłach piruet, zaryło w sam 
środek wydmy.

Zabraliśmy się do odkopywania pojazdu. Podobni byliśmy do czterech 
kretów. Co jakiś czas wynurzaliśmy się, mając twarze oblepione piachem i 
olejem, by odetchnąć trochę i otrzeć sobie pot.

Co najmniej dziesięć razy próbowałem uruchomić wóz. Na próżno. Maszyna 
nie chciała mnie słuchać. Trzeba było znów zabierać się do odkopywania.

W pewnym momencie zrozpaczony zawołałem: "Czy to możliwe, żeby nikt nie 
przejeżdżał tą nieszczęsną drogą?"

Musiałem przyznać w głębi duszy, że urzeczywistniało się właśnie 
pragnienie z okresu wyjazdu, by nikt mi się nie plątał pod nogami.

Pustynia od razu zmusiła mnie do wyrzeczenia się tej niecnej myśli.

Musiałem przyznać, że również na pustyni człowiek potrzebuje innych 
ludzi, że nie można obyć się bez bliźnich.

Gdy już pogodziliśmy się z myślą, że trzeba będzie czekać - może nawet 
kilka dni - na przyjazd pługu piaskowego (będącego saharyjskim 
odpowiednikiem pługu śnieżnego), nadjechała z chałasem wielka ciężarówka. 
Zeszło z niej kilku robotników, którzy zdążali do jednego z szybów 
naftowych. Zjawili się również, nie wiadomo skąd, dwaj pasterze.

Nie zapomnę nigdy tej sceny: peugeot został przez tych ludzi uniesiony w 
górę i przeniesiony na odległość wielu metrów, gdy tymczasem dromadery 
ciekawie obserwowały niezwykłe widowisko.

Gdy operacja dobiegła końca, zacząłem wyciągać z kieszeni portfel. Ludzie 
zareagowali gwałtownie, jak gdyby ujrzeli coś bezwstydnego i zakryli sobie 
ręką oczy.

Nie znałem jeszcze wówczas prawa pustyni, które jest prawem solidarności. 
Dzisiaj ty potrzebujesz pomocy, jutro ja mogę znaleźć się w biedzie i ty mi 
pomożesz wydostać się z tarapatów. A pieniądze nie powinny kalać tych 
prostych stosunków międzyludzkich.

Gdy ruszyliśmy, przez ponad godzinę w aucie panowało milczenie.

Starałem się rozwikłać kłębek pogmatwanych myśli. Miałem wrażenie, że to 
ja - a nie auto - zaryłem się w wydmę. Teraz dopiero, dzięki 
opatrznościowemu zbiegowi okoliczności, zacząłem korygować swe pojęcia.

Tak, samotność jest słusznym wymogiem.

Izolacja natomiast oznacza egoistyczną ucieczkę.

Dzięki samotności znajdujesz się w łączności z ludźmi.

Izolacja jest zamknięciem się, odrzuceniem łączności.

Mnisi idą na pustynię nie dlatego, by odseparować się od bliźnich, ale by 
złączyć się z Bogiem.

Stara formuła zachowuje swą ważność: solidarny samotnik.

Brat Daniel Ange wymyślił znaczące określenie: "Samotność oddziela od 
innych, by człowiek mógł się stać bratem każdego".

Izaak Syryjski nie przestawał napominać pustelników, by byli uwrażliwieni 
na krzyk cierpiących. I nie wahał się twierdzić, że "wielkie słowo 
samotność" zostaje zniesławione, sprofanowane zlekceważeniem nieszczęścia 
bliźniego.

Opowiada się, że pewien stary mnich, po wielu latach zupełnej samotności, 
zdecydował się udać do miasta, by błagać księcia o łaskę uwolnienia 
opryszków, którzy splądrowali jego pustelnię.

A inny samotnik, gdy udał się na targ, by sprzedać owoce pracy swych rąk, 
natknął się na cudzoziemca poważnie chorego i opuszczonego przez 
wszystkich. Wynajął dla niego pokój i przez cztery miesiące opiekował się 
nim. Dopiero gdy chory wyzdrowiał, samotnik powrócił do swej groty.

Pustelnicy odkryli, że jedynym sposobem rzeczywistej obecności w świecie 
jest trwanie w Bogu.

Dzięki temu mnisi są rzeczywiście oczyma Kościoła. I jego sercem.

"Można by sądzić, że zakonnicy z powodu klauzury są oddzieleni od świata, 
że są poza Kościołem. W rzeczywistości znajdują się w centrum Kościoła" 
(Paweł VI).

Samotnik nie odseparowuje się, nie jest kimś, kto postanowił żyć osobno. 
Jest natomiast współuczestnikiem. Albo lepiej: jest człowiekiem, który żyje 
w odosobnieniu, by lepiej współuczestniczyć.

Ewagriusz pozostawił nam taką definicję: "Mnich to człowiek, który 
odseparował się od wszystkiego, by być złączonym ze wszystkimi".

Mnich ucieka od tłumu, by stać się darem dla wielu.

Realizuje wezwanie Izajasza:

"Rozszerz przestrzeń twego namiotu, rozciągnij płótna twego mieszkania, 
nie krępuj się, wydłuż twe sznury, wbij mocno twe paliki! Bo się 
rozprzestrzenisz na prawo i lewo..." (54,2-3).

Serafin z Sarowa był świadom tej "publicznej funkcji" kontemplacji: 
"Posiądź Pokój Wewnętrzny - a tysiące dusz znajdą przy tobie Zbawienie".

Wtóruje mu współczesna nam zakonnica: "Zapuścisz twe korzenie w 
milczeniu. I to milczenie zwiąże cię z braćmi w sposób o wiele silniejszy 
od słów".

Jedną sprawą jest ucieczka od świata, od jego ducha (raczej od braku tego 
ducha), od jego idoli, od jego mody. A zupełnie inną sprawą jest ucieczka 
od konfliktów, trosk i cierpień ludzkich. W tym wypadku pustynia staje się 
pewnego rodzaju alibi, wymówką.

Thomas Merton przestrzegał przed niebezpieczeństwem szukania samotności 
jedynie po to, by być samym.

M. Carrouge powiedział o Karolu de Foucauld, że jego klauzura stanowiła 
"barierę przed światem, ale nie przed miłością".

Cela mnisza musi być wypełniona po brzegi. Musi w niej znaleźć miejsce 
zdeformowana twarz dziecka, na której nikt nie złożył pocałunku; lodowata 
samotność starca, który w hałasie miasta skazany jest na milczenie; rozpacz 
wdowy patrzącej na ciało męża, przeszyte kulami przed bramą własnego domu; 
gwałtowny kryzys narkomana; zalęknione spojrzenie człowieka zagrożonego 
rakiem; rozpadające się ciało trędowatego; krzyk torturowanego...

Cela nie zapełniona po brzegi obliczami cierpienia ludzkiego nie jest 
pusta. Człowiek się w niej dusi.

Jeżeli serce samotnika nie jest wystarczająco wielkie, by pomieścić w 
sobie łzy i krew świata, nie zdoła otworzyć się też dla Boga. Będzie sercem 
nieczułym, zbezczeszczonym.

Jeżeli spojrzenie mnicha nie wyraża współczucia na widok ludzkiej nędzy, 
można być pewnym, że jego oczy nie kontemplują Boga.

Bez względu na to, jak mała byłaby cela, musi w niej się znaleźć miejsce 
na spotkanie, musi się stać możliwa powszechna koncelebra.

Najbardziej ścisła klauzura jest klauzurą najbardziej otwartą na 
cierpienia braci.

Samotność jest wówczas prawdziwa, gdy jest "zamieszkana".

Istnieje jeden tylko sposób, by "ludzie nie plątali się pod nogami". 
Wystarcza przesunąć ich do serca.

Prawdziwy zakonnik nie jest wyłącznie fanatykiem pokory i ukrycia. Jest 
również fanatykiem braterstwa.





Pustynia i nadzy ludzie



Tak na oko było tego chyba ze 100 kg różnych rzeczy. Czy starczy nam na 
miesiąc?

Byliśmy spokojni, choć ładunek zmniejszał się w mgnieniu oka, a torby 
opróżniały się.

Nie. Niczego nam nie zabrakło. Nie mieliśmy wprawdzie doświadczenia, ale 
przewidzieliśmy wszystko.

Nie przewidzieliśmy jedynie, że wiele z tych "nieodzownych" rzeczy służyć 
będzie innym.

Wszystko się przydawało. Żywność i lekarstwa. Plastry i cukierki. Keksy i 
strzykawki. Wszystko okazywało się przydatne. Ale nie dla nas.

Po kilku dniach ten kwintal zapasów prawie że "wyparował". Dzięki temu 
nie trzeba było już zostawiać jednego z nas w charakterze strażnika, gdy 
zatrzymywaliśmy się w jakiejś oazie. Teraz, gdy wszystko rozdaliśmy, żaden 
chłopak nie myślał już o dobraniu się do bagaży w aucie i mogliśmy 
spokojnie wędrować po okolicy.

Zapomnieliśmy jedynie o papierosach. Nikt z naszej grupy nie palił.

Nie mogliśmy przewidzieć, że w środku pustyni niektórzy pasterze, o 
ciałach wysuszonych przez słońce, ubrani w ciężkie opończe, cierpliwie 
stanąwszy przy wielbłądach, cichym głosem zapytają nas błagalnie:

- Tabac?

Dziś jeszcze prześladuje mnie jakieś uczucie winy, wywołane spojrzeniem 
niektórych beduinów, szczególnie młodych, gdy usłyszeli naszą negatywną 
odpowiedź.

Pomijając te papierosy, doświadczyliśmy pierwszego paradoksu pustyni: 
poczucie bezpieczeństwa jest odwrotnie proporcjonalne do stanu posiadania. 
Możesz przeżyć, jeśli radośnie wyrzekniesz się czegoś, co uznawałeś za 
niezbędne. Zauważasz, że nie zbywa ci na niczym, jeżeli starasz się dzielić 
z tymi, których napotykasz na twej drodze.

Być może jest to po prostu prawo życia.

Tego rzeczywiście nie przewidzieliśmy, że na pustyni przyjdzie nam 
powtórzyć podstawowe, elementarne, a często zapomniane lekcje życia.

W każdym razie faktem jest, że pustynia narzuca ci ubóstwo. Jeżeli nie 
zgodzisz się na to zubożenie, czujesz się tam nie na miejscu, niechciany, 
czujesz się gościem niepożądanym, wprost śmiesznym.

Rację miał św. Hieronim: "Nudos amat eremus". Pustynia miłuje ludzi 
nagich. Wymaga ogołocenia.

Gdy pozbędziesz się wszystkiego, gdy nie będziesz posiadał już nic do 
dania, zrozumiesz, że osiągnąłeś dopiero pierwszą fazę tego ogołocenia. 
Musisz posunąć się dalej. Musisz ogołocić się z siebie samego, z twej woli, 
z twych programów, z własnych punktów widzenia. Wówczas będziesz mógł 
darować własne życie. Zamiast rzeczy ofiarujesz twoje jestestwo na pokarm.

Tak. "Nudos amat eremus".

Nie wolno ci pomylić "exodusu" z wycieczką.





"Nie takiego ograbienia pragnę..."



"A jednak jest to naród złupiony i ograbiony" (Iz 42,22).

Zawsze istnieje ryzyko, że pozwolimy się ograbić w sposób niewłaściwy.

Wielu ludzi pozwoliło się ograbić nie z tego, co posiadali, ale z tego, 
czym byli.

W zamian za władzę pozwolili się ograbić z wolności i z sumienia.

W zamian za twarz pozwolili urwać sobie głowę.

Ma się wrażenie, że Bóg protestuje: "Nie takiego ograbienia pragnę".

Widzi bowiem przed sobą jednostki objuczone rzeczami, ale okradzione z 
wartości.

Często takie ograbienie leczy się innym ogołoceniem.

Na pustyni Bóg czeka na człowieka, by go ogołocić.

Zrywa z niego niepotrzebne rzeczy i odsyła go ubogaconego w wartości, o 
których braku zainteresowany nawet nie wiedział.

Człowiek jednak musi wyrazić zgodę na taką zamianę.

Jedynie wówczas, gdy zgodzi się na odrzucenie wszystkiego, co 
rzeczywiście go zuboża, w całkowitym ogołoceniu znajdzie Boga, który nie 
potrafi oprzeć się sercu czystemu i dwojgu pustych rąk.





Bóg pomaga nieść ciężar, ale nie śmieci



"Słyszę język nieznany:

"Uwolniłem od brzemienia jego barki:

jego ręce porzuciły kosze"" (Ps 81,6-7).

Dotąd interpretowałem ten "język nieznany" w jednej tylko perspektywie: 
kosze zawierały moje nieszczęścia, przeciwności, rzeczy nieprzyjemne. 
Ciężar - według mnie - wywołany był tylko krzyżem codziennym, który 
niekiedy wydawał mi się nie do zniesienia.

Nie wymagałem, by Bóg uwolnił mnie od niego całkowicie. Wystarczało, by 
mi pomagał go nieść.

Na pustyni zdałem sobie sprawę, że taka interpretacja jest zbyt 
uproszczona.

W rzeczywistości do tego kosza napchałem mnóstwo rzeczy niepotrzebnych. 
Jest tak ciężki, gdyż znalazło się w nim wiele objętościowych pakunków, 
które upierałem się wlec za sobą.

Adam wypędzony z Raju wędruje i zbiera wszystko, na co natrafia. Łudzi 
się, że gromadząc marność, zrekompensuje zasadniczg wartość, której się 
pozbawił.

Nie zdaje sobie sprawy z tego, że gromadzi niepotrzebne ciężary.

Złudzenie trwa. Człowiek zgubił Kogoś i stara się zaradzić temu, 
gromadząc coś. Wierzy, że wypełni pustkę istnienia mnogością rzeczy.

Otóż właśnie. W modlitwie przychodzi do mnie Bóg i spogląda na mój kosz. 
Chce zrobić "inwenturę" tych wszystkich świecidełek, które do niego 
wrzuciłem.

Aby modlić się, trzeba poddać się temu wstępnemu, kłopotliwemu 
oszacowaniu dóbr "nie nadających się do niesienia".

Bóg interesuje się wpierw moimi śmieciami, a potem dopiero moimi darami. 
Interesuje się moimi niepotrzebnymi, głupimi rzeczami, aby je wyrzucić 
daleko, by mnie od nich uwolnić.

Modlitwa staje się w ten sposób operacją ogołocenia.

Człowiek modlitwy nie jest człowiekiem, który pragnie "mieć". Jest 
skłonny tracić.

Bóg ukazuje mi nie to, czego mi brak, ale to, czego mam w nadmiarze.

Gdy modlę się, staję się świadom tego, czego nie potrzebuję.

Ręce, nim staną się zdolne do otrzymywania, muszą współpracować z Bogiem 
w opróżnianiu koszyka. "Jego ręce porzuciły kosze". I opróżniły je, by 
uczynić je "pojemnymi".

Gdy rankiem opuszczałem Beni Abbes, by dotrzeć w okolice wydm piaskowych, 
mijałem przeraźliwe cmentarzysko żelastwa, wraków ciężarówek, opon, różnych 
puszek, przedziurawionych i zgniecionych blaszanych pojemników. Był to 
nieomylny przedsionek pustyni.

Brutalna "pamięć" codzienna o tym wszystkim, co już nie jest przydatne, o 
tych wszystkich rupieciach, które trzeba porzucić.

Zbyt często wędrujemy zgarbieni pod ciężarem rzeczy nieprzydatnych.

Kosz, z którym najtrudniej jest nam się rozstać, to właśnie kosz 
wypełniony po brzegi rzeczami niepotrzebnymi i przytłaczającymi.

Mamy wrodzony kult rzeczy nieprzydatnych.

Dobrze będzie rozwiać iluzje. W modlitwie człowiek odnajduje siebie 
samego, to jest uświadamia sobie, jaki jest, za cenę wyzbycia się tego, co 
posiada, tego co czyni z niego niewolnika.

Jeżeli zabrniesz na pustynię z koszem wypełnionym, musisz przeżyć napaść 
Bożego Gwałtownika, który pozbawi cię twych zdobyczy.

"Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. 
Ci nie tylko, że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na 
pół umarłego, odeszli" (Łk 10,30).

Jeżeli niezupełnie "na wpół umarły", na pewno czujesz się wytrącony z 
równowagi.

Potem z wolna zdajesz sobie sprawę, że zaczynasz żyć pełnią życia, 
właśnie dzięki temu, co straciłeś. Ten pusty kosz staje się twoim wielkim 
bogactwem.

A Gwałtownik nie ucieka. Stoi przy tobie. Gotów jest oddać ci wszystko 
to, co wziął od ciebie, ale przemienione. Zamiast ciężaru daje ci pełnię, 
zamiast niewolnictwa - wolność, zamiast pożądania - dar.

Teraz posiadam rzeczywiście ten kosz, "oddany" mi jako dar. Właściwie, 
pierwotnie tego kosza nie posiadałem. To on mnie posiadał.





Ruchome góry



Mówią, że piasek jest "chorobą pustyni". Dla mnie był najwspanialszym 
odkryciem, jakiego kiedykolwiek dokonałem.

Nie przeczę, piasek jest również chorobą, z gwałtownymi kryzysami. 
Wystarczy pomyśleć o burzach, gdy rozszalałe wiry pyłu i kolumny piachu 
wznoszą się na dziesiątki metrów. Chmury koloru brudnopomarańczowego łączą 
się i tworzą kurtynę, która w miarę jak się przybliża, staje się coraz 
ciemniejsza i coraz bardziej przytłaczająca.

Beduini wśród szalonego ryku grzmotów biedzą się nad umacnianiem kołków 
namiotów.

Zalęknione zwierzęta stają jak skamieniałe. Beczenie i ryk wtórują 
grzmotom.

Nad obozowiskiem nagle opada czarna kurtyna. Zapanowuje całkowita 
ciemność, nawet w samo południe. Podmuchy wichru rozdzierają zasłony.

Te burze weszły już do legendy Sahary. Opowiada się nie tylko o stadach 
zwierząt, ale o całych oddziałach wojska zasypanych przez piasek.

W czasie tych burz zawsze kilka studzien ulega zasypaniu, a niektóre 
trakty przestają istnieć.

Gdy burza ustaje, ukazuje się zadziwiający widok.

Pustynia staje się przedziwnym morzem piasku o falistych zakolach 
("ripple"). Przygodę saharyjską można wyrazić terminami marynarskimi. 
Nieprzypadkowo wielbłądy nazywa się "okrętami pustyni". A ktoś, kto wędruje 
z jednej oazy do drugiej, ma wrażenie, że podnosi kotwicę z zacisznego 
portu i wezwawszy pomocy Boga udaje się w niebezpieczny rejs.

Wydmy zaskakują cię swym kolorytem. Istnieją wydmy bielusieńkie, szare, 
różowe, fioletowe, niebieskawe, czerwone...

Zadziwiają cię swym kształtem, swymi wężowymi wygięciami, eleganckimi 
parabolami, regularnymi formami»geometrycznymi, harmonijnymi liniami.

Niewiarygodnym wprost następowaniem po sobie grzyw i wklęsłości, stromych 
ścian i lekkich zboczy, zawrotnych pochyłości i łagodnych stoków.

Wielki Erg Zachodni upodabnia się do księżycowego krajobrazu.

Szczególnie rano i wieczorem cienie nadają mu tonację, wprowadzającą w 
zachwyt każdego artystę.

Wydmy mogą wydawać się komuś, kto po raz pierwszy się z nimi styka, po 
prostu zwałami piasku, podobnymi do tych, jakie tworzy sól czy węgiel.

Ale to nieprawda. Wydmy mają swoją historię, swoje życie, swój ruch.

Badanie ich intryguje fachowca (...) i entuzjazmuje dyletanta.

Wydmy są owocem współpracy dwóch potężnych sprzymierzeńców: czasu i 
wiatru.

Wiatr wyrywa z dna osuszonych jezior ziarnka piasku i miota nimi niczym 
pociskami w skały piaskowca, które poddane temu długotrwałemu 
bombardowaniu, bezlitosnemu łomotaniu, powoli się rozsypują.

Ten proces rozpadu, roztarcia, oczyszczenia trwa wieki całe.

A jego rezultatem jest ten miałki, ruchliwy piasek, który zachęca do 
zdjęcia obuwia.

Nie wszystkie wydmy są identyczne. Istnieją "barcane" w kształcie 
półksiężyca. Następnie "sif" czyli wydmy przypominające szpadę. Potem te o 
rybiej łusce ("akle") i jeszcze formacje gwiaździste ("rhourds"). W końcu 
najsłynniejsze: "draha", które mogą osiągnąć nawet trzysta metrów 
wysokości.

Wydmy pożerają wszystko: skórę, kamienie, drewno, żelazo, skorupy. 
Pochłaniają wszystko, na co natrafiają. Mają straszny żołądek. Wszystko 
trawią, przerabiają, przemieniają w piasek.

Wydmy rodzą się, wzrastają powoli, asymilują napotkane rzeczy, nawet 
wydają odgłosy.

Tak. Istnieje głos wydm.

Czasem nocami, gdy cichnie wiatr i powraca spokój, daje się słyszeć jakiś 
uporczywy szmer, nieustanne skrzypienie.

Według legend beduinów jest to dźwięk dzwonów klasztoru, zasypanego przez 
piasek.

W rzeczywistości ten chrzęst to odgłos selekcji dokonującej się wewnątrz 
wydmy. To wydma porządkuje się sama. Selekcjonuje różnej wielkości 
ziarenka. Najtwardsze pozostają na powierzchni, inne, mniej wytrzymałe i 
lżejsze przesypują się w dół, wzdłuż wewnętrznej osi wydmy.

Przede wszystkim jednak wydmy przesuwają się przy współudziale swego 
wiernego sprzymierzeńca - wiatru.

Pustynny piasek przyrównać można do niezmierzonego, ruchomego dywanu.

W ruchu tym uczestniczą w różny sposób, spełniając różną rolę, różnorodne 
ziarenka.

Najbardziej aktywne są te średniej wielkości, nazywane "skoczkami"; mają 
one za zadanie odbijanie się od twardej powierzchni i unoszenie w powietrze 
cząstek lżejszych, które zostają zawieszone i z góry śledzą dynamizm 
towarzyszek.

Ale również ziarnka większe nie są oszczędzane przez kolegów "skoczków" i 
są popychane do przodu tuż przy ziemi. Naukowcy nazywają to "ślizganiem się 
powierzchni".

W ten sposób powstają następujące po sobie fale cząsteczek, z których 
jedne szybują w powietrzu, inne ślizgają się, a jeszcze inne nie dają 
nikomu spokoju i odbijając się działają jak kolce.

Prędkość jest oczywiście różna. "Barcane" przemieszczają się średnio z 
prędkością dwudziestu metrów w ciągu roku. Majestatyczna "draha" posuwa się 
pięć centymetrów rocznie. Nie śpieszą się.

Gdy wydmy napotykają doły wypełnione piaskiem, ziarenka "skaczące" nie 
mogą już odbijać się dobrze. I zaczynają się gromadzić.

Ale nie trzeba zapominać o piasku, który tworzy cieńsze warstwy. Jest to 
prawdziwy "ruchomy dywan" pustyni. Tu prędkość jest znaczna. Możesz nagle 
ugrzęznąć w takiej piaskowej rzece.

Z pewnością jest czymś przerażającym, pominąwszy element widowiskowy, 
obserwowanie pejzażu, który się przesuwa, łańcucha "barcane", które 
potrafią zablokować jakieś wadi, tworząc rodzaj wału nie do przebycia, lub 
przeciąć trakt.

Znany uczony Ralph Bagnold zauważa: "W niektórych miejscach ogromne zwały 
piasku o ciężarze milionów ton posuwają się naprzód nieubłaganie i w 
porządku po terenie, rosnąc, zachowując swój kształt, nawet pewien 
charakter i groteskowe pozory życia, które wstrząsają".

Wydmy powstają z ruchu i wzrastają dzięki ruchowi.

Nie są bezwładnymi masami.

Jeżeli istnieją i są tym czym są, dzieje się tak, ponieważ tworzą je 
cząsteczki, które nie przestają się poruszać, ślizgać, skakać.

Również wydmy w pewnym sensie są nieustannie "zasiewane" malutkimi 
ziarenkami, które nie potrafią stać w miejscu.

Zastanówmy się nad pierwszym wielkim sprzymierzeńcem wydm: czasem.

Życie wewnętrzne, by być rzeczywiście wewnętrznym, musi odznaczać się 
dwoma cechami charakterystycznymi. Głębią i cierpliwością.

Wszystko, co podporządkowuje się zmianom zewnętrznym, powierzchownym 
doświadczeniom, błyskotliwości form, jest - używając określenia J. Sulivana 
- cyrkiem, a nie przemianą.

Życie wewnętrzne to przede wszystkim schodzenie w głąb, to upodobanie do 
usilnych wierceń poprzez twarde warstwy kamieni, niekończące się strefy 
ciemności, pokłady milczenia. Nie wystarczają zadrapania powierzchni 
paznokciem, by przy pierwszej rysie zrezygnować z najmniejszego wysiłku.

Konieczna jest cierpliwość, zgoda na długie okresy pracy. Pozwalają one 
na uporczywe atakowanie naszej najbardziej zacietrzewionej obrony, na 
nieustanne niwelowanie naszych niebotycznych konstrukcji, na nieuniknioną 
erozję naszych zuchwałych pewności, na rozwianie naszych nieustępliwych 
przyzwyczajeń.

Modlitwa jest powolnym procesem proszkowania, rozbijania, selekcji.

Modlitwa nie zmienia od razu, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, 
twego życia. Wywołuje przesunięcia niezauważalne, zmienia po cichu 
równowagę, cierpliwie modyfikuje struktury.

A wszystko zaczyna się od tego pierwszego ziarenka, rzuconego przez wiatr 
o twą kamienistą powierzchnię.

Jeżeli pozwolisz się uderzyć tym maleńkim pociskiem, twoja góra znajdzie 
się w niebezpieczeństwie, straci swą twardość.

Pierwszy fragment, który odpada, nie jest widoczny gołym okiem. Jest 
pyłkiem.

A jednak to on właśnie jest początkiem czegoś nowego.





Uległość



Twierdzi się, że wydma jest kapryśna, chwiejna. Zmienia się bowiem 
nieustannie. Przyjmuje nowe kształty. Przybiera coraz to inne postaci.

Wydma nie poddaje się monotonii pustyni.

Dzięki temu że jest rodzaju żeńskiego, reprezentuje... "stałą zmienną".

Nie zdołałaby jednak zaspokoić własnych kaprysów, gdyby nie poddawała się 
działaniu wiatru.

Również życie duchowe przebiega w pogoni za nieustanną odnową. I to nie 
tylko form zewnętrznych.

Wydaje mi się, że wydmy ujawniają nam tajemnicę, dzięki której możliwa 
jest ta radykalna przemiana.

- Chodzi o to, by być na wzór najbardziej miałkiego piasku. Piasku, który 
nie stawia oporu, który jest uległy, który pozwala się rozbijać, ścierać. 
Który godzi się stawać coraz drobniejszy. Który traci swą twardość, by 
pozyskać miałkość. Który zdecydowany jest zniknąć.

- Chodzi przede wszystkim o to, by poddać się tchnieniu Ducha Świętego. 
Gwałtownemu, nieprzewidzianemu.

Piasek nie ma własnej siły, własnego planu. Zawierza dynamizmowi wiatru, 
towarzyszy jego trajektoriom.

Nie narzuca się. Wystawia się na działanie.

Wydma nie tworzy się sama. Ona pozwala się tworzyć.

Miliony ton piasku stają się masą, której nie można zatrzymać, która 
burzy swym ruchem - a wszystko to dzięki temu, że jest uległa wiatrowi.

Na pustyni, w kontakcie z życiem wydm, z ich zaskakującymi przemianami, 
odkryłem element bierności w poszukiwaniu duchowym.

Tak. Nauczyłem się odmieniać wszystkie czasowniki w stronie biernej:

- być znalezionym

- być dawanym

- być pouczonym

- być przenoszonym.

- Przede wszystkim: być uległym.

To nie ja jestem protagonistą. Życie w Duchu musi mieć jako jedynego 
mistrza - protagonistę absolutnego - Ducha Bożego. Muszę być po prostu do 
dyspozycji.

To nie ja jestem twórcą mej osobowości. Muszę raczej ofiarować Duchowi 
możliwość kształtowania mnie według Jego projektu. Moja osobowość należy do 
mnie dzięki temu, że ją przyjmuję.

Bierność, o której mówię, prowadzi mnie do ufnego oddania się w ręce Boga 
i do otrzymywania siebie od Niego, dzień po dniu. Prowadzi do przyzwolenia, 
by Duch mną zawładnął.

Na tym polega według mnie ubóstwo. Na tym polega posłuszeństwo.

Zbyt wiele formacji duchowych kładzie nacisk na czyn i podkreśla prawie 
wyłącznie wysiłek ludzki. Ryzykuje się tym samym ukształtowanie osób 
napiętych, ogarniętych obsesją własnej doskonałości. Jednostek traktujących 
się straszliwie "na serio" i to w sposób śmieszny, ciągle zatroskanych 
odmierzaniem, do jakiego punktu doszły w swym "wspinaniu się" na wyżyny 
(nigdy nie mówią one o schodzeniu, zawsze o wchodzeniu do góry, o 
zdobywaniu, o osiąganiu szczytów; język kenotyczny, który wyraża 
opróżnianie, stratę, nie mieści się w ich słowniku); jednostek zajętych 
odważaniem osiągnięć, kontrolowaniem zrealizowanych spraw.

Nieuchronnie stawiają ci pytanie: "Wobec tego co mam czynić?"

I są zawiedzeni, gdy mówisz im, że to ich zatroskanie jest niewłaściwe, 
odwrócili bowiem role.

Brak im zupełnie wymiaru bierności, która równoznaczna jest z 
umiejętnością przyjmowania.

Cokolwiek by się powiedziało, łatwiej jest dawać niż "pozwolić darować 
sobie". Łatwiej coś poruszyć, niż pozwolić poruszyć sobą. Łatwiej coś 
robić, niż tylko zostawiać drzwi otworem.

Wiem, że niektórzy nie omieszkają tu postraszyć mnie kwietyzmem. Nie robi 
on na mnie wrażenia. Wydaje mi się, że ich znam. Przeczytałem tysiące 
mądrych stron na ten temat.

Osobiście nie znam osób bardziej obojętnych, bezwładnych, wygodnych i 
ociężałych niż te, które próbują zastąpić moc Ducha Świętego własnym 
podnieceniem.

Gdy jakaś osoba w modlitwie odkrywa, że podstawowym problemem jest 
"pozwolić działać" Duchowi, "pozwolić ukształtować się" Jego przynaglającym 
działaniem, zostaje wyrwana z bezwładu własnego działania i jako bezbronna 
- "wystawiona" na działanie nie dające spokoju. Staje się "skazana" na 
ruch. Staje się synem wiatru.

Trzeba przeżyć choć kilka tygodni w kontakcie z wydmami, by przekonać 
się, jak aktywna jest bierność.





Uczyńmy człowieka?



Ponoć Bóg, radził się aniołów w związku z projektem pt. "człowiek i 
prosił o zaopiniowanie go. (A więc to nie my wynaleźliśmy kolegialność...)

Mówią nam o tym "Midraszim", w sugestywnym opowiadaniu. Sprawy miały 
podobno wyglądać mniej więcej tak:

Anioły Miłości ("hesed") bez najmniejszego wahania wydały opinię 
przychylną. Człowiek miał być zdolny do miłości. Należało więc go stworzyć.

Zupełnie innego zdania były anioły Prawdy ("emet"):

- Człowiek będzie tylko fabryką kłamstw i fałszerstw wprowadzi zamęt w 
świecie. Lepiej więc zaniechać tej idei.

Anioły Sprawiedliwości ("cedeq") powiedziały tymczasem, że byłoby dobrze 
umieścić w świecie istotę, która miałaby zamiłowanie do sprawiedliwości i 
która byłaby w stanie ją realizować.

Ale anioły Pokoju ("szalom") pospieszyły z wyrażeniem swej dezaprobaty:

- Stworzenie to będzie kłótliwe i zasmakuje w sianiu niezgody i 
rozpętywaniu wojen.

Podsumujmy: dwa głosy za i dwa przeciwne.

Miłość i Sprawiedliwość nalegają na stworzenie człowieka.

Prawda i Pokój zdecydowanie przeciwstawiają się, podkreślając, że ryzyko 
jest zbyt poważne i że skończy się na zakłóceniu harmonii całego świata.

Pomiędzy aniołami wybucha bardzo długa i ożywiona dyskusja. Zostają 
wysunięte liczne argumenty, tak pozytywne, jak i negatywne.

W pewnym momencie Bóg wydaje się zmęczony tą debatą, grożącą 
przeciąganiem się w nieskończoność, i oddala się zamyślony. Gdy powraca, 
Jego doradcy nie doszli jeszcze do porozumienia i dokładnie rozważają 
wszystkie "pro" i "contra". Bóg nakazuje więc milczenie i obwieszcza:

- Dalsza dyskusja nie ma sensu. Człowiek został już stworzony. Adam jest 
tutaj.

Bóg więc osobiście przyjął odpowiedzialność za stworzenie człowieka.

Pewien pisarz żydowski tak komentuje:

"Tak, człowiek jest istotą niemożliwą, niewytłumaczalną. A jednak ta 
istota niemożliwa istnieje. Znajduje się oto tutaj, podczas gdy ja 
zastanawiam się, czy zasługuje na istnienie. Jeżeli chodzi o człowieka, 
jego istnienie wyprzedza udowodnienie słuszności tego istnienia. Jestem tu 
i nie wiem dlaczego ani dla czyjej zasługi. Znaczenie mojego istnienia 
zamiast wyprzedzić mnie, ujawni się później".

To właściwie ja sam muszę usprawiedliwić własną egzystencję. Muszę 
wykazać, czy Bóg uczynił dobrze czy źle, stwarzając człowieka. To ja muszę 
uwierzytelnić ryzyko Boże.

To ja jestem powołany do przyznania Bogu racji.

Wiąże się z tym przepiękna interpretacja rabinacka, która tłumaczy, że 
liczba mnoga "uczyńmy człowieka" (Rdz 1,26) nie jest ani "pluralis 
maiestatis", ani też nie dotyczy aniołów doradców - których poglądy nie 
były zgodne - ale że dotyczy samego człowieka. Bóg mówi jakby do niego: 
pomóż mi w realizacji tego projektu. Współpracuj. Uda się nam zatem wykazać 
niesłuszność opinii ekspertów, którzy snuli ponure prognozy.

Człowiek staje się zatem współpracownikiem Boga przy realizacji projektu, 
który dotyczy jego samego.

W pewnym sensie Stwórca musi wspólnie z człowiekiem pracować nad nim, by 
arcydzieło się udało.

Rozmyślałem nad tymi sprawami, gdy grzęzłem w piasku wydm.

Badając siebie, nie znajdywałem przekonywających motywów, by przyznać 
rację Bogu. Nie, nie mogłem uczciwie przyznać, że dzieło się udało.

Ale zawsze istniała pewna możliwość.

Tam przed sobą miałem ogromną ilość oryginalnego materiału budowlanego.

Marcel Jousse po omówieniu antropologii prochu, szkicuje jego teologię.

Pustynia jest miejscem najbardziej właściwym, by pojąć to wszystko.

Tam właśnie nietrudno było mi wykonywać wielokrotnie "metanie" - to jest 
głębokie, aż do ziemi, pokłony.

Nie oznaczały jednak one dla mnie wyłącznie gestów pokory, uznania, że 
sam jestem prochem.

W moim rozumieniu te "metanie" - to zbieranie ziemi i powierzanie jej 
Twórcy z błaganiem:

"Panie, na wieki trwa Twoja łaska, nie porzucaj dzieła rąk Twoich" (Ps 
138,8).





Dziewica prostaczków



Modlitwa Shantidasa (sługi pokoju) Lanza del Vastolo jest dla mnie zawsze 
wstrząsającym przeżyciem.

"Umęczona światłem, Dziewico myślicieli,

miej litość nad ich oczyma, wypalonymi

w pogoni za mirażami, przez kamieniste ścieżki

i jałowe stronice.

Miej litość nad nimi.

Wywołaj zamęt na ich drodze. Zawstydź ich.

Zaprowadź do "oazy autentycznej ignorancji".

Spraw, by zapłakali. Maryjo, spraw, by zapłakali!"

Modlitwa ta nie daje mi spokoju.

A jednak boję się tej "autentycznej ignorancji".

Pustynia nie nauczyła mnie jeszcze wszystkiego. Nie potrafię pozwolić, by 
kurz pokrył moje książki.

Trudno mi oderwać oczy od jałowych kart, by przyłożyć głowę i przytknąć 
ucho - jak mówi Jacques Maritain - "do ziemi, by móc usłyszeć szmer 
ukrytych źródeł i niewidocznego kiełkowania".





Kto jest osobą "otwartą"?



"To jest ksiądz otwarty..." By powiedzieć nowoczesny, przystępny, 
nadążający za dniem dzisiejszym, nonkonformista, zdolny do zrozumienia 
problemów współczesnego człowieka i umiejący zaproponować rozwiązania "do 
przyjęcia".

Niekiedy etykietką "otwarty" obdarzano również i mnie wywołując tym pewne 
zadowolenie.

Na pustyni jednak odkryłem, jacy ludzie są rzeczywiście ludźmi otwartymi.

Sądzę, że zrozumiałem, czym jest prawdziwe otwarcie.

Nazywa się ono ubóstwem. Albo pokorą. Ubóstwem i pokorą, które stawiają 
stworzenie przed Bogiem w postawie otwarcia".

Pokorna nie jest ta osoba, która mówi: "jestem pustym workiem". Nie 
interesuje mnie, czy jesteś pustym workiem. Problem polega na tym, czy ten 
worek jest zapieczętowany, zamknięty w sobie samym (zamknięty i zadowolony 
ze swej własnej pokory), czy też jest otwarty - na oścież ku niebu.

Biedny to ten, kto godząc się wpierw na ogołocenie, jest potem skłonny 
pozwolić na wzbogacenie siebie.

Na pustyni człowiek uczy się stawać prawdziwym, uczy się wzbogacać, idąc 
drogą ogołocenia, zubożenia, rozłąki.

"Od czego jednak mamy się uwolnić, z czego ogołocić? Z pewnością nie z 
Twoich darów, o Panie, ale z naszej zachłanności, która powoduje, że 
korzystamy z nich powierzchownie, nie angażując się w pełni, nie idąc na 
całego. Ogołocić się trzeba z próżności, z marnotrawstwa, z alienacji. 
Ogołocić z pustki, gdyż Ty nie ehcesz, byśmy byli puści, ale wypełnieni 
Tobą, Twoimi darami, wypełnieni Tobą i sobą, tym prawdziwym, głębokim "ja", 
które osiąga się jedynie na drodze ogołocenia, przy równoczesnym 
ubogaceniu. Ogołoceni z pustki, by móc napełnić się pełnią.

Gdy mówimy, że stałeś się podobny do nas we wszystkim z wyjątkiem 
grzechu, mówimy, że stałeś się podobny do nas we wszystkim z wyjątkiem 
nicości, gdyż grzech jest miarą naszego nieistnienia, naszej rezygnacji z 
życia. Jest ubóstwem pustym, którego Ty nie chcesz. Ty pragniesz ubóstwa 
pełnego, które ogołaca z nicości, by wypełnić się Tobą, a wypełnia się 
Tobą, by wypełnić się wszystkim."

W modlitwie staję się biedny w takim stopniu, w jakim rezygnując ze 
wszystkiego, tworząc próżnię w sobie - nie potrafię już jednak znieść tej 
próżni ani nie zamierzam wypełnić jej moimi rzeczami, ale otrzymuję siebie, 
minuta po minucie, od Boga.

I wszystko otrzymuję od Niego.

Rozłąka stanowi jedynie pierwszy etap, nie jest punktem docelowym. 
Punktem docelowym jest ubogacenie się, odbiór.

Nie. Nie chodzi o "odebranie" tego, czego się przedtem człowiek wyrzekł. 
Chodzi o "otrzymanie siebie" od Boga. Trzeba zagubić się, by odnaleźć się w 
Nim. "Kto straci swe życie z powodu Mnie... zachowa je" (Mk 8,35).

Teraz, gdy słyszę, że ktoś mówi mi o "osobie otwartej", staję się 
podejrzliwy, bardziej wymagający. Pragnę upewnić się wpierw, z czego dana 
osoba się ogołociła.

Jedynie od kogoś, kto ogołocił się ze wszystkiego, kto oderwał się od 
samego siebie - mogę oczekiwać wszystkiego.

Jedynie osoba, która ogołociła się z próżności, pychy (również z 
próżności i pychy z powodu postu, pokuty, wyrzeczenia się, ubóstwa, cnoty, 
własnej inności) ma prawo nazywać się osobą otwartą.

Chciałbym powiedzieć - brzmi to jak paradoks - że pragnę jedynie spotkać 
osobę, która zgodziła się "zniknąć".

Nie. Nie zwracam się do faryzeusza, który przelicza swoje dokonania 
religijne (Łk18,9 i nast.). Zbliżam się natomiast do celnika, który 
"otwiera się" na dar.

Na dobrą sprawę modlitwa staje się zamknięciem - zwłaszcza wtedy, gdy 
człowiek wylicza swe zasługi, ale i wówczas, gdy ciągle wylicza grzechy. 
(Istnieje sposób nieustannego liczenia grzechów, który może być pochylaniem 
się nad sobą - a więc zamknięciem. Celnik nie liczy własnych grzechów, 
uznaje się po prostu za grzesznika, a więc otwiera się na przebaczenie.)

Modlitwa staje się natomiast otwarciem, gdy uczy mnie zliczania darów 
Bożych.





Modlitwa zmusza do śmiechu



Jednym z owoców modlitwy, nie wymienianym, jak mi się wydaje, w tekstach 
oficjalnych, jest śmiech. Osobiście wielokrotnie się z nim zetknąłem.

Moja modlitwa często kończy się śmiechem. Nie, nie chodzi tu o zwykły 
uśmiech, opanowany, pobożnie ekstatyczny. Chodzi o prawdziwy, głośny wybuch 
śmiechu.

Modlitwa jest lustrem ukazującym mi mój własny obraz, wobec którego 
bardziej niż uczucie niesmaku opanowuje mnie uczucie śmieszności.

Śmieję się, gdyż traktuję siebie zbyt serio.

Śmieję się, gdyż uważam siebie za centrum świata.

Ponieważ myślę, że wszystko zależy od mojego działania.

Ponieważ jestem pijany niestałością.

Śmieję się z mojej domyślności, z mojej czelności dawania rad nawet 
Najwyższemu, z mojego zatroskania o opinii innych o mnie samym.

Śmieję się, ponieważ mam wrażenie, że należy mi się świadectwo ważności.

Śmieję się wreszcie, ponieważ odkrywam, że na szczęście tak nie jest.

Na szczęście nie jestem ośrodkiem świata.

Na szczęście B6g nie potrzebuje moich wskazówek.

Na szczęście nikt nie uważa mnie za kogoś ważnego.

Na szczęście ziemia sama nadal się porusza i nie potrzebuje mojej pomocy.

Na szczęście Królestwo Boże trwa pomimo mojego działania.

Nie niszczę tego lustra. Wydaje mi się, że gdzieś z jego głębi Ktoś 
uśmiecha się do mnie. Uśmiecha się z czułością i zrozumieniem, ponieważ 
wreszcie widzi, iż ja sam śmieję się z mych śmiesznostek. Ponieważ udało mi 
się uwolnić śmieszność od powagi, w jaką ją ubierałem.

Mam wrażenie, że dzięki tym przerywnikom wywołanym śmiechem modlitwa 
zaczyna stawać się poważną sprawą w moim życiu.

Śmiech likwiduje bowiem scenę mych występów. Powoduje zawalenie się 
wszystkich "monumentalnych" rusztowań, na które się wdrapałem.

Po takim gwałtownym zawaleniu się można zacząć tworzyć coś, co nie jest 
prowizorką. I to dzięki uśmiechowi Tego, Który od tak dawna oczekiwał na 
ten moment.

Panie, na szczęście Ty mnie rozumiesz.

I kiedy nagle w czasie modlitwy słyszysz mój śmiech, nie gorszysz się 
nim.

Wiesz bowiem, że wreszcie zaczynam i ja coś rozumieć.





W krainie pragnienia wody jest pod dostatkiem, ale wszystko zależy od 
korzeni...



Pustynia jest krainą pragnienia.

Na pustyni człowiek uczy się pragnąć.

Najbardziej naturalną postawę opisuje Psalm 143,6: "moja dusza pragnie 
Ciebie jak zeschła ziemia".

O wodę mogę prosić jedynie Boga.

Przysłowie koczowników powiada: "Domagaj się mleka od swej wielbłądzicy, 
syna od swej kobiety, ale o wodę proś tylko Boga". Rzekła do Niego 
niewiasta: "Daj mi tej wody, abym już nie pragnęła" (J 4,15).

Nie chodzi o to, by po prostu prosić Boga o wodę. Trzeba, by Bóg stał się 
wodą, która gasi nasze pragnienie. Trzeba "zabiegać" o wodę, która jest 
Bogiem.

"Ciebie pragnie moja dusza, za Tobą tęskni moje ciało, jak ziemia 
zeschła, spragniona, bez wody". (Ps 63,2)

Powszechnie twierdzi się, że na pustyni brakuje wody.

Na pustyni wody nie brakuje, jest ona jedynie ukryta.

Po deszczach woda wnika, wciska się w teren, toruje sobie nieoczekiwanie 
drogi, organizuje sobie pomieszczenia, by uciec przed skwarem słonecznym, 
by nie zostać wysuszona przez wiatr.

Nawet gdy wadi (sucha dolina) jest pozbawiona wody - a tak przez setki 
kilometrów wyglądała właśnie Saoura, "szkielet rzek" - woda znajduje się 
jednak pod powierzchnią.

O tym, że wody nie brakuje, wiedzą doskonale rośliny. Rzeczywiście 
szukają jej tam, gdzie jest ukryta.

Korzenie niektórych krzewów kolczastych przenikają w głąb na ponad 3 
metry. Najbardziej znany jest przykład drzewa w Tenere, na "pustyni 
pustyń", na absolutnej pustyni: jest to unikatowy egzemplarz akacji, którą 
spotkał zaszczyt odnotowania na mapach. Drzewo to, mające odwagę żyć w 
regionie najbardziej niemożliwym, korzeniami dociera na głębokość 36 metrów 
i tam czerpie wodę!

Inne rośliny natomiast rozwijają swe korzenie horyzontalnie, tworząc 
niewiarygodną gmatwaninę, niezwykle gęstą sieć na dość dużej powierzchni i 
dzięki temu zawiadują całym terenem i wyłapują każdy ślad wilgoci. 
Obliczono, że korzenie niektórych roślin osiągają w sumie 80 kilometrów 
długości.

A poza tym istnieją studnie. Niektóre mają nawet 60 metrów głębokości. W 
Ouargla znajduje się studnia artezyjska, która czerpie wodę z głębokości 
1250 metrów. Nie dziwi więc nas, że w tej oazie naliczyć można pięćset 
tysięcy palm daktylowych.

W okolicach Beni Abbes lubiłem wsłuchiwać się w muzykę licznych studzien, 
mających długą żerdź z głazem na jednym końcu, z wiadrem skórzanym na 
drugim.

Otóż to: Na pustyni odkrywasz elementarną dla przetrwania prawdę. Woda 
istnieje i to nawet w dużych ilościach, ale jest ukryta.

Ty umierasz z pragnienia, ale powinieneś wiedzieć, że woda gdzieś 
istnieje. W każdym razie nie ma jej na powierzchni.

Wiedzą o tym rośliny. One to podpowiadają ci, że twoim, że ich własnym 
również problemem jest problem korzeni.





Mycie się piaskiem



Arabowie, gdy brakuje wody, myją się piaskiem.

Również i ja stwierdziłem, że piasek jest czynnikiem oczyszczenia. Może 
właściwiej byłoby powiedzieć: piasek poddawał mnie przymusowej kąpieli 
oczyszczającej. Był to pewnego rodzaju chrzest piaskowy.

To nie ja go wybierałem. Osaczał mnie bezlitośnie. Nie mogłem go dozować, 
jak płynu do kąpieli z pomocą zakrętki od butelki. Piasek wchodził mi do 
oczu, przenikał do kieszeni, wkręcał się do uszu, drapał gardło, szorował 
mój kark. Czułem, jak przeoruje mi plecy i jak bezlitośnie oczyszcza mi 
ręce i nogi. Nie oszczędzał niczego.

Miałem wrażenie, że poddawano mnie energicznemu i całościowemu działaniu 
papieru ściernego. Czemuś przykremu, a zarazem nieodzownemu, 
nieuniknionemu.

Na myśl przychodziła przepowiednia Malachiasza:

"Albowiem On jest jak ogień złotnika i jak ług farbiarzy. Usiądzie więc, 
jakby miał przetapiać i oczyszczać srebro, i oczyści synów Lewiego, i 
przecedzi ich jak złoto i srebro, a wtedy będą składać Panu ofiary 
sprawiedliwe. Wtedy będzie miła Panu ofiara Judy i Jeruzalem..." (M13,2-4).

Na pustyni Pan posługuje się w swym dziele oczyszczenia piaskiem.

Zostajesz zmuszony do czystości.

Zmuszony do najbardziej bezlitosnej szczerości wobec siebie.

Po umyciu się piaskiem, który ściera wszelkie naleciałości, który 
zdrapuje blichtr, ukazujesz się taki, jakim jesteś naprawdę, oczyszczony ze 
wszystkich konwenansów, obmyty z ról przyklejonych zazwyczaj do twej 
twarzy.

Również ojcowie pustyni mówią o autentyzmie, ale nie w znaczeniu 
psychologicznym. Jeżeli już, to - jak zobaczymy - w znaczeniu... ubioru. 
Dla nich pustynia jest najmozolniejszą szkołą autentyzmu.

Sylwanus mawiał: "Biada człowiekowi, który nosi imię większe od własnych 
dzieł".

Trzeba wyeliminować fałsz.

Nowy Adam rodzi się w prawdzie.

Istnieją jedynie dwie możliwości dla człowieka przechodzącego przez 
chrzest piasku. Wychodzi z niego - albo jako "nosiciel Boga" - albo jako 
nosiciel stroju.

Piasek jest okrutny. Nie uznaje innych alternatyw.





Muzułmanie mają rację



Mają rację mistycy muzułmańscy, którzy twierdzą, że pustynia stwarza 
możliwości rozwoju "kultu własnego jestestwa wewnętrznego".

Przemierzanie tych obszarów samotności uwalnia człowieka od chęci 
przypodobania się ludziom, od dostosowywania własnego oblicza i własnych 
gestów do gustów widowni.

W zwyczajnym życiu człowiek nie może uniknąć obłudnego popisywania się 
sobą samym ("ri'a'"). Często dostosowuje się do tej roli, odgrywa fikcyjną 
aktywność społeczną, wystawia na pokaz swe "ja" iluzoryczne.

Zbyt często zamiast żyć autentycznie, człowiek przepędza swe życie 
"wystawiając się na pokaz".

Pustynia stanowi antyscenę.

Na pustynię wkracza się wówczas, gdy kończy się gra.

Pustynia jest miejscem, w którym odrzuca się maski. Człowiek odnajduje 
najbardziej przezroczystą szczerość ("ikhlas"). Odnajduje radość bycia 
prawdziwym.

A jest to radość zmuszająca do krzyku.

Maski tak silnie były przyklejone, że aby je usunąć, zedrzeć również 
trzeba strzępy ciała. Gesty "obowiązkowe", zwyczaje konwencjonalne tak 
bardzo stały się codzienne, że zaniechanie ich wywołuje wrażenie szoku.

Przy braku samotności operacja ta jest prawie niemożliwa do 
przeprowadzenia.

Przed publicznością wkłada się maskę bez trudu, ale jedynie w ciemności 
człowiek ma odwagę zedrzeć ją z siebie.

Stojąc przed widownią człowiek wydaje się swobodny, pewny siebie, 
cyniczny. Ale jedynie w samotności potrafi zaczerwienić się ze wstydu.

W każdym razie są to operacje, które wymagają czasu.

Mniej czasu potrzeba na opanowanie swej roli niż na jej zapomnienie.

Szybciej można ucharakteryzować się niż odzyskać własne oblicze.

Łatwiej coś naśladować, zrobić karykaturę czegoś, niż postępować 
spontanicznie.





Obcowanie z głębią



W czasie nie kończących się dni, spędzanych na wydmach piaskowych, wzrok 
prawie że instynktownie biegł daleko i ogarniał jak najszerszy krąg 
horyzontu. Był to widok niewiarygodny: zwielokrotnianie się w 
nieskończoność doskonałych form, zawrotne następstwo różnorodnej tonacji 
kolorów o najdziwniejszych kombinacjach od błękitu nieba po płomienną 
czerwień piasku.

Ale chwilowy stan zachwytu ustępował szybko miejsca znudzeniu, wobec 
monotonii tego piękna, które nie ma sobie równego. I tak oczy powoli były 
zmuszone do zmniejszenia pola widzenia, do skoncentrowania uwagi na 
przestrzeni bardziej ograniczonej. Do porzucenia powierzchni i do wnikania 
w głąb.

Panorama zewnętrzna olśniewa cię, a nawet cię rani. W pewnym momencie nie 
możesz już jej znieść. Zaczynasz podejrzewać, że to co znajduje się pod 
powierzchnią jest bardziej interesujące od tego, co jest widoczne. Że to 
prawdziwe poszukiwanie jest poszukiwaniem głębinowym. Że we wnętrzu tego 
bajecznego, wyschłego obszaru, znajdują się skarby, nie wykorzystane 
pokłady, życie, które czeka na ujawnienie i "wyzwolenie".

Otóż modlitwa jest zaproszeniem do zejścia do głębin własnego jestestwa.

Modlitwa jest poszukiwaniem tej cząstki samego siebie, której jeszcze nie 
znasz. Jest umiejętnością spoglądania w głąb, by zauważyć rzeczywistość i 
wartości, których istnienia nie podejrzewałeś. Jest śledzeniem 
zlekceważonego obszaru twego jestestwa, obszaru, który może kryć w sobie 
najbardziej zadziwające niespodzianki.

J. Sulivan pisał na krótko przed swą śmiercią: "Tragiczne jest nie to, że 
jakiś człowiek umiera, że noc pochłania jakieś jedyne spojrzenie, jakieś 
słowo wykarmione doświadczeniem życiowym. Tragiczny jest fakt, że człowiek 
może umrzeć nie zaznawszy, nie doświadczywszy, w najmniejszym nawet 
stopniu, niesłychanych bogactw nieskończoności swego wnętrza".

Na pustyni możesz zdeptać sobie nogi chodząc po piasku, możesz pokaleczyć 
je o kamienie. Ale "człowiekiem pustyni" stajesz się dopiero wtedy, gdy 
zaczynasz obcować z głębią.

Monotonia ustępuje wówczas miejsca zdziwieniu. Nieobecność ludzi 
przygotowuje spotkanie.

Tak. Spotkanie z sobą samym. Zniknąłeś bowiem sobie z oczu, nie 
podejrzewasz, że taki możesz być.

Pustynia zmusza ciebie do zejścia do dziewiczych otchłani twego serca, 
gdzie jedynym ryzykiem jest żyć prawdziwie.

Kto porusza się na powierzchni siebie samego, muska tylko życie, czasem 
je depcze. Z pewnością nie zauważa, że prawdziwe życie znajduje się gdzie 
indziej.

Ale komu chce się "zdjąć sandały z nóg" (Wj 3,5), gdyż miejsce, na którym 
stoi, jest święte - i zacząć wreszcie wiercenie głębinowe?

Osiągnięcia astronautów są podniecające.

Ale to "intronauci", to jest ludzie badający głębiny własnego jestestwa, 
wykrywają wielkie obszary, w których możliwe jest życie.





Studnia jest głęboka, a ty nie posiadasz sznura



Ktoś skarży się: nie umiem się modlić. Albo: teraz nie jestem w stanie 
się modlić.

Uspokajam go: Nie martw się. Doprowadź do ostateczności tę 
nieumiejętność, niech stanie się niemożnością.

Św. Paweł używa określenia lekarskiego: "astheneia" (dosłownie: "bez 
sił"), z którego wywodzi się "astenia", słowo oznaczające właśnie krańcowe 
wyczerpanie, bezsilność.

Człowiek sam nie jest w stanie modlić się.

Otóż wtedy właśnie "...Duch przychodzi z pomocą naszej słabości 
("astheneia"). Gdy bowiem nie umiemy się modlić tak, jak trzeba, sam Duch 
przyczynia się za nami w błaganiach, których nie można wyrazić słowami" (Rz 
8,26).

Jeżeli chodzi o modlitwę, człowiek jest istotą, która nie wie.

Nie wie, o co prosić.

Nie wie też, jak prosić.

I gdy doświadcza tej swojej "niewiedzy", Duch Święty wkracza, by nim 
kierować, oświecać, podpowiadać, podtrzymywać.

Duch Święty "stwarza" modlitwę w sercu wierzącego.

Modlitwa wtedy jest chrześcijańska, gdy wypływa i zostaje ukształtowana 
przez Ducha Bożego.

Św. Paweł stwierdza kategorycznie: "nikt... nie może powiedzieć bez 
pomocy Ducha Świętego: "Panem jest Jezus"" (1 Kor 12,3).

Na pustyni spotkałem się z takim powiedzeniem arabskim: "Woda śpi na dnie 
bardzo głębokiej studni. Nieszczęsny, kto nie ma wystarczająco długiego 
sznura".

Chrześcijanin nie twierdzi, iż ma "sznur" potrzebny do zaczerpnięcia wody 
z głębokiej studni modlitwy, ten sznur zostaje mu podarowany.

Duch Święty nie ogranicza się jedynie do dostarczenia tego "sznura". Nie 
ogranicza się do spowodowania, podpowiedzenia modlitwy. Modli się w nas, "w 
błaganiach, których nie można wyrazić słowami" (Rz 8,26). Św. Paweł mówi 
jeszcze: "Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: "Abba", 
Ojcze!" (Ga 4,6).

Człowiek wówczas odkrywa modlitwę, gdy uznaje swą niemożność modlenia 
się.

Ośmieliłbym się powiedzieć, że trzeba tak długo się modlić, aż nie 
dojdzie się do uświadomienia sobie swej niezdolności do modlitwy.

Modlitwa jest nie tyle osiągnięciem, co raczej umożliwieniem Duchowi 
Świętemu modlenia się w nas, ludziach dotkniętych "astheneia".

Jasne, modlę się. A jednak to już nie ja się modlę. To Duch modli się we 
mnie.





Gdy Bogu mówi się "Ty"



W związku z powszechnymi przejawami "zwrotu ku Wschodowi" - a z tym wiążą 
się konsekwencje pozytywne, ale i wątpliwe, sprawy poważne i ezoteryzmy 
wątpliwej wartości - warto podkreślić specyfikę modlitwy chrześcijańskiej.

W przeciwieństwie do różnych mistycyzmów, które wyrzucają cię w 
rozrzedzoną atmosferę, modlitwa chrześcijańska przygważdża twe nogi do 
ziemi. Nie pozwala, byś odrywał się od rzeczywistych problemów, od 
konkretnych sytuacji, od ludzkich uwarunkowań.

Człowiek oddany kontemplacji mieszka "w niebie na ziemi" (tak twierdzi 
św. Jan Klimak), a jego głowa nie znajduje się w chmurach. Raczej zmusza on 
niebo do zniżenia się aż do naszej skorupy ziemskiej (dlatego laury - z 
grec. zaułek, przejście, stąd nazwa osiedli mnichów w kościele wschodnim; 
por. ros. ławra - mają kopuły pomalowane na niebiesko!).

Kontemplatyk to człowiek, który umieszcza swe serce w sercu świata.

W odróżnieniu od rozmaitych mistycyzmów, które niszczą osobowość, 
modlitwa chrześcijańska jest osobista i na wskroś osobowa.

Jest dialogiem syna z Ojcem. Jest komunią.

Modlitwa wówczas jest chrześcijańska, gdy wzywając Boga mówi do Niego - 
Ty.





Właściwa postawa



Nie jest wcale sprawą drugorzędną przyjęcie właściwej postawy w czasie 
modlitwy.

Postawa ciała ujawnia bowiem postawę wewnętrzną.

Przypominam sobie Siostry z Betlejem w Notre Dame des Voirons. Na "Chwała 
Ojcu" wstawały bezszelestnie następnie pochylały się głęboko, prawie 
dotykając czołem posadzki. "Pamiętały" w dobitny sposób o wielkości Boga.

Również postawa klęcząca albo leżenie na ziemi wydają mi się właściwą 
formą wyrażania uwielbienia. W obliczu Absolutu Bożego są uznaniem małości, 
ale również wolności stworzenia.

Peguy uważa, że nic na świecie nie dorównuje wolnemu człowiekowi, 
klęczącemu na ziemi.

Nie potrafię wznosić rąk pionowo ku górze. Może się mylę, ale widzę w tym 
geście żądanie wydarcia czegoś niebu. Nie potrzeba nic wydzierać niebu od 
chwili, gdy Dawca pragnie jedynie znajdować ludzi zdecydowanych na 
przyjęcie Jego darów.

Wolę już ręce opuszczone równolegle do ciała, o dłoniach otwartych na 
zewnątrz, na wysokości kolan. Albo też gdy ramiona zgięte są pod kątem 
prostym, a dłonie otwarte ku górze.

W tym geście widzę gotowość i to w dwojakim aspekcie: gotowość do 
przyjęcia i gotowość do czynu. Rodzaj poddania się ufnego i czujnego.

Lubię wyobrażać sobie Maryję w takiej właśnie postawie w momencie 
Zwiastowania.

Ufność pozbawiona domyślności. Gotowość, ale bez niepokoju. Pokora, a 
zarazem godność.

Stworzenie otwarte ku górze. Pojemne. To jest mogące w sobie wiele 
pomieścić. Gotowe do przyjęcia.

Nie podoba mi się natomiast, co więcej, rozśmiesza mnie trochę, postawa 
osoby, która modli się trzymając głowę w dłoniach. Wydawać by się mogło, że 
ta głowa jest jakimś globem, wewnątrz którego nagromadzone są wszystkie 
problemy ludzkości i że człowiek musi je rozwiązać.

Wydaje mi się, że taka osoba bierze siebie zbyt na serio. I boję się 
wręcz takiej ofiary, która rodzi się w tej myślącej głowie, w tej 
zasępionej twarzy.

Głowa jest jakimś ograniczeniem. Nie można zmuszać Boga, by wszystko w 
niej zmieścił.

Lepsza jest postawa, która wyraża obok świadomości i odpowiedzialności, 
również pogodę ducha.

O wiele lepiej wyrażają to ręce niż głowa.

Głowa dąży do zamknięcia w sobie, do administrowania darami Bożymi, to 
jest do zubożenia ich. Ręce tymczasem pozostawiają otwartą przestrzeń, dar 
nie jest "wymuszony", zobligowany, ale pozostaje nienaruszony we wszystkich 
swych możliwościach, zawarty w nieograniczonej przestrzeni 
wspaniałomyślności.

Ci, którzy modlą się ukrywając głowę w dłoniach, wywołują we mnie 
podejrzenie. Jestem przekonany, że większa część, wszystko co lepsze, 
pozostaje poza tą obręczą-globem. A to co trafia do wewnątrz, zostaje potem 
przedestylowane przez alembiki, które powodują zanik oryginalnego zapachu.

Wolę ręce o otwartych dłoniach. One to składają w ofierze świat Temu, 
który zna tajemnicę tworzenia.

Za ich pośrednictwem człowiek otrzymuje siebie z wysokości, dzień po 
dniu, chwila po chwili.

A więc nie głowa-laboratorium, ale ręce-miejsce wymiany.

Nie trzeba rękoma "podtrzymywać" głowy-globu. Im bardziej je otwieram w 
geście przyjęcia, tym bardziej głowa zajmuje bezpieczne miejsce.

Gdy ktoś mówi, że pragnie modlić się za mnie, ogarnia mnie niepokój. 
Zawsze się boję, że prosić będzie o rzeczy, których sam pragnie, a nie o 
to, czego Bóg pragnie dla mnie.

Gdy ktoś twierdzi, że modli się w intencji rozwikłania problemów 
światowych, czuję się nieswojo. Boję się, że żąda rozwiązań, które 
wypływają z jego głowy-globu.

Ufam raczej rękom. Są bardziej podatne na poddanie się szczodrobliwości 
Boga.





Modlitwa zagubionego



Pustynia zmusza człowieka do przeżywania sytuacji krańcowych. Dochodzi on 
do miejsc, które graniczą z rozpaczą.

Grozi mu śmierć głodowa lub z pragnienia. Może oszaleć z powodu 
samotności.

Nie chodzi tu tylko o przeciwności, związane z brakiem różnych rzeczy, o 
to że człowiek pozbawiony jest komfortu, że ma trudności, że piasek 
przeszkadza mu w widzeniu.

Czuje się dosłownie - zagubiony.

W takim to ekstremalnym stanie i jedynie w takiej krańcowej sytuacji 
modlitwa staje się prośbą o niemożliwe.





Aż do ostatniej kropli



Nie mam więcej złudzeń. Na próżno by ktoś przychodził i opowiadał mi 
pocieszające historie.

Istnieje modlitwa, która domaga się cudu i wymusza go. I jest też 
modlitwa, która boi się cudu i zawraca, gdy tylko coś uzyskuje.

Istnieje modlitwa-krzyk. I istnieje modlitwa jęk.

Istnieje modlitwa, która dociera do granic niemożliwości, paląc za sobą 
wszystko. I modlitwa, która przedostaje się zuchwale do rejonu 
niebezpieczeństwa, ale zawsze ma na oku drogę powrotną w przypadku gdyby...

Słowem, istnieje modlitwa będąca poważną, dramatyczną przygodą wiary.

I modlitwa symulująca tę przygodę, pozbawiona poważnego ryzyka. Trochę na 
wzór manewrów wojskowych. Albo pewnych pielgrzymek, w których turystyka 
miesza się z pobożnością, a zabawa z religią.

Odczytuję wstrząsającą stronicę powtórnego wypędzenia Hagar: "Nazajutrz 
rano wziął Abraham chleb oraz bukłak z wodą i dał Hagar, wkładając jej na 
barki, i wydalił ją wraz z dzieckiem. Ona zaś poszła i błąkała się po 
pustyni Beer-Szeby. A gdy zabrakło wody w bukłaku, ułożyła dziecko pod 
jednym krzewem, po czym odeszła i usiadła opodal tak daleko, jak łuk 
doniesie, mówiąc: "Nie będę patrzała na śmierć dziecka". I tak siedząc 
opodal, zaczęła głośno płakać. Ale Bóg usłyszał jęk chłopca... Bóg otworzył 
jej oczy i ujrzała studnię z wodą..." (Rdz 21,14-19)

Panie, zbyt często w mojej modlitwie udawałem rolę Hagar. Podobała mi się 
ta rola, podniecała mnie. Rola osoby porzuconej, niezrozumianej, ofiary 
najokrutniejszej niesprawiedliwości, rola osoby usuniętej, pomimo wielu 
zasług, wymanewrowanej w sposób najbardziej nędzny i obrzydliwy.

By móc uczepić się Ciebie. Jedynie Ciebie. Nie posiadać innego wsparcia. 
Nie oczekiwać nic więcej od nikogo. "Wystarczy, że Ty mnie rozumiesz". 
"Potrzebuję Twego potwierdzenia, zrozumienia, a wdzięczność innych mnie nic 
nie obchodzi". "Ufam wyłącznie Tobie". "Wiem, że mnie nie zawiedziesz, nie 
opuścisz mnie". I tak dalej...

Niestety nigdy nie dotarłem do granic wytrzymałości, jak Hagar.

Czułem się zagubiony, ale w kieszeni miałem mapę na wszelki wypadek...

Uciekałem na pustynię pozbawiony wszystkiego, ale byłem zaopatrzony w 
pewne rezerwy, na wypadek gdyby...

Zbliżałem się do Ciebie, ale nie omieszkałem odmierzać odległości do 
najbliższego szałasu, na wypadek gdyby...

Słowem nigdy nie widziałem ostatniej kropli wody w bukłakach. Nie 
dopuściłem do tego. Podświadomie wiedziałem, że gdyby obniżył się poziom 
poza granicę rozsądku, udałbym się na poszukiwanie jakiejś studni, którą 
dostrzegałem z daleka.

Samotność, zgoda. Ale gdyby stała się nie do zniesienia, aby nie ulec 
udręce, wykręciłbym znane numery telefonów i przyjaciele postaraliby się o 
dostarczenie mi nieodzownych słów pociechy.

Otóż to. Moja modlitwa była rodzajem "rozrywki turystycznej", symulowaną 
niebezpieczną sytuacją.

Moja pustynia była bez wątpienia otwarta na Spotkanie, ale nie była też 
zamknięta z tyłu na inne spotkania. Zgoda na Ziemię Obiecaną, nie pomijając 
ewentualnie Egiptu. Byłem skłonny odżywiać się mlekiem i miodem, ale nie 
zapomniałem o rozwiązaniu dodatkowym (może jakiś garnek z mięsem, wiszący 
nad ogniem).

Oczekiwałem wszystkiego od Ciebie, ale gdybyś spóźniał się z odpowiedzią, 
wiedziałem, gdzie mógłbym sobie zapewnić minimum konieczne do przeżycia.

Alternatywa istniała nie pomiędzy Spotkaniem a śmiercią, a między 
Spotkaniem a odwrotem ku pewnym pociechom, będącym w zasięgu ręki.

Moja wiara doszła nawet do tego, że nie miałem grosza w kieszeni. Że 
porzuciłem rzeczy, do których byłem przywiązany, aby udowodnić, że Ty 
stanowisz jedyne zabezpieczenie finansowe. Och, pozostawiłem wprawdzie 
skromne konto w banku, jednak szczerze mówiąc - pragnąłem gorąco, bym nie 
musiał uciekać się do niego i bym mógł liczyć wyłącznie na Opatrzność.

Co za fikcja!

Hagar, ale z bukłakiem zawsze (lub prawie zawsze) pełnym wody... I z 
lekarzem w pobliżu, dla dziecka...

W takiej sytuacji modlitwa może być szeptem, skargą, gadaniną, 
westchnieniem. Ale nie krzykiem.

Modlitwa staje się krzykiem, jedynie wówczas gdy bukłak jest pusty i gdy 
zostały zerwane za tobą wszystkie mosty.

Oczy stają się zdolne do zauważenia cudu (studni, którą Ty wskażesz) 
jedynie wówczas gdy potrafiły znieść widok ostatniej kropli na dnie dzbana.

Panie, wstydzę się mojej obłudy.

Czuję się winnym doświadczania pustyni jako wycieczki - może trochę 
niebezpiecznej, o pewnym ryzyku, z dreszczykiem - ale brak mi było odwagi, 
by doświadczyć zasadniczego ryzyka: ostatniej kropli wody.

Rozumiem, dlaczego moja modlitwa nie dotrze nigdy do cudu.

Chyba że zdecyduję się na przeżycie zaniku ostatniej kropli wody. Albo 
wprost na rozbicie nieszczęsnego bukłaka niezawodnych rezerw.

Gdy nie pozostanie mi nic poza głosem, by móc krzyczeć (a może nawet i 
jego zabraknie, gdyż uwięźnie w gardle) lub poza ciszą, byś zauważył tę 
moją rozpaczliwą sytuację - jedynie wówczas dokonam poważnego 
doświadczenia. Tego które daje prawo do oczekiwania niemożliwego.

Bóg staje się wszystkim, jedynie wówczas gdy człowiek nie posiada nic, 
nawet łez, które by "stały się dla mnie chlebem we dnie i w nocy" (Ps 
42,4).

Panie, przypominaj mi nieustannie, że Ty znajdujesz się na ostatnim 
krańcu pustyni, w rejonie, z którego nie ma powrotu.

Nie dozwól, bym jeszcze raz wybrał się na przechadzkę po pustyni, 
zaopatrzony w koszyk podróżny własnych zasobów.

Pozwól mi zrozumieć, że doświadczenie niemożliwego rozpoczyna się 
dokładnie w minutę po zaniku ostatniej kropli moich możliwości.

Jeżeli w modlitwie nie pokonam tej bariery, pozostanę człowiekiem 
wyrachowania, a nie wiary.





Przyszłość znajduje się poza biwakiem



"Odezwał się znowu Pan do Mojżesza tymi słowami: "Poślij ludzi, aby 
zbadali kraj Kanaan, który chcę dać synom Izraela..." Mojżesz posłał ich 
celem zbadania ziemi Kanaan, rzekł do nich: "Idźcie przez Negeb, a 
następnie wstąpcie na góry. Zobaczcie, jaki jest kraj, a mianowicie jaki 
lud w nim mieszka, czy jest silny czy też słaby, czy jest liczny czy też 
jest go mało. Jaki jest kraj, w którym on mieszka: dobry czy zły, i jakie 
miasta, w których on mieszka: obronne czy bez murów? Dalej, jaka jest 
ziemia: urodzajna czy nie, zalesiona czy bez drzew? Bądźcie odważni i 
przynieście coś z owoców tej ziemi". A był to właśnie czas dojrzewania 
winogron" (Lb 13,1-20).

Motyw "zbadania" albo równoznaczny z nim motyw "wywiadowców" doskonale 
wiąże się z dynamiką modlitwy.

Pomiędzy wyjściem z Egiptu a wejściem do Ziemi Obiecanej znajduje się 
pustynia nie zamieszkana, wroga. Aby przezwyciężyć tę przeszkodę, potrzebne 
były wieści z Ziemi Obiecanej. Miały wstrząsnąć bezwładem, egzorcyzmować 
nieufność i przywrócić odwagę.

Iskra decyzji zostaje rozniecona urokiem celu, "pamięcią" wyprzedzającą.

Meta, choć odległa, może zostać przybliżona dzięki rozpoznaniu. Dane 
zebrane przez wywiadowców przygotowują zdobycie.

Coś podobnego zdarza się w modlitwie.

Ciągle jest to sprawa spojrzenia.

Tym razem oczy, poza penetrowaniem głębi własnego jestestwa, są 
zobowiązane do spoglądania ponad wszystko, do zobaczenia tego, co znajduje 
się ponad.

Modlitwa nie pozwala mi zamknąć się w teraźniejszości, wędrować wśród 
granic horyzontu rodzinnego, obozować w przestrzeni przyzwyczajenia.

Modlitwa jest jakby szczeliną w wieży-więzieniu aktualnej sytuacji, 
szparą, poprzez którą mogę dostrzec horyzonty, nieznane tereny, 
przyobiecane mojej śmiałości.

Mam przyjaciela, który z maniakalnym uporem chce zawsze wiedzieć, "co 
znajduje się poza..." Towarzyszenie mu w wędrówce po górach staje się dla 
mnie wymagającą próbą. Gdy docieramy do końca jakiejś doliny, on pragnie 
wspiąć się na szczyt pagórka, gdyż ciekaw jest, co kryje się "poza nim". 
Nieuchronnie, ponieważ horyzont zatarasowany jest jakąś górą czy grzbietem 
górskim, on znów nie może oprzeć się pokusie pójścia dalej, by stwierdzić, 
co znajduje się "tam dalej".

Na szczęście nie towarzyszył mi na pustyni. To niesłychane powtarzanie 
się wydm piaskowych przyciągałoby go niczym potężny magnes i nie 
zobaczyłbym go więcej...

A więc modlitwa daje mi możność zapuszczenia się w przyszłość. Zachęca 
mnie, bym porzucił obozowisko i bym wtargnął do tajemniczego obszaru moich 
możliwości.

Modlitwa jest nieustannym przesuwaniem granic. Nieustannym "wyjściem" z 
opłotków niewolnictwa w kierunku "ziemi żyznej i przestronnej" (Wj 3,8).

Modlitwa nie pozwala ani na nostalgiczne pochylanie się nad przeszłością, 
ani na zadowalanie się teraźniejszością. Jest napięciem "ukierunkowanym". 
Jest antybezwładem. Jest drogą wolności, gdyż człowiek w zgodzie ze swą 
wolą może iść tam, dokąd jest wezwany. Dzięki temu modlitwa sprzęga się z 
dynamicznym sensem powołania.

Na pustyni grozi człowiekowi niebezpieczeństwo obracania się za siebie i 
opłakiwania tego, co pozostawił. Ale istnieje też niebezpieczeństwo o wiele 
poważniejsze, że uzna tymczasowe obozowisko za definitywne mieszkanie. 
Czyli że uzna pustynię (choćby to była pustynia dosyć wygodna) za Ziemię 
Obiecaną.

Modlitwa dzięki swej przemożnej pokusie poszukiwania tego, co znajduje 
się poza ową dobrze strzeżoną fosą, przekreśla tę ewentualność i przywraca 
życiu duchowemu jego pęd do posuwania się naprzód.

Mogą istnieć dwa rodzaje modlitwy.

Modlitwa na kształt patrolu. Regularny i dokładny przegląd podbitej 
ziemi. Kroki miarowe, gesty łatwe do przewidzenia i trochę niezdarne, z 
lekka znudzone spojrzenia... Upewnianie siebie, że wszystko jest w 
porządku, że wszystko funkcjonuje regularnie. Ważne jest, by nie wychylić 
się poza normę, by nie wystawić się na niebezpieczeństwo, by nie 
przekroczyć zasieków, by unikać ryzykownych przygód.

W sumie postawa obronna. Podejrzliwość wobec tego, co się porusza. 
Cenzura wobec tego, co nie posiada normalnej przepustki.

Takiej modlitwy nie wahałbym się nazwać duchową łazęgą.

Ale istnieje też inny typ modlitwy. Modlitwa - zwiadowca. Kroki lekkie, 
gesty szybkie. Odwaga polegająca na porzucaniu zwykłych tras "normalnego 
obchodu", ognia na biwaku, zabezpieczeń przed słotą.

Konieczność unikania wytyczonych dróg, a "wymyślanie" nowych szlaków. 
Żadnej ochrony. Człowiek zdaje się na busolę nadziei.

Brak wszelkich listów uwierzytelniających.

Nikt nigdzie na niego nie czeka. Trudno liczyć na ugoszczenie.

Niczym nieprzyjaciel szpiegujesz krainę, która do ciebie należy, która 
tobie została przyobiecana. Ale wiesz dobrze, że musisz ją zdobywać piędź 
po piędzi.

Badanie czegokolwiek nie oznacza jeszcze posiadania.

Służy - można by powiedzieć - jako przedsmak posiadania, zachęca do 
zdobycia.

Zwiadowca ma za zadanie umożliwić ci poznanie kraju, który należy do 
ciebie, ale o którym nic nie wiesz, od którego dzieliła cię duża odległość.

Również i ta modlitwa jest naznaczona nieufnością.

Nie chodzi tu jednak o obawę przed czymś, co grozi ustalonemu porządkowi. 
Chodzi o obawę, że stojąc w miejscu nie dojdzie się... A przypuszcza się, 
że coś wspaniałego znajduje się poza...

Zwiadowca wyrusza w drogę właśnie dlatego, że podejrzewa istnienie 
rzeczywistości, która nie pokrywa się z domowym horyzontem, co więcej, 
zaczyna się właśnie tam, gdzie kończy się ogrodzenie.

Powracający patrol zapewnia: "Wszystko jest w porządku". Można spać 
spokojnie.

Zwiadowcy po powrocie sieją niepokój: "Tutaj nie jest nasze miejsce". I 
sen staje się winą.

Modlitwa, rzecz jasna, nie jest odrzuceniem teraźniejszości, ucieczką 
przed teraźniejszością. Stwarza raczej świadomość, że teraźniejszość nie 
wystarcza.

Teraźniejszość musi jeszcze zostać zapłodniona nasieniem przyszłości.

A wszystko to nie stwarza "stanu oczekiwania".

Osoba, która się modli rzeczywiście (modlitwą rozpoznania), nie zadowala 
się oczekiwaniem.

Zdobywa pewność, że gdzieś dalej jest Ziemia, że jest tam Ktoś, Kto 
czeka.

Odpowiedź staje się tylko kwestią kroków.





Niestrawność z braku pożywienia



"Przybyli aż do doliny Eszkol. Tam odcięli gałąź krzewu winnego razem z 
winogronami i ponieśli ją we dwóch na drągu; do tego (zabrali) jeszcze 
nieco jabłek granatu i fig" (Lb 13,23).

Co za tortura. Czuli się już źle, gdyż brakowało im pożywienia, które 
pozostawili w Egipcie: brakowało ryb, ogórków, melonów, porów, cebuli i 
czosnku (Lb 11,5). Z żalem wspominali czasy, gdy "zasiadali przed garnkami 
mięsa i jadali chleb do sytości" (Wj 16,3).

A teraz przychodzą zwiadowcy, przynosząc winogrona, jabłka granatu i 
figi. W efekcie straszna niestrawność wywołana brakiem odpowiedniego 
pożywienia.

Izraelici cierpią, gdyż nie mają. żywności egipskiej, z której 
zrezygnowali, a czują się też niedobrze z powodu owoców przyniesionych z 
Ziemi Obiecanej, której jeszcze nie posiedli. I nie wiadomo, co jest 
powodem najboleśniejszych skurczów żołądka.

Na pustyni przeżywasz podobną sytuację.

Pozostawiłeś za sobą coś, co dotąd trzymało cię przy życiu, bez czego nie 
mogłeś się obyć. Zdecydowany skosztować i zobaczyć, jak dobry jest Pan 
(Ps34,9). Wybrałeś owoce Ziemi Obiecanej.

Może się jednak zdarzyć, że trafisz na rejon ogołocony, na opuszczoną, 
piaszczystą równinę, gdzie zauważysz jedynie braki. Brak tego, czego już 
nie posiadasz. I brak tego, czego jeszcze nie osiągnąłeś.

Jest to okrutne, a równocześnie zbawcze działanie Boga. On to pozwala ci 
zrozumieć, że twoje złe samopoczucie spowodowane jest zbyt wielką... 
pustką, wywołaną tym, czego nie posiadasz, czym nie jesteś.

Zachorowałeś z powodu wyrzeczenia się. Wyrzekłeś się jednak również tego, 
co znajduje się "poza".

Modlitwa nie przynosi ci do domu owoców. Uczy cię jedynie pragnąć tego, 
co ci się należy, tego co Bóg przyrzekł ci, przekreślając definitywnie 
pamięć o sprawach, które pozostawiłeś.

Modlitwa, podobnie jak wywiadowcy, przynosi ci wieść: owoce istnieją. 
Pokój jest możliwy. Możliwa jest radość, prostota, wolność. A winogrona 
zaczynają właśnie dojrzewać (Lb 13,20), właśnie w chwili, w której 
zaczynasz ich szukać.

Zbyt często w modlitwie tracę czas żaląc się, że dary Boże opóźniają się. 
I nie zdaję sobie sprawy, że to ja opóźniam moje wyjście.

Gdy powrócili zwiadowcy i gdy pokazali przepiękne owoce tego kraju, 
Izraelici zaczęli gorąco dyskutować. Potem "płakał lud owej nocy" (Lb 
14,1).

Obie postawy są błędne.

Należało uczynić tylko jedno: wyruszyć w drogę.

Po modlitwie-rozpoznaniu nie interesuje mnie już, czy udziałem moim 
będzie pociecha czy lęk, euforia czy przygnębienie. To co liczy się 
naprawdę, to podjęcie zasadniczej decyzji: decyzji o wymarszu.

Kiedy wreszcie przestanę się wyrzekać darów przyobiecanych mi przez Boga?





Szarańcza pożera olbrzymów?



"Wtedy próbował Kaleb uspokoić lud, który szemrał przeciw Mojżeszowi, i 
rzekł: "Trzeba ruszyć i zdobyć kraj - na pewno zdołamy go zająć". Lecz 
mężowie, którzy razem z nim byli, rzekli: "Nie możemy wyruszyć przeciw temu 
ludowi, bo jest silniejszy od nas", (...) "Widzieliśmy tam nawet olbrzymów 
(...) - a w porównaniu z nimi wydaliśmy się sobie jak szarańcza i takimi 
byliśmy w ich oczach"" (Lb 13,30 i nast.).

Zbadali ten sam kraj, zaobserwowali te same rzeczy, poznali te same 
osoby, ale ich wnioski są zupełnie różne: natychmiastowa mobilizacja, a z 
drugiej strony - rezygnacja.

Uwaga: nie wystarcza uwolnienie się od Egiptu. Teraz należy uwolnić 
również Ziemię Obiecaną od ludzi silnych, którzy ją zajmują.

Wyjście, przejście przez pustynię jest w gruncie rzeczy doświadczaniem 
wolności. Ale również przygotowaniem do zdobycia.

Istnieją jednak dwa sprzeczne świadectwa. Jedno oparte na ogromnym gronie 
winnym. Drugie na obecności straszliwych olbrzymów.

Jedni twierdzą, że warto spróbować, drudzy, że jest to przedsięwzięcie 
niemożliwe. Lepiej porzucić ten zamiar.

W każdym z nas współistnieją te dwa rodzaje zwiadowców. I ten, który 
zachęca do walki, i niestety również ten który namawia cię do rezygnacji. 
Ten ostatni ukazuje ci twój obraz: przypominasz wędrowną szarańczę i nie ma 
sensu, byś napadał na olbrzymów, ryzykując zmiażdżenie.

Zgódź się być szarańczą. Nie brak jej małych perspektyw: piękne, 
beztroskie skoki, bezmyślna zabawa i łatwo dostępne pożywienie. Nie warto 
wędrować tak daleko, by w końcu dojść do przerażającego kraju. Zadowól się 
malutkimi, codziennymi napadami.

Bieda polega na tym, że olbrzymy nie znajdują się daleko. Znajdują się w 
tobie. Oto ich imiona: pycha, chciwość, kłamstwo, egoizm, podłość...

Dzięki modlitwie te olbrzymy oczywiście nie znikają, nie stają się 
mniejsze, zdatne do pożarcia przez szarańczę.

Ty też nie zmienisz się w olbrzyma dzięki intensywnej kuracji przy pomocy 
hormonów duchowych.

W modlitwie pozostajesz małym, kruchym stworzeniem, ze swymi lękami i 
ograniczeniami.

W modlitwie nieprzyjaciele, których gościsz od dawna, pozostają twymi 
nieprzyjaciółmi. Nie stają się osobnikami mile widzianymi.

Jednak dociera do ciebie wołanie: "Ruszajmy natychmiast... uda nam się na 
pewno".

Dopóki nie zdecydujemy się zaatakować olbrzymów, którzy pragnęliby 
widzieć nas zawsze małymi, biednymi, zrezygnowanymi - nie zdołamy nigdy 
przekonać się, że "u Boga wszystko jest możliwe" (Mk 10,27).





Powrót do Egiptu



Dziwna ta moja przygoda pustynna.

Również i ja, podobnie jak Izraelici, zostałem wydarty wielu sprawom, 
które mnie zniewalały (zajęcia, pośpiech, niepokój, posiadanie, 
rozproszenie, bałwochwalcze podchodzenie do wielu nieważnych spraw, 
powierzchowność), by móc potem przejść do Ziemi Obiecanej.

I zaczynam podejrzewać, że punktem końcowym tej męczącej wędrówki jest... 
Egipt, który porzuciłem.

Egipt uwolniony od tych nieprzyjaciół, którzy przekreślali moją wolność: 
oto moja Ziemia Obiecana.

Nieprzyjaciele ci nie utonęli w odmętach Morza Sitowia. Po powrocie, nie 
mam złudzeń, odnajdę ich znowu. I będę musiał walczyć. Tym razem nie po to, 
by móc "wyjść", ale by "wejść" i zawładnąć tym, co do mnie należy.

Pustynia nie zapewnia odpoczynku. Przygotowuje cię do walki. Ziemia 
Obiecana jest miejscem spoczynku ("menuah"), ale i walki. Osoba, która się 
modli, nie zaznaje wyłącznie pokoju. Uświadamia sobie, że życie 
chrześcijańskie jest walką.

Pustynia w tej perspektywie jest wędrówką ciągle naprzód, aż człowiek 
dojdzie do punktu wyjścia, do zwykłych spraw, do normalnej pracy, do swego 
środowiska. Ale tym razem jako człowiek wolny.

Jordan staje się synonimem Morza Sitowia. Człowiek przeprawia się już nie 
jako uciekinier, ale jako zdobywca.

Pustynia nie obdarowuje mnie idealną Ziemią Obiecaną.

Zwraca mnie mojemu staremu krajowi. Ale w inny sposób. Pustynia godzi 
mnie z Egiptem, który nie jest już odtąd ziemią niewoli.

Ode mnie wyłącznie zależy, by ponownie nią nie został.




Człowiek czuje się źle we "własnej skórze"



Myślę o tytule pewnej książki, która zawiera rady, jak urządzić własne 
życie w sposób przyjemny: "Jak czuć się dobrze we własnej skórze".

Nic z tych przyjemności na pustyni. Wprost przeciwnie, tam raczej 
człowiek uświadamia sobie, że czuje się źle, strasznie źle we własnej 
skórze.

Uczy mnie tego właśnie modlitwa. Co więcej, wydaje mi się, że to ona 
zmusza mnie do odczuwania tego stanu. I nie tylko w odniesieniu do skóry.

Czują się równie podle moje serce, oczy, głowa, nogi, ręce. Nie mogę już 
znieść siebie. Wszystko co moje sprawia mi przykrość.

Dokuczają mi moje myśli, uczucia, idee, projekty, sprawy, którymi 
normalnie się zajmuję.

Jestem stłoczony w sobie, duszę się.

Boję się, że gdy będę się dalej modlił, ta moja sztywna powłoka pęknie. 
Dlaczego do niedawna jeszcze ta właśnie powłoka wydawała mi się 
wystarczająco obszerna i umożliwiała mi swobodę ruchów?

Może w miarę, jak zapuszczam się coraz dalej, rośnie coś "wewnątrz"? I ta 
pierwotna powłoka nie tylko mi zawadza ale staje się przyczyną bólu, 
wywołuje uczucie duszenia się.

Albo może niezgodność pomiędzy tymi dwoma powłokami - dawną i obecną - 
istniała zawsze, ale nie dawała znać o sobie w formie niewygody, 
cierpienia, złego samopoczucia. Była może odpowiednio znieczulona brakiem 
modlitwy, to jest brakiem świadomości.

Twierdzi się, że modlitwa działa jak narkotyk. Któż wymyślił takie 
brednie?

To właśnie wówczas, gdy zaczynasz modlić się, kończy się narkotyczne 
działanie życia roztrwonionego, życia nie na miarę pierwotnego planu, i 
zaczynasz odczuwać wszystkie te cierpienia, konwulsje sytuacji nie do 
zniesienia.

Dopóki się nie modlisz, każdy może wydrzeć pazurami z twego wnętrza 
najcenniejsze wartości. Co więcej, czujesz się nawet wówczas dobrze we 
własnej skórze, opróżnionej »z zawartości.

Spróbuj stanąć przed Nim. Poczujesz szarpnięcia. Każdy ruch wywoła 
rozdzierający krzyk i łzy.

Będziesz zmuszony zawołać: "Boże mój, jaką krzywdę mi wyrządzasz!"

Dobrze to sobie zapamiętaj: nie można równocześnie rozkoszować się Bogiem 
i sobą samym (to jest czuć się dobrze we własnej skórze).

Bóg nim umożliwi ci "wyjście" (tak zdarzyło się Abramowi) z twojej ziemi, 
sprawia, że twoja powłoka staje się dla ciebie nie do zniesienia.

Gdy tylko odbierzesz pierwszy promyk światła Bożego, zauważasz rany, 
siniaki, coś co się w tobie załamuje. Bóg pozwala ci zrozumieć, że dopóki 
tkwisz w tym więzieniu, musi ci brakować powietrza, światła. To naturalne, 
że się dusisz.

Musisz wyjść na zewnątrz. Rozwalić te mury.

Człowiek nie może poprzestać na byciu tylko człowiekiem.

Człowiek jest większy od człowieka.

Dopóki jest zamknięty w sobie, dopóki przylega do własnej skóry, musi 
cierpieć, brak mu tchu.

Rozwiązanie tego problemu nie polega na stosowaniu»środków 
uspokajających, rozrywek, jak to się często zdarza. Polega na odwadze 
wyjścia. Na rozerwaniu skorupy (podobnej do pancerza żółwia), która 
bezprawnie ogranicza człowieka.

Wybawienie osiąga się nie tyle dzięki wstrzymywaniu oddechu, ile dzięki 
zwielokrotnieniu go.

Jedynie wchodząc w Boga człowiek może czuć się całkowicie dobrze.

Bóg jest jedyną Wielkością godną człowieka.

Teraz rozumiem św. Pawła: "Boście zwlekli z siebie dawnego człowieka z 
jego uczynkami, a przyoblekli nowego, który wciąż się odnawia ku głębszemu 
poznaniu (Boga) według obrazu tego, który go stworzył" (Kol 3,9-10).

Stary człowiek to ten, który cię uwiera, który wywołuje duszności, nie 
pozwala się poruszać.

Nowy człowiek wcale nie jest większy. Po prostu jest "oryginalnym" 
obrazem, wreszcie odnalezionym.

Jeżeli Bóg nie daje ci odczuć trudności z dawną skórą, należy wątpić, czy 
rzeczywiście spotkałeś Go w czasie swej modlitwy.

Na pustyni człowiek nie posiada lustra, by się sobie przyjrzeć (by zacząć 
podziwiać siebie czy się znienawidzić - obie postawy jednako niewłaściwe).

Może najwyżej znaleźć pierwotny "obraz i podobieństwo".

I od tego momentu, przyjacielu, nie miej złudzeń. Będziesz stykał się nie 
z pociechami, ale z udręką Bożą.

Zresztą dobrze, że tak właśnie jest.

Przecież dotychczas to On był zmuszony żyć w tym dławiącym piasku, 
podczas gdy ty czułeś się dobrze w twej skórze...





Pustynia i chęć powtórnych narodzin



Na pustyni niemożliwe jest rutyniarstwo.

Każdy gest jest zupełnie czymś innym.

Wędrujesz przez wydmy piaskowe i na przestrzeni dziesięciu kroków twoje 
nogi natrafiają na twardy grunt. Potem nagle zapadasz się aż po pas.

Wytyczasz szlak, pozostawiając dobrze widoczne ślady na piasku. Ale 
następnego dnia już tej drogi nie odnajdujesz. Wiatr zatarł wszelki ślad.

Zapalasz ogień w miejscu osłoniętym, po uprzednim uważnym zbadaniu 
kierunku wiatru. Po kilku minutach wiatr zmienia się i dmucha wprost w 
twoje zacisze.

Znasz dobrze pewien trakt. Poruszasz się po nim pewnie, ale po burzy 
piaskowej napotykasz ruchome wydmy, które przekreślają twój plan wędrówki i 
zupełnie nie możesz się połapać w sytuacji.

Spało ci się dość dobrze w tym szałasie. Następnej nocy zmuszony jesteś 
go opuścić albo się zgodzić na towarzystwo nie bardzo sympatycznych 
zwierzątek.

Wydawać by się mogło, że nic tu się nie dzieje. Ciągle ta sama panorama. 
Żadnego wydarzenia godnego uwagi. Ten sam chleb, ten sam kubek mleka, ten 
sam kurz.

A jednak każdego dnia jesteś zmuszony do improwizowania drogi, do 
podjęcia ryzykownej, zupełnie nowej decyzji, do wypełnienia innego zadania, 
do zastosowania właściwego rozwiązania nowego zagadnienia. Chciałoby się 
powiedzieć, że każdego dnia zmuszony jesteś do wymyślania na nowo swego 
życia.

Podobnie sprawa przedstawia się z modlitwą.

Ciągła walka z przyzwyczajeniem, z rutyniarstwem.

Ktoś powiedział, że "modlitwa nas odzwyczaja. Faktycznie.

Człowiek modlitwy nie jest człowiekiem torów kolejowych. Jest człowiekiem 
improwizacji, odkryć. Jest człowiekiem skazanym na wymyślanie dla siebie 
nowego mózgu, nowego serca. Albo lepiej: jest skazany na przyjmowanie ich 
ciągle na nowo.

Na pustyni wyżyje ten, kto potrafi stawić czoło najrozmaitszym i 
zmieniającym się ciągle sytuacjom. Jedynym ratunkiem przed popadnięciem w 
rutynę jest ciągła nowość.

Pewien zakonnik - G. Lafont - wyznaje w jednej ze swych książek, że 
zachował się wobec współbrata w określonej sytuacji zupełnie tak samo, jak 
zachował się jako dziecko w podobnych okolicznościach. W murach klasztoru 
zareagował po wielu latach w identyczny sposób, niejako naśladując postawę 
dziecka.

Przywiązani jesteśmy rzeczywiście do naszych powtórek. Zależy nam na 
powrocie do nich. Czujemy potrzebę poruszania się zawsze w tej samej 
scenerii, powtarzania identycznego scenariusza, wykorzystywania tych samych 
gestów.

Bronimy się wszelkimi sposobami przed podjęciem ryzyka innego życia.

Na pustyni wszystko to jest niemożliwe. Znika znana sceneria. Sufler 
zaczyna się jąkać.

Ogarnia cię chęć... narodzenia się na nowo.





Być dziećmi



"...Czyż brakowało grobów w Egipcie, że nas tu przyprowadziłeś, abyśmy 
pomarli na pustyni?" (Wj 14,11)

Powinni byli o tym wiedzieć. Na pustynię wyrusza się, aby umrzeć.

Wszyscy chcielibyśmy spróbować "niemożliwych narodzin". Ale nie zawsze 
skłonni jesteśmy przejść przez konieczną śmierć.

Pustynia każe ci umrzeć.

Umrzeć dla różnych form niewolnictwa. Dla konformizmu. Dla próżności. Dla 
błahostek.

Na pustyni umiera człowiek dawny (Rz 6,6) i rodzi się człowiek nowy, 
stworzony według Boga (Ef 4,24). Człowiek który wyrzekł się 
powierzchowności, pozorów, pustki, aby mocą Ducha Świętego stać się 
człowiekiem wewnętrznym (Ef 3,16).

Pewien ceniony i uznany autorytet współczesny twierdzi: "Głównym zadaniem 
człowieka jest wydać na świat siebie samego" (E. Fromm).

Człowiek wierzący wie, że jest to niemożliwe. Zrozumiał to też Nikodem: 
"Jakżeż może się człowiek narodzić, będąc starcem? Czyż może powtórnie 
wejść do łona swej matki i narodzić się?" (J 3,4)

Człowiek sam nie jest w stanie wydać siebie na świat. Musi zgodzić się na 
"narodziny z Ducha" (J 3,5).

Ludzie pustyni nie boją się umrzeć, aby w zamian otrzymać "niemożliwe 
narodziny" z Ducha.

Na pustyni umiera człowiek ekonomii, a rodzi się poeta. Umiera człowiek 
rozsądny - a rodzi się szaleniec. Umiera człowiek zakotwiczony w 
przyzwyczajeniach, a rodzi się koczownik, gotowy na każdą przygodę. Umiera 
wykorzystywacz, człowiek wyrachowany, a rodzi się człowiek pieśni, 
uwielbienia, zdumienia.

Umiera człowiek majątku, agresywności, bezprawnego przywłaszczania - a 
rodzi się brat, człowiek daru i współudziału, istota żyjąca w harmonii ze 
wszystkim i z wszystkimi. Umiera profanator, uporczywie gromadzący wszystko 
- a rodzi się człowiek kontemplacji, wolny wędrowiec.

Umiera chciwiec, który ciągle coś sobie przywłaszcza i pozostaje, na 
powierzchni wszystkiego - a rodzi się człowiek komunii i porozumienia, 
który odkrywa w ubóstwie głęboką prawdę, który nie dysponuje bogactwami, 
ale w zamian za to jest panem siebie samego. Umiera człowiek, który 
zestarzał się w rutynie, a rodzi się dziecko, gotowe do pójścia drogami 
serca swego i za tym, co oczy jego pociąga (Koh 11, 9). Umiera człowiek 
strachu i rodzi się "syn", który ośmiela się wyjąkać: ""Abba!" Ojcze!" (Rz 
8,15)

Miałem szczęście spotkać kilku autentycznych mnichów (tych pozornych 
rozpoznasz od razu, gdyż nie przestają podkreślać, że są mnichami). Nikt 
bardziej od nich nie ukazał mi postawy "dziecka", zaproponowanej przez 
Chrystusa, jako wzoru przyjęcia Królestwa (Mk 10,14).

Nikt lepiej od nich nie wytłumaczył mi, bez słów, co oznacza "duch 
dziecięctwa", będący i przeciwieństwem infantylizmu i szczytem dojrzałości 
chrześcijańskiej.

Naprawdę ludziom tym "udało się" być dziećmi, dzięki cierpliwej pracy, 
mającej na celu prostotę i zjednoczenie.

Brak w nich jakichkolwiek żądań. Brak pragnienia zwrócenia na siebie 
uwagi.

Tak jak dzieci. Nie mają nic do zaprezentowania, nic do odzyskania, nie 
mogą pochwalić się żadnym spektakularnym dokonaniem. "Podobni do pustej 
dłoni żebraka" (E. Schweizer).

Nie dążą do zdobycia siłą tego, co otrzymują w darze. Wiedzą, że 
Królestwo jest darem i jako dar musi być przyjęte, a nie zdobywane. Są. 
gwałtownikami nieprzywłaszczania sobie.

Łatwo można stwierdzić, że pozbawieni są wielu rzeczy. W ich życiu brak 
obliczenia, komplikacji, prestiżu, przywilejów, błazeństwa, podejrzliwej 
ostrożności, chytrych pretensji do manipulowania innymi, do ich 
kontrolowania, brak dwuznaczności, interesu.

Za to w ich domu spotkać można wiele spontaniczności, naturalności, 
uległości, bezpośredniości, wolności, poczucia wspólnoty, pokoju, 
wrażliwości.

I gdy skierowują na ciebie swe łagodne oczy, gdy patrzą na ciebie 
bezbronnym wzrokiem, ogarnia cię dziwne pragnienie czystości, 
autentyczności.

Oni nie przyzwyczaili się do życia.

Zachowali uczucie zadziwienia, zdumienia.

Są przeciwieństwem pewnych "dorosłych" (nieuleczalnych dzieci), którzy 
wszystko już wiedzą, wszystko widzieli, niczego nie muszą się uczyć od 
nikogo.

Człowiek zaczyna starzeć się nie wtedy, gdy zaczyna łysieć (lub gdy jego 
włosy stają się siwe), nawet nie wtedy, gdy traci pamięć, ale w dniu, w 
którym traci zdolność zdumiewania się.

Patrząc na tych mnichów ma się wrażenie, że każdego dnia podchodzą do 
życia jako debiutanci. Jeszcze nie przyzwyczaili się do życia, mimo upływu 
tylu lat. Zachowali nienaruszoną zdolność zdumiewania się.

Istnieje oczywista więź pomiędzy otwartością na dar, uczuciem zdumienia i 
działaniem łaski.

Z tego punktu widzenia modlitwa (śpiew, uwielbienie adoracja) jest 
przeciwieństwem starości.

Im udało się być dziećmi. Odzyskali podstawowe wartości dzieciństwa. 
Wartości, które nie pozwalają człowiekowi stać się karykaturą siebie 
samego.

Oni nie cofnęli się. Oni poszli naprzód, aby w końcu dotknąć... narodzin.

"Prawdziwy początek znajduje się na końcu" (E. Bloch).

Ktoś żartobliwie żalił się: szkoda bardzo, że młodość znajduje się na 
początku życia, a nie na końcu. (Dzięki temu mogliby ją zniszczyć po raz 
drugi...)

Mnisi, zamiast się żalić, pomyśleli o tym, by żyć młodością aż do końca.

Pustynia oczekuje również ciebie. Chce ofiarować ci możliwość odrzucenia 
starości.





Uciekinierzy czy znalazcy?



"Mnisi uciekają na pustynię".

Zdanie, które weszło już do potocznego języka.

Trzeba wreszcie odwrócić pytanie: kto właściwie ucieka? Mnisi czy ci, 
którzy pozostają w świecie?

Czy przypadkiem to nie my uciekamy nieustannie od centrum naszego 
jestestwa, czy to nie my porzucamy naszą głębię, wyprowadzamy się z 
autentyzmu, by schronić się w pozory, czy to nie my oddalamy się od nas 
samych?

To właśnie my jesteśmy prawdziwymi "uciekinierami".

Mnisi też uciekają, ma się rozumieć, uciekają od rozproszenia, odurzenia, 
od błazenady i udawania, od pustki.

Uciekają od tego, co nie jest.

W rzeczywistości ludzie pustyni są naprawdę obecni.

Obecni dla Boga, ale i dla siebie.

Są tymi, którzy znaleźli.

Tymi, którzy odnaleźli siebie.





Iść krokiem Bożym



Niektórzy mają czelność upierać się, że ludzie pustyni uchylają się od 
pełnienia obowiązków apostolskich.

Osobiście nigdy nie poznałem osób bardziej od nich aktywnych.

Idą na pustynię, aby działać, pracować, tworzyć.

Zrezygnowali z efektów. Postawili na skuteczność.

Samotnik bowiem nie odrzuca obowiązków apostolskich.

Jest jak najbardziej "zaangażowany".

Zdał sobie bowiem sprawę, że "apostołować" oznacza "zanosić Boga", "dawać 
Boga" innym. Zrozumiał, że jedynie Bóg może dawać Boga i wyciągnął z tego 
właściwe wnioski.

Człowiek nie jest w stanie sam zanosić Boga, udzielać Go.

Samotnik więc, aby uniknąć zbędnych prób, poddaje się bezpośredniemu 
działaniu samego Boga.

Jego aktywność jest tym bardziej skuteczna, im mniej jest jego własna.

Spośród dwóch osób - nowoczesnego apostoła, zapracowanego, niespokojnego, 
który nie może zatrzymać się ani na chwilę, gdyż światu groziłoby zawalenie 
się - i samotnika, który spędza długie godziny w swej celi - nie mam 
wątpliwości, że ten ostatni jest bardziej aktywny.

Gdy widzę zabieganego apostoła, zawsze boję się.

Podejrzewam, że w wirze wszystkich swoich dzieł i realizacji, w swym 
niepokoju, pozostawił w domu Dar, na który czekam i który mi się należy.

Człowiek Boży nie spieszy się. On idzie krokiem Bożym.

Gdy dociera do mnie, nie przychodzi sam.





Rozłąka czy przywiązanie



Nazywają ich ludźmi wyrzeczenia.

A są tymczasem ludźmi, którzy wiele posiadają.

Pozostawiają coś, by otrzymać Wszystko.

Porzucają to, co przemija, by osiągnąć to, co jest wieczne.

Nazywają ich ludźmi rozłąki. A są ludźmi najbardziej zaciętego 
przywiązania.

Odrywają się od czegoś czy kogoś, by silniej przylgnąć do Absolutu.

Nikt bardziej od nich nie jest przywiązany do Jedynej Konieczności.

Wydaje się, że są dalecy, a tymczasem są blisko źródła.

Uważa się ich za dezerterów. A tymczasem są pionierami dla dobra 
wszystkich:

Twierdzi się, że żyją "w ciemności".

A groty ich są pełne światłości.

Uważamy ich za ludzi niepotrzebnych.

A tymczasem bez nich świat by się zatracił.

Mówi się o nich jako o ludziach postu. Postu słów, obecności, pożywienia.

A są tymczasem biesiadnikami, którzy spożywają chleb w radości.

I nigdy nie są sami.

Surowi? Być może. Grecki odpowiednik tego słowa oznacza coś twardego, 
szorstkiego, chropowatego.

Surowość sugeruje ograniczenia, które zostają nałożone.

W tym sensie eremici są surowi. Szorstcy, twardzi. Bezlitośni, jeżeli 
chodzi o porzucanie spraw ubocznych, by ograniczyć się do spraw 
zasadniczych.

My tymczasem nie wybieramy surowości. Nie tolerujemy ograniczeń. Jesteśmy 
osobami "otwartymi", nie ograniczonymi.

Chcemy posiadać wszystkie rzeczy niepotrzebne, które nam się należą.





Człowiek modlitwy - człowiek niepoznawalny



Na pustyni znajdujesz Boga początków, a nie Boga dokonań czy upiększeń. 
Aby dobrze się zrozumieć: znajdujesz Boga Stwórcę, a nie dekoratora.

Sądziłem przez długi czas, że modlitwa jest pewnego rodzaju kosmetyką 
duchową, uporządkowaniem najlepszej części mojego jestestwa.

Myślałem, że wyjdę z niej przypudrowany kontemplacją, natłuszczony 
dobrymi uczuciami, pokryty pyłem światła nadprzyrodzonego.

Trochę lepszy, trochę pokorniejszy, posłuszniejszy, czystszy, wrażliwszy, 
szlachetniejszy. Trochę bardziej chrześcijański. Z twarzą oczyszczoną z wad 
- a więc sympatyczniejszy dla innych.

Zrozumiałem tymczasem, że prawdziwa modlitwa nie ma nigdy charakteru 
retuszu, politury, odrestaurowania.

Jeżeli poddajesz się oczyszczającemu działaniu modlitwy, musisz zgodzić 
się na działanie niszczące, na okrutną akcję burzenia.

Jeżeli pozwolisz działać Bogu w modlitwie, kończy się to tym, że 
wychodzisz z niej wcale nie upiększony, bardziej reprezentatywny, ale 
dosłownie "nie do poznania".

Chcę powiedzieć, że z rąk Boskiego Chirurga nie wychodzi ulepszona kopia 
dotychczasowego osobnika.

Wyłania się nowy zupełnie egzemplarz, nigdy dotąd nie widziany.

Twoje "ja" nie zostaje poprawione. Znika.

Nie zostaje nic z tego, na czym ci zależało.

Bóg nie ma w ręce stiuku czy lakieru. Czeka na ciebie z dłutem i ogniem.

Będziesz potrzebował trochę czasu, by oswoić się z nową istotą. Bieda 
polega na tym, że taka operacja powtórzy się już następnego dnia. Zawsze 
trzeba zaczynać wszystko "da capo".

Stwierdzam, że zbyt długo moja modlitwa była próbą własnej obrony przed 
Bogiem, aby zmusić Go do działań estetycznych, do wyposażenia mojego 
sztucznego gmachu duchowego.

Może wreszcie zrozumiałem (choć częściowo), że Bóg nie nadaje się do tych 
upiększających operacji. On nie godzi się pracować nad "konstrukcjami 
duchowymi". Pracuje nad człowiekiem i nie zaczyna swej pracy od twarzy. 
Chyba że twarz dostosuje się do tego przeorania, "przeistoczenia", jakie 
dokonuje się wewnątrz.

Jasne, że i teraz Jego uderzenia napawają mnie lękiem. Ale przynajmniej 
wiążę modlitwę z tymi oschłymi i przeszywającymi uderzeniami - a nie z 
głaskaniem czy słodkimi lamentami.

Zdaję sobie sprawę, że z modlitwy nie wychodzi człowiek oczyszczony i 
uperfumowany duchowo, wzmocniony witaminami niebieskimi.

Musi wyjść inny.

Komentarzem nie może być stwierdzenie: "Jak on się poprawił!" Ale: "Któż 
to jest?"

Sukces modlitwy polega właśnie na tym, że człowiek staje się "nie do 
poznania".

Gdy ktoś zawierza dynamizmowi modlitwy, godzi się na to, że nie zostanie 
rozpoznany przez ludzi. Ale to jedyny sposób uznania przez Boga i 
udowodnienia sukcesu Jego dzieła.

Jeżeli wychodzisz z modlitwy zadowolony, odświeżony, różowy niczym 
dziecko z kąpieli, należy przypuszczać, że Bóg nie był zatrudniony w tej 
akcji.

Panie, pozwól mi zrozumieć, że pewne plamy w moim życiu są brzydkie. Ale 
gdy pragnę "upiększyć" je, polakierować w modlitwie, stają się wręcz 
wstrętne.





Człowiek modlitwy jest ekscentrykiem



Dzisiaj mówi się o "odkrywaniu własnej tożsamości".

Od dawna H. Cox ostrzegał przed niebezpieczeństwem tej operacji 
twierdząc, że "tak zwana tożsamość może zredukować się do zestawu 
elementów, których jednostka uczy się od kultury, w jakiej żyje i które 
sobie przyswaja. Staje się w ten sposób produktem końcowym całej seru 
trudnych rokowań pomiędzy małym ja, które próbuje potwierdzić się i które 
nienawidzi wszelkich form kontroli, a formami społecznymi, narzuconymi 
przez instytucje społeczeństwa temu, kto osiągnął pewien etap rozwoju. 
Tożsamość jest tylko samozrozumieniem się społeczeństwa. Jest stworzona i 
uwieczniona przez swoje grupy uprzywilejowanych i mieści się faktycznie 
tylko w ich głowie.

Teologia opierająca się na poszukiwaniu tożsamości może być tylko 
zachowawcza. Brakuje jej bowiem elementu śmieszności, nowości, czegoś 
nieoczekiwanego, wywodzącego się ze świata transcendentnego. Wiara nie 
ukazuje nam Boga, który chroni hierarchie społeczne, ale Boga, który 
czasami je druzgocze i przewraca..."

Tożsamość tego rodzaju jest tożsamością narzuconą z zewnątrz. Jest czymś 
prefabrykowanym, stałym, do czego musisz się dostosować.

Znajdujesz swą tożsamość, jeżeli "upodabniasz się" do modelu, który 
został już przygotowany dla ciebie.

W tym przypadku poszukiwanie własnej tożsamości kończy się nie 
wyzwoleniem, ale przymusem niewolnictwa.

Stajesz się nie tym, czym masz być, nie tym czym możesz być, nie tym, do 
czego zostałeś powołany, ale tym, o czym zadecydowało plemię.

Nie znalazłeś swej tożsamości. Znalazłeś jedynie twoją przegródkę, 
miejsce, w którym umieścili cię inni.

Modlitwa z punktu widzenia poszukiwania tożsamości nie jest siłą 
integrującą, ale przewrotną.

W modlitwie jednostka, aby posłużyć się jeszcze sformułowaniem H. Coxa 
przechodzi od sposobu życia koncentrycznego, wyznaczonego wysiłkiem, by 
upodobnić się coraz bardziej do siebie samego i do modelu albo definicji 
narzuconych z zewnątrz (stąd gesty, które sprowadzają się do pozy, 
działania możliwe do przewidzenia, sztywność i skleroza, "rodzaj 
ekwiwalentu duchowego wczesnej starości"), do sposobu życia 
ekscentrycznego, nie w sensie dziwnego, kapryśnego (choć w odczuciu 
niektórych osób może pojawić się to określenie), ale "czegoś, co posiada 
centrum poza sobą".

Człowiek modlitwy jest stworzeniem ekscentrycznym, gdyż pozwala, by 
dotknął go element nowy, nieoczekiwany, coś, co pochodzi nie z zewnątrz, 
ale z Góry.

Człowiek modlitwy dopuszcza się wykroczenia, gdyż pokonuje krąg 
konformizmów, uwarunkowań. Przerywa linię, która go zamyka w świecie jego 
możliwości, schematów prefabrykowanych, aby wejść do świata transcendencji. 
Poprzez wyrwę uczynioną w tym kręgu wchodzi świat łaski, zaskoczenia 
nieoczekiwanego.

Takie prawdziwe nawrócenie wywołuje modlitwa.

Mówi o tym w swej książce wydanej pośmiertnie, a zatytułowanej proroczo 
Wyjście J. Sulivan: "Każde wsłuchanie się, każda przemiana, zakładają pewne 
odkrycie: dramat sfabrykowanego sumienia. Sumienie sfabrykowane jest owocem 
kompromisu pomiędzy Słowem a światem. Wychowanie, które winno prowadzić 
każdą istotę ludzką do odkrycia własnej tożsamości i suwerenności, staje 
się formacją, poprzez którą sumienie zostaje poddane sumieniu zbiorowemu i 
ostatecznie wiedzy instytucjonalnej, która dąży do funkcjonowania poza 
życiem wewnętrznym ludzi wolnych".

Również i dla tego prawdziwego poszukiwania tożsamości wkracza się na 
pole spraw niewyobrażalnych, nieprzewidywalnych, na uprzywilejowane miejsca 
działania Ducha.

Wszystko to jednak nie dokonuje się z pominięciem "przejścia bolesnego". 
Jest to właśnie Wyjście. Jest to pustynia, równocześnie fascynująca i 
straszliwa, ze swymi nocami zmysłów i ducha, ze swą obietnicą Ziemi, która 
zostanie dana wyłącznie ludziom zdolnym do "wyjścia".

Tak jak mówią mistycy muzułmańscy: Od Wyjścia do Ekstazy.





Ludzie światła



Na pustyni zdobywa się zmysł orientacji.

Chodzi o to, by zwrócić się ku wschodowi, tam gdzie rodzi się światło.

Chodzi o to, by zwrócić się ku Jerozolimie, w kierunku owego grobu, gdzie 
ciemności zostały definitywnie pokonane.

Chodzi o zwrócenie się ku własnemu wschodowi wewnętrznemu.

Na pustyni rodzą się w ten sposób ludzie światła.

Stworzenia, w których Duch dokonał wyłomu. I teraz promieniują Bożym 
światłem i wszystkich mogą nim obdarzać.

Przeszedłszy przez jasność Boga, przechodzą pośród ludzi jako świadkowie 
światła, niczym Jan, który przyszedł, "aby zaświadczyć o światłości" (J 
1,7).

"Istnieje światło wewnątrz człowieka światła i oświeca cały świat" 
(Ewangelia wg Tomasza, log. 23).

Człowiekiem światła jest ten, kto porzuciwszy pozory, stał się 
przejrzysty.

Podczas gdy ludzie rozsiewają nieuchronnie wokół siebie cień ciała i 
swego ciężaru, stworzenia światła rozsiewają blask Ducha.

Przechodząc zostawiają bruzdy światła. I każdy może w tych bruzdach 
zasiewać nadzieję.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa niezliczona ilość ludzi światła 
zaludniała pustynie, groty. Sama ich obecność wyrwała innych ludzi z ich 
ciemności. Napawała tęsknotą za światłem. Rodziła inne dzieci światła.

Wędrując zboczami góry Synaj, Tabor czy Qaf lub Athos, ludzie światła 
ofiarują wszystkim dar swego przemienienia. Gotowi są na każde, najbardziej 
bolesne oczyszczenie, byle tylko otrzymać światło, pochodzące od Boga.

Ubrani w "lśniące tuniki" - dar Ducha, mieszkają w domu Boga, ale czują 
potrzebę wskazywania innym światłości niedostępnej, w której zamieszkuje 
Bóg" (por. 1 Tm 6,16).

Są biedni. Ich bogactwem jest jedynie blask. Ale mogą dzielić się tym 
darem światła, będącym "uczestnictwem w Zmartwychwstaniu Chrystusa, w 
świętości Kościoła, w świętości każdego człowieka "szalonego Bogiem"" 
(J.-P. Renneteau).

Są milczący. A jednak masz wrażenie, że to światło, którego są 
nosicielami, posiada głos.

Tak. Jeżeli chodzi o tych ludzi, światło obdarzone jest głosem. A słowo 
pełne jest światła. I ty słuchasz światła i widzisz światło.

Gdy istnieje światło, każda rzecz staje się nowa.

Ludzie światła. Przechodzą obok ciebie nic nie mówiąc. Ale dzięki nim 
rozumiesz, że najbardziej absurdalną rzeczą jest taki sposób życia, który 
gasi światło, będące w tobie.





Niemożność ucieczki



Dialektyka "szukania-znalezienia" na pustyni jest rozwiązana w sposób 
szczególny.

Poszukiwanie posiada wyjście zaskakujące. Nie umiałbym powiedzieć 
uczciwie, czy znalazłem. Mogę jedynie zaświadczyć, że zostałem dosięgnięty.

Dosięgnięty przez głos, dotknięty Słowem, otoczony Obecnością.

Nie mogę udokumentować tego, co osiągnąłem, co zdobyłem. Mam tylko 
świadomość, że zostałem dosięgnięty przez Kogoś.

Patrząc na te niezmierzone przestrzenie, początkowo masz wrażenie, że 
możesz iść, gdzie chcesz. Ale od momentu, gdy pozwoliłeś się znaleźć, 
intuicyjnie czujesz, że Ktoś "poprowadzi cię, dokąd nie chcesz" (J 21,18).

Pustynia stanowi najbardziej paradoksalne wyzwanie.

Ukazuje ci niezmierzone terytorium, z możliwością ucieczki prawie że 
nieograniczonej, aby wystawić na próbę twoją odwagę: odwagę przyzwolenia na 
pojmanie i heroizm poddania się bezwarunkowego.

Wydaje mi się, że modlitwa jest właśnie przedziwnym obdarowaniem 
przestrzenią.

Nikt nie ma tyle terenu do dyspozycji, co człowiek modlitwy. Ale ta 
przestrzeń ofiarowana jest po to, by człowiek nie uciekał, by uniemożliwić 
mu ucieczkę.

Nie pytajcie się człowieka modlitwy o to, co znalazł. Nie umiałby na to 
pytanie odpowiedzieć. Mógłby powiedzieć wam co najwyżej, że odczuwa 
"niemożność ucieczki".

A wy powinniście uwierzyć, że to jest właśnie najszczęśliwsze 
rozwiązanie. I że on nigdy nie czuł się tak wolny jak wówczas, gdy poczuł, 
że Czyjaś ręka spoczęła na jego ramieniu i przygwoździła go.

"Ty ogarniasz mnie zewsząd i kładziesz na mnie swą rękę" (Ps 139,5).

Oto obraz ryzyka modlitwy: nie posiadać już drogi odwrotu.

Tak. Modlitwa jest wolnością w momencie, w którym spostrzegasz z 
radością, że zostałeś wykryty.

I uznajesz, że pięknie jest "wpaść w ręce Boga żyjącego" (Hbr 10,31).





Ludzie, którzy pragną



Bóg nie udziela się doskonałym, "czystym".

Nie daje się znaleźć tym, którzy mają papiery w porządku.

Nie ofiaruje swej obecności jako nagrody dla zasługującego.

Bóg pozwala się znaleźć wyłącznie tym, którzy są głodni i spragnieni.

Jego dar jest proporcjonalny do intensywności pragnienia.





Odzyskanie pamięci



Nazywają ich "ludźmi pamięci" albo "przestrogi".

Człowiek udaje się na pustynię nie po to, by zapomnieć, ale by odzyskać 
pamięć.

Tłum narzuca ci krótką pamięć, ograniczoną do ostatnich wiadomości, do 
hasła dnia. Pamięć typu "listy codziennych zakupów".

Na pustyni pamięć uwolniona od natłoku kroniki bieżącej, od sensacji, 
praktycznych zastosowań, powraca do źródła, do wydarzeń zamierzchłych, do 
zasadniczych wartości.

Na publicznym placu stajesz się obiektem propagandy, reklamy, pouczania. 
Na pustyni dosięga cię "wspomnienie".

Człowiek speszony tłumem staje się nieuchronnie człowiekiem 
roztargnionym. Jest dobrze poinformowany, ale łatwo zapomina. Zna wszystkie 
nowości, ale nić jego pamięci zrywa się, gdy tylko przekracza granicę dnia 
wczorajszego. Wie, gdzie się znajduje, ale nie wie, skąd przychodzi, dokąd 
idzie i dlaczego idzie.

Człowiek pustyni jest pozbawiony informacji, nie zależy mu też na 
ostatnich wiadomościach. Wystarcza mu powrócić do pierwszych, gdyż te 
właśnie pozwalają mu zorientować się w dniu dzisiejszym. Pozornie jest 
spóźniony, ale zawsze obecny.

Wyrzucony za burtę? Nie. Po prostu znajduje się gdzie indziej.

Nie musi biec. Znajduje się we właściwym miejscu.

Jest człowiekiem prawdy, a nie nowości.

W zgiełku targowiska możesz sobie przypomnieć to, co masz czynić. Ale 
jedynie na pustyni odzyskujesz pamięć o tym, czym masz być.

Gdy jesteś w tłumie, stajesz się numerem. Służysz do odliczania. Na 
pustyni odnajdujesz imię (Ap 2,17). Możesz zostać wezwany.

Biurokracja jest opanowana przez komputer, który nie potrzebuje twojego 
imienia, ale jedynie numer twego kodu. Wydruk przypomina ci o tym, co 
musisz zapłacić, zużyć, wyprodukować, to wszystko, czego oczekują od 
ciebie. Przedstawia ci cyfry, terminy płatności. Na pustyni biurokracja 
ustępuje miejsca wezwaniu.

I gdy zabrzmi twoje imię, odzyskujesz pamięć o tym, kim jesteś.

Wydruk mówi ci o tym, co musisz zrobić.

Imię sugeruje ci to, co możesz zrobić.

Ma się rozumieć, że o wiele niebezpieczniejsze jest imię.





Ważna jest ich nieobecność



Obserwuję tych, którzy się modlą. Którzy czynią z modlitwy cel swego 
życia.

I życzyłbym sobie nie zobaczyć ich nigdy przed mikrofonem czy w świetle 
reflektorów telewizyjnych.

Mam nadzieję, że nie dadzą się skusić przez nikogo do uczestniczenia w 
jakichś obradach, do zabrania głosu w jakiejś dyskusji, nawet na temat 
modlitwy.

Ich zadaniem bowiem jest oświecać, nie błyszczeć.

Znają sprawy, które można przekazywać jedynie w ciszy i nie za pomocą 
słów.

Znajdują się pośrodku życia, zagłębieni w historii, w centrum Kościoła i 
nie mogą wejść na scenę próżności, zamaskowanej "problematyką religijną".

Wiedzą tylko jedno. Są ludźmi tylko jednej prawdy. I nie wolno ich mylić 
z tymi, którzy wiedzą wszystko o wszystkim.

Budują Królestwo. I biada jeżeli przerywają swą pracę, aby ukazać się w 
towarzystwie osób ważnych, które spędzają swój czas, zabawiając się 
pseudoproblemami.

Posiadają bezcenną perłę i nie mogą być wykorzystywani dla reklamy i 
propagandy. Nie są ludźmi nowoczesnymi (dnia bieżącego), gdyż włączeni są w 
wieczność.

Nie znają ostatniego prawa wypoconego przez uczonych, gdyż rozważają 
Słowo, zawsze to samo i zawsze nowe.

Nie byłoby właściwe zaproszenie ich do okrągłych stołów, na zjazdy. Nie 
należą do kategorii ekspertów. Brak im specjalizacji z wyjątkiem pewnej 
zażyłości ze sprawami nieba, która pozwala im jasno widzieć sprawy ziemi, 
ale przecież ludziom potrzeba czegoś więcej, zagadnienia nie są takie 
proste, problemy należy ująć w odpowiednie ramy, włączyć do pewnego 
kontekstu, rozwiązać - i tak dalej, i tak dalej...

Cóż wiedzą oni o złożoności aktualnych problemów? Oni, którzy zadowalają 
się prostotą?

Są naiwni. Pozbawieni wszystkiego. Nie martwią się nawet tym, że pomijają 
ideologie, mody, porządek dnia, grupy działania. Nie mają poparcia, nie 
należą do "kręgu".

A jednak jest mi potrzebne ich milczenie. Nie mogę obyć się bez ich 
ukrycia.

Jeżeli nie rozumiem ich milczenia, nie mogę łudzić się, że rozumiem ich 
słowa. Jeżeli nie doceniam ich ukrywania się, na nic zdadzą mi się ich 
wystąpienia publiczne.

Są ludźmi kontemplacji, wystawionymi na światło Boże. I nie mogą być 
wystawiani na podziw i ciekawość publiczności, ogarniętej manią egzotyki 
duchowej.

Mnie wystarcza, że tam są. Tam, gdzie na szczęście nie docierają 
mikrofony, kamery telewizyjne, notesy reporterów.

Wystarcza mi, że istnieją. Nieosiągalni, nie zgadzający się na udział w 
widowisku.

I gdy włączam telewizor lub gdy wchodzę na salę konferencyjną, oddycham z 
ulgą, nie widząc ich przy stole uczonych.

Potrafię śledzić z wystarczającą rezerwą te dyskusje. Mogę nawet 
zdrzemnąć się. Są to bowiem tylko polemiki pozwalające uciec od zagadnienia 
zasadniczego.

Skąd o tym wiem?

Po prostu "oni" są tam nieobecni.

Pozwólmy, by uczeni dyskutowali, by swoją wiedzę ofiarowali widowni, by 
dostarczali nam najbardziej skomplikowane recepty, pisane językiem 
wtajemniczonych.

Zaczekajmy, aż kamery telewizyjne skończą rejestrować pierwszoplanowe 
oblicza, ręce wymachujące w geście upominania i osądzania, usta ziejące 
doktryną.

Gdy wreszcie zgasną światła, gdy zapragniemy ozdrowieć, zwrócimy się do 
tych, których tu nie było.





Dokąd dociera człowiek kontemplacji?



Ktoś zapewnia, że w Alpach Szwajcarskich znaleziono czerwony piasek 
saharyjski, przygnany aż tutaj przez wiatr.

Ja sam widziałem którejś zimy w Valmalenco nad jeziorem Palu, w okolicy 
zasypanej śniegiem, widoczne ślady żółtego pustynnego piasku.

Zjawisko wprawdzie zaskakujące, jest jednak całkowicie naturalne.

Tak jak naturalnym jest, że dzięki modlitwie przebiega się niewyobrażalne 
przestrzenie.

Znam osoby, które chciałyby osiągnąć wszystko. Znam też inne, które łudzą 
się, że mogą dotrzeć wszędzie.

I na szczęście spotykam jednostki, które nie ruszają się ze swej małej 
powierzchni adoracji, ze swej chusty kontemplacyjnej.

Ci ostatni nie marzą nawet o dojściu do wszystkiego.

Zadowalają się dotarciem do stołka, do usypiska piachu i tam klękają. I 
stamtąd starają się przekazać coś bardzo daleko.

Gdy widzę "zadufanego w sobie", mam ochotę zapytać:

- Dokąd chcesz dotrzeć?

Ale gdy widzę człowieka kontemplacji, zatopionego w Bogu, mam pewność, że 
i mnie coś się dostanie.

Myślę o ojcach pustyni.

Myślę o drodze brata Karola de Foucauld poprzez przerażające odludzia 
Hoggaru.

Nie wystarczy powiedzieć, że jego kroki pozostawiły ślad.

Z tych kroków wszyscyśmy czerpali siły.





Pochwała prostoty



"Ukrywasz ich pod osłoną Twego oblicza od spisku mężów..." (Ps 31,21)

Również wydmy stanowią osłonę. Przeszukując je uważnie, odkrywa się 
rodzaj kraterów, w których można ukryć się przed wzrokiem innych.

Nigdy nie starałem się ukrywać. Wprost przeciwnie, z reguły sadowiłem się 
w miejscach najwyższych, dobrze widocznych.

A jednak w pewnych momentach miałem wrażenie, że jestem osłonięty, że 
znajduję się w jakichś okopach lub wręcz w schronie opancerzonym.

Doświadczałem słuszności tego wersetu, który dawniej zawsze wydawał mi 
się nieprawdopodobny: "Ukrywasz ich pod osłoną Twego oblicza".

Nie ma rzeczywiście nic bardziej nieosłoniętego od twarzy. Nic bardziej 
bezbronnego. A tymczasem gdy stajesz w świetle oblicza Boga, czujesz się 
osłonięty. Jesteś pod ochroną i pod opieką. Z dala od intryg, od 
wszystkiego, co stanowi zagrożenie.

Pokonujesz odległości, choć najbardziej podstępne zasadzki są tuż, tuż. 
Bezbronny, a jednak nietykalny.

Gdy modlitwa stawia cię w zasięgu światła Bożego, staje się ono twoją 
najpewniejszą kryjówką.

Tam, w strefie otwartej, nieosłoniętej nic i nikt nie może cię dosięgnąć. 
Pod warunkiem, że masz odwagę pozostać nieosłonięty i zaufasz tej pozycji.

Człowiek modlitwy, pod osłoną oblicza Boga, odnajduje zasadniczą cechę: 
prostotę.

W rozumieniu ludzkim staje się ogołocony.

Wyzwala się z wszelkiej przebiegłości, z wszelkich chytrych kalkulacji, z 
taktyk, z przymilania się możnym, ze sztucznego ukrywania wad, z ulegania 
modom dnia, ze zmowy z mamoną.

Wychodzi bezbronny, nieczuły na obmowy, "daleki" od intryg. Z absurdalną 
czelnością określania rzeczy i osób, z pominięciem istniejących już 
etykietek.

Bezpieczny w świetle oblicza Boga, nie martwi się o ocalenie własnej 
twarzy.

Jest przezorny, ale nie bojaźliwy.

Szczery, ale nie głupi.

Daleki od intryg.

Odporny na pochlebstwa.

Naturalny w ruchach.

Wolny w działaniu.

Pełen szacunku dla wszystkich, nie wyróżnia "wielkich".

Nie traci czasu na szukanie kontaktów z tymi, którzy mogliby go 
wprowadzić do określonych środowisk, gdyż nie ma najmniejszego zamiaru się 
tam dostać.

Gotów jest spotkać się z każdym, ale nie szuka ludzi liczących się.

Trzyma się z dala od miejsc, w których celebruje się rytuał bez wartości.

Nie interesuje go, by być "w kręgu", gdyż zależy mu bardzo, by móc się 
poruszać po szerokim terytorium.

Jeżeli pewne drogi są zbyt zatłoczone lub gdy trzeba zdobywać sobie 
miejsce za cenę pokłonów, wybiera raczej ścieżki dzikie i opustoszałe. I 
zaczyna śpiewać. Pochyla się pokornie, adorując Jedynego, który obdarzył go 
smakiem wolności i radością śpiewu.

Jest łagodny - a więc nie wysuwa żądań, nie konkuruje z nikim, nie domaga 
się niczego, nikogo nie próbuje prześcignąć. Nie wysuwa pretensji, nie 
zagarnia miejsc, nie ubiega się o przywileje. Nie prosi o względy. Nie 
szuka poparcia, nie żebrze o wyróżnienia. Nie zabiega o to, by o nim 
mówiono. Co więcej - cieszy się, gdy może przejść niezauważony. Raduje się, 
gdy się o nim zapomina. Nie dba o zrozumienie. Obojętny jest na podziw 
innych. Nic nie robi sobie z poklasku "ważnych". Gdy ktoś prosi, by 
przemówił, nie ubiera się w togę upstrzoną mądrymi cytatami. Nie chodzi mu 
o to, by inni dowiedzieli się, że on wie, że jest na bieżąco, że znajduje 
się w centrum debaty kulturalnej.

Ma odwagę własnego nagiego słowa, pozbawionego szat ideologii, dalekiego 
od skrzących się konstrukcji teoretycznych.

Ma odwagę posługiwać się słowami ubogimi, które nie wchodzą do żadnego 
schematu, wymyślonego przez mistrzów chwili, ale wywodzą się z jego ciała, 
z jego krwi, z jego milczenia. Biedne słowo, równie jak on bezbronne, 
wszyscy mogą wyśmiać, ale jego własne, dojrzałe w owej smudze światła, z 
dala od intelektualnych pracowni.

Pod osłoną oblicza Boga jego głowa zaczyna pracować samodzielnie, nie 
martwiąc się o dostrojenie się do innych.

Człowiek prosty, naiwny.

Dziecko.

Niepokojące intrygantów, gdyż stanowi zbyt łatwy cel.

Gdyż nie zachowuje ostrożności, nie ucieka się do obronnych posunięć, nie 
liczy się z...

Czyż jest sens zastawiać pułapkę na człowieka ogołoconego, idącego w 
świetle słońca przez otwartą przestrzeń?

Trzeba zrezygnować z werbowania do wielkiej orkiestry jednostki, która 
posłuszna jest wyłącznie własnej wewnętrznej muzyce i nie respektuje 
partytury rozdzielonej wszystkim uczestnikom.

Człowiek, który się modli, nigdy nie może stać się przebiegły. Gdyby był 
chytry, nie byłby człowiekiem modlitwy.

Modlitwa jest szkołą mądrości, a nie przebiegłości.

Modlitwa uczy pokonywania każdej przeszkody, zrównywania z ziemią murów 
obronnych, wprowadza ludzi zdumionych i szczęśliwych w światłość oblicza 
Boga. W miejsce najbezpieczniejsze, gdyż najbardziej odsłonięte.





Pochwała bezinteresowności



Na świecie istnieją również istoty bezinteresowne.

Jedną z najwymowniejszych pochwał tych osób wypowiedział Rene Habachi, 
kierujący działem filozofii UNESCO, w przemówieniu do przełożonych zakonów 
we Francji. Warto przytoczyć tu jego słowa: "Trzeba, by te bezinteresowne 
istoty spalały się za darmo, by płonęły za piękno świata, za wejrzenie 
Boga. Muszą istnieć rezerwy milczenia, wzajemnej, bezinteresownej pomocy, 
całkowitego wyzwolenia, solidarności w Cierpieniu i śpiewów dziękczynnych.

Najbardziej palącą potrzebą dnia dzisiejszego jest bezinteresowność. 
Okaże się ona skuteczniejsza od zobowiązań politycznych, od przewidywań 
ekonomicznych, od rewolucji strukturalnych. Skuteczniejsza, gdyż leży u 
podstaw wszystkich innych przejawów działania i rodzi się z ogołocenia 
najuboższych istot ziemi.

Bezinteresowność zaopatrzy ludzi w jedyne zwierciadło w którym będą mogli 
rozpoznać się i za jego pośrednictwem odcyfrować transcendencję, zdolną 
oświecić ich oblicze.

Nie chodzi o mówienie o Bogu. Trzeba Nim żyć."

W świecie zdominowanym ilością, produkcją, wydajnością oni wybrali 
bezinteresowność.

Wszyscy pytają: "Do czego to służy?", albo "Co to daje?"

Oni wybrali działalność nieproduktywną.

Ich egzystencja jest czystą stratą.

Wszyscy pragną coś osiągnąć, być użytecznymi. Niektórzy nawet uważają się 
za niezastąpionych. Oni zaakceptowali nieprzydatność.

Wszyscy mówią o dziełach, o realizacjach. Oni nie mają nic do 
zaofiarowania światu poza własną obecnością.

Wszyscy pchają się naprzód. Oni stoją na uboczu.

Mają nawet patronkę w Ewangelii. Kobietę, ze sceny namaszczenia w Betanii 
(por. Mk 14,3-9). Kobietę, której imię nie zostało zapisane i której ani 
jednego słowa nie uwieczniono. Widzowie ówcześni oburzają się na ten 
"flakonik alabastrowy prawdziwego olejku nardowego, bardzo drogiego", który 
zostaje rozbity, by namaścić głowę Jezusa. Obliczają, oskarżają o 
marnotrawstwo, odwołują się do potrzeb społecznych.

Jezus zabiera głos, by stanąć w obronie kobiety, sprawczyni tego 
marnotrawstwa. "Dobry uczynek ("kalon ergon") spełniła względem Mnie".

Jezus staje w obronie nierozsądnego gestu. Docenia czyn niepotrzebny. 
Wychwala bezinteresowność. Cieszy się z daru całkowitego.

Jezus kocha te istoty "niepotrzebne", które rezygnują z własnego życia, 
które nie są zdolne do słusznych obliczeń i nieroztropnie administrują 
własnym darem.

Biada, gdyby w świecie miało zabraknąć tych niepotrzebnych jednostek, 
które nie są wydajne, które nie produkują, nie konsumują.

Gdyby zanikli ci specjaliści od trwonienia, ci marnotrawcy olejków, 
wszyscy umarlibyśmy z głodu.

Gdyby zagasł ich niepotrzebny płomień, na ziemię spłynąłby mrok i wszyscy 
szczękaliby z zimna.

Gdyby zamarł śpiew i gdyby słychać było jedynie tykanie kalkulatorów - 
nastąpiłby naprawdę koniec świata.

(Również i moje życie dopóty jest bezpieczne, dopóki wartości 
bezinteresowne będą miały przewagę nad wartościami skalkulowanymi.)





Zapomnieć o chlebie, ale pamiętać o śpiewie



"Miriam prorokini, siostra Aarona, wzięła bębenek do ręki, a wszystkie 
kobiety szły za nią w pląsach i uderzały w bębenki. A Miriam przyśpiewywała 
im: "Śpiewajmy pieśń chwał, na cześć Pana, bo swą potęgę okazał"" (Wj 
15,20-21).

Wszyscy myśleli o rzeczach nieodzownych dla przeżycia na pustyni. Wloką 
więc za sobą trzodę i stada. Zgromadzili znaczne ilości srebra i złota. 
Pomyślano również o ubraniu. Niektórzy nawet wędrowali uginając się pod 
ciężarem dzieży wypełnionej ciastem (por. Wj 12).

A ta trzpiotka zatroszczyła się o rzecz zbędną.

Wzięła ze sobą instrument muzyczny, gdy pozostali zachowali się 
przezornie.

Nierozważna Miriam, bujająca w obłokach, zrobiła spis rzeczy 
niepotrzebnych. I to nie po to, by zostawić je w Egipcie, ale by wlec je ze 
sobą w czasie wędrówki.

Realiści wiedzą, że na pustyni trzeba uwolnić się od tłumoków i nieść 
jedynie rzeczy konieczne.

Tymczasem naiwna Miriam nie omieszkała zaopatrzyć się w... bębenki.

Osoby rozsądne uważają, że na pustyni artykułami pierwszej potrzeby są 
chleb i woda.

Naiwna Miriam uważa, że na pustyni przede wszystkim ważny jest śpiew.

I rację ma właśnie ona. Wyczuła, że w czasie tej przygody będzie wiele 
powodów do dziękczynienia.

Oto zaraz potem, gdy wędrowcy stali się świadkami działania Jahwe w 
czasie przejścia przez Morze Sitowia, przedmioty, które wydawały się zawadą 
- stają się przydatne. Właśnie bębenki.

Śpiew pochwalny staje się artykułem pierwszej potrzeby.

Na pustyni nie może zabraknąć dziękczynienia.

Jasne, marsz nie może być utrudniony zbytnimi i nadmiernymi ciężarami. 
Trzeba mieć odwagę zredukować je do zasadniczych rzeczy. Ale do nich należy 
koniecznie zaliczyć dziękczynny śpiew.

Gdy czujesz na karku oddech nieprzyjaciół, musisz stać się "nierozważny", 
wyciągając bębenek.

Gdy gardło masz spieczone pragnieniem, gdy opadasz z sił, nie uratujesz 
się oszczędzając energię, ale właśnie trwoniąc ją w tańcu.

"Pan jest moją mocą i źródłem męstwa" (Wj 15,2).

Można by spokojnie dodać: moim pokarmem jest uwielbienie.

Rabini mówią o "owocu warg otwartych na chwałę Pana". Ten owoc warg 
jednak nie tylko jest miły Temu, do którego jest adresowany. Staje się 
pożywieniem ust, które go wydają.

Na pustyni może zabraknąć wszystkiego. Nigdy jednak nie może zabraknąć 
chęci zaintonowania hymnu pochwalnego na cześć Boga.

Nie chodzi tylko o "dziękczynienie" po zakosztowaniu "cudownych rzeczy", 
dokonanych przez Jahwe.

Pochwała może również uprzedzać wydarzenia.

Zdumienie wcale nie musi objawić się jedynie wobec faktu dokonanego. Może 
wyprzedzać interwencję Bożą, sprowokować fakty nieoczekiwane.

"Dobrze jest dziękować Panu i śpiewać imieniu Twemu, o Najwyższy: głosić 
z rana Twoją łaskawość, a wierność Twoją nocami" (Ps 92,2-3).

Warto podkreślić to głoszenie. Ośmieliłbym się zmienić je na 
"przepowiadanie" z rana miłości Boga. Na "opowiadanie" - nim zaistnieją - o 
cudach, które Pan uczyni dla swych stworzeń.

"Zaśpiewam i zagram.

Zbudź się, duszo moja,

zbudź, harfo i cytro!

Chcę obudzić jutrzenkę" (Ps 57,8-9).

Zawsze napawał mnie otuchą śpiew mnichów w nocy. Ta ich naiwna próba 
przebudzenia jutrzenki (po zbudzeniu własnego serca), "wymuszenia" dnia, 
uprzedzenia światła!

Muszę i ja nauczyć się cudownej nieprzezorności Miriam.

Muszę czuwać w ciemności, uzbrojony jedynie w harfę, cytrę i bębenek.

Bóg nie może oprzeć się temu wyzwaniu nieprzezorności.

Nie może dopuścić do niewykorzystania moich instrumentów muzycznych. Nie 
może przekreślić mojej potrzeby dziękczynienia.

Bez wątpienia Bóg nie poskąpi sercu, które pragnie Go wielbić, powodów do 
pieśni pochwalnych.





Pozwól, by zawładnęło tobą Słowo



Zdaję sobie sprawę z tego, że w moim życiu duchowym popełniłem mnóstwo 
błędów, będąc niewolnikiem pewnej iluzji, pewnej obsesji: manii "wyciągania 
wniosków".

Nie było kazania bez praktycznych wniosków. Rozważania bez postanowień. 
Lektury jakiejś stronicy bez konkretnych zastosowań.

A wynikiem tego nieporozumienia - cały łańcuch przeświadczeń:

- że każdy dobry uczynek musi mieć natychmiastowy odzew,

- że gorliwe zaangażowanie musi dawać widoczne rezultaty,

- że działanie apostolskie musi zaowocować obficie.

Stąd dwie negatywne konsekwencje. Zniechęcenie, gdy coś nie udaje się, a 
przede wszystkim słabość, niepewność, brak szerokiego oddechu.

Smutek ogarnia, gdy przegląda się pewne "programy życia" czy "projekty 
odnowy". Iskrzące się formułki, skrupulatne podziały, dokładne definicje, 
cytaty, które przekreślają każdą trudność, zdecydowane konkluzje. Ma się 
wrażenie, że chodzi o "matematykę duchową".

Wydaje się, że pewne dokumenty zostały opracowane przez jakiegoś 
"managera", zobowiązanego do uzyskania maksymalnej wydajności z duchowego 
przemysłu, którym kieruje.

Nie znam nic bardziej odległego od ewangelicznego obrazu ziarna niż te 
papierowe dokumenty.

Czyta się w nich między wersami przysłówek "niezawodnie". Albo 
"koniecznie". Wystarczy postępować, myśleć w określony sposób, mówić, 
posługując się taką właśnie terminologią, realizować określone dyspozycje, 
stosować skrupulatnie takie wypróbowane techniki - a rezultat jest pewny, 
Niezawodny.

Chciałoby się w ten sposób przeskoczyć podziemną fazę głębi, powolnego 
upływu czasu, spraw nieprzewidzianych, jednym słowem: fazę braku konkluzji.

Niestety (albo na szczęście) papier nie staje się życiem.

Dokumenty nie rodzą ducha religijnego ani postępowania chrześcijańskiego. 
Formułki nie produkują osób.

A to z tej prostej przyczyny, że nie można zasiewać papieru.

Słowo tak. Słowo można posiać.

Ale trzeba mu pozwolić, by odbyło swą wędrówkę, by zagubiło się w 
ciemności, by wędrowało nieprzewidzianymi drogami, by nie musiało docierać 
do celów uprzednio przez nas ustalonych.

Na pustyni odkryłem ważność pracy ukrytej. Jakiś głos własnych korzeni, 
mieszaninę nastrojów, współdziałania ukrytych ofiar, decydujące 
oddziaływanie niepowodzeń, wzrost tego, co jest słabe, ważność tego, co się 
nie liczy, znaczenie tego, co jest mało ważne.

Obserwujesz kroplę, która spada i zostaje wchłonięta przez nienasyconą 
suchość. Nie ma znaczenia, jaki był jej koniec. Wiesz, że skorupa ziemi w 
jakimś miejscu pękła, iskra życia została rozniecona w tej panoramie 
śmierci.

Na pustyni jesteś powołany do wyboru pomiędzy tym, co widoczne jest na 
zewnątrz, a tym co dzieje się w głębi.

Pomiędzy rachunkowością a życiem przenikniętym nadzieją.

Pomiędzy ustawianiem w kolumny cyfr a upieraniem się przy cierpliwości. 
(Arabowie mówią dosadnie, że trzeba "umrzeć z cierpliwości".)

Na pustyni nie są możliwe statystyki.

Można jedynie obserwować to, co powierzono głębiom.

Spojrzenie nie kieruje się ku temu, co jest widoczne na powierzchni i w 
całej swej rozciągłości, ale ku temu, co znika.

Może wydać się to dziwne. Ale najprawdziwszy obraz żywotności znalazłem w 
El Golea, w postaci grobu Karola de Foucauld. Ten samotny grób, przy którym 
nie czuwali "synowie", zagubiony w bezmiarze pustyni, napastowany przez 
wiatr, dał mi najbardziej namacalny obraz życia.

Pozwól, że powiem ci to, przyjacielu. Nie śpiesz się z "wyciąganiem 
wniosków".

Pozwól, by Słowo przeniknęło w głąb ciebie.

Nie przywołuj go natychmiast, by wyrzucić na stacji twych pospiesznych 
konkluzji i niespokojnych postanowień, twych wygodnych przeznaczeń.

Nie wykorzystuj go natychmiast w praktycznych zastosowaniach.

Przestań dopytywać siebie: "Na co mi się ono przyda?"

Często Słowo pochłonięte z wielkim pośpiechem, nagięte do 
natychmiastowych wymogów, zużytkowane w sposób pragmatyczny, jest słowem o 
wartości obniżonej, wykorzystanym jedynie w malutkim stopniu w stosunku do 
swych możliwości. Chciałoby się powiedzieć, że zamiast wydać owoce, 
obumiera.

Pozwól, by ziarno przeszło swoją drogę. Nie przeszkadzaj mu, nie 
zwielokrotniaj kontroli, pomiarów. Pozwól, by Słowo znikło ci z oczu. Nie 
narzucaj mu twoich rytmów i twoich terminów, wymogów chwili. Zrozum, że nie 
należy do ciebie. Nie musisz go sobie "na nowo przywłaszczać" - jak to się 
dziś mówi. To Ono ciebie posiada.

Pozwól więc, by swobodnie zarzuciło sieci swego działania tam gdzie 
zechce, jak zechce, w czasie, który nie jest twoim czasem.

Być może właśnie wówczas, gdy o nim zapomnisz, gdy uznasz, że nie 
posłużyło ci do niczego, że nic się nie zmieniło, w jałowym i kamienistym 
zakątku utworzy się szczelina "niewytłumaczalna", zwiastun kiełka...

Otóż to. Nie śpiesz się z uzyskaniem wyników.

Zawierz Słowu.

To nie ty musisz dojść do wyników. To słowo musi "spełnić" posłannictwo, 
dla którego Bóg je posłał. ("Tak słowo, które wychodzi z ust moich, nie 
wraca do Mnie bezowocne, zanim wpierw nie dokona tego, co chciałem, i nie 
spełni pomyślnie swego posłannictwa" (Iz 55,11).)

Człowiek pustyni nie jest człowiekiem niecierpliwym, człowiekiem szybkich 
wyników. Jest człowiekiem umiejącym "umrzeć z cierpliwości". Jest 
człowiekiem posługującym się mapą życia podziemnego.

To nieprawda, że jego orientację wyznaczają wyłącznie gwiazdy. On potrafi 
również odgadnąć to, co znajduje się we wnętrznościach ziemi.

Nie gubi się, chociaż na powierzchni brak znaków "pocieszenia".

Nie uspokaja go to, co zbiera. Czuje się natomiast w porządku, spokojny, 
myśląc o tym, co zasiał, co przeniknęło w głąb, co znikło w ciemności.

Nie buduje spichrzów. Nie żyje z procentów. Żyje oczekiwaniem.

Gdy mówią mu, że wyrósł kwiat w miejscu, w którym nikt się tego nie 
spodziewał, nie musi biec, by to sprawdzić.

Wiedział o tym.

Ziarno "obumarłe" nie mogło zawieść.





Zaczynam wątpić, że...



Dziś rano na wydmach nie mogę uwolnić się od całej serii pytań, które 
mnie zdradziecko osaczyły. Teraz znajduję je w sobie, intrygują mnie.

Rozumiem, że nie mogę uwolnić się od nich z łatwością. Muszę stanąć z 
nimi oko w oko.

Trzy słowa dręczą mnie usilnie. Trzy rzeczywistości, które widzę stąd w 
świetle zupełnie innym niż zazwyczaj. I ogarniają mnie wątpliwości. 
Zakradają się podejrzenia coraz bardziej uzasadnione.

1. Wspólnota.

Zapytuję siebie, czy w pewnych społecznościach może dlatego brak 
porozumienia, że zbyt wiele tam słów, a nie umie się przemawiać milczeniem. 
Nie ma się zaufania do milczenia jako do środka porozumiewania się. 
Człowiek łudzi się, że wystarczy zbliżyć namioty, umieścić osoby obok 
siebie, by przybliżyć serca.

Nie podejrzewa się, że jedynie stwarzając pewien dystans, zapewniając 
przestrzeń intymności dla jednostek, gwarantując wymiar samotności, ludzie 
zaczynają tworzyć wspólnotę.

Chodzi o doświadczenie wspólnoty poprzez głębię.

Ta inna, powierzchowna nie jest wspólnotą. Jest obcością.

Leonardo mawiał: "Jeżeli będziesz samotny, będziesz cały twój". Ja 
dodałbym jeszcze: Poza tym, że będziesz cały twój, będziesz również cały 
innych.

Samotność stwarza osoby rzeczywiście zdolne do nienależenia do siebie. 
Zdolne do dawania siebie.

2. Autorealizacja.

Podejrzewam, że pewne formy autorealizacji, dziś tak okrzyczane, 
zdradzają nieuświadomioną formę egoizmu. I to właśnie wówczas, gdy 
autorealizacja dokonuje się poprzez otwarcie się na innych, poprzez 
wymianę, stosunki międzyosobowe. Znaczy to, że autorealizacja jest celem 
sama w sobie. Inni stają się narzędziem, a więc zostają uprzedmiotowieni.

Ja inwestuję kapitał miłości, dobroci, szlachetności, ale roszczę sobie 
prawo do uzyskania procentu, do zainkasowania dywidendy od tej operacji: do 
samorealizacji właśnie.

Wydaje mi się, że na pustyni odkryłem, iż miłość do drugiej osoby 
przechodzi drogę wyrzeczenia, ofiary, a nie autorealizacji.

Człowiek troszcząc się o realizację własnej osobowości jest jeszcze 
człowiekiem "pochylonym nad sobą", o jakim mówi Luter, a więc nie umiejącym 
otworzyć się rzeczywiście na innych. Jest człowiekiem, który pomimo 
deklarowanego otwarcia się w rzeczywistości nie wychodzi poza siebie. Nie 
wchodzi w świat innych. Ale zmusza innych, by stali się częścią jego 
własnego świata.

To jedynie poprzez "ofiarę z siebie", poprzez afirmację nie-siebie 
jednostka staje się zdolna do darowania. Co więcej, sama się staje darem.

Ewangelia, wydaje mi się, uczy "zaparcia się siebie", to jest dosłownie 
niepoznawania siebie, by nie mieć do czynienia z własnym ja-władcą i 
ja-handlarzem.

Inni mogą wszystko uzyskać od osób, które nie martwią się o swą 
autorealizację.

Nikt, sądzę, nie chce stać się cegłą w konstrukcji mojej ludzkiej i 
duchowej osobowości.

Ten, kto burzy gmach własnego ja, zapominając o sobie, jest w stanie 
oddać własne życie w darze.

3. Medytacja.

Uczono mnie zawsze uznawać medytację za praktykę, która ma na celu 
gromadzenie idei, rozwinięcie myśli. Tutaj zaczynam podejrzewać, że 
medytacja polega na wyeliminowaniu myśli. Na obdarzeniu umysłu wolnością, 
na opróżnieniu go, a więc na przygotowaniu na przyjęcie nie nowej idei, ale 
czegoś całkowicie innego.

Medytacja na pustyni przypomina sobotę. Medytować znaczy "święcić 
sobotę", czyli według etymologii słowa - zaniechać, przerwać nić 
rozumowania. Przestać myśleć. Zaprzestać pracy umysłowej. Nie robić nic.

Medytacja nie jest kluczem, wprowadzającym mnie do bogatej biblioteki. 
Jest kluczem, który otwiera drzwi prowadzące do nowego sposobu bycia. Do 
nowego nieoczekiwanego wymiaru życia.

Medytacja nie napełnia mi mózgu, nie wyposaża umysłu do zmierzenia się ze 
światem.

Opróżnia natomiast moje walizki. Czyni mnie ogołoconym.

Medytacja czyni mnie nieprzygotowanym na sprawy nieoczekiwane.

Jedynie wówczas, gdy medytacja pozwoli ci ogołocić się ze wszystkich idei 
na temat Boga, może wydarzyć się rzecz najbardziej niewiarygodna.

Tak. Może zdarzyć ci się Bóg.





Poddanie się rzeczom nieprawdopodobnym



"I przemówił Pan do Mojżesza: "...Wyprowadź wodę ze skały i daj pić 
ludowi oraz jego bydłu"" (Lb 20,7-8).

Pustynia, miejsce paradoksu. Miejsce, gdzie Bóg nakazuje rzeczy 
nieprawdopodobne. Masz wrażenie, że naigrawa się z ciebie.

Zachęca cię do szukania owoców na terenach najbardziej nieurodzajnych. 
Przyrzeka, że cię ubogaci. A tymczasem ogołaca cię, nie pozostawia ci nic.

Zaprasza cię do swej bliskości. A natrafiasz na przerażającą rozpacz. Być 
może po to, byś zdał sobie sprawę, że ta intymna więź wiąże się z wiarą, a 
nie z wrażliwością.

Zapewnia ci życie. A tymczasem ciągle poruszasz się w miejscach, w 
których króluje śmierć.

Gwarantuje ci światło, ale każe ci zgasić twoją zakurzoną lampę.

Ukazuje się jako Bóg zbawienia. A wyrzuca cię na miejsca najbardziej 
przerażające, jakie tylko można sobie wyobrazić.

Mówi o stole zastawionym. A doprowadza cię do głodu.

Nic dziwnego, że lud czuje się oszukany i szemrze. Nie akceptuje rzeczy 
nieprawdopodobnych. Uważa je za makabryczny żart.

"Mówili przeciw Bogu, rzekli:

"Czyż Bóg potrafi nakryć stół w pustyni?"" (Ps 78,19)

Szemranie jest odmową na wejście do krainy obietnic nieprawdopodobnych.

Błogosławieństwo interpretuje się jako przekleństwo.

Słusznie powiedziano, że "szemranie przygotowuje antywyjście".

Panie, dlaczego z uporem domagasz się rzeczy absurdalnych?

Również i ja mam pragnienie, chcę wody. Ale nie ryzykuję i nie szukam jej 
w posusze. A Ty chcesz, bym uderzył w kamień.

Również i ja jestem głodny, chcę chleba. Ale nie czuję się na siłach, by 
szukać go tam, gdzie nie rośnie nawet źdźbło trawy.

Również i ja potrzebuję światła. Ale chciałbym zgasić moją lampkę dopiero 
wtedy, gdy rozbłyśnie na moim horyzoncie Twoje światło, nie prędzej.

Również i ja pragnę mądrości z nieba. Ale nie chcę szukać jej tam, gdzie 
nie ma książek i nauczycieli.

Panie, bądź rozsądny, poślij mnie na poszukiwanie wody tam, gdzie 
istnieją źródła, gdzie istnieje możliwość znalezienia jej.

"Przemów (...) do skały, a ona wyda z siebie wodę" (Lb 20,8).

Z Tobą nie można rozmawiać rozsądnie. Któż widział, by głaz dostarczył 
wody?

"Rozłupał skały w pustyni i jak wielką otchłanią obficie ich napoił. 
Wydobył ze skały strumienie i wylał wodę jak rzekę" (Pa 78,15-16).

Nie ma innej drogi wyjścia. Na pustyni żyć mogą jedynie ludzie wiary, 
którzy akceptują nieprawdopodobieństwo.





Dziewięćdziesiąt dziewięć imion to za mało



Podczas gdy spożywam codzienną dawkę piasku i modlitwy, staram się 
powtórnie przebiec myślą niektóre z owych 99 "wspaniałych Imion Boga", 
strzeżonych przez tradycję muzułmańską.

Mawiał mistyk al-Gunayd: "Boga zna tylko Bóg Wspaniały. Dlatego nie dał 
On najwyższemu ze swych stworzeń nic poza imionami, za którymi się 
ukrył..."

Pozostaje problem, czy 99 wspaniałych Imion służy do odkrycia Boga czy do 
osłonięcia Go. A może służy jednemu i drugiemu.

Oczywiście nie mogę przytoczyć ich wszystkich.

Powtarzam kilka z nich, które podobają mi się w szczególny sposób: 
Łaskawy, Miłosierny, Pełen Pokoju, Wierny, Twórca, Najpobłażliwszy, 
Żywiciel, Wysłuchujący, Obecny, Żyjący.

Podoba mi się przede wszystkim ostatnie imię: Najcierpliwszy.

A jednak wydaje mi się, że żadne z tych 99 wspaniałych Imion nie 
odpowiada sytuacji, jaką przeżywam na pustyni.

Musi istnieć jeszcze jedno imię i wydaje mi się, że wynalazłem je: 
Trudny.

Na pustyni, nie wiadomo dlaczego, ciągle mam do czynienia z Bogiem 
Trudnym.

Choć Abu Hurayra twierdzi, że "ktokolwiek pozna 99 wspaniałych Imion, 
wejdzie do raju", podejrzewam, że do raju wejdzie ten, kto zna imię setne.

Do raju dostaje się człowiek poprzez "wąską bramę" Trudnego.





Muszę zostać niezrównoważony



Nie przyszedłem na pustynię, by szukać równowagi. Łatwiej ją można 
znaleźć przebywając między ludźmi.

Równowaga, jak zauważa G. Thibon, jest sprawą ciężaru. Czasami 
ociężałości. Przywołuje obraz dwóch szalek wagi.

Równowaga dotyczy ilości, stosunku siły. Natomiast harmonia "dotyczy 
jakości i zbieżności tych jakości ku jednemu wspólnemu celowi. Nawet zło 
może stanowić element równowagi, pod warunkiem, że zostaje zrównoważone 
obecnością podobnego zła o przeciwnym działaniu. Nigdy nie mogłoby się coś 
podobnego przydarzyć z dobrem. Mówi się o równowadze terroru. Ale któż 
ośmieliłby się mówić o harmonii terroru?"

Już V. Hugo twierdził: "Ponad równowagą istnieje harmonia. Ponad wagą 
jest cytra".

Na pustyni nie szukam więc równowagi. Nie chcę o niej słyszeć. Nie chcę 
absolutnie być poddany działaniu dwóch sił, które się wzajemnie znoszą.

Szukam raczej braku równowagi.

Muszę być pozbawiony równowagi. Jedna z szalek wagi musi opaść pod 
ciężarem adoracji, kontemplacji, samotności, milczenia, poszukiwania Boga.

Muszę koniecznie dostosować się do pustyni, na której nic nie jest 
zrównoważone. Wszystko jest nadmierne, bezgraniczne, nieproporcjonalne, 
nienormalne.

Na pustyni bezmiar jest wielkością zwykłą. Niezwykłą jest normalność.

Również i ja chcę być przesadny, chcę zakłócić równowagę, która mnie 
paraliżuje.

Chcę być przesadny, jeżeli chodzi o czas poświęcony modlitwie. Przesadny 
w słuchaniu, czuwaniu, zagłębianiu się. Przesadny w zakorzenianiu się. 
Przesadny w sprawach istotnych. Przesadny wiarą. Przesadny przejrzystością.

Jeżeli odważę się na brak równowagi, jeżeli porzucę mądre dozowanie, by 
kultywować nierówność (to jest wolność), jeżeli przestanę kalkulować, 
pozwalając kierować się bezinteresownością, wtedy jedynie mam szansę 
znalezienia harmonii.

Ludzie pustyni nie są ludźmi równowagi. Są artystami harmonii.

Nie można odważyć ich rezultatów. Chodzi o pracę, która przypomina 
symfonię. Jedność w wielości. Różne dźwięki, które nie przeszkadzają sobie, 
ale przyczyniają się do stworzenia niepowtarzalnej frazy muzycznej.

Dzięki równowadze znajdujesz miejsce w świecie, zostajesz zaakceptowany 
przez podobnych tobie, za skromną cenę amputacji twoich "nierówności".

Z harmonią prawdopodobnie będziesz zawsze kimś "nie na miejscu", kimś, 
kogo nie wiadomo gdzie ulokować. W zamian za to twoje życie staje się 
dziełem sztuki.

Poszukiwanie równowagi przekształca cię w końcu w ekwilibrystę. Harmonia 
daje ci smak wolności.

Dzięki równowadze stajesz się w świecie numerem, znakiem, pionkiem. 
Dzięki harmonii - posiadasz twarz, jesteś osobą, duszą.

Zachowując równowagę - nie przeszkadzasz. Ale jeżeli odnajdziesz 
harmonię, akord w sobie samym, obdarujesz innych pięknem twej 
niepowtarzalności.





Oczy sowy...



Pewien samotnik, przeszukując grotę, która wydawała mu się odpowiednia 
dla życia ukrytego, znajduje w niej lwa. Ten nie jest absolutnie rad z 
obecności człowieka i wyraża swoje niezadowolenie rykiem mrożącym krew w 
żyłach.

Pustelnik, wcale nie zalękniony, tak mówi do niego:

- Niepotrzebnie tak się wściekasz, zgrzytasz zębami i robisz tyle hałasu. 
Wydaje mi się, że jest tu miejsce i dla ciebie, i dla mnie. Ale jeżeli 
jesteś niezadowolony, możesz również wstać i pójść sobie... Wynocha!

Bestia onieśmielona zbliża się do wyjścia i znika.

Dla ojców pustyni takie epizody były raczej normalne.

Istniało przeświadczenie, że życie pustelnicze w poszukiwaniu wierności, 
zapału i czystości serca jest jakby powrotem do warunków rajskich, gdy Adam 
żył w zgodzie również ze zwierzętami.

Byłoby rzeczą interesującą opisać zwierzyniec mnichów: pantery, lwy, 
krokodyle, węże, skorpiony, żmije... Wszystkie nieszkodliwe, co więcej, w 
wielu wypadkach stawały się przyjaciółmi mnichów i nierzadko świadczyły im 
usługi.

Wydaje się jednak, że mnisi szczególnie upodobali sobie sowy i puchacze. 
W tych ptakach, które w nas wywołują jakąś odrazę, a których nocny krzyk 
przeszywa nieprzyjemnym dreszczem, ludzie oddający się kontemplacji 
dopatrują się symbolu własnego życia. Przede wszystkim z powodu oczu, 
ogromnych, zdolnych do przewiercenia muru nocy.

Zwierzęta te nie tylko mają wielkie oczy, ale zdają się być samymi 
oczyma.

Sowa widzi przy świetle sto razy słabszym od światła potrzebnego 
człowiekowi.

"...Czy nie widzicie, o mędrcy, czy nie widzicie, o roztropni, o oczach 
kaprawych, wy, mężczyźni i kobiety o oczkach wąskich i półprzymkniętych, że 
Bóg stworzył oczy sów i puchaczów tak ogromnymi, aby widziały w nocy, gdy 
rzeczy są tym czym są i niczym innym? Aby przeniknąć ciemność, trzeba 
posiadać oczy przeogromne, oczy Boga samego. Wówczas noc staje się 
światłem". Tego doświadczają kontemplatycy. "Popatrzcie na nich: upierają 
się, by swymi okrągłymi oczyma przeniknąć noc, noc rzeczy, noc Boga, obłok 
Niepoznawalnego, który pozwala wreszcie się poznać. Trwają tam niczym 
wartownicy na czatach, cierpliwie przykucnięci na swych kruchych nogach, 
dopóki nie wzejdzie inne Słońce. Jedynie oni mogą nas wyrwać z udręk naszej 
złej nocy, którą z uporem chcemy nazywać dniem i którą czynimy jeszcze 
bardziej nieprzeniknioną, posługując się naszymi neonami i innymi 
fałszywymi światłami.

Oczy nasze zafascynowane rzeczami bliskimi, widocznymi, błyszczącymi, 
narzucającymi się uwadze, zamykają się powoli i zmniejszają do wymiarów 
nędznych przedmiotów, które znajdują się w zasięgu dłoni.

Oczy samotników, podobnie jak oczy sów, nie boją się nocy. Roszczą sobie 
prawo do patrzenia poprzez noc. Pragną uchwycić rzeczywistości okryte 
tajemnicą, rzeczy, które się nie narzucają. Dlatego oczy te powiększają się 
i stają się ogromne, zdolne do zobaczenia Piękna i Prawdy, znajdujących się 
poza wymiarem rzeczy.

Gdy się modlisz, nie lękaj się i pozwól otworzyć sobie oczy. Stań się 
samymi oczyma.

W ten sposób noc nawet najciemniejsza może stać się źródłem twego 
oświecenia.





Światło zasiane w nocy



A kto powiedział, że światło musi zrodzić się ze światła?

Oto inne złudzenie, rozwiane bezlitośnie przez pustynię: że trzeba czekać 
i szukać światła w świetle.

Bóg często udziela tym, których kocha, łaskę pozbawienia ich światła.

"Zostawia ich w nocy. I to noc staje się światłem. "Et nox illuminatio 
mea in deliciis meis".

Prawdziwe światło świeci w ciemnościach. Ale trzeba przyzwyczaić się do 
znajdywania go tam. Początkowo człowiek jest przerażony: światło jest czymś 
tak przyjemnym i koniecznym! Potem z wolna wstaje dzień..."

"Wschodzi w ciemności jako światło dla prawych" (Ps 112,4).

Ale przez długi czas światło pozostaje pogrzebane w nocy.

Psalm 97,11 zapewnia: "Światło wschodzi dla sprawiedliwego". Werset ten 
jednak dosłownie powinien być przetłumaczony następująco: "Światło zasiane 
jest dla sprawiedliwego".

Chcielibyśmy mieć światło natychmiast, w pełnym wymiarze, definitywnie.

I trudno nam przyjąć światło "zasiane" w nocy, nie wiadomo gdzie. 
Światło, które wzejdzie nie wiadomo kiedy.

Trudno nam uznać, że nie jest to jeszcze "czas światła", gdyż nie 
zagłębiliśmy się jeszcze wystarczająco w ciemności nocy.

Niełatwo nam zgodzić się, że dar światła nie nadejdzie dopóty, dopóki nie 
będziemy mieli odwagi prosić o łaskę ciemności.

Kiedy zdołam wreszcie powtórzyć z przekonaniem:

"Niech mnie przynajmniej ciemności okryją i noc mnie otoczy jak światło" 
(Ps 139,11).





"Niech się staną ciemności..."



Doświadczenie modlitwy na pustyni pozwala ci zrozumieć, że to co nazywasz 
zazwyczaj światłem i co przyzywasz, jest twoim światłem i nie ma nic 
wspólnego ze światłem Bożym.

Gdy Bóg rozświetla światłością swe oblicze, Jego światło nie może 
rozjarzyć naszych opłakanych świateł, ale rozjaśnia nasze ciemności.

Na pustyni musi właśnie zaniknąć twoje światło, musi zgasnąć twój 
wyblakły płomyczek.

Oko twoje staje się bezużyteczne.

"Niech się staną ciemności!" Również i to jest "przejściem" przez 
pustynię.

Nie możesz wymagać, by mieć światło, jeżeli wpierw nie nauczysz się 
dostrzegać go, chciałbym powiedzieć znosić go (gdyż światło Boże, podobnie 
jak blask Jego chwały, jest "przytłaczające") spojrzeniem nowym, które 
rodzi się w mroku i przyzwyczaja się do niego, to jest do braku wszelkiego 
światła ludzkiego.

"W Twej światłości oglądamy światłość" (Ps 36,10).

Mniemanie, że widzi się Jego światłość przy naszym świetle, oznacza 
właśnie wyrzeczenie się światła.

Wszyscy jesteśmy skłonni wołać: "Rabbuni, żebym przejrzał!" (Mk 10,51)

Nikt jednak nie chciałby przygotować się do przyjęcia światła poprzez 
bolesną drogę oślepienia.

"Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział" (Dz 
9,8).

Tak człowiek przygotowuje się do zobaczenia Boga.

W Ewangelii to ślepi widzą. Ci natomiast, co posiadają sprawne oczy, nie 
widzą nic.

Jezus mówi wyraźnie: "Przyszedłem na ten świat... aby ci, którzy nie 
widzą, przejrzeli, a ci, którzy widzą, stali się niewidomymi" (J 9,39).

Już Izajasz powiedział: "Niewidomi, natężcie wzrok, by widzieć!" (Iz 
42,18)

Światło jest możliwością ofiarowaną temu, kto godzi się być doprowadzony 
do ciemności.

Teraz dotknie cię ręka Pańska: będziesz niewidomy..." (Dz 13,11)

Niekoniecznie jest to kara.

Może to być początek uzdrowienia.





Bóg przychodzi poprzez nieprzydatność zmysłów



Nie jest to wyłącznie kwestia oczu.

Muszą stać się "nieprzydatne" również inne zmysły.

"Zatwardź serce tego ludu, znieczul jego uszy, zaślep jego oczy, iżby 
oczami nie widział ani uszami nie słyszał, i serce jego by nie pojęło..." 
(Iz 6,10)

Dziwne. Bóg powierza swój przekaz prorokowi. I wydaje się, że ten ma 
spowodować oślepienie, głuchotę, nieczułość audytorium.

Sądzę, że teraz rozumiem.

Sprawą najpilniejszą jest uniemożliwienie normalnego funkcjonowania oczu, 
uszu, serca, umysłu.

Zmysły wobec Słowa i Spotkania muszą przestać działać normalnie.

Chodzi o to, by widzieć, słyszeć, rozumieć "inaczej".

Zbyt często próbujemy nawiązywać rozmowy z Bogiem nacechowane mądrością 
ludzką.

Wówczas Bóg nie ma nam nic do powiedzenia. Nie umożliwia nam zrozumienia 
czegokolwiek.

Trzeba tymczasem dojść do nieprzydatności.

Dzięki nieprzydatności normalnych środków zrozumienia można ufać, że 
przekaz dotrze aż do nas.

Zresztą wiara jest najwyższym wyrazem nieprzydatności zmysłów. I właśnie 
dlatego pozwala nam dotrzeć do tajemnicy.

Gdy nic już nie funkcjonuje tak jak dawniej, gdy oczy, uszy, serce, 
inteligencja nie służą do niczego, wówczas otwieramy się na objawienie.





Pustynia bezradności



Pewien mistyk muzułmański mówi o "pustyni bezradności". Opisuje ją na 
przykładzie przygody pewnego podróżnika, który się zagubił. Po wyczerpaniu 
zapasów traci nawet muła. Nie jest w stanie zorientować się w rozpaczliwej 
piaszczystej równinie. Nie wie, dokąd zdąża. Zagubiony właśnie w pustyni 
bezradności.

Jest to doświadczenie znane wszystkim mistykom. Noc ciemna. Chwila, w 
której człowieka dopada udręka, poczucie przerażenia bliskie rozpaczy. 
Człowiek nie wie, gdzie się znajduje. Czy idzie ku Bogu, czy od Niego się 
oddala. Czy postępuje naprzód, czy też uderza o nieprzebyty mur. Czy modli 
się, czy też traci czas. Czy otwiera sobie przejście, czy też kręci się w 
kółko. Czy to poszukiwanie ma jakiś sens, czy jest absurdalne. Czy to jest 
życie, czy śmierć...

A jednak to właśnie ten człowiek, zagubiony, zrozpaczony jest przedmiotem 
uwagi Boga, Jego daru miłosierdzia.

Ale tymczasem Bóg przeprowadza cię przez pustynię bezradności. Przez 
wzbudzający lęk obszar wrogości, gdzie jedynym znakiem Jego obecności jest 
nieobecność.





Aby dostrzegać to, co się widzi



Nasze spojrzenie, poprzez zażyłość z Jego "światłością niedostępną" (1 Tm 
6,16), nabywa zdolności widzenia, "zbliżenia się" do światła.

Nie chodzi jednak o umiejętność przenikania jedynie wymiaru 
nadprzyrodzonego.

Wydaje mi się, że w modlitwie realizuje się dziwny paradoks: przebywając 
w świecie niewidzialnym, oko potrafi stać się przydatne w świecie 
widzialnym.

Pozostając długo w przestrzeni transcendencji, człowiek oddający się 
kontemplacji "wypróbowuje" niejako własny wzrok, aby potem umiał on 
zmierzyć się z przestrzenią tymczasowości.

Musimy zdać sobie sprawę, że najtrudniej jest zobaczyć rzeczy, które mamy 
przed oczyma, te które nas dotykają, które potrącają nas.

Samotnik przyzwyczaja się do "znoszenia" światła Bożego, nie tylko jako 
zadatku i zapowiedzi wieczności, ale jako odkrycia współczesnych 
rzeczywistości.

Powiedziano słusznie, że "trudno zobaczyć tłum, stojąc pośrodku niego".

Samotnik ucieka od tłumu nie dlatego, że nie chce go już więcej widzieć, 
ale by go lepiej widzieć.

Prawdziwy kontemplatyk pragnie widzieć jedynie Boga, nic poza Bogiem, 
gdyż chce nauczyć się dostrzegać brata, skupiać się na jego twarzy.

Mistyk nie waha się skierować oczu ku "światłości niedostępnej", by 
pozwolić je sobie oślepić przed najbardziej niewygodną rzeczywistością 
ziemi.

Mistyk nie grymasi, nie jest estetą piękności niebieskich. Jest z 
pewnością zakochany w pięknie, które jednak otwiera oczy na wszystko, co 
jest odrażające, nie do przyjęcia, zniekształcone, niesprawiedliwe, 
nieprzyjemne, co przedstawia życie na tej "kuli łachmanów i grzechów".

Jeżeli ktoś idzie na pustynię, by nie widzieć więcej nikogo, by nie mieć 
do czynienia ciągle z tymi samymi nieznośnymi osobami, z tymi samymi 
nieprzyjemnymi problemami, z tymi samymi banalnymi sprawami codziennymi, 
musi liczyć się z oślepnięciem.

Na pustynię idzie się, by widzieć więcej, by widzieć lepiej. Przede 
wszystkim by skierować nasze oczy ku rzeczom i osobom, których wolelibyśmy 
nie widzieć, by spojrzeć na sytuacje, w których wolelibyśmy nie 
uczestniczyć, na zagadnienia, których pragnęlibyśmy uniknąć, na spotkania, 
które chcielibyśmy ominąć.

Kontemplatyk to taki człowiek, który zdał sobie sprawę, że aby "dostrzec" 
brata, którego... widzi, który przechodzi obok, który może nawet depcze po 
nogach lub uderza łokciem w autobusie, musi wpierw poszukać Boga 
niewidzialnego.

Nie wchodzi do rzeczywistości niebieskich, wychodząc od rzeczywistości 
wyczuwanych zmysłami. Postępuje odwrotnie. Od niewidzialnego do 
widzialnego. Od Boga do brata.

Aby. dotrzeć do bliźniego, idzie wpierw do Boga. Jest pewien, że stamtąd 
dojdzie do brata. A jeżeli nie dochodzi, to dlatego, że nie zbliżył się 
wystarczająco do Boga.

Zatrzymuje się w "innym świecie" na tyle, na ile potrzeba, by odkryć 
"tutejszy świat".

Pragnie usilnie tak długo szukać oblicza Boga, dopóki nie objawi mu się 
oblicze człowiecze.

A jeżeli Bóg pozwoli mu osiągnąć szczyt przemienienia, wie, że łaska ta 
zostaje mu udzielona, by mógł na powrót bez zwłoki zejść na nizinę, gdzie 
czeka go ktoś zeszpecony.

Mam zaufanie do wzroku człowieka modlitwy. Nie ośmielam się przeszkadzać 
mu, gdy trwa w kontemplacji Jedynego. Wiem, że gdy przechodzi obok mnie 
pogrążony w myślach, jednak mnie widzi.

Boję się raczej człowieka zabieganego, wszędobylskiego, człowieka, który 
poklepuje mnie po ramieniu, przygląda się szczegółom mego ubioru, 
stwierdza, że dobrze wyglądam. Człowieka, którego uwadze nic nie uchodzi. 
Ale jestem pewien, że ten człowiek mnie nie widzi.

Miałbym ochotę powiedzieć mu:

- Jak możesz dostrzegać mnie, jeżeli nigdy nie zamykasz oczu? Jak możesz 
nie spuszczać mnie z oczu, jeżeli nigdy nie odchodzisz? Jak to możliwe, byś 
interesował się mną, jeżeli Bóg nie pochłania ciebie całkowicie?





Uszy lisa



Na pustyni nie spotkałem ani lwów, ani panter, ani nawet sów.

Za to widziałem z bliska "fennec" - małego lisa pustynnego. Złapało go, 
nie wiem jak, kilku chłopców ze wsi w okolicach Beni Abbes. Chodzili z nim 
tryumfalnie dokoła, prowadząc na sznurku.

Obserwowałem go uważnie. Biały, wydłużony pyszczek, orzechowa sierść, 
szczupła budowa ciała, ruchy szybkie i zwinne. Ale to co uderzało przede 
wszystkim, to jego uszy. Szerokie, długie, bardzo ruchliwe.

"Fennec" posługuje się nimi również jako wentylatorami, poruszając w 
sposób wirowy. Broni się nimi przed straszliwym upałem.

Ale uszy służą małemu liskowi szczególnie do wychwycenia, na odległość 
kilometrów, kroku zbliżającego się nieprzyjaciela.

Są one nadzwyczajnymi antenami, które słyszą niewyczuwalny szmer.

Zawierzając swym uszom, "fennec" wychodzi przede wszystkim w nocy i 
wsłuchuje się w ciszę pustyni.

Można by powiedzieć, że bardziej mu służą uszy niż oczy.

Bez wahania obrałem sobie małego liska za ulubione zwierzę na okres mego 
pobytu na pustyni.

Modlitwa nie tyle polega na mówieniu, ile na trwaniu i wsłuchiwaniu się.

Trzeba rejestrować kroki przychodzące z daleka.

Domyślać się obecności, głosu.

I opierać się pokusie ucieczki.





Głos pozwala zobaczyć



Pustynia kształtuje widzenie, a przede wszystkim słuchanie.

Wzrok zostaje oczyszczony z matowości, a słuch z ogłuszenia.

Oba zmysły wyzwalają się z zamieszania i skierowują się ku Temu, który 
jest Wizerunkiem Ojca i Jego Słowem.

Oczy i uszy nawracają się więc. Skierowują się w jedną stronę.

Rzekłbym, że na pustyni większe znaczenie ma przygotowanie do 
wsłuchiwania się.

Chodzi o wychwycenie głosu, który jest zaproszeniem, rozkazem, wezwaniem, 
wyznaniem miłości, propozycją przyjaźni.

A to zakłada pogłębienie więzów łączących Tego, który wzywa i tego, który 
jest wzywany. Im silniejsza i bardziej wyłączna jest więź, tym łatwiejsze 
staje się "rozpoznanie" głosu.

Ukochana ż Pieśni nad Pieśniami we wszystkim słyszy głos "umiłowanego".

"Cicho! Ukochany mój!

Oto on! Oto nadchodzi!

Biegnie przez góry,

skacze po pagórkach" (Pnp 2,8).

Głos nieuchwytny, który jednak zostaje zarejestrowany przez serce, 
również podczas snu:

"Ja śpię, lecz serce me czuwa.

Cicho! Oto miły mój puka!" (Pnp 5,2)

Gdy pyta się strażników, czy widzieli "miłego mej duszy" (Pnp 3,3) 
spotyka ją rozczarowanie. Oczy nie są w stanie dostarczyć upragnionej 
informacji.

Lepiej zawierzyć głosowi:

"O daj mi usłyszeć twój głos!" (Pnp 8,13)

W nocy owcom w zagrodzie może się wydawać, że zgubiły pasterza. Odnajdują 
go rano, nie wtedy, gdy go widzą, ale gdy "słuchają jego głosu" (J 10,3).

Wówczas następuje spotkanie, wzajemne poznanie dzięki tej specjalnej 
"liturgii głosu".

"Woła on swoje owce po imieniu i wyprowadza je... staje na ich czele, a 
owce postępują za nim, ponieważ głos jego znają" (J 10,3-4).

To głos pozwala odróżnić pasterza od obcych. Głos zwraca to, co zostało 
zabrane oczom.

Maria Magdalena w poranek Wielkanocny, gdy zawierza "wzrokowi", zaczyna 
płakać, zdaje sobie bowiem sprawę, co jej zabrano. "Zabrano Pana mego i nie 
wiem, gdzie Go położono" (J 20,13).

Odnajduje Go na dźwięk głosu:

- "Mario!"

- "Rabbuni!"

Oczy nie pozwoliły jej rozpoznać Pana. Wzięła Go bowiem za ogrodnika. Ale 
głos nie zwodzi. Barwa, ton, imię wypowiedziane w szczególny sposób 
wzniecają iskrę "rozpoznania".

Również i ona, jak owce w zagrodzie, rozpoznaje Pasterza. "Woła on swoje 
owce po imieniu" (J 10,3).

Trzeba mieć odwagę, by pójść za Janem Chrzcicielem na pustynię, na 
miejsca, gdzie nie widzi się nigdy nikogo.

Samotnik zgadza się na zamknięcie oczu. Odrzuca poznanie, które 
przychodzi od strony oczu.

Ale nagle "doznaje najwyższej radości na głos oblubieńca" (J 3,29).

Człowiek pustyni, który zmusił siebie do milczenia, odnajduje w sobie 
własny głos, wydobywający się gwałtownie na zewnątrz. Głos odważnie 
odpowiada na wezwanie innego głosu i biegnie naprzeciw szybciej od kroków: 
"Przyjdź, Panie Jezu!" (Ap 22,20)

Jest to więc głos, który umożliwia objawienie.

Ustanawia kontakt.

Uprzedza spotkanie.

Sławi posiadanie.





Chleb, który staje się kamieniem



Dziś rano zaopatrzony w zwykłą rację chleba, skuliłem się na wierzchołku 
jakiejś wydmy piaskowej, upatrzonej od dawna i przebadanej na wszelkie 
sposoby.

Wziąłem ze sobą wiersz 11 Psalmu 81:

"Ja jestem Pan, twój Bóg,

który cię wyprowadził z ziemi egipskiej;

otwórz szeroko usta, abym je napełnił".

Staram się czytać go powoli, jeden, dziesięć razy.

Potem ograniczam się do powtarzania:

"Otwórz szeroko usta, abym je napełnił".

Czuję się nieswojo. Zaczynam wątpić, czuję się zakłopotany. Coś nie 
funkcjonuje. Dziś rano nie mogę przełknąć kawałka chleba. Mam wrażenie, że 
zęby natrafiają na kamień. Próbuję jeszcze raz. Słyszę jakiś zgrzyt. To 
jest żwir, a nie Słowo.

Otóż to. Niełatwo jest otworzyć usta i pozwolić je sobie napełnić. Moje 
usta bowiem pełne są słów bezużytecznych, daremnej gadaniny, pustych 
przemówień, błyskotliwych zdań, interesujących wiadomości.

A nie są to tylko moje słowa. Są tam również słowa innych. Moje usta mają 
bowiem zwyczaj gościć, a przede wszystkim powtarzać również i to, co mówią 
inni: pochwały i krytyki, pochlebne sądy i złośliwe obserwacje, zachęty i 
straszliwe potępienia.

Jak trudno jest mieć usta otwarte, przygotowane na dar.

A poza tym, muszę wyznać, boję się. Tak. Boję się chleba. Zbyt 
przyzwyczajony do pojadania apetycznych okruchów, słodyczy, wiem, że Bóg ma 
mi do zaofiarowania jedynie chleb. I boję się żyć jedynie chlebem.

Co najwyżej więc udaje mi się rozchylić na chwilę usta, zostawiając 
szparkę.

Gotów jestem przyjąć pożywienie, ale w ilościach odmierzonych, 
określonych przeze mnie.

A Bóg tymczasem wymaga ust szeroko otwartych. Opróżnionych, 
oczyszczonych. Wolnych.

Jego Słowo pragnie wypełnić moje usta, posiąść je całkowicie. Nie 
zamierza czekać na swą kolejkę, tym bardziej nie zadowala się wspólnym 
zamieszkaniem.

Jego Słowo, będące chlebem, staje się kamieniem, gdy wchodzi do ust, w 
których rozbrzmiewają wszystkie odgłosy placu targowego.

Jest to Słowo, które nie lubi słów.

Gdy jednak napełni twoje usta, możesz powiedzieć rzecz najważniejszą: 
"Jestem Panem, Twoim Bogiem". W ustach-targowisku to zdanie byłoby 
bluźnierstwem.





Słuchać milczenia Boga



Nie śpiesz się.

Gdy przychodzisz na pustynię, nie wymagaj natychmiastowego zrozumienia 
Słowa.

Musisz milczeć. Nadsłuchuj. To słuchanie nie jest wyłącznie sprawą 
słuchu. Całe twoje jestestwo musi być w stanie nasłuchiwania.

Na pustyni nie są potrzebne książki. Co więcej, lepiej zostawić je 
daleko.

Chodzi o to, by - jak mówią Arabowie - "czytać przy pomocy uszu".

Przygotuj się więc do słuchania.

Ale miej na uwadze, że "aby zrozumieć głos Słowa, trzeba umieć słuchać 
Jego milczenia" (P. Evdokimov).

Na pustyni Bóg przemawia swym milczeniem, tak jak swym Słowem.

W każdym razie musisz uciszyć inne głosy. Głosy, które rozbrzmiewają w 
tobie: głos pychy, chciwości, łatwizny, hipokryzji, zysków, egoizmu, 
próżności.

Ale muszą zamilknąć również głosy wewnętrzne.

Pamiętaj o ostrzeżeniu J. Sulivana: "Gdy ludzie z Waszego klanu nie mają 
wam już nic do powiedzenia, gdy nic już nie mówi wam niczego, wtedy 
właśnie, wierzący wszelkich ras, agnostycy, ateiści: inne słowo szuka drogi 
do Was".





Milczenie jest światłem



Słowa autentyczne, prawdziwe rzadko słyszy się na placach.

Tam rozbrzmiewają słowa hałaśliwe. Na pustyni tymczasem wychwytuje się 
słowa, które po cichu zmieniają ciebie.

Słowa, które słyszysz na placach, działają podniecająco, entuzjazmują, 
zachęcają do mówienia, komentowania, dyskutowania. Słowo, które rozbrzmiewa 
na pustyni, zmusza cię do milczenia.

W obliczu doświadczania Boga i Jego chwały Izajasz wypowiada 
niezapomniane zdanie: "Biada mi! Jestem zgubiony! Wszak jestem mężem o 
nieczystych wargach" (Iz 6,5).

Niektórzy uczeni utrzymują, że wołanie: "Jestem zgubiony" równoznaczne 
jest z jestem zmuszony do milczenia.

Prorok zostaje zmuszony do milczenia w związku z tym, co widział, 
słyszał, doświadczył, przeczuł. Uznaje, że nie może więcej mówić, gdy 
tymczasem jego misja polegała właśnie na mówieniu.

Izajasz spotkał "Boga, o którym nigdy nie mówi się tak dobrze, jak 
wówczas, gdy się milczy. Boga, o którego istnieniu nigdy nie jest się tak 
przekonanym jak wówczas, gdy wszystkie argumenty wypadają z rąk, gdyż nic 
nie znaczą" (E. Balducci).

Prorok jest wielki przede wszystkim swym milczeniem, którym adoruje 
tajemnicę Boga, wyraża Jego niedosięgłość, inność, świętość.

Milczenie jest prawdziwym oczyszczeniem.

Istnieje słowo, które wyraża pustkę.

Istnieje milczenie, które wyraża pełnię.

Niektórzy stali się wielkimi mówcami, przezwyciężając jąkanie za pomocą 
kamyków, które wkładali sobie do ust.

Abba Agaton przez trzy lata trzymał kamyki w ustach nie po to, by zostać 
mówcą, ale by nauczyć się milczenia.

Słowo często nie pozwala widzieć.

Milczenie jest światłem.

Tyle potrzeba słów, by nic nie powiedzieć lub by powiedzieć akurat 
odwrotność tego, co się myśli. Ale wystarcza milczenie, by wyrazić 
wszystko.

Prawdziwy kontemplatyk nie jest nigdy gadatliwy. Zawierza milczeniu, by 
ułatwić spotkanie. I gdy usłyszy Słowo, nie znajduje już słów.

Milczenie więc stanowi warunek, ale również nieuniknioną konsekwencję 
Spotkania.

A wszystko dokonuje się w kontekście miłości.

To miłość tłumaczy milczenie, niemożność mówienia.

"Miłość jest słowem, które staje się milczeniem. Może lepiej: jest 
zjednoczeniem słowa z milczeniem, pocałunkiem, uściskiem, wzajemnym darem" 
(Dom A. Guillerand).





Powiedzieć sobie wszystko w milczeniu



Przeżyłem doświadczenie pustyni w grupie.

Gromadziliśmy się razem wieczorem, na mszy św.

Ale często odczuwaliśmy potrzebę bycia razem, by wspólnie milczeć.

Przychodziła wtedy na myśl średniowieczna sentencja: "Silentium 
pulcherrima caeremonia". Milczenie jest wspaniałą ceremonią.

Nie zaznałem nigdy nic bardziej wymownego nad te godziny wspólnego 
milczenia.

Milczenie nie krępowało nas. Nie czuliśmy się zakłopotani. Co więcej, 
czuliśmy się doskonale właśnie milcząc.

A gdy podnosiliśmy się z klęczek, mieliśmy wrażenie, że powiedzieliśmy 
sobie wszystko, co było do powiedzenia. W milczeniu.

Nie bolała już nas rozłąka.

Doświadczaliśmy słuszności arabskiego napomnienia: "Odsuńcie wasze 
namioty, zbliżcie wasze serca".





Bóg oczekuje na twoją odpowiedź z pustyni



Przybyłem na pustynię nafaszerowany pytaniami. Może będę mógł o nich 
mówić, dyskutować ze spokojem. Może będę miał możność wreszcie wyjaśnić 
pewne kwestie.

Uparcie pokutuje w nas pojęcie Boga "Dawcy odpowiedzi".

W rzeczywistości nie dał On nigdy możliwości wydobycia na światło dzienne 
pytań, które od dawna mnie dręczyły.

Powróciłem z pustyni z ogromną liczbą pytań. Ale to były Jego pytania. A 
moje? Zniknęły. Nawet ich sobie nie przypominam.

W każdym razie wydawały mi się dziecinnie proste w porównaniu z 
odpowiedziami, które teraz jestem zmuszony dawać.

Nie przychodzi się na Spotkanie z "platformą" dla rozmowy czy z 
opracowanym uprzednio schematem dyskusji. Nie można "ukierunkować" z góry 
rozmowy z Bogiem. On nie trzyma się tematu. Wysuwa prawdziwe problemy, te, 
których normalnie unikasz, gdyż zbyt jesteś pochłonięty sprawami 
drugorzędnymi.

Z Bogiem nie można ustalić "porządku dnia". On nieuchronnie przesuwa cię 
na teren starannie unikany.

Role więc odwracają się. Teraz On oczekuje od ciebie odpowiedzi...

Panie, kiedy przekonam się wreszcie, że w moim życiu wszystko stanie się 
jaśniejsze, w miarę jak zdecyduję się udzielić Ci "wyjaśnień", których 
żądasz ode mnie w czasie modlitwy? Że mam prawo do światła jedynie w takim 
stopniu, w jakim pozwalam Tobie "uczynić światłość" w chaosie mego życia?





Pozwól sobie coś powiedzieć



Również i ja niestety zachowuję się często jak faryzeusz Szymon (por. Łk 
7,36 i nast.). Ciągłe zagłębianie się w wątpliwościach, bezradności i 
pytaniach, wywołanych Twym dziwnym zachowaniem się, Panie.

Wydaje mi się, że Ty, który prowadzisz mnie na ubocze, gotów jesteś 
udzielić mi wszelkich odpowiedzi, rozwiać nieporozumienia:

- Szymonie, mam ci coś powiedzieć.

- Powiedz, Nauczycielu.

Niestety, Twoje słowa nie są odpowiedzią. Są serią naglących pytań. Moje 
zachowanie się wobec Ciebie zostaje poddane dyskusji.

Teraz Ty masz coś do powiedzenia (i to jakie rzeczy!) na mój temat.

Zaczynam rozumieć. Jeżeli ja zadaję pytania, zmuszam Ciebie do wejścia w 
moje schematy.

Jeśli natomiast pozwalam ci "coś" powiedzieć, zostaję rzucony w Twoją 
perspektywę.

Panie, czyż modlitwa nie będzie zaniechaniem moich zarozumiałych pytań, 
abyś Ty mógł mi "coś" powiedzieć?





Bóg oczekuje na pustyni



Sahara jest największą pustynią świata. Stanowi jedną czwartą część 
Afryki. Ma powierzchnię 8 milionów km(2) i mniej niż 2 miliony mieszkańców.

Arabowie utrzymują, że "pustynia jest ogrodem Allaha. Pan Wiernych usunął 
stamtąd wszelkie zbędne zwierzęta i istoty ludzkie, aby mógł tam 
przechadzać się w pokoju".

Ja sądzę natomiast, że Bóg stworzył pustynię, aby przywołać tam 
niektórych ludzi. Aby móc tam spotkać jednostki "niepotrzebne", skłonne 
wyczekiwać, gotowe do oślepienia sobie oczu ciągłym spoglądaniem poza 
łańcuchy wydm.

Pustynia pozwala na podjęcie dialogu przerwanego w ogrodzie Edenu.

Po odejściu Adama Bóg nigdy nie zgodził się być tylko Bogiem kwiatów, 
nieba, gwiazd.

Pragnie być Bogiem człowieka.





...I daj nam chęć rozpoczynania od nowa



Było to pożegnanie, które wprowadziło mnie w osłupienie.

Brat Ermete długo wpatrywał się we mnie swoim dobrotliwym wzrokiem, a 
potem zarzuciwszy mi ręce na szyję (naturalnie jego ręce pozostawiły ślady 
zaprawy murarskiej), dodał głosem spokojnym, głębokim:

- Wracaj szybko... Byłoby pięknie, gdybyś mógł zatrzymać się na dłużej, 
by "być człowiekiem pustyni"... Teraz, gdy zdałeś sobie sprawę, czym jest 
pustynia, musisz się zdecydować... To będzie interesujące, zobaczysz.

I tak niekończące się dni samotności, ogromnie długie godziny modlitwy, 
tony, połkniętego piasku, czas spędzony na adoracji, były jedynie 
powierzchownym zetknięciem się, "próbą" nawet nie specjalnie 
zobowiązującą...

Musnąłem zaledwie pustynię. Po prostu ją zobaczyłem. A powinienem nią 
żyć.

Obnosiłem w sobie przez jakiś czas te surowe słowa z uczuciem jakiegoś 
gniewu, irytacji z powodu doznanej niesprawiedliwości.

Miałem ochotę powrócić. Wytłumaczyć, usprawiedliwić się, opowiedzieć, 
sprecyzować.

Jednak po ochłonięciu z pierwszego nieprzyjemnego wrażenia musiałem 
przyznać rację bratu Ermate.

Nie nauczyłem się jeszcze modlić. Udzielona mi została łaska zdania sobie 
sprawy, czym może być, czym musi być modlitwa, samotność, milczenie.

Pustynia była dla mnie jedynie "ilustracją". Obrazem tego, co powinienem 
realizować w codziennym doświadczeniu.

Podejrzewam, że modlitwa w gruncie rzeczy nie jest nigdy czymś 
"dokonanym". Człowiek odkrywa modlitwę, gdy dochodzi do stwierdzenia, może 
po latach wiernego modlenia się: "Muszę zacząć modlić się. Trzeba, bym 
nauczył się modlić".

W wyniku pewnych zobowiązujących i prowadzonych raczej serio doświadczeń 
człowiek odkrywa pustynię jako możliwość, jako projekt do zrealizowania.

Oto rezultat najbardziej zaskakujący: odkryć we własnym życiu możliwość 
modlitwy.

I tym razem masz rację, drogi Ermete. Na pustyni nie istnieją punkty 
końcowe, ale jedynie punkty wyjściowe.

Jedynym punktem docelowym jest ten, który obliguje cię do ponownego 
wyruszenia.





Dom Boży jest jedynym miejscem zamieszkania człowieka



"Wtedy rzekł: "Wyjdź, aby stanąć na górze wobec Pana!" A oto Pan 
przechodził. Gwałtowna wichura rozwalająca góry i druzgocąca skały [szła] 
przed Panem; ale Pan nie był w wichurze. A po wichurze - trzęsienie ziemi: 
Pan nie był w trzęsieniu ziemi. Po trzęsieniu ziemi powstał ogień: Pan nie 
był w ogniu. A po tym ogniu - szmer łagodnego powiewu. Kiedy tylko Eliasz 
go usłyszał, zasłoniwszy twarz płaszczem, wyszedł i stanął przy wejściu do 
groty..." (1 Krl 19,11-13)

Wszyscy wielcy poszukiwacze Boga zgodnie twierdzą, że Boga nie można 
znaleźć wśród hałasu, niepokoju i zamętu.

Ucieczka z miasta stanowi zerwanie ze wszystkim, co przeszkadza 
spotkaniu.

Trzeba więc zapuścić się w przestrzeń samotności, milczenia, spokoju. One 
to tworzą atmosferę spotkania.

Typową drogą jest droga mnicha Arseniusza, charakteryzująca się trzema 
etapami.

- "Arseniuszu, uciekaj od ludzi" (fuge);

- "Arseniuszu, milcz" (tace);

- "Arseniuszu, uspokój się" (quiesce - esychaze);

"Istnieje przesłanie od Boga, którego nie można przyjąć bez odizolowania 
się, istnieje łaska intymności udzielana jedynie tym, którzy milczą i 
rzeczywiście oddzielili się od świata na jakiś czas czy definitywnie" (Dom 
L. Leloir).

"Kto wstąpi na górę Pana,

kto stanie w Jego świętym miejscu?

Człowiek o rękach nieskalanych i o czystym sercu..." (Ps 24,3-4)

Chodzi o to, by mieć serce oczyszczone z gadulstwa, rozproszenia, 
mnogości, nawoływań z placów, głosów z targowisk.

Niestety musimy wyznać:

"Zbyt długo mieszkała moja dusza z tymi, co nienawidzą pokoju" (Ps 
120,6).

Psalm 68,7 ukazuje nam Boga zatroskanego o mieszkanie dla człowieka 
samotnego:

"Bóg przygotowuje dom dla opuszczonych".

Inne tłumaczenie mówi o "odizolowanych". Jeszcze inne mówi o 
"porzuconych". Nic nie przeszkadza wybrać tekst mówiący, że Bóg przyjmuje 
do domu tych, którzy odizolowali się dobrowolnie.

"Rabbi! - to znaczy: Nauczycielu - gdzie mieszkasz?" (J 1,38)

Aby tam dojść, trzeba zostawić za sobą zamęt, troski, hałasy.

Wydaje mi się, że niewystarczająco podkreślone jest to, co uznaję za 
sprawę zasadniczą. Nie wystarcza powiedzieć, gdzie Bóg się nie znajduje.

"Pan nie był w wichurze... Pan nie był w trzęsieniu ziemi... Pan nie był 
w ogniu..."

Trzeba sprecyzować, że tam, gdzie nie ma Boga, nie ma też człowieka. Albo 
znajduje się człowiek szalony, rozbity, robot.

Tam gdzie nie objawił się Bóg, również człowiek nie może się odnaleźć, 
rozpoznać siebie.

Wszystko to, co uniemożliwia spotkanie z Bogiem, uniemożliwia również 
spotkanie z sobą samym.

Atmosfera, nie nadająca się na rozmowę z Bogiem, jest również atmosferą, 
którą człowiek nie może oddychać.

I odwrotnie. Milczenie, samotność, pokój wewnętrzny, skupienie są nie 
tylko warunkiem spotkania Boga. Są nie tylko miejscem, w którym mieszka 
Bóg, a więc miejscem, gdzie można go spotkać.

Są również miejscem, gdzie człowiek znajduje siebie samego.

Milczenie i samotność, ubóstwo i pokora stają się domem, w którym może 
mieszkać człowiek. Atmosferą, która umożliwia życie.





Skorpion zakłóca spokój pustyni



Już w czasach seminarium zapisałem tę nazwę w notesie podróży 
nieprawdopodobnych. El Golea. Przeczytałem, że tam na straży pustyni 
znajduje się grób Karola de Foucauld.

Po przybyciu do Ghardaia nabrałem pewności, że dawne marzenie wreszcie 
się ziści.

Ale dzieliło mnie jeszcze 270 kilometrów. 270 kilometrów paniki wśród 
burzy piaskowej.

Przejechawszy bez uszczerbku przez apokalipsę, w pobliżu El Golea 
zatrzymałem wóz.

Wiedziałem, że w okolicy znajduje się mała wioska o nazwie Saint-Joseph i 
że właśnie tam znajduje się grób Karola de Foucauld.

W przewodniku była mowa o wspaniałej oazie, złożonej ze 180 000 palm i z 
niezliczonych drzew owocowych.

Historia przypominała, że tutaj właśnie komendant Laperrine na służbie 
francuskiej zwerbował pierwszych żołnierzy na dromaderach, aby podbić dumne 
ludy Sahary.

Podanie mówi również o studni, głębokiej na 120 metrów, gdzie ponoć 
wrzucono słynną kobietę-wojownika, Karkaoua, ludożerczynię, która sama 
odparła legendarne oblężenie Tuaregów.

Ale mnie interesował wyłącznie ten grób. Było to spotkanie upragnione, z 
którego nie mogłem zrezygnować.

Odszukanie grobu nie było jednak proste. Grupka chłopaków wskazała 
kierunek bliżej nieokreślonym gestem, zdziwiona moim zainteresowaniem.

Na kamienistym placu, który jednak nie pozbawiony był piaszczystych 
zasadzek, wóz odmówił mi posłuszeństwa. Idę więc dalej pieszo. Wydłużają 
się wieczorne cienie.

W pobliżu znajduje się kościół. Ważny - jest to bowiem pierwszy kościół 
na Saharze, konsekrowany w 1938 roku. Trochę dalej wreszcie spostrzegam 
grób brata Karola, za nim bezkresny horyzont pustyni.

De Foucauld został zamordowany 1 grudnia 1916 roku w Tamanrasset.

W 1929 roku, w przewidywaniu procesu beatyfikacyjnego, ciało "marabuta" 
(asceta mahometański), z wyjątkiem serca, które pozostało pośród iglic 
Hoggaru, zostało przewiezione do El-Golea. Podróż ta trwała cztery dni.

Rzucam się na kolana i modlę się, towarzyszy mi wycie wiatru i piasek, 
który drapie mnie po twarzy.

Nagle czuję szarpnięcie za koszulę. To jeden z chłopców przed chwilą 
spotkanych:

- Chodź do mojego domu. Pokażę ci skorpiona... Nie widziałeś nigdy 
skorpiona?... Mam jednego. Chodź. Masz pieniądze?

Staram się uwolnić od natręta. Ale nie ma rady. Wydaje mu się niemożliwe, 
bym tracił czas przy grobie i bym nie zainteresował się jego skorpionem. 
Nadal zadręcza mnie, niewzruszony:

- Chodź do mojego domu. Jest blisko. Zobaczysz skorpiona. Ty mi dasz "de 
l'argent", a ja ci pokażę skorpiona. "D'accord?"...

Epizod bez wątpienia spodobałby się bratu Karolowi.

Przecież on w swym życiu zgodził się, by mu przeszkadzał Inny i 
nieskończone zastępy innych.

Jego drogi prowadziły go z reguły... gdzie indziej.

Dlatego zawsze czuł się w centrum Świata. Również pośrodku Sahary.

Często wracam myślą do chłopaka, który mnie molestował przy grobie brata 
Karola. Przychodzi mi on na myśl przede wszystkim wtedy, gdy zdaje mi się, 
że w pewnych momentach mojego życia nie ma idealnych warunków, by "żyć 
pustynią".

Muszę sobie wybić z głowy, że istnieją "idealne" warunki dla modlitwy.

Nawet na pustyni nie znalazłem warunków idealnych.

Trzeba było znosić wiatr, słońce, pragnienie i zmęczenie.

Trzeba było znosić muchy, które przyklejały się setkami do pleców i 
dawały ci krótkie wytchnienie jedynie w południe. (Nigdy nie zdołałem sobie 
wytłumaczyć tego dziwnego zjawiska...)

Trzeba było znosić piasek, który wciskał się między włosy, do nosa, 
gardła, wszędzie.

Na wydmach nigdy nie zdarzyło mi się zawołać jak Piotr: "Rabbi, dobrze, 
że tu jesteśmy!" (Mk 9,5)

Natomiast nieraz protestowałem:

 Jak trudno, o Panie, tu pozostać. Już nie mogę dłużej.

Nie. Pustynia nie jest miejscem chronionym, nie zakłócanym przez nikogo, 
przeznaczonym wyłącznie na spotkanie z Bogiem.

Istnieje wola pustyni, nieustępliwe zobowiązanie do samotności, 
oczekiwanie pełne uporu, zdolność znoszenia wszelkich opóźnień, namiętne 
poszukiwanie głębi duszy, pragnienie prawdy.

Jeżeli czekać będziesz, by zrealizowały się optymalne warunki dla 
modlitwy, nigdy nie będziesz się modlił.

Zamiast warunków idealnych, istnieją warunki realne dla modlitwy. 
Elementy konkretne, z którymi należy się liczyć, odrzucając niebezpieczne 
iluzje.

Miejsce musisz znaleźć sobie tam, gdzie się znajdujesz, gdzie pracujesz, 
gdzie normalnie żyjesz. Mając określony plan dnia, określone obowiązki, 
odpowiedzialność.

Miejsce to musisz wydrzeć hałasowi, roztargnieniom, sprawom pilnym, 
żądaniom targowisk.

Pustynia nie zostaje ci ofiarowana jak mata czy dywanik modlitewny. 
Musisz się o nią postarać, musisz jej bronić, ciągle zdobywać na nowo.

Każda chwila może posiadać łaskę pustyni. Ale ty ze swej strony musisz 
zbuntować się przeciwko niewolnictwu zegarka, musisz wyrzec się próżności, 
musisz przebywać z dala od targowisk, wyrzec się powierzchowności, 
gadulstwa, musisz lękać się pustki.

Właściwie w El Golea miałem szczęście. Tylko jeden chłopczyk mi 
przeszkadzał.

Teraz jest nieskończenie wielu natrętów i to z argumentami ważniejszymi 
od skorpiona.

A jednak muszę być zawsze człowiekiem pustyni.

W zatłoczonym autobusie, w kolejce do wjazdu na autostradę, czekając na 
stacji metra, w chaosie miejskiego ruchu, a także w domu, gdy telewizor 
sąsiada nie daje ci spokoju, a nad głową u państwa z góry tańczy tabun 
dzieci, gdy na ulicy szaleją motocykle, a na parterze dwóch sportowców 
dyskutuje z zapałem, gdy telefon dzwoni, by powiadomić cię, że ktoś pomylił 
numer... A jednak uważaj, takie a nie inne są realne warunki twej pustyni.

Nie uciekaj. Nie denerwuj się. Nie przesuwaj na jutro.

Uklęknij.

Zagłęb się w tej samotności pełnej przeszkód.

Pozwól, by twoje milczenie oplecione zostało tym hałasem.

Pustynia wtedy się zaczyna, gdy pozostając na swoim miejscu, decydujesz 
się być gdzie indziej.





Pustynia nie tworzy pięknoduchów



"...Zaraz też Duch wyprowadził Go na pustynię" (Mk 1,12).

Zawsze robiły na mnie wrażenie słowa Marka, mówiące o działaniu Ducha 
Świętego po chrzcie Jezusa. Chrystus został wyprowadzony, wypchnięty na 
pustynię, by stoczyć walkę.

Duch nie trzyma wierzącego w cieple, nie zapewnia mu "sprzyjającego" 
klimatu, nie ochrania jego wiary.

Nie jest urządzeniem klimatyzacyjnym, jest podmuchem, który popycha ku 
światu, gdzie moce zła przeciwstawiają się planom Boga.

Wypędza z ciepełka wygodnej pobożności o wypróbowanych schematach, 
wykluczających jakąkolwiek przygodę, ze struktur, w których funkcjonowanie 
zajmuje miejsce życia - by wyrzucić na pustynię, gdzie przeżywa się ryzyko 
wiary i gdzie człowieka policzkuje surowość rzeczywistego życia.

Duch nie ochrania, każe wyjść na miejsce nie osłonięte. Nie zwalnia z 
trudności, ale rzuca cię właśnie w sam ich środek.

Po zanurzeniu w wodzie Duch zanurza nas w wątpliwościach, 
sprzecznościach, niebezpieczeństwach codziennego życia.

Jest to chrzest w człowieczeństwie.

Jest udziałem w walkach ludzi.

Sam Duch czyni nas dziećmi Boga i braćmi wszystkich ludzi, łączy nas z 
niebem i ziemią.

Pustynia - miejsce próby, walki, a nie ucieczki, staje się punktem 
spotkania dwóch wymiarów: boskiego i ludzkiego.

Życie w Duchu nie tworzy pięknoduchów, ale chrześcijan, którzy uczą się 
zawodu człowieczego pośród ludzi.

Życie w Duchu nie jest odpoczynkiem, nie jest gniazdem, ale wędrówką, 
drogą, którą trzeba wymyślać dzień po dniu.

Chrześcijanin, który "znajduje się pod osłoną", wcale nie jest w 
bezpiecznym miejscu. Jest tym, który uciekł przed Duchem, uszedł przed 
"tchnieniem".





Jakie piękne są ręce zabrudzone zaprawą murarską



Zawsze podziwiałem ręce brata Ermete.

Gdy powracał z pracy, utrudzony ponad siły, odurzony słońcem, z oczyma 
zaognionymi od kurzu, pozwalał sobie na godzinę odpoczynku, na odświeżenie.

Potem widywałem go w kościele, z głową pochyloną, klęczącego na piasku, 
który stanowił podłogę, zajętego przeżywaniem niekończących się godzin 
adoracji.

Obserwowałem jego ręce. Widać było jeszcze na nich ślady zaprawy. Również 
jego odzież (typowo arabska) przeniknięta była jej zapachem. Bo czym innym 
mógł pachnieć taki murarz jak on?

Dziś słusznie z różnych stron sygnalizuje się niebezpieczeństwo 
duchowości, będącej ucieczką od najbardziej niewygodnych obowiązków. 
Reprezentują ją ludzie delikatni, którzy lękają się ubrudzić sobie ręce i 
którzy używają ich jedynie do modlitwy, bojąc się zanurzyć je w 
rzeczywistości typowej dla większości ludzi.

Brat Ermete pozostaje dla mnie najlepszym przykładem właściwej proporcji 
pomiędzy modlitwą i pracą, pomiędzy pustynią a życiem.

On szedł modlić się z rękoma noszącymi jeszcze ślady twardego rzemiosła i 
w odzieży przesiąkniętej mozołem.

Przy końcu długiej adoracji miałem wrażenie, że tych plam od zaprawy już 
nie było.

Brat Ermete wstawał, uśmiechał się do mnie mile, choć uśmiech ten nie 
potrafił w pełni pokryć jego zmęczenia.

Był znów gotów do pracy.

Modlitwa przywróciła mu siły potrzebne do ponownego usmarowania sobie 
rąk.

Lubił nazywać siebie wyrobnikiem.

Nigdy nie doszedłem do tego, czy miał na myśli pracę murarza, czy też tę 
inną wykonywaną w kościele.





Dawać Bogu czas, którego się nie posiada



Mnich benedyktyński Ghislain Lafont utrzymuje, że modlić się oznacza 
głównie "dawać czas Bogu". I dodaje: "czas, czyli trwanie odmierzane na 
zegarku, gdyż uważam, że czas jest życiem".

Tłumacząc, że wykorzystanie czasu nie tylko wyraża osobowość, ale ją 
kształtuje, dochodzi do takiej konkluzji: gdy człowiek wykorzystuje czas na 
modlitwę, ofiarując Bogu cztery czy pięć godzin - otóż taki człowiek 
znalazł sposób na darowanie własnego życia, czyli utracenia go dla Boga.

Mówiąc potem o klasztorze wypowiada zaskakujące zdanie: "Tutaj modlitwa 
zjada człowieka.

Również i ja spędzałem całe godziny i dni na pustyni, nie wiedząc, co 
faktycznie robiłem.

Nie jestem pewien, czy to była modlitwa.

Zadowalałem się dawaniem Bogu mego czasu. Miałem go tam tyle. I sprawa ta 
choć trudna, nie wymagała szczególnych wyrzeczeń.

Teraz pogrążony w aktywności, przytłoczony obowiązkami i terminami, 
staram się przeżywać modlitwę w tej samej perspektywie: dawania Bogu czasu.

Na pustyni jednak ofiarowywałem czas, którego miałem w nadmiarze.

Tutaj muszę dawać czas, którego nie posiadam.

Prawdopodobnie jest to ubóstwo najtrudniejsze do zrealizowania w 
modlitwie.

Stanąć przed Nim i trwać długo, jako "ubogi w czas".

Panie miałbym tyle innych rzeczy do ofiarowania Tobie.

Ale pragnę Ci dać to, czego nie mam, to, czego mi ciągle brakuje: czas.





Pustynia: asfalt skłaniający do modlitwy



Nie powróciłem na pustynię.

Ofiarowano mi tę możliwość po trzech latach.

Przyrzekłem ten powrót moim wspaniałym towarzyszom tej przygody. 
Pozwoliłem im jednak odjechać samym. Z bólem, z którego oni może nie 
zdawali sobie sprawy. Czułem się jak dezerter i w ich oczach musiałem za 
takiego uchodzić. Ale równocześnie nie mogłem postąpić inaczej.

Musiałem pozostać wierny sobie samemu oraz zobowiązaniu, które przyjąłem 
na siebie po powrocie z Sahary.

Czy było to zobowiązanie, czy zakład - nie jestem jeszcze w stanie tego 
określić.

W każdym razie postanowiłem stworzyć - jak to nazywa Caterina de Hueck 
Doherty i brat Carlo Canetto - pustynię w mieście, pustynię na placu 
publicznym.

Postanowiłem znaleźć samotność w tłumie. Otworzyć sobie schronisko 
milczenia wśród ogłuszającego bombardowania decybeli. Uciec nie oddalając 
się. Być gdzie indziej, choć pozostając na miejscu.

Oprzeć się tutaj pokusie zapełnienia pustki, utworzonej przez obniżenie 
poziomu bycia, przy pomocy posiadania.

Wyzwolić się tutaj z niewolnictwa aktywności, która ma mi wynagrodzić 
wywłaszczenie z istnienia.

Nie twierdzę, że mi się to udało.

Jednak teraz, gdy słyszę o pustyni, nie pokazuję jakiegoś miejsca na 
mapie. Oglądam się wokół siebie. Badam moje wnętrze.

Nie myślę o miejscu. Odnoszę się do podstawowego wymiaru życia, do stanu 
zwyczajnego dla chrześcijanina.

Odczuwam jeszcze bardziej nie dającą się zagłuszyć potrzebę modlitwy. Ale 
nie potrzebuję już piasku, aby się modlić. Tak jak nie potrzebuję już 
więcej wydm piaszczystych, by rozmyślać.

Nie mogę oczywiście nie oddychać. Ale zaczynam podejrzewać, że jest 
możliwe oddychanie również... przy pomocy rur wydechowych.

Jednym słowem pustynia pozostaje dla mnie czymś fascynującym i 
koniecznym. Ale to nie jest pustynia Saharyjska. Ale pustynia, którą trzeba 
codziennie sobie tworzyć czy poprawiać. Pustynia, w której cisza nie czeka 
już na ciebie, nie jest do twej dyspozycji. Ale gdzie trzeba wpierw 
wytłumić hałasy.

Wszystko to, co wydarte marnotrawstwu, rozrzutności, gadulstwu, niewoli 
aktywności, hałasowi, targowisku, bałwochwalstwu, a co zostaje poświęcone 
Jedynemu Panu - jest prawdziwą pustynią.

Gdy ktoś odnajduje sposób przeciwstawienia się błahostkom, skażeniu 
głupotą, truciznom kompromisu i rezygnacji, obrzędom próżności, szantażom 
wygody - staje się człowiekiem pustyni.

Tutaj, gdzie mieszkam, odległości wyrażone są w kilometrach, a nie jak na 
Saharze odstępem pomiędzy jedną a drugą studnią. A jednak i tutaj muszę 
respektować moje pragnienie.

Tutaj nigdy nie mam czasu na czekanie. Ale i tu muszę nauczyć się 
zatrzymywać.

Z utęsknieniem czekam na powrót przyjaciół z pustyni. Wiem, że przywiozą 
mi słoik czerwonego piasku. Tyle będziemy mieli sobie do powiedzenia, 
gładząc delikatnie cudowną różę pustyni.

Będę długo słuchał ich opowieści. Cierpieć będę z tęsknoty, słysząc pewne 
nazwiska, przypominając sobie pewne trakty.

Ze swej strony powiadomię ich tylko o moim projekcie utworzenia pustyni 
na asfalcie. O projekcie włączenia cel do banalnych mieszkań w blokach. 
Zrealizowania wewnętrznego stanu zakonnego. Zainstalowania pustyni pośrodku 
placu.

Może Bóg nie robi różnicy pomiędzy piaskiem a asfaltem. Pomiędzy szałasem 
a drapaczami chmur.

To co Jego interesuje, gdy "przechadza się po pustyni", to znalezienie 
"miejsc głębi". Wytropienie osób wolnych, które z uporem spoglądają poza 
kraty swych więzień. Jednostek, które noszą zegarek na ręce, ale nie 
potrzebują na niego spoglądać, gdy zbliżają się do nich znajome kroki.

Ludzi, którzy zastąpili pośpiech - czujnością. Niepokój - nadzieją. 
Maskowanie się - własną twarzą.

"...Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga 
przechadzającego się po ogrodzie, w porze kiedy był powiew wiatru, skryli 
się przed Panem Bogiem wśród drzew ogrodu. Pan Bóg zawołał na mężczyznę i 
zapytał go: "Gdzie jesteś?" On odpowiedział: "Usłyszałem Twój głos w 
ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się"" (Rdz 3,8-10).

Bóg Jahwe nie zatracił zwyczaju "przechadzania się". I czy to będzie 
ogród, czy pustynia, piasek czy asfalt, gdy Bóg "przechadza się", zawsze 
kogoś szuka.

Człowiek powołany jest do nieukrywania się.

Czyż pustynia nie jest przypadkiem miejscem, na którym uczę się 
nieukrywania się, znoszenia tak obecności, jak i nieobecności, wyzbywania 
się strachu przed odgłosem kroków, gdzie nie wstydzę się kochać?

Bóg nie zaskakuje Adama i Ewy "na gorącym uczynku".

Przychodzi potem. Dyskretnie. Zapowiada się głosem.

Mieli czas, by zauważyć swą nagość i by zawstydzić się.

"Gdzie jesteś?" (Po hebrajsku mówi się jednym słowem: Ayeka.)

Nie pyta: "Co zrobiłeś?", ale: "Gdzie jesteś?" Można by powiedzieć, że 
Bogu chodzi o to, przed stwierdzeniem faktów, by winny zdał sobie sprawę, 
dokąd zabrnął.

Również do Kaina zwróci się z podobnym pytaniem: "Gdzie jest brat twój, 
Abel?" (Rdz 4,9) Potem dopiero przygważdża go oskarżeniem: "Cóżeś uczynił?" 
(Rdz 4,10)

Otóż to. Na asfaltowej pustyni jestem powołany do określenia mego 
położenia, odpowiadając na te dwa najprostsze pytania:

- Gdzie jestem.

- Gdzie jest mój brat?

Gdzie jesteś?" (Ayeha) Nie zapominajmy, że jest to pierwsze pytanie, 
jakie Bóg stawia człowiekowi w jego historii...

Modlitwa jest zasadniczo przyzwoleniem na zadawanie sobie tego 
zasadniczego pytania.

Gdy Bóg pyta mnie: "Gdzie jesteś?" - niekoniecznie poddaje mnie 
przesłuchaniu.

"Gdzie jesteś?" - może znaczyć:

- Gdzie mieszkasz?

- Panie, jeżeli nie boisz się asfaltu, przyjdź i zobacz. Opowiem ci 
również o moim bracie.