Małgorzata Musierowicz

Brulion Bebe B. 


Wydanie 2
Instytut Wydawniczy "Nasza Księgarnia", Warszawa 1991 r. 


Na dysk przepisał F. Kwiatkowski
korekta Anna Koczaska



Sobota, 27 sierpnia 1988 

1. 

Często mnie zdumiewa, jak zawiłe są linie kreślone palcem 
Przypadku i jak bardzo losy nasze zależą od tych poplątanych 
bazgrołów. 
Gdyby na przykład ulica Armii Czerwonej nie była w sierpniu 
rozkopana do imentu, Bebe i Dambo nie spotkaliby się koło 
fontanny. Zapewne spotkaliby się nieco później, w innym punkcie 
miasta, ale kto wie, czy wtedy zwróciliby na siebie uwagę? 
Gdyby ulica Armii Czerwonej, ta smrodliwa arteria w centrum 
Poznania, nie była rozkopana, samochód nysa, który zabrał 
zakurzonego autostopowicza pod Kluczborkiem, nie byłby zmuszony 
zatrzymać się w Poznaniu akurat na Placu Młodej Gwardii. Natomiast 
ciężarówka, wioząca Bebe Bitner wraz z grupą młodzieży wprost 
z Mazur, dotarłaby z pewnością dalej niż do Placu Wiosny Ludów. 
Ale Armii Czerwonej była rozkopana na całej długości. Przed samym 
Domem Partii (róg Kościuszki) dziwaczny silnik dygotał z rykiem 
w swej brudnożółtej obudowie, a kopczyki gliniastej (na oko 
nieurodzajnej) ziemi znaczyły linię zagadkowego rowu. Wobec 
oczywistego faktu, że żaden pojazd nie potrafi się poruszać po 
torach zasypanych gliną i brukowcami, kursowanie tramwajów ulicą 
Armii Czerwonej zostało - po dyskusjach i naradach - okresowo 
wstrzymane. Po obu stronach rozrytej jezdni chodniki wypełnione 
były drepczącą ciżbą, ale zarówno zakurzony autostopowicz, jak 
dziewczyna znaleźli się akurat po tej samej stronie. 
On szedł jakieś pięćdziesiąt metrów przed nią. Oboje byli 
w dżinsach, oboje z plecakami, oboje przybrudzeni i mocno zgrzani, 
z tym że ona nieco bardziej niż on. Bebe miała za sobą dłuższą 
trasę. Po wielogodzinnej podróży musiała teraz, z pełnym 
obciążeniem, przebyć całą długość piekielnej ulicy - w skwarze, 
w zaduchu beztlenowym, w posępnej rzece ludzkich istot, z których 
każda była spocona, a niemal każda taszczyła jakiś tobół (zjawisko 
charakterystyczne dla czasów kryzysu, przełomu, rozpadu 
i rozkładu, jak też wciąż nowych wstrząsów społecznych). Bebe 
dźwigała plecak na aluminiowym stelażu z doczepioną menażką 
i wciśniętym pod klapę zawiniątkiem zawierającym śpiwór, z rulonem 
"karimatki" i z dyndającymi po obu stronach pionierkami. Damazy - 
tak miał na imię autostopowicz - który o spory kawałek drogi przed 
nią przeciskał się przez współciżbę współobywateli, miał bagaż 
podobny, tyle że spod klapy plecaka wystawały mu wędki 
w brezentowym pokrowcu. 
W chwili gdy on skręcał pod starą wierzbę płaczącą, minąwszy 
pomnik Czerwca 56 oraz statuę Mickiewicza, Bebe osiągała dopiero 
początek najgorszego odcinka trasy, wkraczając w zgęszczony zaduch 
przed Pałacem Kultury. Mniej więcej w tym samym miejscu, co 
uprzednio Damazemu, przyszło jej do głowy, że z placu mogłaby 
sobie skręcić w oazę zieleni, w skupisko starych drzew, które, 
o ile nic się nie zmieniło w tych nerwowych czasach, zapewne się 
parają fotosyntezą. Tam będzie mogła usiąść na trawie i zdjąć 
wreszcie z biednych pleców ten przeklęty stelaż. 
Przecięła plac, pokryty gorącą łuską granitu, spojrzała z uczuciem 
na Mickiewicza (patrzał spod ciężkich powiek kamiennym posępnym 
wzrokiem, jakby to, co widział, poważnie go niepokoiło) - i dała 
nura pod prześwietloną kopułę wielkiej wierzby płaczącej, której 
gałązki zwisały aż do ziemi. Jeszcze kawałek - i już aleja starych 
platanów pospieszyła ku niej ze swym ożywionym szumem pełnym 
ruchliwych cieni. Bebe poczuła, że z wolna odżywa. 
O niczym bardziej nie marzyła w tym momencie niż o kąpieli. Trzeba 
jednak zaznaczyć, że ani kurz, który ją powlekał, ani pot 
rzęsisty, ani pielgrzymie, wyszarzałe dżinsy, ani wysłużony 
podkoszulek - nic nie zdołało całkowicie ukryć jej niewątpliwej, 
promiennej urody. 
Na prawo, ujęty z trzech stron podwójną ramą platanów, wielki 
trawnik pochylał się ku Operze. Już na nim leżało parę osób - 
a koce, termosy, torby plażowe i piłki błyszczały wśród zieleni 
jaskrawymi plamami kolorów. Bebe stanęła pośrodku trawnika, zdjęła 
plecak i padła. 
Trawnik, uformowany w rozległą podkowę, otaczał płytką, 
regularnego kształtu sadzawkę o betonowym dnie i obrzeżeniu 
z kamienia. Pośrodku sadzawki biła fontanna, ze świstem i pluskiem 
wznosząc swe zimne pióropusze na tle kolumn, schodów i kamiennych 
rzeźb Opery. Bebe pomyślała, że ma na pewno bąble na plecach, 
a już z pewnością - na piętach; zdrowy rozsądek nakazywałby teraz 
zdjąć trampki, wyrzucić skarpetki i wleźć do sadzawki przynajmniej 
po kolana. 
Ale szaleństwa, choćby nawet i nakazywane przez zdrowy rozsądek, 
były dla Bebe Bitner czymś niewykonalnym. Mogła tylko z zazdrością 
przyglądać się nieskrępowanym poczynaniom tych, co zwykli ulegać 
swym zachciankom. W ten oto sposób jej wzrok odszukał Damazego, 
który od pewnego już czasu stał w wodzie po kolana, nie zdjąwszy 
nawet plecaka, i wystawiał szeroki uśmiech pod ożywczą mgłę 
kropelek. 
Damazy wyglądał na miłego włóczykija i wzrok Bebe przylgnął do 
niego na dobre. Ten chłopak był jakiś niezwykły, choć nie 
z powierzchowności bynajmniej. Długi, kościsty i muskularny, był - 
jak to blondyn - spalony na kolor czerwonomiedziany. Jego nos 
przypominał zdeformowaną gruszkę, a uszy były wyjątkowo dorodne. 
Wtrącę tu przy okazji, że w szkole podstawowej nazwano go Dambo 
i od tej pory nikt już nigdy nie zwracał się do niego inaczej, gdyż 
nawet w tych ciężkich czasach wszyscy jakimś cudem zdołaliśmy się 
zapoznać z większością nieśmiertelnych arcydzieł Walta Disneya. 
A Damazy czymś słonika Dambo przypominał, czymś jeszcze oprócz uszu. 
Miał z niego coś w oczach: otwartą, czułą ufność. 
No, dobrze. Dambo stał pod fontanną, Bebe siedziała zgrabnie na 
trawniku tuż przed kamiennym parapetem sadzawki. On trzymał 
tenisówki w rozpostartych rękach, a ona przyglądała się temu ze 
zdumieniem, ponieważ, choć je zdjął, tenisówki były mokre. I tak 
przedstawiały się sprawy o godzinie czternastej dwadzieścia, jeśli 
mielibyśmy ślepo wierzyć zegarowi o pozłacanych rzymskich cyfrach, 
który spokojnie robił swoje na wieży Pałacu Kultury. 
I mogłyby tak się nadal przedstawiać, gdyby nie trzyletni osobnik 
w czerwonych majtkach, któremu, nawiasem mówiąc na imię było 
Sebastian, a którego mama, ta co właśnie opalała się na trawie, 
nazywała Mucykiem. 
- Mucyku! - wrzasnęła teraz przeraźliwie, a wszyscy wokół 
wzdrygnęli się nerwowo. Zamiast wrzeszczeć poniewczasie, lepiej by 
pilnowała swego potomka. Sebastian, pozbawiony jej uwagi, opieki 
i troski pomaszerował ku fontannie krokiem zdobywcy, wlazł na 
kamienny parapet i zaczął na nim wesoło podskakiwać, robiąc do 
Damba porozumiewawcze miny. 
- Jezus, Maria, ratunku! - zaapelowała jego mama o pomoc do 
niebios. - Ludzie, trzymajcie go! - dodała następnie rzucając się 
biegiem w stronę sadzawki. Widząc to Sebastian, w obawie, że 
przygoda za chwilę zostanie przerwana, nim osiągnie punkt 
kulminacyjny, nie zwlekał z rzuceniem się w wodne odmęty, co 
wyglądało niezwykle dramatycznie, zwłaszcza ze względu na plusk 
i potężne rozbryzgi. 
Bebe, którą przerażenie poderwało na równe nogi, bez sekundy 
namysłu rzuciła się przed siebie, przesadziła kamienny parapet 
i skoczyła do wody, ku kwiczącemu dziecku. Ponieważ jednak Dambo też 
się ku niemu rzucił, spotkanie ich obojga stało się nieuniknione: 
każde z nich złapało po jednej ręce Mucyka. Zaraz potem, 
w ratowniczej euforii wznosząc głowy, zderzyli się czołami z taką 
siłą, że omal nawzajem nie zbili się z nóg. 
Było to bardzo bolesne. 
Zanim Bebe minęło dzwonienie w uszach i zanim gwiazdy oraz 
półksiężyce zniknęły jej sprzed oczu, zrozpaczona matka dopadła 
swego mokrego maleństwa i najpierw porwała je w objęcia, 
a następnie, widząc, że nic się nie stało, nałożyła mu porządnie po 
zadku, dając w ten sposób, oczywiście, upust przede wszystkim 
własnemu poczuciu winy. 
Bebe, pod którą ugięły się kolana, usiadła na szerokim, kamiennym 
parapecie. Potarła obolałe czoło, przerzuciła nogi z sadzawki na 
parapet i zaczęła rozsupływać mokre sznurowadła. 
- Przepraszam - powiedział Dambo, siadając obok. 
Bebe uśmiechnęła się blado, nawet nie patrząc. Za to on nie 
odwracał wzroku ani na chwilę. Musiała w końcu - po zdjęciu 
tenisówek i skarpet - spojrzeć na niego. 
Miał bardzo ładne oczy. Ich tęczówki były jasnoszare, usiane 
jeszcze jaśniejszymi punkcikami, które wyglądały jak magiczne 
światełka. Z nosa złaziła mu skóra. Miał szczupłą, długą twarz 
o mocnym podbródku i zaleczoną już febrę na dolnej wardze. Siedział, 
patrzał i nic nie mówił. Kiedy się odezwał, Bebe omal nie 
podskoczyła. 
- To nie mógł być przypadek - powiedział. 
Bebe milczała. Milczenie było najbardziej zgodne z jej 
usposobieniem i upodobaniami. Lubiła milczeć. To jej dawało 
poczucie bezpieczeństwa. 
- Jak ci na imię? - spytał on i zaraz dodał szybko: - Zresztą, 
nieważne. Czy imię mówi cokolwiek o człowieku? Jest tylko kwestią 
przypadku. A czy przypadek może decydować o tym, kim jesteśmy? 
"Pewnie, że może, i to jak jeszcze" - pomyślała Bebe. 
- Nie, nie może - rzekł on, jakby słyszał to, co pomyślała. 
Spojrzała na niego ze zdumieniem. 
- Ja mam na imię Damazy, ale mówią na mnie Dambo. To przez te 
uszy. Ty powinnaś się nazywać Krynica. 
Bebe spojrzała zaskoczona. Czy on kpi? 
Nie, raczej nie kpił. 
- Krynica-Zdrój - powiedział. - Albo: Źródełko. Źródełko-Zdrój. 
Na krótko zapadło milczenie, a Dambo poświęcił te chwile na 
przenikanie wzrokiem duszy Bebe Bitner. 
Nagle wyciągnął rękę i palcem obrysował w powietrzu jej oczy 
i czoło. 
- Tu się to mieści - powiedział. - Ta zagadka. Piękna twarz, 
a w oczach labirynt. O, ale się czerwienisz. Dlaczego? Ja tylko 
bezinteresownie patrzę sobie. No, zaraz, no siadaj - bo Bebe, 
w dziwnym popłochu, zaczęła się już podnosić. - Dlaczego ludzie tak 
reagują na otwartość? Ja lubię mówić to, co myślę. 
"Będziesz miał chyba kłopoty" - pomyślała Bebe, ale nie 
powiedziała nic, tylko uśmiechnęła się wymijająco. 
- Będę miał kłopoty? - powtórzył on i tym razem Bebe zatkało 
z wrażenia. Co, czy on naprawdę czyta w myślach? 
- Nie szkodzi - dorzucił. - Kłopoty są fajne. Lubię mieć kłopoty. - Umilkł na chwilę i znów ze skupieniem przypatrzył się Bebe. - A ty nie lubisz kłopotów, bo sama dość ich sobie stwarzasz - powiedział 
tonem odkrycia. - Chciał ją złapać za rękę, ale nie zdążył. Bebe 
podniosła się szybko i w stanie paniki zeskoczyła na trawnik. 
Chwyciła plecak za szelkę i wlokąc go po trawie, oddaliła się na 
bosaka ku platanowej alei. 
Dambo zaczął nierozsądnie wołać za nią, żeby poczekała, potem jął 
szukać skarpetek, wdziewać mokre tenisówki - ale zanim to zrobił, 
ona już odeszła. Zniknęła w cienistej głębi alei, a potem całkiem 
się zgubiła w rozprażonym blasku, wypełniającym przestrzeń za 
platanami. Damazy, który dokuśtykał tam z pewnym opóźnieniem, 
w jednej tylko tenisówce, stwierdził, że dziewczyny już nie widać. 
Usiadł więc na krawężniku jezdni i spokojnie wdział oraz 
zasznurował drugą tenisówkę. 

2. 

Mniej więcej w połowie ulicy Krasińskiego - tej miłej, 
romantycznej uliczki na tyłach Roosevelta - staroświeckie wille 
i domy w małych ogródkach rozstępują się nagle, tworząc podjazd. Na 
rogu stoi nieduży różowawy dom o spadzistym dachu i wąskich oknach. Tę przybrudzoną i dziwaczną chatkę wynajmuje dla swoich 
pracowników teatr miejski. Józefina Bitner, aktorka, gwiazda, 
samotna matka dwojga dzieci, od początku była na liście 
przydziałów. Bez trudu otrzymała półtora pokoju z kuchnią 
i łazienką, na wysokim parterze. I na tym właśnie wysokim parterze 
upłynęły ostatnie trzy z szesnastu lat życia Bebe. 
Teraz te wąskie okna były szczelnie zamknięte, a zaciągnięte story 
z szafirowego płótna świadczyły o wakacyjnej przerwie w życiu 
rodziny. 
W rzeczy samej, Bebe pierwsza wróciła z wakacji. Jej matka miała 
bilet powrotny z Nowego Jorku na drugiego września, a Konrada 
należało odebrać po południu wprost z pociągu kolonijnego. 

3. 

W ciemnym przedsionku znów nawaliła żarówka. Miło pachniało stare 
drewno i pasta do podłóg. Bebe po omacku wyjęła klucze i otworzyła 
drzwi. Były one zaopatrzone w trzy wymyślne zamki, lecz zamknięte 
wyłącznie na zatrzask. Cała Józefina. 
Osłabiony, lecz wciąż żywy zapach jej perfum "Vivre" przemknął na 
fali powietrza, wywołanej różnicą temperatur. W mieszkaniu było 
chłodno, choć zarazem duszno. Było też nieporządnie. Jakimś cudem 
Józefina potrafiła zabałaganić nawet tak ascetycznie umeblowane 
wnętrze. Rozproszone światło zza szafirowych zasłon zacierało 
kontury nielicznych mebli - poprzestawianych i poprzewracanych; 
krzesła i stolik przycupnęły, jak przyłapane na gorącym uczynku; 
wielkie kryształowe lustro mżyło tajemniczą poświatą. W rogu 
przytaiła się szafa, jej rozwarte drzwi polśniewały starą 
politurą, a wnętrze ukazywało zastygłą, pastelową falę bluzek, 
sukienek i szali - widocznie Józefina, jak zwykle, pakowała się na 
ostatnią chwilę, płacząc ze zdenerwowania, wciąż zmieniając zdanie 
oraz zawartość walizki - po czym wybiegła, zostawiając wszystko 
nie domknięte, nie dopięte i nie dokręcone (z kuchni rzeczywiście 
dobiegało jednostajne ciurkanie). Dobrze, że przy najmniej 
wyłączyła gaz i prąd. 
Bebe zrzuciła z ulgą plecak i podniosła zasłony. Uchyliła okno, 
z którego chuchnął żar. I natychmiast je przy mknęła, ponieważ 
ujrzała - z uczuciem irracjonalnego lęku jaki każdy z nas odczuwa 
w obliczu Fatum - tego niesamowitego Damba. Nadchodził od strony 
przeciwnej, niż nadeszła ona, i wlókł się ku ulicy Roosevelta. 
Woda sikała mu z tenisówek przy każdym kroku, włosy były jeszcze 
mokre, lecz uszy już mu wyschły, pewnie dlatego, że miał dużą 
powierzchnię parowania. 
Przeszedł, uważnie patrząc na dom, który mijał. Bebe odniosła 
wrażenie, że jego wzrok przenika zasłony, więc odruchowo cofnęła 
się w głąb pokoju. 
"Co za dziwny człowiek" - pomyślała i przeszył ją dreszcz. 
Właściwie miała ochotę wychylić się z okna, zawołać go i na 
przykład zaprosić na herbatę. Ale, oczywiście, nie zrobiła tego. 
Bała się jak ognia postępków impulsywnych i nie przemyślanych. Od 
postępków impulsywnych i nie przemyślanych była w tym domu 
Józefina. A to naprawdę dość. 
Bebe poszła włączyć gaz i prąd. 
W zlewie spoczywały od miesiąca trzy filiżanki po herbacie, 
kieliszek po koniaku i mała filiżaneczka po kawie, wszystkie ze 
śladami tej samej ciemnej szminki. Bebe dokręciła kran w kuchni, 
a odkręciła w łazience nad wanną uprzednio z niej wyjmując 
przejrzystą fioletową bluzeczkę i powykręcany od wilgoci 
maszynopis scenariusza filmowego. 
Wykąpała się w oceanie chłodnej wody i dopiero wtedy poczuła, że 
żyje i że wróciła do domu. 

4. 

Dziwny, ascetyczny i wyrafinowany zarazem, nigdy do końca nie 
urządzony - ale był to przecież dom, czyli miejsce, gdzie można 
się schować przed światem, rzecz dla Bebe bardzo ważna. Józefina, 
Bebe i Konrad mieszkali tu zaledwie od lat trzech. Przedtem 
wynajmowali pokój na Osiedlu ZMP, jeszcze przedtem - w Kaliszu 
albo w Gnieźnie. Ale gdziekolwiek by to było, dom pozostawał 
zawsze taki sam, gdyż stanowił wierne odbicie usposobienia 
Józefiny Bitner, kobiety fascynującej, jednej z tych niezwykłych 
istot, które przy pomocy starego lustra, ciemnego portretu na 
ścianie, draperii z tiulu i popiersia Beli Bartoka potrafią 
wyczarować wnętrze pełne finezji, oschłej elegancji i malowniczego 
nieładu zarazem. Kwestię porządków, napraw i remontów Józefina 
pomijała z czysto kobiecym wdziękiem. Wszystkie piękne stare meble 
w tym domu miały kulawe nóżki albo obluzowane zawiasy, wszystkie 
drzwi skrzypiały, wszystkie krany ciekły, a Bela Bartok zazwyczaj 
miał kurz w oczach i włosach. 
Liczni przyjaciele i znajomi Józefiny ograniczali się do zachwytów 
nad tym tajemniczym, pełnym czaru wnętrzem, natomiast pana domu, 
który by zapędził dzieci do systematycznego odkurzania 
i ponaprawiał wreszcie te krany, po prostu nie było tu od lat. Kiedy 
Konrad miał się urodzić, ich ojciec wyjechał do Brazylii i tam już 
pozostał. Przeprowadził rozwód per procura, założył nową rodzinę 
i po prostu nie dawał znaku życia. Od tej pory Józefina miała trwały 
uraz do stanu małżeńskiego, co dla Bebe i Kozia oznaczało brak 
męskiej ręki w domu, gdzie zawsze królowała Józefina (wolała ona, 
by nie nazywać jej mamą, zwłaszcza przy gościach). Każde 
mieszkanie, jakie mieli, było wypełnione po brzegi jej kapryśną, 
zmienną osobowością, matowym głosem, znaczącym śmiechem, jej 
szalami, kapeluszami, kostiumami i perukami, jej przyjaciółmi 
i przyjaciółkami, jej szaleńczą euforią i napadami depresji na 
przemian, a wszystko to było tak intensywne, że Bebe i Kozio mogli 
tylko przycupnąć na boczku i przyglądać się swej matce 
z uwielbieniem i odrobiną lęku. Żywili też wobec niej uczucia 
opiekuńcze - była taka niezaradna i roztargniona! Czasem Bebe 
miała wrażenie, że to ona jest matką Józefiny, tej drobnej, 
dziecinnej, egotycznej istoty, która tak łatwo się męczy i płacze 
o byle co. Że to ona, Bebe, musi się nią opiekować i dbać, by 
Józefina zjadła śniadanie i nie zapomniała o ciepłym szaliku. 
Proszę, znów to samo. 
Bebe zakręciła kran i z pobłażliwym uśmiechem wyjęła naszyjnik 
z perełek, spoczywający na dnie jej szklanki do mycia zębów. 

5. 

Smukła, spokojna blondynka o ciemnych oczach w kształcie migdałów 
i dumnym nosie - oto jak wyglądała Bebe Bitner, zwłaszcza po 
kąpieli. Kiedy ostrą szczotką zszorowała z siebie mazurski osad, 
jej opalona skóra zalśniła jak miedziany rondel, a głowa, schnąc 
szybko w upalnym powietrzu, zajaśniała srebrzystą grzywką. Nawet 
rysy jej twarzy stały się pod wpływem mydła i wody bardziej 
wyraziste. Krótko mówiąc, po zastosowaniu środków czystości wyszło 
na jaw, że Bebe dysponuje autentyczną, szlachetną, bijącą w oczy 
urodą. 
Żadna z was, moje czytelniczki, które patrząc w lustro doznajecie 
zwykłego w młodości napadu rozpaczy, żadna, powtarzam, nie 
uwierzyłaby, że taka piękna dziewczyna, jak Bebe, też go doznaje, 
także, nawiasem mówiąc, przed lustrem. Któż dałby wiarę, że osoba 
posiadająca wszystkie atuty może się zadręczać niewiarą w siebie, 
że żyje jak skrępowana ciasnym gorsetem, w który w dodatku sama 
się wcisnęła i osobiście zasznurowała tak, że już bardziej nie 
można. 
Pewien Piotrek na mazurskim spływie powiedział Bebe, że spokój jej 
i opanowanie są nienormalne i nawet z lekka straszne. Powiedział, 
że specjalnie obserwował, ile razy w ciągu dnia zmieni się wyraz 
jej twarzy. Powiedział, że przysięga, iż nie zmienił się on ani 
razu. 
Co za głupstwa. Po pierwsze, rzecz się miała tak, że on był 
urażony, ponieważ nie zmieniała wyrazu twarzy na jego widok, choć 
Piotrek robił wszystko w tym celu, do najgłupszych dowcipów 
włącznie. Po drugie, nie wiedział, że Bebe to właśnie starała się 
osiągnąć: idealne opanowanie. Żyjąc u boku swej wspaniałej, 
pięknej, ekscentrycznej i egotycznej matki, która w dodatku miała 
tyleż osobowości, co ról - Bebe musiała wypracować sobie jakiś 
system obronny, żeby jej nie starło na miazgę. 
Zdecydowała się na sposób bycia całkowicie różny od matczynego. 
Wystarczyło już, że była do niej podobna zewnętrznie - po cóż 
jeszcze przez upodobnienie wewnętrzne produkować gorszą kopię 
Józefiny? Bebe nie była specjalnie szczęśliwa ze swym wypracowanym 
sposobem bycia: zauważyła też, że nie podoba się on nikomu. Ale 
cóż robić. Józefina miała wszystkie możliwe cechy charakteru 
i usposobienia, oprócz chłodu, spokoju i opanowania. Jeśli człowiek 
chciał się od niej różnić, nie miał zbyt dużego wyboru środków. 

6. 

Konrad był inny niż siostra, a jednak jakoś do niej podobny. On 
też miał swój system obronny, ale nie polegało to na ćwiczeniu 
spokoju i opanowania. Kozio chyba niczego nie brał na serio. 
Jak dotąd, oczywiście. 
Kiedy pociąg kolonijny, czarny od brudu, wtoczył się na zatłoczony 
peron stacji Poznań Główny, Bebe zlękła się, czy w tym ścisku 
dostrzeże swego małego brata. Lecz zaraz ujrzała go w oknie 
wagonu, jak żywą reklamę czegoś, co na pewno nie zginie w tłumie. 
Uśmiechnięty, pięknie upozowany, Kozio tkwił w bezruchu, jedną rękę 
wspierając na obramowaniu okna, drugą trzymając po napoleońsku na 
wąskiej piersi, obciągniętej śnieżnobiałym podkoszulkiem. Gdy 
nagle oszalały tłum rodziców i babć rzucił się do okien i drzwi 
wagonów, Kozio jeden nie dał się porwać emocjom. Podczas gdy za 
nim i przed nim wzmagała się histeria, gdy zza jego ramion 
wyrywały się drobne postacie, wymachując rączkami i wrzeszcząc: 
Mamo, tato, ratunku! Tutaj jestem! - Kozio, nieporuszony, tkwił 
w miejscu, nie dawał się wypchnąć ni przestawić, tylko z uprzejmym, 
lekko ironicznym rozbawieniem obserwował sceny na peronie. 
Gdy dostrzegł zbliżającą się siostrę, porozumiał się z nią 
spojrzeniem, naprężył wątłe muskułki i bez pośpiechu począł 
zbierać swe bagaże. Z pociągu wysiadł ostatni - a Bebe omal się nie 
roześmiała, widząc spory plecak schodzący na zwinnych nóżkach ze 
stopni wagonu. 
- Cześć, siostro - powiedział Kozio, stawiając plecak na jednym 
z sandałków, by nie zbrukać go peronowym paskudztwem. Był lekko 
opalony, jego ciemne włosy urosły i jedwabnym skrzydłem spadały 
z wypukłości czoła wprost w ciemne oko. Mały jak na swój wiek 
i wyjątkowo wątły, Kozio miał oczy podkrążone, ostry nosek 
i trójkątną twarz o nieco zapadniętych policzkach. Ale te podkrążone 
oczy lśniły dowcipem i żywą inteligencją, a drobne, wypukłe usta 
umiały się uśmiechać na tysiąc sposobów - najczęściej jednym 
kącikiem, kpiarsko i przemądrzale. 
- A więc jestem - dorzucił teatralnie; nie opanował się 
i rozejrzał krótko po bokach, oceniając, czy ma publiczność. Nie 
miał. Wszyscy obecni na peronie woleli wpatrywać się w swoich 
własnych, cudem odzyskanych chłopców czy dziewczynki. Wobec tego 
Kozio leciutko się odprężył, po czym uchylając się od pocałunku, w 
zamian obdarzył siostrę krótkim, męskim uściskiem dłoni. 
- Odmelduj mnie u wychowawczyni, z łaski swojej - powiedział - 
i możemy iść do domu. Nie kąpałem się przez cały miesiąc, bo jeden 
idiota zatkał odpływ parówką. 
- Co? - spytała Bebe, zdumiona. - Czym? 
- Tak, wyobraź sobie, nie mam pojęcia, z jakiego powodu, ale on 
wrzucił parówkę do wanny, to znaczy do dziury w wannie, i potem 
tam stała taka zielona woda. 
- Popatrz, to znaczy, że karmili was parówkami? - mile zdziwiła 
się Bebe. 
- Skąd, on dostał parówki w paczce. Starzy mu przysłali paczkę ze 
Szwecji, bo oni tam pracują - to on je potem rozdawał albo 
rozrzucał, zwłaszcza jak już były nieświeże. 
W tej chwili dopadła go wychowawczyni - tęga pani o oszalałym, 
biegającym na wszystkie strony spojrzeniu. 
- Bebe, pozwól - zachował się jak lord Kozio. - Przedstawię cię 
naszej pani Sznytek. 
- Ty jesteś jego siostrą? - upewniła się pani Sznytek, chwiejąc 
się na absurdalnie wysokich obcasach. - Czy ktoś z rodziców też 
przyszedł? 
Na wieść, że nie, wychowawczyni bezradnie machnęła ręką, chwilkę 
pomyślała, po czym wydobyła z torby zardzewiały bagnet, noszący 
ślady ofiarnego czyszczenia. 
- To - powiedziała, trzymając go w dwóch palcach - skonfiskowałam 
Konradkowi już na trzeci dzień. 
- Tak, niestety - przyświadczył Kozio, kiwając współczująco głową 
i śląc wychowawczyni spojrzenia pełne ślepego oddania. 
- Gonili się z tym po pokoju, skakali po łóżkach - wspomniała 
wychowawczyni, a wzrok jej zaszklił się grozą. - Mogli się 
pozabijać jak nic. A Gustawek... 
- Konradek - poprawił Kozio z ujmującą grzecznością. 
- Konradek rzucił tym w Jareczka i Bogu dzięki trafił go tylko 
w kolanko. Mogli się pozabijać jak nic albo powykłuwać sobie oczka, 
albo... 
- popodrzynać tętniczki - usłużnie podrzucił Kozio. 
- Popo... O, matko! 
- Przecież to była tylko zabawa - wyjaśnił Kozio pobłażliwie, 
zwracając się do siostry. - Znaleźliśmy bagnet na plaży, tam obok 
są tereny wojskowe. No i graliśmy sobie w naszej sali sceny 
z "Makbeta". Czy wiesz, że niektórzy chłopcy nigdy w życiu nie 
słyszeli o Makbecie? 
- Powiedz to, moja droga, makbu... mamusi - wychowawczyni 
spojrzała rozbieganym spojrzeniem na Bebe, po czym nagłym ruchem 
wręczyła jej bagnet i odruchowo wytarła palce w spódnicę. 
- Nie wiem, czy w ogóle nie powinnam tego oddać na milicję, ale co 
ja będę donosić, i to jeszcze na dziecko. W każdym razie, powiedz 
to rodzicom. Ten chłopiec nie jest normalny - pogłaskała Kozia po 
głowie takim ruchem, jakby się zmuszała do dotknięcia myszy. 
Powstrzymawszy się od wytarcia palców w spódnicę, odfajkowała 
Konrada na liście uczestników kolonii. Potem obdarzyła oboje 
ostatnim spojrzeniem pełnym popłochu i ruszyła w inną stronę, 
grzebiąc w wypchanej torbie. 
- Wariatka - burknęła Bebe, ale Kozio zachował się nad podziw 
lojalnie. 
- Pani Sznytek jest OK - powiedział obronnym tonem. - Uważam, że 
to naprawdę miło, kiedy wychowawczyni troszczy się o dzieci. Nie 
jestem do tego przyzwyczajony. Do widzenia, Izabello. Do widzenia. 
Spotkamy się jeszcze, na pewno - ostatnie zdania skierowane były 
do objuczonej plecakiem grubaski o żabich oczkach. 
- He? Do widzenia? Do widzenia? A kto miał dać adres? - rozżaliła 
się grubaska, płonąc ceglastym rumieńcem i szarpiąc szelki 
plecaka. 
- Ach, adres... - rzucił Kozio nerwowo, z roztargnionym uśmiechem 
ruszając przed siebie. - Hm, rzeczywiście... 
- Ja chcem do ciebie wpaść... - wystękała grubaska z miną wielce 
nieszczęśliwą. Zastrzygła oczami w stronę Bebe i dodała znacząco: 
- Przecież mówiłeś! 
Kozio szedł dalej. 
- No, no, Izabello, bądźże rozsądna - rzucił wymijająco przez 
ramię. 
- Dasz adres? - ryknęła Izabella zaciskając pięści. 
- Muszę już iść - rzekł Kozio prędko, przyspieszając kroku. - A więc 
pa, Izabello. Pa. Pa. - Zaczął wyciągać nogi. Bebe, 
z konieczności, też. 
Za ich plecami Izabella rozdarła się skrzekliwym płaczem. 
- Chodźmy szybciej - syknął Kozio przez ramię, z niesmakiem. - Ona 
się strasznie afiszuje. 
Ścigani bekiem Izabelli, która dreptała za nimi jeszcze jakiś 
czas, opuścili wreszcie peron. W tunelu natknęli się na drobną 
blondyneczkę z plecakiem, która, gdy tylko ich ujrzała, runęła ku 
nim, wołając: 
- A adres? A adres? 
Kozio sapnął, ruszył szybciej i zawołał: 
- Napiszę do ciebie, Kamilko, czekaj na list! Pa. Pa. - I już sunął 
naprzód, szybkim truchtem, a Bebe, coraz bardziej zaintrygowana, 
podążała za nim. W połowie tunelu braciszek się zatrzymał i rzucił 
propozycję, by nie wychodzić do hali głównej, lecz przedostać się 
do wyjścia na dworcu zachodnim. Bebe spojrzała tam, gdzie on. Przy 
schodach wiodących do hali głównej stała dziewczynka z plecakiem 
i dorodnym tatusiem. 
- Kozio, o co chodzi? - spytała Bebe spokojnie, krocząc za nim ku 
zachodniemu wyjściu. - Coś ty narozrabiał? 
- Co ja narozrabiałem? - powtórzył Kozio tonem pełnym urazy. - Co 
ja mogłem narozrabiać? Czy ja w ogóle kiedykolwiek rozrabiam? 
- Popatrz na mnie - zażądała Bebe, ale Kozio tylko łypnął 
czekoladowym okiem i natychmiast odwrócił wzrok. 
- To te dziewczyny - rzekł z miną pełną nieufności. - Znasz 
dziewczyny. Uwielbiają mnie, poczciwe. 
- Zawsze lubiłeś być uwielbiany - zauważyła Bebe. 
- Ale bez przesady! - syknął Kozio, popychając szklane drzwi 
i wydostając się na upalną ulicę Głogowską. Tuż obok niego jakiś 
malec, któremu powiedzieli, że nie dostanie loda z automatu, 
wybuchnął płaczem. Kozio podskoczył z przestrachu i wyraził chęć 
szybkiego powrotu do domu, najlepiej taksówką. 

7. 

W domu było już przyjemnie, bo Bebe posprzątała. Poukładała 
w szafie pachnące suknie Józefiny, podomykała szuflady, zamiotła 
i odkurzyła co się dało, nakryła serwetką kulawy stoliczek 
i postawiła na nim czarną misę pełną zielonych jabłek (300 zł za 
kilo na dworcowym straganie!) oraz bukiecik bladoróżowych dalii. 
Te drobne zabiegi sprawiły, że pokój Józefiny wyglądał już jak 
zwykle - elegancko i tajemniczo, ze swą lśniącą podłogą, ciemnym 
dywanem, ścianami w szerokie czarne i szafirowe pasy i biegnącą 
przez cały pokój wstęgą czarnego tiulu, zaczepionego u starej 
lampy z meluzyną, a opadającego na wezgłowie łoża. Łoże to, godne 
Cruelii Demon, miękkie, obszerne, nakryte czarnym aksamitem, 
zajmowało większą część pokoju. Obok widmowe zwierciadło mnożyło 
w swej kryształowej głębi alchemiczny tłumek flakonów i buteleczek 
oraz kosmetyków w słoiczkach. Żeby Koziowi było bardziej 
przytulnie, Bebe ustawiła w okolicy fotela Józefiny parę jej 
domowych pantofli. Wytworne te cacka ze złotawego jedwabiu stały 
sobie na tle czarnego aksamitu fotela i zdawały się oczekiwać 
chwili, gdy znów będą stukać lekkimi obcasami po deskach podłogi. 
Za drzwiami znajdował się pokój Bebe i Kozia. To nieduże 
pomieszczenie było zapchane do szczętu książkami, szafą i łóżkiem 
piętrowym oraz kolekcją lalek, kukiełek, pacynek i masek, które 
osobiście wykonał Konrad. Kozio miał dokładnie sprecyzowane plany 
na przyszłość: zamierzał założyć własny teatr, ożenić się 
z najpiękniejszą aktorką, grać u jej boku główne role męskie, 
a także wykonywać kukiełki i prowadzić scenę dla dzieci - własnych 
i cudzych. Na drodze do realizacji tych planów Kozio wykonywał 
maniakalnie dziesiątki bardzo udanych obiektów. Patrząc na tę jego 
pasję Bebe doznawała smutnego uczucia zazdrości. Ona nie miała 
żadnej pasji. Była zbyt zmęczona szkołą. Nie miała też żadnych 
planów, a przyszłość rysowała się przed nią beznadziejnie 
i ponuro. 
Rok spędzony w liceum przekonał ją, że jest niezdolna, tępa 
i nieporadna, ponieważ, mimo wysiłków, z najwyższym trudem zdołała 
przejść do klasy drugiej. Przez ten rok spotkały ją dziesiątki 
upokorzeń i przykrości, nic się jej nie udawało, żaden 
z wykładanych przedmiotów nie miał szans stać się jej życiowym 
powołaniem. 
Ale lubiła książki. To do niej należała pokaźna biblioteka, wciąż 
uzupełniana, zawalająca pół pokoju oraz biurko. Na biurku Kozia 
panował zorganizowany nieład innego rodzaju: wióry, glina, 
miseczki z klejem, farby i dzbanki z pędzlami. Pod ścianą, na 
specjalnej półeczce, wyeksponowano najlepsze dzieło Konrada: 
główkę Pinokia, wystruganą oczywiście z lipowego klocka 
i pomalowaną w sposób nadzwyczaj udatny. 
Ledwie weszli, już Kozio zapomniał o kąpieli. Odłożył plecak 
i rzucił się oglądać i witać swoje dzieła, przekładać i przymierzać 
liczne maski z papier-mache. Wreszcie, włożywszy sztuczny nos 
z doczepionymi wąsami, zmęczył się i padł na łóżko, poziewując 
i szklanym wzrokiem patrząc w okno. 
- Mam nadzieję - powiedział znużonym głosem - że ta Izabella mnie 
nie śledziła. 
- Straciła dla ciebie głowę - zażartowała Bebe. 
Kozio oblał się rumieńcem. 
- Możliwe - rzucił pospiesznie i bez przekonania. Zerknął boczkiem 
na siostrę. - W każdym razie, gdyby kiedyś przyszła lub 
dzwoniła... któraś z nich... to mnie nie ma. Pamiętaj! Bo dojdzie 
do tragedii. 
Z tymi słowy udał się do łazienki. Zabawił tam około kwadransa - 
chlapiąc, pluskając i wyśpiewując domniemaną angielszczyzną 
domniemane utwory grupy Depeche Mode. 

8. 

Podczas gdy Kozio miauczy pod prysznicem, a Bebe przygotowuje 
bratu prowizoryczny posiłek, złożony z radzieckiej konserwy rybnej 
w tomacie oraz pierniczków lukrowanych "Katarzynki lubuskie" 
(niczego innego nie udało się jej zdobyć przy sobocie, nawet 
w restauracji dworcowej) - my skorzystajmy z przysługującego nam 
prawa do swobodnych wędrówek w czasie i przestrzeni. Przyjrzyjmy 
się zatem przez chwilę ulicy Krasińskiego z jej wąską jezdnią, 
pustymi chodnikami i zeszłowiecznymi domami, którym pewne 
zaniedbanie przydaje tylko szyku, nic tak bowiem nie sprzyja 
modernistycznym witrażykom i eklektycznym balustradkom jak upływ 
lat. Przestrzeń tej ulicy, jakże zmyślnie przed laty 
zagospodarowana, ma wdzięk i charakter. I oto w tej przestrzeni 
pojawił się ktoś, o kim można by powiedzieć to samo. Wdzięk 
i charakter - oto, co cechuje tę szczupłą ekstrawagancką osobę 
o bosych nogach i rozwianej grzywie czarnych loków. Młoda kobieta, 
odziana między innymi w sutą czerwoną i powiewną spódnicę oraz 
bardzo oryginalne i bardzo liczne naszyjniki, paciorki, łańcuszki 
i bransoletki, przyciska do brzucha plastykową torbę, mocno 
wypchaną. Zadzierzysty nos tej osoby oraz jej ogólny wygląd istoty 
postrzelonej mogą się komuś skojarzyć z Anielą Kowalik, zwaną 
ongiś Kłamczuchą. I słusznie. Ona to jest, ona - we własnej, 
dwudziestopięcioletniej osobie. 
Mała dygresja na temat Kłamczuchy, podczas gdy mokry Kozio obcina 
paznokcie u nóg, wrzeszcząc: Przez cały miesiąc nie obcinałem 
paznokci u nóg!!! - a Bebe otwiera butelkę soku pomidorowego 
i przypomina sobie, że w kredensie powinno być jeszcze trochę 
czekolady. Otóż Aniela Kowalik skończyła rok temu wydział grafiki 
w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, gdzie studiowała 
dlatego, że nie przyjęto jej na wymarzony wydział aktorski 
Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Rok temu zrobiła dyplom 
z grafiki warsztatowej - i nic jej z tego nie przyszło. Kiedy 
stwierdziła, że czeka ją bezrobocie (komu potrzebne są młode 
graficzki w rok po dyplomie, kiedy kraj grzęźnie w kryzysie 
gospodarczym, politycznym i społecznym?), Kłamczucha udała się po 
radę do dalekiej kuzynki swej matki - którą to kuzynką był nie kto 
inny, jak sławna Józefina Bitner, od niedawna osiadła w Poznaniu. 
Józefina załatwiła Anieli etat suflera w teatrze. Nie było to 
jeszcze to, o czym mogła marzyć młoda graficzka w rok po dyplomie 
- ale w końcu każda praca w teatrze jest miła i ciekawa, toteż 
Aniela była uszczęśliwiona. Nie ustawała też w obsypywaniu swej 
dobrodziejki i jej dzieci dowodami swej wdzięczności w postaci 
przedmiotów poszukiwanych i trudnych do zdobycia, a to jest 
naprawdę coś w tych ciężkich czasach, kiedy właściwie większość 
przedmiotów jest poszukiwana i trudna do zdobycia. Nic dziwnego, 
że Józefina też była uszczęśliwiona. 
Jej dzieci doprowadzało to do mdłości. Kiedy do pokoiku wpadał 
Kozio z wywalonym językiem i wyrazem obrzydzenia na twarzy, 
stękając ohydnie: Yy-yyyh! - Bebe mogła być pewna, że za ścianą 
znajduje się właśnie Aniela z jakimś prezentem, na przykład 
rajstopami dziecięco-młodzieżowymi lub patelnią, a Józefina 
rozwiązuje kokardki i odwija bibułki, przejawiając po trochu 
miłego zaskoczenia, podziwu i przygany (wszystko w jednym 
kunsztownym okrzyku) i że zaraz się będą całować w policzki, 
z daleka, żeby nie wysmarować się wzajemnie szminkami. 
Józefina, ta sama, która twierdziła, że dzieci nie należy 
rozpuszczać, i potrafiła ofiarować Bebe na imieniny podręcznik 
geografii i nic więcej - co jakiś czas rewanżowała się swej 
wielbicielce hojnymi w zamyśle prezentami (jedwabna bluzka 
w nielubianym kolorze i z plamką, nieco wystrzępiony szal indyjski, 
klipsy zbyt ciężkie dla wytwornego ucha). Bebe była tym okropnie 
skrępowana i wciąż się obawiała, że te łaskawe dary urażą Anieliną 
godność. Nic takiego jednak nie następowało. Aniela wciąż była 
w stanie euforii, Józefina wciąż demonstrowała pełne szczęście, 
natomiast niechęć do tej pierwszej wzrastała z wolna, lecz 
systematycznie, w duszach zgodnego rodzeństwa. 
Aniela była cienka, gibka, śniada, pełna niesamowitej energii 
i werwy. Miała oślepiający uśmiech i żywe, czarne oczy o nieco 
roztargnionym wejrzeniu (powód: była krótkowidzem, lecz próżność 
nie pozwalała jej nosić okularów, chyba że już koniecznie było 
trzeba). Zachowywała się nieodpowiedzialnie i impulsywnie, wcale 
nie jak dorosła osoba. Teraz też, pędząc na bosaka, z rozwianymi 
lokami, wpadła do pokoju Józefiny, przewróciła jakieś krzesło 
i znalazła się tuż przy Bebe, wydając zdyszane okrzyki: 
- Ha! Jaka opalona! Ha! Co za czekolada! Słuchaj, Beata, jest taka 
sprawa, że Józefina przysłała dla was paczkę i list. 
Bebe wcale jeszcze nie poczuła niepokoju. 
- Paczkę i list? - powtórzyła chłodno, zgodnie ze swymi zasadami 
nie okazując zdziwienia. - Po co? Przecież przyjeżdża za pięć dni! 
- I tu się mylisz! - zakrzyknęła Aniela pogodnie. - Nie przyjeżdża 
wcale! 
Bebe nagle wyschło w gardle. Zaczerwieniła się w sposób 
niekontrolowany, ale za to nie powiedziała ani słowa. 
Z łazienki wypadł Kozio w slipkach, z włosami mokrymi jeszcze 
i spiętrzonymi na czubku głowy w kształt dziwacznej kupki. 
- Co: nie przyjeżdża? - zdenerwował się. - Bilet powrotny ma, 
koleżanki poodwiedzane, a za chwilę początek roku! Powinna być tu! 
A nie w Ameryce! 
- Zaraz wam wszyściuteńko opowiem - obiecała Aniela takim tonem, 
jakby rozmawiała z grupką przedszkolaków. - Siadajcie, raz-dwa! - 
dorzuciła tonem dobrej cioteczki, obejmując Kozia wpół, ku jego 
widocznej irytacji. - Beatko, ty też siadaj, kochanie, i słuchaj. 
Bebe usiadła, milcząc jak głaz. Kozio pokasływał teatralnie, 
udając chore biedactwo. Aniela włożyła ręce do kieszeni sutej 
spódnicy, która wyglądała, jakby ją uszyto z płatków maku. Kiwając 
się na piętach, dodała z ożywieniem i słodyczą, jakby chciała 
podtrzymać na duchu całe stado sierotek: 
- Przecież już nie raz zostawaliście sami. Co prawda, nigdy na tak 
długo. Józefina zaangażowała się tam na trzy miesiące. Będzie 
śpiewać w jakiejś kawiarni. 
Kozio zaczął porywczo wycierać sobie włosy ręcznikiem. 
Bebe milczała. 
- Pisze, że jest pewna, iż może mnie poprosić o pewną przysługę - 
oznajmiła Aniela. - Ma całkowitą rację. Uwielbiam ją i do śmierci 
będę jej wdzięczna za pomoc. Cóż ja, bez dachu nad głową, bez 
pracy, bez stałego zameldowania, bez... 
- Przepraszam - przerwała jej Bebe. - A co jeszcze pisze? 
Kozio cisnął ręcznik w kąt, włożył koszulkę i zaczął sobie nerwowo 
obmacywać węzły chłonne pod brodą i za uszami. 
- Na pewno będę chory - oznajmił. - W ogóle, jestem dziwnie 
zdenerwowany. Dlaczego ja jestem taki dziwnie zdenerwowany? 
- Nie wiem - rzuciła krótko Aniela. - Jednym słowem: Józefina 
prosi, żebym zamieszkała z wami. Tutaj. 
Zapanowała złowieszcza cisza. 
- Już wiem, dlaczego jestem taki dziwnie zdenerwowany - przerwał 
ciszę Kozio. 
- No, no? - zainteresowała się Aniela. 
Kozio nie odpowiedział. Usiadł, westchnął wymownie, zrobił małpią 
wargę i opuścił białe powieki do połowy gałek ocznych. Była to, 
podpatrzona i naśladowana z dużą wiernością, jedna z najbardziej 
charakterystycznych min Józefiny, mająca wyrażać wymijającą 
zadumę. 
- Józefina jest moim aniołem opiekuńczym! - wrzasnęła nagle Aniela 
i przycisnęła dłoń do piersi. Musieli po raz kolejny wysłuchać 
opowieści o tym, jak to po śmierci ciotki Lili i po wyjeździe 
stryja Mamerta wraz z rodziną (kontrakt w Tunezji) Aniela, 
pozbawiona przez okrutny los pokoiku u Mamertów, musiała sypiać na 
waleta w akademiku. - Ach! Gdyby nie Józefina! - zakończyła Aniela 
ze zwykłym wzruszeniem. 
Kozio zajrzał do amerykańskiej torby i wyłowił czekoladę 
z rodzynkami. 
- A teraz też mieszkasz w akademiku? 
Aniela westchnęła i odrzuciła loki z czoła. 
- To babsko, co mi wynajmowało pokój, było strasznie konfliktowe. 
Wymówiło mi. Teraz, przez wakacje, mieszkam u Borejków, to tacy 
starzy znajomi. 
- Znam Natalię Borejko - powiedziała Bebe. - Jest w mojej klasie. 
Mieszka na Roosevelta, tak? 
- No właśnie, całkiem blisko teatru, ale co z tego. Oni wyjechali 
tylko do Czaplinka, pod namiot. I zostawili mi klucze. Ale już 
zaraz wracają i nie wiem, co bym zrobiła, gdyby nie propozycja 
Józefiny. Jak z nieba! Mam tu zamieszkać i dbać o was jak matka. 
Kozio parsknął nagle śmiechem i równie nagle umilkł. 
- Myślę, że to będzie dłużej niż trzy miesiące - dorzuciła Aniela 
z taką miną, jakby się z trudem powstrzymywała od zatarcia rąk. - 
Mogą jej przedłużyć kontrakt, jak się im spodoba. A czy Józefina 
mogłaby się nie spodobać? Zobaczycie, zarobi mnóstwo pieniędzy. 
Czy to wszystko nie jest cudowne? 
Nie wyglądało na to, by ktokolwiek poza nią uważał, że to wszystko 
jest cudowne. Bebe siedziała cicho i nie mówiła nic, a jej twarz 
była jak zwykle obojętna i pozbawiona wyrazu. Kozio natomiast miał 
mokre rzęsy. Ale z nim nigdy nie było wiadomo, czy gra, czy 
przeżywa naprawdę, czy też jedno i drugie naraz. 

9. 

Drodzy B. i K. Tylko kilka słów, bo ta okazja czeka. Żyję tu jak 
we śnie i nie chce mi się wierzyć, że tam, gdzieś, na jawie, 
istnieje Poznań i zatruta rzeka Warta. Tu rzeki nie są zatrute 
i zdumiewające jest, że można wyprodukować tyle jedzenia, odzieży 
i butów, nie mówiąc już o papierze toaletowym. Przyjaciółki 
prowadzają mnie po teatrach i zdaje się, że mam już wyłupiaste 
oczy, tak bardzo wciąż mi wychodzą na wierzch z podziwu. Wracam za 
trzy miesiące, ale może to będzie troszkę dłużej, w każdym razie - 
nie przejmujcie się. Przez trzy miesiące nic złego zdarzyć się nie 
może, w końcu to tylko dwanaście tygodni, prawda? Albo troszkę 
więcej. Bądźcie grzeczni i uczcie się. Aniela zajmie się wami, 
niech się urządzi w moim pokoju, pieniądze na życie znajdziecie 
w portfeliku, pod tą jedwabną suknią w jaskółki na dnie mojej szafy. 
Jeśli nie, to zajrzyjcie do kredensu w kuchni i wtedy nie 
w portfeliku, tylko w puszce po kawie, tej największej. A jak nie 
w puszce, to w szufladzie nocnego stolika, w takiej plastykowej 
kopercie pod tą szarą bluzką z wąskimi rękawami, co to je chciałam 
poszerzyć. Posyłam wam trochę drobiazgów, tu jest tyle ślicznych 
rzeczy, że wprost nie wiadomo, co kupić. Zarobię pieniądze, 
wiecie? wtedy wam kupię świetne dżinsy. Zawsze chcieliście mieć 
świetne dżinsy, prawda? No, to będziecie mieli. Tylko się uczcie 
i bądźcie grzeczni. 
Muszę kończyć, okazja już jedzie. Aha, sprawy urlopu itd. załatwi 
w teatrze Aniela, wy się tym nie przejmujcie. Uczcie się tylko 
i bądźcie grzeczni. Pa. J. 

10. 

Aniela poszła po swoje rzeczy, a tymczasem Bebe i Kozio zasiedli 
przy biurkach. Ale jakoś źle im się czytało, więc najpierw Bebe 
poszła zobaczyć, co w telewizji, a zaraz po niej przywlókł się 
Kozio, z rękami w kieszeniach, z włosami na oczach, z nosem na 
kwintę. Usiedli na dywanie w pokoju Józefiny i zagapili się na 
kolorowe wizerunki dwóch aroganckich ważniaków o obrzękłych 
twarzach i workach pod oczami. Ważniacy ubrani byli, mimo upału, 
w garnitury i siedzieli w fotelach, a blady, cwany blondynek 
o żółtej brodzie zadawał im grzeczne pytania. Mimo to Bebe nie 
wyłączyła aparatu, tylko siedziała, patrząc w dywan, a Kozio, mały 
i biedny, podpierał pięścią podbródek i wlepiał niewidzące oczy 
w okno. 
Ważniacy snuli drętwą gadaninę o kryzysie, obraz łyskał rozrzutnie 
różami i fioletami, pokój zaś powoli pogrążał się w zmierzchu. Za 
oknem, które nareszcie można było otworzyć, powietrze coraz 
bardziej stygło, zapach spalin rozwiewał się z wolna, cichł ruch 
uliczny, coraz rzadziej stukały czyjeś kroki po płytach chodnika. 
Bebe miała wrażenie, że cały świat odpływa powoli 
i niepostrzeżenie, a oni w tym pokoju maleją i nikną - tacy 
nieważni, nikomu niepotrzebni i tacy samotni, mimo że we dwoje. 
Józefina nigdy nie zajmowała się nimi przesadnie, ale wystarczyło, 
że była w domu, by żadne z nich nie czuło się samotnie. Nawet nie 
musieli rozmawiać ze sobą; ona i Kozio - Józefina wypełniała także 
przestrzeń między nimi dwojgiem. Teraz kiedy jej zabrakło w sposób 
tak nagły i nieoczekiwany, kiedy zapadła klamka, kiedy się 
wiedziało, że jeszcze przez wiele tygodni dom będzie pusty i cichy 
- Bebe i Kozio, każde na swoją rękę, stwierdzili, że nie bardzo 
mają o czym rozmawiać. Więc siedzieli cicho przed ekranem, 
a smutek wpełzał pomiędzy nich jak podstępnie wznoszące się warstwy 
trującego dymu. 
- Przecież ja nie potrzebuję żadnych dżinsów - przemówił nagle 
Kozio pękniętym głosikiem. 
Bebe milczała. 
- Trzy razy napisała "uczcie się i bądźcie grzeczni" - ciągnął 
Kozio. - Jakby nie wiedziała, że ja mam okropne kłopoty z matmą 
i że się boję magister Stachowiak, bo ona mnie nie cierpi. Więc jak 
ja się mogę uczyć tej matmy, skoro magister Stachowiak mnie nie 
cierpi? Jak ja mogę być grzeczny, skoro ona na mnie wrzeszczy? 
Józefina... mama... nie powinna tego robić, powinna szybko wrócić. 
Obiecała, że mnie przeniesie do innej klasy, tam gdzie nie ma 
magister Stachowiak. A teraz wcale nie spieszy się z powrotem. 
Dobrze jej tam. Bez nas. 
- Kozio! 
- Co? 
- Nie płacz. 
- Ja nie płaczę. Boję się tylko, że ona już nie wróci. Wszyscy 
stąd uciekają. Najpierw jadą na trochę, popracować, a potem 
zostają. Tam jest chyba bardzo wspaniale. Nikt nie chce mieszkać 
w Polsce. Mówię ci, ona już nie wróci. 
- Wróci! 
- Nie wróci. A ja nie będę mógł robić swoich lalek - ciągnął Kozio. - Maski... może. Ale lalek i kukiełek na pewno nie. 
- Dlaczego? - spytała Bebe i przysunęła się bliżej, chcąc zajrzeć 
bratu w twarz. Ale Kozio odwrócił głowę do okna, za którym 
niebieski zmierzch coraz bardziej się zlewał z kolorem zasłon. 
- Zawsze każdą oglądała - szepnął. - I nadawała im imiona. 
Bebe chciała zawołać, żeby się nie martwił, że teraz ona to będzie 
robić, że nic się nie zmieni - ale milczała. Po pierwsze, 
wiedziała, że dla Kozia na pewno nie będzie to to samo. A po 
drugie, nie umiała przełamać swojej rezerwy. 
Milczeli chwilę oboje, wreszcie Kozio wstał. 
- Chyba napiję się soku - powiedział złamanym głosem. 
I poszedł do kuchni. W chwilę potem dało się stamtąd słyszeć 
cichutkie pochlipywanie. 
Bebe wstała, zrobiła krok w kierunku kuchni, ale zaraz się 
rozmyśliła. Podeszła do telewizora i nastawiła go głośniej. 
Teraz już nic nie było słychać, poza gadaniem ważniaków. 

11. 

Kilka słów o Poznaniu lat osiemdziesiątych, podczas gdy Bebe, 
strapiona, siedzi znów przed telewizorem, w którym Adam 
Hanuszkiewicz czyta "Dzienniki" Gombrowicza. Otóż Poznań zanurza 
się powoli w letni wieczór, rozlewając w jego miękkim powietrzu 
żółte i białe światła. Widać to dość dobrze przez okno do połowy 
tylko przesłonięte płótnem. Na fragmencie nieba, wysoko, gaśnie 
zielonkawy blask, aż po pasmo rozrzedzonego mroku, gdzie już 
popiskuje cieniutko pierwsza gwiazda. Od Dworca Głównego niesie 
się wyraźne dudnienie dalekich megafonów i co jakiś czas 
elektroniczny akord poprzedzający kolejną zapowiedź nawiedza 
wszystkie okoliczne mieszkania, w których uchylono okna. Z okien 
wydobywają się w zamian "Dzienniki" Gombrowicza. Pod oknami 
szczekają psy, wyprowadzane właśnie na trawniczki i trotuary. 
W wąwozach ulic trywialni młodzieńcy eksplodują radością życia, 
a ich towarzyszki, podzwaniając klipsami i potykając się 
o nierówności terenu w lakierkach z butiku, jazgotliwym chichotem 
wyrażają swe uczucia i myśli. Niektóre pojazdy zapalają już 
reflektory, choć jest jeszcze w miarę jasno. Ruch na ulicach 
nieduży. Poznań lat osiemdziesiątych to miasto spokojne, werwa 
wzbiera w nim na krótko, by niebawem rozpłynąć się w narastającej 
ciszy i pustce, chyba że akurat jakiś autobus zatrzyma się na 
przystanku, bolesnym jękiem obwieszczając niewesołe nowiny 
o stanie swych hamulców. Wkrótce noc ogarnie zarówno parki, jak 
dzielnice centralne i przedmieścia, i tylko tynki będą 
równomiernie kruszały, rdza będzie nieprzerwanie pożerać wszystko, 
co nie zabezpieczone, a wszechobecny pył z radioaktywnymi 
pierwiastkami pokrywać będzie każdy centymetr odsłoniętej 
powierzchni, wciskając się do mieszkań i osiadając na nylonowych 
firankach. Wkrótce też księżyc, który niezależnie od kryzysu 
pojawi się na niebie ze zwykłą punktualnością, wydobędzie z mroku 
niejeden szczegół, za dnia niewidoczny, gdyż są rzeczy, których 
w pełnym słońcu się nie dostrzega, a które potrzebują po prostu 
półmroku i specjalnego oświetlenia. Podobnie jak są ludzie, rzeczy 
i zjawiska, których nie zauważa się w czasach pogodnych, 
dostatnich i szczęśliwych. Jakie to, swoją drogą, ciekawe. 

12. 

Aniela zjawiła się około dziesiątej wieczór, taszcząc swe bagaże: 
dwie walizki, plecak, kilka tekturowych tubusów na kalki i papiery 
oraz swą ulubioną książkę, z którą się nie rozstawała nigdy: 
"Krótką historię teatru polskiego" Zbigniewa Raszewskiego. Aniela 
miała zwyczaj wracać do niej przynajmniej raz dziennie, nurzać się 
w ukochanej dziedzinie i uczyć wciąż nowych rzeczy. Nigdy bowiem 
nie zrezygnowała ostatecznie z marzeń o teatrze. 
Bagaże były ciężkie, książka też. Kiedy Aniela wpakowała się z tym 
wszystkim do pokoju Józefiny i bezceremonialnie zwaliła to na jej 
łoże - Bebe i Kozio aż zaniemówili ze zgorszenia. Ta uniżona dotąd 
istota, wielbiąca niemal na klęczkach Józefinę, miała czelność 
rozkładać się teraz na jej poduszkach i falbanach, podtykać sobie 
pod kark jej ulubiony jasieczek, i wyznawać wśród zdyszanych 
chichotów, że ledwo żyje! Ale najgorsze miało dopiero nastąpić, 
kiedy Aniela wyszła z łazienki po czterdziestu minutach moczenia 
się w wannie (przez cały czas deklamowała na głos fragmenty 
ostatniej roli Józefiny, to jest - Racheli z "Wesela") i bosa, 
owinięta tylko w prześcieradło kąpielowe, przebiegła figlarnie 
przez pokój, by wskoczyć wprost w złociste, jedwabne pantofle 
Józefiny. Potem stanęła przed zwierciadłem i zaczęła się oglądać 
to z jednego boku, to z drugiego, jedną ręką przytrzymując 
prześcieradło, a drugą unosząc włosy wysoko nad kark. 
Najgorsze zaś było to, że wciąż się kiwała i wykrzywiała obcasy. 
Jej świętokradcze postępowanie wzburzyło Kozia do tego stopnia, że 
wyszedł z pokoiku, gdzie oboje z Bebe tkwili w swych szlafrokach 
i kapciach, przemierzył cały pokój i zatrzymał się dopiero przed 
nosem Anieli. 
- To są pantofle mojej matki! - wyrzekł głosem drżącym 
z oburzenia. 
- Pożyczyłam je tylko - prychnęła Aniela, która była w irytująco 
świetnym humorze. - Moje są w walizce. 
- To je wyjmij. 
- Ale one są na samym dnie. 
- To się przekop do dna. A te zdejmij. To są pantofle mojej matki. 
- Ojej, no dobra już, dobra. Już je zdejmuję, też coś - mitygująco 
zamamrotała Aniela. - Proszę cię bardzo, już zdjęłam, już jestem 
bosa, już lecę do walizki. Wszystko w porządku, skarbie kochany? - 
Jej uśmiech, słodki jak miód sztuczny, pozwalał się domyślać, jaka 
furia nią miota. 
- Bynajmniej - rzekł Kozio. - Ale nie będziemy płakać nad rozlanym 
mlekiem, gdy róże płoną. Dobranoc. Pozwól, że pantofle Józefiny 
zabiorę do siebie i schowam. Żeby się nie kurzyły. Przez te trzy 
miesiące. 
- Dobranoc, skarbie - wyszeptała Aniela machinalnie, wlepiając 
w Konrada zdumione czarne oczy. - I dobranoc, Beatko, kochanie. 
I przepraszam za ten... tego... - w tym momencie oni powiedzieli 
razem "dobranoc" i w połowie jej przeprosin zamknęli za sobą drzwi 
pokoiku. 

13. 

Noc poczynała sobie całkiem śmiało, zagarniając wciąż dalsze 
obszary nieba. Minęła jedenasta, księżyc świecił coraz jaśniej, 
nastała wreszcie północ, a Bebe nie spała. Przez otwarte na oścież 
okno słychać było każde słowo, wyszeptane w mikrofon przez dyżurną 
informatorkę stacji Poznań Główny, a gdy Bebe zdołała przymknąć 
oczy, zaraz podrywał ją na nogi dźwięk elektronicznego sygnału, 
powielony przez dwadzieścia megafonów. Bebe już odwykła od tych 
hałasów. Jeszcze poprzedniej nocy spała pod kędzierzawym dachem 
wielkich sosen, w śpiworze, z głową na plecaku, a pohukiwanie sowy 
nie tylko jej nie budziło, lecz - przeciwnie - kołysało do snu, 
podobnie jak szum ogromnych lasów i pluskanie bijącej o urwisko 
fali. Ten sam nierealny, piękny aż do bólu księżyc, który niczym 
świetlisty balon chybotał na jeziorze i rozszczepiał się w poziome 
pręgi blasku - teraz rzeczowo zaglądał przez okno, jak nadęty 
urzędnik wydziału spraw lokalowych. Zirytowana Bebe wstała 
i zasunęła mu storę przed nosem. Niech sobie zajrzy do Anieli. 

14. 

Aniela też jeszcze nie spała. Nigdy, w ciągu całego swego życia, 
które obfitowało w przeprowadzki, mieszkanie dotąd z łaski oraz 
wieczne komuś przeszkadzanie - nigdy nie przespała porządnie nocy 
na nowym miejscu. 
Teraz leżała na wznak, z rękami splecionymi pod głową. Na jej 
brzuchu spoczywała ukochana książka, otwarta na rozdziale 
o Modrzejewskiej. Aniela patrzała w sufit, pokryty ruchomą koronką 
liściastych cieni. W głębi pokoju, na toaletce Józefiny, światło 
księżyca gubiło się w szklanych drobiazgach i błyszczących 
zakrętkach, a potem dwoiło się i troiło w srebrnej otchłani 
lustra. Aniela myślała o tym, że ma dwadzieścia pięć lat i wciąż 
mieszka w cudzych pokojach, wciąż śpi nie w swoich łóżkach, wciąż 
kąpie się nie w swoich wannach i pije poranną kawę z cudzych 
kubków lub też filiżanek. Postanowiła, że jutro pójdzie sobie 
kupić własną filiżankę. Skoro już nie może mieć własnego domu. 
Jakoś nigdy dotąd nie brała pod uwagę możliwości zamążpójścia. 
Mężczyźni na ogół ją irytowali, a zarazem budzili w niej mnóstwo 
obaw. Może po prostu nie spotkała na swej drodze nikogo 
interesującego? Tak, to możliwe. W każdym razie nadal uważała, że 
małżeństwo to więzienie dla kobiety młodej, energicznej, uroczej 
i pełnej różnorakich talentów (ściśle mówiąc, skromność nie była 
nigdy dominującą cechą charakteru Anieli). Zresztą! Zakładać 
rodzinę w najgłębszym jak dotąd kryzysie! - absurd. Jednakże 
ostatnio zaczął Anielę odrobinę niepokoić fakt, że jeszcze ani 
razu nie miała okazji odrzucić oświadczyn. Czy to normalne, żeby 
dwudziestopięcioletniej kobiecie, ponętnej i pełnej życia, 
twórczego impetu oraz niewątpliwego czaru (mówiąc jeszcze ściślej, 
skromność była ostatnią z cech, jakie mógłby wymienić ktoś, 
poproszony o scharakteryzowanie Anieli) - że takiej kobiecie nikt 
się jeszcze nie oświadczył? Czy jest rzeczą zwyczajną, że 
uczuciowa i impulsywna młoda kobieta po przeżytym we wczesnej 
młodości rozczarowaniu (donżuan Pawełek przemknął przed jej 
oczami, jak prześwietlony księżycem fantom) jakże w gruncie rzeczy 
śmiesznym i dziecinnym... że ta kobieta nie potrafi przecież 
zaufać żadnemu mężczyźnie przynajmniej na tyle, by się w nim choć 
odrobinę zakochać? Cóż poradzić. Kiedy tylko poznawała jakiegoś 
chłopaka, jasno i bezlitośnie widziała wszystkie sztampowe 
zagrania i zawsze te same uwodzicielskie metody. 
Może należałoby spojrzeć na to inaczej? Nie z drwiną 
a z przymrużeniem oka? 
"Tak, tak" - myślała Aniela, podczas gdy silniejszy podmuch 
wprawił cienie na suficie w drgawki i pohuśtywania - co fakt, to 
fakt: nie jest się szczęśliwą. Inne dziewczyny spojrzały kiedy 
trzeba było, z przymrużeniem oka i teraz mają, zamiast donżuanów, 
kochających mężów i nawet ojców swych dzieci. 
Co do dzieci, Aniela nie lubiła ich zbyt gorąco. Ale musiała 
przyznać, że te maluchy Pawełka i Danki były naprawdę rozkoszne... 
pewnie dlatego, że takie podobne do ojca. Cesia i Hajduk mają już 
troje dzieci, też bardzo miłych. Mieszkają wciąż na Słowackiego, 
z całą rodziną, w nieopisanym jak zwykle bałaganie. Joanna Borejko 
wyszła za Francuza. Gabrysi powiodło się gorzej: jej mąż Janusz 
powrócił do niej, co prawda, z Australii, ale po pół roku obijania 
się bez celu ruszył na winobranie do Alzacji i słuch po nim 
zaginął. Gabrysia sama wychowuje dwoje dzieci, ale wygląda na 
całkowicie zadowoloną z życia. Może przez te dzieci właśnie. Jedna 
tylko Ida, z hukiem zerwawszy zaręczyny z pięknym Sławkiem, 
zachowała się jak skończona feministka. Oświadczyła, że w życiu 
nie wyjdzie za mąż, bo widzi po Sławku, że mężczyzna wcale nie 
chce mieć wykształconej żony, tylko woli, żeby mu ona w kółko 
gotowała pierogi. Na medycynie, dodała, jest potwornie dużo kucia, 
a ona w dodatku zajęła się komputerami w służbie zdrowia, więc 
naprawdę nie ma już czasu na przekomarzanie się o głupstwa. 
"Ale ja... - pomyślała Aniela i mimo woli westchnęła głęboko. - Ja 
mam właściwie bardzo dużo czasu..." 
Koleżanki z roku, graficzki i malarki, te same, co zarzekały się 
wraz z nią, że małżeństwo dla artystki to śmierć, wszystkie jakoś 
błyskawicznie powychodziły za mąż. 
"Ciekawe, jak one to robią, że im się mężczyźni oświadczają?" - pomyślała Aniela z goryczą. 
Teraz trochę żałowała, że była zawsze taka bezwzględna dla 
Robrojka. Mały, bo mały, komiczny, bo komiczny, ale był to 
przecież wierny adorator i rycerz. Wcale nie musiała go obrażać 
i odtrącać na zapas. Zresztą, właściwie to nie chciała go obrazić 
i odtrącić. Samo tak wyszło jakoś... na pewno z winy jej jędzowatego 
usposobienia. Robert Rojek, taki zawsze opanowany i znający swoje 
miejsce, zaczął kiedyś w lirycznym tonie rozmowę o przyszłości, 
a ona, Aniela, od razu zareagowała jak pokrzywa - chlast-prast, 
i już było po nastroju. Biedny Robrojek już nigdy do tej rozmowy nie 
powrócił, ale odsunął się jakoś, obraził i wkrótce potem zaczęto 
go widywać z maleńką, szczuplutką flecistką z Filharmonii. A potem 
znikli gdzieś oboje. Na pewno wyemigrowali, jak wszyscy wokół. 
Coś zaskowyczało w pokoju dzieci. 
Pies? 
Oni nie mają psa. 
Aniela, czujna opiekunka, natychmiast się podniosła, odłożyła 
"krótką historię" i pospieszyła do pokoiku. Dziwny dźwięk znów się 
powtórzył, ale kiedy uchyliła drzwi, ujrzała ogólny bezruch na 
piętrowym łóżku. Beata leżała skręcona na lewy bok. Spała twardo, 
z czołem wspartym o krawędź łóżka, ręka jej zwisała bezwładnie 
w dół. Piętro niżej Kozio, rozpłaszczony na wznak, ginął pod białą 
płaszczyzną kołdry. Ręce miał skrzyżowane na piersiach, usta 
otwarte - wydobywał się z nich, w sporych odstępach czasu, 
niesamowity odgłos podobny do skomlenia psa, a zakończony 
każdorazowo rześkim i zdrowym chrapnięciem. 
Uspokojona Aniela uniosła rękę dziewczyny - ostrożnie 
i z respektem, i aż podskoczyła, kiedy Bebe wyrzekła nagle głośno 
i żałośnie: 
- Puść, wstydzę się. 
Aniela odstąpiła od niej, po czym pochyliła się nad Koziem 
i połaskotała go w nos, żeby przestał chrapać. Poruszył głową, 
prychnął i ucichł. 
Dobrze. 
W pokoju panowała nieznośna duchota. Aniela podeszła do okna, 
otworzyła je na oścież, rozsunęła zasłony. 
W jednej chwili pokój wypełnił się księżycową poświatą. Lekki 
wietrzyk, wciąż jeszcze pachnący upałem, wpłynął w tę jasność, 
poruszył kartki książki leżącej na biurku. 
- Pociąg ekspresowy "Berolina" z Berlina do Moskwy, przez Konin, 
Kutno, Warszawę Centralną, wjedzie za chwilę wyjątkowo na tor przy 
peronie drugim - zaszeptała intymnie informatorka dworcowa, 
poprzedzając i kończąc swą wypowiedź wielogłosowym sygnałem 
elektronicznym, którego wibrujące echo niosło się swobodnie przez 
obszary letniej nocy. Ulica, oświetlona księżycem, pocięta 
czarnymi cieniami, ziała pustką. W ciemnym rynsztoku lśniła jak 
gwiazda stłuczona butelka. Okna były ciemne, pusto wszędzie, tylko 
nagle w głębi ulicy pojawił się jakiś chłopak w plaskających 
tenisówkach. Szedł powoli, z rękami założonymi w tył, głowę miał 
zadartą, a blask księżyca ślizgał się po jego wielkich uszach. 
Nieświadom tego, że go ktoś obserwuje, wędrował sobie spokojnie 
i patrzał w gwiazdy, a kiedy mijał okno, w którym tkwiła Aniela, 
wyraźnie dało się słyszeć, że chłopak nuci sobie cichutko. 
Aniela też podniosła głowę i spojrzała w niebo. Dawno tego nie 
robiła - jakoś nie było po co. Ujrzała zapierające dech 
w piersiach świetlne rojowisko gwiazd, planet, światów, galaktyk, 
spadających meteorów i nawet sztucznych satelitów, z których jeden 
właśnie sunął równiutko przez firmament. Wszystko to stanowiło 
przerażającą, nieskończoną otchłań, której ogromu umysł 
przeciętnej graficzki tuż po dyplomie nie był nawet w stanie 
ogarnąć, a cóż dopiero zrozumieć. Ogarnął ją metafizyczny lęk. 
Poczuła się podobna nędznemu mikrobowi i pomyślała z wyrzutem, że 
żyje równie bezmyślnie jak on. Zmówiła szybko pacierz, ale miała 
wrażenie, że jej słowa giną w czarnej pustce. 
Przez chwilę stała w bezruchu. 
- Nikomu nie jestem potrzebna - wyszeptała i oczy ją zapiekły. 
Mimo smutku ta prawdziwa artystka zarejestrowała bokiem 
świadomości, że księżyc, oglądany przez średnio obfite łzy, 
rozciąga się w kilka świetlnych, eliptycznych kształtów o drżącej 
fakturze, pomnożonych przez silne szkła okularów. Wciąż łzawiąc, 
Aniela mrugnęła kilka razy to jednym okiem, to drugim, regulując 
wibrację świetlnych elips. Zabawiała się tym przez chwilę, 
wreszcie otarła oczy i poszukała wzrokiem swego bliźniego 
w plaskających tenisówkach, tej drugiej żywej istoty w kosmicznej 
pustce. Ale on już zniknął w cieniu narożnej kamieniczki, a może 
skręcił w furtkę któregoś z ogródków. 
- Pociąg osobowy do Torunia przez Pobiedziska, Gniezno, Inowrocław 
odjedzie wyjątkowo z peronu szóstego. Podróżnych przepraszamy za zmianę - przeprosiła za zmianę panienka dworcowa tonem odrobinę 
wrogim, lecz ten zwielokrotniony odgłos toczącego się gdzieś życia 
nic a nic nie podniósł Anieli na duchu. Odwróciła się od okna, bo 
już nie mogła znieść dręczącego ją uczucia lęku. Sprawdziła raz 
jeszcze, jak śpi Kozio. Nawet miło wyglądał, wyraźnie widoczny 
w księżycowym świetle, które lało mu się strumieniami prosto 
w twarz. Na pięterku jego siostra przypominała uśpioną nimfę leśną, 
i też tworzyła sobą uroczy obrazek. Lecz oba te obrazki 
przygnębiły Anielę jeszcze bardziej, bo zdała sobie sprawę, że 
i tych dwoje jej nie lubi i nie potrzebuje. 
Druga rzecz, że i ona za nimi nie przepadała. Beata była okropnie 
sztywna i odpychająca, a ten cały Kozio to po prostu przemądrzały 
smarkul o paskudnym charakterku. Na wspomnienie tego, jak im się 
dziś obojgu podlizywała, chcąc ich korzystnie do siebie usposobić, 
Aniela poczuła niesmak i zażenowanie. O, nie. Nigdy więcej. 
Tak. Ale... jakże miło byłoby żyć pod tym dachem, w tym wdzięcznym 
mieszkanku, z osobami życzliwymi i pełnymi uczuć przyjaznych. Może 
to tylko kwestia przełamania pierwszych lodów? - pomyślała Aniela 
i powzięła postanowienie, że uczyni wszystko, by Beata i Kozio 
polubili ją choć trochę. 
Powzięcie jakiegoś postanowienia zawsze robi dobrze w chwilach 
depresji. Aniela opuściła pokoik nieco pokrzepiona na duchu. Nie 
domknęła za sobą drzwi, bo skrzypiały przeraźliwie w nocnej ciszy. 
Nie obejrzała się też za siebie - i dobrze uczyniła. Byłaby 
z pewnością się przestraszyła śmiertelnie, bo od owego skrzypnięcia 
oczy Kozia otwarły się raptownie, jakby ktoś pociągnął za 
odpowiedni sznurek. Szeroko otwarte, bez jednego mrugnięcia 
wpatrywały się prosto w księżyc, lśniły szkliście w jego blasku. 
Mimo to chłopiec nadal leżał jak nieżywy, z rękami skrzyżowanymi 
na piersiach, a z jego uchylonych ust dobywało się znowu to 
przedziwne chrapanie. 

15. 

Aniela wlazła do miękkiego łoża Józefiny, zdjęła okulary 
i odłożyła je na stolik. Odwróciła się plecami do okna, i kiedy 
tylko przestała widzieć rozgwieżdżoną przepaść firmamentu, od razu 
zrobiło się jej jakby lepiej. Chwilę leżała bez ruchu, a potem 
myśli zaczęły jej uciekać w tył czaszki, zakręciło się jej 
w głowie i zasnęła niemal natychmiast, z obrazem wirującej 
konstelacji pod powiekami; w kolejnej fazie snu obraz ten miał się 
przekształcić w majak o planetach, które, zboczywszy z toru, 
z przeraźliwym gwizdem walą się wprost na Poznań, podczas gdy ona, 
Aniela, siedzi pod stołem i zamyka oczy, żeby tego wszystkiego nie 
widzieć. 
- Pociąg ekspresowy ze Szczecina do Warszawy Wschodniej jest 
opóźniony o około sto piętnaście minut - przyznały z rozbrajającą 
szczerością wszystkie megafony dworcowe i Aniela drgnęła przez 
sen, podłożyła łokieć pod policzek, po czym roześmiała się 
nieprzytomnie. 
Bebe nie słyszała niczego. Śniła o Mazurach. W jej śnie księżyc 
huśtał się na czarnych falach, a ona zanurzała rękę w tych 
srebrnych odpryskach światła i łowiła je jak małe rybki. Potem 
szła boso po chłodnej ścieżce, a z przeciwnej strony, z mrocznego 
lasu, wyszedł ktoś, kto objął ją nagle i pocałował. Wtedy przeszła 
obok pani Sznytek, spojrzała na nich i wybuchnęła szyderczym 
śmiechem. Uderzył piorun, wszystko znikło, a Bebe zapadła się pod 
ziemię. 

16. 

Coraz cichsze i cichsze miasto płynęło przez coraz chłodniejsze 
obszary nocy, księżyc świecił po prostu niesamowicie, ludzie we 
śnie wiercili się na swych posłaniach, odwracali twarze, mamrotali 
urywane słowa sprzeciwu. Już minęła godzina druga, niestrudzone 
megafony dworcowe ogłosiły bez cienia żenady kolejne spóźnienie 
pociągu ekspresowego, a na rogu ulicy Krasińskiego pojawiła się, 
jak co noc o tej porze, hałaśliwa ciężarówka załadowana bańkami 
mleka. Na wschodzie gwiazdy leciutko przybladły, zwiastując 
nadejście nowego dnia, kolejnego dnia głębokiego kryzysu, który 
przez noc pogłębił się jeszcze o trochę. Korozja zżarła jeszcze po 
porcyjce rynien, karoserii, żelaznych bram i ogrodzeń; środowisko 
naturalne zanieczyszczono jeszcze trochę bardziej; upadek ducha 
u tych obywateli PRL, którzy tej nocy nie spali, postąpił 
o kawałeczek dalej. Pewien dyżurny piekarz, ogarnięty poczuciem 
beznadziejności, popadł w depresję, upił się i przypalił całą 
partię chleba żytniego; w szpitalu imienia Raszei pewien młody 
chirurg stwierdził, że kończą mu się środki przeciwbólowe i w tej 
samej chwili postanowił, że wyemigruje do RFN. Natomiast posępny 
młodzian w bereciku, który wypełzł z szoferki samochodu 
ciężarowego i ujrzał, że znów ma flaka zamiast opony, tylekroć już 
wulkanizowanej, wściekł się na miejscu i w ramach protestu zrzucił 
z łoskotem na chodnik przed szpitalem ciężką bańkę mleka. 
Wskutek tego właśnie łoskotu Kozio, który w swym łóżku leżał 
ciągle w tej samej pozycji, z szeroko otwartymi oczami, drgnął 
nagle i wyciągnął ręce wzdłuż ciała. 
Kiedy zaś młodzian w bereciku, wciąż wściekły na los i warunki, 
zaprotestował przy pomocy kolejnej bańki, powodując nowy łoskot 
zwielokrotniony echem, Kozio usiadł raptownie. 
Potem wstał. 
Na bosaka, w piżamie, podszedł do drzwi wolnym kroczkiem, 
posuwając stopy po niewidocznej linii prostej. Wyciągnięte ręce 
trafiły na nie domknięte drzwi - te się otwarły - Kozio był 
w pokoju Józefiny. 

17. 

Aniela znajdowała się już w tej fazie uśpienia, kiedy człowiek 
zaczyna się wiercić. Przez coraz płytszą warstwę snu, jak księżyc 
przez zasłonę, przezierał po trochu realny świat, mieszając się 
z tworami jej wyobraźni, skądinąd bujnej. Zdawało się Anieli, że 
leży w mogile, a jakiś mały, ohydny człowieczek sypie na nią 
ziemię, całymi garściami. Było nieznośnie duszno. Strach sprawił, 
że serce jej zamierało, zwłaszcza że przez cały czas ktoś obok 
niej niespiesznie charczał. 
Zebrała wszystkie siły i mokra od zimnego potu poderwała się w 
swej mogile do pozycji siedzącej. 
"Chyba jednak nie śpię" - pomyślała, widząc się ze zdumieniem 
w obcym pokoju, którego na razie nie umiała rozpoznać. Lekka, 
zwiewna firanka poruszała się w mroku, a księżyc z ukosa 
rozjaśniał grzbiety jej fałd. Ładne to było. Aniela trochę 
ochłonęła. 
"Pokój Józefiny, aha - zdała sobie sprawę. - Nie leżę 
w grobie. Leżę w łóżku. Nie śpię. Żyję". 
W tym momencie coś znienacka spadło jej na głowę. Coś ohydnego. 
Było ciężkie, śliskie i jakby żywe. Anieli się zrobiło ciemno 
przed oczami, ryk grozy zamarł jej w gardle, palce natrafiły na 
sierść jakiegoś zwierzęcia. Wrzasnęła z odrazy i przerażenia. 
Zacisnęła dłonie kurczowo, szarpnęła raz i drugi - wreszcie udało 
się! Była ocalona! - Trzymała w ręce swą własną kurtkę z królików. 
Obok tapczanu zaś stał mały człowieczek, chrapiąc rytmicznie, 
i pochylał się nad walizką, leżącą przy łóżku. 
Szczękając zębami, poczęła macać po nocnym stoliku w poszukiwaniu 
lampy. Wreszcie złapała sznur wraz z przyciskiem. Zabłysło 
światło. Aniela zmrużyła oczy, potem otwarła je, z determinacją 
w swym dzielnym sercu. 
Ach! 
Przy łóżku stał Kozio - groteskowy i straszny zarazem. W chudych 
ramionkach trzymał pęk Anielinej odzieży, oczy miał nieprzytomne, 
wejrzenie szkliste, usta półotwarte. To z nich właśnie wydobywało 
się owo chrapanie. Kozio spał! Właśnie przed chwilą wrzucił Anieli 
na głowę jej kurtkę. Teraz zaś, z martwym wyrazem twarzy, 
przyciskając do siebie kłąb bielizny, wyciągnął biustonosz 
i uroczyście cisnął nim w Anielę. Po chwili uczynił to samo z bluzką 
flanelową. Tak postępując, zarzucił osłupiałą dziewczynę 
wszystkim, co miał w ramionach, po czym schylił się ruchem 
kukiełki i wywlókł z walizki kolejną porcję szmatek. 
- Konrad! - wydarło się z piersi Anieli. - Co robisz?! 
- Iiidź sooobie... - odrzekł Kozio, nie zmieniając wyrazu twarzy. 
Głos miał cienki i niesamowity. - Iiidź sooobie... - mówiąc to, 
ciskał w Anielę kolejnymi sztukami z jej przyodziewku. Opróżniwszy 
walizkę, bez trudu wrzucił ją Anieli na głowę, po czym zabrał się 
do torby, zawierającej przybory graficzne i malarskie. 
- Zostaw to! - jęknęła Aniela, gdy sięgnął po butelkę tuszu, ale 
on nie posłuchał i butelka rąbnęła ją w obojczyk. Zabolało. 
Niespodziewanie nawet dla siebie, Aniela się rozpłakała. Tego już 
było za wiele. Co on?! Co mu zrobiła?! Dlaczego tak ją traktuje? 
Nie dość, że jest taka samotna i biedna, nie dość, że 
wspaniałomyślnie zgodziła się zaopiekować cudzymi bachorami - 
jeszcze jej muszą okazywać taką zajadłość i niechęć? 
- Dobra! - krzyknęła, szlochając. - Idę sobie, idę, żebyś 
wiedział! - bo Kozio już w nią chciał ciskać kasetą z farbami. 
Poderwała się z łóżka - a tu kaseta rąbnęła w ścianę obok, 
rozbijając szkło jakiegoś obrazka. 
Niewiele myśląc, Aniela złapała swoją kurtkę i uciekła, 
zatrzaskując z hukiem drzwi. 
Kozio wzdrygnął się od tego huku, postał jeszcze chwilkę, chrapiąc 
przerywanie - po czym nagle przewrócił się na łóżko i ruchem 
automatu naciągnął na siebie kołdrę. 

18. 

Aniela znalazła się na ulicy, gdzie było cicho, ciepło i ciemno. 
A w tej samej chwili, gdy ona drżąc i popłakując zatrzymała się pod 
oświetlonym oknem, w pokoju Józefiny pojawiła się Bebe. Zaspana 
i różowa, stanęła w żółto oświetlonej przestrzeni widocznej pomiędzy 
zasłonami. Zbudził ją hałas, przyszła sprawdzić, co się dzieje. 
- Oj! - zdziwiła się na widok Kozia, uśpionego w czarnym łożu, 
wśród szafirowych prześcieradeł. - Aniela! Gdzie jesteś? 
- Tu, oczywiście! - wrzasnęła Aniela z ulicy. - Na ulicy! 
Bebe, zdumiona, lecz wciąż nienagannie opanowana, podeszła do okna 
i wychyliła się na zewnątrz. 
- O - powiedziała - Aniela. Dlaczego stoisz na ulicy? W koszuli. 
Anielą zatrzęsła furia. Zaszurała bosymi nogami i wrzasnęła nie 
panując nad głosem: 
- Bo mnie ten drań wyrzucił z domu!!! 
Bebe nic nie rozumiała. 
- Który drań? Przecież nie Kozio? Bo Kozio leży i śpi. 
- Półgłówek jeden! - krzyknęła Aniela w ciszy nocnej. - On jest 
lunatyk, on łazi, on mnie przez sen obraził, skrzywdził 
i wyrzucił! 
- Ależ... - Bebe zwróciła się do łóżka i wydała lekki okrzyk, gdyż 
śpiący Kozio nagle wstał i z wyciągniętymi przed siebie rękami 
ruszył zakosami w stronę okna. - On nigdy w życiu nie był 
lunatykiem. Co się stało? 
- Uważaj, uważaj, zaraz zacznie - zdenerwowała się Aniela, 
odskakując od okna. - Weź, zrób z nim coś. Co się z takimi robi? 
Słyszałam, że nie wolno lunatyka przestraszyć, bo spadnie. 
- Skąd ma spaść? 
- Z dachu. 
- Mnie się to wszystko chyba śni - powiedziała Bebe powoli, 
z namysłem. - Idę do łóżka. 
- A ja?! - wrzasnęła rozżalona Aniela. - Mam spać na ulicy? 
Kozio, jakby na dany sygnał, odwrócił się i poszedł prosto do łoża 
Józefiny, na które się przewrócił w stanie ciężkiego uśpienia. 
- On zwariował! - krzyknęła Aniela, tupiąc nogami. 
Opodal, w domu pod numerem dziesiątym, zapaliło się światło. 
Ogromny, łysy starzec w piżamie wyszedł z laską na werandę 
i huknął: 
- Cisza! Widzę was tam! Co to za wrzaski po nocy! 
Lumpenproletariat!!! 
- Niech pan Karolek lepiej wraca do łóżka - odezwał się głos 
damski z okna służbówki, tuż obok werandy. Staruszka o siwej 
czuprynce, odziana w barchanowy szlafrok, wychyliła się znad 
parapetu. - Po co to się wtrąca do wszystkiego? Jeszcze mu butelką 
przyłożą. 
- A! A! - zdenerwowała się Aniela. 
- Ale niech mi Basia powie, czemu ja muszę żyć w takich czasach? - 
wybuchnął goryczą pan Karolek. 
- Bo tak się Panu Bogu podobało - wyjaśniła mu staruszka. 
- Ciszej! - włączył się nagle histeryczny tenor z willi 
z wieżyczką, położonej po przeciwnej stronie ulicy. - Co za ludzie, 
co za naród, co za społeczeństwo! - Na balkonie stał chudy 
pięćdziesięciolatek w podkoszulku i gaciach, ze skomlącą psiną pod 
pachą. Oświetlony prostokąt drzwi za nim wypełniała ściśle opasła 
małżonka, spowita w atłasy. 
- Z dworca hałas idzie, spać nie można, a tu ci się jeszcze 
awanturują - wsparła wypowiedź męża. 
- Sumienia, sumienia, ludzie, nie macie! Sumienia! Pieska żeście 
obudzili! - krzyknął z bólem małżonek, rzucając psa jak szmatę 
i wyciągając obie ręce ponad balustradą balkonu. - Dlaczego, 
dlaczego wy, ludzie, nie macie sumienia?! 
- A ten znów co?! - warknął pan Karolek ze swojej werandy. - Idź 
pan spać, panie Maciołka, nie zakłócaj pan ciszy nocnej. 
Już od dłuższej chwili dwaj młodzi ludzie przyglądali się 
z zachwytem całej scenie. Wyszli zza rogu Roosevelta w momencie, gdy 
pan Karolek wkroczył do akcji. Obecnie rozpromienieni, śledzili 
rozwój wypadków, jakby się znajdowali na widowni teatralnej. 
- Pierwszorzędny spektakl - rzekł młodszy do starszego. 
- To przez ten księżyc - odrzekł tamten. - Jeszcze niejedno dziś 
zobaczymy. 
Teraz dostrzegła ich, stojących tuż obok, zdenerwowana Aniela. 
Klnąc cicho, zarzuciła na dekolt i gołe ramiona swą króliczą 
kurtkę. Bebe też ich zauważyła - wychyliła się dyskretnie z okna - 
i przejęta trwogą, lecz i radością, przyjrzała się uważnie 
młodszemu. Tak, to był on! Dambo! Jego skupiony wyraz twarzy, 
pochylone trochę plecy i wspaniałe uszy wyrastające spośród 
popielatej czupryny. Tego drugiego Bebe nie znała. Był to 
mężczyzna dwudziestokilkuletni, wielki i potężnie zbudowany, 
z rozłożystą brodą i włosami ciemnymi, związanymi nad karkiem 
w sporą kitkę. Ubrany był w kitel roboczy koloru khaki i pasiaste 
skarpety do kolan. Na nogach miał wojskowe obuwie, związane na 
fosforyzujące, różowe sznurowadła, na ramionach zaś - ostatni 
krzyk mody: pluszowy, różowy plecak w formie rozkosznego misia 
pandy. 
- Panie Karolku! - doleciało spod dziesiątego ostrzeżenie. - Niech 
pan Karolek nic nie mówi do pana Maciołki, bo znowuż będzie na 
nas! 
- Żeby pani wiedziała! - zakrzyknęła piersiowo dama w atłasach. - 
Mój mąż jest nerwowiec! Jak nic ataku zaraz dostanie! 
Pan Maciołka drgnął i zaczął się bić pięściami po głowie. 
- Już dostałem! - krzyknął. 
- A nie mówiłam? - triumfalnie zawołała pani Maciołkowa na tle 
złowieszczego wycia psiny. - Znów żeście go doprowadzili! 
- Panie Karolku, niech pan Karolek lepiej światło gasi i spać 
idzie. 
- Teraz to spać, teraz to spać, a mnie kto męża utuli? - dramatyzowała sytuację dama z pieskiem, nie mając najwidoczniej 
ochoty na tak rychłe zakończenie sceny. Ale pan Karolek znikł już 
z werandy. 
Światło zgasło i dom pod dziesiątym zamarł w nieco wysilonej 
ciszy. 
Pan Maciołka jak na komendę przestał się bić po głowie. Wycie psa 
ucichło, jakby kto biedaka odłączył od prądu. 
Dama w atłasach rzuciła jeszcze jakąś niepochlebną uwagę pod 
adresem Anieli, ujęła pana Maciołkę wpół i - opornego - wciągnęła 
w głąb lokalu. 
Człowiek o fosforyzujących sznurowadłach przeniósł wzrok na 
Anielę. Miał oczka małe i poczciwe, odrobinę tylko szalone. Na 
froncie kitelka iskrzyły mu się setki guzików, poprzyklejanych 
starannie w orientalne wzory. 
- I cóż, istoto ludzka? - przemówił do Anieli łagodnie, głosem 
przepełnionym miłością bliźniego. - Co tu czynisz o tej porze, 
w tych okolicznościach? 
Podszedł bliżej z miną proroka, krokiem pełnym namaszczenia, wtem 
przystanął. 
- O - powiedział nagle rzeczowo i trzeźwo. - Aniela. To ty? Czy 
też może ktoś podobny do ciebie jak dwie krople wody, ale kto 
w takim razie? A jeśli nie ty, to dlaczego ja mówię do ciebie per 
ty? Jeśli jesteś osobą podobną do siebie jak dwie krople wody, to, 
nie znając mnie, możesz spokojnie dać mi w pysk za bezceremonialne 
tykanie w środku nocy. 
- To ja - warknęła Aniela. - A ty oczywiście nie możesz być kim 
innym. Jesteś Bernard Żeromski. 
- Tak, to ja - rzekł Bernard i poprawił misia pandę. - To ja, acz 
zmieniony. Wcale nie musiałaś mnie rozpoznawać na pierwszy rzut 
oka. Jeśli mnie wszakże rozpoznałaś na pierwszy rzut oka, to po 
pierwsze znaczy, że jestem rozpoznawalny na pierwszy rzut oka, 
a po drugie, że dobrze mnie zapamiętałaś, droga Anielko. 
- Żeby cię rozpoznać, wcale nawet nie trzeba cię widzieć - syknęła 
Aniela ze złośliwą intencją. - Wystarczy mieć uszy. Nikt inny nie 
wypowiada się tak ozdobnie. Ale rzeczywiście, zewnętrznie się 
zmieniłeś. Nigdy nie miałeś brody, na przykład. 
- Miałem - oświadczył Bernard. - Lecz ogoloną. Teraz mi wyrosła na 
tle mojej nowej filozofii życiowej. Staram się nieustannie 
zmieniać filozofię życiową. Tylko w ten sposób można dojść do 
pełni. 
- Aha - powiedziała Aniela. 
- O, właśnie, poznaj mojego ucznia i przyjaciela z Wrocławia. To 
jest Dambo. Dambo, to jest Aniela. Chłopcze, spójrz i doznaj 
zachwytu. Przez sześć lat studiów podkochiwałem się w niej 
z przemienną intensywnością, lecz stale. Niewdzięczna, nigdy nie 
obdarzyła mnie wzajemnością. 
Aniela cmoknęła ze zniecierpliwieniem i dopełniła prezentacji 
wskazując kciukiem oświetlone okno, gdzie tkwiła Bebe. 
- To jest Beata - oznajmiła. 
- O! - ucieszył się Dambo, spojrzawszy w górę. Od tej chwili już 
nie patrzał nigdzie indziej. 
- A ty też się zmieniłaś - zauważył Bernard z uznaniem, ogarniając 
ciepłym spojrzeniem artysty i znawcy kobiet smukłą sylwetkę 
Anieli. Była ona odziana w kusą koszulkę z błękitnego batystu na 
koronkowych szeleczkach których kurtka z królika nie skrywała zbyt 
dokładnie. - Co za przyjemna sukienka - dodał z rozmarzeniem. - 
Nie miałem pojęcia, że takie się teraz nosi. 
Bebe w oknie stłumiła śmiech. 
- Masz intrygujące nogi - stwierdził Bernard. 
Aniela, w której męskie komplementy rozbudzały przede wszystkim 
podejrzliwość, a następnie agresję, nerwowo splotła łydki 
i oznajmiła zdecydowanie, że na nią już czas. 
- Ależ mowy nie ma! - usłyszała w odpowiedzi. - Nie widzieliśmy 
się niewyobrażalnie długo! 
- Rok - uściśliła zgryźliwie. 
- Znalazłaś pracę? 
- O, tak - wymijająco odparła Aniela. - W teatrze. 
- A ja nic nie znalazłem. Chciał mnie zatrudnić jeden bogaty 
polonijny, ale chodziło o powielanie Kaczora Donalda na 
plastykowych nocniczkach. Toteż nadal jestem wolny, łapię, co się 
da. W lipcu byliśmy w południowej Francji, Dambo i ja, gdzie 
zapylaliśmy kukurydzę na pewnej bardzo ogromnej farmie. A teraz 
pracowałem przy żniwach. 
- W tym stroju? - spytała uprzejmie Aniela. 
- Nie, w slipkach. 
- No, to przynajmniej. 
- O co ci chodzi? - zdziwił się Bernard. - Gdyby nie upały, 
pracowałbym w tym. To bardzo przyjemny i praktyczny strój. 
- I przy tym fascynujący. 
- Dziękuję ci. Lubię zwłaszcza ten kitel. Dostałem go od pewnego 
magazyniera. Oczywiście, nie wszyscy to doceniają. Masy w ogóle 
z najwyższym trudem pojmują nowatorstwo, także w dziedzinie ubioru. 
Masy boją się działań niekonwencjonalnych, co ma oczywiście 
głęboko idące, katastrofalne skutki dla sztuki, kultury, a nawet 
gospodarki narodowej, że już nie wspomnę o życiu prywatnym 
poszczególnych jednostek. Przez ten rok pojąłem, że powołaniem mym 
jest uprawiać sztukę wszędzie i w każdy możliwy sposób. Ubiór też 
może być formą działania artystycznego. 
- Bez wątpienia - przyznała Aniela z morderczą ironią. - A cóż to 
tak lśni na twojej piersi? 
- Ach - odparł Bernard niedbale, lecz z utajoną dumą. - To tylko 
kolekcja guzików. Przyznam ci się, dziewczyno z nogami, że mam na 
temat guzików nieszkodliwą manię. Odkryłem ich istnienie zupełnie 
przypadkowo. Ot, któregoś dnia stwierdziłem, że mój kitelek 
w sposób bardzo rozległy otwiera się na brzuchu. Krótko mówiąc, 
kitel był prawie do wyrzucenia. W rozpaczy udałem się po radę do 
mojej gospodyni. A ona, wyobraź sobie, powiada, że trzeba po 
prostu przyszyć guzik, bo się odpruł. Udostępniła mi swoje pudełko 
z przyborami do szycia i otóż z największym zachwytem ujrzałem 
w nim całe mnóstwo prześlicznych guzików, wśród których były nawet 
sztuki dziewiętnastowieczne, z czego jeden - z armii carskiej. 
Widząc mój zachwyt, ta dobra kobieta sprzedała mi wszystkie guziki 
za głupie trzysta franków. A że tyle akurat miałem - dobiliśmy 
targu natychmiast. I tak zapoczątkowałem moją kolekcję, która 
w tej chwili liczy już dwa tysiące osiemset dziewiętnaście sztuk. 
Tu - wskazał na swą pierś - przykleiłem dublety. 
- Ach, ach - powiedziała Aniela, kiwając głową. - A ten miś? 
- Kupiłem sobie we Francji - rzekł Bernard z dumą. - Lubię jego 
kolor i przytulną fakturę. A poza tym - on ewokuje pozytywne 
zachowania ludności. Wszyscy się śmieją, do niego zapewne. 
- Zapewne - powiedziała Aniela. - Cóż, muszę już iść. 
- A która to godzina? - zapytał Bernard z żalem. - Nie 
zaprosiłabyś nas na kawę? 
- Nie mam kawy - odrzekła Aniela odpychająco. 
- Ja mam, ale w domu - przypomniał sobie Bernard. - Wobec tego 
skoczę po nią, mieszkam na Mickiewicza, tuż obok, i za moment 
jesteśmy u ciebie. Zagotuj wodę. 
- Ależ nie ma mowy, oszalałeś? Jest trzecia! 
- Och... - zawiódł się Bernard. - No, to wpadniemy o ósmej rano, 
jak tylko się wyśpisz. Mamy mnóstwo spraw do omówienia. Pa-pa. 
Chodźmy, Dambo. Jeszcze mały spacerek obserwacyjny i polecimy po 
tę kawę. 
- Ale co wy właściwie obserwujecie? - zainteresowało na odchodnym 
Anielę. 
- Och, po prostu zachowania ludzkie, tylko zachowania ludzkie - 
odrzekł tajemniczo Bernard. - To nam potrzebne do naszej pracy. Pa - i odeszli obaj, wymieniając półgłosem jakieś uwagi. 
Aniela mogłaby się założyć, że mówili o niej. 

19. 

- Jak przyjdą, to nie otwieramy - zarządziła Aniela, wkraczając 
z rozmachem do pokoju Józefiny. 
- Ależ... dlaczego? - zaprotestowała Bebe niepewnie. 
- Bo będziemy spać - ucięła Aniela. - Tylko gdzie, chciałabym 
wiedzieć. Czy mam obudzić tego lunatyka? 
- Broń Boże, niech sobie śpi. 
- W takim razie muszę chyba położyć się na podłodze. 
- Albo w łóżku Kozia - zaproponowała Bebe, ziewając. - Zrób to, 
dałam mu dziś czystą pościel. 
- A on tam nie wróci? - zaniepokoiła się Aniela. - Nie chciałabym 
przeżyć jeszcze raz czegoś podobnego. Całe życie bałam się 
lunatyków. 
Bebe spojrzała na nią pogardliwie i bez słowa poszła do małego 
pokoju. 
Aniela udała się do łazienki, żeby umyć nogi. Potem zebrała swoją 
porozrzucaną odzież, cisnęła wszystko do walizki i zabezpieczyła 
tusz oraz kasetę. Pokazała język śpiącemu Koziowi, zgasiła lampkę 
w dużym pokoju i weszła do pokoiku. 
- Słuchaj, a czy on nie wstanie i nie wypadnie przez okno? - 
zapytała z troską, ale Bebe nie odpowiedziała. Już zasnęła. 


Niedziela, 28 sierpnia 

1. 

Bebe obudziła się z jakimś niemiłym uczuciem. Kiedy się 
rozejrzała, stwierdziła, że było ono spowodowane natrętnym 
chrapaniem z dolnego łóżka. Poza tym kilka os latało po pokoju, 
a jedna nawet łaziła jej po szyi. 
Już teraz, o dziesiątej rano, było gorąco. Słońce, w najlepszej 
swej formie, panoszyło się na niebie, którego głęboki błękit 
wibrował, nie skalany najmniejszą chmurką. Sytuacja nie 
pozostawiała żadnych złudzeń. Będzie upał jak cholera. 
Z dolnego łóżka sterczały długie i szczupłe, opalone nogi 
o cienkich kostkach. Bebe, schodząc po swojej drabince, spojrzała na 
nie z niesmakiem. Wariatka. Chrapiąca wariatka. Co ona wyprawiała 
w nocy? Co sobie, na litość Boską, pomyśli pan Karolek, taki 
kulturalny starzec, prawdziwy dżentelmen. 
Chrapie w dodatku ta Aniela. Śpi w tak niewygodnej pozie, że 
wierzyć się nie chce. Wygląda na to, że siedziała na Koziowym 
łóżku, patrząc sobie w okno, i niespodziewanie zanikła jej 
świadomość. W każdym razie teraz jej nogi spoczywały na podłodze, 
górna część pleców wspierała się o ścianę, a podbródek wciskał się 
w mostek, w okolicy serca. W dodatku obie ręce miała Aniela za 
plecami, dziwacznie wykręcone. Można się było spodziewać, że kiedy 
wstanie, nie będzie mogła ruszyć ani głową, ani kończynami. 
Bebe weszła do wanny i przez kilka dobrych minut spłukiwała 
z siebie senność przy użyciu prysznica, patrząc surowo w oczy 
swojemu odbiciu w lustrze. Wycierając się, usłyszała radio, 
ryczące na cały regulator w pokoju Józefiny, więc w trosce 
o spokój sąsiadów wybiegła czym prędzej, by poskromić Kozia. 
Ale to nie on był sprawcą hałasu. To Aniela, odziana w kostium 
aerobikowy z elastycznej tkaniny w paseczki, ćwiczyła rytmicznie 
skłony w bok. Kozio znajdował się w kuchni, gdzie ziewając 
niechętnie, zaparzał właśnie herbatę ziołową "Relaksik", gdyż 
tylko taka znajdowała się w domu. Bebe podeszła do radia, ściszyła 
je znacznie i powiedziała do Anieli: 
- Przepraszam cię, jest za głośno. Czy ty musisz ćwiczyć 
w niedzielę rano? Sąsiedzi na pewno jeszcze śpią. 
- Muszę ćwiczyć, muszę! - odparła Aniela, bezbłędnie wykonując 
skłony. - Przeklęte łóżeczko Kozia jest dla mnie za krótkie. 
Musiałam spać w poprzek i teraz troszkę boli mnie łopatka. 
To rzekłszy, uśmiechnęła się, stęknęła: Uch-uch-uch! między jednym 
wyrzutem nogi a drugim - i nadal intensywnie ćwiczyła. 
- Ale nas Józefina urządziła - powiedział starczym tonem Kozio, 
kiedy Bebe weszła do kuchni. - Co zjemy na śniadanie? 
Znaleźli kaszkę mleczno-pszenną błyskawiczną i zrobili sobie po 
talerzu. Ledwie brzęknęli łyżką, Aniela już była w kuchni, 
rzucając biodrami na boki i wykonując naprzemienne skłony. 
- To dla mnie? - spytała i nie czekając na odpowiedź, a także nie 
przerywając gimnastyki, pochłonęła całą porcję kaszki. - Dzięki. 
Słuchaj, Beato, czy ty nie uprawiasz aerobiku? 
- Nie muszę - chłodno odpowiedziała Bebe. - Słuchaj, Anielo, czy 
zechciałabyś nie nazywać mnie Beatą? 
- Hę? - zdziwiła się Aniela. 
- Po prostu, ja nie używam tego imienia. Wszyscy mówią na mnie 
Bebe. 
- Hm - powiedziała Aniela, gnąc się poziomo. - To ja też mogę. Ale 
niezbyt mi się to podoba. Bebe. Była taka koza u Mickiewicza. 
- Mimo to bardzo cię proszę. 
- W porządku. Zróbcie mi też herbaty. 
To mówiąc, Aniela wybiegła drobnym truchcikiem, z rękami na 
biodrach, i padłszy na dywan w dużym pokoju wykonała nienaganną 
świecę. 
Przy herbacie spoglądała na Kozia dość podejrzliwie, wreszcie 
zadała mu pytanie: 
- Ty. Coś ty wyrabiał w nocy? 
- Ja? - zdziwił się Kozio. - Ja coś wyrabiałem? Co ja mogłem 
wyrabiać? To ty wyrabiałaś. Dlaczego mnie przeniosłaś do swojego 
łóżka, a sama spałaś w moim? 
- Ja? Ja cię przeniosłam? - zdenerwowała się Aniela, łypiąc 
czarnymi oczami jak czarownica. - Jak ja cię mogłam przenieść? To 
ty się przeniosłeś. 
- Nie pamiętam, żebym się przenosił. 
- Nie pamiętasz, co? Nic nie pamiętasz? 
- Uspokójcie się - wtrąciła Bebe, zatykając sobie uszy. - Raczej 
może rozplanujmy sobie dzień. Do kościoła idziemy na jedenastą, 
jak zwykle, bo u Dominikanów śpiewa chór Stuligrosza. 
- Ja tam chodzę na piątą - oświadczyła Aniela. - Kazanie ma ojciec 
Krzysztof, a wszędzie pełno jest dusz artystycznych, punków oraz 
innych dziwadeł. Mnie się podoba. Nie lubię przebywać 
w towarzystwie tych wszystkich sztywnych mieszczan. 
- Mieszczanie to też są bliźni - rzekł trafnie Kozio. 
- Ja nie wiem, co jest, ale nie wszystkich bliźnich można kochać - 
mruknęła Aniela. 
- Ale jakichś bliźnich w ogóle kochasz? - chciał wiedzieć Kozio, 
patrząc na nią ciekawie. 
- Ja? O. Ekhm... - zakasłała Aniela, którą pytanie trafiło w słaby 
najwyraźniej punkt. - Jasne - powiedziała bez przekonania i szybko 
zmieniła temat: - A co my dziś będziemy jedli? 
- Dziś nic nie można kupić. 
- Może ciastek kupimy w jakiejś kawiarni. 
- A na obiad może by do restauracji? 
- Nie! - powiedziała ostro Aniela. - Po co komu obiad w taki upał. 
Ja zresztą dbam o linię i jadam mało. 
- A ja nie dbam i jadam dużo - zaznaczył Kozio i zabębnił 
paznokciami o blat stołu. 
- Nie musisz się wciąż opychać - uświadomiła mu Aniela. - Ja mam 
tylko pięćset złotych, to na restaurację nie wystarczy. 
W tym momencie Bebe przypomniała sobie, że do życia potrzebne są 
pieniądze, i dodała, że Józefina przysłała jej dokładne wskazówki, 
gdzie pieniędzy szukać, w związku z czym Aniela nie musi ich 
utrzymywać i wytykać im tego w dodatku. Po prostu trzeba odnaleźć 
zasoby domowe i zrobić coś w rodzaju zrzutki. 
- Dobra myśl - odrzekła na to Aniela. 

2. 

Obiad składał się wyłącznie z tego, co udało się im dostać przy 
niedzieli: z tortu węgierskiego, wypełnionego silnie 
alkoholizowanym kremem kakaowym i oblanego tłustą namiastką 
czekolady. Po zjedzeniu tego specjału rychło wszyscy troje poczuli 
lekkie mdłości, a Kozio nawet pożalił się, że mu się dziwnie 
w głowie kręci: Po namyśle zdecydował się na poobiednią drzemkę, tak 
że kiedy zastukano do drzwi, on tego nawet nie usłyszał. 
- To oni! - szepnęła Aniela, unosząc głowę znad oparcia czarnego 
fotela. Spoczywała tam bezwładnie, z wypiętym brzuchem, trawiąc 
tort węgierski. 
- Ci dwaj? 
- No jasne. Nie otwieramy! 
- Ale dlaczego? - zaszeptała Bebe. - Oni są bardzo mili. 
- Daj mi spokój, mam dość tego Bernarda. Przecież to kompletny 
szaleniec. Jak się przyzwyczai, będzie tu przychodził w dzień 
i w nocy, a jeszcze ci znajomych przyprowadzi. Już ja go znam. 
Pukanie się powtórzyło i skrzeczący głosik zza drzwi zawołał 
rzewnie: 
- Kooondrad! Kooondrad! 
- To nie oni - ożywiła się Aniela. - Otwórz no. 
Bebe przemogła ciężar żołądka i dźwignęła się z krzesła, po czym 
powlokła się przez fale upalnego powietrza ku drzwiom, za którymi 
głosik dziewczęcy ponawiał swe żałosne okrzyki. 
Przekręciła zamek, otworzyła. 
- Dzieńbry - powiedziała przez nos, sapiąc, grubaska Izabella. - 
Prosz paniom, czy jest Kondrad? 
Izabella nie dźwigała dziś plecaka. Była również odrobinę mniej 
czerwona na twarzy i nieporównanie bardziej domyta. Miała na sobie 
silnie zieloną bluzkę o szklanych zielonych guziczkach i piękną 
kokardę we włosach. Mimo to Bebe poznała dziewczynkę z peronu 
natychmiast. 
- Konrad jest, ale śpi - odrzekła nieco zaniepokojona, 
przypominając sobie, że to przed tą dziewczynką Kozio wiał, aż się 
kurzyło. - A o co chodzi? 
Izabella spąsowiała i przewróciła oczami. 
- Nie mogem powiedzieć - stęknęła. 
- Chyba będziesz musiała - surowo odezwała się Aniela z głębi 
pokoju wkraczając bez trudu w atrakcyjną rolę pani domu 
i opiekunki nieletnich. - A jak nie chcesz powiedzieć, to przyjdź 
później. 
- Nie mogem później - oznajmiła Izabella - bo idziemy do wuja na 
video, prosz paniom. 
- A co ma wuj do tego? - indagowała Aniela. 
- Do tego? Kasety. 
- A co ma Konrad do kaset? 
- He? - zagubiła się Izabella. 
- Moje dziecko, jeśli nic nam nie powiesz, to nic ci nie pomożemy. 
- Kondrad... mi coś obiecał. 
- Mam nadzieję, że nie złamie swej obietnicy - rzuciła lekko 
Aniela. - Przyjdź, jak się obudzi. 
- Tylko że ja to muszę już dostać, prosz paniom. 
- Co musisz już dostać? 
- Te... te... te piniążki. 
- Jakie piniążki? - zakrzyknęły chórem Bebe i Aniela, dość mocno 
zaniepokojone. 
Grubaska, widząc, że nadeszła chwila szczerości, oblizała usta 
i patrząc w bok, wydusiła z siebie zeznanie. Pojąć jego treść nie 
było łatwo. Izabella miała tendencję do kasowania niektórych 
głosek, a dodawania innych tam, gdzie być ich nie powinno, jak 
również do zbijania wyrazów w interesujące słowotwory. Jednakże 
prawda, w ogólnym zarysie, wyłoniła się wreszcie z jej wypowiedzi, 
a wyglądała, jak następuje: Konrad był jej winien pięćset złotych. 
Pożyczył on tę sumę w pierwszym tygodniu kolonii, obiecując, że na 
pewno odda. Ale chyba zapomniał. Izabella też zresztą zapomniała, 
bo przyjechali rodzice z wujem i zostawili jej kolejne pięćset 
złotych na drobne wydatki. Ale na zakończenie turnusu Izabelli 
znów zabrakło pieniędzy, bo w miasteczku były pyszne lody 
w prywatnej cukierni, więc zwróciła się do Konrada, lecz on zaczął 
jej unikać. Potem, kiedy poruszyła tę kwestię w pociągu, w drodze 
powrotnej, okazało się, że jeszcze parę osób pożyczyło Konradowi 
pieniądze i Konrad wszystkim obiecał, że da im swój adres i będą 
mogli przyjść, i dostaną, co im się należy. Ale w końcu adresu nie 
dał, więc ona, Izabella, powiedziała tatusiowi, a tatuś zadzwonił 
do wuja, który pracuje gdzie trzeba, i właśnie wuj dał Izabelli 
adres Kozia. Powiedział jej, że jeśli ten mały element będzie się 
migać, Izabella ma tylko powiedzieć wujkowi. Ale Izabella nie jest 
świnią, niech nikt nawet nie myśli, więc kiedy wuj zaprosił ich 
dzisiaj na video, ona szybko przyleciała do Konrada, żeby Konrad 
nie miał nieprzyjemności, bo wuj na pewno dziś zapyta, jak sprawa 
poszła. 
Bebe jęknęła ze wstydu i poczuła, jak bardzo palą ją policzki, 
zwłaszcza że już od pewnej chwili za plecami Izabelli stali Dambo 
i Bernard. Nadeszli oni niepostrzeżenie z ciemnej głębi korytarza 
i teraz z napiętą uwagą przysłuchiwali się monotonnej relacji 
Izabelli. 
- Niezwykle interesująca historia, obfitująca w ważkie szczegóły - 
powiedział Bernard do Damba i przesłał mu znaczące spojrzenie. 
- Kto tam jest, kto tam jest? - zdenerwowała się Aniela, która 
z głębi swego fotela nie widziała ani kawałka sieni poza drzwiami. 
- To my - przepchnął się do przodu Bernard, ukazując swe 
przyjazne, promieniejące oblicze. - Spóźnieni, lecz niezawodni. 
Przynieśliśmy kawę i ciastka. 
- Ach, jakże świetnie trafiliście - powiedziała jadowicie Aniela, 
ale oni wzięli to za dobrą monetę i odważnie wkroczyli do pokoju 
Józefiny. 
Od razu zadziałał na nich specyficzny nastrój tego wnętrza. 
Zwłaszcza Bernard wydawał się urzeczony. Rozejrzał się z atencją, 
aprobatą i ciekawością, złożył na kulawym stoliczku paczki 
i zawiniątka, po czym rzekł z uznaniem: 
- Bardzo kobiece, fascynujące wnętrze, Anielo. Duży ładunek 
poezji. Zawsze to w tobie wyczuwałem. Temu stolikowi trzeba 
przybić klin pod nóżkę. 
Aniela, zadowolona z pochwały, przełknęła krytykę stolika. 
- Moje gratulacje - rzekł Bernard, wędrując wokół pokoju 
i oceniając pozytywnie czarne obicie fotela, piękny portret 
w czarnej ramie i kolekcję kobaltowego szkła na etażerce. - Ładnie 
to urządziłaś. 
- Dziękuję - powiedziała skromnie Aniela. 
- A ja to wciąż nie mam własnego kąta - wyznał Bernard. - Nie to, 
żebym pałał żądzą posiadania czegokolwiek. Znudziło mi się, po 
prostu, spanie pod cudzym dachem i używanie cudzej wanny. Żeby 
człowiek nie miał nawet własnej wanny! To poniżej ludzkiej 
godności. 
- O, tak - przyznała Aniela z głębokim przekonaniem i zaraz weszła 
w rolę. - Mnie się naprawdę udało. Ten dom należy do teatru, 
przyznano mi mieszkanie ze względu na moje dzieci. 
- To są twoje dzieci? - spytał Bernard z drwiącym niedowierzaniem. 
- Ćśś - powiedziała Aniela, przykładając palec do ust. - Nie, to 
sieroty. Adoptowałam dzieci mojej zmarłej przyjaciółki. 
Bebe, która po raz pierwszy w życiu słyszała tak głupie, 
niepotrzebne i bezczelne łgarstwo, wygłaszane w dodatku 
z nieporuszonym obliczem i czystym czołem - zagapiła się na Anielę 
z otwartymi ustami. 
Wtem Izabella zatelepała się w kącie. 
- Ja muszem iść do wuja - przypomniała. 
- A! - powiedziała Aniela. - Tak, Izabello. Widzisz, przepraszam 
cię, ale mamy pewien kłopot... Nie, nie, poczekaj no sekundę, nie 
idź jeszcze do wuja. Siadaj i przejrzyj sobie tę oto gazetkę, a my 
z Bebe zaraz wrócimy. Bebe, chodź, eee, tego, postawimy wodę na 
kawę. 
- Postaw sama - burknęła Bebe, która była bardzo prostolinijna 
i wskutek tej cechy swego charakteru bardzo często nie rozumiała 
półsłówek, nie chwytała wielu aluzji i nie umiała posługiwać się 
wykrętami. 
- Chodźże! - powiedziała Aniela, rzucając jej straszne spojrzenie, 
i dopiero wtedy do Bebe dotarło, że Aniela stoi nie przy 
kuchennych drzwiach bynajmniej, a klamka, na której spoczywa jej 
dłoń, należy do pokoiku, gdzie śpi Kozio. 

3. 

Pokoik był gorący i duszny, przez otwarte okno wpadał wyłącznie 
żar. Kozio spał na wznak, z rękami skrzyżowanymi na piersi. Nawet 
nie chrapnął. 
Władcza Aniela usiadła na krawędzi łóżka i zbudziła go energicznym 
klepaniem po nodze. 
Kozio podniósł rzęsy, rzucił jej omdlewające spojrzenie. 
- Gdzie jestem? - spytał tonem śpiącej królewny. 
- A jak myślisz? - odparła Aniela z irytacją. - Przestań no się 
zgrywać, moje dziecko. Ocknij się. Będziemy cię przesłuchiwać. 
- Ja nie chcę! - zaprotestował Kozio. 
- A kto by cię tam pytał, czy chcesz. Za drzwiami jest tęga 
dziewoja z oczami na słupkach, która twierdzi, że jesteś jej 
winien pięćset złotych. Możesz mieć kłopoty. Masz w tej chwili 
powiedzieć, jaka jest prawda. 
Kozio, w miarę, jak słuchał, robił coraz większe oczy i coraz 
mocniej zaciskał usta. 
- No? - groźnie przynagliła Aniela. 
- Jeśli cokolwiek powiem - rzekł Kozio, z wyszukaną uprzejmością 
cedząc słowa - to powiem wyłącznie mojej siostrze. A nie osobie 
obcej, zwłaszcza duchowo. 
- Po pierwsze, ty pędraku, nie jestem osobą obcą, tylko kuzynką 
twojej matki, i odpowiadam za ciebie. Po drugie, ty pędraku, i tak 
znam twój żałosny sekret, bo grubaska wszystko wyśpiewała. Po 
trzecie, ty raczej nie zwlekaj, bo do wszystkiego wtrąci się 
pewien wuj. 
Kozio założył wzgardliwie ręce i odwrócił wzrok. 
- Bebe, no powiedz mu. 
- Dobrze, powiem, tylko zostaw nas samych. 
Aniela zaczęła wznosić okrzyki protestu, lecz wkrótce musiała 
skapitulować przed spojrzeniem dwu par poważnych, ciemnych oczu. 
- Okropne dzieci - powiedziała mściwie i furknąwszy czerwoną 
spódnicą opuściła pokoik. 
W pokoju Józefiny zastała oczywiście Damba i Bernarda, zajętych 
obserwacją. Z uwagą, nachyleni ku grubasce, przeszywali ją 
badawczymi spojrzeniami, jak szczególnej wagi preparat, a Bernard 
nawet dotknął ostrożnie zielonych, lśniących guziczków u jej 
bluzki. 

4. 

Kozio przez chwilę nic nie mówił. Rumieniec zabarwił jego 
delikatne, blade policzki. 
- Słuchaj, Bebe - zaczął i umilkł. Odwrócił wzrok. 
- Ty naprawdę to zrobiłeś! - zrozumiała Bebe. 
Kozio przełknął ślinę i skinął głową. 
- Pożyczałeś pieniądze i nie zamierzałeś ich oddać. 
- Zamierzałem - sprzeciwił się Kozio. - Chciałem oddać, jak wróci 
Józefina. 
- Nie dałeś im swojego adresu - przypomniała mu Bebe. 
- Bebe - rzekł Kozio z godnością. - Ty mnie mało znasz, prawda? Ja 
też ciebie nie znam za dobrze. Nie wiem, co ty mogłabyś zrobić 
złego, a ty nie wiesz, co ja mógłbym. Więc słuchaj. To ja mam ich 
adresy. Chciałem poczekać na powrót Józefiny i wszystkim pooddawać 
długi. A tu Józefina nie przyjechała. Ja się właśnie 
zastanawiałem, co mam zrobić. Pewnie bym ci to w końcu powiedział. 
- Ale na co ty wydawałeś ich pieniądze, przecież miałeś swoje! 
Kozio umilkł i spuścił oczy. Westchnął. 
- To jest właśnie to - powiedział - czego nie chciałbym mówić. 
- Dlaczego? 
- Wstyd mi. 
- Ale przecież mnie, siostrze, mógłbyś... 
- E, tam - mruknął Kozio cichutko. 
- Co? No, przecież jestem bliską osobą... 
- Ja nie mam bliskich osób - powiedział Kozio jeszcze ciszej niż 
przedtem. 
Bebe, wstrząśnięta, zamilkła. 
- No, jak uważasz - powiedziała wreszcie sucho. Była dotknięta. - 
Jednak myślę, że ktoś musi wiedzieć, co przeskrobałeś. 
Kozio obdarzył siostrę długim, dorosłym i pełnym goryczy 
spojrzeniem. 
- Wydaje ci się - spytał - że musiałem coś przeskrobać, żeby się 
wstydzić? Czy nie mogę wstydzić się na przykład tego, że jestem 
tchórz? 
Spojrzał w okno, zamrugał, leciutko przygryzł wargę. 
- Tam byli tacy dwaj starsi chłopcy - powiedział. - Od razu 
zauważyli, że jestem... - odkaszlnął przed tym słowem - 
...najsłabszy... i... 
- I co? - spytała Bebe z lękiem, widząc, że brat nie może z siebie 
wykrztusić ani słowa. 
- ...łapali mnie... i tak... popychali. Przerzucali. Jak piłkę. 
- Bili cię?! 
- Nawet nie. Tylko tak... popychali. Za głowę, za twarz. Jak 
przedmiot, jak... - Kozio umilkł i po długim westchnieniu podjął 
opowieść. - Ja najpierw się broniłem, a potem to już tylko 
płakałem. Oni... powiedzieli, że jak złożę okup, to będę miał 
spokój. I musiałem im przynosić pieniądze i miałem spokój. Moich 
mi na długo nie wystarczyło. Więc pożyczałem. Naprawdę chciałem 
oddać. To dlatego pożyczałem tylko od dzieci z Poznania. 
Bebe siedziała cicho, zaciskając pięści. 
- Co to byli za chłopcy? - spytała spokojnie. 
- Nie wiem. Też z Poznania. Ale po co pytasz? Ja nie wiem, jak się 
nazywali, ale gdybym wiedział, to też nie powiedziałbym ci nic. 
Mam ich nie szukać i nie skarżyć nikomu, bo jak to zrobię, to oni 
mnie znajdą i tym razem zabiją. Tak powiedzieli. 

5. 

Bebe wyszła gwałtownie z pokoiku, zamknęła za sobą drzwi i nie 
patrząc na nikogo podeszła do szafy. Otwarła ją, przekopała się 
przez subtelnie pachnące pokłady jedwabiu i wełny. Suknia 
w jaskółki leżała rzeczywiście na dnie, tak jak pisała Józefina. 
Jednakże portfelik, znajdujący się pod suknią, był pusty. Żadnej 
koperty nie było też w szufladzie stolika. Pospieszyła więc do 
kuchni, odprowadzana zdziwionymi spojrzeniami obecnych, i tam 
stwierdziła z przerażeniem, że w kredensie są wprawdzie dwie 
puszki po kawie, ale w żadnej z nich nie ma pieniędzy. 
Nadeszła szybkim krokiem Aniela. 
- Ta wyłupiasta chce iść - poinformowała szeptem. 
- A pieniędzy nigdzie nie ma. W żadnym z miejsc, które wskazała 
Józefina. 
- To zupełnie w jej stylu - powiedziała Aniela z niezbyt szczerym 
zachwytem. - Zawsze żyje na chmurce. Artystka. 
- Co my teraz zrobimy? 
- PKO zamknięte. Ostatnie pięć stów w gotówce wydałam na tort - 
mruknęła Aniela. - Do licha, w dodatku jeszcze teraz go czuję na 
wątrobie. 
Strapione weszły do pokoju. 
- Jakieś kłopoty? - spytał Bernard, leżący w fotelu. Wyglądał, 
jakby absolutnie wszystko rozumiał. 
- Cóż, Izabello - powiedziała Aniela uprzejmie, lecz prosto 
z mostu. - Musisz się dowiedzieć: nie mamy chwilowo forsy na oddanie 
długu. 
Izabella podniosła się z miną nie wróżącą niczego dobrego. 
Bernard zerwał się jak ryś, złapał ją za rękę, przytrzymał. 
- Momencik, Izabello - powiedział i poklepał się wolną ręką po 
różnych partiach kitla. Wreszcie wydobył zeń zwitek banknotów, 
całkiem spory. - Bierz, kochanie, bierz, ile dusza zapragnie. 
- Pięćset - przypomniała Aniela. 
- Pięćset - odliczył Bernard, położył pieniądze na ręce grubaski 
i zamknął jej palce, po czym rzekł: - Nie zgub. 
Oblicze Izabelli z lekka pojaśniało. 
- To pędź do wuja - rzekł Bernard. - Poznałbym go z przyjemnością. 
To musi być porywająca jednostka, zwłaszcza pod tym względem, 
który mnie najbardziej interesuje. 
- A który cię najbardziej interesuje? - zainteresowała się Aniela. 
- Zdolność do zainteresowania się mną - odparł Bernard 
z żartobliwym uśmiechem i zatoczył oczami, po czym ściągnął usta 
w ciup. - Izabello - rzekł - odchodzisz stąd w pełni 
usatysfakcjonowana, twarz twoja jaśnieje, twe dziecinne serduszko 
przepełnione jest czystym i niewinnym szczęściem i słusznym 
zadowoleniem z tak pomyślnie zakończonej przeprawy. Czyja w tym 
zasługa? Moja. A więc, czy nie dałabyś mi w zamian jednego z tych 
prześlicznych guziczków? 
- He? - spytała Izabella. 
Dambo, dusząc się ze śmiechu, wstał i bez słowa otworzył przed nią 
drzwi. 

6. 

Był wczesny wieczór i w zasadzie o tej porze, w sierpniu, powinno 
jeszcze w najlepsze świecić słońce. Ale nie świeciło. Niebo 
zasnuło się perłowoszarym kolorem, nie chmurami jeszcze, tylko 
czymś w rodzaju niepokojącego zamglenia. Ze słońca pozostał blady 
groszek o rozmytych brzegach, słabo widoczny przez warstwę 
szarości. Mimo to żar trwał w powietrzu, wisiał ciężko 
w rozprażonych ulicach Poznania i wypełniał komórki mieszkań 
w wielkich plastrach kamienic, w betonowych blokach i równie 
betonowych domkach jednorodzinnych. Gdyby było ciemno, ujrzeć by 
można bezgłośne błyskawice, przemykające po nieboskłonie. Ale że 
mrok jeszcze nie zapadł, nikt się ich nawet nie domyślał. Mało kto 
w ogóle przypuszczał, że nadciąga burza, choć nie brakło objawów, 
które zwiastują jej nadejście. 
W stosunkach międzyludzkich, na przykład, elektryczność robiła 
swoje. Ileż osób tego dnia się pokłóciło lub straciło panowanie 
nad sobą, ile sobie nawzajem wymierzono policzków, ile rzucono 
obelg, inwektyw i epitetów, ile wylano niczym nie uzasadnionych 
łez i tak dalej. Nie chcę nawet myśleć o tym, że w tych trudnych 
warunkach atmosferycznych podjęto również szereg ważnych decyzji 
gospodarczych, społecznych i politycznych, ponieważ, gdy o tym 
myślę, to mi skóra cierpnie. 
Ale wracajmy do rzeczy. Nad Poznaniem gromadziły się chmury. Na 
coś się zanosiło. Ludność oddawała się jałowym sporom lub też 
dreptała gorączkowo po chodnikach i jezdniach miasta, dziwiąc się 
swemu zdenerwowaniu oraz brakowi chęci do życia, a milicjanci, 
występujący liczniej niż zwykle w okolicy pomnika Czerwca 56, 
legitymowali, kogo popadło. 
Mieszkanie Józefiny Bitner stanowiło istną oazę. Po pierwsze, upał 
nie dokuczał w nim zbyt mocno, bo Bebe, znająca już nieźle 
indywidualne cechy tego lokalu, pootwierała na przestrzał 
wszystkie drzwi i zabezpieczyła przed przeciągiem wszystkie 
otwarte okna. Powietrze, które przemieszczało się przez pokoje, 
było więc niemal chłodne, czego nie można by powiedzieć 
o powietrzu na ulicy. 
Nastrój domu cechował się miłym luzem i wybuchami wesołości. 
Okazało się, że nie ma milszego gawędziarza niż Dambo i że nikt 
nie śmieje się tak serdecznie i zaraźliwie jak Bernard. Aniela 
nastawiła znów radio i znalazłszy tam Whitney Huston, zaczęła 
zachęcająco drobić w miejscu, a potem, z błyskiem w oku, puściła 
w ruch cały organizm. Tańczyła sobie dłuższą chwilę, lecz nikt nie 
pospieszył w jej ślady. Dambo wdał się właśnie w cichą rozmowę 
z Bebe, wywołując na jej twarzy gorący rumieniec, zaś Bernard 
i Kozio, rozwaleni na dywanie, byli zbyt leniwi, by się ruszać 
w taki upał bardziej, niż to było konieczne. 
- Oczywiście, Bernardzie - powiedziała więc Aniela po chwili, 
obracając się zgrabnie i wypijając duszkiem szklankę wody - forsę 
ci się zwróci natychmiast po pierwszym, jak tylko dostanę wypłatę. 
- A do pierwszego co będziesz jadła z dziećmi? - spytał Bernard 
z troską. Leżąc na wznak, pod głową miał poduszkę, a na brzuchu - 
tacę z ciastkami, które powoli, lecz systematycznie, pożerał. - 
Pamiętajcie, że jestem po żniwach. Mogę rzucać pieniędzmi, nawet 
gdyby tu znów przyszła Izabella. Lubię imiona z dwoma "l", tak mi 
przy nich język trzepocze, jakbym wykonywał tremolo. Tremollo. 
Aniello. 
- Jesteśmy biedni, ale dumni - powiedziała Aniela. - Ogromnie to 
miło z twojej strony i tak dalej, ale nie chcemy popadać 
w zależności, zwłaszcza finansowe. Zatrzymaj swoje żniwo. 
- Kiedy wiesz, Aniello, ja właściwie nie potrzebuję pieniędzy - 
rzekł Bernard, z rozmarzeniem przypatrując się napoleonce, 
a następnie wpuszczając ją sobie między wąsy a brodę. - Tyle tylko, 
żeby jakoś przeżyć. W czasach, gdy bogacenie się za wszelką cenę 
jest cnotą, ja stawiam opór. Chwalę czynności bezinteresowne. Nie 
tracę energii psychicznej na pogoń za materią nieożywioną. Nie 
niszczą mnie moje własne pragnienia. Jestem człowiekiem wolnym, 
a moja pasja i energia zwrócone są nie ku przedmiotom, a ku istotom 
ludzkim. 
- Bardzo to piękny program - z niedowierzaniem powiedziała Aniela. - Z tym że na razie widzę twą pasję i energię skierowaną ku 
przedmiotom. Czy wiesz, że zjadłeś już osiem ciastek? 
- Pozory mylą, moje ty śliczne stworzonko - rzekł pobłażliwie 
Bernard. - Nie trudź swej małej główki wymyślaniem złośliwości. 
Jem ciastka, bo nie jadłem dziś nic innego. Wolałbym chleb, ale 
spróbuj go kupić w niedzielę. Powtarzam z naciskiem: jestem 
człowiekiem wolnym. 
- Ja też - wtrącił Dambo. 
- Dambo też. Ja przez ten rok, moja droga Aniello, wiele 
zrozumiałem. Ty też zapewne wiele zrozumiałaś, ale jeszcze nie 
rozumiesz, że zrozumiałaś. Nasz zawód się kończy. Któż dziś 
w Polsce potrzebuje naszych mezzotint i akwafort! Każdy kupuje 
telewizor, a marzy o video. Fałszywe pragnienia! Oto, w czym 
grzęzną istoty ludzkie, a rzeczywistość sprawia, że są znużone, 
zagonione i smutne. 
- I nie potrzebują Sztuki - dodał Dambo. 
- I nie potrzebują Sztuki albo tak im się wydaje. - Bernard 
przymknął powieki i kontynuował, wznosząc rękę z wycelowanym 
w sufit eklerem. - Jest coraz smutniej. Istoty ludzkie biegają jak 
z pieprzem w tyłku, a potem na tym samym tyłku siadają przed 
telewizorem i nie mogą się podźwignąć, aż nastanie noc. Nikt już 
nie chodzi do teatru. Nikt nie odwiedza wystaw malarstwa. Kina 
wyświetlają mordobicie i zbrodnie. 
- A w Dekaefie był festiwal Carlosa Saury - powiedziała Aniela 
wykonując znów kilka tanecznych przegięć tułowia. - Tłumy ludzi. 
W teatrze co wieczór mamy komplet. Mogę cię zapewnić, że teatr wcale 
nie umarł! 
- Wyjątki, wyjątki - zbył ją Bernard. - Ja mówię o masach. 
O milionach. Miliony istot ludzkich pogrążają się w apatii 
i beznadziei. Nie wiedzą, jak się z tego wykałapućkać. Nie wiedzą, 
Aniello, tego, że Sztuka może być lekarstwem i bronią. 
- Ojojoj, i bronią? - z kpiną w głosie spytała Aniela, podrygując 
w rytm muzyki. 
- I bronią. Otóż ja postanowiłem im to udowodnić. 
- Ja też - wtrącił Dambo, który cierpiał nieco nad tym, że Bernard 
monopolizuje uwagę dziewcząt. - Zaraziłem tym całą szkołę. 
Uprawialiśmy happening czynny. Na przykład, na Dzień Wojska 
Polskiego przyszliśmy do szkoły przebrani za gołąbki pokoju, 
niosąc w dziobkach hasła i transparenty oraz wieńce i wiązanki 
kwiatów. I tak weszliśmy na lekcję PO. 
- A hasła? A hasła jakie? - zaśmiewał się Kozio. 
- No, na przykład: Żołnierzu polski, żyjesz w epoce rozbrojenia. 
Albo. Mniej bombków, więcej gołąbków. I co? I wszystkim za to 
obniżono sprawowanie. 
Wszyscy, nawet Bebe, wybuchnęli śmiechem. 
- Najlepiej było na pierwszego maja - rechotał Dambo. - Ale 
posunąłem się za daleko i wylali mnie. 
Kozio poderwał się na równe nogi, sztywny z wrażenia. Doznał 
napadu poetyckiej fantazji. 
- Mniej karabinów, więcej witaminów! - wrzasnął triumfalnie. 
- Mniej zbrojeń, więcej upojeń - wykrztusiła Aniela i usiadła na 
podłodze, trzymając się za brzuch. 
- Mniej próbnych wybuchów, więcej ludzkich odruchów! - dodała 
Bebe. 
- Mniej przemocy i bicia, więcej radości życia! - zakończył 
Bernard z aprobatą i w tym momencie Bebe, spojrzawszy przypadkiem 
na brata, przypomniała sobie jego wyznanie. Minę miał nagle tak 
smutną, że doprawdy trudno było sobie nie przypomnieć. 
Ten smutek sprawił, że przeszył ją ostry wyrzut sumienia. 
Nie, nie spisała się jako starsza siostra. 
- Wszystko nieprawda - wyrwało się jej nagle gorzkie stwierdzenie. - Ludzkie odruchy nie pomogą na próbne wybuchy, a radość życia nie 
zwalczy przemocy. Chcecie, to wam opowiem, co się zdarzyło 
Koziowi. 
- Nie mów! - krzyknął Kozio, splatając ręce i blednąc. 
- Tylko ogólnie, dobrze? - uspokoiła go Bebe. - Niech wiedzą. 
I opowiedziała. 

7. 

Kiedy skończyła, mgiełki na niebie zgęstniały ostatecznie. 
Pociemniało. Nadciągały chmury. Drzewa zaczęły z ożywieniem 
przekazywać sobie szemrania, brzegiem chodnika przeciągnęła lekka, 
wartka smużka piasku. Firanka wzięła głębszy oddech, poruszyła się 
i wydęła, a gdzieś w głębi ulicy rozbiła się głucho spadająca 
doniczka. 
- Mój Boże - rzekł Bernard. - Co za nieopisanie paskudna 
i przygnębiająca sprawa. 
Kozio rzucił siostrze łzawe spojrzenie, pełne wyrzutu. 
- Widzisz? I co ci to dało? Nic nie pomogło, a oni mnie teraz 
uważają za tchórza. - Zamrugał oczami i udał, że bierze się za 
ciastko. 
- Nie bredź, chłopcze z łyżeczką - rzekł spiesznie Bernard. - Ja 
się tylko zastanawiam, jak sam bym postąpił w podobnej sytuacji. 
Kiedyś, po pewnym happeningu we Wrocławiu, zatrzymano mnie na 
czterdzieści osiem godzin. Nie masz pojęcia, jaki byłem grzeczny 
wtedy i jaki miałem wstręt do siebie. 
- Ja też mam wstręt do siebie - rzekł Kozio tonem odkrycia. 
- No więc to jest sytuacja niedopuszczalna, chłopcze ze wstrętem - 
rzekł Bernard. - Istota ludzka powinna mieć dla siebie szacunek. 
Kozio podniósł rzęsy i spojrzał przeciągle na Bernarda. 
- Jak ja mogę mieć dla siebie szacunek, jeśli oni go dla mnie nie 
mieli? - spytał. - Oczywiście, mogę sobie powiedzieć, że to zwykłe 
bydlaki i dranie. Ale jeśli tak mówię o innych ludziach, to sam 
siebie szanować nie mogę. 
Bernarda zatkało. 
Spojrzał z podziwem na Kozia, usiadł i podrapał się w brodę. 
- Masz wiele racji, chłopcze. Jest prawdą, że ktoś, kto pogardza 
swoim bliźnim, nie zasługuje na szacunek, nawet własny. Jest 
prawdą, że człowiek wolny nigdy nie zniewala drugiego człowieka. 
Ale jest też prawdą, że jeśli ktoś pogardza tobą czy też używa 
wobec ciebie przemocy, czy zniewala cię - to nie ty jesteś 
niegodny szacunku. Tylko on. 
- Gdybym był godny szacunku - rzekł Kozio chłodno i wyniosłym 
spojrzeniem przejechał po Bernardzie, by zaraz spojrzeć w okno - 
ci dwaj chłopcy nie odważyliby się zastosować przemocy. 
- Powiedziałeś piramidalne, doprawdy, głupstwo - oświadczył dwornie 
Bernard, a Dambo dodał: 
- Nie odważyliby się, gdybyś był silniejszy od nich obu naraz. 
Jeśli ktoś jest po prostu słabszy fizycznie, nie znaczy to, że nie 
zasługuje na szacunek. Zresztą, człowiek stosuje przemoc także 
wobec tych, których szanuje. 
- O, nie! - rzekł Kozio z mocą. 
Dambo przechylił się ku Koziowi, bardzo przejęty czy może - 
wzruszony. Na policzkach miał wypieki, mocno marszczył brwi, 
a jego szare oczy miały magnetyczną siłę. 
- A kto używa przemocy? - spytał gorąco. - Ten, kto nie jest 
pewien swoich racji. 
- Używa jej wobec kogoś, kogo się nie boi - dorzucił Bernard. 
- Albo wobec kogoś, kogo za bardzo się boi - ciągnął Dambo. 
- Albo wobec kogoś, kto się jego boi! - krzyknął Kozio, cofając 
się w kąt. - Wobec kogoś, kto nie jest godny szacunku! 
- A doktor Korczak? - spytał Dambo. - Czytałeś o nim prawda? Użyli 
wobec niego przemocy, prawda? Chcieli go zniszczyć i co? Czy 
naprawdę zniszczyli? 
- Nie zniszczyli - przyznał Kozio. - Ale to był doktor Korczak. 
Bohater. To była wojna. To była zupełnie inna przemoc i zupełnie 
inna sprawa. 
- To była ta sama sprawa - powiedział Dambo z naciskiem. - Ta 
sama. Przemoc jest zawsze taka sama i nienawiść jest zawsze 
nienawiścią - wszystko jedno, czy jest jej dużo, czy mało. A pod 
nimi ukryta jest zawsze pogarda dla siebie, nienawiść dla siebie 
i brak miłości. 
- Tak! Tak! No dobrze! - krzyknął Kozio z rozpaczą. - Ale można się 
przemocy poddać i można się jej nie poddać! Rozumiesz? A ja się 
poddałem! Poddałem! I dlatego mam wstręt do siebie. 
- A jak mogłeś postąpić inaczej? - spytał Dambo po krótkiej 
chwili, wpatrując się w chłopca świetlistymi oczami. 
- No właśnie - rzekł Kozio. - Jak? Też o tym myślę. Trzeba było, 
oczywiście, pomyśleć wtedy, ale ja... ja... za bardzo się bałem, 
żeby myśleć. 
- Też coś! - prychnęła Aniela. - Trzeba było iść do wychowawczyni. 
- Byłem - mruknął niechętnie Kozio. - Ona sama się ich bała. 
Powiedziała, żebym ich lepiej unikał. 
- Mogłeś pójść do kierownika kolonii! 
- Byłem - rzekł Kozio posępnie. - Czekali na mnie pod drzwiami 
pawilonu. Powiedzieli, że jak doniosę, to mamusia mnie będzie 
zbierać na szufelkę. 
Ostatnie zdanie ugodziło Bernarda do głębi. 
- Cóż za głęboko podłe istoty ludzkie! - wybuchnął. - Mówić coś 
podobnego do sieroty!!! 
Aniela, Bebe i Kozio spojrzeli na niego ze zdumieniem. Gorączkowo 
zbierając myśli Aniela usiłowała sobie przypomnieć, co też, 
u licha, nakłamała. Ledwie sobie przypomniała o adopcji, a już do 
niej dotarło, że faktycznie Bernard od tej pory traktuje ją 
z podwójnym szacunkiem i uprzedzającą grzecznością. 
"Trzeba się przyznać do kłamstwa, bo się wyda! - pomyślała w 
popłochu Aniela. - I to już, zaraz, póki nie jest za późno! 
Teraz albo nigdy. 
Nie, no chyba raczej nie teraz. Może jakoś przyschnie". 

8. 

Tymczasem elektryczność z minuty na minutę wyrządzała coraz 
większe szkody. Głównie moralne. Choć wiadomo już było, że zbliża 
się gigantyczna burza, rozpętane w powietrzu niewidzialne siły 
w dalszym ciągu powodowały odchylenia charakterologiczne wśród 
ludności. Aniela, na przykład, nieraz jeszcze wróci myślą do tego 
wieczoru i będzie sobie wyrzucać idiotyczne kłamstwo. Winę za nie 
złoży oczywiście na atmosferę przedburzową, a przecież my wiemy, 
że od dziecka posiadała ten a nie inny typ osobowości oraz fatalne 
nawyki; kłamała żywiołowo, dla czystej przyjemności fantazjowania, 
gdyż bardzo lubiła zmieniać dowolnie rzeczywistość. Mówiąc między 
nami, jej się tylko wydawało, że tę rzeczywistość zmienia. Żadne, 
choćby najbardziej przekonujące kłamstwa nie są przecież w stanie 
zmienić rzeczywistości. Najbezczelniejsze łgarstwa, 
z najpewniejszą wygłaszane miną, nie sprawią, by rzeczywistość 
drgnęła choć o milimetr; zmienić mogą co najwyżej nasze o niej 
pojęcie. Ale na krótko. 
Burza! 
Czyż trzeba ją opisywać? 
Nie, nie trzeba. Myślę, że każdy czytelnik przynajmniej raz 
w życiu zetknął się, jako naoczny świadek, z tym zjawiskiem 
atmosferycznym. Zetknąwszy się zaś, dostrzegł zapewne głęboką 
symbolikę, jaką Stwórca zechciał w zjawisku tym pomieścić. 
Zupełnie, jakby pragnął On, byśmy przynajmniej raz w roku 
doznawali otuchy widząc, że najnieznośniejsze nawet warunki 
i najcięższa atmosfera doprowadzają przecież w końcu do przesilenia 
i do zmiany na lepsze. 
Bernard i Dambo, wypędzeni przez Anielę słowami: "idźcie już, 
idźcie, bo złapie was deszcz", zostali złapani przez deszcz już na 
drugiej przecznicy. A był to deszcz wyjątkowo obfity i gwałtowny, 
ściślej - była to ulewa o niespotykanym natężeniu. Skuleni, 
z włosami spływającymi w oczy, z zimną wodą ciurkającą zza kołnierzy 
po plecach i z obuwiem kompletnie nasyconym deszczówką, Bernard 
i Dambo kroczyli jednakże przed siebie z godnością i spokojem 
prawdziwych filozofów, którzy cieszyć się potrafią absolutnie 
każdym kaprysem ukochanej Natury. 
- Spójrz, Dambo - rzekł właśnie Bernard głosem odrobinę tylko 
przerywanym i nosowym - na te cholerne rynsztoki. Znowu wszystko 
pozapychane. O co zakład, że pozalewa ludziom piwnice. 
- Chciałbym to widzieć - ucieszył się Dambo, kuląc ramiona. - 
Gdyby tak z piwnic wypłynęły na ogromnej fali te wszystkie lokaty 
kapitału, te pralki automatyczne, lodówki, zamrażarki oraz bańki 
i kanistry z zapasami paliwa - i gdyby tak się wymieszały 
i popłynęły szybko w dal, ulicą Armii Czerwonej, o! To by dopiero 
był happening! 
Podczas gdy tak sobie gwarzyli, posuwając się z wolna w stronę 
ulicy Dąbrowskiego, śledziły ich rozbawione, drwiące lub tęskne 
spojrzenia poznaniaków i poznanianek, kryjących się z rozwagą po 
bramach, pod pasiastymi markizami sklepów i pod kolorowymi 
parasolami cukierni. Burza zaś osiągnęła właśnie swą kulminację. 
Nie zważając na dochodzące z niebios ryki i na wzmagającą się 
wciąż nawałnicę, Bernard przeciął na ukos opustoszałą jezdnię, po 
której gnały smagane deszczem i wiatrem potoki, i spokojnie spytał 
drepczącego obok Damba: 
- A jak ci się podoba Aniela? 
- Kto? Aniela? - upewnił się Dambo, przechylając głowę pod wiatr. - A, Aniela. Nie podoba mi się. 
- Wyznam ci - wyznał Bernard - że zawsze myślałem o niej jako 
o pełnej uroku egoistce. A ja lubię wszystkie kobiety z wyjątkiem 
egoistek, chociaż nie jestem zupełnie pewien tego, co 
powiedziałem. Gdybym bowiem nie lubił egoistek, to przecież nie 
kochałbym się w Anielli. Lecz jakaż to niespodzianka. Ona 
adoptowała sieroty. Nie mam słów. W takich czasach!!! Tuż po 
dyplomie!!! Inna by się rozpanoszyła w tym przyjemnym mieszkanku, 
a ona!... Jak na kobietę o takich świetnych nogach ma wyjątkowo 
dobre serce. 
- Ona mi na to zupełnie nie wygląda - rzekł Dambo z właściwą mu 
przenikliwością. 
- Na co? 
- Na to serce. Ona wygląda na kobietę, która tak bardzo lubi 
siebie, że nie zostawia już miejsca na to, żeby ją lubić. 
- Czasem - rzekł Bernard z westchnieniem - drażni mnie nieco ta 
twoja otwartość, mój Dambo. Poza tym pozory mylą. Zjesz beczkę 
soli, Dambo. Beczkę soli. 
- Bebe też ma świetne nogi - odkrył Dambo, przeglądając swe 
wspomnienia. 
- Małoletnia. Wszystko się jeszcze może zmienić. 
- Ale nie nogi. Poza tym ja jeszcze nie skończyłem zdania. Ma 
świetne nogi, ale serce na pewno jeszcze świetniejsze. 
- Ciekawe, jakeś to dostrzegł - mruknął drwiąco Bernard. 
- Ja wiele dostrzegam - rzekł spokojnie Dambo. - Bo umiem patrzeć. 
- Przez gips też umiesz patrzeć? Ona jest jakaś zagipsowana, ta 
Bebe. Miłe dziecko, ale nudne. Grzeczna i spokojna, lecz w środku 
niedużo. Tak ja uważam. 
- Mylisz się - rzekł Dambo. - To najbardziej zagadkowa 
i interesująca dziewczyna, jaką w życiu spotkałem! Tylko że to się 
dopiero musi okazać. 

9. 

Lało i lało. 
"Jak ja lubię szum deszczu - pomyślała Bebe, przymykając nieco 
okno. Ulewa była taka, że strumienie wody roztrzaskując się 
o blachę parapetu przedostawały się do wnętrza, zalewając podłogę. - 
Jest to może najpiękniejszy ze wszystkich dźwięków natury". 
Bebe zastanowiła się, czy aby na pewno ma rację, i odtworzyła 
sobie w pamięci powolny szum wiatru, przeciągającego przez bór, 
plusk fal, rozbijających się o kamień przy brzegu jeziora, szum 
morza, pierwszy poranny śpiew ptaków w zamglonym ogrodzie 
i pospieszny bełkot górskiego strumienia. 
- Czy ten szajbus śpi dzisiaj w swoim łóżku, czy w moim? - przerwała jej te romantyczne myśli Aniela, wpadając do pokoiku 
z impetem. Już wykąpana, miała na sobie kusą koszulkę nocną, a na 
świeżo umytej głowie puszysty ręcznik Józefiny. - Chciałabym mieć 
pewność, że mnie tej nocy nie zakłuje widelcem - dodała kąśliwie. 
- Kozio się kąpie - odparła Bebe spokojnie i powoli zasunęła 
story. - Spytaj go sama, co zamierza. 
- Ach, zamierza, zamierza, co lunatyk może zamierzać. Jego to we 
śnie napada. Ja myślę, że jeśli jego nawet przez sen denerwuje, że 
śpię w łóżku Józefiny, to trzeba z nim porozmawiać na jawie. 
Przecież mogę chyba spać w łóżku normalnych rozmiarów, prawda? 
- Z pewnością możesz - zgodziła się Bebe uprzejmie. - Ty już, zdaje 
się, wszystko możesz, odkąd nas adoptowałaś. 
Aniela przygryzła wargę i ukośnym, pełnym poczucia winy 
spojrzeniem zdradziła, co ją nurtuje. Ale zaraz przyszła do siebie 
i spojrzała Bebe prosto w oczy. 
Bebe, chłodna, czysta i spokojna, stała w pełnym blasku górnej 
lampy, ubrana w białą płócienną piżamę i białe drewniaczki. 
Wyglądała jak surowa pielęgniarka. Mocne górne światło rozjarzało 
jej czuprynkę i gubiło w cieniu migdałowe oczy o nieodgadnionym 
wyrazie. 
- No, co? - zaczęła bojowo Aniela. Denerwowało ją to cnotliwe 
milczenie. - Co tak patrzysz? 
- Zastanawiam się - odrzekła Bebe - jak mogłaś tak nakłamać 
i właściwie po co? 
Aniela wzruszyła śniadymi ramionami, zdjęła z głowy ręcznik frotte 
i zaczęła nim energicznie wycierać czarne loki. 
- Tak mi się palnęło - bąknęła, łypiąc czarnym, lśniącym okiem 
spod żółtego ręcznika. 
- To znaczy - badała poważnie Bebe - że nie odpowiadasz za to, co 
mówisz? 
- A znasz kogoś, kto odpowiada?! - prychnęła ze złością Aniela, 
wściekła na oskarżycielski ton Bebe. - Co, u licha, zapomniałaś, 
gdzie żyjesz? Popatrz sobie wokół, ocean kłamstwa. I tak dalej. 
Cóż znaczy wobec tego wszystkiego moje niewinne kłamstewko? Ot, 
tak sobie palnęłam... Tobie się to nie zdarza? 
- Nie. 
- No pewnie - powiedziała Aniela ciskając ręcznik w kąt Koziowego 
łóżka. - Tobie się nigdy nic nie zdarza. I nigdy ci się nie 
zdarzy. Bo nie masz fantazji i rozmachu. 
To mówiąc, Aniela padła w poprzek dolnego łóżka, gdzie zastygła 
w swej ulubionej pozycji, z podbródkiem wpartym w mostek, a nogami 
wyciągniętymi na środek pokoju. 
- Bebe - powiedziała, wywracając niebieskawe białka. - Jesteś 
koszmarny ponurak. 
Bebe starannie złożyła w kostkę jej ręcznik i umieściła na 
krześle. 
- Idę się kąpać - zdecydowała, bo Kozio dał się już słyszeć za 
drzwiami w swym repertuarze. 
- Co ona robi w moim łóżku? - spytał z oburzeniem, wkraczając do 
pokoiku. 
- Leżę sobie i czekam na twoją decyzję - powiedziała Aniela. - Po 
wypadkach minionej nocy nie mam chyba innego wyjścia. 
- Jakich wypadkach, przepraszam? Łóżko jest moje. 
- Dobrze, wobec tego zamknę się na klucz w pokoju Józefiny, żebyś 
mnie przypadkiem nie udusił poduszką. Zresztą, Jezus, Maria, po co 
ja to mówię - przestraszyła się Aniela. - Jeszcze mu to zapadnie 
w podświadomość i udusi mnie naprawdę. Ach, jejku, w co też ja się 
dałam wrobić! 
Z tymi słowy Aniela zabrała się i poszła, a Kozio zbliżył się do 
łóżka i z oburzeniem wytrzepał sobie kołdrę. 
W sąsiednim pokoju Aniela robiła to samo. Przez uchylone drzwi 
widać było, jak z furią zrzuca i układa pościel na łożu Józefiny. 
- Ludzie!!! - rozległ się nagle jej wrzask. 
- Co tam? - odkrzyknęła Bebe. 
- Chodźcie no tu, a żywo! 
Dopadli łoża i z największym zaskoczeniem ujrzeli wyzierającą spod 
prześcieradła płaską, przewiązaną sznureczkiem paczkę banknotów 
z bilecikiem: "wydatki domowe". 
- No - powiedziała Aniela z jękiem ulgi. - Może dziś wreszcie będę 
spać spokojnie. 

10. 

Kozio też tej nocy spał spokojnie. Natomiast nie spała Bebe. Po 
dwóch godzinach nerwowego wiercenia się w pościeli, odrzucania 
kołdry, bo za gorąco, przykrywania się, bo jednak za zimno, 
przewracania się z boku na bok oraz wytrzepywania poduszki, Bebe 
skłonna była uznać swe zachwyty nad szmerem deszczu za mocno 
przesadzone. Teraz ten idiotycznie jednostajny plusk działał jej 
na nerwy. Zdawało się Bebe, że gdyby tylko deszcz ustał, 
z pewnością zasnęłaby od razu, ponieważ te miliony i miliony kropel, 
rozbijających się drobniutkimi uderzeniami o parapety, liście, 
kamienice, samochody, kubły na śmieci, znaki drogowe, o tramwaje, 
pociągi i semafory, o pomniki, gaziki, nyski i mundurowe czapki, 
o płyty kamienne, wieńce i wiązanki kwiatów, o kominy fabryczne 
i dachy zakładów produkcyjnych, szpitali, firm polonijnych i spółek 
z ograniczoną odpowiedzialnością oraz szkół, więzień i urzędów 
administracji państwowej, o wieże lotnicze i wieże kościelne, 
o salki parafialne i portrety przywódców państwowych - że te 
wszystkie drobniutkie pluśnięcia tworzą w sumie okropny 
i nieznośny hałas. Ale przecież to nie szmer deszczu był przyczyną 
bezsenności Bebe Bitner. Bebe nie mogła zasnąć, ponieważ jej myśli 
gnały bez chwili przerwy po torze kolistym, a serce pracowało 
w szybszym, niż normalne, tempie. 
Bezsenność często się jej przytrafiała, ponieważ wbrew pozorom 
Bebe przeżywała wszystko bardzo mocno i bardzo głęboko. Uczucia 
i myśli, które w ciągu dnia tak starannie tłumiła, skrywała, 
usypiała i przygładzała, w nocy budziły się, rozprężały powoli jak 
ktoś, kto zbyt długo siedział w pozycji skurczonej i wreszcie musi 
wstać, rozprostować kończyny i ruszyć kłusem w kółeczko. 
Co do burzy, nie odeszła jeszcze na dobre i - jak się okazuje - 
niełatwą jest rzeczą powstrzymać się od opisu tak dynamicznego 
zjawiska atmosferycznego. Otóż burza krążyła uparcie nad okolicami 
Poznania, by co jakiś czas dopaść miasta i wyładować się nad nim 
znowu. Organowe pomruki grzmotów to cichły, to znów wzbierały w 
imponujące crescendo. Świeżo pachnąca ciemność, rozcinana jak 
płomieniem acetylenowym błyskawicą, trwała w nierytmicznym, 
dziwnym falowaniu. Fosforyczne, fioletowe i niebieskie błyski 
przelatywały z sykiem przez mrok, odbijały się w ścianie deszczu 
złożonej z miliardów miniaturowych lusterek. Miliardy deszczowych 
kropel - każda z maleńkim świetlnym wężykiem - leciały, migocząc, 
w dół i rozpryskiwały się na ziemi w kropelki jeszcze mniejsze. 
Powietrze pełne było ruchu, szelestu, lśnień, błysków i migotów - 
a Bebe leżała, do cna wyczerpana, i wpatrywała się w otwarte okno, 
to znów zaciskała powieki w nadziei, że nadejdzie sen. Lecz każde 
przymknięcie oczu powodowało pojawienie się w ciemności twarzy 
Damba, który mówił coś z przejęciem i troską. 
"Tak, z troską, z troską" - gorączkowała się Bebe, kręcąc głową po 
poduszce, otwierając oczy i zaraz zamykając je znowu, co 
natychmiast wywoływało z mroku pociągłą twarz o jasnych oczach 
i echo głosu, który mówił do Kozia tonem szorstko-czułym, pełnym - 
czego? Ależ tak. Dobroci. 
"Troszczy się, żeby Kozio nie czuł się podle - pomyślała Bebe 
i znieruchomiała w skotłowanej pościeli. 
- Troszczy się o to, co obce dziecko myśli o sobie samym. Czy to 
nie dziwne, czy to nie straszne - myślała Bebe, czując jak płonie 
jej twarz - że on, obcy, bardziej dba o Kozia niż ja? Czy ja bym 
umiała tak się troszczyć o obcego człowieka? Czy ktokolwiek 
obchodzi mnie do tego stopnia? Nie, nie i nie. A jak to się 
dzieje, że Damba obchodzi? Muszę go o to spytać". 
I w tym momencie myśl okropna pozbawiła ją tchu. 
A jeśli Dambo już nie przyjdzie? 
Jeśli się znudził, zbrzydził, zniechęcił? Przecież mógł... 
"Nawet nie wiem, jak on się nazywa - myślała. - Nie wiem, gdzie go 
szukać. Nie mam żadnego punktu zaczepienia!" - zimna zgroza 
przejęła ją na myśl, że Dambo mógłby tak po prostu zniknąć z jej 
życia. Jakże mogła pozwolić, by odszedł? Ta okropna Aniela 
wypędziła ich obu, poszli sobie, a ona, Bebe, nie zaprotestowała, 
nie zaprosiła ich, by wpadli jutro. Stała jak ostatnie cielę 
i proszę. Stało się. Stało się coś okropnego. Coś nieodwracalnego. 
Już nigdy nie ujrzy Damba.
Bebe padła na wznak i zakryła twarz dłońmi, a dwie gorące strużki 
spłynęły jej szybko po skroniach, za uszy. Ledwie mrugnęła - a już 
skupiona, szczupła twarz wypłynęła z mroku i spojrzała jej prosto 
w oczy swoimi świetlistymi oczami. Bebe zerwała się jak oparzona 
i zlazła po drabince z łóżka. Stanęła przy oknie, szarpnęła zasłony, 
rozwarła obie części okna. 
Ach, nawet nie zauważyła, kiedy deszcz ustał. Chmury się 
przerzedziły, zimno świecił czysty, wzgardliwy księżyc. 
Obolała ze znużenia, zdrętwiała od wilgotnego chłodu, Bebe kuliła 
się w swej piżamie, wbijając niewidzące spojrzenie w tunel ulicy. 
Ktoś tam człapał pogodnie przez kałuże i rozlewiska, rozpryskiwał 
wodę i wzbijał wielkie fontanny. Bebe już się nawet nie zdziwiła, 
kiedy rozpoznała Damba. Widziała go przecież tej nocy tyle razy, 
że prawie nie umiała sobie odpowiedzieć, czy tym razem jest to on, 
rzeczywisty. Chlupot towarzyszył każdemu krokowi chłopca, który 
właził w kałuże pogwizdując i śmiejąc się do siebie. Na nogach 
miał wielkie gumiaki, a na głowie ceratową czapeczkę, ubrany był 
w rozwleczony sweter, o wiele za duży. Przechodząc obok domu Bebe 
popatrzał w okna i ujrzał ją tam bielejącą wśród zasłon jak duch. 
Zatrzymał się i podszedł bliżej. Przez chwilę stał bez ruchu 
i przyglądał się jej z uśmiechem satysfakcji. 
- No i dlaczego nie śpisz, co? - spytał wreszcie. 
Bebe milczała, patrzyła na niego poważnie. Obiema rękami mocno 
ścisnęła ramę okienną. Wreszcie uwierzyła, że widzi Damba 
naprawdę, i z wdzięczności się uśmiechnęła. 
- Czy... bardzo zmokliście wtedy? - szepnęła. 
- Nie - odpowiedział Dambo szybko i cicho, śmiejąc się 
w księżycowym świetle. - Nie bardzo, tylko wręcz okropnie. Ale ja 
lubię tak zmoknąć. Do samej skóry. Do szpiku kości. - Podszedł 
bliżej, podciągnął się na rękach i zręcznie usiadł na parapecie, 
gubiąc jeden z olbrzymich gumiaków. - Byłem u Bernarda. Pokazał mi 
swój nowy obraz, bardzo ładny. Potem pożyczył mi suche rzeczy, 
potem zżarliśmy dwa garnki makaronu z konserwą. I wybrałem się 
z powrotem - popatrzał na Bebe z bliska, uradowany. - Jak to dobrze, 
że nie śpisz. Bo ja tak właśnie idę i myślę o tobie. 
Bebe nagle straciła dech. Mocniej ścisnęła ramę okna. 
Dambo zajrzał jej z bliska w oczy. 
- Fajna była burza, co? - szepnął. - Lubię ten zapach wszędzie. 
- Pachnie jak zielone ogórki - powiedziała Bebe szeptem. 
- Kozio śpi? - Dambo wyciągnął szyję i zerknął na piętrowe łóżko, 
gdzie Kozio leżał na wznak, rysując się pod kołdrą jak płaska, 
wysuszona mumijka. 
- Wiesz co? - szepnął. - Trzeba mu znaleźć tych chłopaków. Tak 
sobie o tym myślałem. On stchórzył naprawdę, i wie o tym. I już na 
zawsze mu zostanie, że stchórzył. Nie można z tym normalnie żyć. 
On musi teraz jakoś się zrehabilitować, sam przed sobą. 
- Jak? - zlękła się Bebe. - Zbiją go. Coś okropnego się stanie. 
- Może nie - mruknął Dambo. - A może tak. Ale wiesz. Żyć, gardząc 
samym sobą, to też okropne. No i przecież nie można zawsze 
wszystkiego się bać. 
- A ja się zawsze wszystkiego boję - wyznała Bebe niespodziewanie. 
- Wiem. Nie można tak. 
Przez chwilę milczeli, patrząc na siebie niemal bez mrugania. 
- Zmarzłaś? - spytał Dambo prawie niedosłyszalnie. 
Bebe nic nie odpowiedziała i nawet nie drgnęła. 
Dambo wyciągnął rękę i palcem wskazującym narysował w powietrzu 
prostokąt, w którym mieściły się jej oczy. Potem opuścił dłoń, 
oparł głowę o ramę okienną i długo patrzał bez słowa. 
- Chyba już na mnie czas - szepnął wreszcie. - Zmarzłaś. Cała się 
trzęsiesz. Zimno i późno. Idź spać. Ja też już muszę iść. Nie mogę 
budzić profesora po nocy. 
- Co? - nie zrozumiała Bebe. 
- Mieszkam u dziadka jednej mojej znajomej z Wrocławia. Ta Kreska 
mieszkała u niego, jak jeszcze chodziła tu do szkoły. Teraz jest 
już z rodziną we Wrocławiu. Jak się dowiedziała, że mam kłopoty, 
dała mi adres. Będę u niego mieszkać i pomagać mu w zakupach. On 
jest chory na serce. 
- To... gdzieś blisko? 
- Za rogiem. Na Roosevelta. Dlaczego się uśmiechasz? 
- Ja? - Bebe dotknęła ręką twarzy. 
- Może mi się zdaje. Źródełko-Zdrój. A w oczach labirynt. 
Umilkli nagle oboje, ale żadne z nich nie odwróciło oczu. Księżyc 
wyskoczył histerycznie zza chmury, jakby się bał, że nie zdąży 
naświetlić czegoś ważnego. Ale zaraz inna chmura przesłoniła go 
szybkim, ciemnym kształtem. 
- Przecież ja już muszę iść - szepnął Dambo. - Zepchnij mnie 
z tego parapetu czy co. - Ujął chłodną rękę Bebe i potrząsnął nią, 
ściskając na pożegnanie. Jego ręka była także chłodna, ale miła w 
dotyku. - Dobranoc. 
- Dobranoc. 
- Słyszysz? Grzmi jeszcze. Tam, daleko. 
- Tak. 
- Już cieplejsza - Dambo ujął dłoń Bebe jeszcze i drugą ręką. - 
Dobranoc. 
- Dobranoc. 
- Bebe... 
- Co? 
- Nie chce mi się iść. Chyba nawet nie mogę się ruszyć. Może ty 
masz magnes w tej ręce jakiś. O, już całkiem ciepła. Bebe... 
Bebe milczała. 
Dambo uniósł jej dłoń i przyłożył ją sobie do twarzy. Potem nagle 
ją wypuścił. Zeskoczył na chodnik i zrobił dwa kroki po kałużach, 
zanim spostrzegł, że idzie w jednym tylko gumiaku. Parsknął 
i wrócił po niego przez wodę i błoto. Bebe, którą znów przydybał 
księżyc, patrzała na niego z uśmiechem, jaśniejąc w 
białoniebieskiej smudze światła. 
- No to dobranoc. 
- Dobranoc - odszepnęła. 
- A... co robisz jutro? 
- Nic! Nic! Nic absolutnie! 
- To ja wpadnę do ciebie od rana, dobrze? I pójdziemy szukać 
Koziowi tych facetów. 
- Gdzie? 
- Zastanowimy się. No, to do jutra. 
- Do jutra! 
- Miło, że jest jutro, naprawdę. No, idź spać, Bebe, bo się 
przeziębisz. Idź. Idź. 
Bebe uśmiechnęła się do niego po raz ostatni i posłusznie cofnęła 
się w głąb pokoju. Przymknęła okno, zasunęła story. Weszła na 
swoje pięterko, otuliła się kołdrą i dopiero po dłuższej chwili 
usłyszała chlupoczące kroki, które oddaliły się od okna, by 
ucichnąć wreszcie za rogiem ulicy. 
Kiedy przestała nasłuchiwać, stwierdziła, że wciąż jeszcze się 
uśmiecha, leżąc w ciemnościach. Zastanowiła się też, czy w ogóle 
ma szanse na to, by tej nocy jeszcze zasnąć. Chyba nie. 
Ale nie minęły i trzy minuty, jak już spała, z uśmiechem na twarzy 
i ciszą w sercu. 


Poniedziałek, 29 sierpnia 

1. 

Poranek był zimny. Niebo, rozkosznie gładkie i bez chmur, 
promieniowało głębokim, nasyconym błękitem. Chłodny wiatr 
bezszelestnie unosił firanki i zasłony, tak że w mieszkaniu, mimo 
ciszy panował zarazem i niepokój. Wszyscy w domu jeszcze spali - 
oprócz Bebe, która poderwała się na pierwszy świergot ptaków 
w pobliskim ogródku i od tej zimnej, szarej godziny to przysypiała, 
to budziła się, by ostatecznie otrzeźwieć o godzinie siódmej 
trzydzieści. 
"Powiedział, że wpadnie od rana, więc trzeba wstać jak 
najwcześniej" - pomyślała. Od rana - to jest, od której? Dla 
pewności trzeba się przygotować natychmiast. Umyła się, wyczyściła 
zęby, wyszczotkowała włosy, przywdziała najładniejszą, zieloną 
bluzę i białe spodnie, wreszcie obudziła Kozia. Nie był tym 
zachwycony, ale, mamrocząc przekleństwa, zgodził się pójść do Samu 
po zakupy. Wrócił z pieczywem, mlekiem i masłem oraz dżemem 
agrestowym i oznajmił, że z rzeczy jadalnych był jeszcze w sklepie 
syrop z jarzębiny. 
Bebe, która już sprzątnęła pokoik i nakryła stół w kuchni do 
śniadania, wyrwała bratu torbę i w nerwowym pośpiechu posmarowała 
białawym masłem wszystkie białawe bułki oraz przypaliła mleko. 
Wreszcie zbudziła Anielę, którą niestety wprawiło to w fatalny 
humor. 
Mijał czas. Z radia ryczała głosem giganta Małgorzata Ostrowska, 
a Aniela, jak ta głucha, uprawiała aerobik poranny i co Bebe 
przyciszała ten ryk, to Aniela dobiegała w rześkich pląsach 
i zwiększała nagłośnienie. 
Bebe poszła do pokoiku i usiadła na parapecie. Postanowiła, że 
skoro tylko ujrzy zbliżającego się Damba, natychmiast wyjdzie 
przed dom. Nie chciała, żeby wchodził do mieszkania i oglądał 
dziki nieład, jaki otaczał rozszalałą postać Anieli, jej pościel 
rozwleczoną i skłębioną zarazem, jej szmatki, kiecki i koronkową 
bieliznę na wszelkich możliwych krzesłach - i tak dalej. 
Ale Dambo się nie pojawiał. 
"Na pewno zaspał - pocieszała się Bebe, gryząc paznokcie 
o godzinie ósmej dwadzieścia pięć. - Przyjdzie lada moment". 
Ale o dziewiątej jeszcze go nie było. Bebe, blada pod opalenizną, 
gryzła wargi i palce na przemian, tkwiąc wciąż przy oknie. Kozio, 
z miną zaaferowaną, zabrał się do sprzątania biurka, gdyż - jak 
twierdził, co roku zresztą - postanowił mieć teraz naprawdę dobre 
stopnie i dlatego musi go otaczać ład i porządek; byłoby też 
pożądane, żeby mu nikt nie wrzeszczał nad głową całymi godzinami. 
Aniela, która dotąd przebywała w kuchni, gwiżdżąc wściekle 
"Habanerę" i przypiekając sobie bułki nad gazem, by je nieco 
zreanimować, wkroczyła właśnie wraz ze smacznym ich zapachem do 
pokoiku, gdzie Kozio wygłaszał powyższe zdanie. Zapytała, czy 
mówiąc o kimś, kto mu wrzeszczy nad głową; miał może na myśli jej 
skromną osobę, na co Kozio odparł, że nie miał nikogo konkretnego 
na myśli, lecz gdy uderzyć w stół, to nożyce na wierzch wypłyną, 
jak mówi ludowe przysłowie. 
- Co to za obrzydliwe, głupiutkie dziecko - powiedziała Aniela, 
patrząc na niego ze sztuczną pobłażliwością, po czym zwróciła się 
do Bebe z pytaniem, czy przypadkiem nie doznała dziś w nocy 
jakiegoś wstrząsu psychicznego. 
Bebe zaczerwieniła się gwałtownie i odparła drżącym głosem, że 
kompletnie nie rozumie, o co Anieli chodzi. 
- O to - wyjaśniła Aniela - że przez pół nocy rechotałaś przez 
sen. 
- Rechotałam? - powtórzyła Bebe, bliska szoku. - Jak? Rechotałam... 
jak żaba? 
- Nie, mam na myśli, że się śmiałaś na całe gardło - odparła Aniela 
z irytacją. - Jeżeli myślisz, że wrażliwej kobiecie podobne 
odgłosy nie przeszkadzają w nocnym wypoczynku, to się bardzo 
poważnie mylisz. Zdaje mi się, że mam dziś podkrążone oczy. 
- Rzeczywiście masz - przyznała Bebe, ale Anielę wprawiło to 
w gniew. 
- Proszę, żebyś została dziś w domu. Pozwoli ci to posprzątać 
gruntownie - zakomenderowała. 
- Sprzątałam wczoraj i przedwczoraj - zaznaczyła Bebe. - Myślę, że 
bałagan w pokoju Józefiny jest twoim dziełem. Mogłabyś sama nim 
się zająć. 
- I co jeszcze? I co jeszcze, mój Boże?! - wykrzyknęła Aniela 
z goryczą i opuściła pokoik, mamrocząc inwektywy. 
O wpół do dziesiątej złamana Bebe odeszła od okna i zasiadła przy 
swym biurku, gdzie z chorobliwą uwagą zaczęła układać książki, 
zeszyty i papierzyska. Myślała przy tym o różnych rzeczach - 
o tym, że Aniela w pokoju obok śpiewa mocno fałszywie, nic dziwnego 
przeto, że nie zdała do Szkoły Teatralnej; o tym, że trzeba by 
przygotować sobie strój apelowy, bo pierwszy września tuż-tuż; 
o tym, czy liceum zdoła w tym roku zapewnić wszystkie podręczniki 
wszystkim uczniom, czy też trzeba będzie w tej sprawie uganiać się 
po księgarniach na prowincji, po antykwariatach i po 
najróżniejszych krewnych i znajomych; o tym, co teraz robi 
Józefina i jak bardzo jej tu brak. O Dambie z uporem nie myślała 
wcale. 
Dziesięć po dziesiątej Bebe poczuła, że przeszywa ją i stawia na 
nogi coś w rodzaju strumienia elektryczności, ponieważ tym, co 
dało się słyszeć za drzwiami, był głos Damba. Zaraz też jego głowa 
ukazała się w szparze drzwi i sam Dambo powiedział ze śmiechem, że 
zaspał jak niemowlę i że obudził go dopiero Bernard, który 
przyniósł profesorowi bułki i mleko. Potem we trzech jedli 
śniadanie, które trwało niesłychanie długo, ponieważ Bernard wdał 
się w długą dyskusję z profesorem, a jej tematem było malarstwo 
późnogotyckie. 
Głos Bernarda dudnił w tle, przekrzykując namolne wycie 
odkurzacza. Czy też ta Aniela zdążyła sprzątnąć choć trochę, zanim 
przybyli Dambo i Bernard? 
Nie. Nie zdążyła. Tyle tylko, że bielizna znikła z widoku. Teraz 
zbywała Bernarda ironicznymi półsłówkami, popijając kawę z kubka 
i zarazem z irytacją przesuwając odkurzaczem to tu, to tam po 
dywanie. Bebe i Dambo - ledwie weszli do pokoju Józefiny - 
spojrzeli po sobie i instynktownie skierowali się ku wyjściu. 

2. 

Jeśli wydawało im się, że będą spacerować tylko we dwoje, 
rozmawiając, czyniąc sobie zwierzenia i zadzierzgując ściślej 
powstałą między nimi sekretną więź - byli w oczywistym błędzie. 
Najpierw Kozio krzyknął z okna, żeby zaczekali, bo on też 
wychodzi. Ledwie Bebe odmówiła bratu swego towarzystwa, a już 
z drugiego okna wychyliła się Aniela, wrzeszcząc, że Bernard prosi, 
by na niego zaczekali. Wypadł też on rychło z bramy poprawiając 
w biegu swój plecak i mieląc w paszczęce bułkę. Oświadczył, że idzie 
z nimi, bo choć zamierzał pogadać od serca z Anielą, jest ona dziś 
w takim humorze, że lepiej ją zostawić w towarzystwie odkurzacza. 
Dodał też, że wie od Damba, dokąd podążają, i że chętnie im służy 
swoim doświadczeniem życiowym, niewątpliwie - wskutek rozlicznych 
przeżyć - bogatszym nieco niż ich własne. Jego zdaniem, trzeba 
zacząć od kierownika kolonii. 
- Od wychowawczyni - sprzeciwiła się łagodnie Bebe. - Nazywa się pani 
Sznytek i można ją chyba znaleźć za pośrednictwem szkoły Kozia. 
Dambo nic jakoś nie mówił, ponieważ, ku swemu zaskoczeniu, odkrył 
właśnie, że towarzystwo mistrza i przyjaciela wydaje mu się 
odrobinę niepożądane. 
Bebe też miała to wrażenie. Bernard był typem wymownym, barwnym 
i dziecinnie radosnym. Miał też zacięcie proroka i wyraźne 
skłonności przywódcze. Spacerek z taką osobą był niewątpliwie 
interesujący, daleki jednak od intymności. Dambo w towarzystwie 
swego guru był innym zgoła człowiekiem - szedł w milczeniu, 
zamyślony uśmiech błąkał mu się po twarzy, a wzrok wyrażał pewne 
roztargnienie. 
Tak więc z całej trójki jedyną osobą zadowoloną był Bernard. Szedł 
przodem, prując powietrze swą potężną piersią, okrytą kitlem 
khaki, i kołysał się po marynarsku na muskularnych, pasiastych 
łydkach. Sztandar jego kędzierzawej brody powiewał zwycięsko, 
mocarne łapska poruszały się po linii półkolistej a pluszowy miś 
wtulał mu się ufnie w plecy, obejmując go łapkami za krzepką 
szyję. Bebe i Dambo, z chwili na chwilę tracąc humor, postępowali 
za Bernardem. 
Tak doszli do szkoły Kozia, której szpetny budynek przycupnął, 
zdawało się, w milczącym i zrezygnowanym oczekiwaniu pierwszego 
września. W drzwiach wejściowych dziurę po wybitej szybie wciąż 
jeszcze przysłaniała dykta. W korytarzach szarzały te same 
paprotki i diffenbachie w dużych donicach i też same, co przed 
dwoma miesiącami, hasła z papieroplastyki i styropianu pokrywały 
się kurzem na nie odnowionych ścianach. 
Bernard natychmiast zorientował się, w którym kierunku należy 
podążać, i powiódł swe stadko przez posępny korytarz parteru, obok 
gazetki ściennej i gablotki z trofeami sportowymi. Kiedy dotarli 
przed drzwi sekretariatu, dla formalności tylko zapytał, czy chcą 
wejść z nim, a gdy odmówili z przygnębieniem, skinął im głową 
i śmiało otworzył drzwi do zadymionego pokoju, pełnego pożółkłych 
roślin doniczkowych. 
- Witajcie, istoty kobiece! - krzyknął kordialnie, wznosząc 
błogosławiącą prawicę w geście powitalnym - i tyle go słyszeli. Ze 
środka zawrzaśnięto basem, by natychmiast zamknął za sobą drzwi, 
przecież widzi, że jest przeciąg. 

3. 

Bebe i Dambo zostali sami przy cynobrowo wyściełanych krzesełkach, 
rzędem ustawionych pod oknami. Okno, zdobne w zabiedzony 
bluszczyk, ukazywało podwórko szkolne i jego pogryzmolone kredą 
ściany. Pusta torba plastykowa z jakimś drobnym śmieciem wewnątrz 
przemieszczała się, przykro szeleszcząc, po betonowych płytach 
podwórka. W kącie piętrzyła się sterta koksu. 
Przez chwilę, dziwnie zmieszani, patrzyli to na siebie nawzajem, 
to po bokach. Jakoś ani śladu nie zostało po tym cichym 
porozumieniu nocnym; tak jakby rzeczowe światło dnia wprowadziło 
pomiędzy nich nieprzekraczalną barierę. 
- Ciekawe, co Bernard załatwi - odezwał się Dambo nerwowo, nie 
mogąc już wytrzymać męczącej ciszy. 
- Czy... obudziłeś profesora, wracając? - spytała Bebe, oblewając 
się rumieńcem, gdyż pytanie zdało się jej nagle zbyt bliską aluzją 
do nocnego spotkania. 
- Nie - odparł Dambo, przyglądając się jej uważnie, i rozpogodził 
się trochę. - Profesor nie spał. Czekał na mnie, bo chciał mi 
powiedzieć, że już jestem zapisany do szkoły. LO imienia 
Żeromskiego. Piętnastka. Fajnie, bo niedaleko, no i patron 
w porządku. 
Bebe spojrzała na niego, czerwona jeszcze bardziej niż przed 
chwilą. 
- Ja... też tam chodzę - powiedziała z trudem. 
W jednej chwili coś się stało z nastrojem: podskoczył jak słupek 
rtęci w termometrze wetkniętym do gorącej herbaty. 
- Do której klasy? - spytał Dambo, a oczy mu się śmiały. 
- Do drugiej "e". Ogólna z angielskim. 
Dambo wybuchnął śmiechem. 
- No, to jesteśmy razem - powiedział. 
Teraz roześmiała się Bebe: 
- Ja myślałam, że jesteś w trzeciej klasie. Albo i w czwartej. 
- Ależ byłbym w trzeciej, tylko że przecież repetuję. Z fizyki. 
- Z fizyki! 
- I z chemii, mówiąc dokładniej. 
- I z chemii! No, to niezły z ciebie gołąbek pokoju. 
- Aha. Jak ja lubię, kiedy się śmiejesz. 
Cisza. Bebe stropiona. 
- Bebe, jesteś najbardziej tajemniczą osobą, jaką znam. 
- Ja? Nie, skąd. Jestem zupełnie normalna. 
- Nie. Nie jesteś zupełnie normalna. 
- Dziękuję! 
- Bebe... mam do ciebie prośbę. Powiedz mi coś... miłego. 
Cisza. Bebe, nagle spięta, usztywniona i wprawiona w popłoch, 
skierowała całą siłę woli na proces samoopanowania. Powiedzieć mu 
coś miłego! Och, miałaby mu tyle miłych rzeczy do powiedzenia! Ale 
powiedzieć to wszystko - znaczyłoby się odsłonić w sposób 
beznadziejny. Nie, to niemożliwe, niemożliwe. 
Bebe milczała, stojąc z opuszczoną głową, cisza przedłużała się 
w sposób nieznośny i Dambo aż przygryzł wargi z przykrości 
i zażenowania. Ale właśnie wtedy Bebe przemówiła: 
- Powiem ci coś miłego: jesteś zupełnie nienormalny - jej głos 
brzmiał żartobliwie i spokojnie. Ale kiedy podniosła głowę, Dambo 
aż się zachłysnął. Ta twarz nie była ani spokojna, ani żartobliwa. 
Miała wyraz bezbronny i pełen oddania. Dambo przez chwilę stał 
nieruchomo, aż nagle wyciągnął gwałtownie rękę, złapał Bebe za 
kark i porywczo przygarnął jej głowę do swego ramienia - nie 
dlatego, że nie chciał patrzeć na nią. Chciał ukryć swoją twarz 
i to, co - na pewno - na niej się malowało. 
Poczuł, że przez mgnienie oka głowa Bebe przywiera do niego, tylko 
przez małą chwilę. Zaraz potem uwolniła się gwałtownie 
i wyprostowała. Spuściła powieki, zagryzła wargi, ale on i tak 
dostrzegł, że miała mokre oczy, a usta jej drżały. 
W samą porę rozwarły się drzwi sekretariatu i w kłębach sinego 
dymu pojawiła się wspaniała postać Bernarda. Był on odrobinę 
zdegustowany i bez humoru, tak że uszło jego uwadze silne 
wzruszenie tych dwojga. 
- To z całą pewnością nie są istoty kobiece - rzekł posępnie. - 
Potraktowały mnie jak wariata, i to wyłącznie dlatego, że jestem 
nie ogolony. A same mają wąsy! O co chodzi?! - spytał z irytacją, 
gdyż Bebe i Dambo nagle ryknęli niepowstrzymanym śmiechem. - 
Przestańcie mnie denerwować. I tak już jestem kompletnie 
zmaltretowany psychicznie. Ale - rozpogodził się nagle - ale 
zdobyłem, co chciałem. Mam dla was adres pani Sznytek. 

4. 

O, smutku osiedli prefabrykowanych! O, szara monotonio. 
O, tandeto. Jesteście, wbrew logice i zdrowemu rozsądkowi, marzeniem 
milionów. Pani Sznytek też zapewne zalicza siebie do wybranek losu 
tylko dlatego, że udało się jej zdobyć przydział na własny kąt 
w betonie, i to w śródmieściu Poznania. Co prawda, fakt ten musiał 
mieć miejsce w latach siedemdziesiątych, kiedy o wiele rzeczy było 
łatwiej. Do tych rzeczy jednakże nie należały wartości estetyczne 
ani komfort. Osiedle przy ulicy Norwida składa się z wielkich, 
pozbawionych urody i wdzięku szarych brył, przebitych na wylot 
szybami windowymi i zsypami na śmieci, których to zsypów - sądząc 
po zapachu - raczej się nie opróżnia. 
- Idźcie tylko za mną - powtarzał Bernard, krocząc zamaszyście 
przez ogromny, wylany betonem plac pośrodku osiedla. - 
I pamiętajcie, że z Bernardem wszystko wam się musi udać. 
Idąc, poprawiał dość często pluszowe szeleczki misia pandy, który 
widocznie grzał go nadmiernie w plecy. Słońce przypiekało bowiem 
wcale już niezgorzej i można się było spodziewać kolejnego 
upalnego dnia. 
Była właśnie jedenasta z minutami, kiedy poobtłukiwaną windą 
wjechali na ósme piętro pierwszego z wieżowców. Wąska kiszka 
korytarza biegła tu przez całą długość budynku, prześwitując z obu 
końców bladym okienkiem. Nieznaczna ilość światła przedostawała 
się tymi okienkami, kładąc się nieśmiało na popielatej betonowej 
posadzce. Środkowa część korytarza tonęła w gęstym półmroku. 
Z grubsza tylko można było rozeznać, że po obu jego stronach 
znajdują się dziesiątki identycznych drzwi, wiodących do 
identycznych zapewne lokali mieszkalnych. 
Bernard odszukał przycisk na olejno malowanym fartuszku ściennym, 
lecz mimo że użył całej swej męskiej siły - światło się nie 
zapaliło. Nie zrażony tą przeciwnością artysta wydobył z kieszeni 
kitla potężną zapalniczkę i skrzesał sprawnie ognia. Z płomykiem 
wysuniętym badawczo przed siebie, z miną Amundsena, ruszył w głąb 
korytarza. Tam triumfalnie odnalazł właściwe drzwi i przywołał 
gestem parę swych asystentów. 
- B. Sznytek - zawiadomił ich gromkim szeptem. - Mam nadzieję, że 
to tu. 
Nawet mu w głowie nie powstało, że mógłby teraz odejść, 
zostawiając Bebe z jej własnym problemem. Zaangażował się tak 
dalece, że cała sprawa była już jego sprawą. Musiał ją osobiście 
doprowadzić do końca. Takie są właśnie te czynne i altruistyczne 
natury, które wszyscy podziwiamy i od których stronimy. 
Bernard nacisnął dzwonek, aprobująco skinął głową, słysząc potężny 
gong tuż za cienką pilśniówką drzwi, i upozował się, uwypuklając 
pierś i lewą rękę wspierając o biodro. 
- Już, już, kochanie! - zawołał głos żeński zza pilśniówki 
i Bernard się ucieszył. 
- Witaj, istoto ludzka! - zakrzyknął radośnie, gdy tylko drzwi się 
otwarły, i wzniósł prawicę w swym zwykłym geście powitalnym. - Czy 
mam nieopisaną przyjemność rozmawiać z panią B. Sznytek? 
Wychowawczyni kolonijna stała w progu, tęga i skonsternowana, 
przepasana przejrzystym fartuchem z folii. Dwoma palcami ściskała 
skronie śledzia o rozpłatanym brzuszku. W drugiej ręce trzymała 
lśniący, spiczasty nóż, a łokieć jej spoczywał jeszcze na klamce. 
- Myślałam, że to listonoszka - złożyła zakłopotane oświadczenie. 
Bernard uśmiechnął się zmysłowo i wyjawił, że nie jest 
listonoszką. 
- Jestem natomiast artystą - dorzucił z prostotą dziecka. - Czy 
mogłaby pani poświęcić mi jakiś odcinek swego czasu? 
Pani Sznytek z zakłopotaniem odwróciła wzrok. 
- Tak, proszę pana, ale ja jestem niestety przed pierwszym. 
- Nie o to mi chodzi, kobieto ze śledziem - powiedział Bernard 
z lekkim zniecierpliwieniem. - Rzecz w tym, że na koloniach, gdzie 
była pani wychowawczynią, miał miejsce pewien incydent. 
- Ach tak - zrozumiała pani Sznytek i nie wiedząc, co zrobić 
z oczami, wbiła spojrzenie w lśniący brzuszek śledzia, który też 
odruchowo poskrobała czubkiem noża. - Pan... jest ojcem? 
- Niestety, jeszcze nie - wyznał Bernard z ubolewaniem. - Ale 
bardzo chciałbym jak najwcześniej dostąpić tej łaski. Tymczasem 
świadczę ojcostwo duchowe przynajmniej kilku bliźnim, zaś 
pozostałym istotom ludzkim staram się służyć bezinteresowną pomocą 
i opieką oraz, w najgorszym przypadku, radą. 
Pani Sznytek spojrzała na niego wzrokiem zbitego psa. Jej usta 
były uchylone, a na całym obliczu malowała się bolesna wręcz chęć 
zrozumienia. 
- Że co? - powiedziała pokornie. 
Bernard uznał, że grunt został już przygotowany, a materiał ludzki 
urobiony, toteż błyskawicznie przeszedł do rzeczy. 
- Krótko mówiąc, kobieto z nożem, potrzebne nam są nazwiska tych 
dwóch chłopców, którzy prześladowali Konrada Bitnera, pamięta pani 
zapewne to dziecko z bagnetem? 
- Panie Bitner - powiedziała z zadyszką B. Sznytek. - Ja wszystko 
pamiętam. Pan pewnie ma do mnie żal, że nie potrafiłam obronić 
panu synka. Ale, proszę pana, panie Bitner, niech mi pan wierzy, 
ja sama się tych Lisieckich boję. Oni, proszę pana, mieszkają 
w naszym bloku i jakbym ja ich nie zaprotegowała na te kolonie, to 
by mi dopiero pokazali. Jednej pani powiesili kota. A sąsiadowi 
z parteru podpalili słomiankę i oblali drzwi benzyną, proszę pana. 
Panie Bitner, ja może tak wyglądam z tym śledziem, ale ja jestem 
po Studium Nauczycielskim. Ja kochałam kiedyś dzieci, proszę pana. 
Ale mi to przeszło. Ja się teraz niektórych dzieci boję, panie 
Bitner, a już tych dwóch chłopców to ja się boję najbardziej. Oni 
wiedzą, że ja mam w piwnicy pralkę Luna, więc niech się pan nie 
gniewa, ale ja panu nie podam żadnych nazwisk, bo ja się boję 
represji - zakończyła pani Sznytek, ze zdenerwowania upuszczając 
śledzia i nie zdając sobie sprawy, że udzieliła praktycznie 
wszystkich potrzebnych informacji. 

5. 

Bernard wykonał w tył zwrot i skinąwszy na swą asystę podążył 
raźno przed siebie. Rychło też wąska kiszka korytarza wyrzuciła 
ich wprost w otwarte drzwi windy, gdzie Bernard apodyktycznie 
przycisnął guziczek z literą P i wyraził swe wzburzenie we 
wspaniałym wybuchu wymowy, oświadczając: 
- O, jakaż nędza moralna cechować musi tych nikczemnych chłopców, 
którzy nie dość, że okazują sierocie swą fizyczną przewagę, to 
jeszcze wyciągają z niego najdrobniejszy sierocy grosz. O, jakże 
chętnie wznieciłbym w nich męki rozbudzonej świeżo skruchy! 
- Nikczemni chłopcy, kochany Bernardzie, są bardzo trudnym 
materiałem, jeśli chodzi o rozbudzanie w nich skruchy - zwrócił 
Dambo uwagę mistrzowi tonem pełnym szacunku, lecz stanowczym; 
podczas gdy winda, stękając i telepiąc się na boki jak spasiona 
kaczka, osuwała się w dół desperackimi zrywami. - A jeśli chodzi o 
poczucie męki moralnej, to na ogół odczuwają ją z powodu braku 
gotówki. 
- Widzę, że nie masz wiary w mój instynkt pedagogiczny, 
przyjacielu! - rzekł Bernard surowo. - Wiedz zatem, że nic nie 
rozbudza w nikczemnych chłopcach takiej skruchy i uczucia moralnej 
udręki, jak ojcowskie trzepnięcie po uchu - mówiąc te słowa, 
Bernard opuścił kabinę windy i wiódł swych asystentów. 
- Jesteś więc za stosowaniem przemocy?! - wyraził mu Dambo swe 
oburzenie. - A przecież słyszę nieustannie, jak gorąco potępiasz 
przemoc, zwłaszcza w określonych sytuacjach. 
- A bo, widzisz, są sytuacje określone i są sytuacje nie określone - wyjaśnił mu bez wahania Bernard i nacisnął przycisk dzwonka. 
Gong - jeszcze donośniejszy niż ten u pani Sznytek - nie wywołał 
nikogo zza pilśniówki, malowanej olejno na kolor myszy. Wśród 
szarości promieniała niewzruszenie tabliczka z wyrytym wśród 
rokokowych ornamentów napisem: "Lisieccy". 
Bernard, który aż iskrzył wolą czynu i energią, doznał raptownego 
rozczarowania, co zawsze bywa dosyć przykre. 
- Jaka szkoda - westchnął boleśnie. - Z drugiej jednakże strony, 
nie można oczekiwać, by zdrowa młodzież dobrowolnie zamykała się 
w pojemniku z betonu, podczas gdy na zewnątrz trwa taka pogoda. 
Podli malcy leżą sobie zapewne nad Wartą, obrażając słońce 
widokiem swych pośladków, lub dręczą w plenerze kolejnego sierotę. 
Tym, na co mam w tej chwili chęć, jest przyłapanie braci 
Lisieckich i nałożenie im w sposób ojcowski po uchu. Wrócimy tu 
jeszcze. 
Na dworze trwała słoneczna wibracja, powietrze pachniało upałem, 
a wielki betonowy plac pomiędzy potężnymi blokami dyszał gorącem 
i odorem benzyny. Nie uszli i dwudziestu kroków, gdy wtem zza rogu 
wypadł w największym pośpiechu wątły i zasmarkany chłopczyna lat 
około dziesięciu, któremu portki opadały z chudych bioder, zaś 
podkolanówki zjeżdżały z jeszcze chudszych łydek, zatrzymując się 
w okolicy kostek. Wypadłszy z wielkim impetem zza bloku F, 
chłopczyk zdumiał się wielce, gdy nieoczekiwanie wylądował twarzą 
na miękkim brzuchu Bernarda. 
- Ha! - rzekł ten, łapiąc oddech. - Cóż ty sobie myślisz, istoto 
ludzka? - złapał chłopca pod brodę i zagłębił w jego oczach swe 
ostre, surowe spojrzenie. Uniemożliwił mu w ten sposób oglądanie 
się i zresztą jakiekolwiek inne ruchy głowy, toteż nic dziwnego, 
że w ciągu najbliższych trzech sekund cała gromadka została 
zaskoczona nagłym pojawieniem się dwóch wybujałych młodych 
mężczyzn. 
Byli oni ubrani w ozdobne podkoszulki, marmurkowe dżinsowe spodnie 
oraz takież kamizelki. Dżinsy te, zwane dekatyzami, wyglądały tak, 
jakby je kto pogniótł i z uporem moczył w roztworze chloru, co też 
podobno jest powszechnie stosowaną techniką w samorodnych 
inicjatywach sektora prywatnego; nawiasem mówiąc, błyskawiczne 
rozpowszechnienie się mody na to rękodzieło jest jednym 
z najbardziej zdumiewających i przygnębiających zjawisk lat 
osiemdziesiątych w PRL. 
Niewątpliwe rodzinne podobieństwo bladych i przykrych w wyrazie 
twarzy obu młodzianów od razu nasunęło Bernardowi określone 
podejrzenia, jednakże nie kwapił się z ich wyrażaniem, zwłaszcza 
słownym. Rozmiary przypuszczalnych Lisieckich znacznie 
przekraczały to, co odmalował był sobie w wyobraźni. Krótko 
mówiąc, określenie "chłopcy" spowodowało, że Bernard spodziewał 
się ujrzeć dzieci. Natknął się natomiast na młodych drabów w typie 
zbirowatym. Ci, oceniwszy sytuację, spojrzeli po sobie, 
wymieniając bezgłośne zapytania oraz drwiące opinie na temat 
Bernarda, jego stroju, a także różowego misia. Nałożenie Lisieckim 
w sposób ojcowski po uchu wydało się nagle Bernardowi zamysłem 
całkowicie fantastycznym. Dryblasy były rosłe, nawet tłustawe, 
wąskie usta ich miały wyraz słabości i okrucieństwa zarazem, 
a spojrzenia, przepełnione wrodzoną agresją, kierowali na trzymanego 
przez Bernarda zbiega. Na ich twarzach malował się wyraz 
bezczelności i cwaniactwa, który każdego inteligenta przeszyłby 
dreszczem trwogi. 
Bernard wypuścił chłopca z uchwytu - jak długo bowiem można 
trzymać pod brodę ruchliwego dziesięciolatka, wyrywającego się 
w dal? - i zwrócił się do niego z całą powagą, pytając: 
- Czy te pierwotne istoty to Lisieccy? 
Ofiara pościgu ani myślała odpowiadać na pytania: czmychnęła, aż 
się zakurzyło. Bernard, który pozostał z pustymi rękami i obolałym 
żołądkiem, uległ chwilowej konsternacji. Natomiast bracia Lisieccy 
stracili zainteresowanie dla zbiega, całą uwagę kierując na barwne 
zjawisko z misiem na plecach. Zbliżyli się bez słowa. Starszy 
Lisiecki, dość znacznie górujący nawet nad Bernardem, zatrzymał 
się tuż przed jego brzuchem, wyciągnął z namysłem palec wskazujący 
i dźgnął nim artystę w żołądek. 
- A! - powiedział Bernard żałośnie i z bólem. 
- Przepraszam, że się pytam - przemówił starszy Lisiecki, który 
był najwyraźniej po piwie. - Ale czy to pan mówił na nas 
"pierwotniaki"? 
Bernard zrobił minę, jakby zamierzał się oddalić z godnością, lecz 
jeden rzut oka na stojącą opodal parę asystentów sprawił, że 
wezbrała w nim odwaga. 
- O ile sobie przypominam, tak! - odparł dumnie, nie wdając się 
już w wyjaśnienia. 
- Pierwotniaki? - podsunął się groźnie młodszy Lisiecki. - Kto 
pierwotniak, ty klucho? Chciałeś, klucho, w ucho? Ale dziś jestem 
dowcipny, o ludzie. 
Obaj bracia wybuchnęli nagłym a przeraźliwym śmiechem, wśród 
których to wybuchów wesołości starszy Lisiecki dźgnął Bernarda 
w brzuch po raz drugi, tym razem znacznie boleśniej. 
- No co? - powiedział Bernard odrobinę płaczliwie. 
- No, dalej, klucho, dalej - ośmielił go starszy Lisiecki - 
powiedz no jeszcze raz, kto jest pierwotniak. Powiedz to jeszcze 
raz. Tylko się, klucho, nie powstrzymuj. 
Mimo tych zachęcających komentarzy Bernard milczał, szybko 
trzepocząc rzęsami. 
- Trzeba iść - rzekł jeden Lisiecki do drugiego. - Ten pan już nic 
do nas nie chce mówić. 
- To idziemy, Jarek? 
- Idziemy, Marek. 
Obrzucili Bernarda pogardliwymi spojrzeniami i ruszyli przed 
siebie, odsuwając go na bok, jak kulawe, zawadzające krzesełko. 
Przechodząc mimo, młodszy Lisiecki niby niechcący kopnął Bernarda 
w nogę. 
W powietrzu zawisło oto obezwładniające poczucie totalnej porażki, 
niszczącej pogardy i nieodwracalnej klęski. 
- Ach! - westchnęła spazmatycznie Bebe. 
- Chwileczkę! - krzyknął nagle Bernard. 
Poprawił szeleczki plecaka i postąpił krok za Lisieckimi. 

6. 

Nagle nadjechał lśniący volkswagen i zatrzymał się gwałtownie, 
wzniecając podmuch powietrza. Brzegiem placu przesunął się 
zgnieciony strzęp "Trybuny Ludu" oraz niewielka ilość zeschłych 
liści. Bebe drgnęła, wyrwana ze stanu hipnotycznego odrętwienia, 
lecz zdołała tylko podnieść rękę do ust. Także i Dambo poruszył 
się nagle, lecz zdobył się na dużo więcej niż Bebe: kilkoma 
szybkimi, cichymi krokami znalazł się nagle u boku przyjaciela. Tu 
stanął na lekko rozstawionych nogach, a dłonie oparł na biodrach. 
Bernard rzucił mu spojrzenie przepełnione wdzięcznością. 
- Chwileczkę! - zakrzyknął ponownie, głosem już całkiem pewnym. 
Bracia Lisieccy odwrócili się z przebiegłymi uśmieszkami, mającymi 
wyrażać zdziwienie. Zaraz też zwróciła ich uwagę bojowa postawa 
Damba oraz wyraz zdecydowania na twarzy Bernarda. Ponadto 
młodszego Lisieckiego zdenerwował sposób, w jaki artysta mu się 
przyglądał. 
- Co się tak gapisz, klucho z pryszczami? - spytał. 
- Nieważne - odparł Bernard z godnością. - Gapię się na ciebie 
z powodu, który dla mnie samego jest najzupełniej oczywisty, choć 
niewątpliwie zbyt wielki to zaszczyt dla was obu. 
- Naprawdę? - spytał młodzieniec w dekatyzach, po czym splunął 
w dłonie, zaś brat jego wyraził własnymi słowami opinię, iż chyba 
najwyraźniej komuś tu zależy na tym, żeby dostać prosto w pysk, 
pomiędzy te swoje strupy. 
- Co za brutalna sugestia - rzekł Bernard z niesmakiem, po czym, 
mimo lęku, potraktował Lisieckich z właściwą mu wyniosłością. - 
Przez całe życie - oświadczył - przyświecała mi zasada, by 
przenigdy nie walczyć z półgłówkami. 
- Naprawdę?! - powtórzył się starszy Lisiecki z podejrzanym 
spokojem, a młodszy podskoczył w miejscu i zaczął wykonywać 
wprawki bokserskie. 
- Jak również - dodał Bernard tonem koniecznego uzupełnienia - 
z pierwotniakami. 
W tym momencie Dambo nie wytrzymał i prychnął śmiechem, która to 
reakcja nie spotkała się z niczyim zrozumieniem. Zarówno bowiem 
Lisieccy, jak Bernard traktowali swe starcie z największą powagą. 
Przez krótką chwilę Bebe, wciąż stojąca z ręką przy ustach, miała 
wrażenie, że Dambo oberwie albo od Lisieckich, albo od Bernarda, 
albo od obu stron zwady naraz. Przerażona, już chciała biec po 
pomoc do miłego, opalonego pana w białym ubraniu, który wysiadł 
właśnie z volkswagena, gdy nagle Bernard oświadczył głosem 
surowym: 
- Mamy do was sprawę, panowie. 
Pan w bieli podszedł bliżej i stanął opodal Bebe. 
Bracia w dekatyzach zdradzili się ostatecznie ze swym ubóstwem 
myślowym w zakresie celnych ripost. 
- Naprawdę? - spytali chórem. 
- O, tak - zapewnił ich Bernard, po czym zapytał, czy pamiętają 
może chłopczyka imieniem Konrad, od którego wyłudzili około trzech 
tysięcy złotych, posługując się szantażem i groźbą użycia siły, co 
jest z całą pewnością postępowaniem, którego prawo karne nie 
toleruje. 
- W życiu - zaprzeczyli łobuzy, a ton ich riposty wskazywał na 
wieloletnią wprawę w wyłgiwaniu się i unikaniu odpowiedzialności, 
zwłaszcza karnej. Starszy, by rozwiać resztki jakichkolwiek 
podejrzeń, dodał nawet z lekką przesadą: 
- Nie pamiętamy w ogóle żadnego chłopca. 
Bernard, który w swej naiwnej prostoduszności spodziewał się 
jakichś bardziej widomych oznak winy czy skruchy, stracił 
kontenans. 
- E... - powiedział niepewnie. 
- Ale on was pamięta, ten chłopiec - wtrącił się Dambo 
pospiesznie. - Opisał was tak dokładnie, że zaraz was 
rozpoznaliśmy. I on na pewno przypomni sobie wasze twarze, jeśli 
dojdzie do konfrontacji. 
- Do czego, do czego? - spytał głupawo starszy Lisiecki, udając, 
że nie rozumie słowa "konfrontacja", zaś młodszy potępił Konrada, 
nazywając go małym kłamolem i kawałkiem załganego śmierdziela. 
- Wzywamy was - zawołał Bernard mocnym głosem - do natychmiastowego 
zwrotu zagarniętej sumy. W przeciwnym razie interwencja 
przedstawicieli prawa i porządku zainicjuje, jeśli wolno mi się 
posłużyć błyskiem poetyckiej metafory, waszą długotrwałą wędrówkę 
po wyboistych ścieżkach moralnej przebudowy. 
- Hy-hy, naprawdę? - zadrwił starszy Lisiecki po dłuższej chwili 
bezowocnego przetrawiania błysku poetyckiej metafory, a młodszy, 
który nie umiał jeszcze zbyt dobrze udawać, gapił się na Bernarda, 
zdjęty mimowolnym podziwem dla wyższej, niż własna, inteligencji. 
- Krótko mówiąc - podsumował Dambo - oddajcie pieniądze. 
- Komu, wam? - wyrwał się młodszy opryszek. - I tak ich już dawno 
nie mamy. 
Starszy brat kopnął go okrutnie w kostkę. 
- Ha! - ucieszył się Bernard. - A więc przyznajecie, żeście 
wyłudzili od naszego dziecka pieniądze, stosując groźbę użycia 
siły? 
- W życiu - wyparli się braciszkowie jednym głosem, a starszy 
dodał pospiesznie: 
- Wasze dziecko samo nam odpaliło parę groszy. 
- Wasze dziecko - dodał z uciechą drugi - odpaliło samo. Ono ma 
dobre serduszko. 
- Łajdacy! - krzyknął Bernard i postąpił bliżej, wyciągając 
prawicę, z niepowstrzymanym pragnieniem nałożenia Lisieckim w 
sposób ojcowski po uchu. Lecz naturalnie popełnił błąd w ocenie 
wielu okoliczności naraz, a nadto - dopuścił, by jego uwaga została 
nagle pochłonięta przez czerwone guziczki u kamizelki starszego 
z braci. Krótko mówiąc - zanim zdołał się dopuścić jakiegokolwiek - 
niezgodnego ze swymi przekonaniami - rękoczynu, już sam został 
powalony na ziemię, z nosem okropnie krwawiącym po brutalnym 
ciosie Lisieckiego. 
Natomiast Dambo, zgięty w pół, miał okazję osobiście doświadczyć, 
jak głupio się czuje człowiek zaprawiony tak zwanym bykiem w splot 
słoneczny. 
Co do braci Lisieckich, oddalali się oni, mniemając słusznie, że 
po sekundach pierwszego oszołomienia poszkodowani dojdą do siebie, 
a wtedy należy się obawiać tęgiego odwetu. Lecz nim uszli dwa 
kroki, smukły, opalony pan w bieli dopadł ich sprężystym a cichym 
skokiem. Bebe ujrzała ze zdumieniem, jak człowiek ten obezwładnia 
obu opryszków naraz, jak stosując sprytne chwyty wykręca im ręce 
do tyłu i jak - zgiętych z bólu, meczących rzewnie jak owieczki - 
doprowadza wprost przed bluzgające krwią oblicze Bernarda. 

7. 

Około pierwszej tegoż dnia Aniela relaksowała się w pokoju 
Józefiny. Jej opalone ciało okryte było li i jedynie kostiumem 
plażowym z błękitnej bawełny i lśniło smacznie od olejku 
"Bambino". Nos Anieli osłonięty był listkiem sałaty, a oczy - 
płatkami róży. Aniela leżała sobie wygodnie w aksamitnym fotelu, 
pod oknem, wystawiając się na piekące promienie słoneczne. Radio 
zalewało cały dom i nawet okolice domu wzburzoną falą synkop. 
Długie, brązowe nogi Anieli wybijały rytm, podczas gdy z ust 
dobywało się poświstywanie. Aniela była sama w domu, gdyż Kozio 
udał się z wizytą do pięciu osób, którym był winien pieniądze 
(dzięki zawartości łóżka Józefiny można było spokojnie je 
spłacić). Miłe chwile samotności płynęły Anieli leniwie, 
opalenizna jej pogłębiała się systematycznie, a myśli obracały się 
wokół najróżniejszych romantycznych głupstewek, co - jak uważała - 
jest najlepszym sposobem na całkowity relaks. 
Przez łomot muzyki nawet nie dosłyszała, że ktoś wszedł do 
mieszkania. Nie zmieniła też pozycji, gdy usłyszała za sobą kroki 
wprawiające w dygot całą podłogę, jedynie przez twarz przemknął 
jej wyraz niezadowolenia. Łatwo było się domyślić, że to Bernard 
powrócił, ale nie zamierzała sobie z tego powodu przeszkadzać. 
Leżała nadal wygodnie i dopiero głos Bebe, dziwnie nieswój, kazał 
jej unieść głowę. 
- Proszę bardzo... - mówiła pospiesznie Bebe - proszę siadać... ja 
zaraz... herbata... 
- Raczej coś zimnego, zrób coś zimnego - powiedział Bernard głosem 
dziwnie zmienionym i nosowym. Aniela syknęła ze zdenerwowania, 
przewidując, co zaraz nastąpi. I rzeczywiście. 
- Aniello, zdejmij z nosa ten pokarm i okryj czymś twe boskie 
kształty - odezwał się głos Bernarda tuż nad jej uchem, po czym 
nastąpiło pstryknięcie i radio zamilkło. 
- Och, do jasnej Anielki! - wrzasnęła Aniela, zrywając się na 
równe nogi i gubiąc swoje płatki róż. - Ty bałwanie, kto cię 
prosił... - tu nagle głos Anieli załamał się i ucichł. 
Zamiast Bernarda ujrzała bowiem tuż przed sobą wysokiego, smukłego 
pana o szerokich ramionach i lnianej, gęstej czuprynie. Ten pan, 
ubrany nienagannie w białą płócienną marynarkę i białe spodnie, 
opalony i uśmiechnięty, wpatrywał się w Anielę ciepłym, męskim 
spojrzeniem i był, krótko mówiąc, wiernym ucieleśnieniem jej 
romantycznych marzeń, o ile oczywiście nie mylił jej wzrok, jak 
zwykle krótki. 
- ...żebyś wchooo...dził bez puka...nia - dokończyła Aniela 
z rozpędu, po czym ją zatkało. Zaraz też chwyciła z łóżka Józefiny 
czarną aksamitną narzutę i owinęła się nią jak togą. Po czym, 
odzyskując nieco równowagi i opanowania, dodała tonem miłym 
i swobodnym: - A gdzież to moje okularki? - Wiedziała, że 
w okularach nie jest jej do twarzy, lecz ciekawość silniejsza była 
od próżności. Aniela musiała się przekonać, czy wzrok jej nie 
mylił i czy naprawdę stoi oto przed wymarzonym mężczyzną swego 
życia. 
Znalazła okulary. 
Nie. Wzrok jej nie mylił. 
Pod Anielą ugięły się nogi, w uszach pojawił się szum, a jej serce 
- jeśli wolno użyć błysku poetyckiej metafory - padło na kolana 
przed ideałem, który patrzał oto na nią wciąż tym samym, 
przyprawiającym o bezdech spojrzeniem. 
Lunatycznym ruchem Aniela zdjęła liść sałaty z nosa i padła na 
krzesło, nie mogąc już dłużej utrzymać się na drżących nogach. 
Chciało się jej płakać ze wzruszenia. 
- Nie masz pojęcia, cośmy przeżyli, Aniello - powiedział Bernard 
przez nos i z ciężkim sapnięciem przekręcił fotel tyłem do okna. 
Wypchnął go ze strefy słonecznej, po czym, z jękiem ulgi, opadł na 
miękkie poduszki. - Jakiż ten świat jest okrutny i bezlitosny dla 
żyjących na nim stworzeń - zauważył. - Ilekroć spotkam się 
z życiem nos w nos, jestem boleśnie zdziwiony i, powiedziałbym, 
osobiście dotknięty. Siadaj, proszę - zwrócił się do pięknego 
pana. - Zaraz się czegoś napijemy. Aniello, oto Krystian. Wyobraź 
sobie, ten człowiek jest, jeśli wolno mi się wyrazić z odrobiną 
jedynie przesady, prawdziwym herosem. Aniello, nie wątp w to. 
Aniela nie wątpiła. 
Heros zbliżył się do niej i przedstawił uprzejmie: Krystian 
Ziołek, a kiedy ona, drżąc z zimna i wrażenia, podała mu rękę, 
mamrocząc swoje nazwisko, on uścisnął lekko jej palce, po czym 
dotknął ustami jej dłoni. 
Anielę przeszył dreszcz, zerwała się na równe nogi i stanęła na 
baczność, a ciemny rumieniec wybuchnął na jej policzkach jak 
zdradziecka flara. Bernard spojrzał na nią z niezadowoleniem. 
- Co ty się tak dziwnie zachowujesz? - skarcił ją głosem 
wieloletniego małżonka. Aniela rzuciła mu złe spojrzenie i teraz 
dopiero ujrzała to, na co on od dłuższej chwili chciał zwrócić jej 
uwagę. 
- O - rzekła. - Krew ci leci z nosa. 
- A leci - zgodził się Bernard dumnie. - Stoczyłem bowiem potyczkę 
w obronie honoru twego syna, a ten oto Krystian doprowadził sprawę 
do chwalebnego końca. 
- Ja nie mam syna - burknęła Aniela machinalnie, przyglądając się 
ze zdumieniem nosowi Bernarda, który to organ był spuchnięty 
i jeszcze bardziej perkaty niż zwykle. 
- Miałem na myśli twe przybrane dziecko, Kozia. 
- Ależ... - Anieli nagle zrobiło się gorąco. - Kozio nie jest... - 
spojrzała na Krystiana i utknęła. 
- Bernard opowiedział mi wszystko - pospieszył Krystian. - Ja 
wszystko wiem. Adopcja. Zmarła przyjaciółka. Poświęcenie własnego 
szczęścia dla dobra jej dzieci. Jakże piękny to przykład 
nierozwagi. 
Aniela gapiła się na niego z przerażeniem. Zaczynała odczuwać 
mętny popłoch, jakby miała już przedsmak przyszłych komplikacji 
swego życia. Chłodny powiew przeleciał po jej gołych plecach 
i Aniela wzdrygnęła się, jak dotknięta zimnym palcem Przeznaczenia. 
- Ja... ja... - zająknęła się, czując, jak drętwieją jej wargi 
i podniebienie. - Ja muszę się ubrać. - I wycofując się tyłem do 
pokoiku Kozia, jedną ręką ściągając swe ubranie z oparcia krzesła, 
drugą przytrzymując swą aksamitną togę, w myślach powtarzała 
w kółko: "O rany, o rany, o rany..." 

8. 

Bebe i Dambo przyrządzili lemoniadę z kostkami lodu i właśnie pito 
ją w najlepsze, gdy weszła Aniela, starannie uczesana, z ustami 
pomalowanymi na lśniącą czerwień ubrana w swą szkarłatną 
spódniczkę i czarny podkoszulek. Natychmiast po wejściu została 
złapana w sieć spojrzeń spod jasnej czupryny. 
- Muszę usiąść - powiedziała słabo. 
Krystian poderwał się i podał jej krzesełko, nalał do szklanki 
lemoniady. Cóż za kontrast z tym ospałym niedźwiedziem, który 
rozwalony w fotelu nawet się nie ruszy na widok Anieli. 
- Siadaj, siadaj, dziewczyno z cynobrem, siadaj i słuchaj - rzekł 
niedźwiedź apodyktycznie. Ten ton mógł nasunąć Krystianowi 
podejrzenia, że Bernard ma tu jakieś prawa. Anieli nie spodobał 
się ten ton, ale ponieważ nie wiedziała, jaki typ reakcji byłby 
najbardziej wskazany, siedziała cicho, opuszczając drżące czarne 
półkola rzęs na oczy wypełnione popłochem. 
Bernard zrelacjonował teraz utarczkę z Lisieckimi, a zrobił to 
z właściwym mu brakiem troski o ścisłą zgodność szczegółów 
opowiadania z rzeczywistością. Odmalował swe zasługi, zmieniając 
odrobinę proporcje minionego lęku wobec szalonej odwagi, która - 
jak by na to nie spojrzeć - w końcu go przecież ogarnęła. 
- Już miałem go huknąć po ojcowsku w ucho - snuł swą opowieść, 
przykładając do nasady nosa chustkę pełną kostek lodu - gdy nagle 
zrobiło mi się żal tego nieszczęsnego dziecka ulicy. Łajdak 
skorzystał z chwili mej nieuwagi i nieomal zmiażdżył mi nozdrza. 
(Posłuchaj, ile wyrazu jest w brzmieniu tych głosek: zmiażdżył 
nozdrza - ze zgrzytem! Prawda, Aniello?) Drugi łobuz zaskoczył 
Damba. Byliby, nikczemnicy, uciekli, gdyby nie Krystian, który 
wypadł z boku i obezwładnił Lisieckich jak najlepszy karateka. 
- Którym zresztą jestem - wyznał Krystian skromnie i zerknął na 
Anielę. 
- Ach - szepnęła Aniela. 
- Pierwotna, zwierzęca siła, skojarzona z precyzją jej użycia, 
właściwą istocie myślącej - rzekł Bernard tonem agenta 
reklamowego, poklepując Krystiana po bicepsie i dodał, że 
właściwie należało się spodziewać takiej nowiny o Krystianie, 
widząc wykrzywione twarze tych dwóch dryblasów, prowadzonych jak 
jagniątka przez samotnego zwycięzcę. - Tym sposobem - dorzucił 
triumfalnie - wyegzekwowaliśmy od łobuzów te Koziowe trzy tysiące, 
choć oczywiście nie o nie nam głównie szło, a o sprawiedliwość 
i ład moralny. Lecz mało tego. Krystian, ta imponująca istota 
ludzka, odwiózł nas, skrwawionych i pobitych, swoim volkswagenem, 
nie żałując resztek przydziałowej benzyny, choć na własne oczy 
widziałem, że to czerwone światełko migało mu w sposób bardzo 
znaczący. 
- Ale... - szepnęła Aniela, zerkając na dłoń Krystiana 
i bojaźliwie patrząc mu w twarz - ale pan... też jest ranny? 
- Skąd - wtrącił się Bernard, spiesznie lokując swe oblicze na 
optycznej linii, łączącej dwie pary oczu. - To moja krew. Moja. 
Tylko ja krwawię w tym towarzystwie. Nakapałem nawet Krystianowi 
do samochodu. Może byś się trochę zajęła moim nosem, Aniello. 
Ostatecznie, walczyłem jak lew w obronie twego potomstwa. 
Aniela nie zapanowała nad wściekłym zezem, ale natychmiast 
sprytnie go nakryła rzęsami. 
- Może byś raczej powycierał w tym samochodzie - syknęła. - 
Dlaczego ma to robić pan Krystian albo jego żona? 
- Ja nie mam żony - wygadał się Krystian. 
- Aniello - spojrzał podejrzliwie Bernard. - Co tobie? 

9. 

W godzinę potem pojawił się zgrzany i znużony Kozio. 
Całe towarzystwo zalegało salon Józefiny, popijając zupę budyniową 
na zimno. 
- Cześć - powiedział Kozio do wszystkich naraz i oparł się ufnie 
o ramię Bernarda, dla którego - jak większość istot żyjących - 
odczuwał sympatię zmieszaną z pobłażaniem. - Co ci się stało 
w nos? 
- Straciłem go - rzekł Bernard z dumą - w obronie twego honoru. 
- W obronie swego honoru, chciałeś powiedzieć? - uściślił Kozio. 
- Nie - odparł Bernard. - Chciałem powiedzieć to, co powiedziałem. 
Honor był twój. Z energią mężczyzn słusznie rozwścieczonych 
nałożyliśmy Lisieckim w sposób ojcowski po uchu. Ja i pan 
Krystian, który jest karateką i znalazł się na Norwida pchnięty 
zapewne palcem Przypadku. Łajdacy zwrócili z miejsca twoje trzy 
tysiące i oddalili się, wyjąc ze skruchą. 
- Mojego honoru bronić mogę tylko ja sam - powiedział Kozio, nie 
podchwytując żartobliwego tonu Bernarda. - To, że wy nałożyliście 
Lisieckim, a nie ja, jest nową plamą na moim honorze. 
- Spójrz na to bez emocji, mój chłopcze - zaczął Bernard, 
zdenerwowany. 
- Ja patrzę na to bez emocji, mój chłopcze - zapewnił go Kozio 
tonem impertynenckim, marszcząc ciemne brwi. 
Bernard aż podniósł się w fotelu. 
- Lisieccy są drabami, których szczerze mówiąc, nawet ja się boję. 
Żeby wzniecić w nich męki rozbudzonej skruchy, trzeba było aż 
karateki. Ty jesteś jeszcze małym chłopcem, nie dałbyś rady. 
- Może bym i nie dał - odparł z uporem Kozio i gwałtownym ruchem 
założył ręce na piersi. - Ale przynajmniej mi tu nie gadajcie 
o moim ocalonym honorze. Nikt was nie prosił, żebyście mi go 
ocalali. 
- O! - zakrzyknął Bernard, zakrywając oczy. - O! Na cóż mi to 
dobro posiadania czułej i skłonnej do bezgranicznych poświęceń 
natury, kiedy byle dzieciak, pozbawiony poczucia wdzięczności, 
potrafi je zlekceważyć. Konradzie, wzywam cię, zrzuć pychę z serca 
i spojrzyj na tę sprawę w rozsądnym świetle. 
- A niech cię kaczka kopnie - odparł Kozio z pewną gwałtownością. 
Widząc, że nie ma możliwości skłonić Kozia, by spojrzał na tę 
sprawę w rozsądnym świetle, Bernard wrażliwie zmienił temat. 
Zapytał Krystiana, czy jest on karateką zawodowym, czy też 
wykonuje może w życiu jeszcze jakąś inną pożyteczną pracę. 
Krystian uśmiechnął się białymi zębami i wyjawił, że jest 
stomatologiem. Jednakże, jak to ujął, monotonia tego zawodu 
sprawiła, że zainteresował się sportem. Również dlatego żywi 
wielki podziw dla artystów, jako dla istot żyjących poza 
konwenansem. 
- Czyżbyś pragnął włączyć się w działania niekonwencjonalne, 
Krystianie? - zapytał z nagłym zainteresowaniem Bernard, 
zawieszając w pół ruchu rękę wraz z kompresem lodowym. - Czy 
doprawdy miałbyś czas i ochotę na udział w całkowicie 
bezinteresownym przedsięwzięciu, tak skutecznym, że może nawet 
zaprowadzić cię za kratki? 
- Za kratki? - zastanowił się Krystian. 
- Powiedziałem: w całkowicie bezinteresownym przedsięwzięciu, 
a jeśli mówię podobne słowa, mam na myśli działania równie dalekie 
od przestępstw kryminalnych, jak jutrzenka od zmierzchu, 
Krystianie. 
- Ach, tak? 
- Tak, Krystianie. 
- No, jeśli tak, to... 
- To co? 
- To jestem gotów - zdecydował się Krystian w nagłym przypływie 
desperackiej fanfaronady, prężąc pierś pod gorącym spojrzeniem 
Anieli. - Na wszystko. 
- Krystianie - rzekł Bernard uroczyście. - Szczęśliwy los skierował 
cię dzisiaj w nasze ręce, a ściślej mówiąc  - w moje. Ja jestem 
człowiekiem, którego ci właśnie potrzeba. Twoja egzystencja zionie 
nudą i brakiem estetycznych satysfakcji. Twoja dusza wyrywa się do 
tego, by uprawiać Sztukę. Lecz brak talentu, brak inwencji 
twórczej, nie pozwala ci się w tej dziedzinie zrealizować. 
- Myślę, że odrobinę przesadziłeś - zauważył oschle Krystian. 
- Nie, mężczyzno w bieli. Ja nie przesadziłem. Ja uwydatniłem. 
Postawiłem ci przed oczy nędzną jałowość twej egzystencji, 
a uczyniłem to w dobrym celu, po to mianowicie, by ci natychmiast 
ukazać drogi wyjścia z tej sytuacji. Za pięć minut udamy się na 
ulicę Roosevelta, gdzie stanąwszy przed hotelem Merkury dokonamy 
happeningu artystycznego. Gdyż być artystą, Krystianie, nie znaczy 
koniecznie malować pejzażyki i ciała w akcie, Krystianie. Być 
artystą, mężczyzno z bormaszyną, znaczy: oddać się w służbę 
Sztuce. A sztuką może być wszystko, jeśli tak sobie postanowisz, 
każda twa czynność i każde twe działanie, Krystianie. Proszę 
wszystkich za mną. Pójdziemy się integrować z populacją. 

10. 

Była już godzina czternasta i ulicą Roosevelta płynęło to, co nią 
zawsze płynie o tej porze dnia od czterdziestu paru lat: udręczony 
tłum. Na fali tłumu zaś unosiły się najróżniejsze przedmioty - 
torby, oczywiście, tobołki, tłumoki i zawiniątka, siatki niciane 
i plastykowe, torebki-reklamówki, worki żeglarskie, plecaki, walizki 
i teczki oraz przedmioty o różnym przeznaczeniu, jak: koło od 
roweru wyścigowego, rowerek trójkołowy dziecięcy, karton z pustymi 
słoikami "twist", listwy sosnowe boazeryjne, fikus w donicy, 
wiosła, ponton nadmuchiwany, karnisze do firan, kanistry na 
benzynę, całe koszyki płodów sadownictwa indywidualnego, proszki 
do prania na zapas - ach, zresztą! - czego to ludzie nie noszą 
w kryzysie! I zawsze - rzecz zastanawiająca - jakichś dwu byczków 
musi taszczyć plastykowy kontenerek z "Pepsi". 
Nie wiem dlaczego obrazek ten jest tak typowy dla lat 
osiemdziesiątych naszego stulecia, lat przeżywanych w PRL, 
oczywiście. Nie ma dnia, żeby jacyś dwaj faceci nie pojawiali się 
w polu widzenia z kontenerkiem "Pepsi" lub ewentualnie płynu 
"Mirinda"; wynoszą ów ładunek ze sklepu, taszczą z trudem do 
małego fiata, po czym natychmiast z pośpiechem odjeżdżają, jakby 
u końca ich trasy czekały konające z pragnienia tłumy. 
Około czternastej powietrze przy Roosevelta przepełnione jest 
smrodem i wyziewami. Tlenu brak. Zgrzyt, hałas, szczęk tramwajów, 
pisk autobusów, płacz dzieci, krzyki matek, tupot i plaskanie 
tysięcy par zniszczonego i niemodnego obuwia, nerwy, pośpiech, 
zmęczenie i ogólna beznadziejność pod nieczułym niebem oraz 
różnorodne a zmieszane biadolenie - wszystko to razem 
w najmniejszym nawet stopniu nie sprzyja działaniom artystycznym. 
Nie po to przecież człowiek urywa się z pracy o godzinkę 
wcześniej, żeby oglądać happeningi uliczne. Człowiek się urywa 
z pracy o godzinkę wcześniej, bo chce kupić coś do jedzenia albo 
odebrać od babci swoje dziecko, albo zdążyć do jednego z urzędów, 
żeby załatwić tam jakąś wspaniale idiotyczną sprawę urzędową. 
Bernard powinien był wybrać godzinę szesnastą. Albo nawet 
siedemnastą. Wtedy bowiem tłum uliczny z innych składa się 
przechodniów. Ci z brzuchami pełnymi stołówkowego gulaszu z serc 
lub też frytek, wysmażanych przez obrotnego ajenta budki na Moście 
Teatralnym, ci udający się do kina "Bałtyk" na film z Arnoldem 
Schwartzeneggerem, ci polujący na jakiekolwiek buty lub 
rozpłaszczający nosy na szybie Peweksu, ci spieszący na randkę lub 
idący odwiedzić kolegę w szpitalu Raszei, a także ci, co spacerują 
z dzieckiem lub psem - ci wszyscy popołudniowi przechodnie nie są 
jeszcze może idealnymi widzami happeningów ulicznych - ale ci 
właśnie mają już trochę więcej czasu i mogą przystanąć i podjąć 
próbę wniknięcia w głębię aktu twórczego, który im artysta pcha 
przed umęczone oczy. Niestety, artysta nasz wybrał godzinę 
czternastą, i to był jego błąd. Nie tylko bowiem nie zyskał 
oczekiwanego zrozumienia czy poklasku, ale w dodatku miał swego 
pomysłu pożałować. 

11. 

Tuż koło hotelu Merkury znajduje się przystanek autobusowy, a pod 
jego winidurowym daszkiem niemal zawsze pełno jest oczekujących. 
O tej porze dnia z pobliskiego przejścia podziemnego wylewa się 
nieustannie szara fala obywateli, którzy udają się na przystanki, 
gdzie będą w nielitościwym blasku słońca lub w nielitościwych 
strugach deszczu, a w każdym razie w smrodzie spalin - oczekiwać, 
nie dla wszystkich bowiem wystarczy miejsca pod winidurowym 
daszkiem. Kiedy na przystankach pojawią się winidurowe daszki, pod 
którymi starczy miejsca dla wszystkich oczekujących, będzie to 
znaczyło, że nastąpił koniec pewnej epoki, a tym samym - kres 
naszej wspólnej niedoli. Ale tymczasem nic takiego jeszcze nie 
nastało. Słońce przypiekało, upał gęstniał, a tłumek na przystanku 
trwał w udręce. Nikt nie zwrócił uwagi na malowniczą grupkę, 
zbliżającą się od ulicy Dąbrowskiego. Przodem kroczył Bernard, 
w pełnym rynsztunku istoty żyjącej poza konwencją, zaraz za 
Bernardem postępował wierny Dambo i zaintrygowany Krystian, a obu 
ich łączyła składana drabinka aluminiowa. Aniela, bosa 
i ekscytująca jak Hiszpanka, niosła wraz z Bebe i Koziem wielki kosz 
kwiatów, z lekka omdlałych, nabytych właśnie za pół ceny na Rynku 
Jeżyckim. 
- Zaczynamy! - zakomenderował Bernard. - Przypominam: ja zajmuję 
się nagłośnieniem, kobiety obdarowują passantów, mężczyźni to 
czuwają, to wznoszą okrzyki. Kozio! Ty, dziecko, pójdź ze mną. 
Proszę wszystkich o precyzję i inwencję zarazem. Improwizacje są 
pożądane, byle w ramach. Przypominam hasło: "obalcie mury". Są 
pytania? 
Nie było żadnych. Tylko Aniela wzniosła oczy do nieba, wskazała 
Krystianowi Bernarda i znacząco popukała się w czoło, przekonana, 
iż tym właśnie gestem odcina się od posądzeń o to, że i ona należy 
do wielkiej światowej rodziny maniaków. Pech chciał, że Bernard 
spojrzał na nią właśnie wtedy, więc zmieszana Aniela pospieszyła 
z wyjaśnieniem: 
- No bo to się przecież nie uda. Perły przed wieprze, mój 
Bernardzie. Społeczeństwo tego miasta jest oporne, a to, co 
wymyśliłeś, to niestety kit z musztardą. 
- To są bardzo zdradzieckie poglądy - rzekł Bernard, wzburzony. - 
To są bardzo niegodziwe i bezwstydne słowa. 
Ale Aniela tylko zaśmiała się wesolutko i nazwała Bernarda 
niepoprawnym starym optymistą. 
- Bardzo dobrze - rzekł Bernard rozwścieczony i pohamował swe 
pięści, które same mu się wyciągały w kierunku opozycji. - 
Przekonamy się. 
Dambo pospieszył na pomoc mistrzowi, mówiąc: 
- My mamy swoje doświadczenia. We Wrocławiu do happeningu włączały 
się zawsze tłumy. 
- Ale tu nie Wrocław. A wy nie jesteście Pomarańczową Alternatywą. 
- Po pierwsze, skąd wiesz. A po drugie, może nie pomarańczową, ale 
zawsze jakąś. 
- Phi - wyraziła się Aniela. - Zobaczymy. 

12. 

Bernard przystawił drabinkę do wiaty przystanku. Poprawił 
plecaczek, podciągnął skarpety i ociężale wspiął się po 
szczeblach. Z trudem pokonując przyciąganie ziemskie wlazł na 
winidurowy daszek, rzucając wokół obiecujące półuśmiechy, po czym 
wciągnął tam za sobą Kozia wraz z koszem pełnym kwiatów. 
Nikt z oczekujących nie zwrócił najmniejszej uwagi ni na artystę, 
ni na jego działania. 
Taki zupełny brak zainteresowania zniechęcił Bernarda na samym 
wstępie. Opanował się jednak natychmiast, zdjął plecaczek 
i wydobył tubę, jaką na ogół posługują się ratownicy plażowi lub też 
inni szlachetni obrońcy ładu i porządku społecznego. Na przykład 
strażacy. Wreszcie wyjął magnetofon oraz kilka tajemniczych 
zawiniątek. Poukładał wszystko starannie, po czym wzniósł dłoń 
z wyprostowanym kciukiem, dając sygnał swej asyście, a następnie tym 
samym kciukiem przycisnął klawisz magnetofonu. 
- Freude, schöner götterfunken, tochter aus Elisium! - ryknął bez 
uprzedzenia magnetofon głosami Thomanechor z Lipska, 
z towarzyszeniem orkiestry Gewandhaus pod dyrekcją Herberta von 
Karajana. - Wir betreten, feuertrunken himmlische dein heiligthum! 
Tłum pod daszkiem poruszył się z lekka. 
Bernard ściszył nieco magnetofon. 
- O, bracia! - zawył. Jego głos, wzmocniony plażową tubą, poniósł 
się chrapliwie z wysokości daszku, a przelotny wiaterek, co 
właśnie był dmuchnął, dopomógł głosowi artysty przedostać się ku 
ulicy Dąbrowskiego i dalej, hen - do samego Kochanowskiego. - 
Radość jest iskrą Boga, jak powiedział Goethe. Radość jest życiem 
duszy, jak powiedziałem ja. Freude! Freude! 
- Odwetowiec - podsumował Bernarda rozlazły facet z "Trybuną Ludu" 
zatkniętą bez cienia wstydu pod klapę teczki. 
- Ach, to raczej jakiś maniak religijny - pobłażliwie prychnął 
inteligent z siwą bródką i miną libertyna. W torbie miał pełno 
gruszek bergamotek. 
- Nie tłumcie w sobie radości, bracia! - wrzasnął Bernard 
obłąkańczym falsetem. - Cieszcie się! 
- Z czego? - westchnął łysy pięćdziesięciolatek. W plastykowej 
reklamówce z napisem "Coca-Cola" piastował główkę kapusty 
i butelkę octu. 
- Kto człowieka raz uściskał i swym przyjacielem zwał, kto kobietę 
lubą zyskał, niech się włączy w wspólny szał! - skandował Bernard 
w ekstazie znany przekład "Ody do radości", pióra Edwarda Hulewicza, 
na tle chórów i szaleństwa orkiestry Gewandhaus pod dyrekcją 
Herberta von Karajana. 
Rudowłosa pani z zieloną sałatą w dłoni zareagowała natychmiast, 
wołając ciepłym kontraltem: 
- Jeszcze w szał mu się włączać! Nawet na ulicy spokoju nie dają! 
- Droga pani, odrobinę kultury - zaapelował libertyn, patrząc na 
nią z nieco obleśnym pobłażaniem. - To Dziewiąta Symfonia 
Beethovena. Słowa napisał Schiller. 
- Goethe - sprostował z gniewną wyższością grubas w wiśniowym 
polo, po czym zwrócił się do obrośniętego łachmyty w burym 
podkoszulku, ciemniejącego jak mokra plama na tle chodnika: - 
Panie, posuń się pan z tym kartonem, bo jak Boga kocham. 
Na wiacie Bernard w dalszym ciągu dawał z siebie wszystko. 
- Bracia! Obalcie mury! Między człowiekiem a człowiekiem jest mur! 
Mur obojętności, bracia! Mur smutku! Łączmy się! Cieszmy się! 
Obalajmy! - z tymi słowy Bernard skinął na Kozia, który posłusznie 
zanurzył ręce w koszu i gorliwie, z uciechą, począł sypać kwiatki 
wprost na głowy przechodniów. Zaraz też Bernard wydobył z zanadrza 
zawiniątko pełne specjalnie naciętych złotych papierków 
i z braterską miłością posypywał tym migotliwym drobiazgiem wszystkie 
głowy, znajdujące się w promieniu metra od krawędzi wiaty. 
- Freude! Freude! - ryczał magnetofon, a Bernard dudnił przez 
tubę: - Pocałunki, winne grona, chuci pełne gadów łona... 
- Panie, co pan tu ma, w tym kartonie?! 
- A co mam mieć, kurczaki. 
- Ale dlaczego one tak skrzeczą? 
- Pan też by skrzeczał, jakby pana zamkli w kartonie. 
- Obalcie mury, bracia, obalcie mury! - apelował Bernard resztką 
tchu i dał znak dziewczynom. Z uśmiechem na ustach włączyły się 
one do akcji, wydobywając z torby żółte jabłka i obdarowując nimi 
świadków, widzów oraz obojętnych uczestników happeningu. 
- O, jabłka rozdają. 
- Za jakie to pieniądze, jestem ciekawa. 
- A co pani taka ciekawa. Dają, to trza brać. 
- To bierz pan, ja nie biorę. Za jakie to pieniądze. 
Bebe i Aniela, nie zrażone żadnym komentarzem, z braterskim 
uśmiechem wypełniały swoją część zadania. 
- Proszę, jabłuszko dla ciebie. Proszę, jabłuszko dla ciebie - 
powtarzały z uśmiechem. 
- Czy ja to muszę zjeść? - spytał pan z bródką, po czym z nagłym 
zainteresowaniem zerknął Anieli w wycięcie podkoszulka. 
- Nie - odrzekła ona sucho, cofając się o krok. - Nie musi pan. 
Jabłka są, według tego tam ideologa, symbolem braterstwa. 
- Dla mnie są symbolem grzechu pierworodnego - wyznał wyzywająco 
libertyn. 
- To straszne. Współczuję panu - zgasiła go Aniela. 
- To co, zjeść symbol czy podać dalej? 
- A co pan uważa. 
- To ja podam dalej - zapalił się libertyn. - Proszę, jabłuszko 
dla ciebie - zachichotał diabolicznie, wręczając owoc rudej pani 
z sałatą. 
- Obalcie mury! - odezwał się z daszku oszalały głosik 
i rozogniony Kozio cisnął wiązką łubinu w głowę łysego. 
- Mniej złości, więcej radości! - zaapelował Dambo, wyciągając 
w górę ramiona. Lecz szlachetny ten zew nie spotkał się bynajmniej 
z natychmiastowym odzewem społeczeństwa. Ci spośród poznaniaków, 
którzy gapili się z dezaprobatą, a nawet obrzydzeniem na daszek 
przystanku, obecnie poczęli się gapić na Damba, przy czym wyraz 
ich znużonych twarzy nie zmienił się ani trochę. Nic dziwnego, że 
kiedy przyszła kolej na Krystiana, jego występ wypadł trochę 
blado. 
- Ludzie, ludzie - powiedział ze wzrastającą nieśmiałością, 
pochrząkując i niepewnie poruszając głową. - Obalcie mury, nim się 
wam dobiorą do skóry. 
- Pan słyszał, że od Nowego Roku mają być paszporty na cały świat? - spytał gruby obrośniętego. - Bierz pan te kurczaki i jazda na 
Lazurowe Wybrzeże. 
- O! Ja go znam! - przemówiła nagle dama o trzech wspaniałych 
podbródkach i wskazała paluszkiem na Krystiana. W pulchnym 
gniazdku jej ramienia spoczywał dorodny arbuz produkcji 
bułgarskiej, ocieniony "Ekspresem Poznańskim". - To jest nasz 
dentysta z rejonu. 
Zdemaskowany Krystian oblał się rumieńcem. Spłoszony, cofnął się 
o dwa kroki i rozejrzał z przerażeniem. 
- Proszę, jabłuszko dla ciebie - pospieszyła mu na pomoc Aniela. 
- Ślicznotko, poproszę jeszcze o jabłuszko, będę podawał dalej - 
libertyn z bródką ruszył za Anielą jak na sznurku. 
- Wie pan co - rzekła Aniela zgryźliwie - niech pan sobie lepiej 
spocznie. W pańskim wieku trzeba się oszczędzać. 
Libertyn wyraźnie został urażony. 
- Jestem w pełni sił! - rzekł godnie. 
- To obal mury! - zaskowyczał Kozio i zrzucił z góry pusty kosz. 
- Ten łobuzek sobie ale pozwala - zauważył z uznaniem obrośnięty 
łachmyta, któremu świsnęło koło nosa. 
- Freude! Freude! - huczały teutońskie barytony, a Bernard, wijąc 
się jak dżdżownica, krzyczał wśród drgawek: - Tak! Kto duszę choćby 
jedną na tej ziemi swoją zwie... 
- Uwaga! - wrzasnął Dambo. 
Wolnym, pełnym rozwagi krokiem nadciągnął obrońca prawa, porządku, 
rozsądku, spokoju oraz ładu społecznego. 
- Obywatelu - zwrócił się do Bernarda głosem pełnym mocy 
urzędowej. - Proszę się rozejść. 
- Aaaa! - ryknął Bernard z uciechą. - Tuś mi, ptaszku! - i posypał 
z góry nieco kwiecia i złotych papierków. - Cip -cip! Obalcie mury! 
- Obywatelu, opuśćcie wiatę! 
- Tej wiaty opuścić się nie da! - zawył Bernard w tubę. - Porządku 
stróże, co wam po murze! Kocham! Kocham! 
- Obywatelu, przestańcie wznosić okrzyki. 
- Kochany, chciałbym, lecz nie mogę. Freude! Freude! 
- Obywatelu, pan pozwoli ze mną. 
- Serdeńko, pozwoliłbym chętnie, ale jestem na wiacie. 
- Więc zejdźcie! 
- Coś mi nie pozwala - oznajmił Bernard ku żywej uciesze 
zgromadzonych. - Freude! Freude! Obalcie mury. 
Zza rogu Słowackiego wyjechała powoli niebieska nysa. 
- Mniej bombków, więcej gołąbków - oznajmił Bernard, wyraźnie się 
delektując ożywieniem, jakie udało mu się wzniecić wśród publiki, 
lecz jednocześnie bacząc, by nie przeholować. - Mniej nerwów 
i bicia, więcej radości życia! - tu obejrzał się na nyskę raz 
i drugi. - Bracia! - dorzucił w tubę z nowym ogniem. - Już po mnie 
idą. Lecz nim odejdę, nim was poniecham, pozwólcie, że rzucę tu 
kilka przemyślanych haseł. - Magnetofon umilkł nagle i zapanowała 
przejmująca cisza. 
- Ocknijcie się - rzekł Bernard z powagą, zwracając się wprost do 
tłumu u swych stóp. - Tuż obok stoi wasz bliźni. Podajcie sobie 
ręce, bracia. Rzućcie sobie nawzajem kilka ciepłych słów. Od tego 
się zaczyna. Najpierw obalcie, bracia, mur ponurej obojętności, 
a z każdym innym pójdzie już leciutko. 
- Istny Kotański - warknęła pani z arbuzem, a jej usta przybrały 
wyraz wstrętu. 
- Wszędzie propaganda, taka jej mać, nawet na wiacie - burknął 
obrośnięty. 
- Wszystko człowiekowi zohydzą! - powiedziała ruda namiętnie. 
Facet z "Trybuną Ludu" spojrzał na nią ironicznie, po czym łypnął 
na nyskę. 
- Tym, co was jednoczy na chwilę, jest ponure biadolenie - 
zadudnił Bernard, tracąc cierpliwość. - Po co wy w ogóle odrywacie 
oczy od ekranu telewizora? A po to, żeby biadolić. To już ich 
lepiej, bracia, nie odrywajcie. 
- Demagog! - zirytował się niespodziewanie libertyn z bródką. - 
Prymitywny agitator! 
- To nie jest argument, sir! - wrzasnął w tubę Bernard, podczas 
gdy dwaj kolejni przedstawiciele prawa i porządku oraz rozsądku, 
spokoju, rozwagi i ładu społecznego zbliżali się wolnym krokiem do 
przystanku. - To jest obelga! 
- Jeśli posunąłem się zbyt daleko - rzekł libertyn z obraźliwą 
drwiną - to przepraszam. Gdybym wiedział, że to pana obrazi, to 
nigdy bym pana nie nazwał demagogiem i prymitywnym agitatorem. 
- Przeprosiny są tu całkowicie nieadekwatne - zapienił się 
Bernard, tupiąc nogami. - Tylko i jedynie powalenie pana na ziemię 
za pomocą łopaty mogłoby uczynić zadość tej zniewadze! 
- Tutaj, tutaj, o, ten! - pokazał rozlazły. 
- Obywatelu, zabawa skończona. Obywatel pozwoli z nami. 
- Ale, panie władzo, coś pan - rzekł kojąco obrośnięty 
z kurczakami. - Ten młody nic nie zrobił! 
- Cicho tam! - rzucił pogardliwie rozlazły. 
- Sam cicho! - wybuchnął grubas w wiśniowym polo. - Panie kapralu, 
ten pan na wiacie troszeczkę sobie tylko pożartował. 
- Właśnie - rzekła żarliwie ruda z sałatą. - Co to, pożartować już 
sobie nie można? 
- Komu to przeszkadza, że młodzież ma dobry humor? - zapytał 
melancholijnie pięćdziesięciolatek z octem i kapustą. - Może by 
ktoś wolał, żeby młodzież leżała pijana w rynsztoku? 
- Obywatelu, zejdźcie albo my po was wejdziemy. 
- Chciałbym to widzieć - zauważył Bernard i wybuchnął 
rozdziawionym śmiechem Kermita, kiwając głową we wszystkie strony. 
- Panie dowódco, pan mu daruje, widzi pan, że człowiek nadwrażliwy 
- wstawiła się za ofiarą przemocy dama z arbuzem, po czym niby 
niechcący splunęła rozlazłemu pod nogi. 
Do linii obrony niespodziewanie przyłączył się libertyn z bródką. 
- Panie władzo, takich lepiej nie zaczepiać - rzekł przewrotnie. - 
Ten człowiek to nienormalny i on się boi zejść. 
- Ja się nie boję niczego! - dał się sprowokować Bernard, rzucając 
przeciwnikowi oburzone spojrzenie. 
I zlazł z wiaty. 
Tłum zasłonił go natychmiast i wessał w swe łono bezgłośnie, 
niemal bez poruszenia; tylko skrzek kurczaków znaczył trasę jego 
przejścia. 
Po dłuższej chwili niełatwych poszukiwań artysta został 
odnaleziony: kucał za splecionymi ciasno dwiema korpulentnymi 
rodaczkami, które najpierw nie chciały za nic ulec wezwaniom 
władzy i rozejść się, a potem, gdy Bernarda wywleczono za pasek 
kitla, wybuchnęły potężnym złorzeczeniem. 
Wyłuskany z przyjaznego tłumu, Bernard wyszedł dumnie, 
z podniesioną głową i z triumfującym okiem, oddając uściski dłoni 
i poklepywanie po ramieniu, a nawet pocałunki. Po czym natychmiast 
poniósł przewidziane prawem konsekwencje. 


Czwartek, 1 września 

1. 

Posępne poniemieckie gmaszysko o mrocznych korytarzach i salach 
jak pieczary tego ranka z lekka ożyło. Chłopcy i dziewczyny 
opaleni, jeszcze weseli, jeszcze bez śladu stresu szkolnego, 
odziani przepisowo w biel i granat, oraz ich zniechęceni 
nauczyciele, pani pedagog, pani wicedyrektor, opiekun szkolnego 
koła TPPR, pani woźna i szereg innych niezbędnych osób - cała ta 
chmara wypełniała ożywionym brzękiem kolosalny ul liceum numer 
piętnaście, choć oczywiście nikt się nie łudził, że rozpoczęty 
właśnie rok szkolny przyniesie cokolwiek poza udręką, strachem 
i nudą - na przemian lub równocześnie. 
Tuż przed ósmą powiew niechęci przeszedł przez tłum, zgromadzony 
w dolnym hallu: dyrektor Pieróg, godny i nadęty, przemieszczał się 
jak kombajn wśród rozchylających się łanów młodzieży. Jego łysina 
pałała wewnętrznym ogniem, ołowiane kulki oczu, wciśnięte 
w żółtawe obrzęki, strzelały uważnymi spojrzeniami, a wokół pełnych 
ust igrał - jak zwykle - uśmiech wyższości. Tuż za tym kolosem 
pomykała wicedyrektor Jedwabińska - ładna i młoda, uczesana w kok 
tak ciasny, że zdawał się ściągać w tył skórę twarzy i napinać 
nieznośnie jej rysy. 
Uczniowie, stojący na skraju dyrektorskiej trasy, kłaniali się 
pokornie. Ci stojący dalej odwracali wzrok. Ci pod ścianami robili 
małpie miny, wywalali jęzory, pozorując odruchy wymiotne, 
i przewracali oczami, względnie wiercili sobie palcem dziurkę 
w skroni. 
Dyrektor Pieróg był tego całkowicie świadom. 
Ołowiany jego wzrok sięgał po samiutkie ściany i przenosił do 
zwojów mózgowych wierne podobizny małpujących i wywalających, 
wymiotujących i przewracających, a zwłaszcza tych, co wiercili. 
Żaden z objawów dezaprobaty nie umknął jego uwadze - i żaden nie 
wytrącił go z ociężałego spokoju. Dyrektor nauczał w liceum numer 
piętnaście takiego wdzięcznego przedmiotu, jakim jest fizyka, 
dzięki czemu jego możliwości odwetu były praktycznie 
nieograniczone. Idąc wśród łanów młodzieńczych główek, Pieróg 
odczuwał głęboką satysfakcję pedagoga, który wie, że prędzej czy 
później dostanie w swoje ręce każdego spośród tych krnąbrnych 
typów. Uczucie to, jak też wdychana od lat tylu atmosfera szkolna, 
szeregi białych bluzeczek, ukochane gablotki i tablice, napawały 
go poczuciem błogości i bezpieczeństwa, jakim zawsze napawają 
człowieka rzeczy i okoliczności dobrze znajome. 
Jednakże przy zakręcie długiego korytarza w tę symfonię bodźców 
pozytywnych wdarł się znienacka przykry dysonans. Oto z potężnej 
belki, łączącej konstrukcję schodów ze ścianą, zwisał jakiś krępy 
kształt i zajmował część przestrzeni na trasie wiodącej od tablicy 
z portretem patrona szkoły do sekretariatu. Zwisał i dyndał, 
dyndał i przebierał pokracznie grubymi nogami w pasiastych 
skarpetach, a na domiar wszystkiego wydawał tubalne okrzyki, 
których treści Pieróg chwilowo nie pojął, ale które natychmiast, 
w porywie intuicji dyrektorskiej, zaczął podejrzewać o niebezpieczne 
i wywrotowe treści. 
Pieróg zatrzymał się złowieszczo tuż pod parą wierzgających 
wojskowych butów z fosforyzującymi różowo sznurowadłami. Zatrzymał 
się - i nawet nie podniósł głowy. Wiedział, że ciało zwisające 
prędzej czy później zwisać przestanie, bo się zmęczy albo że 
zadziała tu czynnik psychologiczny i ciało zostanie wprawione 
w niepewność, przy czym zapewne przemówi. 
Mądrość i intuicja pedagogiczna nie zawiodły go. 
- Obalcie mury, bracia! - zawyło ciało zwisające. - Obalcie mury! 
Magister Jedwabińska za plecami Pieroga wydała z siebie 
spazmatyczne westchnienie. 
- Spokojnie, koleżanko - uspokoił koleżankę Pieróg. I słusznie. 
Zwisający na wyciągniętych ramionach kształt oberwał się nagle 
i z soczystym plaśnięciem gumowych podeszew wylądował na kamiennych 
płytach posadzki. 
Przed dyrektorem stała istota ludzka wolna od konwencji jak żadna 
inna. 
Cała szkoła wstrzymała dech. 
Pieróg zlustrował Bernarda od stóp do głów. 
- Która klasa? - spytał lodowato, a od pytania tego, tyle już razy 
przezeń zadawanego w murach tej uczelni, większość uczniowskich 
pleców pokryła się odruchowo gęsią skórką. 
Cisza. 
Bernard z wesołym zainteresowaniem popatrzał Pierogowi prosto 
w twarz. 
- Zawisnę wzrokiem na twych ustach, chcesz? - zaproponował 
przyjaźnie. 
Straszna cisza. 
Jęk koleżanki Jedwabińskiej, który, rzecz dziwna, zabrzmiał jak 
stłumiony, znerwicowany chichot, wyrwał dyrektora ze stanu 
osłupienia. 
- Pytam, która klasa? - powtórzył. 
- Klasa? - zdziwił się Bernard życzliwie. - Która klasa? 
- To ja pytam, która klasa. 
- Jakże chętnie bym ci, bracie, odpowiedział, która klasa, ale sam 
nie wiem, która klasa - wyjaśnił mu ciepło Bernard, oglądając 
z bliska dygnitarskie oblicze, jak cenny relikt epoki, która właśnie 
odchodzi. - Społeczna? Inwalidzka? Zawodowa? Jeśli mam całkowicie 
szczerze określić moje uczucia to muszę wyznać, że sam nie jestem 
pewien, do której klasy należę, a nawet - czy w ogóle kiedykolwiek 
należałem do jakiejkolwiek, gdyż, jako istota wolna od konwencji, 
unikam jak ognia przynależności do czegokolwiek, chyba że masz, 
bracie, na myśli klasę szkolną. 
- Tak - rzekł Pieróg, który już na początku przemowy Bernarda 
poczerwieniał jak przed atakiem apopleksji, a obecnie wyglądał jak 
w trakcie ataku. - To właśnie mam na myśli, nieprawda. Która 
klasa? 
Bernard zaśmiał się i ojcowskim gestem położył Pierogowi rękę na 
ramieniu. 
- Posłuchaj, mężczyzno z podbródkiem - powiedział. - Przynależności 
do klas szkolnych również unikałem, jak ognia. Było to jednak 
w swoim czasie. Dziś, nie jestem pewien, ale gdyby mi kto 
zaproponował powrót do liceum - cóż, zapewne uciekłbym z krzykiem 
człowieka słusznie rozjuszonego. 
Tłum młodzieży gęstniał tak szybko, cicho i przerażająco, że 
Pieroga naszły klaustrofobiczne duszności. Może dlatego poczuł się 
jak w koszmarnym śnie. Strużka potu spłynęła mu po karku 
i w zawrotnym tempie zbiegła w dół po plecach. Dyrektor strząsnął 
z siebie - jak szczura - rękę Bernarda i niepostrzeżenie uszczypnął 
się w udo, żeby sprawdzić, czy rzecz rozgrywa się na jawie. Próba 
wykazała, że to nie był sen. 
Odchrząknął. 
- Nazwisko? - spytał rozkazująco. 
- Żeromski - padła odpowiedź. 
Pierogowi zmiękły kolana. 
- Co - co - co?!... 
Tłum uczniów ryknął śmiechem. 
- Żeromski, jak Boga najszczerzej kocham - zapewnił go Bernard 
z błękitną uczciwością w oczach. - Ale to nie ja napisałem te 
wszystkie bestsellery. 
W błysku intuicji dyrektorskiej Pieróg pojął, że dalsza wymiana 
zdań z brodatym indywiduum uwłacza jego dyrektorskiej godności 
i nawet skończyć się może jakąś niebezpieczną porażką 
o historycznych wymiarach. 
- Co on tu robi?! - zwrócił się więc gniewnie do wicedyrektor 
Jedwabińskiej. 
- Ja nie wiem, panie dyrektorze - odpowiedziała zgodnie z prawdą 
wicedyrektor. 
- Nic prostszego, istoto ludzka - wyjaśnił Bernard, ponownie 
kładąc Pierogowi dłoń na ramieniu, a dyrektor w przerażeniu swoim 
nawet jej nie strząsnął. - Odprowadzam po prostu mego ucznia 
i przyjaciela, który dziś właśnie, niestety, rozpoczyna naukę w tym 
odrażającym budynku. 
- Który to?! - ryknął Pieróg, chłoszcząc wzrokiem wicedyrektor 
Jedwabińską. 
- Ja nie wiem, panie dyrektorze - odpowiedziała zgodnie z prawdą 
nieszczęsna kobieta. 
- A, ten tam - machnął ręką Bernard. - Dambo, pokaż się. 
Dambo się nie pokazał. Trzeci rząd uczniów, otaczających scenę 
dramatu, w porywie uczniowskiej solidarności przycisnął 
poszukiwanego głową do podłogi. 
- Jakoś go nie widzę - rzekł Bernard z roztargnieniem. - Ach! - 
zauważył. - Ileż tu miłych, młodych twarzy. Serce rośnie. Co pan 
powie na tę blondyneczkę z kokardką? - Tu Bernard, rozochocony 
ogólnym podziwem, szturchnął Pieroga łokciem, po czym przesłał 
blondyneczce czułego całusa. - Nawiasem mówiąc, stary - zwrócił 
się nagle do Pieroga - ma pan zupełnie wytworne guziki. 
Dyrektor Pieróg pomyślał, że chciałby się obudzić. Albo jakoś 
inaczej z tym skończyć. Niestety, nie miał absolutnie żadnego 
pomysłu. Jak przerwać tę koszmarną scenę, nie narażając na szwank 
swego autorytetu, a jednocześnie zachowując godność i pryncypia? 
Żeby przynajmniej ta Jedwabińska wyszła z jakąś inicjatywą, żeby 
przypomniała, że już minęła ósma albo coś w tym rodzaju... 
Rzucił jej szybkie, znaczące spojrzenie. Może zrozumie. 
- Och! - zrozumiała wicedyrektor Jedwabińska. - O, ach. Panie 
dyrektorze, telefon do pana. 
Co za ryk śmiechu! 
Oddalając się pospiesznie ku sekretariatowi, Pieróg widział kątem 
oka zaczerwienione, zapłakane ze śmiechu, wyjące, rechoczące 
twarze, widział, jak wylęknieni dotąd uczniowie poklepują się po 
ramionach i plecach, padają sobie z kwikiem w objęcia lub trzymają 
się za brzuchy. 
Pieróg, obiecał sobie, że ta ich radość nie potrwa długo. Już po 
chwili stał przy mikrofonie radiowęzła, a jego głos, rozmnożony 
w kilkanaście fonicznych piorunów, grzmiał w każdym zakątku uczelni, 
nie wyłączając szatni i toalet: 
- Uwaga! - Wszyscy uczniowie w dwuszeregu zbiórka! O godzinie 
ósmej piętnaście, prawda, każdy uczeń znajduje się w auli. - Tu 
Pieróg nabrał powietrza w płuca i powiedział najbardziej dobitnie, 
jak umiał: - Rozpoczynamy nowy rok szkolny. 

2. 

Trzeba przyznać, że to podziałało. Zepsuł wszystkim humory 
w jednej chwili. Uśmiechy poznikały, oczy posmutniały, jeszcze tylko 
gdzieniegdzie czyjaś beztroska twarz jaśniała refleksem 
dyrektorskiej porażki, lecz rychło gasła, pod ciśnieniem posępnej 
rzeczywistości. 
Dambo, którego wydobyli ze ścisku, otrzepali i postawili na nogi, 
rozejrzał się wokół po szybko rzednących skupiskach towarzyszy 
niedoli. Wszyscy potulnie wlekli się ku auli. Niewielka grupka 
tłoczyła się jeszcze wokół Bernarda, który rozdawał autografy 
pożyczonym długopisem. "Obalcie mury! - Żeromski" - pisał właśnie 
na podsuniętym mu egzemplarzu "Syzyfowych prac", które ktoś 
dowcipny przytomnie przyniósł z biblioteki szkolnej. 
Nigdzie nie było widać srebrzystej czuprynki, złotych policzków 
i dumnej głowy, osadzonej wyniośle na prostych ramionach. 
Dambo spojrzał na najbliżej stojących i potrząsnął głową, ujrzał 
bowiem podwojony obraz: stali obok niego dwaj identyczni, ponurzy 
osobnicy o oczach jak czarne porzeczki i baniastych głowach, 
pokrytych czarnym zwierzęcym runem. Bliźniacze istoty posiadały 
długie, orle nosy, a na górnych wargach identyczny czarny puch. 
Czarne runo przycięte mieli na wysokości karków, a ich strój 
składał się z identycznych dżinsów indygo oraz białych 
podkoszulków. 
- To wy mnie wcisnęliście w podłoże? 
- My - odrzekli bliźniacy mrocznie. - Ładnie by cię ten kumpel 
załatwił. Dyro aż wibrował. 
- Dziękuję wam - rzekł Dambo od serca i zaraz się przedstawił, 
uzyskując w odpowiedzi dwa mruknięcia: 
- Marian. 
- Marianna. 
- O - rzekł Dambo dyskretnie. - A który z was jest Marianną? 
- Ja - odrzekło jedno z bliźniąt i rozciągnęło nagle usta, 
ukazując dwa rzędy ostrych, białych zębów. - Komplet. Po tym mnie 
rozpoznasz. Marian ma wybitą dwójkę. 
Marian rozdziawił oblicze i zademonstrował ubytek w górnej 
szczęce. 
- Rozumiem - rzekł Dambo. 
- Bebe mówiła, że będziesz w naszej klasie - powiedziała Marianna 
i zastrzygła oczami. 
Dambo zaczerwienił się na dźwięk słowa "Bebe" i bardzo się zdumiał 
tą swoją nieświadomą reakcją. Odkrył ponadto, że tym, co go trawi 
od rana, jest nieuleczalna tęsknota. Uśmiechnął się 
z roztargnieniem i zaproponował, by jak najszybciej udać się tam 
gdzie wszyscy. 
Czas był już wielki - dochodziła ósma piętnaście. Hall i korytarz 
pustoszały coraz bardziej, echo panoszyło się pod pseudogotyckimi 
sklepieniami o ceglanych żebrach. Pod witrażowym oknem Bernard 
pławił się w dawno nie zaznanych rozkoszach popularności; kiedy 
Dambo z bliźniętami przechodził mimo, on wpisywał się właśnie do 
pamiętnika bujnej blondynie z kokardką na piersi ("A mury runą, 
runą, runą!" - Żeromski). Wokół tłoczyła się jeszcze paroosobowa 
grupka ludzi o silnych nerwach, którzy bez lęku czekali swej 
kolejki, z notesikami w dłoniach. Ujrzawszy Damba, Bernard 
wyszczerzył się doń i zawołał, że przykro mu, lecz tego ranka nie 
będzie mógł dłużej pełnić funkcji opiekuńczych, gdyż urywa się 
właśnie na przechadzkę kontemplacyjną, a kto chce, może iść z nim. 
Dambo może by i poszedł na przechadzkę, ale na pewno nie z tą 
blondyną. Ani nawet z Bernardem. Tęsknota coraz bardziej 
niepokojąco osnuwała mu serce, więc Dambo machnął ręką na Bernarda 
i odszedł. Zaraz też, ujęty przez Mariannę pod rękę, został 
poprowadzony ciemnym korytarzem w stronę auli. 

3. 

Piękny to był dzień - niby to jeszcze letni, a przecież już 
tknięty subtelnym nalotem jesieni. Słońce miało w spojrzeniu 
zamyślone znużenie, jakby widziało już nieco zbyt wiele, 
a przeczuwało jeszcze więcej, zaglądając do ogródków, w których 
pieniły się astry. Tu i ówdzie, na rzednącym trawniku, dawały się 
dostrzec pierwsze srebrne pasemka opadłych wierzbowych liści. 
Nawet śliwki damascenki, pachnące w koszyku Anieli jak 
gorzko-słodkie wyrafinowane perfumy, pyszniły się późną 
dojrzałością, kryjąc zmarszczki u krańców gładkich i miękkich 
policzków. 
Jesień skorzystała z panującej w mieście pustki i sprawnie 
zasnuwała swymi aluzjami coraz to nowe obszary. Ulice, ogródki 
i skwery, ogołocone z dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, 
wypełniały się z wolna niebieskawą melancholią, w której tu 
i ówdzie, jak sygnał ostrzegawczy, błyskał pierwszy żółty liść. 
Dźwięki zyskały nieoczekiwaną ostrość, zwłaszcza na tle panującej 
powszechnie porannej ciszy: na przykład kroki Anieli, obutej 
w czerwone sandałki o obcasach długich i ostrych jak bocianie 
dzioby, klekotały tak rozgłośnie po płytach chodnika, że dwa 
gołąbki, czulące się na parkanie, furknęły i uciekły jak przed 
kanonadą. 
Co do Anieli, nie podzielała ona zrezygnowanej zadumy, panującej 
w przyrodzie. Już prędzej podzielałaby stan ducha każdego 
z gołąbków. Przepełniała ją szaleńcza radość życia. Obudziła się już 
w tym nastroju i na myśl o Krystianie (a była to oczywiście jej 
pierwsza myśl po otwarciu oczu) miała ochotę wrzasnąć ze szczęścia 
i wyskoczyć przez okno, wprost na trawniczek, by tam wytarzać się 
jak prosię w ostatnich stokrotkach. Wczorajszy wieczór Krystian 
i Aniela spędzili na długim spacerze we dwoje, poruszając w formie 
nieobowiązującej pogawędki te wszystkie tematy, które mądra 
Matka-Natura podsuwa dwojgu młodym w podobnych okazjach. Najpierw 
mówiło się o pogodzie (że och, jaki piękny wieczór, o tak, w sam 
raz dla zakochanych), potem o zmysłach, z uwzględnieniem przede 
wszystkim węchu (czy Krystian czuje, jak pachnie nikocjana, i czy 
Aniela wie, że zmysł węchu pozwala rozróżnić człowiekowi osobników 
sympatycznych i wrogich), potem o pracy (on opowiadał o tłoku 
w przychodni i braku strzykawek jednorazowych oraz ligniny i gazy. 
Aniela zaś opowiedziała pokrótce, z dużą dozą fantazji, na czym 
polega jej praca w teatrze i pochwaliła się, że zna osobiście 
nawet profesora Raszewskiego). Jakoś zaraz potem rozmowa zeszła im 
na strajki, beznadziejność i kryzys, a potem skręciła samoczynnie 
na tory bardziej osobiste: poruszono kwestię samotności w tym 
smutnym świecie (Krystian) i wyobcowania jednostki wybitnej 
w obojętnym tłumie (Aniela), po czym zatrącono o upodobania 
kulturalne (Aniela: teatr, ach, teatr, Krystian: muzyka 
operetkowa, a nawet operowa, na przykład "Straszny dwór" 
Moniuszki). W tym momencie Aniela zanuciła frywolnie: "Nie masz 
niewiast w naszej chacie, vivat semper wolny stan!" - i nastąpiła 
spontaniczna wymiana poglądów na temat stanu małżeńskiego. 
Krystian, jak się okazało, jeszcze o tym nie myślał; co do Anieli, 
twierdziła ona, że myśl taka jej również nawet nie powstała 
w głowie, co, jak wiemy, nie było prawdą. Twórcza jednostka, 
dorzuciła Aniela ze świętym zapałem, w żadnym razie nie powinna 
wybierać sobie życia pełnego pieluch nad głową, naczyń 
spiętrzonych w zlewie, pary w łazience i kolejek do poradni D, 
gdyż pozbawiłaby się w ten sposób czasu, tak potrzebnego artystce 
dla wypełniania jej zadań twórczych. 
- Tak jest! Tak jest! - dorzucił Krystian swe gorące poparcie 
i dodał, że małżeństwo, zwłaszcza w tych okropnych czasach, to kula 
u nóg lub kule u nogi, czy jak tam się to nazywa, w każdym razie 
kobiety-artystki i mężczyźni pełni ambitnych planów życiowych, jak 
na przykład założenie spółki stomatologicznej, powinni się trzymać 
z dala od tego beznadziejnego interesu. 
- Taaak? - zapytała Aniela, kryjąc zawód. 
Akurat w tej chwili Krystian zapytał o adoptowane dzieci Anieli, 
wyrażając współczucie z powodu skomplikowania się jej drogi 
życiowej. Aniela już-już chciała się przyznać do mistyfikacji, by 
nie utrwalać w Krystianie błędnego przekonania o skomplikowanej 
drodze swego życia, lecz on jej to udaremnił. Wyraził bowiem, 
w gorących słowach, tyle podziwu i entuzjazmu dla jej postawy, 
imponującej w czasach, gdy znieczulica i egoizm nasilają się wręcz 
epidemicznie, o czym on, jako lekarz, wie bardzo wiele - że Aniela 
natychmiast umilkła zasłuchana. Zastanawiała się też, czy lepiej 
uchodzić za osobę o skomplikowanej drodze życia, czy za 
kłamczuchę. Uznała, że to pierwsze jest zdecydowanie lepsze 
i zamilkła definitywnie pozwalając, by Krystian w coraz gorętszych 
słowach kreślił obraz zalet jej umysłu, serca i powierzchowności. 
Matka-Natura wie, co robi. Przełazili tak około trzech godzin, 
a komplementy, ciepły wieczór, lustrzany zielonkawy księżyc 
przetaczający się za czarnym tiulem liści, różane powiewy 
z ogrodów i parków, białe ćmy zaplątane w czarnych lokach Anieli 
oraz ławeczka, którą jacyś alkoholicy załamali z jednego końca, 
pozostawiając potłuczone butelki, tak że Krystian i Aniela musieli 
usiąść bardzo blisko siebie - wszystko to w szybkim tempie 
dokonało dzieła zbliżenia. Aniela - zupełnie bez zdziwienia, 
a jedynie z myśliwską satysfakcją - ujrzała się nagle w ramionach 
Krystiana. Romantyczny zaś pocałunek, kończący tę scenę, przyjęła 
jako logiczny finał pięknego wieczoru. 
Co zaś najbardziej ją zdziwiło, to to, że ani ten pocałunek, ani 
następny, już pod domem, na dobranoc, nie skojarzył się jej 
z postacią uwodziciela Pawełka, dzięki czemu najmniejsza nawet 
nieufność do płci męskiej nie zakłóciła jej emocjonalnych przeżyć. 
W tym też nastroju powitała dzień, około dziesiątej rano, 
a ubrawszy się pięknie, postanowiła pójść po pieczywo. Nic to, że 
zarówno Bebe, jak Kozio przebywali od dawna w szkole i chrupiące 
bułeczki nie były tym, co w danej chwili interesowało ich 
najbardziej. Aniela postanowiła kupić chrupiące bułeczki i masło, 
bo czuła, że tylko i wyłącznie chrupiące bułeczki z masłem oraz 
aromatyczna kawa na śniadanie mogłyby korespondować z jej stanem 
ducha. 
Stukając obcasami i płosząc jesień samym tylko kolorem swej 
makowej spódnicy, Aniela skręciła za róg i dotarła do domu. A tam, 
oparty o furtkę, świecąc z daleka białymi zębami, odziany w biel 
jak anioł, jasnowłosy, pogodny i opalony, czekał mężczyzna jej 
życia, wymarzony, odpowiedzialny i silny człowiek sukcesu. Czekał 
i ściskał pod pachą świeżą, chrupiącą bagietkę, wraz z torbą 
zawierającą masło, kawę i śmietankę. Oraz kilogram twarogu. 

4. 

Dyrektor Pieróg był wychowawcą klasy. 
Nikt Damba o tym nie uprzedził, tym silniejsze więc było wrażenie, 
jakiego doznał, gdy do klasopracowni fizycznej wkroczyła zwalista 
postać o ołowianych oczkach. 
- O! - podzielił się Dambo swym przerażeniem z Marianem 
i Marianną, którzy usadzili się z nim przy ostatnim stoliku, pod 
oknem. - On? 
- A co, nie wiedziałeś? 
Dambo westchnął. 
- Teraz już wiem, będą kłopoty - mruknął. I z rezygnacją 
odwróciwszy wzrok od Pieroga, popatrzał na Bebe. 
Strasznie była daleko. 
Wyprostowana, nienaturalnie sztywna, wyraźnie cała w strachu, 
siedziała przy stoliku koło drzwi. Przed chwilą weszła do klasy, 
ostatnia, i usiadła na pierwszym wolnym krześle, jakie się 
nawinęło. Dambo miał wrażenie, że obrzuciła klasę krótkim 
spojrzeniem, ale nie dałby głowy za to, czy go w ogóle dostrzegła. 
Pieróg zwalił się na krzesło za wielkim stołem, aż trzasnęło. 
Zapanowała cisza. Zza okna dał się słyszeć wesoły gwar tych 
wszystkich szczęśliwców, którzy nie byli wychowankami Pieroga 
i dzięki temu, w ten piękny poranek, mogli swobodnie się udawać we 
wszystkie możliwe strony: do kawiarni, do kina, na lody, na 
spacer, czy choćby nawet i do domu. Klasa II e natomiast była 
jedyną, którą zatrzymano po zakończeniu uroczystego apelu. 
Dyrektor Pieróg bowiem miał im wiele do powiedzenia jako 
wychowawca. 
Nawet nie próbował udawać, że się uśmiecha. Nawet nie próbował - 
jak niektórzy inni nauczyciele - udawać, że ich lubi. Nikt by mu 
zresztą nie uwierzył. 
- Zebrałem was tu - przemówił po chwili ciężkiej ciszy, tocząc 
ponurym wzrokiem od twarzy do twarzy i zmuszając wszystkich po 
kolei do opuszczania oczu. - Zebrałem was tu w celu 
przedyskutowania pewnej sprawy. - Dyskusją nazywał Pieróg ten 
sposób komunikowania się z uczniami, który polegał na posępnym 
monologu z jego strony, a na martwej ciszy ze strony przeciwnej. - 
Wszyscy byliśmy dziś świadkami żenującej sceny. Wielu spośród was, 
jestem przekonany, potępia z całą surowością, prawda, 
nieodpowiedzialne ekscesy, jakich dopuścił się w hallu naszej 
szkoły, szkoły, która jest wszak naszym wspólnym domem, pewien 
aspołeczny i rozwydrzony element, nieprawda. 
Nikt się nawet nie uśmiechnął na to miłe wspomnienie. 
- Zabolało mnie - zabolało Pieroga - że niestety parę osób spośród 
was, prawda, przykładało pośrednio rękę do tej brudnej sprawy. 
Oczekuję, że wszyscy, jak jeden mąż, potępicie ten nieprzyjemny 
incydent, który naraża na szwank dobre imię naszej szkoły, szkoły, 
która wszak jest naszym wspólnym domem, nieprawda. - Tu Pieróg bez 
specjalnego związku z tematem huknął pięścią w stół i zaakcentował 
w ten sposób swą moralną przewagę. - Wiemy, że ten rozwydrzony 
element znalazł się w gmachu naszej szkoły, by odprowadzić 
swojego, jak się wyraził, ucznia i przyjaciela! Może was 
zainteresuje, że ten przyjaciel! Ten uczeń!!.. - Pieróg zawiesił 
głos, oczka zamigotały mu złowieszczo. - Znajduje się tu!! - 
wypalił. - Wśród nas! Nie będę wymieniał jego nazwiska, bo i tak 
je znacie. Kordiałek, wstań, jak do ciebie mówię. 
Dambo wstał, tłumiąc westchnienie. Już wiedział, że podpadł. 
- Kordiałek, przedstaw się klasie. 
- Kordiałek - przedstawił się klasie Dambo. 
- Tak jest, Kordiałek. A teraz powiedz klasie, dlaczego się 
znalazłeś pośród nas. 
- Przeniosłem się - powiedział Dambo. - Z Wrocławia. 
- Z Wrocławia - powtórzył Pieróg, akcentując znacząco nazwę 
miasta. - Może powiesz nam jeszcze, co cię skłoniło do tego czynu. 
- Powiem - zgodził się Dambo. - Przeniosłem się, bo wiele 
słyszałem o Poznaniu. Rzeczywiście, bardzo przyjemne miasto. Dużo 
w nim zieleni. 
Pieróg znów walnął pięścią w stół. 
- Przeniosłeś się z Wrocławia - wrzasnął - bo w tamtej szkole nikt 
cię już nie chciał! 
- To też jest część prawdy - przyznał mu rację Dambo i grzecznie 
obciągnął przecenioną koszulkę z napisem "Awangarda XXI wieku", na 
której Bernard wymalował mu ręcznie żabę Kermita oraz stos 
pomarańczy. 
- Zostałeś wyrzucony! - ryknął Pieróg, zrywając się na równe nogi 
i tkając paluchem w Damba. - Za nieodpowiedzialne ekscesy 
w przededniu Pierwszego Maja zostałeś wyrzucony ze szkoły, szkoły, 
która jest twoim wspólnym domem! No? I co ty na to, Kordiałek? 
Może zaprzeczysz? 
- Nie zaprzeczę - nie zaprzeczył Dambo. 
- Siadaj, Kordiałek. Albo nie. Wstań! - tu Pieróg zmiażdżył 
spojrzeniem Mariana i Mariannę. - Brawo, Burczykowscy. Ładnie. 
Kordiałek, widzę, że od razu wiedziałeś, z kim usiąść. Ale radzę 
ci, trzymaj się od Burczykowskich z daleka. Im też to wyjdzie na 
dobre, prawda. Przez cały okres roku szkolnego będziesz siedział 
zawsze z tą samą osobą. Z Bitnerówną. Bitnerówna jest spokojna. 
Bitnerówna wstań. 
Bebe wstała. 
- Liczę na ciebie - oświadczył łaskawie Pieróg, tłumiąc niechęć 
tak, by nie wypełzła mu na twarz. - Liczę na dobry wpływ, jaki 
wywrzesz na zbłąkanego kolegę, który jest czarną owcą w naszej 
szkole, która jest wszak naszą wspólną rodziną. Bitnerówna, 
siadaj. Pawlaczyk, wstań. Kordiałek na miejsce Pawlaczyka. 
Pawlaczyk na miejsce Kordiałka. A cała reszta siedzi spokojnie. 
I tak ma już zostać, niezależnie od tego, czy znajdujecie się 
w klasopracowni fizycznej, czy w innej, prawda. Burczykowscy, 
rozdzielić się. Burczykowska na miejsce Borejkówny, Borejkówna na 
miejsce Burczykowskiej. I tak ma już zostać. Czy wszystko, jasne? 
Nikt się nie odezwał. 
- A więc w porządku - rzekł Pieróg ze słusznym zadowoleniem 
człowieka, któremu udało się w sposób doskonały rozwiązać wszelkie 
problemy swych podopiecznych. - W ten sposób wkraczamy w nowy rok 
szkolny, który, mam nadzieję, cechować się będzie dalszym 
umacnianiem i pogłębianiem oraz wzmożoną pilnością i frekwencją - 
wyższą, niż to miało miejsce w roku ubiegłym, prawda. Przypominam, 
że wszelkie zwolnienia od rodziców, jak i lekarskie, należy 
przynosić na osobnych kartkach. Będę je chował do specjalnej 
koperty, osobnej dla każdego ucznia, które to koperty, nieprawda, 
na wywiadówkach wręczane będą waszym rodzicom, tak by mogli 
osobiście stwierdzić, czy zwolnienia nie zostały przez was 
podrobione. Powiedzcie również rodzicom, że nie będę tolerował 
usprawiedliwień od zbyt tolerancyjnych matek, prawda, jak 
przykładowo to, które w ubiegłym roku szkolnym przyniosła mi jedna 
z uczennic, której nazwiska nie wymienię, tak jest, Borejkówna, 
wstań, jak do ciebie mówię. Usprawiedliwienie brzmiało, cytuję - 
tu Pieróg zajrzał do notesu i odczytał z ponurą satysfakcją: - 
"Uprzejmie proszę o usprawiedliwienie nieobecności Natalii 
w dniach od 25-27 kwietnia b.r. Zatrzymałam ją w domu, ponieważ była 
zmęczona i miała bardzo zły nastrój". - Pieróg zatrzasnął notes 
i udał, że wybucha drwiącym śmiechem, jednakże śmiech był czymś tak 
obcym jego twarzy, że sam zanikł. - Wszyscy jesteśmy zmęczeni - 
rzekł. - Zwłaszcza obowiązkami szkolnymi, prawda? Bo nie da się 
ukryć, że Borejkównę widziano dokładnie w tamtym czasie na 
koncercie w Filharmonii i w kinie. Na to jakoś nie była zbyt 
zmęczona! W tym miejscu oświadczam, nieprawda, że nie będę 
przyjmował podobnych zwolnień. Nieobecność w szkole, szkole, która 
jest wszak naszym wspólnym zbiorowym obowiązkiem, może być 
spowodowana jedynie powodami naprawdę ważnymi, jak choroba, 
nieprawda, lub tym podobne. Wasze humory, zmęczenie i inne wymówki 
nic mnie nie obchodzą. Borejkówna wie doskonale, że jej 
nieobecności, prawda, zaniżyły nam frekwencję tak, że jako klasa 
byliśmy na szarym końcu na tle wszystkich innych klas, w szkole, 
która... Borejkówna, mówię do ciebie! 
Natalia Borejko, chuda, wysoka i przygarbiona, stała bez ruchu, 
patrząc apatycznie w okno. 
Na okrzyk Pieroga drgnęła i zwróciła rudą, kędzierzawą głowę 
w jego stronę. 
- Czy wszystko jasne, Borejkówna? 
- Tak, panie psorze. 
- Tylko dzięki wstawiennictwu pewnych osób spośród grona - ciągnął 
Pieróg - udało ci się przedostać do następnej klasy, gdyż miałaś 
nienajgorsze oceny, zwłaszcza z polskiego i historii. Ale 
uprzedzam cię, że w tym roku nie będzie to takie proste, o ile nie 
zmienisz swojego sposobu postępowania. Siadać. 
Natalia usiadła i beznadziejnie zwiesiła głowę. 
- Po tej krótkiej dyskusji - rzekł Pieróg - rozstajemy się obecnie 
pełni nadziei, że bieżący rok szkolny, prawda, będzie dla nas 
wszystkich rokiem wypełnionym wytężoną pracą i wzmożoną 
wydajnością, jak też i wzorową frekwencją, nieprawda. Jutro 
przychodzicie wyjątkowo na ósmą czterdzieści pięć, prawda, 
ponieważ tymczasowy plan lekcji nie został jeszcze uzgodniony. 
Z powodu trudności obiektywnych. Zostanie on wam podany w przeciągu 
najbliższego tygodnia, nieprawda. 

Beata Bitner Kl II e 
LO nr 15 Poznań 
Brulion 
Beaty Bitner 
Brulion Bebe B. 
Bru lion leon leo lew lowe leu leonidas 
bru der 
bru die 
bru das 

brudas do brudnego pisania 
Tymczasowy Plan Lekcji Na Wrzesień 
oto widzisz znowu idzie jesień 
człowiek tylko leżałby i spał 
Brudny Plan Tymczasowości Na Wrzesień 
Pon Wt Śr Czw Piąt Sob 
a figę 

Z powodu trudności obiektywnych tymczasowy plan lekcji nie został 
jeszcze uzgodniony. Jednakże trudności obiektywne przytrafić się 
mogą tylko i wyłącznie Dyrekcji, Kuratorium i Ministerstwu. Wam, 
młodzi Polacy - nie! 
W imieniu 
Dyrekcji 
- Damazy Kordiałek Esq 

Dambo, nie wpisuj mi się tu. 

Przepraszam. 
Ale właściwie to dlaczego nie. To ma być brulion. Może już lepiej 
pisać niż gadać na lekcji wych. 

Piszmy więc. Piszmy wraz. 

A co na przykład? 

Na przykład: napisz mi, gdzie byłaś wczoraj. Szukałem cię, nie 
było cię w domu i nikt o Tobie nic nie wiedział. 

Byłam w kinie, nie wiedziałam, że przyjdziesz. 

Chyba to oczywiste było. 

Widziałam, że gdzieś szedłeś z bliźniętami. 

Do stołówki, chciałem wykupić karnet. Burczyki fajni są. 
Potem poleciałem do ciebie, była tylko A. Z tym dentystą piekli 
sernik. 

Ach, więc to był sernik, ja go widziałam już po zwęgleniu. 
Przypalili na amen. 

Fajny masz ten zeszyt i żółciutki. 

Amerykański. Jest taki piękny i jedwabisty, że aż się nadaje tylko 
na brulion. 

Uwaga, Pier zaczyna żywić podejrzenia. Notuj. 

Przynieść: 
750 zł na PZU 
2000 zł na Kom. Rodz. 
7500 na podręczniki 
już widzę minę Anieli. 

Uważaj. 

Ponieważ Beata nie posiada jeszcze dzienniczka ucznia, zmuszony 
jestem wpisać niniejszą uwagę w niniejszym brudnopisie. Beata nie 
uważa na lekcji wychowawczej i nie odpowiada na wezwania, na 
upomnienie reaguje bezczelnie i w dodatku demoralizuje kolegę. 
Wychowawca mgr W. Pieróg 

Bezczelna! - B. Żeromski, wuj 

Przysposobienie Obronne 
1988 09 08 
Lekcja 1. 
Temat: Lekcja organizacyjna 
Lekcja 2. 
Temat: Przygotowanie do strzelania. 

Pewien smutny półgłówek z Poznania 
Przygotować się chciał do strzelania. 
Zajrzał w lufę, wycelił, 
Nie czekając wystrzelił 
I się zmienił wprost nie do poznania. 

Sam to wymyśliłeś? 

A bo co? 

Bo śmieszne jak nie wiem. 

Sam, moja Bebe. 

To jest limeryk, tak? 

Brawo. Jak się jeszcze dowiem, że lubisz limeryki to... 

To co będzie? 

Wiesz co. 

Nie, nie wiem. 

No to jak się chcesz dowiedzieć, to wymyśl kilka limeryków. 

Nie wiem, czy potrafię. 

Jest 5 wersów, metrum mieszane (jamb z anapestem), pierwszy drugi 
i piąty wers ma po 3 stopy i rymują się, trzeci i czwarty po 2 
stopy i też się rymują, pierwszy wers kończy się zazwyczaj nazwą 
miejscowości. 

Jeszcze tylko nie wiem, Dambo, co to jamb i anapest. 

Dobra - anapest, trójsylabowa stopa wersyfikacyjna o dwóch 
sylabach krótkich (albo nie akcentowanych) i trzeciej długiej 
(albo akcentowanej). Jamb - dwusylabowa stopa o pierwszej syl. 
krótkiej (albo nie akcentowanej) i drugiej - długiej (albo 
akcentowanej) U - słowiczku, mój! A leć, a piej, na pożegnanie 
piej. 

Czekaj, czekaj, ja ci jeszcze zapieję, 
o, zobacz: 
Żył raz pewien neurotyk w Odessie, 
Co się bał, że morze go wessie. 
A gdy bał się - tak dyszał, 
że niczego nie słyszał, 
więc przejechał go traktor w Odessie. 
Widzisz? 

Naprawdę jesteś nadzwyczajna, ale uważaj na metrum. 

Raz pewien pan z Zakaukazia 
Na rożen sam siebie nadział. 
Zrobił to z tej przyczyny, 
Że braki baraniny 
Wystąpiły w sklepach Zakaukazia. 

Brawo, ale pilnuj metrum, 
teraz ja: 
Żyła raz święta krowa w Bombaju, 
Co nie miała żadnego zwyczaju. 
Na zarzuty w tej sprawie 
Tarzała się po trawie, 
Mocząc stopy w przydrożnym ruczaju. 

Na lekcji biologii 
Beata nie reaguje na dzwonek! 
mgr W. Prątkowska 

Nie jest przecież psem Pawłowa 
Żeromski, wuj. 

1988 09 08 
Lekcja 2 
Temat: Surowce energetyczne 

1. Do surowców energetycznych 
zaliczamy te, które dają jakąś energię, np, węgiel kamienny, 
węgiel brunatny torf, łupki bitumiczne, ropa naftowa, gaz ziemny, 
pierwiastki promieniotwórcze, "biały węgiel" - energia wód - 
energia wiatru, każdy łupek bije w słupek każdy głupek zjada 
łupek, każdy trupek pragnie łupek. 

Pewien głupek, obywatel Chałupek, 
Amatorem bitumicznych był łupek. 
Dopadł łupek - bił w słupek 
Na terenie Chałupek 
Lub też z łupek formował szereg kupek. 

Fantastyczne, 
ale czy to jest ten łupek 
czy ta łupka? Bitumiczna, 

Jeden z głupków, obywatel Chałupków, 
Amatorem bitumicznych był łupków. 
Dopadł łupków wśród trupków 
Na terenie Chałupków 
I nawkładał tych łupków do kubków. 

Czekaj, ja mam najprostsze wyjście uniwersalne: 
Sędzia śledczy z miejscowości Poróbki 
Przyuważył bitumiczne raz łupki. 
Zebrał wszystkich do kupki, 
Wydał zakaz przeróbki, 
Po czym sam spożytkował te łupki. 

Brawo, brawo, brawo, Dambo! 

Cicho, nie śmiej się tak ewidentnie. 
Notuj. Notuj. 

1988 09 08 
Lekcja 3 
Temat: Postulaty Bohra 
musi być równa ilość ładunków - 5 - bo atom jest elektrycznie 
obojętny 
ja też 
liczba atomowa określa ściśle ilość protonów 
w jądrze oraz decyduje o ilości elektronów w atomie... 

Przygłupawą uczennicę z Werony 
Przerażają wszystkie w jądrze protony. 
Cząstki elementarne 
Też są dla niej koszmarne, 
Z której by nie podeszła je strony. 
Wiesz, Dambo, mnie przed fizyką umysł się zamyka. 

Pewna śliczna blondynka z Poznania 
Przed poznaniem fizyki się wzbrania. 
Kiedy słyszy: fizyka, 
Umysł jej się zamyka, 
Bo dochodzi do przeładowania. 

Lekcja 3/4 
Temat: Przygotowanie do strzelania Trójkąt jednolitości 
celowania 
zastanawiam się, po co mnie tego uczą, przecież ja bym 
nigdy w życiu nie umiała strzelić do człowieka. 

No to właśnie dlatego cię uczą. 

To jest okropne. 

Tak, Bebe, to jest okropne. Notuj. Notuj. 

Do połowy paźdź. przynieść: 
2 bandaże elastyczne 1,8-10 cm 
1 gazę wyjałowioną większą 
1 gazę wyjałowioną mniejszą 
kłębek waty 
chustę trójkątną 
agrafkę 
Z tego wszystkiego kupić można wyłącznie agrafkę. Dambo, ta 
agrafka mnie rozczula. Najpierw uczą cię celnie strzelać, a potem 
robić opatrunki z agrafką. 

A bo celnie strzelać to do wroga, 
a agrafkę - swoim albo sprzymierzonym. 

Aha. 

1988 09 15 
Lekcja 3 
Temat: Przyrost naturalny i struktura ludności świata 

Pewna tłusta panienka z Irlandii 
Miała sen, że całował ją Gandhi. 
Więc zaczęła się głodzić, 
Myśląc, że o to chodzi, 
Gdy się Gandhi śni pannom w Irlandii. 

Teraz ja: 
Raz był facet w centrum Zawichostu, 
Co się silnie obawiał przyrostu. 
Mawiał: choć naturalny 
Jest w istocie fatalny 
Tak dla świata, jak dla Zawichostu. 

Popatrz, Natalia płacze. 

No bo właśnie znów dał jej nd za brak mapki. 

A mapek w sklepie nie ma. 

No właśnie. 

Myślę, więc jestem - Kartezjusz. 
To, co myślę - jest - Malebranche. 
Istnieje tylko to, co myślę - idealizm kantowski. 
To, co jest - jest, a tego, czego nie ma - nie ma. - Parmenides. 

Z tego wszystkiego najbardziej odkrywczy wydaje mi się Parmenides. 

Hehe, Dambo, hehe. 

A skąd to wzięłaś w ogóle? 

Wypisałam z różnych inteligentnych lektur. 

Ho, ho, ho. 
Pewien młody filozof z Kudowy 
Myśli różne cytował wciąż z głowy. 
Lecz z nadmiaru wariantów 
Kartezjuszy i Kantów 
Rychło wpadł w istny mętlik myślowy. 
Dambo, czy ty masz może mój zeszyt od fizy? 

Skąd, jakim cudem. 

Och, och, już mi tylko cud pozostał, zgubiłam. 

Beata otrzymała ndst za brak zeszytu i podręcznika fizyki. 
Ponieważ w dalszym ciągu nie posiada dzienniczka, wpisuję nd i 
uwagę do niniejszego brudnopisu. Proszę o dopilnowywanie, ażeby 
córka nosiła do szkoły wszystkie potrzebne zeszyty i podręczniki 
oraz dzienniczek ucznia. 
mgr W. Pieróg, wychowawca 

Bardzo chętnie dopilnuję, by Beata nosiła do szkoły wszystkie 
potrzebne podręczniki, skoro tylko szkoła zechce dostarczyć je 
w komplecie, tak jak się zobowiązała. Dzienniczków ucznia natomiast 
dostać niepodobna. Widziano je w Lublinie, ale aż tam się nie 
wybieram. 
Żeromski, wuj. 


Piątek, 16 września 

1. 

Aksamitny upał z jedwabną podszewką chłodu 
płynął od ogródka. W pokoju Józefiny znów był lekki, miły 
przewiew. Firanki wzbierały cicho jak złote balony, a przez 
otwarte okna napływało słońce, zatapiając wszystko 
w orzeźwiającej, brzoskwiniowej pozłocie. Z kąta, gdzie na dywanie 
siedział Dambo, widać było prześwietloną na wylot kuchnię, a w jej 
oknie - płaszczyznę zieleni. Na trawniku za oknem stał pan 
Karolek, sąsiad spod dziesiątki, i impetycznie podlewał kwiaty 
ogrodowym wężem. Srebrzysty, ruchomy łuk przekreślał zielone tło, 
na którym, połyskując w słońcu, złociła się Bebe: nachylona nad 
stołem, z chrzęstem krajała świeże ogórki i szczypiorek. Cała ta 
zieleń pachniała, pachniało słońce i woda. Dambo wypełniony był po 
uszy błogością wzrokową, węchową i uczuciową. Nie myślał o niczym, 
a zresztą, gdyby myślał, to pewnie właśnie o tym, jak dobrze jest 
nie myśleć o niczym, tylko tak sobie siedzieć i widzieć tę śliczną 
dziewczynę pełną zagadek, która najlepiej ze wszystkich znanych mu 
dziewczyn układa limeryki, patrzeć, jak ona w sposób najbardziej 
oczywisty i naturalny przyrządza chłodnik z kwaśnego mleka dla 
niego, dla Damazego Kordiałka, którego przed miesiącem w ogóle 
jeszcze nie znała. 
Mały poczęstunek okazał się nieodzowny. Krystian się spóźniał, 
a zarówno Bebe, jak Dambo i bliźnięta Burczykowscy przyszli wprost 
ze szkoły, głodni jak psy. W całej II e nikt nie rozumiał fizyki 
na jutro, więc umówili się jeszcze wczoraj z Krystianem, który 
obiecał wpaść prosto z pracy i wytłumaczyć ostatnią lekcję, fizyka 
bowiem zawsze stanowiła jego hobby, jak to ujął. 
- Miał być o trzeciej - niecierpliwiła się Aniela, która nie 
lubiła czekania w ogóle, a już zwłaszcza czekania długotrwałego. 
Poza tym, u mężczyzn ceniła punktualność, jako przejaw szacunku 
i poważania. Nadto, jako osoba despotyczna, lubiła, żeby wszystko 
szło dokładnie po jej myśli. 
Brakowało jej Krystiana - jego spokojnego, zrównoważonego głosu 
i szczerego uśmiechu. Krystian miał w sobie pewność i zdecydowanie, 
które trzpiotowatą Anielę napawały poczuciem bezpieczeństwa, 
jakiego dotychczas doznawała wyłącznie na widok koła ratunkowego. 
"Jestem w nim zakochana" - zdecydowała Aniela i spojrzała na 
wytworny zegar z czeczoty, postukujący obok łóżka. Smukła, czarna 
wskazówka znów przeskoczyła o kreskę. "Krystian jest słodki, 
naprawdę słodki. Tylko dlaczego tak się spóźnia?" 
- Spóźnia się - powiedział właśnie w tej chwili Dambo. - To źle. 
- Jeszcze trochę, a jesteśmy załatwieni. Nie zdążymy zrobić innych 
lekcji. Na jutro dwa wypracowania z polskiego, jedno 
z rosyjskiego, powtórzyć turbiny na WT, z geografii wszystkie wyspy 
i półwyspy świata na pamięć, a na angielskim będzie kartkówka 
z gramatyki - wyliczyła Marianna. 
W pokoju było troje licealistów, a jeśli choćby jedno takie 
przemówi, rozmowa musi prędzej czy później zejść na szkołę, czyli 
na zjawisko, które wypełnia młodzieży cztery piąte dnia. 
"Za moich czasów tak nie było - przypomniała sobie Aniela. - Przychodziło się ze szkoły i robiło się z Dmuchawcem próby do przedstawienia "Hamleta" albo leciało się do kina na dwa seanse". 
- Jak byłam w waszym wieku, to raczej lubiłam szkołę - powiedziała. 
- To były inne czasy - odparła ponuro Marianna. 
- Bo ja wiem - Aniela podeszła do radia i włączyła program trzeci. 
Trafiła na Leonarda Cohena, który ciemnym głosem zamruczał: "I'm 
your man", co Anielę natychmiast wprawiło w ruch. Zrzuciła 
sandałki i na bosaka zaczęła pląsać po dywanie, ramionami czyniąc 
aerobikowe młyńce. 
- Od czterdziestu paru lat są te same czasy - rzuciła w locie. 
- Więc może ludzie są inni - zasugerował Dambo, nie odrywając 
wzroku od Bebe, która właśnie myła salaterkę. 
- A, to tak. Inni. Mniej mają złudzeń. Czy ta zupa już gotowa? - 
krzyknęła Aniela w stronę kuchni i wdzięcznie podskoczyła, 
krzyżując nogi. - Bo Krystian na pewno zaraz przyjdzie! 
Bebe, milcząca jak zwykle, śliczna jak obrazek, lecz nieco nadęta, 
wkroczyła do pokoju, niosąc salaterkę z chłodnikiem. 
- Strasznie długo to trwało - zrobiła jej uwagę Aniela. 
- Szkoda, że nie przyszłaś mi pomóc - nie wytrzymała Bebe. - 
Kozio! 
- Co? - odezwał się głosik zza drzwi. 
- Obiad! 
Drzwi pokoiku otwarły się i wszedł Kozio w długiej szacie ze 
złotej lamy, którą Józefina nosiła na "duże" wieczory. Na twarzy 
miał ohydną maskę o złym wyrazie. 
- Fajna, co? - spytał, zadowolony z wrażenia, jakie uczynił na 
wszystkich bez wyjątku. 
Maska, wykonana ze zwykłego brystolu, pomalowanego plakatówkami 
i kolorowym tuszem w koszmarny grymas, zakrywała mu więcej niż 
połowę twarzy i piętrzyła się wysoko ponad czołem, ginąc w masie 
nylonowych pończoch, pociętych w paski i ufarbowanych na rudo. 
- Co to ma być? - zimno spytała Aniela. 
- Demon - odparł krótko Kozio. 
- Czasami zastanawiam się - wycedziła Aniela - czy twój brat jest 
normalnym dzieckiem, Beato. 
- Kozio - odrzekła Bebe z niezmąconym spokojem - jest dzieckiem 
niezwykłym, po prostu. 
- Aha, tak, bo co dzień robi inną maseczkę - zadrwiła Aniela. 
- Co dzień - potwierdził demon, odsuwając z okolicy ust rude 
nylonowe pasma. - Przestałem robić lalki i kukiełki. Teraz robię 
tylko maski demonów. Jak się robi maskę demona, to prawdziwy demon 
ucieka z domu. 
- Z jakiego domu? - zagubiła się Aniela. 
- Z naszego - rzekł Kozio i sięgnął po łyżkę. 
- Maseczka jest OK - wtrącił się Dambo, który chciał wesprzeć 
swoją Bebe. - Zwłaszcza oczy wypadły sugestywnie. 
Bebe, która dotąd ofiarowywała mu tylko ukradkowe zerknięcia, 
teraz spojrzała na Damba z nieskrępowaną wdzięcznością. Kozio zaś 
zwrócił się ku niemu, ukazując ginące pod strzępiastymi brwiami 
oczodoły. W białkach okropnych oczu zezowały czarne tęczówki, 
a w każdej z nich była dziura wielkości grochu, tak że Kozio mógł 
sobie swobodnie oglądać piękny świat na zewnątrz. 
- Oczy są najważniejsze - oznajmił. - W oczach jest ten, jak się 
to nazywa, ból istnienia. 
- On się okropnie zgrywa, na tym polega jego niezwykłość - syknęła 
Aniela, z chwili na chwilę coraz bardziej jadowita. Czas bowiem 
mijał, a Krystiana wciąż nie było. 
- Przestań dokuczać Koziowi - chłodno poprosiła Bebe. 
- Bo co, bo co?! - zdenerwowała się Aniela, rozrzucając ciemne 
loki i iskrząc czarnymi oczami. - Bo mnie wyrzucisz z domu? No, 
no. Ciekawe, kto ci będzie wtedy podpisywał uwagi w dzienniczku? 
A raczej w tym brulionie idiotycznym, bo ty wciąż nie masz 
dzienniczka. 
- Nie mam dzienniczka, bo w sklepach nie można dostać. A poza tym, 
to i tak nie ty mi podpisujesz uwagi, tylko Bernard. 
- O! A to dlaczego? 
- Nawet nie pamiętasz. Odmówiłaś podpisywania, powiedziałaś, że to 
nie wchodzi w zakres opieki. 
- A, tak. No, cóż, przynajmniej na coś ten próżniak się przydaje - 
mruknęła Aniela i dodała, rozkładając talerze na kulawym stoliku: 
- Za moich czasów dwóje i uwagi do dzienniczka dostawali tylko 
debile oraz niepoprawni chuligani. 
- Dziś wszyscy jesteśmy debilami - odrzekł na to Marian, po czym 
uściślił: - Dwanaście osób z naszej klasy z trudem dostało 
promocję do klasy drugiej. Na trzydzieści pięć osób dwadzieścia 
miało tróję z polskiego. 
- Cóż - bąknęła Aniela z niezbyt pewną miną. - Widocznie jesteście 
naprawdę kiepscy. 
- To właśnie powiedziałem przed chwilą - przypomniał dwornie 
Marian. - Sami debile. Nasi profesorowie też tak uważają. Ja to 
już w ogóle nie mam ochoty się uczyć. Uczę się, dostaję tróję. Nie 
uczę się, też jakoś wylawiruję na ten sam stopień. A w dodatku 
w obu przypadkach uważany jestem za osła. 
Aniela rzuciła mu zdziwione spojrzenie i zakrzyknęła, że przecież 
człowiek nie uczy się tylko dla stopni. 
- Powinno was cieszyć - dodała - samo zdobywanie wiedzy! 
- Nie cieszy - skonstatował Marian rzeczowo. - Tej wiedzy jest za 
dużo. Turbiny. Przylądki całego świata. Biologia szczegółowo. Ja 
to bym chciał się uczyć tylko matematyki i tych przedmiotów, które 
lubię. 
- Fajnie by było - rozmarzyła się Marianna - żeby uczyli samych 
ciekawych rzeczy. Nie myślcie, że chciałabym się obijać i uczyć 
tylko śpiewu. Niechby nawet i fizyka była - przecież i ona może 
być ciekawa, prawda? 
- Fizyka jest ciekawa, idiotko - oburzył się na nią brat. - Tylko 
że jak kto ma ograniczony umysł kobiecy, to... 
- Nie bądź rasistą. Zresztą sam dziś zadania ani w ząb, geniuszu. 
- Tego zadania to i Pieróg nie rozumie. Gdyby rozumiał, toby nam 
wyjaśnił. 
- A nie wyjaśnił? - zainteresowała się Aniela. 
- Nie, tylko zadał. Jako poprawkę. Bo klasa ma już mnóstwo dwój 
z fizyki. Więc teraz, kto rozwiąże, dostanie piątkę. 
- W tym się musi kryć jakiś podstęp - oświadczyła Marianna. 
- W dodatku lekcja była niezrozumiała. Pytaliśmy go na przerwie 
o wyjaśnienia, ale powiedział, że mamy nie udawać idiotów. 
- No to pozostał nam już tylko Krystian. 
- I właśnie idzie - powiedziała Bebe, wyglądając przez okno na 
ulicę. 
- No, czy on nie jest cudowny?! - zachwyciła się Aniela. 

2. 

Zaraz po wejściu Krystiana, ubranego w białe spodnie i białą 
bluzę, wpadła ruda jak marchewka Natalia Borejko, ubrana 
w połatane portki i górę od dresu. Jak wyjaśniła, właśnie szła 
w rozpaczy przed siebie planując albo utopić się w Warcie, albo iść 
do kina na film "Jak to się robi w Chicago", gdyż nie rozumiejąc 
ani w ząb fizyki, a mając dwie dwóje na koncie, mogła już tylko 
machnąć ręką na wszystko, gdy nagle cień słabej nadziei kazał jej 
zwrócić kroki w stronę Krasińskiego, bo, jak pamiętała, Bebe miała 
zawsze dobrze prowadzone notatki. 
- Ja po prostu piszę wszystko do zeszytu od fizyki, jak leci - 
powiedziała Bebe. - Tylko że tam na pewno są błędy, bo ja nic nie 
rozumiem. 
- Cała nadzieja w Krystianie - oznajmiła Aniela z dumą. 
Zjedzono chłodnik i półtora razowca, po czym Krystian zażądał 
herbaty. 
- Bez herbaty nie umiem myśleć - wyznał, zasiadając 
w fotelu Józefiny i ciepłym wzrokiem odprowadzając Anielę, która 
poleciała spełniać jego pragnienia. - No, jazda, dawajcie tę 
fizykę. 
Podano mu wszystkie zeszyty i notatniki naraz. 
Krystian chrząknął, założył jedną nogę na drugą, ukazując białe 
skarpetki nad białymi tenisówkami, podziękował Anieli za herbatę 
i kruche ciasteczka, po czym z całą powagą zagłębił się 
w uczniowskich gryzmołach. 
- Mój Boże - westchnął cicho. - Czy naprawdę nie potraficie 
rozgryźć takich prostych zagadnień? - umilkł nagle i przekartkował 
zeszyt Mariana, po czym zajrzał do zeszytu Bebe, porównał go 
z notatnikiem Marianny i ostatecznie skupił się na zeszyciku Damba. 
- Hm - powiedział - i napił się herbaty. - Interesujące. 
Wśród najgłębszej ciszy przeczytał wszystkie notatki ze wszystkich 
czterech zeszytów. 
- Taak - powiedział - A podręcznik? Co na to podręcznik? 
- Jeszcze nie wydrukowali - wyjaśniła mu młodzież. 
- Jak to nie wydrukowali? - zdumiał się Krystian. - Przecież to już 
połowa września. To z czego wy się uczycie? 
- Z zeszycików. Pan dyrektor nam dyktuje wszystko do zeszycików. 
- Tak. Aha - rzekł powoli Krystian. - Tylko, ten... jak by wam to 
powiedzieć. - Westchnął i popił herbaty. - Za moich czasów to ta 
fizyka wyglądała chyba troszkę inaczej... 
Rozległ się cichy, powszechny jęk zawodu. 
- ...słowem... - rzekł Krystian i zerknął na Anielę - muszę 
przyznać, że i ja nic z tego nie rozumiem. 
Umilkł, zgnębiony, i wpatrzył się w swoje różowe paznokcie. 
- Jezus, Maria - co my teraz zrobimy? 
- Zróbmy chociaż zadanko domowe z tego zbioru. 
- Pokażcie no - rzekł Krystian słabym głosem i przeczytał: - 
Drewniany pręt jest zawieszony jednym końcem na nici, drugi koniec 
natomiast pływa w wodzie. Jaka część pręta o gęstości p= 0,84 G/cm3 zanurzona jest w wodzie? Załóż, że pręt jest bardzo cienki. 
Przez chwilę panowała cisza. Krystian najpierw długo patrzał 
w zadanie, potem zaś począł nerwowo kreślić i pisać w podanym mu 
brudnopisie. 
- Interesujące - rzekł. - Hm. A to drugie zadanie? 
Licealiści spojrzeli po sobie. 
- Tu, o, tu - Marianna pokazała mu odpowiednią stronicę. 
- Obliczyć minimalną energię Em fotonu wystarczającą do 
rozszczepienia jądra deuteru. 
Na te słowa wszedł Bernard, z okazji upału ubrany w kitelek na 
gołe ciało i sandały oraz skarpetki granatowe ze szlaczkiem 
z czerwonych truskawek. 
- Deuteru? - zapytał. - Znakomicie. Podoba mi się program licealny 
w PRL. Jesteście całkowicie na bieżąco. Właśnie telewizor coś 
przebąkiwał, że w Ameryce dokonano wiekopomnego i rewolucyjnego 
odkrycia. Sposobem domowym, używając deuteru, który podobno 
znajduje się w zwykłej wodzie, każdy może sobie w domu zrobić 
reakcję termojądrową. 
- To pysznie! - ucieszyła się Aniela. - Czy to znaczy, że już nie 
będą budować elektrowni atomowych? 
- Tego telewizor nie powiedział. Ale powiedział, że deuter jest do 
tego wynalazku okropnie potrzebny. I proszę - wchodzę, patrzę, 
a młodzież dyskutuje o deuterze. 
- Bernard, my nic nie wiemy o deuterze! - rzekł Dambo ponuro. 
- Dlaczego? - spytał Bernard surowo, z męską prostotą. 
- Bo nikt nam nie umie wytłumaczyć. 
- Brawo! - rzekł Bernard z goryczą. - Moje gratulacje, młodzieży 
polska. Oto, jak chcecie uczestniczyć w życiu globu. Nikt wam nie 
umie wytłumaczyć o deuterze, to zaraz nie umiecie nic. A sami się 
potrudzić, nie łaska? A zainteresować się książkami, 
podręcznikami... 
- Kiedy podręcznik jeszcze nie wydrukowany. 
- ...to pożyczcie! - wrzasnął Bernard, czerwieniejąc 
apoplektycznie. - To zdobądźcie!!! Spod ziemi wykopcie! Przecież, 
do ciężkiej deutery, tu chodzi o waszą przyszłość! To wam powinno 
zależeć, żeby umieć! Nawet, jeśli nikomu innemu na tym nie zależy. 
O! A co, jak nie potraficie nawet zrobić sobie głupiej reakcji 
termojądrowej w słoiku?! Wy nawet żarówki nie skłonicie do 
świecenia! 
- Gadasz zupełne głupstwa - wtrąciła się wzburzona Aniela. 
Inwektywy Bernarda odbierała ona, nie bez racji, jako skierowane 
głównie pod adresem Krystiana, który choć po medycynie, także nie 
wiedział nic o deuterze. - Przede wszystkim nie krzycz na dzieci. 
A po drugie, jak jesteś taki mądry, to sam im wytłumacz to zadanie, 
co? 
- Ja tu nikomu nie będę tłumaczył żadnych zadań - zdenerwował się 
Bernard silnie. - Ja nie jestem próżnym gogusiem, który udaje nie 
wiadomo kogo, żeby tylko się wydać nie wiadomo czym. 
- Co proszę? - podskoczył w fotelu Krystian. 
- Ja nie muszę ukrywać, że i mnie źle uczono fizyki. Nie muszę też 
ukrywać, że byłem leniem i wagarowiczem. Bo ja nie pozuję. Ja się 
nie zgrywam. Ja jestem naturalny, jak woda i wiatr. Co nie znaczy, 
mężczyzno z bormaszyną, że nie żałuję swej niegdysiejszej głupoty. 
I właśnie z tego powodu nie ustanę w docinkach pod adresem tej oto 
młodzieży. Przeraża mnie myśl, że rośnie w PRL jeszcze jedno 
pokolenie, które nie będzie miało pojęcia, o co chodzi w fizyce. 
- Może masz trochę racji - powiedziała Aniela po zastanowieniu. - 
Więc chwileczkę. Właśnie mi się przypomniało, że znam człowieka, 
który wie, o co chodzi w fizyce. Nazywa się Jerzy Hajduk i jest 
mężem Cesi. Mieszkają na Słowackiego. 
- Mają telefon? - ożywił się Bernard. 
- Nie. Nie mają. Zbierajcie się wszyscy. Idziemy tam zaraz. 

3. 

Żółty dom z wieżyczką przy ulicy Słowackiego obłaził mocno 
z tynku, toteż przykładał do niego rękę, kto tylko chciał. Na murku 
przy bramie ktoś namalował przez szablon, jaskrawoczerwoną emalią 
olejną, smutne słoneczko z napisem: "Nienawiść szkodzi dzieciom 
i innym żyjątkom". Nieco dalej kredowy napis wyrażał żądanie 
rejestracji NZS-u. W klatce schodowej, dawno nie odnawianej, 
czyjaś dłoń wypisała na ścianie (przy użyciu rozpylacza z farbą 
cytrynowożółtą) hasła sataniczne. Natomiast obok skrzynki na listy 
wisiała ulotka reklamująca kaplicę adwentystów, a zaraz obok 
przyklejono świstek z protestem przeciwko budowie elektrowni 
jądrowej w Klempiczu. 
Aniela doprowadziła swoją gromadkę (z wyjątkiem Krystiana, który 
powiedział, że poczeka na ulicy) na pierwsze piętro. Tu, na 
pomalowanych czyściutko drzwiach, widniała zabawna wizytówka 
z napisem: Żak - Hajduk - kołodziej. Przy każdym nazwisku wymalowano 
dłonią mistrza kolorową figurkę w odpowiednim przyodziewku 
i zachwycony Bernard przez dłuższą chwilę kontemplował to małe 
dzieło sztuki, wydając ze stulonych ust pełne podziwu cmoknięcia. 
Na dzwonek Anieli drzwi otwarły się wreszcie i w progu stanęła 
miła, rumiana blondynka z noworodkiem w ramionach. Maleńki 
chłopczyk o zielonych oczkach wyzierał nieśmiało zza jej nogi. 
Z rozwartych na przestrzał drzwi kuchennych wyszedł na czworakach 
zaśliniony osobnik w kaftaniku i krótkich foliowych majteczkach, 
które ukazywały aż po nasadę jego pulchne, brązowe nóżki. 
- Cześć, Ceśka! - powiedziała Aniela, uśmiechając się szeroko. 
- Ojej! - zawołała blondynka ze zdziwieniem. - Anielka! A to kto? 
Zaczekajcie, zaraz, wejdźcie najpierw! - uściskały się obie tak 
serdecznie, jak tylko mogły bez krzywdy dla noworodka. Z pokoju na 
lewo wybiegły dwie śliczne, czarnookie dziewczynki w wieku 
przedszkolnym i Aniela przejawiła pewną dezorientację. 
- Chwilkę, Cesia - powiedziała. - Dotychczas żyłam w przekonaniu, 
że macie troje dzieci. 
Cesia się roześmiała. 
- Te dwie ślicznotki to są Kołodziejanki, córki Julii. A że Julia 
i jej mąż pojechali zarabiać przy winobraniu we Francji... 
- To ty się zajmujesz dziećmi - odgadła Aniela, kiwając głową. 
- No, właśnie - ja to mam szczęście do tego - zaśmiała się Cesia. 
- I wprawę. 
- I wprawę. Ale wejdźcie, wejdźcie... zaraz, kim są ci młodzi 
ludzie? 
- Żeromski jestem - pospieszył Bernard, z rozczuleniem garnąc ku 
sobie główki licznej dziatwy. - Witaj, dziewczyno z oseskiem. Tu 
oto stoi pięcioro zdrowych licealistów, którzy wskutek namów 
pewnej życzliwej im osoby poczuli wreszcie coś w rodzaju głodu 
wiedzy. 
- Nie przesadzajmy z tym głodem - przerwała mu Aniela. - Cesiu, 
oni po prostu nie mają pojęcia, jak rozwiązać zadania z fizyki. 
Pomyślałam o twoim mężu. 
- Ależ Jurek jest w Kanadzie, na stypendium! Wraca dopiero za trzy 
miesiące! 
- Mój ty świecie, toż to prawdziwy dramat - rzekł Bernard. - 
Biedne dzieci, na cóż zdała się siła mej perswazji?! Zaczynam 
podejrzewać, że zły los postanowił zniweczyć wszystkie dobre 
odruchy w tym społeczeństwie. Słowem, nie będziecie wiedzieli, 
o co chodzi w fizyce. Spotkała nas prawdziwa klęska. 
- Nie, nie - pocieszyła go Cesia i poprawiła oseskowi śliniaczek, 
nogą zaś powstrzymała raczkującego osobnika od wypełznięcia na 
schody. - Żaczek jest w domu. Mój tata, znaczy. Zrobicie mu 
prawdziwą przyjemność, zapytując go, o co chodzi w fizyce. 

4. 

- Deuter! - zakrzyknął radośnie inżynier Żak. - Czy być może? - 
Był okrągłym pyknikiem o życzliwym spojrzeniu i rumianych 
policzkach. Kiedy weszli do jego pokoju, siedział właśnie za 
stołem i kreślił coś z wielką wprawą na arkuszu kalki. - Otóż - 
powiedział, kiedy zasiedli wokół niego, a on, porzuciwszy pracę, 
zapoznał się z zawartością ich notatników i zeszytów, a także 
z treścią zadań domowych - musicie wiedzieć, że... - i po tych 
słowach Żaczek, od lat kochający wiernie fizykę, zwłaszcza 
teoretyczną, człowiek, który w roku 1975 omal nie oszalał 
z radości, gdy dowiedział się o dokonaniu stabilnej reakcji jądrowej 
w plazmie deuteru, on właśnie wygłosił wspaniały, prosty, 
porywający i klarowny wykład. 
Ci, spośród czytelników, którzy wiedzą, o co chodzi w fizyce, nie 
będą mieli trudności z dośpiewaniem sobie brakujących fragmentów 
wypowiedzi inżyniera Żaka. Ci natomiast, którzy nie wiedzą, o co 
chodzi w fizyce, i tak by nic nie zrozumieli. Obawiam się, że 
czytelnicy nie mają innego wyjścia, niż tylko uwierzyć mi na 
słowo, że inżynier Żak w ciągu zaledwie trzech godzin nie tylko 
znacznie rozjaśnił w głowach pozostawionym mu licealistom, lecz 
także znalazł błąd drukarski w tekście zadania (zamiast p=.0,84 G/cm 3 powinno być p= 0,84 g/cm 3, moi kochani), a w dodatku 
sprawił, że młodzi ludzie samodzielnie i z przyjemnością obliczyli 
zadania domowe, co dowodzi, że rację miał Plautus, twierdząc, iż 
sapienti sat. 

5. 

Oczywiście, ani Aniela, ani Krystian, ani Bernard nie pozostali, 
by słuchać wykładu inżyniera Żaka. Żadne z nich nie musiało bowiem 
chodzić do liceum, toteż żadne z nich nie miało wystarczającej do 
tego słuchania motywacji. No - może Bernard miałby motywację, jako 
istota ludzka żądna wszelkiej wiedzy o otaczającym ją świecie 
i o sekretach Matki-Natury. Lecz widok Anieli, odchodzącej w dal 
z dłonią w dłoni Krystiana, poruszył w nim struny animalnej, jak ją 
sam w duchu określił, zazdrości. Pozostawił więc pięcioro młodych 
na łasce inżyniera Żaka i ująwszy drugą dłoń Anieli, poszedł obok 
niej cichą i słoneczną ulicą Słowackiego. 
- Piękna dzisiaj, doprawdy, pogoda - rzekł, dostosowując swe 
ogromne kroki do kroków opalonych nóg w czerwonych, klekoczących 
sandałkach. 
Nikt nie podjął tak obiecującego tematu, więc Bernard, rzuciwszy 
na Anielę krótkie spojrzenie kątem oka, dodał, ściskając ją lekko 
za rękę: 
- Aniello, czy nie poszłabyś wraz ze mną nad rzekę, by tam, na 
złotym piasku przybrzeżnym, zawrzeć choćby krótkotrwały pokój 
z Naturą? 
- Co przez to rozumiesz? - spytała podejrzliwie Aniela, 
a Krystian, ściskając jej drugą dłoń, dorzucił bez wahania: 
- O, tak, chodźmy nad rzekę! Co za doskonały pomysł! Zresztą, sam 
chciałem to zaproponować, miałem te słowa dosłownie na końcu 
języka! 
- Życzę ci, żebyś zawsze miał je dokładnie tam - powiedział 
Bernard tonem złowieszczo wyszukanej uprzejmości. 
- Proszę? - zdezorientowany Krystian zmylił krok, wskutek czego 
został zmuszony do upokarzającej dreptaniny. - Wiesz, Bernard - 
rzekł wreszcie - muszę ci wyznać, że bardzo często nie rozumiem, 
o co ci chodzi. 
- Nie musisz mi tego bynajmniej wyznawać, chłopcze z fletcherem. 
Od pewnego już czasu sam doskonale sobie z tego zdaję sprawę - 
wyjaśnił mu Bernard. - Gdyż, jeśli wolno mi tu użyć błysku 
poetyckiej metafory, będącej wszak największą siłą mej wymowy, 
każdy żółw jest tylko skorupiakiem i wskutek tego nie jest 
w stanie wzbić się do podniebnych lotów, choćby nawet wyglądał na 
kukułkę. 
- Na kukułkę - powtórzył Krystian, przełykając ślinę. 
- ...podczas gdy taki platalea leucorodia, czyli płaskonos biały, 
zwany pospolicie warzęchą, jest ptakiem groteskowym z powodu swego 
dzioba w kształcie łyżki... 
- Łyżki?... 
- ...silnie w dodatku spłaszczonej. A przecież, na przekór swej 
powierzchowności, budzącej śmiech i drwiny wśród gawiedzi, 
warzęcha wzbija się wysoko, bardzo wysoko, i potrafi latać daleko, 
tak że fraszką jest dlań podróż zimowa do Indii lub Afryki, 
Krystianie. 
- Ale co ma do tego żółw? - główkował Krystian, podczas gdy Aniela 
mimo woli, poprzez czerwoną płachtę wściekłości, odczuła 
rozbawienie i poczęła trząść się z tłumionego śmiechu. 
- Żółw, Krystianie, nic nie ma do tego - odparł Bernard 
z aksamitną powagą. - Choćby się nawet wystroił w białe majteczki.
- No widzisz - powiedział Krystian, udając przyjazny uśmiech. - To 
właśnie miałem na myśli, kiedy mówiłem, że nie zawsze cię rozumiem - rzucił Anieli porozumiewawcze spojrzenie, które miało ich dwoje 
zjednoczyć we wspólnej opinii, iż człowiek roztropny w zetknięciu 
z wariatem winien temperować wrodzoną swą popędliwość i zachowywać 
się w sposób kojący, jak najdalszy od prowokacji. 
Ale Aniela, o dziwo, jakoś nie oddała mu porozumiewawczego 
spojrzenia, tylko zagryzła czerwone wargi białymi zębami i wydała 
z siebie zduszony chichot. 
- Aniello - rzekł Bernard majestatycznie, zwracając się prosto do 
niej i wnikając jej w oczy tym surowym i prostym spojrzeniem, 
jakie często miewają dzieci. - Czy idziesz nad Wartę ze mną 
i tylko ze mną, czy też towarzystwo istot bezlotnych jest ci 
nieodzowne dla dobrego samopoczucia, mierzonego wszak u kobiet 
głównie ilością przedstawicieli płci męskiej w najbliższym 
otoczeniu, bez szczególnej troski o ich jakość? 
Tu Bernard zamarł z pytającym wyrazem twarzy, zaś Aniela najpierw 
prychnęła długo powstrzymywanym śmiechem, a potem rzekła 
lekceważąco: 
- Ojejku, Bernard, przestań się już wygłupiać. 
Ale on nie spuszczał z niej swych poważnych oczu dziecka, więc 
Aniela jakoś się zawstydziła tego śmiechu i tego lekceważenia i - 
wytrzymując jego spojrzenie - powiedziała, niespodziewanie dla 
samej siebie wpadając w jego styl: 
- I żółwie lubią trzymać się parami, Bernardzie, gdyż każdy 
gatunek ma swoje obyczaje. 
Bernard spojrzał na nią z bólem. 
- Rozumiem - rzekł krótko i zawróciwszy na pięcie, natychmiast 
odszedł w głąb Słowackiego, wprost w pomarańczowe słońce, które 
zatykało wylot ulicy jak potężny jupiter. 
- Pocieszny człowieczek - rzekł Krystian z wyrozumiałością istoty 
normalnej, odprowadzając wzrokiem masywną sylwetkę w kitlu. - Czy 
ty rozumiesz, o czym on mówił? 
Aniela spojrzała z czułością na jego złocistą od opalenizny, 
przystojną męską twarz o podbródku z dołkiem, na niewinne oczy - 
i westchnęła. 
- Tak, Krystianie - powiedziała. - Ja rozumiem - a potem, 
przeniósłszy wzrok na oddalającą się spiesznie dziwaczną 
i groteskową postać, odczuła niejasny smutek na myśl, jak niewiele 
pomoże to, że ona rozumie. 
Blask słońca zaczął się nagle rozłamywać w ogniste drzazgi 
i świetliste koła, wirując w kroplach, które wezbrały w jej oczach. 
- Widzisz, mój złoty - powiedziała złamanym głosem. - To takie 
dziwne. Nie każdy, zrodzony do latania, latać potrafi. 
A Krystian westchnął i rzekł: 
- Nie rozumiem, o co ci chodzi. 


Sobota, 24 września 

1. 

Jaka cisza tajemnicza... 
Nisko, nad kasztanami, kłębiły się akwarelowe chmury, drobny 
deszcz przemykał zwiewnie jak dym, opadały pierwsze liście. Kiedy 
się spojrzało do ogródka sąsiadów, człowiek miał wrażenie, że 
słońce na chwilę się przedarło przez chmury, ale nie, to tylko 
pożółkły kasztan w głębi świecił takim ciepłym kolorem. 
Bebe stała w oknie i piła z grubego kubka herbatę, która już nieco 
przestygła; miała teraz smak i zapach dymu i liści. 
Bebe czekała na Damba. 
Wszystko na niego czekało - ulica, kasztany, trawnik i weranda, 
chodnik, chmury i powietrze; obraz był niekompletny bez Damba. 
Jeszcze chwilkę - zaraz - zaraz - szczupła przygarbiona sylwetka 
wpasuje się w ten obraz, jak brakujący klocek w układankę, 
i wszystko nabierze właściwego wyrazu, każdy szczegół wskoczy na 
swoje miejsce. 
Bebe znieruchomiała w wyczekującym przeczuciu, bała się nawet 
mrugnąć, żeby nie przegapić magicznego momentu. 
Jest. 
Idzie!... 
Powietrze drgnęło, coś się nieznacznie przesunęło w obrazie, jakby 
ktoś teraz dopiero nastawił ostrość. 
"Co to oznacza, jeśli bez ciebie świat jest niekompletny? - 
pomyślała Bebe. - Jeśli dwa dni bez ciebie to są dwa poranki bez 
ciebie, dwa południa i dwa wieczory bez ciebie, dwa tysiące 
osiemset osiemdziesiąt minut bez ciebie; co to oznacza, jeśli ktoś 
przez czas tak długi nie jest w stanie wykonać najprostszej 
czynności użytkowej ani odwrócić myśli od jednego wyłącznie 
tematu, czy to nie oznacza, że ten ktoś popadł w obsesję?" 
Dambo idzie powoli, jest coraz bliżej. 
Co powie, kiedy podejdzie do okna? 
Nic takiego chyba. Jak zwykle. 
Czy on wie, że ona nie może bez niego żyć? Ani dnia. Ani dnia. 
Nie powinien wiedzieć. 
Bo on bez niej, oczywiście, żyć może. Ciągle gdzieś chodzi, coś 
załatwia, spotyka się z jakimiś ludźmi, wiesza jakieś plakaty, 
dyskutuje z Bernardem u profesora albo stoją obaj godzinami na 
ulicy i gadają, gadają bez przerwy, trzymając jeden drugiego za 
guzik. 
"Ze mną tak nie gada - pomyślała Bebe ze smutkiem. - Ze mną 
tylko układa limeryki". 
Na lekcjach, kiedy można było nie uważać, Dambo lubił zaglądać do 
jej brulionu i dopisywać różne głupstwa. Właściwie tylko te 
chwile, kiedy sobie pisali, były ich prawdziwą rozmową. Na 
przerwach dopadali go Burczykowscy, po szkole czekał już na niego 
Bernard i razem szli do stołówki, skąd zabierali dla profesora 
obiad w potrójnym garnuszku z nosidełkiem. Po obiedzie - 
naturalnie - znów tkwili u profesora, i jeśli wśród rozlicznych 
zajęć znajdowali czas, by wpaść na Krasińskiego, to zawsze byli 
zaaferowani, zagadani, pochłonięci bez reszty swoimi sprawami. 
O. Już jest tuż-tuż. Głowę ma spuszczoną, kopie kamyk. 
Wszystko w nim jest pociągające, i ta sprana, prawie już bez 
koloru, drelichowa bluza, której tak się chce dotknąć. I włosy 
jasnopopielate, o tych samych magnetycznych właściwościach co 
bluza. I oczy pełne magicznych światełek. I głos, szorstki 
a zarazem łagodny. 
Wszystko. 
Zadzwonił dziś rano i powiedział, że wpadnie o dwunastej. Bebe 
stropiła się, słysząc ten jego głos, odburknęła coś z grubsza do 
rzeczy i umilkła. Serce jej waliło tak, że zagłuszało wszystko. 
A od rana do teraz działy się z nią rzeczy jeszcze dziwniejsze. 
Zastanawiała się, co on takiego chce jej powiedzieć, że aż dzwoni 
i zapowiada swe przybycie. Miała tremę. Czuła, że działają na nią 
siły o przeciwnych wektorach. Jedna siła pchała ją do Damba, druga 
odciągała i skłaniała do wycofywania się w głąb siebie. Bebe miała 
ochotę skulić się, schować w najciemniejszy kąt, zakryć głowę 
rękami i zatrzymać oddech, jakby zbliżało się ku niej wielkie, 
budzące trwogę niebezpieczeństwo. Ale jednocześnie czuła, że jej 
największym pragnieniem jest wybiec naprzeciw, objąć Damba, wtulić 
twarz w jego bluzę i już nigdy go nie puścić. Ponieważ jednak obie 
siły były sobie mniej więcej równe, Bebe trwała w bezruchu, 
niezdolna do żadnego działania. Toteż kiedy Dambo doturlał 
wreszcie swój kamyk pod jej dom i, stanąwszy przed oknem, podniósł 
wzrok - ujrzał Bebe spokojną i chłodną w zielonej bluzce z białym 
kołnierzem do ramion, z twarzą gładką, czystą i pozbawioną wyrazu 
i oczami pełnymi jak zwykle wielopiętrowych zagadek. 
- Cześć - powiedział, a ona uśmiechnęła się niewyraźnie, spuściła 
oczy i zaplotła palce na polewanym niebiesko kubku w groszki. 
I ona, i wszystko wokół niej było chłodne i spokojne. Nawet 
kolory. 
Wydawała się daleka o całe kilometry. 
Dambo miał zamiar pogadać z nią poważnie. Chciał jej powiedzieć 
tyle ważnych rzeczy - nie wiedział jeszcze jakich, wiedział tylko, 
że są to rzeczy zasadnicze. A tu masz, zablokowało go, jak zwykle 
w jej obecności. Ta jej rezerwa się udzielała. Było coś 
paraliżującego w tym spokoju, opanowaniu, pod którymi - czuł - aż 
iskrzyło napięcie. 
Na sam jej widok Dambo poczuł zmęczenie. 
- Co robimy? - spytał, uśmiechając się sztucznie, z zakłopotaniem. 
Pokręciła głową, że nie wie, spojrzała z taką udręką. 
- Jedźmy nad jezioro! - zaproponował Dambo w natchnieniu. - Tu są 
ładne jeziora w okolicy, prawda? 
- Jest Rusałka i Strzeszynek - powiedziała Bebe, ożywiając się 
nieco. - Można dojechać autobusem. Zabierzmy Kozia! On tak lubi 
pływać. 
- E, woda już pewnie zimna - Dambo nie był zachwycony jej 
pomysłem. Lubił Kozia, ale niekoniecznie o każdej porze 
i w każdych okolicznościach. Potem jednak pomyślał, że nie jest pewien, czy wytrzyma to skrępowanie podczas jazdy autobusem 
i później tam, przez kilka godzin. 
- A może weźmiemy Bernarda? - zaproponował bez namysłu. 
Teraz Bebe z kolei nie była zachwycona. 
- On nie pojedzie bez Anieli - mruknęła. 
- To weźmy i ją - zaśmiał się Dambo. 
- No to i Krystiana, jak już - Bebe też się uśmiechnęła. 
Napięcie minęło, jak zawsze, kiedy nie zagrażało im pozostawanie 
sam na sam. 
"Nie, do licha, to jest nienormalne. To trzeba jakoś przełamać" - 
pomyślał Dambo, podszedł bliżej, podciągnął się na rękach i usiadł 
bokiem na parapecie. 
Bebe cofnęła się nieznacznie. 
- Posłuchaj - zaczął Dambo z desperacją, patrząc na smutny profil 
z ciemnymi rzęsami i smutnym cieniem wokół nich. - Czy... 
- Czy co? - spytała natychmiast, skoro tylko zawiesił głos. 
- Nie, nic. 
- A jednak - powiedziała Bebe udręczonym głosem. - Chciałeś mnie 
o coś zapytać. 
- Chciałem - mruknął. - Chciałem zapytać, o co tu chodzi. 
- Jak to, o co chodzi? 
- Zostaw ten kubek. Proszę cię, przestań nim kręcić. - Dambo 
szybkim ruchem złowił jej dłoń. - Nie wyrywaj! 
Kubek spadł na chodnik i rozbił się na dwie części. 
- Co jest - nie można trzymać cię za rękę? 
Bebe zaczerwieniła się okropnie, aż do łez, i przemówiła z trudem, 
uwalniając palce z jego uścisku. 
- Wolę nie. 
Dambo odsunął się gwałtownie, oparł plecami o mur i odwrócił 
głowę. Prawie się dusił z żalu i urazy. 
Milczeli tak długo, że w końcu żadne z nich nie wiedziało, jak 
z tego wybrnąć. 
- Mam sobie iść? - spytał wreszcie Dambo głosem ochrypłym 
z niechęci. 
Nie patrzał, ale i tak wyczuł, że gwałtownie pokręciła głową. 
- Nie lubisz mnie - wyrwało mu się. 
- Lubię... - szept w pobliżu. 
- Jestem nudny i głupi, co? I te moje uszy. 
- Głupi, tak. Rzeczywiście. Właśnie te twoje uszy lubię 
najbardziej. 
Dambo uśmiechnął się grzecznie w odpowiedzi na tę uprzejmość 
i zdecydował się spojrzeć na Bebe. Źle zrobił. Już przecież było 
nieźle, już jej nie lubił, już nawet mógł sobie pójść. Teraz 
spojrzał - i znów mu wszystko wróciło. Już nie będzie mógł odejść. 
"Im dalej, tym gorzej" - pomyślał. Jak to możliwe, że w tym samym 
oknie, nocą, trzymał ją za rękę i omal nie pocałował? Czy być 
może, że ją właśnie przytulił wtedy, w szkole Kozia? Teraz byłoby 
to nie do pomyślenia. 
Co zaszło od tamtego czasu? 
Spojrzał na Bebe znienacka i zobaczył, jak drgnęła. 
- Boisz się! - odgadł nagle. 
Bebe łysnęła ciemnymi oczami i spuściła wzrok. 
Ach. Więc to tak. 
- Dlaczego to tak jest? - powiedział Dambo głośno. - Dlaczego tyle 
trzeba się namęczyć? 
- Tak. Ja się męczę. 
- Ja też. Wiesz co, chodź ze mną. 
- Dokąd? 
- Zobaczysz. Tylko mnie słuchaj, a wszystko będzie dobrze. 
Kazał jej wyjść oknem, co Bebe uczyniła bez wahania. A ponieważ 
w tej samej chwili drzwi pokoju otworzono i dał się słyszeć Kozio, 
grymaszący: Bebe, gdzie jesteś? Dambo pociągnął ją za rękaw 
i oboje prędko znikli za narożnikiem domu. 

2. 

Kozio wszedł do pokoiku i nie znalazłszy siostry, z rozczarowaniem 
przysiadł na łóżku. Przybywał z kuchni, gdzie długo i starannie 
gotował sobie kisiel, studził go, przelewał pedantycznie do 
miseczki i w końcu jadł, przez cały czas myśląc o jednym: 
o szkole. Wreszcie, gdy poczuł, że dłużej już nie wytrzyma, 
postanowił powiedzieć Bebe o swoim zmartwieniu, ale nie znalazł 
jej nigdzie. 
Mieszkanie było puste i nieprzyjazne, odmienione, jak twarz 
bliskiej osoby, która się gniewa. Meble i książki spoglądały na 
Kozia z niechęcią, dezaprobująco skrzypiała połówka uchylonego 
okna. Wszystko było przykre i dalekie. Nawet lalki i maski. Świat 
za oknem też. W świecie za oknem pełno było zła i krzyczących na 
siebie, ścigających się ludzi. Wczoraj w szkole Kozio dostał dwie 
dwóje - z matematyki i z rysunków. Matematyki nie umiał przy 
tablicy i magister Stachowiak nazwała go tumanem. A pani od 
rysunków wyśmiała to, co on namalował. Wyśmiała przy całej klasie! 
Wiedział, oczywiście, że Bebe nie ma na górnym łóżku, ale na 
wszelki wypadek wlazł po drabince i zajrzał tam. Potem już nie 
chciało mu się schodzić, więc siedział tak - zgarbiony, mały, 
z cienkimi nogami dyndającymi w powietrzu, z opuszczoną głową. 
Było mu strasznie smutno. 
Pomyślał o mamie, jaka jest ładna i elegancka, ale tym razem nic 
to nie pomogło. Zrobiło się nawet gorzej, bo pojawiła się niedobra 
myśl, że Józefina też nie mogłaby mu pomóc, że nawet gdyby była 
tu, obok, nawet gdyby mógł przytulić się do niej - ona i tak tylko 
poklepałaby go po głowie jak kota i zaczęłaby mówić o czymś innym. 
Bebe gdzieś sobie poszła. 
Aniela się po prostu nie liczyła. 
Nikogo. Nikogo nie ma. 
Kozio podciągnął nogi i skulił się na górnym posłaniu. Okno 
warknęło na niego, firanka fuknęła, trzasnęły ze złością drzwi. 
Kozio miał wrażenie, że świat za oknem zgęstniał nagle i że zaczął 
napierać na dom, na pokój, na niego samego wreszcie - i choć kulił 
się coraz bardziej, ten nacisk nie ustawał. Zrobił się wreszcie 
nie do zniesienia. 
Kozio zeskoczył z łóżka na podłogę. 
Nie. 
Tak nie wolno kryć się i kulić, cofać się i chować. 
Już raz tak stchórzył. 
Nie wolno. 
Trzeba być dzielnym. Trzeba wyjść naprzeciw. Żeby nie wiem co 
człowiekowi groziło. 
Zresztą, co za głupstwa. Nic mu przecież nie grozi. To pokój, to 
dom, to ulica, to deszcz, to drzewo. To świat. 
A to jest on sam, Kozio. 
I teraz on właśnie wyjdzie z domu, zatrzaśnie za sobą drzwi i - 
pogwizdując, pokłapując sandałami po chodnikowych płytach, pójdzie 
w tym drobnym deszczyku, który tak miło chłodzi twarz. 
"Jest dobrze - pomyślał podnosząc z chodnika błyszczący, gładki liść 
winobluszczu - jeszcze zielony, ale przy środkowych żyłkach już 
trochę czerwieniejący. - Jest fajnie. Nie trzeba było się tak bać. 
To jest liść. To jest jezdnia. Tam jest ładny biały domek 
z drewnianą werandą, na której wisi model holenderskiej fregaty. 
A tu jest róg ulicy. Ktoś idzie z naprzeciwka". 
Kozio zamarł. 
Z naprzeciwka szli, zataczając się, Lisieccy. 
Nie było już dokąd uciekać. 
Zresztą, nawet nie chciałby uciekać. Nie. 
Trudno. 
Co się ma stać, niech się stanie. 

3. 

Bernard wstał tego dnia bardzo późno, gdyż poprzedniego 
popołudnia, owładnięty nagle nieodpartym natchnieniem, zaczął 
malować w swym pokoju wielkie panneau. Malował wprost na ścianie, 
zwykłymi plakatówkami, na tej płaszczyźnie pomiędzy szafą 
a balkonem, gdzie pustka przybrudzonej bieli w zbyt już dużym 
stopniu działała mu na wyobraźnię. Około czwartej nad ranem 
ukończył pracę i padł bez ducha na materac, leżący na podłodze 
pomiędzy słoiczkami po farbie. 
O jedenastej zbudziło go pukanie do drzwi - była to zapewne 
właścicielka mieszkania, poznawał władczość pukającej ręki. Nie 
było mu spieszno do awantury. Nie zamierzał pokazywać gospodyni 
swego dzieła, przynajmniej chwilowo. 
Sam też nie spojrzał na nie. Potem. Świeżym okiem. Z perspektywy. 
Spokojnie. 
Po jakimś czasie stukanie ucichło. Bernard wstał, nucąc radośnie, 
umył się w plastykowej misce i wyczyścił starannie zęby, spluwając 
do doniczki z podeschłą pelargonią. Potem nalał wody do garnuszka 
i włożył doń grzałkę elektryczną, a czekając na zagotowanie płynu, 
ze smakiem i satysfakcją obejrzał swoją kolekcję guzików, 
zgromadzoną w kilku płaskich pudłach. Potem zaparzył sobie herbatę 
(wciąż unikając patrzenia na malowidło), przygotował ułomną 
kanapkę z serem, nalał aromatycznego naparu do słoiczka po dżemie 
i zasiadł na zydelku, by wreszcie spojrzeć na panneau. 
Och. 
Rzecz, niestety, zupełnie go nie zachwyciła. 
Jakże piękne wydawało mu się to panneau, kiedy je sobie wczoraj 
wyobraził! Jeszcze w trakcie malowania pewien był, że powstaje coś 
niezwykłego, coś wspaniałego, coś, na co będzie mógł sobie patrzeć 
miesiącami, latami, czym będzie mógł się pocieszać w chwilach 
załamań i duchowej prostracji. Miał uczucie, że tworzy dzieło 
swego życia, pełne piękna i wstrząsającej duchowej mocy. 
To, na co patrzał teraz, różniło się od wymarzonego dzieła, jak... 
jak... jak realizacja od idei po prostu. 
Bernard siedział nad nietkniętą herbatą, mnąc w dłoni kanapkę, 
i patrzał w ścianę, na której w bocznym oświetleniu, wśród spękań 
i rys, widniały sinawe i szarawe smugi, zacieki i kleksy. 
"I to się miało nazywać "Lumiere"" - pomyślał z palącym wstydem. 
Chciało mu się płakać. 
Nie wiedział, jak długo tkwił na tym zydlu, przed ohydną ścianą. 
Nie pamiętał już, czy płakał, czy też zdołał się opanować. Kiedy 
się podniósł, herbata w jego dłoni była całkowicie zimna, 
a kanapka przypominała kulę plasteliny. 
Poczuł, że musi natychmiast iść do Anieli. 
Potrzebował ludzkiego ciepła. 
Aniela była nieznośna, złośliwa i ironiczna. I chyba go nawet nie 
lubiła. Ale w jej zdyszanym śmiechu, w południowym kolorycie jej 
twarzy, w kłującym błysku jej hiszpańskich oczu było ciepło 
i życie. Kiedy znajdował się obok niej, cała jego osoba stawała się 
bardziej intensywna, tak jak skrawek kremowego papieru położony na 
błękitnym tle zdaje się nagle bardziej żółty. 
Potrzebował jej śmiechu. 
"Niechby nawet kpiła, niechby dokuczała - myślał wkładając kitelek 
i czyste skarpety. - Ale niech pocieszy". 
Wykradł się z pokoju i zamknął go na klucz. Potem, starając się 
nie oddychać, przebiegł truchcikiem na palcach przez korytarz, 
zapchany szafą, rowerem i wózkiem dziecinnym z budką. Gospodyni 
tłukła się gdzieś po kuchni, wszędzie unosił się przygnębiający 
swąd przypalonej margaryny. 
Bernard zamknął za sobą główne drzwi mieszkania, starając się nie 
trzasnąć zamkiem. Zbiegł po brudnych schodach, wypadł na ulicę. 
W kiosku na parterze kupił "Głos Wielkopolski" - nie dlatego, żeby 
go chciał czytać, ale dlatego, że odkąd Krystian, którego 
własnoręcznie wprowadził w życie Anieli, zaczął się w nim 
rozpychać, Bernard wyczuwał, że potrzebuje jakiegoś pretekstu do 
złożenia wizyty na Krasińskiego. Ot, przyjdzie do Anieli i powie: 
Cześć! Popatrz, co właśnie wyczytałem w gazecie... 
Stojąc na rogu Jeżyckiej i Mickiewicza, Bernard rozłożył "Głos" 
i zajrzał na pierwszą stronę. 
Od razu poczuł jakby głuche uderzenie fali nieszczęścia. Zamachy, 
wybuchy, głód, wojna, trzęsienia ziemi, wypadki drogowe, 
egzekucje, aresztowania, choroby, katastrofy lotnicze - zdawało mu 
się, że z zadrukowanej płachty papieru słychać zbiorowy, 
nieustający krzyk cierpienia. 
Nie, nie. Tego nie można wytrzymać. 
Złożył gazetę, najpierw na czworo, potem w ośmioro, potem skręcił 
ją, zmiął i wrzucił za parkan, do czyjegoś ogródka. 
Ale było za późno. Dotknięcie fali ludzkich nieszczęść już zrobiło 
swoje. Bernard poczuł przypływ okropnej, obezwładniającej 
rozpaczy. Usiadł tam, gdzie stał - wprost na krawężniku. 
Nie, to nie do zniesienia. Jak tu żyć? 
"Jestem słabym, histerycznym zerem - pomyślał z bólem. - Żyję 
zupełnie niepotrzebnie. Co z tego, że współczuję nieszczęśliwym, 
kiedy nie jestem w stanie im pomóc? Nigdy dla nikogo nie będę 
ratunkiem i oparciem. Jestem więc nikim, bo istnieje naprawdę 
tylko ten, kto się przydaje innym. Kto ich ratuje". 
Przejechał jakiś brudny samochód, owiewając Bernarda odorem 
spalin. 
Nie było wcale wiatru. Duszno. Parno. Szaro. 
I ta cisza... 
Bernard siedział zgięty w pasie, wyciągając nogi aż na jezdnię 
i ręce opierając o krawężnik. Wyglądał jak wielka, zrozpaczona sowa. 
Nagle jakiś papierek pomknął po asfalcie. Zaraz potem ruszył 
wiatr, z dala huknął grom. Szare niebo lunęło potokami ciepłego 
deszczu. 
Bernard podniósł się osowiale i powlókł w kierunku ulicy 
Krasińskiego. Potrzebował Anieli. Bardziej niż kiedykolwiek 
w życiu potrzebował jej ożywczych drwin, jej złości pełnej energii 
i jej siły. 
W powietrzu było aż biało od ukośnych, wściekłych strumieni wody. 
Kiedy brnął pod wiatr, w tej ulewie, zdawało mu się, że widzi 
jakąś gromadkę na rogu. Przetarł oczy, przyjrzał się - dwie 
wysokie postacie i jedna mała, drobna. Jeszcze nie rozpoznał 
Kozia, kiedy już wiedział, że ci dwaj to Lisieccy. Szybko podszedł 
bliżej, zgarniając dłonią deszcz z twarzy i brody. 
Czy mu się zdawało, czy naprawdę jeden z nich kopnął chłopca? 
Podbiegł. 
Wyższy Lisiecki trzymał chłopca za kark. Niższy stał przed malcem 
i właśnie kiedy Bernard się zbliżył, uderzył dziecko w twarz, 
wierzchem dłoni. 
- Co?! - krzyknął Bernard, dysząc z rozpaczy, gniewu i strasznego 
żalu, który rozsadzał mu pierś. - Co? Co?! 
Deszcz walił całymi kolumnami zimnej wody, zalewał mu oczy i usta. 
- Puść! - krzyknął Bernard, łapiąc z trudem oddech i wyszarpnął 
chłopca z łap Lisieckiego. Przycisnął go do siebie i dopiero na 
chwilę przed tym, gdy potężny cios w twarz powalił go na ziemię, 
poznał Kozia. 

4. 

Zaczynało właśnie padać na dobre, gdy Bebe i Dambo znaleźli się 
przed bramą dużej kamienicy na Roosevelta. 
- Dokąd idziemy? - chciała wiedzieć Bebe, wchodząc za Dambem do 
ciemnawej wysokiej bramy. Ciężkie drzwi miękko łupnęły za nimi 
i odgrodziły ich od ulicznych hałasów. Dambo przycisnął kontakt 
i słaba żarówka zapaliła się w zakurzonej oprawce wysoko, pod 
kopulastym sklepieniem bramy. 
- Do profesora, na herbatkę - odpowiedział. 
- Tu mieszkasz, tak? 
- Tu. Chcę, żebyś pogadała z profesorem. On jest bardzo mądry. 
- Ale ja nie jestem - przestraszyła się Bebe. - O czym ja mam 
z nim rozmawiać? Boję się. Nie chcę. 
- Proszę cię, Bebe. 
- Nie, nie. Nie idę. 
- Trzeba z nim rozmawiać. On jest chory. Smutny. Prawie wcale już 
nie wychodzi. No, nie bądź taka egoistka. 
- To nie to. 
- To, to. Egoizm. Myślisz tylko o sobie. A on by się ucieszył. No, 
chodź. 
Po tych słowach, które brzmiały jak rozkaz, poszedł szybko po 
schodach w górę, nie oglądając się na nią. Bebe zastanawiała się 
chwilę i pospieszyła za nim, wyciągając nogi, bo schody były 
ciemne i trochę się bała zostać sama. 
Milcząc doszli szybko na czwarte piętro. Tu Dambo znów wymusił 
świecenie na czterdziestowatowej żarówce pod sufitem. Z żółtawego 
półświatła wyłoniły się wysokie drzwi o mosiężnej klamce, które 
Dambo po prostu pchnął i wszedł. A Bebe za nim. 
Poprowadził ją długim wąskim korytarzem, który kończył się 
drzwiami pokoju. Drzwi były uchylone, słychać było śmiech i cichą 
rozmowę - profesor nie był sam. Bebe już się spłoszyła, chciała 
uciekać, ale Dambo pchnął drzwi, pukając jednocześnie w futrynę. 
- To my! - zawołał głośno i wesoło. 
I weszli oboje do zacisznego, pełnego książek pokoju, gdzie 
właśnie stary zegar wydał z siebie miły, miękki, rezonujący 
odgłos, wybijając pierwszą. Okna zalane były deszczem, a profesor 
siedział w głębokim starym fotelu i trzymał na kolanach dwoje 
spasionych do niemożliwości małych dzieci. 
- Dzień dobry - ukłonił się grzecznie Dambo, widząc w drugim 
fotelu zgrabną, wytwornie umalowaną kobietę, podobną do Jane 
Birkin. 
- Danusiu, to jest właśnie Dambo - mój lokator i opiekun - odezwał 
się z głębi fotela profesor i Bebe zwróciła się ku niemu 
z mimowolną ciekawością, tak miły i wesoły był głos, który 
usłyszała. Profesor Dmuchawiec nie wyglądał zdrowo. Oddychał 
powoli, z trudem. Ale w jego wymęczonej chorobą, pomarszczonej 
twarzy świeciły jasno młode oczy. I chociaż był już zupełnie siwy, 
miał uśmiech młodego kpiarza. 
- Filipiak-Nowacka - przedstawiła się matka tłuścioszków, 
wyciągając do Damba rękę zgiętą w przegubie. Dambo potrząsnął nią 
krzepko i nie pocałował, więc pani uniosła lekko brwi 
i powiedziała oficjalnie: - Bardzo mi miło. Profesor właśnie 
opowiadał mi o panu. Cieszymy się wszyscy. 
Nie wyjaśniła, kto się cieszy i dlaczego, ale nie było to ważne. 
Profesor mrugnął do Damba i wyjaśnił, że Danusia jest jego byłą 
uczennicą, oczywiście. 
- Ostatnio zauważyłem - dodał - że świat moich byłych uczniów 
i uczennic ulega ciągłemu wzbogaceniu. Danka przyszła pokazać mi 
swój dorobek - spojrzał z miną zaambarasowaną na dwoje wspaniale 
przyodzianych dzieci, które grzecznie siedziały na obu jego 
kolanach. - Nie umiem ocenić, do kogo są podobne. Szkoda, że 
Pawełek nie przyszedł z wami, byłaby okazja do porównań. 
- Paweł jest w Monachium - pochwaliła się pani Nowacka. - Już od 
miesiąca. Wykłada tam na uniwersytecie. 
- Oho-ho! Kto by pomyślał! - powiedział profesor i poklepał rękę 
Danusi uspokajająco, bo już patrzała podejrzliwym okiem, czy on 
nie kpi. - Dambo, przedstaw mnie wreszcie swojej ślicznej 
koleżance. 
Kiedy Bebe podeszła do jego fotela, profesor uścisnął jej rękę 
i zajrzał ciekawie w oczy. 
- Lubisz herbatę i ciasteczka? - spytał i zaraz dodał, jakby 
chciał ją poratować. - Nie, nie odpowiadaj. Pozwól mi zgadnąć! 
Lubisz! Prawda? 
Bebe skinęła głową, czując, że przede wszystkim lubi Dmuchawca. 
- No, to Dambo zrobi teraz herbatę, jakiej nikt inny zaparzyć nie 
potrafi - powiedział profesor. 
Pani Filipiak-Nowacka zaczęła protestować, że po co ten kłopot, 
ona musi już iść, bo zanim wróci na Winogrady, będzie po 
drugiej... ale Dambo już wchodził do kuchni, prowadząc za sobą 
Bebe. 
Kuchnia była duża, jak to w tych ogromnych kamienicach. 
Przedzielono ją na pół za pomocą starego kredensu. Ta bliższa 
wejścia połowa pełniła funkcje mieszkalne. Stała tu stara, kryta 
zielonym pluszem kozetka, biurko z lampą kreślarską i półka na 
książki - wszystko stłoczone na niewielkiej powierzchni, co 
sprawiało wrażenie niezwykłej przytulności. 
- Tu mieszkam - powiedział Dambo, rozkładając stojące pod ścianą 
płaskie krzesełko. - Siadaj. Rozgość się. 
Zniknął za kredensem. Słyszała, jak nalewa wody do czajnika, jak 
chrobocze zapałkami. Zadzwoniły filiżanki i łyżeczki, stuknęła 
puszka, zadzwonił jakiś talerz. Bebe siedziała przy biurku, 
nieruchomo jak posążek, i z onieśmieleniem oglądała miejsce, gdzie 
Dambo spał, uczył się, jadł, myślał i odpoczywał. 
Ach, więc taki on jest naprawdę. 
Niczego nie potrzebuje. 
W pokojach chłopaków wiszą na ogół jakieś plakaty, zdjęcia 
samochodów, kalendarze, mapy i pamiątki z rajdów czy obozów, stoją 
jakieś rowery, komputery, radia i modele. A u niego pusto. Nic. 
Parę książek. Wędki. Plecak. Buty. Zwinięty na kozetce śpiwór. Na 
półce, obok książek, dwie koszule złożone w kostkę i sweter. 
Trzecia koszula suszy się na wieszaku obok. Zupełnie jak na 
biwaku. W podróży. Nic tu nie było urządzone na stałe, 
zadomowione. Nic tu nie było dekoracją. Biwak. 
Wyciągnęła ostrożnie rękę i dotknęła rękawa wiszącej koszuli. Już 
wyschła. Nie myśląc, co robi, Bebe pogłaskała rękaw, a potem 
przyłożyła go na chwilę do policzka. Dambo. Kochany. 
Nagle otworzyła oczy - i zobaczyła, że on tu jest. 
Stał przed nią, przy wejściu, z talerzem herbatników i - jak 
zatrzymany w pół ruchu - balansował na jednej nodze. 
Przyłapana Bebe zastygła z rękawem koszuli w dłoni. Gdyby go 
chociaż wypuściła! - ale nie przyszło jej to do głowy. Była 
zszokowana i ogłuszona, jakby tuż obok niej eksplodował niewypał. 
Ze wstydu bolało ją całe ciało, nawet palce u nóg. Tętno w uszach 
waliło jak potężny gong. 
Patrzyli na siebie bez ruchu i bez mrugnięcia nawet - ona purpurowa 
i przerażona, jakby zrobiła coś niewybaczalnego, on wstrząśnięty, 
z pociemniałymi oczami, wzruszony. 
- No, to pa, moi drodzy - powiedział łaskawie głos pani 
Filipiak-Nowackiej, która zajrzała przez kuchenne drzwi, kiwając 
im dłonią w króciutkiej, białej rękawiczce. - Dzieci, zróbcie 
"pa-pa" - wypchnęła je przed siebie, a one solennie pomachały 
tłustymi kiełbaskami łapek. - Dambo, niech pan dba o profesora - 
poleciła, uśmiechając się do nich obojga. - Ja tu zajrzę jeszcze 
raz w przyszłym tygodniu, przyniosę coś dobrego. - Zebrała dzieci 
i odmaszerowała, głośno żegnając się z Dmuchawcem i wołając, że 
nie, nie trzeba jej odprowadzać, pamięta przecież drogę, dziękuje 
za wszystko i pa. 
- Dambo, proszę cię, odprowadź... - dał się słyszeć głos profesora 
i Dambo drgnął, odstawił talerz i wyszedł z pokoju, rzucając Bebe 
nieodgadnione spojrzenie. 

5. 

Herbata była naprawdę niezwykle smaczna. Bebe wypiła aż dwie 
filiżanki, podczas gdy Dambo gospodarował hałaśliwie w kuchni. 
Profesor był w doskonałym nastroju - żartował z Bebe, dolewał jej 
herbaty, pytał o rodzinę i szkołę, wreszcie zgadali się 
o Józefinie i o teatrze - i tu, okazało się, Dmuchawiec miał 
najwięcej do powiedzenia. 
Było w nim coś niezwykle miłego - otwartość, przyjazna szczerość, 
sympatia dla świata. Zdawało się Bebe, że Dmuchawiec bardzo ją 
lubi - że lubi wszystkich w ogóle ludzi - i że, on jeden, nie jest 
ani trochę groźny i obcy. Było to bardzo dziwne i nowe uczucie - 
mieć do kogoś, nagle, aż tyle zaufania. Bebe sama nie wiedziała, 
kiedy się odprężyła i rozbawiła, i rozgadała. Zupełnie zapomniała 
o tym, co zaszło, aż do chwili, kiedy Dambo skończył 
z nastawianiem zupy jarzynowej i wszedł do pokoju, wycierając ręce 
w dżinsy. 
Od razu zamilkła, pobladła i utkwiła nieruchome spojrzenie 
w splecionych dłoniach. 
Dambo, zdenerwowany na widok jej reakcji, ze trzy razy podniósł 
i opuścił krzesło, nim je wreszcie ustawił. Kiedy usiadł - mimo woli 
i on splótł ręce i utkwił w nich wzrok. 
Profesor spojrzał na nią, potem na niego - i, nie ruszając się 
z fotela, nastawił płytę. Adapter stał pośród książek na regale 
w zasięgu ręki. Obok leżał równy stos płyt w lakierowanych 
kopertach. 
Pokój wypełnił się nagle blaskiem przejmującej muzyki skrzypcowej. 
Za oknem zaczęły się dziać rzeczy fantastyczne - wichura 
i nieprawdopodobny deszcz - i chociaż było dopiero wpół do drugiej, 
zrobiło się szaro. Profesor zapalił lampę na stoliku - papierowy 
abażur z jednego boku był przypalony, chyba go ciągle przechylano 
do czytania. Teraz też zresztą profesor go przechylił, żeby lepiej 
widzieć twarz Bebe. 
- Ta twoja Bebe - powiedział - jest podobna do mojej Kreski. 
- Inna jest - Dambo pokręcił głową, nie patrząc na Bebe, która na 
dźwięk słowa "twoja" zrobiła się czerwona. 
- A, ja nie mówię, że z twarzy podobna. Mówię o tym, co w środku. 
- Ja też o tym mówię - mruknął Dambo. - Kreska jest dzielna. 
A Bebe wciąż się boi. 
- Wiesz - profesor odstawił cienką, wytartą filiżankę i odchylił 
się w fotelu, patrząc jasnymi oczami w okno. - A ja widywałem 
Kreskę w chwilach, gdy się bała. Kreska to moja wnuczka - wyjaśnił 
nagle, zwracając się wprost do Bebe. - Teraz już studiuje we 
Wrocławiu, ale kiedy uczyła się w liceum, mieszkała u mnie. 
Tęsknię za nią. To ona przysłała mi Damba. 
- Wiem - powiedziała Bebe. 
- Kreska często się boi - ciągnął Dmuchawiec. - Ale oprócz tego, 
że jest zwyczajnie dzielna, ma jeszcze wiele odwagi. Czy ty jesteś 
odważna? 
- Nie wiem... 
- Nie pytam, czy zgodzisz się przespacerować nocą po cmentarzu - 
uśmiechnął się kpiąco Dmuchawiec. - Ale o to, czy masz odwagę, 
żeby żyć. 
- Nie bardzo rozumiem - wyznała Bebe. 
- Och, to niby nie sztuka: żyć, wydaje się, że to rodzaj 
naturalnej umiejętności. Ale: żyć dobrze? Trzeba mieć dużo odwagi, 
żeby żyć, będąc dobrym człowiekiem wśród innych ludzi. Trzeba mieć 
odwagę być dobrym. 
- Ja - powiedziała Bebe zagubiona - właściwie mało wiem o sobie. 
Zawsze mi się zdaje, że jestem dopiero projektem siebie samej. 
Brulionem. Dużo różnych głupstw. Bałagan. Nic jeszcze nie jest na 
czysto. 
- Bardzo trafna uwaga - pochwalił Dmuchawiec. - Mało wiesz o sobie, 
dlatego się boisz. Nie wiesz, czego możesz po sobie oczekiwać. Nie 
wiesz, czy sama siebie nie zawiedziesz. 
Bebe nie powiedziała nic, ale pomyślała, że to prawda. 
- To raczej nie jest strach - dodał po namyśle profesor. - Tylko 
trema. Prawda? Czujesz, że od ciebie wszystko zależy: możesz sama 
siebie zniszczyć albo sama siebie zbudować. Prawda, że to już 
wiesz? - popatrzał na nią ciekawie. 
Bebe skinęła kilka razy głową. 
- Ja wierzę - rzekł Dmuchawiec poważnie - że otrzymaliśmy życie 
jako zadanie dla siebie. Że życie jest zadaniem. Rozumiesz? To 
twój wysiłek zbuduje ciebie samą. 
Uśmiechnął się. 
- Chyba już naprawdę jestem stary - powiedział i ze zdziwieniem 
popatrzał na swoją pomarszczoną, brunatną dłoń. - Ale wszystko 
doskonale pamiętam, bo stary jestem tylko po wierzchu - roześmiał 
się na cały głos. - Ten prawdziwy Dmuchawiec siedzi w środku, 
przebrany tylko za starszego pana. Co dzień rano dziwię się, 
patrząc w lustro: czy to naprawdę ja? Ja? - ten wesoły, młody 
nauczyciel, co musi jeździć na rowerze, a marzy o czerwonym, 
nowiutkim motocyklu? - Strasznie go rozbawił obraz, jaki wywołał. 
Otarł oczy. Uspokoił się wreszcie, popił przestudzonej herbaty. 
- Nigdy nie lubiłem być młody - wyznał. - Pamiętam dobrze, jakie 
to piekielnie trudne. Do pewnego momentu człowiek jest sam sobie 
nie znany. Nie określony. Któregoś dnia zaczyna rozumieć, że stoi 
przed jakąś powinnością, choć nie wie jeszcze - przed jaką. 
Z przerażeniem odkrywa nagle, że istnieje gradacja wartości i prawo 
wyboru. I że wybierając sposób postępowania, człowiek wpływa na 
drugiego człowieka. Co za odpowiedzialność! Może skrzywdzić tego 
drugiego albo mu pomóc. Odepchnąć go albo podać mu rękę. 
I cokolwiek zrobi, wpływa nie tylko na innych, ale i na samego 
siebie. To samego siebie buduje, odnosząc się do drugiego 
człowieka. Zapełnia tę swoją nieokreśloność, jak zapełnia się 
pustą przestrzeń cegłami i zaprawą. Wypełnia siebie. I to właśnie 
wymaga takiego trudu i takiej odwagi. 
Umilkł i pokiwał głową. 
- Moja postępująca starość - mruknął - objawia się przede 
wszystkim w rozwlekłych przemowach. Dambo, ja ją zanudziłem. 
Nie słuchając żadnych protestów, nagle zwrócił się do adaptera, 
czujnie unosząc rękę. 
- Bebe, czy lubisz Mozarta? - spytał. - Dambo nie lubił, kiedy tu 
przyjechał. Mówił, że za ozdobny i że w ogóle on woli mocną, 
nowoczesną muzykę - zachichotał. - Zmusiłem go, żeby zmienił 
zdanie. Biedny chłopak nie miał wyboru. Tak, on myślał, że to 
tylko stara, pozłacana szafa - ale kiedy ją otworzył, ujrzał, że 
w niej nie ma tylnej ściany - tylko droga do kosmicznej harmonii. 
Posłuchaj no tego, to jest koncert na skrzypce i altówkę - 
przechylił się w stronę adaptera i, zanim wzmocnił głos, 
powiedział mimochodem: - Zawsze mi się zdaje, że tu, o - tu - w tym 
allegro, słychać kroki Śmierci, której ktoś wychodzi naprzeciw. 
O, tu. Słyszysz? To bardzo piękne. Mozart miał w sobie wiele 
wspaniałej odwagi. 
Zastanowił się, gładząc poręcz fotela. 
- Ale i wiele smutku - dodał. 

6. 

Wściekle lało. Jakby nigdy nie miało przestać. 
Aniela i Krystian, których deszcz złapał w Parku Sołackim, zdołali 
dobiec w ostatniej chwili na taras parkowej restauracji, która 
niestety była w remoncie. Stanęli więc pod drewnianym daszkiem, 
ciągnącym się przez całą długość tarasu, i dzięki temu mieli 
możność podziwiać niezwykłą ulewę, bijącą w sołacki stawek. 
Powierzchnia wody była posiekana dołkami i kółkami; kaczki 
i łabędzie rozważnie dały nogę, chroniąc się pod drewnianym łukiem 
ozdobnego mostku. Podwójny rząd starych lip i kasztanów wokół 
stawku był już prawie niewidoczny spoza walących pionowo szarych 
strumieni wody. 
Zimny, świeży zapach deszczu i mokrej ziemi mieszał się z silną 
wonią mięty, wodorostów i szlamu. Daszek nad tarasem dudnił, 
wstrząsany gradem uderzeń, woda lała się z pluskiem znad krawędzi 
gontów. Anielę przepełniło uczucie szczęścia. Sama nie wiedziała, 
że to po prostu przypomniało się jej dzieciństwo i jakieś wakacje 
pod namiotem. Roześmiała się z radości, aż jej tchu zabrakło. 
Spojrzała na Krystiana wzrokiem nieco zamglonym i ujrzała, że on 
też się uśmiecha. 
- Uwielbiam być z tobą - powiedział. - Jesteś taka wesolutka. 
"Kto, ja?" - pomyślała ze zdziwieniem Aniela, która sama siebie 
nigdy nie określiłaby tym właśnie słowem. Uważała się, 
w nielicznych chwilach samokrytycyzmu, za kawał jędzy. Ale 
rozczulający uśmiech Krystiana przegnał jej wątpliwości. 
- Ach, ja też uwielbiam być z tobą - wyznała. - Jesteś taki 
nieskomplikowany. 
Krystian przejawił pewien niepokój. 
- Kto, ja? - upewnił się. - Nieskomplikowany? 
Aniela wyjaśniła mu szybko, że to miał być komplement. 
- Aha - powiedział i umilkł, patrząc z natężeniem na stawek. 
- Zimno! - Anieli chłód przebiegł po plecach. Była ubrana w czarny 
podkoszulek i czerwoną spódnicę - strój, który najbardziej się 
podobał Krystianowi. Oczywiście, była boso. 
On natychmiast rzucił się ją okrywać swoją białą marynarką 
płócienną. 
Okrywał i okrywał, dbając, by z nikąd jej niezawiało - i scena 
skończyła się po prostu długim, wspaniałym pocałunkiem, który 
Anielę przyprawił o zupełny zawrót głowy. 
Nagle słońce wyjrzało zza daszku, a ulewa ustała z niespodziewaną 
nagłością. Zupełnie jakby ktoś zmienił dekorację w teatrze. 
Jeszcze tylko trochę kropiło. 
Ta zmiana warunków zewnętrznych, odczuwalna nawet przez miłosne 
uniesienia, kazała Anieli nieco oprzytomnieć. Zaniepokoiła się, 
czy piękna marynarka Krystiana nie padła aby w błoto. 
On sam ani o tym pomyślał. 
- Kocham cię - powiedział tonem odkrycia. - Musisz być moja. Tylko 
moja. Na zawsze. 
- Ha! Czy masz na myśli małżeństwo?! - zakrzyknęła Aniela, 
uszczęśliwiona. - Bo to by było bardzo po mojej myśli. Od kiedy 
cię poznałam, mam coraz większą ochotę wyjść za mąż! - przytomnie 
podniosła marynarkę i obejrzała ją z troską. 
Krystian zagapił się na nią z osłupieniem. 
- Nie - przyznał. - Nie mam na myśli małżeństwa. Przecież sama 
mówiłaś, że małżeństwo dla artystki to śmierć. 
- Doprawdy! - wykrzyknęła Aniela. - Musiałam być wtedy bardzo 
młoda i głupia. 
- Było to jakieś trzy tygodnie temu - przypomniał jej Krystian 
odrobinkę kąśliwie. 
- Czyżby? - zdziwiła się Aniela. - Nie przypuszczałam, że tak 
szybko zmienię zdanie. Widzisz, mój drogi, to twoja zasługa. Żaden 
mężczyzna dotychczas nie wzbudził we mnie chęci na małżeństwo. - 
Była to szczera prawda. W ustach Kłamczuchy miała wielką siłę 
wyrazu. 
- No widzisz - powiedział Krystian zadowolonym głosem. 
- To jak będzie? - spytała szczerze Aniela. 
- Z czym? 
- No, z małżeństwem. Oświadczasz mi się czy nie? 
- Ja? - spytał Krystian, grając na zwłokę. - Czy się oświadczam? 
- Tak. Osobiście nie widzę powodu, dla którego nie miałbyś mi się 
oświadczyć - zachęciła go Aniela. - Jestem młoda, przystojna, 
dzielna i utalentowana. A ty, jak sam wspomniałeś przed chwilą, 
kochasz mnie i chciałbyś, o ile dobrze pamiętam, zapewnić sobie 
prawo wyłączności. Otóż, małżeństwo jest dobrym na to sposobem. 
Z kolei ja nie przeczę, że chciałabym związać cię z sobą jakimś 
dożywotnim kontraktem, ponieważ jesteś absolutnie uroczy i bliski 
ideału. 
- Jak bliski? - chciał wiedzieć zaniepokojony Krystian. 
- Bardzo bliski - zapewniła go Aniela gorąco. - Bardzo. Myślę tu 
głównie o walorach zewnętrznych. Poza tym, jesteś obiecującym 
człowiekiem sukcesu. Tylko idiotka mogłaby nie przyjąć twych 
oświadczyn. Więc dobrze. Zgadzam się. 
- Na co? - spytał Krystian, mrugając powoli długimi rzęsami. 
- Na twoją propozycję matrymonialną. 
- Nie było żadnej propozycji - rzekł Krystian obronnie, ale ona 
przerwała mu: 
- Jest coś, co muszę ci koniecznie wyznać, żebyś po ślubie nie 
został przykro zaskoczony. Ja noszę okulary. 
- Zauważyłem, okulary to nie problem - zaczął Krystian, ale ona 
nie dała mu dokończyć zdania. 
- Wiem, wiem, że nie lubisz baraniny. Ale bądź spokojny. Ja 
w ogóle nie umiem gotować. Może tylko jajecznicę. Pocałuj mnie. 
Krystian pocałował ją jakoś refleksyjnie. 
Potem odsunął ją delikatnie, wystawił rękę spod daszku, rozejrzał 
się i zaproponował przechadzkę po okolicy. Aniela zgodziła się 
ochoczo. Deszcz ostatecznie już odszedł w przeszłość, jak tyle 
innych niemiłych zjawisk, a przyszłość - przynajmniej najbliższa - 
zapowiadała się słonecznie. 

7. 

Jedno było pewne - nie mogą wracać razem. 
To przekonanie umacniało się w Bebe z chwili na chwilę, podczas 
gdy jadła smaczną, zawiesistą i pachnącą zupę, zagryzając świeżym 
chlebem, i potem - gdy słuchała opowieści profesora i oglądała 
stare fotografie. Nie mogą wracać razem, ona tego nie zniesie. 
Z tym rękawem, tam w kuchni - ach, stało się coś strasznego... 
Koniec. Jakże tu teraz wracać z Dambem sam na sam, przez puste 
ulice, o czym mówić z człowiekiem, który zaskoczył ją akurat 
w momencie, gdy uczucia wymknęły się spod jej kontroli? Nie mogła 
sobie wyobrazić, że potrafiłaby z nim normalnie rozmawiać. Nigdy 
nie umiała, a co dopiero teraz, po tym, co zaszło. 
Co zaszło? 
Niby nic. A jednak. On już wie. 
Co wie? 
To, czego wiedzieć nie powinien. Że ona od niego zależy. 
Teraz jest bezbronna. Będzie mógł ją zranić. 
"Teraz już wszystko będzie inaczej, musi być inaczej" - pomyślała 
Bebe i zabolało ją w żołądku ze strachu, jakby stała nad wielką 
przepaścią. 
Parę razy już zbierała się w sobie - chciała wstać, podziękować, 
pożegnać się i wyjść - ale za każdym razem widziała kątem oka 
jakieś oznaki niebezpieczeństwa - a to Dambo podnosił się razem 
z nią, a to czujnie na nią spoglądał, też, jak ona, zdenerwowany 
i pełen napięcia. Opadała więc bezradnie na fotel i miała tylko 
nadzieję, że profesor niczego nie zauważył. 
Zerknęła na starszego pana, bliska paniki. 
Nie, nie. Nie zauważył. Na pewno. Dużo mówi. Wspomina. Wyciąga 
nowe albumy. 
Za to Dambo... Bała się spojrzeć na niego. On wszystko wie. Nie 
darmo zdarzało mu się czytać w jej myślach - nawet kiedy ledwie się 
znali. 
Co za głupota i niezręczność! Jeśli już musiała dać się przyłapać 
na tym idiotycznym sentymentalizmie - dlaczego nie zachowała się 
swobodnie, nie obróciła wszystkiego w żart? Mogłaby się jeszcze 
uratować, a teraz koniec, przepadło. To ją po prostu przerażało. 
Dlaczego ją przeraża wszelka w ogóle bliskość, wszelki kontakt 
z drugim człowiekiem? 
Coś chyba jest nie w porządku. Z nią. Albo z innymi. 
Nie, raczej z nią. 
Ale co? 
Stary zegar stojący w kącie oznajmił przewlekle, że minęła trzecia 
i Bebe kurczowo splotła palce obu rąk, uświadamiając sobie, że 
siedzi tu już dwie pełne godziny. 
Jeżeli nie stanie się jakiś cud... 
I nagle - stał się cud. Weszła Natalia Borejko. 

8. 

Długonoga, przygarbiona i szczupła, Natalia miała piegowatą buzię 
o wielkich szarych oczach i wystających zębach. Pod strzechą 
rudych loków nosiła roztargnione spojrzenie i smętny zazwyczaj 
uśmiech. 
Przywitała się, wyładowała z plecaka jakieś wędliny dla profesora, 
potem usiadła i wyciągnąwszy przed siebie nogi, popadła 
w zamyślenie. Żuła przy tym gumę balonową; od czasu do czasu 
wydmuchiwała z ust sinawy pęcherz i niewidzącym wzrokiem 
wpatrywała się w czubki swych przechodzonych tenisówek. 
- Mama pyta - odezwała się nagle, ciężko wzdychając - czy nie 
trzeba przynieść nowych leków, bo Dominikanie właśnie dostali. 
Profesor spojrzał na nią znad okularów. 
- Jeszcze mam, dziękuję - powiedział. - I tak ciągle zapominam 
zażywać. A dlaczego problem lekarstw zasmuca cię tak bardzo? 
- To nie ten problem mnie zasmuca - odparła Natalia ponuro. 
- Tyle to sam wiem. A jaki cię zasmuca? 
- E, co ja będę panu psorowi humor psuć. 
- Nie, no popsuj, co mi tam. 
- Nie, nie. 
- Słuchaj, mnie nie tak łatwo zepsuć humor - oświadczył Dmuchawiec 
bojowo. - Siedzę tu już dwie godziny z ludźmi, którzy na mnie nie 
zwracają najmniejszej uwagi, tylko bez ustanku ogryzają paznokcie 
ze zdenerwowania. Oboje smutni jak nie wiem. A ja nic. Więc proszę 
cię bardzo, nie krępuj się i opowiedz nam, co cię gnębi. 
Nawet nie spojrzał na Bebe, która aż się spociła z wrażenia i rękę 
o ogryzionych paznokciach schowała do kieszeni. 
- To, co zawsze - bąknęła Natalia. - Mam same dwóje. 
- No, no, bez przesady, nie same - wtrącił się Dambo. 
- Ech, tych parę trójeczek... Ale co z tego. Tata i tak mnie uważa 
za lenia i idiotkę. 
- O - profesor uniósł palec wskazujący. - W to nigdy nie uwierzę. 
- Oczywiście, nigdy tego nie sprecyzował - mruknęła Natalia - ale 
już ja swoje wiem. Dlaczego ta szkoła musi być taka paskudna? 
- A jest paskudna? 
- Okropnie. Jak słyszę w telewizji albo jak czytam w gazetach 
o szkole we Francji, o szkole w Ameryce, to po prostu nie rozumiem, 
o co chodzi. Tamte szkoły można lubić. I uczyć się jest ciekawie. 
I nie denerwuje się człowiek tak strasznie. I nie czuje się 
śmieciem i niewolnikiem. 
- Szkoła jest zawsze odbiciem tego, co na zewnątrz - mruknął 
Dmuchawiec. - Bardziej ludzka będzie wtedy dopiero, gdy zmieni się 
sytuacja zewnętrzna. 
- Aha. A tymczasem ja się muszę męczyć. 
- Męczymy się wszyscy - rzekł Dmuchawiec z prostotą. - Ale 
popatrz: jakoś się trzymamy. Nie tracimy godności. Przynajmniej 
niektórzy z nas. Czyż nie jest rzeczą chwalebną wyjść na ludzi 
poprzez trudności i opały? Uczyć się dla siebie samego, po to, 
żeby być, po prostu, człowiekiem wykształconym. O stopniach nie 
myśl, mała. 
- Cóż - powiedziała Natalia uprzejmie, po czym zrobiła balona 
z gumy. - Postaram się przemyśleć pańskie sugestie. Byłoby nieźle, 
gdyby pan zdołał przekonać naszego tatę. Żeby nie myślał o moich 
stopniach. Bo ja się poważnie obawiam, że on o nich jednak 
poważnie rozmyśla. 

9. 

Około ósmej wieczorem Aniela wróciła do domu. Była szczęśliwa 
i zakochana, aż dziwiła się, że ciało jej nie świeci fosforycznie 
w zapadającym zmierzchu. Jej ukochany odprowadził ją pod drzwi 
i tylko obecność pana Karolka na werandzie sąsiedniego domu 
powstrzymała ją od padnięcia Krystianowi w ramiona raz jeszcze. 
Zresztą, również i pan Maciołka wylegiwał się na swym balkonie 
(w grubym swetrze i pod pledem), korzystając z bezdeszczowej pogody 
i nieznacznego przejaśnienia. Wobec tego Aniela wspięła się tylko na 
palce i pod ostrzałem sąsiedzkich spojrzeń pocałowała Krystiana 
w policzek. 
- O, znowuż się zachowują - dobiegła jej uszu niegłośna uwaga pana 
Maciołki. 
Spojrzeli po sobie oboje, Krystian i ona, i oparli się o płotek. 
- Piękny to był dzień - powiedziała Aniela. 
- Uhm - zgodził się Krystian. 
- Zobaczymy się jutro? 
- Basiu, ile razy Basi mówiłem, żeby mi Basia nie parzyła tych 
ziółek na noc! - zdenerwował się pan Karolek pod dziesiątym. 
- Tyle razy pan Karolek mówił, że aż mi obrzydło. Ale co trzeba, 
to trzeba. 
- Żono, czy ty też słyszysz te hałasy?! - wrzasnął pan Maciołka 
w dal. 
- Pójdę już - rzekł Krystian. - Dobranoc. 
I uśmiechnąwszy się do Anieli odszedł, bielejąc w fiołkowym 
zmierzchu. 
Aniela wpłynęła do domu, nucąc słodkim głosem. Otworzyła drzwi, 
wkroczyła do pokoju Józefiny i zaczęła pląsać po dywanie, 
zamiatając spódnicą i unosząc ręce w górę. 
Kątem oka, wirując, ujrzała jakieś poruszenie wśród szafirowej 
pościeli w łożu Józefiny. Zatrzymała się, wyjęła z kieszeni 
okulary, zapaliła górne światło i przyjrzała się lepiej. 
W łożu spoczywał Bernard. 
- Czyś ty zwariował! - wrzasnęła na niego z punktu, tracąc 
momentalnie romantyczny nastrój. - Jak śmiesz! Wynocha mi zaraz! 
Doskoczyła w złości do łoża. Tu dopiero ujrzała, że Bernard jest 
ranny. Miał rozbity nos, na nim kłąb mokrej waty, a pod okiem 
siniaka. Poza tym, coś było z nim nie tak. Nie spał, ale leżał bez 
ruchu, patrząc w jeden punkt, którym była lampka nocna, zresztą 
nie zapalona. Na widok Anieli zareagował raczej słabo: mrugnął 
powoli, spojrzał na nią bez cienia emocji i znów przeniósł 
tragiczny wzrok na lampkę. 
Z kuchni wyszła Bebe, blada i pełna napięcia. Niosła oburącz kubek 
kawy. Anielę zauważyła, ale nie powiedziała ani słowa. Usiadła 
tylko na krawędzi łóżka i poprosiła spokojnie: 
- Wypij trochę, dobrze? 
Bernard spojrzał na nią akurat z takim samym zapałem, jak na 
lampkę nocną. Chwilę popatrzał, po czym odwrócił wzrok. 
- Wypij, proszę cię. Zaraz się lepiej poczujesz. 
Bernard nie odrzekł nic, tylko przymknął powieki. Aniela 
dostrzegła z pewnym obrzydzeniem, że spod tych powiek płyną dwie 
strużki łez. 
- Słuchaj, Beata, co tu się dzieje? - zaczęła, ale Bebe podniosła 
głowę i wykonała ręką ostrzegawczy gest. Potem wstała i poszła do 
kuchni, przywołując Anielę ręką. 
- Pobili Kozia - powiedziała, skoro tylko zamknęły się za Anielą 
drzwi. 
- Lisieccy! - odgadła Aniela. 
- Tak. Bernard się wtrącił, więc dołożyli i jemu. 
- A Kozio? - zdenerwowała się Aniela. - Gdzie on jest, mój Boże? 
Przecież ja jestem za niego odpowiedzialna. 
- Obie jesteśmy za niego odpowiedzialne - ostro, z goryczą 
powiedziała Bebe. - I co mu z tego? Zostawiłyśmy go samego i obie 
latałyśmy w swoich... głupich sprawach. 
- Moje sprawy nie były takie znów głupie - zaczęła Aniela, ale 
Bebe nie dała jej rozwinąć tematu i zakomunikować wspaniałej 
nowiny. Przerwała jej spiesznie i ze wzburzeniem: 
- Opowiedział mi wszystko, jak bał się być sam w domu, jak wyszedł 
i chciał być odważny, i jak spotkał Lisieckich, i jak Bernard 
nadbiegł, kiedy ci dwaj go bili. Rzucił się na nich, a oni... - 
Bebe zachłysnęła się. - Kozio go podniósł - powiedziała wreszcie - 
i przyprowadził tutaj. Mówi, że Bernard płakał. 
Aniela skrzywiła się mimo woli. 
- A sam Kozio?... gdzie jest? 
- U siebie. Siadł przy biurku i tak siedzi. 
- Pójdę do niego - zaofiarowała się Aniela. 
- Nie, to już raczej ja. Ty, skoro wróciłaś, może zajmij się 
Bernardem. 
- Ale co mu właściwie jest, u licha? - spytała Aniela ze 
zniecierpliwieniem. Jakoś nigdy nie mogła uwierzyć, że Bernard 
przeżywa cokolwiek na serio. Takie to było rozbudowane, przesadne 
i ozdobne, że nie mogła się uwolnić od wrażenia, iż on we 
wszystkim się zgrywa. - Dlaczego wybrał sobie akurat moje łóżko na 
powrót do zdrowia? - spytała cierpko. 
- Kozio go tam położył. Jak wrócili. Kiedy ja przyszłam, siedział 
przy Bernardzie i robił mu zimne okłady. 
- A niech mnie - powiedziała Aniela zgryźliwie. - Wszystko 
rozumiem, stała się rzecz straszna i tak dalej, wy się jednak za 
bardzo z tym Bernardem cackacie. Idź no do Kozia, pocieszaj 
dziecko. Ja się zajmę kolegą Żeromskim. 

10. 

Weszła z rozmachem do pokoju Józefiny i przede wszystkim szeroko 
otworzyła okno. Następnie nastawiła radio, gdzie udało się jej 
złowić świetnego rocka. 
- Ta-taruru-taruru - podśpiewywała sobie pod nosem, patrząc 
z irytacją na Bernarda, który leżał w jej łóżku jak kłoda. Ponieważ 
żwawa muzyka nie zrobiła na nim oczekiwanego wrażenia, Aniela 
przestała nucić i z rozmachem siadła na krześle obok łóżka. 
- No, chłopcze - powiedziała ostro. - Ruszaj no się. Poleżałeś, 
odpocząłeś i dość. Mam nadzieję, że przynajmniej zdjąłeś buty. 
Bernard spojrzał na nią wreszcie z jakimś odcieniem wyrazu. 
- Zdjąłem - przemówił niespodziewanie, głosem złamanym i słabym. 
- No to nieźle - burknęła Aniela, zadowolona z postępów kuracji. - 
Jazda, jazda, wstawaj. Dość tego sybaryczenia. 
- Syba czego? - zdziwił się słabo Bernard. 
- Sybaryczenia, od "sybaryta" - sama to stworzyłam w tej 
sekundzie, na twój widok - syknęła Aniela. - Co, krew jeszcze ci 
leci z nosa? 
Bernard dotknął ostrożnie kłębka waty. 
- Chyba nie. 
- No, to o co chodzi? Wstawaj i zaściel łóżko - rozkazała mu 
Aniela, podrywając się z krzesła i czyniąc powierzchowne porządki. 
- Nie rozumiem, dlaczego w ogóle położyłeś się w biały dzień. 
- Bo coś się we mnie załamało - jęknął Bernard. - Ja już nie chcę 
żyć. 
Aniela przekłuła go na wylot świdrującym, czarnym spojrzeniem. 
- Co takiego?! Mam nadzieję, że się zgrywasz niemiłosiernie. Nie 
chciałabym przypuszczać, że jedna fanga w nos potrafi cię poważnie 
załamać. 
- Potrafi - rzekł Bernard tonem obronnym. Powoli wygramolił się 
z pościeli, usiadł na krawędzi łóżka i zapatrzył się w swoje 
skarpetki. - W połączeniu, oczywiście - dodał - ze wszystkim, co mi 
się dzisiaj jeszcze przytrafiło. 
- A co ci się dzisiaj jeszcze przytrafiło? - zniecierpliwiła się 
Aniela, składając na kupkę rozrzucone pisma i gazety oraz 
energicznie wytrzepując stłamszone poduszki aksamitnego fotela. 
- Właściwie nic - rzekł Bernard. - Ale... 
- Od razu wiedziałam, że właściwie nic - warknęła Aniela. - 
Chciałabym wiedzieć, dlaczego mężczyźni są ostatnio tacy 
rozmamłani psychicznie? 
- Ja nie jestem rozałma... rozmamłany - zaoponował Bernard tonem 
człowieka nieomal zdrowego. 
- No to czego jeszcze siedzisz jak ta baba na miedzy? - objechała 
go Aniela ostro. - Jazda, włóż te buty, zrób łóżko i zjedzmy jakąś 
kolację czy coś. Mogę ci ewentualnie usmażyć jajecznicę. Ze 
szczypiorkiem. 
- Na boczku czy na kiełbasie? - spytał Bernard głosem niby to 
jeszcze zbolałym, ale oczka błysnęły mu już ożywieniem. 
- Na jednym i drugim. No już, spiesz się. Ja idę do kuchni. Jestem 
głodna jak osioł. 
- Nie jak osioł się mówi, tylko jak pies - sprostował Bernard, 
który włożył już buty i wiązał właśnie fosforyzujące sznurowadła. 
- Kobiety nigdy nie potrafią spamiętać najprostszych porzekadeł, 
przysłów, idiomów oraz mądrości ludowych. 
- Herbaty? - wrzasnęła Aniela z kuchni, zatrzaskując drzwiczki 
szafki, a kiedy wszedł do ciasnego pomieszczenia pełnego szafek 
i półeczek, z lampą o płóciennym kloszu wiszącą nisko nad stołem - 
ujrzał ją, opartą o zlewozmywak, zapatrzoną w dal i uśmiechniętą. 
- To właściwie powinien być szampan - powiedziała z satysfakcją, 
podczas gdy woda przelała się z czajnika dzióbkiem i właśnie 
zaczynała przelewać się górą. - Czy ty wiesz, co się dzisiaj 
zdarzyło? 
- Nie wiem - rzekł Bernard, patrząc na nią z uwagą. - Ale chyba 
z grubsza się domyślam, dziewczyno z imbrykiem. 
- Oświadczyłam się Krystianowi. 
- O. I co? 
- I zostałam przyjęta. 
- Cóż - powiedział Bernard, załamany na nowo. - Zapewne oczekujesz 
po mnie gratulacji, okrzyków zachwytu, śpiewów, hołubców oraz 
odtańczenia trojaka dolnośląskiego. Ale nie łudź się, Aniello. Nie 
będę cię oszukiwał. Wiadomość podziałała na mnie przygnębiająco. 
Aniela energicznie zakręciła kran i odlała z czajnika przynajmniej 
połowę zbędnej zawartości. 
- Dlaczegóż to, jeśli wolno spytać? 
- Istnieją przynajmniej dwa dobre powody - rzekł Bernard, mimo 
zgryzoty decydując się na przekąszenie kawałeczkiem ogórka. - Po 
pierwsze, ten człowiek to skorupiak. A ty wszak jesteś czeczotką. 
Albo i nawet - pliszką. 
- Oho-oho. Zaszczycasz mnie - zakpiła Aniela, podpalając gaz pod 
czajnikiem. - A drugi powód, jeśli wolno wiedzieć? Czy jest równie 
subiektywny? 
- Bardziej - rzekł Bernard. - Uważam, że ty i ja należymy do 
jednego gatunku. To my powinniśmy uwić razem coś w rodzaju 
gniazdka, by następnie kochać się w nim i czulić do końca naszych, 
nie tak znów długich, bądź co bądź, dni. 
Aniela cisnęła na patelnię kawałek masła oraz większą ilość 
kiełbasy i boczku. 
- Z cebulką? - spytała. 
- Oczywiście - rzekł Bernard, mimo przygnębienia delektując się 
zapachem. - Nakrój dużo. 
- A jajek ile? 
- Ile się da. Nic nie jadłem od śniadania. 
Aniela zaczęła rozbijać nożem skorupki. 
- Bernardzie, posłuchaj - zaczęła energicznie. - Mogłabym ci 
ewentualnie przyznać rację co do tego, że należymy do ptactwa. Ale 
z całą pewnością nie powinniśmy rozmawiać o wspólnym wiciu 
gniazdeczka. Gniazdeczko wić należy z kimś, kto jest człowiekiem 
silnym, zdecydowanym i nie podlegającym żadnym słabościom, z kimś, 
kto przez życie idzie od sukcesu do sukcesu i potrafi zapewnić 
słabej kobiecie opiekę, utrzymanie, pomoc i obronę. Człowiek 
sukcesu to potrafi. 
- Ale nie potrafi zrozumieć abstrakcyjnych dowcipów! - krzyknął 
Bernard. - Nie potrafi się wzruszyć Mahalią Jackson, jak śpiewa 
"What can I give you". Przeczytasz mu Achmatową, to będzie ziewał. 
Nigdy w życiu nie upoi się światłem u Rembrandta, a Max Ernst to 
dla niego schizofrenik! 
- Za to potrafi rozłożyć dwóch opryszków jednym ciosem - przycięła 
mu rozzłoszczona Aniela. - Podczas gdy miłośnik Rembrandta 
dostanie od nich w nos i jeszcze mi będzie potem płakał 
w poduszkę. 
Bernard wstał majestatycznie. 
- To są bardzo nieuczciwe chwyty, Aniello - rzekł wyciągając przed 
siebie prawicę i trzęsąc palcem wskazującym w kierunku kuchenki. - 
To są bardzo niegodziwe i podstępne argumenty. Pomieszaj łyżką, bo 
zanadto się zetnie. I przytłum lekko ogień. 
Usiadł równie majestatycznie, jak wstał. 
- Ten płaz - dorzucił jeszcze - nie potrafi cię kochać. 
Aniela pomieszała w jajecznicy i odstawiła patelnię. 
- O tym, Bernardzie, to ty nie masz żadnego pojęcia - powiedziała. 
- Zapomniałaś wsypać szczypiorku - oznajmił Bernard ponuro. 

11. 

Odkąd Bebe weszła do pokoiku, Kozio nie spojrzał na nią ani razu. 
Siedział na krześle, tyłem do biurka, głowę miał opuszczoną, 
szczupłe nogi jakoś niezgrabnie zsunięte, a w rękach ściskał 
drewnianego Pinokia. Smutek i rezygnacja przejawiały się nawet 
w liniach jego ciała. 
- Nie przejmuj się - powiedziała Bebe, stając bezradnie pośrodku 
pokoju. Nie wiedziała, co zrobić z rękami, więc włożyła je do 
kieszeni, ale zaraz jej się wydało, że to niestosowne, pocieszać 
kogoś, trzymając ręce w kieszeniach. Założyła ręce za plecami, 
zresztą - wszystko jedno. Kozio i tak na nią nie patrzał. 
- Hej, popatrz na mnie! 
Ani drgnął. 
Bebe usiadła na swoim krześle, na wprost niego. Położyła ręce na 
oparciu, podbródek złożyła na rękach i zapatrzyła się na swego 
młodszego brata. 
Tak bardzo go żałowała. 
Wiedziała dobrze, że poniósł dziś klęskę. Przełamawszy lęk przed 
światem zdobył się na odwagę - i w następnej chwili świat, do 
którego wyszedł, potwierdził mu słuszność jego lęku. Musiał chyba 
czuć, że cała ta odwaga nie zdała się na nic. Że cały ten wysiłek 
był daremny. 
Odczuwała, co on czuł, całym sercem - i nie umiała zrobić nic. 
Jej brat. Najbliższa osoba. Dlaczego są sobie tak dalecy? 
Dlaczego ona nie umie okazać, co czuje? Kiedyś umiała. Potem sobie 
wymyśliła, że bezpieczniej będzie nie ujawniać uczuć - i długo się 
w tym doskonaliła. Starała się zdobyć tę cenną umiejętność. 
I kiedy już myślała, że ją zdobyła - okazało się, że jest akurat 
przeciwnie: nie panuje nad sobą do tego stopnia, że aż nie potrafi 
okazać uczucia, nawet gdy bardzo tego chce. 
Odzwyczaiła się. 
To się musi źle skończyć. Zamknięta w sobie nigdy nie potrafi 
wyjść, rozprostować się, wydostać na swobodę. 
Porozumieć się z innymi. 
Ale jak miałaby porozumieć się z innymi, jeśli wciąż jeszcze nie 
porozumiała się sama z sobą? 
Jak pojąć innych, jeśli wciąż jeszcze nie pojęła siebie samej? 
Jeśli, na przykład, wciąż nie pojmuje: czego tak się boi? 
Może boi się tego właśnie, co dziś przydarzyło się Koziowi: że 
wyjdzie światu naprzeciw, a świat ją odepchnie? Że okaże komuś, 
jak go kocha - a on ją wydrwi? 
Przypomniała sobie, jak zareagował Dambo dziś rano, kiedy wyrwała 
mu rękę. 
To ona jego odepchnęła. 
To ona przecież odpycha wszystkich! 
A więc to się już stało: nie ma połączenia między nią a innymi. Bo 
łączyć się - to znaczy: dawać i otrzymywać. 
A dzielić się z innymi, to znaczy, w gruncie rzeczy, mnożyć. 
"Egoizm - powiedział dziś Dambo. Myślisz tylko o sobie". 
Miał rację. Tak właśnie jest. 
Tak było. 
Chyba naprawdę trzeba o sobie zapomnieć, żeby móc siebie odzyskać. 
Ale ogrom tego zadania wydawał się Bebe nie do przebycia. 
"To nic - pomyślała. Trzeba powoli. Tak jak ze wszystkim, trzeba 
po prostu zacząć. Odrobić pierwsze zadanie. Zrobić pierwszy krok. 
Potem zrobię drugi i trzeci. A potem będę już umiała przejść cały 
ten dystans". 
Zerwała się i uklękła przy krześle Kozia. Spojrzał na nią 
zaskoczony, wytrącony ze swojej apatii, przerażony - więc w żalu 
i miłości objęła go mocno i przytuliła. 
A on, po prostu, objął ją za szyję i rozpłakał się. 

12. 

- Może jesteś głupia i nie znasz się na ludziach - rzekł Bernard 
kłótliwie, wycierając talerz kawałkiem chleba. - Ale jedno ci muszę 
przyznać: jajeczniczkę robisz niezłą. 
- A widzisz - powiedziała Aniela niedbale, nalewając świeżo 
zaparzonej herbaty do szklanek. 
I w tej właśnie chwili zadzwonił telefon. 
To mógł być Krystian. 
Aniela zerwała się z miejsca i złapała za słuchawkę aparatu, 
wiszącego koło drzwi. 
I to był Krystian, rzeczywiście. 
- Skarbie - powiedział. 
Cóż. Od Krystiana gotowa była Aniela przyjąć wszystko. Nawet to, 
że nazywa się ją skarbem. 
- Tak, skarbie - odpowiedziała miłym głosem, odwracając z irytacją 
wzrok od wyrazistej twarzy Bernarda, który właśnie robił miny na 
temat skorupiaków, skarbów i ludzi sukcesu. 
- Wróciłem do domu - rzekł Krystian w słuchawce. - I tego... 
I postanowiłem jeszcze z tobą porozmawiać. 
- Skarbie! - powiedziała Aniela, uszczęśliwiona. 
- Kiedy jestem z tobą - ciągnął Krystian, a Aniela, dotąd stojąca 
przy szafce kuchennej, teraz łagodnie opadła na zydelek i wsparła 
się ramieniem o zlewozmywak, czekając na komplementy i wyznania. - 
Kiedy jestem z tobą - ciągnął przepiękny głos w słuchawce - nie 
umiem jakoś zebrać myśli. Tak mnie dzisiaj tym wszystkim 
zaskoczyłaś, że... tego... teraz się namyśliłem i... 
Aniela wyprostowała się nagle. 
- I co? - spytała niebezpiecznym tonem. 
- I dzwonię - rzekł Krystian zdecydowanie. - Bo my nie 
poruszyliśmy jednego tematu. Twoich dzieci. 
Aniela milczała, ponieważ ją zatkało. 
- Załóżmy nawet - ciągnął rozsądnie głos w słuchawce - że 
zgodziłbym się z tobą ożenić. Ale przecież, te dzieci... Ja nie 
chcę dzieci. Nawet swoich. A te są w ogóle cudze. Dlaczego ja mam 
się żenić z kimś, kto ma taki problem? Dlaczego ty je w ogóle 
adoptowałaś? Przecież to bardzo nieracjonalne i... 
- Czy mi się zdaje, czy w twym głosie brzmi wyrzut? - spytała Aniela 
tonem dziwnie spokojnym, lecz Bernard, który właśnie wsypywał 
cukier do obu szklanek, wyczuł pod tym spokojem narastającą 
nawałnicę i - podniósłszy głowę, rzucił Anieli badawcze 
spojrzenie. - Czy mi się zdaje, czy naprawdę nie tak dawno temu 
osobiście podziwiałeś tę moją decyzję? 
- Decyzja jest bardzo ładna, rzecz jasna - odparł twardo Krystian - ale nie w odniesieniu do mojego życia. Bądźmy dorośli. Niech 
sobie adoptuje dzieci, kto chce. Ja, po prostu, nie chcę. Słowem, 
musisz się zdecydować: albo one, albo ja. 
- Muszę, co? - powtórzyła Aniela i oczy jej się zwęziły. - 
Zdecydować się? 
- Tak. Powiedzmy do jutra wieczorem - uciął Krystian. 
Aniela podniosła się, wciąż przyciskając słuchawkę do ucha, 
i Bernard, wpatrzony z przeciwnej strony stołu w jej twarz 
o zwężonych oczach i zaciśniętych ustach, poczuł dreszcz biegnący mu 
wzdłuż pleców. 
- Nie ma potrzeby zwlekać do jutra wieczorem - powiedziała 
dobitnie. 
- Zdecydowałaś się tak od razu? - zdziwił się Krystian. 
- Bez namysłu - wycedziła Aniela zimno. - Jeśli wyobrażasz sobie, 
że mogłabym powiedzieć sierotom, które adoptowałam, że to wszystko 
było na niby, że wzięłam je pod opiekę nie na zawsze, tylko na 
parę miesięcy, zanim sama sobie czegoś nie zorganizuję, jeśli 
sobie wyobrażasz, że mogłabym im powiedzieć, że mi przeszkadzają 
i że muszą teraz wracać do Domu Dziecka, jeśli myślisz, że mogę to 
wszystko załatwić w jeden wieczór, na twoje pierwsze życzenie, to 
się bardzo poważnie pomyliłeś. Dajesz mi wybór: ty albo one. Więc 
ja, wyobraź sobie, bez żalu rezygnuję z ciebie. 
Głos jej jednak lekko drgnął. 
- Zastanów się jeszcze - Krystian usłyszał to drgnienie. - 
Popełniasz chyba duży błąd... 
- Mam zdecydowanie pewność, że nie - rąbnęła na odlew Aniela. - 
Jakie to szczęście, że dałeś mi to ultimatum jeszcze dziś, tego 
samego wieczoru. Unikamy w ten sposób licznych komplikacji. Znikaj 
z mojego życia. Od zaraz. Adieu! - to rzekłszy, Aniela odwiesiła 
z trzaskiem słuchawkę, a ponieważ telefon zaraz zaczął dzwonić - 
położyła temu kres, wyciągając wtyczkę z gniazdka. 
Chwilę stała bez drgnienia, patrząc oszalałym wzrokiem w ścianę. 
- Cóż - powiedziała wściekle. - Czas na herbatkę. 
- Czy mogę zapytać, o co chodzi? - spytał Bernard nieśmiało. 
- Nie - odparła Aniela stanowczo. - Nie możesz. Gdzie cukier? 
Bernard sięgnął w milczeniu po cukierniczkę, podał jej. Aniela 
przysunęła sobie zydelek, usiadła. Wsypała do szklanki dwie 
łyżeczki cukru i starannie zamieszała. 
- Mdli mnie - powiedziała. 
Bernard oparł się łokciami o sosnowy blat stołu i popatrzał na nią 
wzrokiem pełnym oddania i psiej wierności. 
- I czegóż to chciał od ciebie nasz człowiek sukcesu? - zapytał. 
Aniela splunęła do zlewu, ponieważ herbata okazała się ohydnie 
słodka. 
- Postawił mi ultimatum. Albo dzieci, albo on. 
- Tak - potwierdził Bernard. - Akurat tyle usłyszałem, dziewczyno. 
Istna świnia z tego dentysty. 
- Prawda? - ożywiła się na moment Aniela. Ale zaraz oklapła. 
- Nawiasem mówiąc, miałaś do niego świetne przemówienie - 
pochwalił ją Bernard. - Nie jesteś ty czeczotką ani nawet pliszką. 
Jesteś orlicą. Walczącą jak lwica. W obronie swych młodych. 
Mimo smutku, Aniela musiała się uśmiechnąć - krzywy był to 
uśmiech, ale przecie był. 
- A najlepsze w tym wszystkim jest - mruknęła z gorzką ironią - że 
te młode wcale nie są moje. 
- Wiem przecież. Adoptowałaś je. Jeśli chcesz, ja mogę je też 
adoptować - zaofiarował się Bernard. 
Aniela nie zwróciła uwagi na jego ofertę. 
- Nie adoptowałam ich - oznajmiła. - One mają matkę. Jest nią moja 
kuzynka. Czasowo w Stanach. Ja się tylko nimi opiekuję. 
- To nie zmienia faktu, że stoczyłaś o nie piękną walkę - rzekł 
z uznaniem Bernard i nagle do niego dotarło, co usłyszał. - He? - 
spytał, zdumiony. - Mają matkę? To dlaczego mówiłaś... Dlaczego 
nie powiedziałaś?... 
Aniela przerwała mu machnięciem ręki. 
- No bo jestem Kłamczucha - mruknęła. - Nie wiem, czemu muszę od 
czasu do czasu nakłamać albo zmyślić sobie co nieco... 
- Bo masz bogatą fantazję - pocieszył ją Bernard. 
- Zawsze mi to, zresztą, wychodzi na niekorzyść... - ciągnęła ona. - Tylko dzisiaj, wyjątkowo... - zaczęła się śmiać, najpierw cicho, 
potem głośniej, wreszcie całkiem histerycznie. - Tak mi się to, 
tak mi się to... przydało!... - tu jej śmiech wzmógł się jeszcze, 
po czym, w sposób zupełnie naturalny, przeobraził się w płacz. 
Wyprostowana siedziała przy stole, z rękami równiutko ułożonymi na 
blacie, z hardo wysuniętym podbródkiem i płakała rzęsiście, 
wykrzywiając usta w podkówkę, jak dziecko, któremu odebrano 
prezent zaraz po wyjściu Świętego Mikołaja. 
Bernard jeszcze nigdy nie widział jej płaczącej. Poczuł wstrząs, 
jakby mu się zawaliła jakaś opoka. Momentalnie łzy współczucia 
nabiegły mu do oczu, a zacne serce, zawsze wrażliwe na wszelką 
krzywdę i niesprawiedliwość, zwróciło się ku Anieli z całą 
właściwą mu żarliwością. 
- Czy nie obraziłabyś się - zapytał, patrząc na nią czule 
i z oddaniem - jeśli zaofiarowałbym ci moją pierś? 
Aniela nagle przestała płakać i spojrzała na niego z zaskoczeniem. 
- Co niby - spytała przez zatkany nos - miałabym z nią zrobić? 
- Co zechcesz - odrzekł Bernard szczodrze. - Mogłabyś, na 
przykład, usiąść mi na kolanach, dziewczyno bez chusteczki, 
i złożyć na tej piersi swą główkę. A ja bym cię objął moimi męskimi 
ramionami i pocieszał. Może też pocałowałbym cię, po ojcowsku, 
oczywiście, jeśli uprzednio pozwoliłabyś wytrzeć sobie nos. 
Aniela patrzała na niego przez chwilę, poprzez łzy. 
- A chusteczkę masz? - spytała. 
- Nie mam - odparł Bernard z prostotą. - Ale przypuszczam, że coś 
by się udało zorganizować. - Rozejrzał się wokół i natrafił 
wzrokiem na lnianą ściereczkę do naczyń. - Czy to - spytał - 
mogłoby się okazać przydatne? 
- Pewnie - odrzekła Aniela i pociągnęła nosem. 
- No, to chodź - rzekł ciepło Bernard i odsunął się od stołu wraz 
z zydelkiem. 
- No, to idę - zdecydowała się Aniela, ocierając oczy. - Ale żebyś 
sobie zaraz nie wyobrażał nie wiadomo czego. 
- A, nie, nie - rzekł Bernard i posadził ją sobie uroczyście na 
kolanach. - To jest pierś wyłącznie braterska, Aniello. 
Oczywiście, ufam, że chwilowo. Złóż główkę na mym sercu i uroń 
kilka łez, a ja będę cię pocieszał ustnie, z właściwym mi 
bezinteresownym taktem. Chwileczkę, ale dlaczego ty się śmiejesz? 
Nie rób tego, bo wypadasz z roli. 

1988 09 22 
Lekcja 5 
Temat: Ropa naftowa i gaz ziemny 
Ropa naftowa występuje razem z gazem ziemnym. 
Ponieważ te dwa surowce powstały w wyniku fermentacji szczątków 
zwierzęcych na dnie zbiorników wodnych w warunkach beztlenowych 
i pod ciśnieniem. 
Dambo, dlaczego nas uczą takich obrzydliwości. 

Nie bądź taka nadwrażliwa, to jest bardzo naturalne i miłe, jak 
wszystko, co pochodzi z fermentacji pod ciśnieniem. 

Pewien maniak żyjący w Pasłęce 
Fermentował wciąż szczątki zwierzęce. 
Na zbiorników dnie wodnych, 
W tych warunkach dogodnych 
Pod ciśnieniem on trudził swe ręce. 

1988 09 22 
Lekcja 7/8 
Temat: Obronne przygotowanie młodzieży czynnikiem 
wzmacniającym potencjał obronny PRL 

Pewien maniak z okolic Jabłonny 
Ciągle wzmacniał potencjał obronny. 
Co zobaczył potencjał, 
To go wzmacniał, ten bęcwał, 
W gorliwości swej wprost nieprzytomny. 

Temat: System łączności w obronie cywilnej i w wojsku. 
Aparat telefoniczny AP-4 B 

Chciał raz wiedzieć pewien cywil z Wilna, 
Co to jest ta obrona cywilna. 
A pytając wśród ludzi 
Jeno popłoch on wzbudził 
I w krąg cisza zapadła mogilna. 

1988 09 26 
Do wiadomości rodziców: lekarz szkolny informuje, że w dniu 29 9 
br odbędą się próby tuberkulinowe. Osoby, które chcą mieć próbę 
wykonaną przy pomocy igły jednorazowej, proszone są 
o przyniesienie w/wym ze sobą. 
Tymczasowy Plan Lekcji Na Wrzesień 
Tymczasowy Dyrektor z Poznania 
Tymczasowość wszystkiego odsłania 


Poniedziałek, 26 września 

1. 

W teatrze tego dnia były tylko próby - i to nawet nie przed 
południem. Aniela mogła, dzięki temu, pospać sobie akurat tak 
długo, jak lubiła. Około jedenastej, zbudzona przez świergot 
ptasząt za oknem, podniosła się z poduszki, przeciągnęła 
i przetarła oczy. Czuła się nawet wcale nieźle, jak na osobę, której 
życie osobiste znów legło w gruzach. 
"Miałam rację - powiedziała sobie. - W gruncie rzeczy, jako 
artystka, powinnam unikać wszelkich związków, a zwłaszcza 
małżeńskich. Po co mi te komplikacje. Mężczyźni są to istoty 
gruboskórne. Od dziś żyję samorządnie, niezależnie i w duchu 
wolności". 
Wstała i włączyła radio, ale ponieważ była tam tylko mętna 
gadanina, Aniela przerzuciła się na stacje zachodnie, gdzie też 
znalazła rześkiego rocka. Otworzyła okno na oścież i ujrzała 
przepiękną jesień, dzień raczej mglisty, lecz słoneczny, ulicę 
cichą, lecz bynajmniej nie świąteczną - przesyconą już tym 
dalekim, utajonym rytmem dnia roboczego, który to rytm, 
w odróżnieniu od rocka, budzi w duszach osób próżnujących od rana 
silny rezonans wywołany poczuciem winy. 
- Hm, hm - powiedziała Aniela, wymachując ramionami w takt muzyki, 
a łydkami wykonując młyńce. - Troszeczkę za długo pospałam, ale 
cóż. Należało mi się po tym okropnym stresie. 
Ledwie wyrzekła te słowa, ujrzała przesuwającą się pod oknem 
w tempie andante maestoso różową figlarną czapeczkę, a pod nią - 
brodatą głowę Bernarda. Szedł on właśnie chodnikiem, niosąc 
butelkę mleka i wianek z drobnych astrów. 
- Dzień dobry, dziewczyno w piżamce! - zakrzyknął z entuzjazmem na 
jej widok. - Cóż tam, czy łzy twe już obeschły, czy też miałbym 
cię ewentualnie znowu pocieszyć w tylko mnie właściwy sposób? 
Aniela zerknęła nerwowo na balkon willi naprzeciwko, gdzie pan 
Maciołka, strzygąc uchem, podlewał właśnie ostatnie petunie 
z butelki po winie owocowym. 
- Nie drzyj się, Bernardzie - powiedziała. - Chodź no tu z tym 
mlekiem - zrobimy sobie na śniadanie surówkę Muesli. 
- A cóż to jest takiego ta surówka Muesli? - chciał wiedzieć 
Bernard, kiedy tylko wkroczył do pokoju Józefiny. 
- Otręby, jabłko tarte i miód, zalane mlekiem. 
- Yyy-yy - wzdrygnął się Bernard. - Czy nie można by bez otrąb? - 
i weszli oboje do kuchni, gdzie z największym zdziwieniem ujrzeli 
Bebe, która siedziała za stołem i miała minę okropnie 
nieszczęśliwą. 
- Co ty tu robisz, Beato? - spytała Aniela, podczas gdy Bernard 
usiadł obok Bebe i - uśmiechając się dobrotliwie a krzepiąco, 
przystroił jej skronie wianuszkiem z astrów. 
- Prosiłam cię, żebyś mnie nie nazywała Beatą - brzmiała 
odpowiedź. 
- Och, doprawdy, pardon. A więc, co tu robisz o tej porze? 
- Daj dziewczęciu spokój, Aniello - wtrącił się Bernard. - 
Popatrz, jak jej ślicznie w tym wianeczku różanym. 
Uwagą swoją spowodował jedynie zrozumiały przypływ irytacji u obu 
dziewczyn. 
- Jeśli się nie mylę - syknęła Aniela - powinnaś być w szkole od 
godziny ósmej... 
- Byłam - sucho rzuciła Bebe. 
- ...do godziny drugiej - dokończyła Aniela, po czym wydobyła 
z szafki paczkę otrąb polonijnych. 
- Myślę, że lepiej będzie, jeśli ci powiem od razu - oświadczyła 
Bebe i zdjęła wianuszek. - Wyrzucił mnie. 
- Kto? 
- Pieróg. 
- Ha! - ryknął znienacka Bernard. - Pieróg! To nazwisko, samym 
swym brzmieniem, wzbudza we mnie skurcze trzewi. 
- Czyżbyś mu naubliżała? 
- On to tak odebrał, chociaż chodziło tylko o brulion - powiedziała 
Bebe z rozpaczą. 
- Brulion? 
- Ten zeszyt, do którego wpisuję różne notatki i uwagi. 
- I który ci służy za dzienniczek, tak? - wtrącił pytająco 
Bernard. 
- Tak. Więc Pieróg stał za mną, kiedy wpisywałam pewien, hm, 
pewien wierszyk... i przeczytał go. Kazał sobie dać ten brulion 
i tego... i przejrzał go... i... najbardziej go zdenerwowały twoje 
wpisy, Bernardzie. Potraktował je bardzo serio. Wyrzucił mnie 
z klasy. 
- I co? - nasrożyła się Aniela, przeczuwając zbliżanie się finału. 
- I będziesz musiała z nim dzisiaj porozmawiać, na zebraniu. 

A raczej, po zebraniu. Albo przed. 
- O której jest zebranie? - zapytała Aniela z nadzieją w głosie. 
- O wpół do szóstej. 
- A! To ja nie mogę. 
- Aniela, no nie rób mi tego! 
- Nie mogę, słowo daję. Mam próbę o piątej. 
- Do kiedy? 
- A kto to może przewidzieć. Nie mogę nawalić, to ważna próba. 
W dodatku - Aniela uśmiechnęła się i zaróżowiła - nie chciałam wam 
mówić, ale reżyser dał mi małą rólkę... Słowem, trzeba było mi 
powiedzieć kilka dni temu, to może bym coś wymyśliła. 
- Nie mówiłam tobie, bo to Bernard podpisał notatkę o zebraniu. 
- A! No, to niech Bernard idzie. 
- Masz iść ty, jako opiekunka! - przeraziła się Bebe. - Jak nie 
przyjdziesz, Pieróg pomyśli, że go lekceważysz. 
- Słusznie, ja go naprawdę lekceważę - odrzekła Aniela i wsypała 
otręby do miseczki. 
- Albo że ja go lekceważę i nie powiedziałam tobie. 
- Och, no w końcu mogę przecież iść do niego jutro. Czy, kiedyś 
tam. 
- Przecież wiesz dobrze, że nie pójdziesz. 
- No to co z tego. Wiesz, moja Beato, ja naprawdę wcale nie muszę. 
Obiecałam Józefinie, że zaopiekuję się wami, owszem, ale nie było 
wcale mowy o tym, żebym chodziła na zebrania i dostawała po uszach 
za twoje wybryki. 
- Aniello, pozwól, że się wtrącę - wtrącił się Bernard. - Nie można 
zostawiać dziewczęcia w takiej ze wszech miar oślizłej sytuacji 
moralnej. Nie zdajesz sobie sprawy, jaki ten facet jest 
pierogowaty. Jest pierogowaty od źrenic po pięty i od trzustki po 
wątrobę, jeśli rozumiesz moją myśl. 
- Nie rozumiem twojej myśli - z uporem odparła Aniela. - Nic 
zwykle nie rozumiem z twoich charakterystyk. Ale jeśli uważasz, że 
nie można jej zostawiać w takiej sytuacji, to proszę cię bardzo, 
idź sam na to zebranie. 
- Nie! - jęknęła mimo woli Bebe, która przeczuwała najgorsze. 
- Powiesz po prostu wychowawcy, że jesteś jej wujem. 
- On wie, że nim jestem - rzekł Bernard. 
- No to o co chodzi. 
- Słuchaj, Anielko, błagam cię - wyszeptała Bebe, chora ze 
strachu. - Niech Bernard... nie idzie. To się źle skończy. 
- To się skończy bardzo dobrze - powiedziała Aniela tonem 
definitywnym. - Bernard musi po prostu zachowywać się z powagą 
i umiarem. Oczywiście, konieczny jest inny strój, to rzecz pewna. 
Wujowie nie przychodzą na wywiadówki w kitelkach. Ponadto, mój 
Bernardzie, staraj się nic nie mówić, tylko patrz Pierogowi w oczy 
ze skruchą i żalem i od czasu do czasu kiwaj potakująco głową. Na 
zakończenie w krótkich i bolesnych słowach wyraź obietnicę 
poprawy. Ja go znam z dawnych lat. Ja wiem, że on to lubi. 

2. 

Zgodnie z dyrektywami kobiety, którą czcił i podziwiał, Bernard 
zajął się organizowaniem sobie kostiumu na popołudniowy występ. 
Pamiętał, że gdzieś, w głębi pudeł kartonowych po darach z Zachodu 
(w których to solidnych opakowaniach, wyproszonych po kościołach, 
przewoził zazwyczaj z miejsca na miejsce swój stan posiadania) że 
gdzieś tam powinny znajdować się dżinsy. Były to w ogóle jedyne 
spodnie, jakie posiadał. Uporczywe noszenie kitelka pozostawało 
w dość ścisłym związku z faktem, że Bernardowi dotychczas się nie 
chciało rozpakować swoich rzeczy. 
Jednakże, zdopingowany wymogami sytuacji, tego właśnie 
przedpołudnia dokonał porządków. Żmudna ta praca, polegająca na 
gmeraniu w kartonach pełnych puszek, tub, palet, buteleczek, 
zwojów płótna lnianego, teczek z grafikami i licznych albumów 
o sztuce, z których aż cztery traktowały o Hieronimie Boschu - 
została uwieńczona powodzeniem. Dżinsy wreszcie się znalazły. 
Natomiast z trzech koszul Bernarda dwie były zbrukane pokostem, 
który wylał się przez nieszczelną zakrętkę, ta trzecia zaś miała 
z przodu, w miejscu bardzo widocznym, wonną plamę po smakowitych 
frytkach z ketchupem. 
Bernard przejrzał więc swoje zasoby pieniężne, porozkładane 
również po kartonach, i zdecydował, że stać go spokojnie na kupno 
nowej, nobliwej, białej jak śnieg koszuli, która w korzystny 
sposób odświeży jego sylwetkę, nada jej pożądanej powagi i nawet - 
jak zakładał - onieśmieli nieco Pieroga. 
Udał się do miasta, gdzie przeszedłszy wszystkie możliwe sklepy 
z konfekcją męską stwierdził, że nabycie rzeczy tak frymuśnej, jak 
biała koszula męska, jest całkowicie niemożliwe. Na wieszakach 
i stojakach widniały wszędzie jednakowe flanelowe ohydztwa 
w zielono-żółtą kratkę. Zarówno kolorystyka, jak i proporcje kratek, 
budziły w artyście instynktowną odrazę. Coraz bardziej zgnębiony 
przechodził od sklepu do sklepu, tracąc w błyskawicznym tempie 
nadzieję. Jednakże w okolicy Rynku Jeżyckiego, tuż przed kinem 
"Salto", w oknie wystawowym niedużego sklepiku, mieszczącego się 
w suterenie, błysnęło mu coś białego. Ożywiony nową nadzieją zstąpił 
po schodkach w dół, dotarł przed oblicze ekspedientki i w krótkich 
słowach wyraził swe pragnienia. 
- Nie - odrzekła mu ona. - Białych nie ma. 
A ponieważ Bernard upierał się nadal, że to, co wisi w oknie, 
stanowi przedmiot jego marzeń, sprzedawczyni wyjaśniła mu, że 
rzecz, którą tam dostrzegł, jest bluzką damską z elanobawełny. 
- Cóż, proszę pokazać - zażądał Bernard stanowczo. I ująwszy 
wręczoną mu sztukę odzieży, przyjrzał się jej dokładnie. 
Była to w istocie bluzka damska, zaprojektowana dla damy 
o proporcjach nosorożca. Ponieważ jednak pozbawiona była zapięcia, 
a wdziewało się ją przez głowę, Bernard uznał, że nie istnieje żaden 
widoczny dowód na to, iż wdzianko jest rodzaju żeńskiego, 
W dodatku, rzucający się w oczy rozmiar bluzki pozwalał mu żywić 
przekonanie, że przynajmniej raz w życiu koszula nie będzie go 
cisnęła pod pachami. 
- Biorę - zdecydował się. - Pakuj, istoto ludzka. Ile płacę? 
Sprzedawczyni, która gapiła się na niego z rozdziawionymi ustami, 
drgnęła i odrzekła: 
- Bluzeczka jest przeceniona, proszę pana. 
- Tym lepiej - rzekł Bernard z zadowoleniem. 
- Pięć sześćset. 
- Dziękuję - rzekł gorąco Bernard, po czym, odbierając paczkę po 
uregulowaniu rachunku, ujął dłoń ekspedientki i ucałował 
z wdzięcznością. 

3. 

Wrócił do domu, wziął prysznic we wspólnej łazience (stojąc jak 
zwykle na czubkach palców, gdyż brzydził się cudzej wanny), 
następnie wszedł do swego pokoju i zamknął starannie drzwi od 
wewnątrz. 
Usiłując nie patrzeć na panneau "Lumiere" wydobył z kąta dżinsy, 
zdjął ze sznurka wyprane skarpetki i zaczął się ubierać. 
Czas był już wielki, zebranie miało się rozpocząć za pół godziny. 
Dopiąwszy spodnie, Bernard odświeżył się wodą kolońską "Brutal" 
i przystąpił do wdziewania bluzeczki. 
Niemal natychmiast, po przełożeniu głowy przez otwór kołnierzyka, 
stało się dla niego jasne, że popełnił błąd. Bluzeczka 
z elanobawełny, sztywna już ze swej natury, usztywniona była 
dodatkowo stebnówkami. W dodatku posiadała, niestety, bardzo 
wyraźne dowody na to, że jest rodzaju żeńskiego. Były nimi, 
zaprojektowane z rozmachem, dwa połączone pomieszczenia na biust 
nosorożca. Bernard posiadał, owszem, rozłożystą klatkę piersiową, 
ale nie aż tak rozłożystą. Patrząc z góry na bluzeczkę dostrzegał 
dwa wybrzuszające się, sztywne balony, które próżno by się starał 
przyklepać lub obciągnąć. Sytuacja wyglądała rozpaczliwie 
i beznadziejnie. Czas naglił, balony sterczały, a umysł Bernarda 
wyraźnie zaczynał gonić w piętkę. Już chciał się poddać 
i przeprosić swój wierny kitelek, gdy nagle myśl zbawienna przyszła 
mu do głowy: gumka! Wąziutka gumka koloru białego. Kąpiąc się 
niedawno, zauważył ją w pudełku, które gospodyni, przez nieuwagę 
zapewne, zostawiła w łazience, a które od pamiętnego odkrycia 
guzików stanowiło dla Bernarda istny skarbiec pełen 
interesujących, cennych drobiazgów o nieodgadnionym przeznaczeniu. 
Niewiele myśląc, Bernard przycisnął oburącz balony do klatki 
piersiowej, wyszedł na palcach z pokoju i bez zbędnych skrupułów 
pożyczył sobie ponad pół metra gumki: ufał, że odda ją tegoż 
wieczora, po zebraniu, gdy tylko spełni ona swe zadanie. A zadanie 
to było proste: związana na bluzeczce w okrąg, na wysokości płuc, 
gumka skutecznie likwidowała dwa obmierzłe wybrzuszenia. Nie 
rzucała się przy tym w oczy, ze względu na podobny odcień bieli. 
Szczerze mówiąc, prawie jej nie było widać. 
No, chyba żeby ktoś bardzo się już przyglądał. 
Zadowolony, z uczuciem kolosalnej ulgi, Bernard przyczesał włosy 
oraz brodę, skropił ją raz jeszcze wodą "Brutal" i podążył 
spiesznie do liceum numer piętnaście. 

4. 

Im bardziej się zbliżał do posępnego gmaszyska, tym większe go 
ogarniało przygnębienie. W dodatku pogoda się popsuła - 
poszarzało, pochłodniało, a wiatr, który zrywał się raz po raz, by 
z szelestem pchać po chodniku stare gazety i opakowania po 
chrupkach kukurydzianych - ten wiatr wzbudził w duszy Bernarda 
jakąś niedobrą melancholię. Zdawało mu się, że całe otoczenie 
z wolna nabiera głuchego, ciemnego kolorytu, a kiedy się zatrzymał 
przed złowrogim budynkiem z pruskiego muru, wezbrała w nim głęboka 
żałość. 
- Biedne, biedne dzieci - powiedział sobie. - Oto, co mają, 
zamiast ciepłego, jasnego środowiska macierzyńskiego. Toż to 
wygląda jak budynek policji. 
Minął kupę koksu, śmietnik i boisko, po czym sforsował imponujące 
schody, u szczytu których ciemniały ciężkie drzwi. 
Nie był sam. Ze wszystkich stron gnały - ponieważ minęła właśnie 
piąta trzydzieści - przygarbione i strapione postacie; to rodzice 
licealistów udawali się na zebrania klasowe, a strapienie ich 
brało się z przekonania, że dziś w tym gmachu na pewno się 
zdenerwują i że wyjdą stąd przepełnieni dojmującym poczuciem żalu 
i bezsilności. 
W dużym hallu, wypełnionym sinozieloną poświatą z mrugających 
jarzeniówek, stała tablica z wypisanym rozkładem zebrań. Bernard 
odnalazł na rozkładzie klasę II e i udał się do wskazanej 
klasopracowni fizycznej na drugim piętrze. Zapach stęchłego 
powietrza i pasty do podłóg w połączeniu z migotem jarzeniówek 
sprawił, że nastrój artysty siadł jak opona po przebiciu. 
Wszedł do klasopracowni fizycznej i w lekkim popłochu 
skonstatował, że zebranie już się rozpoczęło. Sala wypełniona była 
smętnymi postaciami czterdziestolatków płci obojga, a przed nimi, 
na podium za katedrą zdobną w różne sekretne przyrządy, rurki 
i pomoce naukowe, wsparty dłonią o elektroskop, rozpierał się 
Pieróg. Na twarzy miał wyraz urażonego obrzydzenia. 
- Dzień dobry - rzekł Bernard życzliwie, acz z pewnym 
onieśmieleniem, i obciągnął swą białą bluzeczkę, dla pewności 
muskając palcem gumkę. Tak, była na miejscu i pełniła swą rolę. 
Pieróg, który nienawidził spóźnialskich, spojrzał na niego z góry, 
wyrażając wzrokiem całą gamę uczuć negatywnych. Dzięki nowemu 
strojowi Bernarda jeszcze w nim dyrektor nie rozpoznał sprawcy 
incydentu sprzed miesiąca. Ale wiedział, że skądeś zna to 
szerokie, brodate oblicze o błękitnych oczkach i wiedział też, że 
z całą pewnością nie lubi tego człowieka. 
- Siadać - powiedział odruchowo. 
Bernard przyjrzał mu się ze zdumieniem, po czym grzecznie usiadł. 
- Nie podoba mi się tu - podzielił się swym wrażeniem z sąsiadką, 
ładną panią w eleganckim kostiumie z zielonego lnu. Jego donośny 
szept był oczywiście doskonale słyszalny w każdym zakątku 
klasopracowni fizycznej. 
Pieróg wrócił do rzeczy. 
- Wracam do rzeczy - oznajmił ponuro. - Właśnie frekwencja jest 
tym, o co powinniśmy się bić, prawda. Ona być winna przedmiotem 
naszej batalii. W ubiegłym roku szkolnym klasa nasza była 
dosłownie na szarym końcu wszystkich klas... ze wszystkich klas... 
za wszystkimi klasami, słowem, na szarym końcu pod względem 
frekwencji. A to nie uchodzi, nie uchodzi. Tak że rozumiemy się: 
trzymać ich krótko, nie dać się oszukać, traktować ich nieufnie 
i podejrzliwie. Bo oni na to zasłużyli. Oni, nie wiadomo czemu, 
prawda, nie chcą chodzić do naszej szkoły, szkoły, która jest 
wszak naszym wspólnym domem, nieprawda. Oni chwytają się wszelkich 
sposobów, żeby tylko przebywać tu jak najmniej. Oni nie myślą 
o tym, ile troski przysparzają wam, rodzicom. Oni was nie szanują. 
Druga sprawa, to oceny. Pod względem ocen miniony rok szkolny 
także nie mógł nas cieszyć, prawda. Klasa była na szarym końcu 
za... ze... spośród wszystkich innych klas lub prawie na szarym, 
bo za nami byli jeszcze ci z trzeciej matematyczno-fizycznej. 
nieprawda. W bieżącym roku szkolnym tysiąc dziewięćset 
osiemdziesiątym ósmym, osiemdziesiątym dziewiątym - ciągnął Pieróg 
godnie a urzędowo, otwierając plastykową teczkę i wyjmując z niej 
plik kartek zeszytowych, pokrytych ręcznym zapisem - już 
w przeciągu miesiąca września, nieprawda, prawie każdy zarobił 
przynajmniej jedną ocenę niedostateczną. Z samej tylko fizyki 
klasa ma w sumie dwadzieścia pięć ocen niedostatecznych. 
- Dlaczego? - padło zdumione pytanie z sali. 
Pieróg, który nienawidził, by mu przerywano, zatchnął się 
z wściekłości. 
- Kto pyta? - ryknął. 
- Ja - rzekł Bernard. 
- To widzę. Nazwisko! 
- Żeromski - wyrzekł Bernard dumnie. 
Pieróg wystrzelił w górę, postał dwie sekundy, zreflektował się 
i usiadł, nie spuszczając z Bernarda przeszywającego spojrzenia, 
pełnego żywiołowej nienawiści. Już wiedział, skąd go zna. 
- Pozwoliłem sobie zadać to pytanie - wyjaśnił Bernard, bardzo 
grzecznie, pamiętając przez cały czas o lękach Bebe 
i o wskazówkach Anieli - ponieważ wydaje mi się rzeczą dziwną, że 
młodzież, świeżutka i wypoczęta po wakacjach zaczyna rok szkolny 
od dwój, i to w takiej ilości. To zjawisko mnie zdumiewa. Za moich 
czasów było inaczej: od początku roku szkolnego młodzież 
przejawiała naturalny zapał do wiedzy i pęd do wysiłku umysłowego, 
które dopiero zimą udawało się szkole zniweczyć. Potem następował 
okres zmęczenia wiosennego, nader przykry dla ludzi w wieku 
dojrzewania. Wreszcie, około maja, upadek ducha dobiegał swego 
kresu. Z chwilą zakwitnięcia kasztanów mieliśmy do czynienia 
z potężnym zrywem pilności i rok szkolny kończył się ku obustronnemu 
zadowoleniu. 
- Siadać! - wrzasnął Pieróg. 
- Dziękuję, postoję - odparł Bernard i wstał. Potoczył wzrokiem po 
klasopracowni, a ujrzawszy zapatrzone w siebie twarze, uległ tej 
stronie swej natury, która cechowała się nieodpartą chęcią 
zdobycia publicznego poklasku. - W gruncie rzeczy - rozpędzał się 
z wolna - gdybym był wykładowcą fizyki w klasie, która z tego 
przedmiotu nałapała dwadzieścia pięć dwój w ciągu trzech tygodni, 
to czułbym się, przynajmniej odrobinę, człowiekiem 
niekompetentnym. 
- Aaaa! - powiedział Pieróg ochryple, przymknął oczy i zaczął 
dyszeć jak parowóz, na przemian rozwierając i zaciskając pięści. 
- Czułbym - rozrabiał na całego Bernard, zwracając się bokiem do 
katedry i z lubością łowiąc potęgujące się oznaki aprobaty 
w gronie rodziców - czułbym chyba potężny wyrzut sumienia, ponieważ 
wyniki mej pracy świadczyłyby przeciwko mnie. Świadczyłyby, że nie 
umiem nauczyć moich pupilów zasad przedmiotu, którego uczę. 
W klasopracowni wzbierał szmer poparcia i uznania. 
- Tak jest! - zakrzyknął czupurnie ojciec w dżinsowej kurtce 
i adidasach. - Cały czas mi to chodziło po głowie! 
- Siadać! - ryknął Pieróg. 
Czupurny zgasł w oczach i opadł na krzesełko. 
Pani o tlenionych na sztywny blond loczkach podniosła się 
z pierwszej ławki. 
- Jako przewodnicząca trójki klasowej - powiedziała słabym głosem - czuję się w obowiązku zaprotestować. 
- Dziękuję pani - zrozumiał Pieróg. - Zapamiętam to dobrze. - Tu 
Pieróg wstał i potoczył wzrokiem po klasopracowni. - Wyjaśniam - 
wyjaśnił - że oceny niedostateczne klasa otrzymała u mnie za 
karygodny brak zainteresowania przedmiotem i za wiadomości nie 
wystarczające na dostateczny. Skończyłem, prawda. 
Ale nie skończył. 
- Jakby umieli - dorzucił - toby nie dostawali dwój, prawda. To 
proste. 
Niby to zajął się swoją plastykową teczką, ale coś go jednak 
drążyło. 
Podniósł głowę. 
- Nie wam! - krzyknął, patrząc na Bernarda. - Nie wam krytykować 
metodykę nauczania! Wpłyńcie najpierw na swoje dzieci, żeby się 
uczyły! Żeby co dzień odrabiały wszystkie lekcje - a potem się 
bierzcie za jałowe krytykanctwo! Prawda. 
Panią w zielonym kostiumie ruszyło. 
- Moja córka odrabia co dzień wszystkie lekcje - powiedziała 
kulturalnym głosem. - Siedzi do godziny pierwszej w nocy, 
a w przepytywanie, wyszukiwanie wiadomości źródłowych oraz robienie 
wycinków z prasy zaangażowana jest cała rodzina, z dziadkiem 
włącznie. Mimo to Basia ma dwie dwóje, z fizyki i z geografii. 
- Widocznie - rzekł Pieróg z lubością - jest mało zdolna. Nasza 
szkoła, szkoła, która jest naszym wspólnym domem, otwiera swe 
podwoje tylko dla wybitnych i zdolnych uczniów. Komu się nie 
podoba, proszę bardzo, może sobie odejść. Fora, nieprawda, ze 
dwora. 
Pani w zielonym kostiumie uznała, że powiedziała już za wiele. 
Umilkła. 
Temat podjęła za to inna pani - szczupła, siwa, z jasnymi oczami. 
- Ale czy nie wydaje się panu - zaczęła - że w sytuacji, kiedy 
nawet prasa i telewizja coraz częściej mówią o przeładowaniu 
programu szkolnego, o przeciążeniu nauką i o coraz większej ilości 
nerwic wśród dzieci i mło... 
- Ja nie oglądam telewizji - przerwał jej obłudnie Pieróg. - I ja 
nie układam programów nauczania. Ja tylko muszę je realizować! 
- Proszę pozwolić, że skończę - spokojnie poprosiła siwa pani. - 
Chodzi mi o prostą rzecz: o to, żeby w szkole wszyscy starali się 
stworzyć atmosferę życzliwości i pogody. To naprawdę może wiele 
pomóc. 
Pieróg prychnął, ubawiony. 
- Nazwisko? - spytał z ironią w oku. 
- Borejko - odpowiedziała siwa pani. 
- Od razu wiedziałem - mruknął Pieróg, notując coś w zeszycie. - 
Wyjaśniam - wyjaśnił. - Gdybyśmy tu w szkole zajmowali się, 
prawda, stwarzaniem atmosfery życzliwości i pogody, to już nikt by 
się w ogóle nie uczył, prawda. A nas obowiązuje realizowanie 
programu i wytycznych. Młodzież z natury jest leniwa. Tylko 
przymus i dyscyplina mogą tu dać rezultaty. 
- Ale jakoś nie dają - mruknęła pani Borejko. 
Pieróg udał dyplomatycznie, że nie usłyszał tych słów zuchwałych. 
Miał już dość konfliktów. 
- Zamykam dyskusję - oznajmił. - Proszę pobierać kartki 
z dotychczasowymi wynikami nauczania. Ja będę wywoływał, a państwo 
podchodzicie kolejno. Adamski Dariusz. 
Czupurny z wąsem zerwał się z miejsca i podszedł nerwowo do 
katedry. 
- Syn ma już pięć godzin nie usprawiedliwionych - ostro 
poinformował go Pieróg. - Ucieka zawsze z PO. 
Wąsaty zmilczał, wziął pokornie kartkę i, kłaniając się, wrócił na 
miejsce. 
- Antkowiak Mariusz - wywołał Pieróg. 
Zabiedzona kobieta w podniszczonym żakiecie podeszła lękliwie do 
stołu. 
- Ten też ma godziny nie usprawiedliwione - rzekł Pieróg z wysoka. - Osiem dokładnie, prawda. Też uciekł z PO i z wychowania 
obywatelskiego. Bartkowiak Cezary. 
Znerwicowany inteligent w metalowych okularach podbiegł 
ugrzecznionym truchtem. Pieróg przyjrzał mu się z pogardliwą 
aprobatą. 
- Bartkowiak w porządku - kiwnął łaskawie. - Żadnej oceny 
niedostatecznej. 
- Bierze korepetycje - bąknął inteligent. 
- I tak trzeba. I tak trzeba. Pochwalam - pochwalił Pieróg. - 
Bitner Beata. 
W głębokiej ciszy powstał Bernard, chrzęszcząc bluzeczką. 
- Bitner Beata, powiedziałem! - powiedział Pieróg. 
- Jestem jej wujem - wyjaśnił Bernard swobodnie, zbliżając się do 
katedry. - Wujem, że tak to ujmę, honoris causa. 
- Ach, wujem. No świetnie, nieprawda. Po zebraniu proszę do mnie 
na rozmowę. Bitnerówna ma za uszami. 
- Co ma za uszami? - spytał Bernard zdziwiony. 
- Więc to pan powypisywał te dowcipy w jej brulionie! - ciągnął 
dyrektor. 
- Przebóg, nie wiem, doprawdy, o jakich dowcipach raczy pan 
wspominać - powiedział Bernard, wznosząc oczy do nieba i ściągając 
usta w ciup. - Na ogół nie wpisuję podlotkom dowcipów do brulionu. 
Nie wiem dlaczego, zresztą. Wpisywanie podlotkom dowcipów do 
brulionu mogłoby być, jak sądzę, pasją mego życia. A jednak nie 
jest. Może dlatego, że mam sporo innych pasji - mężczyzno 
z pierogiem. Poproszę o kartkę Bebe Bitner. 
Pieróg, któremu opadła szczęka w czasie przemowy Bernarda, podał 
świstek z wynikami Bebe. 
- Siadać! - rozkazał ochryple. 
- Chciałbym przy okazji zabrać kartkę Damazego Kordiałka - 
uśmiechnął się do niego Bernard. 
- A to z jakiej racji?! 
- Z racji bycia jego mistrzem i przyjacielem - rzekł Bernard 
z rozbrajającą szczerością. - Jestem tu poniekąd w zastępstwie jego 
ojca, który mieszka we Wrocławiu i nie będzie przecież przyjeżdżał 
na byle zebranie. 
- Yyy - wyrwał się Pierogowi odgłos nienawiści. 
- Nie krzyw się tak, istoto ludzka - pouczył go Bernard. - Trzeba 
umieć kontrolować swoje emocje. Poza tym ci dwoje, Damazy i Beata, 
to bardzo sympatyczne, myślące stworzenia. 
- Tylko że każde ma po parę dwój!!! Kordiałka nie było w szkole 
dziewięć godzin, prawda, i nie przyniósł żadnego 
usprawiedliwienia! 
- Mogę go usprawiedliwić choćby w tej chwili - rzekł Bernard 
wspaniałomyślnie. - Mam do tego chłopca bezgraniczne zaufanie. 
Zresztą, te dziewięć godzin spędził na pewno ze mną. Czuję to 
intuicyjnie. 
Pieróg chciał walnąć pięścią w stół, ale się rozmyślił. Zaciął 
usta i wydał Bernardowi kartki. Lecz w głębi jego duszy zapadł już 
wyrok. Należy zniszczyć i zmieść z drogi zarówno to brodate 
indywiduum o obłąkanych oczach, jak też dwójkę jego protegowanych. 

5. 

Zebranie zakończyło się wreszcie i część rodziców wyszła. Spora 
ich grupka musiała jednakże pozostać w klasopracowni, by usłyszeć 
uwagi specjalne wychowawcy. Nastąpiło małe przepychanie w kierunku 
katedry, wiadomo bowiem było, że im kto później stanie przed 
obliczem Pieroga, tym bardziej zdawkowo i niecierpliwie zostanie 
potraktowany. Rodzice więc zmobilizowali się, po czym wezbraną 
falą ruszyli ku wychowawcy. Tak się jednak złożyło, że to Bernard, 
który jako debiutant nie znał zasad gry, niespodziewanie ujrzał 
się wyniesionym przez falę na pierwsze miejsce, tuż przed Pieroga. 
Napór ciał rodzicielskich wcisnął jego brzuch w krawędź stołu, 
pełnego rurek, statywów i imadeł. 
Pieróg spojrzał na niego bez słowa. 
Bernard wyszczerzył uprzejmie zęby. 
- Taak - rzekł Pieróg, patrząc na niego z nie zamaskowaną 
wrogością. - I cóż my tu mamy? - wyjął z plastykowej teczki żółty, 
lśniący zeszyt. Otworzył go i chciał przeczytać na głos 
szczególnie oburzające fragmenty, ale jakoś nie mógł znaleźć nic 
odpowiedniego. Podświadomie wyczuwał, że buntowniczy duch, 
ożywiający te żółte stronice, kryjący się w tych, jak im tam, 
limerykach, przyprawi rodziców o chichot, a dowcipasy, jakimi ten 
Żeromski kwitował każdą jego, wychowawcy, uwagę, sprawią obecnym 
sporą frajdę. Postanowił pójść na całość: otworzył zeszyt 
w miejscu założonym i przeczytał złowieszczo: 

- Pewien maniak z okolic Jabłonny 
Ciągle wzmacniał potencjał obronny. 
Co zobaczył potencjał - 
To go wzmacniał, ów bęcwał 
W gorliwości swej wprost nieprzytomny. 

- Przebóg - rzekł Bernard z miłym zaskoczeniem. - Powiało poezją. 
Pieróg zatrzasnął zeszyt, jakby już nie wytrzymywał tych herezji. 
- I tak dalej, i tak dalej - powiedział i zacisnął usta. - Wszyscy 
rozumiemy - dodał - jaką wagę posiadają te zapiski. 
- Ciekaw jestem - spytał Bernard ujmując się pod boki. - Jaką? 
- Dużą - rzekł Pieróg z naciskiem. - I ja z nich zrobię użytek. 
Bernard pochylił się nieco. Rodzice już się nie śmiali. 
Pieroga zdenerwowała tak bliska obecność tego półidioty 
Żeromskiego, który na kilometr pachniał jakimiś perfumami, 
a w dodatku patrzał z wysoka wprost na jego, Pieroga, łysinę, co 
budziło w wychowawcy nie uświadomione obawy. 
Pieróg wstał. 
To był błąd. 
Przeklęty Żeromski górował nad nim dość znacznie i Pieroga 
momentalnie zbiło to z pantałyku. Plasnął zeszytem o stół. 
- Już ja ich urządzę! - krzyknął. 
Bernard wyglądał, jakby został boleśnie dotknięty. 
- Co, duszko? - spytał z wyraźną przykrością. - Co powiedziałeś? 
Czy ty wiesz, mężczyzno z łysiną, co ja teraz o tobie myślę? 
Pieróg spojrzał mu mężnie w twarz i oświadczył, że nic go to nie 
obchodzi. 
Bernard przechylił się ku niemu tak, że niemal dotykał czołem jego 
czoła, po czym zajrzał mu głęboko w oczy. 
- A jednak ci powiem - oznajmił. 
Obecni zamarli. 
Bernard nabrał tchu. 
I w tym momencie gumka puściła. 
Pękła - i z charakterystyczną dla gumek elastycznością, świsnąwszy 
strzeliła Pieroga w ramię. Zaraz potem dał się słyszeć szorstki 
szmer, to uwolnione z uwięzi elanobawełniane pojemniki utworzyły 
momentalnie dwa sterczące balony, które ściśle wypełniły 
przestrzeń pomiędzy Bernardem a Pierogiem. 
Wśród rodziców gruchnął histeryczny śmiech. 
- Och! - zakrzyknął skonfundowany Bernard i złapał się oburącz za 
pierś. - Wybacz mi, nie chciałem. Przebóg, nigdy bym się nie 
ośmielił użyć do tego gumki! Ale daj pyska. - To mówiąc, Bernard 
ujął w obie dłonie twarz Pieroga i cmoknął go w czoło, zapominając 
o niebezpieczeństwie ze strony bluzeczki, która, naturalnie, znów 
rozwinęła się ku przodowi w sposób nieskrępowany. - Ojejej - 
zawstydził się znowu, uśmiechnął bezbronnie i odstąpiwszy na krok 
od purpurowego, grożącego wybuchem Pieroga, zerwał z siebie 
kompromitującą sztukę odzieży, po czym cisnął ją w kąt jednym 
wspaniałym ruchem. 
- Aaaach! - rozległo się zbiorowe westchnienie. 
Na potężnym torsie Bernarda widniał wielki rysunek odręczny, 
wykonany niezmywalną farbą akrylową, przedstawiający krzepkie 
serce z płomieniami i strzałą. Podpis pod sercem brzmiał: Aniello! 
to jest twoje na zawsze! 

6. 

Był chłodny wieczór, cały w odcieniach błękitu. Z lekkich chmur 
pokapywały z rzadka wielkie, zimne krople deszczu, uderzając 
o parapet tak głośno, jak kulki gradu. Ruch samochodowy ustał, 
z uchylonych okien dobiegał nieszczery głos spikera DTV. U pana 
Maciołki świeciło się w salonie, natomiast pan Karolek przechadzał 
się po werandzie, paląc fajkę. Gdybyśmy wszakże zajrzeli do okien 
różowego domu, na parterze ujrzelibyśmy obraz daleki od spokoju, 
przepełniającego uliczkę i domy sąsiadów. Ujrzelibyśmy Bebe 
Bitner, która gryzie paznokcie z przerażenia, Kozia, który ją 
pociesza, Anielę, która sama nie wie, czy śmiać się, czy 
przeklinać, i Bernarda - złamanego i pełnego skruchy, jak siedzi 
na podłodze ze zwieszoną głową i bije się w piersi, opowiadając. 
- Spaskudziłem sprawę - oto jakie wyznanie wypełzło mu właśnie na 
usta. - Klnę się na honor, że miałem najlepszą wolę. Ale najlepsza 
wola nie jest tym, co może pomóc w kontaktach z tym ryjkowatym, 
obwisłym przedstawicielem wszystkiego, co najgorsze w szkolnictwie 
PRL. Tym, co może pomóc w kontaktach z tak apodyktycznym 
egzemplarzem, jest naga siła. Tej nie użyłem. I oto skutki. Oboje 
z Dambem jesteście zawieszeni w prawach ucznia. Jest mi tak 
przykro, jakbym w ciemności nadepnął na śpiącego kota. Powiem 
więcej: jest mi tak przykro, jakbym musiał czyścić kurnik. Jest mi 
tak przykro, jakbym właśnie został obsypany przez kurzajki. Jest 
mi tak przykro... 
- Dosyć! - wybuchnęła Aniela. - Tylko nie kurzajki, dobrze? 
Przestań mi natychmiast popadać w to roztkliwienie na własny 
temat, Bernardzie. Faktem jest, żeś zawalił dzieciakom sprawę, 
i zamiast przeprosić tyrana, zamiast przebłagać i załagodzić, ty 
oczywiście musiałeś zrobić wielopiętrowy skandal połączony 
z rozbieraniem się do naga. 
- To nie było do naga - sprzeciwił się Bernard zrozpaczonym 
głosem. - To było do pasa. O, tak - to mówiąc, zdjął bluzeczkę 
jeszcze raz, ukazując zebranym goły tors, a na nim buchające żarem 
miłosnym, purpurowe serce. 
- Aniello! To jest twoje na zawsze! - przeczytał Kozio i dostał 
ataku śmiechu. 
Aniela była groźna i spokojna. 
- Chcesz powiedzieć, że to właśnie ujrzał dyrektor Pieróg, kiedy 
się rozebrałeś na golasa? 
- Nie na golasa - sprostował Bernard obronnie wypinając pierś, by 
Aniela mogła dokładnie obejrzeć to nietypowe wyznanie miłosne. - 
I wcale nie zamierzałem mu tego demonstrować, Aniello. Ja byłem tak 
pochłonięty tą kompromitacją z gumką, że zapomniałem na śmierć 
o sercu. Chciałem ci je pokazać dziś po wywiadówce, ponieważ 
uznałem, że nadszedł już czas wyznań, oświadczyn, wybuchów uczuć 
i adoracji. 
- Nie, Bernardzie - warknęła Aniela. - On jeszcze nie nadszedł. 
- Teraz sam to widzę - przyznał Bernard potulnie. - Lecz dziękuję 
ci za to "jeszcze". Bebe - zwrócił się w stronę, skąd słychać było 
ni to pochlipywanie, ni to westchnienia. - Nie płacz. Wszystko 
jeszcze może ulec zmianie. Ja w każdym razie proszę cię 
o wybaczenie. 
- Ja nie płaczę - odpowiedziała Bebe, odejmując dłonie od twarzy. - Ja się śmieję. Nie mogę się, po prostu, opanować. Jaką minę 
musiał mieć Pieróg, kiedy przed nim stanąłeś na golasa i pokazałeś 
to malowidło!... 
Bernard jęknął przeciągle. 
- To nie było na golasa - sprostował. - A najgorsze, że teraz 
muszę iść z tą złą nowiną do Damba. Będę też musiał zadzwonić do 
jego ojca i powiedzieć, jak narozrabiałem. Mogłabyś pójść ze mną, 
Aniello. Byłoby mi raźniej, a ty przy okazji odwiedziłabyś 
profesora. Onegdaj wspominał, że dawno cię nie widział. 

7. 

Poszli. 
Bebe została z Koziem i postanowiła zrobić kolację. Dla Kozia - bo 
bardzo już tego potrzebował, i dla siebie - bo aż osłabła z głodu 
i tych silnych wrażeń. 
Ugotowali sobie po dwa jajka na twardo i nakrajali wielkich, 
bursztynowych pomidorów oraz papryki na sałatkę. Potem Bebe zajęła 
się herbatą, a Kozio siedział przy stole, smarował chleb masłem 
i patrzał na siostrę ze współczuciem. 
Bebe też na niego spoglądała raz po raz, a co spotkały się ich 
oczy, to uśmiechała się do niego dzielnie, że to niby nic się nie 
stało, i w ogóle, uszy do góry, jakoś to będzie. 
- A co będzie, jak mama się dowie? - spytał nagle Kozio. 
- Czekaj, nie przejmuj się, może jeszcze coś się zmieni... - 
pocieszyła go Bebe, sama najdalsza od jakiejkolwiek nadziei. Nie, 
nic się zmienić nie może. Za wiele się zdarzyło. Brulion 
przesądził sprawę, a Bernard tylko przyłożył ostateczną pieczęć. 
Pieróg nigdy w życiu tego nie wybaczy. Nigdy też nie cofnie swej 
decyzji. 
- Wiesz, Bebe... bardzo mi cię żal - powiedział Kozio prawie ze 
łzami. 
Bebe podeszła i objęła go za głowę. 
Kochany, mały, wierny brat. 
Dobrze, że umie mu to okazać. 
- Kocham cię - powiedziała i cmoknęła go w czubek głowy, pachnący 
słońcem i suchą trawą. 

8. 

U Dmuchawca mówiło się o Bernardzie. 
Przybył on wraz z Anielą całkiem niedawno, zreferował raz jeszcze 
to, co zaszło, ubarwiając opowieść nowymi szczegółami, po czym 
obaj z Dambem poszli na Rondo Kopernika (gdzie były automaty 
międzymiastowe), żeby zawiadomić o katastrofie pana Kordiałka. 
Anieli polecono zaczekać i przyrządzić herbatę dla wszystkich. 
Kolację miał zrobić Dambo, skoro tylko wróci. 
Nie wracali jednak dosyć długo i Aniela widząc, jak stygnie cenny, 
aromatyczny płyn, cmoknęła ze zniecierpliwieniem i popatrzała na 
profesora, szukając w jego oczach potwierdzenia dla swojej opinii 
o tym ciamajdzie Żeromskim. 
Ale profesor, zmartwiony, oparł głowę na dłoni i popadł 
w zamyślenie. Wcale nie zwracał uwagi na to, co sygnalizowała mu 
Aniela, więc trzeba było powiedzieć to wprost. 
- Ten Bernard to jest kompletny wariat - burknęła, z całą sobie 
właściwą szorstką bezpośredniością. 
Profesor, ocknąwszy się z zamyślenia, przeniósł na nią wzrok 
i powiedział niespodziewanie: 
- Jakoś nie lubię słowa "wariat". Jest w nim coś pogardliwego. 
A mnie rażą wszelkie określenia pogardliwe i razi mnie wyśmiewanie 
ludzi, którzy są inni. Ja bardzo lubię Bernarda... 
- Ja też go lubię - przerwała żywo Aniela. - Ale dzisiaj to on 
naprawdę narozrabiał, on jest, no, niech pan przyzna, on jest 
nieodpowiedzialny, niedojrzały, szalony! 
Dmuchawiec popatrzał na nią z uśmiechem. 
- Nigdy nie będzie dojrzały, dorosły, przystosowany do świata, 
w którym żyje, i wewnętrznie skostniały - powiedział. - Natomiast 
zawsze będzie umiał cieszyć się jak dziecko, będzie się cieszył do 
upadłego, bardziej niż zwyczajni ludzie potrafią - i to jest ta 
nagroda, jaką dostaje, bo oprócz tego on zawsze będzie cierpiał 
bardziej niż inni, kiedy dozna smutku czy upokorzenia. Niedojrzały 
jest Bernard tylko do życia według schematów. Ale jest dojrzały do 
życia w swoim własnym stylu. Do śmierci zachowa najlepsze cechy 
dziecka - szczerość, otwartość i wdzięk. Anielka! Że też ty tego 
nie zauważyłaś. To jest artysta całą gębą! Nie trzeba go 
wyśmiewać. Trzeba się nim zaopiekować. Trzeba go chronić. 
Pamiętaj! 
W długim korytarzu rozległy się kroki. Weszli Dambo i Bernard, 
nieco zgnębieni. 
- Dodzwoniliście się? - spytał Dmuchawiec, podczas gdy Aniela, 
uwolniona szczęśliwie od konieczności odpowiadania profesorowi, 
usiłowała opanować niejakie pomieszanie, w czym miało jej dopomóc 
rytmiczne postukiwanie obcasem. 
- Uhm - powiedział Dambo. - Tata się wściekł. 
- I to jak jeszcze - dorzucił Bernard, patrząc na swego ucznia 
i przyjaciela z prawdziwym współczuciem, ale i miną winowajcy 
zarazem. - Dambo mu wcale nie powiedział, że to ja narozrabiałem. 
Powiedział mu, że sam narozrabiał. I tata Kordiałek zachował się 
nad wyraz stanowczo: oznajmił, że wsiada w pociąg i natychmiast 
przyjeżdża, żeby się rozejrzeć w sytuacji i żeby zabrać Damba 
z sobą do Wrocławia. W takim razie ja też chyba wracam. Tym bardziej 
że właśnie moja gospodyni stwierdziła, że nie lubi malarstwa 
ściennego i wymówiła mi pokój od pierwszego. Z hukiem. Był to huk 
na perkusję i vox humana. Całkowicie kakofoniczny. 
- Ale przecież ty nie możesz wyjechać! - wyrwało się Anieli. 
- Czego nie mogę, to zostać - rzekł Bernard z przygnębieniem. - 
Dambo jest moim jedynym uczniem i przyjacielem. 
- A ja? - spytała z pretensją Aniela i zatkało ją nagle, gdy 
ujrzała, jak twarz Bernarda rozbłyskuje czystym szczęściem. 


Wtorek, 27 września 

1. 

To wcale nie była pogoda zachęcająca do wyjścia. 
Szaro i mokro, posępnie. Deszcz to kapał nudno i rozwlekle, to 
siąpił, to znów się wzmagał. 
Profesor spojrzał z niechęcią przez okno i poszedł do kuchni, żeby 
sobie zrobić kanapkę. Była już jedenasta. Jeśli ma wyjść, to 
powinien się pokrzepić. Będzie mu potrzeba dużo sił na dzisiaj. 
Kącik Damba był wysprzątany i pusty, wszystkie jego rzeczy 
zapakowane do wielkiego plecaka. Smutno. 
Dmuchawiec pił herbatę i jadł kanapkę, walcząc z uczuciem 
przygnębienia. Nie chciał, żeby Dambo wyjeżdżał. Nie chciał być 
znowu sam. A poza tym, bardzo polubił tego dobrego, mądrego 
chłopca. 
Właśnie dla niego wychodził. W jego sprawie. Po raz pierwszy od 
dawna. Słaby już był i nogi nie chciały go nosić. Poza tym, im 
bardziej się starzał, tym bardziej nie lubił opuszczać mieszkania. 
Świat na zewnątrz stał się obcy i nieprzyjazny, coraz mniej w nim 
było znajomych, rozpoznawalnych punktów. Ale dziś wyjść musiał. 
Dambo poszedł po ojca na dworzec. Pociąg przyjeżdża o jedenastej 
czterdzieści. Pójdą prosto do Pieroga. Dmuchawiec postanowił, że 
będzie tam przed nimi. Pierwszy porozmawia z Pierogiem. 
Ostatecznie Pieróg był kiedyś jego młodszym kolegą. I chociaż 
nigdy się nie lubili, coś chyba jednak znaczą te przepracowane 
wspólnie lata. 
Za dwadzieścia dwunasta jest duża przerwa. Trzeba się pospieszyć, 
będzie tam jeszcze przed Kordiałkami. Może coś uda się zrobić. 
Długo pokonywał schody, kurczowo trzymając się poręczy. Zmęczył 
się już w połowie drugiego piętra. Musiał przystanąć przy oknie 
z witrażykiem, oprzeć się o szeroki parapet i odpocząć. Bał się, co 
będzie, jeśli nie uda mu się złapać taksówki przed domem. Bo żeby 
dojść pieszo na Dąbrowskiego - nie ma mowy. 
Ale szczęście mu jednak dopisało, z czego od razu wysnuł sobie 
doskonałe prognozy na najbliższe godziny. Piotr Ogorzałka, który 
właśnie wyszedł z bramy sąsiedniej kamienicy, taszcząc jakieś paki 
i kartony, zatrzymał się obok swojej furgonetki. Długo, na 
szczęście, ładował te pudła, toteż Dmuchawiec nawet wolnym krokiem 
zdołał dotrzeć do niego przed końcem tego pakowania. 
Podtrzymany pod łokieć, został usadzony w szoferce, na miękkim 
fotelu, i ruszyli. W drodze miło się rozmawiało. - Piotr dostał 
właśnie list od Maćka, swego brata, który tak jak i Kreska 
studiował architekturę we Wrocławiu. A że i Kreska właśnie 
niedawno pisała, można było wymienić wrażenia i wiadomości, 
z której to wymiany wynikła optymistyczna konkluzja, że młodzi 
kochają się nadal i że z całą pewnością zanosi się na ślub tuż po 
Maćka dyplomie. 
W najlepszym nastroju profesor wysiadł przed liceum i prawie się 
wzruszył na widok tego brzydkiego gmachu, w którym spędził tyle 
lat - u licha! - prawie całe życie! 
Dawno tu nie był. Czy to możliwe? Aż osiem lat? 
"Ależ tak - myślał, człapiąc powoli od bramy do schodów przy 
głównym wejściu. - Zwolnili mnie w pierwszym roku stanu wojennego. 
Osiem lat". 
Krzywda była tak wielka, żal tak silny, że nigdy potem nie mógł 
się zdobyć na przyjście tutaj. Zresztą, nie było po co. 
Ścisnęło go w gardle, kiedy po wejściu na schody zatrzymał się 
przed wielkimi czarnymi drzwiami i dotknął klamki kutej w kształt 
liścia akantu. Jak zwykle, klamka stawiła opór - trzeba było mocno 
ją przycisnąć w dół, a potem pociągnąć ku sobie. 
W głównym hallu było pusto, trwała lekcja, ale on i tak słyszał 
setki, setki młodych głosów, które rozbrzmiewały tu latami. Co 
roku jedni odchodzili ze szkoły, inni przybywali, i na każdej 
pauzie słychać było ten gwar, zawsze w tym samym natężeniu. 
Gdzież oni teraz wszyscy są? 
Czy pamiętają swoją starą szkołę? 
Czy wspominają ją dobrze? 
Zawsze mu na tym najbardziej zależało, żeby właśnie w szkole 
poznali zasady prawego i godnego życia. Żeby, oprócz reguł 
gramatycznych, wynieśli z jego lekcji znajomość reguł postępowania 
fair. I żeby potem, tocząc swe boje z losem, mieli na czym się 
oprzeć we wspomnieniach. 
Minął klasę, z której dochodziło zbiorowe skandowanie: 
- Exegi monumentum aere perennius... - powtarzały młode głosy 
zawsze tym samym zaśpiewem, jak za jego młodości i jak w wiele lat 
potem. 
Przystanął, posłuchał, przyłożył dłoń do serca, bo tak się jakoś 
dziwnie zachowywało. Odetchnął głęboko, jak najgłębiej. 
Na ścianie obok schodów zamalowano coś szarą farbą olejną. Niezbyt 
dokładnie. Napis i tak prześwitywał spod mazaniny. Obok wisiał 
plakat San-Epidu o szczepieniach BCG, dalej - gazetka ścienna 
z wycinkami prasowymi o konieczności porozumienia narodowego. Obok, 
na wielkiej planszy pokrytej czerwonym, pierwszomajowym płótnem, 
ten sam co zawsze portret patrona szkoły. Stefan Żeromski patrzał 
w głąb korytarza spod nasępionych brwi, tym samym co zawsze, 
przeszywającym spojrzeniem. 
Dmuchawiec powoli zakręcił w boczny korytarz i stanął przed 
gabinetem dyrekcji. Przerwa się jeszcze nie zaczęła. Ale - a nuż 
go tu zastanie? 
Zastukał. Usłyszał: Proszsz!... - i wszedł. 

2. 

Gabinet dyrektora był zadymiony. Na wprost drzwi wysokie okno 
z ostrym łukiem wpuszczało do wnętrza wąskie pasmo światła. Pod 
oknem, przy błyszczącym biurku, siedział Pieróg i omawiał coś 
z Ewą Jedwabińską. Oboje byli tak zajęci, że niemal nie zwrócili 
uwagi na wchodzącego. Dopiero w chwilę potem Ewa obejrzała się 
i nagle skoczyła na równe nogi. 
- Boże! Pan profesor!... - i już do niego biegła, odsuwając 
wiśniowe, twarde fotele konferencyjne. 
- Kto?... - rzucił Pieróg od biurka. Chyba go nie poznawał. 
- Profesor Dmuchawiec! - powiedziała Ewa i uścisnęła mu rękę. 
Miło było ją widzieć. Ładna, jak zawsze, tylko schudła okropnie 
i wyglądała jeszcze bardziej nerwowo niż kiedyś. 
Pieróg siedział bez słowa i bez ruchu. Obie ręce oparł o blat, 
oczka wpił w nadchodzącego Dmuchawca. 
Ewa podprowadziła go do biurka i znów uścisnęła mu ramię. 
Zauważył, że ma bardzo chude dłonie, a na palcu prawej nie nosi 
już obrączki. 
Złowiła jego spojrzenie i potrząsnęła głową. Usta jej się 
wykrzywiły. 
- Proszę siadać, panie kolego - usłyszał. Pieróg wskazywał mu 
fotel naprzeciwko siebie. Dmuchawiec spojrzał i ze zdziwieniem 
stwierdził, że Pieróg się boi. 
Usiadł. 
- Dziękuję, koleżanko - odprawił Pieróg Ewę. 
Usłuchała natychmiast, poszła ku drzwiom. Przed wyjściem zawahała 
się chwilę, ale nie powiedziała nic, prócz: Do widzenia - i to 
tonem bardzo niepewnym. 
Czegoż ona tak się boi tego Pieroga? 
"Ale i Pieróg ma stracha" - pomyślał ze zdziwieniem, obserwując, 
jak jego młodszy kolega, dyrektor, zapala nerwowo cygaro, potem 
wkłada je do ust, wyjmuje i natychmiast gasi - a wszystko to lekko 
drżącymi rękami. 
I wyraźnie unikając jego, Dmuchawca, wzroku. 
- No, cóż tak nic nie mówimy - zaczął Pieróg wreszcie, pozbywając 
się ostatecznie cygara. - Kopę lat, kolego. - Sapnął i uśmiechnął 
się krótko. Nigdy nie umiał się uśmiechać. 
- Przyszedłem pana o coś poprosić - powiedział Dmuchawiec, ale 
Pieróg przerwał mu zaraz, nerwowo, odsuwając swój fotel w tył 
i opierając ręce na krawędzi biurka. 
- Tak, tak, ja wiem, oczywiście, wszystko rozumiem, i z góry 
bardzo chętnie. Wiem, że jest, prawda, inflacja, człowiek goni za 
tym groszem, z tym że jeszcze nie mamy decyzji... - tu urwał 
i sapnął znów, z zakłopotaniem. - Panie kolego - rzekł nagle. - Pan 
o mnie źle myśli, ale niesłusznie, niesłusznie, prawda. Ja wtedy 
naprawdę inaczej nie mogłem. Ja musiałem, prawda. 
- Nie mógł pan inaczej? - powtórzył Dmuchawiec, próbując 
zrozumieć, o czym ten Pieróg gada. Nie widzieli się od ośmiu lat, 
więc czego on nie mógł? I co on musiał? 
- Musiałem im o panu powiedzieć - wykrztusił nagle Pieróg. 
Dmuchawiec wciąż jeszcze nie bardzo rozumiał, co słyszy. Ale 
wreszcie zrozumiał. 
- Mój Boże - rzekł wstrząśnięty. - Więc to pan!... Więc to przez 
pana. Więc to tak. Osiem lat!... 
Pieróg oblał się purpurą i sapnął. 
- Jak to, więc pan nie wiedział... że to ja? 
- Nawet mi przez myśl nie przeszło - rzekł powoli Dmuchawiec, 
patrząc w bok. - Tylu nas wtedy zwalniano. 
Umilkł. 
I obaj długo milczeli. 
- Ale przecież ja tu przyszedłem w zupełnie innej sprawie - 
odezwał się nagle Dmuchawiec nieswoim głosem. - A pan myślał, że - 
że co? 
- W innej? - zaskoczony Pieróg brzęknął metalową popielniczką. 
- W sprawie Damazego Kordiałka i Beaty Bitner - powiedział 
Dmuchawiec powoli. - Chciałbym pana prosić o cofnięcie tej 
decyzji. 
Pieróg znów poczerwieniał, przez chwilę zdawało się, że wybuchnie. 
Ale spojrzenie Dmuchawca odebrało mu impet. 
- Dobrze - wydusił z siebie wreszcie. - Załatwione. 
Dmuchawiec wstał z trudem. 
- Mogą wrócić? - upewnił się. - Mam pańskie słowo? 
Pieróg wstał nagle. 
- Tak. Słowo ho... honoru, prawda - powiedział. 
I opadł na swój fotel. 
- Dziękuję - powiedział Dmuchawiec i, czując w ustach niesmak, 
ruszył ku drzwiom, czyniąc wszystko, co mógł, by nie powłóczyć tak 
żałośnie nogami. 
Wyszedł na korytarz, zamknął za sobą drzwi i powlókł się do hallu 
głównego. Pamiętał, że tam zawsze stały fotele. Musiał gdzieś 
usiąść i odpocząć, czekając na Damba i jego ojca. Strasznie mu 
było duszno. Bolało go serce. 

3. 

Ale ani Dambo, ani pan Kordiałek nie poszli już do szkoły. 
- Ja nie będę nikogo prosił o łaskę dla ciebie - oświadczył ojciec 
Damba po dokładnym zapoznaniu się ze sprawą. Siedzieli w barze 
mlecznym przy ulicy Lampego i po spożyciu zupy ziemniaczanej 
właśnie jedli pierogi z serem. - Chwała Bogu, dopiero miesiąc 
szkoły minął, spróbujemy upchnąć cię gdzie indziej. Może też 
wreszcie przestaniesz rozrabiać, idioto jeden. 
- Cśś! - Dambo obejrzał się na sąsiedni stolik, gdzie gruba pani 
z synkiem podsłuchiwała, jedząc naleśniki. - Nie przesadzaj, tato, 
z tym rozrabianiem. 
Pan Kordiałek był masywny i krzepki, typowy raptus ze 
skłonnościami do tak zwanych zrywów. 
- Poza wszystkim - dodał, marszcząc brwi - ja nie mam czasu. Co ty 
sobie myślisz, zwolniłem się z pracy. Moi koledzy są na pewno 
zachwyceni. Pracują nad moim projektem beze mnie, cholera jasna. 
Jazda, wracamy pierwszym pociągiem. Jest chyba jakiś około 
drugiej. 
- Tato, nawet nie spróbujesz pogadać z Pierogiem? - zdenerwował się 
Dambo. 
- Synu - rzekł pan Kordiałek z obrzydzeniem. - Ja już nie mogę. Ja 
już jestem chory od tych dyrektorskich fizjonomii. Od tego 
proszenia, od tego uniżonego załatwiania, od tych znajomości, bez 
których ani rusz, od tej pokory, której wymaga ode mnie każdy, od 
kogo zależę. Chciałem pójść do tego Pierożka, bo myślałem, żeś 
poważnie zawinił. Ale widzę, że to naprawdę było głupstwo. 
I dlatego to jest sprawa nie do wygrania. 
- Dlaczego? 
- Bo gdybyś był naprawdę winien, Pieróg mógłby ci wybaczyć 
i czułby się wspaniałomyślnie i dobrze. Ale ty nie zawiniłeś. 
Przynajmniej nie aż tak, żeby cię wyrzucać ze szkoły. Dlatego on 
mnie nie wysłucha, bo musiałby przyznać, że postąpił niesłusznie. 
Kończ te pierożki, idziemy do profesora. Pożegnamy się, 
podziękujemy, i jazda na dworzec. 
- A Bebe? - wyrwało się Dambowi. 
- Co? - spytał ojciec. 
- Tato, jedź sam, jeśli musisz. Ja... jeszcze nie mogę. Ja 
powinienem... się spakować. 
- Przecież jesteś spakowany - przypomniał mu ojciec. - Dalej, 
chłopie, bez gadania. Mama w nocy piekła placek ze śliwkami, 
specjalnie dla ciebie, a ja zapomniałem go zabrać. Ty wiesz, jaka 
będzie radość, kiedy cię przywiozę i sam go zjesz? Bez gadania, 
bez gadania. Jedziemy o drugiej. 

4. 

Dmuchawiec długo czekał w hallu, ale Dambo z ojcem jakoś się nie 
pojawiali. Minęła lekcja, znów zaterkotał dzwonek. Z klas wyroiły 
się poszarzałe, blade i zmęczone dzieciaki. Znów usłyszał ów 
charakterystyczny gwar - śmiechy, okrzyki, nawoływania, 
trajkotanie - nawet śpiewy i grę na gitarze. Bał się, czy nie 
przegapi Kordiałków, więc wytężał wzrok w stronę głównego wejścia, 
starając się przeniknąć spojrzeniem ruchliwy tłumek młodzieży. 
Nie zauważył, jak przysiadła się do niego Natalia. 
- Panie psorze! - krzyknęła ze zdziwieniem. - To pan? Naprawdę? Co 
pan tu robi? 
- Moje złoto! - ucieszył się profesor na widok jej piegowatej, 
swojskiej i miłej buzi. Dopiero teraz odczuł, jak bardzo 
osamotniony i obcy czuł się przez ostatnią godzinę. - Zrób coś dla 
mnie, szybko, żebyś zdążyła przed dzwonkiem. Macie tu na pewno 
automat. Zadzwoń do Bebe, chyba znasz jej numer. 
- Znam! 
- Powiedz jej, że wszystko załatwiłem. Dyrektor zgadza się przyjąć 
ją z powrotem, i Damba też. Zadzwoń, mała, proszę cię - niech ona 
się dłużej nie martwi. Aha, i powiedz jej - dodał, śmiejąc się, bo 
Natalia rzuciła mu się na szyję i zaczęła go żywiołowo ściskać - 
żeby jakoś dała znać Kordiałkom, niech tu nie przychodzą. Już nie 
trzeba. 

5. 

Natalia zadzwoniła, ale Bebe nie było w domu. 
- Poszła po zakupy - oświadczyła Aniela w słuchawce tonem złej 
macochy - A co, w końcu nie może wiecznie siedzieć w domu 
i popłakiwać po kątach. Jak przytaszczy dwadzieścia kilo zakupów, to 
zaraz się jej humor zmieni. A o co chodzi? Bo jest Bernard. 
Bernard ci nie jest potrzebny? 
- Może być. Ucieszy się - powiedziała Natalia i zaraz usłyszała 
w słuchawce soczysty głos: 
- Hallooo? Tak, słucham, dziewczyno z piegami. 
- Słuchaj, mężczyzno z brodą - powiedziała Natalia. - Nie masz 
pojęcia, jaka afera. Dzwonię ze szkoły, profesor Dmuchawiec tu 
przyszedł i coś zrobił Pierogowi, nie mam pojęcia co, ale efekty 
są wstrząsające. Bebe i Dambo mogą wracać do naszej ukochanej 
szkółki. Dmuchawiec mi to właśnie powiedział. 
- Dziewczyno ze złotym językiem - jęknął Bernard. - Czy ty wiesz, 
co mówisz?... Czy to, co słyszę, to nie są drwiny, złośliwa zabawa 
z mymi uczuciami, względnie tak zwana podpucha? 
- Ciesz się spokojnie - odparła Natalia. - To wszystko prawda. 
- Ocalony! Ocalony! - zawył Bernard. 
- Posłuchaj, bo jeszcze coś. Dmuchawiec prosi, żebyś jak 
najszybciej zawiadomił Kordiałków. Niech tu nie przychodzą, bo po 
co. 
- Już lecę! 
- Już lecisz? 
- Tak!!! 
- To miłego lotu - powiedziała Natalia i odwiesiła słuchawkę. 

6. 

O godzinie pierwszej Bebe wróciła, wlokąc ogromny kosz wyładowany 
warzywami, ziemniakami, paczkami kaszy i cukru oraz jajami. 
Ostatnimi czasy jaj wychodziło naprawdę dużo w tym domu. 
Postawiła ładunek w kuchni na stole i natychmiast weszła do 
łazienki, by się umyć. Zabawiła tam jakieś dziesięć minut, 
chlapiąc się w wodzie, czyszcząc paznokcie szczoteczką i długo 
czesząc się przed lustrem. 
Kiedy wyszła, stwierdziła, że jest sama w domu, a na stole 
w kuchni, obok jej koszyka, leży kartka, zapisana pospiesznie dłonią 
Anieli: Dzwoniła Natalia, wszystko jest ok. Nastaw rosół. Ja lecę 
do teatru, jak wrócę, mogę usmażyć jajecznicę. 
Bebe przebrała się po domowemu, nastawiła w radiu renesansową 
muzykę hiszpańską i zabrała się do obierania włoszczyzny, podczas 
gdy wołowina z kością stała już w garnku na gazie. 
Akurat wrzucała włoszczyznę do wołowiny, gdy zadzwonił telefon. 
- Tu Bernard - usłyszała w słuchawce. - Czy już wiesz? 
- Nie - odpowiedziała. - O czym? 
- O tym, że Dmuchawiec był u Pieroga i nakładł mu w uszy. 
- Hm? 
- Ale czekaj, chwileczkę, co ja z tobą gadam jak głupek. Jestem na 
dworcu. Przed chwilą byłem u Dmuchawca. Którego nie ma. 
- Aha. 
- Ale oczywiście drzwi były otwarte. 
- Aha. 
- I znalazłem kartkę od Damba i jego taty. Kartka była do 
profesora, ale sytuacja jest tak napięta i obfitująca 
w dramatyczne zwroty akcji, że moje dobre obyczaje prysły, jak zbyt 
silnie napięta struna, chociaż nie jest to być może najlepsze 
porównanie, jakie mógłbym wymyślić. Ale wracajmy do rzeczy. Otóż, 
przeczytałem kartkę, a tam napisane było, że profesorowi bardzo 
dziękują, że chcieli się pożegnać, ale pociąg odchodzi o drugiej, 
że zaraz napiszą z Wrocławia i tak dalej. 
- Co? - krzyknęła Bebe. 
- No, to co słyszysz. Uważam, że to trochę niegrzecznie wobec 
profesora, mogliby poczekać do następnego pociągu, zwłaszcza że on 
przecież wyszedł do szkoły właśnie w sprawie Damba... ale 
oczywiście oni nie wiedzą o niczym, a pociąg odjeżdża druga 
osiem... halo! Halo! 
Ale Bebe już nie słyszała, bo biegła w stronę drzwi. 

7. 

Na dworcu Poznań Główny jest zawsze okropny ścisk. Była godzina 
druga cztery, pociąg Damba odchodził dokładnie za cztery minuty, 
a Bebe, jak wpadła w sam gąszcz ciżby, wypełniającej hall główny 
dworca, tak utknęła i nie mogła się niemal ruszyć. 
Mnóstwo ludzi dojeżdża do pracy pociągami podmiejskimi. Zazwyczaj 
mało kto z nich czeka do godziny trzeciej, czyli końca pracy, bo 
gdyby wszyscy czekali do trzeciej, to nikt by się w końcu nie 
dostał do domu, tak bardzo byłyby przeładowane pociągi. Toteż, 
kierowani instynktem, niektórzy pracownicy opuszczają swój zakład 
o godzinkę wcześniej i udają się na dworzec, powiększając panujący 
tam normalnie ścisk. 
- Przepraszam - mówiła Bebe co dwie sekundy. - Przepraszam! - 
i torując sobie drogę w ścisku, przepychała się do wylotu tunelu, 
wiodącego ku peronom. 
- Pociąg osobowy z Olsztyna do Wrocławia odjedzie wyjątkowo 
z peronu drugiego - zadudniła panienka megafoniczna gdzieś pod 
sklepieniem i dołączyła do informacji wielogłosowy sygnał 
elektroniczny, na co Bebe wybuchnęła płaczem, wciąż przeciskając 
się ku tunelowi. Szlochając, pchała się uparcie do przodu, 
powtarzając przez łzy swoje "przepraszam", a potem nie mówiąc już 
nic, tylko łkając i pracując łokciami. 
Zbiegła wreszcie po schodach do tunelu, roztrącając po drodze 
wlokących się podróżnych, skręciła w lewo, rzuciła się w głąb. 
Na peronie drugim, oczywiście, też był ścisk. Po obu stronach 
stały pociągi, a środkiem płynęła masa odjeżdżających, 
przyjeżdżających albo tych, co odprowadzali pierwszych lub 
spotykali drugich. Tu i ówdzie stał obskurny wózek z ukrytym 
w gablotce bogactwem: górą zwiędłych bułek z serem lub butelkami 
piwa. Z pociągu berlińskiego wysypywali się wciąż pasażerowie 
obładowani potwornymi bagażami. Przed pociągiem wrocławskim 
natomiast stał tłum odprowadzających. Wśród nich - Bernard, który 
z podnieceniem rozglądał się na wszystkie strony. Zamykano właśnie 
drzwi i Dambo z ojcem, którzy oczywiście nie dostali miejsc nawet 
na korytarzu, tłoczyli się obok toalety, przy wejściu do wagonu 
pierwszej klasy. 
Bernard właśnie w tej chwili ujrzał obu Kordiałków. Był bardzo 
zdenerwowany, bo choć przybył na dworzec wcześniej, to przecież, 
nie umówiony, nie umiał w tym dzikim tłumie odnaleźć znajomych 
twarzy. 
A kiedy je odnalazł wreszcie, pociąg właśnie drgnął i wstrząsnął 
się od buforu do buforu. 
- Dambo!!! - ryknął Bernard z całej mocy swych potężnych płuc. 
I ten ryk właśnie usłyszała Bebe, kiedy wydostała się z tunelu - 
czerwona, zapłakana, zdyszana i bosa - bo swoje domowe klapki 
zgubiła już dawno, jeszcze na ulicy Dworcowej, kiedy biegła z góry 
jak oszalała. Jej domowa, stara sukienka rozdarła się u dołu, przy 
zapięciu, a czerwone z płaczu oczy prawie zezowały, wypatrując 
Damba. 
Pociąg ruszył. 
Dambo odjeżdża. Już nigdy się nie dowie, że... że ona... już 
zawsze będzie myślał, że ona go nie lubi. 
- Dambo!!! - ryknął znów Bernard. 
- Dambo!!! - krzyknęła Bebe tak okropnie, jakby jej kto właśnie 
wyrwał ząb. Zobaczyła go w drzwiach mijającego wagonu. 
Stał tuż przy szybie, widziała dokładnie jego twarz. 
Dopadła wagonu, pobiegła za nim nie myśląc co robi. 
Pociąg zaczął przyspieszać, nie było już nadziei, a ona jednak 
biegła brzegiem peronu, roztrącając ludzi, omijając ich tobołki, 
walizy, kartony i pudła z telewizorami radzieckimi. Minęła drugie 
wejście do tunelu, tłum na peronie nie był już tak gęsty, więc 
pobiegła jeszcze szybciej, wyciągając ręce i płacząc rozpaczliwie: 
- Dambo! 
Za szybą wagonu widniała jasna głowa, która oddalała się wciąż 
i wciąż. Ludzie patrzyli na biegnącą Bebe, ale jej było nagle 
zupełnie obojętne, co kto o niej pomyśli. Wiedziała, że właśnie 
znika połowa jej duszy i że nie wolno do tego dopuścić. Więc 
zawołała: 
- Dambo!!! Zostań!!! - po czym wpadła na wielki karton 
z telewizorem i przewróciła się. 
"Koniec - pomyślała, płacząc okropnie, podnosząc się wolno na 
kolana, wstając wreszcie i oglądając podrapaną rękę, którą 
przejechała po szorstkim asfalcie. - Koniec. Nie ma już Damba. Nie 
ma". 
Jeszcze nawet nie podniosła głowy, kiedy już ją ktoś objął 
i przycisnął do drelichowej koszuli. Pod koszulą bardzo mocno, 
głośno i szybko waliło czyjeś serce. 
- No, ładnie - wysapał Bernard, zatrzymując się jak wryty obok 
nich. - Ciekawostka, mój uczniu i przyjacielu. Przed chwilą 
widziałem cię w pociągu. Jak to się stało, że znów jesteś z nami? 
Dambo podniósł ku niemu uśmiechniętą i wzruszoną twarz, 
jednocześnie obejmując głowę Bebe tak, by nikt nie widział jej 
twarzy. 
- To ojciec - odparł. - Jak zobaczył Bebe, to aż mu się nos 
przykleił do szyby. I powiada: ależ z ciebie niedojda, ja na twoim 
miejscu już dawno bym wyskoczył. 

Poznań, maj 1989 


Spis treści: 
Sobota, 27 sierpnia 1988 
Niedziela, 28 sierpnia 
Poniedziałek, 29 sierpnia 
Czwartek, 1 września 
Piątek, 16 września 
Sobota, 24 września 
Poniedziałek, 26 września 
Wtorek, 27 września