  James Blish
  
  Życie wśród gwiazd
  
   Przełożyła Teresa Tyszowiecka-Tarkowska
   
   
   
   

ROZDZIAŁ PIERWSZY
   Werbunek
   
   Chris, siedząc na nasypie nieczynnej od wielu lat trakcji kolejowej Erie – Lackawanna – 
Pensylwania, obserwował w milczeniu, jak Scranton w stanie Pensylwania przygotowuje się do 
odlotu. W zadumie ssał zerwane z nasypu białe i czerwone kwiaty koniczyny.
   Podobnie jak samo Scranton, miał być świadkiem startu. Od dziecka – a liczył sobie teraz lat 
szesnaście – wiedział, że miasta opuszczają Ziemię, nigdy jednak nie obserwował żadnego 
w locie. Niewielu ludzi miało taką okazję; miasta koczownicze odlatywały raz na zawsze.
   Interesujący, ale niezbyt radosny widok. Scranton było jedynym miastem, jakie Chris 
w życiu widział, jedynym, którego dotknął własną stopą. Nie zanosiło się na to, żeby miał 
kiedykolwiek oglądać inne. Scranton stanowiło ucieleśnienie wszystkiego, co jego ojcu 
i starszemu bratu udawało się wydrzeć z gardła dolinie; tam zarabiało się pieniądze i tam się je 
wydawało. Dziwnym trafem pieniądze zawsze znikały szybciej, niż się pojawiały.
   Zachłanność Scranton rosła, w miarę jak pieniądz tracił na wartości. Wzorem innych miast, 
musiało podjąć desperacką decyzję i wyruszyć w przestrzeń, by jako najemny robotnik wędrować 
pośród gwiazd.
   Dolina omdlewała w bezlitosnych promieniach lipcowego słońca, dym z fabrycznych 
kominów szedł prosto do góry. Pracowało ich zaledwie kilka, a i one miały wkrótce zostać 
wygaszone do chwili, kiedy miasto znajdzie planetę, na której będzie mogło zarobić. Nic – nawet 
jeden papieros – nie mogło dymić w ograniczonej ilości powietrza statku międzygwiezdnego, 
nawet jeśli miał on rozmiary miasta.
   W dole, pod nasypem kolejowym, gdzie tłoczyły się kryte papą baraki, ubrany 
w podkoszulek i lewisy mężczyzna o spalonym słońcem karku grzebał motyką w warzywnym 
ogródku. Chris zastanawiał się, czy ten człowiek wie, co się będzie działo w dolinie. Wyraźnie 
nie zwracał na nic uwagi; możliwe, że start miasta zupełnie go nie obchodził. Ojciec Chrisa od lat 
pozostawał w podobnym stanie ponurej rezygnacji.
   A jednak zastanawiające, że Chris był jedynym gapiem.
   Kolisty pas wykarczowanej ziemi, wyschniętej i rdzawej, otaczał miasto, oddzielając je od 
drewnianych walących się ruder, odrapanych przedmieść i całej reszty świata. Poza tym 
wyglądało tak samo jak zawsze, nawet hałdy żużlu jak zwykle jarzyły się żółtopomarańczowym 
blaskiem. Scranton zostawiało na Ziemi połowę zabudowań, brało za to ze sobą hałdy żużlu. 
Hałdy były częścią jego oferty handlowej. Gdzieś na gwiezdnym pograniczu może się znaleźć 
planeta oczekująca na obróbkę swoich rud; gdzie indziej planeta mająca zapotrzebowanie na 
żużel czy którąś z jego pochodnych. Trudno przewidzieć w szczegółach którą, ale niczego nie 
należy krótkowzrocznie wykluczać. Człowiek natomiast w znacznej mierze był bezużyteczny; 
w ostatecznym rozrachunku żużel miał większą wartość.
   Nadzieje nadziejami, tymczasem jedno było pewne: na Ziemi nie ma złóż wartych obróbki. 
Zachłanne drugie tysiąclecie, w podręcznikach określane mianem „ery marnotrawstwa”, zużyło 
wszystkie zasoby żelaza z wyjątkiem sztucznych złóż w rodzaju złomowisk samochodów i tym 
podobnych pokładów zardzewiałego szmelcu. Scranton nie miało też co liczyć na złoża 
marsjańskie. Na Marsie wylądował już wyposażony w piece hutnicze i broń Pittsburgh. Poza tym 
Mars był za mały, żeby utrzymać więcej niż jeden ośrodek metalurgiczny. Na Czerwonej 
Planecie rud było pod dostatkiem, ale produkcja stali pochłaniała wielkie ilości tlenu.
   Scranton miało szansę na pracę poza zasięgiem Układu Słonecznego. Pokłady żelaza na 
Wenus i Merkurym były nieopłacalne dla ośrodków metalurgicznych. Pozostałe sześć planet, 
z których pięć było gazowymi olbrzymami, a odległy Pluton kulą lodu, nie zawierało wcale rud 
żelaza.
   Mężczyzna w ogródku wyprostował się, oparł motykę o ścianę i wszedł do środka. Z chwilą 
gdy zniknął, dolina za kręgiem gołej ziemi wydała się całkiem bezludna i nagle Chrisowi 
przyszło do głowy, że pozory niekoniecznie muszą mylić. Czyżby nadmierne zbliżanie się do 
zamkniętego w polu wiratorowym miasta kryło w sobie jakieś niebezpieczeństwo? Może obaj 
z samotnym ogrodnikiem postępowali lekkomyślnie?
   Na razie wokół panowała cisza, zakłócana jedynie odległym buczeniem samego Scranton, 
Był pewien, że z tyłu, od strony nasypu kolejowego nic mu nie zagraża. Zerwane przed laty 
szyny dawno wylądowały w piecach hutniczych. Po dolinie krążyła legenda; jakoby w spokojne 
noce można było usłyszeć stukot kół Phoebe Snow. Chris śmiał się z ludzkiego bajdurzenia, 
wiedział zresztą od ojca, że Phoebe była pociągiem dziennym. Zniknęły nawet podkłady, zużyte 
przez mieszkańców baraków podczas kolejnych surowych, pensylwańskich zim.
   Grzebał w pamięci, starając się przywołać szczątkowe wiadomości, jakie miał na temat zasad 
działania wiratorów, ale nie mógł sobie przypomnieć nic poza tym, że były to maszyny i potrafiły 
dźwignąć największe ciężary. Choć edukacja Chrisa była nędzna i chaotyczna, czytał namiętnie; 
jeśli pod ręką akurat nie miał nic lepszego, pochłaniał nawet teksty etykiet na puszkach. Fizyka 
lotów międzygwiezdnych jest dziedziną niedostępną nawet dla studentów fizyki, o ile nie pracują 
pod kierunkiem pierwszorzędnego nauczyciela. A najlepszą nauczycielką, z jaką Chris miał 
w życiu do czynienia, była pracownica biblioteki publicznej w Scranton, ale ta zacna kobieta 
mimo najszczerszych chęci nie potrafiła mu pomóc.
   Zdecydował się nie ruszać z nasypu. Nie ruszyłby się zapewne również wtedy, gdyby 
wiedział, że naraża się na niebezpieczeństwo; w dolinie każda nowość była pożądaną odmianą – 
nawet przerażający fakt, że Scranton na zawsze miało zniknąć i stać się równie niedostępne, jak 
na przykład Betelgeusa. Życie Chrisa upływało dotąd na łapaniu do worków wiewiórek, 
podkradaniu jaj sąsiadom równie ubogim jak jego rodzina, wynajdywaniu szmelcu nadającego 
się do sprzedania hucie. Poza tym pomagał Bobowi opiekować się ojcem podczas nawrotów 
choroby, która, gdyby w Ameryce trzydziestego drugiego wieku istniał ktoś zdolny do 
postawienia odpowiedniej diagnozy, zostałaby rozpoznana jako anemia złośliwa, kwasiorkor, 
plaga gnębiąca Afrykę od niepamiętnych czasów. Przeganiał dziewczynki z poletka jagodowego. 
Łowił maleńkie pstrągi i śledził ledwie słyszalny ryk rakiet, którymi najbogatsi mknęli pod 
głuchym na niesprawiedliwość niebem.
   Często myślał o tym, żeby wyjechać, ale nie miał żadnego fachu i nie słyszał o takim miejscu 
na świecie, gdzie mógłby sprzedać jedyny towar, jaki posiadał: zdolność do ciężkiej pracy nie 
wymagającej żadnych kwalifikacji. Zresztą w osieroconej przez matkę rodzinie panowały 
lojalność i miłość, dzięki którym niejednokrotnie udawało się przeżyć nawet okresy, kiedy za 
cały pokarm musiały wystarczyć zielone pomidory i placki, a wigilijne śniegi zastawały starszych 
i młodszych skulonych pod stertą łachmanów pełniących rolę ubrania. Z czasem przywiązanie 
Chrisa do rodziny stało się równie silne jak oddanie Boba. Na całym wyludnionym globie nie 
znał miejsca, z którym czułby się bardziej związany, ani miejsca, które miałoby mu więcej do 
zaoferowania, a to słaba pożywka marzeń o odejściu w świat, nawet dla chłopca o tak pogodnym 
i energicznym usposobieniu jak Chris. Jakież sensowne plany na przyszłość mógł układać syn 
w świecie, gdzie ojciec – doktor ekonomii – nie mógł znaleźć ani jednego studenta czy 
wykorzystać wiedzy o fluktuacjach gospodarczych i jako tako się urządzić, w świecie, gdzie 
pogoń za groszowymi zajęciami, z roku na rok coraz mniej popłatnymi, nie zostawiała czasu 
nawet na pielęgnowanie grobu żony. Odpowiedź była, niestety, aż nadto oczywista. Przyszłość 
małych sióstr malowała się w barwach jeszcze bardziej ponurych. Wędrowne miasta nie 
oferowały lepszych perspektyw. Chris czytał, że gwiezdni włóczędzy głodowali pozbawieni 
widoku błękitnego nieba, karłowatego lasu, czy choćby zagonka ziemi pod rzepę.
   Gdyby było inaczej, miasta powracające na Ziemię nie stanowiłyby takiej rzadkości. Trudno 
zaprzeczyć, że Pittsburgh lądując na Marsie wygrał los na loterii. Cóż to był jednak za los – 
siedzieć przez całe życie w mieście uwięzionym w sercu rdzawoczerwonej pustyni, pozbawionej 
powietrza, którym dałoby się oddychać, na pustyni, gdzie człowiek zamarzał na śmierć w parę 
minut zaledwie po zachodzie malutkiego Słońca. Ojciec twierdził, że Pittsburgh prędzej czy 
później, dzieląc los wszystkich miast, będzie musiał opuścić Układ Słoneczny. Nie z powodu 
wyczerpania zasobów żelaza i tlenu, ale dlatego, że na Ziemi nie znajdzie dostatecznej liczby 
odbiorców stali. Już w tej chwili zostało ich tak niewielu, że temu zamrożonemu miastu nie 
opłacało się wracać do dawnego Złotego Trójkąta, z którego wyemigrowało przed trzydziestu 
laty. Za swoje pieniądze nie mogło już dostać na Ziemi nawet artykułów pierwszej potrzeby. Idea 
koczowniczych miast, jak wszystko, okazała się kolejnym ślepym zaułkiem.
   Chris przysiadł na nasypie i śledził odlot po prostu dlatego, że coś się działo. Jeżeli nawet 
zazdrościł miastu decyzji opuszczenia doliny, nie zdawał sobie z tego sprawy. Przyszedł po 
prostu popatrzeć.
   U stóp zbocza, po drugiej stronie nasypu, pojawiła się psia głowa. Dziwnie niedorzeczna 
pośród kielichów tygrysich lilii, sprawiała wrażenie podanej na tacy. Chris uśmiechnął się.
   – Cześć, Kelly. Uważaj na pszczoły.
   Pies fuknął z niezbyt mądrą miną i podbiegł do Chrisa. Wydawał się niezmiernie dumny 
z siebie, do czego, jako nędzny tropiciel, który z trudem znajdował drogę do domu, miał pełne 
prawo. Bob, oficjalny właściciel Kelly’ego, twierdził, że pies jest krzyżówką teriera kerryblue 
z owczarkiem collie – stąd jego imię. Chris wprawdzie nie widział nigdy na własne oczy czystej 
krwi przedstawiciela żadnej z tych ras, miał jednak dziwne wrażenie, że Kelly wcale nie 
przypomina żadnego psa, którego oglądał na zdjęciu. Prawdę mówiąc, wyglądał jak kudłaty 
kundel i tak się szczęśliwie składało, że jego wygląd wiernie odpowiadał jego naturze.
   – Co o tym sądzisz, mój miły? Myślisz, że uda im się to oderwać od ziemi?
   Kelly odegrał scenkę pod tytułem: „Pies usiłuje myśleć”, ale po chwili uznał tę czynność za 
zbyt uciążliwą. Dwukrotnie machnął ogonem, kłapnął pyskiem na motyla, po czym usiadł, ciężko 
zipiąc. Nikt nie miał najmniejszych wątpliwości, że uważa się za własność Chrisa; Bob mądrze 
nie próbował prostować jego poglądów na ten temat. Wyjaśnienie Kelly’emu równie 
abstrakcyjnej kwestii było zadaniem czasochłonnym i skomplikowanym, i tak czy owak 
beznadziejnym. Kelly zarabiał na swoje utrzymanie – łowił króliki – co w pewien sposób 
rekompensowało fakt, że od czasu do czasu upolował jeża, tak więc poza Chrisem nikogo 
w rodzinie nie obchodziło, za czyją własność pies się uważa.
   Wokół rozprażonego miasta coś się nareszcie zaczynało dziać. Niewielkie grupki prawie 
niewidocznych z powodu odległości mężczyzn, świecąc jaskrawożółtymi hutniczymi kaskami, 
patrolowały pas nagiej ziemi. Zapewne egzekwują jakiś przepis – doszedł do wniosku Chris – kto 
wie, czy nie ostatni ziemski przepis obowiązujący w Scranton, choć Bóg jeden wie, ile ziemskich 
zarządzeń Ojcowie Miasta zabierali ze sobą. Ekipa wyraźnie poszukiwała ciekawskich, którzy 
zbliżyli się do strefy na niebezpieczną odległość.
   Chris wyobraził sobie patrol tak plastycznie, że przez chwilę niemal słyszał głosy mężczyzn. 
Nagle zrozumiał, że to wcale nie złudzenie. Zerwał się z miejsca. Błysk żółtych kasków zdradził 
jedną z patrolujących grup, która przeciskając się miedzy barakami u stóp nasypu, zmierzała 
w jego stronę.
   Głęboko zakorzeniona, nabyta w kłusowniczym życiu ostrożność kazała mu natychmiast 
zanurkować w krzaki po drugiej stronie nasypu. Był tam niewidoczny, ale też sam nic nie 
widział, nadal jednak słyszał głosy patrolujących.
   – ...kogokolwiek w tych barakach. Moim zdaniem, to strata czasu.
   – Szef kazał szukać, to szukamy i tyle. Osobiście uważam, że lepiej by nam poszło 
w Nixonville.
   – U tych włóczęgów? Uciekają od roboty jak od ognia. Po tej stronie miasta ludzie przywykli 
szukać pracy. Co nie znaczy, że im się to udaje.
   Chris ostrożnie rozchylił zarośla i wyjrzał. Nadal nie widział tych mężczyzn, ale za to 
z drugiej strony, po nasypie kolejowym nadciągała kolejna grupa. Szybko zasunął zarośla. 
Żałował, że nie wspiął się wyżej po stoku. Teraz było za późno. Nowy patrol doszedł tak blisko, 
że Chris wyraźnie słyszał chrzęst kroków. Gdyby się teraz ruszył, wykryliby go z pewnością.
   W dolinie rozległo się nagle ciche buczenie, podobne do bzyczenia pszczół, ale 
nieskończenie bardziej łagodne i niskie w brzmieniu. Chris w życiu nie słyszał podobnego 
dźwięku, nie miał jednak najmniejszych wątpliwości, co oznacza: włączono wirator Scranton. 
Czyżby miał w ukryciu przegapić start? Przecież miasto nie odleci, dopóki ostatni patrol nie 
znajdzie się na pokładzie!
   Głosy zbliżały się i Kelly zawarczał cicho za plecami Chrisa. Chłopiec chwycił psa za sierść 
na karku i potrząsnął delikatnie. Nie odważył się otworzyć ust. Kelly umilkł, ale nadal czaił się 
do skoku.
   – Ej, patrzcie, kogo my tu mamy! Chris zamarł jak królik, który wyczuł lisa. Zaraz jednak 
rozległ się inny głos.
   – Wynoście się stąd. To moja ziemia. Nic tu nie macie do roboty.
   – Doprawdy? Czyżbyś nie słyszał o obowiązku opuszczenia doliny dziś do dwunastej 
w południe? Zawiadomienie wisi na drzwiach do twojego domu. Nie umiesz czytać, Jack, czy 
co?
   – Nie będę się słuchał każdego świstka papieru. Mieszkam tutaj, rozumiecie? To parszywa 
buda, ale moja własna. Ani mi się śni z niej ruszać i tyle. A teraz zjeżdżajcie stąd, dobrze?
   – Nie tak znowu dobrze, Jack. Prawo nakazuje cię wysiedlić. Nam twoja buda niepotrzebna, 
ale takie jest prawo.
   – Obowiązuje chyba prawo własności?
   – Masz tam jakieś kłopoty, Barney? – odezwał się nowy głos jakieś pięć metrów od miejsca, 
w którym kucał Chris z Kellym.
   – Nielegalny lokator. Nie chce się ruszyć, mówi, że jest właścicielem tej ziemi.
   – Dowcipniś. Każ mu pokazać akt własności.
   – E tam, co sobie będę głowę zawracał. Nie ma czasu. Bierzmy go i chodźmy.
   – Nigdzie mnie nie...
   Chris usłyszał soczyste plaśnięcie.– Te – wycharczał jakiś głos z niedowierzaniem. – 
Widzieliście tego gbura! W porządku, mój panie...
   Rozległy się odgłosy kolejnych uderzeń, po nich brzęk tłuczonego szkła albo talerzy – 
domyślił się Chris – zresztą mogły to być też meble. Nagle Kelly wydał z siebie wysoki 
przeciągły skowyt. Chris rozpaczliwie usiłował go przytrzymać, ale pies wyrwał się, wyskoczył 
z krzaków i pomknął przez nasyp w stronę szamoczących się mężczyzn.
   – Uważaj! Te, skąd się tutaj wziął ten kundel?
   – Wyskoczył z tamtych krzaków. Ktoś tam jeszcze jest. Widzę rude włosy. Dobra tam, rudy, 
wyłaź z krzaków i to biegiem!
   Chris wstał powoli, gotów walczyć albo próbować ucieczki. Kelly po drugiej stronie nasypu 
przestał szczekać jak idiota. Uwagę miał podzieloną między bójkę w baraku a grupkę otaczającą 
Chrisa.
   – Dobra, rudy, widzę, że z ciebie kawał twardziela. Domyślam się, że ty też nie słyszałeś 
o nakazie ewakuacji.
   – Nie, nie słyszałem – odpowiedział Chris wojowniczo. – Mieszkam w Lakebranch. 
Chciałem tylko popatrzeć...
   – Lakebranch – powtórzył dowódca patrolu, spoglądając pytająco na jednego z ogorzałych 
towarzyszy.
   – To taka pipidówka, kawał od miasta. Kiedyś to było letnisko. Teraz siedzą tam sami 
kłusownicy i zbieracze szmelcu.
   – Urocza miejscowość – stwierdził drugi, z uśmiechem zsuwając kask na tył głowy. – 
Wygląda na to, że nikt po tobie nie będzie płakał, rudy. Pójdziesz z nami.
   – Jakie znów „pójdziesz z nami”? – Chris zacisnął pięści. – Muszę być w domu koło piątej.
   – Uważaj, chłopak ma niezłe bicepsy.
   – Pękasz? – roześmiał się pogardliwie drugi mężczyzna. Wyraźnie przejął dowodzenie. – 
Przecież to jeszcze dzieciak. Chodź już, rudy, nie mam czasu na dyskusje. Znalazłeś się tu po 
dwunastej w południe, mamy prawo cię wziąć.
   – Powiedziałem przecież, że muszę wracać do domu.
   – Trzeba było pomyśleć o tym, zanim tu przyszedłeś. Rusz się. I nie próbuj z nami żadnych 
numerów, bo pożałujesz. Zrozumiano?
   W dole trzech mężczyzn wyszło z budy prowadząc mężczyznę, którego Chris widział 
wcześniej z nasypu. Wyglądało na to, że nieźle oberwali, ale teraz prowadzili posępnego prostaka 
w żelaznym uścisku.
   – Sami złapaliśmy tego tutaj. Obyło się bez waszej łaski. Ładnieście nam pomogli!
   – Złapaliśmy drugiego, Barney. Idziemy, rudy.
   Dowódca oddziału werbunkowego ujął Chrisa za łokieć niezbyt gwałtownym, ale 
wystarczająco nieoczekiwanym ruchem, żeby w ociężałym mózgu Kelly’ego, który jak na psa 
był niebywale głupi, wreszcie zapadła decyzja, co go bardziej interesuje. Zawarczał tak, że nawet 
Chris się przestraszył – w życiu nie słyszał równie przerażającego warczenia. Kelly śmignął 
z powrotem przez nasyp i doskoczył do nóg wielkiego mężczyzny.
   W ciągu następnych trzydziestu sekund zamieszania Chris z łatwością mógł uciec – przez 
chaszcze prowadziły setki ścieżek, po których patrol nie byłby go w stanie dogonić, ale nie mógł 
przecież zostawić Kelly’ego. Tymczasem oddział, posłuszny starym jak sama ludzkość 
instynktom, bez zastanowienia rzucił się w stronę zwierzęcia, pozostawiając chłopca swojemu 
losowi.
   Chris nigdy nie trenował walki wręcz, ale w nim również zagrał instynkt. Mężczyzna, 
w którego zębami wczepił się Kelly, miał już pełne ręce roboty, wobec czego Chris zdzielił 
w szczękę jego towarzysza. Facet, jakkolwiek zaskoczony, nie upadł, więc chłopak zdzielił go 
drugą pięścią. Cios nie wylądował dokładnie tam, gdzie chłopiec planował, niemniej mężczyzna 
zachwiał się, a to już było niemałym sukcesem. Potem Chris zatracił się w wirze walki i dalsze 
ciosy zadawał na oślep.
   Po chwili leżał na granitowych odłamkach nasypu kolejowego obojętny na los Scranton, 
Kelly’ego, a nawet własny. Dzwoniło mu w uszach. Nad jego głową sypały się siarczyste 
przekleństwa.
   – ...więcej kłopotu, niż jest tego wart. Przykopać w łeb i w drogę.
   – Nie, nie, żadnego zabijania. Mamy wziąć na pokład całych i zdrowych. Któryś tam niech 
wytrzaska Hugginsa po gębie, żeby oprzytomniał.
   – Co tak nagle zacząłeś cykać?
   Dowódca oddziału werbunkowego oddychał chrapliwie. Kiedy Chrisowi pojaśniało przed 
oczami, zobaczył, że potężny mężczyzna siedzi, owijając okrwawioną nogę w oddarty od koszuli 
kawałek materiału, mimo to odpowiada z całkowitym spokojem.
   – Chcesz zabić dzieciaka za to, że próbował ci oddać? W życiu nie słyszałem równie 
wszawej wymówki, żeby zabić kogoś, w dodatku dziecko. Będziesz mi ładował taki kit, to cię 
sam szturchnę.
   – Stul już pysk, dobrze? – grubiańskim tonem odparował drugi. – Grunt, żeśmy załatwili tego 
psa...
   – Zamknij się, paplo!
   Dwaj mężczyźni z dwóch stron chwycili Chrisa, który zerwał się na nogi. Walczył zażarcie, 
ale siła ducha stanowiła już jego jedyny oręż.
   – Banda pyskaczy! Nic dziwnego, że nie możecie sobie poradzić z dzieciakiem. Huggins, 
zakładaj kask. Rudy, nie słuchaj tego pleciugi, całe życie by tylko mielił ozorem. Twój pies 
uciekł i tyle.
   Jego nieporadne, choć płynące z dobroci kłamstwo na nic się nie zdało. Chris widział 
wyraźnie leżące nie opodal zwłoki Kelly’ego. Pies zrobił, co mógł; teraz szansa ucieczki się nie 
powtórzy.
   Serce chłopca, który kuśtykając wlókł się z oddziałem werbunkowym w stronę Scranton, 
było ciężkie jak kamień.
   

ROZDZIAŁ DRUGI
   Smuga wrzącego pyłu
   
   Miasto w obrębie pasa nagiej ziemi zdawało się nierealnie falować. Buczenie wprawdzie 
ucichło, za to miasto spowił zagadkowy cień, chociaż lipcowe słońce nadal świeciło oślepiająco. 
Ciekawość wzięła górę nad smutkiem i gniewem; Chris zaczął się zastanawiać, skąd to 
falowanie. W końcu uznał, że chyba wie. Unosząca się nad Scranton fala cieplna spowiła miasto 
czymś na kształt kopuły. A właściwie nie kopuły, tylko bańki, której część zanurzała się w ziemi, 
przecinając powierzchnię dokładnie na linii wykarczowanego kręgu.
   Nad miastem rozpostarło się pole wiratorowe. Jakkolwiek niewidzialne, nie dopuszczało już 
ziemskiego powietrza.
   Scranton było gotowe do odlotu.
   Z winy znalezionych maruderów patrol był poważnie spóźniony, toteż dowódca prowadził 
ludzi przez wyboiste, bezludne przedmieście, nie oszczędzając poranionej nogi. Chris z ponurą 
satysfakcją obserwował, jak twarz wielkiego mężczyzny co krok wykrzywia się z bólu, jednak 
dowódca nie dopuszczał do tego, żeby jego kontuzja czy obrażenia innych członków oddziału 
opóźniały marsz.
   Przejście przez osłonę pola odbyło się niezauważalnie. Gdzieś w połowie 
stupięćdziesięciometrowego pasma gołej ziemi dowódca sięgnął do pasa i wydobył przedmiot, 
w kształcie owocu awokado. Obracał nim tak długo, aż instrument zaczął wydawać jękliwy 
sygnał. Mężczyzna posłał oddział przodem gęsiego, przedłużeniem linii, którą czubkiem buta 
zakreślił w suchej, rdzawej ziemi. Kiedy obaj towarzyszący mu strażnicy zostawili go w tyle, 
Chris instynktownie sprężył się do skoku. Tych dwóch nie musiał się już obawiać, a dowódca 
wyraźnie nie nadążał za resztą. Ale ten nieznaczny ruch nie uszedł uwagi olbrzyma.
   – Na twoim miejscu bym tego nie robił, rudy – powiedział cicho. – Gdziekolwiek byś 
uciekał, i tak wylecisz w powietrze, jak tylko wyłączą tę zabawkę. Popatrz za siebie na ten pył. 
Ważysz ciut więcej, to i polecisz odpowiednio wyżej. Radzę ci, daj sobie spokój.
   Chris obejrzał się na rzekomą granicę, którą dopiero co przekroczył. Faktycznie, po horyzont 
biegła cienka jak włos zakrzywiona linia. Wyschnięta ziemia, gdzie indziej nieruchoma, tu 
przesypywała się nieustannie. Miał wrażenie, że stoi wewnątrz kręgu kipiącego pyłu.
   – Właśnie o tym mówię. A teraz popatrz. – Dowódca patrolu schylił się i podniósł z ziemi 
kamień wielkości własnej pięści – a była to pięść niecodziennych rozmiarów – i cisnął go 
w stronę, z której nadeszli. Gdy kamień znalazł się nad granicą wrzącego pyłu, podskoczył 
z głośnym świstem jak odbita rykoszetem kula. W ułamku sekundy zniknął z pola widzenia.
   – Nieźle śmignął, co? Poleciałbyś jeszcze wyżej. Za parę minut to coś uniesie całe miasto. 
Jak widzisz, pozory mylą. Miejsce, w którym stoisz, już nie należy do Ziemi.
   Chris posłał spojrzenie górom, po czym raz jeszcze rzucił okiem na linię wrzącego pyłu. 
Odwrócił się i podjął marsz w stronę Scranton.
   Tymczasem mimo wszystko znaleźli się na ulicy, którą Chris przemierzył w życiu mnóstwo 
razy, to ściskając w garści półdolarówkę na ogłoszenie: „szukam pracy” w niedzielnym wydaniu 
gazety, to znów pchając przed sobą taczkę, w której telepało się parę zardzewiałych kawałków 
złomu, czy wracając do domu z chudą paczuszką końskiej mielonki najpodlejszego gatunku. 
Różnica polegała tylko na tym, że tuż za znajomym narożnikiem miasto urywało się, ustępując 
miejsca kręgowi gołej ziemi. Na budynki kładł się zakrzywiony cień, który zresztą nie był wcale 
cieniem.
   Dowódca patrolu przystanął i obejrzał się za siebie.
   – Nie ma szans, żebyśmy zdążyli – zawyrokował w końcu. – Musimy się kryć. Barney, pilnuj 
naszego kmiotka. Ja wezmę chłopaka. Nie sądzę, żeby miał wyciąć jakiś numer.
   Barney zaczął coś mówić, ale jego odpowiedź zagłuszyło wycie o mocy pięćdziesięciu 
decybeli. Ściany domów zatrzęsły się potwornym echem. Był to najstraszliwszy hałas, jaki Chris 
słyszał w życiu; zdawało się, że ryk nie ma końca. Dowódca oddziału wepchnął Chrisa do bramy.
   – To jest alarm. Schylcie głowy, chłopcy. Stój spokojnie, rudy. Nic nam raczej nie grozi, ale 
coś się może obsunąć i spaść, więc lepiej osłońcie głowy.
   Ryk ustał, a jego miejsce zajęło buczenie, dla odmiany tak przenikliwe, że Chrisa zaczęły 
swędzieć zęby w dziąsłach. Cień pogłębił się, wrzący pył w strefie gołej ziemi zaczął tryskać do 
góry fontannami w kształcie paproci.
   Drzwi zakołysały się i otwarły na oścież. Chris w samą porę chwycił się framugi. W chwilę 
później drzwi poleciały w drugą stronę i jeszcze raz wahnęły się z, powrotem. Stopniowo drżenie 
stało się coraz słabsze i rzadsze.
   Po pierwszym wstrząsie panika Chrisa zaczęła stopniowo przechodzić w osłupienie. 
Trzęsienie ziemi było niczym w porównaniu z widokiem, jaki teraz się przed nim roztaczał. 
Miasto kołysało się gwałtownie jak okręt targany burzą. W jednej sekundzie ulica celowała 
prosto w niebo, w następnej przed oczami Chrisa wyrastała ściana nagiej ziemi, nachylając się 
stromo nad nowymi granicami miasta; zaraz potem z powrotem wyłaniało się gładkie niebo...
   Potężne kołysanie powinno było obrócić miasto z łoskotem w jedno wielkie rumowisko 
kamienia i stali, tymczasem odczuwało się jedynie coraz słabsze drgania gruntu. W gigantycznej 
zasłonie pyłu, przez którą Chris widział przesuwający się statecznie krajobraz, miasto wracało do 
pionu. Wstrząsy ustąpiły bez śladu; a nieodparte wrażenie, że dolina wiruje wokół miasta, 
przyprawiało o zawrót głowy.
   Teraz wiem, skąd bierze swoją nazwę pole wiratorowe – pomyślał Chris. – Ciekawe, czy 
podczas lotu cały czas będziemy wirować dookoła własnej osi? A jeśli tak, to w jaki sposób 
wyznaczymy kierunek lotu?
   W tej samej chwili krawędź doliny zaczęła się obniżać. W ułamku sekundy odległy nasyp 
kolejowy znalazł się na poziomie ulicy, zaraz potem u jej wylotu wyrosło zbocze góry, mignęły 
wierzchołki drzew... wreszcie zostało jedynie błękitne, ciemniejące gwałtownie niebo.
   Potężny dowódca oddziału odetchnął z nagłą ulgą.
   – Dźwignęliśmy je, do pioruna – oświadczył. Sprawiał wrażenie lekko oszołomionego. – 
Nigdy do końca nie wierzyłem, że to naprawdę możliwe.
   – Ja i dotąd nie za bardzo wierzę – oświadczył mężczyzna nazywany Barneyem. – Trzeba 
ruszać, korzystając z tego, że nic nam nie leci na głowę. Szef i tak gotów pourywać nam łby za 
spóźnienie.
   – Racja, trzeba ruszać. Miej trochę oleju w głowie, rudy, i nie rób już żadnych numerów. 
Chyba widzisz, że nie ma dokąd uciekać.
   To ostatnie nie ulegało wątpliwości. Niebo u wylotu ulicy, podobnie jak niebo nad głową, 
spowijała głęboka czerń; na oczach Chrisa, jedna po drugiej, zaczęły zapalać się gwiazdy – 
najpierw tylko garstka najjaśniejszych, później tysiące innych. Znajdowały się w tych samych 
miejscach, z czego Chris wywnioskował, że miasto przestało wirować wokół własnej osi. To go 
trochę uspokoiło. Buczenie też ustało, a może zatonęło w odgłosach miasta.
   Światło słoneczne, o dziwo, nie utraciło nic ze swej intensywności. Od tej chwili „dzień” 
i „noc” miały być na pokładzie miasta pojęciami umownymi. W Scranton zapanował nie 
kończący się dzień.
   Oddział przemaszerował dwie przecznice i stanął. Wielkolud wypatrzył automat do 
wzywania taksówek. Sięgnął po słuchawkę. Barney sprzeciwił się ostro.
   – Trzeba eskadry taksówek, żeby nas dowieźć do ratusza – oświadczył zrzędliwie. – Do 
taryfy nie wejdzie tylu, żeby sobie dać radę z jeńcem, jakby mu coś strzeliło do głowy.
   – Mój chłopak nie będzie wstawiał żadnych numerów. Możecie sobie iść z waszym 
człowiekiem na piechotę. Ja nie zrobię kroku więcej na tej nodze.
   Barney zawahał się, ale chybotliwy chód wielkoluda stanowił niepodważalny argument. 
Wzruszył ramionami i zniknął za rogiem z resztą oddziału. Dowódca posłał Chrisowi 
porozumiewawczy uśmiech, ale chłopiec odwrócił wzrok.
   Taksówka spłynęła z nieba na skrzyżowanie i z niepodważalną precyzją wykonała przy 
krawężniku manewr lądowania. W środku nie było naturalnie nikogo; jak każde urządzenie, 
którego obsługa wymaga ilorazu inteligencji poniżej stu pięćdziesięciu, była sterowana 
komputerowo. Ojciec Chrisa często mawiał, że zalew tego typu maszyn przyczynił się do 
powstania sytuacji permanentnego kryzysu; w gospodarce i technologii pojawienie się maszyn 
obdarzonych częściową inteligencją wywołało drugą rewolucję przemysłową, w wyniku czego 
jedynie twórcze bądź administracyjne uzdolnienia stanowiły towar, za który ktokolwiek skłonny 
był płacić. Chris studiował pojazd z żywym zainteresowaniem. Często widywał taksówki, nigdy 
jednak, oczywiście, nie siedział w żadnej z nich. Okazało się, że w środku nie ma zbyt wiele do 
oglądania. Taksówka była owalną kapsułą z plastiku i lekkich metali pomalowaną w biało-
czerwoną szachownicę. Dookoła pojazdu biegł rząd okien. W środku poza dwoma siedzeniami 
dla czterech osób i siatką głośnika nie było niczego – ani pulpitu sterowniczego, ani żadnych 
urządzeń, ani nawet czegoś, co wyglądałoby jak otwór do wrzucania pieniędzy. Potężny dowódca 
wskazał Chrisowi przednie siedzenie, sam usadowił się na tylnym. Drzwi zasunęły się, jak 
zamykająca się gęba – od góry i od dołu. Taksówka zaczęła wznosić się łagodnie, po czym 
zawisła dwa metry nad poziomem ulicy.
   – Kierunek? – zagadnął pojazd radośnie.
   Chris aż podskoczył,
   – Ratusz.
   – Numer legitymacji ubezpieczeniowej?
   – Jeden-pięć-sześć-jeden-jeden-kreska-zero-dziewięć-siedem-pięć-kreska-zero-sześć-
dziewięć-osiem-dwa-jeden-siedem.
   – Dziękuję.
   – Stul pysk.
   – Witam pana na pokładzie.
   Taksówka poderwała się do lotu. Kapitan rozsiadł się wygodnie. Z pobłażliwą przyjemnością 
obserwował, jak Chris chłonie przez okno widok ogromnych wieżowców. Mężczyzna rozluźnił 
się wyraźnie, ale nadal pozostawał czujny.
   – Będę musiał palnąć ci małe kazanko, rudy – odezwał się po chwili. – Nie wzywałem 
taksówki z powodu mojej nogi, bo nie takie trasy zaliczałem w gorszym stanie. Jesteś w nastroju, 
żeby mnie wysłuchać?
   Chris zesztywniał. Chociaż gubił się w natłoku nowych wrażeń, choć pochłaniał go zew 
nieznanego, uwaga dowódcy oddziału przypomniała mu natychmiast o Kellym. W jednej chwili 
ogarnął go wstyd. Jak mógł zapomnieć? Z wściekłością uprzytomnił sobie, że został 
uprowadzony i teraz Bob sam będzie musiał opiekować się ojcem i siostrami. Roboty było dosyć 
dla dwóch. Nie dość, że nie miał już nigdy zobaczyć Annie, Kate, Boba i ojca, to jeszcze 
pozbawiał ich swoich rąk, wsparcia i miłości. Najgorsze, że nigdy nie poznają prawdy.
   Dziewczynki pomyślą najwyżej, że zawieruszył się gdzieś z Kellym. Będą się gubić 
w domysłach, pomartwią się trochę, a potem zapomną. Natomiast Bob z ojcem mogą uznać, że 
ich porzucił... najprawdopodobniej pomyślą, że sam zaczepił się w Scranton i odleciał, 
zostawiając ich samym sobie.
   Nie zrobił tego z własnej woli, ale ani ojciec, ani Bob, ani malutkie siostry nigdy się o tym 
nie dowiedzą. Swoją drogą nigdy by do tego nie doszło, gdyby nie jego zgubna ciekawość. Żyłby 
też biedny Kelly, który co gorsza – przypomniał sobie Chris – był psem Boba.
   Olbrzym w kasku dostrzegł zmartwienie na twarzy chłopca.
   – Posłuchaj, rudy. – Niecierpliwie machnął ręką. – Wiem dobrze, co sobie myślisz. Moje 
przeprosiny na nic się tu nie zdadzą. Co się stało, to się nie odstanie. Lecisz z nami i będziesz 
dalej leciał. Nikt cię nie porwał. Sam sobie jesteś winien, że nie wiedziałeś o przymusowym 
werbunku.
   – Zabiłeś mojego psa.
   – Nie, nie zabiłem. Wprawdzie pod tą szmatą mam jedną czy dwie paskudne rany, za które 
miałem prawo go zabić, ale ani tego nie zrobiłem, ani bym nigdy czegoś takiego nie zrobił. Co 
się jednak stało, to się nie odstanie. Teraz usiłuję ci pomóc i mam na to jeszcze trzy minuty, więc 
lepiej się zamknij i posłuchaj, bo może być za późno. Potrzebujesz pomocy, nie rozumiesz?
   – A cóż to pana obchodzi? – odburknął Chris z goryczą.
   – Obchodzi, bo bystry z ciebie chłopak i bitny, a ja takich lubię. Ale to nie wystarczy na 
pokładzie wędrownego miasta, wierz mi na słowo. Znalazłeś się w nowym świecie i jeśli okaże 
się, że potrafisz coś, co ma tutaj jakąkolwiek wartość, będę tylko mile zdziwiony. Scranton 
z pewnością nie zafunduje ci wykształcenia. Masz dosyć oleju w głowie, żeby mnie posłuchać? 
Jak nie, to szkoda mojego zachodu. Zostawiam ci minutę do namysłu.
   W słowach olbrzyma kryła się gorzka prawda, ale wyglądało na to, że kapitan wie, co mówi. 
Chyba kierowały nim uczciwe pobudki... inaczej, po co by się wysilał? Chrisem targały jednak 
mieszane uczucia. Nie odważył się otworzyć ust, skinął tyko głową w milczeniu.
   – Zuch chłopak. No więc najpierw chcę cię wziąć do szefa. Nie do burmistrza, bo ten się 
specjalnie nie liczy, tylko do Franka Lutza, menażera miasta. Między innymi będzie chciał 
wiedzieć, co robisz i co umiesz. Zanim dojdziemy na miejsce, powinieneś sobie przemyśleć 
odpowiedź. Obojętne, co mu powiesz, coś musisz wymienić. I lepiej, żeby to było coś, na czym 
się naprawdę znasz, bo na pewno solidnie cię przepyta.
   – Nie znam się na niczym poza polowaniem i robotą w ogrodzie – oświadczył ponuro Chris.
   – Nie, chodzi mi o wiedze książkową. Coś, co się może przydać podczas lotu. Inaczej Lutz 
wyśle cię do wygarniania żużlu, a na hałdach długo nie pociągniesz.
   Taksówka zwolniła i zaczęła opadać.
   – Nie próbuj zmieniać tematu, jeżeli nie wyrazi zainteresowania. Przyzwoity specjalista, 
zwłaszcza w twoim wieku, zna się tylko na jednej dziedzinie. Trzymaj się tego, co już 
powiedziałeś, i przekonuj go, że możesz się na coś przydać. Zrozumiałeś?
   – Tak, ale...
   – Nie ma czasu na żadne „ale”, i jeszcze jedno: powinieneś wiedzieć, do kogo się zwrócić, 
gdybyś wpakował się w jakąś kabałę na pokładzie tej mieściny. Nie radzę ci chodzić do Franka 
Lutza. Nazywam się Frad Haskins... nie Fred, tylko Frad, F-R-A-D.
   Taksówka zakołysała się, zaszurała podwoziem po kocich łbach. Drzwi się rozsunęły. Chris 
rozmyślał gorączkowo na tyle tematów naraz, że w pierwszej chwili nie zrozumiał, co usiłuje mu 
dać do zrozumienia dowódca, podając swoje nazwisko. W końcu do niego dotarło. Nieskładnie 
usiłował jednocześnie wybąkać podziękowania i się przedstawić.
   – Jesteśmy na miejscu, proszę panów – oznajmiła taksówka radośnie.
   – Stul pysk. Chodźmy, rudy.
   Frank Lutz, menażer lecącego Scranton, już na pierwszy rzut oka nasunął Chrisowi myśl 
o sukcesie. Ale to, co kojarzyło się Chrisowi z sukcesem, odbiegało daleko od wyobrażeń 
chłopaków z miasta. Niski, pulchny, przystojny, gładko ulizany Lutz nawet za biurkiem wyglądał 
trochę niezdarnie. Słuchał relacji Haskinsa o obydwu pojmanych, wodząc krótkowzrocznym 
spojrzeniem poczciwej pliszki. Ledwie jednak kapitan skończył, menażer podniósł oczy i Chris 
nie miał najmniejszych wątpliwości, że siedzi przed nim okaz niebezpiecznego gatunku... tym 
bardziej niebezpiecznego, im bardziej łagodne sprawiał wrażenie.
   – Cały ten przepis o przymusowym werbunku to nawracanie głowy. Ale obawiam się, że 
będziemy musieli utrzymać naszych przygodnych pasażerów, dopóki nie wydostaniemy się 
w rejony słabiej naszpikowane gliniarzami.
   – Nie ma dla nich leków – zauważył Haskins niejasno.
   – To nie jest temat do rozmów w miejscach publicznych – uciął Lutz lodowatym tonem.
   Chris pojął w lot, że mętna uwaga Haskinsa z jakichś powodów przeznaczona była dla jego 
uszu. Z każdą chwilą przekonywał się, że olbrzym jest o wiele przebieglejszy, niżby to 
sugerowały jego niedźwiedzia postura i prostoduszność.
   – Ci dwaj nie wyglądają na takich, co umieją cokolwiek. Tacy nigdy nic nie umieją.
   Zwodniczo łagodne piwne oczy, poczciwe i załzawione, spoczęły nieoczekiwanie na twarzy 
wieśniaka.
   – Nazwisko?
   – Kto pyta, jeśli można wiedzieć. Nie macie prawa...
   – Nie stawiaj mi się tutaj, włóczęgo, bo nie mam na to czasu. Rozumiem, że nie masz 
nazwiska. A zawód masz?
   – Ja nie włóczęga, ja pudlarz – oburzył się wieśniak. – Hutnik-pudlarz.
   – Na jedno wychodzi. Coś jeszcze?
   – Robiłem jako pudlarz dwadzieścia lat. Jestem mistrzem pudlarskim... mistrzem pudlarskim 
i już. Starszym cechu, rozumiesz? Mam zawód i znam go lepiej niż kto inny.
   – Pracowałeś ostatnio? – spytał zarządca, nie podnosząc głosu.
   – Nie. Ale jestem starszym cechu. Mam kartę pracy. Nie włóczęga, rzemieślnik, rozumiesz?
   – Choćbyś był arcymistrzem pudlarstwa, nie mógłbym cię zatrudnić, kolego... nawet kiedy 
trafimy na jakieś żelazo, co wcale nie jest pewne. W tym mieście, kiedy byłeś jeszcze 
czeladnikiem, stosowało się technologię Bessemera. Nie wiedziałeś, twoja strata. Barney, 
Huggins, na hałdy z nim.
   Wykonanie rozkazu nie obyło się bez kolejnej porcji wrzasków i kuksańców. Lutz spuścił 
z powrotem wzrok na dokumenty. Wyglądał jak nieszkodliwe, skunksowate stworzonko, które 
malutkimi łapkami obmacuje ostrożnie ptasie jajo, żeby sprawdzić, czy zdobycz nie gryzie.
   – Mam nadzieję, że ty miałeś więcej szczęścia, Frad – odezwał się, kiedy hałas ucichł. – Jak 
twoje sprawy stoją? Znasz się na czymś, synu?
   – Tak – odpowiedział błyskawicznie Chris. – Na astronomii.
   – Co? W twoim wieku? – Lutz przeniósł wzrok na Haskinsa. – Czy to znów któraś z twoich 
akcji charytatywnych, Frad? Z dnia na dzień masz coraz gorszy gust.
   – Pierwsze słyszę, szefie – bronił się Haskins najzupełniej szczerze. – Myślałem, że to jeden 
z tych zbieraczy złomu. Nic mi nie mówił.
   Menażer zabębnił leciutko palcami o blat biurka. Chris wstrzymał oddech. Jego kłamstwo 
było żałosne.
   Zdawał sobie z tego sprawę, ale nie przychodziło mu do głowy nic, czym miałby szansę 
zainteresować szefa koczowniczego miasta. Wieczorami, po zachodzie słońca czytywał wszystko 
po trochu. Najlepiej utkwiły mu w pamięci fakty i teorie historyczne, ale Haskins uprzedził go, że 
powinien wykazać się czymś, co mogłoby być przydatne na pokładzie Scranton. Historia 
odpadała. Odpowiedniejsze byłyby skąpe elementy ekonomii, z którą zapoznawał go ojciec, zbyt 
nieliczne niestety i nie powiązane z najnowszą historią, bo kiedy Chris wkroczył w wiek 
młodzieńczej dociekliwości, stan zdrowia nie pozwalał już doktorowi na prowadzenie aktualnych 
badań. Nie miał innego wyjścia, jak tylko obstawać przy astronomii, której liznął trochę 
z książek, w większości wydanych przed jego urodzeniem, a trochę nauczył się leżąc po nocach 
w pachnącym koniczyną polu i licząc meteory. Frank Lutz po raz pierwszy wydawał się lekko 
poruszony.
   – Chłopak z Lakebranch podaje się za astronoma! – wycedził powoli. – No, no, tego jeszcze 
nie było. Frad, ten dzieciak wcisnął ci chyba swoje hobby. Zjem twój kask z farbą i czym tam 
jeszcze, jeżeli w ogóle skończył podstawówkę.
   – Słowo daję, szefie, nic nie wiem na ten temat.
   – Hmm. Skoro tak, synu, to wymień wszystkie planety, zaczynając od leżącej najbliżej 
Słońca.
   Pytanie było łatwe, niemniej należało się spodziewać, że po nim przyjdą trudniejsze.
   – Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton, Prozerpina.
   – Wydaje mi się, że coś po drodze zgubiłeś.
   – Owszem, około pięciu tysięcy – odpowiedział Chris najspokojniej, jak potrafił. – Kazał mi 
pan wymienić planety, a nie satelity czy asteroidy.
   – Zgadza się. Jaki jest wobec tego największy satelita? I największa asteroida?
   – Tytan. I Ceres.
   – Najbliższa gwiazda stała?
   – Słońce.
   – Owszem. – Menażer uśmiechnął się niewesoło. – Niestety, tylko do czasu. Przestanie nią 
być lada chwila. Ile miesięcy ma rok świetlny?
   – Dwanaście, jak każdy inny. Rok świetlny nie jest miarą czasu, tylko miarą odległości... 
odległości, którą światło przebywa w ciągu roku. Nie ma nic wspólnego z miesiącami. Mógłby 
mnie pan równie dobrze pytać, ile cal ma tygodni.
   – Cal ma pięćdziesiąt dwa tygodnie... sam dojdziesz do tego w moim wieku. – Lutz 
ponownie zabębnił palcami o biurko. – Gdzieś się nałykał tych wiadomości? Nie będziesz mi 
chyba wmawiać, że chodziłeś w Lakebranch do szkół?
   – Mój ojciec przez większą część życia wykładał, dopóki nie zamknięto uniwersytetu – 
wyjaśnił Chris. – Był znakomitym naukowcem. Większość tego, co wiem, wiem od niego. Resztę 
sam zaobserwowałem i wyliczyłem z ołówkiem i kartką papieru.
   Chris poczuł, że stoi na pewnym gruncie, o ile uda mu się przemycić jedno kłamstwo: 
zastąpić ekonomię astronomią. Nie przejął się następnym pytaniem, bo się go spodziewał.
   – Jak się nazywasz?
   – Crispin deFord – odpowiedział niechętnie.
   Słuchający zarżeli z nagłej uciechy. Chris starał się nie zwracać na nich uwagi. Zapłacił za 
swoje komiczne imię tyloma bójkami z rówieśnikami z sąsiedztwa, że nauczył się znosić je 
z pokorą, acz bez zachwytu. Zdziwił się jednak, widząc, że Haskins unosi krzaczaste, wypłowiałe 
brwi i przygląda mu się kolejny raz z wyraźnym zainteresowaniem. Chris nie miał pojęcia, co to 
może znaczyć; zdążył już solidnie nadwerężyć moce spekulacyjne swojego umysłu.
   – Niech któryś z was to sprawdzi – polecił menażer. – Mamy przecież paru facetów 
z dawnego Uniwersytetu Scranton. Na Hoffę, Boyle Warner był przecież kiedyś profesorem, 
prawda? Sprowadźcie go tutaj i skończmy już z tą sprawą.
   – Co znowu, szefie, czyżbyś wyczerpał zasób podchwytliwych pytań? – pozwolił sobie na 
szyderstwo Haskins, uśmiechając się od ucha do ucha.
   Lutz odpowiedział lodowatym uśmiechem.
   – Jakbyś zgadł – przyznał z zaskakującą szczerością. – Zobaczymy jednak, czy chłopakowi 
uda się okpić Warnera.
   – Chociaż raz stary łobuz przyda się na coś – mruknął ktoś za plecami Chrisa.
   Głos był cichy, ale dotarł do uszu menażera; mężczyzna wysunął szczękę i znienacka walnął 
groźnie pięścią w blat biurka.
   – Przyda się do tego, żeby was dowieźć na miejsce, radziłbym nie zapominać! Stal swoją 
drogą, a gwiazdy swoją... bez Boyle’a możemy w życiu nie zobaczyć więcej ani rudy żelaza, ani 
sztaby stali. Przy nim wszyscy jesteśmy pudlarzami, jak tamten kmiotek. Kto wie, czy to samo 
nie odnosi się do tego chłopaka.
   – Dobra tam, szefie, bez przesady. Co taki może wiedzieć?
   – Właśnie usiłuję to ustalić – wycedził Lutz z zimną furią. – Który z was wie, co to jest 
odcinek? Zapadła cisza.
   – A ty wiesz, rudy?
   Chris przełknął ślinę. Znał odpowiedź, ale nie mógł pojąć, dlaczego menażer o taką 
drobnostkę podnosi rwetes.
   – Tak, proszą pana. Jest to najkrótsza odległość między dwoma punktami.
   – Tylko tyle? – spytał ktoś z niedowierzaniem.
   – Dokładnie tyle, ile dzieli nas od śmierci głodowej – oświadczył Lutz. – Frad, zabierz 
chłopaka na dół i zobacz, co o nim powie Boyle; albo nie, lepiej go nie wyciągać 
z obserwatorium. Ma teraz urwanie głowy z nanoszeniem poprawek kursu. Dorwij go w wolnej 
chwili. Dowiedz się, czy był jakiś profesor deFord na Uniwersytecie Scranton, i każ przepytać 
solidnie chłopaka. Ale to solidnie. Jeżeli da sobie radę, może zostać asystentem Boyle’a. Jak nie, 
to powędruje na hałdy. Dość już tego zawracania głowy.
   

ROZDZIAŁ TRZECI
   Wymiana
   
   Nawet miasto, które, strząsnąwszy z siebie slumsy, odleciało w kosmos, ma swoje kryjówki. 
Chris wiedziony naturalnym instynktem tropionego zwierzęcia niezwłocznie wyszukał sobie 
własną. Nikt dotąd na niego nie polował. Głos wewnętrzny mówił mu jednak, że to tylko kwestia 
czasu. Astronom miasta, doktor Boyle Warner, przyjął go wprawdzie bardzo miło, nie omieszkał 
jednak starannie zbadać zakresu jego wiadomości; pytania ujawniły aż nadto wyraźnie, że wiedza 
astronomiczna Chrisa, choć zaskakująca u tak słabo wykształconego chłopca, była zbyt skromna, 
żeby cokolwiek znaczyć dla doktora Warnera czy dla miasta. Pełen skrywanych wątpliwości, 
przyjął Chrisa na asystenta i zawiadomił o decyzji menażera miasta.
   – Obawiam się, że trudno mi będzie znaleźć dla ciebie coś pożytecznego do roboty, Crispinie 
– uprzedził otwarcie Chrisa. – Jeżeli każę ci tylko zamiatać obserwatorium, któryś z zauszników 
Franka Lutza prędzej czy później nas nakryje. Frank może słusznie uznać, że nie potrzebuję do 
tej roboty aż tak rosłego chłopaka jak ty. Dopóki jesteś ze mną, musi wyglądać na to, że cały czas 
się uczysz.
   – Będę się uczył – zapewnił Chris. – O to mi właśnie chodzi.
   – Doceniam twój zapał – pochwalił doktor Warner ze smutkiem – Rozumiem cię bardzo 
dobrze. Ale ta sytuacja nie potrwa wiecznie. Ani ja, ani nikt inny w Scranton nie jest w stanie 
w ciągu dwóch lat uzupełnić dziesięcioletnich zaległości w twoim wykształceniu; nie mogę ci 
przekazać wiedzy, którą sam zdobywałem przez lat trzydzieści. Zrobię co w mojej mocy, czyli 
będę cię krył... ale prędzej czy później nas przyłapią.
   Chris wiedział, że kiedy nadejdzie ta chwila, wyląduje na hałdach żużlu – stąd zrodził się 
pomysł kryjówki. Zastanawiał się, czy doktora też ześlą na hałdy. Nie wydawało się to zbyt 
prawdopodobne. Wątły, brzuchaty astrofizyk nie pociągnąłby długo przy łopacie, nie mówiąc już 
o tym, że był jedynym nawigatorem miasta. Chris napomknął ostrożnie Haskinsowi o swoich 
wątpliwościach.
   – Nie masz się co łudzić – oświadczył Haskins cynicznie. – Prawda jest taka, że nie mamy 
żadnego nawigatora. Oczekiwać od astronoma, że będzie nawigatorem, to tak jakbyś spodziewał 
się, że kura usmaży ci jajko. Nasz doktorek nadaje się najwyżej na asystenta głównego 
nawigatora, o czym Frank Lutz dobrze wie. Jak tylko trafimy na miasto, które będzie miało 
prawdziwego nawigatora na wymianę, Frank może bez mrugnięcia okiem odesłać Warnera na 
hałdy. Nie mówię, że musi, ale może.
   Haskins niewątpliwie znał swojego szefa. A Chrisowi wystarczyło jedno spotkanie z Lutzem, 
żeby w zupełności zgodzić się z kapitanem. Oficjalnie Chris zamieszkał w malutkim 
jednoosobowym pokoiku w akademiku uniwersyteckim. Zakwaterowano go jako asystenta 
doktora Warnera. Trzymał tam jednak tylko pożyczone od doktora książki, przyrządy 
matematyczne, wreszcie mapy i wykresy, nad którymi rzekomo miał pracować; do tego mniej 
więcej ćwierć zapasów prostej odzieży i niewielkiego przydziału żywności, jaki wydano mu 
z chwilą, gdy uzyskał oficjalny status mieszkańca. Pozostałe trzy czwarte zadekował w kryjówce. 
Nie zamierzał dać się przyłapać pod oficjalnym adresem, kiedy szpicle Franka Lutza ruszą 
w pogoń.
   W kryjówce studiował równie pilnie jak w obserwatorium czy w akademiku. Był absolutnie 
zdecydowany dołożyć wszelkich starań, żeby doktor Warner nie musiał płacić za swoją 
ryzykowną dobroć. Frad Haskins, choć rzadko odwiedzał chłopca, bo nie miał żadnych powodów 
bywać na uniwersytecie, od pierwszego wejrzenia przejrzał taktykę Chrisa.
   – Wiedziałem, że nie poddasz się bez walki – powiedział tylko.
   Przez blisko rok Chris był przekonany, że robi postępy. Dzięki ojcu stosunkowo łatwo było 
mu pojąć zasady gospodarki miasta. Rozumiał je zapewne lepiej niż którykolwiek 
z mieszkańców Scranton, a już na pewno lepiej niż Frad Haskins czy doktor Warner. Miasto, od 
kiedy uniosło się w przestworza, przerzuciło się na typ gospodarki charakterystyczny dla ściśle 
izolowanych pasterskich plemion koczowniczych; funkcjonowało teraz jako wspólnota, w której 
każdy może ożywać wszystkiego, czego potrzebuje w związku ze swoją pozycją zawodową. 
Kiedy na przykład Frad Haskins musiał gdzieś lecieć taksówką, wsiadając podawał automatowi 
numer legitymacji ubezpieczeniowej. Gdyby jednak przy rozliczaniu roku finansowego wyszło 
na jaw, że jego konto obciąża więcej przejazdów, niż to wynika z obowiązków służbowych, 
otrzymałby naganę. A gdyby jemu, czy komukolwiek, wpadło do głowy ukrywać zapasy – 
obojętne szampon czy bochenki chleba – nie skończyłoby się to tylko na naganie, gdyż jedno 
i drugie na pokładzie miasta koczowniczego z konieczności występowało tylko w ściśle 
określonych i ewidencjonowanych ilościach. Kary za magazynowanie dóbr były surowe 
i wymierzane bezzwłocznie.
   Miasto wiozło ze sobą walutę, ale żaden ze zwykłych obywateli nigdy jej nie oglądał, bo też 
nie potrzebował. Waluty używano wyłącznie w handlu zagranicznym, płacąc za prawo postoju 
i inne zezwolenia oraz towary, których ograniczony polem wiratorowym mikrokosmos miasta nie 
mógł pomieścić. W tym samym celu pasterze starożytni przechowywali pewną ilość złota 
i drogich kamieni. Ekwiwalentem złota na pokładzie Scranton był german, lecz w skarbcu 
miejskim spoczywały nieliczne sztaby tego metalu. Chociaż w tej części galaktyki powszechnie 
bito monety z germanu, miasto z chwilą podjęcia decyzji o odlocie przerzuciło się na banknoty 
papierowe – „dolar koczowniczy”, którym obracano w handlu z koloniami.
   Chociaż konkretna sytuacja, w której się znalazł, stanowiła dla Chrisa nowość, ogólnie 
orientował się w zasadach funkcjonowania miasta. Na razie jednak jego pozycja w Scranton była 
zbyt mało znacząca, żeby mógł w jakikolwiek sposób wykorzystać swoją wiedzę. Pamiętał 
nędzę, w jakiej przyszło żyć ojcu, i nie miał żadnej pewności, czy kiedykolwiek zrobi ze swoich 
wiadomości użytek,
   Mijał rok, mijały ich kolejne gwiazdy. Haskins mówił, że menażer zdecydował wydostać się 
z Grupy Lokalnej – umownej kuli o średnicy pięćdziesięciu lat świetlnych, której środek 
stanowiło Słońce. Jego systemy planetarne zostały gęsto zasiedlone podczas wielkiego exodusu 
kolonizacyjnego w latach dwa tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć – dwa tysiące czterysta głównie 
przez przedstawicieli schyłkowej cywilizacji ziemskiego Zachodu, szukających schronienia przed 
rządami wszechwładnej biurokracji. Lutz domyślał się, a jego domysły zostały wkrótce 
potwierdzone wezwaniami kierowanymi do Scranton drogą radiową, że starych miast 
wędrownych jest zbyt wiele, żeby mogły dopuścić do konkurencji przybysza.
   Chris starał się rozpoznawać mijane gwiazdy na podstawie ich widma. Był to jedyny sposób 
identyfikacji, gdyż ich położenie błyskawicznie się zmieniało. Również konstelacje, chociaż 
o wiele wolniej, znajdowały się w coraz to innym miejscu w stosunku do lecącego miasta. 
Zadanie nie było łatwe i Chris często miewał poważne wątpliwości, czy dobrze określa mijane 
obiekty. Mimo to był przejęty do głębi świadomością, że przepływające obok miasta świetlne 
punkty to legendarne gwiazdy epoki kolonialnej, a jeszcze bardziej był przejęty, kiedy któreś 
z tych słynnych słońc udało mu się schwycić w obiektyw niewielkiego teleskopu. Nawet 
w nazwach kołatały echa zamierzchłej przygody: Alfa Centaura, Wolf 359, RD-4° 4048, Altair, 
Cygni 61, Syriusz, Kruger 60, Procjon, Eridani 40. Tylko nieliczne leżały w pobliżu trajektorii 
lotu Scranton – większość pozostawała rozsiana „w kilwaterze”, w tym wypadku pod miastem. 
Część z nich była zresztą widzialna, a przynajmniej dawała się sfotografować. Trzeba przyznać, 
że miasto, cokolwiek by Chris o nim sądził, stanowiło znakomite obserwatorium astronomiczne.
   Jak to się działo, że widział gwiazdy, było dla niego całkowitą zagadką. Uważał, że skoro 
Scranton podróżuje z szybkością wielokrotnie przewyższającą prędkość światła, gwiazdy 
pozostawiane z tyłu w ogóle nie powinny być widoczne, a widmo gwiazd położonych po bokach 
w kierunku lotu powinno zostać poważnie zakłócone. Mimo to wygląd nieba specjalnie się nie 
zmienił. Zrozumienie tego zjawiska wymagało posiadania podstawowej wiedzy o zasadach 
funkcjonowania wiratorów, tymczasem teoretyczne wyjaśnienia doktora Warnera były jeszcze 
bardziej mgliste niż zwykle... tak mgliste, że Chris podejrzewał, że uczony sam tego zagadnienia 
dobrze nie rozumie,
   Chrisowi brakowało podstaw teoretycznych, ale gwiazdy widziane z lecącego Scranton 
wyglądały mniej więcej tak samo jak z pola na pensylwańskim pustkowiu, w miejscu gdzie 
Appalachy zasłaniały łunę nad dawnym, ziemskim Scranton. Wnosił z tego, że osłona 
wiratorowa, jakkolwiek niewidzialna, redukowała jasność gwiazd mniej więcej trzykrotnie, 
podobnie jak atmosfera ziemska w okolicy, z której Chris pochodził. Choć po raz kolejny nie 
potrafił wyjaśnić przyczyny, zauważył, że zjawisko to ma swoje zalety. Część pomniejszych 
gwiazd przestawała być widoczna gołym okiem, co znacznie ułatwiało obserwację, bo nie 
zakłócało jej nadmiarem ciał niebieskich widzianych w przestrzeni kosmicznej. Czy był to 
rzeczywiście nieuchronny efekt pola wiratorowego... czy też efekt wywołany specjalnie, żeby 
ułatwić nawigacje?
   – Osobiście zapytam o to Lutza – oświadczył doktor Warner, kiedy Chris przedstawił mu 
swój problem. – Efekt, o którym mówisz, szalenie mi przeszkadza; szczerze mówiąc, odbiera 
całą przyjemność z uprawiania astronomii w otwartym kosmosie. Im prędzej to zrobimy, tym 
lepiej. Pójdziesz ze mną, Crispinie. Nie bardzo mogę cię zostawić samego w obserwatorium, 
najlepiej będzie, jak Lutz zobaczy nas razem.
   Nagle dotarło do Chrisa, że wszyscy w Scranton stale wydają mu polecenia. Co miał jednak 
robić? Poszedł z doktorem Warnerem. Nie zachwycała go perspektywa ponownego spotkania 
z menażerem, uznał jednak, że pod skrzydłami astronoma będzie najbezpieczniejszy; szczerze 
mówiąc imponowała mu niecodzienna odwaga doktora Warnera.
   Ale nawet jeśli Boyle Warner zadał Lutzowi pytanie, Chris nie usłyszał odpowiedzi.
   Frank Lutz nie uważał za słuszne, żeby petenci wyczekiwali na korytarzach. Jego zdaniem 
była to dla obydwu stron strata czasu, którym ani on nie dysponował, ani podwładni nie powinni 
dysponować w nadmiarze. Teraz, kiedy jego ewentualni oponenci nie mieli dokąd uciekać, nie 
ukrywał też żadnych tajemnic urzędowych. Od czasu do czasu, żeby przypomnieć, kto rządzi 
naprawdę w tym mieście, nie dopuszczał do siebie burmistrza, ale poza tym w godzinach 
urzędowania wszyscy mogli wchodzić i wychodzić bez przeszkód.
   Doktor Warner zasiadł z Chrisem w najdalszej ławie – Lutz urzędował w pomieszczeniach 
dawnego sądu – i czekał cierpliwie, aż przyjdzie jego kolej, żeby stanąć u stóp pulpitu menażera. 
Zapadł w lekką drzemkę; służbowe sprawy Franka Lutza nie obchodziły go, zresztą, jak to 
w podeszłym wieku, słuch miał nie najlepszy. Chris miał natomiast młodzieńczy słuch 
i młodzieńczą ciekawość; od małego ćwiczył zmysły, tropiąc w zaroślach drobną zwierzynę. 
Wróciło poczucie zagrożenia, jakie wzbudził w nim Lutz przy pierwszym spotkaniu. To 
wyostrzyło spostrzegawczość chłopaka i pobudziło jego ciekawość.
   – Nie mamy warunków, żeby kręcić nosem – mówił menażer. – To ogromna jednostka, 
największa z napotkanych, w dodatku proponują nam uczciwy interes. Kiedy spotkamy ich 
następnym razem, mogą już nie być tacy uprzejmi, zwłaszcza jeżeli teraz ich zlekceważymy. 
Zamierzam przyjąć tę propozycję.
   – Czego chcą? – spytał ktoś.
   Chris wyciągnął szyję, ale nie znał pytającego. Doradcy Lutza pozostawali zwykle 
anonimowi, chyba że jak Huggins cieszyli się sławą skończonych zbirów.
   – Przeanalizowali nasz kurs i namawiają do zmiany. Twierdzą, że kierujemy się w strony, 
które dawno spenetrowali. Zauważcie, że jest to dla nas bardzo istotna informacja. Mają 
w tamtych obszarach rozeznanie, którego nam brakuje. Zawsze lecimy w ślepo. Chcą nam 
zapłacić między innymi podaniem nowego kursu, który doprowadzi nas w okolice bardzo 
niedawno zasiedlonych planet rudonośnych, na których powinno się znaleźć dla nas mnóstwo 
roboty.
   – Tak oni twierdzą.
   – A ja im wierzę – obruszył się Lutz. – Nie padło jedno zdanie, którego by nie 
przetransmitowali w przestrzeń dirakiem. Każde słowo słyszały gliny, nie tylko tutaj, ale 
wszędzie, gdzie są odbiorniki. Są wielką jednostką. Na pewno nie odważą się publicznie zawrzeć 
nieuczciwej transakcji. Mam tylko jeden problem: jakiej żądać zapłaty. – Spuścił wzrok na blat 
biurka. Zebrani milczeli. Lutz podniósł wzrok z chłodnym uśmiechem. – Miałem kilka 
pomysłów, ale najbardziej chyba odpowiadałoby mi, żeby uzupełnili nasze zapasy. Nie mamy 
dosyć żywności, by dotrzeć do wskazanego przez nich gwiazdozbioru... Liczyłem na to, że zanim 
polecimy tak daleko, wylądujemy na jakiejś bliższej planecie. Oni o tym nie wiedzą, a ja nie 
zamierzam ich informować.
   – Zorientują się, kiedy ich poprosisz o żywność, Frank...
   – Nie jestem aż takim idiotą. Chyba zdajesz sobie sprawę, że żadne miasto wędrowne za 
żadną cenę nie sprzeda ci nigdy grama żywności. Z równym powodzeniem mógłbyś próbować 
odkupić tlen albo pieniądze.
   Mam zamiar poprosić o parę byle jakich urządzeń technicznych i dwóch czy trzech 
techników do obsługi; w podzięce za rzekomo bezcennych fachowców przekażę im spory oddział 
ludzi, z których nie mamy żadnego pożytku. Nie będzie ich aż tak wielu, żeby miasto tej 
wielkości nie dało rady ich wchłonąć, a dla nas w drodze do rudonośnego gwiazdozbioru, na 
który Amalfi zobowiązał się nas wykierować, byliby tylko dodatkowymi gębami do 
wykarmienia. Nie padnie słowo na temat prowiantu. Zwykła wymiana personelu, i dokonań 
„według uznania”, zgodnie z koczowniczym zwyczajem.
   Zebrani odpowiedzieli minutą pełnej szacunku ciszy. Nawet Chris musiał przyznać, że plan, 
na tyle, na ile go zrozumiał, był bardzo sprytny.
   – W dodatku w ten sposób pozbędziemy się wszystkich bezużytecznych włóczęgów i całego 
prostactwa, które musieliśmy zabrać na pokład – dorzucił Lutz z uśmiechem. – Policja ziemska 
nigdy się o niczym nie dowie; Amalfi też się nie zorientuje. Mają dosyć żywności, ba, leków dla 
ponadmilionowej załogi. Przełknie trzy setki nadliczbowych kmiotków gładko jak aspirynę 
i jeszcze uzna to za uczciwą cenę za dwóch techników i niepotrzebne do niczego urządzenia. 
Najbardziej mi się w tym wszystkim podoba to, że w jakimś sensie zamiana jest uczciwa, z czego 
wniosek...
   Chris już nie słuchał. Z żalem posłał pożegnalne spojrzenie astronomowi, od którego zaznał 
tak wiele pomocy, po czym cichutko, jak na kłusownika przystało, wykradł się z sądu i udał do 
swojej kryjówki.
   Kryjówka znajdowała się w magazynie położonym na obrzeżach miasta, niedaleko 
uniwersytetu. Była dziełem przypadku. Piramida ogromnych skrzyń musiała rozsunąć się 
w pierwszych sekundach po starcie, tworząc rozległy, nieprzebyty labirynt, o którym milczały 
mapy miasta. Chris wydłubał scyzorykiem dziurę w ścianie jednej ze skrzyń i odkrył, że 
w środku znajdują się urządzenia górnicze. (Oznaczenia na pozostałych sugerowały, że zawierają 
sprzęt podobnego typu). Nie było specjalnych powodów do obaw, że ktoś rozpakuje skrzynie 
przed lądowaniem. Miasto w locie raczej nie ma okazji do prowadzenia prac górniczych.
   Na razie nie musiał opuszczać kryjówki. W magazynie znajdowała się również toaleta, która 
wyglądała na nie uczęszczaną. Magazyn nie wymagał strażnika – kto połasiłby się na ciężkie 
maszyny górnicze i dokąd by z nimi uciekł? Był dobrze wentylowany, lecz w labiryncie Chris 
musiał uważać, żeby nie zaprószyć ognia. Dopóki miał zapasy żywności, raczej nic mu nie 
groziło. Później będzie musiał podjąć ryzyko... ale w końcu był już w życiu kłusownikiem.
   Najmniej spodziewał się gości. Na odgłos kroków natychmiast zgasił świecę. Mógł to być 
przypadkowy patrol czy zabłąkane dziecko – w najgorszym przypadku taki sam jak on uciekinier 
szukający schronienia przed planowaną wymianą żywego towaru. Labirynt miał wiele 
zakamarków, a kryjówka Chrisa znajdowała się tak głęboko, że tygodniami mogliby mieszkać 
we dwóch w magazynie, a ich drogi nigdy by się nie skrzyżowały.
   Serce skoczyło mu do gardła, kiedy zdał sobie sprawę, jak bezszelestnie stąpa nieznajomy. 
Przybysz pokonywał labirynt na pamięć.
   Ktoś wiedział, gdzie go szukać – a przynajmniej wiedział o istnieniu jego schronienia.
   Kroki stały się teraz głośniejsze. Nadchodzący zwolnił, a potem się zatrzymał. Chris 
wyraźnie dosłyszał czyjś oddech.
   Nagle oślepił go strumień światła z latarki.
   – Do diabła. Chris, zapal światło.
   Głos należał do Frada Haskinsa. Chris poczuł jednocześnie przypływ gniewu i ulgi. Olbrzym 
był jego pierwszym przyjacielem i imiennikiem nieomal – cokolwiek by mówić, Fradley O. 
Haskins brzmi równie komicznie jak Crispin deFord – jednak wizytę odebrał jako dowód zdrady.
   – Mam tylko świece.
   – W porządku. – Haskins siadł na podłodze i postawił latarkę pionowo na niewielkiej 
skrzynce, której Chris używał jako stołu. Światło tworzyło jasny krąg na deskach skrzyni nad ich 
głowami. – Czy mógłbyś mi powiedzieć, co tu właściwie robisz?
   – Ukrywam się – oświadczył Chris dosyć ponuro.
   –– Tyle to sam widzę. Od razu się domyśliłem, jak tylko zobaczyłem, że wynosisz książki. 
Zawsze mam oko na dekowników; to mój zawód, przyda mi się na następnej planecie. Ale nie 
widzę powodu, dla którego akurat ty miałbyś się ukrywać. Nie chcesz być przeniesiony do 
większego miasta?
   – Nie, nie chcę. Nie będę nikomu wmawiał, że mi tu było dobrze. Nienawidzę Scranton. 
Chciałbym wrócić do domu. Ale przynajmniej jako tako się tutaj orientuję, Frad. Poznałem 
Scranton, jeszcze kiedy byliśmy na Ziemi. Nie mam zamiaru dać się porwać drugi raz 
i przechodzić przez to wszystko od nowa po to tylko, żeby znaleźć się na pokładzie kolejnego 
znienawidzonego miasta, którego w dodatku nie znam. Poza tym nie lubię, kiedy się mną 
frymarczy jak kawałkiem złomu.
   – Zupełnie zrozumiałe, chociaż tego rodzaju wymiany należą do tradycji miast-wędrowców; 
ten pomysł nie zrodził się w głowie Lutza. Czy wiesz, skąd się wzięły wymiany „według 
uznania”?
   – Nie wiem.
   – Z tradycji wymian graczy między drużynami baseballowymi. Zasada ma z górą tysiąc lat. 
Prawo konsensowe, na którym się opiera, jest jeszcze starsze,
   – To wiem. Może nawet datować się z czasów rzymskich. Ale, Frad, nie życzę sobie, żeby 
mnie wymieniano jak kupę złomu.
   – To, co teraz mówisz, to skończona głupota – stwierdził spokojnie olbrzym. – Zdążyłeś się 
już chyba zorientować, że w Scranton nie ma dla ciebie żadnej przyszłości. W dużym mieście na 
pewno znalazłbyś coś do roboty, a przynajmniej mógłbyś się czegoś nauczyć. U nas szkoły 
pozamykano na dobre. Druga sprawa: lecimy dopiero od roku i czeka nas jeszcze niejedna ciężka 
chwila. Żadne miasto koczownicze nie jest miejscem całkiem bezpiecznym, ale stare są 
bezpieczniejsze od nowych.
   – Też się tam wybierasz?
   – Nie mam po co – roześmiał się Haskins. – Amalfi ma pewnie z dziesięć tysięcy takich jak 
ja. Poza tym Lutz mnie potrzebuje, chociaż sam jeszcze o tym nie wie.
   – W takim razie... raczej... zostanę z tobą,
   – Posłuchaj, rudy. – Zdesperowany Haskins walnął pięścią we własną dłoń. – Rany, jak mam 
przemówić do rozumu temu dzieciakowi? Chris... nigdy ci tego nie zapomnę. Może kiedyś los się 
do mnie uśmiechnie i będę miał własnego syna, choć na razie się na to nie zanosi. Możesz nie 
mieć już drugi raz takiej okazji, jeżeli w tej chwili nie spojrzysz prawdzie w oczy. Posłuchaj, jak 
dotąd jestem jedyną osobą, która wie, gdzie się ukrywasz, ale to tylko kwestia czasu. Zdajesz 
sobie sprawę, co może zrobić Frank, kiedy dopadnie cię w kryjówce pełnej zapasów? Spróbuj 
o tym pomyśleć przez chwilę.
   Chris poczuł ucisk w żołądku.
   – Chyba nigdy się nad tym nie zastanawiałem.
   – Jesteś widać mało doświadczony, o co trudno cię winić. Ale ja ci powiem, co zrobi Frank: 
każe cię rozstrzelać. I nikt w całym mieście nie kiwnie palcem w twojej obronie. W kodeksie 
miast-wędrowców dekowanie żywności podpada pod najcięższy paragraf; zagrożenie dla 
przetrwania miasta. Za coś takiego dostaje się kulę w łeb nie tylko w Scranton.
   Zapadła długa cisza. Wreszcie Chris odezwał się cicho:
   – Dobra, idę. Może tak będzie nawet lepiej. Idę.
   – No, wreszcie przemówiłem ci do rozsądku – pochwalił go szorstko Haskins. – Chodźmy. 
Powiem Frankowi, że byłeś chory. Zresztą wyglądasz na chorego. Musimy pędzić... odbijają za 
dwie godziny.
   – Czy mogę wziąć moje książki?
   – To nie są twoje książki, tylko Boyle’a Warnera – niecierpliwie zwrócił uwagę Frad. – 
Oddam mu je później. Bierz latarkę i idziemy. W nowym mieście będziesz miał książek w bród. 
– Przystanął nagle i posłał Chrisowi w półmroku gniewne spojrzenie. – Oczywiście w ogóle cię 
nie obchodzi, dokąd lecisz. Nie spytałeś nawet, co to za miasto.
   Frad miał rację: Chris nie spytał. A teraz pomyślał nad tym przez chwilę i musiał przyznać, 
że rzeczywiście mało go to obchodzi. Kiedy jednak brnęli upiornym labiryntem, ciekawość 
zwyciężyła przygnębienie.
   – Nie spytałem, no i co z tego? Co to za miasto?
   – Nowy Jork.
   

ROZDZIAŁ CZWARTY
   Podniebna szkoła
   
   Ze statku ewakuacyjnego rozciągał się niebywale piękny widok: w bezdennym oceanie 
gwiazd unosiła się wyspa wysokich jak szczyty górskie wieżowców. Statek wyposażony był 
w silnik rakietowy. Chris po raz pierwszy w życiu oglądał gwiazdy migocące dostojnie jak 
klejnoty rozrzucone w przestworzach. Ale jeszcze większe wrażenie wywarł na nim milczący 
majestat wzniesionej ludzką ręką metropolii chronionej niedostrzegalną z zewnątrz, sferyczną 
powłoką pola wiratorowego. Pozostające z tyłu Scranton w porównaniu z Nowym Jorkiem 
wyglądało jak sterta złomu.
   Imigrantów przywitał na powłoce czterdziestoletni, barczysty, krótko ostrzyżony mężczyzna 
w mundurze. Chris wzdrygnął się. Tutaj, jak wszędzie, gliniarz był dla niego naturalnym 
wrogiem. Tymczasem sierżant powłokowy, który przedstawił się jako Andersen, skierował tylko 
przybyłych do oddzielnych kabin, gdzie mieli zostać przesłuchani.
   Chris został sam w swojej kabinie. Kazano mu usiąść na wąskiej, wystającej ze ściany 
ławeczce, naprzeciwko kratki komunikatora. Stamtąd płynęły pytania i tam należało kierować 
odpowiedzi. Większość pytań dotyczyła najprostszych danych, takich jak nazwisko, wiek, 
miejsce urodzenia, data zaokrętowania na Scranton i tym podobne. Chris odpowiadał chętnie; 
nikt dotąd nie zainteresował się nim na tyle, żeby pytać o podobne szczegóły. Szczerze mówiąc, 
nie znał nawet wszystkich odpowiedzi.
   Snuł interesujące rozważania na temat tożsamości swojego rozmówcy, który prawie na 
pewno był automatem, a w dodatku mówiąc nie wybierał wyrazów z nagranego ludzkim głosem 
słownika, lecz składał je z gotowych zgłosek. Rezultatem był w pełni zrozumiały, 
niemechaniczny, noszący wszelkie znamiona ludzkiej mowy dźwięk – zdania padały 
w naturalnych kadencjach z intonacją na tyle wyrazistą, że można było wyczuć ich tryb 
i akcentowane wyrazy – mimo to Chris nie miał wątpliwości, że głos jest mechaniczny. Nie 
wiedząc czemu, miał wrażenie, że urządzenie przemawia dużymi literami.
   Nawet w epoce od lat zdominowanej przez komputery, wspierające człowieka w wielu 
dziedzinach, Chris nie słyszał nigdy o urządzeniu, którego inteligencja pozwalałaby konstruować 
mowę na podobnych zasadach, czy też o takim, które by posiadało dostateczną zdolność 
analizowania danych, żeby prowadzić taki wywiad. Nie spotkał się też nigdy z maszyną, która 
mówiłaby o sobie „my”.
   – CZY POBIERAŁ PAN JAKĄŚ EDUKACJĘ PRZED PRZYMUSOWYM 
ZAOKRĘTOWANIEM, PANIE DEFORD?
   – Prawie żadnej.
   – CZY BYŁ PAN KSZTAŁCONY NA POKŁADZIE SCRANTON?
   – Trochę. Właściwie pracowałem tylko pod kierunkiem pewnej osoby... podobnie jak 
z ojcem, dopóki zdrowie mu na to pozwalało.
   – WPRAWDZIE JEST JUŻ DOSYĆ PÓŹNO, ŻEBY ZACZYNAĆ, JEŻELI JEDNAK 
ŻYCZY PAN SOBIE, MOŻEMY PANU ZORGANIZOWAĆ JAKĄŚ EDUKACJĘ...
   – Marzę o tym!
   – RZECZ W TYM, ŻE ZDOBYCIE WYKSZTAŁCENIA ŚREDNIEGO 
W PRZYSPIESZONYM TRYBIE WIĄŻE SIĘ Z BARDZO DUŻYM WYSIŁKIEM 
FIZYCZNYM. OD PAŃSKICH ZAMIARÓW ZALEŻY, CZY TAKIE WYKSZTAŁCENIE 
BĘDZIE PANU POTRZEBNE. CHCE PAN ZOSTAĆ PASAŻEREM CZY OBYWATELEM?
   W przestrzeni kosmicznej odpowiedź była pozornie bardzo prosta. Najbardziej w świecie 
chciał wrócić do domu i zostać pasażerem czegoś nie bardziej skomplikowanego niż Wspólnota 
Pensylwanii podległa Zachodniemu Wspólnemu Rynkowi Konferencji Ziemskiej. Wiele ciężkich 
nocy strawił na rozmyślaniach o tym, jak sobie jego najbliżsi dają bez niego radę i co myślą na 
temat jego zniknięcia. Wiedział, że czeka go wiele podobnych nocy. Niemniej zdawał sobie 
sprawę, że rodzina musiała się już jakoś bez niego urządzić, tymczasem wszystko wskazywało na 
to, że znajduje się o dobre dwadzieścia lat świetlnych od Słońca, na pokładzie ponadmilionowej 
metropolii, i leci nie wiadomo dokąd. Ta gigantyczna konstrukcja nie odwiezie go na życzenie do 
domu jak latająca taksówka.
   Skoro więc i tak skazany jest na to miasto, równie dobrze może przyjąć jego obywatelstwo. 
Nie warto było zostawać pasażerem, skoro nie miał pojęcia ani dokąd leci, ani czy miejsce 
przeznaczenia będzie warte opłaty za przejazd. Podejrzewał, że status obywatela niesie z sobą 
pewne przywileje; postanowił dowiedzieć się jakie. Względy ostrożności nakazywały się też 
zorientować, jak urządzenie definiuje pasażerów i obywateli.
   – Z kim rozmawiam?
   – Z OJCAMI MIASTA.
   Odpowiedź zbiła go z pantałyku; z trudem powstrzymał się od zadawania pytań. 
Najważniejsze, że rozmawiał z kompetentną osobą – jeżeli nawet termin „osoba” nie był całkiem 
na miejscu w stosunku do urządzenia obdarzonego zbiorową osobowością.
   – Czy wolno mi zadawać pytania?
   – TAK, O ILE UZNAMY, ŻE MIESZCZĄ SIĘ W GRANICACH CZASOWYCH 
NINIEJSZEGO PRZESŁUCHANIA. KIEDY NAM PAN ZADA PYTANIE, ZDECYDUJEMY, 
CZY MOŻEMY NA NIE ODPOWIEDZIEĆ.
   Chris namyślał się głęboko. Mimo wzmianki o ograniczeniach czasowych Ojcowie Miasta 
czekali bez żadnych oznak zniecierpliwienia.
   – Prosiłbym o wymienienie najistotniejszej różnicy między pasażerem a obywatelem.
   – ŻYCIE OBYWATELA JEST PRZEDŁUŻANE W NIESKOŃCZONOŚĆ.
   Wszystkiego mógł się spodziewać, ale nie takiej odpowiedzi. Tak dalece wykraczała poza 
jego dotychczasowe rozmyślania czy lektury, że w pierwszej chwili nie zorientował się, o czym 
mowa.
   – W nieskończoność, to znaczy jak długo? – zdobył się wreszcie na ostrożne pytanie.
   – NIESKOŃCZENIE DŁUGO. OBECNY BURMISTRZ URODZIŁ SIĘ W DWA 
TYSIĄCE DZIEWIĘĆSET DZIEWIĘĆDZIESIĄTYM ÓSMYM ROKU. 
UDOKUMENTOWANY WIEK NAJSTARSZEGO MIESZKAŃCA MIASTA WYNOSI 
PIĘĆSET TRZYNAŚCIE LAT, JEDNAK ISTNIEJĄ STATYSTYCZNE PODSTAWY DO 
PRZYPUSZCZEŃ, ŻE NA POKŁADZIE PRZEBYWA KILKU JESZCZE STARSZYCH 
OBYWATELI, PONIEWAŻ ŚRODKI PRZECIWŚMIERTNE ZOSTAŁY WPROWADZONE 
JUŻ W ROKU DWA TYSIĄCE OSIEMNASTYM.
   Środki przeciwśmiertne! Tego już było za wiele. Chris poczuł, że jest w stanie strawić 
jedynie mikroskopijną cząsteczkę tych rewelacji. Jeżeli będzie żył długo – bardzo długo – może 
doczeka dnia, kiedy uda mu się wrócić do domu, choćby w tym czasie zawędrował na koniec 
świata. Resztę będzie musiał przemyśleć później.
   – Chce być obywatelem – oświadczył.
   – MAMY OBOWIĄZEK POINFORMOWAĆ PANA, ŻE PRZYSŁUGUJE PANU PRAWO 
DO ZMIANY DECYZJI PRZED UKOŃCZENIEM OSIEMNASTU LAT, JEDNAK PO TYM 
TERMINIE DECYZJA MOŻE ZOSTAĆ ODWOŁANA TYLKO NA MOCY SPECJALNEGO 
DEKRETU BURMISTRZA. – Z wąskiego otworu, którego dotąd nie zauważył, wypadła na 
ławeczkę podłużna biała karta. – TO JEST PAŃSKA KARTA MIEJSKA UPRAWNIAJĄCA 
DO KORZYSTANIA Z ŻYWNOŚCI, ODZIEŻY, MIESZKANIA I INNYCH NIEZBĘDNYCH 
ŚWIADCZEŃ. NIEPRZYJĘCIE KARTY OZNACZA, ŻE TOWAR BĄDŹ USŁUGA NALEŻĄ 
DO KATEGORII NIEDOZWOLONYCH. KARTA MOŻE ZOSTAĆ ZNISZCZONA TYLKO 
PRZY ZASTOSOWANIU SPECJALNYCH TECHNIK. RADZILIBYŚMY JEDNAK JEJ NIE 
GUBIĆ, PONIEWAŻ WYDANIE DUPLIKATU ZAJMUJE OD CZTERECH DO SZEŚCIU 
GODZIN. W CHWILI OBECNEJ PAŃSKA KARTA UPRAWNIA DO PRZYSPIESZONEGO 
KSZTAŁCENIA. JEŻELI NIE MA PAN DALSZYCH PYTAŃ, PROSZĘ WYJŚĆ.
   W pierwszej chwili Chrisowi trudno było sobie wyobrazić, że przyspieszone kształcenie, na 
które został skierowany przez Ojców Miasta, naprawdę może być wyczerpujące fizycznie; sądził, 
że będzie wymagało nie więcej wysiłku niż przespanie całego dnia. Naturalnie rozumował 
teoretycznie. (Nigdy dotąd nie miał okazji zaznać snu kształceniowego, więc też nie miał pojęcia, 
jak straszliwie męczące jest to zajęcie).
   „Klasa” okazała się wielkim, szarym, nijakim pomieszczeniem pozbawionym tablicy czy 
ławek. Jedyne wyposażenie stanowiło kilka leżanek. Nie było również nauczycieli; dorośli nosili 
tytuł monitorów, a ich obowiązki sprowadzały się częściowo do obowiązków woźnych, 
częściowo pielęgniarzy i nie miały nic wspólnego z tym, co Chris rozumiał jako nauczanie. 
Monitorzy prowadzili uczniów do leżanek i pomagali dopasować do głowy lśniący metalowy 
hełm wyposażony wewnątrz w setki maleńkich, niezmiernie ostrych zakończeń, które wbijały się 
w skórę dostatecznie mocno, żeby ją podrażnić, ale nie zranić. Po założeniu urządzenia zwanego 
toposkopem monitorzy wychodzili z klasy. Pomieszczenie wypełniało się siwym oparem gazu.
   Gaz przypominał mgłę, ale był suchy. Miał delikatny aromat liści laurowych, których 
szczyptą Bob lubił przyprawiać potrawkę z królika. Gaz gęstniał. Widoczność wracała dopiero 
po lekcji, kiedy ze stłumionym warkotem ruszały wyciągi. Po lekcji Chris nigdy nie umiał 
powiedzieć, czy spał, czy nie. Nauczanie przebiegało za pośrednictwem hipnopedii. To 
starożytne słowo o autentycznym greckim rdzeniu w dosłownym tłumaczeniu znaczyło „naukę 
przez sen”. I rzeczywiście, głowy uczniów wypełniały się dziwnymi głosami i obrazami, które do 
złudzenia przypominały sny. Chris podejrzewał, że siwy gaz nie tylko pozbawia go wzroku, ale 
również pozostałych zmysłów; gdyby było inaczej, odbierałby z pewnością różne przypadkowe 
dźwięki, takie jak pokasływanie uczniów, kroki monitorów, warczenie wentylatorów, słyszalne 
od czasu do czasu buczenie napędu miasta, czy nawet uderzenia własnego serca; nigdy jednak nie 
docierały do niego odgłosy tego typu, a jeśli nawet – to potem ich nie pamiętał. Sen 
kształceniowy nie był zwyczajnym snem, lecz odcięciem umysłu od rozpraszających zakłóceń ze 
strony świata sensorycznego. Poprzez lśniący hełm toposkopu dźwięk i obraz sączyły się wprost 
do mózgu.
   Nietrudno pojąć, dlaczego wrażenia zmysłowe były niepożądane. Z komórek pamięci Ojców 
Miasta do ostrych zakończeń hełmu przelewała się niepowstrzymana, bezlitosna lawina faktów. 
Chris parokrotnie widział starszych od siebie byłych scrantończyków wyprowadzanych z lekcji 
przez monitorów w stanie do złudzenia przypominającym atak padaczki. Petit mai... żadnego 
z nich nie widział potem na leżance. On sam opuszczał klasę chwiejnym krokiem, skrajnie 
otępiały i wyczerpany; stan ten pogłębiał się z dnia na dzień mimo kubka napoju 
regeneracyjnego, który stanowił obowiązkowe antidotum na siwy gaz, słabł i nie pomagała mu 
już żadna ilość snu.
   Napój miał dziwny smak i drażnił śluzówki w nosie. Kiedy jednak Chris któregoś dnia go nie 
wypił, bank pamięci przelał mu do mózgu podwójną dawkę geometrii rzutowej Riemanniana 
i Chris ocknął się przytrzymywany na leżance przez czterech monitorów w ostatniej fazie 
klasycznego ataku padaczki.
   O mały włos nie zakończył wtedy edukacji. Na szczęście miał dosyć oleju w głowie, żeby się 
przyznać, że poprzedniego dnia nie zażył swojej dawki środka przeciwkonwulsyjnego; w jego 
przypadku toposkopowy pomiar aktywności elektrycznej mózgu rokował pomyślnie. Zezwolono 
mu na powrót do kolegium – po tym wydarzeniu nie miał już wątpliwości, że nauka może być 
pracą cięższą od wymachiwania łopatą.
   I znów w zbolałej głowie Chrisa zaroiło się od głosów i obrazów.
   Chris stwierdził, że najłatwiej mu idzie historia miast wędrownych, ponieważ znał ich 
wczesne dzieje, zwłaszcza wydarzenia poprzedzające bezpośrednio odlot z Ziemi. Tym razem 
jednak poznawał ją z punktu widzenia wędrownego miasta. Optyka ta pomijała spore wycinki 
dziejów istotne dla Ziemianina, natomiast koncentrowała się na wydarzeniach, o których Chris 
nigdy nie słyszał, wydarzeniach ewidentnie nieodzownych dla zrozumienia, jakim cudem miasta 
mogły odlecieć w kosmos i tam nadal funkcjonować. Odnosił nieodparte wrażenie, że przeszłe 
dzieje Ziemi ogląda przez teleskop nie z tego końca, co trzeba.
   Choć obrazy, głosy i inne doznania były tak realne, że natychmiast stały się częścią 
osobistych doświadczeń Chrisa, historię bank pamięci przekazał w następujących słowach:
   „Początkowo podbój Układu Słonecznego był dziełem wojskowych, gdyż tylko oni mieli 
szansę uzyskania ogromnych kwot koniecznych do podjęcia podróży kosmicznej w pojazdach 
rakietowych o ciekłym napędzie chemicznym. Na tym etapie rozwoju najwyższym osiągnięciem 
było wzniesienie stacji obserwacyjno badawczej na Prozerpinie II, drugim satelicie planety 
najdalej położonej od Słońca. Jej budowę rozpoczęto w dwa tysiące szesnastym roku, ale 
w dwadzieścia osiem lat później, kiedy stacja została okresowo opuszczona, jej budowa jeszcze 
trwała.
   Przyczyny opuszczenia stacji na Prozerpinie oraz pozostałych kolonii w Układzie 
Słonecznym wiążą się z kierunkiem ówczesnej polityki ziemskiej. Ulegając nieubłaganym 
naciskom rywalizacji z Rosją i jej sprzymierzeńcami, przedstawiciele kultury ziemskiego 
Zachodu wypowiedzieli obozowi wschodniemu permanentną wojnę ekonomiczną. Pod jej 
naporem stopniowo legły w gruzach tradycyjne liberalne instytucje polityczne. Na progu 
dwudziestego pierwszego stulecia różnica miedzy rywalizującymi kulturami praktycznie zanikła, 
chociaż formy ich rządów nosiły odmienne nazwy. W obydwu obozach powstawały państwa 
policyjne, w których pojedynczy obywatel nie miał żadnej ochrony prawnej, W obydwu 
funkcjonował w pełni totalitarny system ekonomiczny, w obydwu gospodarka była ściśle 
kontrolowana przez państwo. Ta forma polityki społecznej na Zachodzie nosiła nazwę 
antykomunizmu, natomiast na Wschodzie nazywano ją antyfaszyzmem. Oba określenia 
wzbudzały gorące emocje pospólstwa. W rzeczywistości jednak ekonomia w żadnym obozie nie 
była ani komunistyczna, ani faszystowska i w udokumentowanej historii Ziemi ani faszyzm, ani 
komunizm nigdy nie istniały jako systemy gospodarcze.
   W tym właśnie okresie na Zachodzie na zlecenie senatora Alaski, Blissa Wagonera, 
zrealizowano dwa programy badawcze. W trakcie prac dokonano wynalazków, które stworzyły 
podstawę rozwoju drugiego etapu lotów kosmicznych. Pierwszym z nich był grawitonowy 
generator polaryzacji Dillona-Wagonera, znany obecnie pod nazwą wiratora, natychmiast 
wykorzystany jako napęd w lotach kosmicznych. Drugim była askomycyna, pierwszy 
z antyagatyków, inaczej mówiąc leków przeciwśmiertnych. Pierwsza ekspedycja wystartowała 
z układu satelitarnego Jowisza w dwa tysiące dwudziestym pierwszym roku pod osobistym 
nadzorem Wagonera, który został później osadzony w więzieniu i stracony za współudział 
w owym »zdradzieckim« posunięciu. Chociaż nie istnieją żadne zapiski dotyczące losów 
ekspedycji, wiadomo na pewno, że jej uczestnicy przeżyli, ponieważ druga wyprawa, która miała 
miejsce w trzysta pięćdziesiąt lat później, natrafiła w Grupie Lokalnej na gwiazdy zasiedlone 
gęsto przez ludzkie istoty. Ich języki były wyraźnie ziemskiego pochodzenia.
   W tym czasie dokonano kolejnej próby powstrzymania wyścigu zbrojeń poprzez pakt 
zawarty przez przywódców obu bloków, prezydenta zachodniego Wspólnego Rynku 
MacHinery’ego i premiera Rosji Erdsenowa. Pakt podpisano w dwa tysiące dwudziestym drugim 
roku, lecz okres Zimnego Pokoju, który po nim nastąpił, nie sprzyjał specjalnie lotom 
kosmicznym. MacHinery został zamordowany w dwa tysiące dwudziestym siódmym roku 
i Erdsenow ogłosił się wtedy premierem i prezydentem Zjednoczonej Ziemi, jednak w pięć lat 
później sam również padł ofiarą zamachu. W tym samym roku członkom podziemnej organizacji 
działającej na Zachodzie, niejakim hamiltonianom, powiodła się ucieczka z Układu Słonecznego 
we flotylli malutkich stateczków o napędzie wiratorowym, zbudowanej z funduszy 
gromadzonych potajemnie na rzecz nowej rewolucji amerykańskiej. Hamikonianie osierocili 
grono swoich wyznawców; jak dotąd nie odnaleziono żadnych uczestników hamiltomańskiego 
exodusu, którym, bądź co bądź, udało się umknąć Terrorowi, jak nazywano rządy sprawowane 
przez reżim Zjednoczonej Ziemi.
   Jednym z pierwszych dekretów owego rządu, który mianował się Państwem 
Monopolistycznym, była ustawa z dwa tysiące trzydziestego dziewiątego roku, zakazująca lotów 
kosmicznych i uprawiania związanych z nimi dziedzin nauki. Mieszkańcy kolonii na planetach 
i satelitach Układu Słonecznego nie zostali przesiedleni z powrotem na Ziemie, lecz po prostu 
odcięci komunikacyjnie i pozostawieni własnemu losowi. Państwo Monopolistyczne gwałtownie 
rosło w siłę. Historycy powszechnie zgadzają się, że upadek Zachodu datuje się najpóźniej na rok 
dwa tysiące sto piąty. Nastąpił okres rosnącego ucisku i wyzysku, z którym w historii Ziemi nie 
mogły się równać nawet najczarniejsze dekady Cesarstwa Rzymskiego,
   Tymczasem gwiezdni uciekinierzy, przerzucając się z układu do układu, opanowywali 
kolejne planety. W dwa tysiące dwieście osiemdziesiątym dziewiątym roku jedna z takich 
ekspedycji nawiązała kontakt z planetą podległą, jak się okazało, Tyranii Wegańskiej, 
cywilizacji, która, jak nam dzisiaj wiadomo, władała od ośmiu czy dziesięciu tysięcy lat znaczną 
częścią naszego sektora galaktyki i nadal przeżywała okres ekspansji. Weganie bardzo prędko 
w nie zorganizowanych i nędznie wyposażonych kolonistach zwęszyli potencjalnych rywali i, 
połączywszy siły, wyruszyli z zamiarem zrównania kolonii z ziemią. W rachubę wchodziły 
jednak olbrzymie odległości, tak więc do bitwy o Altair, pierwszego starcia w wojnie wegańskiej, 
doszło dopiero w dwa tysiące trzysta dziesiątym roku. Siły kolonistów zostały rozgromione 
i rozproszone, przedtem jednak udało im się poczynić wystarczające szkody w szeregach 
wegańskich, by Weganie zrezygnowali ze swojego zamiaru – jak się okazało – na zawsze.
   W dwa tysiące trzysta siedemdziesiątym piątym roku na Ziemi odkryto ponownie wirator 
i Zakład Metalurgiczny Numer Osiem Zjednoczenia Obróbki Toru oderwał się od Ziemi jako 
samodzielny statek kosmiczny. Wkrótce jego śladem ruszyły inne kompleksy przemysłowe, a w 
końcu całe miasta. Wiele z nich zmusił do tego kroku zarówno nieustanny kryzys na Ziemi, jak 
i wieloletnie represje polityczne ze strony Państwa Monopolistycznego. Uciekające miasta 
szybko odnalazły wśród pobliskich gwiazd dawne ziemskie kolonie. Uciekinierzy uzupełnili luki 
w wiedzy na temat technologii oraz techniczne wyposażenie kolonistów, utworzyli z nimi 
wspólny front przeciwko Weganom. W dalszych dziejach nie brakło zarówno kart chwalebnych, 
jak i wstydliwych. W dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiątym czwartym roku jedno 
z uciekających miast, Grawitogorsk-Mars, które później przemianowało się na Gwiezdnego 
Mistrza Handlu, splądrowało nowo powstałą kolonię ziemską na Thorze V; ten akt 
barbarzyństwa, który pozyskał miastu przezwisko »Wściekłych Psów«, z czasem stał się wzorem 
postępowania z planetami Wegan. Główna planeta Tyranii, Wega II, została w dwa tysiące 
czterysta trzynastym roku oblężona przez armadę uzbrojonych miast. Jednym z nich był 
Gwiezdny Mistrz Handlu. Miasto otrzymało zadanie zniszczenia osłaniającego szczelnie planetę 
systemu fortyfikacji orbitalnej. Nadlatywała również, dowodzona przez admirała Aloisa Hruntę, 
Trzecia Flota Kolonialna, której zadaniem było w razie upadku Wegi II przeprowadzenie 
okupacji planety. Tymczasem admirał Hrunta zrównał Wegę z ziemią i skierował Trzecią Flotę 
do nieznanego sektora Galaktyki z zamiarem założenia własnego imperium gwiezdnego. W dwa 
tysiące czterysta pięćdziesiątym pierwszym roku jurysdykcja kolonialna uznała Hruntę in 
absentia winnym bestialskiego ludobójstwa z premedytacją. Kulminacją wysiłków zmierzających 
do ukarania Hrunty była bitwa o BD40° 4048’ w dwa tysiące czterysta sześćdziesiątym 
czwartym roku. Mimo ogromnych strat obu stron dla żadnej bitwa ta nie okazała się 
rozstrzygająca. Jeszcze tego samego roku Alois Hrunta ogłosił się Imperatorem Kosmosu.
   Exodus przemysłu ziemskiego stał się w tym czasie tak powszechny, że Państwo 
Monopolistyczne utraciło swoją bazę produkcyjną; za datę upadku systemu przyjęło się uważać 
rok dwa tysiące pięćset dwudziesty drugi. W tym samym roku rozpoczęło się interregnum 
dyktatury policyjnej, rządu o ograniczonych uprawnieniach, powstałego w oparciu o luźną 
konfederację państw spadkobierców niegdysiejszych Narodów Zjednoczonych, Reżim z powodu 
słabego poparcia ludności i braku bazy przemysłowej nie był w stanie roztoczyć kontroli nad 
gospodarką. Konfederacja zdawała sobie jednak sprawę, że cała nadzieja na uzdrowienie 
gospodarki ziemskiej spoczywa w kolonistach i wolnych miastach; ogłoszono amnestię dla 
przebywających w kosmosie, a jednocześnie rozpoczęto wdrażanie programu systematycznej 
pacyfikacji koczowniczych miast napadających na planety osadników bądź atakujących bratnie 
miasta wędrowne.
   W naszym sektorze Galaktyki konfederacja w dalszym ciągu jest jedyną faktyczną władzą. 
Po otruciu Aloisa Hrunty w trzy tysiące osiemdziesiątym dziewiątym roku nastąpiła gwałtowna 
bałkanizacja jego imperium, które nie było specjalnie skonsolidowane nawet w czasach swojej 
największej świetności.
   Mimo że Alois Hrunta samozwańczo obwołał się Imperatorem Kosmosu, jego państwo 
wydaje się pozbawione większych wpływów. W chwili obecnej prawo i porządek w Sektorze II 
są praktycznie egzekwowane przez policję ziemską, gospodarka zaś opiera się na miastach 
wędrownych. Oba systemy cechuje chaos i niewydolność, często dochodzi do sprzeczności 
interesów.
   Nie sposób przewidzieć, kiedy sytuacja dojrzeje do przeprowadzenia pozytywnych zmian 
i jak będą wyglądać konkretne rozwiązania”.
   

ROZDZIAŁ PIĄTY
    „O święta naiwności!”
   
   Trajkoczące niestrudzenie obwody komórek banku pamięci wzbudzały kolejne sny, miasto-
gigant parło przed siebie wśród gwiazd z szybkością zawrotną w porównaniu z tempem, z jakim 
Scranton prowadziło swój nieśmiały rekonesans w obrębie Grupy Lokalnej. Przez dwadzieścia 
cztery godziny na dobę na ulicach Nowego Jorku kłębił się gęsty tłum kupujących, nad głowami 
śmigały taksówki, spod ziemi wydobywał się odległy, niemniej wyraźny łoskot metra 
kursującego tunelami wywierconymi w granitowym dnie miasta. Ten radosny i nie pozbawiony 
swoistej logiki młyn wprawiał Chrisa w stan oszołomienia.
   Ponieważ się uczył, miał niewiele czasu na zwiedzanie. Zdobywał wiedzę nie tylko 
mechanicznie; powoli zaczął dostrzegać fakt, że hipnopedia w rzeczywistości niczego nie uczy. 
Kształcenie mechaniczne w najlepszym przypadku pozwala na przyswojenie pewnych faktów, 
natomiast nie pokazuje, jak je ze sobą wiązać ani też wykorzystywać. Żeby wykształcić 
inteligencję – nie samą tylko pamięć – niezbędny jest żywy nauczyciel.
   Wyznaczony dla Chrisa opiekun naukowy, korpulentna, siwowłosa, nieustępliwa doktor 
Helena Braziller była zdecydowanie najlepszą i najbardziej wymagającą nauczycielką, jaką Chris 
spotkał w życiu. Ojcowie Miasta zamęczali go, obciążając mu jedynie pamięć; doktor Braziller 
zmuszała go do pracy.
   – Podstawowe równanie przyczynku do teorii Blacketta-Diraca brzmi następująco:
     
   gdzie P oznacza moment magnetyczny, U moment pędu, C i G zachowują swoją zwykłą 
wartość, a B jest stałą, której wielkość wynosi w przybliżeniu 0,25. Przez proste przekształcenie 
równania uzyskujemy następujący wzór:
     
   stanowiący ogólnie przyjęty zapis podstawowego równania ujmującego zasadę działania 
wiratorów, znanego również pod nazwą pochodnej Locke’a. Blackett, Dirac i Locke zakładali, że 
równanie będzie również prawdziwe dla większych ciał w rodzaju olbrzymich planet gazowych 
czy słońc. Drogą analizy wymiarowej przeprowadź na tablicy dowód, obalający słuszność ich 
założenia.
   Chris wolałby poznać odpowiedź na to pytanie w sposób o wiele prostszy; doktor Braziller 
mogła mu zwyczajnie powiedzieć, że związki między grawitacją a ruchem wirowym ciał 
dotyczyły jedynie elektronów i cząstek submikroskopowych, natomiast w makroskali nie miały 
żadnego praktycznego zastosowania. Ale doktor nie uznawała takiego trybu postępowania. 
Informację podaną wprost jego umysł wchłonąłby jak wiele innych faktów sączonych nieustannie 
do jego pamięci przez Ojców Miasta, a to w pojęciu nauczycielki znaczyłoby, że Chris niczego 
nie zrozumiał. Chciała, żeby nie tylko umiał powtórzyć rozumowanie Blacketta, Diraca 
i Locke’a, ale również sam doszedł do tego, w którym momencie uczeni się pomylili i dlaczego 
prawo ogłoszone w świetle lamp naftowych prehistorycznego roku tysiąc osiemset 
dziewięćdziesiątego pierwszego, a doprecyzowane jako współczynnik Landego w roku tysiąc 
dziewięćset czterdziestym, do roku dwa tysiące dziewiętnastego nie potrafiło oderwać od Ziemi 
nawet ziarnka piasku.
   – Ależ, pani doktor, czy nie wystarczy nam wiadomość, że popełnili błąd? Wiemy już jaki. 
Po co odtwarzać ich tok rozumowania?
   – Dlatego że wszyscy ci wielcy ludzie trudzili się po to, żebyś teraz mógł rozumować 
poprawnie. Aż do trzynastego wieku, dopóki Fibonacci nie przyswoił Zachodowi cyfr arabskich, 
na całym świecie nikt, z wyjątkiem paru gorliwych uczonych, nie potrafił przeprowadzić 
dzielenia pod kreską. Teraz byle dureń umie zrobić to, do czego zdolne były tylko największe 
umysły tamtej epoki. Czy uważasz się za pokrzywdzonego, bo wymaga się od ciebie wiedzy, 
dlaczego dzielenie metodą Fibonacciego jest w nauce postępem? Albo sądzisz, że skoro tak 
wielki wynalazca jak Locke nie znał się na analizie wymiarowej, to tobie też wolno, po tylu 
latach, nie znać jej zasad? Poświęcili swoje życie, żeby uprzystępnić ci niezmiernie dla nich 
zawiłe problemy, i nie będziesz w stanie skorzystać z tych ułatwień, dopóki nie zrozumiesz, na 
czym polega trudność. Wracaj do tablicy i próbuj od nowa.
   Ale nauka w „żywej” klasie miała też swoje dobre strony w rodzaju na przykład Piggy’ego 
Kingston-Throopa. Piggy – naprawdę nazywał się George, jednak nikt, nawet doktor Braziller, 
nie zwracał się do niego tym imieniem – nie był specjalnie bliskim przyjacielem Chrisa, ale 
w niewielkiej klasie okazał się jedynym uczniem w jego wieku. Resztę klasy stanowili o wiele 
młodsi od nich uczniowie. Chris, jak się okazało, słusznie odgadł, że Piggy nie należał do orłów. 
Piggy wydawał się zachwycony posiadaniem kolegi, który z jakichś powodów był równie 
spóźniony jak on i który znał się gorzej nawet na przedmiotach elementarnie łatwych dla 
Piggy’ego.
   Pod wieloma względami okazał się całkiem miłym chłopakiem. Grzeczny, pulchny, 
dowcipny blondynek niewiele sobie robił z rzeczy, do których inni przywiązywali wielką wagę. 
Pod tym ostatnim względem stanowił korzystne zaprzeczenie Chrisa, który, z braku rozeznania 
nowej sytuacji, często byle drobiazg brał sobie do serca.
   Co nie znaczy, że zawsze przyznawał Piggy’emu rację; od początku znajomości toczyli nie 
kończące się spory. Pierwsze typowe nieporozumienie dotyczyło antyagatyków.
   – Zostaniesz obywatelem, prawda, Piggy?
   – O, tak. Z pewnością.
   – Zazdroszczę ci. Ja nie wiem, co bym chciał robić, nie mówiąc już o tym, że nie wiem, do 
czego mógłbym się nadać.
   Piggy odwrócił się i obrzucił Chrisa bacznym spojrzeniem. W drodze do szkoły przystanęli 
na przerzuconym nad Czterdziestą Drugą Ulicą moście Tudor Tower Place. W przeszłości widok 
przez Pierwszą Aleję na East River zasłaniał budynek ONZ; ale gmach zburzono w czasach 
Terroru i został po nim jedynie pusty plac, za którym rozpościerała się rozgwieżdżona pustka.
   – Jak to: robić? – zdziwił się Piggy. – No tak, możesz mieć pewne kłopoty, bo nie urodziłeś 
się tutaj, ale myślę, że da się to jakoś przeskoczyć. Nie wierz we wszystko, co ci będą wmawiać,
   Chris jak zwykle zrozumiał jedną piątą tego, co kolega miał do powiedzenia.
   – Jesteś lepiej zorientowany – bronił się. – Ale prawo precyzuje bardzo wyraźnie, że zanim 
dostaniesz obywatelstwo i zezwolenie na przyjmowanie środków, musisz wykazać się jakąś 
umiejętnością. Istnieją trzy podstawy do uzyskania zezwolenia; pamiętam dokładnie, bo 
wkuwałem to parę dni temu.
   Skoncentrował się. Odkrył bardzo dobry sposób na odgrzebywanie w pamięci 
implantowanych informacji: przymykał oczy i wyobrażał sobie siwy gaz. Po chwili ogarniała go 
senność, czy może wspomnienie senności, jaką odczuwał podczas lekcji na dany temat. 
Informacja powracała niemal w identycznej postaci. Tym razem też jego sposób nie zawiódł; po 
krótkiej chwili usłyszał swój własny głos, zaskakująco podobny do głosu Ojców Miasta, 
Recytował monotonnie:
   – Istnieją trojakie podstawy uzyskania obywatelstwa, mianowicie: (1) Wykazanie się 
niepodważalnie użytecznym talentem w rodzaju umiejętności do programowania komputerów, 
posiadania zdolności administracyjnych lub innych uzdolnień, które warto podtrzymywać 
zamiast oczekiwać, że w następnych pokoleniach dzięki przypadkowi genetycznemu przyjdzie na 
świat odpowiednia liczba osób o tych predyspozycjach. (2) Wyraźne upodobania intelektualne 
oraz zamiłowanie do badań naukowych, filozofii i sztuki, ponieważ są dziedziny, w których 
trudno jest uzyskać w ciągu jednego życia doskonałość, nie mówiąc już o zastosowaniu własnych 
odkryć. (3) Zdanie Testów Obywatelskich ukierunkowanych na wykrycie rezerw i potencjalnych 
uzdolnień u wolniej rozwijających się osiemnastolatków, którzy nie uzyskali dotąd 
zadowalających wyników w żadnej dziedzinie. Z którejkolwiek strony byś tknął, sprawa nie 
wygląda różowo!
   – Gadanie Ojców Miasta! – prychnął Piggy pogardliwie. – Co oni wiedzą? Są tylko kupą 
złomu. Nic nie wiedzą o ludziach. Te przepisy zupełnie nie mają sensu.
   – Dla mnie mają – sprzeciwił się Chris. – Wiadomo, że nie można wszystkim podać 
antyagatyków... słyszałem, że są trudniej osiągalne niż german. Na Scranton dowództwo 
zabroniło nawet głośno o nich wspominać. W tej sytuacji konieczne jest jakieś kryterium, kto ma 
je dostać, a kto nie.
   – Dlaczego?
   – Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że to miasto jest czymś w rodzaju wyspy położonej na 
środku niewyobrażalnie wielkiego oceanu. Poza rzadkimi wypadkami nikt nie może wejść na 
pokład ani z niego zejść. Gdyby wszystkim podano specyfik przedłużający życie 
w nieskończoność, wkrótce zrobiłby się tu taki tłok, że ludzie zaczęliby sobie deptać po głowach.
   – Nie przesadzaj. Popatrz dokoła. Nie powiesz chyba, że stoimy sobie na głowach?
   – Nie stoimy, bo antyagatyk jest wydawany tylko niektórym, do tego nie wszyscy mają 
pozwolenie na posiadanie dzieci. Spójrz choćby na siebie, Piggy. Mimo że twój ojciec i matka są 
w tym mieście kimś, jesteś ich jedynym dzieckiem, a pozwolenie na posiadanie ciebie uzyskali 
dopiero po stu pięćdziesięciu latach.
   – Zostaw moich rodziców w spokoju – mruknął Piggy. – Nie umieli zadbać o swój interes 
i tyle.
   – W porządku. Wobec tego weź na przykład mnie. Jeżeli do osiemnastych urodzin nie okaże 
się, że mam jakieś specjalne uzdolnienia... a nie wiem, czym mógłbym się wykazać... nie zostanę 
obywatelem i nie dadzą mi środków. A jeśli nawet uzyskam obywatelstwo, dajmy na to zdając 
testy, to i tak zanim pozwolą mi na posiadanie chociaż jednego dziecka, będę musiał udowodnić 
swoją przydatność genetyczną. Tak się dzieje tam, gdzie istnieje konieczność zachowania stałej 
liczby ludności; prosty rachunek ekonomiczny, czyli akurat coś, na czym się znam, Piggy.
   Piggy splunął w zadumie przez balustradę. Trudno orzec, czy chciał w ten sposób dać wyraz 
swoim obawom, a jeśli tak, czy miał na myśli tylko ekonomię, czy również inne zagadnienia 
poruszone w rozmowie.
   – No dobra – oświadczył w końcu. – Załóżmy, że podają ci środek i zezwalają na posiadanie 
dziecka. Dlaczego dziecku też nie mieliby podać antyagatyku?
   – Powinni, o ile się zakwalifikuje.
   – O święta naiwności! Nie rozumiesz, że po to właśnie istnieją Testy Obywatelskie? To 
właśnie jest ta furtka. Jeżeli nie załapałeś się inaczej, możesz załapać się przy testach, zwłaszcza 
jeśli masz jakieś znajomości. Jeżeli jesteś nikim, Ojcowie Miasta zapewne sfałszują wyniki i to 
na twoją niekorzyść. Ale jeśli jesteś kimś, nie będą zbyt surowi. A jeśli będą zbyt surowi, mój 
ojciec może ich zawsze podregulować. On ich programuje. Tak czy siak, do testów nie sposób się 
przygotować, co znaczy, że są zwyczajnym oszustwem,
   Chris był wstrząśnięty, ale dalej bronił swego.
   – No bo to nie jest ten rodzaj testów. To znaczy, nie chodzi w nich o to, czy jesteś dobry 
z analizy wymiarowej, historii czy z czegokolwiek innego. Są po to, żeby wykazać zdolności 
wrodzone, a nie nabyte w ten czy inny sposób umiejętności.
   – Bujda na wiratorach! Test, do którego nie sposób się przygotować, to test, który można 
zdać oszukując. Nie widzę innej możliwości. Jeżeli się tak upierasz, że trzeba być supermózgiem, 
żeby otrzymać środek przeciwśmiertny, to przyjrzyj się opiekunowi, którego ci przydzielono. Nie 
ma własnych dzieci i jest zwykłym gliną... a ma prawie tyle lat co burmistrz!
   Aż do tej chwili Chris nie dawał za wygraną. To był jednak cios poniżej pasa.
   Z początku był przerażony, kiedy się zorientował, że jego dowód tożsamości przewiduje 
zakwaterowanie przy rodzinie, a przerażenie przeszło w panikę, kiedy dowiedział się, że numer 
na skierowaniu jest numerem nie kogo innego tylko sierżanta Andersona. Przez pierwsze 
tygodnie spędzone w mieszkaniu Andersonów w dawnym Chelsea Chris był podejrzliwy 
i nastroszony, co maskował taką dawką uprzejmości, na jaką pozwalało mu nikłe obycie 
towarzyskie.
   Wkrótce jednak przekonał się, że poznany na powłoce sierżant nie jest żadnym ludojadem, 
a jego żona, Carla, była najbardziej ciepłą i uroczą kobietą, jaką Chris w życiu poznał. 
Andersenowie nie mieli dzieci, przyjęli więc Chrisa serdecznie, jakby był ich własnym synem. 
W dodatku, zgodnie z przewidywaniami Ojców Miasta, Anderson okazał się idealnym 
opiekunem dla młodziutkiego, nowo przybyłego pasażera, ponieważ nikt, nie wyłączając samego 
burmistrza, nie znał miasta tak dobrze jak on.
   W istocie rzeczy jego funkcje znacznie przekraczały kompetencje policjanta – gdyby 
zaistniała konieczność przedostania się na pokład statku nieprzyjaciela, oddziały policyjne mogły 
być przekształcone w jednostki obrony miasta i oddziały desantowe. Chociaż w siłach zbrojnych 
Nowego Jorku wielu mężczyzn nominalnie miało wyższe stopnie od sierżanta powłokowego 
Andersena, jednak opiekun Chrisa i jego milczący, śniady kolega Dulany stali na czele 
ochotniczych oddziałów, praktycznie niezależnych od hierarchii policyjnej i podległych 
bezpośrednio burmistrzowi Amalfiemu.
   Właśnie ten fakt zapoczątkował nić przyjacielskiego porozumienia miedzy Chrisem a jego 
opiekunem. Chris nigdy jeszcze nie widział na własne oczy Amalfiego, chociaż wszyscy 
w mieście mówili o burmistrzu tak, jakby był ich osobistym znajomym. Nareszcie spotkał kogoś, 
kto rzeczywiście znał burmistrza i widywał go parę razy na tydzień, Chris nie był w stanie 
zapanować nad ciekawością.
   – Ludzie tak tylko gadają, Chris. Mało kto widuje Amalfiego, jest na to zbyt zajęty. Amalfi 
od dawna kieruje wszystkim i robi to dobrze, więc ludzie uważają go za przyjaciela. Wiedzą, że 
można mu zaufać.
   – Ale jaki on jest?
   – Skomplikowany... ale to chyba można powiedzieć o wszystkich. Będę najbliższy prawdy, 
jeśli powiem, że jest niezwykle przenikliwy. Potrafi doszukać się związków między 
wydarzeniami, które uchodzą uwagi innych. Umie ocenić sytuację i natychmiast wypatrzyć nitkę, 
od której pruje się cały płaszcz. Musi posiadać taką umiejętność, bo jest zbyt przeciążony 
obowiązkami, żeby pozwolić sobie na sprawdzanie każdego ściegu z osobna. Moim zdaniem 
i tak zaharowuje się na śmierć.
   Do tej właśnie sprawy powrócił Chris po przygnębiającej dyskusji z Piggym.
   – Powiedział mi pan kiedyś, sierżancie, że nasz burmistrz zapracowuje się na śmierć. Od 
Ojców Miasta wiem, że ma kilkaset lat. Przecież każdy, kto zażywa antyagatyki, może żyć 
wiecznie, prawda?
   – Nic podobnego – zaprzeczył Anderson z przekonaniem. – Nikomu nie jest pisane żyć 
wiecznie. Zawsze, prędzej czy później ulegnie jakiemuś wypadkowi. Środki przeciwśmiertne nie 
są zresztą „lekarstwem” na śmierć w ścisłym tego słowa znaczeniu. Czy wiesz, na jakiej zasadzie 
działają?
   – Nie – przyznał się Chris. – Nie braliśmy tego jeszcze w szkole.
   – Z banku pamięci dowiesz się wszystkiego ze szczegółami, ja pamiętam tylko piąte przez 
dziesiąte. Ogólnie rzecz biorąc, istnieje kilka odmian antyagatyków, z których każda ma inne 
działanie. Najważniejsza askomycyna pobudza działanie komórek układu siateczkowo-
śródbłonkowego, do którego należą ciałka białe. Obdarza organizm tak zwaną odpornością 
nieswoistą, co znaczy, że przez następne siedemdziesiąt lat nie grozi ci żadna choroba zakaźna. 
Po upływie tego okresu dostajesz następną szczepionkę i tak dalej. Askomycyna nie jest, jakby 
sugerowała jej nazwa, antybiotykiem, tylko pochodną endotoksyny, cukrem złożonym zwanym 
mannozą. Askomycyna swoją nazwę zawdzięcza faktowi, że podobnie jak antybiotyki, powstaje 
drogą fermentacji.
   Kolejnym antyagatykiem jest TATP – triacetyl-triparanol, którego działanie polega na 
powstrzymywaniu w organizmie syntezy substancji tłuszczowej zwanej cholesterolem. 
Cholesterol ma tendencję do gromadzenia się w arteriach i wywoływania wylewów, apopleksji, 
nadciśnienia i tym podobnych. TATP musi być zażywany codziennie, ponieważ organizm 
każdego dnia od nowa zabiera się do wytwarzania cholesterolu.– Czy nie jest to dowód, że 
cholesterol czemuś służy? – spytał Chris ostrożnie.
   – Oczywiście. Jest absolutnie nieodzowny dla rozwoju płodu, tak więc kobiety w ciąży 
muszą odstawić TATP. Mężczyznom cholesterol nie jest do niczego potrzebny, a mężczyźni są 
o wiele podatniejsi na choroby krążenia niż kobiety.
   Obecnie stosuje się jeszcze dwa rodzaje antyagatyków o pomniejszym znaczeniu. Jeden 
z nich powstrzymuje syntezę hormonu snu, który również jest niezbędny w ciąży, poza tym 
jednak przysparza wyłącznie kłopotów. Substancję tę wyodrębniono z krwi przeżuwaczy, na 
przykład krów, których krwiobieg jest tak dziwnie skonstruowany, że długi sen grozi im 
śmiercią.
   – Chce pan powiedzieć, że pan nigdy nie sypia?
   – Nie mam na to czasu – oświadczył Anderson z najgłębszą powagą. – Ani też, chwała Bogu, 
najmniejszej potrzeby. Ale już sama askomycyna w połączeniu z TATP-em znosi dwie 
najczęściej spotykane przyczyny śmierci: infekcje i choroby układu krążenia. Powstrzymanie 
tych dwóch czynników tylko przedłuża średnią długość życia co najmniej o dwa wieki.
   Ale śmierć nadal jest nieuchronna, mój chłopcze... Jeżeli nie zginiesz w wypadku, dopadnie 
cię rak, na którego nie mamy jeszcze remedium... owszem, askomycyna atakuje zwyrodniałe 
tkanki z taką siłą, że rak przestaje być zabójczy... środek ten chroni nawet przed 
promieniowaniem twardym, jednak rak potrafi tak zbrzydzić życie, że śmierć bywa jedynym 
humanitarnym wyjściem. Można też umrzeć z wycieńczenia albo z braku dostępu do 
antyagatyków. Można zginąć od kuli... i z przepracowania. Nie przeczę, że w naszym mieście 
żyje się dosyć długo, ale nic takiego jak nieśmiertelność nie istnieje. Nieśmiertelność, podobnie 
jak jednorożec, jest tylko mitem. Nawet wszechświat nie będzie trwał wiecznie.
   Wreszcie nadeszła okazja, na którą Chris czekał, chociaż nie bardzo wiedział, od czego 
zacząć.
   – Czy... czy komuś, kto został obywatelem, kiedyś przestaje się podawać środki 
przeciwśmiertne?
   – Specjalnie? Nigdy o takim przypadku nie słyszałem – powiedział Anderson, marszcząc 
czoło. – W każdym razie nie w Nowym Jorku, Jeżeli Ojcowie Miasta wydadzą na kogoś wyrok 
śmierci, zostaje rozstrzelany. Po co ma wegetować do końca siedemdziesięcioletniego okresu? 
Byłoby to karygodnym wręcz okrucieństwem. Po co ktoś miałby komuś odstawiać leki?
   – No... testy nie zawsze są wiarygodne. To znaczy, jeżeli, dajmy na to, ktoś został 
obywatelem, a potem odkryto, że nie jest... eee... tak genialny, jak sądzono...
   Sierżant powłokowy obrzucił Chrisa uważnym spojrzeniem. Zapadła długa cisza, w czasie 
której Chris wyraźnie słyszał pulsowanie krwi we własnych skroniach.
   – Chyba rozumiem – powiedział wreszcie powoli Anderson. – Ktoś nieźle nawiratorował ci 
w głowie. Jak długo, twoim zdaniem, przetrwałoby miasto, gdyby tylko geniusze mieli prawo do 
obywatelstwa? Ani byś się obejrzał, jak by się wyludniło. To wszystko nie funkcjonuje na takich 
zasadach. Środki przeciwśmiertne stosowane są po to, żeby podtrzymywać umiejętności. Rodzaj 
umiejętności nie ma najmniejszego znaczenia. Pod uwagę bierze się jedynie to, czy bardziej 
logiczne jest przedłużanie życia danego osobnika, czy też kształcenie jego następców co 
czterdzieści, pięćdziesiąt lat. Popatrz się na mnie, Chris. Nie jestem żadnym geniuszem, tylko 
zwykłym sierżantem policji, ale znam się na mojej robocie na tyle, że Ojcom Miasta nie opłaca 
się kształcić mojego następcy w młodszym pokoleniu. Zdecydowali zachować dotychczasowego 
policjanta, czyli mnie, chociaż jestem tylko zwykłym gliną. Czemu nie? Nie mam nic przeciwko 
temu, robota mi odpowiada, a kiedy Amalfi potrzebuje doświadczonego policjanta, wzywa albo 
mnie, albo Dulany’ego, a nie któregoś z oficerów, bo żaden z nich nie ma za sobą tylu lat 
doświadczeń co my dwaj. Kiedy burmistrz potrzebuje sierżanta powłokowego – wzywa mnie; 
kiedy musi wysłać patrol na inny statek – wzywa Dulany’ego; a kiedy chce mieć pod ręką 
mistrza jakiejś specjalności – to też go sobie zaprasza. Na pokładzie miasta, również dlatego, że 
miasto jest tak wielkie, można znaleźć przedstawiciela każdej specjalności. Dopóki ten system 
działa, nie ma potrzeby, żeby po mieście chodziło więcej takich jak ja. Albo więcej niż 
n specjalistów innej dziedziny, jeśli zapotrzebowanie wynosi n.
   – Wygląda na to, że wykuł pan tę lekcję na blachę – uśmiechnął się Chris.
   – Każdą lekcję wykułem – potwierdził Anderson. – To znaczy wszystko, co mi przekazali. 
Kiedy Ojcowie Miasta raz włożą ci coś do głowy, to już na dobre.
   Jego słowa przerwał klarowny, melodyjny gwizd dochodzący z głębi mieszkania. 
Powłokowy zadarł wielką głowę i uśmiechnął się.
   – Zaraz się przekonasz – zapowiedział. Był wyraźnie czymś ucieszony. Dotknął guzika na 
poręczy fotela.
   – Anderson? – odezwał się ktoś zmęczonym głosem. Chrisowi natychmiast przemknęło 
przez myśl, że taki głos musiał mieć tata niedźwiedź w starożytnym micie o Złotowłosej.
   – Tak... Słucham pana.
   – Decydujemy się na kontrakt. I mnie, i Ojcom Miasta w miarę odpowiadają warunki. Za 
chwilę przystąpię do podpisania umowy. Wolałbym, żebyś się tutaj zjawił i na wszelki wypadek 
zapoznał z jej treścią. Coś mi się widzi, Josel, że tym razem idziemy na całość.
   – Zaraz będę. – Anderson dotknął guzika. Uśmiechnął się szerokim, chłopięcym uśmiechem, 
jakiego Chris nigdy u niego nie widział.
   – Burmistrz! – wykrzyknął Chris podniecony.
   – No.
   – O czym mówił?
   —	Znalazł dla nas robotę. O ile nie będzie przeszkód, powinniśmy wylądować za parę dni.
   

ROZDZIAŁ SZÓSTY
   Planeta zwana Niebiosa
   
   Planeta, miotana burzą, była całkiem niewidoczna. W miarę jak miasto ostrożnie obniżało 
lot, coraz wyraźniej występował zarys pola wiratorowego, które przybrało wygląd czaszy 
kipiącej od czarnych chmur poprzecinanych błękitnozielonym światłem błyskawic. Czasza 
spływała strugami deszczu i gradu. Kiedy opadli niżej, grad ustąpił, ale deszcz przybrał na sile.
   Po niezliczonych miesiącach mijania kolejnych słońc w rozgwieżdżonych przestworzach 
dobywający się z ciemności niski pomruk grzmotów miał w sobie coś przygnębiającego, wręcz 
przerażającego.
   Chris siedział z Piggym na molo u wylotu Gansevoort Street, z którego Herman Melville 
odpływał na spotkanie dalekich Mórz Południowych.
   Wpatrywał się w świetlistą kulę przelatującego nad miastem pioruna tak, jakby pierwszy raz 
w życiu oglądał tego rodzaju zjawisko atmosferyczne. Równie nietęga była mina Piggy’ego, 
który nigdy w życiu niczego podobnego nie widział. Nowy Jork miał lądować na planecie po raz 
pierwszy, od kiedy chłopak przyszedł na świat.
   Skąd Amalii wiedział, jak zejść do lądowania – nie pogróżka nie była zbyt niepokojąca, bo 
chociaż Piggy ważył więcej od Chrisa o jakieś dziesięć kilogramów, były to głównie kilogramy 
tłuszczu. Rozochocony burzą Chris już miał wyśmiać kolegę, kiedy antyczne deski molo 
zadrżały pod krokami stalowych buciorów. Zaskoczony spojrzał przez ramię i zerwał się na 
równe nogi.
   Za plecami chłopców stało dwudziestu pozbawionych twarzy ludzi w skafandrach 
kosmicznych. Najeżeni bronią, wyglądali jak falanga gigantycznych robotów. Deski zaskrzypiały 
i ugięły się z jękiem, kiedy jeden z nich wystąpił naprzód i nieoczekiwanie przemówił do Chrisa.
   Głos był gromki i metaliczny, wzmacniacz wyraźnie podregulowano do przekrzykiwania 
kanonady piorunów na wielkich przestrzeniach, mimo to Chris rozpoznał go bez trudu. Zakuty 
w zbroję mężczyzna był jego opiekunem.
   – CHRIS! – Głos nagle stracił na sile. – Chris, co ty tu robisz? I chłopak Kingstona-Throopa 
z tobą?! Piggy, powinieneś mieć więcej oleju w głowie! Lądujemy za dwadzieścia minut, tu 
mamy właśnie bramę wypadową. Zmiatajcie obaj.
   – Przyszliśmy tylko popatrzeć – zaczął się bronić Piggy. – Każdemu wolno patrzeć.
   – Nie mam czasu na dyskusje. Idziesz stąd, czy nie?
   Chris szarpnął kolegę za łokieć.
   – Chodź, Piggy. Po co mamy komuś zawadzać?
   – Puszczaj mnie. Nikomu nie zawadzam. Jak chcą, mogą po mnie przejść. Nie będę stąd 
szedł tylko dlatego, że jemu się tak podoba. On nie jest moim opiekunem, tylko zwykłym gliną.
   Stalowe ramię wyciągnęło się w stronę chłopca. Na końcu rozwarła się para szczypców.
   – Poproszę o kartę – szorstko zażądał Anderson. – Później się dowiesz, o co zostałeś 
oskarżony. Jeżeli nie ruszysz się stąd natychmiast, wyznaczę dwóch ludzi, żeby ci w tym 
pomogli, chociaż w tej chwili potrzebny mi jest każdy człowiek. Zrobimy ci takiego haka 
w karcie, że do końca życia będziesz żałował.
   – Już dobra. Po co się tak zaraz ciskać? Idę. Pękate, stalowe ramię z rozwartymi groźnie 
szczypcami nadal wysuwało się do przodu.
   – Poproszę kartę.
   – Powiedziałem przecież, że idę.
   – No to zjeżdżaj!
   Piggy nagle spokorniał. Rzucił się do ucieczki. Chris posłał swojemu opiekunowi zdumione 
spojrzenie, po czym poszedł w ślady kolegi, jak najstaranniej omijając nieruchome posągi 
z błękitnej stali rozstawione na całej długości molo.
   Piggy zdążył już zniknąć. Kiedy oszołomiony Chris puścił się pędem w stronę domu, miasto, 
w feerii błyskawic, wylądowało.
   Na nieszczęście Chrisa Ojcowie Miasta nie wzięli poprawki na lądowanie: nauka przebiegała 
jakby nigdy nic, tak że chłopiec miał tylko bardzo mętny obraz najświeższych wydarzeń. 
Wprawdzie nowojorskie biuro informacji podawało co godzinę pięciominutowe bloki 
informacyjne, jednak dziesięciolecia jałowej rutyny lotu sprawiły, że serwis sieci kablowej 
składał się z komunałów. Funkcja biura w czasie lotu sprowadzała się do transmitowania 
programów z ogromnych zbiorów muzycznych i teatralnych miasta. Chris podejrzewał, że 
większość obywateli podziela jego zdanie, iż nadawane wiadomości są mętne i niewiele 
mówiące. Nieliczne informacje, jakie miał, zawdzięczał sierżantowi Andersenowi. Nie było tego 
wiele, bo sierżant rzadko pojawiał się w domu, pochłonięty organizacją przyczółka na 
Niebiosach. Chrisowi udało się podsłuchać zaledwie parę zdań, głównie z rozmów 
prowadzonych przez sierżanta z Carlą.
   – Chcą, żebyśmy im pomogli rozwinąć przemysł na planecie. To pozornie proste, rzecz 
jednak w tym, że ich społeczeństwo ma strukturę feudalną. Sześćdziesiąt sześć tysięcy tak 
zwanych elektorów, czyli zwykłych wolnych posiadaczy ziemskich, ma pod sobą ogromną liczbę 
poddanych. Nikt nigdy nie zadał sobie trudu, żeby ich przeliczyć. Archaniołowie życzą sobie 
utrzymać ten stan rzeczy nawet po uruchomieniu przemysłu ciężkiego.
   – Nie wydaje mi się to możliwe – oświadczyła Carla.
   – Bo też nie jest możliwe, o czym przekonają się, kiedy skończymy naszą robotę. W tym 
właśnie cały sęk. Nie wolno nam ingerować w system społeczny planety, tymczasem wywiązując 
się z kontraktu, zainicjujemy rewolucję... długą i powolną, niemniej jednak rewolucję. A kiedy 
gliniarze wylądują po naszym odlocie i zorientują się, co jest grane, będziemy odpowiadać za 
pogwałcenie status quo.
   – Gliniarze! – zaśmiała się Carla melodyjnie. – Kochanie, to słowo brzmi w twoich ustach 
jak obelga. A kimże ty jesteś? Ile jeszcze trzeba stuleci, żebyś pogodził się z tym, że sam jesteś 
gliną?
   – Wiesz, o co mi chodzi – oświadczył chmurnie Anderson. – Niech ci będzie, jestem gliną. 
Ale nie jestem ziemskim gliną, tylko miejskim, a to wielka różnica. Cóż, pożyjemy, 
zobaczymy. Co jest na lunch? Muszę wyjść za pół godziny.
   Burza, zgodnie z przepowiedniami, nie ustawała. Chris przy każdej okazji chodził oglądać 
rozpakowywanie i montaż maszyn, których śladem następnie wędrował do przemysłowych 
sektorów, gdzie mógł podziwiać sforę rozchybotanych, gąsienicowych łazików bagiennych. 
Pojazdy osadników, chociaż różnej wielkości, były skonstruowane według podobnych zasad: 
opasłe cylindry z przejrzystego tworzywa wzmocniono stalowymi obręczami i zaopatrzono po 
obu bokach w gąsienice o tak wielkich ogniwach, że mogły funkcjonować jako koła łopatkowe 
w szczególnie grząskim terenie. Kadłub pojazdu był wodoszczelny, jednak na oko Chrisa 
maszyny nie potrafiły pływać, choćby nawet zostały wyposażone w ukryte śruby napędowe; 
w razie awarii mogły najwyżej liczyć na zachowanie równowagi i wzywać pomocy drogą 
radiową, o czym świadczyły liczne anteny. Wyglądały bardziej na polewaczki niż jednostki 
pływające.
   Czy na takich mokradłach mógł powstać jakikolwiek przemysł? Chris nie potrafił sobie 
nawet wyobrazić, jakim cudem rolnicze społeczeństwo mogłoby przeżyć pośród nieprzerwanych 
strumieni ulewy, zwłaszcza w sytuacji, gdy tylko skąpe fragmenty planety znajdowały się nad 
powierzchnią wody. Potem jednak przypomniał sobie to i owo na temat kolonizacji Wenus, która 
odbywała się w podobnie trudnych warunkach. Tam skończyło się rolnictwem podmorskim; 
jednak rolnictwo też wymagało wielkich ilości energii, w dodatku mieszkańcy Niebios nie doszli 
nawet do etapu Wenus – wyglądało na to, że ich główne pożywienie stanowi zielsko bagienne 
i ryby.
   Chris z najwyższą uwagą przysłuchiwał się rozmowom osadników w dokach – nie tym, które 
toczyli z mieszkańcami wędrownego miasta po angielsku skomplikowanym językiem 
technicznym, lecz rozmowom, które prowadzili między sobą. Język osadników był dziwną 
cmoktaną wersją rosyjskiego, niegdyś języka uniwersalnego, obecnie właściwie martwego, 
używanego tylko w zapadłych kątach wszechświata. Banki pamięci od pierwszych dni nauki 
bezlitośnie tłoczyły Chrisowi rosyjski do głowy. Był to jeżyk bardzo trudny do opanowania, 
zwłaszcza na pokładzie miasta, w którym nikt prawie go nie używał. Archaniołom, którzy 
zachowywali ostrożność nawet w prywatnych rozmowach, nigdy nie przyszło do głowy, że ktoś 
z wędrowców mógł operować ich mową. Fakt, że sami mówią po rosyjsku, był dla nich 
dowodem, że ich historia wyprzedza historię miast koczowniczych. Z pewnością, nie zaświtało 
im nawet w głowach, że ich słowa mogą być chociaż w części rozumiane przez nastolatka, który 
włóczy się po nabrzeżach, gapiąc się na łodzie motorowe.
   Z zasłyszanych rozmów i coraz rzadszych wizyt opiekuna w domu Chris stworzył sobie 
mglisty obraz oczekiwań kolonistów. Gdyby był obywatelem, mógłby zwrócić się wprost do 
Ojców Miasta o przedstawienie mu tekstu umowy, jako pasażer nie miał jednak tego rodzaju 
uprawnień. Ogólnie wywnioskował, że Archaniołowie zamierzają zaprowadzić u siebie 
gospodarkę wzorowaną bez reszty na gospodarce Wenus, z jej podmorskim rolnictwem 
i hodowlą oraz zastosowaniem napędu radiotransmisyjnego, podobnego do napędu, który 
utrzymywał miejskie taksówki w powietrzu. Wędrowcy mieli w grząskim, osuwającym się 
terenie wykopać fundamenty pod generatory stacji przekaźnikowej. Mieli również, korzystając 
z własnych urządzeń, oczyścić rudy niezbędnych dla przedsięwzięć energetycznych metali, 
głównie toru, który występował na Niebiosach w ilościach znacznie przewyższających moce 
przerobowe planety. Po reorganizacji gospodarki Archaniołowie zamierzali uruchomić własne 
rafinerie i sprzedawać oczyszczony tor innym planetom. Co ciekawsze, mieli również 
wystarczająco dużo germanu i byli skłonni płacić nim za usługi miasta, mimo że był metalem 
niezmiernie trudnym do uzyskania. Dla osadników tego rodzaju umowa była korzystna, 
ponieważ nie uczestnicząc w handlu międzygwiezdnym, odczuwali dotkliwy deficyt dolarów 
koczowniczych.
   Kiedy tabor maszyn, człapiąc gąsienicami, wytoczył się w teren, gdzie zniknął spowity 
nieustającą nawałnicą, odwiedziny sierżanta Andersena zrobiły się jeszcze rzadsze, a liczba 
kolonistów w dokach gwałtownie zmalała. Teraz stało tam tylko kilka pojazdów bagiennych, 
z nie wyjaśnionych przyczyn nazywanych łabędziówkami, które Chris chodził podziwiać 
każdego dnia po szkole. Były to zwykle niewielkie jednostki; ich właściciele usiłowali 
wytargować od wędrowców egzotyczne kurioza dla swoich dam, wyglądało jednak na to, że ten 
rodzaj handlu ugrzązł w martwym punkcie, podobnie jak wszystko na tej planecie. Obywatele 
Nowego Jorku nie potrzebowali pieniędzy, a niebiańscy feudałowie i wolni władycy nie mieli 
zbyt wielu towarów na wymianę. Wkrótce wszelki dopływ informacji ustał prawie zupełnie. 
Bardzo to Chrisa zmartwiło.
   Doprowadzony do ostateczności, wpadł na pomysł. Zawsze nosił przy sobie niewielki, tani 
scyzoryk z wbudowanym w rękojeść kompasem. Ten jeden z niewielu prezentów, na jaki było 
stać jego ojca, mógłby przehandlować jako egzotyczną ciekawostkę. W pierwszej chwili odrzucił 
pomysł, zły na siebie, że coś takiego w ogóle mogło mu przyjść do głowy, kiedy jednak sierżant 
Dulany, a następnie sierżant Anderson, zostali oficjalnie wciągnięci na listę „zaginionych”, 
przestał się wahać. Jego ostatnie wątpliwości dotyczyły już tylko tego, czy kompas zadziała 
w warunkach silnie wzmożonej aktywności elektrycznej, ale w końcu na Ziemi też nie spisywał 
się zbyt dobrze. Wyczekał na moment, kiedy jeden z feudałów po nieudanym targu kroczył 
sztywno do swojej sześcioosobowej łabędziówki. Chris podszedł ze scyzorykiem na wyciągniętej 
dłoni.
   – Gospodin...
   Zatrzymany – wielkie, krzepkie chłopisko o twarzy pochmurnej jak: burzowe niebo jego 
ojczystej planety – przystanął i spojrzał z góry na chłopca.
   – Tak, chłopcze? Mówiłeś coś?
   – Tak, panie. Za pozwoleniem, mam tutaj bardzo pożyteczny przyrząd pochodzenia 
ziemskiego. Czy chcielibyście go obejrzeć?
   – Mówisz w naszym jeżyku? – zdziwił się mężczyzna, w dalszym ciągu zachmurzony. Wziął 
scyzoryk z roztargnieniem. Przedmiot wyraźnie go zaciekawił, ale jeszcze bardziej 
zainteresowała go łamana ruszczyzna Chrisa. – Skąd znasz rosyjski?
   – Ze słyszenia, panie. To bardzo trudny język, ale staram się, jak mogę. Spójrzcie, prosto 
z Ziemi, z kołchozu Pensylwania. Prawdziwy staroć, składany ręcznie.
   – No, no. Jak też to działa?
   Chris pokazał, jak otworzyć oba ostrza, natomiast próby objaśnienia mechanizmu 
funkcjonowania kompasu Archanioł zbył machnięciem ręki. Albo słaba znajomość języka 
czyniła wywód niezrozumiałym, albo feudał zdążył się już zorientować, że tego rodzaju 
urządzenie musi być bezużyteczne w gęsto naszpikowanej błyskawicami atmosferze Niebios.
   – Hmm, widać, że to tandeta, ale może żona zechce to nosić na szyi. Ile za to chcesz?
   – Panie, chciałbym pokierować jeden, jedyny raz pańską łodzią. O nic więcej nie proszę.
   Osadnik przyglądał mu się przez dłuższą chwile, po czym wybuchnął śmiechem.
   – Proszę bardzo, proszę bardzo – powiedział, kiedy opanował już pierwszą wesołość. – Wy, 
włóczędzy, lubicie targować na całego, ale czegoś takiego jeszcze nie widziałem… tę historię 
będę opowiadać latami! Zgoda, dobiliśmy targu.
   Nie przestając chichotać, ruszył przodem do doku, gdzie zostali zatrzymani przez 
powłokowego, który rozpoznał Chrisa. Obie strony wyjaśniły policjantowi, jakiego dobiły targu. 
Wartownik z koczowniczego miasta niechętnie pozwolił chłopcu wsiąść na pokład łabędziówki.
   Dwaj osadnicy siedzący w kabinie położonej na dziobie chybotliwego walca zerwali się na 
ich widok z gniewem i przestrachem, ale właściciel uspokoił ich zdecydowanym ruchem dłoni. 
Ciągle wydawał się nieźle ubawiony.
   – Spokojnie. To tylko dzieciak. Dał mi błyskotkę za to, że mu pokażę, jak człapie nasza 
łajba. Idźcie na rufę, za chwilę do was przyjdę.
   Sądząc z wyrazu twarzy, jego towarzysze nadal nie byli zachwyceni, ale posłusznie opuścili 
kabinę. Wielki mężczyzna usadził Chrisa twarzą do panoramicznej szyby i pokazał, jak ma 
trzymać manetki przepustnicy położone po obu stronach koła sterowego.
   – Samo kręcenie kołem nie wystarczy, musisz regulować tempo poszczególnych gąsienic. 
Przesuwać tę wajchę do przodu albo do tyłu. Za czerwoną kreską masz wsteczny bieg. Jakby 
zaczęło buksować, zrób pełen obrót kołem. Silnik zgaśnie i łódź osiądzie w błocie. Kiedy trafi na 
twardsze podłoże, sama z siebie zacznie pełznąć do przodu, uruchamiając tłoki; ciśnienie 
w zbiorniku podniesie się i koło automatycznie odkręci się do pozycji wyjściowej. Zrozumiałeś?
   – A czy mógłbym spróbować?
   – Hmm, sądzę, że tak. Wycofam pojazd z doku i będziesz mógł pojeździć sobie w kółko 
zaraz za powłoką. Musisz tylko pilnować, żeby nie stracić z oczu latarni sygnalizacyjnej Nowego 
Jorku.
   – Czy pozwolisz, panie, żebym sam wyprowadził pojazd?
   – Dobra – łaskawie zgodził się ubawiony olbrzym. – Tylko bez szaleństw. Oba drążki 
spokojnie przesuń za czerwoną kreskę, W porządku. Nie tak szybko. Powolutku! Spokojnie! 
Teraz lewy drążek na luz. W porządku; widzisz, jak się zaczęła obracać?
   Gdzieś z tyłu łabędziówki rozległo się nawoływanie. Olbrzym w odpowiedzi wybuchnął 
potokiem mowy, z którego Chris zrozumiał zaledwie parę słów.
   – Mam coś do obgadania na rufie. Wrócę za chwilę – zwrócił się do Chrisa. – Pamiętaj, 
żadnych wygłupów i nie trać z oczu latarni.
   – Tak jest, panie.
   Właściciel łodzi opuścił sterówkę. Chris dosłyszał jeszcze, jak z rozbawieniem relacjonuje 
historię chłopaka z doków, który potrafi wydukać parę słów po rosyjsku, w związku z czym 
uważa, że potrafi kierować łodzią. Potem mężczyźni zaczęli rozmawiać przytłumionym szeptem.
   Parę minut Chris spędził, starając się możliwie niezgrabnie obchodzić ze sterami, chociaż 
prowadzenie łodzi nie wymagało specjalnej wprawy. Następnie zgodnie z poleceniem, puścił 
pojazd w kółko przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, podniósł się z przedniego siedzenia 
i ostrożnie wycofał pod drzwi prowadzące do sąsiedniej kabiny.
   Prawdę mówiąc, chciał się dowiedzieć czegokolwiek – ostatnio odczuwał dojmujący 
niedosyt informacji. To, co usłyszał, zaskoczyło go bezgranicznie.
   Mężczyźni szwargotali pośpiesznie w dialekcie, który w nikłym tylko stopniu przypominał 
język uniwersalny, wpojony Chrisowi przez bank pamięci; mimo to fragmenty rozmowy były 
jasne i zrozumiałe.
   – ...Sęk w tym, że nie da się tego zrobić bez miasta...
   – ...opanować miasto?... Nie mamy nawet planu, nie mówiąc już o porządnej mapie.
   – To się załatwi później, jak już będzie po wszystkim... Możemy rzucić do walki tysiące 
pospólstwa, ale ich system obronny... najpierw musimy obezwładnić ich Huaku, czy jak to się 
tam u nich nazywa, bo nie stać nas na to, żeby walczyć jak równy z równym.
   – No to w czym rzecz? Wzięliśmy dwóch głównodowodzących ich wojsk do niewoli. 
W razie czego możemy ich przetrzymywać w nieskończoność... W życiu nie słyszeli o twierdzy 
Wilczy Bicz ani nie mają pojęcia, gdzie...
   Rozmowa gwałtownie się urwała. Łabędziówka grzmotnęła o coś zgrzytliwie i niezdarnie 
zaczęła pokonywać przeszkodę. Chris upadł na pokład. Ktoś zaczął się dobijać do drzwi, 
wrzeszcząc ze złością. Dźwięki ucichły, kiedy siłą bezwładu opadła grodź między kabinami,
   Walcząc o utrzymanie równowagi podczas wściekłych przechyłów łodzi, Chris stanął na 
nogach i starannie zbadał grodź z wszystkich stron, sprawdzając, czy nie dałoby się jej zamknąć 
na amen.
   Owszem, natrafił na wielką zasuwę, która byłaby w stanie utrzymać sforę niebiańskich psów 
na dystans, nie dawała się odsunąć z drugiej strony. Cóż, będzie musiał zaryzykować, chociaż 
lepiej by się czuł, mając solidną kłódkę na podorędziu. Po zadartym, rozchybotanym pokładzie 
dogramolił się z powrotem do fotela pilota. Puszczona samopas łódź starała się posłusznie krążyć 
w kółko, ale błoto jest zbyt płynnym i ruchomym podłożem, żeby pojazd sam zdołał utrzymać 
kierunek. Łódź zataczała coraz większe kręgi, wreszcie wpakowała się w nabrzeże. Policja 
wędrownego miasta pędziła już w ich stronę.
   Chris wrzucił wsteczny bieg i wycofał się z miasta najszybciej, jak tylko się dało, chociaż ani 
w połowie tak szybko, jak by chciał. Potem zawrócił łabędziówką o sto osiemdziesiąt stopni 
i rzężącą, ślizgającą się łódź skierował prosto w paszczę nawałnicy. Prowadził wpatrzony 
w świetlisty punkcik na przecięciu dwóch linii na ekranie radaru, który zapewne był oznaczeniem 
bazy.
   Nie miał pojęcia, dokąd tym sposobem dojedzie. Mógł tylko mieć nadzieję, że trafi do 
twierdzy Wilczy Bicz i zastanie tam Andersena i Dulany’ego oraz że szóstce rozwścieczonych 
osadników po drugiej stronie grodzi nie uda się wcześniej sforsować drzwi palnikiem.
   

ROZDZIAŁ SIÓDMY
   Demon w potrzasku
   
   Łabędziówka zaledwie od pięciu minut brnęła, ślizgając się, do przodu, a już żółty blask 
latarni w dokach zdążył zgasnąć, jakby go ktoś zdmuchnął. Jeśli nie liczyć uwięzionych 
osadników, o których starał się nie myśleć, Chris w cylindrze łodzi tkwił sam, jak pisklak 
w jajku, skazany na wyłączne towarzystwo nie znanych sobie urządzeń, pomruk silników, trzask 
piorunów i błyskawice nie kończącej się burzy.
   Z natężeniem wpatrywał się w pulpit sterowniczy, ale nie był w stanie wywnioskować nic 
ponadto, co już i tak wiedział. Wszystkie instrumenty były opisane cyrylicą. Chociaż Ojcowie 
Miasta życzyli sobie, żeby obywatele posługiwali się uniwersalnym, jak na razie Chris nie odbył 
ani jednej lekcji czytania w tym języku. Nie był w stanie ustalić zasad obsługi nawet tak prostego 
urządzenia jak radiostacja; po chwili poszukiwań zrezygnował z pomysłu odnalezienia 
podstawowej długości fali, na której utrzymywano łączność w Nowym Jorku i wezwania tą drogą 
pościgu i pomocy. Nie był nawet w stanie stwierdzić, czy ma do czynienia z nadajnikiem 
ferromagnetycznym czy magnetycznym, nie mówiąc już o odczytaniu oznakowań skali.
   A przecież musiał skontaktować się z miastem. Przede wszystkim przekazać podsłuchane 
szczegóły zamachu. Na ucieczkę ze spiskowcami ich własną łabędziówką zdecydował się 
w przypływie desperacji, której z chwili na chwilę coraz bardziej żałował. Zastanawiał się, w jaki 
sposób wrócić na brzeg i jak najszybciej zrelacjonować urzędnikom Amalfiego wszystko, czego 
się dowiedział.
   Pytanie jednak, czyby go wysłuchali, a jeśli nawet tak, czy daliby mu wiarę? Nikt, kto się 
chociaż trochę liczył na pokładzie miasta, nie miał zwyczaju zawracać sobie głowy młodymi 
ludźmi, dopóki nie nabyli statusu obywateli. Dorośli obywatele byli z kolei tak starzy, że strach 
się było do nich zbliżyć, a poza tym z powodu różnicy wieku nie lubili sobie zawracać głowy 
pasażerami.
   Naturalnie mógł bez trudu przekazać wszystkie informacje Ojcom Miasta. Informacje te 
powędrowałyby jednak do banku pamięci, co było równoznaczne z odstawieniem ich na 
bocznicę. Ojcowie Miasta nigdy nie podejmowali żadnych działań na podstawie posiadanych 
danych, a nawet nie przekazywali informacji z własnej inicjatywy; informacje wydawali 
wyłącznie na żądanie, które z powodzeniem mogło nie nastąpić w ciągu najbliższych stuleci.
   W każdym razie kości zostały rzucone. Teraz ktoś w mieście musi się dowiedzieć, dokąd 
Chris jedzie, i wysłać za nim pościg. Ale żaden z zagadkowych, połyskliwych instrumentów nie 
chciał zdradzić swoich tajemnic. Nie wiedział też, jakimi środkami dysponowało miasto. 
Taksówki sterowane były drogą radiową, ale to za powłoką miasta przestawało działać, a o ile 
Chris się orientował, Nowy Jork nie dysponował pojazdami naziemnymi zdolnymi do poruszania 
się po słabo oświetlonym, grząskim, niepewnym podłożu planety. Wprawdzie gdzieś 
w hangarach miasta spoczywało kilka większych samolotów bojowych, lecz któryż pilot 
podjąłby się ich prowadzenia pośród nieustających burz? A zresztą nawet gdyby, to czego szukać 
w świecie, w którym nawet największe wsie i zamki produkowały i zużywały tak niewiele 
energii, że pokładowe instrumenty wykrywające nie mogły odróżnić ludzkich siedzib od byle 
rozbłysku pioruna.
   Łabędziówka z chlupotem parła w wyznaczonym kierunku. Po jakimś czasie Chris zauważył, 
że od kilku minut nie koryguje już kursu, a mimo to zielone światełko nadal tkwi na przecięciu 
linii. Zaryzykował i na chwilę puścił stery. Zielony punkcik nie znikał ze środka ekranu. Coś – 
być może po prostu to, że przez dłuższy czas utrzymywał punkcik na środku ekranu – włączyło 
autopilota.
   Było to pewne ułatwienie, ale teraz mógł za to zupełnie spokojnie zamartwiać się, przy czym 
do listy trosk przybyła mu jeszcze jedna: jak w razie czego odłączy autopilota? Odpowiedni 
guzik z pewnością znajdował się w zasięgu ręki, lecz Chris nie potrafił przeczytać oznaczeń. 
Uwięzieni osadnicy zachowywali się podejrzanie cicho. W tyle głowy kołatało mu podejrzanie, 
że będą próbowali przepalić drzwi – musieli też mieć gdzieś na pokładzie jakąś broń. Dotąd 
ograniczyli się do walenia w grodź.
   Modlił się gorąco, żeby powodem tej ciszy było pogodzenie się więźniów z losem. Gorzej by 
było, gdyby okazali się zadowoleni z rozwoju wydarzeń. Jego sytuacja była już dostatecznie 
nieciekawa: nie miał pojęcia, co robić z ludźmi i łodzią, kiedy już dotrą do twierdzy Wilczy 
Bicz...
   Nie miał również czasu na snucie jakichkolwiek dalszych planów – w świetle kolejnej 
błyskawicy wyrosły przed nim mury twierdzy.
   Chociaż dzieliło go od nich jeszcze kilka kilometrów, budowla nawet z tej odległości 
wyglądała imponująco. Chris nie mógł tego teraz porównać, ale było jasne, że wieże są wyższe 
od niektórych nowojorskich drapaczy chmur. Na oko czarna, pozbawiona okien bryła o ślepych 
ścianach liczyła sobie co najmniej trzydzieści pięter.
   W pierwszej chwili odniósł wrażenie, że twierdzę otacza fosa, było to jednak złudzenie 
wywołane odległością – w rzeczywistości stała pośrodku wielkiego targanego burzą jeziora. 
Chris w żaden sposób nie mógł uwierzyć, że nieporadna konstrukcja łodzi wytrzyma takie 
przechyły, nie mówiąc już o tym, by zdołała posuwać się do przodu.
   Poruszył manetkami; tak jak przypuszczał, łódź przestała reagować na ręczne sterowanie 
i parła uparcie w stronę wody. Po chwili z ogłuszającym sykiem ruszyły pompy wtłaczające do 
kabiny sprężone powietrze; nad łodzią zamknęła się tafla jeziora. Pojazd pełznął po dnie.
   Teraz już nawet błyskawice nie oświetlały drogi – Chris był zdany wyłącznie na światła 
w kabinie, zbyt słabe, żeby przebić się przez ciemny odmęt. Miał wrażenie, że przezroczyste 
ściany łodzi zmętniały nagle.
   Po dziesięciu długich jak wieczność minutach gąsienice zgrzytnęły, jakby trafiły na kamień, 
i pojazd powoli stanął. Chris jeszcze raz spróbował ręcznego sterowania, ale bez skutku.
   Wokół łodzi zapłonęły światła.
   Łabędziówka stała bezpiecznie na redzie w grocie sporych rozmiarów. Przez ściekające 
z kadłuba strumyczki żółtawej wody Chris zobaczył komitet powitalny złożony z czterech 
uzbrojonych w strzelby mężczyzn, którzy przypatrywali mu się niemile uśmiechnięci. Mógł tylko 
odpowiedzieć bezsilnym spojrzeniem. Silnik zgasł...
   ...Właz do łodzi rozsunął się na oścież.
   Wsadzili go do celi, w której zastał już Andersona i Dulany’ego. Sierżant osłupiał na widok 
chłopaka.
   – Na gwiezdnych bogów! Irish, wzięli się teraz za uprowadzanie nieletnich! – oświadczył 
z niesmakiem po wysłuchaniu całej opowieści.
   Dulany, jak zwykle, mówił niewiele, ale nie wyglądał na specjalnie zachwyconego sytuacją.
   – Z pewnością istnieje standardowy sygnał wywoławczy, który należało wysłać, ale skąd 
mogłeś wiedzieć, jak to zrobić – ciągnął Andersen. – Te szlachetki przed naszym przylotem 
nieustannie tłukły się miedzy sobą... Od kiedy osiedli na tej kuli błota, uprowadzenie nas to 
chyba pierwsze wspólne przedsięwzięcie uwieńczone sukcesem.
   – Banda awanturników – skomentował Dulany.
   – Owszem, awanturnictwo należało zawsze do etosu feudalnego. Chris, faceci z twojej łodzi 
niezłe oberwą od swoich kumpli, chociaż tak naprawdę nie ściągnąłeś na nich żadnego 
niebezpieczeństwa, a na dodatek mieli dość rozumu, żeby pozwolić ci się samemu wpakować 
w pułapkę. Prawdopodobnie będą się chcieli odegrać na tobie podczas przesłuchania.– Już mnie 
przesłuchiwali – stwierdził ponuro Chris. – I było tak, jak pan mówi.
   – Naprawdę? Zbrodniarze! Wobec tego, Irish, ta szansa odpada.
   – Drobna komplikacja – zgodził się Dulany.
   Anderson umilkł. Chris natomiast zaczął się gubić w domysłach, co mogły oznaczać słowa 
dowódców. Musieli mieć jakiś plan, który upadł, gdy dowiedzieli się, że go przesłuchiwano... 
Chociaż trudno mu było sobie wyobrazić, jak ci dwaj mogli snuć jakiekolwiek plany, skoro 
oprawcy w uzasadnionym uznaniu dla policjantów wędrownego miasta nie zostawili im nic poza 
bielizną na grzbiecie.
   – Co mógłbym zrobić, gdybym dopiero teraz miał być przesłuchany?
   – Zlokalizować nasze skafandry kosmiczne – odpowiedział ponuro Anderson. – Oczywiście 
nie ma szans, żeby ci dali przeczesać całą twierdzę, ale może coś wpadłoby ci w oko albo oni by 
się z czymś wygadali. Zdarza się, że nawet najostrożniejsi ludzie nie doceniają młodych. Teraz 
będziemy musieli wymyślić coś innego.
   – Pod ścianami wielkiej sali audiencyjnej stoją dziesiątki skafandrów – oświadczył Chris. -– 
Jestem pewien, że dopasowalibyście sobie coś na miejscu.
   Dulany ograniczył się do słabego uśmieszku.
   – To nie są skafandry, Chris, to są zbroje... zbroje rycerskie – wyjaśnił Anderson. – Na tej 
planecie są bezużyteczne, ich wartość jest wyłącznie heraldyczna; podejrzewam, że nasi 
baronowie kolekcjonowali je jak skalpy wroga.
   – Niewykluczone – nie ustępował Chris – ale głowę daję, że były tam co najmniej dwa 
prawdziwe skafandry kosmiczne.
   Sierżanci wymienili spojrzenia.
   – Czy to możliwe?... – zaczął Anderson. – Faktycznie, są na to dosyć bezczelni.
   – Możliwe.
   – Na Syriusza, wytniemy im numer! Bierz się za ten zamek, Irish.
   – W bieliźnie? Mowy nie ma.
   – A cóż to za różnica?... Aha, rozumiem. – Anderson skrzywił się niecierpliwie. – Musimy 
czekać, aż pogaszą światła, a to na szczęście nastąpi niedługo.
   – Jak pan ma zamiar wyważyć zamek, sierżancie Dulany? – zaciekawił się Chris. – Jest 
prawie wielkości mojej głowy!
   – To prosty typ – wyjaśnił Dulany, zużywając przy tym, jak na siebie, bardzo dużo słów.
   Chris nigdy nie dowiedział się, co Dulany zrobił z zamkiem, ponieważ cała operacja 
przebiegła w ciemnościach. Stojąc posłusznie w głębi celi nie słyszał najlżejszego szmeru, 
dopóki wielkie drzwi nie otworzyły się z głuchym łoskotem.
   Łoskot zagłuszył jeden jedyny okrzyk, jaki zdążył wydać strażnik na korytarzu. W fortecy 
bombardowanej nieustannie gradem piorunów każdy hałas przechodził nie zauważony. Rozległ 
się brzęk kluczy i dwa głośne szczęknięcia, kiedy nieszczęsnego strażnika zakuwano w jego 
własne kajdanki. Więźniowie wepchnęli go do celi.
   – Co będzie, jak odzyska przytomność? – schrypniętym szeptem dopytywał się Chris.
   – To nastąpi nieprędko – odpowiedział mu głos Dulany’ego. – Zamknij drzwi. Wrócimy po 
ciebie. Osiem słów w ustach sierżanta brygady desantowej to tyle, co długa przemowa. Chris 
uśmiechnął się i zamknął drzwi.
   Przez następne parę godzin nic się nie wydarzyło poza tym, że pioruny waliły coraz głośniej. 
Na Niebiosach nie było to żadnym zaskoczeniem. Czy jednak najpotężniejsze nawet uderzenie 
pioruna mogło do tego stopnia wstrząsnąć murami budowli równie solidnej i masywnej jak 
twierdza Wilczy Bicz? Gdyby tak było, nie zostałby z niej już kamień na kamieniu, tymczasem 
stała w tym miejscu co najmniej od stu lat.
   Czwarty grzmot rozwiał wszelkie wątpliwości. Zdecydowanie był to wybuch, wybuch 
wewnątrz twierdzy. Jak na dany znak zapłonęły wszystkie światła; Chris zobaczył, że drzwi celi 
otwarte są na oścież.
   Podszedł, żeby je zamknąć, i znalazł się na skraju niewielkiego zapadliska. Posadzka 
korytarza runęła. Piętro niżej, wśród gruzów, siedziało kilku oszołomionych ludzi. Mieli wielkie 
szczęście, że przeżyli.
   Nastąpił kolejny wybuch, po którym światła znów zgasły. Wśród stalowych zbroi, które 
Chris widział w sali audiencyjnej, musiały znajdować się skafandry Andersena i Dulany’ego. 
Cóż, ten incydent powinien władcę twierdzy Wilczy Bicz oduczyć pysznienia się zdobycznymi 
skalpami. Powinno go to również oduczyć porywania mieszkańców wędrownych miast. Chris 
pojął, że próba użycia Andersena i Dulany’ego jako zakładników, nawet po rozebraniu ich do 
bielizny miała takie mniej więcej szansę powodzenia, jak próba uwięzienia w stodole dwóch 
demonów.
   Wreszcie zjawili się. Widząc, jak szybują nad korytarzem, lampkami u hełmów znacząc na 
ścianach zagmatwane desenie, Chris zrozumiał, jaki pojazd wysłałoby za nim miasto, gdyby 
udało mu się przesłać wołanie o pomoc.
   – Nic ci nie jest? – odezwał się Anderson przez wzmacniacz. – To całe szczęście.
   – No to dobrze. Nie przyszło mi do głowy, że się podłoga zapadnie.
   Weszli do celi. Strażnik, który właśnie odzyskał przytomność, na widok dwóch zakutych 
w stal postaci wczołgał się w najdalszy kąt.
   – Mamy pewien problem. Twierdza zaopatrzyła nas w list żelazny, ale nie mamy odwagi 
wystawiać cię na taką nawałnicę ani też ryzykować lotu w którejś z ich zbroi.
   – Łódź – zawyrokował Dulany, wskazując na Chris’a.
   – Racja, zapomniałem, że on potrafi kierować łodzią. W porządku, chłopcze, weźmiemy cię 
teraz pod pachy i przeniesiemy przez wyrwę. Lecimy, Irish.
   – Chwileczkę. – Dulany odczepił od pasa pęk kluczy i rzucił w kąt celi, gdzie kulił się 
przerażony strażnik. – Dobra, lecimy.
   Do łodzi wsiadł z Chrisem Anderson nie zdejmując skafandra; Dulany pozostał w powietrzu 
i co jakiś czas komunikował się z sierżantem przez krótkofalówkę na wypadek, gdyby osadnicy 
wpadli na pomysł, żeby autopilotem zawrócić łabędziówkę do bazy. Wprawdzie było mało 
prawdopodobne, żeby coś takiego mogło im jeszcze przyjść do głowy po obejrzeniu wyrwy 
autorstwa obu policjantów, jednak nie należało bez potrzeby ryzykować.
   Kiedy łódź zaczęła pełznąć po dnie jeziora, Anderson zdjął hełm i pospiesznie przystąpił do 
studiowania tablicy rozdzielczej. Pokiwał głową i przestawił trzy pokrętła.
   – Powinno wystarczyć.
   – Do czego?
   – Do tego, żeby nie mogli automatycznie sterować tą landarą. Od tej chwili nie będą jej 
w stanie nawet zlokalizować. Irish może wyrywać do przodu i złożyć meldunek burmistrzowi. – 
Założył hełm i powiedział parę słów, a potem zsunął go z powrotem z głowy. – A teraz, Chris – 
zapowiedział posępnie – będziemy rozstawiać po kątach niegrzeczne dzieciaki.
   

ROZDZIAŁ ÓSMY
   Upiory gwiezdnych szlaków
   
   Rozstawianie po kątach, tak jak Chris podejrzewał, okazało się zajęciem bardzo 
nieprzyjemnym. Zniósł to jednak dzielnie, powtarzając sobie w duchu, że sam wpakował się w tę 
kabałę. Nawet gdyby okoliczności w pełni go usprawiedliwiały, to zagarnięcie mienia ludzi, 
którzy wynajęli miasto do robót, przekreślało szansę otrzymania obywatelstwa.
   Najgorsze w tym wszystkim było to, że zaszkodził miastu. Nowy Jork tak czy owak 
dowiedziałby się niebawem, że Andersen i Dulany zostali wzięci do niewoli, ponieważ 
Archaniołowie nie mogli szantażować Amalfiego, nie zdradzając, że obaj sierżanci są ich 
zakładnikami; Chris nie miał najmniejszych wątpliwości, że policjanci wydostaliby się 
z Wilczego Bicza bez jego pomocy, kto wie czy nie o wiele szybciej. Przede wszystkim mogli 
zostać uwolnieni dzięki pokojowej interwencji Amalfiego; a więc bez naruszania reguł kontraktu. 
Chris w charakterze trzeciego więźnia był niewygodny dla obu stron, więc zaognił sytuację, która 
była zaledwie napięta.
   Chociaż na końcu zebrał pochwały za odwagę i wyobraźnię, a także umiejętność zachowania 
zimnej krwi w trudnych okolicznościach, lecz w tym czasie zdążył na tyle dobrze zorientować się 
w całej sytuacji, żeby wiedzieć, iż jego szansę na zostanie obywatelem nie są warte 
koczowniczego dolara. Nowy kontrakt był o wiele mniej korzystny, Archaniołowie żądali poza 
tym finansowej rekompensaty szkód, które obaj sierżanci poczynili w twierdzy Wilczy Bicz. 
Zyski miasta miały zostać zatem poważnie okrojone.
   Wiadomość o nowym kontrakcie zaskoczyła Chrisa, do czego z pewnym wahaniem przyznał 
się.
   – Konflikty między pracodawcą a pracownikiem są stare jak sama ludzkość – uspokoił go 
Anderson – a raz zaczętą robotę trzeba skończyć. Osadnicy jako społeczność pozbawią własności 
barona, który nas uprowadził, po czym wymierzą mu sprawiedliwość zgodnie z lokalnym 
kodeksem praw, jaki zmuszeni jesteśmy respektować. Od nas żądają natomiast odszkodowania za 
uszkodzenie majątku trwałego planety, ale miasto nie może obarczyć ani Irisha, ani mnie 
kosztami, ponieważ jesteśmy oficerami w służbie miejskiej.
   – A spisek zmierzający do opanowania miasta?
   – Wiemy na ten temat tylko tyle, ile podsłuchałeś. Twoje zeznania nie są wystarczającym 
dowodem dla Sądu Kolonialnego i nie byłyby nawet, gdybyś był obywatelem... inaczej mówiąc, 
dorosłym.
   Znów wypłynął dręczący Chrisa temat.
   – Zastanawiałem się nad jednym – przyznał. – Dlaczego leki przeciwśmiertne podaje się 
osiemnastolatkom? Czy tylko na nich działają? Co by było, gdybyśmy wzięli na pokład 
czterdziestolatka, który akurat okazałby się wybitnym specjalistą w jakiejś bardzo ważnej 
dziedzinie? Czy byłoby za późno na kurację?
   – Nie byłoby i z pewnością byśmy ją przeprowadzili – wyjaśnił Anderson. – Osiemnaście lat 
to po prostu wiek optymalny, wiek, w którym z pewnością mamy do czynienia z osobnikiem 
fizycznie dojrzałym. Widzisz, antyagatyki nie są w stanie odwrócić biegu zegara. Ich 
zaaplikowanie zatrzymuje po prostu proces starzenia. Powiedz mi, czy zetknąłeś się kiedyś 
z legendą o Tytonie?
   – Chyba nie.
   – Sam nie znam jej zbyt dobrze; o szczegóły spytaj Ojców Miasta. W skrócie: Tytonowi 
udało się wkraść w łaski bogini jutrzenki Eos i wyprosić dar nieśmiertelności... Eos spełniła jego 
życzenie, ale Tyton był już w dość podeszłym wieku. Kiedy pojął, że pozostanie wiecznym 
starcem, poprosił boginkę, żeby cofnęła swój dar. Eos zmieniła go w konika polnego, a każdy 
wie, ile trwa życie koników polnych.
   – No tak. Wieczny siedemdziesięciopięciolatek nie miałby chyba zbyt wiele pożytku ze 
swojej nieśmiertelności. Miasto też nie.
   – Teoretycznie tak – zgodził się sierżant. – Niemniej każdego bierze się takim, jaki jest. 
Amalfi rozpoczął kurację w wieku lat pięćdziesięciu. Jak się okazało w jego przypadku, 
w kwiecie wieku.
   Edukacja Chrisa posuwała się dawnym trybem, z tym że teraz omijał doki z daleka. Nowy 
kontrakt został skrócony do trzech miesięcy, więc i tak w dokach nie mogło się dziać nic 
ciekawego – w każdym razie tak sobie wmawiał. W dodatku wiele sympatii i wsparcia otrzymał 
z całkiem nieoczekiwanej strony, mianowicie od Piggy’ego Kingston-Throopa.
   – Sam widzisz teraz, ile prawdy tkwi w tym całym gadaniu o obywatelstwie – oświadczył 
z zawziętością Piggy, kiedy, jak zwykle, spotkali się po lekcjach. – Wyświadczasz miastu 
nieocenioną przysługę, a oni ci odpłacają kazaniem, że niby wszedłeś im w paradę. Więcej, 
pędzą na wyprzódki dogadywać się z facetami, którzy mieli zamiar przechwycić nasze miasto.
   – No tak, ale coś trzeba jeść.
   – Niby tak, ale to są brudne pieniądze. Poza tym myślę, że na twoim miejscu inaczej bym to 
rozegrał.
   – Wiem – przyznał Chris. – Wszyscy mi to mówią. Po pierwsze – w ogóle nie powinienem 
był się pakować do tej łodzi.
   – To akurat było w porządku – oświadczył z wyższością Piggy. – Gdybyś nie wsiadł do 
łodzi, nie wiedzieliby nic o całej intrydze. Nie zapominaj, że wyświadczyłeś im sporą 
uprzejmość. Teraz będą się mieć na baczności. Chodzi mi o to, co się działo, kiedy zatrzasnąłeś 
tych typów na rufie. O ile dobrze zrozumiałem, łódź ładowała się w dok i próbowała wypełznąć 
na brzeg, tak?
   – Tak, ale ja…
   – I nadleciała cała masa gliniarzy?
   – Nie powiedziałem, że masa – sprostował Chris ostrożnie. – Wydaje mi się, że było ich 
trzech czy czterech.
   – Niech ci będzie. No więc, gdybym ja był na twoim miejscu, zaraz zatrzymałbym łódź, 
wysiadł i powiedział gliniarzom, co podsłuchałem. Niech oni wyduszą całą prawdę z facetów, 
których ty schwytałeś. Widziałeś, jak Ojcowie Miasta wpychają nam ten cały chłam podczas 
lekcji? Otóż tak samo potrafią wydostać z twojej głowy, co tylko zechcą. Tato mówi, że to 
cholernie przykry zabieg, ale skuteczny.
   Chris ograniczył się do bezradnego wzruszenia ramion.
   – Masz rację, chyba tak powinienem był zrobić. W twoich ustach to brzmi jak oczywistość. 
Po prostu nie przyszło mi to do głowy... Ale w pewnym sensie nie żałuję – dorzucił po namyśle. 
– Gdybym tak zrobił, nigdy bym się nie znalazł w twierdzy Wilczy Bicz. Jasne, że nie 
powinienem tam w ogóle trafić, jednak to było strasznie podniecające.
   – No pewnie! Żałuję, że mnie tam nie było! – Piggy zaczął zadawać wyimaginowanemu 
przeciwnikowi niezdarne ciosy. – Słowo daję, nie czekałbym w żadnej celi, tylko dałbym im 
popalić!
   Chris z trudem powstrzymywał się od śmiechu.
   – O ile wiem, gdybyś poszedł za sierżantami, jeśliby ci na to pozwolili, zginąłbyś z ich ręki. 
Oni tam nie rzucali zgniłymi jajkami.
   – Mimo wszystko, możesz być pewien... ej, startujemy.
   Miasto nie poruszyło się jeszcze, ale Chris wiedział, o co chodzi Piggy’emu; do jego uszu też 
dotarło pogłębiające się buczenie wiratorów.
   – Faktycznie.
   
   Szybko zleciały te trzy miesiące.
   – Trzy miesiące w kosmosie to niewiele. Ani się obejrzymy, jak pokończymy osiemnaście 
lat.
   – Tego właśnie się obawiam – przyznał Chris ponuro.
   – Ja tam się niczym nie przejmuje. Afera z porwaniem łodzi stanowi dowód na to że 
obywatelstwo jest jednym wielkim oszustwem. Mówię ci, że to wszystko służy utrzymaniu 
dzieciaków w ryzach. Nie muszą sobie zawracać głowy pilnowaniem nas, a kiedy naprawdę 
zrobisz coś dla miasta, bach, obrywasz po głowie. Nie liczy się, że ocaliłeś miasto, nie liczy się, 
że wykazałeś się odwagą... Narobiłeś im kłopotu, a tego właśnie system unika, jak może.
   Chris musiał przyznać, że choć Piggy przesadzał, to w jego słowach tkwiło ziarno prawdy. 
Sam czuł się tak głęboko rozczarowany, że z łatwością mógł się wczuć w punkt widzenia kolegi.
   – Wiesz, Piggy, chciałbym wiedzieć, co zrobisz, jeśli okaże się, że się pomyliłeś? To znaczy, 
jeżeli Ojcowie Miasta nie zechcą ci przyznać obywatelstwa, a nie będzie można ich 
podregulować. Do końca życia zostaniesz pasażerem, a będzie to życie zwykłej długości.
   – Pasażerowie nie są tak bezradni, jak im się wydaje – zauważył zagadkowo Piggy. – 
Nadejdzie dzień, kiedy odnajdzie się Zaginione Miasto, i wtedy okaże się, kto tu jest górą.
   – Zaginione Miasto? Nigdy o takim nie słyszałem.
   – Oczywiście, że nie słyszałeś. Od Ojców Miasta też się o tym nie dowiesz, ale ludzie wiedzą 
swoje.
   – Dobra, skończ już z tymi niedomówieniami. Co to za historia?
   Piggy zniżył głos do ochrypłego szeptu,
   – Przysięgasz, że nie powiesz nikomu, kto nie jest pasażerem?
   – Jasne.
   Piggy z namaszczeniem obejrzał się przez jedno, potem przez drugie ramię, chociaż na ulicy, 
jak zwykle, znajdowały się same dzieciaki, których nikt nie pilnował.
   – No więc – ciągnął równie tajemniczo, jak zaczął – historia brzmi następująco. Jedno 
z pierwszych miast, które oderwały się od ziemi, było wielką metropolią. Nikt już nie pamięta 
jego nazwy, ale ja podejrzewam, że to było Los Angeles. Dość, że miasto zbłądziło, potem 
skończyły się środki przeciwśmiertne, a potem żywność. Ponieważ zabłąkali się w jakimś 
odległym, nie skolonizowanym zakątku wszechświata, nie mogli złapać żadnej pracy. I wtedy 
właśnie wylądowali na dziewiczej planecie, gdzie przed nimi ludzka noga nie postała. Planeta 
przypominała Ziemię. Była większa, ale miała takie samo ciążenie, troszkę więcej tlenu 
w atmosferze i idealny klimat – wiosna trwała przez okrągły rok, nawet na biegunach. Wsadziłeś 
ziarno w glebę i dawałeś nogę, żeby nie oberwać w szczękę łodygą. To jeszcze nie wszystko.
   – Powiedziałbym, że i tak dosyć sporo.
   – Już było nieźle, ale wtedy odkryli coś jeszcze lepszego. Na planecie rosła dzika odmiana 
zbóż. Kiedy zaczęli sprawdzać, czy jest jadalna, okazało się, że zawiera antyagatyki... Inne, 
silniejsze od wszystkich naszych razem wziętych. Nie trzeba ich było nawet ekstrahować, 
wystarczyło upiec chleb z ziarna rośliny.
   – O rany, Piggy, to chyba bujda.
   – No cóż, nie mogę przysiąc. – Piggy był urażony. – Mam opowiedzieć do końca czy nie?
   – Opowiadaj – ponaglił go Chris niecierpliwie.
   – Pojawiło się pytanie, co zrobić z miastem. Było już zbędne. Wszystko, czego było trzeba 
jego mieszkańcom, wystrzelało z ziemi za ich plecami. Postanowili więc zaopatrzyć miasto 
w zapasy żywności i wysłać je z powrotem w kosmos na poszukiwanie innych miast. Ilekroć 
Zaginione Miasto natknie się na nomadę, bierze wszystkich pasażerów na pokład, tylko 
pasażerów, i zawozi na planetę, gdzie każdy może dostać środki przeciwśmiertne, bo jest ich 
w bród.
   – A gdyby jakieś miasto nie chciało się pozbyć swoich pasażerów?
   – A jakiż z nich pożytek? Gdyby się do czegoś nadawali, dostaliby przecież obywatelstwo, 
prawda?
   – Niby tak, ale wszystko może się zdarzyć.
   – Tak czy owak, można się ich pozbyć. Jak już mówiłem, Zaginione Miasto jest ogromne.
   Pół miliona pytań cisnęło się na usta Chrisa, ale w powietrzu rozległo się łagodne 
zawodzenie syren. Należało poszukać schronienia. Chłopcy rozstali się w pośpiechu. Chris po 
chwili namysłu zamiast biec do domu, zaszył się w budce publicznego informatora. Wsunął 
swoją kartę w szczelinę i zażądał połączenia z Bibliotekarzem.
   Obietnica, że nie wspomni o Zaginionym Mieście nikomu, kto sam nie jest pasażerem, 
wykluczała zadawanie bezpośrednich pytań opiekunowi czy Ojcom Miasta. Wymyślił jednak 
pewien sposób, żeby zadać pytanie nie wprost. Bibliotekarz był jednym ze stu trzydziestu 
czterech zaopatrzonych w banki pamięci komputerów, wchodzących w skład Ojców Miasta. 
Bibliotekarz dodatkowo posiadał zdolność przekazywania informacji, nie przetwarzał ich, a tylko 
czerpał z katalogów. Interpretacja nie należała do jego funkcji
   – KARTA PRZYJĘTA. MOŻNA PYTAĆ.
   – Pytanie: Czy jakiekolwiek antyagatyki występują w przyrodzie, a dokładnie w roślinach 
nadających się do uprawy?
   Zapadła krótka cisza.
   – AKTYWNYM SKŁADNIKIEM ŚRODKA PRZECIWŚMIERTNEGO JEST 
SUBSTANCJA STERYDOWA WYSTĘPUJĄCA W PRZYRODZIE W WIELU ODMIANACH 
ZIEMSKICH ROŚLIN BULWIASTYCH, GŁÓWNIE ŚRODKOWO- 
I POŁUDNIOWOAMERYKAŃSKICH. SAPOGENIN ZOSTAJE ANTYAGATYKIEM 
DOPIERO PO PODDANIU GO SPECJALNEJ OBRÓBCE: Z TEGO SAMEGO MATERIAŁU 
WYJŚCIOWEGO WYTWARZA SIĘ SETKI ODMIAN ROZMAITYCH STERYDÓW.
   ASKOMYCYNĘ OTRZYMUJE SIĘ DROGĄ FERMENTACJI GŁĘBINOWEJ 
PEWNEGO MIKROORGANIZMU HODOWANEGO W ZBIORNIKACH Z PIWEM. 
PROCES TEN W NAJSZERSZYM SENSIE MOŻNA NAZYWAĆ UPRAWĄ.
   RESZTA ZNANYCH NAM ANTYAGATYKÓW TO ŚRODKI WYTWARZANE DROGĄ 
W PEŁNI SYNTETYCZNĄ.
   Chris usiadł i zasępiony podrapał się w głowę. Spodziewał się jasnej odpowiedzi „tak” lub 
„nie”, tymczasem otrzymał ni to, ni owo. Wprawdzie antyagatyków nie uzyskiwano 
bezpośrednio z roślin, skoro jednak istniały uprawy, z których można było wytwarzać 
antyagatyki, zdumiewająca opowieść Piggy’ego nabierała pewnych znamion autentyczności. 
Mimo najlepszych starań nie potrafił wpaść na inne dostatecznie ogólnikowe pytanie, żeby nie 
zdradzić prawdziwego przedmiotu jego zainteresowań.
   Nagle zauważył, że automat nie zwrócił mu karty. Nie było w tym nic niezwykłego; po 
prostu Bibliotekarz, który przez całe swoje mechaniczne życie zamiast myśleć stosował wolne 
skojarzenia, musiał znaleźć jakiś pokrewny temat, który chciałby omówić za zgodą Chrisa. 
Zwykle nie warto było się w to wdawać; Bibliotekarz tematy pokrewne potrafił ciągnąć 
w nieskończoność. Gdyby Chris powiedział teraz: „zwrot”, otrzymałby swoją kartę i mógłby 
spokojnie odejść. Ale alarm trwał nadal, wobec czego powiedział: „Kontynuuj”.
   – TEMAT: ANTYAGATYKI JAKO POCHODNE PRODUKTÓW ROLNYCH. 
PODTEMAT: MITYCZNE PLANETY OBIECANE. – Chris wyprostował się. – 
ANTYAGATYKI JAKO POCHODNE PRODUKTÓW ROLNYCH, ZWŁASZCZA 
PODAWANE W POSTACI CHLEBA, TO JEDEN Z NAJBARDZIEJ 
ROZPOWSZECHNIONYCH MOTYWÓW I WYRÓŻNIKÓW LEGENDARNYCH PLANET 
MITOLOGII MIAST NOMADYCZNYCH. POZOSTAŁE WĄTKI TO: ZIEMSKA 
GRAWITACJA PRZY WIĘKSZEJ POWIERZCHNI; ZIEMSKA ATMOSFERA O WYŻSZYM 
STĘŻENIU TLENU; ZIEMSKI KLIMAT BEZ ZMIAN PÓR ROKU I CAŁKOWITA 
IZOLACJA OD WSZELKICH ISTNIEJĄCYCH SZLAKÓW HANDLOWYCH. JAK DOTĄD 
NIE NATRAFIONO JESZCZE NA PLANETĘ ODPOWIADAJĄCĄ POWYŻSZYM OPISOM. 
KRAINY TEGO RODZAJU WYSTĘPUJĄ POD NAZWĄ: ARKADIA, BRADBURY, 
CELEPHAIS...
   Chris był tak zaskoczony, że pozwolił Bibliotekarzowi dojść do „ZIMAMYIA” i napocząć 
kolejny katalog alfabetyczny. Pytanie, które zadał, nie było zbyt zgrabnie sformułowane.
   Kiedy wychynął z budki, zanim poprosił o zwrot karty, sztormy Niebios mieli już za sobą 
i miasto kolejny raz płynęło pośród gwiazd. Najgorsze, że spóźnił się na obiad.
   Koniec końców, okazało się, że tajemnica nie jest tajemnicą. Chris opowiedział Andersenowi 
o swojej próbie przechytrzenia Bibliotekarza; uznał to za najlepszy sposób, żeby wyjaśnić 
spóźnienie. Carla popłakała się ze śmiechu. Sierżant powłokowy był również rozbawiony, ale 
pod jego rozbawieniem dało się słyszeć poważniejszą nutę.
   – Masz teraz okazję przekonać się o różnych rzeczach, Chris. Łatwo uznać, że skoro Ojcowie 
Miasta są martwi, są również głupi. Miałeś możliwość stwierdzić, że tak nie jest. W przeciwnym 
wypadku nie powierzono by im tak wielkiej, w niektórych dziedzinach wręcz absolutnej władzy.
   – Są ważniejsi nawet od burmistrza?
   – Tak i nie. Nie mogą burmistrzowi niczego zabronić, jeśli jednak zbyt często będzie 
postępować wbrew Ich opinii, mogą odwołać go ze stanowiska. Coś takiego nigdy się jeszcze nie 
zdarzyło, gdyby jednak do tego doszło, nie mamy nic do gadania, bo jeżeli będziemy się stawiać, 
mogą zatrzymać miasto.
   – Ale czy to bezpiecznie oddawać tyle władzy w ręce automatów? Co będzie, jeśli 
w obwodach coś się zepsuje?
   – Niebezpieczeństwo takie istniałoby, gdyby było ich tylko kilka, ale jest ich ponad setka, 
w dodatku kontrolują się i naprawiają nawzajem, tak więc nie ma obaw, żeby coś takiego mogło 
się stać. Reprezentują logikę i zdrowy rozsądek, dlatego mają prawo zatwierdzić lub odrzucić 
wyniki naszych wyborów. Wola tłumu bywa ślepa, jednostka z nią nie wygra nie ryzykując 
życia. Lecz to, co niemożliwe dla człowieka, może zrobić maszyna.
   Naturalnie krążą opowieści o miastach, których Ojcowie popadli w obłęd, są to historyjki 
z gatunku bajań Piggy’ego o Zaginionym Mieście – zmyślone, niemniej znaczące. Ilekroć we 
wszechświecie pojawia się nowa forma życia zbiorowego, jej uczestnicy przekonują się wkrótce, 
że nie jest wolna od niedoskonałości. Oczywiście starają się ulepszyć co się da, zawsze jednak 
znajdzie się coś, na co nie ma rady. Zogniskowane wokół nieprzezwyciężonych trudności obawy 
i nadzieje stają się pożywką baśni.
   Weźmy na przykład tę legendę Piggy’ego. Mieszkańcy miast żyją długo, ale przywilej ten 
nie obejmuje wszystkich. To niemożliwe, bo wszechświat nie jest dostatecznie pojemny, żeby 
pomieścić tylu ludzi, ilu by się pojawiło, byśmy wszyscy żyli i rozmnażali się tak długo, jak się 
nam podoba. W świetle legendy Piggy’ego jest to możliwe, w rzeczywistości nie. Jednak legenda 
jest prawdziwa o tyle, że wskazuje na realne, głębokie źródło niezadowolenia przypisane naszej 
formie bytu zbiorowego, niezadowolenia, na które nie ma żadnego lekarstwa.
   Historia o zbuntowanych Ojcach Miasta to kolejny przykład. O ile mi wiadomo, nic takiego 
się nigdy nie wydarzyło, i nie wydaje się to możliwe, jednak człowiek nie lubi żyć pod dyktando 
maszyn ani nie chce godzić się na to, że mógłby stracić życie na mocy ich decyzji. Ojcowie 
w większości miast sprawują również władzę sądowniczą. Człowiek tworzy więc ostrzegawcze 
opowieści o obłąkanych Ojcach Miasta, chociaż historie te w rzeczywistości nie traktują wcale 
o komputerach, lecz stanowią ostrzeżenie, że ich twórca może popaść w obłęd, jeśli zostanie do 
tego popchnięty.
   Świat miast roi się od tego rodzaju upiorów. Prędzej czy później dotrze do ciebie opowieść 
o miastach pinklarskich.
   – Już słyszałem. – przyznał Chris. – Nie mam jednak pojęcia, co to znaczy.
   – Pinklarz to stare ziemskie określenie. Zwykły hobo był uczciwym robotnikiem najemnym, 
który swój styl życia uprawiał z wyboru. Tramp prowadził podobny, z tą różnicą, że unikał pracy, 
bo wolał kraść i żebrać od osiedleńców. W społeczności hobo oba typy egzystencji cieszyły się 
mniej więcej równym uznaniem. Pinklarz natomiast był włóczęgą, który okradał innych 
włóczęgów: rabował ich pinkle, czyli tobołki, w których nosili swój skromny dobytek. W oczach 
wszystkich ta odmiana włóczęgostwa zasługiwała na najwyższe potępienie.
   Krążą opowieści o miastach, które znalazły się w nędzy, spinkliły się, i zaczęły napadać na 
inne. Kolejny raz napotykamy brak jakichkolwiek dowodów. Najczęściej w tych opowieściach 
występuje Międzygwiezdny Mistrz Handlu. Z moich ostatnich informacji na ten temat wynika, że 
miasto właśnie zostało skazane na banicję z powodu ciężkiego przestępstwa, jakiego dopuściło 
się na planecie osadniczej... W dalszym ciągu jednak posiada status trampa. Teoretycznie rzecz 
biorąc. Międzygwiezdny Mistrz jest trampem, niegodziwym przedstawicielem tego gatunku, 
niemniej trampem.
   – Rozumiem – powiedział z namysłem Chris. – To coś w rodzaju historii o obłąkanych 
Ojcach Miasta. Miasta niekiedy, jak wiadomo, głodują; opowieści o pinklarzach należy 
odczytywać tak: „Jakbyśmy my się zachowywali, gdyby przyszła na nas czarna godzina?”
   Andersen sprawiał wrażenie zadowolonego.
   – Popatrz, popatrz – zwrócił się do żony. – Może powinienem był zostać nauczycielem?
   – To nie twoja zasługa – zgasiła go Carla. – Chris sam do tego doszedł. Poza tym wolę cię 
jako glinę.
   – No dobrze, niech ci będzie – powłokowy westchnął z lekkim smutkiem. – Wobec tego 
opowiem wam już tylko jedną historię. Czy słyszałeś o orbitalnym forcie Wegan?
   – Oczywiście. Uczyliśmy się o tym na historii.
   – Świetnie. No więc tym razem mamy do czynienia z opowieścią prawdziwą. Orbitalny fort 
Wegan istniał kiedyś, po czym odpłynął w nieznanym kierunku. Ojcowie Miasta twierdzą, że 
najprawdopodobniej załodze skończyły się zapasy, ale fort był całkiem spory i mógł przetrwać 
w warunkach, w których zwyczajne miasto by nie przeżyło. Proszeni o ocenę szans fortu, 
Ojcowie Miasta odmawiają podania jakichkolwiek liczb, co samo w sobie dobrze nie wróży.
   Tyle, jak chodzi o fakty. Z całą historią wiąże się jednak pewna legenda. Legenda głosi, że 
fort grasuje po szlakach handlowych, w locie pożerając miasta jak ważka połyka komara. Od dni 
zagłady Wegi nikt nie widział fortu, legenda jednak nadal żyje; zawsze, kiedy znika jakieś 
miasto, pojawiają się plotki, że padło łupem pinklarzy albo dopadł je fort. O co w tym wszystkim 
chodzi, Chris? Potrafisz mi powiedzieć?
   Chłopak zastanawiał się przez dłuższą chwilę.
   – Nie jestem pewien, ale wydaje mi się, że to historia tego samego rodzaju co poprzednie, 
historia o czymś, czego ludzie się boją. Może boimy się, że któregoś dnia, podobnie jak kiedyś 
trafiliśmy na Wegę, natkniemy się na planetę wyżej rozwiniętą od naszej i ona nas unicestwi, tak 
jak my nie zostawiliśmy z Wegi kamienia na kamieniu...
   Andersen walnął wielką pięścią w stół, aż zadrżała zastawa obiadowa.
   – Dokładnie tak! – wykrzyknął triumfalnie. – Sama widzisz, Carlo...
   – Nasz drogi Chris jeszcze nie skończył. – Carla delikatnie nakryła pięść sierżanta własną 
dłonią. – Przerywasz mu.
   – Ja mu przerywam? Przecież... no nic, przepraszam, Chris. Mów dalej.
   – Sam nie wiem, czy mam jeszcze coś do powiedzenia – wymamrotał Chris speszony. – Poza 
tym, że ta historia nie wydaje mi się równie jasna i prosta jak tamte.
   – Wal śmiało.
   – No więc, obawa przed spotkaniem kogoś silniejszego jest chyba uzasadniona. Coś takiego 
z pewnością może się zdarzyć. W dodatku fort wegański naprawdę istnieje, a w każdym razie 
istniał. To jedyna historia, w której tkwi ziarno prawdy, jeśli nie liczyć faktu, że wszystkie 
legendy dotyczą prawdziwych lęków i w tym sensie opowiadają o rzeczach istniejących. Czy 
dobrze mówię?
   – Dobrze. Chodzi ci o symboliczną wymowę opowieści.
   – Właśnie, tego słowa szukałem. Lęk przed fortem jest natomiast lękiem przed czymś 
realnym. Jaką symboliczną wymowę posiada ta opowieść? Zawsze wszystko wraca do tego 
samego punktu: ludzie obawiają się samych siebie. Ta historia mówi: „Zmęczyło mnie już 
wysilanie się, żeby być obywatelem, posłuszeństwo wobec ziemskich gliniarzy, chronienie 
miasta, życie przez tysiąc lat pod dyktando komputerów, przyjmowanie za dobrą monetę 
impertynencji osadników i co tam jeszcze. Gdybym miał olbrzymie miasto i mógł nim sam 
pokierować, obracałbym to wszystko w perzynę przez następne tysiąc lat”.
   Kiedy skończył, zapadła bardzo długa cisza, w czasie której w Chrisie wzbierało 
przekonanie, że wyrwał się z czymś niestosownym, w dodatku powiedział o wiele za dużo. Carli 
nie poruszyły jego słowa, sierżant natomiast był chyba niezmiernie zaskoczony.
   – Coś chyba nawala w naszym systemie szkolnictwa – warknął gniewnie pod nosem. – 
Najpierw ten chłopak Kingston-Throopa, a teraz to. Carla! Ty jesteś mózgiem naszej rodziny. 
Czy przyszło ci kiedyś do głowy, że legenda o forcie posiada walory wychowawcze?
   – Tak, kochanie. Już dawno temu.
   – To dlaczego nic mi nie mówiłaś?
   – Gdybyśmy mieli dzieci, to bym ci powiedziała. Na razie te sprawy mnie nie dotyczą. 
Zresztą Chris wszystko za mnie powiedział.
   – Mam z tobą niezły ambaras. – Powłokowy zwrócił się chmurnie do Chrisa. – Kazali mi, to 
wziąłem się za uczenie ciebie, tymczasem wychodzi na to, że to ty mógłbyś mnie uczyć. Założę 
się, że nawet Amalfiemu nie przyszła do głowy taka interpretacja legendy o forcie... Kiedy się 
dowie, to będzie początek rewolucji w szkolnictwie.– Przepraszam – wybąkał Chris żałośnie. Nie 
wiedział, co powiedzieć.
   – Nie masz za co przepraszać! – zagrzmiał Andersen, zrywając się od stołu. – Niech inni boją 
się upiorów, ty wiesz swoje! Choćby ci przyszło obcować z Bóg wie jakimi upiorami, wiesz 
o nich najważniejszą rzecz: nie są to żadne duchy zmarłych. Ludzie boją się tylko i wyłącznie 
samych siebie. – Powiódł nieprzytomnym wzrokiem. – Muszę lecieć na mostek. Do diabła, gdzie 
się podział mój hełm? – zagrzmiał.
   Silnym pchnięciem otworzył drzwi i wypadł na zewnątrz, pozostawiając Chrisa zastygłego 
z przerażenia.
   Carla kolejny raz wybuchnęła śmiechem.
   

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY
   Tramp
   
   Jeśli nawet słoniowa szarża sierżanta Andersena na drzwi miała cokolwiek wspólnego ze 
sprawami uzdrowienia systemu oświaty, Chris nie odczuł jej skutków w żaden sposób. Wręcz 
przeciwnie, wymagania wobec niego rosły. Ślepe, bezduszne mechanizmy Ojców Miasta, 
wychodząc z założenia, że zdążył wchłonąć wszystko, co dotąd wtłaczano mu do głowy, 
postanowiły doprowadzić zasób jego wiadomości do poziomu, na którym byłby pożyteczny dla 
przetrwania miasta. W miarę jak postępował ten proces, dawne bóle głowy Chrisa można było 
uznać za przelotne migreny; bywało teraz, że czuł się ciężko, fizycznie chory, ponieważ ilość 
materiału, którą mu wtłaczano, przekraczała jego zdolności percepcji. W chwili przelotnej 
poprawy samopoczucia zwierzył się Ojcom Miasta z tego, co przeżywa.
   – TO MINIE. CZŁOWIEK ODCZUWA PRZECIĘTNIE DWADZIEŚCIA UKŁUĆ BÓLU 
NA GODZINĘ. GDYBY KTÓREŚ Z OBJAWÓW NIE USTĘPOWAŁY, PROSZĘ ZGŁOSIĆ 
SIĘ DO LEKARZA.
   Co to, to nie. Za żadne skarby nie zamierzał dać się pozbawić obywatelstwa. Mimo to trudno 
było mu uznać to, co przeżywał, za „ukłucia bólu”. Co robić? Obawiał się, że oddanie się w ręce 
lekarzy może okazać się gorsze od samej choroby. Nie chciał niepokoić Andersenów – za ich 
dobroć odpłacił im już dostateczną porcją kłopotów. W tej sytuacji jedyną osobą, do której mógł 
się zwrócić, była doktor Brazilier, bezlitosna, nieustraszona starsza pani, która rzadko zwracała 
się do niego językiem innym niż język logarytmów i logiki symbolicznej. Chris tygodniami 
wzdragał się przed tego rodzaju ostatecznością, w końcu jednak uznał, że lepsze to niż nic. 
Chociaż nie miał żadnych niepokojących objawów fizycznych, dręczyło go irracjonalne 
przekonanie, że Ojcowie Miasta uwzięli się, żeby go wykończyć. Odrobina informacji więcej 
i głowa mu pęknie.
   – Nie jest to wykluczone – potwierdziła jego obawy doktor Brazilier w swoim gabinecie po 
lekcjach. – Chris, Ojców Miasta nie obchodzi, jak się czujesz; to już chyba zdążyłeś zauważyć. 
Interesuje ich wyłącznie jedna rzecz: przetrwanie miasta, bo to jest dla nich wartością nadrzędną. 
Poza tym ludzie nie interesują ich wcale. Sami w końcu są tylko automatami.
   – Zgoda – powiedział Chris, drżącą ręką przecierając czoło. – Ale niech mi pani powie, jaki 
pożytek będzie miało ze mnie miasto, kiedy wysiądą mi korki? Staram się ze wszystkich sił, lecz 
im nie sposób dogodzić. Ciągle tłoczą mi do głowy nowe rzeczy, chociaż ja przestałem 
cokolwiek z tego rozumieć.
   – Owszem, nie uszło to mojej uwagi. Ale też robią to nie bez powodu, Chris. Masz już 
prawie osiemnaście lat. Starają się rozbudzić w tobie uzdolnienia, wykrzesać iskrę czegoś, co 
z czasem może okazać się użyteczną specjalizacją.
   – Nie sądzę, żebym miał coś takiego – stwierdził Chris matowym głosem.
   – Możliwe. Przekonamy się o tym. Ale jeżeli masz chociaż odrobinę jakichś zdolności, 
Ojcowie Miasta ją wykryją. Specjalne uzdolnienia nie ujdą nigdy ich uwagi. Tylko, drogi 
chłopcze, nie oczekuj, że przyjdzie ci to bez trudu. Niełatwo zdobyć prawdziwą wiedzę... A teraz, 
kiedy komputery uznały, że mógłbyś być przydatny dla miasta...
   – To niemożliwe! Nie znalazły przecież u mnie żadnych uzdolnień!
   – Nie jestem w stanie przeniknąć ich umysłów, bo ich nie mają – powiedziała cicho doktor 
Braziller. – Widywałam je już jednak niejednokrotnie w akcji. Nie forsowałyby cię tak ostro, 
gdyby nie podejrzewały, że się do czegoś przydasz. Próbują teraz ustalić do czego. O ile nie 
zamierzasz poddać się od razu, będziesz musiał czekać cierpliwie, aż to coś znajdą. Wcale mnie 
nie dziwi, że czujesz się chory. Ja też czułam się od tego chora. Na samo wspomnienie robi mi 
się słabo, a przecież od tego czasu minęło osiemdziesiąt lat.
   Zamilkła nagle i przez chwilę wyglądała starzej niż zwykle... wydawała się Chrisowi stara 
i krucha i – choć graniczyło to z niemożliwością – piękna.
   – Czasem zastanawiam się, czy oni mieli rację – doktor Braziller zwracała się teraz do sterty 
papierów na swoim biurku. – Chciałam zostać kompozytorem, ale Ojcowie Miasta nie zetknęli 
się z przypadkiem żadnej wybitnej kompozytorki, a to jest argument, z którym trudno 
polemizować. Widzisz, Chris, kiedy komputer raz cię wytypował, musisz przyjąć jego decyzję 
lub zostać pasażerem, a to znaczy nikim. Nic dziwnego, że czujesz się chory od tego, co z tobą 
robią. Ale nie poddawaj się, nie poddawaj! Musisz to przetrzymać. Komputery usiłują cię tylko 
wysondować. Jak tylko zorientujemy się, o co im chodzi, będziemy mieli jakiś punkt zaczepienia. 
Pomogę ci, w czym się da, bo nienawidzę tej procedury. Najpierw jednak musimy stwierdzić, 
czego one chcą. Starczy ci wytrwałości?
   – Sam nie wiem. Będę się starał, ale nie wiem.
   – Jeszcze nikt tego nie wie. One też nie wiedzą, w tym cała nasza nadzieja. Starają się ustalić, 
do czego masz predyspozycje. Musisz im swoich zdolności dowieść. Kiedy znajdą to coś, 
zostaniesz obywatelem, ale do tej chwili będzie ci ciężko i nikt nie zdoła pomóc, Będziesz zdany 
wyłącznie na własne siły.
   Chociaż posiadanie nowego sprzymierzeńca pokrzepiło Chrisa na duchu, to argumenty 
doktor Braziller bardziej by go przekonały, gdyby odniósł wrażenie, że niezbyt delikatne zabiegi 
komputerów ujawniają w nim choćby iskrę jakichkolwiek zdolności. Fakt, że ostatnio Ojcowie 
Miasta koncentrowali się bardzo na jego zainteresowaniach historycznych, ale jaki może być 
pożytek z historii na pokładzie koczowniczego miasta! Ojcowie sami pełnili funkcję 
dziejopisarzy, zastępowali biblioteki, rachunkowość, szkolnictwo i, w znacznym stopniu, władzę. 
Ani do rejestrowania, ani do wykładania historii żywi ludzie nie byli potrzebni. Z tego, co 
widział, wnosił, że dla obywatela wędrownego miasta historia w najlepszym wypadku mogła 
stanowić coś w rodzaju hobby.
   A przecież nawet teraz od Chrisa nie wymagano z zakresu historii niczego specjalnego poza 
obowiązkiem zdawania niezliczonych testów, polegających głównie na wykazaniu się lawiną 
informacji, którymi wcześniej został zasypany. Wiadomości nie ograniczały się już do dziejów 
miasta. W oparach szarego gazu ziemskie i międzygalaktyczne systemy historiozoficzne – 
Machiavelli, Plutarch, Tukidydes, Gibbon, Marks, Pareto, Spengler, Sarton, Toynbee, Durant 
i dziesiątki innych – bezlitośnie paradowały przez głowę Chrisa niepomne na fakt, że 
w najistotniejszych punktach przeczą sobie nawzajem.
   Błędy nie były karane, ponieważ pedagogiczna metoda Ojców Miasta pomyłki wykluczała. 
Wyglądało na to, że Ojcowie testują jedynie pamięć Chrisa. Karą była wyłącznie świadomość, że 
chociaż otrzymał szatańską dawkę wiedzy, jutrzejsza porcja będzie nieporównanie większa.
   – Tu się mylisz – oświadczyła doktor Braziller. – Chociaż komputery są maszynami, mają 
całkiem dobre rozeznanie ludzkiej psychiki. Doskonale orientują się, że niektórzy uczniowie 
lepiej reagują na nagrody niż na kary, a innych trzeba postraszyć, żeby się zmobilizowali. Ta 
druga kategoria jest zwykle mniej inteligentna i o tym również wiedzą. Jakżeż mogliby nie 
wiedzieć po tylu pokoleniach doświadczeń? Masz szczęście, że zakwalifikowali cię do pierwszej 
kategorii.
   – Chce pani powiedzieć, że jestem nagradzany? – zaperzył się Chris.
   – Naturalnie.
   – W jaki sposób?
   – Pozwalają ci kontynuować naukę, chociaż nie robisz zadowalających postępów. To wielkie 
ustępstwo, Chris.
   – Możliwe – przystał kwaśno. – Łatwiej bym się w tym połapał, gdyby wręczali mi lizaki.
   Doktor Braziller w życiu nie słyszała o lizakach; była rdzennym mieszkańcem wędrownego 
miasta.
   – Połapałbyś się natychmiast, gdyby zaczęli stosować system kar – oświadczyła 
ostrzegawczo. – Ojcowie są bezwzględnie sprawiedliwi, nie znają litości, a już pobłażliwość 
w stosunku do dzieci jest im całkowicie obca. Dlatego jestem tutaj, gdzie mnie widzisz.
   
   Miasto mrucząc mknęło przed siebie. Dni mijały jeden za drugim, niepostrzeżenie 
przelatywały miesiące. Tylko Chris wydawał się nie posuwać w żadnym kierunku. No, może nie 
on jeden. Piggy też, na oko Chrisa, dreptał w miejscu. Jego sytuacja wydawała się jednak o wiele 
bardziej skomplikowana i niecodzienna. Od początku znajomości Piggy zarzekał się, że nie 
obchodzi go, co z nim zrobią, kiedy skończy osiemnaście lat, teraz jednak – co dla nikogo nie 
było specjalnym zaskoczeniem – wyszło na jaw, że martwi się o własny los. Tak wiec, chociaż 
jego sytuacja przedstawiała się raczej beznadziejnie, Piggy zachowywał się z hałaśliwą 
pewnością siebie, której w następnej sekundzie zaprzeczały niejasne aluzje na temat załatwiania 
czegoś, co praktycznie było już załatwione, i jeszcze bardziej zawoalowane aluzje dotyczące 
ewentualnego niepowodzenia. Chris nie mógł się w tym połapać, zwłaszcza że własna przyszłość 
stanowiła dla niego całkowitą zagadkę. Chwilami czuł się tak, jakby miał ognistymi literami 
wypisany na czole okrzyk Piggy’ego: „O święta naiwności!”
   Z niedomówień Piggy’ego wywnioskował, że kolega próbował namówić tatę do 
sfałszowania werdyktu Ojców Miasta po testach obywatelskich, ale rodzic uniósł się straszliwym 
gniewem i dopiero matce udało się go zmitygować. Wiadomo było, że nie sposób przygotować 
się do sprawdzianu, który interesował się gołębiem uzdolnień, lekceważąc wróbla umiejętności 
nabytych.
   Piggy ciągle przeżywał od nowa przygodę Chrisa na Niebiosach. Z jego pytań nietrudno było 
odgadnąć, że chłopiec rozgląda się za okazją do spełnienia bohaterskiego czynu, którym mógłby 
zaćmić Chrisa. Chris był tylko człowiekiem, nie mógł zatem wykrzesać z siebie wiary, że 
Piggy’emu powiedzie się jeszcze bardziej spektakularny wyczyn, zresztą miasto stale 
podróżowało, w związku z czym nie nadarzała się odpowiednia okazja.
   Bywało też, że Piggy przez kilka dni z rzędu ulatniał się zaraz po lekcjach. Utrzymywał, że 
krąży po ulicach, podsłuchując dorosłych pasażerów. Zdaniem Piggy’ego, pasażerowie 
szykowali się do czegoś – niewykluczone, że potajemnie budowali nadajnik Diraca, którym 
zamierzali porozumieć się z Zaginionym Miastem. Chris nie wierzył ani trochę w opowieści 
Piggy’ego, nie przypuszczał zresztą, żeby Piggy sam w nie wierzył.
   Prawda, prosta i niewzruszona jak granitowy kil miasta, była taka, że czas uciekał 
nieubłaganie dla obu chłopców i powoli zaczynała ogarniać ich rozpacz: Piggy’ego, bo nikt go 
nie poddawał próbom, Chrisa, bo wszelkie próby zdawały się prowadzić donikąd. U młodszych 
kolegów talenty pojawiały się i rozwijały gwałtownie i nieoczekiwanie, jak popcorn. Chociaż 
Ojcowie bezustannie podnosili temperaturę wymagań, uczniowie z elegancją i smakiem 
serwowali wiadomości, którymi faszerował ich bank pamięci. Chris w porównaniu z nimi czuł 
się zapóźniony niczym dinozaur i podobnie jak przedpotopowy gad niezdarny i pozbawiony 
wdzięku,
   – Chris, burmistrz chciałby z tobą porozmawiać – zwrócił się do niego pewnego wieczoru 
sierżant Anderson, gdy Chris nadal trwał w poczuciu nadciągającej nieuchronnie klęski.
   Gdyby Chris usłyszał te słowa z ust kogokolwiek innego, uznałby je za złośliwy żart, zbyt 
absurdalny, żeby mógł mu naprawdę dokuczyć. Ale sierżant Anderson, to coś innego, Chris ze 
zdumieniem podniósł wzrok na opiekuna.
   – Spokojnie, to nic ważnego, poza tym, wcale nie powiedziałem, że burmistrz chce cię 
widzieć. Usiądź, zaraz ci wyjaśnię, o co chodzi.
   Oszołomiony Chris usiadł.
   – Widzisz, sprawy wyglądają następująco: dolatujemy do następnej roboty. Kiedy 
dogadywaliśmy się z tą planetą, wszystko wydawało się jasne i proste, co się oczywiście w życiu 
nie zdarza. (Amalfi twierdzi, że nie ma w języku angielskim kłamstwa większego niż 
stwierdzenie, że coś jest banalnie proste.) Prawdopodobnie mieliśmy być wynajęci do 
nieskomplikowanych robót górniczych i odkrywkowych... żadne tam przebudowy gospodarki 
całej planety; zwykła, standardowa praca. Widziałeś motto na naszym ratuszu?
   Chris znał ten napis: CZY PRZYSTRZYC PANI TRAWĘ? Napis nigdy nie wydawał mu się 
tchnąć specjalnym dostojeństwem, teraz jednak zaczynał rozumieć, co oznacza. Skinął głową.
   – Tak właśnie mamy zwyczaj postępować: lądujemy, wykonujemy usługę i ulatniamy się. 
Nie wnikamy w żadne konflikty lokalne. Byliśmy już bliscy podpisania umowy z planetą... 
nazywa się Argus III... kiedy doszły nas pogłoski, że nie będziemy tam pierwszymi gośćmi. 
Argus wynajął przed nami jakieś inne miasto, które nie wywiązało się należycie z umów. 
Naturalnie, zaczęliśmy rozpytywać na lewo i prawo, żeby sprawdzić, czy kontrahenci mówią 
nam całą prawdę... Nie mieliśmy ochoty wdepnąć w cudzy kontrakt. Ale osadnicy unikali 
rozmów na ten temat i częstowali nas mglistymi informacjami. W końcu wygadali się, że to 
drugie miasto dalej siedzi na ich planecie i udaje, że robi swoje, chociaż termin realizacji 
kontraktu dawno już minął. Powiedz, co byś w tej sytuacji zrobił na miejscu Amalfi ego?
   – Cała moja wiedza na ten temat pochodzi z książek – odparł Chris, marszcząc czoło. – 
Kiedy miasto po upływie terminu kontraktu zagnieździ się na planecie, planeta ma obowiązek 
wezwać policję. Pozostałe miasta powinny trzymać się z daleka, bo mogą zostać wciągnięte 
w ewentualne działania wojenne.
   – Dokładnie. Właśnie mamy do czynienia z takim klasycznym przypadkiem. Osadnicy nie 
mogą powiedzieć wszystkiego wprost, ponieważ wiedzą, że każde słowo, które do nas 
transmitują, jest podsłuchiwane, niemniej Ojcowie Miasta przeanalizowali dotychczas przesłane 
informacje i twierdzą, że miasto musiało siąść na planecie na dobre... jednym słowem, że 
zamierza przejąć władzę. Władze Argusa III z niewiadomych przyczyn nie chcą wzywać policji, 
a wręcz przeciwnie, wygląda na to, że próbują wynająć nas, żebyśmy przepędzili trampa. Jeśli 
damy się na to namówić, z pewnością dojdzie do strzelaniny, a wtedy zjawi się policja ziemska 
i zostaniemy przyłapani na gorącym uczynku.
   Słusznie zauważyłeś, że należałoby jak najprędzej stąd wyrywać. Miasta nie powinny ze 
sobą walczyć, a tym bardziej dawać się wciągać w jakiekolwiek naruszanie kodeksu 
międzygwiezdnego. Jednak Argus III proponuje nam sześćdziesiąt trzy miliony dolarów 
w kruszcu, jeśli uwolnimy ich od trampa, zanim zjawią się policaje, a burmistrz uważa, że 
poradzimy sobie z tą robotą. On nie cierpi trampów... Myślę, że i za darmo podjąłby się tej 
roboty. Fakt faktem, że się jej podjął.
   Powłokowy umilkł i spojrzał na Chrisa, wyraźnie oczekując jakiegoś komentarza.
   – Co na to Ojcowie Miasta? – spytał w końcu Chris.
   – Głośno krzyczeli: NIE, dopóki nie było mowy o pieniądzach. Wtedy sprawdzili stan 
skarbca i dali Amalfi emu wolną rękę. Oparli się dodatkowo na kilku przesłankach, o których ci 
dotąd nie wspomniałem, a które wskazują na to, że zapewne jesteśmy w stanie wysiedlić trampa 
bez zbytnich szkód dla naszego miasta, zanim policaje coś zwęszą. Nie można jednak zapominać, 
że Ojcowie mają na uwadze interes miasta. Jeśli ono jako całość wyjdzie z tego na czysto, nie 
wzrusza ich to, że ktoś z nas może stracić życie. Nie są ani za grosz sentymentalni.
   – Zdążyłem to już zauważyć – potwierdził z goryczą Chris. – Ale co to ma ze mną 
wspólnego? Dlaczego burmistrz chce ze mną rozmawiać? Wiem tyle tylko, ile mi pan 
powiedział, poza tym już się przecież zdecydował.
   – Zgadza się – przyznał Andersen – ale ty posiadasz wiele informacji dla niego 
niedostępnych. Chce, żebyś podsłuchiwał rozmowy z Argusem, kiedy będziemy dolatywać do 
planety, życzy sobie też, żebyś podsłuchał wszystko, co nam się uda przechwycić z rozmów 
prowadzonych na trampie i żebyś pomógł mu rozszyfrowywać ich komunikaty.
   – Ale dlaczego?
   – Ponieważ jesteś jedyną osobą na pokładzie, która widziała tego trampa na własne oczy – 
powiedział powłokowy z wyraźnym naciskiem. – Mamy do czynienia z naszym starym 
znajomym... ze Scranton.
   – To... to niemożliwe! Załadowano na pokład setki mieszkańców Scranton... z wyjątkiem 
mnie wszyscy byli dorośli...
   – Żniwo przymusowego werbunku... – powiedział Anderson chłodno i z obrzydzeniem. – 
Owszem, udało się nam wyłowić jednego czy dwóch w miarę przydatnych specjalistów, ale 
żaden z nich nigdy nie interesował się polityką miasta. Reszta to nieprzystosowani fizole, 
z poważną domieszką psychotyków. Poddaliśmy ich terapii, ale nie byliśmy w stanie podnieść 
ich ilorazu inteligencji; kiedy nie mają z kim handlować i przestają oglądać igrzyska 
międzyplanetarne, wegetują pochłonięci wyłącznie sobą. Z tego stanu wyrywa ich jedynie ciężka 
praca. My – to znaczy Irish i ja – nie potrafiliśmy wyłowić nikogo, kto nadawałby się do naszych 
brygad. Trójce dobrych specjalistów przyznaliśmy obywatelstwo, reszta dożyje swoich dni 
w charakterze pasażerów.
   Ty jednak, Chris, jesteś szczęśliwym wyjątkiem wśród tej ekipy. Zdaniem Ojców Miasta 
twoje doświadczenia na pokładzie Scranton sprawiają, że trochę znasz to miasto. Amalfi chce 
zadać ci parę pytań. Zgadzasz się?
   – Mogę... mogę spróbować.
   – Świetnie. – Sierżant spuścił wzrok na przytwierdzony w zgięciu łokcia miniaturowy 
magnetofon. – Tu masz przegrane wszystkie dotychczasowe rozmowy z Argusem III. Kiedy je 
przesłuchasz i powiesz nam, jakie wnioski wyciągasz, Amalfi zacznie nam przekazywać depesze 
z mostka kapitańskiego na żywo. I co... decydujesz się?
   – Nie – oświadczył Chris rozpaczliwym tonem, jakiego nigdy u siebie nie podejrzewał. – Nie 
teraz. Wydaje mi się, że moja głowa lada chwila pęknie. Czy na ten czas będę zwolniony 
z nauki? Inaczej nie mogę się tego podjąć.
   – Nie będziesz zwolniony – oświadczył Anderson. – Jeśli transmisja na żywo zacznie się 
w czasie zajęć, zwolnimy cię z lekcji. Ale później – wracasz od razu pod toposkop. Będziesz się 
normalnie uczył, a jeśli nie zdołasz sprostać nowym zadaniom, twoja strata. Postawmy sprawy 
jasno na wstępie, Chris. To nie są wakacje ani żadna nagroda, tylko zwykła robota na rzecz 
przetrwania miasta. Czy się podejmiesz, czy nie, nie będzie dla ciebie żadnej taryfy ulgowej. 
A więc?
   Przez chwile, która zdawała się trwać wieczność, Chris siedział wsłuchując się we własną 
głowę, po której kołatał się ból.
   – Podejmuję się – oświadczył w końcu z rezygnacją.
   Anderson dotknął przycisku i taśma zaczęła się przesuwać.
   Andersen miał rację, że pierwsze wiadomości okazały się krótkie i niejasne. Następne były 
dłuższe, ale za to jeszcze bardziej zawoalowane. Chris nie potrafił wywnioskować z nich więcej 
niż Ojcowie Miasta i Amalfi. Z mieszkania Andersena odbył zapowiedzianą rozmowę 
z burmistrzem, transmitowaną przez dodatkowe łącze do komputerów.
   Komputery zadały Chrisowi pytania dotyczące liczby ludności, zasobów energetycznych, 
bogactw mineralnych i innych istotnych zagadnień, na temat których nie umiał powiedzieć ani 
słowa. Amalfi głównie przysłuchiwał się, a kiedy parę razy grubym głosem włączył się do 
rozmowy, Chris nie mógł zorientować się, do czego zmierza.
   – Ta linia kolejowa, o której wspomniałeś, Chris... Jak długo przed twoim urodzeniem ją 
zbudowano?
   – Myślę, że jakieś sto lat. Jak pan wie, na Ziemi wróciliśmy do transportu kolejowego 
w połowie trzeciego tysiąclecia, kiedy wyczerpały się pokłady ropy naftowej, co sparaliżowało 
transport samochodowy na terenach rolniczych.
   – O tym nie wiedziałem. W porządku, możecie rozmawiać dalej.
   Teraz Ojcowie Miasta zaczęli go wypytywać o uzbrojenie. Znowu nie potrafił im nic 
powiedzieć.
   Nadszedł jednak dzień, kiedy wszystko się zmieniło. Zgodnie z zapowiedzią wyrwano go 
znienacka z klasy i pospiesznie przeprowadzono do maleńkiego gabineciku, w którym zastał 
tylko krzesło i dwa ekrany telewizyjne. Na jednym zobaczył twarz sierżanta Andersona, na 
drugim obraz kontrolny.
   – Witaj, Chris. Siadaj i słuchaj... Zaraz się tu będą działy bardzo ważne rzeczy. Mamy 
transmisję z trampa. Nie wiemy, czy tylko sygnalizują swoją obecność, czy chcą z nami 
rozmawiać. Amalfi sądzi, że w ich sytuacji to pierwsze jest mało prawdopodobne, choć 
oczywiście mają do tego prawo. Tyle że sami naruszyli zbyt wiele przepisów, żeby ściągać na 
siebie uwagę. Chce, żebyś posłuchał tej rozmowy. Postara się coś z nich wyciągnąć.
   – Dobrze, proszę pana.
   Nie słyszał wezwań Nowego Jorku, niemniej po paru minutach – byli już niedaleko Argusa 
III – z drugiego monitora zniknął obraz kontrolny, a jego miejsce zajęła dobrze znana twarz, 
twarz, której widok napełnił Chrisa wstrętem.
   – Halo. Tu mówi Argus III.
   – Żaden Argus III niczego tutaj nie mówi – włączył się niespodziewanie Amalfi głębokim 
basem. – Dobrze wiemy, że mówi miasto Scranton z Pensylwanii. Dajcie mi waszego szefa.
   – Chwileczkę, za kogo pan się...
   – Tu mówi Nowy Jork. Nowy Jork na linii. Właśnie chciałem rozmawiać z waszym szefem 
i to migiem.
   Twarz na ekranie przybrała wyraz ponurego zakłopotania. Po chwili zniknęła. Ekran 
zamigotał, na moment znów pojawił się obraz kontrolny, po czym z monitora spojrzała kolejna 
znajoma twarz. Wprost nie chciało się wierzyć, że jej właściciel go nie widzi. Chrisowi ze 
strachu ścierpła skóra.
   – Witajcie, Nowy Jork – powiedział mężczyzna, siląc się na uprzejmość. – A więc 
namierzyliście nas. My też was namierzyliśmy. Uprzedzamy, że planeta jest związana z nami 
kontraktem.
   – Przyjmujemy do wiadomości – oświadczył Amalfi. – Podobnie jak fakt, że aktualnie 
dopuszczacie się wykroczenia, Argus III podpisał z nami nowy kontrakt. Szczerze bym wam 
radził wykarczować pas i spływać stąd.
   Mężczyzna nawet okiem nie mrugnął. Dopiero w tym momencie Chris zrozumiał, że twarz 
na ekranie nie patrzy na niego, tylko na monitor z Amalfim.
   – To wy stąd spływajcie – powiedział beznamiętnie. – To sprawa miedzy nami a osadnikami; 
nic wam do tego. Nie odlecimy bez policyjnego nakazu eksmisji. Uprzedzam lojalnie, że jeśli się 
w to wplączecie, to wcale nie tak łatwo będzie się wam wyplątać.
   – Na waszym miejscu nie byłbym tak pewny siebie – stwierdził Amalfi – co zresztą 
odnotowujemy.
   Obraz z Scranton skurczył się do rozmiarów świetlistego punktu, następnie zniknął.
   – Znasz któregoś z tych typów, Chris? – odezwał się burmistrz.
   – Obydwu, proszę pana. Pierwszy z nich to podrzędny zbir nazwiskiem Barney. 
Przypuszczam, że kiedy mnie brali, to właśnie on zabił psa mojego brata, chociaż tego nie 
widziałem.
   – Znam ten typ. Mów dalej.
   – Następny to Frank Lutz. Był menażerem miasta, kiedy leciałem na Scranton. Wygląda na 
to, że dalej pełni swoją funkcję.
   – Co to znaczy: menażer miasta? Zresztą, nieważne, zapytam komputerów. Wracając do 
rzeczy; wygląda na niebezpiecznego gościa. Dobrze mówię?
   – Dobrze, proszę pana. Jest bystry i przebiegły, a do tego zimny jak gad.
   – Socjopata – podsumował Amalfi. – Tak właśnie myślałem. Jeszcze jedno: czy myślisz, że 
by cię poznał?
   Chris zastanowił się. Lutz widział go tyle razy na oczy, lecz dzięki interwencji Frada 
Haskinsa, która ocaliła mu życie, nie musiał już o nim myśleć i pamiętać, że Chris istnieje.
   – Niewykluczone, proszę pana, ale raczej mało prawdopodobne.
   – W porządku. Przekażesz szczegóły Ojcom Miasta, a oni skalkulują prawdopodobieństwo. 
Na razie nie będziemy ryzykować. Dzięki, Chris. Josel, czy mogę cię prosić na mostek?
   – Już idę, panie burmistrzu. – Anderson odczekał, aż obraz przełożonego zniknie z wizji. 
Teraz z ekranu wpatrywał się w Chrisa sierżant.
   – Chris, czy zrozumiałeś, co miał na myśli Amalfi, kiedy powiedział, że nie będzie 
ryzykować?
   – Nno... nie całkiem.
   – Miał na myśli, że będziemy schodzić Lutzowi z oczu. Inaczej mówiąc, tym razem ma się 
odbyć bez deFordowskich eskapad. Zrozumiano?
   – Niestety, zrozumiano.
   

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY
   Argus uśpiony
   
   Układ Argusa nie bez powodu nosił swoją nazwę. Ponieważ leżał na obrzeżach gęstej 
mgławicy stosunkowo młodych gwiazd, noc na planecie świeciła rzeczywiście setkami oczu jak 
twarz mitycznego Argusa. Młody wiek mgławicy w znacznym stopniu wyjaśniał obecność 
Scranton – jak każda gwiazda trzeciej generacji słońce Argusa oraz pozostałe planety układu, 
obfitowały w metale.
   Planet było niewiele, bo tylko siedem. Numerami opatrzono trzy możliwe do zasiedlenia, 
przy czym osadnictwo rozwinęło się wyłącznie na Argusie III; Argus II nadawał się jedynie dla 
Arabów, a IV dla Eskimosów. Pozostałe cztery planety teoretycznie wprawdzie zaliczały się do 
kategorii gazowych olbrzymów, były to jednak olbrzymy mocno wymizerowane; największy 
z trudem dorównywał rozmiarami Neptunowi w Układzie Słonecznym. Zanim na dobre zaczęło 
się formowanie planet, wzajemna bliskość gwiazd w mgławicy spowodowała powstanie wiele 
pierwotnego gazu, dzięki czemu Układ Argusa okazał się największym układem w mgławicy.
   Argus III, oglądany z pokładu nadlatującego z buczeniem wiratorów miasta, do złudzenia 
przypominał Pensylwanię. Chris poczuł lekkie współczucie dla Scranton, które z pewnością 
będzie musiało ustąpić. Dla Scranton ta planeta musiała stanowić szczególną pokusę. Pokaźne 
kontynenty pokrywały łańcuchy górskie; woda zebrana była w tysiącach jezior i kilku 
niewielkich, bardzo za to zasolonych morzach. Wody porastały gęste lasy, pełne drzew iglastych 
i skrzypów, bo ewolucja na Argusie nie wypracowała jeszcze roślin kwiatowych. Podobne do 
jodeł drzewa o potężnych pniach wznosiły się na wysokość dziesiątek metrów. Były to 
szlachetne olbrzymy o gęsto porośniętych konarach, poprzeginanych do gruntu siłą grawitacji 
rzędu 2G, na przekór której musiały dźwigać własny ciężar. Pierwszym dźwiękiem, jaki dotarł do 
uszu Chrisa po wylądowaniu na obfitującym w metale ciężkie Argusie III, była grzmiąca 
eksplozja szyszki jednego z pobliskich drzew. Któreś z nasion wybiło szybę na trzydziestym 
piętrze szklanego wieżowca McGraw-Hill; zaskoczony personel rąbał nasienie strażackimi 
toporkami, żeby nie dopuścić do wykiełkowania na dywanie.
   To, gdzie miasto wyląduje, nie miało większego znaczenia, bo żelaza wszędzie było pod 
dostatkiem. Z drugiej strony na planecie nie istniało miejsce, które byłoby poza zasięgiem 
podsłuchu czy ostrzału pocisków rakietowych Scranton. To stanowiło niedogodność zarówno dla 
Nowego Jorku, jak dla mieszkańców Argusa. Amalfi mimo to bardzo starannie wybrał miejsce 
lądowania. W oddali widniała wielka szrama w ziemi wygrzebana przez Scranton w czasie 
nieudolnych przedsięwzięć górniczych; między oboma wędrownymi miastami ciągnął się 
łańcuch gór przypominających pensylwańskie Allegheny. Maszyny górnicze z łoskotem 
wytoczyły się do lasów.
   Chris próbował zrozumieć tok myślenia Amalfiego, ale nie szło mu najlepiej, bo w życiu nie 
widział burmistrza na oczy, W sumie była to jednak jakaś rozrywka. Miejsce lądowania – 
wywnioskował ostrożnie – zostało wybrane tak a nie inaczej po to, żeby Scranton nie mogło 
obserwować poczynań Nowego Jorku bez wysyłania samolotów oraz żeby wykluczyć 
komunikację pieszą miedzy oboma miastami. Działań zbrojnych Amalfi nie brał pod uwagę, bo 
wymiana ognia z pewnością ściągnęłaby policje, a historia Nowego Jorku wyraźnie świadczyła 
o tym, że burmistrz nienawidził wszystkiego, co mogłoby zaszkodzić miastu, czy była to tylko 
rdza, czy bomby.
   W przeszłości jego strategia polegała zwykle na przetrzymywaniu przeciwnika. Jeśli metoda 
nie odnosiła skutków, próbował nieprzyjaciela prześcignąć w wykonywaniu robót. 
W ostateczności starał się skłócić jego szeregi. Żaden z udokumentowanych przypadków nie 
prezentował zastosowania którejś z tych metod w czystej postaci – Amalfi, jak kucharz, mieszał 
je zawsze w skomplikowanych proporcjach – w każdym przypadku jednak stosowano którąś 
z jego ulubionych przypraw, przy czym zwykle jeden smak dominował. Kiedy Amalfi przesolił, 
ledwie wyczuwałeś pieprz czy musztardę.
   Nie dla wszystkich jego kompozycje były strawne. Chris podejrzewał, że istnieją o wiele 
wykwintniejsze odmiany koczowniczej kuchni. Cóż, kiedy Amalfi przyprawiał tak, a nie inaczej, 
przy tym był jedynym kuchmistrzem Nowego Jorku. Jak dotąd miasto przeżyło jego rządy, co 
w oczach obywateli i Ojców Miasta stanowiło dostateczny sprawdzian kompetencji,
   Wyglądało na to, że na Argusie III Amalfi zamierza zagłodzić Scranton, pracując lepiej. 
Nowy Jork posiadał kontrakt, Scranton kontrakt utraciło. Nowy Jork był w stanie wykonać 
powierzone mu prace, podczas gdy Scranton tylko rozgrzebało wszystko wokół, zostawiając po 
sobie wielką żółtawą szramę, która przez najbliższe sto lat mogła się nie zabliźnić. Dopóki Nowy 
Jork pracował, a tramp głodował – tutaj burmistrz zaprawiał miksturę szczyptą przeczekania – 
Scranton nie mogło wcielić w czyn desperackiego zamiaru opanowania siłą Argusa III, chociaż 
w pierwszym starciu, które zapewne okazałoby się ostatnim, mieszkańcy planety nie zdążyliby 
nawet zwrócić się o pomoc do policji ziemskiej. Nowy Jork z pewnością wezwałby pomoc bez 
wahania. Mimo całej mocno podbarwionej nienawiścią do służb ziemskich solidarności 
koczowniczej, nie zamierzał dopuścić do kolejnego incydentu w rodzaju tego, do jakiego doszło 
na Thorze V, ani napuszczać policajów na inne miasto, jak to zrobił kiedyś Międzygwiezdny 
Mistrz Handlu. Nawet włóczęga musi się schronić przed niepoczytalnością swoich współbraci.
   No cóż, skoro Amalfi tak to zaplanował, to tak miało być. Chris nie miał w mieście nic do 
gadania. Amalfi to burmistrz, który ma za sobą obywateli i Ojców Miasta. Chris był tylko 
młokosem, w dodatku pasażerem.
   Wiedział jednak o planach Amalfiego coś, czego on sam ani nikt inny w Nowym Jorku nie 
mógł wiedzieć – były skazane na niepowodzenie.
   Chris, w przeciwieństwie do nowojorczyków, znał Scranton. Jeżeli Amalfi w ten sposób 
zamierzał rozegrać sprawę z Frankiem Lutzem, jak przewidywał Chris, to czekała go przykra 
niespodzianka. Czy jednak trafnie przejrzał zamysł Amalfiego? Od tego chyba należało zacząć. 
Po kilku dniach, targany wątpliwościami, wyraźnie opuścił się w nauce. Zwrócił się wtedy do 
jedynej ze znanych mu osób, która miała dostęp do Amalfiego – do sierżanta Andersena.– Nie 
mogę ci zdradzić planów Amalfiego, nie jesteś upoważniony do posiadania tego rodzaju 
informacji – łagodnie wyjaśnił sierżant powłokowy. – Ale twoje domysły są niezwykle trafne. 
Muszę przyznać, że jesteś bardzo bliski prawdy.
   – Bliski prawdy? – Carla z gniewnym stukotem odstawiła filiżankę na spodek. – Całe te 
męskie stopnie wtajemniczenia to jedno wielkie zawracanie głowy. Chris ma rację i ty o tym 
wiesz. Dlaczego nie ulżysz chłopcu i mu tego nie powiesz?
   – Nie jestem upoważniony – upierał się Andersen. Ale w jego ustach takie stwierdzenie 
znaczyło zgodę. – Poza tym Chris myli się co do jednego. Nie możemy siedzieć tutaj bez końca 
tylko po to, żeby uniemożliwić trampowi zawładnięcie Argusem III. Prędzej czy później 
będziemy musieli ruszyć w drogę, bo nam również nie wolno przeciągać kontraktu. Mamy już na 
naszym koncie parę wykroczeń i bez względu na to, czy Scranton dba, czy też nie dba o takie 
drobiazgi, chcielibyśmy uniknąć dalszych. Musimy przestrzegać daty wygaśnięcia umowy, a to 
nas poważnie ogranicza.
   – No tak – przyznał nieśmiało Chris. – Teraz przynajmniej częściowo rozumiem wasz punkt 
widzenia. Ale wydaje mi się, że są w nim dwie poważne luki... Obym się mylił.
   – Luki? Gdzie je widzisz?
   – Po pierwsze, oni muszą być nieźle zdesperowani, a jeżeli jeszcze nie są, to lada chwila 
będą. Sam fakt, że w ogóle są w tej części Galaktyki, a nie tam, gdzie skierował ich nasz 
burmistrz, kiedy przesiadałem się na wasz pokład, wskazuje, że w pierwszej robocie też im coś 
nie wyszło.
   Andersen wcisnął przycisk na oparciu fotela.
   – Prawdopodobieństwo? – rzucił w przestrzeń.
   – SIEDEMDZIESIĄT DWA PROCENT – odpowiedziała przestrzeń, wprawiając Chrisa 
w osłupienie.
   Wciąż mnie mógł oswoić się z myślą, że Ojcowie Miasta słyszą każde słowo, bez względu na 
to, gdzie i kiedy zostało wypowiedziane; miasto, między innymi, służyło im jako pole badań 
psychologii człowieka, dzięki czemu byli w stanie odpowiadać na takie pytania, jak to, które 
Andersen zadał przed chwilą.
   – Cóż, kolejny punkt dla ciebie – stwierdził zafrasowany sierżant.
   – Jeszcze, proszę pana, nie dotarłem do sedna sprawy. Rzecz w tym, że ta robota też im nie 
wyszła, wobec czego muszą mieć bardzo mało zapasów. Nawet najlepsza strategia zakłada, że 
druga strona reaguje logicznie. Tymczasem ludzie zdesperowani rzadko posługują się logiką... 
Weźmy na przykład strategię Niemiec w ostatnim roku drugiej wojny światowej.
   – Nigdy o tym nie słyszałem – przyznał się Anderson – ale wydaje mi się, że mówisz 
rozsądnie. A druga luka?
   – Druga luka jest tylko hipotetyczna. Moje domysły opierają się na tym, co wiem o Franku 
Lutzu. Widziałem go raptem dwa razy w życiu, ale wiem, jaką opinię o nim ma jeden z jego 
współpracowników. Nie sądzę, żeby Frank miał się dać komukolwiek zastraszyć, prędzej 
pierwszy stanie do walki. Zawsze musi pokazać, że jest najsilniejszy. Byłby skończony, gdyby 
się okazało, że ktoś inny panuje nad sytuacją. To bardzo typowe dla społeczności rządzonych 
przez najemnych zbirów. Wystarczy spojrzeć na historię Neapolu czy Florencję Machiavellego.
   – Zaczynam podejrzewać, że twoje przykłady są wyssane z palca – wyznał pochmurnie 
Anderson. – Kolejny raz jednak to, co mówisz, brzmi rozsądnie, a poza tym tylko ty wiesz 
cokolwiek na temat tego całego Lutza. Załóżmy, że się nie mylisz. Co jeszcze moglibyśmy 
zrobić?
   – Oczywiście wykorzystać ich desperację – powiedział z zapałem Chris. – Skoro Lutz i jego 
banda czują się zapędzeni w kozi róg, to przeciętny obywatel musi znajdować się na krawędzi 
szaleństwa. Przy czym nie sądzę, żeby byli tam „obywatele” w naszym rozumieniu tego słowa, 
ponieważ wspomniany człowiek Franka mówił, że skończyły się im leki. Myślę, że chciał, żeby 
te słowa dotarły do moich uszu, ale wtedy nie rozumiałem jeszcze, o co chodzi. Szary obywatel 
nawet w pomyślnych okresach musi zdrowo nienawidzić tej zgrai. Moglibyśmy usunąć Lutza 
rękami jego własnych podwładnych.
   – W jaki sposób? – spytał Anderson tonem człowieka świadomego, że zadaje pytanie, na 
które nie ma odpowiedzi.
   – Nie wiem dokładnie jak. W znacznym stopniu trzeba by działać na wyczucie. Miałem 
w Scranton dwóch przyjaciół, z których jeden był w stałym kontakcie z Lutzem. Jeżeli nadal jest 
w mieście, mógłbym się tam zakraść i spróbować nawiązać z nim kontakt.
   – Cały czas się bałem, że z czymś takim wyskoczysz – westchnął sierżant Anderson, 
powstrzymując go ruchem dłoni. – Chris, czy ty się kiedyś wyleczysz z turystycznych zapędów 
na koszt miasta? Znasz opinię Amalfi ego w tej sprawie.
   – Okoliczności się zmieniały – wtrąciła Carla.
   – Tak, ale... no dobrze, dobrze, mogę zaryzykować przynajmniej ten jeden krok. – Jeszcze 
raz nacisnął przycisk. – Są jakieś uwagi? – rzucił w przestrzeń.
   – ODRADZAMY TEGO RODZAJU WYPAD, SIERŻANCIE ANDERSON. SZANSĘ, ŻE 
PAN DEFORD ZOSTANIE ROZPOZNANY, SĄ ZBYT DUŻE.
   – Widzisz? – zatriumfował Anderson, – Amalfi zada im takie samo pytanie. Zwykle nie 
stosuje się zaleceń Ojców, ale tym razem na własną rękę doszedł do identycznych wniosków.
   – Może to nie najlepszy pomysł, po prostu nic innego nie przyszło mi do głowy.
   – To, co mówisz, nie jest pozbawione racji. Muszę przedstawić burmistrzowi obie twoje 
uwagi i zasugerować podjęcie akcji, która wywołałaby w Scranton odpowiednie nastroje. Może 
on wpadnie na jakiś lepszy pomysł. Głowa do góry, Chris; dobrze, że mi wszystko 
opowiedziałeś. Nie powinieneś się martwić, że odrzuciliśmy drobny fragment twojego planu. Nie 
zawsze można wygrywać ze wszystkimi.
   – Zgoda, ale próbować zawsze trzeba.
   Jeśli nawet Amalfi wpadł na lepszy sposób „wywołania nastrojów” w Scranton, nikt o tym 
Chrisa nie powiadamiał. Być może burmistrz podjął jakieś kroki w tym kierunku, ale 
najwyraźniej nie odniosły one poważniejszych skutków. Podczas gdy Nowy Jork uwijał się przy 
robocie, Scranton siedziało ponuro na miejscu, w złowrogim milczeniu wyczekując zbliżającej 
się nieuchronnie daty wygaśnięcia konkurencyjnego kontraktu. Mimo ubóstwa i głodu nie 
zamierzało dać za wygraną w grze, w której stawką była planeta tak zamożna jak Argus III. 
Wyglądało na to, że Amalfi będzie musiał usunąć Scranton siłą albo wezwać ziemską policję, 
żeby zrobiła to za niego. Jak dotąd Frank Lutz zachowywał się zgodnie z przewidywaniami 
Chrisa.
   Aż nagle, w ostatnim tygodniu kontraktu, bomba wybuchła. Chris jak zwykle o tym 
dowiedział się od swojego opiekuna.
   – Ten twój przyjaciel, Piggy – zżymał się Andersen. – Wpadł na pomysł, że wkręci się do 
władz miejskich Scranton i zmontuje coś w rodzaju puczu przeciwko Lutzowi. Oczywiście Lutz 
mu nie uwierzył i teraz jesteśmy ugotowani.
   – Jak on się tam dostał? – Chris był zaszokowany, a zarazem rozbawiony.
   – To właśnie najgorsza część tej historii. W jakiś sposób udało mu się przekonać dwie 
kobiety, że mogłyby użyć swoich wdzięków jako tajne agentki, tak jakby tym zbirom tam 
u sterów kiedykolwiek zabrakło kobiet, zwłaszcza w czasach głodu! Jedną z nich jest 
szesnastoletnia dziewczyna. Jej rodzina, ze zrozumiałych względów, szaleje. Drugą, 
trzydziestoletnia pasażerka, siostra obywatela, jednego z pilotów bojowych Irisha Dulany’ego. 
Siostra, jak nas poinformowali właśnie Ojcowie Miasta, oscyluje na krawędzi psychozy, dlatego 
nigdy nie udało jej się uzyskać obywatelstwa: pozwolono jednak bratu wprowadzić ją w tajniki 
pilotażu, ponieważ wydawało się, że latanie wpływa korzystnie na jej samopoczucie. Żeby 
wcielić plan Piggy’ego w życie, uprowadziła samolot brygady desantowej i zanim wydobyliśmy 
całą tę historię z komputerów, było po wszystkim.
   – Chce pan powiedzieć, że Ojcowie Miasta słyszeli, jak Piggy namawiał się ze swoimi 
towarzyszkami?
   – Naturalnie. Wiesz przecież, że oni wszystko słyszą.
   – To dlaczego nikogo o tym nie powiadomili?
   – Mają zakaz udzielania informacji z własnej inicjatywy. Zazwyczaj jest to korzystne; bez 
zakazu trajkotaliby dniem i nocą na wszystkich kanałach. Nie są całkiem bezkrytyczni. Lutz żąda 
okupu. Zapłacilibyśmy mu sporą sumę, ale on żąda planety. Znów sprawdziły się twoje 
przewidywania, Chris. Wszelką logikę diabli wzięli. Nie możemy mu dać czegoś, co do nas nie 
należy, a nawet gdybyśmy mogli, też byśmy nie dali. Piggy wpakował nas w wojnę, której 
konsekwencji nie są w stanie przewidzieć nawet komputery. Chris westchnął ciężko.
   – Co wobec tego zrobimy?
   – Nie mogę ci tego zdradzić.
   – Ja nie pytam o żadne szczegóły dotyczące waszych poczynań taktycznych. Chciałbym mieć 
jakieś ogólne wyobrażenie. Piggy jest przecież moim przyjacielem, może w tych okolicznościach 
zabrzmi to głupio, ale naprawdę go lubię.
   – Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie – skwitował refleksyjnie powłokowy. – Cóż, 
tak czy owak nie mogę ci wiele więcej powiedzieć. Ogólnie rzecz biorąc, Amalfi gra na zwłokę, 
Ucząc na to, że Lutz zrozumie to jako przyjęcie jego warunków, a Argus III wręcz przeciwnie. 
Komputery sporządziły mu szyfr specjalnych wyrazów, które inaczej zostaną odczytane przez 
osadników, a inaczej przez Scranton. Nasz kontrakt kończy się za tydzień. Być może uda nam się 
zwodzić Lutza aż do przedostatniego dnia. Nie wolno mi zdradzić, co planujemy dalej. 
W każdym razie wkroczymy tam i postaramy się wytrącić mu zabawki z ręki. To nam zostawi 
dzień na wydostanie się z Układu Argusa, a jeśli nawet dorwą nas policaje, będziemy mogli 
przynajmniej mydlić im oczy tym, że wywiązaliśmy się z kontraktu. Tak się w dodatku składa, że 
będziemy mieli dzień na pobranie naszej należności...
   – PRZEKROCZENIE – przemówili znienacka Ojcowie Miasta, chociaż nikt ich o nic nie 
pytał.
   – Ojej, przepraszam! Chyba się zagalopowałem. Nic więcej nie mogę ci już powiedzieć, 
Chris!
   – Myślałem, że oni nigdy nie odzywają się z własnej woli!
   – Słusznie myślałeś – potwierdził Andersen. – To nie było z własnej inicjatywy. Amalfi dał 
im polecenie śledzenia wszystkich rozmów dotyczących tej historii i przerywania ich, jeśli 
pojawi się zbyt wiele szczegółów. Tyle tylko mogę powiedzieć na ten temat, szkoda, że nie 
przynoszę pomyślniejszych wiadomości,
   Został już tylko tydzień do odlotu. Chris nagle zauważył, że data wygaśnięcia kontraktu 
przypada na dzień poprzedzający jego osiemnaste urodziny. Nadchodzące dni miałyby się okazać 
rozstrzygające dla niego, dla Piggy’ego, dla jego dwóch ofiar, dla Scranton, dla Argusa III, 
wreszcie dla Nowego Jorku. Znowu widział jasno jak na dłoni, że plan Amalfiego skazany jest na 
niepowodzenie.
   I znowu wiedział, że ten plan rozbije się o osobę Franka Lutza.
   Nie miał wątpliwości, że Amalfi spokojnie byłby w stanie przechytrzyć Lutza 
w bezpośrednim starciu, ale tym razem mieli do czynienia z inną sytuacją. Głęboko wątpił, czy 
lista zakodowanych słów, którą przygotowują Ojcowie Miasta, nawet jeśli zwiedzie setkę 
Argusowych uszu, wywiedzie Lutza w pole; zarządca Scranton był wykształconym, 
doświadczonym, kutym na cztery nogi politykiem i biurokratą, a teraz, na domiar złego, nabrał 
maniakalnej wręcz podejrzliwości. Nawet w pomyślnych czasach cechowała go nieufność; 
trudno oczekiwać od kogoś, kto podejrzewał swoich przyjaciół, kiedy wszystko szło tak jak 
trzeba, że w przededniu ostatecznej kieski okaże więcej zaufania wobec wrogów.
   Chris wiedział bardzo niewiele o polityce miast wędrownych, znał jednak ich historie. Znał 
również skunksy. Nieraz zastanawiał się, jakim cudem biedny Kelly, tarmosząc te zwierzątka, 
nigdy żadnemu z nich nie zrobił krzywdy. Może pies po prostu czuł do nich sympatię. Skunksy 
potrafią być uroczą maskotką dla ostrożnego właściciela. Ale ludzka odmiana skunksów nie 
zachęcała do ryzyka. Wystarczyło jedno spojrzenie na Franka Lutza.
   Założywszy nawet, że Lutz nie ostrzela znienacka Nowego Jorku gradem pocisków 
rakietowych, czy czymś tam, na co Scranton będzie stać, założywszy, że Lutz da się podejść 
Amalfiemu i burmistrz w ostatniej chwili wytrąci mu władzę z ręki bez jednego wystrzału 
i jednej ofiary w ludziach, nawet wtedy Piggy i obie wzięte do niewoli kobiety nie przeżyją całej 
operacji. W całym Nowym Jorku tylko jeden Chris orientował się z jaką pogardą Lutz traktował 
zbędne osoby na pokładzie swojego miasta, jeden Chris domyślał się, jak błyskawicznie 
pozbędzie się trójki rzekomych uciekinierów z miasta, które tolerowało pasażerów.
   Żałosna ekipa Piggy’ego zapewne przegarniała już łopatami żużel. Jeśli nawet Lutz pozwoli 
im w jako takich warunkach przeżyć następny tydzień, z pewnością każe ich natychmiast 
wykończyć, kiedy odkryje, że jego królestwo chwieje się w posadach. Choćby Amalfi 
natychmiast zajął Scranton, żeby wydać wyrok śmierci na jeńców, nie trzeba więcej niż pięć 
sekund. To był jeden z powodów, dla których wojny w średniowiecznej Europie ciągnęły się 
latami, chociaż wszyscy uczestnicy dawno już zapomnieli albo nie dbali, o co walczą: okup za 
jeńców bywał niezłym zarobkiem.
   Ale opiekun Chrisa zżymał się na przykłady w tym stylu. Jeśli chodzi o Amalfiego i Ojców 
Miasta, to wystarczająco wyraźnie zaznaczyli swoje stanowisko w tej sprawie, by nie warto było 
się do nich zwracać. Gdyby Chris się do nich udał, ponownie ich reakcja z pewnością nie 
ograniczyłaby się do kolejnego NIE; prośba dałaby murowany pretekst, żeby zastosować nad nim 
permanentny nadzór.
   A jednak tym razem miał pewność, że się mylą. Układał więc swój plan bardzo ostrożnie, 
nękany nieustannie obawami, czy prastarzy mężowie i ich komputery nie okażą się kolejny raz 
wszechwiedzący... i nie zatrzymają go w ostatniej chwili.
   Jeśli nawet Ojcowie przejrzeli jego zamiary, nie dali tego po sobie poznać. Następnego 
wieczora opuścił miasto. Nikt nie próbował go zatrzymywać. Wyglądało na to, że nikt nawet nie 
zauważył jego ucieczki.
   Prawdę mówiąc, na to liczył. A jednak dręczyły go wyrzuty sumienia i poczucie, że jest 
zdany wyłącznie na własne siły.
   

ROZDZIAŁ JEDENASTY
   Kryjówka
   
   W normalnych okolicznościach Chris nie wyprawiałby się po nocy w dziki, nieznany teren. 
Tym razem również wyszedłby zapewne godzinę przed świtem, co pozwoliłoby mu 
w ciemnościach oddalić się od Nowego Jorku. Ale na Argusie III warunki do poruszania się 
w nocy były wyjątkowo korzystne.
   Chris miał przy sobie kompas, którego igła pokazywała zawsze najsilniejsze pole wiratorowe 
w okolicy. Było to standardowe wyposażenie mieszkańca wędrownego miasta. Na większości 
planet koczownicze metropolie utrzymywały szczątkową postać pola, żeby nie dopuścić do 
atmosfery powietrza planety. Kiedy miasto wkraczało na wojenną ścieżkę, generatory pracowały 
bez przerwy na wypadek, gdyby trzeba było szybko odlecieć. Przez pół drogi igła zwrócona była 
w stronę Nowego Jorku, więc Chris posuwał się według nakazów zwyczajnego kompasu 
magnetycznego, później kompas wędrowca wyznaczał kierunek na Scranton.
   Drugim ułatwieniem było światło. Argus nie posiadał własnego księżyca, za to olbrzymie 
białobłękitne słońca setką oczu oświetlały planetę. W tej połowie roku zza tarcz słonecznych 
sączyło się światło pozostałej części mgławicy, dwakroć jaśniejsze niż światło ziemskiego 
księżyca. W tym blasku z łatwością dawało się czytać, choć ludzkie oko nie rozróżniało w nim 
kolorów.
   Najważniejsze, że Chris znał lasy iglaste i góry, gdyż wychował się w Alleghenach.
   Bagaż miał lekki – niewielki plecak z dwiema wojskowymi konserwami, manierkę i ubranie 
na zmianę, czyli to, które miał na sobie, kiedy przeniesiono go na Nowy Jork; chociaż wiedział, 
że komputery same się z niczym nie zdradzą, musiał się zebrać na odwagę, żeby poprosić Ojców 
Miasta o wydanie odzieży z depozytu.
   Prośba z pewnością mogła naprowadzić na jego trop, nie miało to jednak żadnego znaczenia. 
Kiedy sierżant Andersen zauważy zniknięcie Chrisa, nie będzie miał najmniejszych wątpliwości, 
dokąd chłopak się udał.
   Przed świtem dotarł na grzbiet górskiego łańcucha. W południe po drugiej stronie gór znalazł 
niewielką grotę, z której sączył się lodowaty strumyk. Na czworakach ostrożnie wczołgał się do 
środka najdalej jak się dało, rozejrzał się na wszystkie strony, czy nie znajdzie starych kości, 
odpadków, śladów legowiska i innych oznak, że trafił do nory miejscowej zwierzyny. Jak 
przypuszczał, niczego nie znalazł, bo niewiele zwierząt zakłada gniazda tuż przy ciekach 
wodnych – w nocy jest zbyt wilgotno, a w dodatku woda przyciąga wielu potencjalnych wrogów. 
Po raz pierwszy od wymarszu pożywił się i zasnął.
   O zmierzchu wstał, napełnił manierkę wodą ze strumienia i powoli zaczął schodzić zboczem. 
Ścieżka, którą z konieczności obrał, była niebywale kręta, jednak dzięki obu kompasom jego 
wątpliwości na temat kierunku nie trwały nigdy dłużej niż parę minut. Do północy brakowało 
jeszcze kilka godzin, kiedy dostrzegł wreszcie miasto, migoczące w dolinie posępnie, jak garść 
rozrzuconych po pajęczej sieci kropel rosy. O świcie zakopał plecak z nowojorskim ubraniem, 
w solidnie podartym i zabrudzonym, i nie tracąc pogody ducha, powlókł się przez wygolony pas 
wokół Scranton w stronę tej samej ulicy, którą przed laty pod przymusem wkroczył na pokład 
odlatującego miasta. Tym razem jego wejście przebiegało zupełnie inaczej, w czym niebagatelną 
rolę odegrał fakt, że miał przy sobie przyrząd umożliwiający przekroczenie granicy pola 
wiratora.
   Jego obecność została naturalnie natychmiast wykryta. Dwóch strażników ziewając 
i przecierając zaczerwienione oczy, wybiegło mu na przeciw; najwyraźniej kończyli nocną wartę.
   – Co tu robisz?
   – Byłem na grzybach – odparł Chris, wykrzywiając twarz w najbardziej idiotycznym 
uśmiechu, na jaki go było stać. – Nic nie ma. Dziwne jakieś mają tu te lasy.
   Zaspany strażnik zlustrował go od stóp do głów, lecz nic poza zniszczonym ubraniem Chrisa 
i jego niewątpliwą młodością nie rzuciło mu się w oczy. Dla zasady zbeształ chłopaka.
   – Gdzie pracujesz?
   – Przy piecach wgłębnych.
   Strażnicy wymienili spojrzenia. Piece wgłębne były to głębokie, podgrzewane elektrycznie 
doły, w których ostrożnie stopniowo schładzano sztaby stali. Doły wymagały regularnego 
oczyszczania, lecz nie opłacało się wyłączać na ten czas ogrzewania. Czyścicieli w azbestowych 
kombinezonach spuszczano do środka na cztery minuty. Gdyby zostali dłużej, ich izolowane 
drewnem buty stanęłyby w płomieniach. Po wyciągnięciu z pieca zmieniano im obuwie i z 
powrotem opuszczano do dołu. Czynność tę powtarzano przez całą szychtę. Tylko skończony 
półgłówek był w stanie znieść podobne piekło.– Dobra, głupku, wracaj do roboty. I żebym cię tu 
więcej nie widział. Zrozumiano? Masz szczęście, żeśmy cię nie postrzelili.
   Chris schylił pokornie głowę i z głupawym uśmiechem rzucił się do ucieczki. W chwilę 
później kluczył już labiryntem odrapanych uliczek. Był pewien, że trafi. A jednak łatwość, z jaką 
znajdował drogę, trochę go zaskoczyła.
   Jego kryjówka pośród skrzyń stała nietknięta. Wyglądała dokładnie tak, jak w dniu, kiedy 
opuszczali ją z Fradem – został nawet ogarek świeczki. Chris zjadł drugą puszkę wojskowej 
konserwy i zasiadł w ciemnościach. Czekał.
   Nie musiał czekać długo, chociaż czas zdawał się wlec w nieskończoność. W jakąś godzinę 
po zakończeniu dnia pracy usłyszał w labiryncie odgłos stąpania. Oślepiła go struga światła 
z latarki.
   – Cześć, Frad – powitał przybysza. – Cieszę się, że cię widzę, a raczej cieszyłbym się, 
gdybyś przestał mi świecić prosto w oczy.
   Snop światła wylądował na suficie.
   – To ty, Chris? – spytał głos Frada. – Dobra, już widzę, że to ty. Urosłeś chyba z pół metra.
   – Możliwe. Głupio mi, że nie zjawiłem się wcześniej.
   – Nigdy do końca nie wierzyłem, że się zjawisz. – Olbrzym odchrząknął i usiadł. – Po prostu 
coś mnie tknęło, kiedy usłyszałem, z kim mamy na pieńku. Mam nadzieję, że nie usiłujesz 
przejść na naszą stronę jak tamta trójka głupków.
   – Żyją? – spytał Chris, ogarnięty nagłą trwogą.
   – Owszem. Przynajmniej żyli przed godziną. Ale centa bym nie dał za to, że ocaleją. Frank 
z dnia na dzień traci rozum... Kiedyś myślałem, że go rozumiem, ale to już przeszłość. Czy po to 
tu przyszedłeś, żeby spróbować wydostać tę bandę dzieciaków? Nie uda ci się.
   – Wiem – przyznał Chris. – Ale nie jest tak, jak myślisz. Nie będę próbował przejść na waszą 
stronę. Zastanawialiśmy się, jakim cudem dopuściliście do tego, żeby menażer wpakował was 
w taką kabałę? Nasi Ojcowie Miasta twierdzą, że brak mu piątej klepki, a jeśli już komputery to 
widzą, to wy tym bardziej powinniście zdawać sobie z tego sprawę. Sam zresztą mówiłeś coś 
w tym rodzaju.
   – Słyszałem trochę o waszych komputerach – powiedział z namysłem. – Czy to prawda, co 
ludzie mówią, że one rządzą waszym miastem?
   – Do pewnego stopnia. Jednak najwyższą władzę sprawuje burmistrz.
   – Amalfi. Hmm. Prawdę mówiąc, Chris, wszyscy wiedzą, że Frank nie panuje nad sytuacją. 
Nie ma na to rady. Co nam to da, że go zrzucimy ze stołka? Poza tym nie byłoby to wcale takie 
łatwe. Dalej będziemy po uszy tkwić w tym samym bagnie.
   – Nie musielibyście wtedy walczyć z moim miastem – zauważył Chris.
   – Ano, nie, i to byłoby niewątpliwie korzystne. Ale pozostaniemy w matni. Zmiana paru 
nazwisk w zarządzie nie napełni nam brzuchów ani kieszeni. – Umilkł na chwilę, po czym podjął 
z goryczą. – Chyba wiesz, że głodujemy. Ja mam co jeść, bo Frank dba o swoich ludzi, ale 
wszystko staje mi w gardle, kiedy patrzę na twarze ludzi na ulicach. Gra Franka w stosunku do 
Amalfiego trąci szaleństwem, ale nie ma innego wyjścia.
   Chris milczał. Sprawy wyglądały tak, jak się tego spodziewał, co wcale nie ułatwiało 
realizacji jego zamiarów.
   – Nie odpowiedziałeś na moje pytanie – podjął Frad. – Jakie masz plany? Chcesz tylko 
zorientować się w sytuacji? Może nie powinienem ci tyle mówić?
   – Chcę wywołać rewolucję – oświadczył Chris. Jego słowa brzmiały zawstydzająco 
górnolotnie, ale żadne inne nie przyszły mu do głowy. Starał się przy tym unikać wszystkiego, co 
byłoby jawnym kłamstwem, lecz wiedział, że z każdą chwilą coraz trudniej będzie mu 
zrealizować to postanowienie. – Nasz burmistrz twierdzi, że pozawalaliście wasze kontrakty, bo 
nie macie odpowiedniej aparatury badawczej, coś takiego często przydarza się małym miastom, 
które nie prowadzą pomiarów komputerowych. Ojcowie Miasta uważają, że jesteście w stanie 
wykonać tę robotę.
   – Chwileczkę. Nie wszystko naraz. Powiedzmy, że pozbędziemy się Franka i dogadamy 
z Amalfim. Czy wasi Ojcowie Miasta pomogliby nam jakoś w zorganizowaniu robót?
   Przyszła pora improwizacji, potem już musiał zacząć kłamać w żywe oczy.
   – Jasne, że tak. Najpierw jednak musielibyśmy dostać z powrotem naszych ludzi: Piggy’ego 
Kingston-Throopa i obie kobiety.
   Frad machnął niecierpliwie ręką w półmroku.
   – Natychmiast. To jest poza wszelką umową. Widzisz jednak, Chris, sprawa jest dosyć 
skomplikowana. Twoje miasto przyleciało tutaj wykonać robotę, w której my nawaliliśmy. Jeżeli 
mimo wszystko my skończymy pracę, ktoś odejdzie z pustymi rękami. Nie sądzę, żeby Amalfi 
zgodził się na takie warunki.
   – Jak dotąd nie postawił żadnych warunków. Wiesz chyba, Frad, jak wygląda nasz kontrakt 
z tą planetą. Połowa umowy to przeprowadzenie robót, które wy mieliście wykonać. Druga to 
uwolnienie Argusa od Scranton. Jeżeli zaczniecie zachowywać się jak przyzwoite miasto, a nie 
jak pinklarz, otrzymamy część naszej zapłaty i to większą część całej sumy. Nasz burmistrz, 
oczywiście, wolałby załatwić sprawę sposobem, a nie na drodze zbrojnej, bo jeśli dojdzie do 
walki, obie strony będą musiały płacić za wyrządzone szkody. Dobrze mówię, prawda?
   – Hmm, chyba tak. Nie wyzywaj nas od pinklarzy, bo się wścieknę. Zasłużyliśmy na to 
przezwisko, ale tak czy owak doprowadza mnie to do szału. Albo będziemy ze sobą rozmawiać 
jak równy z równym, albo nie rozmawiamy wcale.
   – Przepraszam, nie mam specjalnego rozeznania w tych sprawach. Gdyby Amalfi miał 
wybór, przysłałby tu kogoś lepiej zorientowanego. Nie było jednak nikogo poza mną.
   – Już dobrze. Jestem rozdrażniony i tyle. Czeka nas rozwiązanie jeszcze jednego problemu, 
mianowicie: osadników. Nie zaufają nam tylko dlatego, że usuniemy Franka. Osadnicy nie 
orientują się, że coś z nim jest nie tak, więc nie będą mieli powodów, żeby uwierzyć następnemu 
menażerowi Scranton. Jeżeli mamy odzyskać kontrakt na prace górnicze, Amalfi będzie musiał 
złożyć za nas poręczenie. Myślisz, że by się na to zgodził?
   Chris zabrnął już o wiele dalej, niż pozwalała uczciwość. Poczuł nagle, że nie powinien dalej 
posuwać kłamstw i spekulacji.
   – Nie wiem, Frad. Nigdy z nim o tym nie rozmawiałem. Przypuszczam, że najpierw 
musiałby spytać o zdanie Ojców Miasta. A ich odpowiedzi nigdy nie da się przewidzieć.
   Frad przysiadł na piętach i zaczął rozmyślać, rytmicznie uderzając pięścią w otwartą dłoń 
drugiej ręki. Przez chwilę zdawało się, że chciał o coś spytać, ale widocznie zmienił zamiar.
   – No cóż – odezwał się w końcu przytłumionym głosem – wszystko ma swoje wady i zalety. 
Myślę, że jednak zaryzykujemy. Będziesz musiał zostać tutaj, Chris. Mogę dać po łbie 
Barneyowi i Hugginsowi, ale z Frankiem będzie gorsza sprawa. Jeśli dojdzie do prawdziwej 
strzelaniny, może okazać się o wiele szybszy ode mnie. W dodatku nie będzie sobie zawracał 
głowy tym, kto oberwie przy tej okazji. Jeśli zamach na Franka się uda, niebawem przyjdę po 
ciebie. Do tego czasu lepiej nie wystawiaj stąd nosa.
   Chris spodziewał się takiego polecenia, jednak perspektywa, że kolejny raz będzie czekał 
bezczynnie i przegapi najciekawsze wydarzenia, wcale go nie zachwyciła. W ostatniej chwili 
przypomniał sobie o czymś.
   – Zostanę tutaj. Ale, Frad, jeżeli coś zacznie wyglądać nie tak, nie czekaj, aż będzie po 
wszystkim. Daj mi znać, a ja spróbuję sprowadzić pomoc.
   – Nno... zgoda. Lepiej jednak, żeby nie kręcił się tutaj nikt obcy. Jeśli ktokolwiek w tym 
mieście nabierze podejrzeń, że Nowy Jork macza w zamachu palce, nawet ludzie, którzy 
nienawidzą Franka, przejdą z powrotem na jego stronę. Wszyscy tutaj ostatnio troszkę 
powariowaliśmy. – Podniósł się z ponurą miną. Sięgnął po latarkę. – Mam nadzieję, że masz 
sprawdzone informacje. Frank mi ufa. Jestem ostatnim człowiekiem, któremu ufa, dlatego wcale 
się nie palę do tej roboty. Sam nie wiem czemu, ale zawsze lubiłem Franka, chociaż od początku 
wiedziałem, że to podła gnida. Niektórzy mają w sobie coś takiego. To dla mnie żadna frajda 
wsadzić mu nóż w plecy. Musiał się tego doigrać prędzej czy później, ale nigdy bym się nie 
podjął takiej roboty, gdybym tobie nie ufał bardziej niż jemu.
   Ruszył w stronę wylotu labiryntu.
   – Dzięki, Frad. Powodzenia – powiedział Chris przez zaciśnięte gardło.
   – Siedź i nie ruszaj się stąd. Przyjdę po ciebie.
   Nie mógł siedzieć w swojej kryjówce bez przerwy, mimo to stracił wkrótce poczucie czasu. 
Jadł, kiedy czuł się głodny – większość zapasów zniknęła, ale Frad przeoczył jeden z ukrytych 
pojemników – spał, ile tylko mógł. Czyli nie za wiele, bo dopiero teraz, w czasie bezczynności 
dopadły go niepokój i nerwy, które pogarszał brak jakichkolwiek wiadomości.
   W końcu doszedł do wniosku, że wszystko trwa zbyt długo. Nie był w stanie już zdrzemnąć 
się nawet sekundę. Nieustannie oczekiwał, że dotrą do niego odgłosy walki albo pogłębiające się 
buczenie da mu znać, że Scranton kolejny raz unosi go w dal. Ciasne pomieszczenie zmieniało 
niepokój w istną torturę. Pierwszy szelest w labiryncie poderwał go gwałtownie na nogi. Chris 
rzuciłby się na oślep do ucieczki, gdyby miał dokąd.
   W migotliwym świetle latarki Frad wyglądał jak upiór. Na twarzy miał kilkudniowy zarost, 
spojrzenie błędne z wyczerpania. Oko zdobił mu potężny siniec.
   – Wychodź – powiedział krótko. – Już jest prawie po wszystkim.
   Chris wkroczył śladem Frada w półmrok magazynu, który wydawał mu się oślepiająco jasny 
po nieprzeniknionych ciemnościach kryjówki. Potem wyszli na światło przedwieczornego słońca, 
którego jasność była już całkiem nieznośna dla oczu.
   – Co stało się z Frankiem Lutzem? – spytał bez tchu.
   Frad zapatrzył się daleko przed siebie. Kiedy przemówił, w jego głosie nie było śladu emocji.
   – Pozbyliśmy się go. Wolałbym nie wracać do tej sprawy.
   – Co się teraz dzieje? – Chris pospiesznie zmienił temat.
   – Trzeba jeszcze to i owo uprzątnąć. Przydałaby się nam jakaś pomoc. Gdybyś teraz wezwał 
swoich przyjaciół, wpuścilibyśmy ich do miasta pod warunkiem, że Amalfi nie posadzi nam na 
karku całej brygady desantowej.
   – Przyśle tylko dwóch ludzi.
   Frad skinął głową.
   – Dwóch dobrych, uzbrojonych po zęby ludzi powinno dokończyć roboty w dzień czy dwa. – 
Machnął ręką na przelatującą taksówkę. Kiedy sadowiła się posłusznie przy krawężniku, Chris 
wypatrzył w karoserii kilka dziur, niewątpliwie pochodzących od kul. Trudno było określić, 
kiedy zostały zrobione, ale Chris domyślał się, że nie mają więcej niż tydzień. – Zawiozę cię do 
radiostacji, tam ci się pewnie nieźle dostanie po uszach. Potem przystąpimy do negocjacji.
   Nadeszła chwila, której Chris bał się najbardziej. Miał się wyspowiadać ze swoich uczynków 
przed Andersenem i Amalfim, przyznać, co rozpętał i w co ich wszystkich wpakował.
   Nie miał złudzeń co do stanu swojego ducha. Trząsł się ze strachu.
   – No, wskakuj – ponaglił Frad. – Na co czekasz.
   

ROZDZIAŁ DWUNASTY
   Audiencja
   
   Miastem z szacunku dla tradycji administrowano z ratusza, jednak sterownia znajdowała się 
w iglicy Empire State Building. Tutaj też Amalfi przyjął wszystkich zebranych: Chrisa, Frada, 
sierżanta Andersena i Dulany’ego. Na czas alarmu nie ruszał się ani na krok z pomieszczenia – 
a alarm oficjalnie trwał nadal.
   Sterownia zachwyciła Chrisa. Ściany aż po sufit wypełniały ekrany, zegary, wykresy, lampki 
sygnalizacyjne i dziesiątki przyrządów, których Chris nie znał nawet z nazwy. Jednak uwagę 
chłopca przykuwała przede wszystkim osoba samego burmistrza, Amalfi pogrążony był właśnie 
w rozmowie z Fradem, w związku z czym Chris miał okazję przyjrzeć mu się spokojnie.
   Mityczny Amalfi zaskoczył go swym wyglądem. Chris nie umiałby dokładnie powiedzieć, 
jak go sobie wyobrażał, z pewnością jednak myślał o szczupłym, barczystym mężczyźnie 
o heroicznych rysach, tymczasem zastał niskiego, pękatego jegomościa z byczym karkiem, 
wielką łysiną i dłońmi ogromnymi jak bochny. Najdziwniej w tym wszystkim wyglądało cygaro, 
delikatnie, po kobiecemu trzymane w grubych paluchach. Burmistrz raz po raz zaciągał się 
z błogim wyrazem twarzy. W mieście nikt poza nim nie miał prawa palić; nie wystarczało 
miejsca na uprawę tytoniu. W tej sytuacji cygaro było czymś więcej niż tylko oznaką piastowanej 
godności; jak śnieg sprowadzany z gór przez rzymskich cesarzy było symbolem zamożności 
miasta i Amalfi trzymał je w palcach z pietyzmem, bez cienia pazerności. Miał dziwny zwyczaj. 
Kiedy się nad czymś zastanawiał, podnosił cygaro do oczu i studiował z taką miną, jakby 
rozżarzony koniuszek wyświetlał wszystkie jego myśli.
   – Jest problem z komputerami, ale to się da załatwić – zwrócił się do Frada. – Możemy wam 
pożyczyć nasz komputer-matkę na czas potrzebny mu do wykonania własnej repliki. Kiedy 
będzie gotowa, włożycie odpowiedni program, nafaszerujecie danymi i będziecie produkować 
sobie kolejnych Ojców Miasta. Tylu, ilu będzie wam trzeba... Myślę, że z jedna trzecia tego, co 
my mamy, wam wystarczy... Potrwa to z dziesięć lat. Ten czas możecie wykorzystać 
wprowadzając dane, ponieważ na początku będziecie mieli do czynienia z idiotą zdolnym jedynie 
do operacji logicznych. Na razie badania dotyczące waszych robót będziemy prowadzić na 
naszych komputerach. Ufamy ich werdyktom, a Chris twierdzi, że jest pan człowiekiem 
słownym, więc podżyrujemy wasz kontrakt z Argusem.
   – Bardzo dziękujemy – oświadczył Frad.
   – Nie ma za co – zagrzmiał Amalfi. – Cała przyjemność po naszej stronie. Prawdę mówiąc, 
dostajemy więcej niż dajemy, bo dzięki wam nauczyliśmy się czegoś nowego. Tym samym 
wracamy do sprawy młodego awanturnika, pana deForda. – Odwrócił się gwałtownie w stronę 
Chrisa, któremu serce uciekło w pięty. – Chyba zdajesz sobie sprawę, Chris, że wybiła dla ciebie 
godzina zero? Kończysz osiemnaście lat.
   – Tak, proszę pana, zdaję sobie sprawę.
   – Otóż mam dla ciebie stanowisko, które chyba będzie ci odpowiadać. Od kiedy wspomniano 
mi o takiej możliwości, cały czas o tym myślę i mam wrażenie, że to byłoby coś dla ciebie.
   Chrisowi serce podskoczyło go gardła. Burmistrz obejrzał z uwagą własne cygaro.
   – Praca wymaga niecodziennej kombinacji wiedzy z przedsiębiorczością, wyobraźnią, 
odwagą, zdolnością do improwizacji i szybkich rozwiązań oraz umiejętnością błyskawicznej 
oceny sytuacji. Z drugiej strony jednak potrzebny jest instynkt samozachowawczy, dzięki 
któremu najśmielsze nawet przedsięwzięcia będą prowadzone w sposób gospodarujący 
oszczędnie ludźmi, materiałami, pieniędzmi, czasem. Jaki zawód przychodzi ci na myśl?
   – GENERAŁ – odparli niezwłocznie Ojcowie Miasta.
   – Nic do was mówię – ofuknął ich Amalfi. Był niewątpliwie rozdrażniony, ale Chris odniósł 
wrażenie, że jest to raczej poza.
   – Chris?
   – No cóż, proszę pana, Ojcowie mają rację. Trudno mi przysiąc, ale pewnie sam bym doszedł 
do podobnych wniosków. W każdym razie wszyscy wielcy generałowie odpowiadają tej 
charakterystyce.
   – W porządku. Idźmy dalej. Chociaż wymagane są liczne uzdolnienia, jedno z nich wybija 
się na plan pierwszy; człowiek na tym stanowisku musi być pierwszorzędnym kulturoznawcą.
   Chris poznał ten termin, kiedy przymusowo faszerowano go Spenglerem. Kulturoznawcą był 
naukowcem zdolnym ocenić etap rozwoju danej kultury, porównać z podobnymi stadiami 
w innych, a następnie nakreślić prognozy dotyczące reakcji przedstawicieli badanej społeczności 
na planowaną zmianę czy konkretne wydarzenie. Mało który generał miałby okazję zrobić użytek 
z takich umiejętności, o ile w ogóle znalazłby czas, żeby je rozwinąć.
   – To, że posiadasz wymagane cechy charakteru z kulturoznawczymi predyspozycjami 
włącznie, widać gołym okiem. Nie są to cechy obce naturze wędrowca – u ciebie jednak 
występują w stopniu ponadprzeciętnym. Naturalnie rozwinięcie uzdolnień będzie wymagało 
czasu i praktyki... ale czasu nie powinno ci zabraknąć. Ojcowie Miasta orzekli pięcioletni okres 
próbny. W służbach miejskich nie było dotąd takiej funkcji, jednak bliższe spojrzenie na 
Scranton i parę miast, którym się lepiej powiodło, przekonuje nas, że jest to funkcja pożyteczna. 
Czy przyjmujesz stanowisko?
   Chris poczuł szum w uszach. W głowie zakręciło mu się z dumy i oszołomienia.
   – Pan wybaczy... O jaką funkcję chodzi?
   – Funkcję menażera miasta.
   Chris wlepił wzrok w sierżanta Andersona, ale jego opiekun wydawał się równie zaskoczony 
jak on. Po chwili jednak z grobową miną mrugnął zachęcająco do Chrisa. Chris zaniemówił; 
mógł tylko skinąć głową. Był to jedyny gest w jego repertuarze służbowym, na jaki chwilowo 
było go stać.
   – Znakomicie. Ojcowie Miasta przewidzieli twoją zgodę, więc w śniadaniu dostałeś już 
pierwszą dawkę leków. Witamy w szeregach obywateli, panie deFord.
   Nawet w tak podniosłej chwili myśli Chrisa szybowały daleko od Nowego Jorku. Rozmyślał 
o rzeczywistych powodach, dla których pragnął żyć jak najdłużej: nadziei, że przyjdzie taki 
dzień, kiedy jakimś cudem uda mu się wrócić do domu. Nie przyszło mu nigdy do głowy, że 
kiedy ta chwila nastąpi, może nie odnaleźć ani bliskich miejsc, ani osób. Już teraz, tak 
w przestrzeni, jak w sercu, między nim a Ziemią wyrastał mur nie do przebycia.
   „Dom” przestał być dla niego tym samym, czym był w przeszłości. Wywalczył długie życie, 
któremu przypisana była nowa lojalność i nowe zobowiązania. Nie czekało go wieczne 
dzieciństwo na Ziemi, lecz życie pośród gwiazd.
   Z trudem oprzytomniał.
   – Co będzie z Piggym? – zainteresował się. – Rozmawiałem z nim w drodze powrotnej. Mam 
wrażenie, że wiele zrozumiał.
   – Za późno – oświadczył Amalfi z surową niewzruszonością. – Sam sobie wypisał bilet... 
bilet pasażerski. To prawda, że nie brak mu odwagi i przedsiębiorczości. Niestety w najgorszym 
wydaniu, a w dodatku nie popartych ani krytycyzmem, ani wyobraźnią. Te same pułapki zawsze 
będą czyhać na ciebie, Chris; na tym polega jedno z niebezpieczeństw związane z twoim 
stanowiskiem. Warto, żebyś o tym pamiętał.
   Chris skinął głową, ale ostrzeżenie burmistrza nie było w stanie zepsuć mu humoru, bo oto 
nadeszła najdonioślejsza chwila w jego życiu – chwila, kiedy Frad Haskins, nowy menażer 
Scranton, potrząsnął jego dłonią.
   – Musimy omówić służbowe sprawy, kolego – oświadczył dobitnie.