Wolfgang Jeschke

Jeźdźcy czasu

Jest to zwykła opowieść, codzienna jak na epokę,
w której życie-w-czasie stało się nudne jak, po-
wiedzmy, nie kończąca się nocna podróż pocią-
giem. Wykup więc bilet i wejdź do TEMPOLO-
TU, on powiezie cię poprzez stulecia, w których
jeszcz<\ nie byłeś; twa materia jeszcze nie uporząd-
kowana ani nie pokryta pyłem dziejów. Jedna z ta-
kich podróży trwała jedynie...
DWANAŚCIE MINUT I JESZCZE KILKA
"«**y **»*?»'
Słońce bezlitośnie prażyło nad lotniskiem.
Kiara.,
Stara /ziemia, wyschnięta, naznaczona przez historię.
Skwar.
Migotliwy pył osiadał na nielicznych drzewach, pokrywając je sza-
rym nalotem.
Z boku tkwił TEMPOLOT, ziewając swoimi wysokimi /jknami.
Wiatr spał.
Olbrzymi przyrząd trzymał na nitkach mózgi, wystawiając je pod
opieszały nurt czasu, rozciągnąwszy macki unosił się nad otchłaniami
przeszłości, nad wąwozami i głębinami, martwymi wodami i — czu-
wał, pomny na chwiejność losu. Nikt jednak nie szykował się, by
uczynić krok do przodu, ręce nie szukały oparcia, wszędzie tylko bez-
wład, senność i brak refleksu.
Oprzęd srebrnych elektrod w szarej chmurze olbrzymiej kory móz-
gowej; dłoń podtrzymująca cię pieczołowicie; drobne nici energii —
przenoszą twoje JA ponad połączeniami i elementami wzmacniający-
mi* w głuchą ciemność korytarzy, w których upływa czas.
Słońce prażyło bezlitośnie nad lotniskiem, mieszczącym się na pe-
ryferiach Kiary, prastarego, wymarłego miasta pomiędzy pustynią
a dawno wyschniętą rzeką, nazwaną przed wieloma eonami „Nilem".
Upał.
Mam sublokatora.
Powiecie pewnie — słusznie zresztą -^ że nie ma w tym nic nad-
zwyczajnego. Wiele osób ma sublokatorów, sympatycznych lub nie-
przyjemnych, sprawiających stale kłopoty, a jednak mój sublokator,
różni się od innych. Obaj zamieszkujemy mianowicie ten sam pokój,
ale nigdy jeszcze nie widziałem go ani nie słyszałem. To znaczj, nie
słyszałem go tak naprawdę.
Teraz powiecie zapewne, że w takim razie jest to całkiem przyjem-
ny lokator, ale powoli, powoli! Proszę posłuchać dalej. Przysięgam,
że nie wierzę w upiory, nie jestem też zbyt strachliwy, ale cała ta
sprawa wydaje rni się nieco niesamowita. Nigdy nie przyszłoby mi do
głowy, aby się wam naprzykrzać, ale naprawdę chciałbym wiedzieć,
czy inni przeżywają to samo co ja.
Nie śmiejcie się ze mnie, mam powody ku temu, aby w td wierzyć:
Istnieje mój lokator, którego jeszcze nie widziałem ani nie słyszałem,
przynajmniej tak naprawdę.
jjpdynie nocą — wtedy słyszę go nieraz.
Mówi bardzo cicho, prawie niedosłyszalnie, jakkolwiek jego głos
rozbrzmiewa wprost w moim mózgu i często muszę zatykać sobie
uszy, abv skoncentrować się na tym głosie. Głos — to za dużo po-
wiedzia-jie. Jest to raczej jakiś nieokreślony szept, szelest i poszum.
Marnlduże kłopoty z rozumieniem go, często przerywam mu pyta-
niem albo urywam w ogóle rozmowę. Wtedy wstaję, aby się odświe-
żyć. Nieraz jestem za bardzo zmęczony i zdekoncentrowany, wtedy
proszę go o przesunięcie rozmowy na inny termin. On zgadza się na
to, nigdy nie upiera się przy swoim, ma bowiem czas, dużo czasu,
więcej niż możecie sobie wyobrazić.
Z tego, co mi opowiada, nie rozumiem wiele, gdyż wydaje mi się
to zbyt pogmatwane i chaotyczne, chcę jednak przekazać wszystko
tak, jak to zachowałem w pamięci.
6
Mówi, że znajduje się w TEMPOLOCIE. To jest chyba jakaś ma-
szyna, pojazd albo coś w tym rodzaju, a jednocześnie brama, przez
którą można wjeżdżać i wyjeżdżać. Za pomocą tego urządzenia prze-
transportowano go z przyszłości w zamierzchłą przeszłość, tam naj-
widoczniej przegapił połączenie i teraz musi czekać. Twierdzi, że jest
bardzo stary, a mimo to jeszcze się nie urodził, że właściwie jeszcze
go nie ma, ale jest wśród nas i wszędzie, jest wami-i mną, popiokm
i liściem, morzem i pyłem, gwiazdami i światłem — ale jeszcze w sta-
nie niezorganizowanym.
Powiedział, że jestem telepatą. To nadzwyczajny, rzadki przypadek.
Telepata — ale jak to się stało? Nie mam pojęcia, czy powinienem
cieszyć się z tego powodu, czy też nie. Ale on jest na pewno doskona-
le zorientowany, jest przecież bardzo stary, słyszał i widział wiele,
mimo że jeszcze się nie urodził, a ja jestem może jego praprzodkiem,
kto wie którego stopnia. Któż ogarnie to wszystko swoim umysłem?
Szaleństwo, prawda?
Opowiedział mi swoją osobliwą historię. Nocą, kiedy miasto zamie-
ra i śpi pod swoimi dachami, a księżyc w pełni płynie po niebie, roz-
siewając blask, wtedy, na skraju snu, słyszę go.
Niech Bóg broni, abym opowiedział o tym sąsiadom. Kręciliby no-
sami, wyśmiewaliby mnie za plecami — po prostu dlatego, że nie są
w stanie tego zrozumieć. Zresztą nic dziwnego. Może nawet uznaliby
mnie za wariata i wytykali palcami albo nawet przysporzyliby mi
masę kłopotów.
Was natomiast nie znam, jeżeli więc zaczniecie się ze mnie śmiać,
to proszę bardzo — to mnie nie zaboli. Wytknąć mnie zaś palcami
nie możecie, gdyż nie wiecie, jak się nazywam i gdzie mieszkam. Ale
może zareagujecie w inny sposób: nie roześmiejecie się, lecz odet-
chniecie z ulgą, ponieważ wreszcie będziecie pewni, że nie tylko wam
się tak wiedzie, jako że i wy macie swojego lokatora, który was prze-
rażą i którego jest wam żal.
O, jestem pewien, że dużo jest tych, którzy czekają na wynalezienie
pierwszej maszyny, za pomocą której wrócą do swojej ojczyzny, w
przyszłość; czekają na Bramę Johannesburską, jak powiedział mój roz-
mówca. Nasze stulecie jest jak olbrzymia, straszliwa poczekalnia, w
której tamci siedzą, niewidzialni, pozorni; jedni usiłują rozmawiać
szeptem, inni śpią, nic już ich nie interesuje, gdyż widzieli wszystko,
o wiele za dużo. Teraz czekają na najbliższy pociąg, ale szyny, po
których ma on przyjechać, nie zostały jeszcze ułożone. To .straszne!
Niekiedy próbują nawiązać z nami rozmowę.
Może słyszycie ich głosy. Nadstawcie uszu nocą, kiedy miasto za-
miera, a księżyc płyniq nad dachami.
Na skraju snu. Może...?
Kiara i upał.
A za wysokimi oknami popołudnie na lotnisku.
— Powinien wreszcie spaść porządny deszcz, Gin. Wiesz, taki
prawdziwy, ulewny deszcz z burzą, który by zmoczył tak porządnie
wszystko.
Chętnie używał słowa „porządnie", jeden z ostatnich starych urzęd-
ników TEMPOLOTU. Był gruby, nosił piaskowy kombinezon i pocił
się obficie. Kombinezon był już wyblakły, przejął niemal kolor pyłu
na liściach, widniały też na nim liczne plamy potu. Łysa czaszka
urzędnika była brunatna od słońca, a stara twarz śmiała się, tworząc
tysiące zmarszczek.
— Burze są tu zakazane, szefie. Wyładowania elektryczne w atmo-
sferze byłyby katastrofą dla TEMPOLOTU. Wie pan o tym równie
dobrze jak ja, szefie. Urząd Meteorologiczny nigdy nie pozwoli na
burzę w tym dystrykcie.
Gin był wysoki i szczupły. Poruszał się energicznie i zwinnie, nig-
dy się nie pocił. Jego skóra była gładka, a głos jakby bezbarwny. Ciało
składało się z metalu i tworzywa sztucznego. Był androidem.
— Tak, wiem o tym, niestety. Nic, tylko słońce i słońce. Te łajdaki
nie wytwarzają żadnego wietrzyku, nawet gdybyśmy mieli uschnąć
tu, w tym pudle. Chciałbym, aby choć raz lunął deszcz, wbrew wszel-
kim zakazom. Ależ mieliby głupie miny! — Wyobraził to sobie przez
chwilę i aż zatarł z uciechy dłonie. — Taki porządny deszcz, który
by zmoczył wszystko doszczętnie. Czy możesz to sobie wyobrazić,
Gin, wszystko przemoczone na wskroś?
— Oczywiście, szefie, ale mój organizm nie reaguje na wilgoć tak
radośnie. Moi przodkowie nie wyszli z wody, jak przodkowie was,
ludzi.
— Tak, wiem, boicie się wody jak koty. Ale ja poszukam sobie
jeszcze dziś jakiejś burzy. Prawdziwej burzy, z deszczem i piorunami.
Podaj mi mapę pogody.
— Dobrze, szefie.
8
Pojazd osiadł na lotnisku, a megafon wypłoszył popołudnie, które
pierzchło na pustynię. Donośny głos gonił je aż do skraju pasa star-
towego, gdzie mieściły się magazyny, po czym powrócił, aby zagubić
się w powietrzu.
Upał trwał.
— Dwadzieścia minut postoju w Kiarze, potem Wega, Aldebaran,
Berenika, następnie...
Restauracja z szumem nadciągnęła nad lotnisko i opadła na ziemię.
Biła od niej świeżość, jaśniała kolorami.
Zjawili się pierwsi goście i zasiedli przy stolikach. Jeden z nich
wyszedł z cienia i przeszedł przez plac do TEMPOLOTU.
Miał długie włosy i był chudy. Ciemna cera sprawiała, że wyglądał
obco, jakby przybył z daleka.
Odstawił pojemną torbę podróżną.
— Chodzi mi o podróż.
Powiedział to cicho, prawie nieśmiało, jak mały chłopiec, który
pragnie kupić coś dużego.
Jego wymowa, tak jak twarz, wskazywała na odległe pochodzenie.
— Dokąd?« — zapytał Gin, sztancując bilet przewodni.
— Proszę o rok 17346 przed Zahatopolkiem — odparł przybysz,
patrząc na swoje zakurzone buty. Był jeszcze młody, najwyżej 200 lat,
o kruczoczarnych, gęstych włosach.
Mężczyzna, który marzył o deszczu, podniósł wzrok, otarł sobie
pot z czoła, po czym powiedział:
— Tam mamy rozrzut sięgający dwóch lat. Chciałbym też zwrócić
panu uwagę, że podróż powrotna możliwa jest dopiero od roku 15300
przed Zahem. A więc musi pan się liczyć z długim okresem oczekiwa-
nia. Czy zdaje pan sobie sprawę, co to oznacza? Wytrzyma pan tyle?
— Urzędnik był szczerze zatroskany.
— Wiem o wszystkim — odparł przybysz. — Jestem przygotowa-
ny. Mam misję do spełnienia, rozumie pan. Muszę...
Urwał, jak gdyby powiedział już za dużo.
— Świetnie, a więc proszę posłuchać — powiedział urzędnik,
wskazując na znajdującą się za nim olbrzymią tablicę czasową. —
Jesteśmy tu. — Jego palec przesunął się po oznakowanej licznymi
barwnymi symbolami i liczbami linii czasowej do miejsca, gdzie wy-
stępowały one już coraz rzadziej. — Pan wyląduje tu. — Przyłożył
do mapy małą niebieską płytkę, która z cichym trzaskiem przylgnęła
do linii. Gin oznaczył tę pozycję w bilecie przewodnim. — Stąd uda
się pan dalej. Na retromoment będzie pan musiał czekać około 3000
lat. — Palec przesunął się znowu do przodu. — Tu, w roku 15370,
wynaleziono TEMPOLOT, ale pierwsze bramy dla podróżnych z na-
szego obszaru czasowego otwarto dopiero w 70 lat później. Polecam
panu Bramę Johannesburską, jest to pierwszy rzeczywiście użyteczny
TEMPOLOT, bardzo precyzyjny, jak na możliwości techniczne tam-
tej epoki, działający od 15275.x Naprawdę niezawodny. Korzystają
z niego archeolodzy i historycy. Nigdy jeszcze nie sprawił nam kłopo-
tów. Stamtąd odbierzemy pana bez trudności. Jeżeli tam pana nie
zastaniemy, będziemy musieli pana odszukać i to może potrwać kilka
stuleci. Proszę więc przybyć punktualnie, to leży w pana interesie.
My nie spóźnimy się. Teraz wie pan już wszystko.
— Tak, dziękuję. Wszystko w porządku, będę na miejscu.
— A więc życzę panu miłego czasu.
— Dziękuję.
— Nie ma za co. Zawsze do pana usług. Gin, odprowadź pana
do kabiny 13.
— Tędy, proszę.
Gin udał się przodem. Przybysz podniósł wzrok na wysokie ściany
kabin podróżnych. Platforma uniosła go do góry.
Drzwi od celi zamknęły się z jękiem. Gin dmuchnął mu gazem
w twarz, po czym spojrzał nań przez szybkę.
W oczach przybysza android zaczął się rozpływać.
TEMPOLOT przystąpił do działania. Elektrody wdzierały się w
głąb mózgu, przypominając swym dotykiem długie palce delikatnej
dłoni, buszujące we włosach.
Rozpoczął się lot.
Zrobiło się ciemno i zimno, on zaś leciał coraz szybciej.
Korytarz czasu.
Jedyną pomocą w ciemnościach był lekki dotyk dłoni we włosach,
tylko dzięki niej nie przewracał się i nie błądził.	*
Leciał dalej i dalej. Ponad równinami popiołu i nocy, tam gdzie je-
go ciało było jeszcze pyłem i liściem i kwieciem i zwierzem, tobą
i mną. Gwiazdy i światło i wszystko razem, nieuporządkowane.
Leżał omdlały w celi, podczas gdy połyskliwy punkt w centrum,
który był, jest i będzie jego JA, pędził poprzez przekaźniki i rozwidle-
nia, aby następnie, wzmocniony elektronicznie, unieść się ponad rów-
ninami popiołu i nocy.
Sen i brak refleksu.
10
Kiara i upał.
— Gin, spójrz na to. Czy widziałeś już kiedyś ksjążki, prawdziwe
książki?
Sięgnął do pojemnej, wytartej torby podróżnej, którą tamten pozo-
stawił na pulpicie sterowniczym.
— Prawdziwe książki, z pewnością bardzo stare. — Pieczołowicie
podniósł jedną z nich i powąchał ciekawie. — Pachną nie-wiem-czym.
Przerzucił kilka kartek, ale znaki nic mu nie mówiły. Potrząsnął
głową.	•
— To dziwny człowiek, Gin. Niezrozumiały jak jego książki.
— Wszyscy ludzie są dziwni — zauważył lakonicznie Gin, nie od-
rywając wzroku od świetlnego punktu na linii czasowej.
— Tak myślisz?
Popołudnie ośmieliło się wrócić na lotnisko. Z zaciekawieniem otar-
ło się o obcy pojazd i ocienione stoliki w restauracji.
Świetlny punkt na linii czasowej zgasł w miejscu przeznaczenia.
Gin odwrócił się raptownie.
— Mam, szefie.
— Co masz?
— Myślałem o tej dacie, bo wydała mi się znajoma. Teraz już
wiem. Podobno wtedy urodził się ktoś, komu świat...
— No, co takiego?
— Rok 17346 zapoczątkował jakąś dawną erę na tej planecie, na-
wiązywał do wydarzenia kulturalnego czy też religijnego.
— No to co? Tym bardziej powinni zainteresować się tą epoką
historycy i socjolodzy. Może to był historyk podróży międzyplanetar-
nych, to teraz bardzo modny zawód.
— O ile wiem, w tamtych stuleciach nie odbywano jeszcze podróży
międzyplanetarnych.
— W każdym razie o coś mu na pewno chodzi. Zresztą to nie na-
sza sprawa. Ale bez żadnego powodu nie zdecydowałby się czekać
3000 lat. To żadna przyjemność, zapewniam cię, Gin. Ja bym nie pi-
sał się na to, chociaż przeżyłem już niejedno na trasie linii czasoyej.
— Też bym chciał podróżować w czasie.
Gin powiedział to z tęsknotą.
— Tego by jeszcze brakowało. Na szczęście to niemożliwe dla wa-
szych mózgów, w przeciwnym razie musielibyśmy zbierać was
po różnych tysiącleciach. Ale zaraz... — odwrócił się do niego zdzi-
11
wiony — powiedz mi, co za zwariowany elektronik zaprogramował
cię na takie wyszukane życzenia?
— Nie wszystko, czym jestem, co myślę lub czuję, zostało zapro-
gramowane — odparł Gin. — Proszę nie zapominać, że należę do
modeli rozwojowych.
— No, to rozwijaj się do woli — roześmiał się stary urzędnik. —
Jeżeli o mnie chodzi, to przeszedłbym chętnie na emeryturę, im
wcześniej tym lepiej, ale kto by wtedy sprowadził z powrotem ludzi,
wyekspediowanych przez TEMPOLOT?
— Słyszałem, że pracuje się już nad metodą używania mózgów po-
zytronowych w taki sposób, aby ich nie niszczyć.
— Dobrze by było, Gin, bo mam już tego naprawdę dosyć. Jestem
stary. Tysiąc lat w służbie TEMPOLOTU. Dla TEMPOLOTU to
nic nie jest, po prostu jeszcze jedno zero w skali, ale dla mnie to
bardzo dużo.
— Tak, szefie.
TEMPOLOT wyrzucił nić przewodnią i czekał w epoce johan-
nesburskiej.
Kiedy nieznajomy zjawił się na miejscu, maszyna zarejestrowała
identyczny wzór fal mózgowych. Ręka pochwyciła go i poniosła z po-
wrotem poprzez popiół i liście, morze i pył, chłód i ciemności.
Kiara.
W miejscu oznaczonym jako Brama Johannesburska zajaśniał
świetlny punkt, który powędrował w górę linii czasowej, aby zgasnąć
po chwili w pozycji startowej Kiara-TEMPOLOT-Data. Jednocześ-
nie rozległ się dźwięk dzwonka.
— Już wrócił, szefie — odezwał się android kontrolujący przy-
rządy.
— Obudź go, Gin. Podam mu szklankę wody. Z pewnością prze-
szedł niejedno.
Kiedy przybysz wychodził z kabiny, utykał lekko. Mimo ciemnej
cery widać było od razu, jak bardzo jest blady. Buty miał zakurzone
tak samo, jak 3000 lat temu.
— No i jak? — zapytał urzędnik. — Jest pan zadowolony? Czysta
robota, nieprawda? Żadnego rozrzutu. Dokładnie dwanaście minut.
Uśmiechnął się, zadowolony z siebie, i wyciągnął rękę w stronę
wiszącego w górze olbrzymiego zegara, gdzie pod napisem: TEMPO-
12
LOT — WZGLĘDNY — TERAZ — CZAS DOCELOWY migotał
na ekranie świetlny wskaźnik sekund.
Przybysz był nieco oszołomiony. Spojrzał na przyrządy, a urzędnik,
śledzący jego wzrok, roześmiał się.
— Tak, tak, trudno rozeznać się w tym wszystkim na pierwszy
rzut oka. Oprócz standardowego czasu wszechświata i relatywnego
czasu TERAZ tego systemu mierzymy jeszcze ponad 7000 innych
czasów relatywnych. Trzeba pamiętać, że ta maszyna nie należy do
najnowszych. Ale my tu gadamy, a panu przyda się z pewnością łyk
wody.
To mówiąc, podsunął mu szklankę. Przybysz potarł sobie dłonie,
jakby nagle go zabolały.
— Skaleczył się pan?
— Nie, nic mi nie jest.
— Wykonał pan swoją misję, czy też miał pan jakieś kłopoty? —
zainteresował się urzędnik.
— Wszystko w porządku — odparł tamten. — Zgodnie z planem,
tylko że...
— .Tak, tak, wiem. Najgorsze jest to czekanie...
Przybysz potrząsnął głową, ale nic nie odpowiedział. Wzrokiem
odszukał pojazd stojący na lotnisku.
— Statek jeszcze nie wystartował? — zapytał zdziwiony.
— Oczywiście, że nie. Przecież powiedziałem panu. To czysta ro-
bota. Dokładnie dwanaście minut.
Przybysz sięgnął po szklankę, jakby po omacku, a jego palce zacis-
nęły się skwapliwie na chłodnym szkle.
— Dziękuję — powiedział i upił nieco wody.
— Ma pan jeszcze trochę czasu, ale już nie tak wiele — przerwał
milczenie Gin. — Statek wyrusza za trzy minuty.
— Dziękuję. — Przybysz skierował się do wyjścia.
— Pańska torba. Niech pan o niej nie zapomni — powiedział Gin.
Przybysz spojrzał na niego, jak gdyby nadal nie był w stanie zro-
zumieć, co się wokół niego dzieje. Kiedy oddalił się, razem ze swoją
torbą i książkami, nie utykał już.
Gin poczekał, aż zamkną się za nim drzwi, wreszcie powiedział:
— Wydaje mi się, że nie trafił na dobry czas.
— To nie wina maszyny — powiedział stary. — Wszystkiemu wi-
nien jest czas. Żaden czas nie jest dobry.
Restauracja uniosła się do góry i oddaliła, pojazd wystartował i do-
13
piero wtedy popołudnie wróciło na lotnisko, jakkolwiek z wahaniem.
Tu rozpostarło swą ciszę i zaczęło się opalać.
Pył, rozwiewany przez wiatr, osiadł na nielicznych drzewach, po-
krywając je intensywrtą szarzyzną.
Upał nie ustawał.
Przybysz zostawił w szklance trochę wody. Stary urzędnik, który
nadal pocił się niemiłosiernie, wylał ją na dłoń i, parskając, obmył
sobie twarz i kark.
— Gin — polecił — zapytaj w dyspozytorni, czy otrzymam kanał
do Manili. Niech zarezerwują dla mnie połączenie.
— Robi się, szefie.
— Tam spadnie deszcz. — Wskazał na mapę atmosferyczną. —
Zawsze tam pada dzięki rezerwatowi tropikalnemu — dodał, ciesząc
się już na samą myśl o-chłodnych strugach wody chłoszczących
ciało.
Gin uśmiechnął się. Usiłował odnaleźć w tym pomyśle jakiś urok,
ale bezskutecznie.
Za wysokimi oknami rozciągało się lotnisko wydane na pastwę pa-
lącego słońca, wiatr spał na pustyni, a dalej, po drugiej stronie pusty-
ni, Spoczywało odwieczne, wymarłe miasto i oszlifowane przez rzekę
czasu kopce piramid.
Kiara. Prastare miasto pomiędzy pustynią a wyschniętą rzeką, któ-
rą dawno, przed wieloma eonami, nazwano „Nilem".
Kiara.
Brama wiodąca do tajemniczej przeszłości, skarbiec dla archeolo-
gów, historyków, poszukiwaczy Boga i dziwaków; baza zagubiona
gdzieś w Galaktyce.
Ziemia.
Bardzo przepraszam, że znowu piszę o sobie i swoim sublokatorze,
ale przecież moglibyście znaleźć się w tej samej sytuacji co ja.
W sobotę świeciło słońce. Było flosyć zimno, ale ładnie i dlatego
pojechaliśmy (to znaczy mój przyjaciel i ja) do Instytutu Maxa Plan-
cka w Garching. Po prostu mój przyjaciel ma samochód, a ja nie, na-
mówiłem go więc na tę podróż. Rozejrzeliśmy się trochę po okolicy,
oczywiście z daleka, bo wolno dojść jedynie do ogrodzenia. Wszędzie
tam, gdzie przeprowadzają te eksperymenty z atomem, trwa ten sam
cyrk z drutem kolczastym, specjalnymi przepustkami — po to tylko,
14
aby nikt nie mógł tam wetknąć swojego nosa. Istotnie robi się dużo
i bada, wydaje olbrzymie sumy, a ich wysokość może przyprawić
o zawrót głowy, ale tak prawdę mówiąc — wszystko to wygląda jesz-
cze dosyć marnie.
Udało nam się pociągnąć za język portiera i wypiliśmy z nim kilka
piw. Opowiedział nam, że mają teraz nowy komputer, wykonujący
działania matematyczne tak szybko, że w ciągu godziny obliczy wię-
cej, niż uczyniłoby to stu mateiriatyków w ciągu stu lat. Mojemu
przyjacielowi informacja ta zaimponowała niezmiernie, ale mnie nie.
Jestem zdania, że po to, by zapanować nad czasem, należałoby mieć
maszyny zdolne obliczyć w godzinę tyle, co sto takich komputerów
w ciągu stu lat.
A kiedy potem wsiada się do samochodu, w którym ogrzewanie nie
działa należycie, można odczuć współczucie wobec ludzi czekają-
cych na pierwszy TEMPOLOT. Czy nie odczuwacie tego same-
go? Przecież tamci muszą czekać tu jeszcze nie wiadomo jak długo,
zanim będą mogli wrócić do domu. Zresztą, aby to osiągnąć, trzeba
jeszcze niejedno przemyśleć i wyliczyć. Oczywiście kiedyś nadejdzie
wreszcie taki dzień, że bramy zostaną otwarte, w przeciwnym razie
nie miałbym sublokatora. To przecież jasne. Ale do tego momentu
może jeszcze upłynąć sporo czasu. A ten biedak czeka już prawie
2000 lat. Wprost trudno to sobie wyobrazić! Tak długo przebywać
w tej okropnej poczekalni czasu! Powinniśmy być dla nich mili, po-
rozmawiać trochę.
Może usłyszymy ich dziś wieczorem.
Postarajmy się o to, dobrze?
Najlepiej nocą, kiedy miasto ucichnie i zaśnie pod dachami, a księ-
życ popłynie po niebie świetlistą plamą. I wtedy, kiedy będziemy
leżeć albo znajdziemy się już na skraju naszego snu...
Wystarczy szept, szelest, poszum, gdzieś z bliska. Wtedy nadstaw-
cie uszu!
Może...?
(1958)
Survival of the fittest, czyli przetrwanie tych,
którzy dostosowywują się najlepiej do środowiska
— oto prawo ewolucji uznające dobór naturalny.
Przyszłość należy do osobnika, który przystosuje
się lepiej niż inni. Jego największa siła polega na
tym, aby wyczuć i wykorzystać te słabe miejsca
przeciwnika, do których tamten nie chce się przy-
znać, gdyż za bardzo je sobie ceni.
SYRENY NA BRZEGACH
Kosmiczny statek pomiarowy dotarł daleko, tam gdzie jest tylko
ciemna przestrzeń, a Galaktyka stanowi wąskie pasmo iskier na moni-
torach. Znaleźli system, planetę, bezchmurne niebo i urodzajną dolinę
na bezkresnym kontynencie. Kiedy wylądowali, nad odległymi góra-
mi wstawał właśnie świt, ziemia zaś była zielona, pełna wody i pogo-
dna, jakby wymarzona dla spokoju, którego szukali.
• Analizator elektroniczny badał świat, węszył, wdychał nieufnie po-
wietrze i wreszcie z wahaniem otworzył śluzy. Mężczyźni wydostali
się na zewnątrz, rozejrzeli się dokoła, a ponieważ okolica spodobała
im się, rozbili obóz i przeprowadzili pomiary. Natknęli się też na
zwierzę, ładne, ale dziwne. Wydawało się, że jest to dominująca tu
forma życia; zewnętrznie przypominało świstaka, było jednak dużo
większe, z czarną sierścią, uzbrojone w pazury i ostre uzębienie — a
więc najwidoczniej mięsożerne, jednak zadziwiająco ociężałe i nie wy-
kazujące szczególnej inteligencji. Schwytali je łatwo, gdyż zwierzę nie
było płochliwe i nie stawiało oporu. Jednakże ludzie zachowali się
osobliwie i nawet nie zauważyli tego. Zbadali zwierzę, zmierzyli jego
16
ciało, płaską czaszkę, temperaturę, unerwienie i reakcje. W końcu za-
bili je, przy czym któryś z nich zapłakał, nie wiedząc czemu. Płaska
głowa kryła we wnętrzu drobny mózg przypominający swym kształ-
tem antenę, o wadze niespełna czterdziestu gramów. Biolodzy wyko-
nali szkice i zasilili nimi komputer, potem zapomnieli o nich i zajęli
się czymś innym.
Kiedy w dolinę zstąpił wieczór, rozpalili ognisko, tęskniąc po tych
wszystkich niezliczonych nocach rozświetlonych luminoforami za
ciemnością swojego świata. Jedli i pili pod gołym niebem, gdyż było
ciepło, i cieszyli się, że odkryli wyłącznie dla siebie ten piękny świat.
Nad nimi spoczywał pojazd z osmoloną paszczą dyszy. Woń żyznej
ziemi, lasu i ogniska sprawiła, że pomyśleli o Ziemi, a wieczór oplótł
ich jak siec, w której się znaleźli: ludzie oddaleni od swych domów.
Pojazd zdawał się odpływać w gęstniejącą ciemność, a w oddali,
jak blade zapomniane światło, błyszczał niewielki księżyc.
Wraz ze wspomnieniami napłynęła tęsknota za domem, piosenki,
które zna każdy kosmonauta i które wraz z nimi przemierzają Galak-
tykę szybciej niż światło. Jeden z mężczyzn miał nieduży flet, inny —
bęben, zaczął więc uderzać weń cicho, a reszta zawtórowała śpiewem.
Śpiewali o Canah Shnie, który przez sto dni spadał na Słońce, dyktu-
jąc przy tym uzyskane pomiary do zespołu nadawczego, aż stopiły się
anteny i dosięgły go protuberancje; o Old Gironie, olbrzymim drze-
wie na Planecie Simona, które zarastało cały świat swoimi korzeniami
i mogło opowiedzieć o Ziemi więcej niż ludzie, gdyż było stare jak
wszechświat i wszystkowiedzące, rozumiało też posłannictwo światła.
Były też piosenki o ojczyźnie, o dali, o samotnych ludziach zagubio-
nych w bezmiarach wszechświata, o pojazdach i ich załogach, które
burze galaktyczne zagnały w obce systemy, w odległe o cate lata
świetlne chmury pyłu, skąd nie ma już powrotu, o kapitanach przyby-
łych z przyszłości i przeszłości, i przyniesionych przez nich wieściach
o dalekich brzegach i dziwnych rasach, głębinach czasu, przestrze-
niach wiodących donikąd, niezmierzonych i tajemniczych.
Jeden z mężczyzn wstał. Nocne powietrze przynosiło ulgę i prze-
pełniało sobą całą krainę, pachniało spokojem i bezpieczeństwem.
Mężczyzna myślał o swojej żonie, przebywającej teraz daleko, w
domu, po czym odszedł od ogniska, aż wchłonęła go ciemność. Księ-
życ świecił coraz jaśniej, oblewając miękkim srebrem liście i trawę.
W powietrzu rozbrzmiewała pieśń mężczyzn, a dźwięki fletu splatały
się łagodnie z rześkim wiat^t wiejącym z gór.
17
W gałęziach coś zaszeleściło. Czyżby zwierz?
Mężczyzna zatoczył się jak pijany i wyciągnął dłoń, aby oprzeć się
o,coś. Jakieś drzewo, Old Giron, kora, popękana, sucha, jakby stwo-
rzona, by oprzeć się o nią, palce przesunęły się, wyczuwając włosy.
Włosy?
Stała obok niego, oparta o drzewo, cała w bieli, srebrzysty blask
w oczach.
— Kocham cię. — Szept, szelest w gałęziach.
Spojrzał na nią.
— Skąd się tu...?
— Nie pytaj o nic, najdroższy.
Oddech, powiew powietrza, ciepło jej ciała, oczy. Poczuł zawrót
głowy.
— Kim jesteś?
Cichy śmiech, nieśmiały dotyk jej dłoni, jej ciepło. Szept, nie nocny
wiatr, jej głos.
— Nie pytaj. Chodź!
— Ale...?
— Chodź!
— Ja...
r- Byłeś za długo beze mnie.
Chwyciła go za rękę i pobiegła przodem. Podążył za nią jak w
transie.
Konie ruszyły z miejsca, a oni zarzucili sobie na ramiona ciepłe
koce. Mocno trzymał cugle. Poświata księżyca rozlewała się po śnie-
gu, parskanie koni przekształcało się w srebrzystą parę. Gnali przed
siebie, głuchy tętent kopyt, brzęk dzwonków przy uprzęży.
— Tędy?
— Tak. Chodź!
Jej drobna dłoń wsunęła się głębiej w jego, ufnie jak mały, bez-
bronny ptaszek. Ciągnęła go za sobą. Chwiejące się liście paproci
i poszycie tłumiły kroki. Szybciej, lekki krok, ciężki krok, srebrzysty
śmiech.
— To ty!?
— Tak, dotknij mnie. Jestem tuż przy tobie.
Swawolnie wyciągnęła do niego ramiona. Niezgrabnie usiłował ją
objąć, ale ona uchyliła się, odbiegła, roześmiała się, i polowanie trwało
nadal. Potknął się i stanął, dysząc ciężko.
— Dokąd...?
18
— Uważaj! Poprowadzę cię.
Była teraz tuż przy nim, czuł jej zapach, który znał tak dobrze.
Wiedział, że to już nie może być daleko, polana, dom. Wynajęli go.
Nie należał do tanich, ale znajdował się w najpiękniejszej dolinie
Montany, osamotniony, z dala od wszelkich tras. Powiadomił ich
o nim jeden z przyjaciół, który znał dobrze tę okolicę, gdyż często
tu polował.
Było zimno, ale drewna na opał powinno wystarczyć. Weszli na po-
lanę. Objął ją czule i podniósł do góry, aby przenieść przez wysoki
próg. Wywijała się jak kotka, jej sierść była miękka, jedwabista. Wyr-
wała mu się z objęć i pociągnęła za sobą. Na kominku płonął ogień,
oświetlając podłogę wyłożoną grubymi skórami czerwonym, pełzają-
cym blaskiem. Zmęczony, nie mogąc złapać tchu, położył się. Czuł
się wyczerpany zimnym powietrzem i marszem poprzez zaśnieżony
las. W chacie było przytulnie i ciepło, izbę wypełniał żywiczny zapach
palonego drewna, a poprzez okna wpadała poświata księżycowa, odbi-
jając się od śniegu i malując na suficie niebieskie refleksy.
— Anno, jestem szczęśliwy.
Nie odpowiedziała, ale czuł, że i ona jest szczęśliwa.
— Napij się — podała mu filiżankę gorącej herbaty z rumem.
— Napij się — powtórzyła, a on wypił swój kieliszek do dna, cho-
ciaż whisky była ciepła i okropna. Widocznie zabrakło lodu. Był już
trochę zamroczony. Otarł sobie pot z czoła, rozebrał się i opadł na
łóżko. W oddali huczała kipiel morska. Słońce ogrzewało plażę i rzu-
cało poprzez opuszczone żaluzje oślepiające refleksy na sufit pokoju
hotelowego. Co Anna robi tak długo w kuchni?
Słyszał, jak jeden z gości na tarasie prosi o drinka z lodem i zdziwił
się, dlaczego Anna powiedziała, że w tym cholernym hotelu trudno
o lód, ale nie miał siły głowić się teraz nad tym.
Dzieci były dwoma małymi bębnami o sierści w kolorze antracytu.
Pogłaskał je i uśmiechnął się. Bez pośpiechu podczołgały się ku nie-
mu, gryząc go w nogi, wdrapując się na niego i bijąc drobnymi ręcz-
kami po twarzy.
— Zostawcie go! Poczekajcie, zostawcie go wreszcie! — Złajała je,
ściągając z niego. Zaczęły płakać.
— Powinieneś poświęcać im więcej czasu — powiedziała do niego
z wyrzutem. — One przestały się mnie słuchać. Widać od razu,
że przebywałeś za długo poza domem
— Ale przecież ja...	v         .
19
Otworzył drzwi do pokoju dzieci. Na podłodze, pomiędzy zabaw-
kami, siedzieli w bezruchu nieznany chłopiec i niechlujna dziewczyna
od sąsiadów. Oboje byli częściowo obnażeni i patrzyli na niego z nie-
nawiścią. Szybko zamknął drzwi i ciężko dysząc oparł się o ścianę.
Co to jest? pomyślał wzburzony, usiłując opanować zawrót głowy.
Wszystkiemu winna ta nędzna whisky, którą Anna przynosi mi co-
dziennie z kiosku na plaży. Robi to każdego dnia, odkąd przyjecha-
liśmy na urlop do tej dziury, płacąc za tę norę piętnaście dolarów,
i myśli, że ja się z tego cieszę. Tymczasem ja potrzebuję się napić po
to tylko, żeby nie widzieć tego wszystkiego.
Otworzył drzwi do pokoju dzieci i momentalnie Andrew i Liza po-
rzucili zabawki, aby podbiec do niego, on zaś objął ich radośnie,
szczęśliwy, że znowu jest w domu. Potem leżał na dywanie, a dzieci
ugniatały go. Głaskał je, skręcając ich piękną, miękką sierść, i czuł ich
mięśnie. Były twarde jak stal.
Gość na tarasie poprosił o następnego drinka z lodem, a on zdziwił
się, dlaczego Anna nie może zdobyć lodu w tym cholernym hotelu.
Leżąc na łóżku odwrócił się, aby ją zawołać, ale ona stanęła właśnie
obok i rozebrała się.
— Anno — powiedział — nie zapominaj o dzieciach.
— O dzieciach? — zapytała zdziwiona, zapalając papierosa. —
Przecież zawieźliśmy je do Pat, zanim pojechaliśmy na urlop. Co ci
jest? Źle się czujesz? Jesteś taki blady! Byliśmy za długo na słońcu.
Dziś jest bardzo gorąco.
— Chyba tak — odparł, patrząc na nią. Nigdy jeszcze nie wyglą-
dała tak podniecająco. Siedziała na łóżku, paląc papierosa, a on nie
mógł oderwać wzroku od jej pleców i pięknych włosów.
— Chodź — powiedział, przyciągając ją do siebie. Zwróciła twarz
ku niemu i uśmiechnęła się, po czym nachyliła się i pocałowała go.
— Dobrze, że znowu jesteś. To długo trwało.
Jej włosy spływały mu na twarz i ramiona kaskadą złota, czuł na
sobie jej piersi i szczupłe ciało. Jej skóra kryła w sobie żar słońca,
a szyja i ramiona miały słony smak morza.
— Przez cały czas wydaje mi się, że śnię — powiedział. — Wszyst-
ko jest takie nierealne, jak gdybym jeszcze nie wrócił, jakbym prze- '
bywał jeszcze gdzieś daleko i marzył o tobie.
— Ależ kochanie — szepnęła, tuląc się do niego — czyżbyś nie
czuł, że jestem przy tobie?
— Tak —  odparł  i jego krew przeniknęło uczucie zachwytu.
20
Szybko pobiegli z plaży do hotelu, gdyż piasek był gorący, a po-
wietrze migotało w upale południa.
Śnię na skraju ognia, pomyślał, ale w tym momencie poczuł jej
oddech i pocałunek.
— To nie sen — usłyszał szept tuż przy uchu, a dotyk jej warg
i zębów na szyi zelektryzował go. Poczuł się tak, jakby odpływał, lek-
ki, niesiony przez słodkie odurzenie, nadmiar -szczęścia i czułości.
Czuł na ciele miękkie pazury, wbijające się coraz głębiej i głębiej, ale
ból był słodki i bardzo odległy. Usiłował sięgnąć ręką, ale nie starczy-
ło mu sił. Bezwładne palce wyczuwały jedwabistą sierść. Ból narastał,
stawał się udręką. Bezradnie usiłował się oswobodzić, ale jej miękki
głos tuż przy uchu uspokajał go.
— Zostaw dzieci w spokoju. One cię bardzo lubią.
Czuł jej bliskość, zwinne ruchy, ostre zęby na przegubie ręki.
Otoczyła go ciepła wilgoć i czerń, tryskając i rozprzestrzeniając się
jak zamarzająca woda. Czuł jej gładką skórę, znajome kontury ciała
otwierającego się przed nim, podczas gdy on, dysząc ciężko, walczył
z ową lodowatą ciemnością. Ból narastał, parł naprzód, formował się
w krzyk, i w kulminacyjnej chwili szczęścia owa męka zintensyfiko-
wała się tak dalece, że omal nie otrzeźwiał. Rozwarł ciężkie powieki
i w mdłym świetle dostrzegł nad sobą zarysy nieznanej twarzy, spłasz-
czonej i owłosionej, zakrzywione zęby zanurzające się w jego szył,
podczas gdy ciało szarpały w szaleńczej żądzy ostre pazury. Ogarnęło
go dławiące przerażenie, bronił się, ale jego ręce były bezsilne. Wy-
prężył się, aby zrzucić z siebie dręczycieli, udało mu się uchwycić
skórę i zacisnął rozpaczliwie palce, czuł już jednak obezwładniające
go wycieńczenie, pazury szalejące na jego piersi, nienawiść zwierzęcia,
leżącego na nim, walczącego i owiewającego mu twarz cuchnącym
oddechem.
Zalewała go coraz cieplejsza wilgoć, dłonie znieruchomiały, zgasło
światło.
Poszukiwania rozpoczęto już w nocy, ale las, ciemny i milczący,
tłumił ich okrzyki.
Dopiero kiedy zaczęło świtać, wznowili poszukiwania. Rozdzielili
się i — uzbrojeni oraz gotowi do walki — zaczęli przeczesywać doli-
nę. Jeśli jednak poprzedniego dnia las wydał im się spokojny, teraz
sprawiał wrażenie podstępnego i pełnego zaskakujących nie-
bezpieczeństw.
21
I wreszcie natknęli się na niską jaskinię, oddaloną od obozu o około
150 metrów, wilgotną, jej dno pokrywało listowie, nieczystości i krew.
Mężczyzna był nagi, a to, co z niego pozostało, wyglądało przerażająco.
Wśród zgniłych liści leżał sztywno mały, pokryty sierścią bachor
o płaskiej czaszce, jego zakrwawiony pysk uzbrojony był w zakrzy-
wione zęby, otwarte oczy spoglądały na nich martwo.
Sądząc po śladach, były tu trzy zwierzęta, dwa z nich młode. Pozo-
stawało zagadką, w jaki sposób udało im się zawlec go aż tu, widać
było jednak, że walczył aż do końca, gdyż udało mu się zadusić jedno
ze zwierząt. Ale po co się rozebrał?
Nikt z nich nie przypuszczał nawet, że płaska czaszka zwierzęcia
kryła w swym wnętrzu jedną z najbardziej zabójczych broni wszech-
świata. Podobny do anteny mózg był w stanie odebrać podświadome
impulsy myślowe, wzmocnić je, po czym odesłać z powrotem. Mózg
działał w pełni automatycznie, oplatając swą ofiarę siecią jej własnej
pamięci. Po powstaniu pomostu rezonansowego świadomość ofiary
traciła więź z rzeczywistością, zaplątując się coraz bardziej w labiryn-
cie fragmentów przeszłości. Jeden z nich przestąpił próg podstępnego
gabinetu luster własnych wspomnień i przez to zginaj. Nikt nie wie-
dział teraz, jak to się stało.
Martwe, dziwne stworzenie przenieśli na pokład pojazdu, jego zaś,
owiniętego w czarny plastykowy worek z numerem rakiety, zakopali
głęboko na polanie. Grób przybrano kwiatami i gałązkami, a kapitan
odczytał kilka wersetów ze swojej książki. Słońce stało wysoko na nie-
bie, zapowiadał się piękny dzień, jednak ludzie dygotali jakby z zim-
na, rozglądając się bacznie dokoła i trzymając w pogotowiu odbezpie-
czoną broń. Otaczał ich las, przyczajony, groźny.
Wreszcie powrócili na statek, przenosząc na pokład wszystkie
rzeczy.
Osmolony wylot dyszy wypluł rdzawy dym, a po chwili wytrysnął
z niej pomarańczowy płomień, który pożarł trawę i spalił ziemię.
Pojazd wzniósł się do góry i zanurzył w błękicie południa, kreśląc
na niebie pionową linię, o którą natychmiast zaczęty walczyć wiatry
— tak długo, aż rozerwały ją na strzępy.
(1960)
Cechy dziedziczne są niezmienne.
I tylko mutanci ustawicznie
chronią rasę przed wymarciem,
chociaż nie odbywa się to
tak dosłownie jak w tym
przypadku.
BRAMY NOCY
How goes the world, Sir,  nów?
i
(Shakespeare)
Klepsydra pękła, czas upłynął w nicość. Ale może były wieczory,
trudne do wyobrażenia zielone zmierzchy pełne śmiechu i czułości,
zapachu ziemi, śniegu, tytoniu, kawiarenek, rock and colla i metafizy-
ki, rozmów i dźwięku cykad. Długie nocne chwile, często banalne, ale
urokliwe i napawające optymizmem.
W okolicach Tuluzy, w kierunku południowo-zachodnim, tam gdzie
zaczyna się górzysta kraina, wznosząca się aż do podnóża Pirenejów,
pomiędzy spalonymi od słońca stepami, czerwonymi skałami i soczy-
stą zielenią winnic — tam właśnie władze poleciły zbudować maszynę.
Kraj klasztornej samotności; porzucony sprzęt rolniczy. Głosy
chłopców i mnichów tłumi pobliskie bezkresne niebo. Cisza, harmo-
nia ziemi i kosmosu.
23
ł
Na tle tego krajobrazu zimno i majestatycznie wznosi się owa ma-
china, świadectwo ludzkiej mocy, harmonia materii i ducha.
Funduszy udzielono wtedy, gdy naukowcy doszli do przekonania,
że lepiej będzie, jeżeli kobiety nie będą już same rodzić dzieci. Ze
względu na choroby nowotworowe, nikotynę, zatrucia i zaburzenia
krążenia krwi, na figurę. Dlatego miała je zastąpić maszyna.
Geometria ciała matki.
Niektórzy uznali to za ostatni krzyk mody, inni — za bluźnierstwo.
Mnisi oddali się modłom.
Kawiarenka ze stolikami, gdzieś na ulicy, kolorowe światła, letni
wieczór, muzyka z radia, głosy, śmiech.
Alain obracał w dłoni pusty kieliszek. Roger otarł sobie chusteczką
pot z czoła. Było gorąco.	•
Kelner w białej, poplamionej marynarce wyszedł do nich z lokalu,
a zasłona z koralików przy wejściu zagrzechotała cicho. Przez chwilę
można było dojrzeć stojących przy barku mężczyzn, rozmawiających
na tyle głośno, aby przekrzyczeć radio. Kelner postawił świeżo napeł-
nione kieliszki na białym stoliku, przy którym siedzieli Alain iRoger.
Zielony płyn musował.
— Yoila.
— Roger, wiem, co czujesz, ale możesz mi wierzyć: nie dlatego
zdecydowaliśmy się na to. — Machinalnie pozbierał ze stolika pod-
stawki i ułożył je jedną na drugiej, tworząc niewysoką wieżę. —
Naprawdę, mnie przecież na tym nie zależy, jeżeli ona... ja... no, jak
ona będzie potem wyglądać, ale przecież znasz Ewę, jest zbyt słaba,
nie doniosłaby. Miała kłopoty już w ciągu pierwszych dni, zanim płód
implantowano.
Roger patrzył na dym z papierosa i milczał.
— Bałem się, że ona tego nie przetrzyma, dlatego sam namówiłem
ją, żeby oddała. Lekarz powiedział, że tak będzie lepiej, dużo prościej
i bezpieczniej, żadnych boli, chorób dziecięcych, żadnych kłopotów,
a za kilka miesięcy odzyskamy je przecież. Już teraz cieszymy się na
tę chwilę.
Roger spojrzał na niebo. Było już niemal ciemno, zapalały się
pierwsze gwiazdy.
— A poza tym, jeżeli wziąć pod uwagę sytuację na świecie: gdyby
istotnie wybuchła wojna, to dla dziecka tam jest bezpieczniej, a nam
też będzie łatwiej uratować się, jak będziemy sami. Zgadzasz się?
Roger gwałtownie zgasił papierosa.
— Wiesz, Alain, w dzisiejszych czasach nie powinno się mieć właś-
ciwie żadnych dzieci.
— Ale...
— Jeżeli dojdzie do wojny, to przy tej broni, jaka krąży nad nami
gdzieś w górze, nie będzie potem ani tej maszyny, ani dzieci — w
ogóle nic. Nikt nie będzie miał szansy. Wyliczyli już na papierze,
jakie będą zniszczenia, podwajają liczby co pięć lat, ale nie wierzą sta-
tystyce, gdyż są zbyt głupi, sklerotyczni, pozbawieni wyobraźni.
Wystarczy spojrzeć na 'tych, którzy siedzą przy guzikach. Przez dzie-
siątki lat sypali nam piaskiem w oczy, twierdzili, że taka bomba nie
jest groźna, wystarczy przykryć się aktówką. Ludzie o bardziej wyro-
bionym smaku i z większym kapitałem mogli wybudować sobie za
50000 franków własny schron obok basenu. Teraz sami w to uwierzy-
li, ci kretyni! Wkopują się w granit na głębokość 200 metrów i myślą,
że to wystarczy. Najważniejsze, żeby choć kilka wyrzutni rakietowych
pozostało sprawnych, aby wykonać kontruderzenie, wszystko inne ro-
zegra się już samo. Jeżeli o mnie chodzi, to straciłem nadzieję. Kiedy
byłem młodszy, myślałem, że skoro politycy są za głupi, by policzyć
ile jest dwa i dwa, to mają przecież komputery, które zrobią to za
nich, ale nic z tego. Ich kamienie żółciowe i wrzody na żołądku mają
większy wpływ na podejmowane decyzje niż prognozy wypisywane
czarno na białym przez urządzenia elektroniczne. Spójrz tylko na
nich, jakich udają mądrych, jak sprytnie maskują swoje niezdecy-
dowanie i ignorancję. Igrają z ogniem, jakiego nie zdołałyby zagasić
wszystkie wody oceanów.
— Mój Boże, Roger, nie myślisz chyba, że mogłoby do tego dojść?
— Dlaczego nie? Wszystko na to wskazuje. Słuchałeś wiadomości?
Dziś nad ranem eksplodowała stacja kosmiczna należąca do bloku
wschodniego. 182 zabitych. Straszne. Przyczyna nie jest znana, praw-
dopodobnie atak bombowy. Może to właśnie jest tą przysłowiową
kroplą, która przepełni kielich. — Jednym haustem opróżnił szklankę.
Alain spojrzał na niego i potrząsnął głową.
— Widzisz wszystko w zbyt czarnych kolorach, Roger. Po prostu
przesadzasz. Jesteś rozgoryczony. Co do mnie, to nie wierzę, że będą
tak nieostrożni. Wiedzą przecież, jaka jest stawka.
— Zachowaj tę wiarę — Roger uśmiechnął się sarkastycznie i od-
szukał w kieszeni kolejnego papierosa. — Ale pomyśl, że może jest to
ostatni kieliszek, jaki wypiliśmy razem.
25
24
Mnisi oddawali się modłom.
Na razie.
\
— Cicho! Uspokójcie się! Słyszeliście? Komunikat specjalny.
Gospodarz nastawił głośniej radio.
— ... odrzuciły protest. Sytuacja na Półwyspie Bałkańskim jest na-
dal niejasna. Sekretarz Generalny ONZ zagroził na forum Rady Bez-
pieczeństwa, że zrezygnuje ze swej funkcji, jeśli jego żądanie natych-
miastowego przerwania ognia zostanie zignorowane. Amerykański
lotniskowiec, który dziś rano trafił w Bosforze na minę atomową,
zatonął. Należy obawiać się, że nikt z załogi nie przeżył katastrofy.
Ze względu na wysoki stopień skażenia radioaktywnego nie można
było dostać się na płonący wrak. Rząd turecki zarządził ewakuację
mieszkańców Istambułu i Uskidaru. Farwater jest zablokowany, a
skażona woda dostaje się do morza. Strategie Air Command zarządziło
alarm bojowy pierwszego stopnia. Większość maszyn jest w powie-
trzu, kierując się w stronę wyznaczonych celów. Prezydent ocenił sy-
tuację jako „nadzwyczaj poważną". Władze wojskowe bloku wschod-
niego uznały zniszczenie stacji kosmicznej państw — stron Układu
Warszawskiego za zbrodniczą prowokację gangsterów imperialisty cz-
nych, która nie może pozostać bez odpowiedzi. Rakieta, która znisz-
czyła stację, została jakoby wystrzelona z bazy zachodnioeuropejskiej.
Natomiast kwatera główna NATO w Thule stwierdziła, że to niesły-
chane oskarżenie pozbawione jest wszelkich podstaw i najwidoczniej
ma posłużyć jedynie jako pretekst do dalszego rozmieszczania wojsk
wzdłuż linii granicznej...
Nagle światło zgasło. Radio umilkło.
— Do diabła, co się dzieje? Dlaczego nie ma światła? — zawołał
ktoś z irytacją.
Ludzie, słuchający w skupieniu wiadomości, wstali z miejsc. Zapa-
nował ogólny niepokój.
— Wszędzie jest ciemno. Nigdzie nie ma światła — odezwał się
ktoś przy drzwiach. — Chyba awaria energetyczna w całym mieście.
Nie działa też oświetlenie uliczne.
Gospodarz za kontuarem zamknął kasę i schował klucz, po czym
zaczął szukać świec.
Nagle zabrzęczały kieliszki, najpierw cicho, potem coraz mocniej.
Ziemią poczęły wstrząsać wybuchy pocisków. Na horyzoncie rozgo-
26
rżała łuna płomieni, rosnąc w oczach, wypełniając całe niebo, zbliża-
jąc się do miasta.
— Kryć się! —r rozległ się czyjś przeraźliwy okrzyk. Mężczyźni
rzucili się w stronę wejścia do piwnicy, aby pod ziemią, pomiędzy
beczkami poszukać ratunku. Nikt nie zważał na protesty gospodarza.
Ogień wypełnił cały widnokrąg. Bezlitosny blask uwydatniał kontury,
kładąc się bez cieni, jasnozieloną plamą, na- przerażone twarze.
Kieliszki zaczęły pękać.
Alain i Roger rzucili się do wnętrza lokalu, kryjąc się
przed światłem.
— Ewo! — zawołał Alain, wybiegając z powrotem na ulicę.
— Zostań tu! — ryknął za nim Roger, ale było już za późno. Przez
ułamek sekundy wydało mu się, że widzi na ulicy szkielet padający
na ziemię.
— Teraz to już wszystko jedno — krzyknął do gospodarza, zdjął
z kontuaru syfon i rzucił nim w butelki na regale.
Gospodarz podniósł ręce w obronnym geście i spojrzał na niego
z wyrzutem. Raptem jego nalana twarz jakby rozpuściła się w błysku
światła', zamieniając się w bladą masę. Ślad jego warg uformował się
jak do krzyku, ale ryknęło już tylko powietrze.
Burza ognia ogarnęła wszystko, niszcząc cały świat.
Wojna trwała czternaście godzin, aż wyczerpały się lub wyleciały
w powietrze wszystkie magazyny broni. Kiedy po około piętnastu la-
tach opadł popiół, Ziemia różniła się od Księżyca jedynie pod wzglę-
dem masy i składu chemicznego.
Wreszcie promienie słoneczne przedarły się poprzez posępne opary
pyłu radioaktywnego, rozwiewanego po szarych równinach zastygłej
lawy. Matowo połyskiwała szklista rzeka stopniałych miast, osmalo-
nych przez burze ognia. Głucha cisza zaległa nad pustkowiem, upior-
ny spokój popołudnia. Nikt już nie liczył godzin. Odchodzący dzień
skąpał kraj w złocistym blasku jak do najdziwniejszej z modlitw.
Nie było wspomnień.
Noc wykwitła z pyłu i lodu.
W pobliżu wypalonej i spieczonej masy skalnej, która dawniej była
Tuluzą, stała maszyna. Przetrwała.
27
Maszyna miała zakodowane dokładne wskazówki na wypadek ataku.
Kiedy ostrzeżenie radarowe zarejestrowało nadlatujące rakiety, zapa-
dła ona zgodnie z zaleceniem w szyb na głębokość 4000 metrów. Kil-
ka milionów ton stali, betonu i szkła zanurzyło się ostrożnie pod zie-
mię. Maszyna działała sprawnie i rozważnie, starając się uchronić
swoje potężne cielsko z drogocennym płodem przed wstrząsami. W
zbawczą czeluść zagłębiło się wraz z nią ponad 8000 embrionów.
Wjazd odbył się bez komplikacji. Żadne z dzieci nie odniosło obra-
żeń. Komory nadciśnieniowe nad szybem zamknęły się, zanim jeszcze
eksplodowały pierwsze pociski. Maszyna dostosowała ciśnienie, tem-
peraturę i oświetlenie do nowych warunków, oczekując jednocześnie
na dalsze poleceni^. Silne promieniowanie dotarło w głąb ziemi, wy-
rządzając straszliwe szkody. Maszyna zastosowała wszelkie możliwe
środki bezpieczeństwa, przewidziane w jej programie i konstrukcji,
mimo to jednak rozmiar szkód genetycznych był przerażający. Upora-
ła się z niesłychaną pracą, polegającą na wyodrębnieniu organizmów
chorych, nie odpowiadających normom i mogących zagrozić reszcie
wylęgu. Proces był długotrwały i skomplikowany, ponieważ mózg
centralny wraz z organem pamięciowym rozpatrywały każdy przypa-
dek indywidualnie i w ten sam sposób podejmowały decyzje, wszyst-
kie bowiem pytania emitowane na zewnątrz pozostawały bez odpo-
wiedzi, zachodziły również okoliczności nie przewidziane w progra-
mie.
Maszynie nie pozostało więc nic innego, jak wykorzystać własne
doświadczenia do wyciągania wniosków, rozbudować program oraz
rozszerzyć granice tolerancji, gdyż zmiany potęgowały się, a em-
briony odbiegały coraz bardziej od normy. Zdarzały się również decy-
zje błędne, było to jednak nieuniknione, a część wylęgu pozostała nie-
naruszona pod względem fizycznym, nie wykazywała też żadnych
zmian organicznych. Wyodrębnianie przypadków patologii psychicz-
nej przekraczało już kompetencje komórki centralnej, jednakże decy-
zje zapadały również w sytuacjach, kiedy zachodziła groźba przerzu-
I        cenią się zmian na resztę dzieci.
Kiedy zbliżał się czas rozwiązania, a zalecenia programowe nadal
nie nadchodziły, maszyna przyhamowała proces dojrzewania, pow-
strzymując kiełkowanie. Było to posunięcie niebezpieczne, ale w tym
przypadku nieuniknione.
Maszyna improwizowała, szukając dróg wyjścia z sytuacji. Kiedy
wyczerpała wszystkie swoje możliwości, pozostało jej tylko czekać.
28
Coraz więcej embrionów umierało, lub zmieniało w zagadkowy spo-
sób swój kształt, kurcząc się lub rozrastając do niespotykanych roz-
miarów. Ale nowe zalecenia nie nadchodziły. Mózg był bezradny.
Kiedy zmalała radioaktywność atmosfery, maszyna zdecydowała się
wynurzyć z powrotem na powierzchnię Ziemi. Trwało to długo, bo-
wiem zmiany w górnych warstwach uszkodziły szyb. Specjalne jedno-
stki, wchodzące w skład wyposażenia, przystąpiły 'do torowania drogi.
Wreszcie maszyna wydostała się na zewnątrz, demonstrując swoje 120
pięter, po czym rozpostarła się na rozległej równinie, której tu po-
przednio nie było. Anteny zaczęły obracać się dokoła, śląc wezwania
o pomoc, następnie maszyna umilkła, oczekując odpowiedzi z górzy-
stego południa, ze wschodu, gdzie znajdowało się morze, z zachodu,
gdzie również było morze i z północy, gdzie kiedyś znajdowały się
duże miasta. Jednak w eterze panowała cisza. Tylko krążące w oddali,
satelity przekazały jej swoje namiary. Sygnały te maszyna odebrała,
ale ich nie zrozumiała. Czekała więc w dalszym ciągu, prosząc o infor-
macje, wołała i daremnie nasłuchiwała w ciszy na odzew. Jej olbrzy-
mie anteny obracały się w świetle upiornych popołudni, nierzeczywi-
stych brzasków, w mrokach zmartwiałych nocy. Nie było odpowiedzi,
tylko'wyła burza, która nadciągnęła z dalekich gór i atakowała wściek-
le ciało maszyny.
Było ciepło. To przyjemne uczucie. Na razie żadnych wspomnień,
jedynie jakiś nieokreślony niepokój. Pierwsze próby dotykowe. Nastą-
piła pewna zmiana. Ono zbudziło się, poczuło nieprzeparte pragnie-
nie, aby zdobyć nieco informacji, sklasyfikować otoczenie, poczynić
zmiany. Uświadomiło sobie, że ma pewne wymiary, że część otacza-
jącej go materii odróżnia się od reszty tym, iż należy bezpośrednio
do niego. Zaczęło poznawać samego siebie, wreszcie sięgnęło dalej.
Wokół była wilgoć, płynność, przyjemna czerwień ciepła, otaczają-
cego jego ciało, dalej jakieś powierzchnie, gładkie i twarde, o kształ-
tach geometrycznych. Dalej strzępy myślowe, fragmenty wizji; inne
istoty żywe? Zaczęło nasłuchiwać.
Syty pomruk zdradzający zadowolenie, błogi sen.
Ostrożnie wpuściło swą świadomość do poszczególnych komór, za-
częło porównywać. Ciepło, miękka, żywa substancja, podobieństwa,
różnice. I raptem coś twardego, a dalej chłód i nieprzyjemna pustka.
Nieoczekiwany kraniec otaczającego je pomieszczenia sprawił, że po-
29
stanowiło być czujne. Na razie nie było powodów do obaw, ale lepiej
mieć się na baczności.
Po omacku ruszyło w drugą stronę. Uczucie sytości nie mijało, ale
gdzieś w przyszłości zarysowywały się już drobne oznaki niebezpie-
czeństwa. Zmęczone, wycofało się z powrotem, zamknęło swą świado-
mość i zapadło w sen.
Kiedy zbudziło się na nowo, okazało się, że jego zakres poszerzył
się we wszystkich kierunkach. Wszędzie czuło dotyk tysięcy mózgów.
Odtrąciło je, gdyż ich myśli były przejrzyste, rozdarte i pozbawione
kontroli. Szukało wprawdzie kontaktu, ale one były głuche. Wtedy
uświadomiło sobie, że różni się od nich i że jest samotne.
Nie ustając w poszukiwaniach, wydostało się na zewnątrz, w chłód.
Miejsce, w jakim przebywało, okazało się regularnie uformowanym
klocem, wznoszącym się ponad otoczenie, wydrążonym w środku,
podzielonym na tysiące komórek wypełnionych organizmami podob-
nymi do niego samego. Część komórek wyposażona była w urządze-
nia,  aparaty i maszyny, tu ciepło, tu zimno, tam elektryczność.
Dotknęło kantów budowli i zastanowiło się nad swoimi wymiarami.
W porównaniu do otoczenia było małe, charakteryzowało się jednak
nadzwyczaj regularną strukturą. Stało na rozległej, lekko wypukłej
powierzchni o nierównomiernych krzywiznach i znacznych nierów-
nościach. Masa planety przewyższała masę budowli miliardy razy.
A jednak elipsoida planety zdążająca ruchem obrotowym w nicość,
została wprzęgnięta w potężne pola siłowe, z jakimi nie można było
się mierzyć.
Żadnych możliwości kontaktu.
Powróciło do swojej formy organicznej, jaka była widocznie prze-
widziana dla niego, tworzyła bowiem bazę dostarczającą mu energii
i umożliwiającą trwanie jego świadomości. Teraz jednak wydała mu
się ona niewystarczająca pod względem wymiarów, niepraktyczna w
swej postaci i niezdolna do właściwej obrony. Przystąpiło więc do do-
konywania zmian.
W tym samym momencie wyczuło niebezpieczeństwo grożące
z przyszłości, ale miało się na baczności. Błyskawicznie skoncentro-
wało całą energię, jaką dysponowało, w jednym punkcie. Zanim ma-
szyna zatrzasnęła wejście, utworzyło pole, które wyciągnęło je na ze-
wnątrz, w chłód.
30
Z bezpiecznej odległości obserwowało maszynę. Nie była liczącym
się przeciwnikiem. Co prawda imponowała rozmiarami, była czujna
i inteligentna, cechowały ją jednak lenistwo i ociężałość, stała nieru-
choma na równinie, nie mogąc go dosięgnąć.
Ostrożnie powiększyło swój zakres postrzegania, nasłuchując pilnie.
Milczenie. Następnie powoli, z wahaniem, przekroczyło linię czasu.
Nie wyczuwało żadnego niebezpieczeństwa. Krajobraz zmieniał się
nieznacznie. Pył pokrywał ziemię, wyrównywaną przez wiatr i deszcz,
skrywaną przez śnieg i lód.
Posunęło się naprzód i dostrzegło, jak umiera jego przeciwnik, ma-
szyna, zobaczyło, jak pęka jej szklane ciało, jak kruszy się i odpada
beton, jak burze rozrywają na strzępy skorodowany szkielet, jak piach
zasypuje martwy mózg, jak w pyle giną kontury ruin i nikną na dobre.
Zatrzymało się, nasłuchując.
Nic. Zupełna cisza. Żadnych możliwości kontaktu.
Obrało inny kierunek.
Szukało czegoś. Ogarnęła je tęsknota za czymś niesprecyzowańym,
czuło żądzę odnalezienia czegoś, czego nie znało, ale wiedziało, że do
niego należy, że jest jego częścią składową, że tam właśnie może po-
szukać schronienia i ciepła, że tam jest jego źródło.
Ta żądza rozrastała się w nim, a wraz z nią niepokój. Niezmordo-
wanie angażowało swą świadomość, badając dane przestrzenno-
-czasowe.
Nic.
Zdesperowane wycofało się w przeszłość i raptem zamarło z trwogi.
Nieoczekiwanie natknęło się na tamę złożoną z niezliczonej ilości gło-
sów, które potężniały do ogłuszającego krzyku. Drżąc zebrało wszyst-
kie swoje siły i zaczęło forsować znowu ową osobliwą przeszkodę,
która odrzuciła je i tym razem. Natężenie krzyku sparaliżowało
jego wrażliwe zmysły. Zachwiało się, jak gdyby jakieś niesłychane na-
pięcie energetyczne wyładowało się wprost do jego mózgu, doszło
znowu do siebie i oddaliło na bezpieczną odległość, aby móc zebrać
myśli. Za tamą znajdowało się to poszukiwane, jego ślad w czasie
można było odgadnąć raczej niż wyczuć, i to tylko przez ułamek
sekundy.
Próba pokonania przeszkody była bezcelowa, należało ją usunąć.
Uważnie obmacało przestrzenno-czasowe dane krytyczne i odkryło
przy tym coś istotnego: wszystkie wykazywały wspólną cechę, kłócącą
się z okolicznościami, jakie mogło uprzednio zaobserwować. Przetwo-
31
rżenie sporych ilości materii w energię skoncentrowało się na niedu-
żym odcinku czasu, ale objęło powierzchnię całej planety. Czyżby to
było przyczyną krzyku?
Należało poczynić przygotowania. Zdarzenie miało miejsce niedaw-
no, a więc tama musiała być cienka. Oznaczało to mniej kłopotów
i brak zasadniczych zmian w strukturze. Przeszkoda nie była więc nie
do zdobycia, można ją było usunąć. Należało jedynie zniszczyć kilka
zależności przestrzenno-czasowych i stworzyć nowe układy — wtedy
zawali się cała reszta. Zbadało tkankę, obliczając ilość niezbędnej do
tego celu energii. Przyczyna zdarzenia polegała na błyskawicznym
rozkładzie dużych ilości substancji niestałych, których masa krytycz-
na została przekroczona niemal równocześnie i które wywołały reakcję
łańcuchową, wypełniając przestrzeń promieniowaniem i żarem. Ener-
gię tę można było zneutralizować obniżając najpierw temperaturę, a
następnie likwidując skłębienie i rozdzielając je na dużej przestrzeni
tak, aby nie przekroczyło dopuszczalnej miary. Konieczne też było
rozproszenie promieniowania.
Działać trzeba było ostrożnie. Przede wszystkim należało rozpatrzyć
zgubne powiązania, rozważyć rozmaite ewentualności, zmienić splot,
ocenić konsekwencje, zaprojektować bardziej korzystne zależności,
dać się ponieść nurtowi czasu, skonstruować pola siłowe, odnaleźć
źródło energii i sprząc je, napełniając gigantyczne rezerwuary.
Przygotowało swoje ciało do przedsięwzięcia, zbrojąc się w tarczę
ochronną. Następnie ruszyło w stronę tamy. W miarę jak zbliżało się
do niej, zaczęły występować wstrząsy, coraz silniejsze i częstsze, pole
siłowe tarczy uderzyło o przeszkodę, żarząc się i wibrując. W momen-
cie zetknięcia błyskawicznie wysunęły się macki, wczepiając się w ta-
mę. Po zwarciu nagromadzonej energii i opróżnieniu rezerwuarów,
nastąpił atak sprężonym ładunkiem na bieguny czasu, co doprowadzi-
ło do eksplozji.
Przeszkoda zachwiała się, przesunęła, rozładowała, po czym zaskle-
piła się na nowo. Raptem tarcza ochronna pękła pod naporem niesły-
chanego obciążenia i wtedy rozległ się krzyk, przenikając boleśnie
w głąb jego mózgu, odrzucając je do tyłu. Ogłuszone, runęło na zie-
mię. Tama była roztrzaskana, mimo to nie ustąpiła. Jej fundamenty
tkwiły głębiej w czasie, a źródła jej istnienia były mocniej zakorze-
nione, niż przypuszczało. Trzeba było znaleźć inny sposób. Wycofało
się i zaczęło rozmyślać.
Nagle zgasło światło. Radio umilkło,
— Do diabła, co się dzieje? Dlaczego nie ma światła? — zawołał
ktoś zirytowany.
Ludzie, słuchający w skupieniu wiadomości, wstali z miejsc. W lo-
kalu powstało poruszenie.
— Wszędzie jest ciemno. Nigdzie nie ma światła — odezwał się
ktoś przy drzwiach. — Chyba awaria energetyczna w całym mieście.
Nie działa też oświetlenie uliczne.
Gospodarz za kontuarem zamknął kasę i schował klucz, po czym
/aczął szukać świec.
Wtem wydarzyło sięxoś dziwnego: szyby pokryty się raptem szro-
nem, a temperatura gwałtownie spadła. Równocześnie zerwał się po-
rywisty wiatr, przemknął przez ulice i zatrząsł drzewami. Alain i Ro-
ger rzucili się do lokalu, szukając tam schronienia.
Gospodarz znalazł już świece, zapalił je, po czym umocował
na kontuarze.
Robiło się coraz zimniej.
— Na Boga, cóż się dzieje? — zawołał ktoś. W jego oczach widnia-
ła trwoga. Podniósł kołnierz kurtki i zaczął wymachiwać rękoma,
aby się rozgrzać. Rozlana na kontuarze woda pomarszczyła się i za-
marzła. Ludzie dygotali ze strachu i zimna. Ogarnęła ich panika.
— Co się dzieje? — pytali, zdezorientowani, otulając się bezsku-
tecznie w swoje lekkie ubrania, — Ale zimno! — wykrztusił jeden
z nich, dzwoniąc zębami. — Zimno! — krzyknął przeraźliwie, a krzyk
ten zawisł w mroźnym powietrzu.
Zadźwięczały kieliszki, najpierw cicho, potem głośniej. Ziemia za-
dygotała pod uderzeniami pocisków: Na horyzoncie rozgorzała łuna
płomieni, rosnąc w oczach, wypełniając całe niebo, zbliżając się do
miasta.
\    — Kryć się! — zawołał ktoś, ale mężczyźni byli jak sparaliżowani,
ogarnęło ich przerażenie.
— Ewą! — krzyknął Alain, rzucając się do wyjścia. Roger przy-
trzymał go ręką. Walczyli niezdarnie, zesztywniałymi z zimna rękoma.
— Ewa! Muszę iść do Ewy! Jest sama w domu! — dyszał Alain.
Wreszcie wyrwał się z uścisku Rogera i runął na podłogę.
— No, to leć! — ryknął za nim Roger, patrząc jak tamten czołga
się do drzwi i chwiejnie wstaje na nogi. — Leć do niej!
Ogień wypełnił już cały widnokrąg. Bezlitosny blask uwydatniał
kontury, kładąc się bez cieni, jasnozieloną plamą, na przerażone twa-
2 — Pielgrzymi
33
32
rze. Kieliszki zaczęły pękać. Ludzie krzyczeli, ale to krzyczał już
wiatr. Ściany dygotały.
Roger trzymał się z całych sił lodowatego kontuaru, patrząc na zbli-
żające się piekło. Kiedy rozwarło się przed nim, krzyknął i on, wy-
krzykując w migotliwe płomienie swój protest, aż cios eksplozji zmiótł
go w ciemność.
Tym razem trzeba było zabrać się skuteczniej do dzieła. Należało
unieszkodliwić substancje niestałe na planecie, zanim jeszcze ulegną
rozpadowi, to zaś wymagało dokładniejszej pracy i ściślejszej lokali-
zacji. Przedsięwzięło również środki mające zapobiec ewentualnej
eksplozji. Na wypadek, gdyby wystąpiły silne załamania na linii cza-
su, warto było zniszczyć zgubne powiązania.
Zbudowało gigantyczne pole, koncentrując źródła energetyczne
z rozległego obszaru, aż przestrzeń wygięła się wokół tej gigantycznej
bomby. Z drżeniem wyczuło granice swej mocy, po czym, chroniąc
się za udoskonalonym ekranem, ruszyło ponownie w stronę tamy i
podłożyło ładunek pod współrzędne krytyczne. Nastąpiła eksplozja
o niewyobrażalnej mocy. Czas został przerwany.
Trzęsienie przeniosło się w przyszłość na odległość wielu milionów
lat. Ogromne masy materii przedostały się w inne równiny czasu.
Chaos drobin wirował, formując się w nowe struktury,' aż wreszcie
splot znieruchomiał, przestrzeń i czas zrównoważyły się,> wszechświat
odzyskał równowagę.
Ustał krzyk, rozerwała się natomiast znajdująca za nim przestrzeń
czasowa,  wypełniona mieszaniną głosów,  gąszczem częstotliwości,
nurtem, który — odbijany echem od krańców — szeroko, grzebiąc
pod sobą ruiny tamy, przelewał się w przyszłość.
\	Nieskończona   ilość  możliwości kontaktu, strzępów  myślowych,
fragmentów wizji, zielone zmierzchy pełne śmiechu, noce pełne czu-
łości, zapachu ziemi, śniegu, rock and roiła i metafizyki. Gwiazdy
odnalazły swoje miejsce.
Mnisi oddawali się modlitwom.
Ponownie.
Po omacku szukało drogi do źródła. Trzeba było nie lada umiejęt-
ności, aby nie zabłądzić w tym chaosie. Opanowało je niejasne uczu-
cie niepewności, ale nie zważało już na to; przepełniało je radosne
oczekiwanie.
Kiedy głos spikera umilkł, a światło zgasło, siedzieli w ciemności,
wśród ciszy, dopcjki nie przyszedł kelner, przynosząc zapalone świece.
Alain zmarzł, energicznie rozcierał sobie ręce.
— Ale zimno! — .rzekł.
Roger nie odpowiedział. Zamyślony wpatrywał się w migotliwy
płomień świecy. Dopiero po chwili potarł sobie dłonią czoło i mruk-
nął: — Nie wierzę w cuda.
Nadciągnął wiatr, wytrącając ze snu platany i gnając przez ulice
liście i śmieci. Mężczyźni siedzący przy stolikach podnieśli wzrok,
niektórzy osłonili dłońmi świece, ale wiatr przybrał na sile, gasząc je.
Wosk zastygł, tworząc groteskowe kształty. Niekiedy odnosiło się wra-
żenie, jakby ziemia drżała, słychać też było ciche grzmoty.
Alain spojrzał na zegarek. Wskazówki stały w miejscu.
Wicher szalał wśród drzew, targając nimi szaleńczo we wszystkie
strony. Gdzieś pękła szyba okienna, gwiazdy przesłoniły pędzące
chmury.	'
— To dziwne. Nagle zrobiło się tak zimno — zauważył Alain, pa-
trząc badawczo na ciemniejące z każdą chwilą niebo.
— Wejdziemy do środka? -r  zapytał Roger i wstał z miejsca.
i Część ludzi opuściło już lokal, zgasły ostatnie świece. Kelner przyjął
pieniądze i wsunął je do kieszeni, po czym zaczął sprzątać.
— Au revoir, bonne nuit — mruknął ziewając, wziął kieliszki, ob-
rzucił badawczym spojrzeniem czerń wiszącą nad miastem i zniknął
za zasłoną, która zagrzechotała na wietrze.
— Idę do domu — powiedział Alain.
— Chodź do baru na jeszcze jednego — poprosił Roger.
— No dobrze — ustąpił Alain — ale tylko jeden kieliszek.
Weszli do środka, Gospodarz postawił przed nimi dwa kieliszki
i napełnił je. Migotliwy blask świec sprawiał wrażenie, że pomieszcze-
nie faluje. Przy stolikach siedziało jeszcze kilku mężczyzn, którzy pa-
lili, pili i rozprawiali o polityce, o pogodzie, o żniwach, o wszystkim
i niczym. Ściany obwieszone były pożółkłymi już plakatami, informu-
jącymi o dawno przebrzmiałych corridach. Czarne cielska zwierząt,
35
34
nachylone łby z groźnie sterczącymi rogami — wszystko to zdawało
się ożywiać w niepewnym świetle. Dźwięk fanfar, zapach rozgrzanego
kurzu i ciepłej krwi w jasne popołudnia, kiedy to radość i śmierć są
tak blisko siebie. Specyficzna, stajenna woń bijąca od zwierząt, które
z ciemnego przejścia wydostały się- na jaskrawe światło areny, a teraz
złowieszczo czyhały na przeciwnika z nadstawionymi rogami i prze-
bierały kopytami, aby nagle ruszyć podstępnie do ataku. Zbliżały się
szybko, słychać było głuchy pomruk, jak podczas trzęsienia ziemi —
ale to był tylko wiatr, przybierający nadal na sile.
Zjawił się kelner z tacą w ręku. Miał teraz-baczne spojrzenie, a jego
ruchy straciły swą mechaniczną senność.
— Messieurs! — zawołał, nie kryjąc zaskoczenia. — To szaleń-
stwo, messieurs, ale naprawdę pada śnieg.
— Co takiego, śnieg? Śnieg w sierpniu? — zapytał ktoś z niedo-
wierzaniem. Mężczyźni stłoczyli się przy wyjściu. Z chmurnego, po-
sępnego nieba padały płatki śniegu, tańcząc przy drzwiach w przytłu-
mionym świetle. Zrobiło się zimno, ale wiatr ustał nieco.
Na ulicy zjawiła się jakaś postać odziana w zimowe palto, jej włosy
i ramiona przyprószył śnieg. Szła w stronę lokalu.
— To ty, Ewo? — zawołał Alain, wychodząc jej na spotkanie.
— Joyeuoc Noel! — odkrzyknęła, robiąc w miejscu obrót i wdzię-
czny ukłon. Dłonie skryła głęboko w kieszeniach palta.
— Joyeux Noel! — zawołali mężczyźni i roześmieli się. Alain objął
ją ramieniem.
— W domu było tak ciemno. Bałam się być sama, dlatego tu przy-
szłam — wyjaśniła, otulając Alaina jedną połą palta. Pocałował ją
i poczuł na twarzy jej mokre włosy. Na twarzach mężczyzn widniał
uśmiech.
— Szaleństwo!  — zawołał ktoś. — Mówię wam, świat oszalał!
— To   przez   te   cholerne   bomby   atomowe!   —   odezwał   się
inny.
— O Boże! — zawtórował im kolejny głos. — Czuję, że będzie
nieszczęście. Wszystko stanęło na głowie. Śnieg w sierpniu! Czy sły-
szał ktoś o takim zdarzeniu? Mówię wam, świat oszalał!
—- To wina naukowców. Dla nich nie ma żadnej świętości. Zoba-
czycie, że stanie się jeszcze coś złego.,
— Bzdura — przerwał im Roger dosyć ostrym tonem. — Nieraz
zdarzają się takie anomalie, zwłaszcza jeżeli zimne warstwy
atmosfery...
— E tam, nie zawracaj mi głowy tymi zimnymi warstwami! Skąd
niby w sierpniu zimne warstwy atmosfery? Czysty nonsens!
— Widocznie jednak są! — obstawał Roger przy swoim. Podstawił
dłoń pod białe lecące płatki.
— Wy mądrale zawsze macie na wszystko gotową odpowiedź.
Nawet gdyby z nieba spadły kamienie i krew, wy mądrale też wie-
dzielibyście, jakie cholerne wyjaśnienie dać na to. Zimne warstwy
atmosfery, też coś! Wino zamarznie mi na polach! Czy możesz mi
również wyjaśnić, z czego będę potem żył? Warstwy atmosfery! Do
diabła z nimi! Świat oszalał, mówię wam. Oszalał. A winę za to po-
nosicie wy, cholerni, uczeni mądrale!
—r- Może istotnie oszalał — przerwał mu Roger pojednawczym to-
nem, mając już dosyć tej sprzeczki, jednak chłop, zacietrzewiony te-
raz, nie ustępował. Rozczapierzając palce, gestykulował gwałtownie.
— Od dwóch godzin nie ma światła. No i co? Co komu teraz z wa-
szej mądrości? Za to jutro we wszystkich gazetach ukaże się na pewno
jakieś piękne wyjaśnienie.
— Jeżeli nie ma prądu, to jutro nie ukażą się żadne gazety —
przerwał mu znowu Alain.
— On ma rację.  To brzmi logicznie — wtrącił ktoś z boku.
— Mniejsza o gazety — rzekł tamten gniewnie. — Idę do domu,
zmarzłem już.
Rozzłoszczony odszedł od nich. Coraz gęściejszy śnieg tłumił od-
głos jego kroków.
— My też już pójdziemy — powiedział Alain, obejmując czule Ewę.
— A więc dobranoc! — odparł Roger. — Napiję się jeszcze jedne-
go. A wy nie przeszkadzajcie sobie.
Uniósł w górę dłoń i opuścił ją znużonym gestem.
Gospodarz ceremonialnie ustawił na kontuarze nowe świece, na-
stępnie napełnił kieliszek Rogera i nalał również sobie.
— Ja stawiam — powiedział, podnosząc kieliszek.
— A votre sante!
Jego nalaną twarz rozjaśnił uśmiech, który jednak natychmiast za-
stygł ustępując miejsca grozie. Oblizał sobie wargi, jak gdyby chciał
zyskać na czasie i znaleźć właściwe słowa, aby wyrazić swój niepokój.
w końcu nachylił się do Rogera i szepnął poufale:
— Co pan o tym myśli? To rzeczywiście dziwna noc, nie sądzi
pan? Już od rana przeczuwałem coś niedobrego. Powoli zaczynam
się bać!
36
37
r
Urwał i bojaźliwie rozejrzał się dokoła.
— Tak wyobrażałem sobie noc, w którą mogłoby dojść do zagłady
świata — szepnął znacząco.
Roger upił trochę ze swojego kieliszka i skinął głową.
— Jeszcze trochę i dojdzie do tego.
— Zaczynam się bać — powtórzył gospodarz. — Tak myślę, że
może tylko dlatego się boimy, że nie możemy niczego zmienić. To jest
jak w pociągu pędzącym przed siebie, podczas gdy zwrotnice usta-
wione są już od dawna. Nie* ma żadnych rozkładów jazdy, nikt nie
zna trasy. Może to i lepiej. — Machnął ręką. — Zresztą dajmy temu
spokój. To do miczego nie doprowadzi.
— A  voire sante!
— A  la votre!
Podnieśli kieliszki i opróżnili je do dna.
Stary Thibault należał do ludzi, którzy nie uznają działań poło-
wicznych. Zawsze wiedział, jak postąpić, potrafił wybrać wyjście ko-
rzystniejsze, stał przy tym pewnie obydwiema nogami na ziemi —
swojej ziemi, gdyż do niego należało kilka okolicznych winnic, po-
kaźna zagroda ze stajniami i stodołami, prasa do wytłaczania wino-
gron i piwnica nie mająca sobie równej. Pracował ciężko przez całe
życie, a kiedy zestarzał się na tyle, że nie mógł już własnoręcznie zaj-
mować się uprawą, zaczął wychodzić co wieczór na swoje pola, aby
przynajmniej doglądać plonów, oceniać je i ustalać ceny na płody.
Niezadowolony z pogody narzekał na Boga, wytykał swoim parobkom
lenistwo i niedbałość i targował się zażarcie z kupcami, których uwa-
żał za bandę złodziei pragnących obrabować go z pieniędzy, jako że
za jego wino, najlepsze w całej Francji, oferowali mu śmiesznie niskie
ceny.
Tego dnia siedział w półmroku swojej obszernej izby. Na stole
przed nim stał dzban wina, a ponieważ nigdy w życiu nie uznawał
działań połowicznych, opróżnił- dzban aż do dna, po czym znużony
oparł.swoją masywną głowę na stole i pożegnał się ze światem do-
czesnym, -spokojnie i bez rozgłosu, jak gdyby zamierzał się po prostu
zdrzemnąć. W całym domu rozbrzmiały zawodzenia i płacze, każdy
uważał, że powinien okazać więcej żalu niż inni, tym bardziej, że Thi-
bault pozostawił po sobie nie tylko spory majątek, ale również liczną
rzeszę spadkobierców, gdyż — jak już wiemy — pracował ciężko
przez całe życie i nie uznawał działań połowicznych. Wreszcie staru-
38
szek został umieszczony w izbie na marach, pomiędzy gromnicami
a pośpiesznie zrobionymi wieńcami, odebrawszy mu uprzednio klucz
od piwnicy, którego tamten pilnował za życia jak oka 'w głowie,
trzymając go przezornie w kieszeni u spodni. Z wielkim zaintereso-
waniem przejrzano tajne zasoby piwniczne, przeprowadzono degusta-
cję, po czym, uwzględniając powagę chwili, wybrano najlepsze wino
— tym bardziej, że wieczorem ochłodziło się jak .nigdy przedtem
i każdemu mógł się przydać łyk czegoś mocnego. Ponieważ jednak
taka noc może trwać długo, zwłaszcza gdy w grę wchodzi jeszcze czu-
wanie przy zmarłym i mocne wino, udręczonych stróżów nocnych
zmorzył wkrótce sen. Zbudzili się dopiero, gdy nad ranem stary Thi-
bault wrócił ze swojego długiego spaceru i podniósł swój chrypliwy
głos. Klnąc na czym świat stoi, grzmiąc i pokasłując, kuśtykał po ca-
łym domu, aby ściągnąć z łóżek ospałe towarzystwo, jako że w tak
uroczystej i poważnej chwili nikt nawet nie odważył się pomyśleć
o pracy.
Można sobie wyobrazić ogólne osłupienie, kiedy ujrzano staruszka
zdrowego i rześkiego; mimo iż niedawno złożono go na marach. Mary
znajdowały się wprawdzie tam, gdzie były, brakowało jednak nie-
boszczyka. Tymczasem gospodarz szalał, rozglądając się po chałupie,
która wcale nie sprawiała przytulnego wrażenia.
— Czy wyście wszyscy powariowali? — ryczał. — Co znaczy to
całe przedstawienie? Kto to wymyślił?
— O Boże! — jęczały służące. — Matko Boska, nie odwracaj
się od nas!
Czcigodni stróże nocni przecierali sobie oczy, nie rozumiejąc co się
dzieje, spoglądali zaskoczeni po sobie oraz na porozrzucane dokoła
opróżnione butelki, aby wreszcie polać sobie głowy wiadrem zimnej
wody, która miała zmyć z umysłów upiorne widma i resztki rauszu.
Po izbach szalał bowiem nie upiór, dźgając ich w plecy laską, lecz sta-
ry gospodarz, żywy jak zawsze.
Po pewnym czasie Thibault zasiadł w kuchni na ławie, skrył twarz
w dłoniach i pocierając sobie czoło rozmyślał nad filiżanką ka-
wy- Wyglądał na zmęczonego, jego ubranie było przemoczone
1 brudne. Stara służąca krzątała się przy piecu, bojaźliwie zerkając
na niego.
.~~ Alkę — odezwał się wreszcie Thibault. — Podejdź do mnie
b"żej i usiądź tu!
Tak, panie — odparła, wycierając dłonie o fartuch, po czym
39
zbliżyła się nieśmiało. Spojrzenie jego zmęczonych oczu spoczęło
na niej badawczo.
-    — Podejdź tu — powtórzył, kiedy zatrzymała się bojaźliwie.
— Tak, panie — szepnęła, siadając obok niego na ławie.
Ujął jej ręce i poczuł, jak drżą. — Co ci jest? — zapytał.
— Nic, panie.
— Alice, znasz mnie od dawna. Powiedz mi, czy wydawało ci się
kiedykolwiek, że mam nie po kolei w głowie?
Poderwała .się z miejsca przerażana,
— Jak mi Bóg miły — zaręczyła. — Nigdy! Dziś w nocy długo
pana nie było — próbowała zmienić temat, nieprzyjemny dla niej,
w końcu jednak, zwyciężyła w niej ciekawość.
— Dziwna noc — mruknął Thibault, wpatrując się w pustkę.
— 'Tak, panie. Dziwna noc. Przeżyłam już dużo, Bóg mi świad-
kiem, ale nie widziałam jeszcze śniegu w sierpniu.
Podniecona, uniosła palec w górę i z błyszczącymi oczyma szepnęła:
— To cud, panie. Mario, święć się imię Twoje! To rzeczywiście
cud; wszystko, co przytrafiło się nam dziś w nocy. — Przeżegnała się
i z miną spiskowca mówiła dalej: — A od wczorajszego wieczoru
nie ma światła.
Stary patrzył na nią, ale nie słuchał, co mówi.      '     ,
— Dziwne — mruknął.
Nachyliła się ku niemu i wyszeptała rozdygotanymi wargami:
— To cud, panie! Zmartwychwstałeś! Wola boska panuje tak
ziemią jak i w niebie. Kto by to pomyślał!
Stary odsunął się od niej, patrząc nieufnie.
— Czyżbyś i ty zbzikowała?
— Byłam przy tym, panie — zapewniła. — Widziałam cię, panie,
tak mi dopomóż Bóg. Byłeś, panie, martwy, naprawdę, i leżałeś przez
dłuższy czas na marach w tamtej izbie.
.— Nie zaczynaj i ty z tymi bzdurami — uniósł się Thibault, ude-
rWjąc laską o stół. Alice odskoczyła z przerażeniem i uchyliła się, jak-
by chciała uniknąć ciosu. — Oszalałaś, czy co? Co się z tobą dzieje?
Co się dzieje z wami wszystkimi? Czy to dom wariatów? Chcielibyś-
cie, żeby tak było! Ale ja do tego nie dopuszczę, nie, nie, i jeszcze
raz nie! Zapewniam was o tym!
Parsknął wzgardliwie.
— Aha, posłuchaj. Wczoraj wieczorem wyszedłem na pole. Czy
nikt z was nie widział, jak wychodziłem z domu?
\
40
na
_ Nie, panie. Nie wychodziłeś z domu.
_ Do diabła, pewnie, że wyszedłem, przecież wiem o tym lepiej
niż ty. Na pewno ktoś mnie widział, zawsze kilku z was stoi tu bez-
czynnie, jakby nie było nic do roboty.
— Nie wiem, panie.
— Wyszedłem, a teraz jestem, już z powrotem. Czy zrozumiałaś?
— Tak, panie — odparła wystraszona.
— A więc pamiętaj o tym. Było już późne popołudnie," kiedy wy-
szedłem, jak zwykle odbyłem spacer po polach i wróciłem dziś nad
ranem. A dlaczego wróciłem dopiero dziś rano?
— Nie wiem, panie.
— Bo nagle nie był to już wieczór, tylko późno po północy.
Rozumiesz to?
— Nie, panie.
— Ja też nie — pokręcił głową. Nerwowym ruchem wyciągnął ze-
garek z kieszeni u kamizelki i otworzył kopertę. Podsunął zegarek
wprost pod nos służącej.
— Która godzina? — postukał palcem o cyferblat.
Spojrzała uważnie na układ wskazówek. Nie rozumiejąc, o co mu
chodzi, potrząsnęła głową.
— Pół do pierwszej, panie.
— A która jest naprawdę? — nie ustępował.
— Około siódmej.
— Ale siódma rano, czy wieczorem?
Spojrzała na niego osłupiała.
— Pewnie, że rano.	•        .
— Dobrze — odparł. — Ale w takim razie dlaczego, do diabła,
na tym zegarku jest pół do pierwszej?
— Na pewno stanął.
— Ten zegarek nigdy nie staje — powiedział z przekonaniem. —
Nosił go mój ojciec, a do mnie należy od czterdziestu pięciu lat.
Przez cały ten czas ani razu nie stanął, nigdy nie chodził źle, zawsze
wskazywał właściwy czas. Nie ma zegarków lepszych od tego. Zresztą
chodzi nadal, posłuchaj!
Przytknął go jej do ucha.
— Tyka — potwierdziła, ale już po chwili zauważyła: — Mimo
to może być zepsuty. Wszystko się kiedyś psuje.
Stary spoglądał na nią przez jakiś czas.
41
— Możliwe — rzekł z namysłem i podrapał się po głowie. — Ale
nie jest zepsuty.	,                                                              i
Patrząc na zegarek, liczył coś w myślach.                                               .
— Wczoraj wieczorem, kiedy wyszedłem, było około szóstej.
Od godziny jestem z powrotem, a więc od wpół do dwunastej według
tego zegarka. Nie było mnie więc najwyżej sześć godzin. I to się zga-
dza, dokładnie tak było!
— Ależ panie, powiedziałeś przedtem, że nie było cię przez całą
noc.
— Nie rozumiesz tego, Alice. Daj mi to wyjaśnić. Teraz musiało-
by być pół godziny po północy.
— Ale jest już po siódmej, panie — upierała się, nic nie rozumiejąc.
— Do diabła, wiem o tym. Przecież słońce stoi wysoko na niebie.
Ale zrozum: od wczorajszego wieczoru przeżyłem nie więcej niż sie-
dem godzin. Słyszysz, przeżyłem! Tu — puknął palcem w czoło —
jest ta sama godzina co na moim zegarku. Co innego, gdybym się
zdrzemnął, ale — klnę się na wszystko co święte: nie przespałem ani
jednej sekundy, a mimo to jest już poranek!
A potem opowiedział zdumionej służącej o dziwnej nocy, o osobli-
wych zdarzeniach, jakie stały się jego udziałem. Mówił zacinając się
i szukając odpowiednich słów, w jakie mógłby ubrać to wszystko.
W jego głosie dźwięczał strach.
Jak zwykle wyruszył na spacer. Upalny letni dzień chylił się ku
wieczorowi, winne gaje wyglądały ładnie, był więc zadowolony. Wypił
trochę, jak to miał w zwyczaju, gdyż wtedy chodziło mu się lżej mimo
chorej nogi, a kiedy opanowywało go zmęczenie, siadał w cieniu na
poboczu drogi. Nad krzewami i drzewami unosiły się roje komarów,
przywodzące na myśl sygnały dymne — nieme, tajne posłannictwo
przekazywane do nieznanych krain — a cykady hałasowały.
Słońce stałp jeszcze wysoko nad horyzontem, gdy wtem, zupełnie
nieoczekiwanie, zapadła ciemność. Thibault spojrzał w górę: słońce
zaszło, a na niebie działo się coś dziwnego. Nadciągały chmury, zer-
wał się wicher. Thibault osłupiał. Czyżby śnił? Poczuł znaczne ochło-
dzenie, powietrze przesycone było rosą. Zapadła noc. Na twarzy czuł
jeszcze żar słonecznego popołudnia, a jednocześnie dygotał z zimna.
Wtem usłyszał krzyki w powietrzu. Podniósł wzrok i dojrzał olbrzymi
rój ptaków, ale cóż to były za ptaki! Tysiące czarnych bocianów opu-
szczały się na przedmieścia, a miasto było ciemne i upiornie ciche,
jakby wymarłe.
42
Wiatr przybierał na sile, zawładnął nocą, szalał groźnie na niebie
i z hukiem rozpędzał niskie chmury, schodzące się po chwili z pow- \
rotem. Porywisty wiatr targał starcem, szarpał jego ubraniem, aż wre-
szcie przewrócił go, pokrywając pyłem spalonej ziemi.. Thibault po-
czołgał się w miejsce osłonięte przed wiatrem i spojrzał na niebo, wi-
szące coraz niżej nad ziemią. Noc wirowała nad nim, zagarniając co-
raz większe połacie nieba.
Ale wiatr ucichł tak nagle, jak się zerwał, jak gdyby stracił raptem
chęć do tej szalonej zabawy. Dziwaczne budowle,'zamki z chmur roz-
padły się, a wtedy z jednej z wież wyłonił, się zastęp jeźdźców. Jechali
wolno,- sztandar był opuszczony jak po przegranej bitwie. Widział
popękane lance i tarcze, błyszczące zbroje, słyszał chrzęst broni, na-
woływania rycerzy i parskanie koni. Ranni jeźdźcy przywiązani byli
do koni, aby nie mogli spaść z siodła, pozostali jechali wyczerpani,
śpiąc podczas jazdy. Przybywali wprost z chmur i zanurzali się coraz
bardziej pod ziemię. Nagle spadł śnieg i w mgnieniu oka zrobiło się
mroźno, na przekór letniemu krajobrazowi. Białe płatki stawały się
coraz gęściejsze i wkrótce przysłoniły osobliwy oddział, ale tętent
licznych koni rozbrzmiewał jeszcze długo, aż wreszcie zagubił się w
nocy. Pył wzbił się do góry, wyglądając w świetle dziwnego wieczor-
nego słońca na północy jak dym wydobywający się spod ziemi. Potem
tamto słońce zgasło.
Thibault wstał i otrzepał ubranie ze śniegu. Cały zesztywniał z zim-
na i dzwonił zębami, postanowił więc przejść się Szybkim krokiem,
aby się rozgrzać. Nagle śnieg przestał padać, zrobiło się ciepło, tak
ciepło, że ziemia zaczęła parować tworząc mgłę, która otuliła noc gę-
stym całunem. Z trudem odnalazł drogę powrotną do domu, mimo
iż znał te okolice jak własną kieszeń. Świt wstał na długo przed czasem.
, — I w ten sposób wróciłem do domu — kończył swoją relację
Thibault — ale tu, zamiast zająć się mną, zaczęto traktować mnie jak
ducha, mówić że umarłem i tym podobne bzdury. Przygotowano na-,
wet mój pogrzeb, a przy pustych marach zastałem pijanych żałobni-
ków. Mój zegarek późni się o ponad sześć godzin, a w głowie mam
jeden wielki chaos. Alice, powiedz mi, co to wszystko znaczy? Czy to
)a zwariowałem, czy wy, czy też świat się rozpada?
Ujął ją za ramię i ścisnął mocno. Alice znała swego pana od dawna,
ale takim widziała go po raz pierwszy. Ogarnęła ją trwoga. Z rosną-
cym przerażeniem zaczęła nasłuchiwać, po czym przeżegnała się kil-
kakrotnie.
43
— Boże Wszechmogący — wyszeptała. — Najświętsza Panno,
zmiłuj się nad nami! To cud!
W jej oczach rozbłysł groźny płomień, który zniekształcił dobro-
duszną twarz. Wyrwała mu się, uniosła nieco spódnicę i wyleciała
z kuchni.
— Cud! — krzyczała przeraźliwie, biegnąc po ulicy.
— Najświętsza Panno! To cud! — oznajmiała wszystkim prze-  -
chodniom.
— Zwariowana baba — warknął stary Tibault, drapiąc się po ma-
sywnej głowie.
— Cud? — mruknął po chwili z niedowierzaniem, po czym po-
trząsnął głową. — Zwariowany świat — zakonkludował, podniósł się
i skierował do piwnicy, aby przynieść wina. Nagle znieruchomiał za-
skoczony: z jego kieszeni zniknęły klucze. Poczuł zawrót głowy, mu-
siał przytrzymać się, aby nie upaść. Opanowało go uczucie nieokre-
ślonego strachu. Zamknął oczy i ścisnął sobie skronie. Znowu odniósł
wrażenie, jakby ziemia zadygotała. Belkowanie domu zatrzeszczało,
ale mury oparły się wstrząsom.
Gdzie jesteś? zapytało trwożliwie, wysuwając swoje czułki w stronę
mieszaniny głosów. I wtedy poczuło — ją,    matkę.
Dotarło już blisko do tej, której szukało. Raptem wyłoniły się trud-
ności ze zlokalizowaniem jej, mimo że nie przemieszczała się w prze-
strzeni, a tylko dryfowała wraz z nurtem czasu. Poczuło, że jego mo-
żliwości gwałtownie maleją, ale nie miało to teraz dla niego znaczenia:
niebawem będzie już bezpieczne. Nawet poruszanie się zaczęło mu
sprawiać kłopot, gdyż straciło orientację. Otaczające je częstotliwości
myślowe poplątały się, zawikłały, tworząc nieprzeniknioną mieszaninę
głosów. Ustawicznie musiało przystawać, aby nie zagubić się. Wresz-
cie z tła wyłoniła się ta, której szukało, przybrała konkretną postać.
Tuż obok była też druga istota, równie swojska. Obmacało ich ciała,
czując emanujące z nich ciepło i bezpieczeństwo. Z utęsknieniem cze-
kało na kontakt, na dotyk ciemnoczerwonego ciepła, będącego zara-
zem jego źródłem i celem, oddało się całkowicie rpzkoszy, przeczu-
wając szczęście, jednak nic się nie działo. Była inna, niż się tego spo-
dziewało — ślepa, bezkontaktowa, jej mózg był przytępiony i głuchy,
44
nie było cząstką jej bytu, było dla niej najwidoczniej kimś obcym.
Czyżby się pomyliło? A może zostało wydalone, wystawione w mrok
i chłód? Czyżby trudziło się niepotrzebnie, udając się w tę długą dro-
gę do niej? Czekało z biciem serca, nawołując i nasłuchując trwożli-
wie — wszystko daremnie. Nadzieja pierzchła. Zebrało wszystkie siły
i zawołało raz jeszcze. I nagle jej palce pieszczotliwie wysunęły się
ku niemu, dotknęły jego stalowego ciała. Nie posiadając się z radości,
objęło jej dłoń swymi pajęczymi kończynami, owinęło się wokół jej
palców, wpełzło w ciepłą wklęsłość dłoni, wessało się w skórę wdy-
chając jednocześnie swojski zapach, zmieniło swe ciało, aby dopaso-
wać się do konturów. Raptem zaczęła się bronić, chciała oderwać
się od niego, przerażone przytrzymało się więc mocniej, jej opór przy-
brał na sile, ono jednak nie dawało za wygraną. Wciskając się bardziej
w jej dłoń, wessało się silniej, upojone szczęściem. Wyprężyła się,
oswobodziła siłą i niewypowiedzianym przerażeniem odrzuciła je od
siebie w ciemność. Jej krzyk przytłoczył je, jej ból odbił się echem
w jego skomplikowanym umyśle, a kiedy uświadomiło sobie, że tp
ono jest przyczyną jej przerażenia, z jej krzykiem zmieszał się jego
krzyk, a przed nim rozwarła się straszliwa pustka, lodowate strefy
nieczułości.
Mozolnie odbudowało nieduże pole i rzuciło się do ucieczki, aby
ujść przed ogarniającym je bólem.
Alain stał przy oknie, dopalając papierosa. Ewa leżała od dawna
w łóżku i z pewnością już spała. Wyjrzał na zewnątrz, na śnieg obsy-
pujący ciemne ulice, i kiedy zrobiło mu się zimno, wśliznął się do łóż-
ka. Ewa odwróciła się ku niemu. Nie spała jeszcze.
— Alain, czy dzieciom w maszynie nie stanie się nic złego? Już tak
długo nie ma prądu. Martwię, się.
Zaczął ją uspokajać. — Taka ewentualność została przewidziana.
Maszyna jest samowystarczalna, ma własne źródła energii. — On też
czuł niepokój. Wydarzenia polityczne ostatnich dni, groźne doniesie-
nia radiowe, przerwa w dostawie energii elektrycznej. Czyżby jakaś
elektrownia została uszkodzona? A może jakieś anomalie atmosfery-
czne, nagła zmiana pogody? Albo istotnie wybuchła wojna.
Dziwne, wystarczył brak radia i telewizji, a kontakt ze światem okazał
się całkowicie zerwany. Siedzieli jak w celi, nie wiedząc, co się dzieje
za ścianą. Zaczął nasłuchiwać odgłosu wybuchów rakiet. Niekiedy
45
wydawało mu się, że czuje wstrząsy odległych eksplozji, ale rnogły
to być również ciężkie samochody przejeżdżające przez miasto. Może
czołgi? W przypadku wojny przeciwnik będzie z pewnością usiłował
Zniszczyć maszynę, ale podobno jest ona w stanie skryć się pod ziemią
w razie niebezpieczeństwa. Rozmyślał intensywnie i w pewnym mo-
mencie najwidoczniej zapadł w sen pełen straszliwych majaków, za-
kończonych przeraźliwym krzykiem. Krzyk pociągnął go na powierz-
chnię, gdzie z trudem odnalazł się, rozdzierany pomiędzy snem a ja-
wą. Pot zlewał go obficie, a cały pokój tonął w wilgotnym, stęchłym
upale. Ewa krzyknęła po raz drugi. Nie wiedząc co się dzieje, uniósł
się i chciał zapalić światło, ale lampa nie usłuchała go. A więc nadal
nie było prądu.
— Co ci się stało?
Ewa przywarła do niego, drżąc ze strachu.
— Pająk — jęknęła. W jej głosie brzmiało przerażenie.
— Kochanie, uspokój się. To ci się tylko przyśniło.
—— Nie, Alain. Tu gdzieś jest pająk. Przed chwilą łaził po mojej
ręce, a potem mnie ugryzł. Odrzuciłam go, ale na pewno jest jeszcze
w tym pokoju. Proszę cię, zabij go!
— Kochanie1, musisz mi uwierzyć: po prostu śniłaś. Skąd miałby
wziąć się tu pająk, który cię gryzie?
— A moja ręka? Jeszcze mnie boli!
Po omacku odszukał zapałki i zapalił jedną. W słabym świetle doj-
rzał jej dłoń; pokrywały ją ciemne plamki. Wstał i zapalając jedną
zapałkę po drugiej zaczął przeszukiwać pokój, ale bez skutku.
Potrząsając głową dał za wygraną. — Na pewno leżałaś tak, że przy-
gniotłaś sobie rękę — uspokajał ją. — Tu nic nie ma. Z pewnością
miałaś zły sen.
— Tak, Alain, miałam sen. Dziecko uciekło z maszyny, bo chciała
je zabić. Udało się więc w daleką drpgę., aby mnie odszukać, potem
wzięło mnie za rękę i zaczęło płakać. Wtedy się obudziłam i poczułam
na dłoni olbrzymiego pająka, wyjątkowo odrażającego. Był jakiś twar-
dy i miał bardzo długie nogi. Ugryzł mnie i wtedy krzyknęłam i od-
rzuciłam go. Na pewno gdzieś tu się schował.
— Ależ kochanie! Tu nic nie ma. W ogóle nie ma takich pająków.
Uwierz mi!	•                       /
W pokoju było gorąco i duszno. Na zewnątrz skradał się ołowiany
świt. Alain otworzył szeroko okno, ale w pokoju mimo to nie ochło-
dziło się. Nie było wiatru, wszystko zasnuwała mgła. — Zwariowana
46
nogoda — mruknął. Położył się z powrotem na łóżko i czule objął
Ewę. Czuł, że jej szok mija powoli, odpływa też z niej strach. Wtedy
i on zanurzył się pod powierzchnię świadomości, wracając z powro-
tem w strefę snu, tylko że sny, jakie go teraz nawiedziły, były czarne
i pełne mrocznych czeluści.
Resztkami sił dotarło na ulicę. Rozbrzmiewające wokoło głosy zlały
się w mieszaninę nakładających się na siebie częstotliwości, w chaos
migotliwych fragmentów myśli, budzących w nim przerażenie. W je-
' go umyśle powstało zamieszanie, łańcuchy logiczne pękły, a wnioski
rozpadły się pod wpływem obwodu kontrolującego. Znikła gdzieś
zdolność ogarniania wzrokiem całego czasu. Jedynie jakieś niejasne
dane pochodzące ze wspomnień układały się w zamglony obraz prze-
szłości, przyszłość jawiła się pełna niebezpieczeństw. Bojaźń owładnę-
ła jego świadomością, wciągając ją w-ciemne szyby czasu, ku niepew-
nej przyszłości. Odrodziło się w nim nagle pragnienie ukrycia się,
biernego poddania się nurtowi, który może kiedyś, gdzieś, wyrzuciłby
je na brzeg, gdzie możną by znowu nabrać sił. Z trudem podążało w
gęstniejącej ciemności, jego ruchy były coraz wolniejsze, rozprzestrze-
niał się ból, czyniąc męką każdą zmianę ciała. Usiłowało schronić się
w regiony, w których wrzask głosów był mniej intensywny, aż wresz-
cie dotarło na skraj miasta. Głosy cichły, w końcu umilkły zupełnie.
Wpełzło pomiędzy jakieś nieznane przedmioty, schroniło się w śmie-
ciach i znieruchomiało, drżąc z upływu sił. Czuło, jak w jego ciało
wkradają się zimno i wilgoć, a umysł opanowuje obezwładniająca nie-
moc. Ciało przestało słuchać poleceń, zaczęło się rozpuszczać, przy-
bierając dziwaczne kształty, deformując się w biały- twór. Jęcząc po-
czuło, że resztki jego substancji dygoczą konwulsyjnie i rozpadają się
ostatecznie, po czym jego świadomość pogrążyła się w ciemności,
niczym w warstwie zmętniałego lodu.
Każdego ranka pomiędzy godziną 6.10 a 6.55 obchodzili tę trasę.
Zaczynali od posterunku blokowego III, gdzie mieściła się kolejowa
narzędziownia. Tam musieli się zameldować. Ich celem był posteru-
nek blokowy II, skąd tor boczny odgałęział się, prowadząc do rzeźni.
Na obchód brali młoty osadzone na długich trzonach, którymi co kil-
ka metrów uderzali o szyny, aby sprawdzić ich stan. Na końcu każde-
47
go trzonka znajdowała się wklęsła forma, ^r.-uiąca dc śrub, którymi
szyny przytwierdzone były do podkładów. Saich mieli już wyćwiczo-
ny do tego stopnia, że na podstawie dźwięku.- jaki. powstawał podczas
uderzenia, orientowali się, czy potrzebna icst ich interwencja. W ta-
kich przypadkach odwracali młoty, nakładali formę na łeb śruby i
przykręcali ją mocniej, posługując się drugim końcem młota jak ra-
mionami dźwigni. Nie znając praw Archimedesa ani Hertza, wyko-
nywali te czynności machinalnie, w sposób rutynowy, cierpliwie, choć
w pewnym sensie niedbale, ale nie bez godności i dumy, zwłaszcza
wtedy, gdy znajdywali takie miejsca; Wtedy bowiem uwidaczniał się
sens i znaczenie ich pracy; wyraźny dowód, że ich czynności są celo-
we, poczucie obowiązku jest usprawiedliwione, a ich skupienie i uwa-
ga mają olbrzymie znaczenie.
To poczucie satysfakcji dodawało im sił, dzięki czemu nie podda-
wali się monotonii dnia codziennego, sumiennie sprawdzali więc
szyny 'dzień po dniu. Długość ich odcinka, biegnącego na skraju
miasta, wynosiła 2,78 km.
Nazywali się Henri Lavreź i Jean Ballier i byli prostymi ludźmi.
Dla nich liczyło się tylko to, co istniało w rozkładzie jazdy albo w re-
gulaminie służbowym. Wszystko inne było niewyobrażalne i nie do
pomyślenia, O ile nawet dopuszczali możliwość występowania takich
niepojętych zjawisk, to wyłącznie w sferze religii, a więc w niedziele
i święta na ołtarzach lub w innych świętych miejscach, ale nigdy na
kolei, a zwłaszcza podczas wykonywania obowiązków służbowych.
Można więc zrozumieć, że instynktownie odrzuciliby wszystko to,
co niepojęte, a mimo to przedostało się do ich uporządkowanego
świata; w przeciwnym razie zostałoby zakłócone bezpieczeństwo, ich
świata, świata w ogóle.
I taki moment nastąpił: zdarzyły się rzeczy, które nie powinny mieć
- miejsca^ nie uwzględniono ich bowiem w rozkładzie jazdy, w ogóle
ich nie przewidziano.
Do pracy pojechali autobusem. Ponieważ o tej porze roku robiło się
widno już o piątej rano, nie zauważyli nawet braiku światła. Zresztą
i tak nie zwróciliby na to uwagi; za tego typu awarie odpowiadali nie
oni, tymi sprawami zajmowali się inni.
Spodziewali się, że w narzędziowni panuje ta sama co zwykle po-
ranno — śpiąca atmosfera: mrukliwe powitania, gmatwanina znajo-
mych twarzy, na które nie zwraca się już uwagi, pierwsze rutynowe
czynności, od których zaczyna się dzień pracy, zarządzenia wypowia-
48	'                                                                .f     .
dane obojętnym, sennym jeszcze głosem, znajomy dotyk narzędzi;
wszystko jak zwykle.	. •
Ale tego dnia wszystko było inaczej. Co się stało?
Szefowie wykazywali nerwowość i rozdrażnienie, w ich ruchach
wyczuwało się podniecenie, tak samo zresztą w głosach, minach,
gwałtownych gestach, warkliwie wypowiadanych zarządzeniach. Sły-
chać było trwożliwe pytania, nerwowe bębnienie palcami po zatłusz-
czonych, obsypanych popiołem dokumentach, gorączkowe zapalanie
zapałek, gniewne rozgniatanie niedopałków papierosów w przepełnio-
nych popielniczkach, wyczuwało się rozdrażnioną czujność i groźny
furkot rozpędzonej maszynerii, która wymknęła się spod kontroli.
Sądząc po strzępach słów, zdań, zarządzeń i próśb, rozkłady jazdy
stały się nieaktualne. Mówiono o opóźnieniach, o nocnych pociągach,
które dawno już powinny przybyć, a które przepadły bez wieści,
o połączeniach telefonicznych, które zawiodły, o braku prądu, o wad-
liwej pracy agregatów awaryjnych, o tajemniczym zniknięciu .urzą-
dzeń, o źle chodzących zegarach, o nieprawidłowym nadejściu pocią-
gów z protestującymi pasażerami, którzy przez nieprzewidziane
objazdy znaleźli się nagle o setki kilometrów od celu. Zamieszanie
stało się kompletne, kiedy po kilku godzinach nadeszły wreszcie wieści
2 innych okolic; wieści, przy których najgorsze przypuszczenia okaza-
ły się niewinne: oto na dwóch dworcach stały w tym samym czasie
pociągi pospieszne, a gdzie indziej zniknęły pociągi pomiędzy dwiema
stacjami, lokomotywy elektryczne stały na odcinkach, które nigdy nie
były zelektryfikowane, pociągi towarowe zniknęły, jakby rozpłynęły
się w powietrzu. Żadna część składowa nie pasowała do całości, jak
w jakiejś zwariowanej układance. Olbrzymi organizm załamał się, jak
gdyby jakaś zagadkowa moc zadała druzgocący cios w jego centralny
system nerwowy.
Henri Lavrez i Jean Ballier udali się na obchód, jak co ranka. W ja-
kimś zakątku świadomości zdawali sobie sprawę, że teraz, na przekór
wszystkim tym tajemniczym zjawiskom, należy zająć swoje miejsce
i spełnić swój obowiązek szczególnie sumiennie, po to, aby nie zapa-
nował kompletny chaos. Co by się wtedy stało, myśleli. Porządek
musi być, bez tego świat nie mógłby istnieć, zawaliłby się momen-
talnie.
Dlatego też badali szyny ze zdwojoną uwagą, stukając nieufnie
wszelkich odstępstw od normy i usuwając skrupulatnie wszystkie
ewentualne źródła awarii. Działali zdecydowanie i tak dobrze, jak
49
tylko to było możliwe, gdy nagle wydało im się, że to nie wystarcza.
Wprawdzie usterki były nieznaczne, nie większe niż zazwyczaj, ale
któż mógł to osądzić? Ogarnęła ich niepewność, zmuszając do pow-
tórnego sprawdzenia śruby dokręconej przed chwilą i do ponownego
skontrolowania sprawdzonego przed kilkoma minutami odcinka.
Obaj zawzięcie oddali się swej pracy, chodząc wzdłuż torów i raz
po raź spoglądając z powątpiewaniem za siebie, czy aby ich^trud nie
okaże się bezowocny, czy nie przeoczyli czegoś, co mogłoby wywołać
nową lawinę niebezpieczeństw, a tym samym — jeszcze większy
chaos. Zaczęli nagle podejrzewać, że ów porządek, do którego dążą
tak rozpaczliwie, jest po prostu ułudą, istniejącą jedynie ,w wartoś-
ciach przybliżonych, że w takich przypadkach nie ma^ostatecznej gra-
nicy pewności, że wymyka się ona podstępnie w nieznane, aby wy-
wieść ich w pole, doprowadzić do rozpaczy, że wreszcie zniknie
wszelka pewność, ustępując miejsca zwątpieniu, które nie ufa żadnym
danym. Zorientowali się, że w tych warunkach nie mogą dojść do po-
sterunku blokowego III w jakimkolwiek wymiernym czasie, mimo
iż trasa wynosi jedynie 2,78 km. Zatrzymali się więc i rozejrzeli doko-
ła z przestrachem, po czym spojrzeli na siebie, mierząc się wzajemnie
wzrokiem, aby na podstawie znajomych konturów odnaleźć ponownie
miarę.
— Merde! — zaklął wreszcie Henri, ocierając pot z czoła.
Słońce   stało   już wysoko nad horyzontem,  grzejąc przyjemnie
i kojąco.
— Daliśmy się ogłupić przez ten cały cyrk. A w końcu co to nas
wszystko obchodzi? Niech sami czyszczą swoje brudy, może nie mam
racji? To ich sprawa. Wiesz co, chodź, zapalimy spbie jednego.
— Masz rację — odparł Jean, podając mu pudełko zapałek. —
Jeżeli o mnie chodzi, to mogą zamknąć swój krpmik, bylebym dostał
swoją pensję. Co,' Henri? Też tak myślisz?
— Życzę tym głupkom, żeby najedli się dziś strachu za wszystkie
czasy. Stary, oni musieli chyba zerwać się z łóżek w środku nocy,
inaczej nie zjawiliby się tu tak wcześnie, prawda?
— Chyba tak — roześmiał się Jean.
Zapach tytoniu zmieszał się ze świeżą wonią wilgotnej trawy. Ranek
był przejrzysty i piękny. Stukot 'młotów o szyny rozbrzmiewał teraz
radośnie, w porannym powietrzu rysowały się wyraźnie dachy poblis-
kiego miasteczka, a w oddali widać było opierający się o zbocze góry
domek posterunku blokowego II.
50
Nagle Jean zatrzymał xsię i przekrzywił głowę.
— Cicho!
— Co  się  stało?   — zapytał Henri,  zaciągając się z. rozkoszą.
— Słyszałeś?
— Co miałem słyszeć?
— Dziecko płacze.
— No to co? — zapytał Henri. — Te szczeniaki z tutejszych do-
mów zawsze włóczą się koło torów, chociaż to zabronione.
— Nie. To na pewno jakieś niemowlę, gdzieś w pobliżu. — Jean
wskazał na nasyp kolejowy.
— Nie słyszysz?
Teraz nasłuchiwali już obaj. Znowu rozległo się ciche kwilenie,
jakby płakało małe dziecko.
— Chyba powinniśmy to sprawdzić. Może jakiś wypadek — odez-
wał się Jean, idąc w stronę, skąd pochodził ów dźwięk.
— Czuję tu coś niedobrego — powiedział Henri.
— To nie zdarza się po raz pierwszy. Są tacy, co wkładają swoje
dziecko do pudła i w nocy wyrzucają je po prostu z jadącego pociągu.
— Co za łajdaki! — rzekł z pasją Henri. Wyrzucił papierosa i za-
czął przeszukiwać teren.
Rozejrzeli sfę po nasypie i odgarnęli młotami pokrzywy. Ziemia
zasłana była pustymi puszkami i śmieciami.
I wtedy dostrzegł to Jean.
— Tam! Tfu, do diabła!
Henri spojrzał we wskazanym kierunku i skrzywił się z odrazą.
Oburącz chwycił za młot, zamachnął się i zadał cios, potem następny,
i jeszcze raz, i jeszcze raz, aż budzący wstręt stwór zamienił się w
kupkę krwi i śluzu.
W milczeniu spoglądali na resztki. Brzęczały muchy. Powoli doszli
do siebie. Pokrzywy wyprostowały się, osłaniając szkaradne znalezi-
sko, a Henri otarł o zielsko młot.
— Mon Dieu! Co to było? —- zapytał przerażony Jean.
Henri wzruszył ramionami.
— Wyglądało jak krab, który do połowy pożarł i przetrawił
niemowlę.
— Nie ma takich. wielkich krabów, nie wydaje mi się też, żeby
' to było niemowlę. To było... jakby to powiedzieć... nigdy jeszcze
nie widziałem czegoś takiego!
— To jakiś potwór, mówię ci — powiedział Henri. — Może nawet
51
sztucznie wyhodowany. Czegóż to dziś nie wymyślą. Tfu, do diabła!
— Coś okropnego! — wzdrygnął się Jean.
— Nie mówmy już o tym — wtrącił Henri. — Nic nie widzieliśmy.
O niczym nie zameldujemy. To. nas nic nie obchodzi. Jasne?
— Masz rację. To nas nic nie obchodzi.
Henri obejrzał dokładnie młot, wypatrując na metalu śladów krwi.
Na wszelki wypadek wytarł go jeszcze raz w mokrej trawie.
Wrócili do pracy, opuszczając to przerażające miejsce. Ponieważ
stracili trochę czasu, przyspieszyli kroku i po/niecałych dziesięciu mi-
nutach dotarli do posterunku blokowego II.
Jeszcze- przez pewien czas słychać było jasny, przelotny dźwięk
ich młotów uderzających o szyny, który oddalał się coraz bardziej.
Ołowianą ciemność przeszyła oślepiająca błyskawica, której towa-
rzyszył okropny, palący ból. W tym samym momencie jego szybko
wyłaniająca się świadomość eksplodowała do innego wymiaru, gdzie
zaczęła rozprzestrzeniać się na wszelkie strony. W ten sposób został
przeoczony czas, ale nie kurzawa okruchów materii, zastygła w białą
tkaninę nici energetycznych, oblana słabą,  rozproszoną poświatą.
Raptem zdało sobie sprawę z tego, że wszystko jest tak, jak należy,
że spełniło swoje zadanie.
Napięcie minęło, ostatnie włókna materii jego ciała ustąpiły pod
miażdżącymi ciosami. Coś zaczęło wsysać je w niewiadome, poddało
się temu bezwolnie i poczuło satysfakcję i spokój. Było ciepło. W
mlecznej poświacie płynęły cienie. Przeniknęły je częstotliwości, któ-
re dają szczęście, rozbijając ostatnie kłęby świadomości. Uczucie to
rozprzestrzeniało się, tonąc w jutrzence niewyobrażalnego, wyzwala-
jącego szczęścia.
Zapowiadał się piękny dzień, on jednak był markotny i rozdrażnio-
ny, kiedy wstał, przystępując jak zwykle do poranne] gimnastyki.
Wachmistrz Alphonse Perier dbał o figurę. Po ćwiczeniach przejrzał
się krytycznie w lustrze, co wcale nie poprawiło mu humoru. Wcią-
gnął brzuch i spojrzał na siebie z boku. Skrzywił się niezadowo-
lony. Ręcznik był brudny i już od dawna nie powinien wisieć w ła-
zience. Z furią rzucił go na podłogę. To, co robiła gospodyni, nie było
już oszczędnością, a raczej zwykłym niechlujstwem. Miarka przebrała
52
się, kiedy spostrzegł, że jego elektryczna golarka nie działa. Nie cier-
piał zepsutych rzeczy — nie tylko dlatego, że czuł się wobec nich
bezsilny, nie dlatego, że tym samym okazywały się zbędne, ale dlate-
go, że swoim biernym, a jednocześnie rewolucyjnym oporem dopro-
wadzały do zachwiania się ścisłego, uporządkowanego systemu wypeł-
niającego ograniczony świat jego dnia codzieąnego. Wrzucił golar-
kę do szuflady, uświadamiając sobie, że poniósł pierwszą tego dnia
porażkę, zanim jeszcze rozpoczął służbę.
Nie potrafił pozbyć się wrażenia, że jest to dopiero wstę*p, że czeka.
go jeszcze więcej kłopotów. Włożył mundur i wtedy dopiero jego na-
strój poprawił się trochę. Mundur odpowiadał jego zapatrywaniom
na porządek i dyscyplinę, sprawiał, że wszystko zajmowało właściwe
miejsce, tworzył niezbędne rozgraniczenia: tu on, a na zewnątrz świat,
wrogi mu, ale w pewnej mierze zarazem przychylny, świat, w którym
miał do spełnienia określoną funkcję. Pomiędzy nimi był imponujący
mundur, nakazujący niezbędny szacunek dla jego stanowiska i osoby.
Był symbolem porządku, który należało utworzyć i utrzymać na tym
świecie. Perier wyprężył się, przyjmując postawę służbową. W mun-
durze było mu do twarzy, wiedział o tym; idąc ulicami dostrzegał peł-
ne podziwu spojrzenia kobiet. Jeszcze raz sprawdził krytycznym
okiem swoje odbicie w lustrze. Wtedy spostrzegł, że nie jest ogolony,
przez co jego nastrój znowu się pogorszył. Wyglądał nie tylko nieporząd-
nie; człowiek zarośnięty noszący mundur był postacią bezwstydną,
nieprzyzwoitą, a nawet wstrętną. Bezradnie podrapał się po brodzie
i rozejrzał dokoła. W końcu przyszła mu do głowy zbawienna myśl.
Przecież może iść do fryzjera i kazać się ogolić. To jest wyjście z sy-
tuacji. Pójdzie jeszcze przed śniadaniem.
Zaledwie wachmistrz Perier przystąpił do pracy, wydłubując z zę-
bów resztki śniadania i przeglądając rzucone na jego biurko meldunki,
które — jak osądził — nic go właściwie nie obchodziły, zaledwie roz-
siadł się wygodnie na krześle, zadowolony z siebie, rozkoszując się
wspaniałym samopoczuciem człowieka najedzonego i świeżo ogolone-
go, zadzwonił telefon. Perier podniósł słuchawkę. Podniecony, znie-
kształcony trochę głos poinformował go, że w odległości około sied-
miu kilometrów za miastem znaleziono ciężko rannego. A więc jednak!
Kłopoty dopiero się zaczynały.
— Gdzie?... Ciężko ranny, tak... Proszę mówić głośniej... Jak to,
nie można?... Awaryjna dostawa prądu? Po co?... Ach tak, oczywiście,
wiem o tym... Proszę mówić dalej... Wypadek?... To nie wypadek?...
53
Na polu, ach tak... Jak to?... Rana kłuta... Co?... I co?... Jak to?
Lancą? Jak proszę?... Ślady kopyt, ale nie ma konia. Na pewno za-
błądził... Ależ skąd! Proszę pana, nie żyjemy przecież w średniowie-
czu... A gdzie jest teraz ten człowiek?... Szpital... Jak... Zmarł w dro-
dze do szpitala?... Niech pan posłucha!... Słuchaj pan wreszcie! To
wygląda na poważne przestępstwo, powinna się tym zająć policja kry-
minalna... Tak... Nie... Nie, to nas nic a nic nie obchodzi... Przekażę
wszystko dalej, oczywiście... Tak... Tak, to przecież zrozumiałe...
Do widzenia... Dziękuję...
Odłożył słuchawkę.
— Coś takiego! — mruknął, po czym przekazał meldunek do Urzę-
du Kryminalistyki w Tuluzie. Tam jednak wiedziano już o wszyst-
kim, dochodzenie było w toku.
Cała sprawa zaczęła go interesować — zwłaszcza teraz, kiedy mógł
już właściwie machnąć na nią ręką. Postanowił dowiedzieć się o niej
czegoś więcej. Wtedy przyszedł mu do głowy Robert, asystent w
Głównym Szpitalu. Młody człowiek mówił dużo i chętnie, a Perier
znał go dobrze z okresu, kiedy mieszkali w tym samym domu, jako
że Robert był wtedy studentem i mieszkał razem ze swoją matką.,
Jeszcze całkiem atrakcyjna ta madame Robert, pomyślał Perier, po-
winienem interesować się bardziej sąsiadami, .tylko że potem te plotki
w całej kamienicy, że kręcę się koło wdówki! Trzeba jednak przyznać,
że kobieta z niej atrakcyjna! Gdyby jej syn miał teraz służbę w szpi-
talu, mógłbym wyciągnąć od niego trochę informacji, w końcu wypi-
liśmy razem niejeden kieliszek, i to na mój koszt, bo wtedy tamten
jeszcze nie zarabiał.
Perier podniósł słuchawkę. Trudno było dziś uzyskać połączenie,
gdyż zasilanie pochodziło z generatora awaryjnego, ale w końcu
udało mu się. I nadal dopisywało mu szczęście: doktor Robert miał
dziś dyżur.
— Dzień dobry, panie Perier. To miło, że pan, do mnie zadzwonił.
Tak, to istotnie zupełnie zagadkowa sprawa. Wczesnym rankiem do-
starczono nam tego człowieka, ale okazało się, że zmarł jeszcze w dro-
dze. Robiliśmy, co w naszej mocy: sztuczne oddychanie, masaż serca,
ale niestety nic nie można już było dla niego zrobić. Miał brzydką
ranę na ramieniu; właściwie nie była ona śmiertelna, tylko że ktoś
opatrzył ją niefachowo, obwiązał jakimiś brudnymi szmatami. Nastą-
pił "znaczny upływ krwi i oczywiście infekcja. Było już za późno. '
Powiedziałbym, że morderca ugodził go dzidą, jakkolwiek wiem, że
54
brzmi to głupio, bo cóż to za pomysł, mordować kogoś dzidą. Ale
wszystko na to wskazuje.
—~ Czy wiadomo już, kim jest ofiara?
— Nie, nie zdołano zidentyfikować nieboszczyka. Nie miał przy
sobie żadnych dokumentów, wyglądał jak włóczęga, wie pan: długie
włosy do ramion, brudny, bez pieniędzy, za to malowniczy strój
i zbroja, wprawdzie trochę uszkodzona, ale warta fortunę.
— To bardzo interesujące — przerwał mu Perier.
— Z trudem wydobyliśmy go z pancerza. Znaleziono przy nim
również tarczę i dzidę, ale najwidoczniej nie ona była narzędziem
zbrodni, gdyż wprawdzie stwierdzono na niej ślady krwi, ale należące
do innej grupy. Jakkolwiek brzmi to głupio, wszystko wskazuje na
walkę, pojedynek na dzidy.
— Ta sprawa powinna być zbadana dokładniej — powiedział Pe-
rier. — Chociażby ze względu na zbroję i broń. Ż pewnością pocho-
dzą one z jakiegoś muzeum.
— Zupełnie możliwe — odparł Robert. — Przy okazji: dziwne jest
to, że ów człowiek musiał spędzić całe swoje życie w siodle. Wskazują
na to stwardnienia skóry na udach, charakterystyczne zmiany w ukła-
dzie kostnym i muskulaturze, jakie można spotkać u gauczów. Przez
ostatnie godziny jeździł z pewnością konno i to pogorszyło sprawę,
biorąc pod uwagę ranę. Prawdopodobnie osłabł i spadł z konia.
W miejscu, gdzie go znaleziono, wykryto całą masę śladów kopyt, na-
wet różnych koni, ale zwierząt nigdzie nie zauważono. Zagadkowa
sprawa, nie sądzi pan, panie Perier?
— Owszem, można to tak nazwać. Cieszę się, że nie pracuję w po-
licji kryminalnej. To będzie ciężki orzech do zgryzienia. Bardzo panu
dziękuję za te wszystkie informacje.
— Ależ nie ma o czym mówić. Dziękuję za telefon. Powinniśmy
spotkać się przy kieliszku, jak za dawnych, dobrych czasów. Ale tym
razem ja stawiam — roześmiał się.
— Wspaniały pomysł — powiedział Perier. — Proszę mnie kiedyś
odwiedzić. Pana matka też by się bardzo ucieszyła.
Wkrótce wrócił z patrolu wachmistrz Merchand, „Louis Tłuś-
cioch", jak go zwano, oczywiście za plecami. Był niski i gruby, ale
niezwykle żwawy, jego małe, czarne oczy ustawicznie przesuwały się
bacznie tu i tam, jak gdyby w każdej chwili spodziewał się podstęp-
nego ataku.
Merchand położył czapkę na biurku Periera, opadł na krzesło, któ-
55
V
re  zatrzeszczało  niepokojąco,  i  porozpinał mundur,  aby  poczuć
się swobodniej.	..
— Cześć, Louis! Co nowego? — zapytał Perier.
— Nowego? Mało, stanowczo za mało — odparł Merchand zaska-
kująco piskliwym głosem, starannie przygładzając włosy potargane
przez czapkę. — Za dużo płotek — westchnął, a jego nalana twarz
pokryła się siecią zmarszczek. — Ta sprawa nie podoba mi się. Nie
ma prądu, dobrze, to może się zdarzyć, ale awaria trwa już prawie
dwanaście godzin w całym kraju, przynajmniej tak mówią. Nikt nie
wie dlaczego. Rząd powinien coś zrobić, coś ogłosić.
— Ale jak? — zaoponował Perier. — Przecież nie ma gazet, radia
ani telewizji.	•     .
Merchand machnął ręką. — Na pewno znalazłoby się kilka samo-
chodów z głośnikami^ Można by wysłać je na ulice, albo nawet paru
woźnych sądowych z ręcznymi dzwonkami jak sto lat temu, doboszy,
heroldów, czy ja wiem zresztą kogo. Oni muszą coś wymyślić, zacząć
wreszcie działać. Na ulicach jest więcej ludzi niż zwykle, gdyż w ia-
brykach wysyłają ludzi do domów. Oni jednak nie idą do domów, tyl-
ko stoją na ulicy i dyskutują. Wprawdzie na razie jest spokojnie, ale
nie wiadomo, co zdarzy się wkrótce. Za kilka godzin tłum rozhistery-
zowanych kobiet może wpaść na pomysł, aby przypuścić szturm na
sklepy spożywcze i domy towarowe. A wtedy zaczną się kłopoty, mo-
żesz mi wierzyć. Wtedy nie zatrzymamy już tej lawiny, ona zmiecie
nas wszystkich.	•
— Co możemy zrobić? — zapytał Perier.
— Nic, właśnie w tym rzecz, ponieważ nie wiemy, co się właściwie
dzieje. Nieliczne połączenia telefoniczne z Paryżem, utrzymywane
dzięki   rezerwowym   dostawom energii,  zastrzegł dla siebie  rząd.
Kiedy tylko próbujesz dodzwonić się gdzieś, słyszysz miły kobiecy
głos,   nagrany   na taśmę  magnetofonową:  „Proszę czekać. Proszę
czekać". Ale przecież nie możemy czekać zbyt długo, ponieważ po-
głoski o wojnie zataczają coraz szersze kręgi.. Osobiście nie wierzę,
by była to prawda, gdyż takich rzeczy nie uda się nigdy utrzymać
przez dłuższy czas w tajemnicy, ale rząd wysyła transporty oddziałów
i to jest najgłupszy krok, jaki można było zrobić.
Perier pomyślał o swojej golarce. Przypadek był wprawdzie bez
większego znaczenia, ale symptomatyczny. W zamyśleniu przygryzł
.dolną wargę. Czuł, że oto został zachwiany porządek. Zatroskany
wyruszył w obchód.
Do południa pogłoski zagęszczały atmosferę i skłaniały ludzi do
snucia najróżniejszych domysłów, zrodzonych z niepokoju i trwogi.
Mówiono o wojnie, o kataklizmach, które wyrządziły olbrzymie szko-
dy. Jedni twierdzili, że radzieckie czołgi przekroczyły Ren i posuwają
sje w kierunku na Paryż, inni — że tornado nawiedziło wybrzeże
Morza Śródziemnego, uszkodziło napowietrzne linie energetyczne i
spustoszyło miasta portowe, jedni zapewniali, że bomba wodorowa
zmiotła Paryż z powierzchni Ziemi, inni — że elektrownia atomowa
pod Nancy wyleciała w powietrze przez nierozwagę obsłagi, zanie-
czyszczając przy tym pyłem radioaktywnym połowę terytorium Fran-
cji. Nikt jednak nie wiedział, co dzieje się naprawdę, pogłoski pocho-
dziły z drugiej i trzeciej ręki, ale uparcie przekazywano je dalej jako
wieści sprawdzone, nasłuchując jednocześnie chciwie kolejnych stra-
szliwych meldunków. I chociaż informacje te były bezsensowne i nie-
prawdopodobne, podchwytywano je skwapliwie i wyolbrzymiano, aby
w końcu — doczepiając do nich wiarygodne źródła — przekazać
je dalej. Atmosfera stawała się coraz bardziej nerwowa, jednak rząd
zachowywał milczenie. Nic zresztą dziwnego: oto nastąpiła konfron-
tacja z faktami, jakie trudno było ująć w słowa. Rząd zaniemówił,
ponieważ cios zaskoczył wszystkich. Sądzono, że wszystkie niespo-
dzianki zostały przewidziane, co okazało się złudzeniem. Kto by się
tego spodziewał? Jak mało trzeba było, aby przekonać się o własnej
bezbronności! Reakcją rządu było wysłanie wojsk i poszukiwanie ludzi
odpowiedzialnych za ten stan rzeczy. Właściwie był on jednak bez-
radny, chociaż orientował się w sytuacji lepiej niż ludzie na ulicy.
Reakcja ulicy była bardziej niebezpieczna. Po niespełna dwunastu go-
dzinach oscylowali na krawędzi wojny. Materiału zapalnego nie bra-
kowało, coraz bardziej lekkomyślnie igrano z ogniem, ale okazało się,
że nie ma broni, aby zadać decydujący cios.
Mnisi oddawali się modłom.	'
Około południa do miasta przybył sambchqd — zakurzony, oble-
piony błotem, z brudnymi szybami i zagrzanym silnikiem. Przyjechał
z hiszpańskiej części wybrzeża Morza Śródziemnego, tak opowiadało
Pięciu młodych ludzi, którzy wysiedli z niego. Byli bladzi, brudni
i wymęczeni, przeżyte wydarzenia wypaliły piętno na ich twarzach,
yu zmęczeni, uciekali zaś przed własnym strachem.
Korzystając z zaproszenia posilili się i ugasili pragnienie, po czym
56
zaczęli opowiadać, początkowo z pewnymi oporami, potem coraz
płynnie), o tym, co przeżyli. Nie przyszło im to łatwo; ich opowieść
brzmiała tak niewiarygodnie, że na twarzach słuchaczy, którzy zbiegli
się ochoczo ze wszystkich stron, zarysowały się już po.chwili zwątpie-
nie i niechęć.
Jeden z młodych ludzi twierdził, że sytuacja w sąsiednim kraju
jest tak samo zagmatwana jak tu. W drodze powrotnej z urlopu za-
trzymali się w Barcelonie, na lotnisku wymienili resztę pieniędzy i
postanowili przeczekać nadchodzącą burzę w jakimś bezpiecznym
miejscu. Wtedy właśnie wydarzyło się coś niezwykłego.
Był już późny wieczór, kiedy nagle, jakby z niczego, wyłonił się
odrzutowiec, przeleciał dwukrotnie nad lotniskiem, po czym podszedł
do lądowania przymusowego. W wieży kontrolnej zapanowało pod-
niecenie, maszyna nie była bowiem zapowiedziana, radiotelegramu
nie można było odcyfrować, a na domiar złego pogoda pogarszała się
z każdą chwilą. Silne porywy wiatru chłostały pasy startowe strugami
deszczu, widoczność spadła niemal do zera. Samochód straży pożarnej
ruszył przezornie do przodu, ale samolot wylądował bezpiecznie i
przestał kołować. Któż jednak zdoła wyrazić zdziwienie obsługi na-
ziemnej, która chcąc ustalić typ samolotu i narodowość załogi musiała
stwierdzić, że zarówno jedno jak i drugie są nieznane.
Samolot był pełen turystów rzekomo z jednego z krajów skandy-
nawskich, który jednak w ogóle nie istniał. Pilot zeznał, że kontakt
z ziemią został nagle urwany i tłumaczył to złymi warunkami atmo-
sferycznymi. Swoją kiepską angielszczyzną złożył zażalenie i zapytał,
dlaczego Urząd Meteorologiczny wbrew umowom międzynarodowym
wyprodukował tak rozległy obszar niskiego ciśnienia, i to ftez żadnego
uprzedzenia. Pracownicy lotniska roześmieli się, uznając to za dobry
dowcip, ale pilot zachował powagę, potrząsając jedynie głową, jakby
nic z tego wszystkiego nie rozumiał. Pokazał im tabele, na któfych
gmatwanina barwnych linii tworzyła nieregularny wzór. Teraz tech-
nicy zaczęli potrząsać głowami.
Podróżni zachowywali się jak szaleni, zwłaszcza dlatego, że część
z nich przemokła. Mieli przy sobie moc pieniędzy, ale nie w walucie
obiegowej, nie mogli więc za nic zapłacić. Nie rozumieli, dlaczego nie
mogą wymienić swoich dewiz na pesety ani kupić za nie jakiegoś po-
siłku. Nie to jednak było najgorsze. Paszporty, jakie mieli turyści,
były bez wątpienia fałszywe, ale sposób ich podrobienia zakrawał
na kpinę. Bezsensowna była nie tylko fikcyjna narodowość, ale rów-
58       '	'                                         ,
•
nież wpisane daty, pochodzące jakby z jakiegoś podejrzanego kalen-
darza, opartego na nie znanej tu rachubie czasu. Władze stanęły wo-
bec przypadku, jakiego nie były w stanie sklasyfikować. Na razie za-
broniono więc turystom opuszczać lotnisko. Wyjaśnienie okoliczności
mogło potrwać jednak bardzo długo, gdyż do tej pory nie zdołano na-
wet nawiązać łączności telefonicznej z Madrytem. Tak więc wszyscy
siedzieli w poczekalni na swych walizkach, a część kobiet płakała,
podczas gdy pilot bezskutecznie usiłował odnaleźć biuro swoich linii
lotniczych, które w ogóle nie istniało.
Tymczasem deszcz ustał, a młodzi ludzie udali się w nocy w stronę
granicy, jako że i oni usłyszeli przez radio niepokojące wieści, a w ra-
zie wybuchu wojny woleli być w domu. Trudno było jednak prze-
dostać się ktt granicy, gdyż wszystkie drogi zostały zablokowane przez
żołnierzy. Wojskowe samochody ciężarowe mknęły na północ, w stro-
nę granicy. Tam również zatrzymywano ruch cywilny, ale po wielu
staraniach przepuszczono ich.
— No, więc jak to było z tymi turystami z samolotu? — zapytał
jeden ze słuchaczy. Reszta roześmiała się, ten i ów popukał się zna-
cząco w czoło.
— Chcecie nas zabajerować, czy co? — zapytał inny, a trzeci do-
dał: — Przyznajcie się, jesteście trochę naćpani. — Tu zrobił gest,
jakby wstrzykiwał sobie coś w ramię.
Młodzi ludzie spoglądali na niego w milczeniu, znużonym wzro-
kiem. — Nie — zaprzeczył zdecydowanie ten, który mówił do tej po-
ry. — Gdybyście byli dziś w nocy na wybrzeżu, ujrzelibyście rzeczy,
o jakich się wam nawet nie śniło. A my właśnie byliśmy tam i przez
cały czas trzymaliśmy oczy szeroko otwarte. Wiele widzieliśmy,
możecie nam wierzyć.
— Opowiadaj pan — ozwały się głosy, ale tamten był już zagnie-
wany i miał dosyć mówienia. Stojący wokół, do których ustawicznie
przyłączali się nowi, nie dali jednak za wygraną i nalegali na dalsze
wieści, chcieli bowiem koniecznie dowiedzieć się, co dzieje się w po-
zostałych regionach kraju. Przyniesiono kawę, zaczęto częstować ko-
niakiem.
— A jak jest na wybrzeżu? — pytano. — Czy to prawda, że burza
zniszczyła wszystkie miasta portowe?
— Nie było żadnych burz, tylko wiatr — odparła dziewczyna z sa-
mochodu. Następnie zaczęła opowiadać o wydarzeniach tej nocy, tak
dziwnych, że wydawały się nieprawdopodobne.
59
Ci, którzy wysłuchali owej relacji, przekazali ją dalej swoim przy-
jaciołom i sąsiadom, podczas gdy samochód z młodymi ludźmi mknął	11
od dawna w kierunku Bordeaux.                                                                   f
Przez pięć godzin morze cofało się z wybrzeża, niczym podczas              i
gigantycznego odpływu. W ciemnych odmętach ujrzano miasta; duże            :'
i tak wspaniałe, i potężne, że ludzie stojący na portowym molu        (
i wpatrujący się w zapierającą dech w piersi głębię, zaczęli wydawać
okrzyki zdumienia na widok tego roju' świateł, ulic i domów skąpa-
nych w słońcu i pysznych barwach. Strzeliste budowle o niespotyka-
nym przepychu i rzadkiej piękności przywodziły na myśl szklane igły,
w których światło załamywało się, ciesząc wzrok. Ale oto morze po-
nownie uniosło się ciemną masą, zalewając cały horyzont i pokrywając
jakby wielkim całunem owe dalekie miasta, które gasły, oraz doliny,
uderzając o mury nabrzeża pulsującym, nieprzerwanym ruchem swo-
jego niewyobrażalnego czasu. Jeszcze migotliwa, blada smuga łącząca
horyzont z brzegiem — ale to było już tylko odbicie księżyca, który
już wkrótce miał zostać zluzowany przez wstającą jutrzenkę. Z trwogą
oczekiwani przez żony zaczęli powracać rybacy, wioząc na łodziach
swój połów. Nieświadomych niczego kobiety objęły chciwie, zalewa-
jąc ich potokiem pytań. — Nic nie widzieliśmy — odpowiadali, splu-
wając w morze i zabezpieczając liny przy łodziach, po czym ważyli
swój mizerny połów i ładowali ryby na wózki handlarzy, ci zaś zręcz-
nie obsypywali je tłuczonym lodem. Potem szykowali sieci na kolejny
połów.
Niepokój wśród obywateli kraju narastał dalej i władze poczuły się
zmuszone ogłosić pierwsze oficjalne komunikaty. Na ulicach i placach
pojawiły się samochody z głośnikami, bezdźwięczny głos oferował po-
cieszenie, ludzie zaś chłonęli ów głos z otwartymi ustami, trawili to,
co słyszeli, snuli przypuszczenia i dyskutowali. Tego, co im powie-
dziano, nie było dużo, ale była to prawda. Oto w nie wyjaśniony do
tej pory sposób wszystkie krajowe elektrownie atomowe uległy awarii,
co doprowadziło do przejściowego załamania systemu energetycznego.
Ekipy ekspertów pracują już nad usunięciem awarii, nie ma więc żad-
nego powodu do niepokoju, uprasza się tylko o zachowanie spokoju
i cierpliwości, ten stan rzeczy nie potrwa już długo.
Ludzie dali się uspokoić, nie byli jednak zadowoleni.
— Od razu wiedziałem, że coś nie jest tak — twierdzili. — Ale w
jaki sposób to mogło się wydarzyć? Przecież elektrownia atomowa
to nie piec, w którym gaśnie ogień.
Takie same wątpliwości dręczyły techników i naukowców. Oto sta-
nęli oni przed zadaniem, którego nie potrafili rozwiązać. Reaktory,
zaopatrzone w paliwo na całe lata, raptem wygasły. Co gorsza — ich
ponowny rozruch był niemożliwy, 'ponieważ produkty rozszczepialne
przekształciły się w ciągu nocy w substancje, przy których liczniki
Geigera zachowywały niezmiennie obojętność.
Dla polityków i to jednak oznaczało skrajny przypadek katastrofy,
która z wolna ujawniała całe swoje oblicze. Do Ministerstwa Obrony
napływały meldunki nasuwające podejrzenie, że najznamienitsi uczeni
albo pozwolili sobie na makabryczny żart, albo potracili rozum, gdyż
fizycy wysłani do tajnych, podziemnych magazynów broni zameldo-
wali po dokładnych badaniach, iż broń strategiczna i defensywna,
w której utopiono całe miliardy, jest bezwartościowa; głowice bojowe
zawierały w większości ołów i temu podobne niewinne produkty roz-
szczepienia.
Oczywiście momentalnie narodziły się hipotezy, a przynajmniej
przypuszczenia. Sięgały one od tajnej broni krajów Układu Warszaw-
skiego poprzez promienie, jakie rozsadziły strukturę rdzenia, aż po
przebicie Ziemi przez mur światła, przy czym zgodnie z teorią
względności miałoby nastąpić rozszerzenie czasu, ale w niewyjaśniony
sposób substancje radioaktywne pozostały nienaruszone, dlatego też
uległy rozpadowi. Tego rodzaju bezsensowne teorie — dowód bez-
radności i strachu — głoszono coraz powszechniej, również w krajach
Układu Warszawskiego. I tu i tam mało kto był skłonny wierzyć
w cuda.
Alphonse Perier włóczył się po bulwarze Generała de Gaulle'a,
zwracając baczną uwagę na najmniejsze oznaki gromadzenia się ludzi.
Nigdzie jednak nie miał powodu do interwencji. Przechodząc obok
sklepów nie mógł powstrzymać się od rzucenia okiem na swoje odbi-
cie w oknach wystawowych. Prostował ramiona, wciągał brzuch —
i odczuwał satysfakcję. W swej świadomości rejestrował porządek
i bezpieczeństwo publiczne, na przekór pogłoskom o chaosie. Czuł,
że mógłby teraz stawić czoła wszelkim atakom. Tak jest, był skałą,
o którą rozbije się anarchia. Mogą przyjść! Wprawdzie nie wiedział,
kim mieliby być ci „oni", ale na wszelki wypadek obrzucał bacznym
61
60
wzrokiem każdego napotkanego człowieka i każdy przedmiot. Niepo-
rządek i chaos nie ujawniały się jednak, a spojrzenia kobiet odbierał
jako pełne zachwytu dla niego.
Wtem dostrzegł grupkę ludzi, zachowującyh się w sposób zwraca-
jący uwagę. Oczywiście turyści. Ż dezaprobatą zmarszczył brwi, lecz
w tym samym momencie przypomniał sobie zalecenie o obowiązku
okazywania szczególnych względów turystom Zagranicznym. A Perier
zwykł   stosować   się   do zaleceń,  nawet  jeżeli  ich nie  pochwalał.
Zmarszczki na jego czole znikły, pozostał jednak zły nastrój, gdyż
tamci pozwalali sobie według niego na zbyt wiele. Wystarczył już sam
wygląd! Wprawdzie nie nosili długich włosów, ale te ubrania! Jak
wariaci! Było to coś w rodzaju munduru, ale o bardzo krzykliwych
kolorach, spodnie wpuszczone były w wysokie buty. Na głowach
tkwiły żółte hełmy plastykowe, jak u robotników drogowych, z czymś
w rodzaju numeru na pnzodzie. A to ich zachowanie! Nie żeby byli
bezczelni, wprost przeciwnie; uprzedzająco grzecznie zatrzymywali
przechodniów, dotykali ich ubrań, chichocząc przy tym i potrząsając
głowami, zaglądali ciekawie wszystkim w twarze, oglądali włosy, ręce
i   fotografowali   swoje   ofiary z wyzywającą wprost zuchwałością.
Większość ludzi była tak zaskoczona tym traktowaniem^ że nie pro-
testowała, inni sądzili, że to jakiś żart, potem zaś ruszali dalej swoją
drogą, potrząsając głową nad faktem, który utwierdził ich tylko w
przekonaniu, że wszyscy turyści, a pewna ich grupa w szczególności,
to dziwacy. Coraz więcej przechodniów przystawało, śmiejąc się, tyl-
ko nieliczni sarkali.
Perier zbliżył się do nich miarowym krokiem, przybierając służbo-
wą minę. Bulwar de Gaulle'a to nie zoo! Musi wkroczyć do akcji!
Zdecydowanie utorował sobie drogę w tłumie i wezwał ludzi do rozej-
ścia się. Turyści obserwowali właśnie ubawieni jakiś samochód, który
przystanął w pobliżu. Cieszyli się jak dzieci, naśladowali odgłos silni-.
ka i zatykali sobie nosy. W tym momencie dostrzegli podchodzącego,
do nich Periera i spojrzeli na niego wyczekująco. Najwidoczniej czują
przede mną respekt, pomyślał Perier z satysfakcją.
— Turyści? — zapytał, zmuszając się do uśmiechu. Tamci mrug-
nęli do niego i roześmieli się. Ta dziwna reakcja zirytowała go. Albo
były to jakieś łobuziaki, którym chodziło po prostu o happening,
albo niewinni głupcy, naiwni istotnie w tym stopniu, w jakim spra-
wiali to wrażenie. Perier skłaniał się raczej ku tej drugiej opinii, wi-
dząc ich twarze, jednocześnie zaś uświadomił sobie ku własnemu zdu-
62
mieniu, że szczera serdeczność tamtych zaczyna opanowywać równia
jego.	l
— Turyści? — powtórzył uśmiechając się.
— Tulyści?  — zapytał jeden z tamtych,  wskazując na niego
— Nie, nie! — zastrzegł się Perier, unosząc dłonie obronnym gesj
tem do góry. — Wy turyści? — spróbował jeszcze raz, wykonując]
ręką jakiś nieokreślony gest mający imitować pokonywanie drogi.
Mężczyzna przechylił głowę i spojrzał na niego badawczo, potem
oblizał sobie wargi i zaczął myśleć intensywnie. Potem wzruszył z po-
wątpiewaniem ramionami, wskazał na siebie, powiedział: — Rigar — l
a następnie wskazał na swych towarzyszy. — Safali — dodał.
Widząc bezradną minę Periera, zakreślił ręką rozległy łuk, jak gdy-
by chciał narysować w powietrzu tunel, i rzekł wymownie: —Ddim. \
Perier wiedział teraz tyle samo co przedtem, ale roześmiał się.
Tamci sprawiali wrażenie, jak gdyby zastanawiali się nad czymś
i naradzali. Rozmawiali w jakimś wyjątkowo melodyjnym języku, któ-
,ry przypominał w nieznacznym stopniu francuski, ale był zupełnie
niezrozumiały. Perier milczał bezsilny. W tym momencie zwrócił
uwagę na fakt, który poruszył go niezależni^ od sympatii, jaką czuł
już wobec tych ludzi: wszyscy oni byli niezwykle podobni do siebie,
nie tylko z twarzy, ale również pod względem wzrostu i postawy.
Wyglądali, jakby wyszli z jednej formy, a cała szóstka miała w sobie
coś psobliwego, co odróżniało ich od przechodniów; nie była to cecha
charakterystyczna dla turystów zagranicznych, owa cienka powłoka
obcych nawyków, poprzez którą czuje się jednak bliźnich z normal-
nymi kłopotami, bojaźniami, nadziejami i oczekiwaniami od przyszło-
, ści. Tu nie czuło się żadnej wspólnoty, jedynie coś zdecydowanie nie-
znanego. Była to jakaś ciemna przepaść, niewidzialna bariera oddzie-
lająca ich od przechodniów. Perier odczuł to, ale zrozumiał ów fakt
niewłaściwie.   Miał   już   do .czynienia z umysłowo chorymi  i  tu
dostrzegł analogie.- Spostrzeżenie to nie było dla niego przyjemne.
Przyjrzał im się uważniej. Wyglądali inteligentnie, chociaż podejrza-
- nie szczęśliwi. Może narkotyki? Przeszedł go dreszcz na samą myśl
o tym, ale po chwili zjawiły się wątpliwości. W każdym razie sprawę
należało zbadać, to należało do jego obowiązków.
— Dowód? — poprosił.
Patrzyli na niego pytająco.
— Narodowość? Tożsamość?
Raptem w ich oczach zabłysło zrozumienie. Z kieszeni swoich bluz
63s
wyciągnęli małe kolorow.e tabliczki i podali mu je. Zebrał wszystkie
i zaczął je oglądać. Były to paski cienkiego, elastycznego metalu, na
których widniał jakiś wzór przywodzący na myśl barwy widma i tak
jak na zdjęciach widma światła wykazywał ciemne linie, różniące się
od siebie na poszczególnych tabliczkach. Perier obracał je niezdecy-
dowanie i oglądał bezradnie ze wszystkich stron. Tamci, widząc to,
wskazali na wzór, wyjaśniając: — Ajdentifi.
.   — Paszport? — zapytał z niedowierzaniem
— Ajdentifi — skinęli głowami.
Perier zwrócił im tabliczki. Kiedy tamci sięgnęli po nie, dostrzegł,
że na ich palcach nie ma wcale paznokci. Przeraził się i zadrżał, jakby
owiał go mroźny podmuch. Opuścił go dobry nastrój, poczuł dziwny
niepokój, już nie po raz pierwszy tego dnia... Ostatnie wydarzenia
pęczniały mu w głowie — mężczyzna w zbroi, pojedynek na włócznie,
wykrwawienie, golarka, która nie funkcjonuje, wygasłe reaktory ato-
mowe w elektrowniach — nie łączył ich jednak ze sobą.
Wtem zauważył, że tamci fotografują go. Momentalnie wyprosto-
wał się na całą wysokość, wypiął pierś, uniósł głowę, odpędzi! od sie-
bie wszelkie wątpliwości i zmusił się do wyszukanego uśmiechu. Stał
w pełnym słońcu, cienie wpełzły pod swoich właścicieli. Wokół niego'
zbierało się coraz więcej przechodniów; Perier zarejestrował ten fakt
z niezadowoleniem, w związku z czym szorstko wezwał wszystkich
do rozejścia się. Sześciu nieznajomych, ozdobionych żółtymi hełma-
mi, naśladowało go, jak gdyby udzielanie mu poparcia sprawiało im
szczególną radość. Powtarzając jego gesty, wołali do przechodniów:
— Alors,   'ssieurdames. A Ileż! Allez!
Brzmiało to zabawnie, przechodnie nie ruszali się więc z miejsca.
Ich śmiechy zmobilizowały obcych do jeszcze bardziej energicznego
działania, Allez! Allez! — wołali, śmiejąc się.
Niektórzy ze stojących pukali się znacząco w czoło i szyderczo
uśmiechali się do Periera. Poczuł narastające w sobie rozdrażnienie.
Oto odbywał się happening, a on również miał w tym swój udział.
Z trudem opanował się.
Jeden z obcych podszedł do niego.
— Biulo? — zapytał.
— Co za biulo? — warknął Perier.
— Biulo Daim Safali — odparł tamten, wymawiając dokładnie
każde słowo.
64
Perier zauważył, że obcy nie ma również zębów.
_ Nigdy nie słyszałem o czymś takim — odparł. Marzył już tylko
o jednym: aby wreszcie zakończyć to przedstawienie.
Nie zrozumieli go, ale z pewnością nie uszło ich uwadze, że stracił
do reszty humor, gdyż od tej pory ich zachowanie uległo znacznej
poprawie. Jeden z mężczyzn wręczył mu cienką metalową płytkę.
Perier spojrzał na nią zaskoczony. Co miał z tym zrobić? Płytka była
gładka i cienka jak staniol, ale niezwykle wytrzymała, przypominała
stal sprężynową. Mężczyzna dał mu na migi do zrozumienia, że jest
to prezent. Perier skinął głową w geście wdzięczności i schował płyt-
kę do kieszeni. Musiał przyznać w duchu, że tamci budzą sympatię,
chociaż są dziwaczni.
W tym momencie bezszelestnie podjechał do nich i zatrzymał się
tuż obok olbrzymi srebrzystoszary samochód, po czym wysiadł z nie-
go mężczyzna. Z wyglądu przypominał tamtych, ale jego hełm był
koloru niebieskiego, on sam zaś przewyższał ich o pół głowy, miał
też silniejszą budowę ciała i sprawiał wrażenie nieco starszego od nich.
Trudno było jednak ocenić to dokładnie. Nieznajomi mogli mieć za-
równo trzydzieści jak również pięćdziesiąt lat. Być może spokojne ru-
chy i wzrost nowo przybyłego dodawały mu nieco więcej lat. Tamci
znali go widocznie bardzo dobrze, gdyż otoczyli go od razu ciasnym
kołem i zasypali pytaniami. Odpowiadał na nie zwięźle, patrząc przy
tym na Periera. Wachmistrz poczuł się nieswojo; nigdy jeszcze nie
widział takich oczu. Skierowany na niego wzrok był spokojny, zda-
wało się, że nic nie zdoła mu ujść, że przenika jego czoło i odczytuje
jego najskrytsze myśli, że bez trudu odgaduje jego zamiary. Te oczy
widział}' z pewnością bardzo dużo. Perier uświadomił sobie nagle, że
nieznajomy należy do typu ludzi, przeciw którym on nie byłby w sta-
nie przedsięwziąć nic, a wręcz przeciwnie: właśnie takim ludziom
podporządkowałby się bez wahania, gdyby zaistniały odpowiednie
okoliczności, a jego rozkazy wykonałby natychmiast.
— Pardon, monsieur — odezwał się obcy zupełnie znośną fran-
cuszczyzną i zdjął hełm, ukazując łysą głowę. Perier skwapliwie zdjął
z głowy swoją czapkę, czego dotychczas nigdy nie uczynił i pożało-
wał tego gestu już po chwili, czując na plecach zdziwione spojrzenia
przechodniów.
— Bardzo przepraszam, jeżeli ktoś został, zaczepiony — odezwał
się wysoki przybysz. — Ci ludzie należą do mojej grupy. Musiałem
Pielgrzymi czasu
65
naprawić coś i zostawiłem ich samych na krótko. Mam nadzieję, że
obyło się bez kłopotów.
— Ależ oczywiście. — Perier machnął ręką. — To bardzo mili lu-
dzie. Niestety, nie mogliśmy się porozumieć.
— Od tego ja tu jestem.	'
— Pan jest z tego biura? — dopytywał się Perier. — Nie słyszałem
o takim.
Przybysz zawahał się przez chwilę, w końcu uśmiechnął się wyro-
zumiale.	,
— Nic dziwnego. Jesteśmy z „Time Tourist".
A więc jednak turyści, pomyślał Perier. Ale ciekawe, skąd.
Jakby chcąc uniknąć niewygodnych pytań, kierownik grupy wyja-
śnił pośpiesznie.
— Mieliśmy trochę kłopotów. Drobny wypadek, jeżeli można to
tak nazwać.
— Wypadek? — Perier nadstawił ucha.
— To nic groźnego — machnął ręką tamten. — Niewielka awaria,
którą udało mi się już usunąć. Muszę powiedzieć, że dla nas, pilotów,
to trudny teren. Nie pierwszy raz coś się tu dzieje. Ale nie ma powo-
du do obaw. Straciliśmy z oczu promień wiodący, ale kontrola główna
już nas odnalazła i wkrótce wprowadzi nas znowu, kiedy tylko zwolni
się dla nas pas lądowania.
Nagle zaczął się śpieszyć. Tamci na jego znak wsiedli do samocho-
du, machając na pożegnanie do gapiów oblegających dziwny pojazd.
Kierownik grupy wsiadł również do środka, a Perier nachylił się, aby
rzucić okiem na wnętrze samochodu. Czegoś takiego jeszcze nie wi-
dział! Tablica przyrządów przywodziła na myśl raczej samolot, usiana
była rozmaitymi wskaźnikami, które raz po raz rozbłyskiwały drobny-
mi światełkami, układającymi się przejściowo w figury geometryczne.
Kolor światełek zmieniał się ustawicznie.
— Coś podobnego! — wykrzyknął Perier z uznaniem. — I pan
może się w tym rozeznać?
— Tak — odparł po prostu tamten.
— Czy to model amerykański?
Nieznajomy zawahał się przez chwilę, wreszcie odparł z uśmie-
chem, w którym zabłysł cień drwiny.
— Nie, terrestryczny.
— Aha — skinął głową wachmistrz, chociaż nic nie rozumiał.
— Nie widziałem jeszcze takiego.
66	*
_ Wcale się temu nie dziwię. — Kierownik grupy zamknął drzwi-
czki i pomachał ręką przez przyciemnioną szybę,
— Zna pan drogę? — zapytał Perier głośniej, aby tamten mógł
go usłyszeć.
— Tak. Jeszcze jak.
Jego głos, ku zdumieniu Periera, brzmiał czysto i nie był przytłu-
miony, mimo zamkniętych drzwi. Jednocześnie dpstrzegł, że szyby
samochodu ciemnieją, przysłaniając coraz bardziej twarze pasażerów.
W następnej chwili samochód ruszył bezszelestnie z niiejsca.
— Fantastyczny wóz — rozległy się głosy przechodniów.
— Tak, fantastyczny — skinął głową Perier.
Zdumieliby się jeszcze bardziej, gdyby udali się w ślad za samocho-
dem. Mniej więcej cztery kilometry za miastem pojazd skręcił w wiej-
ską ścieżkę, zniknął w zaroślach i nie pojawił się już więcej. Ślady
opon na mokrej ziemi urywały się raptownie na opuszczonej polanie.
Ale któż mógłby się tym zainteresować? Gdyby w pobliżu znalazł
się jakiś człowiek, usłyszałby b godzinie 16.27 głośny huk, jakby
grzmot, który uznałby za odgłos wystrzału, i nie zwróciłby na to wię-
kszej uwagi, sądząc, że po prostu chłopi odstraszają w ten sposób
szpaki z pól.
Ale Perierowi dane było przeżyć zaskoczenie. Kiedy wieczorem
zdjął kurtkę i opróżnił kieszenie, znalazł skrawek metalu, który poda-
rował mu jeden z nieznajomych. Przez chwilę obracał go niezdecydo-
wanie w dłoniach, powąchał nieufnie, a wreszcie potarł silnie, aby na-
dać połysk matowej powierzchni. Raptem zarysowały się na nim jakieś
wielobarwne linie, zamigotały niespokojnie, splotły ze sobą i ułożyły
się w figury, które nagle utworzyły wyraźny, plastyczny obraz. Perier
ujrzał siebie idącego ulicą, gestykulującego, śmiejącego się, a kiedy
przyłożył metal do ucha, usłyszał swój głos, okrzyki przechodniów
oraz odpowiedzi i śmiech nieznajomych. Jeszcze raz, ale z innej per-
spektywy, usłyszał i ujrzał całą scenę rozgrywającą się owego popo-
łudnia na bulwarze de Gaulle'a. Potem obraz znikł, a metal przybrał
ponownie swoją dawną, niepozorną, ciemnoszarą barwę. Wystarczyło
jednak potrzeć go palcami, aby kolorowe linie pojawiły się ponownie,
a projekcja rozpoczęła się od początku.
— Do diabła! — wykrzyknął. — To jakieś czary! Cały film na ży-
letce! Czego to ludzie dziś nie wymyślą!
67
Nie odrywał już wzroku od kawałka metalu i nie uświadomił sobie
nawet, że opadł na łóżko w butach; rzecz niebywała jak na niego,
Alphonse'a Periera.
W pobliżu Tuluzy, w kierunku południowo-zachodnim, tam gdzie
zaczyna się kraina górzysta, wznosząca się aż do podnóża Pirenejów,
pomiędzy spalonymi od słońca stepami, czerwonymi skałami i soczy-
stą zielenią winnic — tam owego letniego, sierpniowego popołudnia
miała nastąpić katastrofa.
Maszyna wyposażona była w system reaktorów, zaopatrujących jej
mózg i organizm w energię. To automatyczne serce zakończyło swą
działalność poprzedniego dnia, o godzinie 21.18. Mózg, napędzany
przez zespół baterii, włączył natychmiast drugi obwód, ale bezsku-
tecznie. W ułamku sekundy zaktywizował więc agregaty awaryjne.
Zawyły silniki wysokoprężne, zasilając własną energią skomplikowane
układy elektroniczne, aby utrzymać przy życiu mózg.
Wreszcie maszyna zaczęła wzywać pomocy.
Ale przez początkowe dwadzieścia cztery godziny nie było w całym
kraju ani jednej stacji odbiorczej zdolnej przyjąć i przekazać dalej
to wezwanie.
W górach specjaliści mieli kłopoty z ponownym uruchomieniem
starych elektrowni wodnych, jakkolwiek jeziora zaporowe były pełne.
Mogły jeszcze upłynąć długie tygodnie, zanim turbiny będą sprawne,
ale i wtedy kraj otrzymałby zaledwie część potrzebnej energii.
Maszyna bezustannie wzywała pomocy, gdyż zapasy paliwa kur-
czyły się w przerażająco szybkim tempie. Były one niewystarczające
nawet na zabezpieczenie pracy mózgu przez czterdzieści osiem go-
dzin. Ich zadaniem było jedynie zaopatrywanie w energię podczas
krótkotrwałych sytuacji awaryjnych.
Mózg słał wezwanie w eter i nasłuchiwał.
Chłopi pracujący na polach spoglądali trwożliwie na niesamowitego
kolosa z betonu, szkła i stali, na ogromne anteny obracające się
dokoła — i przezornie żegnali się. Ziemia była gorąca, twarze ogrze-
wało im słońce, jednak dygotali z zimna idąc przez pola i wchodząc
w cień, który z wolna spływał na dolinę. Nadchodził wieczór.
Okrzyki, którymi poganiali zwierzęta, pochłaniało niskie bezkresne
niebo.
(1960)
Historia o podróżach w czasie
i rzeźby mają jedną cechę wspólną:
zdają się być bezużyteczne, kręcą
się dookoła, a ich sens kryje się
w nich samych.
KRÓL I LALKARZ
— Niech stanie tam, gdzie jest, Collins! Teraz każdy ruch może
oznaczać frakturę.
— Tak jest, Wasza Królewska Mość — odparł Collins, zatrzymu-
jąc się.
— I niech nie spuszcza mnie z oczu! — rozkazał król.
— Tak jest, Wasza Królewska Mość — odparł Collins i wlepił
wzrok w króla.
Czas płynął. W sali panowała głucha cisza. Król nerwowo przesu-
nął się na brzeżek tronu, wpatrując się z trwogą w migotliwe zwier-
ciadło umieszczone na przeciwległej ścianie. Każdorazowo, kiedy wy-
łaniał się z niego urzędnik patrolu, wzdrygał się i kierował broń w je-
go stronę. Collins widział, jak mocno dygocze lufa, dojrzał też krople
potu na czole Jego Królewskiej Mości. Wartownicy pojawiali się w
coraz krótszych odstępach czasu, zwierciadło drgało za każdym razem,
kiedy pole wypuszczało mężczyzn lub też przyjmowało ich ponownie.
Jeden z wartowników wyłonił się, rozejrzał uważnie, po czym skiero-
wał się tyłem z powrotem do lustra. Nie było jednak nic godnego
uwagi. Pomieszczenie było puste. Na ścianach odznaczały się jeszcze
wyraźnie jasne plamy — w miejscach, gdzie przedtem wisiały drogo-
cenne obrazy. Całe pokolenia władców i ich żon, spoglądających do
69
tej pory markotnie, krytycznie lub uroczyście ze ścian na najmłodszą
latorośl rodu, miały odtąd patrzeć markotnie, krytycznie lub uroczyś-
cie ' na jakieś ciemne kąty pałacowych lochów. Wyciągnięto nawet
gwoździe ze ścian, zdjęto gobeliny, zasłony, usunięto meble — wszy-
stko. W pomieszczeniu znajdowały się tylko tron, na którym siedział
Jego Królewska Mość, oraz zwierciadło czasowe patrolu, z którego
co pewien czas wyłaniał się wartownik, aby wstąpić weń z powrotem.
Przy potrójnie zabezpieczonym, opancerzonym oknie stał Collins,
minister Jego Królewskiej Mości do spraw bezpieczeństwa osobiste-
go i futurologii.
Sala tronowa była zaryglowana hermetycznie, drzwi i okna zabez-
pieczono za pomocą opuszczonych żaluzji energetycznych. Do środka
nie zdołałby się przedostać nawet najdrobniejszy owad czy pyłek ku-
rzu, a tym bardziej miniokręt wojenny czy zdalnie sterowany granat
igłowy.
— Collins, niech On mi powie, jak długo jeszcze będzie to trwało.
Nie jnogę już tego wytrzymać! — odezwał się płaczliwie król, patrząc
błagalnie na swojego ministra. Dygotał na całym'ciele.
Collins zdjął pelerynę, odpiął torbę zawieszoną u pasa i wyjął z niej
pasmo czasowe. Odsunął je nieco dalej, był bowiem dalekowidzem,
i przyjrzał mu się dokładnie, zachowując przy tym całkowity spokój.
Bywał już w gorszych sytuacjach, wydął więc tylkd nieco pogardliwie
wargi. — Za pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości — odezwał się
— wszelkie obawy są nieuzasadnione. Ci z patrolu wiedzą, że wszyst-
ko zmieni się na lepsze. Wasza Królewska Mość będzie strzeżony
jeszcze przez dwadzieścia siedem minut, potem na dziesięć sekund •
,  włączy się do akcji to nieprzeniknione zwierciadło czasowe. Następnie
pomieszczenie znajdzie się znowu pod kontrolą.
Collins przesunął palcem po punktach oznaczających pozycje tych
wartowników, od których uzyskał już informacje, porównując je jed-
nocześnie z datami i godziną oznaczoną na marginesie. Wpisał nawet
nazwiska wartowników. Byli to jego najlepsi ludzie. Więcej nie można
było zrobić. Jeżeli nie liczyć krótkiej przerwy, punkty obserwacyjne
leżały tak blisko siebie, że tworzyły linię. Collins spojrzał na zegarek.
Wszystko przebiegało zgodnie z planem.
— Jak wyglądają ostatnie informacje? — zapytał król. W jego gło-
sie można było bez trudu odczuć strach.
— Mimo wszystko za wcześnie jeszcze mówić o tym. Wasza Kró-
lewska Mość wie, że BIEL dokonał zmian, sięgając bardzo daleko
*70
w przyszłość. Nieprzenikniony blok czasowy stale się przesuwa, nasze
dochodzenie zachowa ważność tylko przez kilka godzin, a potem te
wszystkie pasma czasowe będą warte tyle co nic. Jeszcze wczoraj mie-
liśmy kontrolę nad czterema dniami z przyszłości, a od tej chwili —
zaledwie nad dwiema godzinami. Natomiast blok przesuwa się nadal
]ni nam. Ale według naszych obliczeń wkrótce się zatrzyma i wtedy
pod naszą kontrolą pozostanie jeszcze trzydzieści sekund. Oczywiście
wszystko może się jeszcze zmienić, jeśli BIEL zajmie się frakturami.
— Właśnie, właśnie — przerwał mu bojaźliwie król. — Niech więc
On zacznie działać! Dlaczegóż to stoi bezczynnie, skoro grozi
mi niebezpieczeństwo?!
— Waszej Królewskiej Mości nie grozi żadne niebezpieczeństwo
— westchnął Collins. — To przynajmniej wiemy z całą pewnością.
Wasza Królewska Mość będzie siedzieć po owym krytycznym mo-
mencie na swoim miejscu. Chociaż...
— Chociaż co?
— No cóż, Wasza Królewska Mość, mówiliśmy o tym już wiele
razy. Za pozwoleniem, czy teraz, kiedy ów moment jest tuż, tuż,
mamy...?
Król zgarbił się. Gniewnie obgryzał paznokcie.
— Czy On jest pewien, że po owym punkcie krytycznym tym,
kto znajdzie się na tym tronie, będę ja? — zapytał nieufnie.
— Ależ Wasza Królewska Mość, a któż by inny?
— Właśnie, któż by inny — odparł król, obrzucając Collinsa pło-
chliwym spojrzeniem.
Minister wpatrywał się bacznie w pasmo czasowe. Punkty ozna-
czające pozycje wartowników zgasły na chwilę, po czym pojawiły się
znowu, aby wreszcie zniknąć zupełnie. Tu znajdowała się pieczęć,
tam zaczynał się blok. Co zdarzyło się w tych niedostępnych
miejscach? Po co BIEL umieścił je tam? Czyżby była to pułapka?
A może fortel albo celowe posunięcie? Poświęcił już mnóstwo czasu
na rozwiązanie tego problemu, zaangażował swoich najlepszych ludzi,
nie znalazł jednak rozwiązania — mimo wielu nagromadzonych fak-
tów. Był już zmęczony. Przydałby mu się urlop. Rozejrzał się po nie-
przytulnym pomieszczeniu, zlustrował gołe ściany. Wyrwać się stąd,
pomyślał. Poszukać sobie jakiegoś innego czasu. Może polowanie na
jaszczury w epoce kredowej? Ale z tego wieku już wyrósł. Czuł wstręt
do ekspedycji myśliwskich, były zbyt hałaśliwe, niespokojne i od kilku
dziesięcioleci zbyteczne; przecież ci myśliwi, dysponując nowoczes-
71
nymi promiennikami, wytępili zwierzęta w mgnieniu oka. No i co?
I tak były to wstrętne bestie. Najwyżej kilku naukowców, zajmują-
cych się zbieraniem kości, będzie dziwić się później, że wyginęły tak
raptownie. Na pewno też znajdą jakieś wyjaśnienie, w końcu to nau-
kowcy. Trzeciorzęd — tak, to by już było coś. Przyjemnie, ciepło.
Spędzić tam kilka tygodni... Patrol miał tam stację urlopową. Cu-
downy spokój, dobre jedzenie, stek z łap tygrysa szablastozębnego.
Kiedyś udało mu się dostać właśnie tam. I wcale mu nie przeszkadza-
ło, że był wtedy osamotniony, to zdarzało mu się już nieraz, można
się do tego przyzwyczaić. Przepija się do siebie samego kilka kielisz-
ków, odświeża wspomnienia, prawi sobie komplementy...
— Cóż On tak stoi i milczy — głos króla wyrwał go z zadumy.
— Przecież pytałem Go o coś.
— Przepraszam, Wasza Królewska Mość.
— A więc, co się stanie? — dopytywał się gniewnie król. — Jeszcze
raz, punkt po punkcie.
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość. Tak, jak już kilkakrotnie
mówiłem, obsadziliśmy całą dostępną dla nas linię czasową wartow-
nikami i obserwujemy zwłaszcza tę komnatę pałacową. Nic się nie
stanie. To znaczy, jak Wasza Królewska Mość wie już od dawna,
ta lalka...
— Bzdura! Lalka! Nic, tylko ta przeklęta lalka! Ile jeszcze razy
będę musiał tego słuchać? Za co właściwie Mu płacę? Stale mówi
mi o tych bzdurach!
— To mała figurka mechaniczna — Collins nie dał zbić się z tropu.
— Rodzaj miniaturki robota. Zjawi się tu, a Wasza Królewska Mość
raczy pobawić się z nią.
— Przecież to nonsens, Collins! Ile jeszcze razy muszę Mu to
powtarzać? Po co mi lalka? Czy kiedykolwiek bawiłem się jakąś lalką?
Co za bzdura!
— Za pozwoleniem, Wasza Królewska Mość jest jednak przychyl-
ny tej mechanicznej zabawce, sądząc z moich obserwacji i raportów
patrolu czasowego.
— To jest właśnie to, czego nie rozumiem. Po co mi ta lalka?
Nie jestem przecież dzieckiem! Niech On wreszcie przestanie z tą lal-
ką! To mnie tylko denerwuje!
Minister wzruszył ramionami i spojrzał na zegarek. — Po prostu
podaję fakty. Wasza Królewska Mość raczy obchodzić się z tą figurką
niezwykle serdecznie, odkładając przy tym broń. Wygląda też na to,
72
t
że właśnie owo zajęcie wprawia Waszą Królewską Mość w dobry
humor, żeby nie powiedzieć — ...
— Co?
— ... żeby nie powiedzieć — zmienia Waszą Królewską Mość.
Król westchnął, odchylając się do tyłu, potrząsnął energicznie gło-
wą, przesunął się nerwowo na tronie tam i z powrotem.
— Lalka, lalka, cóż to, do diabła, za lalka5 — mruczał, bijąc się
kilkakrotnie dłonią w czoło. Wreszcie wybuchnął: — Od tygodni mó-
wi mi wyłącznie o lalkach i innych bzdurach. Collins, On zawiódł!
Zawiódł jako minister odpowiedzialny za bezpieczeństwo mojej osoby!
To może kosztować Go głowę! Czy On wie o tym?
— Za pozwoleniem, Wasza Królewska Mość, próbowaliśmy wszy-
stkiego, aby znaleźć twórcę, Wytropić lalkę i zniszczyć ją. Poszukiwa-
nia kosztowały setki lat życia naszych ekspertów do spraw pradziejów,
manipulacji czasowej i koordynacji przyczynowej. Nie przesadzę, je-
żeli zapewnię Waszą Królewską Mość, że zrobiliśmy wszystko, ale
naprawdę wszystko, co było w naszej mocy...
— On otrzymał rozkaz zająć się frakturą, aby uniknąć tego okrop-
nego momentu. Czy zrobił to? Nie! Miał rozkaz usunąć tego człowie-
ka z... hm... z siedemnastego wieku, który wykonał lalkę. Czy prze-
prowadził tę... hm... korektę? Nie! Za to rozwodzi mi się tu o wieku
swoich ekspertów. To mnie nie interesuje! Czy słyszy? Nie interesuje
mnie to w najmniejszym nawet stopniu! On zawiódł mnie! — Mówiąc
to, król dygotał z gniewu, jego dłoń zacisnęła się kurczowo na broni,
wycelowanej w Collinsa.
— Za pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości. Najuniżeniej pro-
szę o wybaczenie, ale właśnie powiedziałem, że zrobiliśmy wszystko,
co było w naszej mocy.
— Czy On zniszczył lalkę? Tak czy nie? Jeżeli tak, to dlaczego
ona znowu zjawiła się tu?
— Zniszczyliśmy ją, przynajmniej jedną, ale może ich być niezli-
czona ilość.
— Niech On nie gada bzdur! Ten prosty rzemieślnik nie mógłby
wykonać niezliczonej ilości takich lalek.
— Nawet jeżeli założymy, że tak było, Wasza Królewska Mość,
mógł wykonać dwie albo trzy podobne do siebie.
— A dlaczego nie zniszczono wszystkich? Bo On zawiódł!
— Wasza Królewska Mość wie, a ja pozwoliłem sobie wielokrotnie
podkreślić, że według wszelkiego prawdopodobieństwa i mojego osą-
73
\
du nie to jest problemem numer 1. Cała ta sprawa z lalką jest dzi-
waczna, z pewnością, ale jest ona równie nieistotna co ów rzemieślnik
z XVII wieku. Chodzi o interwencję BIELI, w której nie odgrywa
on w zamierzchłej przeszłości żadnej roli albo spełnia podrzędną
funkcję, a mianowicie ma skierować nas na fałszywy trop. Wasza
Królewska Mość wie, że nigdy nie uważałem tego tropu za właściwy.
Jaką szansę w ogóle miałby człowiek w epoce pretechnicznej! Miałem
okazję przekonać się osobiście, że w owych czasach nie znają jeszcze
energii elektrycznej, przeprowadzają tam dopiero eksperymenty z ża-
bimi udkami.
— Można zbudować automaty mechaniczne, Collins, które przy
odrobinie szczęścia i chronione w muzeach mogą przetrwać tysiącle-
cia. Ale mam jeszcze inne powody, dla których ten człowiek wydaje
mi się groźny — powiedział król. — On miał go unieszkodliwić, da-
łem Mu wyraźny rozkaz.
— BIEL uniemożliwił wykonanie tego rozkazu — wzruszył ramio-
nami Collins.
— BIEL, BIEL! Ciągle tylko ten BIEL. Niech będzie przeklęty!
Zapadło milczenie! Czas płynął.
Strażnicy przychodzili i odchodzili. Rejestrowano teraz każdą se-
kundę.
— Ile jeszcze, Gollins?
— Jeszcze dokładnie jedenaście minut i trzydzieści sekund, Wasza
Królewska Mość — odparł minister, spoglądając na trzymany w ręku
zegarek. Po upływie tego czasu zwierciadło miało zgasnąć na dziesięć
sekund, stając się nieprzenikalne dla patrolu.
— Po co te pieczęcie, Collins? Czy On może mi wyjaśnić, po co
BIEL umieścił tu te pieczęcie? Co się za tym kryje? Coś dzieje się
tam z tyłu, ale co?-
Jego głos drżał. Napięcie rosło.
— Tego nie wiemy, Wasza Królewska Mość — odparł minister.
— Może to tylko podstęp, wkrótce wszystkiego się dowiemy. Ale
Wasza Królewska Mość naprawdę nie ma się czego obawiać, nic się
nie zmieni.
— Tak mówią Jego wartownicy. To głupcy — sapał król. Z tru-
dem łapał oddech i gorączkowo szarpał kołnierz swojej czarnej sza-
ty, jakby nagle zrobiła się za ciasna. Chustka, którą ocierał sobie czo-
ło, była mokra od potu.
74
— Czy On poczynił już wszystkie przygotowania? Wszystko
zaryglowane?
_ Zgodnie z rozkazem, Wasza Królewska Mość. Kilkakrotnie
przejrzano dokładnie cały pałac, a tę komnatę szczególnie starannie.
Nie opuszczono ani jednego centymetra sześciennego. Zniszczono
wszystkie lalki, zabawki i podobne do nich mechanizmy, które zdo-
łaliśmy zebrać w pobliżu tego punktu przestrzenno-czasowego. Pałac
jest kompletnie zaryglowany. Do tej komnaty nie przedostanie się nic,
czego nie można by dostrzec. W polu energetycznym spalono każdy
okruch, nawet te wielkości pyłku kurzu. Lalka musi więc przybyć
przez lustro albo też zmaterializować się w sposób, jakiego jeszcze
nie znamy, gdyż w tej komnacie jej nie ma — chyba że przybrała
postać nie znanej nam jeszcze energii.
Król rozejrzał się nieufnie dokoła, jak gdyby spodziewał się, że mi-
mo wszystko dojrzy coś, nie znalazł jednak celu dla swojej broni.
Komnata była ogołocona ze wszystkiego — jedynie on sam na tronie,
minister, zwierciadło i szereg strażników, tworzących łańcuch
obserwacyjny.
— Collins, nie mogę już patrzeć na te twarze.
— Ależ Wasza Królewska Mość sam polecił...
— Tak, tak, wiem. Czy to aby na pewno ludzie godni zaufania?
— Najzupełniej.
— Jak to było z tym lalkarzem?
— Tak, Wasza Królewska Mość, to rzeczywiście dziwna sprawa.
Stosunkowo długi okres jego życia zawiera chyba bardzo ważne fakty
historyczne, których BIEL nie chciałby zmienić. Jak Wasza Królews-
ska Mość wie, pojawia się on w 1623 roku w małym miasteczku
w ówczesnej Europie — nasza dzisiejsza baza operacyjna nr 7 — gdzie
kupuje sobie domek, żyje jako zwykły, drobny rzemieślnik, nie ma
wielkich wymagań, nie brata się zbytnio z ludźmi, ale jest przez wszy-
stkich szanowany. Dnia 17 sierpnia 1629 roku ten okres staje się nagle
niedostępny dla nas, zamknięty pieczęcią, która utrudnia w znacznym
stopniu nasze operacje aż do 2 lutego 1655 roku, a więc przez niemal
trzydzieści lat. Mimo to dokonaliśmy tam desantu naszych ekspertów,
którzy mieli przeżyć ten okres. Niestety, próba zakończyła się fias-
kiem, owi ludzie bowiem zaginęli. Nie mogliśmy ich odnaleźć ani w
latach pięćdziesiątych, ani sześćdziesiątych tamtego stulecia. Trzeba
przyznać, że był to okres bardzo ciężki, obfitujący w wojny,i upadek
moralny. Krótko mówiąc, w chwili, kiedy nasze operacje staną
75
się znowu możliwe, musimy się dowiedzieć, że nasz rzemieślnik nie
żyje. Wypytaliśmy ludzi, którzy go znali. Oczywiście nie możemy
sprawdzić, w jakim stopniu owe informacje są prawdziwe, gdyż bra-
kuje wszelkich przekazów pisemnych na ten temat, ale obraz, jaki się
wyłania, wygląda następująco: Pewnej nocy miał straszliwy atak szału,
i dokładnie od tamtej chwili stał się jak odmieniony. Jeżeli do tej pory
był człowiekiem szanowanym, którego rad słuchano chętnie, to teraz
zaniedbał się, częstp przeklinał, popadł w alkoholizm, przestał praco-
wać i zaczął rościć dziwne pretensje, na przykład wymagał, żeby
zwracano się do niego „Wasza Królewska Mość", za co dostał porząd-
ne lanie. Najwidoczniej oszalał. Staczał się coraz bardziej, żył z jał-
mużny, czasem żebrał lub kradł, aż pewnego dnia znaleziono go po-
wieszonego w stodole. Wisiał tam już co najmniej od dwóch tygodni.
Sam odebrał sobie życie, kończąc w ten sposób swój nędzny byt.
Pochowano go gdzieś spiesznie, gdyż nie mogliśmy odnaleźć jego gro-
bu. Dowiedzieliśmy się tylko, że tak zwykle bywa z samobójcami.
Datę jego śmierci można ustalić dokładnie na jesień 1650 roku. Jak
Wasza Królewska Mość widzi, nie ma w tym właściwie nic nadzwy-
czajnego, jak na owe czasy są to dzieje ani zwykłe, ani osobliwe.
— Ale ta lalka, Collins. Co z tą lalką?
— Jedną udało nam się zniszczyć. Eksplodowała, kiedy nasi ludzie
ostrzelali ją z promienników. Nie zdołaliśmy jej zrekonstruować w ca-
łości, ale te nieliczne części, które pośpiesznie zebraliśmy w ciemno-
ściach, wskazują na to, że mechanizm był prymitywny, napędzany
za pomocą sprężyny, jak ówczesne zegarki i pozytywki. A więc i tu
nic nadzwyczajnego.
— Czy znalazł coś w następnych stuleciach?
— Zbadaliśmy niezliczoną ilość zabawek mechanicznych, ale od
połowy dwudziestego wieku robiliśmy to już tylko sporadycznie, gdyż
materiał zaczął się zbytnio rozrastać. Nigdzie jednak nie natrafiliśmy
na nic interesującego. Czasami znajdowaliśmy w literaturze wskazów-
ki o mechanizmach wyższego rzędu, których szukaliśmy, ale za każ-
dym razem okazywało się, że macamy w próżni. Lalka mechaniczna
była w owych czasach ulubioną fikcją, czymś w rodzaju postaci z baj-
ki, formą pierwotną pomysłu o robocie, tak przynajmniej przypusz-
czam, ale do zrealizowania tego pomysłu brakowało podstaw tech-
nicznych.
— A więc nic! Nic!
Król wypowiedział te słowa jakby do siebie.
76
Minister wzruszył z ubolewaniem ramionami.
— Collins, ile jeszcze minut?
— Pięć, Wasza Królewska Mość.
— Można naprawdę oszaleć! Czy ta bieganina nigdy się nie
skończy?
— Przykro mi, Wasza Królewska Mość. Wasza Królewska Mość
sam raczył zarządzić nieprzerwany nadzór tej komnaty.
Mówiąc to, minister nie spuszczał zegaru z oka, porównując czas
z pasmem czasowym trzymanym w ręku. Za cztery i pół minuty mia-
ły zniknąć na krótko punkty oznaczające pozycje wartowników.
— Collins, czy On ma w ogóle pojęcie, co wydarzy się tu za kilka
minut?
— Przykro mi, Wasza Królewska Mość, ale nie. Z tym, że...
— Że co?
— Mam, za pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości, pewne przy-
puszczenia.
— Do diabła, to jest właśnie Jego obowiązek: zastanawiać się i wy-
powiadać swoje przypuszczenia. No więc, niech wreszcie mówi!
— Przypuśćmy, że Wasza Królewska Mość raczy, nauczony doś-
wiadczeniem, zasiąść na tronie dopiero w przyszłości i w odpowied-
niej chwili sam zamknąć za pomocą owej pieczęci te punkty i okresy
linii czasowej, które uzna za istotne, ale to wszystko dopiero, gdy
technika podróżowania w czasie zostanie udoskonalona.
— Istotnie, Collins. Dlaczego On zataja tak długo ów ważny as-
pekt? To wszystko jest bardzo prawdopodobne. — Król roześmiał się.
Wyjaśnienie najwyraźniej sprawiło mu ulgę. Uczepił się tej myśli,
ożywiony perspektywą, że BIEL i on to jedna osoba. Nerwowo strze-
lił palcami, rozmyślając gorączkowo. Po chwili jednak twarz mu spo-
chmurniała.
— Ale przecież w takim wypadku przekazałbym dla siebie jakąś
wiadomość, przynajmniej po to, by wiedzieć, o co teraz chodzi i jak
uczynić tę okropną sytuację bardziej znośną.
— A gdyby było to niemożliwe ze względów bezpieczeństwa? —
'wtrącił Collins.
Król z powątpiewaniem pokiwał głową.
— Jest jeszcze ta lalka. Co z nią?     .
— Może przyniesie ona Waszej Królewskiej Mości jakąś ważną
informację.
— A ten lalkarz? Nie, Collins.
77
— Nie wiadomo, czy on w ogóle ma z tym coś wspólnego. Może
to tylko postać drugorzędna, chociaż nie możemy wykluczyć ewen-
tualności, że jest on ważnym źródłem informacji.
— Może, może...! Czy to wszystko, co On ma mi do powiedzenia?
Jak On myśli, po co tu w ogóle jest? Czy po to, aby wysuwać jakieś
mdłe przypuszczenia? To potrafię robić sam. On jest odpowiedzialny
za moje bezpieczeństwo. Czy to jasne? A On przychodzi do mnie
z takimi bzdurami! Jakiś prymitywny rzemieślnik sprzed 12.000 lat
miałby mieć dla mnie, władcy czterech Systemów Planetarnych wraz
z wszystkimi Księżycami, ważne informacje! To wprost śmiechu war-
te! Czyste spekulacje! Głupia gadanina!
Król nie ukrywał swego rozdrażnienia. Wymachiwał bronią na pra-
wo i lewo, zmuszając Collinsa do ciągłego uskakiwania z linii
strzału.
— A więc tam, dokąd wysłaliśmy najlepszych specjalistów naszego
wieku, znajduje się po prostu ślepy zaułek.
Król tupnął gniewnie nogą.
— Nie interesuje mnie czas! — krzyknął. — Chcę zdobyć infor-
macje! Muszę zapewnić sobie absolutne bezpieczeństwo, nawet gdyby
miało to trwać całe tysiąclecia. Jeżeli On idzie fałszywym tropem, jest
to Jego sprawa, Collins, nie moja! Tak więc On zawiódł na całej linii!
Za skutki tego niedopatrzenia pociągnę Go do odpowiedzialności!
On chyba rozumie, co to oznacza!
— Tak jest, Wasza Królewska Mość. .
— Moje polecenie brzmiało: zdobyć informacje! Informacje
o aktualnym obszarze czasowym i wszystkim, co się z tym wiąże.
On zaś śmie przyjść do mnie z jakimiś przypuszczeniami. Do diabła
z wymysłami! Interesują mnie fakty i tylko fakty!
— Słusznie, Wasza Królewska Mość, ale proszę pamiętać o pieczę-
ci w bazie operacyjnej nr 7, która znalazła się tam wskutek interwen-
cji BIELI, utrudniając nam w znacznym stopniu całe zadanie, unie-
możliwiając naszą ingerencję w decydującym okresie.
— Tamto mnie nie obchodzi, nawet gdyby miało nastąpić jakieś
istotne historyczne wydarzenie. Jak On sam powiedział, w owych
czasach trwa wojna. Może nasza ingerencja byłaby zgubna dla jakie-
goś znaczącego polityka albo historyka, albo dla ich dziadków, czy ja
wiem zresztą dla kogo. To wszystko nie ma dla mnie znaczenia.
Mnie interesuje tylko, co wydarzy się tu, teraz, za kilka sekund.
Czas płynął.
78
Strażnicy zjawiali się i znikali, zjawiali się i znikali; świetliste punk-
ty na paśmie czasowym.
Król odchylił się do tyłu, oddychając z trudem. Był trupioblady
i zlany potem.
_ Jeszcze trzydzieści sekund, Wasza Królewska Mość.
_ Collins! — Król wpił w niego błagalny wzrok, w oczach lśniły
mu łzy- — Collins ! Niech On nie przestaje obserwować mnie nawet
przez chwilę! Czy słyszy? Nawet przez chwilę! Niech wszystko rejes-
truje! Wszystko!
Nachylił się do przodu, rozbieganym wzrokiem przeszukiwał całą
komnatę. Wszędzie widział już lalki. Wychodziły spod tronu, ze ścian,
opuszczały się na linach z sufitu, widział ich podstępne szklane oczy,
spoglądające na niego nienawistnie, drobne piąstki kierujące na niego
sztylety wielkości igły i strzelające do niego z małych pistoletów
laserowych.
Król dygotał, przygryzając ustawicznie dolną wargę. Opanował
go strach, pragnął tylko schować się gdzieś albo krzyczeć co sił,
strzelając na oślep.
Minister spoglądał na niego zatroskanym wzrokiem.
— Nie wytrzymam już dłużej, Collins! — piszczał król. — Niech
On nie stoi tak bezczynnie! Niech zacznie wreszcie działać!
Collins śledził ruch sekundnika, zbliżającego się do punktu kry-
tycznego, i nagle powiedział:
— Już!
Zwierciadło zgasło.
Minister obejrzał uważnie całą komnatę, po czym skierował wzrok
na króla. Ten rozsiadł się nagle wygodniej, założył nogę na nogę,
odłożył pistolet, aoy mieć wolne ręce, chwycił małą lalkę mechaniczną
i zaczął poprawiać na niej ubranie.
Collins zmrużył oczy^ i potrząsnął głową, aby pozbyć się złudzenia
optycznego^ ale lalka nie znikała. Po prostu była, choć przedtem
jej tu nie było. Próbował zrozumieć to, ale bezskutecznie. Jego umysł
wahał się przed akceptacją faktu, jaki bezspornie zaistniał. Jego Kró-
lewska Mość siedział jakby nigdy nic, poprawiał ubranie na małej lal-
ce i uśmiecnał się zadowolony.
— No, Collins, dlaczego On spogląda na mnie z takim przeraże-
niem? Czy nigdy dotąd nie widział lalki? Taka przyjemna zabawka!
Czy nie tak? To naprawdę arcydzieło lalkarza.
79
Dziesięć sekund minęło. Zwierciadło zajaśniało na nowo i wyłonił
się z niego pierwszy strażnik.
— Witam! Co słychać? Jak podróż? — zapytał król.
— Dzień... dzień dobry — wyjąkał strażnik speszony i pośpiesznie
zniknął z powrotem w lustrze.
— Dzień dobry — powitał król następnego strażnika.
— Dzień... dzień... dobry, Wasza Królewska Mość — wybąkał
tamten, kryjąc się w lustrze.
— To wspaniała lalka, Collins. Niech ją sobie dokładnie obejrzy.
Collins postąpił niezdecydowanie kilka kroków do przodu.
— Czy Wasza Królewska Mość raczy... może chociaż kilka słów
wyjaśnienia... ta nagła przemiana... mam na myśli... proszę mi wyba-
czyć, Wasza Królewska Mość, ale nagle wydało mi się, że...
— ... że jestem jak nie ten sam, chciał pewnie powiedzieć,
czy nie tak?
— Tak jest.
— Otrzyma wyjaśnienie wystarczająco wcześnie, mniej więcej
za pół godziny, kiedy wreszcie zakończy się to szpiclowanie. —
Wskazał na zwierciadło.
— Ależ Wasza Królewska Mość, czas nagli. To jedyna możliwość.
Jeżeli Wasza Królewska Mość złoży wyjaśnienie, informacja wróci,
a to wpłynie na nasze postępowanie. Zostanie przeprowadzona fraktu-
ra, poczyni się przygotowania, wszystko zmieni się na lepsze. Błagam
Waszą Królewską Mość, zostało już tylko kilka minut.
Król roześmiał się donośnie.
— Po co, Collins? Wszystko jest w porządku. Dlaczego On jest ta-
ki nerwowy? Niech przysunie sobie krzesło i usiądzie. Czyżby nie by-
ło tu krzesła?
— Wasza    Królewska    Mość,    proszę    przynajmniej    wyjaśnić
mi to wszystko...
Król z uśmiechem machnął ręką.
— Później, Collins, później, nie teraz. Najpierw popatrzmy na tę
lalkę. Wygląda na zrobioną wiele lat temu, prawda, może nawet parę
tysięcy lat temu, ale jeszcze działa. Myślę, że nawet potrafi tańczyć.
Prawdziwe cudo. Ma chyba za sobą długą podróż, bardzo długą, ale
mimo to działa. Wprost trudno uwierzyć, co mieści się w takiej głów-
ce, o ile tylko ktoś weźmie się do tego we właściwy sposób.
Potarł małą metalową głowę figurki kciukiem i palcem wskazują-
cym, uśmiechając się przy tym w zamyśleniu.
80
— Ależ, Wasza Królewska Mość, nic z tego nie rozumiem. Co to
znaczy?
— Niech odczeka trochę. Jeszcze się wszystkiego dowie. Zostało
już tylko dwadzieścia minut. W tym czasie zakończy się ta parada
wartowników, a wtedy opowiem Mu historyjkę, zupełnie zwyczajną
historyjkę, która jednak z pewnością Mu się spodoba. Mógłbym się
nawet o to założyć.
— Już teraz siedzę jak na szpilkach, Wasza Królewska Mość.
Przez cały ten czas król witał i żegnał zjawiających się i znikających
wartowników łaskawym gestem, jakby udzielał im audiencji. Wartow-
nicy spoglądali pytająco na ministra, ten jednak wzruszał tylko z ubo-
lewaniem ramionami i wzdychał. Jego Królewska Mość zaś nie prze-
stawał bawić się lalką i najwidoczniej był w wyśmienitym humorze,
jak gdyby to wszystko sprawiało mu szaloną uciechę.
Tym razem Collins zaczął tracić nerwy. Uświadomi sobie nagle,
że podarł na strzępy pasmo czasowe, które trzymał w dłoni. Król za-
uważył to prawdopodobnie, gdyż odezwał się do swego ministra:
— To nic, Collins. I tak nie jest nam już potrzebne. Za piętnaście
minut znikną z niego ostatnie punkty.
— Nadszedł już czas, Collins. Jego wartownicy nie będą już mogli
tędy przejść.
Zwierciadło nie zgasło. Jaśniało nadal, nikt jednak nie wyłaniał się
już z niego. Minister spojrzał zdziwiony najpierw na przyrząd, a nas-
tępnie na władcę.
— Niezła niespodzianka, co? — roześmiał się król.
— Rzeczywiście — przyznał Collins. — Ale jak to jest możliwe?
— Nie uprzedzajmy wypadków.
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość. Tylko że moim zadaniem
było zawsze właśnie uprzedzanie wypadków.
— Tak, słusznie. A więc zaczynajmy.
Król usiadł wygodniej.
— Collins, On jest mądry...
— Jestem wielce zaszczycony taką opinią z ust Waszej Królewskiej
Mości.
— ... ale popełnił kilka błędów.
— Za pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości, jakie błędy?
— No cóż, Collins. On nie powinien był przedtem spuszczać oka
81
z tego zwierciadła, a wtedy zauważyłby, że nie zgasło ono na całe
dziesięć sekund. Wprawdzie i tak nie mógłby nic na to poradzić,
ale byłaby to zawsze, jakaś informacja, za którą poszłyby pewne prze-
myślenia. On był już diabelnie blisko rozwiązania tej sprawy. Jeszcze
trochę, a wygrałby ze mną.
— Za pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości, może. Ale co mo-
głem zrobić?
— Powinien był więcej myśleć, ale na szczęście nie zrobił tego.
Powinien był zastanowić się trochę, po co ta pieczęć i interwencja
BIELI.
— Pieczęć uznałem za zabezpiecznie ważnych punktów skrzyżo-
wań linii czasowych, przy których fraktury mogły spowodować opła-
kane skutki.
— W istocie tak jest, Collins, i BIEL musi interweniować, gdyż
pewnć nierozważne działania spowodowały rysy czasowe, ciągnące się
aż po pieczęć. Konieczne są naprawy, aby zagwarantować istnienie
przyszłości, naszego świata, a tym samym BIELI.
— Zaczynam rozumieć. Dlaczego jednak BIEL nie zapieczętował
całej linii czasowej, aby wstrzymać wszelkie działania patrolu?
— Właśnie, dlaczego? Niech pomyśli dobrze, przecież mój Collins
ma głowę nie od parady.
— Wasza Królewska Mość ma oczywiście rację, gdyż to oznaczało-
by całkowite powstrzymanie podróży w czasie, czego skutkiem byłby
znowu brak wynalazku podróży w czasie wskutek braku eksperymen-
tów, a -tym samym brak BIELI.
— Właśnie! Zaś BIEL będzie interweniował jedynie wtedy, gdy
zagrożone będzie jego istnienie.
— A moje błędy?
— Gdyby nie owa moc przyszłości, zwana przez nas BIELĄ, dzie-
je tej planety charakteryzowałyby się wkrótce straszliwym chaosem.
BIEL był Jego właściwym rywalem, Collins, ale On szukał go stale
nie tam, gdzie należało go szukać. Przede wszystkim nie wiedział,
gdzie BIEL się znajduje.
— Są takie chwile, kiedy domyślam się, gdzie on jest, ale uwierzy-
łem, że pewne kręgi polityczne imperium, mogące nawet działać w ja-
kiejś bazie w przyszłości, utrudniają nam wszystko. Ale Wasza Kró-
lewska Mość mówił o kilku błędach.
— To już należy właściwie do historii, którą za chwilę Mu opo-
wiem, przy czym musi On z przyczyn, których jeszcze nie zna, przy-
82
słuchiwać się nadzwyczaj uważnie. Uprzedźmy trochę fakty. On ści-
gał przecież tego lalkarza...
— Oczywiście.
— ... i czasami dawał mu się nieźle we znaki.
— Zgodnie z rozkazem Jego Królewskiej Mości.
— Hm... — uśmiechnął się król.
— Wprawdzie bez zbytniego efektu, przyznaj^, gdyż BIEL inter-
weniował poprzez pieczęć.	'
— A dlaczego On nie zainteresował się dokładniej dawnymi dzieja-
mi tego człowieka, dlaczego nie sprawdził wszystkiego na miejscu?
— Nie uważaliśmy tego za konieczne. Wiedzieliśmy to i owo, cho-
ciaż jedynie z drugiej i trzeciej ręki. Uznaliśmy, że nie warto zajmo-
wać się całym jego życiem, gdyż i tak poświęciliśmy mu już wiele cza-
su, o wiele za dużo. Te informacje o nim, które zdołaliśmy zebrać,
wystarczały...
— A więc On wie, że ten człowiek urodził się w 1594 roku, wy-
uczył się najpierw zawodu kowala, następnie był czeladnikiem u ze-
garmistrza, po czym nastał pięcioletni okres wędrówki, że w tym cza-
sie wybuchła wojna, że został ujęty przez werbowników i zmuszony
do udziału w walkach, że przez dwa lata włóczy się z oddziałem na-
leżącym do wojsk Tilly'ego...
— Tak jest, Wasza Królewska Mość. Wiem też, że zimą 1624 roku
osiedla się w miasteczku, gdzie znajduje się nasza baza operacyjna
numer 7, że w jakiś sposób zdobywa pieniądze, że kupuje sobie do-
mek i urządza w nim warsztat, gdzie poświęca się swojemu hobby,
to znaczy konstruowaniu zegarów i zabawek mechanicznych, że staje
się szanowanym obywatelem miasteczka, ale odrzuca wszelkie ofero-
wane funkcje publiczne, że skutecznie broni się przed zakusami pa-
nien z sąsiedztwa, gdyż postanowił żyć w samotności, aby móc po-
święcić wieczory swoim ulubionym przyrządom mechanicznym, że
wynajął gosposię, która utrzymuje jego dom w porządku, nie wolno
jej jednak przekroczyć progu jego pracowni, że coraz bardziej odsuwa
się od innych, niemal nie wychodzi z domu, że wreszcie popada
w chorobę psychiczną i w roku 1650 popełnia samobójstwo wieszając
się. Jak Wasza Królewska Mość widzi, wiemy bardzo dużo, ale — jak
sądzę — nic godnego uwagi.
— Nic godnego uwagi. Ma rację. Ale, Collins, czy On wie również,
•że ten człowiek, walcząc w oddziałach Tilly'ego, poległ w 1621 roku
pod Heidelbergiem? Jego oddział grasuje w kraju, mordując i rabując
83
co się da. Właśnie wtedy zostaje zabity, ale przez chłopów albo przez
jcompanów, czyhających na jego łup lub brankę.
•    — Jak to?
— Dokładnie tak, jak powiedziałem: człowiek, którego On miał
obserwować tak dokładnie w czasie działalności bazy operacyjnej
numer 7, już nie żyje.
— To by był w samej rzeczy niewybaczalny błąd. Ale skąd Wasza
Królewska Mość wie o tym?	,
— To później, Collins. Trzeci błąd polega na tym, że On nie sfo-
tografował tego człowieka, aby tym baczniej móc go potem obserwo-
wać. Może wtedy przeżyłby niespodziankę. Ale On interesował się
tylko mechanicznymi zabawkami, tak samo Jego ludzie. Na szczęście.
Król uśmiechnął się chytrze.
— Biorąc pod uwagę okoliczności, jego wygląd nie wydawał mi się
istotny, zwłaszcza że nie mogłem pozbyć się wrażenia, iż znajduję się
na fałszywym tropie i straciłem już na tego człowieka i tak za wiele
czasu.
— A więc On nigdy nie widział twarzy tego JWeisslingera?
— Nie, Wasza Królewska Mość. Po cóż miałbym to robić?
Król potrząsnął z dezaprobatą głową. Collins czuł się coraz bardziej
nieswojo.
— Szkoda. Ten Weisslinger to człowiek nadzwyczaj interesujący.
Warto było go poznać, wtedy z pewnością On dowiedziałby się wielu
rzeczy, gdyż Weisslinger przeżył dużo i potrafił wspaniale opowiadać.
Może też On zauważyłby, że ten człowiek nosił wspaniałą maskę,
oczywiście odpowiadającą możliwościom tamtej epoki, przecież On
nie jest głupi.
— Co do tego, Wasza Królewska Mość, zaczynam mieć coraz wię-
cej wątpliwości.
— No cóż, Collins, nigdy nie jest za późno. Może On go jeszcze
pozna.
— Jak to, Wasza Królewska Mość? Nic już z tego nie rozumiem...
— Cierpliwości! Niech trochę poczeka! Zaraz opowiem Mu coś,
a wtedy On będzie musiał przyznać, że bardzo szybko dał się pokonać.
— Za pozwoleniem, Wasza Królewska Mość, płonę wprost z nie-
cierpliwości, gdyż coraz bardziej zdaję sobie sprawę z tego, że wyko-
nałem swoje zadanie o wiele gorzej, niż myślałem.
— To prawda, Collins. On działał okropnie i lekkomyślnie.
— Proszę o wybaczenie.
84
•	-                                                                                                                                iJ
i— Już dobrze. Zresztą muszę przyznać^ że On nie miał łatwego
przeciwnika. Ale wszystko po kolei. CZERŃ miał już niemal zwycię-
stwo w kieszeni, to była diabelska sytuacja. Teraz kolej na BIEL,
ale poczekajmy! Od czego tu zacząć? Najlepiej od tego dnia, kiedy...
A więc niech dobrze" słucha! Był wieczór...
Był wieczór. Strażnik nocny wyśpiewał właśnie jedenastą godzinę
i szedł ulicą, kiedy zza zakrętu wyłonił się powóz z dwoma okazałymi
końmi, zaturkotał po bruku i zatrzymał się przed Czerwonym Wołem,
dokładnie naprzeciw domu lalkarza, Weisslingera. Ten podszedł
do okna i uchylił nieznacznie okiennicę, chcąc dostrzec tak bardzo
opóźnionych podróżnych. Z pojazdu wysiadło dwóch mężczyzn i na-
wiązało rozmowę z karczmarzem, który wyszedł przed próg, aby po-
witać wytwornych gości i wprowadzić ich do środka. Jednak niezna-
jomi nie zamierzali wejść i skorzystać z zaproszenia, zajęli natomiast -
karczmarza rozmową na progu. Wyglądało na to, że mają do niego
masę pytań i że szukają kogoś w mieście, gdyż gospodarz wskazał kil-
kakrotnie na dom Weisslingera, kiwając potakująco głową. Również
podróżni spojrzeli raz i drugi w tę stronę, lustrując przy tym uważnie
plac i okolicę. Następnie pożegnali się z karczmarzem, wcisnęli mu do
ręki sztukę złota i skierowali się wprost do domu Weisslingera.
— Aha — rzekł lalkarz, zamykając pieczołowicie warsztat. —
A więc to już.
Pośpiesznie sprzątnął ze stołu jakieś przyrządy i schował je do szuf-
lady. Wyciągnął kilka rysunków, rozłożył je, rozejrzał się po izbie i —
czekał. Kiedy rozległo się pukanie do drzwi, zawahał się, ale już po
chwili wstał, podszedł do okna i zawołał półgłosem w mrok nocy:
— Kto tam?
— Wybaczcie, mistrzu, to późne najście. Drogi są teraz słabo prze-
jezdne, nie można więc jeździć szybko. Jesteśmy tu przejazdem i sły-
szeliśmy w okolicy o słynnym zegarmistrzu Weisslingerze. Czy to wy?
— Tak, jestem Weisslinger. Ale to dla mnie zbyt wielki zaszczyt,
nie jestem wcale taki słynny. Proszę do środka. Chwileczkę.
Prawdopodobnie byli to cudzoziemcy, gdyż wyczuwało się w ich
mowie jakiś obcy akcent. Weisslinger podszedł do drzwi i odry-
glował je.
— Wybaczcie, mistrzu, że przeszkadzamy o tak późnej porze.
Jednak czas nagli, a nam zależało bardzo na rozmowie z wami.
85
<f
— Nie szkodzi, dostojni panowie. I tak jeszcze pracowałem. Proszę
do środka. Wybaczcie nieporządek, tu rzadko się sprząta. Nie wpusz-
czam tu gosposi, jest nieuważna i niszczy mi za dużo rzeczy. Proszę
spocząć. Co panów do mnie sprowadza?
— Podobno wykonujecie lalki, figurki.
— Cóż, to niezupełnie tak. Właściwie jestem kowalem, skonstru-
owałem też kilka zegarów. W samej rzeczy zajmowałem się czasami
wykonywaniem małych zabawek mechanicznych, pozytywek, tańczą-
cych figurek i innych, tak dla... hm... zabicia czasu, ale, muszę to
przyznać, bez szczególnych efektów. Ale wybaczcie, dostojni panowie,
że nie jestem zbyt gościnny. Nie byłem nastawiony na podejmowanie
gości, nie mam czym poczęstować. Polecam jednak gospodę Pod
Czerwonym Wołem, naprzeciwko, tam z pewnością podejmą panów
odpowiednio. Ja również jadam tam często: Kuchnia jest bardzo sma-
czna, a piwniczka wspaniale zaopatrzona.
— O, to zbyteczne. Jesteśmy już po wieczerzy.
Weisslinger spojrzał na nich uważniej. Ich odzienie było proste,
ale wytworne, z wykwintnego materiału, obuwie lekkie, niezbyt wy-
sokie, kunsztownie wykonane. Rozglądali się bacznie po izbie służącej
Weisslingerowi również za warsztat, szczególnie zdawały się ich inte-
resować maszyny, narzędzia i przyrządy miernicze, a przede wszyst-
kim wiszące na ścianie i rozłożone na stole rysunki, jednak ich rozcza-
rowane miny świadczyły o tym, że spodziewali się czegoś więcej.
— Mistrzu Weisslinger, czy moglibyście pokazać nam któreś z wa-
szych dzieł? — zapytał jeden z nich, usiłując daremnie ukryć nie-
zadowolenie.
— Oczywiście — odparł gospodarz. Starannie złożył rysunki,
sprzątnął ze stołu przyrządy i postawił na nim pięknie rzeźbiony zegar
z kurantem. Nakręcił go i po chwili zabrzmiała melodia, on zaś wziął
drugi zegar i trzeci, a dźwięki prostych melodii zmieszały się, tworząc
wesołą, barwną muzykę. Wtedy Weisslinger przyniósł małą figurkę
o ruchomych nóżkach i rączkach, nakręcił ją i umieścił między zega-
rami. Sprężyna lalki rozkręcała się furcząc, a ona wirowała, poruszając
się sztywno.
Goście nie wyglądali jednak na zbyt zainteresowanych; rozglądali
się dokoła, jakby czegoś szukali; wzruszali ramionami spoglądając
na siebie ukradkiem, ale kiedy Weisslinger patrzył na nich, udawali,
że widowisko przykuło ich uwagę. Nagle jeden z nich rzucił okiem
na duży stojący zegar o wspaniale rzeźbionej obudowie z cennego,
86
ciemnego drewna. Na cienkich łańcuszkach wisiały malowane ciężarki
z porcelany, a na pięknie cyzelowanym wahadle była wygrawerowana
eliptyka przedstawiająca alegoryczne figury znaków Zodiaku.
— Czy to wy, mistrzu, zrobiliście ten zegar?
— Tak, panie. Podoba się wam?
— Piękna rzecz, ale źle chodzi.
— Tak, panie. To dziwna sprawa. Nie uwiefzycie, ale ten zegar
nie może chodzić dobrze.
— Jak to?
— O, to długa historia. Nie chciałbym was zanudzić.
— Na pewno mnie to nie znudzi.
— A więc dobrze, skoro chcecie tego wysłuchać. Proszę usiąść.
To było tak. Pewnego dnia zjawił się u mnie pewien pan. Był to pol-
ski hrabia, który bawił przez jakiś czas w Sewilli i Saragossie. Wracał
właśnie do swojej ojczyzny, usłyszał od kogoś o mnie i postanowił
mnie odwiedzić. Obejrzał moje zegary i zabawki, narzędzia i przyrzą-
dy miernicze, zadając przy tym precyzyjne i rzeczowe pytania, z któ-
rych można było zorientować się, że zna się na tym rzemiośle. Jednak
kiedy zapytałem go o to wprost, zaprzeczył. Krótko mówiąc, najwi-
doczniej zadowoliło go to, co ujrzał, w związku z czym zlecił mi wy-
konanie zegara. Nic prostszego, pomyślałem sobie, ale już wkrótce
zmieniłem zdanie. Okazało się, że mój klient ma przy sobie szczegó-
łowe plany dotyczące owego zegara, które w Sewilli odkupił od ja-
kiegoś Żyda za ciężkie pieniądze. Początkowo wszystko wydawało się
proste, ale bardzo szybko wyłoniły się kłopoty. Im bardziej zagłębia-
łem się w te plany, tym bardziej skomplikowany wydawał mi się me-
chanizm, zaczęły też we mnie narastać wątpliwości, czy ten osobliwy
przyrząd będzie w ogóle działał. Do planów dołączone były objaśnie-
nia napisane po arabsku. Mój klient, nie znająotego języka, kazał
wspomnianemu kupcowi przetłumaczyć tekst na hiszpański, a on sam
przełożył to wszystko na swój język ojczysty. Od tej pory spędzał ze
mną całe dnie, starając się wyjaśnić mi sens tych uwag, ale nie byłem
w stanie ich zrozumieć, przynajmniej na tyle, aby mogły posłużyć
mi jako instrukcja budowy, choć takie było ich przeznaczenie. Tekst
był zresztą bardziej zawikłany niż szkice, informował bowiem pełnym
ozdobników językiem o kwiatach, o przyjemnych zapachach i niezna-
nych przyprawach, o obcych dziedzinach morskich i dalekich krajach,
o aniołach i demonach, podczas gdy właściwie powinna tam być mo-
wa o metalach i ciężarkach, śrubkach i sprężynach, gwintach i sile na-
87   .
pędu, balansach i wychyleniach wahadeł. Byłem zdezorientowany,
ogarnęła mnie rozpacz, chciałem już nawet zrezygnować ze zlece-
nia, jednak mój klient zaoferował mi iście królewskie wynagrodzenie,
nawet gdyby miało mi się nie udać, z czego natychmiast wypłacił mi
w gotówce znaczną zaliczkę na zakup niezbędnych materiałów i przy-
rządów. Wahałem się jeszcze co prawda, ale on nie ustawał w nalega-
niach, podwyższał oferowaną kwotę i prosił, abym przynajmniej spró-
bował. Wreszcie wyraziłem zgodę i wziąłem się do roboty. Znalezie-
nie odpowiednich materiałów zajęło mi wiele tygodni, gdyż tylko
te najlepsze wchodziły w rachubę, zleciłem wykonanie cyferblatu,
który miał być podzielony na szesnaście godzin, jeździłem po całej
okolicy, aby znaleźć kogoś, kto mógłby dokładnie według podanych
wymiarów wyrzeźbić z drewna i ozdobić obudowę zegara, a kiedy
już go znalazłem, udałem się wraz z nim na poszukiwanie odpowied-
niego drewna — i to wszystko w latach wojny, ogólnego zamętu
i świadomości, że być może nie dożyje się już następnego dnia.
Jednakże Bóg, chwała Mu za to, czuwał nad moją pracą, dzieło
powstawało więc i uzyskało wreszcie taki kształt, jaki możecie panowie
dziś obejrzeć. Kosztowało mnie to trzy lata trudów, aż wreszcie,
wbrew najczarniejszym obawom, mechanizm zegara ruszył, aż miło
było popatrzeć, Tylko że jak on chodził! Zgodnie z projektem zegar
miał pięć wskazówek, żadna zaś z nich nie obracała się ze stałą pręd-
kością. Na ich podstawie można było zmierzyć najróżniejsze współza-
leżności i interwały, tylko nie porę dnia. Pomysł musiał pochodzić od
jakiegoś zwariowanego poganina. To jakaś diabelska machina, wska-
zująca wieczność piekła. Ale widzę, panowie, że was nudzę. Proszę
mi wybaczyć, jeżeli byłem zbyt gadatliwy. Nie miewam tu zbyt wielu
gości.
— Kto   był  waszym   zleceniodawcą?   —   zapytał   jeden z nie-
znajomyph.
— Jak już wspomniałem, polski hrabia. Nigdy nie dowiedziałem
się, jak się nazywa. Odwiedził mnie raz jeszcze, kiedy kończyłem już
niemal, w milczeniu, rozmyślając nad czymś usilnie, siedział długo
nad szkicami, obserwował obieg wskazówek, ustalał ich położenie
za pomocą cyrkla i sznura, wsłuchiwał się w chód werku, notował coś
w niedużej książce, wzdychał, potrząsał głową, sprawiał wrażenie to
niezadowolonego, to znów ucieszonego, znowu oddawał się rozmyśla-
niom, śledził wzrokiem ruch wahadła, nasłuchiwał tykania mecha-
nizmu, zmieniającego stale swój rytm — od powolnego, jak upływa-
jący czas, do szybkiego, jak tętent galopującego konia — nie odezwał
się jednak nawet jednym słowem. Ilekroć zwracałem się doń z jakimś
pytaniem, przerywał mi gniewnym gestem, przykładał palec do warg,
nakazując milczenie i zdawał się nasłuchiwać czegoś w skupieniu,
aż — wybaczcie mi ten surowy osąd — zacząłem wątpić w jego zdro-
we zmysły. Wychodząc, położył na stole sakiewkę ze złotem. Podzię-
kowałem uniżenie, gdyż było to o wiele więcej nfż kwota, jaką obiecał
kiedyś, na co poklepał mnie przyjaźnie po plecach, obiecał odebrać
wkrótce zegar i — nie ujrzałem go już nigdy więcej.
Bóg jeden wie, dlaczego nie pojawił się już u mnie. Może moje
umiejętności jednak go nie satysfakcjonowały, może oczekiwał zbyt
wiele. Któż to wie! Nie wypowiedział ani jednego słowa pochwały,
co — przyznaję — usłyszałbym bardzo chętnie po tych wszystkich
trudach i wysiłkach. Starałem się bowiem jak tylko mogłem, aby
sprostać jego oczekiwaniom. Nie jest też wykluczone, że to wojna po-
łożyła kres jego żywota, niech Bóg zlituje się nad jego duszą.
Straszne czasy! Ale po cóż o tym mówię? Sami wiecie, dostojni
panowie, tak jak i ja, jak żyjemy. Niech Bóg ma nas w swojej opiece
i ześle pokój na tę ziemię! Proszę, wybaczcie ze względu na mój wiek,
jeżeli znowu rozgadałem się.
— Czy macie jeszcze te szkice, Weisslinger?
— Nie, ten Polak zabrał je, kiedy przyszedł do mnie po raz drugi.
Zegar był już prawie gotowy, więc nie potrzebowałem już planów.
Nie chciałem ich też zostawiać w domu. Jak już mówiłem, były
. bardzo cenne.
— Nie wiecie więcej nic bliższego na temat pochodzenia i miejsca
pobytu zleceniodawcy? — dopytywał się jeden z nieznajomych.
— Niestety nie, w przeciwnym razie sam bym go odszukał. Zegar
stoi tu u mnie już od dwóch lat. Zabiera mi tylko miejsce, nie mogę
zaś go ani sprzedać ani podarować, ani przebudować ani zniszczyć,
gdyż nie należy do mnie. Zaczynam go nienawidzić, często zasłaniam
go, aby nań nie patrzyć, nieraz nie nakręcam go, ale cisza, jaka wtedy
panuje, jest jeszcze bardziej dręcząca niż jego szalone tykanie, a więc
nakręcam go znowu. Jedyne zmiany, jakich dokonałem w tym czasie,
to zdjąłem trzy wskazówki i założyłem normalny cyferblat. Inaczej
nie mogłem już wytrzymać.
— No i co, Collins, czy nie podoba się Mu ta historia?
:— Owszem, Wasza Królewska Mość, nawet dałem się złapać na jej
lep.  -
89
— Dlaczego nie zbadał On dokładnie całej tej sprawy z zegarem?
— Uznałem, że ten zwariowany przyrząd do mierzenia czasu to
wytwór chorej wyobraźni, na jaki szkoda czasu i wysiłku.
— Och, zapewniam Go, że przeżyłby niespodziankę. On i Jego
ludzie znajdowali się o mały krok od rozwiązania tajemnicy pieczęci
czasowej. Gdyby nie dał za wygraną... Swoją drogą, On wie zapewne,
że zegar z wahadłem wynalazł dopiero w 1657 roku niejaki Huygens.
Jego ludzie nie zwrócili uwagi na ten anachronizm, nie dziwili się.
To przekonało Weisslingera, że nie ma do czynienia z ludźmi współ-
czesnymi sobie.
— Wasza Królewska Mość, jestem głupcem.
— Mój dobry Collins! — roześmiał się król. — Oceniono Go właś-
ciwie. Nie uznaje metafizyki, tajemnic Orientu i tajemniczych cudzo-
ziemców. Nawiasem mówiąc, ten polski hrabia został wymyślony,
ale myślę, że dobrze spełnił swoją rolę, prawda?
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość.
— A więc opowiem ciąg dalszy, gdyż to jeszcze nie koniec.
— Chętnie posłucham, Wasza Królewska Mość.
— Och, może dalszy przebieg wypadków rozczaruje Go. Niech
nie oczekuje zbyt wiele. A więc: ci dwaj nieznajomi, którzy odwiedzili
mistrza Weisslingera o tak późnej porze i przysłuchiwali się jego opo-
wieści z coraz bardziej znudzoną miną, nabyli wreszcie jedną z tych
mechanicznych  lalek  i  dwie inne zabawki, wynagtodzili sowicie
mistrza i pożegnali się uprzejmie, ale ze źle skrywanym rozczarowa-
niem. W gospodzie Pod Czerwonym Wołem posilili się, po czym
wyruszyli w drogę, jakkolwiek było już po 'północy. Weisslinger ob-
serwował pojazd, aż wyjechał z miasta, terkocząc donośnie. Następnie
zamknął okiennice i — zadowolony z siebie — zatarł ręce, jak gdyby
ubił dobry interes. Zdmuchnął świecę i ułożył się spać.
— Czy On ma jeszcze tę lalkę, Collins?
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość, ale ona jest, z przeprosze-
niem, właściwie bezwartościowa. Zbadaliśmy ją dokładnie: ma prymi-
tywny napęd sprężynowy i po prostu kręci się w koło.
— Mój Collins ocenia wszystko jedynie pod względem zasady na-
pędu i możliwości ruchowych. Cóż, niby to racja, właściwie nie ma
z niej wiele pożytku, ale mimo wszystko to miła zabawka, z której
jeszcze dziś cieszyłoby się wielu ludzi. Prawdziwa ręczna robota, każ-
da śrubka toczona.
90
— Tak, Wasza Królewska Mość, to jest bez wątpienia interesujące,
ale nie tak ciekawe jak lalka, którą Wasza Królewska Mość trzyma
teraz w ręku.
— Słusznie, Collins. Technika idzie stale naprzód.
— Czy ona pochodzi też z warsztatu Weisslingera?
Król milczał. Zamiast odpowiedzieć, schylił się i pieczołowicie po-
stawił lalkę na podłodze. Zrobiła kilka próbnych kroków i zwrotów,
aby zbadać powierzchnię, następnie wykonała parę zwinnych pirue-
tów, skoczyła w górę, zaprezentowała salto, stanęła znowu na nogi.
i wreszcie dygnęła wdzięcznie na znak, że popis dobiegł końca. Mini-
ster skinął z uznaniem głową, król siedział zatopiony w myślach, ale
nagle zwrócił się do Collinsa.
— Na czym skończyłem?
— Tego wieczoru, Wasza Królewska Mość, lalkarzi..
— Ach tak, już wiem. A więc, niech słucha dalej!
Był wieczór. Strażnik nocny wyśpiewał właśnie jedenastą godzinę
i szedł ulicą, kiedy zza zakrętu wyłonił się powóz z dwoma okazałymi
końmi, zaturkotał po bruku i zatrzymał się przed Czerwonym Wołem,
dokładnie naprzeciw domu lalkarza, Weisslingera. Ten podszedł
do okna i uchylił nieznacznie okiennicę, chcąc dostrzec tak bardzo
opóźnionych podróżnych. Karczmarz wyszedł przed próg, aby powi-
tać wytwornych gości i wprowadzić ich do środka, ale ku swemu za-
skoczeniu spostrzegł, że nikt nie wysiada z pojazdu. Również woźnica
nie zamierzał zejść z kozia, a na pytania karczmarza dał mu gestami
do zrozumienia, że nie zna tego języka. Karczmarz jeszcze przez
chwilę rozglądał się niepewnie dokoła, wreszcie jednak wzruszył ra-
mionami, wszedł do domu i zamknął za sobą drzwi. Weisslinger na-
tomiast tkwił nadal przy oknie i jak zafascynowany wpatrywał się
w pojazd. Okna dyliżansu były zasłonięte, ale Weisslinger, którego
oczy przyzwyczaiły się już do ciemności, zauważył, że. ktoś uchyla
lekko zasłonkę i równie bacznie, jak on, obserwuje jego dom. Czas
mijał. Weisslinger tkwił na swoim posterunku, tamten też. Wreszcie
nieznajomy obserwator zapalił papierosa.
— Partacz'— mruknął Weisslinger i cicho zamknął okiennice. Nie
wyglądał już przez okno, nawet kiedy po upływie godziny dyliżans
ruszył z miejsca i odjechał, turkocząc po bruku. O tej porze spał
już w najlepsze.
91
— Co On sądzi o takim wariancie, Collins?
— To niewybaczalne, Wasza Królewska Mość. Papieros w siedem-
nastym wieku! Poddaję się. To nie powinno mieć miejsca.
— Powoli, Collins, powoli! Niech mi da pomyśleć. Na czym
skończyłem?
— Tego wieczoru, Wasza Królewska Mość, lalkarz...
— Ach tak, już wiem. A więc, niech słucha dalej!
Był wieczór. Strażnik nocny wyśpiewał właśnie jedenastą godzinę
i szedł ulicą, kiedy zza zakrętu wyłonił się powóz z dwoma okazałymi
końmi, zaturkotał po bruku i zatrzymał się przed Czerwonym Wołem,
dokładnie naprzeciw domu lalkarza, Weisslingera. Ten podszedł do
okna i uchylił nieznacznie okiennicę, chcąc dostrzec tak bardzo opóź-
nionych podróżnych. Z pojazdu wysiadło dwóch mężczyzn i nawiąza-
ło rozmowę z karczmarzem, który wyszedł przed próg, aby powitać
wytwornych gości i wprowadzić ich do środka. Jednak nieznajomi
nie zamierzali wejść i skorzystać z zaproszenia, zajęli natomiast kar-
czmarza rozmową na progu. Wyglądało na to, że mają do niego masę
pytań i że szukają kogoś w mieście, gdyż gospodarz wskazał kilka-
krotnie na dom Weisslingera, kiwając potakująco głową. Również
podróżni spojrzeli raz i drugi w tę stronę, lustrując przy tym uważnie
plac i okolicę. Następnie pożegnali się z karczmarzem, wcisnęli mu
do ręki sztukę złota i skierowali się wprost do domu Weisslingera.
W tym momencie Weisslinger nakręcił jedną ze swoich lalek i po-
stawił ją na gzymsie. Lalka zwinnie zeskoczyła na ulicę i puściła się
biegiem. Jeden z podróżnych zauważył ją, zawołał coś do drugiego.
Obaj zamarli w bezruchu i — wytężając wzrok — starali się dostrzec
w ciemnościach coś więcej. Raptem jeden z nich rzucił się ku ucieka-
jącej figurce, jednak bezskutecznie. Drugi dobył broni, krótkiej i po-
dobnej do pistoletu," z której wytrysnęła smuga ognia. Lalka biegła
jednak zwinnie zygzakiem po bruku, strzelec chybiał więc raz za ra- '
żem. Długie, sine jęzory ognia, tryskające z broni, lizały ściany do-
mów i kamienne schodki, zostawiając po sobie rozżarzone smugi.
Rynek oblany był upiornym światłem, a grozę dopełniał odgłos wy-
strzałów, spotęgowany przez echo.
Weisslinger spoglądał rozbawiony na scenkę rozgrywającą się pod
- jego oknami.	/
92
— Nędzni głupcy! — śmiał się. — Durnie! Laserowi rewolwerow-
cy! Coś podobnego! Wspaniały dowcip!
Uliczna strzelanina przybrała na sile i przerodziła się w prawdziwą
bitwę. Wkrótce rozległy się okrzyki przerażenia. Mieszkańcy okolicz-
nych domów, zbudzeni przez hałas, usiłowali ustalić przyczynę zgieł-
ku. Po obu stronach uliczki rozwarły się okiennice, aby już po chwili
zatrzasnąć się znowu przy akompaniamencie okrzyków grozy na wi-
dok szaleńczej strzelaniny na rynku. Powszechnie sądzono, że to ban-
dycki napad lub bitwa pomiędzy dwoma nieprzyjacielskimi oddziała-
mi, tym bardziej, że w całym tym tumulcie nie można było się zorien-
tować, kogo chcą trafić strzelcy. Tymczasem wydarzyło się coś jeszcze
bardziej dziwnego. Z dyliżansu, który był właściwie przeznaczony
dla cztereph podróżnych, a mógł pomieścić w swym wnętrzu najwyżej
sześciu, wysiadło piętnaście lub nawet dwadzieścia ciemnych postaci.
Błyskawicznie rozproszyły się i rozpoczęły dziką nagonkę na lalkę, nie
przestając strzelać. Straszliwy widok skłonił wyrwanych ze spokojne-
go snu mieszkańców do pośpiesznego zamknięcia okien, zaryglowania
drzwi i chaotycznego chowania swoich kosztowności do kryjówek.
Przy oknie pozostał jedynie mistrz Weisslinger. Wydarzeniom na
rynku przyglądał się z rozbawieniem, a nawet podburzał tamtych
drwiącymi okrzykami, które jednak ginęły w hałasie. W końcu jedne-
mu ze strzelców udało się trafić uciekinierkę, lalka eksplodowała, za-
sypując bruk częściami swojego mechanizmu. Momentalnie wszczęto
gorączkowe poszukiwania wśród szczątków. Ciemno odziani osobnicy
szukali czegoś, pochodnie zapłonęły i zgasły znowu, mężczyźni czoł-
gali się po ziemi, nie zostawiając nawet najmniejszej śrubki. Cała
ta scena przywodziła na myśl sforę zgłodniałych psów walczących
o rzuconą kość.
Wreszcie poszukiwania ustały, nieznajomi wstali i w pośpiechu
wsiedli z powrotem do powozu. Odbywało się to w zgiełku i tłoku,
dyliżans przechylał się to na jedną stronę, to na drugą, aż wreszcie
wszyscy znaleźli w jakiś sposób miejsce dla siebie, a konie, wstrzymy-
wane do tej pory z trudem przez czterech ludzi i przerażone hukiem
wystrzałów i rozbłyskami ognia, ruszyły galopem krzesząc kopytami
skry. W szaleńczym tempie dyliżans wziął zakręt, niemal przewraca-
jąc się na bok, i wreszcie wyjechał z miasta.
Kiedy na zewnątrz zapanował spokój, pierwsi odważni mieszkańcy
odważyli się wyjść ze swoich domów, chociaż w dalszym ciągu roz-
glądali się trwożliwie dokoła. Głośno dyskutowano o zajściu, zastana-
93
wiano się, kogo dotyczył napad, skąd pochodzili napastnicy, jakie wy-
rządzono szkody, co to za dziwny zapach unosił się w powietrzu i za-
dawano wiele innych pytań. Okazało się jednak, że nikt nie poniósł
szkody i że niczego nie zrabowano. Tak więc zdołano dojść jedynie
do wniosku, że napadu dokonało przynajmniej stu ciężko uzbrojonych *.
mężczyzn, którzy niespodziewanie zjawili się w mieście i tak samo na-
gle zniknęli, odstraszeni odważnym i dzielnym zachowaniem się miej-
scowych obywateli.
Strażnik nocny opowiadał, że gardząc śmiercią chciał już rzucić
się pod zaprzęg, aby zatrzymać pędzący dyliżans, dał jednak za wy-
graną, chcąc uniknąć zbędnych ofiar i móc służyć nadal miastu.
Dlatego też uskoczył w ostatniej chwili na bok i zadowolił się głośnym
okrzykiem „Stój!", zignorowanym niestety przez woźnicę, który jak
opętany smagał konie biczem, przywodząc na myśl wcielonego szatana.
Długo jeszcze dyskutowano przy blasku pochodni o ostatnim zaj-
ściu, do domów zaś udano się dopiero kiedy nastał świt, a karczmarz
zmęczył się już rozlewaniem piwa i podawaniem kufli zgromadzonym
wokół miejskiej studni gapiom.
Po kilku dniach i wieczornych dysputach w gospodach, jak również
rozmowach przeprowadzonych z władzą duchowną, przejawiającą ży-
we zainteresowanie całą tą sprawą, uzgodniono wspólnie, że miasto
nawiedził diabeł albo też był to zły omen, może jako przestroga pod
adresem karczmarza, który podawał coraz gorsze piwo i wino. Ta po-
głoska zaczęła krążyć po mieście i doszła wreszcie do uszu karczma-
rza. Zły omen mający miejsce przed jego gospodą dał mu wiele do
myślenia   i   już  wkrótce   stwierdzono ku ogólnemu zadowoleniu,
że wziął on sobie ów znak do serca i przynajmniej przez jakiś czas nie
stwarzał swoim klientom okazji do składania reklamacji.
Lalkarz natomiast twierdził przez cały ten czas, że nie ma nic do
powiedzenia. Ponieważ owej nocy spał mocno, nie słyszał całego har-
mideru, jakkolwiek wydarzenia rozegrały się tuż pod jego oknem.
Kiedy karczmarz, chcąc uciszyć złośliwe uwagi pod adresem swojej
gospody i podawanych w niej trunków, zaczął tłumaczyć wszystkim,
że nieznajomi z dyliżansu pytali właściwie o Weisslingera, mistrz od-
, parował ze śmiechem, że karczmarz zamierza wykpić się z kłopotliwej
sytuacji tanim kosztem, obciążając winą innych, że on, Weisslinger,
nie ma nic do czynienia z tamtymi awanturnikami, nawet gdyby na-
słał ich diabeł, że wreszcie, jak wszyscy doskonale wiedzą, przybysze
pierwsze swe kroki skierowali właśnie do karczmarza.
94
Zapędzając karczmarza w kozi róg Weisslinger miał opinię publicz-
przestał
— Co On sądzi o takim wariancie, Collins?
— Kiepsko wykonana praca, Wasza Królewska Mość. Bardzo
kiepsko.
— Tak, jakby wykonywało ją stado słoni w składzie porcelany.
Po co ta zakrojona na taką skalę akcja? Chyba wysłał tam cały regi-
ment! Miał szczęście, że ludzie z tamtej epoki są tacy zabobonni.
Niech jednak spróbuje to sobie wyobrazić w dwudziestym albo dwu-
dziestym pierwszym wieku. Wtedy tego typu interwencje mogłyby
wywołać nawet wojnę. Czy to się przynajmniej opłaciło?
— Nie bardzo, Wasza Królewska Mość. Wprawdzie lalka miała
o wiele bardziej skomplikowany mechanizm niż ta, którą odkupiono
od Weisslingera, powiedziałbym nawet, że miała konstrukcję nie-
prawdopodobnie skomplikowaną jak na stan techniki w owych cza-
sach, co oczywiście potęgowało nasze podejrzenia, ale z drugiej strony
jej mechanizm nie miał w sobie nic tajemniczego. Muszę stwierdzić,
że z części, jakie zebraliśmy, nie zdołaliśmy jej zrekonstruować całko-
wicie, ale nic nie wskazywało na obecność elektroniki, jej konstrukcja
oparta była na bazie czysto mechanicznej. Teraz jednak odnoszę wra-
żenie, że ten lalkarz chciał wywieść nas w pole, a my daliśmy się na-
brać. Musiał więc wiedzieć, że nie pochodzimy z jego epoki. Ale, za
pozwoleniem Waszej Królewskiej Mości, w jaki sposób człowiek z
siedemnastego wieku mógł wpaść na taki pomysł?
Król roześmiał się. — Niech przypomni sobie anachronizm z zega-
rem wahadłowym. Nie wolno nie doceniać ludzkiej fantazji! Pomysł
poruszania się w czasie jest z pewnością dużo starszy, niż On sądzi.
— Możliwe. Należałoby to sprawdzić — odparł minister.
— Popatrzcie tylko! Prosty mechanik z siedemnastego wieku wodzi
za nos mojego Collinsa! Czy mam Go przenieść w stan spoczynku?
— Proszę pokornie o wybaczenie, Wasza Królewska Mość. Chcie-
liśmy usunąć tę frakturę, ale okazało się to niemożliwe.
Mówiąc to, minister spoglądał zawstydzony na podłogę.
Lalka spróbowała teraz chodzić na rękach. Udało jej się to zna-
komicie.
Król uśmiechał się z satysfakcją.
95  '
— Niemożliwe? Ach, tak. Popatrz tylko! Niemożliwe!
— Tak, Wasza Królewska Mość. To była ostatnia okazja, aby in-
terweniować z... hm... sukcesem, wszystko inne uniemożliwił BIEL.
Pieczęć została nagle wprawiona w ruch. Musieliśmy nawet pozosta-
wić w bazie operacyjnej 7 rozmaite ważne przyrządy...
— Również zwierciadło czasowe?
— Tak, zwierciadło czasowe też. Musieliśmy opuścić stację w poś-
piechu. Pieczęć rosła w zastraszającym tempie, zbliżając się do nas
coraz bardziej, tak meldowali ci z patrolu.
— Hm. Czy to Go dziwi? — zapytał król. — To by mogło stwo- x
rzyć niebezpieczną frakturę. Niech sobie wyobrazi, że ktoś zostałby
poważnie zraniony albo nawet zabity podczas tej dzikiej strzelaniny.
A skutki? Przecież to by zrujnowało całą naszą historię. BIEL był
zmuszony   do  ingerencji,   inaczej   doszłoby  do jeszcze większych
głupstw.
— Proszę o wybaczenie, Wasza Królewska Mość, ale sprawa była
ważna, nawet szalenie ważna, gdyż po raz pierwszy pojawiła się jedna
z owych tajemniczych lalek, czas naglił, a ja miałem rozkaz...
— Ale to On jest szefem Służby Bezpieczeństwa Czasowego i po-
winien zdawać sobie sprawę, czym grożą konflikty na linii czasu.
Po to przecież się kształcił!
— Wasza Królewska Mość ma bez wątpienia rację. To było nie-
dbalstwo.
Collins spoglądał zdruzgotany na czubki butów.
— No, niech nie robi takiej miny! W końcu nic takiego się nie sta-
ło — roześmiał się król.
— Wasza Królewska Mość raczy się śmiać?
— Tak. Właśnie wyobraziłem sobie Jego dwudziestu ludzi tłoczą-
cych się w dyliżansie. Przypuszczam, że był tam wbudowany jakiś
przyrząd.
— Tak jest, Wasza Królewska Mość. Jedno ze zwierciadeł czaso-
wych, jakie zabraliśmy z bazy operacyjnej 7.
Umilkli, spoglądając na lalkę. Tańczyła właśnie na rękach, potem
skoczyła na nogi i znowu stanęła na rękach, wykonując przy tym je-
dno salto po drugim.
— Na czym skończyłem?
— Tego wieczoru, Wasza Królewska Mość, lalkarz...
— Ach, tak, już wiem. A więc, niech słucha dalej!
96
Był wieczór. Strażnik nocny wyśpiewał właśnie jedenastą godzinę
i szedł ulicą, kiedy zza zakrętu wyłonił się powóz z dwoma okazałymi
końmi, zaturkotał po bruku i zatrzymał się przed Czerwonym Wołem,
dokładnie naprzeciw domu lalkarza, Weisslingera. Ten podszedł
do okna i uchylił nieznacznie okiennicę, chcąc dostrzec tak bardzo
opóźnionych podróżnych. Karczmarz wyszedł przed próg, aby powi-
tać wytwornych gości i wprowadzić ich do środka, ale ku .swemu za-
skoczeniu spostrzegł, że nikt nie wysiada z pojazdu. Również woźnica
nie zamierzał zejść z kozła, a na pytania karczmarza dał mu gestem
do zrozumienia, że nie zna jego języka. Ten jednak nie dał tak łatwo
za wygraną'. Na migi zapytał woźnicę, czy przypadkiem nie chciałby
czegość zjeść lub ugasić pragnienie. Woźnica zawahał się, ale po
chwili kiwnął głową, uwiązał cugle, zaciągnął hamulec i zszedł z kozła.
Karczmarz wskazał pytającym gestem na pojazd. Nieznajomy potrzą-
snął głową i otworzył drzwiczki: wewnątrz nie było nikogo. Kar-
czmarz poprosił go do gospody, ale woźnica udawał, że musi sobie
jeszcze rozprostować nogi, obejrzał konie, zawiesił im worki na obrok,
zlustrował jeszcze faz dyliżans, zdjął ciemną pelerynę, wytrzepał ją
z podróżnego kurzu, wywrócił na lewą stronę, obszytą jasną podszew-
ką, i zarzucił sobie na ramiona, po czym podążył za gospodarzem.
Mistrz Weisslinger obserwował całą tę' scenę z zapartym tchem,
najpierw z trwogą, potem z rosnącą satysfakcją. Zaledwie nieznajomy
zniknął w gospodzie, lalkarz przystąpił do pracy. Jego zachowanie
było dziwne. Za pomocą specjalnych narzędzi otworzył duży zegar
stojący, oparty o ścianę, zdjął wskazówki, odkręcił cyferblat, wymienił
kilka części, założył nowy cyferblat i pięć wskazówek, ustawił je, ko-
rygując ich położenie, uruchomił mechanizm, jedną śrubkę obluzo-
wał, drugą przykręcił, skontrolował ruch wskazówek nasłuchując nie-
regularnego tykania i tak długo dokonywał poprawek, aż w normalny
odgłos chodzącego zegara wkradło się ciche ćwierkanie. Weisslinger
poruszył ostrożnie samymi koniuszkami palców kilka drucików, które
szybko zaczęły się nagrzewać, po czym rozżarzyły się. Najwidoczniej
znajdowały się pod napięciem; lalkarz uruchomił energię linii czaso-
wej. Wokół zegara rozległy się^ trzaski, druciki zaczęły iskrzyć, zale-
wając pokój dziwną poświatą. Ćwierkanie wzmogło się na tyle, że za-
głuszyło tykanie zegara. Weisslinger otarł sobie pot z czoła i z west-
chnieniem ulgi rozsiadł się wygodniej.
— W porządku — szepnął. — Tak mi się przynajmniej wydaje.
Następnie zdmuchnął świecę i ponownie podszedł do okna. Czekał
4 —
Pielgrzymi czasu
97
w ten sposób ponad godzinę, aż podróżny opuścił wreszcie karczmę.
Wyglądało na to, że nie żałował sobie, gdyż chwiał się nieco, a kar-
czmarz odprowadził go aż do drzwi.
— Juhuu! — zawołał.
Weisslinger pokiwał głową.
— No, poczekaj — mruknął.
Karczmarz pomógł tamtemu odwiązać worki z obrokiem i umieścić
je w powozie, po czym woźnica wdrapał się na górę,
— Juhuu! — zawołał znowu i zamachnął się biczem, tak niezręcz-
nie, że o mały włos nie trafił karczmarza. Dyliżans wytoczył się z mia-
steczka, turkocząc po bruku, jakkolwiek było już dawno po północy.
Weisslinger spoglądał za nim, aż zniknął mu z oczu. Następnie wy-
ciągnął ze schowka małą lalkę, obejrzał ją dokładnie i uruchomił me-
chanizm. Figurka ożyła, poruszyła się. Weisslinger wziął ją na rękę
i mruknął: — Wiem, że tego dokonasz. Przeżyjesz tysiąclecia, a po-
tem przekażesz mi znak. Jestem tego pewien.	'
Postawił lalkę na gzymsie. Drobna istota rozglądała się przezornie
dokoła.
— W drogę! — rzekł lalkarz, dając jej lekkiego klapsa. Jednym
skokiem lalka znalazła się na ulicy, przemknęła po bruku jak cień,
po czym zniknęła w mroku, Weisslinger zamknął okiennice, zaryglo-
wał je i poszedł spać.
— Co On sądzi o takim wariancie, Collins?
— Proszę mi wybaczyć, Wasza Królewska Mość, ale tej wersji
nie znałem do tej pory.
— Wierzę, ale jeszcze ją pozna.
— Jak to?
— Niech odczeka trochę. Jeszcze nie doszliśmy do końca. Musimy
to zainscenizować.
— My, Wasza Królewska Mość?
— Tak, Collins, On słyszał dobrze. Musimy to zainscenizować,
my obaj.
— Jak mam to rozumieć?
— To bardzo proste.
— Czy Wasza ^Królewska Mość pozwoli mi zapytać o coś?
— Oczywiście.
—r- Czy lalka, którą Weisslinger wysłał wtedy w drogę, i ta, którą
98
Wasza Królewska Mość bawi się teraz, to ta sama figurka?
— Tak, Collins, dokładnie ta sama. Ma już kilka tysięcy lat i ciągle
jest sprawna. Niech ją sobie dokładnie obejrzy.
Jak gdyby rozumiejąc te słowa, lalka wskoczyła Cpllinsowi na ramię
i spojrzała mu w oczy.
— Rzeczywiście,  Wasza Królewska Mość, to prawdziwe cudo.
— Prawda? Ale na czym to ja skończyłem, Collins?
— Tego wieczoru, Wasza Królewska Mość, lalkarz...
— Ach, tak, już wiem. A więc, niech słucha dalej!
Był wieczór. Strażnik nocny wyśpiewał właśnie jedenastą godzinę
i szedł ulicą, kiedy zza zakrętu wyłonił się powóz z dwoma okazałymi
końmi, zaturkotał po bruku i zatrzymał się przed Czerwonym Wołem,
dokładnie naprzeciw domu lalkarza, Weisslingera. Ten podszedł do
okna i uchylił nieznacznie okiennicę, chcąc dostrzec tak bardzo opóź-
nionych podróżnych. Karczmarz wyszedł przed próg, aby powitać
wytwornych gości i wprowadzić ich do środka, ale ku swemu zasko-
czeniu spostrzegł, że nikt nie wysiada z pojazdu. Również woźnica
nie zamierzał zejść z kozła, a na -pytania karczmarza dał mu gestami
do zrozumienia, że nie zna jego języka. Karczmarz jeszcze przez
chwilę rozglądał się niepewnie dokoła, wreszcie jednak wzruszył ra-
mionami, wszedł do domu i zamknął za sobą drzwi. Weisslinger na-
tomiast tkwił nadal przy oknie i jak zafascynowany wpatrywał się w
pojazd. Okna dyliżansu były zasłonięte, ale Weisslinger, którego oczy
przyzwyczaiły się już do ciemności, zauważył, że wnętrze pojazdu
rozjaśnione jest słabym, mdłym, migotliwym światłem. Lalkarz odet-
chnął z ulgą, ale przez pewien czas nic się nie działo. Woźnica siedział
nieruchomo, zatopiony w myślach, konie parskały z cicha, pobrzęki-
wała uprząż. Czas mijał. Wreszcie mężczyzna poruszył się, zeskoczył
na ziemię, rozprostował nogi, obejrzał konie, zdjął ciemną pelerynę,
wytrząsnął ją z podróżnego kurzu, wywrócił na lewą stronę, obszytą
jasną podszewką; i zarzucił sobie na ramiona. Następnie podszedł do
dyliżansu i uchylił drzwiczek. Z wnętrza wyskoczyła drobna figurka,
przemknęła po placu jak cień w stronę domu lalkarza, jednym sko-
kiem dostała się na gzyms, zwróciła swą małą metalową twarzyczkę
ku Weisslingerowi i skłoniła się wdzięcznie.
Mistrz otworzył drzwi, ostrożnie wyjrzał na rynek nasłuchując, czy
Przyppdkiem nie nadchodzą spóźnieni przechodnie lub strażnik noc-
99
ny, nikt jednak nie pokazał się na ulicy. Jedynie z gospody Pod
Czerwonym Wołem dochodził przytłumiony zgiełk, czyniony przez
gości pijących piwo i grających w karty. Poza tym panował spokój.
Woda w studni na rynku pluskała, konie zaprzężone do dyliżansu
szurały kopytami po bruku i parskały cicho. Było pusto. Miastem
owładnęła cisza nocy. Wojna była daleko.
Weisslinger dał znak woźnicy.
Tamten otworzył natychmiast drzwiczki, zajrzał do wnętrza pojaz-
du i wyciągnął stamtąd długie i najwidoczniej ciężkie zawiniątko, za-
rzucił je sobie z trudem na ramię i uginając się pod ciężarem podszedł
do domu lalkarza. Ten wybiegł mu na spotkanie i pomógł dźwigać .
paczkę.
— Kim jesteście, przybyszu? — zapytał szeptem.
— Jestem BIEL — odparł woźnica równie cicho.
— Dziękuję za pomoc. Strasznie jest ciężki — dodał po chwili.
Zawiniątko okazało się mężczyzną, który był albo martwy, albo nie-
przytomny. Wspólnie wnieśli go do domu i ostrożnie ułożyli na łóżku.
— Czy on nie żyje? — zapytał Weisslinger zatroskany.
— Nie, stracił tylko przytomność. Zaraz przyjdzie do siebie.
Obcy oddychał ciężko.
— Strasznie jest ciężki — powtórzył. — Aż się spociłem. Widoczki
nie starzeję się.	-p
— Wszystko się udało? — zapytał Weisslinger.
— Jak widzicie.
— W jaki sposób?
— O tym później!
Obcy przynaglał do pośpiechu. Weisslinger zwrócił się ku leżącemu
na łóżku, obrzucając go bacznym spojrzeniem.
— Widzę, że utył, i to niemało — roześmiał się, a potem przystąpił
do działania. Z głowy zdjął perukę, następnie szarą brodę i kilkoma
zręcznymi ruchami zmienił twarz. Wyglądał teraz jak odbicie lustrza-
ne leżącego na łóżku mężczyzny.
— Gotów? — zapytał woźnica.
— Jeszcze chwileczkę — odparł Weisslinger. Zwinął w rulon wi-
szące na ścianie i rozłożone na stole rysunki, podarł je i wrzucił w
ogień. Następnie chwycił młotek i podszedł do zegara.
— Ale... — zapytał obcy i zawahał się. — Przepraszam, że py^lam,
ale czy nie dacie mu żadnej szansy?
— A jakie ja miałem szansę? — zapytał Weisslinger, spoglądając
100
na niego badawczo. Następnie zamierzył się i uderzył młotkiem w ze-
'gar. Szkło rozprysło się, drogocenna obudowa pękła. Przy drugim
uderzeniu zazgrzytał metal, wahadło zatrzeszczało, wskazówki zaczęły
obracać się szybciej. Po trzecim ciosie zegar stanął. Weisslinger za-
mierzył się znowu, ale raptem znieruchomiał.
— Macie rację — powiedział. — Szkoda tego zegara. Zbyt wiele
pracy kosztował. Właściwie można go naprawić. Zostawię mu narzę-
dzia. Może nawet sprzedać ten zegar, jeżeli znajdzie chętnego. Sam
materiał wart jest niezłej ceny. Ale jeżeli to zrobi, będzie potem żało-
wał, gdyż na pewno sprzeda go poniżej ceny. Naturalnie jeżeli w ogó-
le uda mu się go naprawić.
— Jeżeli — podchwycił obcy.	*
— Jestem gotów — powiedział Weisslinger.
— Weźcie moją pelerynę — zaproponował woźnica, zdejmując ją
z ramion. Lalkarz okrył się nią.
— Nie tak — poradził tamten. — Jasną stronę do środka.
Weisslinger wywrócił ją na drugą stronę. Była ciemna jak noc.
— Chodźmy szybciej. On już dochodzi do siebie — nalegał późny
gość.
Postać na łóżku poruszyła się i jęknęła. Weisslinger po raz ostatni
rzucił okiem na pracownię, która od wielu lat służyła mu za dom i w
której spędził tyle godzin miotając się pomiędzy nadzieją a rozpaczą,
przesiedział tyle nocy rozmyślając czy to sen czy jawa, opracowując
fantastyczne projekty przy świetle lampy aż do,świtu, nachylony nad
stołem warsztatowym przez całe lato i zimę, i wykonując za pomocą
prostych narzędzi mechanizmy, o których precyzji jego koledzy nie
mogli nawet marzyć. Przez cały ten czas zerkał przez okno, kiedy tyl-
ko do miasta przyjeżdżali obcy podróżni i wysiadali przed Czerwo-
nym Wołem.
Odwrócił się, skinął lalce, która skoczyła mu na ramię i podążył za
gościem czekającym niecierpliwie przed otwartym dyliżansem.
— Usiądę przy was na koźle. Chciałbym usłyszeć, jak to wszystko
przebiegało.
— Zgoda — odparł woźnica, pomagając wejść mu na górę. Dyli-
żans ruszył, zaturkotał po bruku i wyjechał z miasta. Przed nimi roz-
ciągało się pole. Na niebie pojawił się księżyc. Powietrze było chłod-
ne, sprawiało ulgę.
— No, opowiadajcie — nalegał Weisslinger.
— Więc tak — zaczął woźnica. — Musicie przede wszystkim wczuć
101
się w tę sytuację i odegrać dokładnie rolę, jaką opiszę. Uważajcie dob-
rze, każdy szczegół jest ważny.
Następnie nieznajomy zaczął instruować Weisslingera; tłumaczył,
jak ma się zachować, co mówić, jakie robić gesty. Lalkarz zadawał
wiele pytań, na które tamten odpowiadał wyczerpująco. Swoje objaś-
nienia zakończył akurat w momencie, kiedy dotarli do samotnej, po-
łożonej tuż pod lasem zagrody. Tam zatrzymali się. Księżyc zawędro-
wał już wyżej, oblewając swą zimną poświatą dachy szopy i stodoły,
błotniste podwórze rozorane głębokimi śladami kół i zdziczały ogród,
w którym chwasty przerosły już parkan. Wszystko było brudne i za-
puszczone.	':(   V
— Czy to baza operacyjna 7? — zapytał Weisslinger.
— Tak — odparł woźnica.
— Wygląda jak chlew — zaopiniował Weisslinger.
— To idealny kamuflaż — odparł woźnica, wyprzęgając konie i
zdejmując im uzdy. — Jeżeli ktoś zabłąka się w te strony, nie przyj-
dzie mu do głowy, że jest tu coś, co ma jakąkolwiek wartość. Do tej
pory nikt nie wpadł na nasz trop, teraz to już nie ma znaczenia.
Strzelił z bicza, wyganiając konie z podwórza.
— Szkoda takich pięknych koni — powiedział Weisslinger.
— Znajdą sobie nowego pana. Teraz niech się rozkoszują przez
jakiś czas wolnością.
Wspólnie przeszukali dom i szopę, zniszczyli cały sprzęt, po czym
podłożyli ogień. Suche drewno płonęło jak huba, płomienie strzeliły
wysoko, obejmując już po chwili wiązania dachowe. Szopa płonęła jak
pochodnia, sypiąc snop purpurowych iskier.
— To   co   robimy,   jest   cholernie   niebezpieczne   —   zauważył
Weisslinger.
— Mnie to bawi — roześmiał się woźnica, dorzucając głowni do
ognia. Żar stawał się nie do zniesienia, obaj mężczyźni schronili się w
dyliżansie. Wbudowane zwierciadło migotało. Lalkarz uśmiechnął się.
— Gotowe? — zapytał woźnica.
— Gotowe — odparł Weisslinger, biorąc lalkę na ręce. Jeden po
drugim przeszli przez lustro.
Zaledwie zniknęli, dach domu runął z trzaskiem, rozsypując
dokoła iskry. Podwórze zalegały płonące gonty i szczątki drewna.
Płomienie wzbijały się na wysokość co najmniej stu metrów, rozjaś-
niając mrok nocy. W kilka minut później potężna eksplozja rozerwała
dyliżans na strzępy.
102
—r- Co On sądzi o takim wariancie, Collins?
— Tę wersję słyszę również po raz pierwszy, Wasza Królewska
Mość. Powiem więcej: to wszystko jest dla mnie niewytłumaczalne.
Ale stopniowo wszystko zaczyna układać się w logiczną całość. Braku-
je* jednak jeszcze kilku elementów, przez co wytworzyła się luka.
Czy nie mam racji, Wasza Królewska Mość?
— Owszem, Collins. Ale ta luka zniknie. Niecli On tylko uzbroi
się w cierpliwość. Jeszcze nie skończyłem.
— A więc BIEL interweniował...
— Hm — uśmiechnął się król.
— Nic na to nie mogliśmy poradzić.
— Już nie, Collins. Już nie.
— Słusznie, Wasza Królewska Mość. Już nie. Muszę dać za
wygraną.
— Nie, Collins, wcale nie! Teraz nie wolno się poddawać. Jeszcze
nie wszystko się spełniło. Niech On nie wypada z gry. Ja tak chcę.
Obstaję przy tym, nawet gdybym musiał Mu dać rozkaz. A więc,
niech On mnie nie zawiedzie. Może będzie mógł wykonać razem ze
mną jeszcze jeden ważny ruch.
— Nie mam pojęcia...
— Przede wszystkim musimy skompletować starannie wszystkie
elementy mozaiki. Czegoś jeszcze brakuje.
— Właśnie, Wasza Królewska Mość. Na przykład: po co ta za-
miana i z kim? Poza tym: jakie informacje uzyskał Weisslinger od
BIELI? O ile — a tu mam pewne wątpliwości — ten woźnica to
istotnie BIEL. Czego dowiedział się Weisslinger od tamtego?
— Opowiedziano mu dokładnie tę samą historyjkę jak teraz Jemu.
Tyle tylko, że lalkarz poznał jeszcze zakończenie, ale i o tym On
usłyszy na chwilę. Wtedy zrozumie całą tę sprawę z zamianą.
— Za pozwoleniem, Wasza Królewska Mość, zaczynam już coś
rozumieć. Jeszcze trochę i uzyskam pewność.
— Cierpliwości, Collins. Mamy czas, bardzo dużo czasu. Możemy
nim dysponować do woli. Wszystko Mu opowiem.
— Słucham więc, Wasza Królewska Mość, płonę wprost z cie-
kawości.
— Więc dobrze. Ta część historii jest zupełnie inna, sięga o wiele
dalej w przeszłość niż wszystko, o czym opowiedziałem Mu do tej
pory.
Król umilkł na chwilę i zamyślił się.
103
Lalka wkomponowała teraz w swój taniec podwójne salta i wirowa-
ła od ściany do ściany.
— Jak Collins zapewne wie, miałem- kiedyś brata.	-   >
—. Wasza Królewska Mość jak najsurowiej zabronił wiedzieć,
a tym bardziej mówić o tym. Słyszałem jednak, że brat uległ przed
wielu laty śmiertelnemu wypadkowi przy jakimś karkołomnym ek-
sperymencie fizykalnym.
— Tak było. Istotnie zginął w wyniku eksperymentu z podróżami
w czasie. Zaraz usłyszy, jak do tego doszło. Pewnego razu był...
Pewnego razu był sobie król, .niezmiernie bogaty, a jego władza
ogarniała cztery systemy słoneczne — obszar w promieniu dwudzie-
stu lat świetlnych. Król miał dwóch synów, niemal równieśników,
a kiedy byli oni jeszcze dziećmi, w pałacu przebywał osobliwy starszy
pan, nie uznawany właściwie przez nikogo z otoczenia króla. Był ma-
tematykiem i fizykiem, miał czuwać nad systemem elektronicznym
i centrum^obliczeniowym pałacu, żył tylko swoimi sprawami zawodo-
wymi  i nigdy  nie brał udziału w   dworskim życiu towarzyskim.
Wcześnie straciwszy żonę, zamknął się w sobie, jadał i sypiał w oto-
czeniu swoich aparatów i komputerów, tak że nieraz przez całe ty-
godnie nikt go nie widział, chyba że wzywano go w celu naprawy
stereofonicznej  teleściany  lub  jednego z transmiterów. Pochodził
z zapomnianej już planety cesarstwa, z prastarego witalnego rodu ko-
lonistów, który przystosował się do klimatu planety i mógł żyć nawet
pod gołym niebem. Wydaje mi się, że jego ojciec był farmerem.
Jego jednak posłano do szkoły, tam okazało się, że jest utalentowa-
ny, studiował elektronikę i zyskał dobtą opinię. Pewnego dnia jego
młoda żona zginęła w wyniku katastrofy promu. To był dla niego
ciężki cios. Porzucił fizykę i zaczął wieść życie pustelnika. Wkrótce
wyczerpały mu się środki finansowe i popadł w nędzę. Wtedy posta-
nowił pisać historyjki, coś w rodzaju bajek o ukrytym znaczeniu.
Również w tej dziedzinie wykazał talent, nie miał jednak szczęścia.
Koledzy po fajehu wyśmiewali go, nie rozumiejąc jego opowiadań,
wielu twierdziło, że osobiste nieszczęście pomieszało mu klepki w gło-
wie. Wkrótce zapomniano o nim, nikt nie chciał czytać tego, co napi-
sał, żył więc w osamotnieniu, w nędznych warunkach, gdzieś na pery-
feriach miasta.
Usłyszawszy o jego smutnym losie, król zaprosił go do pałacu.
104
Matematyk przyjął tę propozycję- po długim namyśle. Odtąd przeby-
wał na dworze królewskim zajmując się dorywczo naprawami i nad-
zorując automatyczną centralę sterowniczą oraz maszyny liczące. Było
to zajęcie mało absorbujące, mógł więc nadal pisać swoje bajki, za co
zresztą wyśmiewano go. Nikt nie traktował go poważnie, on zaś nie
przejmował się tym zbytnio. Ironiczne miny kpiarzy kwitował dwu-
znacznym uśmiechem. W końcu zyskał miano dziwaka, ale nieszkod-
liwego, zostawiono go więc w spokoju. Jedynie obaj książęta odnosili
się do niego przyjaźnie i serdecznie, a on polubił ich również, ale nie
dlatego, że obiecywał sobie po tym korzyści, nie. O tym nawet nie
myślał. Po prostu byli to jego najcierpliwsi słuchacze, godzinami de-
lektujący się jego relacjami. Tak więc snuł swoje opowieści o prze-
szłości i przyszłości,' o dalekich, nieznanych krójestwach i ich osobli-
wych mieszkańcach, opisywał szczegółowo miasta, ulice, place, pałace
ł rynki, jak również odzież, język i obyczaje tamtych mieszkańców
tak, jak gdyby był tam i widział wszystko na własne oczy. Przy tym
rzadko opuszczał pozbawione okien komnaty królewskiej centrali
obliczeniowej, spędzając niemal wszystkie wolne chwile wśród kom-
puterów, generatorów, transmiterów i urządzeń nadawczych.
Nie wszystko z tego, co opowiadał, było dla książąt zrozumiałe,
ale w każdym razie odbierali to jako pasjonujące historie. Lubili go
za to, że dostarczał im dreszczyku emocji, nie próbując im schlebiać,
jak to czynili inni. '
Coraz częściej widywali go w laboratorium, pochylonego nad ry-
sunkami lub też manipulującego jakimiś przyrządami. Widocznie
znowu polubił swój zawód. Niezależnie jednak od tego momentalnie
zwijał rysunki albo wycierał sobie ręce, kiedy odwiedzali go. Zawsze
miał dla nich czas. Nieraz przyglądali mu się, jak pracuje. Maszyny
obliczeniowe pracowały dzień i noc, przeprowadzając integracje, jaki-
mi je zasilał. Majstrował coś i lutował, sptowadzał z daleka materiały
i części, zawsze też imponował synom króla, kiedy otwierał przy nich
którąś z paczek, jakie przemierzyły pół Galaktyki, a teraz leżały w je-
go pracowni.
Pewnego dnia młodzieńcy spostrzegli, że ich przyjaciel znacznie
się postarzał. Zawsze cieszył się dobrym zdrowiem, ale teraz marniał
niezmiernie szybko. Z tygodnia na tydzień, a nawet z dnia na dzień
przybywało mu lat. Posiwiał, na twarzy pojawiły się zmarszczki, oczy
były zmęczone i podkrążone. Często bywał roztargniony, zapominał
o różnych sprawach, z trudem przypominał sobie o wydarzeniach
105
i rozmowach z poprzedniego dnia. Jego ciało i umysł niszczały w
przerażająco szybkim tempie.
Dopiero później chłopcy dowiedzieli się, co było przyczyną tego
stanu rzeczy. Otóż ich przyjaciel skonstruował przyrząd, za pomocą
którego mógł poruszać się w czasie, i od tej pory spędzał miesiące
i lata w różnych punktach linii czasowej, wracał jednak zawsze do
punktu wyjścia, aby nie zwracać na siebie uwagi i nie zmuszać innych
do wszczynania poszukiwań. Do tej pory udawało mu się to świetnie.
Nikt nie miał pojęcia o jego wycieczkach.
Tak upływały lata, królewscy synowie podrastali, uczyli się pilnie,
ale zawsze znajdowali czas, aby odwiedzić swego przyjaciela. Pewnego
razu zachorował. Był już starcem o siwiuteńkich włosach i zapadłych
policzkach. Wiedział, że umrze już wkrótce, ale sprawiał wrażenie
zadowolonego z życia. Skinął na chłopców, aby podeszli do jego po-
słania i szeptem zdradził im swą tajemnicę: ostatkiem sił zniszczył
swą cudowną maszynę, zostawił jednak plany, szkice i opisy, które
wystarczą mądrej głowie do odtworzenia aparatury.
W kilka dni później zmarł. Nikt na dworze nie płakał po nim,
oprócz obydwu synów królewskich, którzy odczuwali brak długolet-
niego przyjaciela.
Wkrótce obaj zainteresowali się spuścizną po zmarłym; szperali
w szufladach, próbowali odszyfrować skomplikowane plany i rysunki.
Skrupulatnie porządkowali resztki zniszczonego przyrządu, usiłując
zrekonstruować go. Niestety, chociaż zajęli się tą sprawą z olbrzymim
zapałem,, przedsięwzięcie okazało się niezmiernie trudne. Rysunki
i opisy były równie osobliwe i bezsensowne, co opowiadania starego.
Teraz dopiero okazało się, jak przydatny był fakt, że już jako dzieci
przysłuchiwali się jego niekończącym się opowieściom; tym łatwiej
potrafili się teraz wczuć w jego pozornie nielogiczny sposób myślenia.
Mimo to prace posuwały się do przodu w żółwim tempie, niezależnie
od sprzyjających warunków, jakie swoim synom stworzył król, trosz-
cząc się o nieskrępowany rozwój ich talentu.
Wkrótce drogi ich rozeszły się, gdyż każdy z nich opracował własną
teorię mającą rozwiązać trudny problem, ale i tak nadszedł dzień,
kiedy obaj dopięli wspólnego celu, a zwierciadło przyrządu zamigota-
ło — zgodnie z rysunkiem i instrukcją. I tu nastąpiło rozczarowanie:
lustro nie przepuszczało! A więc czegoś brakowało!
Braci ogarnęło zniechęcenie. Czyżby ich starszy przyjaciel spłatał
im figla? Czyżby wodził ich za nos, tak jak czynił to niejednokrotnie
106
'	\
za pomocą swoich opowieści? Tego nie można było wykluczyć, jak-
kolwiek wiele przemawiało przeciw temu. W wyniku bardziej szcze-
gółowych badań okazało się jednak, że nie było to oszustwo; po pro-
stu osoba pragnąca przejść przez zwierciadło musiała mieć przy sobie
specjalny mechanizm. Mechanizm pozwalał wejść w znajdujące się
z drugiej strony lustra pole energetyczne, transportujące następnie
daną osobę w inne miejsca linii czasowej. Przewóz 'trwał tak długo,
aż mechanizm nie został przebiegunowany — wtedy pole energety-
czne wyrzucało podróżującego, wysadzając go w dowolnym miejscu
linii czasowej, gdzie ^dana osoba podlegała materializacji, poruszając
się odtąd z normalną prędkością zgodną z nurtem czasu, Me'chanizm
przypominał kunsztowną broszkę wielkości monety dziesięciodolaro-
wej, składał sję ze srebrnych blaszek i licznych drobnych kryształków
połączonych cieniutkimi jak włos drucikami miedzianymi, ułożonymi
w niezwykle skomplikowany schemat. Układ ten okazał się najbar-
dziej zawikłanym z wszystkich problemów.
Podczas prób rekonstrukcji tego skomplikowanego przyrządu star-
szy z książąt, szczególnie uzdolniony w dziedzinie mechaniki precy-
zyjnej, odniósł sukces i oto nadszedł dla niego dzień triumfu.
Na oczach brata wszedł w lustro, wyłonił się z powrotem, zniknął po-
nownie i jeszcze raz ukazał się, nie potrafił jednak powiedzieć nic
prócz tego, że za lustrem dostał się w wir czegoś nieokreślonego^ co
po krótkiej chwili wypchnęło go z powrotem z przyrządu. Nic nato-
miast nie widział. Przestrzeń za lustrem pokrywała mleczna, nieprze-
nikniona BIEL, niczym gęsta mgła, nie pozwalająca nawet dostrzec
własnej dłoni. Nie udawało się lądowanie w innym czasie, pole ener-
getyczne wyrzucało księcia każdorazowo w tym samym miejscu, gdzie
wchodził w lustro. A więc kolejna zagadka! Dopiero później książę
odkrył przyczynę niepowodzenia: ten właśnie odcinek linii czasowej
był zapieczętowany, co uniemożliwiało podróżowanie. Tę pieczęć i
jeszcze wiele innych umieścił tam sam wynalazca, pragnąc zabezpie-
czyć linię czasową przed lekkomyślnymi, przypadkowymi, a nawet
złośliwymi ingerencjami.
Teraz, kiedy uporali się z pieczęcią, przyrząd zaczął wspaniale fun-
kcjonować, obaj jeździli więc wzdłuż linii czasowej i wówczas okazało
się, jak małe mają doświadczenie, zwłaszcza w posługiwaniu się brosz-
ką. Potrafili wprawdzie uruchomić energię i wyruszyć, ale nie umieli
spowodować przerwania podróży w określonym miejscu i czasie.
Na szczęście podróż taka nietrwała nigdy dłużej niż kilka minut.
l	107
Po wspólnych naradach postanowili powiększyć nieco energię pola,
przez co uzyskali przedłużenie czasu podróży do rzędu kilku dni, na-
dal jednak nie byli w stanie wyliczyć ani przewidzieć punktu czaso-
wego, w którym pole energetyczne wypuści ich znowu. Pewnego razu
jeden z braci zniknął na sześć dni, a drugi w tym czasie robił wszyst-
ko, aby ukryć nieobecność brata na dworze. Pomogło mu przy tym
ich ogromne podobieństwo.
Minęło sporo czasu i pojawił się problem sukcesji tronu, który król
pragnął uregulować jeszcze przed śmiercią. Pragnął mianowicie
uchronić swoje królestwo przed podziałem, w związku z czym przy-
znał koronę — zgodnie z prastarym obyczajem — starszemu synowi.
Młodszy miał za to otrzymać środki wystarczające na swobodne zaję-
cie się tym, co go interesowało najbardziej.
Pech chciał jednak, że młodszy z braci, ogarnięty nadmierną ambi-
cją, zapragnął zasiąść na tronie, natomiast desygnowany na następcę
tronu interesował się bardziej nauką niż sprawowaniem władzy. Był
to właśnie ten z braci, który osiągnął większe sukcesy przy rekon-
strukcji przyrządu.
W pałacu królewskim zagościły więc zawiść i niezgoda, rozbijając
tak nierozłączne niegdyś rodzeństwo. Następca tronu skłonny był na-
wet zrezygnować ze swego prawa, aby tylko uniknąć tych niegodnych
niesnasek, ale król obstawał uparcie przy swojej decyzji, kierując się
chęcią zachowania tradycji i zadośćuczynienia oczekiwaniom stron-
nictwa konserwatywnego.
Młodszy brat, który uznał się za odsuniętego od władzy, pogrążył
się coraz bardziej w zawiści, w czym pomagali mu dworscy pochlebcy.
Oni to właśnie swoimi podszeptami nakłonili go do podjęcia decyzji:
brata należy w jakiś sposób unieszkodliwić. Zamiar ten zrealizował
w sposób tak wyrafinowany, że nikt chyba nie podejrzewał go o to.
P« prostu użył maszyny do podróżowania w czasie. Kiedy bowiem
starszy brat, niestrudzenie usiłujący wyjaśnić problem materializacji
tam, gdzie nie ma zwierciadła, ponownie wszedł w lustro, młodszy
podbiegł do przyrządu i podniósł poziom energii pola czasowego
do maksimum. Reakcja przeraziła nawet jego: kilka urządzeń zostało
uszkodzonych, niektóre przewody spaliły się, a w końcu eksplodowało
lustro. Starszy brat, przeniesiony mocą energii do odległego punktu
linii czasowej, wylądował w czasie. Gdzie — tego nie wiedział nikt,
wiadomo było tylko, że w przeszłości, gdyż tak nastawiona była ma-
szyna.
108
Na dworze zapanowało olbrzymie poruszenie, kiedy dowiedziano
się o nieszczęśliwym wypadku. Obawiano się, że może on pociągnąć
za sobą poważne reperkusje polityczne. Dopiero teraz dotychczasowe
praktyki królewskich synów wyszły na jaw, przeklinano więc owe za-
bawy, a zwłaszcza ich prekursora — starego zwariowanego fizyka.
Przede wszystkim zaś — czekano.
Dni przerodziły się w tygodnie, tygodnie w miesiące, w końcu
upłynął rok, ale następca tronu nie zjawił się. Wtedy król ogłosił żało-
bę, gdyż nie można było przewidzieć, gdzie i w jaki sposób młodzie-
niec ujawni się znowu. Młodszego brata dręczyły wyrzuty sumienia,
żył też w ustawicznej trwodze, spodziewając się, że ofiara jego nik-
czemnego postępku zjawi się króregoś dnia i pociągnie go do odpo-
wiedzialności. Sypiał tylko przy zapalonym świetle, często zrywał się
z łoża zlany potem, wzdrygał się przy najmniejszym podejrzanym
odgłosie, stawał się coraz bardziej nerwowy, do poddanych odnosił
się niesprawiedliwie i niegodnie, nie ufał też nikomu. W końcu naród
znienawidził go tak, jak jeszcze żadnego z poprzednich władców.
— Czy On również odniósł takie wrażenie, Collins?
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość.
— Po śmierci starego króla tron objął jego młodszy syn, który za
najpilniejsze zadanie uznał rekonstrukcję przyrządu, aby zabezpieczyć
się przed wszelką ewentualnością. Utworzył oddział policji, patrol
czasowy, który musiał podróżować stale wzdłuż linii czasu, wypatru-
jąc czegoś podejrzanego. Strażnicy mieli donosić o wszystkim, śledzić
wszystko, co podejrzane i co mogłoby oznaczać groźbę dla Jego Kró-
lewskiej Mości, ale przede wszystkim ich powinnością była troska
o bezpieczeństwo króla w każdej okoliczności i o każdej porze. Nie-
dbalstwo i lekkomyślność strażników, zwłaszcza w początkowym
okresie, przyczyniły się do powstania fraktur, a to z kolei postawiło
na nogi całą armię naukowców i strażników. Fraktury należało
usunąć. Większym szkodom w tym splocie historii zapobiegły pieczę-
cie, których istnienie strażnicy przypisywali panującej w przyszłości
mocy, zwanej BIELĄ, jako że przestrzeń za lustrami była tak biała,
że brak widoczności uniemożliwiał zarówno start jak również lądowa-
nie. Jednak zamknięcie dostępu do owych punktów nie było dziełem
sił z przyszłości; uczynił to stary fizyk, który, i w przyszłości, i w prze-
szłości wykonał olbrzymią pracę, co zresztą kosztowało go dziesiątki
lat trudów.
Nie inaczej wiodło się strażnikom z patrolu czasowego. Poświęcając
109
wiele czasu poznali dawne języki, obyczaje zapomnianych cywilizacji,
nauczyli się posługiwać prymitywną bronią i przyrządami, postępo-
wać w odpowiedni sposób ze zwierzętami, spać pod gołym niebem,
znosić zatrutą atmosferę, przyzwyczaili nawet swoje żołądki do bar-
barzyńskich potraw — wszystko na próżno. Uganiali się za zjawą,
za lalkami i innymi mechanizmami. To właśnie jest najśmieszniejsze
w całej tej historii. Szukali lalki, która nie dała się schwytać i której
nie ujrzeli nawet na oczy, aż zrobiło się za późno. Ale po co opowia-
dam Mu to? Przecież On wie o tym doskonale, nieprawdaż, Collins?
Przecież to On kierował tą akcją!
— Tak, Wasza Królewską Mość.
— Mimo to dokończę tę opowieść, opowiem jej najbrzydszą i naj-
bardziej wstrząsającą część, opowiem o przygodach nieszczęśliwego
księcia, którego zły los rzucił w przeszłość, w ponurą epokę, i o tym,
jak sobie poradził.
Książę przeszedł przez lustro i udał się w stronę przeszłości, chcąc
obejrzeć pieczęć sprawiającą im tyle kłopotów w początkowym okre-
sie eksperymentów. Poddając się lekkiemu ssaniu unosił się w migot-
liwej ciemności, kiedy poczuł nagle, że pęd prądu przybiera gwałtow-
nie na sile. Poczuł się tak, jakby porwała go kipiel i stracił niemal
przytomność. Raptem wszelki ruch ustał, pole uwolniło go, zrobiło
się widno.
Do tej pory nie mógł sobie wyobrazić, w jaki sposób ciało może
zmaterializować się bez lustra, jakie wymagane są do tego energie
i środki ostrożności. Teraz poznawał to na własnym ciele. Na wyso-
kości około czterech metrów nad ziemią zmaterializował się, po czym
opadł. Poczuł piekący ból w prawym stawie biodrowym i przewrócił
się twarzą do dołu. Jego włosy były osmalone, ubranie tliło się tu
i ówdzie. Zaczął tarzać się na mokrej trawie, dusząc płomienie. Potem
leżał wyczerpany, brudny i obolały, usiłując pokonać szok i opanować
łzy. Po kilku minutach doszedł do siebie na tyle, że mógł zastanowić
się nad swoim położeniem.
Nie miał pojęcia, w jakim momencie' czasu wylądował. Pierwsze
v wrażenie podpowiadało mu, że jest to bardzo odległa przeszłość, gdyż
ślady na ziemi, z którą tak boleśnie nawiązał bliższy kontakt, świad-
czyły o istnieniu uprawy roli. Ostrożnie zbadał otoczenie. Leżał pod
gołym niebem, na polu, w pobliżu nie dostrzegał żadnej ludzkiej
110
siedziby. Okolica była pagórkowata, porośnięta pojedynczymi gru-
pami drzew. Rząd karłowatych zarośli graniczył z potokiem, wijącym
się po płaskiej dolinie. Krajobraz uderzał swą brzydotą, wszystko ro-
sło tu chaotycznie, zarośla były dzikie, niesymetryczne, nie uszlachet-
nione genetycznie, drzewa nie wykazywały śladów ingerencji człowie-
ka. Ktoś z pewnością nawodnił niedawno teren bez umiaru, gdyż zie-
mia była mokra, a na porośniętych chwastami polach i łąkach lśniły
dwie kałuże. Niebo było zachmurzone, nie mógł więc ustalić położe-
nia słońca, ale w przybliżeniu ocenił, że jest południe.
Przy całym swoim nieszczęściu mógł jeszcze się cieszyć, że nie
zmaterializował się w gęsto zaludnionej okolicy. Wytworzona przez
niego fala ciśnienia rozerwałaby płuca wszystkim żywym istotom w
promieniu stu metrów. Zaczął rozglądać się za jakąś kryjówką. Dla
ewentualnego obserwatora z góry leżał pośrodku pola, jak na dłoni.
Nie wolno było tu zostać. Jego nietypowe i w dodatku spalone ubra-
nie, nagłe pojawienie się dosłownie z niczego, nieznajomość tutejsze-
go języka — to wszystko mogłoby wydać się tubylcom podejrzane
i skłonić ich do poddania go całej serii przesłuchań, przy czym nikt
nie uwierzyłby jego zeznaniom. Uważnie prześledził całe niebo, ale
na szczęście nie pokazał się żaden aparat latający. Należało najpierw
wyszukać sobie w zaroślach kryjówkę i przeczekać noc. Potem zamie-
rzał rozejrzeć się za światłami, odnaleźć jakąś miejscowość albo przy-
najmniej pojedynczy dom, gdzie może zdobyłby typowe, jak na ten
czas i miejsce, ubranie, żywność i najniezbędniejsze wyposażenie.
Wstał. Natychmiast przeszył go palący ból. Prawe biodro było
jak w ogniu. Widocznie zranił się przy upadku. Mam nadzieję, że
nic sobie nie złamałem, pomyślał, tego by jeszcze brakowało. Utyka-
jąc, szedł przez pole na przełaj w stronę najbliższej grupy drzew.
Poruszał się z trudem. Przeklinał meteorologów, którzy zbyt obficie
zrosili deszczem ów teren. Wyglądało na to, że regulacja klimatu
znajdowała się dopiero w powijakach. Błoto ciężkimi grudami przy-
wierało mu do nóg, raz po raz musiał wyciągać z mokrej ziemi któryś
z butów. Stanowczo nie był dobrze wyekwipowany, miał też zbyt
lekkie ubranie, mogło być jednak jeszcze gorzej, gdyby na przykład
wylądował podczas ostrej zimy. Drzewa, do których zmierzał, rosły
z drugiej strony wąskiego potoku. Będzie musiał przejść go w bród,
ponieważ jest zbyt szeroki. Każdy krok sprawiał mu ból, czynił ze
zwykłego spaceru prawdziwą mękę. Kiedy wreszcie dotarł do brzegu,
stanął jak wryty.
111
W potoku, częściowo zanurzone w płytkiej wodzie, leżały zmasak-
rowane zwłoki dwóch mężczyzn. Obaj byli na wpół obnażeni, najwi-
doczniej obrabowano ich. Musieli leżeć tu już od wielu dni, gdyż
ich ciała zdążyły nabrzmieć i ulec zniekształceniu, wydawały też
okropny zapach. Na głowach i szyjach widniały rany kłute. W barba-
rzyński sposób zabito ich i bez żadnych ceregieli wrzucono do poto-
ku. Przerażony odwrócił się plecami do wody. Nigdy przedtem nie
widział czegoś tak okropnego. Zbrodnia? Tylko tego brakowało! Nie
mogło być nic gorszego, niż dać się wplątać w taką historię! Trzeba
jak najszybciej opuścić te, okolice.
Spiesznie ruszył do przodu, idąc z biegiem potoku. Trzysta metrów
dalej natknął się na zawalony most ze zbutwiałego drewna. Zrozumiał,
że most został zniszczony rozmyślnie. Tu znalazł trzecie zwłoki, tym
razem była to kobieta. Leżała obok przewróconego pojazdu, zniszczo-
nego i splądrowanego. Widocznie zabójcom chodziło o dobytek ko-
biety, świadczyły o tym połamane skrzynie i rozdeptane kosze, leżące
w trawie i w potoku, oraz rozrzucone dokoła części ubrania i strzępy
materiału, buty i różne inne przedmioty, których zastosowania nie
potrafił odgadnąć. Pojazd sprawiał wrażenie czegoś w rodzaju samo-
chodu dostawczego. Kobieta broniła się prawdopodobnie aż do końca,
gdyż w dłoniach ściskała jeszcze kurczowo niektóre swoje rzeczy.
Widział wyraźnie, że zabito ją z broni dużego kalibru.
Książę wzdrygnął się i zaczął zbierać strzępy materiału, aby móc
przykryć ofiarę.'Następnie podniósł to, co mogło mu się przydać,
znalazł przy okazji jakąś dziwaczną część odzieży z dwiema rurkami,
pomyślanymi widocznie jako okrycie na nogi, oraz inne rzeczy, mokre
wprawdzie i porwane, ale przydatne. Niektóre z nich założył od razu,
upodabniając się do tubylców. Największe kłopoty miał z butami,
ale wreszcie, znalazł dwa okrycia na nogi ze skóry zwierzęcia. Prze-
zwyciężając wstręt założył je od razu.
Tak więc osiągnął już pierwszy swój cel i chociaż czuł się jak hiena
cmentarna, nie rzucał się teraz w oczy ze względu na ubranie. Zdawał
sobie doskonale sprawę, w jak niebezpiecznej jest sytuacji, bo gdyby
ktoś znalazł go w pobliżu miejsca przestępstwa, nie musiałby już roz-
myślać nad swoją przyszłością. Wyglądało na to, że w tych stronach.
nie ceni się zbytnio ludzkiego życia. Musiał zachować daleko posunię-
tą ostrożność, na razie jednak nie mógł się uskarżać: jak okiem sięg-
nąć, nie widać było nikogo. Okolica była słabo zaludniona i miała źle
112 .
rozwiniętą komunikację, w przeciwnym bowiem razie dawno by już
odnaleziono zwłoki.
Dokładniej obejrzał zniszczony pojazd: cały był z drewna, o żelaz-
nych kołach i „prymitywnym układzie kierowniczym. Nie posiadał
własnego napędu; sądząc po wyglądzie, musiano mocować go do ja-
kiegoś mechanizmu lub zaprzęgać do niego konie.. Odkrycie to zdu-
miało księcia. Przecież tego typu pojazdów nie było już od tysięcy lat.
W jakim więc czasie wylądował? Gorączkowo szukał danych w pa-
mięci. Od kiedy są automobile? Ich rozwój datowany jest na krótko
przed odkryciem energii atomowej i elektroniki. A więc przełom dru-
giego i trzeciego tysiąclecia. Przyszły mu nagle na myśl budzące gro-
zę bajki i relacje o owych barbarzyńskich stuleciach, których nasłu-
chał się, kiedy był jeszcze dzieckiem. Czyżby wylądował w XX wieku?
A może jeszcze wcześniej? Ale przecież pole transportowe nie mogło
przenieść go w tak odległą przeszość, jego energi nie wystarczyłoby
na to. A może...? Ale nie! Tylko spokojnie, nakazywał sobie w duchu.
Żadnych pochopnych wniosków! Przede wszystkim trzeba się zasta-
nowić. Z pewnością ludzie lubujący się w antykach, a więc również
w pojazdach konnych, mogą istnieć również w czasach cywilizacji
elektronicznej. Tylko że tamta zabita kobieta nie sprawiała wrażenia,
jakby wybrała się na przejażdżkę dla przyjemności. Obejrzał dokład-
nie znalezione części ubrania: nic ze sztucznego tworzywa, same sub-
stancje organiczne. Wszystkie obserwacje zmuszały do tego samego
wniosku: znajdował się teraz w epoce pretechnicznej.
Jeżeli istotnie tak było, jego położenie było beznadziejne. Byłby
zgubiony bez dużych źródeł energii elektrycznej, elektroniki, precy-
zyjnych przyrządów i  wysokowartościowych surowców.  W takim
przypadku mogłaby go uratować tylko pomoc wysłana z przyszłości.
Z pewnością zaczną go szukać, przede wszystkim zajmie się tym jego
brat, zrobi wszystko, aby odnaleźć go i sprowadzić z powrotem.
Ale w jaki sposób wytropi go, przecież nie wie nawet, kiedy za-
cząć poszukiwania. Spokojnie, tylko spokojnie, mitygował siebie sa-
mego. Jest przecież tyle możliwości. Na pewno znajdzie się jakieś
wyjście, aby wysłać w przyszłość informacje mogące zwrócić uwagę
tamtych na niego. Można na przykład malować zakodowane obrazy
albo pisać książki, których anachronizm zastanowi czytelników, i któ-
re zostaną odczytane jako przesłania. Ale czy on był malarzem lub pi-
sarzem? Czy jego dzieła przetrwałyby całe tysiąclecia zmiennych prą-
dów duchowych, wojen, barbarzyństw, pożarów, anarchii, wandaliz-
113
mu, a przynajmniej jego samego? Czy ktoś uzna je za warte tego, aby
wstawić je do biblioteki lub przechować w muzeum? A nawet jeżeli
tLk, to czy w odpowiednim czasie zostaną one odczytane jako wiado-
mości? Czy w ogóle zostaną dostrzeżone wśród wielu tysięcy innych
świadectw chiromancji i astrologii, alchemii, filozofii spekulatywnej,
czarnej i białej magii, fantastyki naukowej i literatury fantastycznej
z odległej przeszłości? I czy w ogóle ktoś — podejrzenie to przybiera-
ło coraz bardziej realną postać — nawet brat, będzie zainteresowany
tym, by odszukać go i umożliwić mu powrót?
Dosyć tych rozmyślań, skarcił siebie w duchu. Wszystko w swoim
czasie. Może uda się skonstruować mechanizm, który w bezpiecznym
miejscu przetrwa, aby w odpowiedniej chwili zwrócić uwagę na siebie
i na niego. Jeżeli będą istniały podróże w czasie, z pewnością zaczną
go szukać, w ten czy w inny sposób. Najważniejsze to nawiązać
kontakt, potem znajdzie się wyjście. Będzie musiał tylko dobrze uwa-
żać, żeby nie przeoczyć znaków. Ale teraz chodzi o przeżycie, a więc
przede wszystkim kwestia wyżywienia, zdobycia broni, pieniędzy,
bezpiecznego mieszkania i informacji. Resztę zorganizuje potem. Je-
żeli chodzi o tubylców, na pewno ustępuje im pod względem siły
fizycznej, ale z kolei posiada nad nimi przewagę innego typu: zna się
na sprawach techniki i nauk przyrodniczych.
Opuścił to miejsce grozy i po resztkach mostu przedostał się na
przeciwległy brzeg potoku, zboczył z drogi i pomiędzy drzewami
a krzewami wyszukał sobie względnie suche miejsce, gdzie nie mógł
go dostrzec przypadkowy przechodzień. Było ciepło. Książę rozłożył
ubranie, aby wyschło, a następnie obejrzał nogę. Rana była wpraw-
dzie bolesna, ale zapewne doznał raczej stłuczenia niż złamania. Kilka
godzin wypoczynku mogło dać dużo. Usiadł na ziemi i rozejrzał
, się dokoła. Pierwotne rośliny, otaczające go ze wszystkich stron, wy-
glądał}' okropnie. Ptaki ćwierkały wśród gałęzi, ale odniósł wrażenie,
że nie były mechanizmami, jakie poznał w swojej epoce, gdyż reago-
wały i zachowywały się w nie znany mu sposób. Musiały to być istoty
organiczne, śpiewały jednak równie pięknie jak tamte. Wszędzie kwi-
tło tu życie: na ziemi, na trawie, na liściach, na korze drzew, wszędzie
coś pełzało i raczkowało, ćwierkało i szeleściło. Uświadomił sobie na-
gle, że tak intensywne życie organiczne budzi w nim goś w rodzaju
wstrętu. Wyrósł w sterylnym świecie pałacu, gdzie najwyżej raz na
parę tygodni zabłąkało się jakieś zwierzę, rzadko spotykany owad jak
mucha lub motyl, i wtedy — o ile jakimś cudem nie dostało się w po-
114
le działania ekranów' energetycznych i nie uległo spaleniu — szpera-
cze podczerwone któregoś z mikrostatków bojowych wpadały bardzo
szybko na jego trop, po czym przeganiały go z przestrzeni powietrznej
lub zabijały. Będę musiał przyzwyczaić się do tego, pomyślał prze-
zwyciężając wstręt. Nie zaprotestował, kiedy jakiś zwinny ciemny
owad o sześciu odnóżach wszedł na jego dłoń. Zresztą owad nie uczy-
nił mu nic złego.
Spojrzał w niebo. Było puste, pozbawione pasm kondensacyjnych,
platform obserwacyjnych umocowanych do niewidzialnych kotwic
grawitacyjnych, wahadłowców kontrolnych podążających zaprogra-
mowaną trajektorią w labiryncie promieni wiodących. Słońce prze-
dzierało się przez cienką warstwę chmur, zsyłając na ziemię ciepłe
i bogate w energię promienie.
Od pewnego czasu księcia drażniło coś, czego nie potrafił określić,
dopiero teraz uświadomił sobie, co to jest: absolutna cisza. Wpraw-
dzie w powietrzu rozbrzmiewały świergot ptaków i szelest liści, ale
wszędzie panował tak nieprawdopodobny spokój, że można było usły-
szeć własny puls. Jego uszy nawykły do kakafonii dźwięków powodo-
wanych przez niezliczone pojazdy, mechanizmy sterujące i wspoma-
gające oraz inne aparaty pomocnicze zainstalowane w pałacu. Hałas
ten towarzyszył mu stale, odkąd sięgał pamięcią, dlatego też nie zwf a-
cał nań większej uwagi, a teraz owa cisza działała na niego jak przy-
tłumiony dźwięk, którego nie sposób usłyszeć, ale można go po-
czuć. Słońce suszyło jego odzież i ogrzewało mu twarz, kraj rozkoszo-
wał się spokojnym, popołudniem. Książę poczuł, że ogarnia go sen-
ność. Nawet nie spostrzegł, kiedy usnął.
Noc już zapadła, gdy otworzył oczy. Nad mm widniały gwiazdy.
Nigdy jeszcze nie widział tak wyraźnie zamieszkanej części wszech-
świata. Gołym okiem dostrzegł dwie z gwiazd należących do impe-
rium ojca. Bzdura, pomyślał, w tej epoce dalsza przestrzeń nie była
jeszcze zamieszkana. Nie wiadomo dlaczego poruszył go fakt, że od-
ległe słońca tworzą niemal takie same konstelacje jak te, które znał.
Wzdrygnął się. W oddali rozległ się osobliwy dźwięk, przypominający
grzmot, a na horyzoncie zamigotały błyskawice, jednakże niebo pozo-
stało czyste. Wyglądało to jak bombardowanie chemiczną bronią
eksplozyjną.
Czyżby...? Ależ tak, oczywiście! To wyjaśniało istnienie śladów
zniszczeń i zwłok, które znalazł. Trwała wojna! To, co dojrzał na ho-
ryzoncie, nie było niczym innym jak błyskiem odpalonej broni
115
eksplozyjnej. Widocznie gdzieś niedaleko toczą się walki. Na niebie
widniała czerwona łuna, prawdopodobnie efekt szalejących pożarów.
Tego jeszcze brakowało! A więc dostał się w czas działań wojen-
nych! No cóż, to też ma swoje zalety, pocieszał się. W powszechnym
rozgardiaszu przyjdzie mu łatwiej zniknąć w tłumie tubylców, zdobyć
jakoś broń i pieniądze oraz zadomowić się gdzieś, gdyż kto pyta o na-
zwisko i pochodzenie w takich okolicznościach! Fakt ten mógł upro-
ścić sytuację, jednocześnie jednak jego położenie stawało się bardziej
niebezpieczne, gdyż nie sposób było wykluczyć możliwości, iż dosta-
nie się pomiędzy dwa fronty. Musiał zawierzyć własnemu szczęściu.
Wstał. W nodze czuł jeszcze ból, ale mógł już chodzić. Ubrał się,
związał swój dobytek i udał się w stronę, skąd dobiegały go odgłosy
walki. Z pewnością mieszkali tam ludzie. Zbliży się ostrożnie i prze-
czeka jakiś czas, aby przezornie przeprowadzić obserwacje i zebrać
informacje. Dopiero później zadecyduje, co dalej.
Poruszanie się po polach i łąkach okazało się przedsięwzięciem
trudniejszym, niż sądził. Okrycie na nogi było sztywne i niewygodne,
wkrótce też zaczął dokuczać mu ból. Już po godzinie był zupełnie
wycieńczony i musiał przystanąć na odpoczynek. Na domiar złego
poczuł głód. Wstał i ruszył dalej, omijając las, który budził w nim
trwogę, nie wiedział bowiem, jak reagują nocą dzikie rośliny i zwie-
rzęta. Walcząc ze zmęczeniem stąpał po grząskim gruncie, brodził
w potokach i coraz częściej zmuszony był zatrzymywać się
na odpoczynek.
Obszedł właśnie rozległy występ lasu, gdy wtem usłyszał z daleka
głośne okrzyki i odgłosy eksplozji oraz ujrzał łunę. Przed nim znaj-
dowała się zagroda chłopska. Stodoła płonęła,, oświetlając okolicę.
Usłyszał dalsze wybuchy, salwy śmiechu i przeraźliwe okrzyki, jakieś
postacie biegały i padały na ziemię. Utykając, podążył w tamtą stronę,
aby pomóc biedakom, ale kiedy znalazł się bliżej, uświadomił sobie,
że nic już nie może dla nich zrobić. Na jego oczach miały miejsce
przerażające ekscesy. Skryty za żywopłotem obserwował — początko-
wo ze zdumieniem, a następnie z rosnącą trwogą — ludzi, którzy roz-
palili olbrzymie ognisko, wrzucając do niego sprzęty domowe i inne
wyroby z drewna. Snop iskier dotarł do słomianego dachu stodoły.
Ogień trawił łapczywie nową ofiarę i zaczynał przerzucać się na inne
budynki, co jednak nie poruszyło specjalnie nikogo. Kilku mężczyzn
z olbrzymimi nakryciami głowy zataczało się, popijając raz po raz
z trzymanych w dłoniach naczyń. Z trudem trzymali się na nogach,
116
czasem ten i ów przewracał się na ziemię, usiłując daremnie podnieść
się z powrotem. Kilku mężczyzn leżało już nieruchomo. Jakieś zabite
zwierzę z odrąbaną głową, w barbarzyński sposób nadziane na włócz-
nię,   wisiało   nad   ogniskiem.   Część   napastników   rozbijała   szafy
i skrzynie, wyrzucając z nich całą zawartość i bijąc się pomiędzy sobą
na pięści lub włócznie o łup. Do uszu księcia dobiegały głośne wyz-
wiska. Inni schwytali tymczasem kilka kobiet i dziewcząt, po czym
przy wtórze gromkich wybuchów śmiechu zdarli z nich ubrania,
przewrócili na ziemię i wzięli je w tak bestialski sposób, że książę
wzdrygnął się. Kobiety, częściowo pod działaniem wmuszonego w nie /
alkoholu, częściowo ogłuszone brutalnymi uderzeniami, poddawały
się bezwolnie, jęcząc ze strachu, bólu i trwogi, podczas gdy reszta
śledziła poczynania swoich kompanów z olbrzymim zainteresowa-
niem, dopingując ich głośnymi okrzykami tak długo, aż nadeszła ich
kolej.  Książę, początkowo przerażony, poczuł wstręt i narastającą
wściekłość. Gdyby miał przy sobie broń laserową, udzieliłby tym łaj-
dakom takiej nauczki, że mieliby dość na całe życie. Dygocząc z gnie-
wu uświadomił sobie nagle, że i on wykazuje skłonności do agresji,
o co do tej pory nie podejrzewał siebie w ogóle. Czyżby ów świat wy-
warł już na niego taki wpływ, że zaczął rozumować jak dzikus? Cóż to
za okropna epoka, w której wylądował?
W pobliskim lesie znalazł kryjówkę, gdzie drżąc z zimna i ze stra-
chu, szczękając zębami, spędził całą noc pod drzewem. Łuna pożaru
i odgłosy orgii nie pozwalały mu zmrużyć oczu.
Temperatura spadała coraz bardziej, prawdopodobnie wskutek bra-
ku energii, powierzchnia ziemi wypromieniowywała bowiem nagro-
madzoną w ciągu dnia energię cieplną bez przeszkód w atmosferę.
Książę spojrzał w niebo; nawet odległe słońca sprawiały wrażenie
zimnych, niegościnnych. One również były jeszcze nie zamieszkane.
Zdrętwiał z zimna, wstał więc, aby rozruszać się trochę. Z ulgą
obserwował wstający świt i wschodzące słońce. Temperatura zaczęła
wzrastać.
Do południa zbieranina żołdaków, którzy nawiedzili okolicę pląd-
rując i mordując, pociągnęła dalej. Z zagrody chłopskiej nie pozostało
nic, wszystko spłonęło. Rabusie uprowadzili zwierzęta, mocując na
ich grzbietach siedzenia. Niektórzy rozsiedli się na nich od razu.
Pomysłowe urządzenie składające się ze sznurów i łańcuszków, które
prowadziło od pyska zwierzęcia do siedzenia jeźdźca, pozwalało, na
kierowanie tym organicznym pojazdem. Ku wielkiemu zdumieniu
,117
!»
księcia » owe   wielkie,   silne  zwierzęta poddawały się  biernie woli
jeźdźców.
Dopiero kiedy oddział zniknął w oddali, książę odważył się opuścić
swoją kryjówkę. Pragnął raz jeszcze obejrzeć miejsce zniszczenia,
spodziewając się, że może znajdzie tam kogoś, kto potrzebuje pomo-
cy, przede wszystkim jednak jego krokami kierował głód. Zamierzał
poszukać czegoś do jedzenia, a nawet zdobyć kilka informacji odnoś-
nie czasu, w jakim wylądował. Może znalazłby też jakieś papiery
lub kalendarze.
Jego oczom ukazał się straszliwy widok. Pomiędzy rozbitymi i tlą-
cymi się jeszcze rzeczami leżały zwęglone zwłoki zabitych mężczyzn
i kobiet. Kobiety i dziewczęta zamordowano w najbardziej potworny
sposób, po czym pozostawiono w kałużach krwi.
Budynki gospodarskie zawaliły się już uprzednio, reszty dokonały
płomienie. W podeptanej trawie poniewierały się tu i ówdzie rozbite
beczki i resztki żywności. Dręczony głodem książę rozejrzał się uważ-
niej dokoła i wreszcie znalazł kawałki substancji roślinnej, usmażone     ,
nad ogniskiem. Sprawiały wrażenie jadalnych, ale książę niechętnie     ?«
sięgnął po jeden z nich. Dopiero po chwili, kiedy przeżuł pierwszy
kęs, poczuł słodkawy smak. Mimo to jedzenie nie smakowało mu.
Szukając czegoś do picia natknął się na resztki kwaśnego i ostrego
płynu w naczyniach. Może to alkohol, pomyślał, nie był jednak pe-
wien. Dalsze poszukiwania okazały się owocne: znalazł otwór w ziemi,
wyłożony kamieniami i zaopatrzony w mechanizm, za pomocą któ-
rego można było opuszczać na dół i wciągać z powrotem pojemnik.
Książę wypróbował urządzenie i w ten sposób wyciągnął spod ziemi
wiadro wody. Woda wyglądała na czystą, zaczai więc pić ją łapczywie.
Zrobił się już ze mnie prawdziwy dzikus, pomyślał, piję wodę, w kto-     '
rej może aż się roi od czynników chorobotwórczych, jem brudne po-
żywienie w otoczeniu trupów i wdycham jednocześnie smród na wpół
spalonych zwierząt i ludzi. Może zdążyłem się już zatruć, ale cóż
mogę na to poradzić? Albo umrę z głodu i pragnienia, albo zgubią    i
mnie jad i mikroby tych barbarzyńskich potraw. Muszę zaryzykować.
Przeszukał odzież zmarłych. W kieszeni jednego z zabitych żołnie-
rzy znalazł dwa listy. Nie potrafił odczytać pisma, ale cyfry były arab-
skie. Pewnie była to data, gdyż razem tworzyły liczbę 1619, widoczną
w obydwu listach. A więc cofnął się w czasie o dwanaście tysięcy lat,
dokładniej: znajdował się teraz w pierwszej połowie siedemnastego
wieku, według starego kalendarza. Papiery nie wyglądały na stare,
118
a więc wypisana na nich data mogła być aktualna. Nigdy jeszcze
energia pola czasowego przy starcie nie była tak duża, aby mogła
przetransportować go tak daleko w przeszłość. Czyżby w maszynie
nastąpiła jakaś awaria? Nie, to niemożliwe. Ktoś na pewno maczał
w tym palce, a któż inny mógłby to zrobić, jak nie brat? Trudno mu
było w to uwierzyć, ale niestety musiał oswoić się z tą myślą.
Schował obydwa listy. Były adresowane do niejakiego pana Weis-
slingera — jak dowiedział się po odczytaniu pisma — i zawierały
prośbę miejscowego proboszcza o jego powrót do ojczyzny z uwagi
na ciężką chorobę żony i trudną sytuację dzieci. W drugim liście du-
chowny informował o zgonie pani Weisslinger, o jej pogrzebie prze-
prowadzonym na koszt gminy, o licytacji jego warsztatu, o tym że je-
go pięcioro dzieci umieszczono każde w innej rodzinie, gdzie będą
służyć w zamian za utrzymanie, że są zdrowe, ale brakuje irn ojcow-
skiej ręki, że schwytano je na kilku próbach kradzieży, że wreszcie
on, Weisslinger,. jest włóczęgą bez czci i wiary, na którego Bóg ześle
kiedyś straszliwą karę za wszystkie grzechy. Istotnie, los nie był łas-
kawy dla adresata listów: poderżnięto mu gardło.
Książę znalazł przy nim również jedną z tych prymitywnych broni
miotających, funkcjonujących według zasady szybkiego rozszerzania
się gazów, które powstają podczas zapalenia się pewnych substancji
chemicznych, co z kolei wprawiało w ruch mały kawałek metalu.
Ów pocisk wylatywał następnie przez rurę, gdzie następowała eksplo-
zja, w stronę celu. Książę znalazł również pewien zapas owej palnej
substancji i kawałki ołowiu, pasujące idealnie do lufy owej broni.
Nie był już bezbronny i mógł nieco spokojniej spoglądać w przyszłość.
Następnie złożył ciała zabitych w jednym miejscu, usypał na nich
stos drewna i podpalił go, po czym spiesznie opuścił to straszliwe
miejsce, aby dotrzeć do większego skupiska ludzi. Wszędzie jednak
odnajdywał jeszcze okropniejsze miejsca zniszczenia.
Tak, Collins, w ten sposób nastał dla niego czas barwnych przygód
i niebezpieczeństw. Radził sobie ze zmiennym szczęściem, nauczył
się posługiwać bronią palną i białą oraz rozmaitych języków; począt-
kowo nie wzbudzał podejrzeń, gdyż w wojsku służyli mężczyźni z
różnych krajów, on zaś szybko opanował ich surowe obyczaje i bar-
barzyńskie zwyczaje, potrafił już walczyć i zabijać. To zadziwiające
i przerażające, Collins, jak szybko można nauczyć się takich umiejęt-
119
ności. Wkrótce już w każdej sytuacji zachowywał się tak jak normalny
człowiek z XVII wieku, nie zwracając na siebie niczyjej uwagi. Prze-
wędrował wiele krajów, w których szalała wojna, widział skrajną nę-
dzę i znosił niewypowiedzianie ciężki los, często bywał zrozpaczony,
rzadziej szczęśliwy, ale przede wszystkim — przeżył, i nie tylko to.
Nauczył się, jak polować na zdobycz, jak podstępem, przemocą i zim-
ną krwią bronić swojej własności. W końcu posiadał tyle, że mógł
zapewnić sobie spokojną egzystencję, zrezygnował więc z wojaczki —
kii wielkiemu zmartwieniu swoich przełożonych. Miał inne, w do-
słownym tego słowa znaczeniu dalekosiężne plany, ,było bowiem coś,
co przez cały czas podtrzymywało go na duchu i pozwalało pokony-
wać wszelkie przeszkody: broszka. Często wsuwał rękę do kieszeni,
aby przekonać się, że to nie sen, i wtedy czuł, jak kryształ wibruje.
w strumieniu czasu i żyje, dopóki zaś w owym mechanizmie istniało
życie, istniała aktywność na tym odcinku Unii czasowej, po którym
on dryfował teraz bezradnie, istnieli ludzie podróżujący w czasie
i istniała nadzieja dla niego. Wprawdzie nie mógł odbudować pola
czasowego,   nie   mając   zwierciadła,   pomoc   musiała więc nadejść
z przyszłości, był zaś na tyle mądry, aby wiedzieć, że jest tam przy-
najmniej jeden człowiek, dla którego obecna sytuacja jest korzystna;
sytuacja, w której przeciwnik znalazł się na niekorzystnej pozycji w
grze, jaką zaryzykował. Potrzebne mu było bezpieczne miejsce, gdzie
— korzystając z określonych surowców i narzędzi — mógłby w spo-
koju zająć się przygotowaniami. Następnie musiał czekać, aż pojawi
się ktoś z przyszłości.
Po miesiącach i latach niespokojnej włóczęgi znalazł się w małym
miasteczku na południu, które podobało mu się i było oddalone od
frontów, postanowił więc osiedlić się tam. Za zgromadzone pieniądze
kupił sobie mały domek przy rynku, gdzie urządził warsztat, wyko-
rzystując swoje umiejętności techniczne. Najpierw wyrabiał okucia
i naprawiał zamki, potem zaczął konstruować zabawki mechaniczne,
które następnie sprzedawał podróżnym lub mieszkańcom miasteczka.
Był dla wszystkich uprzejmy, stale grzeczny i gotów do pomocy,
dlatego też zyskał wkrótce opinię człowieka bez zarzutu. Mimo to
izolował się od innych, rzadko też widziano go w gospodzie Pod
Czerwonym Wołem, znajdującej się przecież naprzeciw jego domu.
Czekał. Jego uwadze nie uszedł żaden z podróżnych, którzy zawi-
tali do miasteczka i wysiedli przed gospodą. Co wieczór gasił światło,
wyglądając godzinami przez szczelinę w oknie na rynek. Każdą wolną
120
godzinę, którą zdołał wygospodarować ze swego napiętego rozkładu
dnia, spędzał nad szkicami i planami, pragnąc za pomocą prymityw-
nych narzędzi, jakimi dysponował, i bez .źródła energii elektrycznej,
rozwiązać swój problem. Rysowały się dwie możliwości: mógł skon-
struować mechanizm, który przetrwa dwanaście tysięcy lat, a następ-
nie sprowadzi pomoc. Wprawdzie krok ten oznaczał stworzenie frak-
tury, ale to była błahostka: Nie ryzykował niczym, jako że to rozwią-
zanie funkcjonowało jedynie w razie pewnego sukcesu. Kiedy mecha-
nizm da mu znak, będzie to dowód, że wygrał, gdyż taki był warunek
okazania pomocy: musiał znalez'ć się znowu w przyszłości. Drugie
wyjście polegało na skonstruowaniu aparatu, za pomocą którego moż-
na by połączyć się bezpośrednio z energią pola czasowego. W ten
sposób mógł uruchomić prymitywną elektronikę, aby zlokalizować
aktywność na linii czasu. Postanowił wypróbować obydwie możliwo-
ści i zabrał się do pracy. Potem czekał. Okazało się, że postąpił słusz-
nie. Wkrótce pojawili się pierwsi szpicle, po ich zachowaniu poznał
jednak od razu, że nie są tymi, na których czeka: im nie chodziło
o udzielenie Weisslingerowi pomocy. Czyż nie mam racji, Collins?
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość. Nie to było naszym za-
miarem.
— Cóż, tego właśnie spodziewał się Weisslinger. Zresztą przygo-
tował się na taką ewentualność. Lata przeżyte w tej epoce nie pozo-
stał}' bez wpływu na jego wygląd zewnętrzny: postarzał się, rysy twa-
rzy wyostrzyły się, zmężniał. Reszty zmian dokonał już sam: jego
włosy, w których wiły się siwe pasma, sięgały mu do ramion, wyglą-
dał na starszego, niż był w rzeczywistości. Wolał nie ryzykować, zbyt
duża była stawka. '
Wkrótce rozpoczęła się istna parada gości z przyszłości. Rejestrował
fraktury i jeden anachronizm po drugim, aż wreszcie zorientował się,
że odnaleziono go. Dzięki nim Weisslinger przeżył niejeden wieczór
pełen wrażeń. Ale o tym już opowiedziałem. Teraz mistrz przygoto-
wał kontrposunięcie. Następny ruch należał do niego. Teraz miało się
okazać, kto jest lepszym graczem. Co On na to, Collins?
— Chyba rozumiem już wszystko, -Wasza Królewska Mość. Ze
sposobu, w jaki Wasza Królewska Mość opowiada o tej odległej prze-
szłości, domyślam się, że to ty, Panie, zakpiłeś ze mnie. Wasza Kró-
lewska Mość musiał spędzić wiele czasu w tamtej epoce, gdyż tylko
stąd mogą pochodzić te imponujące wiadomości. Ze też nie wpadłem
na to wcześniej]
121
Minister klepnął się dłonią w czoło.
— Jak już powiedziałem, rozumiem już wiele, Wasza Królewska
Mość. Ale w tej historii brakuje mi jeszcze czegoś.
— Istotnie, Collins, czegoś tu brak. Brakuje ostatniego ogniwa,
decydującego ruchu.
— Za pozwoleniem, Wasza Królewska Mość, jedno pytanie: kim
właściwie jest BIEL?
— To nie fair, Collins. To byłoby jednoznaczne z rzuceniem kart
na stół. Niech trochę pomyśli! Tyle już powiedziałem. Przecież On
ma głowę nie od parady!
Collins siedział zatopiony w myślach, wpatrując się w lalkę, która
wirowała wokół własnej osi.
— Może nim być wynalazca, Wasza Królewska Mość, ten stary,
który skonstruował machinę czasu i pojawia się jako polski hrabia...
— Jego. wymyśliłem — wtrącił król. — Mówiłem już o tym.
... — któremu Wasza Królewska Mość lub ja opowiadamy owe
historie. — Minister nie dał zbić się z tropu. — On przekazuje in-
formacje Weisslingerowi, a ten z kolei, za pozwoleniem Waszej Kró-
lewskiej Mości...
— Stop, Collins, stop! Jeszcze się zagalopuje! Widzę, że zaczyna
ponosić Go fantazja. Wszystko po kolei. Po co nam jeszcze jedna fi-
gura w tej grze? Zostawmy starego w spokoju. On nie grał ani dla
BIELI ani dla CZERNI, sam jest... powiedzmy: SZARY. Możliwe,
że zna całą grę, prześledził wszystkie ruchy, ale trzymał się na uboczu.
Może zamierza rozegrać inną partię i zbiera na nią wszystkie siły.
Wszystko jest możliwe, przyszłość rozległa. Może tysiące ludzi obser-
wowało nasze grę, aby na tej podstawie nauczyć się graę. Nie potrze-
bujemy już jednak nowych figur. Niech On weźmie się do tego w
Inny sposób. A może byśmy doprowadzili naszą historię do szczęśli-
wego zakończenia, z tak zwanym efektem końcowym?
— Wasza   Królewska   Mość,    czy   mam...   mam   zagrać   rolę
BIAŁEGO?
— A czy On oczekiwał czegoś innego, Collins? Przecież On już od
dawna jest moim sprzymierzeńcem, w przeciwnym razie unicestwiłby
tego Weisslingera, a ja nie siedziałbym tu. Ostatecznie On jest naj-
lepszym z moich ludzi. A więc, niech teraz uważa! Weźmie moją pe-
lerynę i w odpowiednim czasie wywróci ją jasną podszewką na zew-
nątrz. W ten sposób uwidoczni się różnica pomiędzy CZARNYM
a BIAŁYM. Weisslinger otrzyma sygnał i uruchomi pieczęć, zmusza-
122
jąć do ucieczki załogę bazy operacyjnej 7. Potem On pomoże Weis-
slingerowi wydostać się z matni. A więc w drogę! Dobrego czasu!
Niech robi dokładnie to, co mu kazałem.
— Z przyjemnością, Wasza Królewska Mość. To dla mnie zasz-
czyt, móc wspólnie z tobą, Panie, dokończyć grę.
Collins przeszedł przez lustro, po czym wyszedł z powrotem,
chwiejąc się z lekka.
— Załatwione? — zapytał król.
— Załatwione — odparł Collins, przecierając sobie oczy.
— Widzę, że On wykorzystał okazję, aby wstąpić do gospody
Pod Czerwonym Wołem, czy nie tak? — roześmiał się król. — No,
ale to moja wina. Już od ponad dwóch godzin On stoi tu i wysłuchuje
moich historyjek. Mnie również przydałby się łyk czegoś mocniejsze-
go, ale przedtem doprowadźmy sprawę do końca. Przed nami decy-
dujący ruch. Czy Collins da sobie radę?
— Bez wątpienia, Wasza Królewska Mość. Długa jazda po lesie
do bazy operacyjnej 7 i chłodne powietrze sprawiły, że doszedłem
już do siebie.
— To dobrze. Teraz dam ci mata, drogi braciszku. Collins, teraz
On wyruszy i zjawi się w sali tronowej w określonej porze krytycznej,
dokładnie pod pieczęcią o długości dziesięciu sekund. Będzie musiał
pracować w godzinie zerowej, to znaczy w całkowitej ciemności.
To umożliwiają jedynie pieczęcie. Oto niezbędny sprzęt, bez krótego
nie   przeszedłby   przez   lustro.   To   udoskonalony   model   broszki.
Ostrożnie przedostanie się do tronu i zarzuci sobie mojego brata
na ramiona. Sprawa nie jest prosta, bo brat jest ciężki, a w dodatku
będzie sztywny z uwagi na godzinę zerową. Jeżeli On upuści go na
ziemię, połamie mu kości. Mój brat nie będzie wiedział, co się stało,
pomyśli, że nadal siedzi na tronie. Następnie On zaniesie go do dyli-
żansu i da powąchać mu trochę tej wybornej esencji, która sprowadzi
na niego zbawczy sen. — Podał Collinsowi małą buteleczkę. — Co
potem, On wie równie dobrze jak ja. Zapewne zapamiętał sobie dok-
ładnie historyjkę, którą Mu opowiedziałem, prawda? To pytanie chy-
ba było głupie.
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość. To znaczy... mam na my-
śli nie pytanie, tylko tę historyjkę.
— A więc niech powtórzy ją dokładnie Weisslingerowi, nauczy go,
jak siada się na tronie, jak ma się zachować, żeby nie popełnił j>akiegoś
błędu. To ostatnie dotyczy też Jego, Collins!
123
r
— Wedle rozkazu, Wasza Królewska Mość. Ale co będzie, jeżeli
naprawdę popełnię błąd, zapomnę części tej historii albo przekażę
ją nieco inaczej?
— Na pewno nie popełni błędu, gdyż ,w przeciwnym razie nie
mógłbym Mu jej znowu opowiedzieć. Przecież znam tę historię właś-
nie od Niego.
— Ale jeżeli umyślnie przekręcę w niej coś albo opowiem Weis-
slingerowi coś innego, a więc w ostatnim momencie przeprowadzę
frakturę?
— To, mój drogi Collinsie, byłoby z Jego strony cholernie nie-
uczciwe. To by oznaczało zmianę reguł gry, a efektem byłaby zupeł-
nie nowa historia. Nikt z nas dwóch, w ogóle nikt nie wiedziałby,
jak przebiegała nasza historia. Wszystko byłoby na nic. Wyglądało-
by to tak: po powrocie On nie zastałby tu mojego brata, cała gra za-
częłaby się od nowa, tylko że On miałby w zanadrzu fałszywą kartę.
Mógłby zapłacić za to głową. Ale postanowiłem zaryzykować. Ufam
Mu. A więc, ostatni ruch! Szach królowi!
Król uśmiechnął się z zadowoleniem. Lalka przerwała taniec
i wskoczyła Collinsowi na ramię, przytrzymując się jego peleryny.
— Szach królowi! — powiedział minister, zniknął w lustrze, a po
chwili pojawił się znowu.
— Widzę, że wszystko przebiegło pomyślnie, zgodnie z planem.
— Jak • rozkazałeś, Panie. Jak Wasza Królewska Mość pamięta,
urządziliśmy niezły fajerwerk w bazie operacyjnej 7. Spłonęło dosz-
czętnie wszystko.
— Tak, przypominam sobie. A jak teraz podoba się Collinsowi
ta cała historia?
— Można sobie wszystko bardzo dobrze wyobrazić, Wasza Kró-
lewska Mość.
— Nieprawdaż? Tym bardziej, że nigdy nie miałem brata. — Król
mrugnął porozumiewawczo do ministra. Wstał i poklepał go przyjaź-.
nie po ramieniu.
— Wszystko pobudowaliśmy, to i owo udoskonaliliśmy, z tego
zrezygnowaliśmy, tamto dodaliśmy. Teraz budowla jest już gotowa,
ostatni kamień został położony. Myślę, że wszystko jest w porządku.
Co On na to, Collins?
— Wszystko jest w porządku, Wasza Królewska Mość. Kiedy tyl-
ko pomyślę o Weisslingerze! Zginął podczas napadu na zagrodę
chłopską, został lalkarzem i szanowanym obywatelem miasteczka...
124
— Na taką frakturę możemy sobie pozwolić. Jest bez większego
znaczenia. Nie spłodził dzieci.
— ... pewnego dnia, a raczej pewnej nocy budzi się z bólem głowy
i od tej pory jest jak odmieniony: nie konstruuje już zegarków, miewa
ataki szału, popada w alkoholizm, dostaje cięgi w gospodzie od miejs-
cowych młodzików, gdyż rozzłościł ich swoją arogancją, stacza się co-
raz bardziej i bardziej, i zna swój gorzki koniec: że mianowicie nadej-
dzie dzień, kiedy będzie miał wszystkiego dosyć i zarzuci sobie pętlę
na szyję.
— Dosyć okrutne, prawda? — odezwał się król.
— Hm — mruknął Collins i skinął głową. — Okropne.
— Ale upieram się przy tych cięgach w gospodzie Pod Czerwo-
nym Wołem!
— Zasłużył sobie na nie w zupełności, Wasza Królewska Mość —
uśmiechnął się Collins.
— Ale nie ma powodu do pośpiechu. Widzi Collins, w całej tej
sprawie jest coś pięknego: zawsze, kiedy przyjdzie nam do głowy jakiś
pomysł, możemy dokonać zmiany. Ale teraz jest ruch CZARNEGO.
Nie należy go lekceważyć. W końcu nie umie mniej niż ja. A więc
odczekajmy jakiś czas. Czy Collins zgadza się ze mną?
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość.
Obaj umilkli, wpatrując się w figurkę, która właśnie ćwiczyła kroki
nowego tańca.
— Czy Wasza Królewska Mość pozwoli mi na jeszcze jedno py-
tanie?
— Owszem, Collins. Wiem jednak, co teraz nastąpi. On chce po-
wiedzieć, że czegoś tu jeszcze brakuje.
— Właśnie, Wasza Królewska Mość. Krąg jest już zamknięty, ale
co z lalką? Ona przecież jest bezużyteczna, przynajmniej w naszej
historii.
Król westchnął zrezygnowany.
— Tak, Collins. On ma wprawdzie głowę nie od parady, ale dla-
czego nie chce zrozumieć, że nie wszystko musi mieć cel?
— Ale to pytanie jest uzasadnione, Wasza Królewska Mość. Po co
Weisslinger skonstruował z takim nakładem sił lalkę, o której wiedział
z góry, że nie będzie miała...
— Mój Boże, Collins! On z tą swoją okropną zasadą kierowania
się korzyścią! A więc niczego nie zrozumiał! Czy po to zasiadamy tu
razem i konstruujemy historię, aby naprawić świat? Przez cały dzień
125
głowiliśmy się nad tym problemem, On i ja. Musimy znaleźć przy-
najmniej tyle czasu, aby zająć się gimnastyką umysłową. A przy tej
okazji wpada nieraz do głowy dobry pomysł, że tak powiem: gratiso-
wo, skoro On jest tak bardzo żądny korzyści.
Tu mrugnął porozumiewawczo, a Collins nie omieszkał zapewnić:
— Oczywiście, Wasza Królewska Mość.
— Na przykład:  w jakim celu skonstruowaliśmy tę historyjkę?,
— Może z nudów, jeżeli wolno to tak określić, a poza tym aby po-
delektować się grą myśli — poddał Collins.
— Można to tak określić — przytaknął król. — Czyż to nie piękne,
że w naszym świecie,\ nastawionym wyłącznie na czerpanie korzyści
i osiąganie zysku i efektu, zdarzają się jeszcze zjawiska bezużyteczne,
kryjące sens swego istnienia w sobie samych, jak na przykład owa lal-
ka z naszej historii? Mimo to jest ona zachwycająca — a może właśnie
dlatego.	/
Collins skinął głową.
— Podoba mi się — przyznał, wskazując na lalkę.
— Należałoby skonstruować jeszcze lepszą — machnął ręką król.
— Musimy wymyślić coś nowego, Collins.
Król zadumał się, nie odrywając wzroku od pustych ścian, jak gdy-
by zapatrzył się w jakiś obraz.
Minister przyglądał się drobnej figurce, która zakończyła właśnie
ostatni obrót i wdzięcznym dygnięciem zamknęła spektakl.
(1961)
Można wyobrazić sobie gwiazdy poruszające się
tak szybko, że ich prędkość ucieczki uwarunkowa-
na wysoką grawitacją przekracza 300 000 kilome-
trów na sekundę. W ten sposób fotony trzymane
są wokół centrum masy na zamkniętych orbitach,
to zaś oznacza, że te gwiazdy są niewidzialne. A co
by się stało, gdyby permanentny proces przemiany
masy w energię zmniejszył masę do punktu kry-
tycznego tak, że orbity fotonów otwarłyby się?
SZCZELINA W GÓRZE
Gwiazda oddychała, kipiąc. Niedostrzegalnie pulsowała przestrzeń.
Snop światła omiatał jądro szaleńczym wirem oślepiającej jasności.
Malejąca grawitacja osiągnęła już niemal punkt, w którym fotony
przestają trzymać się swoich orbit, po czym eksplodują.
Ów gigantyczny granat wdzierał się niepostrzeżenie w głąb Galak-
tyki. Zgromadzona energia promienista, efekt trwającego od miliar-
dów lat procesu syntezy jądrowej, parła do wyładowania.
Potwór składający się z płomieni i dymu rozpostarł szybkie jak
światło skrzydła, jeszcze niewidzialny rzucił swój złowieszczy cień,
aby wreszcie zadać cios — szaleńczy i śmiercionośny.
Przestrzeń rozprysła się, czas przestał istnieć.
Elastyczna masa unosiła go miękko w górę. Jego świadomość wy-
dobywała się z lochów pogmatwanych majaków na światło dzienne,
ze wspomnień formowała się jego jaźń. •
Oczy.
127
Leniwie pojawiły się na peryferiach siatkówek drobne barwne
plamki. Przesunął palcami po twarzy i ostrożnie zamrugał oczyma.
Obrazy zaczęły przyjmować konkretne kształty.
Sala szpitalna. Zakurzone lampy rzucały świetlne refleksy na śnież-
nobiały sufit. Poczuł powiew wiatru i odwrócił głowę. Okno było
otwarte, firanka falowała lekko. Na zewnątrz rozpanoszyło się nad \
koronami drzew szkliste popołudnie, w stawach parku odbijały się
obydwa słońca.
Cisza.
Satch przeciągnął się. Czuł się dobrze i, zrelaksowany, rozkoszował
się tym uczuciem. Jego pobyt w szpitalu dobiegał końca.	*
Skierował wzrok na świetlisty wzór na suficie, poruszający się usta-
wicznie i zmieniający swój układ. Jednak owe zmiany były jedynie
odmianami skomplikowanego splotu podstawowego. Zaskoczyło go to
odkrycie. Wydało mu się nagle, że wie o rym już od dawna, ale naj-
bardziej przytłaczał go fakt, że owo zaskoczenie poruszyło go zaska-
kująco swojsko.
W ślad za wyjątkową precyzją pamięci pojawił się strach; tępy
i bezpodstawny. Miał wrażenie, że dostał się w tryby jakiejś ma-
szynerii.
Zaniepokojony wyjrzał przez okno. Również ten widok wydał mu
się przerażająco znajomy. Matowe refleksy dwóch słońc na fioleto-
wym listowiu, żadnego ruchu, cisza — fotografia oglądana zbyt często
przez jasnozielone szkiełko.
Powiódł wzrokiem po pomieszczeniu. Wyblakłe zasłony, białe me-
talowe łóżko, szafa bejcowana na ciemno, umywalka z szarej porcela-
ny, okrągłe lustro prześwitujące w samym środku, na stole szklanka
napełniona do połowy wodą do picia o mdłym smaku. Potem przyj-
dzie siostra, z uśmiechem na twarzy, Mulatka, weźmie szklankę, zmo-
czy bandaż pod kranem, syk wody z przesadnie odkręconego kranu,
szczupłe białe plecy, delikatny ciemny kark i wysoko upięte kędzie-
rzawe włosy...
Sytuacje rozłożone na poszczególne momenty następowały jedna
po drugiej z paraliżującą dokładnością często oglądanego filmu.
— Do diabła! —' Raptownie opadł na poduszkę. — Najwyższy
czas, abym wrócił na stację — odezwał się głośno.
Nerwowo gmerał w papierośnicy. Jeszcze trzy... Skąd, do diabła,
wiedział już przedtem, że akurat jeszcze trzy...? Zwalczył w sobie
strach.
128
Trzask zapalanej zapałki przerwał tok wspomnień. Ujął szklankę
i chciwie wlał w siebie ciepławą wodę. Słyszał zbliżające się kroki,
dostrzegł, że gałka u drzwi obraca się w kierunku odwrotnym niż
ruch wskazówek zegara.	,
Siostra z uśmiechem na twarzy...
Można wyobrazić sobie gwiazdy poruszające się w takim tempie,
że ich prędkość ucieczki uwarunkowana wysoką grawitacją przekracza
300 000 km na sekundę. W ten sposób fotony trzymane są wokół cen-
trum masy na zamkniętych orbitach, to zaś nie oznacza nic innego
jak: te gwiazdy są niewidzialne.*
A co by się stało, gdyby permanentny proces przemiany masy w
energię zmniejszył masę gwiazdy do punktu krytycznego tak, że orbi-
ty fotonów otwarłyby się?
Statek kosmiczny ELEKTRA.
Projektory pracowały pełną mocą, rzucając w noc na odległość wie-
lu mil oślepiające snopy światła. Metal wibrował cicho. Pasażerowie
przepijali do siebie, kilku grało w bilard. Duża wskazówka zegara w
sterowni zbliżała się coraz bardziej do punktu oznaczonego zielonym
kolorem.	•
... cztery ...-trzy ... dwa ... jeden ... start!
Ale nie zdarzyło się nic.
Wskazówka przesunęła się na zielony punkt i podążała pracowicie
dalej. Kapitan odwrócił się gwałtownie.
— Swift!
Swift spojrzał na niego zaskoczony. Pasmo kontrolno-pomiarowe
wypływające bezustannie z mózgu sterującego skłębiło mu się w dło-
niach.
— Sir. Ja... — Bezradnie wzruszył ramionami.
— Wskaźnik masy! — wykrzyknął pierwszy oficer.
Oczy wszystkich zwróciły się ku niemu.
— Jakaś olbrzymia masa z prawej strony przed nami.
— Coś takiego!
* Opowiadanie powstało w 1955 r. Od tego czasu wykryto większą ilość tych osobliwych
obiektów astronomicznych. Nazwano je czarnymi dziurami.
' \
— Pielgrzymi czasu
129
Ekrany połyskiwały czernią.
Nie pojawiało się na nich nic.
— Masa? ... Tu?
O +25 sekund.
— Czas przekroczony — odezwał się z niedowierzaniem kapitan
i wstał ociężale.
Wskazówka przesuwała się dalej.
Pierwszy oficer uderzył pięścią w stół.
— Kurs prawidłowy. Brama zniszczona.
— Prędkość? — zapytał kapitan.   v	•
— Świetlna — mruknął Swift.
O +35 sekund.
Ciszę zmącił brzęk.
— Wskaźnik masy uszkodzony — zameldował ktoś.
Stalowa sprężyna, która wygięła się aż do granic dopuszczalnego
obciążenia, pękła.
Automat sterujący zawył o jedną oktawę wyżej.
O +43 sekund.
— Swii...! — krzyknął kapitan.
W tym momencie z niezwykłą mocą nadeszła fala uderzeniowa.
Absorbery amortyzujące zawyły głośno, łagodząc siłę bezwładności.
Gracze, pochyleni nad stołem bilardowym, podnieśli wzrok, za-
skoczeni.
Na ekranach pojawiły się gwiazdy, znane konstelacje.
— Swift — odezwał się kapitan.
— Sir?! — odparł nauta, nie odrywając wzroku od pasma kon-
trolnego.
— Odchylenie o 200 milionów kilometrów, sir.
— Jesteśmy znowu w domu.
Kapitan splótł dłonie.
ELEKTRA, wypluwając kłęby płomieni z dysz, wdzierała się do
systemu Kim.
W salonie pasażerowie przypijali do siebie, kilku z nich grało
w bilard.
Dyżur na stacji -Satch pełnił wtedy ze mną.
Satch był facetem, na którym można polegać. Chłop jak dąb,
o wadze 200 kilo i wzroście 2,80 m. Jego rodzice mieli farmę, mniej
130
więcej w odległości 62 000 kilometrów stąd, niekiedy leciał do nich
na weekend.
Był naprawdę w porządku, szkoda mi go. Może jednak zacznę
od początku. Tylko gdzie jest ten początek?
Było to dawno, ale przypominam sobie wszystko.
Ciepły wrześniowy wieczór. Jasny błękit lasów przechodził już w
upiorną biel. Pomiędzy drzewami pająki rozpinały swe wilgotne sieci,
aby zdobyć pożywienie na zimę, a jesienny wiatr przynosił ku nam
przedśmiertne krzyki zwierząt z dolin. W zasnutych mgłą lasach roz-
legało się głuche, nieustające bębnienie tubylców.
Niebieski karzełek skrył się za wierzchołki gór, zieleń nieba zmie-
szała się z poszarpanymi, czerwonymi jak ptaki ogniste chmurami,
powietrze przepełniało brzęczenie much plujek.
Nie wiem, jak wyglądają u was wrześniowe wieczory. Nie znam
Ziemi. Ona znajduje się gdzieś w środku naszej Galaktyki i była po-
dobno ojczyzną naszych przodków. Może o tej porze roku czerwie
wyłażą z drzew, aby zaludnić stepy, może powietrze przesycone jest
słodkawym zapachem wiosny, a zwierzęta zaprzęgają się do balonów
i całymi stadami żeglują w łagodnym wietrze ku szczytom górskim,
aby tam, w wiecznym śniegu, złożyć jajka.
Nie wiem.
Thor w gwiazdozbiorze Saksofonu jest ostatnią placówką Galakty-
ki. O dwanaście minut świetlnych stąd, tuż przed Kimem, mieści się
brama tranzytowa do Styksu. Superzgęszczona materia niebieskiego
karła powoduje zakrzywienie przestrzeni, które umożliwia statkom
kosmicznym dokonywanie skoków do Styksu odległego o ponad 100
milionów lat świetlnych.
Kim właśnie zaszedł, kiedy z lotniska nadszedł meldunek, że odlot
PERSEFONY nastąpi za trzydzieści minut.
Satch przeciągnął się i ziewnął.
— Myślałem, że odleci dopiero jutro rano.
Włączyłem oświetlenie. Na okolicznych szczytach zapłonęły świat-
ła, wysyłając w niebo niebieskie pionowe słupy ognia i oblewając lo-
dowce upiorną jasnością.
Podszedłem do okna i spojrzałem na zegarek.
— Jeżeli na Styksie zostaną przyjęci od razu, dotrą do celu za
dwie godziny.
Satch zbliżył się do mnie. Milcząc, bębnił nerwowo palcami o szy-
bę. Najwidocznej coś go nurtowało.
131
— Co ci jest?
— Nie wiem, George, mam dziś jakieś niedobre przeczucie.
— Może to przez oczy? "— zapytałem, wygrzebując papierosa.
Już wtedy miał pierwsze objawy tego dokuczliwego schorzenia
oczu, na które od czasu do czasu cierpią wszyscy na tej planecie.
Źrenice puchną, nie można zamknąć powiek. Przyczyną są podobno
krótkofalowe promienie Kima, ale lekarze nie są co do tego zgodni.
Satch znużonym gestem przecierał oczy.
— To nie dlatego — rzekł.
— A więc co?
— Martwię się ze względu na przejście.
— Daj spokój!
— Chwileczkę, George. Weź PERSEFONĘ. Godzina przyśpie-
szenia do bramy, skok do czasu zerowego, jednogodzinny manewr
hamowania i lądujesz na Styksie. Tu zjadłeś obiad, a o 100 milionów
lat świetlnych dalej będziesz miał jeszcze czas wykąpać się przed pod-
wieczorkiem. Proste, prawda?
— No i co? - Chcesz iść pieszo?
— Przypuśćmy, że coś ci się nie uda. Zmaterializujesz się na ja-
kimś dziewiczym terenie albo gdzieś pomiędzy drogami mlecznymi,
bez map, bez przejść. Przy prędkości świetlnej oznacza to kilka mi-
lionów lat lotu do najbliższej bazy. Czy wiesz, co to znaczy?
— Na miłość Andromedy, przestań krakać!
— A potem odnaleźć statek! Prędzej znajdziesz na tej planecie
szpilkę.
— Te zmartwienia pozostaw kapitanowi i jego nautom.
— Nie byłby to pierwszy statek.
— Słuchaj, chyba nie mówisz tego poważnie, to zakrawa raczej
na science fiction. Weź papierosa.
Zapaliliśmy. Głośnik zaskrzeczał:
— Do startu jeszcze 15 minut.
Wcisnąłem klawisz. Na stokach zawyły syreny, odbijając się echem
po całej okolicy. Wyobrażałem już sobie tubylców, kryjących się teraz
w swoich norach.
Satch wydmuchnął dym i zaczął znowu, niezmordowany.
— Dziś rano ELEKTRA zmaterializowała się w odległości 200
milionów kilometrów od przejścia.
Spojrzał na mnie wyczekująco.
— E tam, partacka robota.
132	.         •
— ... a może coś jest nie tak z bramą. Wpadło mi w ręce kilka mel-
dunków. Było tam coś o jakiejś masie. Chcą sprowadzić statek
mierniczy.
— A skąd by tak nagle miała wziąć się ta masa? Z niczego? Parta-
cka robota, mówię ci. To na pewno wina przejścia. Nauta nigdy się
nie myli, to wspaniała symbioza elektronicznego automatu sterujące-
go z geniuszem matematycznym, żadnych bólów brzucha, żadnej mi-
greny, żadnych zaburzeń w układzie krążenia. Satch, widywałem już
sławnych nautów, którzy się upili, naprawdę, upili.
— Ależ George, chyba nie przed startem.
Złościł mnie swoim krakaniem. Zboczyć z kursu o 200 milionów
kilometrów to rzeczywiście nie bagatelka.
— Do startu jeszcze 10 minut.
Otworzyłem okno i pstryknąłem papierosa w ciemność. Spadał
iskrząc się, po czym zgasł.
Satch siedział przy radiostacji. O szybę uderzała monotonni i
wytrwale ćma.
— Do startu dwie minuty.
— Jeszcze 90 sekund.
— 60 sekund.
Z niezadowoleniem złapałem się na tym, że zapaliłem kolejnego
papierosa.
— 30 sekund.
PERSEFONA, 3200 pasażerów, port macierzysty Pollux 5.
— 10 sekund.
Coraz trudniej było utrzymać statek. Przysiadł na rampie startowej
jak zwierzę gotowe do skoku, z włączonymi absorberami amortyzu-
jącymi, które miały wyrównać nacisk tysięcy grawów. Reaktory wyły,
nie mogąc jeszcze ujawnić swojej mocy.
... cztery ... trzy ... dwa ... jeden ... start!
Gdzieś w dolinie, o 35 kilometrów stąd, gigantyczny błysk. Z nieba
wystrzeliło sine światło, potem dopiero 'rozległ się huk.
Grzmot rozerwanej bariery dźwięku, jęk cierpiącej atmosfery, któ-
rej gigantyczne pola energetyczne zostały zranione — to wszystko,
zwielokrotnione przez echo, odbite o ściany skalne zabrzmiało zło-
wieszczo i umilkło.
Jesień stała się latem. Pachniało spalonym powietrzem, mgła
rozwiała się umykając w mroźną samotność olbrzymów gór-
skich.
133
Wzburzona przyroda uspokajała się. Powracała cisza. Wyłączyłem
oświetlenie i odwróciłem się.
— Za godzinę osiągną cel.
Satch milczał. Nasłuchiwał poleceń wiodących statek, a jego palce
zaciskały się kurczowo, jak gdyby sam trzymał w ręku stery, kierując
statek bezpiecznie przez bramę.
Położyłem się i sięgnąłem po papierosa. Czas mijał.
Raptem Satch skoczył na równe nogi.
— Co się stało? — zapytałem.
Przerażony trząsł głową.
— Wiedziałem^ że tak będzie.
— Do diabła, co się stało?
— PERSEFONA doleciała do przejścia z prędkością 220 000 km
na sekundę. To nie wystarczy do Styksu, słyszysz, nigdy! A w tym
czasie...
Spojrzałem na zegarek.
— Bzdura! Niemożliwe, żeby już tam byli.
— Przybyli przed czasem. 3200 ludzi na pokładzie. Co za pech!
— A więc jednak.
— Ciekawe, gdzie wylądują.
Odwróciłem się do okna i spojrzałem na nocne niebo, jak gdybym
mógł dojrzeć przeznaczenie, jednak były tam jedynie ciemność
i gwiazdy.
Nagle poczułem uderzenie, jakby rzemieniem po twarzy. Przeraźli-
wy ból dotarł aż do mózgu i rdzenia kręgowego. Chciałem otworzyć
oczy, ale nie mogłem.
Satch wrzeszczał jak opętany, chyba przez kilka minut. Zdobyłem
się na rozpaczliwy wysiłek i otworzyłem powieki. Oczy napełniły się
łzami, wszystko skąpane było w jaskrawym świetle, które drażniło
mi siatkówki. Czyżby bomba? A może runął statek? Niebo płonęło.
Gorączkowo macając ręką wokół siebie, doszedłem do okna i opuści-
łem żaluzje. Blask przedostawał się przez szczeliny.
Po kilku minutach odzyskałem wzrok. Satch leżał na pryczy, kryjąc
głowę pod poduszką. Jęczał, skarżąc się na oczy. Na pewno cierpiał
okrutnie, bo przecież nie był w stanie ich zamknąć.
Odwróciłem go na wznak. Przewrócił oczyma jak nieboszczyk,
aby uchronić oczy przed światłem. Zaczerwienione powieki dygotały.
Nałożyłem mu *na oczy zimny okład.
134
— George, to właśnie to — jęknął. — Wiedziałem, że tak będzie.
Co za piekło!
— Wygląda  jak  nowa  — poddałem myśl, z powątpiewaniem
w głosie.
— Ale tu? Która to gwiazda5
— Jakaś bliska.
— Spróbuję nawiązać łączność z lotniskiem.
— George, robi się tak ciemno — krzyknął. — Wszystko ściemni-
ło się tak nagle.
Gorączka robiła swoje.
— Spokojnie, Satch, zaraz wszystko będzie dobrze — odparłem.
Nie była to znana gwiazda, lecz supernowa, odległa o pięć lat
świetlnych. Któreś z nadmiernie rozgrzanych słońc wtargnęło z zew-
nątrz na nasz obszar, wyzwalając swą nagromadzoną energię za po-
mocą promieniowania. Gwiazda rozprężyła się gwałtownie, niszcząc .
układ przestrzenno-czasowy i niczym burza świetlna nawiedziła oko-
liczne systemy słoneczne. Kim był najbliżej i dlatego nie zostaliśmy
ostrzeżeni.
Jeszcze tej samej nocy zawiozłem Satcha do kliniki. Nigdy do tej
pory nie widziałem na Thorze dnia jaśniejszego od dzisiejszej nocy.
Kraj pozbawiony był cienia, a niebo przywodziło na myśl szalejący
płomień. Zbudzone z jesiennego snu zwierzęta zaprzęgły się do balo-
nów i umykały z dolin w góry. W lasach rozbrzmiewały bębny; to tu-
bylcy słali w rozpłomienioną noc swoją trwogę, a w Trenton ludzie
wylegli na place i ulice, narzuciwszy jedynie płaszcze na pidżamy,
obserwując przez okulary słoneczne i przyciemnione szkiełka przera-
żające dziwy na niebie. Nowa gwiazda, drugie słońce.
Kiedy rankiem Kim wyłonił się nad horyzont, wyglądał jak słaba
latarka świecąca w biały dzień. Temperatura wzrosła. Nastał okropny
dzień nie dający wytchnienia, słońca podzieliły noc między siebie.
Przez długie miesiące nie widzieliśmy żadnej gwiazdy. Ludzie pogo-
dzili się jednak szybko z nową sytuacją, farmerzy zaczęli nawet prze-
bąkiwać o trzecich żniwach w tym roku.
My z obsługi lotów mieliśmy urlop.
Przejście zamknięto, a statek mierniczy miał przybyć dopiero za
kilka tygodni.
Nowa wędrowała powoli po jasnym niebie, powódź światła przery-
135
]
wała w regularnych odstępach czasu krótka noc. Po czterech miesią-
cach nowa gwiazda zaczęła blednąc, wypalona już, otoczona powłoką
z dymu i popiołu i kłębami gazu. Kim wygrał w tym pojedynku, zno>-
wu określał dzień i noc, klimat i pory roku. Nastała wiosna, zgodnie
z ustalonym od dawna porządkiem.
Wtedy ponownie zjawił się Satch. Nosił grube okulary słoneczne
i mrugał do "mnie chytrze. W klinice nie mógł już dłużej wytrzymać,
pobyt tam doprowadzał go do szału. Opowiadając o tym był dziwnie
zdenerwowany.
Zaczęliśmy urządzać ogródek na stacji, a elektryczny oracz walczył
przez cały dzień z wilgotną glebą.
O PERSEFONIE nie docierała do nas żadna wieść. Nie wiadomo,
dokąd przeskoczyła. Jednak nauci z służby, pomiarowej byli dobrej
myśli: wyliczyli orbitę i oznaczyli ją na mapie. W najgorszym razie
groziło opóźnienie dwumiesięczne, twierdzili. Potem nadeszły dżdży-
ste dni i wtedy to się stało.
Stałem znowu przy oknie i spoglądałem w dolinę.
Drzewa szumiały ponuro na stokach. Deszcz okrywał szarym, mo-
krym całunem góry, obmywał skały, rozbrzmiewał monotonnym, sen-
nym bębnieniem, jak tam-tamy.
Satch hałasował w kuchni.
Kolejny poryw deszczu uderzył o szyby, pozostawiając krople, kto-,
re nieprzerwanie spływały w dół. Wtedy ujrzałem ich. Było ich siedmiu.
— Satch, mamy gości — krzyknąłem.
— Co takiego? Czy dobrze słyszę? Goście? — zawołał z kuchni.
— Tak — odparłem. — Zdziwisz się. To tubylcy.
— Ach, coś podobnego! A po cóż mi oni?
Roześmiałem się. Jego niechęć do tubylców nie była dla mnie nie-
spodzianką. Zresztą ja też nie pałałem ku nim sympatią.
,   Zbliżali się na swoich cienkich jak łodygi nogach, okrywając sobie
przed deszczem płaskie czaszki dużymi liśćmi. Szli gęsiego, porusza-
jąc się ze sztywną powagą jak koguty w wysokiej trawie. Ociekali
wodą.
— Do diabła z tymi śmierdzielami — warknął Satch. — Na miłość
Andromedy, nie wpuszczaj ich do domu. Nie znoszę odoru tych
skunksów.
Skrzywił się ze wstrętem, ale ta reakcja była uzasadniona. Tubylcy
pozostali dla nas obcy aż po dzień dzisiejszy, mimo że ich rasa nie
jest pozbawiona inteligencji. Thorsi wydzielają bowiem wstrętny
136       -
smród, ze względu na swój sposób odżywiania się. Utrzymują tysiące
much, które całymi dniami szukają zestrzelonych pająków. Kiedy
muchy opiją się już do syta soku ze swojego łupu, wracają, aby
^wstrzyknąć go swoim panom. Coś ze zwyczajów pszczół albo raczej
symbioza. Ich woń zbija z nóg, przynajmniej ludzi, uniemożliwia
więc bliższy kontakt. Nie wydaje się jednak, aby zależało im na tym.
Zazdrośnie strzegą swojej kulturowej suwerenności, którą obiecano
im w chwili zasiedlania planety, nie wykazywali też żadnego zaintere-
sowania ludzką techniką i cywilizacją.
Thorsi rozsiedli się wygodnie przed naszym budynkiem. Cierpliwie
czekali w kałużach na „strażników grzmiącego ognia", jsk nas nazwali.
Wyszliśmy na zewnątrz. Deszcz ustał. Było mi zimno. Zbliżyliśmy
się do .grupy gości i wtedy zauważyłem, z jakim strachem wpatrują
się w Satcha. Jeden z nich zrobił nawet ge,st, jakby zamierzał rzucić
się do ucieczki. Zdziwiło mnie to, ale Satch nie zwracał na to żadnej
uwagi, tak więc .wkrótce zapomniałem o całym incydencie.
Usiedliśmy obok nich. Naradę zagaił Satch, porozumiewał się bo-
wiem z nimi lepiej niż ja. Początek stanowiły formułki powitalne
i gesty grzecznościowe, które poznaliśmy dzięki Podręcznikowi do ko-
munikowania się pomiędzy rasami S — 3 — KIM delta. Thorsi są pod
tym względem równie wrażliwi, co potentaci naszej epoki pretech-
nicznej. Satch zrobił z tego całe widowisko; wysunąwszy lewą nogę
zaczął balansować na prawej, pogwizdywał na granicy zakresu ultra-
dźwięków i szeptał przy tym jakieś formułki grzecznościowe w języku
Thorsów. Tubylcy śledzili z powagą i namaszczeniem każdy jego gest,,
aby w końcu odwzajemnić powitanie w równie ceremonialny sposób.
Następnie zasyczeli cicho i zakryli swoje potrójne czerwone oczy.
Miało to oznaczać protest.
Satch spojrzał na mnie bezradnie, na co wzruszyłem ramionami.
ByJi zadziwiająco małomówni, od czasu do czasu powarkiwali nie-
przyjaźnie. Wreszcie jeden z nich zabrał głos. Satch przysłuchiwał
mu się uważnie.
— George, oni chcą złożyć skargę w Zarządzie Kolonialnym —
wyjaśnił mi wreszcie.	'
— Jak to, czyżby znowu ktoś rozsypał środek owadobójczy?
— Nie, tym razem chodzi o coś innego.
l Zwrócił się z powrotem do rozmówcy;, który włożył sobie coś do
ust, przełkną} to z widocznym apetytem i uśmiechnął się do mnie.
Odwzajemniłem uśmiech. Bałem się przez chwilę, że w dowód swojej
137
r
sympatii ofiaruje mi zaraz jedną ze swoich najtłustszych much, ale
rozmyślił się. Odrzucił do tyłu swoją cienką, płaską czaszkę.
— Wojownicy dymiącej Plenny i Bóg Brzęczących Pucharów
są rozgniewani z powodu tych huczących ptaków ognistych, i zesłali
nowe słońce, aby nikt nie mógł spać. To słońce zaczarowało skały.
Głowa opadła mu do przodu, a spojrzenie dwojga z jego oczu spo-
częło na mnie przyjaźnie. Z trudem powstrzymywałem mdłości, ich
•odór był wprost nie do opisania.
— Na czym polegają te czary? —r zapytał Satch. Stary jakby
go nie słyszał.
— Hej!
— Hej! — zabrzmiało siedem membran.
Satch westchnął i zmusił się do cierpliwości.
— Co to za czary?
W końcu stary zdecydował się mu odpowiedzieć. Jedno oko skiero-
wał na mnie, pozostałe na Satcha.
— Ludzie znikają w skałach i nie powracają już z powrotem.
Nie powraca też wiele much.
— A więc jednak środek owadobójczy — wtrąciłem.
— Gdzie te skały?
Czternaście pozbawionych kości ramion opadło błyskawicznie
z szyj i wskazało czternaście różnych kierunków.
— Na miłość Andromedy! Gdzie?
Ich przywódca wskazał na niski szczyt wznoszący się w dolinie
w odległości około dwudziestu kilometrów od nas.
— Istota waszej rasy mieszka tam. Strzeliła do nas.
Nadstawiłem uszy. Satch zagwizdał przez zęby. — A, więc to
o to chodzi.
Nieraz zdarzało się, że w nasze strony przybywał element przestęp-
czy, mając nadzieję, że przeczeka tu jakiś czas.
— Kiedy to się stało?
Stary pomyślał przez chwilę, kryjąc głowę na piersi. Potem odparł
bez przekonania.
— W dwadzieścia dni po ukazaniu się nowego słońca, tylko że
wtedy nie było dni, jedynie światło.
— To znaczy: sześć miesięcy temu.
— Tak człowieku, święciliśmy nasze święto, wtedy on wyłonił się
ze skał i zakłócił uroczystości. Takie postępowanie jest zabronione,
Zarząd zagwarantował nam to...
138
— Wiem, wiem — machnął ręką Satch; każdy Thors znał na pa-
mięć wszystkie artykuły prawa ochrony rasowej.
— Ale dlaczego nie przyszliście z tym wcześniej?
Tubylcy milczeli, zakłopotani.
— Zdaje mi się, że chcecie coś ukryć.
Przywódca powąchał najbliższą z kałuż i pociągnął spory łyk.
Wreszcie jeden z nich zabrał głos.
— Strach jest silniejszy.
— Strach? Czy to znaczy, że incydent powtórzył się?
— Nie, ale wielu przychodzi i znika, niektórzy znikają i pojawiają
się z powrotem, ale jednak znikają...
Bezradnie rozłożył swe ciało i skurczył się ponownie.
— Jak mam to rozumieć?
— Nie wiemy, to czary...
— A więc, jakiś człowiek zakłócił wam święto — przypomniałem
mu.
— Tak, a tego nie wolno robić. Istnieje umowa, że nikt...
—'• Wiem o tym. Byli zabici?
Milczenie.
— Zabiliście go?	-                          \ •           _
Spojrzał błagalnie po swoich towarzyszach, jak gdyby oczekiwał
od nich pomocy.
— On strzelił, potem zniknął. — Powiedział stary.
T- ... a wy odpowiedzieliście na to ogniem. Były ofiary?
— Tak, to znaczy nie... on nie trafił, a od tej pory nasi giną w gó-
rach. On ich pożera.
— Bzdura. Ludzie nie jedzą Thorsów.
Satch zbladł. Na samą myśl o tym zebrało mu się na wymioty.
"Tubylcy kiwali z powątpiewaniem głowami, po czym jeden z nich
bez żenady zakonkludował lekceważącym tonem:
— Wy, ludzie, jecie mięso.
W tym czasie jeden z tych typów chwycił mój papieros i obwąchał
go za pomocą narządu, który znajdował się w okolicy pachy. Wstrząs-
nął się ze wstrętem i wsunął mi papieros z powrotem do ust. Niepo-
strzeżenie wyrzuciłem go. Na plecach tubylców aż roiło się od owadów.
Narada była zakończona. Tubylcy wstali. Poczułem, że zdrętwiały
roi nogi.
— Zbadamy tę sprawę — zapewniłem ich.
W milczeniu spoglądali na mnie swoim zagadkowym wzrokiem.
139
Jeden z nich obmacał uniform Satcha, obejrzał go dokładnie, po
czym powiedział:
— On miał taką samą sierść jak ty.	,
To dało mi wiele do myślenia.
Pochód oddalił się, schodząc w dolinę. Przez dłuższy czas spoglą-
daliśmy za nimi.
— Czyżby ktoś z patrolu kosmicznego? — zapytałem z powąt-
piewaniem.   .
— Hm. Nie sądzę. — Satch potrząsnął energicznie głową. — Kto
wie, kogo widzieli.
— W każdym razie powinniśmy zbadać tę sprawę. Na wszelki
wypadek.
— O ile odnajdziemy jakiś ślad. Minęło już sześć miesięcy. Może
być teraz daleko stąd.
— To istotnie dziwne, że stale znikają tam ludzie. Nic z tego nie
rozumiem — powiedziałem.
— Najlepiej będzie, George, jeżeli jutro z samego rana polecę w tę
okolicę i obejrzę sobie skałę.
— Nie ma mowy. Musimy zameldować o tym w Trenton.
— Żeby tamci z zarządu mieli potem powód do śmiechu? — Za-
czął pocierać sobie dłonie. Zrobiło się zimno. Weszliśmy do środka.
W drzwiach odwrócił się i powiedział: — Zostań na posterunku,
George. Ja zajmę się tym czarodziejem, jego dymiącą Plenną i brzę-
czącymi pucharami, czy też jak nazywają się te śmieszne duchy —
jeśli naprawdę coś tam jest.
Wiedziałem, że tam naprawdę coś jest.
Wyjął z futerału dwudyszowy igłowiec i starannie zaczął go ładować.
Mówi4c o sierści tubylec miał widocznie na myśli kombinezon Sat-
cha. Miał dobrą pamięć.
Nazajutrz wsiadł do szybowca, pomachał mi na pożegnanie i pod-
ciągnął maszynę do góry. Pojazd ginął na migotliwym tle zielonego
nieba. jak srebrna kropla.
Wstawał jasny, straszliwy dzień.
Szybowiec osiadł na mokrej od rosy trawie. Satch wyszedł na zew-
v      nątrz.
Na kamieniu siedział stary, pomarszczony tubylec, wygrzewając
się w słońcu. Co pewien czas wpychał gałąź w wylęgarkę, poganiając
swoje muchy do roboty.
Satch podszedł bliżej i skłonił się.
'140
— Czekasz na mnie? '
Stary znieruchomiał, skierował na niego spojrzenie swoich trojga
oczu, po czym w milczeniu podjął swoją czynność.
— Dobrze, poczekam.
— Czar Szutów dosięgnie i ciebie, człowieku, Flenna przemieni
cię w robaka, w czerwia, w dym, w nicość, jaką pochłonie niebo.
— No,  no, no!   Słuchaj,  władco  much,  czy to  jest ta zaklęta
góra?
— Stoisz właśnie przed nią, człowieku, ale pamiętaj, że ostrzega-
łem ciebie!
Potrząsnął swoją drobną pomarszczoną głową, nie ukrywając, jak
bardzo jest zafrasowany.
— Tu nie pomoże żadna przemoc, człowieku. MódKsię, żeby nowe
światło przestało świecić. To ono sprowadziło nieszczęście na nasz
świat. Módl się do Plenny, żeby zabrała z nieba nowe słońce.
Pobożnie zamknął dwoje ze swoich oczu.
— Już ja załatwię tego upiora — obiecał Satch, rozkoszując się
przerażeniem" starego.
— Nie bluźnij, bo ta góra cię pożre.
— Gdzie jest wejście?
— Jest tu ich kilka, góra jest wydrążona i poprzei^zynana koryta-
rzami. Zaprowadzę cię.
Utykając ruszył przodem, po czym wskazał wejście do jaskini. —
Niech cię Flenna wspomaga — powiedział, zamknął oczy i spiesznie
oddalił się z miejsca, które napełniało go trwogą.
Satch wziął do ręki latarkę i wszedł do jaskini. Była niska, musiał
więc przez jakiś czas czołgać się, potem korytarz zrobił się wyższy
na tyle, że można było chodzić swobodnie. Rozejrzał się. Światło la-
tarki nie docierało daleko w ciemność, skała była szara i połyskiwała
wilgocią. Z góry zwisały nacieki, korytarze rozgałęziały się we wszy-
stkie strony.
Ostrożnie szedł dalej.
Gdzieś potoczyły się nagle kamienie. Satch zgasił błyskawicznie
latarkę, rzucił się na ziemię, przeturlał w bok. Odbezpieczył broń
i celując w nieokreśloną ciemność zaczął nasłuchiwać.
— Jest tu ktoś?
— Ktoś, ktoś — odpowiedziało echo z labiryntu korytarzy.
Żadnej innej odpowiedzi. Tylko własny oddech.
Mimo chłodu oblał go pot. Satch mocniej zacisnął dłonie na broni
«  •
141
r
i ruszył do przodu. Na krótką chwilę zaświecił latarkę, zmieniając
jednocześnie swoją pozycję.
Żadnej reakcji.
Niepewnie przesuwał się dalej. Nagle usłyszał dziwny odgłos, zda-
jący się dochodzić ze skały, jakieś zgrzytanie, jakby gigantycznie dło-
nie usiłowały zemleć na proszek kryształy. Z góry opadał pył. Raptem
snop światła latarki pochwycił jakąś postać. S aten poderwał do góry
igłowiec — i opuścił go z powrotem.
Mężczyzna był martwy.
Jego ciało usiane było strzałami. Krew zabarwiła na ciemno jasny
kombinezon. Wyglądał okropnie. Musiał leżeć tu już od kilku miesię-
cy, w każdym razie muchy zdążyły go odnaleźć.
Był to członek patrolu kosmicznego. Leżał na brzuchu, trzymając
pod sobą broń.
Thorsi zabili jednego z naszych, pomyślał Satch. Ale czego on tu
szukał? Wyglądało na to, że w ostatniej chwili usiłował napisać coś
na ziemi.
Ogarnął go nieokreślony, paniczny strach. Zrozumiał nagle, że wia-
domość, którą zabity chciał zostawić na piasku, była niezwykle ważna
i przeznaczona dla niego, że owa informacja mogła zapobiec...
ale czemu?
Spiesznie klęknął na ziemi, aby przeczytać napis.
W tym momencie, zupełnie nieoczekiwanie, powietrze pękło.
Latarka zrobiła się gorąca. Machinalnie wypuścił ją z rąk i upadł do
przodu, czując w nogach rwący ból. Jego włosy prostowały się z trza-
skiem. Ciało oblewały jednocześnie fale żaru i zimna. Cios w głowę
omal nie pozbawił go przytomności. Runął na ziemię i instynktownie
przeturlał się na bok, aby uniknąć drugiego uderzenia.
To pułapka, pomyślał oszołomiony, elektryczny karabin. Poderwał
do góry własną broń, ale nie dojrzał żadnego celu. Wstał i na niepew-
nych nogach oparł się wyczerpany o ścianę. Wytężył słuch, aby wy-
kryć przeciwnika, ale nie słychać było ani kroków, ani oddechu, nic.
Gdzieś dalej miarowo kapała woda, trzeszczała skała,
y Ostrożnie zaczął przeszukiwać piach, wreszcie znalazł latarkę, zapa-
lił ją i skierował snop światła na ziemię.
Trup zniknął bez śladu.
Pułapka? Czyżby stracił przytomność? Thorsi? Zapłacę im za to,
pomyślał; czując przepełniającą go wściekłość.
Na pewno nie byli daleko. Ostrożnie, po omacku, przesuwał się
142	'        .
do przodu. Raptem dojrzał światło. Korytarz wychodził na zewnątrz,
wznosząc się do góry. Powoli rozsunął gałęzie. Rozległa polana.
Gdzieś w pobliżu tubylcy bębnili na swoich instrumentach. Satch
zdecydował się wyjść z jaskini. Momentalnie oślepił go blask słońca.
Coś dziwnego i obcego zaalarmowało go, ale zanim zdołał się zorien-
tować, co to jest, stało się. Usłyszał cichy świst w powietrzu i tuż
obok niego wbiła się w ziemię strzała. Rozległy Się tfkrzyki. Thorsi
zbliżali się do niego z wszystkich stron, okrążali go. Bębny dudniły
coraz głośniej. Jakaś uroczystość.
Byli coraz bliżej.
— Stać! — zawołał.
Nie słuchali go. Ich jaskrawo pomalowane ciała przywodziły na
myśl straszliwe ołtarze, otaczające go, napierające na niego, zastawia-
jące mu drogę.
Satch uniósł dłoń na powitanie, usiłując ukryć ogarniające go prze-
rażenie. Raptem przeszył go palący ból. Zatoczył się.
W jego biodrze tkwiła strzała.
Uniósł broń, celując ponad ich głowami. Posypała się garść igieł,
wzniecając ogień w zaroślach. Thorsi zagwizdali nienawistnie i odpo-
wiedzieli strzałami. Satch zatoczył się w powrotem w stronę wejścia
do jaskini. Kolejny ból przeszył mu plecy dosięgając karku. Potknął
się, runął na ziemię, z trudem uniósł się na kolana i poczołgał poprzez
mrok. Wreszcie opadł bezwładnie.
Strzały tkwiły boleśnie w jego ciele. Próbował wyciągnąć je, ale ła-
mały mu się w dłoniach.
Muszę stąd uciekać. Nie wolno mi ich zabić. Szybowiec. Muszę
dotrzeć do niego, schronić się w bezpiecznym miejscu. Port kosmicz-
ny nie jest daleko.
Ciężko dysząc sunął do przodu. Głosy jego prześladowców ucichły
w oddali. Był tak wyczerpany, że co jakiś czas zatrzymywał się, każ-
dorazowo jednak zrywał się ponownie. Tracił dużo krwi, każda minu-
ta była niezwykle cenna. Oddychanie stawało się męką. Wysuwał
przed siebie rękę, ale ustawicznie natykał się na skałę. Zgubił lampę,
ale znał drogę. Znowu musiał odpocząć. Plecy były jedną wielką,
palącą raną, z której rozlewała się po całym ciele ciepła, lepka masa,
zastygając po chwili. Nogi, które zaczynały odmawiać mu posłuszeń-
stwa, niosły go już tylko machinalnie, wreszcie klęknął bezsilnie.
Ciężko upadł do przodu. Usiłował się czołgać, ale całe ciało zdążyła
już sparaliżować zimna, kleista niemoc.
143
r
— Nie — powiedział. — Nie, nie tu.
Straszliwa myśl, że umrze tu, teraz, napełniła go dławiącym prze-
rażeniem: oto miał paść ofiarą absurdalnego, śmiesznego nieporo-
zumienia.
W rozdygotaną jasność jego świadomości wkradł się jakiś chichot.
— Jest tu ktoś? — zapytał.
Cisza. Jego rzężący oddech ustał.
Tamten nieboszczyk. Członek patrolu kosmicznego. „On miał taką
samą sierść jak ty".
Kombinezon z ciemnymi plamami krwi, człowiek zabity strzałami
z łuku, gnijąca twarz, muchy.
Z płuc napłynęła piana, ciepła, krwista piana, i zaczęła wydobywać
mu się przez usta w postaci krzyku. Krzyk odbił się echem od gór
i zginął w mroku.
TO JA.  ,
Wiedziałem o tym, Georgć.
Krew. Ciepła krew. Lepkie palce, jego twarz.
TO ON SAM.
Tranzycja! Nastąpiło przesunięcie. Zakłócony został związek prze-
strzenno-czasowy. Pionowo przez górę i planetę przechodzi szczeli-
na tworząca różnicę w czasie rzędu sześciu miesięcy. ,
TU!
Wpadł właśnie w tę szczelinę. Dziwne jaskrawe światło nad plane-
tą. Nowa. Sześć miesięcy temu... TERAZ!
„... wielu przychodzi i znika, niektórzy znikają i pojawiają się z po-
wrotem, ale jednak znikają..."
Iskierka nadziei... Może jeszcze nie wszystko stracone. Za sześć
miesięcy przejdzie przez górę, zobaczy siebie samego, tę przerażającą
twarz.
Z udręką zbierał fakty, tworząc absurdalny krąg. Zaśmiać się
śmierci prosto w twarz, zostawić wiadomość.
Stój, Satch! Zabierz ręce!
Jego palce pośpiesznie rysowały coś w Wilgotnej ziemi.
Teraz jednak znieruchomiały.
Ta wiadomość przedtem w piasku. Wydawała mu się tak ważna,
tak niesłychanie ważna, jakby czuł, wiedział...
Ile już razy wpadał w tę zasadzkę?^ Czy nie można temu zapobiec?
Panika ogarnęła go, sięgając mózgu, otulając go ciemnym całunem.
144
Bezwiednie zaczął wykrzykiwać do głuchej skały swą bezmierną trwo-
gę przed ustawiczną, stale powraoającą śmiercią.
I wtedy ostatnie oparcie wymknęło mu się z rąk, on zaś runął
wprost w ciemność.
Elastyczna masa unosiła go miękko w górę. Jego świadomość wy-
dobywała się z lochów pogmatwanych majaków na światło dzienne.
Straszliwy obraz rozpadł się na drobne, krwawe szczątki, które nie
połączył}' się już z powrotem. Wszystko to na tle mrocznego, bez-
imiennego strachu przed niezmiennym fatalizmem wydarzeń. Jego
jaźń formowała się ze wspomnień: swojskich, zadziwiająco swojskich.
Oczy.	,      '                  .
Sala szpitalna.
Za oknami tkwiło szkliste popołudnie.
Sytuacje rozłożone na momenty następowały jednako drugiej z pa-
raliżującą dokładnością często oglądanego filmu.
— Do diabła! — powiedział na głos. — Najwyższy czas, abym
wrócił na stację.
Nerwowo gmerał w papierośnicy. Trzask zapalonej zapałki przer-
wał tok wspomnień.
Tak, wkrótce Satch wrócił do mnie na stację, a na planecie zakwitła
wiosna.
A potem, pewnego dnia, kiedy padał właśnie deszcz, stałem przy
oknie i spoglądałem w dolinę. Nagle dojrzałem ich, jak nadchodzą.
To byli tubylcy, siedem osób.
— Satch, mamy gości — krzyknąłem.
Ale o tym już przecież opowiedziałem.
(1955)
W XXIV wieku wszechświat stał się przeludniony.
Zaczęto więc budować statki, tworzyć nowe światy
i wysyłano ludzi do innych galaktyk. Większość
z nich docierała do celu, niektóre próby nie udały
się...
ŚWIAT BEZ HORYZONTU
Świat Jaya zaczynał się tam, gdzie z zieleni ogródków wyłaniały się
błękitne ściany unosząc się ku światłu, które obnażało wszystko do-
koła i nie potrafiło nawet odegnać strachu, kończył się zaś tam, gdzie
łączyły się, drogi z jednej i drugiej strony, na wysokości Detroit.
Świat ten był rozległy, ale nie dawał poczucia bezpieczeństwa. Nie
znał cienia ani schronienia, był pełen trwogi i dlatego okrutny, osta-
teczny i dlatego nieunikniony. Był pozbawiony sensu, gdyż ostatni,
których krył w sobie, nie wiedzieli już nic o swoim celu i od pokoleń
zapomnieli o tym, co znajdowało się na zewnątrz. Jay
odkrył prawdę na nowo, ale zanim to nastąpiło, upłynęło sporo
czasu.
— Hej, stary! Jak duża według ciebie jest kula ziemska? Ludzie,
słyszeliście! Większa niż Detroit! Co za oszust!
Tłum roześmiał się, poleciały pierwsze kamienie. Niektórzy przeła-
zili przez parkan, depcząc kwiaty.
— No, stary, zmyślaj dalej! Jak to jest ze zwierzętami? Naprawdę
jedzą mięso? Słyszeliście, ludzie? Zwierzęta jedzą mięso i same są
z mięsa, nie mają żadnych mechanizmów ani fotoelektronicznych
146
oczu i obywają się bez energii elektrycznej! Ludzie, co za bzdury!
On oszalał!
Kilka kamieni trafiło starego w twarz. Usiłował uciec, ale McCain
chwycił go za warkocz i każdorazowo po uderzeniu kamieniem zmu-
szał do skłonu.
— A skąd wiesz o tym wszystkim? Słyszycie, ludzie? Z książek!
On wie wszystko z książek! Ten śmierdziel umie czytać!
Mężczyźni wrzeszczeli, kopiąc starego. W swych łachmanach wy-
glądali jak widma, a upiorne światło dnia potęgowało to wrażenie.
Zaczęli tańczyć, a na ich brudnych twarzach malowała się nienawiść.
Jeden z nich począł klaskać rytmicznie, inni zaś zaintonowali pieśń
Nowej Gminy:
Tfu, on umie czytać,
Jak tamten zły duch,
Który stworzył świat,
I światło i kwasy
I dzień oraz noc
I nas, po to, byśmy	'
Zmarli w błocie,
I rdzę wszystkich maszyn,
Amen. Amen.
Obrzucali kamieniami okna i darli książki, wszystkie, jakie wpadły
im w ręce. Potem tłum przeciągnął dalej ulicą, domy zaś stały blade
i zmęczone w popołudniowym słońcu, spoglądając na siebie w mil-
czeniu ślepymi oknami.
Jay pozostał w swojej kryjówce, aż tłum zniknął. Dopiero wtedy
odważył się wyjść. Zamierzał zająć się starym, ale Hayes przyszedł
już do siebie.	t
— Kiedy dorosnę, zabiję ich wszystkich, za to, że ciągle ciebie biją.
Stary siedział nieruchomo. Potem podniósł leżący w pyle, rozdep-
tany kwiat. Krwawił z ust i nosa, z pewnością cierpiał, jednak zdobył
się na uśmiech.
— To są dzieci, mój chłopcze, a dzieci są okrutne.
Jay przyniósł trochę wody i Hayes obmył sobie twarz z krwi.
Następnie przeszli przez ogródek, aby zebrać opadłe liście zanim na-
dejdzie wiatr. Wygładzili je i związali. Pomarszczone dłopie starego
robiły to ostrożnie, z uczuciem.
147
— Czy to wszystko prawda, mister Hayes? O kuli ziemskiej, o tym
że było na niej zbyt wielu ludzi, że zabrakło dla nich miejsca i dlatego
• wysłano nas w przestrzeń?
— Chyba tak. Wprawdzie od tamtego momentu minęło wiele cza-
su, ale książkom można wierzyć. Bardzo często potwierdza się wszy-
stko to, co jest w nich napisane.
— I  w tych książkach jest napisane, że oprócz naszego świata
są jeszcze inne?
— Oczywiście, nawet w wielu książkach, tylko że przeważnie tru-
dno jest to zrozumieć. Ale ja wierzę w to, gdyż w przeciwnym razie
całe nasze istnienie byłoby pozbawione sensu. Gdzieś musiał być po-
czątek. We wszystkim ukryty jest cel, zadanie, tylko że myśmy zagu-
bili je. Teraz musimy je odnaleźć. To nasz obowiązek.
— Ale ludzie twierdzą, że to wszystko nie ma sensu. Moja matka
mówi to samo.
— Niemożliwe. Pomyśl tylko: kiedy spoglądamy na świat, na
ogrody, fabryki, automaty, to wszystko jest tak dokładnie przemyśla-
ne, że coś musi się za tym kryć, coś wielkiego, ktoś, kto stworzył
to wszystko, oczywiście w określonym celu. Gdybyśmy mogli od-
gadnąć, kto, nasz byt byłby usprawiedliwiony.
— Ale ludzie w to nie wierzą.
— Tu właśnie leży źródło zła, mój chłopcze. Czegoś, w co nie wie-
rzymy, nie można znaleźć, a w takim razie bylibyśmy zgubieni.
Uratować może nas jedynie wiara w sens tego wszystkiego.
— Ale jak jest możliwe, aby istriiało coś jeszcze oprócz naszego
świata?
— Jeżeli o to chodzi, chłopcze, mam własną teorię.
Stary zapomniał już o ostatnich wydarzeniach, których ofiarą padł.
Rozmowa ożywiła go. Ujął w dłoń blaszaną puszkę, trochę już zar-
dzewiałą. Po kolorze etykietki Jay zorientował się, że kiedyś był w niej
syntetyczny rostbef. Siedzieli na progu, a wiatr — punktualny co do
minuty, jak zwykle — musnął ścianę od wschodu, po czym powiał
nad ogródkami. Liście zaszeleściły, zapanował ruch.
— Wyobraź sobie, że jesteś wewnątrz tej puszki i że ona jest zam-
knięta. Tu jest jedna ściana, tu druga, a pomiędzy nimi światło.
Załóżmy, że tu siedzimy. W tym miejscu by było Miami, tam El Pa-
so, a z tamtej strony Detroit. Oczywiście odległości byłyby niewielkie,
tylko takie mieszczące się w obrębie puszki, ale na zewnątrz mogłyby
istnieć większe.
148
— Na zewnątrz?
Jay myślał intensywnie, ale nie mógł wyobrazić sobie żadnego „na
zewnątrz". Wydawało mu się jednak, że musi to być coś ciemnego
i dużego.
Zasuszone palce starego wybiły na puszce jakiś zapomniany rytm.
Wiatr ucichł wśród liści drzew.
— Ale przecież gdyby tak było naprawdę, to wszystko zleciało-
by ze ścian, a tymczasem nic takiego się nie dzieje, mister Hayes.
— Ja też już o tym myślałem, ale może istnieją jakieś ukryte urzą-
dzenia, które nas przytrzymują.
— Urządzenia, które nas przytrzymują?
— Tak, to przecież nie jest niemożliwe.
Milczeli długo, i dopiero kiedy wytwórnie wiatru ponownie wyłą-
czyły się, a dzień skłaniał się już ku wieczorowi, Jay odezwał się nie-
swoim głosem:
— Mister Hayes, ja też chciałbym nauczyć się czytać!
— Na to jest już o wiele za późno — mruknął stary i spojrzał
w górę, gdzie powoli rozprzestrzeniała się ciemność, bezdźwięcznie
obejmując wszystko w posiadanie jak czarna mgła. — Teraz kolej
na gwiazdy — dodał cicho i uniósł głowę. Ale gwiazdy nie pojawiły
się i tylko ulice zajaśniały, a temperatura spadła o cztery stopnie,
jak zwykle.
Następnego ranka, kiedy Jay przyszedł odwiedzić Hayesa, nie za-
stał go w domu. Okazało się, że mężczyźni popili sobie i w nocy na-
padli na niego. Jay słyszał wprawdzie hałas, myślał jednak, że tamci
gonią robota, jak to już nieraz robili, kiedy byli pijani. Hayes został
zabity i wyrzucony razem ze swoimi książkami na cmentarz.
Ale od tamtej nocy minęło wiele czasu. Już wtedy matka Jaya była
ostatnią kobietą na świecie, a mężczyźni przychodzili do niej i opo-
wiadali o tym i owym. Potem pili, aby zabić strach, a kiedy byli już
pijani, wyrzucali Jaya z domu albo wysyłali go po piwo. Wtedy szedł
aż do Miami, gdyż automat w Denver był zepsuty albo pusty, każdo-
razowo też błagał automat w Miami, aby nie opuszczał go w biedzie,
gdyż musiałby iść jeszcze dalej. Jay nie czuł strachu przed ciemnoś-
cią, nie miał też nic przeciwko temu, aby chodzić boso po ciepłej,
błyszczącej ulicy, nawet wtedy gdy świat wisiał nad nim jak złowroga
czerń, która wkrótce spadnie na niego i zmiażdży. Jay nie bał się też
duchów, które podobno unoszą się nocą w powietrzu i wyżerają ludzi
od środka. Mister Hayes nie wierzył w nie również; twierdził, że w
,	'149
powietrzu są po prostu drobne zwierzęta, które wdycha się bezwied-
nie, a potem choruje z tego powodu, ale one żyją w powietrzu nie tyl-
ko nocą, lecz również w dzień.
Inni ludzie wierzyli jednak w duchy, sądzili, że przybywają z wy-
sokich szarych domów, jakie wznosiły się w każdym mieście, ale nikt
nie wiedział, po co właściwie one są. Starzy ludzie opowiadali, że
dawniej z owych domów rozlegał się odgłos dzwonów, że brzmiało
to pięknie i uroczyście, jakby oznajmiano wiosnę lub tydzień dżdży-
sty. Od dawna jednak było już inaczej, a kiedy nadchodziła pora
deszczu, świat stawał się szary i brudny, ludzie nie cieszyli się i nie
wychodzili na ulice. Pewnej nocy wyruszyli wszyscy. McCain podzie-
lił ich na grupy, a kiedy pierwszy promień światła przedarł się ze
wschodu na zachód, a dzień oblał świat poświatą brzasku, zajęli się
wysokimi domami i zabili szybko deskami wszystkie okna i drzwi,
myśleli bowiem, że teraz skryły się tam duchy. Ich starania były jed-
nak bezcelowe, a mister Hayes, który wtedy jeszcze żył, wyśmiał ich
i powiedział, że duchy zapewne zwąchały pismo nosem albo uciekły
przez szpary, jako że ludzie umierali w dalszym ciągu i było ich coraz
mniej. Niepocieszeni wyładowali swą złość na starym i znowu pobili
go, jak zwykle.
Od dnia ataku na wysokie domy rosła trwoga, gdyż ludzie uświa-
domili sobie, jak bardzo są bezsilni. Strach rozrósł się do takich roz-
miarów, że pod jego wpływem ludzie łączyli się w hordy, uganiające
się dniami i nocami po całym świecie niczym wielka czarna bestia po-
żerająca ludzi, jak owe zwierzęta z książek.
Wreszcie postanowiono zrezygnować z miast. Dokonano wyliczeń,
a ponieważ została już zaledwie setka ludzi, wszyscy przenieśli się
do Denver. Wielu z nich przywlokło tam swoje choroby — i wyda-
rzenia potoczyły się jeszcze szybciej. Martwych wieziono na cmen-
tarz, ale ich liczba wzrastała w zastraszającym tempie. Część zmar-
łych pozostawała w mieszkaniach, a ich odór wypełnił świat od Den-
ver aż po Detroit.
McCain był właścicielem fabryk w Detroit, ale należały one do nie-
go tylko dlatego, że Detroit jako jedno z pierwszych stało się ofiarą
wypadków. Maszyny wytwarzające kiedyś żelazka i rowery, garnki,
odzież i wiele innych produktów, umarły już dawno, jednakże nikt
się tym nie martwił, gdyż nie było nikogo, kto mógłby skorzystać
150
l
z tych rzeczy. Funkcjonowały jeszcze roboty i McCain przywoził nie-
raz jednego z nich, po czym straszył go magnesem, wszyscy zaś za-
czynali gonić uciekiniera, obrzucając go kamieniami. Co jakiś czas
jednemu z robotów udawało się ukryć przed prześladowcami, ale nie
na długo, były bowiem zbyt powolne. Ścigano go przez miasto i pola,
po czym rozbijano mu mózg. Wtedy zaczynał kręcić się w kółko
i wreszcie padał na kolana lub spalał się stojąc. Widok był okropny
zwłaszcza w przypadku tych robotów, które miały twarze i nie chciały
umierać — jak ludzie. Jay dziwił się, dlaczego się nie bronią, ale naj-
widoczniej nie potrafiły wzbudzić w sobie uczucia gniewu lub też nie
miały odwagi, jakkolwiek były silne i istniały dla nich szansę ocalenia.
Po śmierci pana Lou, który nadzorował ogrody hydroponiczne,
sytuacja żywnościowa stała się krytyczna. Zbyt późno odnaleziono go,
a ponieważ rośliny nie były karmione już od kilku dni, odczuwały
głód i pogwizdywały rozeźlone. Wzbraniały się oddawać swoje owoce
i atakowały każdego, kto zbliżał się do nich, gnany głodem. Jedynie
stary Lou znajdował z nimi wspólny język, nikomu zaś nie przyszło
nawet do głowy, że pewnego dnia Lou nie zjawi się w mieście, aby
zaopatrzyć ludzi w owoce. Bywały wprawdzie okresy, kiedy chorował,
wiek robił bowiem swoje, a nogi nie nosiły go już tak jak niegdyś.
Dlatego trzymano na wszelki wypadek zapasy; kiedy jednak upłynął
tydzień, przystąpiono do poszukiwań. Znaleziono go w ogrodzie.
Rośliny zajęły się już nim, gdyż nie rozpoznały zwłok, i zapuściły ko-
rzenie w jego ciało, aby się pożywić, bowiem dręczył je straszliwy
gjód. Niektórzy uznali ten widok za wstrętny i przysięgali, że od tej
chwili nie tkną jedzenia, jakkolwiek w całej tej sprawie nie było nic
nienaturalnego: rośliny są po prostu takie i myślą inaczej niż ludzie.
Przyniesiono stare konserwy i rzucono je pomiędzy koryta, co za-
niepokoiło- rośliny, ale kiedy wreszcie najadły się do syta, dopuściły
do siebie ludzi. Po chwili pierwsze z nich oddały swoje owoce. Za ich
przykładem poszły inne, jakkolwiek początkowo nieufnie i z ociąga-
niem. Potem wszystko potoczyło się już bez zakłóceń. Niektórym roś-
linom wrócił nawet dobry humor, zaczęły pogwizdywać piosenki, ja-
kich nauczył je stary Lou, ale nie brzmiało to ładnie, gdyż w tym
krótkim czasie zapomniały niemal wszystkiego: rośliny mają po prostu
złą pamięć.
Wszyscy żałowali, że stary Lou umarł, gdyż pojawiły się kłopoty,
151
jako że nikt nie znał się na tych czynnościach' tak jak Lou. Teraz inni
musieli zająć się sprawą zaopatrzenia, ale nie przebiegało to tak
sprawnie, jak dawniej, gdyż rośliny nie ufały nowym opiekunom lub
też ludzie byli zbyt bojaźliwi i zarazili rośliny swoim niepo-
kojem.
Coraz mniej ludzi spotykało się na zebraniach, nikt też nie wiedział,
jak wszystko potoczy się dalej. Zastanawiano się, czy nie należy
wspólnie odbyć kąpieli w kwasie, ale większość orzekła, że nie może
się na to zdobyć, i tak wniosek upadł. Następnej nocy na ten krok
zdecydowało się czworo; właściwie nie wiedziano dokładnie, co się
z nimi stało. Po prostu zniknęli. Sprawa była jednak o tyle jasna, że
nie ujrzano ich już nigdy, a w kadzi bulgotała piana.
McCain zaproponował, aby co dziesięć dni urządzać „dzień nisz-
czenia", gdyż to właśnie sprawiało wszystkim najwięcej radości. Tak
więc przez dziewięć dni wyszukiwano cel i radzono nad tym, w jaki
sposób można by go najłatwiej i najgruntowniej zniszczyć. Mężczyźni
szykowali narzędzia i rozdzielali czynności pomiędzy siebie. Dziesią-
tego dnia wyruszano z samego rana i niszczono fabrykę albo jakiś du-
ży dom, wieczorem zaś wracano do domów w radosnym nastroju.
Wszyscy byli brudni i spoceni, ale weseli. Zdarzali się też ranni, ale
za to ludzie mieli jakiś cel i zajęcie. W owe dni strach topniał, potwór
kurczył7 się do małej myszki, którą można kopnąć i która nikogo nie
jest w stanie nastraszyć na serio. W tym właśnie czasie matka Jaya
zachorowała.
Jej dłoń była jak drobny, słaby ptaszek, chroniący się bezradnie
w jego ręce, aby nabrać sił. Z uporem usiłowała z nim porozmawiać,
ale przychodziło jej to z trudem, a niektórych słów nie mógł w ogóle
zrozumieć. Jay płakał. Wiedział, że to nie ma sensu, ale płacz sprawiał
mu ulgę, jakkolwiek trochę się tego wstydził. Siedział na skraju łóżka
i gładził krótkie włosy matki. Od kilku dni czuła się tak osłabiona,
że nie miała siły ogolić sobie głowy i chociaż była chora, czuła się
skrępowana, kiedy ktoś przychodził ją odwiedzić i widział, że ma wło-
sy na głowie — jak mężczyzna.
Raptem uświadomił sobie, jak straszne będzie jego życie, kiedy zo-
stanie sam; może jako ostatni już człowiek na świecie, razem z tymi
wszystkimi nieboszczykami, martwymi miastami i maszynami.
Wszystko byłoby wyłącznie dla niego: światło, deszcz, wiatr tak punk-
tualny jak każdy nowo wstający dzień.
Miała wysoką temperaturę, jej wargi były spękane, ale nadal usiło-
152
wała mu coś powiedzieć, chwytając go za rękę, aby przyciągnąć
do siebie.
— Jay, posłuchaj! Jay, to bardzo ważne! — jęczała niemal nie-
dosłyszalnie.
— Tak, mamo.
— Jay, przyszła kolej na mnie. To musiało się stać — wyszeptała,
a po chwili dodała z widocznym wysiłkiem: — Wszyscy jesteśmy cho-
rzy, tylko ty jesteś zdrowy. Idź do McCaina, on też jest odporny na
choroby. Kiedy już umrę, idź do niego.
— Ty nie umrzesz, mamo. Niedługo wszystko będzie dobrze. —
Ukrył twarz w poduszce i poczuł, jak wilgotnieje pod jego policzkiem.
— Po co się okłamywać, Jay! Ja umrę, ale ty będziesz żył nadal.
Nie będzie ci łatwo, ale dasz sobie radę. Musicie odważyć się na to
i zbadać całą sprawę, McCain i ty.
— Na co się odważyć?
— Posłuchaj! Jest takie stare podanie, które usłyszałam jeszcze od
mojej babci — mówiła urywanie. — Jej ojciec był oficerem, dlatego
wiedział o tym. Oficerów nie ma już od dawna. Ostatnich wymordo-
wano wiele lat temu. Tworzyli szczególną kastę, zorientowaną we
wszystkim przerażająco dobrze, okazali się jednak zbyteczni i niebez-
pieczni, posiadali bowiem broń. Dlatego wymordowano ich.
— Jeżeli tyle wiedzieli, to nie powinno było się ich zabijać.
— Jest za późno, wszystko już minęła wiele, wiele lat temu. Jedno
pozostało w pamięci: świat nie kończy się na tych niebieskich ścia-
nach. Nie wierzyłam w to nigdy, ale teraz zaczynam rozumieć, że
musi być jeszcze coś dalej.
— To samo mówił mister Hayes i za to go zabili.
— Stary Hayes był trochę szalony, ale w tym przypadku miał chy-
ba rację. Jestem przekonana, że za tymi ścianami świat ciągnie się
dalej. Podobno jest więcej takich przestrzeni jak nasza, są w nich ma-
szyny i zwierzęta — z mięsa i zamrożone. Trzeba by znaleźć do nich
dojście, może tam też są ludzie.
— Ale przecież do ścian nie można podejść, bo stumetrowa strefa
bezpieczeństwa zabije każdego, kto chciałby dotrzeć do stacji mete-
orologicznej.
— Musicie znaleźć jakiś sposób, Jay. Wtedy będziecie uratowani.
Jakoś to zrobicie, wierzę w to.
— Dlaczego nie próbowano przedrzeć się tam wcześniej?
— Tamci ich zabili.
153
r-
— Chodzi mi o" to,  że wszyscy razem mogli spróbować tego
dokonać.
— Nigdy tak nie jest, że próbują wszyscy razem. Najpierw robią
to jednostki, gdyż zawsze trafią się tacy, którzy myślą inaczej.
— Trzeba było ich przekonać.
— Do tego brakowało siły, bo nie było nikoąo, kto by uwierzył
bez zastrzeżeń.
— Czy wiara jest tak bardzo ważna, mamo? Tak byłoby po prostu
rozsądnie.
— Wiara jest wszystkim, Jay. Rozsądek kieruje się według niej
i może ją tylko potwierdzić.
— Ale przecież mister Hayes to wszystko...
— Tak, ale przestał w to wierzyć. Wierzył w wiarę, aż zmęczył
się tym i wtedy zrozumiał, że jest już za późno.
Zapadło milczenie. Słychać było tylko jej oddech, który mieszał
się z jego oddechem, a zakurzone zasłony przesuwały się po otwar-
tych oknach, jakby machały żartobliwie na pożegnanie. Jay odniósł
raptem wrażenie, jakby się dusił.
— Idź już, mój chłopcze — powiedziała cicho matka.
— Nie chcę — odparł ochrypłym głosem. — Zostanę przy tobie.
— Proszę cię, Jay, idź. Chcę być sama.
— Nie mogę — zaszlochał i rzucił się na łóżko obok niej.
Rośliny w klatkach gapiły się bezmyślnie i wydawały gwizdy stra-
chu. Czuły bliskość śmierci. Jay obejmował kurczowo ciało matki,
jak gdyby mógł w ten sposób zatrzymać jej życie. Kiedy zapadł
zmierzch, przynosząc po sobie noc, Jay spostrzegł, że rośliny usnęły.
Były teraz łagodne niczym powiew zasłon, które oddychały nocnym
powietrzem — tak spokojnie, jak gdyby nie wydarzyło się nic, zupeł-
nie nic.
Całą noc przesiedział na progu, aż ze wschodniej ściany wyłoniła
się iskra i przesunęła przez pomieszczenie ciągnąc za sobą cienką nić
światła, które przekształciło się wkrótce w pierwszą smugę jutrzenki,
aby w końcu rozwinąć się w dzień. Wokół panowała cisza, ale również
beznadziejność, przywodząc na myśl puste pola w jesienny, ponury
dzień. Jay wstał. Całe jego ciało zesztywniało. Przeciągnął się i poczuł
na skórze ciepło i światło. Na ulicach przeciągnął ciepły, poranny
wiatr, jak oddech innego, piękniejszego świata leżącego tuż za ścianą.
154
Wyruszył w drogę, aby odszukać McCaina. Nie oglądał się za sie-
bie, bał się bowiem, że opuści go odwaga, jakiej tak bardzo teraz po-
trzebował. Biegł ulicą, wdychając rześkie powietrze. Do Detroit była
daleka droga, nie zwalniał jednak kroku, czuł bowiem na plecach
spojrzenia zmarłych.
<
— Teraz zostaliśmy już tylko my, mister McCain.
McCain siedział na zmurszałym pomoście nawigacyjnym. Nieufnie
spojrzał na chłopca.
— No i co z tego? Boisz się?
Głos jego był surowy. Tej nocy nie spał długo, pod oczyma widnia-
ły czerwone obwódki. Zdążył się już jednak upić. Czarne włosy opa-
dały w .nieładzie na jego zniszczoną twarz.	(
— Nie, mister McCain. Wracam od matki.
— Nie żyje?
— Tak, mister McCain. — Przełknął ślinę i z determinacją spoj-
rzał mu prosto w oczy.
— Hm. I czego chcesz teraz?	!
— Musimy znaleźć jakieś wyjście. Gdybyśmy mogli przedostać się
przez te ściany, znaleźlibyśmy z pewnością maszyny i zwierzęta,
a może nawet ludzi.
— Ludzi? Gdyby tam byli, dawno by już nas uratowali. A maszy-
ny... — Roześmiał się szyderczo i ręką, w której trzymał butelkę, za-
toczył rozległy łuk. — Masz tu te swoje maszyny, więcej, niż zdołasz
ich zepsuć przez całe życie!
Jay rozejrzał się po olbrzymiej hali, w której głos McCaina ginął
niemal zupełnie. Maszyny tkwiły przyczajone w półmroku niczym
zwierzęta gotowe do skoku, ale jednocześnie sprawiały wrażenie, jak-
by pod działaniem zaklęcia znieruchomiały w trakcie ruchu na zawsze.
Zatrzymane i zepsute roboty podpierały ściany. Z ich rozwartych
czaszek wyłaniały się spalone mózgi. Stały tak, patrząc się przed sie-
bie jak grupa żebraków, którzy mogą czekać bez końca, nawet kiedy
zapada zmrok i zaczyna ubywać przechodniów.
W powietrzu unosił się zapach starego oleju i czasu. Jay nawet nie
przypuszczał do tej pory, że czas pachnie, ale w tych halach wyczu-
wało się stęchły zapach niewymiernego już czasu, sięgającego od wie-
czności do wieczności, która wpatrywała się w nich nieustępliwie,
gdyż oni nie nadawali się dla niej, jako że musieli umrzeć.
155 *
Nawet głos McCaina nie mógł jej przegonić. Krzyknął wprawdzie,
-cakłócając ciszę, ale jego głos był za słaby, cienki i zagubiony.
— Popatrz tylko. Gdzie spojrzysz, wszędzie maszyny. Dawniej
wytwarzały zegary, ubrania, buty i roboty. Świeciły, hałasowały, du-
dniły, aż cała hala się trzęsła, i pracowały dla tysięcy, wielu tysięcy
ludzi. Teraz są już zmęczone, a rdza zżera je coraz bardziej. Kiedyś
potrafiły wszystko, nie mogły jednak wytworzyć innych ludzi, no-
wych ludzi, dla których mogłyby nadal pracować. Ci, którzy gniją te-
raz w swoich łóżkach, nie potrzebują już ani ubrań, ani butów, ani ze-
garów. Ich czas upłynął.
Cisnął butelkę w jedną z gigantycznych tablic rozdzielczych. Zapa-
liła się i zbudziła. Tysiące wielobarwnych oczu rozbłysły, spoglądając
na nich gniewnie. Raptem poręcz pękła, a McCain runął na przenoś-
nik taśmowy. Koła zawarczały i uruchomiły jęczące kolosy, zadudniły
silniki, młoty opadały, krzesząc w ciemnościach iskry, budynek zady-
gotał, kurz wzbił się z podłogi przesłaniając krwawe widowisko, zaś
taśma przesuwała od jednego stanowiska do następnego ciało McCai-
na, w które wbijały się kolejno połamane wiertła niczym zęby żarłocz-
nych potworów. Płomienie rozszerzały się, sięgając już po szklany
dach, który pękł z trzaskiem, rozpryskując się na Wszystkie strony.
Paliły się pajęczyny, a ogień dotarł tymczasem do robotów. Ich pla-
stykowe twarze pęczniały, przybierając dziwaczne grymasy, aby
w końcu odsłonić metalowe szkielety. Jay stał, zdrętwiały z przeraże-
nia. Drobne czerwone i zielone oczy maszyn spoglądały na niego po-
przez kłęby gryzącego dymu chciwie i z nienawiścią. Wtedy zaczął
krzyczeć, ale wycie płomieni zagłuszyło jego wołanie. Biegł i biegł,
sarn nie wiedział dokąd, tak długo, póki starczyło mu sił, aż wreszcie
padł na ziemię, gdzieś daleko, od tego makabrycznego miejsca.
Kiedy się ocknął, płonęło już całe Detroit. Przy wschodniej ścianie
osiem wytwórni wiatru pracowało pełną parą, śląc nad ogrody praw-
dziwy huragan, jakiego Jay nigdy jeszcze nie widział na własne oczy.
Wicher kierował czarny dym ku zachodowi, a na to wszystko padał
zimny, przenikliwy deszcz. Ziemię chłostały gwałtowne porywy wia-
tru i wody, jednak powietrze było nagrzane. Około godziny dziewięt-
nastej zapadła ciemność — bez zmierzchu, nieoczekiwanie okryła
świat niczym czarna płachta. Burza nie ucichła. Jay zmagał się z nią,
krocząc niezmordowanie na wschód, aż dotarł do pierwszych domów,
gdzie mógł schronić się przed deszczem. Na pewno było to El Paso,
ostatnie miasto przed ogrodami. Z ulgą znalazł schronienie, gdzie
156
przykucnął, drżący i przemoczony do suchej nitki. Ogarniająca go
ciemność była zaróżowiona. Ogień z hukiem pochłaniał kolejne ob-
szary, zdobył Indianapolis i Los Angeles. Jay przyglądał się przygnę-
biony temu widowisku, zapadając chwilami w krótką, niespokojną
drzemkę. Była chyba trzecia nad ranem, kiedy rozległy się dwie deto-
nacje: to eksplodował Mózg Centralny w Chicago;
Widoczność spadła niemal do zera. Kraj pokrywał szary, zaróżo-
wiony zmierzch. Burza przybrała na sile, deszcz jednak ustał. Od
wschodu przejaśniało, można więc było dojrzeć ścianę. Jay wyruszył
w dalszą drogę, aby dotrzeć do strefy zamkniętej albo przynajmniej
do ogrodów. Porywisty wicher utrudniał chodzenie i Jay musiał przy-
trzymywać się ścian domów i występów. Raptem ustała siła ciążenia
i rozpętało się piekło.
Szaleńcze porywy wiatru zrywały dachy domów, wyrzucały przez
czarne otwory okienne szafy, stoły i brudne łóżka, w których leżały
jeszcze zwłoki. Zmarli sprawiali wrażenie, jakby zbudzili się do jakiejś
opętańczej zabawy: unosili się w powietrzu pionowo albo pokrzywie-
ni, co jakiś 'czas kolejny podmuch wiatru rzucał szkieletem o ścianę
domu. Po pewnym czasie siła ciążenia powróciła, o większej mocy
niż przedtem. Jay, który machinalnie trzymał się poręczy, runął na
ziemię, a wraz z nim spadało wszystko, co unosiło się zuchwale w po-
wietrzu. Zmarli opadali na dół, jak gdyby przygniotła ich niewidzial-
na pięść. Przez kilka sekund trwała ulewa kamieni, roślin, łóżek, szaf,
robotów i kotów, kryjąc pod sobą miasto i ogrody. Wreszcie to upior-
ne widowisko dobiegło końca.
Jay z obawą osłaniał sobie głowę rękoma. Teraz podniósł się z tru-
dem i zaczął przedzierać się dalej na wschód. Burza przybierała na si-
le, im bardziej zbliżał się do ściany i wreszcie ujrzał ją tuż przed sobą;
rozciągała się wszędzie, gdzie kierował wzrok, widział olbrzymie ot-
wory, w których wytwórnie wiatru pracowały tak intensywnie, jak
jeszcze nigdy do tej pory. Kiedy zostawił za sobą ostatnie domy, zna-
lazł się po stronie odwietrznej. W górze hulał wiatr. Stanął na za-
chodnim skraju ogrodów hydroponicznych, ale tam szalało
piekło.
Rośliny wyprostowały się i jęczały z trwogi, poruszając się gwał-
townie. Kiedy zabrakło siły ciążenia, przerażone opuściły koryta i te-
raz leżały bezradnie na drodze. Inne usiłowały przyciągnąć je z pow-
157
rotem. Widać było, jak bardzo cierpią, stojąc na swoich wrażliwych
korzeniach.
Trudno było przejść. Jay- pobiegł wzdłuż ogrodów, chcąc je obejść
i wreszcie ujrzał przed sobą stumetrową strefę bezpieczeństwa. Ocią-
gając się przestąpił granicę terenu zamkniętego, ale nic się nie wyda-
rzyło. Nad nim z nie zmniejszoną mocą,huczały wytwórnie wiatru,
śląc w świat świeże powietrze.
Jay podszedł powoli do ściany. Z bliska nie była już tak niebieska,
na jaką wyglądała z daleka, była stara i poplamiona po stu tysiącach
dżdżystych tygodni. Mimo to wznosiła się nieustępliwie i groźnie ni-
czym ostateczna granica. Jay stanął jak wryty. Wydało mu się, że lada
moment ściana skoczy na niego i zmiażdży bezlitośnie. Opanował się
jednak i ruszył dalej. Musiał odnaleźć drogę i powiedzieć tamtym
innym ludziom, że na tym świecie pozostał tylko on, musiał opowie-
dzieć, jak to się wszystko stało. Bał się. Może tamci wcale go nie chcą,
może zaczną do niego strzelać, zastrzelą go po prostu, kiedy podejdzie
do ściany, teraz, tu.
Zatrzymał się i rozejrzał uważnie dokoła, ale nic się nie poruszyło,
nic nie zmieniło. Ściana wznosiła się w dalszym ciągu, niebiesko-
szara, brudna.
Niepewnie ruszył przed siebie, gotów w każdej chwili rzucić się na
ziemię i poszukać schronienia. I rzeczywiście: kiedy to się stało, padł
błyskawicznie na ziemię, kryjąc twarz wśród kamieni. Głos, który się
rozległ, był tak potężny, że oszałamiał. Nie był czysty, zniekształcał
go poszum, mimo to jednak przekrzykiwał burzę, rozbrzmiewając
na całym świecie. Dochodził ze ściany, a jednocześnie ze wszystkich
stron, dudnił nieprzerwanie.
— Tu centrala, tu centrala. Do wszystkich oficerów, załóg i osad-
ników. System Corynthus został osiągnięty, statek znajduje się na or-
bicie planety Corynthus II. Rozpoczynamy wyokrętowanie.
Do wszystkich oficerów.
Plan Szósty.
Mieszkańcy miast, zbiórka.
El Paso, Denyer, Memphis, Pittsburgh — śluza I.
Chicago, Detroit, San Francisco...
Głos umilkł nieoczekiwanie, a potem zaczął wszystko od początku
i powtórzył tekst siedmiokrotnie. Następnie umilkł ponownie, tym
razem na długo, jak gdyby mówca zapomniał nagle, co chciał powie-
dzieć. Najwidocznej poczuł się nieswojo i zaczął się już złościć. Jay
158
uznał również za żenujący fakt, że tak potężny głos nie wie, co dalej,
ale oto rozległ się znowu, nie ustając już w udzielaniu pouczeń i do-
brych rad.
— Zachować spokój, nie denerwować się.
Realizujemy właśnie Plan Szósty.
Wszystko przebiega sprawnie.
... spokój, nie denerwować...
... obecnie plan...
... Plan szósty. /
... Szósty.
... spokój, nie...
... nie...
Jay zorientował się, że wszystko jest w porządku. Po prostu pójdzie
sam i powie wszystkim, którzy na to czekają, że z mieszkańców miast
nikt już nie pozostał przy życiu, że wszyscy padli ofiarą choroby, tak,
i że oficerowie, których wzywano, dawno już zostali wymordowani.
Nikt nie wiedział, że za ścianą są jeszcze inni ludzie. Wszyscy ucie-
szyliby się, gdyby wiedzieli o tym, ale kto mógł przypuszczać, że są
już tak blisko celu? Wszystko trwało bardzo długo, zbyt długo.
Mister Hayes powinien był dożyć tej chwili, pomyślał Jay. Posta-
nowił opowiedzieć tamtym o starym. To przecież on miał rację.
Wszystko zakończyło się dobrze, ale szkoda, że tak późno. Trudno,
to się zdarza. Z powodu jakiejś drobnostki coś się opóźni i wtedy oka-
zuje się, że wszystko było na próżno. Musi opowiedzieć im dokładnie
o wszystkim, co wie, żeby nie byli za bardzo rozczarowani, iż zjawia
się tylko on, on sam.
Otrzepał ubranie, pragnął bowiem sprawić dobre wrażenie, i przy-
gładził włosy. Nie dokończył jeszcze tych czynności, kiedy tamci
otworzyli bramę. Spora część ściany przesunęła się na bok, odsłania-
jąc rozległą oświetloną halę.
Jay rozejrzał się ponownie, ale nie widział dużo, gdyż wiatr nie
zdołał jeszcze uporać się z dymem. Za ogrodami widoczne było
El Paso. Światło świeciło nadal, ale rozpływało się już w oparach
mgły, najwidoczniej znużone, gdyż minęło już tyle czasu, a nie było
nikogo, kto mógłby z niego zrobić użytek. Wszedł do hali i rozejrzał
się wokoło. Było zimno, ściany przytłaczały ciemną barwą. Nie byłq
nikogo widać. Stanął pośrodku pomieszczenia i czekał cierpliwie.
Przyjdą wreszcie, pomyślał, z pewnością są bardzo zajęci, gdyż ocze-
kują zbyt wielu gości.
159
Brama, przez którą przeszedł, zamknęła się powoli. Początkowo
przeraził się trochę, ufał jednak, że wszystko dzieje się nie bez powo-
du. Wreszcie zabrzmiał ciągły, brzęczący dźwięk. Teraz przyjdą, po-
myślał, ale nikt nie przychodził, czekał więc nadal, marznąc. Nieład-
nie z ich strony, że każą czekać na siebie tak długo, pomyślał. Zasta-
nowił się, czy nie powinien ich zawołać, ale to znowu wydało mu się
nietaktowne. Pohamował się, chociaż dokuczał mu już głód i był zmę-
czony. Usiądę na chwilę, postanowił, ale po chwili rozmyślił się. Stał
więc nadal, przestępując z nogi na nogę. Zmęczenie dawało mu się
porządnie we znaki, zagryzł jednak wargi i czekał.
Minęło jeszcze sporo czasu, zanim nadeszła ta chwila. Raptem za-
migo^ały liczne zielone światełka. Brzęczący dźwięk zabrzmiał po-
nownie, ale tym razem zmieszał się z nim dzwonek.
Nareszcie, ppmyślał Jay podekscytowany. Raptem tylna ściana
uniosła się do góry, jak kurtyna na scenie.
Jay spodziewał się, że z tyłu wszystko będzie jasno oświetlone, że
ujrzy tam mnóstwo ludzi. Tym bardziej rozczarowało go, że nie dzieje
się nic z tych rzeczy, dosłownie nic. Raptem ogarnął go szum, jak
gdyby wszystkie wytwórnie wiatru zostały wprawione w ruch. Powiew
wiatru uniósł go do góry, przenosząc przez czarny, ziejący otwór.
Zrobił się lekki jak piórko, wystrzelił w przestrzeń niczym pocisk,
czując, że powietrze umyka mu z płuc poprzez zaciśnięte zęby. Chciał
zaczerpnąć tchu, ale kiedy otworzył oczy, zobaczył to.
Przed nim rozciągał się świat, podobny do puszki, jaką mister
Hayes trzymał w dłoni.
Wszystko wokoło było czarne, nieskończone, ciemne i rozległe.
Zapatrzył się, zaskoczony, nie mogąc oderwać wzroku od tej wspa-
niałej galaktyki, podczas gdy jego drobne, niepozorne ciało szybowało
w owej nieskończoności.
(1957)
MSZE ŻAŁOBNE OJCA RAMSEYA
Oboje, Ann i on, oszczędzali przez całe życie na wielką podróż.
Chcieli zwiedzić Marsa albo Wenus — nie uzgodnili tego tak dokład-
nie. Właściwie chodziło im tylko o to, aby podróż była długa, tak dłu-
ga, żeby trzeba było oszczędzać na nią przez całe życie i żeby cieszyć
się na nią.
Początkowo Liczył lata dzielące go od pójścia na emeryturę, potem
miesiące, w końcu dni — i wreszcie nadeszła ta chwila. Chociaż cze-
kał na nią od dawna, poczuł się zaskoczony. Urządzono małą uroczys-
tość w biurze; koledzy udawali wesołych, byli jednak dziwnie roztar-
gnieni, a na domiar wszystkiego trochę się upili. Klepali go życzliwie
po ramionach, on zaś pozwalał na to i uśmiechał się tylko. Ostatecznie
był to jego dzień. Wbrew swoim zasadom wypił nawet trochę, gdyż
był to dzień szczególny, nie mógł jednak pozbyć się wrażenia, że ko-
ledzy przypominają go sobie z trudem, że nie liczą się z nim, tak jak-
by już częściowo umarł.
Początkowo było mu ciężko, ale w końcu przyzwyczaił się do tego,
że rano leży dłużej w łóżku. W ten sposób oboje zyskali dużo czasu
na wspólne zastanawianie się, jak i kiedy zorganizować podróż oraz
co koniecznie zwiedzić. Z najrozmaitszych biur podróży sprowadzali
prospekty i długo wpatrywali się w barwne zdjęcia z osobliwymi kraj-
obrazami. Mars wyglądał wprawdzie bardziej interesująco, ale może
należało się zdecydować na Wenus, jako że podróż tam była tańsza
ze względu na mniejszą odległość.- Poza tym mówiono, że tam jest
cieplej.
I raptem wszystko się rozwiało. Ann znalazła się w szpitalu, gdyż
w nocy dostała silnych boli. Lekarz dyżurny powiedział nazwę choro-
by po łacinie, mając na myśli woreczek żółciowy, po czym orzekł, że
konieczna jest natychmiastowa operacja. Wprawdzie u starszych ko-
6 —
Pielgrzymi czasu
161
biet operacja jest zawsze nieco ryzykowna, powiedział mu lekarz w
cztery oczy, ale na pewno wszystko się powiedzie... Jednakże uśmiech,
który miał mu dodać otuchy, wypadł nieco mizernie i jakby trochę
obojętnie.
Ann nie przeżyła operacji, a na pogrzeb przybyło kilka osób odzia-
nych w czerń, co nie bardzo pasowało do wesołej, kolorowej jesieni.
Pachniało słodkimi owocami i wilgotną, świeżo rozkopaną ziemią.
Od tej pory dni mijały jak godziny na zegarze, były jednak coraz bar-
dziej ciche, samotne i zimne. Rok dobiegał końca w smutnym nastroju.
Nadeszły mgły i bezsenne noce, i wszystko stało się dziwnie nie-
rzeczywiste: wspomnienie wspólnie spędzonych dni, planów podróży.
Wspólne barwne sny bladły z każdym dniem, jak kolorowe zdjęcia
w prospektach, aż nadszedł dzień, kiedy wieczorem zasiadł przed ko-
minkiem i po raz ostatni obejrzał zdjęcia, aby wreszcie wrzucić je
w płomienie. Zanim jednak to uczynił, długo wpatrywał się w rozle-
głe, martwe krajobrazy pod nierzeczywistymi czerwonymi i granato-
wymi niebiosami, w bezkresne pustynie, oblodzone pola, kratery, gó-
ry i doliny i wąwozy ginące w płomieniach, jak gdyby słońce zstąpiło
z nieba, pochłaniając wszystko.
Potem spadł pierwszy śnieg, przynosząc jedną z tych brudnych,
chłodnych i mokrych zim, jakie co roku nawiedzają Londyn chociaż
na kilka dni. Mister Tensley odbywał codzienne spacery do parku.
Czasem przysiadał nadawcę, obserwując drzewa i wzdragając się, kie-
dy w mroźnym powietrzu rozlegał się nagle przeraźliwy okrzyk ptaka.
Wydawało się, że wraz z Ann umarł cały dom; nad wszystkim,
co oznaczało ich wspólnotę, unosiła się cisza, gdziekolwiek spojrzał.
Pewnego dnia postanowił wyszukać dla siebie umeblowany pokój
i znalazł go wreszcie w zacisznej okolicy, z widokiem na tylne pod-
wórze, gdzie pomiędzy ponurymi, okopconymi murami rosły posępne
drzewa, jego milczący przyjaciele. To właśnie było mieszkanie, jakie-
go szukał, aby urządzić się tam na krótko i samotnie. Gospodyni była
młodą, niepozorną osobą, która stale nosiła żałobę i rzadko się odzy-
x wała. Jej mąż zginął przed laty w wypadku samochodowym. Ten cios
wstrząsnął nią widocznie i nastroił religijnie.
Kiedy Tensley wprowadził się do nowego mieszkania, uczynił to
nie zwracając niczyjej uwagi, tym bardziej, że dobytek miał skromny.
Jego dom — jak mu oświadczono^ — nie jest nic wart, gdyż jest za
mały, miał więc zostać zburzony. Jedynie za działkę mógł otrzymać
trochę pieniędzy. To wszystko było mu jednak obojętne, chociaż for-
162
me zawiadomienia uznał za zbyt brutalną. Nie potrzebował już wiele.
Żył z dala od ludzi, a kiedy wiosna zazieleniła najbardziej posępne
podwórza i rozjaśniła je kwieciem i promieniami słońca, Tensley zdo-
łał już przyzwyczaić się do nowego mieszkania tak dalece, jak tylko
to jest możliwe u starszych ludzi. Nikt nie zwracał na niego uwagi,
kiedy w południe wchodził do niewielkiej restauracji, gdzie codzien-
nie, przy małym stoliku, spożywał obiad i wypijał piwo, aby następnie
udać się na spacer. Sąsiedzi byli dla niego uprzejmi — oczywiście
wtedy, kiedy go zauważali, a to zdarzało się rzadko. To właśnie spra-
wiało mu ulgę.
Pani Scott sprzątała zwykle jego pokój, kiedy przebywał poza do-
mem, on zaś, wiedząc, że gospodyni nie lubi być zaskakiwana przy tej
pracy, ułatwił jej zadanie w ten sposób, że zaczął wracać stale o tej
samej porze. Uprzednio zjadał kolację u Bakersów i odbywał swój co-
dzienny spacer po Churchwood Street.
Był jeden z tych późnych wieczorów jesiennych, kiedy gęsta, bru-
natna mgła zdaje się unosić bezszelestnie z wód Tamizy, aby ogarnąć
całe miasto, zapanowuje też osobliwy ponadczasowy nastrój, który
mąci światło i tłumi odgłosy ulicy.
Tensley spojrzał na zegarek. Mijał nielicznych przechodniów,
a skręcając w ciemną uliczkę, na której mieszkał, poczuł, że powietrze
i popołudniowe słońce osłabiły go. Kilka latarni oświetlało niemrawo
trotuar i wejścia do domów. Otworzył drzwi i wszedł powoli po po-
nurych schodach na górę do swojego mieszkania. Pani Scott poszła
najwidoczniej do kościoła. Należała do jednej z licznych sekt, które
odprawiają w Londynie swoje żarliwe nabożeństwa.
Do tej pory starał się unikać w rozmowach z gospodynią tego te-
matu, gdyż czułby się nieswojo. Nigdy nić czuł sympatii do fanaty-
ków religijnych, odpychał go ów dziwnie hektyczny optymizm, iryto-
wała i niepokoiła pewność siebie, z jaką hołdowano tym naukom.
Dlatego też poczuł .się nieprzyjemnie zaskoczony, kiedy na stole w
swoim pokoju znalazł małą broszurę, bez wątpienia o religijnej treści.
TY RÓWNIEŻ UMRZESZ
— I CO DALEJ?
widniało na czarnej okładce wielkimi białymi literami nad dwiema
skrzyżowanymi gałązkami palmowymi, a pod spodem:
163
WEŹ UDZIAŁ W MSZACH ŻAŁOBNYCH OJCA RAMSEYA.
NAJLEPSZE USŁUGI POGRZEBOWE
Tensley poczuł .się nieswojo. Broszurkę mogła położyć mu na stole
tylko pani Scott, w trosce o zbawienie jego duszy. Był przerażony,
poczuł bowiem, że dobry stosunek pomiędzy nim a panią Scott zakłó-
cony został nieoczekiwanie przykrym, niepokojącym dysonansem.
Daremnie usiłował pogodzić to zaproszenie z nieśmiałą, powściągliwą
naturą gospodyni, wreszcie zrozumiał, że ludzie jej pokroju są w spra-
wach wiary nieobliczalni, to zaś, co traktują jako obowiązek wobec
bliźniego, inni odbierają jako ingerencję w swoje życie prywatne.
Tensley zmarszczył gniewnie czoło, rozpiął płaszcz, usiadł przy sto-
le i nerwowo zaczął czyścić okulary. Wreszcie ostrożnie ujął broszurę
i przekartkował ją. Zaintrygowało go zdjęcie mężczyzny. Był mniej
więcej w jego wieku, barczysty, o wyrazistej twarzy, poważnej, ener-
gicznej, zdecydowanej minie, badawczym, sceptycznym spojrzeniu
pasującym raczej do naukowca niż do duchownego albo wręcz fana-
tyka. Siwe, krótko ostrzyżone włosy tworzyły interesujący kontrast
z czarnym strojem. W sumie postać była imponująca. Tensley od-
niósł wrażenie, jakby znał tego człowieka. Intrygowało go również
nazwisko — Ramsey — chociaż sam nie wiedział dlaczego.
Tekst broszury odbiegał od innych wydawnictw tego typu. Zwięźle
ale jasno poruszona była kwestia nieśmiertelności duszy, bez patosu,
bez ukazywania życia doczesnego jako bezwartościowego i znikomego
pozoru. W sposób niezwykle prosty książka prezentowała możliwość
życia po śmierci :w innym świecie, nie w tym uduchowionym świecie
pozagrobowym, a po prostu w zupełnie innym świecie. Ów Ramsey
zapraszał na zgromadzenia swojej gminy, które odbywały się kilka
razy w tygodniu. Tensley postanowił pozostawić na razie sprawę sa-
mej sobie i nie wdawać się w żadną rozmowę na ten temat.
Zamierzenie okazało się łatwiejsze w realizacji, niż się tego spodzie-
wał, jako że pani Scott okazała się osobą dyskretną i nie wszczynała
rozmowy na ten drażliwy dla niego temat.
Pewnego zimowego wieczoru — mister Tensley żył już od ponad
roku w cichej samotności i nieraz wydawało mu się, że nigdy nie było
inaczej — a więc pewnego wieczoru wpadła mu w ręce ponownie
tamta broszurka. Długo spoglądał na zdjęcie osobliwego ojca- du-
chownego, po czym raz jeszcze przeczytał jego wywody. Z wahaniem
164
postanowił wreszcie poznać bliżej owego Ramseya. Był wtorek —
dzień, w którym pani Scott, jak co tydzień, wybierała się na zgroma-
dzenie sekty, aby z ufnością oczekiwać swojej śmierci. Tensleya prze-
pełniała tego dnia niezwykła żądza czynu. Pod jej wpływem ubrał
się wreszcie i — niepostrzeżenie idąc za panią Scott — wyruszył,
aby na własne oczy obejrzeć osobliwą sektę. Ciemne ubranie ułatwia-
ło mu wykonanie tego zamiaru.
Na ulicy padał śnieg, a zimowe niebo wisiało nisko nad dachami,
lekko zaróżowione od blasku reklam. Białe płatki padały nieprzerwa-
nie i ciężko, a wilgotne powietrze tłumiło wszelkie odgłosy, cisnąc
je ku ziemi jak padający śnieg. W świetle latarni Tensley ujrzał panią
Scott, która w następnej chwili znikneła ponownie w ciemnościach.
Kolejny błysk światła znowu wydofeył ją z mroku. Tensley szedł za
nią, nie spuszczając jej z oczu. Czuł pewne podniecenie. Ubawiony
potrząsnął głową, przypominając sobie opowieści detektywistyczne
i stare filmy kryminalne.
Pani Scott nie szła długo. Zatrzymał się, kiedy przystanęła przed
głębokim, posępnym portalem, otrzepała parasolkę ze śniegu i znik-
neła w drzwiach. W chwilę potem on również zaczął wchodzić po wy-
deptanych kamiennych schodkach starego kościółka i w końcu stanął
przed masywnymi, obitymi żelazem drzwiami. Zawahał się, rozmy-
ślając, czy jednak nie powinien zawrócić, wyzwał siebie od tchórzy
i zdecydowanym krokiem wszedł do środka. Sień była słabo oświetlo-
na. Dwaj starsi ludzie, którzy przyszli zapewne przed chwilą, zdej-
mowali właśnie płaszcze i weszli za ciężką kotarę, za którą pełzał po
ścianach matowy odblask świec. Kościół był ciasny, niski i wypeł-
niony ludźmi niemal po brzegi. Cichy pomruk modlących się roz-
brzmiewał wokoło, ale msza nie rozpoczęła się jeszcze. Tensley zajął
miejsce w ostatnim rzędzie i zaczął rozglądać się ukradkiem. Ściany
były gołe, bez ozdób, bez obrazów, a mimo to panowała tu ciepła,
uroczysta atmosfera, on zaś przestał czuć się jak intruz, rodziło się w
nim wrażenie braterstwa z obecnymi, przeważnie starszymi mężczyz-
nami \ kobietami, pogrążonymi w modlitwie i oczekującymi na mszę.
Wzrok Tensleya przesunął się po gołych ścianach i spoczął na wyso-
kim, zamkniętym ołtarzu, który po otwarciu zajmował zapewne całą
szerokość pomieszczenia.
Nieoczekiwanie zabrzmiała pieśń i rozpoczęła się msza. Przed ołtarz
wyszli   dwaj   odziani na   czarno młodzieńcy i otworzyli  skrzydła.
Tensley przeraził się.
165
Wnętrze ołtarza było czarne, nie pomalowane, jak tego właściwie
oczekiwał,,ale pokryte matową czernią, groźną, budzącą respekt ni-
czym monstrancja w świątyni straszliwego bóstwa.
Zapadło pełne szacunku milczenie.
Cisza.
Przed zebranymi pojawiła się jakaś ciemna postać. Z pewnością
był to ów Ramsey, najwyższy kapłan gminy. Jego sutanna była tak
czarna, jak przestrzeń z tyłu, twarz zdawała się unosić nad pochylo-
nymi głowami zebranych, promieniała wzniosłością i siłą, wywierając
wrażenie nawet na Tensleyu. Efekt był bez wątpienia wstrząsający,
osiągnięty najwidoczniej świadomie.
Zapanowała pełna wyczekiwania cisza. Po chwili zabrzmiał mono-
tonny śpiew, coś w rodzaju modlitwy, potężniejący coraz bardziej.
Czuło się rosnącą siłę, która porywała.
Zasłona z tyłu uchyliła się. Chwiejnym krokiem, podpierany przez
dwóch młodzieńców, którzy niedawno otworzyli ołtarz, wszedł sta-
rzec. Szedł z trudem, szurając nogami po kamiennej posadzce, ale
głowę trzymał wysoko, a w oczach lśnił blask.
Śpiew wezbrał, stawał się głośniejszy w miarę, jak starzec zbliżał
się do ołtarza.
„Pójdziesz tą drogą
Wiodącą w noc"	~
— Pójdę nią — jęczał starzec.
„Zostawisz za sobą
Ciało i niemoc,
I brzeg tej nocy
I wejdziesz na drugi,
Po tamtej stronie nocy:
Na brzeg nadziei
I jasnego światła,
Po drugiej stronie śmierci..."
— Po drugiej stronie śmierci
Jest jasny brzeg — chrypiał z trudem starzec.
„Pójdziesz, tą drogą
Wiodącą w noc..." rozbrzmiewał zgodny pomruk zebranych.
Tensleya porwała niesłychana siła obrządku. Czarny ołtarz zdawał
się mieć jakąś magiczną moc przyciągania i Tensley instynktownie
uchwycił się poręczy krzesła, zamykając oczy.
166
Młodzieńcy puścili starca. Zataczając się postąpił kilka kroków w.
stronę ołtarza i z wyciągniętymi ramionami oparł się o niego.
Monotonny śpiew osiągnął już punkt kulminacyjny, wypełniał ścia-
ny i powracał z jeszcze większą siłą.
Migotliwy blask świec nadawał całej tej scenerii upiorny wygląd.
Starzec potknął się, ^unął na czarną powierzchnię i śpiew ustał mo-
mentalnie, zakończony przeraźliwym okrzykiem. Zapadła głucha ci-
sza. Wydawało się, że ołtarz zadrżał pod ciężarem ciała. A w ciszy sły-
chać było przeraźliwie głośno, jak rozpostarte ręce starca osuwają
się po gładkiej ścianie ołtarza, najpierw powoli, potem coraz szybciej,
aż wreszcie ciało z głuchym łoskotem opadło na podłogę, przekręciło
się na bok i znieruchomiało, na wznak. Mężczyzna już nie żył, to nie
ulegało wątpliwości. Tensley był pewien, że stał się świadkiem osobli-
wego zgonu. Chciał zerwać się z miejsca, podbiec do przodu, ale opa-
nował się. Jego ciało dygotało, jakby stał kilka godzin wystawiony
na ataki śnieżycy.
Zwłoki podniesiono i położono na noszach. W milczeniu wyniesio-
no je na zewnątrz, ale było to milczenie bez smutku, a nawet wyczu-
wało się w nim jakąś cichą radość. Ci ludzie są istotnie szczęśliwi,
uświadomił sobie Tensley zaskoczony, a przecież na ich oczach zmarł
człowiek. Niesłychane! Nie pojmując tego wszystkiego, potrząsnął
głową. Pozostał na swoim miejscu w ciemnym kącie.
Siedział tam jeszcze przez dłuższy czas po opuszczeniu sali przez
zgromadzonych, przeżywając w myślach raz jeszcze wydarzenia, ja-
kich stał się świadkiem. Było wiele pytań, na które nie potrafił zna-
leźć odpowiedzi. Czy owa śmierć była przypadkowa? Z pewnością
nie, nie wyglądało to na nieszczęśliwy wypadek. Może więc było to
morderstwo? Morderstwo rytualne? Nieprawdopodobne. A eutana-
zja? Ale przecież ten człowiek był stary i słaby, całe to podniecenie
mogłoby go... Nie. Świadczyła o tym reakcja ludzi. Nie mógł znaleźć
odpowiedzi. Wszystko odbyło się inaczej, niż sobie wyobrażał.
Siedział jeszcze na twardej, niewygodnej ławce, kiedy kościelny,
gasząc już świece, odezwał się do niego:
— Przepraszam, sir. Za chwilę zamykamy.
Tensley rozejrzał się oszołomiony: sala była pusta, ołtarz zamknię-
ty> w półmroku unosiły się chwiejne, cienkie pasemka dymu ze zga-
szonych świec. Spojrzał na nachyloną nad nim twarz.
— Czy ten człowiek nie żyje?
— Oczywiście, sir — odparł kościelny obojętnie. Na jego ustach
167
igrał   drwiący   uśmieszek,   ale   głos   zachował  zawodowo   łagodne
i współczujące brzmienie.
— Jego doczesne szczątki zostaną pojutrze złożone w ziemi.
— Czy mógłbym, porozmawiać z panem Ramseyem? — zapytał
Tensley ostro, z nagłym zdecydowaniem. Musiał uzyskać pewne wy-
jaśnienia.
— Z -ojcem Ramseyem można zawsze porozmawiać. Jest teraz w
zakrystii, wejście znajduje się obok ołtarza. Ucieszy się...
Tensley wstał. Ołtarz był zamknięty, nie wywierał teraz tak silnego
wrażenia. Obecnie był już tylko drewnem i metalem. Tylko? Tensley
przystanął zaskoczony, widząc, jak głęboko sięga ołtarz. Płyta o gru-
bości około dziesięciu centymetrów przechodziła w blok głęboki na
ponad dwa metry. Tensley uderzył na próbę pięścią. Pod masywnym
okuciem metalowym kryły się z pewnością jakieś przyrządy. Sprawa
stawała się coraz bardziej zagadkowa. Zapukał do zakrystii, otworzył
drzwi i wszedł.
Ojciec Ramsey siedział przy stole i czytał. Pomieszczenie było ob-
szerne i słabo oświetlone, bez ozdób, ale znajdowały się w nim urzą-
dzenia nie mające nic wspólnego z celami sakralnymi. Izba przypo-
minała raczej 'prowizoryczne laboratorium fizyczne niż zakrystię.
Ramsey podniósł się i przywitał z nim serdecznie. Przedstawili się so-
bie i wtedy Ramsey podniósł na niego badawczy wzrok, kiwając z po-
wątpiewaniem głową.
— Mister Tensley.,. Tensley... Chwileczkę. Czy nie studiował pan
w Londynie u profesora Waitza? A może się mylę? To musiało być
jakieś pięćdziesiąt lat temu.
Teraz przypomniał sobie o tym również Tensley. Przez dwa seme-
stry uczęszczał na uniwersytet, zaczął wtedy studiować fizykę, potem
umarł ojciec, zabrakło pieniędzy na studia, w związku z czym postarał
się o zatrudnienie w przedsiębiorstwie budowlanym. Oczywiście,
Ramsey studiował wtedy razem z nim fizykę na tym samym seme-
strze, wykazywał spory talent w tym kierunku, otrzymywał najlepsze
oceny, wszyscy mu zazdrościli. A teraz — najwyższy kapłan sekty?
Nie do wiary.
— Tak, to ja — powiedział Tensley ostrożnie. — Na Boga, co pana
skłoniło do zmiany zawodu, do zajęcia się metafizyką? Przecież fizyk
ma dziś nieograniczone perspektywy! Fr^y całym szacunku dla pana
światopoglądu muszę stwierdzić, że to, co niedawno ujrzałem tu,
wstrząsnęło mną; że nie nazwę tego dosadniej.
168
— Ma pan na myśli mszę żałobną za duszę mister Stablefielda
i osobliwą reakcję zebranych tu ludzi? Uważa pan, że to ja jestem
sprawcą tej, powiedzmy, niesmacznej sceny, i przyszedł pan tu, aby
powiedzieć mi osobiście, co pan o tym sądzi. A więc, proszę, śmiało!
— powiedział Ramsey z uśmiechem.
— Właśnie taki mam zamiar! Po pierwsze: jestem zaskoczony, że
msza żałobna odbywa się jeszcze przed śmiercią człowieka i że umiera
on podczas mszy w tajemniczych okolicznościach. Po drugie, jeżeli
już rozmawiamy szczerze, uważam ten groteskowy obrządek nie tylko
za pozbawiony smaku, ale również za niebezpieczny. To, co pan roz-
budza, jest po prostu zbiorową histerią! Po co te czary? W pańskim
kościele umarł niedawno człowiek! Czy zdaje pan sobie sprawę z wagi
tego wydarzenia? Co na to policja? Może pan mnie stąd wyrzucić,
ale według mnie jest to podejrzana sprawa, jeżeli tak uczony człowiek
jak pan inscenizuje podobne bzdury, ogłupiając świadomie i syste-
matycznie ludzi. — Tensley pienił się ze złości. Jego głos stawał się
coraz donośniejszy, drżał z wściekłości.
— Na miłość boską! Niech pan przestanie! — uspokajał go Ram-
sey, wpychając z powrotem w fotel. — Po prostu nie rozumie pan,
o co tu chodzi.
— Owszem, doskonale rozumiem! Tam umarł człowiek! — obru-
szył się Tensley, coraz bardziej oburzony reakcją Ramseya, który
uśmiechał się jakby nigdy nic.
— Mister Stablefield i tak by>umarł — odparł Ramsey, tym razem
poważnym tonem. — Przychodził do mnie już od lat, a kiedy zorien-
tował się, że nadszedł jego czas, pozwolił wprowadzić się do ołtarza,
w zaświaty.
— W zaświaty! — wykrzyknął szyderczo Tensley. — Co .za zaro-
zumiałość! — Zaczynał już żałować, że tu przyszedł. W gruncie rze-
czy cała ta historia nie obchodziła go nic a nic.
Ramsey spoglądał na niego przez dłuższą chwilę, a potem powie-
dział, manipulując przy urządzeniu, które wyglądało jak radio tran-
zystorowe, nie wydawało jednak z siebie żadnego dźwięku:
— Powiedzmy, że nie jest to tamten świat w sensie religijnym,
raczej ten świat, jak najbardziej ten, ale o niesłychanych wymiarach,
biorąc pod uwagę nasze wyobrażenia. W pewnym sensie jest to życie
wieczne. Widzi pan, rozmawiamy zupełnie szczerze, nie zatajam ni-
czego. Liczba wtajemniczonych jest wprawdzie bardzo mała, ale...
— Nic z tego nie rozumiem!
169
— A więc wyjaśnię to panu. Sprawa nie jest wcale tak bardzo ta-
jemnicza, jak się panu zdaje. Byłem fizykiem i pozostałem nim do
dziś. Widzi pan... — Wskazał ręką w głąb zakrystii i wtedy Tensley
ujrzał, że jedna ze ścian obwieszona jest przyrządami fizycznymi. Pół-
mrok potęgował jeszcze bardziej techniczny charakter komnaty, która
sprawiała wrażenie radiostacji lub laboratorium fizycznego. Emano-
wała z niej pewna rzeczowość, tłumiąca podniecenie Tensleya, ale
tym bardziej uderzał go kontrast z tym, co niedawno przeżył. W jaki
sposób miał połączyć myślowo obydwa tak odmienne światy? Nie
miał pojęcia.
Ramsey wyjaśniał dalej:
— Piętnaście lat temu udało mi się skonstruować nadajnik, który
mógł pracować w czasie zerowym, a przynajmniej w czasie zbliżonym
do zerowego. Na bazie tego urządzenia można by zbudować galakty-
czną sieć łączności, co z kolei jest warunkiem istnienia podróży mię-
dzygwiezdnych. Niestety, wszędzie spotykałem się z brakiem zrozu-
mienia, a nawet z oporem ze strony kolegów. Szydzono ze mnie i wy-
śmiewano. Rząd interesował się początkowo moimi pracami, przepro-
wadzałem eksperymenty współpracując z Jodrell Bank, wysyłaliśmy
sygnały w te strony Drogi Mlecznej, gdzie stwierdzono obecność źró-
deł radiowych o szczególnie zagadkowym wzorze impulsów, a potem
jacyś mądrale z Ministerstwa Wojny zaczęli intrygować, cofnięto mi
dotacje na eksperymenty — i wtedy spakowałem z powrotem swój
nadajnik.
— Aha, i wtedy zmienił pan fakultet, żeby... — wtrącił Tensley.
— Nie, to nie było tak, jak pan myśli. Po prostu nikt nie chciał
wydawać już pieniędzy na moje „chimery", w związku z czym zain-
westowałem w ten projekt cały swój majątek 'i eksperymentowałem
nadal na własny rachunek. Musiałem zwalczyć wiele trudności natury
technicznej, ale nie dawałem za wygraną, gdyż uczepiłem się pomy-
słu, że za pomocą owego przyrządu będzie można nawiązać kontakt
radiowy z przedstawicielami innych ras w kosmosie. Zakładając, że
powstały inne cywilizacje techniczne, należało się spodziewać, że
pewnego dnia wykryją to samo zjawisko co ja i będą dysponowały
urządzeniami nadawczymi i odbiorczymi. Co do mnie, to przez dłuż-
szy czas wysyłałem sygnały, oczywiście na własny koszt, ale bez efek-
tu, chociaż przeszukałem całą Galaktykę. Nadszedł jednak dzień, kie-
dy otrzymałem odpowiedź od przedstawicieli rasy oddalonej od nas
170
o 360 lat świetlnych. Jest to rasa — niech pan teraz trzyma się moc-
no! — robotów!
— Bzdury! — wykrzyknął machinalnie Tensley.
— Początkowo i ja tak myślałem, zacząłem podejrzewać, że któryś
z moich kolegów pozwolił sobie na taki żart, ale w dwa lata później
przyszli do mnie osobliwi goście. Byli to dwaj niepozorni, dobrze
ubrani mężczyźni. Przedstawili się jako wysłannicy Urzędu Imigra-
cyjnego na Tyrtok, posługiwali się nienaganną angielszczyzną, wyglą-
dali jak zwykli urzędnicy — tyle tylko, że były to roboty.
— Mówi pan poważnie?
— Jak najbardziej. Ja również nie mogłem w to uwierzyć i wtedy
jeden z nich pozwolił mi zajrzeć do swojej czaszki. Mister Tensley,
jak pan wie, elektronika nie jest dla mnie czymś obcym, ale to, co
ujrzałem, przekraczało znacznie moją zdolność pojmowania. Coś fan-
tastycznego! Krótko mówiąc, obaj odbyli podróż liczącą 360 lat
świetlnych, aby odwiedzić mnie i przekazać prośbę swoich władz,
a mianowicie, żebym zechciał założyć tu na Ziemi filię ich urzędu.
Zgodziłem się. Wtedy zainstalowali ten dziwny przyrząd, który po-
znał pan jako ołtarz. Składa on przestrzeń, dzięki czemu można do-
stać się z jednej części Galaktyki do drugiej tak, jakby przechodziło
się przez drzwi, z tą tylko różnicą, że na progu należy zostawić swoje
ciało, a po drugiej stronie czeka już nowe. Pouczyli mnie, jak należy
obsługiwać to urządzenie i odjechali. Odprowadziłem ich do metra.
— Aha, więc odjechali metrem.
— Widzę, że mi pan nie wierzy. Przyznaję, że to wszystko brzmi
niewiarygodnie. Ale ja wcale nie jestem fantastą. Obaj wysłannicy
udali się na kosmodrom.
— A w jaki sposób pokonali tę niesłychaną odległość? Przypusz-
czam, że ołtarz wysłali pocztą.
— Niech pan posłucha, jeżeli ktoś od tysiącleci zajmuje się techni-
ką kosmiczną, to odległości nie odgrywają dla niego żadnej roli. Taki
ktoś mógłby nawet z miejsca, na którym pan teraz siedzi, sięgnąć do
sejfu Banku Angielskiego, nie rozpruwająt drzwi.
— Nęcąca wizja.
— W czterowymiarowej przestrzeni nie jest wykluczone, że Tower
jest od nas bardziej oddalona niż Syriusz albo Tyrtok.
— Mówił pan o 360 latach świetlnych.
— Tak. Do tej pory złożyłem wnioski o imigrację dla ponad 600
171
ludzi. Niemal wszystkie zostały załatwione pozytywnie, a ludzie udali
się do ołtarza.
— Mówi pan stale: do ołtarza.
— Tak. Jest to coś w rodzaju bramy, która w określonych momen-
tach znajduje się w bezpośrednim, a więc bezczasowym i bezdystan-
sowym kontakcie z planetą Tyrtok. Ciało pozostaje tu, natomiast za-
wartość pamięci i indywidualność zostają przetransportowane do
drugiego, mechanicznego ciała, które wykonuje się tam na podstawie
zdjęć, specjalnych życzeń i moich danych.
— A dlaczego te... no, powiedzmy... istoty są zainteresowane spra-: <
wą imigracji ludzi?
— Jest to rasa istniejąca już od wielu milionów lat. Powstała jako
wytwór zachcianki swojego stwórcy czy stwórców i teraz wiedzą
o sensie swego istnienia równie mało co my. Ich cywilizacja jest w za-
straszająco doskonałym stopniu zorganizowana strukturalnie, ale wy-
stępują już zjawiska stagnacji, gdyż jako roboty nie dysponują siłami
twórczymi. Dlatego ich Urząd Pmigracyjny usiłuje zwerbować
u wszystkich ras znajdujących się w kosmosie jak najwięcej elemen-
tów zapładniających, które następnie wprowadzi do własnej cywiliza-
cji, aby, że tak powiem, zaszczepić co pewien czas niezbędną dawkę
fantazji.
—— To brzmi niesamowicie. Ale nie bardzo rozumiem, po co ta cała
rytualna maskarada. Kamuflaż?
— Między innymi, owszem. Nie uwierzy pan, ile swobody ma za-
łożyciel sekty. Żaden urząd nie troszczy się o to, co on właściwie wy-
rabia i co opowiada ludziom, dopóki nikt nie złoży na niego skargi,
ale...
— Co: ale?
— Mister Tensley...
— Tak?
— Czy może pan sobie wyobrazić, co znaczą dla człowieka te kroki
w stronę ołtarza, ile wymagają od niego odwagi! Obrządek ułatwia
całą sprawę. Śmierć, która następuje przy czarnej ścianie ołtarza, jest
śmiercią fizyczną. Słyszał pan odgłos obsuwających się rąk i uderzenia
ciała o posadzkę? Człowiek zaczyna umierać już od pierwszej chwili
narodzin, kawałek po kawałku wyślizguje mu się, starzeje, rozkłada,
aż pewnego dnia organizm schodzi poniżej punktu uznanego za mi-
nimum sprawności cielesnej, niezbędnej do utrzymania aktywnej jaź-
ni człowieka. Ta właśnie śmierć następuje przed ołtarzem. Sam nie
172
rozumiem jeszcze wszystkiego, wiem mniej, niż obiecuję ludziom.
Zapewniono mnie w każdym razie, że dzięki owemu urządzeniu zo-
staje oddzielona śmierć cielesna od duchowej, w związku z czym lu-
dzie mogą wziąć ze sobą produkty swojego historycznego rozwoju,
na przykład wspomnienia, zawartość pamięci. Owo „ja", uznające
siebie za indywidualną jedność, zostaje jakby przelane do innego po-
jemnika. To nowe ciało, mechaniczne, jest o wiele bardziej sprawne
niż ciało organiczne, gwarantuje też niemal nieograniczoną w czasie
żywotność. Ale kto wie, jak dalece nasze ciało ze swoimi wadami i
niedociągnięciami odpowiada nam, tworzy z ową jaźnią jedność, która
może zostaje rozerwana dopiero przed ołtarzem? Owo ciało doczesne
nie jest starym ubraniem, które wyrzuca się z czasem. Dlatego decy-
dują się na to jedynie ludzie starzy albo śmiertelnie chorzy, gdyż od-
wrotu nie ma. Tak jak na ulicy jednokierunkowej. Po prostu w tej sa-
mej sekundzie, kiedy upadnie pan na kolana przed czarną ścianą, po-
rzucone ciało zaczyna gnić.
— Mimo to perspektywa jest nęcąca. Już sama myśl o przedłu-
żonym życiu...
— Czy pan zastanawiał się kiedyś, co to znaczy żyć wiecznie?
Ktoś kiedyś powiedział: ludzie marzą o wiecznym życiu, a nie wiedzą
nawet, co robić w deszczową niedzielę. Ludzie nie mają pojęcia, co
oznacza wieczne życie, gdyż brakuje im fantazji, aby coś takiego sobie
wyobrazić.
— Ma pan rację. Takie życie nie jest dla wszystkich.
— Istnieje jednak obszerny program eutanazji. W każdej chwili
można się unicestwić.
— Umiera więc ciało, a co pozostaje. Dusza?
— Hm. Zawartość pamięci zostaje unicestwiona. To co dzieje się
z duszą, przekracza moje kompetencje jako naukowca. Może duch
istnieje nadal zapomniany, pozbawiony świadomości, bierny w jakiejś
nieznanej formie energii do czasu, kiedy ożywią go nowe siły, zapłod-
nią i zaktywizują do nowego życia. Zbudzi się wtedy świadomość
tworząc na nowo jaźń. Dusza może też jednak pozostać bierna, drze-
miąc na zawsze w nicości. Ale to są tylko rozważania, drogi panie
Tensley, sprawy wiary. Dużo rozmyślałem na ten temat. Pana pyta-
nie, czy przerzuciłem się z fizyki na metafizykę, nie było pozbawione
sensu.
Tensley siedział pogrążony w myślach. Wreszcie podniósł głowę
i spojrzał na Ramseya. — Sądzę, że powinienem pana przeprosić.
173
— W porządku. Przyzwyczaiłem się do tego, że ludzie obrzucają
mnie wyzwiskami — odparł tamten z uśmiechem. — Wiedziałem
wprawdzie, że istnieje cała masa sekciarzy, nie miałem jednak pojęcia,
że jest tylu zagorzałych przeciwników i fanatycznych ateistów, którzy
prześladują i zwalczają tego typu kr^gi, jak tylko mogą.
— A co by powiedział nasz rząd, gdyby dowiedział się o pańskim
przedsiębiorstwie eksportowym? Nie jest to wprawdzie przemyt lu^,
dzi, ale coś w tym rodzaju.
— Och, rząd wie o wszystkim. W ministerstwie do spraw Wspól-
noty istnieje nawet specjalny departament, gdzie rejestruje się skru-
pulatnie wszystkich „emigrantów" czy zmarłych. Cała sprawa
podlega jednak ścisłej tajemnicy, zgodnie z życzeniem Urzędu I mi-
gracyjnego na Tyrtok. Może pan sobie wyobrazić ten napływ ludzi,
gdyby wszystko wyszło na jaw. Większość ludzi nie ma zielonego po-
jęcia, co rzeczywiście znajduje się za tym ołtarzem, ma mgliste wy-
obrażenie na temat wiecznego życia. My wyjawiamy prawdę jedyine
tym, którzy rzeczywiście chcą iść i mogą iść.
— A dlaczego powierza mi pan tę tajemnicę, i to bez żadnych
obiekcji?
—— Dlatego że pan posiada odpowiednie przesłanki i niezbędną
strukturę duchową.
— Skąd pan o tym wie?
— Od pierwszej chwili, kiedy znalazł się pan w tym pomieszcze-
niu, jest pan nieprzerwanie testowany przez te przyrządy. — Wskazał
na tylną ścianę; spoglądały na nich stamtąd szklane oczy. Tensley po-
czuł nagle pulsowanie urządzeń.
— Co takiego?
— Mam już również wynik. Władze na Tyrtok wyraziły zgodę na
pańską imigrację.
— Na Tyrtok? Mimo że znajdują się o 360 lat świetlnych od nas?
To przecież niemożliwe!
— Powiedziałem już panu, że odległości nie odgrywają tu żadnej
roli. Jestem w stałym kontakcie z tamtejszym urzędem.
— .Nieprawdopodobne!
— A więc, drogi panie Tensley, gdyby kiedyś pan się zdecydował,
proszę mnie odwiedzić. Tymczasem proszę zachować całkowitą dy-
skrecję. Cieszyłbym się, widząc tu pana częściej.
Tensley wpił wzrok w blat stołu, który wydał mu się nagle nie-
zmiernie duży. Zakręciło mu się w głowie. Dłonie, wilgotne od potu,
174
przesunęły się na kant stołu, palce zaczęły kreślić bezsensowne kółka
na owym pustkowiu, które zdawało się rozciągać aż po horyzont.
Zacisnął rozdygotane palce w pięść, uderzył nią w stół i spokojnie,
ale stanowczo powiedział:
— Jeżeli to możliwe, chciałbym udać się tam teraz, zaraz.
Ramsey spojrzał na niego zdumiony. Tensley om,ijał go wzrokiem,
jakby ujrzał coś na ścianie. Nastała pełna oczekiwania cisza.
— Teraz? — zapytał wreszcie Ramsey z powątpiewaniem.
— Tak, natychmiast. Albo uczynię to teraz, albo nigdy. Teraz
jestem zdecydowany.
Ramsey obserwował go badawczo, wreszcie odezwał się z wahaniem:
— Czy nie wolałby pan jeszcze raz... chodzi o to, że ma pan jeszcze
z pewnością do uregulowania różne sprawy...?
— Nie. Śmierć też nie zwykła czekać. Nikt nie będzie za mną, tę-
sknił, nie mam nikogo, o kogo miałbym się troszczyć. W ubiegłym
roku zmarła mi żona, którą bardzo kochałem. Teraz jestem sam, ale
tego właśnie chciałem. Sąsiedzi nie wiedzą w ogóle, że jestem, a pani
Scott, u której mieszkam, na pewno się ucieszy. Należy do pańskiej
gminy. Dlaczego nie miałbym sprawić jej tej drobnej przyjemności?
— Ale przecież mógłbym...
— Nie, bardzo pana proszę! Niech mnie pan nie usiłuje powstrzy-
mać. Ja... chciałbym już wyruszyć w drogę, rok skończy się wkrótce,
a zapowiada się mroźna i mokra zima. Nienawidzę takiej pogody!
Ramsey milczał przez dłuższą chwilę. — Dobrze — powiedział
wreszcie. — W takim razie poczynię przygotowania. Zanim urucho- -
mię przekaźnik i nawiążę łączność, upłynie trochę czasu.
— Jestem panu bardzo wdzięczny. Czy mógłbym przeprosić
na chwilę? — odparł Tensley wstając z fotela. Uczynił to z trudem.
Walcząc z mdłościami, podszedł niepewnym krokiem do drzwi.
— Czy nie czuje się pan dobrze?
— Dziękuję, nic mi nie jest — odpowiedział, oddychając ciężko.
— Może panu pomóc?
— Nie, to zbyteczne. Czuję się wspa... wspaniale. Chciałbym
tylko...
Idąc^ku wyjściu opierał się o ławki. Kiedy wyszedł na ulicę, padał
śnieg. Świetlne reklamy nad dachami wbijały się w nisko zawieszone
niebo. Tensley spojrzał w górę, patrzył na nie tak długo, aż zabolały
go oczy, a jego płuca wypełniły się zimnem i wilgocią. Następnie od-
wrócił się gwałtownie na pięcie i wszedł do kościoła. Ramsey zdążył
175
już otworzyć ołtarz, który zionął teraz czernią. Tensley nie patrzył
na Ramseya; wpatrując się przed siebie, szedł zdecydowanie do przo-
du. Widział niewyobrażalną wprost odległość, jaką miał pokonać w
ciągu kilku następnych sekund, ciemność, miliardy kilometrów pustki
dzielące go od celu. Raptem wydało mu się, że jego kręgosłup roz-
puszcza się, czoło mięknie i spływa na .oczy jak świeżo wygniecione
ciasto, mózg zaś eksploduje z trwogi. Wtedy zaczął biec. Nogi ugięły
się pod nim, ujrzał lecącą na niego ziemię, instynktownie więc zam-
knął oczy i uniósł ramiona, aby złagodzić upadek. Przez chwilę wyda-
ło mu się, że stąpnął w próżnię, potknął się, podparł natychmiast
i znowu biegł przed siebie...
Nagle poczuł, że podtrzymują go czyjeś silne ramiona, a nieco
drwiący głos powiedział:	\
— Po co ten pośpiech, młodzieńcze?
Oburzony odwrócił się i ujrzał dwóch mężczyzn w białych płasz-
czach, stojących przed pustą celą, z której on widocznie wyszedł
przed chwilą. Jego wzrok padł na lustro. Podszedł bliżej i ujrzał w
nim nieznanego młodego człowieka, o równie zdziwionej minie, jaką
robił w tym momencie on sam. Nieznajomy miał na sobie nieco sta-
romodny jasny garnitur, jaki on, Tensley, nosił przed pięćdziesięciu
laty. A więc jednak!
BYŁ JUŻ NA INNYM ŚWIECIE.
Znajdował się w ogromnej hali, w której stało lub siedziało wielu
ludzi. Wyglądała jak rozległy dworzec, pełen ruchu i światła. Jednak
blask, o dziwo, nie raził oczu.
— Proszę na lewo, mister Tensley.
Tensley machinalnie wykonał polecenie i znalazł się przed
okienkiem.
— Mister Edward Tensley z Ziemi, czy tak? — zapytała urzęd-
niczka.
— Tak — odparł. — Z Londynu — dodał, zdziwiony jasnym,
czystym brzmieniem własnego głosu.
— Proszę usiąść i przejrzeć te broszury.
Posłusznie usiadł i zaczął kartkować książki. Zawierały zdjęcia jego
ciała w przekroju podłużnym i poprzecznym, tabele przedstawiające
dopuszczalne obciążenie ciała, odporność jego skóry na środki che-
miczne, warunki atmosferyczne, ekstremalne temperatury, zużycie
energii przez komputer znajdujący się w jego mózgu oraz obsługę
baterii nuklearnej, jaką nosił w klatce piersiowej. Uważnie obejrzał
176
swoje ręce. Były nowe, bez najdrobniejszej skazy, na wierzchu dłoni
wyrastały drobne włoski. Zacisnął pięść, czując siłę'i ból, kiedy paz-
nokcie wpiły się w ciało. Otworzył ponownie dłoń i zaczął przypatry-
wać jej się z bliska.
Nagle przerwał obserwacje. Gnany paniczną trwogą przebiegł
przez halę, krzycząc przeraźliwie, dłońmi obejmował i ściskał głowę....
Wkrótce wrócił. Dygotał jeszcze przez chwilę, wreszcie uspokoił
się. Zjednoczenie stało się faktem dokonanym. Palce przesuwały się
po gęstych włosach z tworzywa sztucznego, po gładkim czole, po
oczach. Poczuł, że są bardzo twarde, w dotyku przypominały szkło.
Dłonie były niezmordowane w przeszukiwaniu i badaniu dalszych
nieznanych jeszcze obszarów ciała. Nagle znieruchomiał.
Opanowało go to dziwne uczucie, znane jedynie ludziom, którzy
przez dłuższy czas żyli w harmonii, osobliwe przekonanie, że droga
osobna jest tu.
uNNA BYŁA W POBLIŻU!
Odwrócił się, nie dojrzał jej jednak. Tuż obok stała jedynie grupka
dziewcząt. Rozprawiały o czymś żywo, chichocząc. Czyżby...?
Postąpił ku nim kilka kroków, zawahał się. Przypomniał sobie roz-
mowę z Ramseyem o sile, dzięki której duch staje się ponownie
jaźnią -i budzi się znowu do życia. Ale...
Powoli, ociągając się szedł przed siebie. Nie był przekonany, że ro-
bi dobrze, poza tym wokół niego znajdowało się zbyt wielu ludzi,
światła, ruch.
— Anno! — zawołał cicho, po czym przystanął.
A może się mylił? Ale przecież...
— Anno — powtórzył, wyciągając rękę.
I raptem jedna z dziewcząt odwróciła się ku niemu...
(1961)
W Japonii żony rybaków zapalają na plaży świeczki
i modlą się za mężów, swoje nie narodzone dzieci
i chore ryby w głębinach. Jednak migotliwe pło-
myki są równie bezsilne jak ich błagania. Trąd
trzeciego tysiąclecia jest przerażający, jest wśród
nas, w nas — jak wrzód.
Zima była surowa, zanim spadł pierwszy śnieg, ziemia zamarzła
do tego stopnia, że musieliśmy przerwać roboty przy tamie. Co dwa
tygodnie musiałem jechać w góry, żeby zobaczyć, jak wygląda plac
budowy. W pierwszych dniach lutego jechałem tam już po raz czwar-
ty. Śnieg przestał padać, ale niskie niebo wisiało pomiędzy wierzchoł-
kami gór, jakby przymarzło do stromych stoków, unosząc się groźnie
nad doliną. Nie było ptaków ani żadnych śladów, jedynie szkliste '
milczenie. Drzewa stały nieruchome i czarne, kraina spała pod śnie-
żną powłoką.
Wśród gór, niepozorna wobec ich potęgi, znajdowała się tama, po-
kryta połyskliwą taflą lodu. Obszedłem cały teren budowy i spraw-
dziłem zainki przy szopach ze sprzętem. Było mi zimno, pragnąłem
znaleźć się znowu wśród ludzi, w domu.
Stąpając po śniegu wróciłem do samochodu. Zanosiło się na kolejną
śnieżycę, musiałem więc się pośpieszyć, aby przed zapadnięciem
zmroku dotrzeć do głównej drogi. Zaczął padać śnieg, widoczność
znacznie się pogorszyła i już po kilku minutach z trudem dostrzega-
łem pobocze szosy.
Chłód i papierosy wzmogły we mnie chętkę na gorącą kawę. Jecha-
łem tak szybko, jak tylko to było możliwe i wkrótce dotarłem do jed-
nej z tych miejscowości, które nie są zaznaczone na żadnej mapie
i gdzie mieszkają już wyłącznie ludzie zmęczeni albo starzy. Ci nie
oczekują już niczego albo też czekają na coś, co nie nadejdzie, gdyż
ich zegary stanęły na dobre.
Wszędzie panował już mrok, kiedy droga przywiodła mnie wreszcie
pomiędzy domy. Wyglądały na opuszczone, okna były bez szyb albo
zabite deskami, zmurszałe dachy wpuszczały do środka śnieg. Zwol-
niłem i zatrzymałem się na widok światła: gospoda. Wewnątrz było
ciepło, a na stole stały kieliszki i filiżanki. Zdjąłem płaszcz i usiadłem
na ławie pod oknem, ale nikt nie podchodził. Odchrząknąłem i rozej-
rzałem się dokoła. W mroku dostrzegłem czyjąś wystraszoną twarz
wpatrującą się we mnie, zniknęła jednak, zanim zdołałem coś powie-
dzieć. A może to było tylko złudzenie? Zaczęła ogarniać mnie
już senność.
Wziąłem się w garść i zastukałem o stół, ale kiedy w dalszym ciągu
nikt się nie zjawiał, wstałem i wszedłem do kuchni. Paliło się tam
światło, a przy stole siedziały dwie kobiety. Pachniało zastygłym
tłuszczem, tu i tam stały talerze z resztkami jedzenia, a na piecu szu-
miał gar z wodą. Dopiero teraz uświadomiłem sobie, jak bardzo je-
stem głodny.
Starsza z kobiet była tą, której twarz dojrzałem uprzednio w mro-
ku. Jak wtedy, tak i teraz wpatrywała się we mnie bez słowa. Młodsza
dłubała w zębach, nie przerywając lektury starej, pożółkłej gazety.
Na mnie nie zwracała najmniejszej uwagi.
— Czy mógłbym tu coś zjeść i napić się kawy? — przerwałem ciszę.
— Oczywiście — odparła młodsza, czytając nadal. Nawet nie pod-
niosła wzroku. Jej zachowanie złościło mnie, podobnie jak fakt, że
musiałem tak długo czekać. Wtem ta starsza wstała i podeszła do pie-
ca. Idąc, utykała w widoczny sposób. Bez słowa udałem się na swoje
miejsce. Mały zegar na ścianie odmierzał czas tykaniem. Spojrzałem
na niego, a moje myśli poplątały się. Kawa dobrze by mi zrobiła.
Potem muszę znaleźć telefon i zadzwonić do Dotty. Dalsza jazda dziś
nie ma sensu. Może dostanę tu pokój. Jeżeli wyruszę jutro z samego
rana, to powinienem znaleźć się w domu około południa, chyba że
•śnieg popada przez całą noc.
W pokoju było za ciemno, aby zobaczyć, która godzina. Wstałem
i podszedłem bliżej zegara. Wtedy jednak zorientowałem się, że nic
z tego: zegar nie miał wskazówek. Znowu wszystko wokół mnie roz-
179
płynęło się w coś nieokreślonego. Ogarnęło mnie zmęczenie.
Stara postawiła przede mną bez słowa talerz z jedzeniem, po czym
pochłonęła ją ciemność. Kartofle z gotowanym mięsem i jasnym, pi-
kantnym sosem. Potrawa była smaczna, ale nagle straciłem apetyt
i jadłem powoli, niechętnie, popijając herbatą.
Jakieś drzwi trzasnęły, a pod oknem przemknął cień, kierując się
w stronę mojego samochodu. Wkrótce cień wrócił. Była to owa młoda
kobieta, która przedtem czytała gazetę. Twarz miała zasłoniętą, ale
nasze oczy spotkały się na krótką chwilę i wtedy poznałem ją, chociaż
nigdy przedtem nie widziałem jej oczu. Potem drzwi trzasnęły po raz
drugi.
Zegar wydał mi się teraz bezużyteczny, przestałem więc zwracać
uwagę na jego tykanie. Zapaliłem papierosa. Było spokojnie, słysza-
łem, jak dom żyje. Panowała ociężała, senna atmosfera.
W mieście było z pewnością więcej ludzi, gdyż drogą przejechał
po)azd. Konie w zaprzęgu parskały, strząsając śnieg z grzyw. Były
to silne zwierzęta, ciężki wóz sunął niemal bezszelestnie. Koła zanu-
rzały się głęboko w śnieg, a tył pojazdu zniknął szybko w tumanach
śnieżnego pyłu.
Dźwięk dużego dzwonu, który rozległ się w pobliżu, zbudził mnie
— przynajmniej odniosłem takie wrażenie. Za oknem gęstniała ciem-
ność. Zapalono lampę; cicho sycząc oblewała stół mętnym światłem.
Talerza i filiżanki nie było już, zauważyłem też ku memu zdumieniu,
że ktoś zdjął mi buty, kiedy spałem. Stały teraz przy piecu, schnąc.
Nie było sensu kontynuować podróży w taką pogodę. Przenocować
mogłem przecież tutaj. Wstałem. Mój umysł był jak sparaliżowany,
nie miałem jednak siły zastanowić się nad tym; mogłem obrać już tyl-
ko linię najmniejszego oporu. Pokój, łóżko i spać!
Chciałem zapukać do kuchni, ale wtem znieruchomiałem. Usłysza-
łem plusk wody i przez uchylone drzwi ujrzałem młodszą z kobiet,
która rozebrała się i umyła. Stała nad miednicą, tyłem do mnie i właś-
nie wycierała się. Miała piękne, długie nogi i figurę bez zarzutu,
szczupłą, chociaż może nieco zbyt pełną w talii. Naga wyglądała
znacznie młodziej, niż ją poprzednio oceniłem. Mogła mieć najwyżej
trzydzieści lat. Zaskoczył mnie widok jej pleców: sprawiały wrażenie,
jakby ktoś rozżarzonym żelazkiem wypalił na nich piętno. Blizny były
czerwone i jeszcze nie zagojone. Wstrząśnięty odwróciłem się i na
palcach wróciłem na swoje miejsce. Paliłem tak długo, aż zorientowa-
180
łem się po odgłosach, że już skończyła i wyszła z kuchni. Siedziałem
jeszcze przez chwilę, po czym wstałem.
Stara siedziała sama przy stole i spojrzała na mnie bojaźliwłe.
— Chciałbym wynająć pokój na jedną noc...
Urwałem, gdyż kobieta wydała cichy okrzyk i przycisnęła dłoń do
ust. Przerażona potrząsnęła głową tak intensywnie, że kosmyki siwych
włosów omiatały całe jej czoło. Otworzyła usta, bełkocząc coś, i wtedy
zobaczyłem, że jest to tylko ciemny otwór, bez języka.
Zrobiło mi się jej żal, postanowiłem ją uspokoić.
— Nie chciałem pani przestraszyć. Bardzo przepraszam, nie wie-
działem, że...
Skryła twarz w dłoniach i szlochała. — Jak pan mógł nastraszyć
starszą kobietę! Nie zrobiła panu przecież nic złego!
Odwróciłem się zaskoczony. Młodsza, która zjawiła się bezszelest-
nie, spoglądała na mnie gniewnie. Stała wyprostowana, odrzuciwszy
głowę do tyłu. Na jej ciemnym płaszczu perliły się płatki śniegu.
Biło od niej zimno, które sprawiło, że opanowałem się.
— Bardzo mi przykro, ale pytałem tylko, czy mógłbym wynająć...
— Nie wynajmujemy tu pokoi! — przerwała mi. Jej głos był ostry,
napastliwy.
— W porządku, nie to nie — odparłem.
Szybkim krokiem podeszła do starej, mocno objęła ją ramieniem,
poderwała do góry, pociągnęła brutalnie do drzwi i wypchnęła
z kuchni. Stara nie stawiała oporu, a jej łkanie ucichło za drzwiami.
Zezłościłem się.
— Niech pani posłucha! — krzyknąłem. — Najpierw zarzuca mi
pani, że przestraszyłem starszą osobę, a potem sama traktuje tę bie-
daczkę w taki sposób!
— Naprawdę? — zapytała, unosząc brwi i uśmiechnęła się do mnie.
Jej uśmiech sprawił, że wściekłość, która pałałem, pękła jak bańka
mydlana. Potrząsnęła głową i miękko dodała:
— Nic panu nie zarzucam.
Spojrzała na mnie jakby ubawiona i z nieznaczną ironią, co roz-
broiło rnnie jeszcze bardziej.
— Mógłby mi pan pomóc zdjąć płaszcz — powiedziała, odrzucając
w tył gęste, ciemne włosy. Zaskoczony spełniłem jej prośbę. Miała
na sobie śmiało wydekoltowaną elegancką suknię wieczorową. Stanę-
ła do mnie plecami i wtedy zauważyłem, ze jej skóra jest świeża i
181
gładka. Po bliznach nie został nawet najdrobniejszy ślad. Czyżby coś
mi się przywidziało? Odwróciła się znowu do mnie i podeszła tak bli-
sko, że poczułem na ustach dotyk jej jedwabistych włosów, po czym
.spojrzała mi w oczy. Wyglądała teraz jeszcze młodziej. Była ładna,
w jej oczach igrały ogniki. Jej zachowanie dziwiło mnie, tak samo
jej ubiór, zresztą wszystko. Uświadomiłem sobie, że w skarpetkach
wyglądam z pewnością śmiesznie. Należało coś powiedzieć, coś zro-
bić. Ale w' tej samej chwili, jakby odgadując mój zamiar, zakryła mi
usta dłonią i szepnęła:
— Zdjęłam panu buty. Były przemoczone.
Zachichotała.
— Bardzo dziękuję, ale to naprawdę było zbyteczne — odparłem.
Objęła mnie ramieniem i przylgnęła policzkiem do mojej twarzy.
Poczułem zapach jej włosów i pogłaskałem je, po czym zsunąłem dłoń
niżej, na obnażone ramiona i miękką wypukłość pleców. Gładkie,
nieskazitelne ciało. Gdzież podziały się te blizny? Czy uprzednio pad-
łem ofiarą przywidzenia? Nagle wyrwała mi się z objęć i spojrzała
na mnie podejrzliwie.
— Niech pan przestanie! — ofuknęła mnie. — Ręce przy sobie! —
Trzęsła się ze zdenerwowania, a jej oczy były niczym sztylety. — Nie
wynajmujemy pokoi! Nie prowadzimy tego typu domu, o jaki panu
chodzi. Trafił pan pod niewłaściwy adres!
Zdumienie zaparło mi dech. Ta kobieta zmieniała swoje nastroje
w nieprawdopodobny sposób!
Ale tym razem nie potrafiłem się już opanować, musiałem powie-
dzieć, co o niej myślę.
— Co pani sobie właściwie wyobraża? Najpierw muszę czekać nie
wiadomo ile, aż ktoś w tej nędznej norze zwróci na mnie uwagę, do
jedzenia dostaję taką potrawę, że aż źle się robi, a kiedy grzecznie
proszę o gościnę, traktuje się mnie jak włóczęgę, który wdarł się tu,
aby napastować stare baby, chociaż to właśnie one zachowują się w
sposób wyraźnie prowokacyjny. Do diabła, to jakiś dom wariatów!
Gwiżdżę na pani pokój i w ogóle na ten cały kram!
Kiedy mówiłem, patrzyła na mnie pogardliwie. Znowu miała wy-
krzywione usta, jak uprzednio, brzydki grymas na twarzy, znowu wy-
glądała staro. Uniosła rękę i szybko, zanim zdołałem zareagować,
uderzyła mnie w twarz. — Precz stąd! — krzyknęła. — Chciałby pan
w bezwstydny sposób wykorzystać fakt, że u nas w domu nie ma
mężczyzny!
182
— Pani chyba oszalała! — zawołałem. Z trudem zdołałem się
opanować.
Bez słowa udałem się do izby, założyłem buty, rzuciłem pieniądze
na stół, chwyciłem płaszcz i wyszedłem z domu. Stąpając po śniegu
w stronę samochodu, usłyszałem za sobą jej głos, znowu zmieniony,
spokojny:
— Pojedź do Urahey. Tam będziesz mógł przenocować.
Potrząsnąłem głową, całkowicie zdezorientowany, i odwróciłem się,
ale drzwi wejściowe zatrzasnęły Nsię właśnie i zostały zaryglowane
od wewnątrz. W samochodzie byilo zimno. Włączyłem ogrzewanie
i zacząłem rozmyślać o tej dziwnej kobiecie, nie wiedząc, czy powi-
nienem być wściekły czy też podziwiać ją. Opanował mnie dziwny
nastrój. Co za wieczór! Nie wiedziałem już, co mogą oznaczać wszyst-
kie te wydarzenia, poczułem zawrót głowy. Na domiar złego cisnęły
mnie buty, widocznie stały zbyt blisko pieca. W samochodzie robiło
się coraz cieplej. Światła reflektorów grzęzły w płatkach śniegu, lecą-
cych nieprzerwanie z nieba. Jazda w taką pogodę nie należała do łat-
wych. Kiedy zostawiłem już za sobą domy, a następnie szkielety
ciemnych drzew, ujrzałem przed sobą szosę. Dziwne: była całkowicie
przejezdna, a nie widziałem ani nie słyszałem żadnych pojazdów
uprzątających śnieg.
Coraz silniejszy ból palców u nóg skierował moje myśli w inną
stronę. Skąd ten ból? Czy to wina zbyt ciasnych butów? A może spu-
chła mi noga? Wszystko jedno. Skoncentrowałem się ponownie
na jeździe.
Po mniej więcej ośmiu kilometrach silnik parsknął kilkakrotnie
i zgasł. Zacząłem wciskać starter, ale bezskutecznie. Próbowałem da-
lej i dopiero po chwili przypomniałem sobie o wskaźniku paliwa:
strzałka wskazywała stan zerowy. Nie mogłem tego zrozumieć. Prze-
cież zatankowałem czterdzieści litrów, a przynajmniej połowa z tego
powinna być jeszcze w baku! Musiałem dojechać chociaż do Witch-
kinson, miałem więc jeszcze przed sobą około 150 kilometrów. Do
diabła, jak to się stało? Co dalej? Czekać na inny samochód? W taką
pogodę? Nie było jednak innego wyjścia. Postanowiłem czekać. Opar-
łem się wygodniej i zapaliłem papierosa. Żaden samochód nie nadjeż-
dżał. Płaty śniegu leciały w reflektor, intensywnie, nieprzerwanie.
Gdyby miało to potrwać dłużej, to za dwie, trzy godziny mogło mnie
zasypać.
Ból w nogach odezwał się ponownie. W tym momencie usłyszałem
183
kroki, ciężkie, coraz głośniejsze. Pieszy? Ogromny cień przesunął się
tuż obok samochodu. Opuściłem szybę i zawołałem. Zawrócił
i wsunął do środka głowę całą otuloną w futro. Widoczne były jedynie
oczy, wpatrujące się we mnie pytająco.
— Sir? — dobiegł mnie jego pomruk. Zauważyłem, że na ramieniu
dźwiga drewnianą żerdź.
— Daleko jeszcze do Uraney? — zapytałem.
Odgarnął ręką kosmatą czapę i wtedy wzdrygnąłem się przerażony
na widok jego twarzy. Zamiast nosa nieznajomy miał dwa pionowe
otwory w zaognionym ciele.
— Do Uraney? — zapytała ta imitacja twarzy, siląc się bezskutecz-
nie na uśmiech. Głos zdawał się wydobywać z rany i był rówfiież
zniekształcony. — Samochodem pięć minut. Pieszo... — znowu ta ża-
łosna próba uśmiechu — ... pół godziny.
— Czy to jakieś duże miasto?
— Pewnie, że duże — zaskrzypiał głos piechura. — Tam znajdzie
pan wszystko, co trzeba, naprawdę wszystko. Ale powinien pan przy-
być tu latem, kiedy jest duży ruch.
— Można wynająć tam pokój?
— Pewnie, że można — skinęła cząstka twarzy, po czym nieznajo-
my zniknął tak nagle, jak się pojawił. Jego kroki ucichły w ciemności.
Nagle uświadomiłem sobie, że drewniana żerdź, którą tamten trzy-
mał na ramieniu, była po prostu kosą; starą, wysłużoną kosą. Po co
mu, na Boga, kosa? W zimie, nocą, w śniegu głębokim po kolana5
Zasunąłem z powrotem szybę i spojrzałem na zegarek. Nie
chodził.
Wysiadłem z samochodu, postawiłem kołnierz i ruszyłem przed
siebie. Śnieżyca ustała, zrobiło się mroźniej. Śnieg zalegający drogę
skrzypiał pod nogami. Nie chcąc zboczyć z szosy, zwracałem uwagę
na drzewa. Tak upłynęło ponad pół godziny, ale nie dostrzegłem żad-
nego światła. Zacząłem już żałować, że nie zostałem w aucie, kiedy
nagle ujrzałem nadjeżdżający samochód. Wyszedłem na szosę i zaczą-
łem wymachiwać rękoma. Samochód jechał szybko, wzbijając tumany
śniegu. Machałem rozpaczliwie, warkot silnika narastał, w ostatniej
chwili uskoczyłem na bok i upadłem. Samochód oddalił się. Klnąc
na czym świat stoi wstałem i wytężyłem wzrok. Czerwień tylnych
świateł rozpłynęła się już w oddali, z trudem odczytałem numer re-
jestracyjny. Ale — to przecież mój samochód! Rzuciłem się w pogoń,
chociaż zdawałem sobie sprawę, że ttv bezsensowne. Co za świństwo!
184
Czyżby ten okaleczony, który miał tylko część twarzy, był...? Powoli,
powoli, myślałem. Daleko nie ucieknie.	!
Szedłem dalej. Daleko w przedzie, na środku szosy, zamigotało
światło. Postanowiłem iść koleiną — i rzeczywiście: w ten sposób było
łatwiej.
Pośrodku szosy płonęło ognisko. Ślad kół wiódł w jego kierunku
i omijał je. Podszedłem bliżej. Był to ten duży wóz, który widziałem
wieczorem. Koni nie było, tylną klapę podniesiono do góry, tworząc
dach, uprzątnięto spod niej śnieg i rozpalono ognisko. Dokoła stały
krzesła, ludzie grzali się nad płomieniami, spoglądając na mnie wy-
czekująco. Kiedy podszedłem do nich, podniósł się wysoki, brodaty
mężczyzna. Jakiś wyrostek strugał drewno, wpatrując się apatycznie
w płomienie. Kobieta w średnim wieku śpiewała wraz z chudą jasno-
włosą dziewczynką, może dwunastoletnią, ale obydwie umilkły na
mój widok.
— Dobry wieczór — powiedziałem zasapany.
— Dobry wieczór — odezwały się ich głosy, niepewne, pojedyn-
cze, nieufne..
Brodacz stanął tuż przy mnie, obserwując mnie bacznie, prze-
nikliwie.
— Td dziwne — powiedział wreszcie, kręcąc głową. — Mógłbym
się założyć, że to pan siedział w aucie, które minęło nas przedtem.
— Nie, to na pewno nie ja — roześmiałem się sarkastycznie, otrze-
pując śnieg z ubrania. — Daleko stąd do Uraney?
— Przecież pan już raz o to... to znaczy, o to samo pytał mnie kie-
rowca tamtego samochodu. Czy to jakiś kawał?
— Nie w głowie mi kawały — odparłem i w kilku słowach wyjaś-
niłem mu sytuację: opowiedziałem mu o moim aucie i co o tym myślę.
— Mówi pan austin? — Brodacz potrząsnął głową. — Samochód,
który nas minął, to był buick.
Byłem pewien, że austin, i to mój własny, ale nie powiedziałem te-
go, bo przecież będę próbował zawiadomić policję, a nie mogłem wy-
kluczyć, że cała ta banda działa w zmowie.
— Proszę podejść do nas bliżej — zaprosił mnie brodacz, wycią-
gając lewą rękę. Dopiero teraz zauważyłem, że nie ma prawej, rękaw
był pusty. — Pan chce dostać się do Uraney?
— Tak — odparłem.
Zaczął się śmiać, początkowo niepewnie, potem coraz donośniej,
chłopiec skierował na mnie spojrzenie głupka i wykrzywił twarz w
185
uśmiechu, kobieta zachichotała, jakbym opowiedział dobry kawał.
Patrzyłem na nich, zastanawiając się, co ich tak bardzo ubawiło.
— Człowieku, przecież jest pan już właśnie w tej dziurze — za-
grzmiał w końcu jednoręki, klepiąc mnie po ramieniu z uciechy. —
Niech pan się rozejrzy.
Spojrzałem w mrok. Istotnie, po chwili udało mi się dostrzec zary-
sy domów, owiewanych matowym odblaskiem ogniska. W oknach
» brakowało szyb, nigdzie nie było światła.
— Dlaczego wszędzie jest tak ciemno? — zapytałem.
— A skąd by miało być światło? — uśmiechnął się. — Tu już nikt
nie mieszka. Ostatni ludzie wyprowadzili się jesienią. My też udajemy
się do Witchkinson. Daniel dostanie tam pracę.
Wskazał na chłopca, który posłusznie wstał, spojrzał na niego swo-
im głupim wzrokiem i — jak na rozkaz — energicznie kiwał głową. ,
— Mieliśmy farmę — mówił dalej brodacz. — Ale tu nic nie roś-
nie. Zima jest zbyt długa, ziemia do niczego, bydło marnieje. Uran ~
też nie jest już potrzebny, gdyż wodę używaną do elektrowni można
znaleźć wszędzie. Dlatego wszyscy przenieśli się na południe, szukać \
pracy w miastach. Doliny opustoszały, wszystko gnije.
— Pół godziny temu ktoś poinformował mnie, że w Uraney dosta-
nę wszystko, czego sobie zażyczę.
Nieźle mnie urządził ten facet z kawałkiem twarzy. Samochód dia- i
bli wzięli, nigdzie możliwości noclegu ani zamieszkałego domostwa,
ani posterunku policji. Tylko ten cholerny śnieg.	'
— Uraney było dużym miastem — wyjaśnił tamten. — Miało po- j'
nad 6000 mieszkańców, nie licząc kuracjuszy w sezonie. Ale te czasy
już minęły.
— Dlaczego więc tamten typ twierdził, że...	<
Byłem wściekły na siebie, w ogóle na wszystko: na zimno, na śnieg,
na obolałe nogi, na zmęczenie a przede wszystkim na tych dziwacz-
nych ludzi, z którymi dzisiaj się zetknąłem.                ,                     ;:
— Och, może ma trochę nie po kolei w głowie — myślał na głos '•
jednoręki — albo był tu po raz ostatni dwa lub trzy lata temu. —r
Zmarszczył czoło. — Na pewno myśli, że nic się od tamtej pory nie
zmieniło. Tak, kilka lat temu! Wtedy było tu jeszcze życie, możesz;
mi wierzyć, młody człowieku.
Mrugnął do mnie poufale* To wszystko nie interesowało mnie w
najmniejszym stopniu, ale udawałem, że jest inaczej, i odwzajemniłem
gest. Byłem bezradny, ogarnęła mnie rozpacz. Co miałem robić, w
186
środku nocy, na szosie? Pieszo, z obolałymi nogami! A może wydało
mi się tylko, że to mój wóz? Wiedziałem jednak, że nie ma sensu
wracać. Na to byłem zbyt zmęczony. Jedyne wyjście to poczekać
na jakiś samochód.
— Często przejeżdżają tędy auta? — zapytałem.
— Bardzo rzadko! Dziś nie widziałem jeszcze żadnego.
— Oprócz tego jednego — uzupełniłem.
— Jakiego jednego? — zapytał zdumiony.
— Tego, o jakim mówił pan przedtem.
— Nie przypominam sobie. Z pewnością pan się myli.
— Do diabła! -Przecież powiedział pan dopiero co, że tuż przed
moim przybyciem przejechał tędy buick, którego kierowca był po-
dobny do mnie.
— Ale pan przyszedł pieszo i twierdził, że...
— To nie byłem ja! Do diabła! O co tu w ogóle chodzi?
Czyżbym oszalał? Czy to ten mężczyzna? Nie wmówi mi przecież,
że... Odwróciłem się, chcąc pokazać mu ślady kół, ale nie mogłem
ich dostrzec. Może zasypał je śnieg. Poczułem zwątpienie. Bezradnie
rozejrzałem się dokoła.
— Nie było dziś żadnego auta. Ani jednego — zapewnił tamten,
z ubolewaniem unosząc swój kikut. Pusty rękaw wisiał bezwładnie.
Pozostali przytaknęli mu gorliwie, poważnie.
Czy to sea5 Nie byłem przecież pijany.
Po chwili jednoręki powiedział, że rano zjawią się z pewnością sa-
mochody uprzątające śnieg i wtedy będę mógł pojechać dalej. Nato-
miast noc mogę spędzić u nich na wozie, miejsca jest przecież dosyć.
Propozycja nie zachwyciła mnie zbytnio, ale nie miałem zamiaru
przesiedzieć do rana tu, pod gołym niebem, wyraziłem więc zgodę.
Tamci ucieszyli się, posadzili mnie na krześle. Razem posililiśmy się,
pogawędziliśmy o tym i owym, wypiliśmy trochę piwa, aż wreszcie
ogarnęło nas zmęczenie. Kobieta i dziewczyna wdrapały się na wóz,
jednoręki zgarnął nogą śnieg, gasząc ognisko. Zapadła ciemność.
Gdzieś zaszczekał pies.
— Proszę, niech pan wejdzie — powiedział tamten, biorąc mnie
za rękę. Weszliśmy na wóz.
U góry wisiała latarnia, która nie mogła uporać się z ciemnością.
Wnętrze było niemal puste, co zdziwiło mnie niezmiernie. Na podło-
dze leżały rozłożone materace, na nich koce. Kobieta i dziewczyna
już spały, brodacz pomógł chłopcu rozebrać się, po czym zdmuchnął
1   187
latarnię i ułożył się spać. Zdjąłem płaszcz i marynarkę, po czym po-
szedłem za jego przykładem. Poczułem ulgę, kiedy wreszcie zrzuciłem
z nóg buty. Kłujący ból przeszedł w groźne kołatanie. Obmacałem
palce, ale nie wykryłem nic podejrzanego. Postanowiłem, że obejrzę
je jeszcze raz przy świetle dziennym.
Otaczał mnie gęsty mrok, słyszałem spokojny oddech śpiących,
przez głowę przebiegały myśli.
Niesamowity dzień, tyle przeżyć! Postanowiłem zapomnieć na jakiś
czas o samochodzie i odprężyć się. Jutro wszystko się wyjaśni. Teraz
jestem zbyt zmęczony... Naprawdę żadnego samochodu... Śmiechu
warte... Powinienem był zadzwonić do Dotty, z pewnością martwi
się... Z samego rana... Śmieszny ten wóz, nigdy w takim nie spałem...
Boli... Wszystko jedno, jutro wszystko się zmieni... Teraz jestem zbyt
zmęczony...
Coś musnęło mnie po twarzy. Obudziłem się. Było ciemno, noc.
Czyjaś dłoń delikatnie skubała mi ucho, przesunęła się ponownie
po twarzy, szczupłe ramię objęło mnie za szyję.
— Śpisz? — szepnęła dziewczyna.
— Tak — odparłem takim samym szeptem.
— Nie, wcale nie śpisz — powiedziała mi do ucha, a ja poczułem
jak jej wargi formułują słowa.
— O co chodzi? — zapytałem zaskoczony.
— To ja, Diana. A jak ty się nazywasz?
— Louis, ale...
— Louis. To ładne imię. — Przesunęła językiem po moim uchu.
Co się dzieje z tą małą? Ale z m'ej ziółko! Sytuacja stawała się coraz
bardziej kłopotliwa. Spróbowałem oderwać od siebie jej rękę.
— Zostaw! — szepnęła, całując mnie w ucho.
— Po co mnie obudziłaś?
— Chciałam cię zapytać, czy pójdziesz ze mną wykąpać się.
— Wykąpać się? — Nie mogłem ukryć zaskoczenia.
— Tak.
— Teraz, w środku nocy?
— Pewnie, w nocy jest najlepiej.
— Ale gdzie, do diabła, zamierzasz kąpać się w zimie? W śniegu?
— Nie — zachichotała. Jej rozedrgane wargi błądziły nadal po
moim uchu. — Tu są przecież źródła, które stale są ciepłe.
— W Uraney?
— No pewnie!
188
Ujrzałem znowu okaleczoną twarz z kosą. Twarz wykrzywiła się
w swoim kalekim uśmiechu, a kosa z rozmachem wryła się w śnieg,
potem jeszcze raz i jeszcze. Śnieg ściemniał.
— Pod ziemią, wiesz — dobiegł mnie głos dziewczyny.
— Możesz przecież wykąpać się jutro. Nocą jest na pewno niebez-
piecznie — szukałem nadal wyjścia.
— Skądże znowu! Wiem, jak zapalić światło.
— Ale dlaczego akurat ja mam z tobą iść? Twoi rodzice byliby
z pewnością wściekli.
— Nie, oni wiedzą o tym.
— Że idziesz ze mną nocą wykąpać się? A dlaczego nie idzie z tobą
twój brat?
— To przecież głupek — zachichotała.
Przylgnęła do mnie całym ciałem.
— Boję się iść sama. Proszę cię, chodź ze mną — nie ustępowała.
— To niebezpieczne!
— Wcale nie. Proszę cię, Louis, proszę — błagała.
Nie mogłem się jej pozbyć. Zastanowiłem się przez chwilę. Przy-
najmniej bym się obmył i obejrzał przy świetle nogi. Dręczyła mnie
niepewność, ból niepokoił.
— Chodź! — nalegała. Leżała na mnie, tuląc swoją twarz do mojej.
Czułem jej oddech i długie włosy. Kłopotliwa sytuacja; nie była nie-
przyjemna, ale gdyby ktoś teraz zapalił światło, mógłby zrozumieć
to wszystko fałszywie.
A więc dobrze. Podziemne źródła, nocą w tym wymarłym, opusto-
szałym mieście. Było to ryzyko, ale jeżeli ona rzeczywiście wie...
— Dobrze, pójdę z tobą.
— Wspaniale, Louis. Jesteś kochany. — Pocałowała mnie W usta.
— Daj spokój — powiedziałem, ale już odwzajemniałem pocału-
nek, obejmując ją mocno. Jej szczupłe ciało było gibkie i lekKie jak
piórko. Ale ziółko! Pogłaskałem ją. Niechętnie uwolniła się z objęć.
— Ubiorę się i przyniosę klucze.
T- Klucze?
— Tak, do wejścia.
Wstała. Cicho krzątała się w wozie. Usłyszałem szelest ubrania.
Po omacku odszukałem marynarkę i założyłem ją. Zadźwięczały klu-
cze. Potem znowu w ciemności rozbrzmiewał jedynie spokojny od-
dech śpiących.
Stałem czekając na nią. Czułem się nieswojo. Ale oto jej dłoń wpeł-
189
zła nieśmiało w moją i ostrożnie pociągnęła mnie ku wyjściu. Bez-
szelestnie wyśliznęliśmy się na zewnątrz.
Przejaśniało. Widać było gwiazdy. Śnieg skrzypiał pod nogami,
miasto rysowało się ciemną plamą. Diana szła przodem, zbliżyła się
do dużej żelaznej bramy, otworzyła ją. Zazgrzytał metal, uderzyło '•-:'
nas stęchłe, wilgotne powietrze.
— Ostrożnie. Tu są schodki — powiedziała cicho, wiodąc mnie
w ciemnościach. Znowu jakieś drzwi. Zrobiło się cieplej. Schody nie
miały chyba końca, ale były teraz szersze. Znaleźliśmy się na dole.
Powietrze było duszne i ciężkie.
— Gdzie światło? — zapytałem.
— Za chwilę.
Znajdowaliśmy się w obszernym pomieszczeniu. Diana szła bez
wahania, ciągnąc mnie za sobą. Wreszcie stanęliśmy przed drzwiami.
Wsunęła mi do ręki duży żelazny klucz, a ja wymacałem szorstki,
zardzewiały zamek. Klucz pasował, przekręciłem go.
— Jak tu się zapala światło, Diano?
— Chwileczkę. Wejdziesz tędy i zamkniesz za sobą drzwi.
— Dlaczego? A ty?
— Nie pytaj. Zapalę światło i przebiorę się. Przyjdę zaraz do cie-
bie. Tu jest dużo wejść.
— Uważaj na siebie.
— Nie obawiaj się. Dam sobie radę. Przychodzę tu codziennie.    ^
— Lekko pobiegła przed siebie.
Wahałem się jeszcze przez chwilę, wreszcie pchnąłem drzwi. Były
ciężkie i zgrzytały w zawiasach. Zamknąłem je za sobą na kjucz.
Było duszno. Z sufitu kapała gdzieś woda. Obmacałem ściany; były
zbutwiałe, mokre. Czekałem na światło, ale bezskutecznie. Dlaczego
nie zapalała?
Raptem zorientowałem się, że nie jest już tak zupełnie ciemno.
Nieśmiały brzask pozwolił rozróżnić kontury.
— Diano! — zawołałem półgłosem, przerażony jednocześnie
echem.
— ... ano!  ... ano!  ... ano! — rozległo się ze wszystkich stron.
— Diano! Gdzie jesteś?
— ... jesteś? ... teś? ... teś? — rozległ się chichotliwy chór ochryp-
łych głosów. To nie echo!
Muszę się obudzić. Człowiek z kosą to bzdura, tak samo miasto,
źródła. Po prostu zdrzemnąłem się. Wszystkiemu winne jest to ciepło
190
albo cichy chrzęst śniegu za oknem. Moje nogi palą mnie jak ogień.
Muszę się obudzić. Ta dziewczyna. Diana...
— Diano! — krzyknąłem rozpaczliwie.
Cisza. Żadnej odpowiedzi. Nawet echo milczało. Woda kapała do-
nośnie, monotonnie. Plusk. Skrywany uśmiech?
Świtało. Powoli zbliżałem się do krawędzi jawy, walcząc z opornym
snem, który nie chciał dać za wygraną, przesłaniając nadal widok na
realne rzeczy, stół, krzesła, pomieszczenie. Krawędź jawy zbliżała się
powoli, zbyt powoli.
Basen pośrodku hali, o nieregularnych brzegach ozdobionych ka-
mieniami, sklepiony sufit, raczej grota niż dach.
Świadomość ociągała się, nie mogąc wybrać pomiędzy snem a rze-
czywistością.
Plusk. Na wodzie zarysowały się kręgi, ginąc w mroku. Podszedłem
bliżej. Zaraz będzie widno, zjawa zniknie.
Chichot. Coś się poruszyło.
Myśli przelatywały mi po głowie jak szalone. Moje ciało zareago-
wało, rzuciło się do ucieczki. Kamienie na brzegu miały twarze, były
to uśmiechnięte głowy, usta poruszały się, szeptały coś, otwierały w
bezgłośnym śmiechu, ich włosy poruszały się w basenie jak wodorosty.
— Diano — szeptały. — Diano! Diano, gdzie jesteś? Gdzie światło?
Poruszenie w wodzie.
Pobiegłem do drzwi, przekręciłem klucz raz, drugi i trzeci, po czym
wyciągnąłem go. Był złamany.
Zbliżali się do mnie. Słyszałem ich wyraźnie za sobą.
Ogarnęła mnie panika. W jakimś zakamarku mojego umysłu coś
buntowało się, czekając nadal na zbawienną jasność przebudzenia.
Otoczyli mnie. Byli nadzy, niektórzy odziani w łachmany, owłosie-
ni, owrzodzone ciała i spalona skóra przerażały. Kalekie ręce wycią-
gały się ku mnie.
Nagle rzucili się na mnie, a ich twarde, mokre kikuty palców do-
sięgły mojego gardła, pociągnęły na podłogę, szarpały ubranie, zrywa-
ły mi je z ciała. Ogarnęły mnie wstręt i trwoga, wyprężyłem się, chcąc
zrzucić ich z siebie, oni jednak nie puszczali mnie, dławiąc swym
ciężarem.
Usłyszałem własny krzyk, obcy, dźwięczący trwogą. Potem kamień
trafił mnie w czoło. Nagły błysk nie przyniósł przebudzenia, runąłem
jeszcze głębiej w ciemność, świadomość zgasła.
Kiedy otworzyłem oczy, był dzień. Niejasno przypominałem sobie,
191
że śniło mi się coś strasznego. Poprzez brudne okna kopuły sączyło
sS* światło, a woda była ciepła, obmywała mnie. Czułem moc emanu-
jącą z jej czerni. Słodkie odrętwienie brało we władanie mój umysł,
rozprzestrzeniając się po całym ciele.
Stary, przyglądający mi się z brzegu, podczołgał się na swoich ki-
kutach nóg nad samą wodę. Uśmiechnął się do mnie.
— Jak się czujesz? — zapytał.
— Jestem szczęśliwy — odparłem powoli.
Chwycił mnie za rękę i zrobił zastrzyk. Zauważyłem na swoim ra-
mieniu pełno czerwonych punkcików. Nie czułem nic, kiedy igła za-
głębiła się w ciało, ale już po chwili przeniknęła mnie miękka fala
ciepła, zalewając mnie jakby elastycznym płynem.
— Musieliśmy amputować ci nogi — wyjaśnił stary. — Nie można f-
już było ich uratować.	•
Mój umysł zainteresował się nogami, poszukując palących miejsc,; $
ale te zgasły. Ból zniknął.
Skinąłem powoli głową, nie otwierając oczu. Byłem zadowolony. •
— A co zrobiliście z moją głową? — zapytałem, poczułem bowiem, ,
że jest obandażowana.	'
— To drobiazg. Doktor Besley to wspaniały chirurg, najlepszy
z nich wszystkich. Oni należą do nas, lekarze, pielęgniarki, cały per-
sonel.
Uśmiechnąłem się zadowolony i szczęśliwy.
— Sprawiłeś nam kłopot.'
— Bardzo mi przykro — odparłem. Sam żałowałem, że nie przy- •',
łączyłem się do nich z własnej inicjatywy.
— Będziemy mieli nowego — powiedział. — Zaczęło się już polo-
wanie z nagonką. Diana przyprowadzi go tu w nocy. Możesz wziąć
udział, jeżeli chcesz. — Odgarnął siwe kosmyki włosów z opalonej,
pokrytej bliznami twarzy, a jego rany uśmiechnęły się.
— Diana — szepnąłem, przypominając sobie dziewczynę, która
mnie kochała, ale nie potrafiłem wyobrazić sobie jej twarzy.
— Sprawi ci to przyjemność — nalegał. Zachichotał i zakasłał,
a jego kikuty zadygotały z podniecenia.
— Czemu nie — odparłem.
Skinął przyjaźnie głową, a mnie ogarnęło zadowolenie. Należałem
do nich, byłem jednym z nich. Gdzieś w głębi mojej świadomości za-
paliła się drobna iskierka, która z wolna wypierała ze mnie inne uczu-
cia: była to nienawiść wobec innych na świecie, będących nad nami;
192	'
tych, dla których jesteśmy niczym, budzimy w nich bowiem jedynie
odrazę i wstręt.
Nadejdzie jednak czas, kiedy wszystko się zmieni! Będzie nas coraz
więcej, będziemy coraz silniejsi i groźniejsi. Nie umrzemy, woda ob-
darzy nas mocą. Będziemy żyli, będziemy szczęśliwi.
— Nienawidzisz ich? — zapytał stary.
— Tak! — odparłem z pełnym przekonaniem.   •
— To dobrze — uśmiechnął się. Zaczął ciskać na wodę drobne
kamyki. Ciemna toń pochłaniała je jeden po drugim. Wyglądały jak
moje palce u nóg: spalone, twarde i martwe.
— Żywimy ją, a ona nas — wyjaśnił.
Jego czarne, bezzębne usta rozszerzyły się w bezgłośnym śmiechu,
wyniszczone, owrzodzone ciało zatrzęsło się, a ja śmiałem się razem
z mm. Czekaliśmy na wieczór.
(1959)
— Pielgrzymi czasu
ZIEMIA OZYRYSA
Ujrzałem przeszłość.
/	Znam przyszłość.
(Tutenchamon)
1. Master Jack
To dziwny, dziwny świat,
W którym żyjemy,
,	.                     Master Jack...
Przybysz prowadził dwa konie juczne, sam siedział na pięknej
drobnej gniadej klaczy o ciemnych, aksamitnych oczach.
Było upalne przedpołudnie, w powietrzu unosił się zapach ciepłej
krwi i wnętrzności oraz świeżego pieczywa. Skoro świt przed wszyst-
kimi domostwami, nawet tymi należącymi do najuboższych, zaczęto
zarzynać barany, gdyż król, niech Allach weźmie go w opiekę, roz-
dzielił je między wszystkich, aby nikt w mieście nie pozostał na Wiel-
kanoc bez pieczeni. Mężczyźni popijali od samego rana lagbi, niektó-
rzy byli już podchmieleni. Wtedy właśnie nieznajomy wjechał
do miasta.
Kiedy Annur, golibroda, przyniósł tę wiadomość, mój ojciec odło-
żył nóż na ławkę, na której kroił właśnie barana, i otarł ręce o zachla-
pany krwią fartuch.
— Coś podobnego, człowiek o jasnej skórze — powiedział z namy-
słem. — Wędrowny lekarz?
— Nie, to nie tabib — odparł Annur, spoglądając okiem znawcy
na naszego barana. — Mówi, że jest uczonymi' badaczem gwiazd.
— Badacz gwiazd?
Golibroda wzruszył ramionami. — W każdym razie przybywa z
194
,   południa, gdzie są nie tylko czarni, ale dawniej byli tam również biali.
To z pewnością niewierny — dodał z pogardą. — Za czasów Hassana
zabraniano takim uczonym wstępu do miasta albo ucinano im od ra-
zu głowę.
— Jak możesz mówić coś takiego w święto Wielkiej Nocy — po-
wiedział z naganą w głosie mój ojciec. — Czasy Hassana, kiedy wszy-
stkich białych kamienowano lub wieszano, obojętne czy był to mutant
czy nie, należą już — dzięki ci, o Allachu! — do przeszłości. Król
Ahmed ben Brahim jest dobrym władcą. Podarował mi tłustego ba-
rana.
— Zaiste piękne zwierzę — przyznał golibroda z zawiścią, gdyż
jako człowiek zamożny musiał za swojego zapłacić.
— Gdzie ten nieznajomy, Annurze? — zapytałem, nigdy* bowiem
dotąd nie widziałem dorosłego białego człowieka.
— Zatrzymał się w schronisku, ale strażnicy powiedli go do pałacu
królewskiego. — Zwrócił się znowu do mojego ojca:
— To chyba nie mutant. Kiedy wyjdzie z pałacu, będziemy wie-
dzieli coś więcej. — Pokiwał z powątpiewaniem głową. — Może isto-
tnie nie skłamał i nie przybywa z wymarłych ziem Pomocy, lecz z Po-
łudnia. W każdym razie to niewierny.
Co sił w nogach pobiegłem w stronę schroniska, aby rzucić okiem
na tego tajemniczego przybysza.
Słońce stało już wysoko. W pobliżu stajni ujrzałem siodła i juki.
Hazaz siedział w cieniu, na macie utkanej z liści palmowych i napra-
wiał siodło wielbłądzie. Abarszi i S liman, dwaj znani włóczykije,
przykucnęli tuż za bagażem nieznajomego i — niby przypadkowo —
gmerali przy nim, ostentacyjnie zwracając twarze ku słońcu.
— Zabierzcie te łapy — warknął Hazaz.
— To biały diabeł — rzekł z przekonaniem Abarszi. — Kto wie,
jakie choroby przywlókł tu ze sobą.
— Więc nie ruszaj jego rzeczy — powtórzył Hazaz.
S liman parsknął lekceważąco i usadowił się w cieniu obok Abar-
sziego. Cykady grały wśród liści palmowych, wydając jakiś metaliczny
odgłos. Gdzieś pod dachem gruchały gołębie, niekiedy rozlegało się
parskanie koni nieznajomego.
— Beszirze — odezwał się Hazaz — czy dziś, w dzień świąteczny,
dokonałeś już jakiegoś dobrego czynu?
Spojrzałem na niego nieufnie, nie wiedząc, o co mu chodzi. — Nie
— odparłem wreszcie z wahaniem.
195
T
— To nakarm konie. Ja już je napoiłem.
— Jak on się nazywa?
— Jack Freyman. Nazywają go master Jack.
Poszedłem do kuchni, nastawiłem wodę na herbatę, po czym dałem
koniom trochę prosa z sianem i wyszczotkowałem je.
Kiedy dobiegł mnie tętent koni, wybiegłem na podwórze. Przypro-
wadzili nieznajomego. Eskorta iście królewska, z wezyrem na czele.
Tuż obok niego, pod baldachimem niesionym przez czterech niewol-
ników i w otoczeniu sześciu uzbrojonych jeźdźców z Gwardii Kró-
lewskiej, jechał nieznajomy. Jego wygląd rozczarował mnie. Widywa-
łem już białych, byli to młodzi niewolnicy, dzieci uciekinierów, którzy
dzięki golibrodom powiększali liczbę eunuchów, ale ten mężczyzna
miał ciafo niemal tak ciemne jak tuarik. Był średniego wzrostu, dob-
rze zbudowany. Jego błękitne oczy przywodziły na myśl źródło w
oazie, w którym odbija się niebo.
Hazaz skłonił się nisko przed wezyrem, a ten wyciągnął z zanadrza
jakieś pismo i zaczął czytać:
„W imieniu majestatu króla, naszego władcy,- rozkazuje się, co na-
stępuje: Jack Freyman, uczony przybyły z odległego kraju Zimbabwe
i gość królewski, dostanie z królewskiego stada wielbłąda oraz trzy
juczne zwierzęta z najlepszej hodowli. Poza tym otrzyma przewodni-
ka i poganiacza, którzy doprowadzą go do Dar-Fur, ochraniając go
i usługując. Również oni dostaną wierzchowce z królewskiego stada.
Ze spiżarni schroniska przydziela mu się zapasy na czterdzieści dni:
40 funtów daktyli, 30 funtów prosa, 6 funtów cukru, 5 funtów herba-
ty, 2 funty soli..."
Spoglądałem ukradkiem na nieznajomego. Miał na sobie białą sza-
tę, noszoną na Południu, i dziwacznie skrojone spodnie z szarego suk-
na, przewiązane pasem, za którym tkwiły dwa noże. Na ramionach
wisiał kołczan z metalowymi strzałami. Kiedy zeskoczył na ziemię,
wyjął z siodła broń, która wyglądała jak strzelba o krótkiej lufie i jed-
nocześnie jak łuk. Dopiero później dowiedziałem się, że to kusza,
broń celniejsza od wielu strzelb, nie mówiąc już o łuku.
— Master Jack — powiedziałem.	t
Zawahał się, po czym spojrzał na mnie badawczo.                     !
— Słucham?
— Daj mi konia. Zadbam o niego.	;
Podał mi cugle.
I stało się, że król wybrał Hazaza na przewodnika dla master Jacka,
196
a ja, ponieważ wielokrotnie już wędrowałem z Hazazem, miałem to-
warzyszyć im w ich wędrówce na Wschód.
Zapowiadała się niezła podróż! Podróż, która miała doprowadzić
nas poprzez Krainę Śmierci aż na koniec świata — a master Jacka
jeszcze dalej.
Z PAMIĘTNIKA MASTER JACKA
29 marca 2036
Dotarliśmy do Kotoko nad jeziorem Czad. Bracia z Portu Sibut
mówili prawdę, że każdy biały pokazując się na północ od Nigru na-
raża własne życie. Ale to samo dzieje się na południe od Zambezi.
Czy jednak można winić za to tych ludzi? Biali zniszczyli świat, nie
interesując się tym, że pociągną za sobą w otchłań śmierci i nieszczęść
mnóstwo innych narodów. Czyż mogłem więc liczyć na oznaki sympatii?
Mimo to spotykam wszędzie ludzi, z którymi można porozmawiać
rozsądnie: wodzów, władców — rozsądniej niż z wieloma politykami
i władcami naszej rasy.
Król Ahmed ben Brahim jest mniej więcej w moim wieku. Nosi się
z • wrodzoną sobie godnością, ma poczucie humoru. Wypytywał mnie
o moją marszrutę, pokazałem mu więc na mapie drogę z Mt. Darwin
na północ, na tereny dawnej Zambii. Zorientował się od razu, że na
starej mapie jezioro Czad jest większe niż obecnie. Ostatnie zdjęcia
wykonane przez satelitę wykazały dalsze przesuwanie się pustyni na
południe. Mogłem to tylko potwierdzić. Dowiedziałem się od króla,
że dawny szlak karawan wzdłuż Nilu można przebyć jedynie na wiel-
błądach, gdyż dla koni jest tam za mało wody. Podarowałem mu scy-
zoryk i zaoferowałem konie. W zamian za to obiecał swoją opiekę i dał '
mi do dyspozycji wielbłądy, żywność, przewodnika i poganiacza. Prze-
wodnik nazywa się Hazaz, jest to wysoki, silny Nubijczyk. Poganiacz
to młody wyrostek o imieniu Beszir.
Sytuacja nad Nilem jest tu nie znana, jeżeli nie liczyć rozpowszech-
nianych przez pielgrzymów opowiadań o straszliwych mutantach, męż-
czyznach o ciałach owadów i ptasich głowach oraz o białych kanibalach. '
197
W przeddzień wymarszu udałem się nad jezioro, gdzie pasą się stada
królewskie. Nadworny kowal podkuwał jeszcze nasze zwierzęta. Wresz-
cie zakończył pracę i roześmiał się uszczęśliwiony. W ten sposób wyje-
chaliśmy z Kotoko na wschód, w stronę wielkiej, chorej rzeki i morza
z tamtej strony pustym.
8 kwietnia 2036
Nareszcie znowu w drodze! Król dotrzymał słowa: zaopatrzeni
w zwierzęta i zapasy żywności udajemy się na wschód dawną trasą
pielgrzymów.
Przejeżdżaliśmy przez opuszczone wsie i obozowaliśmy nad wyschnię-
tymi źródłami. Powietrze jest wilgotne i duszące, zwierzęta parskają
trwożnie.
Dwudziestego ósmego dnia dotarliśmy ^do podnóża góry i rozbiliśmy
obóz nad źródłem zwanym Bir Meszru (Źródło Szkieletów), gdyż —-jak
głosi legenda — w tym miejscu znalazło kiedyś śmierć w tajemniczych
okolicznościach wielu ludzi. Ale to nieprawda. O pół godziny jazdy na
północ od źródła znajduje się miejsce, gdzie leżą setki zwłok. Nie zginęli
oni jednak w tajemniczych okolicznościach, lecz'— co widać od razu —
w wyniku straszliwej masakry.
Kiedy wróciliśmy do oazy, okazało się, że w czasie naszej nieobec-
ności przybyła tam inna karawana. Byli to dwaj podróżni z czterema
zwierzętami; pielgrzymi z zachodu udający się do miejsc świętych.
Poprosili nas o herbatę i cukier. Z uwagi na kształt ich twarzy i ubiór
wziąłem ich za logonów, dlatego nie wierzyłem w ani jedno ich sło-
wo, gdyż logoni kłamią, mają opinię magów, z oczu patrzy im źle,
a na domiar wszystkiego potrafią nocą przybrać postać hieny.
5 maja 2036
Z pewnością przekroczyliśmy już dawną granicę pomiędzy Czadem
a Sudanem. Droga przed nami jest uciążliwa. Jednakże Hazaz zapew-
nia, że od El Faszer dzielą nas już tylko trzy dni drogi, stamtąd 30 dni
jazdy do En Nahud, dalsze siedem czy osiem do El Obeid, po czym bę-
dziemy już w pobliżu Chartumu. A więc jeszcze mniej więcej dwa mie-
siące, jeśli oczywiście nasza dalsza podróż będzie miała tak pomyślny
198
przebieg jak do tej pory. Kto wie, co nas jeszcze czeka? Widywałem
już tysiące ludzi, którzy uważali się za uratowanych. Udało im się zbiec
z zakażonej Europy przez Morze Śródziemne i tu, cierpiąc niewypowie-
dziane trudy,  decydowali się na przeprawę przez pustynię, aby paść
ofiarą fałszywych przewodników. Zwabieni w pułapkę, najczęściej ginęli
mordowani przez bandy uprawiające swój ciemny proceder; — przy cichej
aprobacie władz.  W ten sposób zamierzono zapobiec dalszemu prze-
mieszczaniu się zarazy broni B na południe. Często wprowadzano do
akcji nawet regularne oddziały wojskowe, które wybijały do nogi całe
karawany uciekinierów. Nikt nie pomyślał o tym, że ptaki wędrowne
dawno już przeniosły epidemię z Europy w najbardziej nawodnione
obszary Afryki i przenoszą ją na nowo każdego roku jesienią.
2. Labirynt
Ktoś gdzieś
w upalną noc...
Kiedy obudziłem się, była jeszcze noc. Hazaz dokładał drewno
| do ognia.
Nad ranem całą oazę spowiła mgła.
— Odszukaj zwierzęta, Beszirze!. — polecił Hazaz. — Nadciąga
burza.
Master Jack wrócił w chwili, kiedy umacnialiśmy namiot.
— Chyba będzie burza — zawołał. Jakby na potwierdzenie jego
słów gruchnął piorun, odbijając się echem od pobliskich gór. Zwie-
rzęta spiesznie szukały schronienia w zaroślach. Niebo pociemniało.
Wichura potrząsała akacjami, a kiście palmowe syczały jak żmije. Jed-
nak burza przeszła bokiem. W górach błyskało jeszcze purpurą i
grzmiało, a na południu pokazały się już pierwsze gwiazdy. W pobli-
żu chichotały hieny. Wkrótce zmorzył mnie sen.
Zbudził mnie krzyk. Zanim zdołałem dojść do siebie, master Jack
był już na nogach. W biegu chwycił kuszę i kołczan. Wygramoliłem
się spod okrycia i pognałem za nim. Kiedy dobiegłem do mojego
wierzchowca, zauważyłem, że nie jest spętany. Dyszał ciężko, jakby
po długim biegu. Nieco dalej dostrzegłem w brzasku wstającego dnia
drugiego wielbłąda, który skubał gałęzie. Parskał donośnie, wyraźnie
199
podniecony. Był to wierzchowiec master Jacka. Po innych zwierzę-
tach nie było nawet śladu.
— Tu, Beszirze! — usłyszałem głos master Jacka. Klęczał na ziemi
obok Hazaza. Chwyciłem za cugle mojego wielbłąda i pociągnąłem
za sobą. Dopiero teraz zauważyłem, że ubranie Hazaza z lewego boku
i przy ramieniu jest ciemne od krwi. Tuż nad łokciem widniała strasz-
liwa rana, rozwarta na szerokość trzech, czterech palców.
— Zaskoczyłem ich — wykrztusił z trudem Hazaz. — Co za sza-
kale! Te...
— Leż cicho! — zbeształ go master Jack, ściskając brzegi rany. J—
Powinieneś był nas obudzić, a nie działać na własną rękę! Podejdź
tu, chłopcze, i pomóż mi! — zwrócił się do mnie.
Poczułem na karku krople potu. Drżąc na całym ciele pomagałem
opatrzyć ranę i wstawić ramię w drewniane łupki.
— Zostawcie mnie! — gderał Hazaz. — Gońcie ich! Na pewno
nie uciekli daleko, nie na moim wielbłądzie! Założę się, że stawia im
opór. Ale zwierzęta juczne...
— Czy uderzyli cię mieczem? — zapytał mister Jack.
— Nie, szangormango — warknął Hazaz. — Z odległości dziesię-
ciu kroków rzucono mi nim w twarz. W ostatniej chwili zasłoniłem
się ręką.
Ostrożnie donieśliśmy go do wierzchowców. Zanim usadowiliśmy
go na siodle, wzeszło słońce.
— Co to jest „szangormango"? — zapytał master Jack, kiedy wy-
patrywaliśmy śladów. Żałowałem, że nie mam oczu jak Hazaz.
— Taka broń żelazna, którą się rzuca — wyjaśniłem. — Bardzo
niebezpieczna. Niektórzy robią to naprawdę celnie.
Hazaz nie mylił się. Jego wierzchowiec stawiał zaciekły opór, ślady
były wyraźne. Kiedy tamci dostrzegli nas, próbowali rozdzielić się
i uciec pieszo. Puściliśmy się w pogoń za jednym z nich.
Master Jack, nie namyślając się długo, najechał na niego, zwalając
go z nóg. Złodziejaszek zaskomlał żałośnie i zaczął pełzać na czwora-
kach w moją stronę, licząc prawdopodobnie, że ulituję się nad nim.
Master Jack podał mi kuszę. Złożyłem się do strzału, ale w tym mo-
mencie opadła ze mnie cała wściekłość. Poczułem wstręt do tej żało-
snej istoty, która czołgała się ku mnie jak niezdarna jeszczurka. Nie
mogłem tego zrobić. Master Jack odebrał mi z ręki broń i zwolniwszy
cięciwę powiesił na siodle.
— Posłuchaj — powiedział do naszego jeńca. — Zabieramy wam
200
zwierzęta, gdyż musimy przetransportować ciężko rannego. Trzymaj-
cie się od nas z daleka, dopóki będziemy przy wodopoju. W przeciw-
nym razie zastrzelę was. — To powiedziawszy zawrócił wielbłąda,
po czym odjechaliśmy.
Skomlenie przerodziło się szybko w wycie i stek wyzwisk, które —
w miarę jak się oddalaliśmy — stawały się coraz bardziej obelżywe.
Ponieważ dotyczyły koloru skóry mastera Jacka i jego pochodzenia,
zerknąłem na niego, ale on nawet się nie obejrzał. Może nie rozumiał
tych słów. Spędziliśmy zwierzęta, nasze i tamtych, po czym wrócili-
śmy do oazy.
Byłem w rozterce. Tak się złożyło, że master Jack mógł zajrzeć
mi w głąb duszy. Czyżby dostrzegł duszę tchórza, niezdolnego pom-
ścić przyjaciela? Jakby czytając w moich najskrytszych myślach, po-
wiedział nagle:
— Postąpiłeś słusznie, Beszirze. Jego życie jest nieprzydatne dla
nikogo. Ale jego śmierć też nic by nie dała.
Spojrzałem na niego bezradnie, on zaś uśmiechnął się i skinął gło-
wą, aby dodać mi otuchy. I nagle uświadomiłem sobie, że pójdę za
tym człowiekiem na koniec świata i przysiągłem sobie, że postąpię
tak bez względu na to, co się jeszcze wydarzy.
Koło południa wróciliśmy do oazy. Już z daleka dostrzegliśmy, że
obozuje tam kolejna karawana. Podróżnymi okazali się kupcy z Dar-
furu, którzy podczas naszej nieobecności zaopiekowali się Hazazem.
Z ich słów wynikało, że dali mu pić, on zaś bredził coś bez składu i
ładu oraz kilkakrotnie tracił przytomność. Kręcili głowami i cmokali
ze współczuciem, kiedy dowiedzieli się, co nas spotkało, ale bardziej
obchodziły ich własne kłopoty. W nocy zaskoczyła ich burza, teraz
rozwiesili więc płaszcze, koce i bagaże, aby wyschły. Dopiero po pew-
nym czasie przestali pilnować swoich paczek i zaczęli pomagać nam
w splataniu lektyki z gałęzi i trzciny. Zazwyczaj w takiej lektyce,
umieszczonej na grzbiecie wielbłąda, podróżują wysoko postawione
damy lub przewozi się bardziej cenne niewolnice. Tym razem miała
posłużyć Hazazowi. Stan jego zdrowia jest poważny. Odkąd wrócili-
śmy, nie odzyskał przytomności.
6 maja 2036
Wczoraj jeszcze uważałem, że dopisuje nam szczęście. Dzisiaj opuści-
ło nas. Dwóch opryszków napadło na nas tuż przed świtem, okazali się
jednak tak głupi, że bez trudu dopadliśmy ich -w ciągu kilku godzin.
201
Niestety, nasz przewodnik został zraniony podczas napadu i to tak cięż-
ko, że martwię się o niego. Moje lekarstwa, broń i amunicję pochłonęły
nurty rzeki Kongo, a szkoda. Mogłyby się dziś przydać.
Kupcy z El Faszer twierdzą, że aby tu dotrzeć, potrzebowali trzech
dni. Może i my dojedziemy tam w tym samym czasie, wtedy ten biedak
będzie mógł skorzystać z pomocy lekarza.
Zostaniemy tu jeszcze jedną noc. Wprawdzie dla tylu ludzi i zwierząt
źródło jest za małe, ale dzięki ostatnim opadom poziom wody gwałtownie
wzrasta.
Muszę przyznać, że Beszir spodobał mi się dzisiaj. Szybko otrząsnął
się z szoku i udowodnił, że jest rozważny — i ma charakter. Potrafił
przecież zdusić w sobie żądzę zemsty.
Obawą napawa mnie natomiast perspektywa spotkania ze słynnym —
ale z tej złej strony — władcą z El Faszer, monarchą Sudanu. Podobno
płynie w nim krew Europejczyka. Często się zdarza, że tacy ludzie stają
się najgorszymi despotami, rządząc w krajach zwanych kiedyś Trzecim
Światem, a dziś jedynych, w których żyją jeszcze ludzie.
Od dwóch dni Hazan majaczy w gorączce: „Słyszeliście grubą, jak
się śmiała? Śmiała się przez całą noc. Przez całą noc." Ocieram mu
pot z czoła. Jego rana cuchnie. Zaczyna ropieć.
— O kim on mówi? — pyta master Jack.
— O hienie. Większość naszych bajek opowiada o niej, głupim
grubasie nabieranym nawet przez wiewiórki i jaszczurki.
— A więc nic dziwnego, że się śmiała, gdyż tym razem to my je-
steśmy głupcami — mówi master Jack. Chyba ma rację.
Martwi" go bardzo stan zdrowia Hazaza. Ukrywa to przede mną,
ale ja i tak wiem swoje. Dlatego ciągle modlę się do Allacha, by okazał
Hazazowi cząstkę swego miłosierdzia.
Przez trzy dni wspinaliśmy się poprzez kotliny, wąwozy poprze-,
rzynane rozpadlinami i olbrzymie niczym pałace skały. Droga była
uciążliwa, zwierzęta szybko opadały z sił.
Pod wieczór trzeciego dnia dotarliśmy do przełęczy. Jak okiem się-
gnąć gołe skały, labirynt kamieni, ani śladu roślin, zwierząt, ludzi.
Znaleźliśmy się w krainie wrogiej człowiekowi, krainie, która zastygła
w trakcie powstawania, jakby Allach zaprzestał dzieła tworzenia, nie
dokończył swego zamysłu. Mimo słońca sprawia dziwnie posępne
wrażenie, niczym dno oceanu. Chwilami szybują nad nami z gracją
sępy, istoty z górnej części świata. Jakby nie podlegały prawom ciąże-
202
nią, nieruchomieją w powietrzu, aby bystrym wzrokiem spojrzeć w
dół, wypatrzeć zabłąkane istoty, poświęcone śmierci.
Nigdy jeszcze nie zapuściłem się tak daleko na wschód. Przytłacza-
jąca jest pustka tych przestrzeni!
Następnego ranka zostajemy otoczeni przez patrol. Jeźdźcy siedzą
na długich mahari, słynnych wielbłądach wyścigowych, są uzbrojeni
w lance i łuki, niektórzy nawet w strzelby. Oficer przesłuchuje nas
i dopiero potem dzieli się z nami solą i herbatą. Badawczo spogląda
na lektykę. Owszem, znajdziemy lekarzy, Egipcjan, Arabów, nawet
białych. Na pewno zajmą się rannym. Po niespełna czterech godzi-
nach drogi wjeżdżamy pod eskortą do El Faszer. Oficer, nie tracąc
czasu, wiedzie nas prosto do pałacu króla. Widzimy wielu żołnierzy,
ludzi różnych ras. Na bazarach panuje ożywiony ruch, wszędzie wi-
dać radosne twarze.
El Faszer — oaza kolorów na tym rozległym, posępnym pustkowiu.
Pałac królewski przywodzi na myśl zbójeckie gniazdo: jest okazały,
przystosowany do obrony, zbudowany z odłamów skalnych, wspania-
le wykończony. Przed wejściem stoją dwa spalone czołgi, ich lufy
przypominają groźnie wzniesione ku górze trąby zwierząt prehisto-
rycznych. Na dziedzińcu zsiadamy z wierzchowców. Zjawia się lekarz,
młody Egipcjanin. Każe wynieść Hazaza. Na pytanie o koszty opieki
unosi ręce, jakby chciał zważyć powietrze, przy czym jego wzrok błą-
dzi po naszych manatkach: dwa wielbłądy, trzy — no, zobaczymy.
Dostajemy pomieszczenie przy stajniach.	'
10 maja 2036
Dotarliśmy do El Faszer. Dawna stolica Darfuru nie straciła na zna-
czeniu i ma prawie tę samą liczbę mieszkańców co przed wojną. Król
Ahmed Ueled hen Muchtar, władca tych peryferii świata zamieszkałego
przez ludzi, nie jest chyba takim despotą, za jakiego uchodzi. Przynaj-
mniej tu, w stolicy, nie słychać nic o jego tyranii. Na ulicach roi się
wprost od Europejczyków i uciekinierów z Libii, Egiptu i Arabii, którzy
najwidoczniej rozkoszują się wszelkimi swobodami obywatelskimi. Jed-
nakże widać tu również niewolników o jasnej skórze, chociaż trzeba
przyznać, że wyglądają na dobrze odżywionych.
Rezydencja królewska, zaprojektowana przez architekta francuskiego,
to obiekt łączący w sobie elementy sztuki europejskiej z orientalną. W
203
pałacu, gdzie i my znaleźliśmy gościnę, mieszka podobno 3000 osób,
Hazaz znalazł nareszcie opiekę lekarską — mam nadzieję, że nie za
późno.
Odwiedziłem Hazaza. Leży w białym łóżku w pokoju o białych
ścianach. Na ręku świeży opatrunek, rana już nie cuchnie, ale Hazaz
ma na sobie piętno śmierci. Jego błędny wzrok budził we mnie trwo-
gę. Nie poznał mnie. Pielęgniarz kazał mi wyjść, nie pozwolił nawet
posiedzieć na progu.
Wczoraj master Jack był u króla. Dziś przeprowadziliśmy się do
komnat gościnnych. Pomieszczenia są tu wysokie, podłogi wyłożone
wytwornymi dywanami. Wśród mieszkańców przeważają biali, głów-
nie artyści, ale na pewno nie ma tu rzezańców, gdyż wielu ma żony
i dzieci.
Wieczorem odbyła się uczta, po której jeden z białych zaczął grać
na instrumencie strunowym, zwanym mandoliną. Kiedy szarpie stru-
. ny, powstaje dziwny dźwięk, to smutny, to znów przypominający
gruchanie synogarlicy, to znów radosny. Mężczyzna śpiewał przy
wtórze instrumentu:
Gdy nad ziemią wisi deszcz	s
Jak czarna muleta,
Śmierci znak to, przyjaciele...
Król przerwał mu niecierpliwie. — Zaśpiewaj coś innego! Do pory
deszczowej jeszcze daleko! O śmierci też nie chcemy słuchać.
Ludzie wy buchnęli śmiechem, a grajek zmienił rytm. Zauważyłem
na jego ciele białe plamy; to miejsca wypalone przez żar — widok
typowy u ludzi pochodzących z Krainy Śmierci. Na łysej czaszce wi-
dniała otwarta rana, z gatunku tych, które nigdy się nie goją. Białka
jego oczu miały chorobliwy, żółty odcień. Jednak głos miał piękny.
Wypełniał całe pomieszczenie i pozwalał zapomnieć o żałosnym wy-
glądzie grajka.
Zaśpiewał sześć czy siedem piosenek z dawnych czasów, w tym
jedną o małej małpce, która chciała dosięgnąć gwiazd, ale kiedy bawi-
ła się nimi, od ich żaru zajęło się ogniem drzewo, na którym siedziała.
Refren brzmiał tak:
204
I oto koniec
Małpy tej,
A gwiazdy świecą nadal.
Drwiąc sobie z niej
I z tego,
Czego ludzkość pożądała.
W ten sposób ludzkość,
Małpa też.
Gdzieś przyszłość zapodziała.
Obok grajka stał mały chłopiec, głuchoniemy. Co chwila obrzucał
wzrokiem twarze słuchaczy, a potem wpijał go w usta swego mistrza.
Za każdym razem, kiedy tamten opuszczał mandolinę, on unosił
drumlę, akompaniując słowom.
Pielęgniarz, który przebywał w Świętych Miejscach, a teraz wracał
na zachód, opowiedział master Jackowi, że między Omdurmanem
i Port Saidem widywano ostatnio latające barki, unoszące się bezsze-
lestnie nad pustynią. Ich załogi składały się z olbrzymich chrząszczy
i istot o głowach ptaków. Tego rodzaju stwory egipskie, uwiecznione
tu i ówdzie w postaci kamiennych rzeźb, wynurzyły się z mułu Morza
Nasera, kiedy odpłynęły jego wody.
Master Jack, zazwyczaj tak mądry, w tego typu sprawach jest nie-
zmiernie łatwowierny. Cierpliwie przysłuchiwał się relacji, wypytując
o wygląd latających barek, o kolor upierzenia istot o ptasich głowach,
o chrząszcze.
Wracając do naszych komnat, znajdujących się na drugim piętrze,
spotkałem na schodach mężczyznę, który — sądząc po szatach —
piastował jakieś wysokie stanowisko na dworze. Zagrodził mi drogę.
— Podejdź do mnie — rozkazał.
Posłusznie zbliżyłem się do niego. Objął mnie poufale ramieniem
i popchnął w kąt. Jego wypielęgnowana broda pachniała słodkawo
wodą kolońską, a oddech nasycony był zapachem wódki.
— Posłuchaj, chłopcze — wybełkotał, chwytając mnie mocno mię-
y nogi. Jęknąłem z bólu.	'
— Czy masz już swojego mistrza? — zapytał ubawiony.
— Należę do master Jacka — odparłem zbolałym głosem.
Puścił mnie. Kiedy wbiegałem po schodach, ciągle jeszcze pod wra-
żeniem tego bezwstydnego dotyku, zawołał za mną, śmiejąc się: —
A któż to jest, do diabła, ten master Jack?
Zbudziłem się wśród nocy. Ktoś stał w drzwiach. Blask księżyca
205
wpadający przez okno uwydatniał zarys smukłej postaci: rozpoznałem
delikatny profil, łysą czaszkę. Był to ten sam chłopiec, który grał na
drumli. Rozejrzał się na prawo i lewo, po czym utkwił wzrok we mnie.
— Czego chcesz? — zapytałem cicho, bojąc się, że mogę zbudzić
master Jacka. Dopiero po chwili uświadomiłem sobie, że przecież
chłopiec mnie nie słyszy. Uniósł ramiona do góry i wykonał zwiewnie
kilka kroków tanecznych. Oszołomiony chłonąłem wzrokiem ruchy
jego stóp, czując że pod wpływem tego tańca i czaru poświaty księży-
cowej tracę coraz bardziej poczucie rzeczywistości. Wstałem, aby
dojść do siebie. W tym momencie chłopiec zniknął. Wyszedłem na
korytarz, ale nie było go tam. Gdzież on mógł się podziać? Przy koń-
cu długiego korytarza siedział strażnik. Spał z głową opartą o stół.
Podszedłem do okna i wyjrzałem na dziedziniec, na którym wczoraj
odbyła się uczta: skąpany w ponurym, srebrnym blasku ział pustką.
W cieniu czyhały uzbrojone w żuwaczki skarabeusze, aby na rozkaz
zbójeckiego kapitana o głowie ptaka zaatakować uśpiony pałac.
— Beszir? — usłyszałem nagle głos master Jacka. Wróciłem do je-
go pokoju, ale nie odezwał się więcej. Może wymówił moje imię
przez sen?
Późnym przedpołudniem — master Jack przebywał wtedy u króla
— zwiedzałem górne piętra pałacu. Odkryłem ogród, niewielki raj
o długości około stu i szerokości czterdziestu kroków, ukryty wśród
wysokich budowli. Wyłożone żwirem ścieżki wiodły pomiędzy kwiet-
nikami, ciernistymi naroślami, drobnymi granatowcami i brzoskwi-
niami do fontanny, która rozsiewała w dusznym powietrzu orzeźwia-
jącą świeżość. Po trawniku kroczyły dumne pawie, rozkładając wach-
larzowato błyszczące jak atłas, zielone i ciemnoniebieskie ogony.
Byłem wprost zafascynowany. Skąd tyle barw w tej krainie posępne-
go światła i ponurych skał?
. W kącie parku znajdowała się studnia, z której właśnie napełniano
zasilającą fontannę cysternę. Olbrzymie koło deptakowe obracało się
skrzypiąc, podczas gdy trzej niewolnicy, odziani jedynie w przepaski
biodrowe, wdrapywali się ustawicznie po wytartych już listwach na
górę, aby utrzymać koło w ruchu.
Przystanąłem, aby przyjrzeć się temu widowisku. O ścianę wyle-
pióną gliną opierał się nadzorca, trzymając w ręku pejcz z plecionych
rzemieni. Obok niego siedziało na ziemi trzech innych niewolników,
korzystając z chwili wytchnienia przed kolejną zmianą na kole. Spo-
glądali na mnie tępym wzrokiem, ale nikt nie odezwał się nawet sło-
206
wem. Ciszę przerwał raptem urywany krzyk kobiecy, dobiegający z
okna na górnym piętrze, po nim rozległ się drugi, donośniejszy, po-
tem nastąpiły kolejne, tworząc całą serię rytmicznych, narastających
coraz bardziej okrzyków bez tchu, w których pobrzmiewało coś jakby
gruchanie, wydobywające się głęboko z krtani. Wtem wydarzyło się
coś dziwnego, czego nie mogłem'pojąć. Jeden z siedzących w cieniu
i oddających się niewesołym zapewne rozmyślaniom niewolników
wstał — był to muskularny, krępy mężczyzna o ciemnych włosach
i zarośniętej twarzy — ścisnął pięści i zgiął ramiona, jakby dźwigał ja-
kiś ciężar, po czym konwulsyjnie, w rytm krzyków kobiety, począł po-
ruszać biodrami to w przód, to w tył. Nie otwierając oczu i zagryzając
dolną wargę wydawał z siebie za każdym razem chrapliwe dźwięki,
a jego przepaska biodrowa wydymała się coraz bardziej do przodu.
Pejcz opadł z trzaskiem na jego gołe ramiona, ale uderzenie było nie-
dbałe, niemal dobroduszne, nie zrobiło zresztą na niewolniku żadnego
wrażenia. W tym samym momencie krzyk kobiety przeszedł w ostry
dyszkant i urwał się, a niewolnik znieruchomiał, przybierając minę
ni to udręczoną, ni to uszczęśliwioną.
Nadzorca zarechotał, niewolnicy siedzący w cieniu zawtórowali mu,
a ja uśmiechnąłem się niewyraźnie, nie rozumiejąc powodu
tej wesołości.
Na kamiennej ławie pod granatowcem dostrzegłem głuchoniemego.
Zawahałem się. Czyżby w nocy ten chłopiec śnił mi się tylko? Usiad-
łem obok niego. Chłopiec poruszył ustami, jakby chciał mi coś powie-
dzieć, ale wydobył z siebie tylko jęk, po czym zaczął przewracać oczy-
ma. Myślałem, że chce zwrócić mi na coś uwagę, gdy wtem ku moje-
mu przerażeniu zorientowałem się, że to atak. Chłopiec przechylał
się coraz bardziej do tyłu, kręcąc głową, jakby chciał w ten sposób
przewiercić na wylot jakąś przeszkodę, w końcu opadł na ławkę, a w
kącikach jego krzyczących bezgłośnie ust zebrała się piana. Chwyci-
łem go mocno, aby nie spadł na ziemię, zacząłem walczyć z nim i —
leżąc niemal na tym szczupłym ciele, czerpiącym nie wiadomo skąd
tyle siły — rozejrzałem się rozpaczliwie w poszukiwaniu pomocy.
Wtem na żwirze zazgrzytały kroki, a głowę chłopca ujęły czyjeś wąs-
kie, białe dłonie, które poczęły przesuwać się delikatnie po jego skro-
niach i uszach. I jakby pod działaniem czarów, w jednej chwili ciem-
na móc ustąpiła, ciało ożyło, a ja uświadomiłem sobie ku memu nie-
zmiernemu zdumieniu, że trzymam w ramionach dziewczynę. Tuż
obok dostrzegłem naznaczoną bliznami czaszkę grajka i jego straszli-
207
wą, niezagojoną ranę. Zmieszany zdjąłem ręce z ciała dziewczyny
i wstałem. Grajek — kiedy stał tak przede mną, wydał mi się zaska-
kująco wysoki — uśmiechnął się do mnie pokornie.
— Dziękuję ci. Mogła sobie zrobić krzywdę — powiedział, poma-
gając dziewczynie podnieść się z ławki. — To już nie pierwszy raz.
A mówiłem jej tyle razy, żeby nie siedziała na słońcu.
— Siedziała w cieniu.
Wzruszył ramionami.
— To właśnie nasze dziedzictwo. Dziedzictwo wielkiej cywilizacji. '
„W ten sposób ludzkość, małpa też, gdzieś przyszłość zapodziała".
— Uśmiechnął się.
— Jak ona się nazywa?
— Simone.
— Dziwne imię.
— Rzeczywiście? — Objął ją ramieniem. — Ona nie może mnie
zdradzić. Nie słyszy nawet, kiedy zapieje kur.
Nie rozumiałem, o co mu chodzi. Kiedy wychodziliśmy z ogrodu,
nie było już ani nadzorcy, ani niewolników. W jednym z okien na go-  :
rze ujrzałem kobietę. Przez chwilę spoglądałem na jej usta. Uśmie-  J
chała się.	;
25 maja 2036
Od dwóch tygodni przebywamy w pałacu królewskim. Władca kilka-
krotnie zapraszał mnie do siebie i w ten sposób mogłem porozmawiać z
nim dłużej. Jest to mężczyzna po pięćdziesiątce, łączący w sobie charyz- j
mat, inteligencję i brawurę. Jest właścicielem największej chyba na świe-
cie kolekcji złomu. Oprócz czołgów, stojących przed wejściem do pałacu,
posiada liczne łupy — efekt wypraw grabieżczych, przeprowadzanych ;•'
na obszarach dawnych libijskich złóż naftowych, teraz zbombardowa-
nych i skażonych pyłem radioaktywnym. Większość tych łupów to bez-
użyteczne żelastwo, ale nie do pogardzenia jest kolekcja zegarów, skła-
dająca się z najbardziej wymyślnych przyrządów do mierzenia czasu,
pochodzących z pięciu stuleci.
Opowiedziałem mu o swojej ekspedycji i o lotach kosmicznych, które
podobno odbywają się gdzieś nad terytorium Bliskiego Wschodu i których
charakteru niestety nie możemy określić bliżej. Jego zdaniem mogą to
być przybysze spoza Ziemi. — Zdziwiłbym się, gdyby po fajerwerku,
208
jaki tu zapaliliśmy, tamci nie zainteresowali się naszą planetą — po-
wiedział.
Podarował mi pamiętnik swojego nadwornego architekta, który zbu-
dował dla niego ten pałac. A rchitekt nazywał się Henri Fleurel. Zmarł
przed dwoma laty. Pamiętnik pisany jest po francusku. Przeczytam go
w drodze przez Rordofan.
3. Granica
To koniec,
drogi przyjacielu,
koniec...
Rankiem odwiedziliśmy Hazaza. Amputowali mu rękę. Straszna
jest ta pustka pod kocem/Owa mocarna ręka, której często przyglą-
dałem się z podziwem, jak prowadzi szydło, siodła wielbłądy i potrafi
jednym energicznym chwytem zmusić je, by przyklękły, po prostu
znikła.
Modlę się za Hazaza. Powiadają, że łaska Allacha jest niezmierzona.
A przecież wystarczy mała cząstka Jego miłosierdzia, tyle tylko, aby
okryła Hazaza i jego drugą rękę.
Dziś master Jack wziął mnie na bok i powiedział, że wkrótce musi
wyruszyć w dalszą drogę. Pozostawił mi wolny wybór, czy chcę towa-
rzyszyć mu nadal, gdyż podróż staje się niebezpieczna, jako że zbli-
żamy się już do końca świata zamieszkałego przez ludzi. Dalej żyją
tylko skażone zwierzęta i bestie w ludzkiej postaci.
— Każdy pielgrzym ryzykuje to samo — odpowiedziałem. — Ro-
bią to dla Boga.
— Na tym właśnie polega różnica — odrzekł. — To fanatycy re-
ligijni. Wystawiają się na niebezpieczeństwa, aby udowodnić, że Bóg
jest z nimi. To opętańcy.
— A co ty chcesz Udowodnić, master Jack?
Zawahał się. Potem roześmiał się i powiedział: — Beszirze, jesteś
mądrym chłopcem. Tak, ja też jestem opętany. Chciałbym zbadać
ten teren na północnym wschodzie. Tam jest coś, co uprawia podróże
kosmiczne, ignorując uporczywie sygnały orbitalnego systemu Trek-
king, którego dwie stacje nadal funkcjonują.	;
— Co to za orbalny system Trekking?
8 — Pielgrzymi czasu
209
— Orbitalny. Dzięki niemu można kontrolować tor obiegu gwiazd
wokół Ziemi. Jesteśmy czymś w rodzaju przewodników karawan po
niebie.
— Wszystkich gwiazd?
— Co? Nie, oczywiście tylko tych sztucznych. Satelitów Ziemi.
Tam w górze jest ich cała masa. Jeszcze przez całe wieki będą od nich
napływać sygnały, których nie wykorzysta już żaden człowiek.
— A' co z Hazazem? — zapytałem po chwili.
— Dobrze by było, gdybyś został przy nim. Moglibyście potem
przyłączyć się do jakiejś karawany jadącej na zachód i wrócić w ten
sposób do domu. Ale stan jego zdrowia jest jeszcze krytyczny. —
Przesunął dłonią po ogorzałej twarzy i długich, czarnych włosach.
Widocznie na samą myśl o pozostawieniu Hazaza samego poczuł się
nieswojo. — Z drugiej strony... — Spojrzał na mnie prosząco swoimi
jasnymi oczyma, jakby prosił mnie o wybaczenie.
— Gdyby zdarzyło się to najgorsze, zostałbyś sam. A biorąc pod
uwagę moralność w pałacu, bałbym się o ciebie. Tu niemal wszyscy
patrzą pożądliwie na takich chłopców jak ty, których można sobie
wychować albo sprzedać jako eunuchów.
Przypomniałem sobie tamto wydarzenie na schodach i wzdrygną-
łem się. — Pojadę z tobą, master Jack — powiedziałem zdecydowanie.
Cały bagaż jest już spakowany. Poszliśmy jeszcze pożegnać się
z Hazazem. Czuł się dobrze i pomachał ku nam kikutem ręki.
— Poczekajcie jeszcze dwa, trzy dni — powiedział — to pojadę
z wami.
Lekarz wyjaśnił nam, że Hazaz ma szansę przeżycia, jeśli rana
się nie zaogni. Kończą się już lekarstwa, a większość tych, jakie jesz-
cze pozostały, są skażone.
Życzyliśmy Hazazowi szczęścia i błogosławieństwa Allacha.
— Postaram się o jakąś pracę i zaczekam tu na was — obiecał.
— Nawet do przyszłej wiosny, jeżeli to będzie konieczne.
5 czerwca 2036
Z ciężkim sercem opuściliśmy Hazaza i wyruszyliśmy na wschód.
Moglibyśmy przyłączyć się do karawany, prowadzącej ponad 200 zwie-
rząt, która jedzie do El Obeid, ale posuwa się zbyt powoli. Nawet jeżeli
ograniczymy nasze postoje do niezbędnego minimum, to i tak mamy w
210
A
perspektywie 40 do 45 dni jazdy.  Do Omdurmanu jeszcze prawie
1000 mil.
Posuwamy się szybko do przodu. Nasi czterej pomocnicy to doświad-
czeni myśliwi. Niemal codziennie mamy świeże mięso. To dzicy ludzie,
ale chyba można na nich polegać. Dobrze by było, gdyby towarzyszyli
nam aż do Omdurmanu, ale niestety mają swoje rozkazy.
Czterej jeźdźcy królewscy narzucają takie tempo, że boję się o na-
sze zwierzęta, ale master Jack wygląda na zadowolonego.
Alkuttabu, najlepszy myśliwy z naszej eskorty, upolował wczoraj
z odległości 250 kroków gazelę. Dziś natknęliśmy się na zdechłego
fenka o sparszywiałej sierści.
— Nie rusz go! — woła ostrzegawczo Alkuttabu. Zasypuje ścierwo
fenka suchym drewnem i podpala stos. Odór był nie do wytrzymania.
Ruszamy dalej. — Jeszcze kilkadziesiąt lat temu — opowiada Alkut-
tabu — w Kordofanie było więcej niż tysiąc lwów. Wiem o tym, bo
to moja ojczyzna. Dziś musiałbym się nieźle naszukać, żeby spotkać
choć jednego. Porywają najsłabsze sztuki ze stad, a te są przeważnie
skażone. To je zabija, rozumiesz?
— Boisz się lwów?
Obnaża w uśmiechu szerokie, białe zęby.
— Tak, ale tylko martwych — mówi i chichocze.
Raz po raz spogląda na południowy wschód. Kiedy wieje wiatr
z południa, „wiejąca zaraza", on i jego towarzysze owijają sobie moc-
niej chusty na twarzach, a w ich spojrzenia wkrada się strach.
Poprzednio horyzont na południu zasnuwały białe opary bagienne
z Bahr-el-Arab, teraz od trzech dni szaleją tam pożary, a powietrze
przesycone jest lotnym popiołem i swądem.
— Pasterze podpalają trzciny, aby wykadzić ptasie gniazda — wy-
jaśnia Alkuttabu — ale co z tego, kiedy każdej zimy ptaki wędrowne
przynoszą zarazę na nowo.
Im dalej na wschód, tym bardziej wybredni stają się nasi myśliwi
wobec zwierzyny. Niekiedy patrzą tylko na pysk i oczy — i od razu
przykrywają zwierzę kamieniami albo podpalają. Nie dopuszczają też
żadnego sępa bliżej niż na odległość 50 kroków, gdyż wszędzie roi
się od zdechłych ptaków. Okolica staje się coraz bardziej niesamowita.
Minęliśmy już En-Nahud, podupadłą miejscowość ze zdeśperowa- •
nym garnizonem. Kupiliśmy daktyle dla wielbłądów, cukier i sól.
Master Jack zbadał sól za pomocą takiego zegara, który nazywa się
211
licznikiem Geigera, i powiedział, że jest skażona radioaktywnie. Mu-
sieliśmy ją wyrzucić. Ludzie z naszej eskorty chcieli zawrócić i wy-
chłostać handlarza, który sprzedał nam ten towar, ale master Jack
wyjaśnił, że tamten mógł to zrobić nieświadomie.
Master Jack czyta ciągle książkę, którą otrzymał od króla. Wczoraj
podejrzałem go, jak płakał skrycie. Odczułem to bardzo boleśnie.
— Dlaczego płaczesz? — zapytałem;
Zamknął książkę.
— Wcale nie płaczę. Po prostu jest już za ciemno. Długo czytałem
i oczy zaczęły mi łzawić. Bądź tak dobry, Beszirze, przynieś mi fili-
żankę herbaty.
Zrobiłem to. Było jeszcze tak widno, że mógłbym nawlec igłę.
.24 czerwca 2036
Posuwamy się do przodu szybciej, niż myślałem. Jeżeli dopisze nam
szczęście, pora deszczowa zastanie nas już w Omdurmanie. Powinniśmy
dotrzeć tam za trzy tygodnie.
Pamiętnik Henri Fleurela w doprawdy wstrząsający dokument.
Wprawdzie o tym, co się wydarzyło, wiedziałem już przedtem, ale kiedy
poznałem przerażające szczegóły desperackiej ucieczki z Europy tych,
którzy przeżyli, włosy zjeżyły mi się na głowie.
Henri Fleurel był architektem z Perpignan. Jego żona i troje dzieci
zginęło podczas wojny. Córka z mężem i sąsiedzi, przekonani, że ustrze-
gli się choroby popromiennej i skażenia biologicznego, zdecydowali się na
podróż łodzią do Afryki. Zanim dopłynęli do celu, ostrzelano ich z lądu,
zaatakowały ich również ścigacze algierskie, nie dopuszczając do wy-
brzeży.* Przyjęto ich na ląd dopiero w Tunezji, której władze okazały
się tolerancyjne. Jednak z czasem pogromy Europejczyków zaczęły wy-
stępować i tam. Kiedy uciekinierów odizolowano w obozach, było już za
późno. Epidemia zrodzona w laboratoriach wojskowych dotarła do Ora-
nu i w ciągu czterech miesięcy wyludniła całą Afrykę Północną, po bzyrn
rozprzestrzeniła się na inne kraje. Dla uciekinierów, którzy wyrwali się
z tego piekła; Sahara nie stanowiła większej przeszkody, ale kiedy et,
którzy przeżyli, mieli już za sobą tysiące mil pustyni i nie wypowiedzia-
ne trudy przeprawy, ujrzeli przed sobą oddziały egzekucyjne z Nigru,
Czadu i Sudanu, mające rozkaz, aby nie przepuszczać wędrowców i w
ten sposób uchronić przed chorobą i śmiercią własnych rodaków. Ludzi
212
kierowano ponownie na północ — co było przedsięwzięciem zabójczym
— a tych, którzy nie chcieli się podporządkować temu zaleceniu, roz-
strzeliwano. Plutony egzekucyjne i kaci pracowali niekiedy całymi godzi-
nami. Najbardziej jednak wstrząsał — jak pisał Henri Fleurel — krzyk
chłopców branych do niewoli i kastrowanych.
„ Wiedziałem już przedtem, " wyznawał Fleurel, „ że zabieg przepro-
wadza brzytzuą fryzjer, po czym zalewa ranę gorącym masłem, aby za-
tamować krwawienie. Nigdy jednak nie zapomnę ani zapachu gorącego
masła i przypalonego ciała ani krzyków okaleczonych chłopców, którzy
— jeśli przeżyli — sprzedawani byli bogatym potentatom, służąc im
do rozpusty lub powiększając grono eunuchów. Oczywiście wymyślono
przyczynę, mającą usprawiedliwić takie postępowanie: ich geny są ska-
żone radioaktywnie, należy więc zapobiec złu zawczasu. Zrozumiałem:
—•najstraszliwsze jest przestępstwo genetyczne."
Henri Fleurel i kilku innych akademików przeżyło masakrę, ale sprze-
dano ich na dwór królewski w El Faszer.
Wjeżdżamy do El Obeid. Tu jest jeszcze więcej wojska. Schroniska
opustoszały, miasto podupada, jedynie garnizon jest nowy i stale się
powiększa. W górze powiewa flaga królewska: zieleń z bielą. W El
Obeid panują okrutne prawa. Temu, u kogo wykryje się choć ślady
zarazy, odcina się lewe ucho — ku przestrodze innych — oraz wypę-
dza się go z miasta, natomiast po powtórnym schwytaniu czeka go
jużvśmierć na'szubienicy, a następnie spalenie na stosie przed murami
miasta.
30 czerwca 2036
Dziś tylko tyle:	.,                    '                    '
L Sądzę, że cywilizacja będzie istnieć nadal. Widuję jeszcze kąpieliska
i inne udogodnienia.
2. Wypiłem trochę są dużo, ą/e chyba było mi to potrzebne. Musiałem
zabić opisany przez Fleurela zapach gorącego masła.
3. Prostytutki w El Obeid są tak brzydkie, że można się na nie zdecy-
dować dopiero po kilku kieliszkach, co też w końcu (patrz punkt 2) mi
się udało. Przedtem jednak kazałem sobie pokazać, lewe ucho.
Po czterech dniach pobytu w El Obeid udaliśmy się do Omdurma-
213
nu. Dwa razy zaskoczyła nas ulewa, drogi rozmiękły. Dokuczają nam
olbrzymie, czerwone pająki i moskity. Ich ukłucie może okazać się
groźne, bo kto wie, czyją krew piły przedtem?
Rzeka jest już blisko. Czuję to po zapachu powietrza.
4. Rzeka
O głęboka rzeko,
/	Wdzierasz się w me życie,
Jak fale na brzeg...
Na dwa dni przed dotarciem do Omdurmanu dogoniliśmy karawa-
nę, która wyruszyła z El Faszer w pierwszych dniach kwietnia. Wę-
drowało z nią dwa lub cztery tuziny pielgrzymów, którzy na pojawie-
nie się master Jacka zareagowali gniewnymi gestami i agresywnymi
uwagami. Wśród nich był jeden z tych młodych muhadżirinów, któ-
rzy wierzą, że całą mądrość świata wożą ze sobą w małych, zasuszo-
nych dyniach. Nie spodobał mi się już od pierwszego wejrzenia,
zwłaszcza kiedy spostrzegłem, że zawziął się na master Jacka i zasy-
puje go pytaniami, na które ten w swej prostoduszności — oby Allach
nadal czuwał nad nim — odpowiada szczerze. A tamten mądrala za-
pisywał wszystko na swojej drewnianej tabliczce: o orbitalnym syste-
mie Trekking, o schroniskach dla karawan na niebie i satelitach ziem-
skich, o latających barkach.
I oczywiście stało się to, co było nieuniknione. Zaledwie dotarliśmy
do Omdurmanu, ten śmierdzący fanatyk pognał co sił w nogach do
miejscowego sędziego i doniósł, że master Jack jest bluźniercą.
Natychmiast nadbiegli dwaj strażnicy, związali go i odprowadzili
do aresztu. Keiki, Alkuttabu, Szuszan i Alifa szukali w tym czasie
kwatery, minęło więc kilka godzin, zanim wrócili. Trzęsąc się z gnie-
wu opowiedziałem im o wszystkim. Zaskoczyło ich to, ale po chwili,
przeczuwając nowe przygody, oddalili się podnieceni.
10 lipca 2036
Dziś wydarzyło się coś nieprzyjemnego. Młody człowiek towarzyszący
nam od dwóch dni w podróży, wykazujący przy tym niemałe zaintere-
214
sowanie naszą ekspedycją, zrobił na mnie doniesienie, oskarżając o here-
zję. Zostałem związany, po czym doprowadzono mnie przed coś w ro-
dzaju religijnego trybunału doraźnego. Tam zarzucono mi, że twierdzę,
iż to nie Allach wiedzie gwiazdy po nocnym nieboskłonie, lecz grupa
białych niewiernych przebywających na stacji gdzieś na południu. Sędzia
zapytał, czy podtrzymuję to twierdzenie i czy wiem, że tego rodzaju
bluźnierstwa karane są śmiercią. Jestem przyzwyczajony do stawiania
czoła niebezpieczeństwom, ale musze przyznać, że zadrżały mi nogi.
Na szczęście w tym momencie zjawili się nasi czterej myśliwi. Nie
szczędząc sił, przyłoili strażnikom, po czym oswobodzili mnie. Nakła-
niałem ich do opamiętania, gdyż znałem ich temperament i obawiałem
się represji ze strony miejscowych władz.
—' W czyim imieniu wtargnęliście tu?. — zapytał sędzia.
W odpowiedzi na to Alkuttabu wycelował weń strzelbę i wypalił.
Pocisk uderzył o ścianę zaledwie dziesięć centymetrów nad dostojnym
turbanem, tynk posypał się na biurko, za którym sędzia skrył się wrzesz-
cząc wniebogłosy.
— Następnym razem wyceluję niżej — zagrzmiał Alkuttabu. —Je-
stem tu z rozkazu króla. A ten biały uczony podróżuje na zlecenie króla.
Sędzia wyłonił się zza biurka i tak samo donośnie odparł:
— W takim razie waszą powinnością jest uważać lepiej na tego czło-
wieka i wylegitymować się przede mną.
Do Albary mamy płynąć barką, dużym żaglowcem, który zostanie
spuszczony na skażoną wodę w odpowiedniej chwili. Ten moment
ustalają wspólnie Ngar Ba, komendant portu, i jeźdźcy królewscy
zwani tuweiratami. Ci obserwują nieustannie rzekę, oceniając stan
zagrożenia.
Za rejs musieliśmy zapłacić, i to słono. Keiki powoływał się wpraw-
dzie na zlecenie królewskie, waląc przy tym pięścią w stół komendan-
ta portu — wszystko na nic. Sprzedaliśmy nasze zwierzęta, oczywiście
za bezcen. Po opłaceniu rachunku zrzedły nam miny. Pozostało nam
już tylko tyle pieniędzy, aby zaprosić naszych dzielnych myśliwych
na ucztę pożegnalną. Następnego ranka odjechali, a my udaliśmy się
na pokład żaglowca. Przy rufie wisiała nędzna łódź, na której mieliś-
my przeprawić się przez katarakty. Złożyliśmy już na niej zapasy wo-
dy i żywności.
Kiedy żaglowiec odbijał od brzegu, zjawił się komendant portu.
215
Miał na sobie mundur galowy. Orkiestra odegrała hymn Sudanu, na
maszt wciągnięto zielono-białą flagę królewską. W ten sposób za na-
sze pieniądze otrzymaliśmy^ przynajmniej niezłe widowisko. I tak
przekroczyliśmy kraniec świata, zapuszczając się w nieznane.
14 sierpnia 2036
/ Zmierzyłem Radioaktywność wody. Nawet teraz, kiedy ulewne deszcze
spłukały do rzek śmiercionośny pył z Etiopii, Kenii i Ugandy, napro-
mieniowanie jest stosunkowo nikłe.
Powiedziałem komendantowi portu, że ani myślę płacić tak bajońśkie
sumy za „ ochronę przed rozbójnikami, potworami i mutantami", że po-
trafię sam zadbać o siebie oraz że w każdej chwili mogę wypłynąć sam
na mojej łodzi. W odpowiedzi zagroził mi karą i konfiskatą łodzi z
wszystkimi zapasami. Takie jak on zdzierusy potrafią dbać o swój
monopol!
Jeden z tuweiratów, Hassan, powiedział mi, że w dole rzeki mieszkają
ludzie. Oczywiście większość z nich to chorzy, w dodatku biali. Należy
wystrzegać się spotkania z nimi, gdyż ich pomysłowość w wynajdowaniu
coraz to nowszych, podstępnych rodzajów broni, jest niewyczerpana.
Opowiadał mi też o dziwnych zjawiskach świetlnych w północnej czę-
ści nieba, o zstępujących i wznoszących się do góry ogniach
oraz o olbrzymich meteorach. Moim zdaniem świadczy to o odbywających
się w pobliżu lotach kosmicznych. Czyżbym był już tak blisko celu? Czy to
istotnie przybysze z innej planety? Zaczynam w to wierzyć, gdyż który
kraj na Bliskim Wschodzie dysponowałby takim stanem wiedzy i techniki
po wojnie, zwłaszcza że nie posiadał tych możliwości przedtem?
Ale dlaczego przybrali postać Horusa? Albo skarabeusza? Dlaczego
właśnie postaci z mitologii egipskiej?
Hassan przyznał, że sam nie widział ani skarabeusza ani istoty o gło-
sie ptaka, ale słyszał, że wynurzyły się one z Ziemi Ozyrysa, Krainy
Zmarłych, przejęte gniewem wskutek zagłady Egiptu, zatopienia kultury
liczącej już sześć tysięcy lat.
Nie żyje już teraz żaden historyk, który mógłby dochodzić, dlaczego
i w jaki sposób doszło do tego ataku. Kiedy to się stało, wojna była już
w toku. Iskra, która wywołała eksplozję, padła to rejonie Morza Śród-
ziemnego. Zapewne na zawsze pozostanie tajemnicą, kto przekształcił
okręt Nimitz w piekło nuklearne. Tak doszło do konfrontacji bezpo-
216
średniej. I podczas gdy pożoga wojenna ogarnęła w ciągu kilku godzin
cały Bliski Wschód, a w ciągu kilku dni całą Europę i w końcu cały
świat, wprowadzono w czyn szatański pomysł. Kilku bombowcom udało
się uszkodzić rzekomo zabezpieczoną przed bombami tamę assuańską,
a reszty dokonał już napór wody. 160 miliardów metrów sześciennych
wody — więcej niż przepływa w Nilu przez dwa lata — runęło w dolinę.
Na zdjęciach satelitarnych widziałem ten śmiercionośny walec wody,
który zmiótł z powierzchni ziemi Edfu, Luksor, Assiut, Kair, następnie
przetoczył się przez Aleksandrię i Port Said, aby wreszcie wpaść do mo-
rza. Drzewa pryskały jak zapałki, a domy wirowały jak liście.
A potem przyszła kolej na muł. Miliardy ton błota z Nilu nawar-
stwiającego się od dwudziestu lat za tamą o długości 3600 metrów, a te-
raz porwanego przez wodę, zatopiło miliony mieszkańców, wypełniło
sobą dolinę królów, pogrzebało Kair pod dziesięciometrową warstwą gli-
ny, przykryło piramidy.
Tuweiraci i pielgrzymi odłączyli się już od nas. Podążają wzdłuż
torów dawnej linii kolejowej, wiodącej do Port Sudan, po których,
według słów master Jacka, jeździły kiedyś na kołach karawany, poko-
nując drogę do morza w ciągu — nieprawdopodobne! —zaledwie
jednego dnia.
Żaglowiec stoi jeszcze w przystani, oczekując na sprzyjający wiatr.
W końcu wypływamy. Wieczorem robimy postój u brzegów jakiejś
wyspy. Noc spędzamy w łodzi. Jutro przepływamy przez piątą kata-
raktę. Szóstą mamy już za sobą. Widocznie spałem, kiedy ją po-
konaliśmy.
— Opuszczacie już świat zamieszkały przez ludzi — powiedział
znacząco kapitan żaglowca. — Świadomie rezygnujecie z opieki Al-
lacha, aby wstąpić na prastarą ziemię Ozyrysa, Krainę Zmarłych,
skąd nie ma powrotu.
Tej nocy pogodziłem się z myślą, że oto kończy się moje życie.
Nie mogłem jednak zasnąć. Spoglądałem na rzekę, na jej bystry w
tym miejscu nurt. Wyglądało to tak, jakby pędziła na kraniec świata,
aby rozlać się tam w nicość.
Wtem na północy ujrzałem, wzbijające się ponad góry, w rozjaś-
nione poświatą księżycową niebo, jakieś światło, nieduży czerwono-
-złoty język, wżerający się bezgłośnie coraz wyżej i wyżej. Po chwili
skręcił na wschód i malejąc stopniowo, utrzymał już ten kurs.
Zbudziłem master Jacka. W milczeniu śledził przez lornetkę tajem-
217
nicze światło. W końcu orzekł: — Z pewnością rakieta wystrzelona
na orbitę. Beszirze, jesteśmy już blisko celu.
Ale ja przypomniałem sobie słowa kapitana i kraniec świata, ku
któremu dążyły wody rzeki — i ogarnęła mnie trwoga.
— Hej, Beszirze! — zawołał master Jack nazajutrz z samego rana,
podciągając żagiel i kierując łódź na środek rzeki. — Skąd u ciebie
taka ponura mina? Teraz dopiero zaczyna się prawdziwa przygoda.
Wieczorem przybyliśmy do wyspy Mograhd. Nieco dalej, w dole
rzeki, widać .było na lewym brzegu ruiny Abu-Hammed. W nocy
ujrzeliśmy tam ognisko, dobiegły nas nawet zmieszane z szumem
wody głosy ludzkie.
Jak to możliwe, głowiłem się, aby na krańcach świata żyli ludzie?
A może to zmarli z ziemi Ozyrysa?
Ale nadrzeczni mieszkańcy byli żywi, o czym mogliśmy się przeko-
nać, kiedy na zakręcie rzeki obrzucono nas strzałami. Na szczęście
wpadły z pluskiem do wody, nie raniąc nikogo.
Master Jack wyjął kuszę i ułożył przy sobie kołczan ze strzałami.
Mieliśmy jednak pełne ręce roboty i nie mogliśmy obserwować brze-
gu, gdyż coraz bardziej dawał nam się we znaki diabelski kocioł
czwartej katarakty. Rzeka płynęła teraz pomiędzy czarnymi skałami
i uderzała o nie, pieniąc się tak donośnie, że musieliśmy krzyczeć do
siebie, aby coś zrozumieć. Ujrzeliśmy nagle, że rzeka^rozdziela się na
kilka odnóg, ale master Jack nie miał czasu zastanowić się, którą ze
skalistych furt ma obrać: łódź porwana przez nurt wystrzeliła na
oślep, otarła się o skałę, z trzaskiem wpadła na głaz wielki jak dom,
zatrzymała się, po czym ponownie ruszyła przed siebie. Trwało to do
wieczora. Słońce skryło się już dawno, kiedy wreszcie wydostaliśmy
się na spokojniejszą wodę i wyszukaliśmy miejsce, gdzie można było
przybić do brzegu.
— Pogoda się zmienia — powiedział master Jack, spoglądając na
zachodnią stronę horyzontu o barwie miedzi, jakby skąpaną w pło-
mieniach. Okazało się, że miał rację.
Nazajutrz dął zimny i wilgotny wiatr -z południowego zachodu.
Nie mogliśmy ustawić żagli. Leniwie płynęliśmy przed siebie, opusz-
czone wsie i miasta po obu stronach zostawały za nami.
Trzy dni później przepłynęliśmy przez trzecią kataraktę. Jest o wie-
le spokojniejsza niż czwarta. Rzeka jest usiana potężnymi blokami
skalnymi, o które rozbija się spieniona kipiel. Na niektórych skałach
218
widać jeszcze resztki zamków warownych, z wyciśniętym na nich
piętnem śmierci.
Martwię się o Hazaza. Czy żyje jeszcze?
27 sierpnia 2036
Dotarliśmy do dawnej niecki jeziora Nąsera. Brzegi pełne są palm
i krzewów. Gdzieniegdzie widać ludzi, również białych. Większość z
nich chodzi nago.
Na brzegach stoją łodzie, ale żadna nie znajduje się na rzece. Wi-
docznie tutejsi mieszkańcy boją się skażonej wody.-Radioaktywność jest
tu niska, nie dojrzałem jednak żadnej ryby ani krokodyla.
Zbliżamy się do Wadi Halfa.
Druga katarakta była najgorsza. Z lewej i prawej strony wznosiły
się pionowe skaliste ściany, pomiędzy którymi przewalała się rozsza-
lała kipiel, niosąc nas na grzbiecie. Godzina za godziną czerpałem
z łodzi wodę, ale nie czułem strachu. Master Jack to wspaniały że-
glarz. Płynęliśmy do wieczora. Upał dawał Się we znaki i aż mnie kor-
ciło, żeby wskoczyć do wody i wziąć kąpiel. Ale master Jack odradził
mi to — i miał rację. Od samego dptyku wody swędziała mnie skóra,
a po jakimś czasie natknęliśmy się na krokodyla. Był martwy i zasu-
szony, jak ryba wędzona.
l września 2036
\
Zbliżamy się do Assuanu. Jest to widowisko, jakiego nigdy nie zapom-
nę. Żadna inna ruina na świecie nie. jest w stanie wywrzeć równie silnego
wrażenia. Płyniemy powoli wzdłuż straszliwego kanionu. Woda pokry-
wa resztki tamy, tworząc płytkie jezioro, w którym leżą tu i ówdzie od-
łamy betonu i najprzeróżniejsze części maszyn.
Miasto Assuan zniknęło z powierzchni Ziemi.
Noc spędziliśmy na małej wyspie u podnóża tamy. Rankiem prze-
wiozłem master Jacka na brzeg. Przez cały dzień włóczył się, ogląda-
jąc ruiny tamy.
•	219
Nazajutrz natknęliśmy się na osobliwą przeszkodę. Było to coś w
rodzaju zasłony z białego przędziwa, rozpiętej od brzegu do brzegu
i unoszącej się na wodzie. Co najdziwniejsze — poruszała się ona jak
istota żywa; pulsowała, kurczyła się i rozluźniała z powrotem. Pod-
płynęliśmy ostrożnie: była to -elastyczna, gąbczasta tkanina.
— Nie do wiary — powiedział master Jack, badając ją za pomocą
swojego licznika. — Dałbym głowę, że to żyje i jest w stanie oczyś-
cić wodę. Za tą barierą radioaktywność jest równa zeru.
Do wieczora minęliśmy jeszcze cztery dalsze zapory tego typu.
Oczyszczona woda wpływała pozytywnie na wygląd brzegów. Zamiast
suchego i gliniastego pustkowia rozciągała się przed nami soczysta
trawa, a nawet krzewy i palmy. Widzieliśmy kozy i szałasy, pomiędzy
którymi kręcili się ludzie. Przy jednej z wysepek skręciliśmy, przybi-
liśmy do brzegu i wyszukaliśmy miejsce na nocleg. Po przeciwległej
stronie rzeki stały kozy, pijąc wodę. Pilnował ich nagi mężczyzna,
wsparty o włócznię. Master Jack krzyknął coś do niego, ale tamten
nie odpowiedział. Razem ze zwierzętami skrył się w gęstwinie krzaków.
Noc nie zapadła jeszcze, kiedy nagle od strony wodopoju dobiegły
nas krzyki. Obawiając się napadu, zerwaliśmy się na równe nogi.
Poprzez gęstniejący zmierzch usiłowaliśmy dostrzec cokolwiek.
— A więc to prawda — szepnął master Jack, nie odrywając oczu
od lornetki.
— Co?
Podał mi lornetkę. Brzeg rzeki wydał mi się teraz jaśniejszy. Ujrzar
łem tłum tubylców otaczających dwie istoty i bijących je maczugami.
Napadnięci wyglądali jak niebywałych rozmiarów owady o postawie
wyprostowanej, ciemnobrązowych pancerzach i długich, sięgających
nisko czułkach. Te dziwne stwory wyglądały groźnie, ale nie stawiały
oporu, chociaż dźgano je ustawicznie nożami i włóczniami. W końcu
zniknęły pod kłębowiskiem nagich ciał. Doszedł nas jesx.cze okrzyk
triumfu.	'
— Cóż to takiego? — zapytałem przerażony.
— Może to ci, których szukam — odparł master Jack.
— A więc przybyliśmy za późno. Oni już nie żyją.
Podniósł lornetkę do oczu.
— Mój Boże — szepnął. — Dlaczego to zrobili?
W tym momencie z nieba spłynęła błyskawica, zalewając rzekę
i brzegi jaskrawo białym światłem. Oślepieni chwyciliśmy się jeden
drugiego, podczas gdy w powietrzu przetoczył się grzmot o niespo-
220
tykanej sile. Kiedy wszystko przebrzmiało, usłyszeliśmy od strony
wodopoju okrzyki bólu, nie uznaliśmy jednak za wskazane pomóc
dzikim brutalom. Jęki i wycie rozlegały się przez całą noc.
5. Przędziwo
Czy ktoś,
wyszedł stąd?
O pierwszym brzasku przeprawiliśmy się łodzią na drugi brzeg.
Master Jack trzymał przezornie swój licznik tuż nad powierzchnią
wody, jednak strzałka nawet nie drgnęła.
Owady, o czym przekonaliśmy się po chwili, nie były ani skarabe-
uszami, ani też karaluchami, lecz istotami dwunożnymi. Kończyny
górne i dolne wieńczyły trójczłonowe szczypce, które mogły służyć
zarówno do chwytania, jak i chodzenia. Potężne pancerze piersiowe
i grzbietowe zostały poszarpane wskutek ciosów zadanych przez tu-
bylców. Z głów i dużych ciemnych oczu pozostało niewiele.
Ludzie -— było ich jedenaścioro, w tym dziewięcioro białych —
sprawiali żałosne wrażenie. Większość znajdowała się jeszcze w stanie
szoku, leżąc tam, gdzie cisnęła ich na ziemię błyskawica.
Podeszliśmy do rannych. Master Jack nachylił się nad nagą jasno-
włosą kobietą w średnim wieku, klęczącą na brzegu; jej bujne piersi
kołysały się nad wodą.
— Mógłbym pani pomóc? — zapytał master Jack.
— Oho! — zawołała kobieta, nasłuchując z przekrzywioną na bok
głową. — Młody człowieku, czy słuch mnie nie myli? Powiedziałeś:
mógłbym pani pomóc? — Jej śmiech był jakiś zdławiony. — Czyżbyś
był wysłannikiem Międzynarodowego Czerwonego Krzyża albo
UNESCO, lub też innej z tych legendarnych organizacji charytatyw-
nych, o których nic już nie słychać?
— Niestety nie — odparł master Jack. — Tamtych instytucji
już nie ma.
— Tak też myślałam — powiedziała kobieta, wykrzywiając twarz
w brzydkim grymasie. — Posłuchaj! Nie widzę dobrze, odkąd to
stworzenie zionęło na nas znowu ogniem.
— Co to za stworzenie?
— Po prostu stworzenie, które zagnieździło się na północy. Nie
221
wiem, kim jesteś, ale jeżeli posiadasz taką moc, zabij je! To stworze-
nie sprowadziło nieszczęście na naszą ziemię, aby móc nią zawładnąć,
wytępiło ludzkość...
— Myślę, że sami jesteśmy sobie winni.
— Bzdura! To wszystko stało się z JEGO woli. Dla niego jesteśmy
robactwem? on nie dba o ludzi bardziej niż ty o robaki.
— Nie możecie się uskarżać. Sam widziałem, że woda jest już od-
każona...
— Ale nie dla nas! To dla jego potomstwa, wytryskującego z ziemi.
W ziemi szuka mózgów, chce wydrzeć jej ducha i wywieźć go na
1      statkach.
— Czyich mózgów? Jakiego ducha?
— Mózgów ludzkich. Ducha martwej ziemi.
— Kto tak twierdzi?
— Ci, którzy z nim rozmawiali. Ale nie myśl, że uzyskasz od niego
tak łatwo odpowiedź! Idź na brzeg, zobaczysz tam jeden z jego stat-
ków. Zapytaj go — nie odpowie ci nic, a tylko ześle na ciebie ogień,
jeśli porwiesz się na jego biomasę.
— Biomasę?
Moją uwagę przykuły dwa osobliwe pojemniki, które ludżie-owady
mieli przy sobie. Kiedy dotknąłem ręką gąbczastego, wypełnionego
wodą tworzywa, drgnęło gwałtownie. W tym momencie dostrzegłem
kątem oka, że jeden z mężczyzn skrada się z nożem w dłoni do master
Jacka, którego kobieta trzymała akurat za nogę. W mig przejrzałem
śmiertelną pułapkę. Chwyciłem jedną z leżących dokoła włóczni i z
całej siły wymierzyłem napastnikowi cios w głowę. Runął na ziemię,
nie wydając żadnego dźwięku. Kobieta zaczęła piszczeć, przewróciła
master Jacka i rzuciła się na niego. Biłem ją po głowie tak długo, do-
póki master Jack nie wyrwał się z jej objęcia, ona zaś krzyczała i wy-
machiwała na oślep rękami. Widząc, że inni tubylcy pełzną ku nam
we wrogich zamiarach, wskoczyłem do łodzi. Wiosłowałem jak opęta-
ny, a master Jack brodził w wodzie. Dopiero gdy łódź nabrała roz-
pędu, wskoczył.
Pół mili dalej master Jack skierował łódź w stronę brzegu.
— Ciekaw jestem, co to za historia z tym statkiem — powiedział.
Ukryliśmy łódź w zaroślach i udaliśmy się na poszukiwania. Po go-
dzinie znaleźliśmy się na pustyni. O niecałe pięćset kroków od nas
tkwił tajemniczy statek.
Był to obiekt zaskakująco delikatny. Szczerze mówiąc, wyobraża-
222
łem go sobie inaczej. Odległość od dzioba do rufy wynosiła jakieś
piętnaście do dwudziestu kroków, całość była raczej płaska, bez nad-
budówek, jeżeli nie liczyć niewielkiej wypukłości wokół rufy.
— Zupełnie jak tuszka kałamarnicy — powiedział master Jack.
Tuż przy statku krzątali się owadoludzie, było ich chyba ze trzy-
dziestu. Najwidoczniej usiłowali naprawić jakiś defekt. Przed nimi
stała istota o głowie ptaka, spoglądając ku nam.
Master Jack ruszył w stronę statku, a ja poszedłem za nim, nadąża-
jąc z trudem. Ani on, ani ja nie wiedzieliśmy, że każdy kolejny krok
oddala nas od rzeczywistości, jaką znamy.
5 września 2036
A więc to prawda! Mamy przed sobą gości z innej planety. Jakkolwiek
liczyłem się z takim obrotem sprawy już dwa lata temu, teraz, kiedy
zetknąłem się z tym zjawiskiem bezpośrednio, wydaje mi się ono niereal-
ne i absurdalne.
Nie wiedziałem, jak się zachować. Czy wystąpić jako przedstawiciel
resztek cywilizacji i powitać gości niczym burmistrz miasta podejmujący
delegację zagraniczną? A może raczej odegrać rolę pana domu zaskoczo-
nego nie* zapowiedzianą wizytą?
Bardzo przepraszamy, ale mieliśmy awarię rozwoju naszych dziejów.
Byliśmy szybsi w rozwiązywaniu problemów zbrojeniowych niż w zała-
twianiu innych kłopotów. Pięćdziesiąt lat temu było nas o trzy lub cztery
miliardy osób więcej, a dziś... Nawet trudno to ustalić. Jedno jest pewne:
rozległe obszary tej kiedyś jakże pięknej planety nie będą się nadawały
do zamieszkania jeszcze przez całe wieki, niektóre zaś tereny są już na
zawsze stracone dla ludzkości. Istnieje jeszcze problem paru milionów
mutantów, z którymi współżycie nie będzie łatwe ze względu na skażenie
genów. Można więc sobie już teraz wyobrazić przyszłe konflikty. Aby
jednak nie patrzeć na naszą historię jednostronnie i dostrzec tu aspekt
konstruktywny, nie wolno przeoczyć jej funkcji regulującej, a nawet
oczyszczającej: w wyniku wojny wróciliśmy do takiego poziomu cywili-
zacji, do jakiego — jak sądzę — dorośliśmy. Obecnie zawijamy już rę-
kawy i bierzemy się do pracy. Nasz świat jest nieźle zabłocony...
Nagle ujrzałem przed sobą niezwykłą istotę. Był to Horus — dokład-
nie taki sam jak na egipskich malowidłach: wyjątkowo szczupła postać
ludzka o ciemnym kolorze skóry, delikatnych ramionach i nogach oraz
223
pięknym, bezpłciowym ciele, które w swojej doskonałości miało coś sztu-
cznego, graniczącego z artyzmem, w górze zaś głowa ozdobiona wspa-
niałym błękitnozielonym, metalizującym upierzeniem, sięgającym do ra-
mion. Tym jednak, co zafascynowało mnie najbardziej, były oczy, czar-
ne i niezgłębione jak wyszlifowany obsydian, zdradzające przy tym in-
teligencję, bezkompromisową i okrutną w swej wytrwałości robota. Była
to inteligencja szpiega, którego uwadze nie ujdzie najmniejsza cząstka
światła. Pomiędzy oczami widniał czarny, zakrzywiony, jakby pytająco
otwarty dziób.
Horus o głowie sokoła. Czyżby historycy z Omdurmanu mieli rację?
Czy to możliwe, aby bogowie starożytnego Egiptu wyłonili się ze Świata
Zmarłych, gdzie towarzyszyli duszom i ciałom faraonów? Czyżby po-
wrócili z Ziemi Ozyrysa?
„ To były biotany innego podróżnika."
Odzoróciłem się zaskoczony, ale nie dostrzegłem nikogo. Beszir spoj-
rzał na mnie przerażony.
„A le on przywiózł ze sobą tego,  którego nazywasz Horusem."
— Co się stało,  master jfack?
— Słyszałeś ten głos?
— Nie,  nic nie słyszałem.
„Zawsze zapominam, że dla was, istot posiadających wzrok, ważne
jest, abyście widzieli, z kim rozmawiacie. Naprawię to uchybienie.
Wkrótce uporamy się z defektem naszego pojazdu i wtedy zaprosimy
was na pokład."
Dziób barki uniósł się z ostrym brzękiem, jakby posypały się perły,
po czym zakały sal się w jedną i drugą stronę. Rufa pozostała na piasku.
Po chwili brzęk ustał, a dziób barki opadł z powrotem na ziemię.
Ponowna próba udała się: barka bezszelestnie wzbiła się w powietrze na
wysokość trzech metrów.
Horus podniósł głowę, jakby nasłuchiwał jakiegoś głosu, po czym uczy-,
nił gest zapraszający nas do wnętrza.
Z pokładu barki zrzucono pętlę. Kiedy podszedłem bliżej, skurczyła
się niczym mięsień i wciągnęła mnie do góry. Za mną dostali się na po-
kład Beszir i Horus. Spód pojazdu sprawiał wrażenie gąbki, zwisały
też z niego liczne macki, ale powierzchnia wewnątrz barki była mocna
i jednocześnie elastyczna. Pomiędzy Beszirem a mną wzbił się dym,
zmieniając barwy poprzez wszystkie odcienie, aż wreszcie przybrał
kształt stworzenia z morskich głębin.
— To korona włoskowa tutejszych pierścienic — odezwało się stwo-
224
V.
rżenie. — Istotnie przypomina ona bardziej jedno z moich wcieleń. Na-
zywam się Ka-Ten, jestem podróżnikiem i usłyszałem twoje sarkastycz-
ne powitanie ,tpana domu". Spodobało mi'się, gdyż odpowiada faktom.
Właściwie nie spotkałem jeszcze żadnego tubylca, z którym mógłbym
porozmawiać. Udaj się ze mną na północ, jako mój gość. Zresztą widzę
w twoich myślach, taki jest cel twojej wyprawy.
— Tak, to prawda. Od wiosny 2034 obserwujemy loty kosmiczne od-
bywające się w tym rejonie, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi na żaden
z naszych sygnałów.
— Odebrałem je. Ale dlaczego miałbym na nie odpowiadać?
Umilkłem bezradnie.
Owadoludzie wzięli nasz bagaż i przenieśli go na pokład.
Od momentu, kiedy znaleźliśmy się na pokładzie latającej barki,
rośnie we mnie świadomość, że oto jesteśmy świadkami czegoś nie-
realnego.
Zerkam na master Jacka. Jego twarz, oblana światłem słonecznym,
sprawia wrażenie obcej.
— Myślisz, że to ci się śni — stwierdza.
Potakuję. Wokół nas rozciąga się pustynia, ale nieco dalej połyskuje
woda, w której odbijają się odległe góry. Oczywiście to zjawisko nie.
jest mi obce, słyszałem już o fatamorganie, a mimo to opanowuje
mnie panika. Upiorny pojazd unosi się w powietrzu dokładnie nad
centrum zielonej wyspy ze światła, która kieruje się w stronę bezkre-
snego nieba, malejąc coraz bardziej, aby w końcu stopić się zupełnie
z jego błękitem.
Zakrywam dłońmi oczy.
— Master Jack! — jęczę. — Pomóż mi!
Miraż nie znika. Ptasiogłowy odwraca się do mnie i wtedy widzę
po raz pierwszy palce u jego nóg. Nie mają paznokci, lecz zakrzywio-
ne ostrza, błyszczące jak stal.
12 września 2036
Rasa podróżnika obejmuje jedynie kilka tysięcy istot, które nie mają
określonego kształtu, cechują je zaś rozmaite formy bytu; w wodzie, na
lądzie lub w powietrzu. W zależności od potrzeb mogą też przybierać
225
dowolne kształty ciała. Dzięki wysokiemu poziomowi techniki rozmna-
żania bezpłciowego i manipulacji genetycznej są one właściwie nieśmier-
telne, mogą również zamieszkiwać jednocześnie wiele powłok cielesnych.
Istoty te potrafią wykorzystać każdą formę życia jako biomasę. Począ-
wszy od najprostszych przedmiotów powszechnego użytku aż do pojaz-
dów — wszystko składa się z przekształconych genetycznie organizmów
żywych, których forma i funkcja przystosowane są każdorazowo do po-
trzeb swoich biotanów.
Rozwinięta sztuka manipulacji genetycznej predestynuje owe istoty do
podróży kosmicznych. Podróżuje jedynie ta część mózgu, w której mieści
się jaźń. Wszystko inne na pokładzie statku to biomasa, materiał gene-
tyczny niezbędny do budowy własnego ciała, jak również do procesu
rozmnażania.
A więc to jest pałac naszego podróżnika. Oglądam białe mury ciąg-
nące się daleko w czerń nocy oraz plątaninę chodników z piany i
przędziwa sięgających śmiało w głąb Ziemi. W chodnikach roi się
wprost od tysięcy owadów usługujących, które wydobywają na po-
wierzchnię to, co można znaleźć w pogrzebanym mieście. Master
Jack wyjaśnił mi, że są to biotany, sztucznie wyhodowane zwierzęta
i podudzie.
Jeden z nich, piękne stworzenie o brązowym pancerzu, patrzy na
mnie bez wyrazu swoimi łagodnymi oczyma. Odnoszę wrażenie, że
odgaduje moje życzenia, może nawet czyta w moich myślach jak
Ka-ten.
19 września 2036
Przed 6 000 lat poniosła fiasko ekspedycja innego podróżnika. Statek
czekający na, orbicie był zaprogramowany w ten sposób, że po upływie
określonego czasu obierał automatycznie kurs powrotny, nawet bez pa-
sażera. I tak się też stało tym razem.
Ka-ten wyruszył więc w drogę, aby uratować i wykorzystać świado-
mość i wiedzę swego poprzednika, który przemierzając rozległe obszary
Galaktyki przez 30 000 lat, musiał prz ?cież dysponować niezmierzoną
skarbnicą wiadomości.
Najistotniejszym nośnikiem informacji jest gen. Pamięć i świadomość
istnieją dzięki elektrochemicznej działalności mózgu.
226
Takiego właśnie mózgu poszukuje podróżnik.
— Kiedy Ef-re zorientował się, że nie może powrócić, postanowił
ocalić swoją jaźń. Musiał przechować gdzieś mózg do momentu, gdy
odnajdzie go inny podróżnik i ożywi jego jaźń. Mózg ten może znajdo-
wać się tylko pod jedną z tych olbrzymich piramid, jakie zbudował
Ef-re. Tylko w ten sposób mógł przetrwać wszystkie wojny i kataklizmy,
wstrząsające planetą w ciągu tysiącleci.
— Ale dlaczego zbudował ich aż tyle?
— Jedna z nich, oglądana z kosmosu, mogłaby zostać uznana za wy-
twór sztuki. Dwie — za przypadek. Natomiast trzy, tworzące wspólnie
figurę geometryczną, muszą być odbierane jako znak.
— W tym kraju powstało wiele piramid. Większość z nich to budo-
wle niepokaźne...
— I tu odpowiedziałeś sam sobie. Wśród tutejszych mieszkańców,
których stworzył, było mnóstwo naśladowców. Może też wspólnie z ludź-
mi spłodził potomstwo, które następnie nauczył przechowywania swojego
materiału genetycznego i jaźni, aby uratować je dla przyszłości. Mógł
zapoznać swoich potomków z metodami utrwalania materiału genetycz-
nego w komórkach poprzez zmumifikowanie ze szczególnym uwzględ-
nieniem mózgu, który musi być przechowywany wyjątkowo pieczołowi-
cie. Widocznie jednak przekazana przez niego wiedza uległa w później-
szym okresie wypaczaniu i zapomnieniu. Ptasiogłowi, obdarzeni funkcją
strażników, wymarli i już czysto symbolicznie czuwali nad wazami,
w których gnił mózg i narządy wewnętrzne zmarłych.
Zwiedzałem labirynt podróżnika. Niezależnie od tego, czy na zew-
nątrz trwała noc czy też słońce roztaczało swój blask, tu światło było
przyćmione. Na wszystkich chodnikach panował ożywiony ruch, owa-
doludzie krzątali się niestrudzenie, przynosząc rozmaite przedmioty
z zatopionego miasta, spisując je i szacując ich wartość.
Byłem w centrali pałacu, skąd nieprzerwany strumień danych pły-
nie do statku znajdującego się nad nami. W komnatach rozbrzmiewa
gwar jak w ulu.
Odkryłem salę wypełnioną zegarami, przyniesionymi przez owado-
ludzi. -Kolekcja bardzo bogata, zbiór z El Faszer nie mogłyby się z nią
nawet równać.
Niekiedy wydawało mi się, że są tu również ludzie, ale za każdym
razem okazywało się, że to ptasiogłowi. Funkcję ich oczu spełniały
skomplikowane soczewki, podobne do lornetki master Jacka.
227
28 września 2036
— Nie rozumiem, jak mogło mu się nie udać? — zapytałem Wszech-
obecnego,
— O tym on będzie musiał nam powiedzieć, gdy tylko pomożemy mu
odzyskać świadomość. Ef-re zawsze ryzykował i postępował lekkomyśl-
nie. Prawdopodobnie był na tyle nieostrożny, że odłączył się od statku.
Dbał bardziej o przepych niż o własne bezpieczeństwo. W swojej bioma-
sie woził zawsze istoty, których jedynym celem było wywieranie na
innych wrażenia. Przybywając do jakiegoś świata, występował z pompą,
jaką trudno sobie nawet wyobrazić, oraz w otoczeniu licznych biotanów.
Jeżeli chodzi o mnie, to wystarczają mi dwie ręce: robotnicy, których
wyhodowałem na bazie .bardzo starej i uniwersalnej rasy owadów, cha-
rakteryzującej się już od 500 milionów lat wysokim poziomem technicz-
nym cywilizacji, oraz strażnicy — idealnie skonstruowana forma mie-
szana różnych ras, potrafiąca w ułamku sekundy nawiązać kontakt
myślowy z wszelką inteligencją biologiczną i elektroniczną lub podłączyć
się do niej w celu uzyskania maksimum informacji.
W środku nocy zbudził mnie zgiełk. Poszedłem do komnaty master
Jacka, ale nie było go tam. Po pewnym czasie pfzyszedł i powiedział
mi, że odnaleziono mózg tamtego podróżnika. Jest nie uszkodzony.
14 października 2036
Teraz, kiedy mózg Ef-re został odnaleziony, Wszechobecny zamierza
wyruszyć w drogę powrotną. Odczytał też moje marzenie, aby towarzy-
szyć mu. Nie wiem tylko, czy to będzie możliwe. Przecież on podróżuje
tylko jako mózg, pozostawiaj'^ całą resztę. Z materiału genetycznego,
jaki wozi ze sobą, może ukształtować dowolną postać, dzięki czemu mo-
że jeździć mając minimum masy. Co za fantastyczna możliwość maga-
zynowania dużej ilości informacji genetycznych, chemicznych i elektro-1
fizycznych!
— Jeżeli chcesz uczynić ten krok naprzód, musisz odrzucić zdecydo-
wanie wszystko co zbędne. Jest to prawo postępu, obowiązujące we
wszechświecie.
— Co we mnie jest zbędne?
228
— Prawie wszystko. Oprócz części mózgu, a zwłaszcza kory mózgo-
wej. Pod względem technicznym nie ma tu żadnego problemu, tyle że ty,
który zostaniesz, będziesz miał wrażenie, jakbyś spoglądał jednocześnie
przez dwa okna świadomości, natomiast twoja jaźń oddali się od ciebie.
Czy odważysz się na to? Nie mów pochopnie „tak"! Mógłbyś potem tego
żałować, jest to bowiem szaleństwo szczególnego rodzaju.
Odkąd znam zamiary master Jacka, miewam niespokojne sny. Wi-
duję go rzadko. Nastawił się już na to, że „zrzuci z siebie wszystko
co ziemskie". Przed oczyma mam przędziwa, w których roi się bez-
głośnie od milionów master Jacków.
— To fantastyczny labirynt obcych technologii — zachwyca się.
— Technologii z pogranicza biologii i parapsychologii. |
Kiedy wolno mi będzie wyjść z tego labiryntu? Tęsknię już za
ludźmi. Tu każde poruszenie zostaje przekazane dalej, odebrane wy-
wołuje reakcję.
17 października 2036
/•
— Mamy przed sobą długą podróż przez mało znane tereny. Mamy
wystarczająco dużo czasu, aby przeanalizować dane zebrane na pokła-
dzie. Mógłbyś być dla mnie dużą pomocą.
Jestem gotów.
Niełatwo podzielić świadomość. Mózg to jaźń z indywidualnym i ła-
twym do odróżnienia piętnem życia. Mimo to jestem gotów.
Dziś byłem znowu w centrali pałacu. Komnata pusta. Zniknęły
gdzieś biotany, wokoło zalega ciemność. Wrażenie nierealności pogłę-
biają migotliwe zjawiska świetlne.
Master Jack twierdzi, że jesteśmy połączeni z ptasiogłowymi. Istot-
nie, w głowie aż mi huczy od ptasiego ćwierkania. Są to dźwięki, któ-
rych nie rozumiem i które zatrważają mnie, gdyż kryją w sobie strach.
Coraz bardziej zbliża się moment startu. Wzrasta nerwowe napięcie.
Podróżnik wyrusza, biomasa pozostaje.	..
Biozłom.
Przysiągłem towarzyszyć master Jackowi.aż na skraj świata.
Właśnie stanąłem nad brzegiem przepaści.
229
19 listopada 2036
Co to za ogromna kołatka, której stukot rozbrzmiewa mi w głowie?
Jest pełna wspomnień jak 'magnetofon z nagranym głosem zmarłego.
Mam pierś poruszaną oddechem, wrażliwy miech sterowany przez bio-
matyczne mikroprocesory. Aha, i jeszcze żywe serce, które co 0,8 sekun-
dy otrzymuje impuls zmuszający do kontrakcji i stwarzający poczucie,
że się żyje. Mam biomatycznie sterowany układ trawienny.
Kim właściwie jestem?
Trudno na to odpowiedzieć.
Bywają momenty, kiedy zdaję sobie sprawę, że nie jestem tym, który
leci teraz ku gwiazdom.
Jestem tym, co jest we mnie zbędne, i tym, co niezbędne dla zachowa-
nia życia na pustyni. Nędzne resztki — mimo że ten stukot w głowie
stara się niezmordowanie zapełnić mi moją jaźń i podtrzymać nadzieję.
Master Jack przekazał mi swoją ostatnią wolę: zawieźć to, co z nie-
go pozostanie, na południe.
Korzystając z wiatru, płyniemy razem w górę rzeki, pomiędzy stra-
szliwymi ścianami z ciemnego mułu, w którym mieszkają zmarli.
Kiedy obudziłem się i*wyjrzałem przez okna centrali na wschód,
tuż nad horyzontem pojawiła się delikatna zieleń brzasku, tak typowa
dla krajobrazu pustynnego w pogodne dni.
Wstałem.
— Czy to ty, mister Jack?
— Jestem tym, co z niego pozostało — odpowiedział. Uwierzyłem
mu, widząc w jego zazwyczaj jasnych oczach ciemność), jaką można
spostrzec tylko wśród gwiazd.
Ka-ten podarował nam jedną z barek, której załogę stanowią pta-
siogłowy i tuzin owadoludzi. Statek wzbił się w powietrze potężnym
podrzutem, po czym obrał kurs na południe. Wieczorem umarł pier-
wszy z owadoludzi, a pęd powietrza zmiótł go z pokładu. Pędzimy
nad pustynią. Master Jack siedzi na dziobie, w jego oczach lśni świat-
ło gwiazd*.
Nazajutrz pokład barki pokrywają puste łuski i pancerze owadów,
odłamane macki. Za sterem siedzi dogorywający już ptasiogłowy.
Zmiatam szczątki z pokładu i przejmuję ster.
230
22 listopada 2036
Czy to mój charakter pisma? Tak. A może jest to raczej pismo kogoś
innego, kogo naśladuję?
Jest to szaleństwo szczególnego rodzaju.
Niekiedy odnoszę wrażenie, jakbym nie siedział na dziobie barki ste-
rowanej sprawnie przez Beszira, lecz przy iluminatorze odsłaniającym
widok na kulę ziemską; prawie nie zmieniła się od czasów wypraw astro-
nautycznych programu Apollo. Po chwili ta błękitno-zielona oaza na
pustkowiu wszechświata pozostaje za nami.
Czuję mocne bicie serca statku. To młode zwierzę o zdrowym ser-
cu. Opierając się sile ciążenia, walczy jednocześnie z wiatrem.
Czas gwiezdny
Niekiedy odnoszę wrażenie, jakbym nie siedział na pokładzie pojazdu
lecącego wśród gwiazd, lecz na barce sterowanej przez Baszira nad
pustynią.
Opuszczamy Układ Słoneczny.
Kieruję swoim statkiem pod palącym blaskiem gwiazd, przebijam
się przez roje szarańczy, przelatuję nad pofałdowanym morzem pia-
sku, następnie nad ścierniskami — cmentarzyskami cywilizacji, nad
ciemnymi chmurami podeptanych nadziei i namiętności; lecę przez
dzień i zanurzam się w noc.
U twoich stóp, królu, złożę ten statek na dnie morza, którym wła-
dasz, gdyż jakże mógłbym sterować, skoro mój nawigator wypatruje
innych gwiazd niż te, do których zdążam?
U twoich stóp, królu, złożę na dnie twojego morza, które nawet
w południe jest mroczne, ten statek — młode zdrowe zwierzę opiera-
jące się sile ciążenia i wiatrom.
Ja natomiast, doświadczony obieżyświat, muszę poznać na nowo
ojczyste rzeki i jeziora, aby nie ulec złudzeniu jak Odyseusz, który
mniemając, że dotarł do rodzinnych stron, rozbił się na obcym brzegu.
Oto problem: odnaleźć nowe drogi.
Boję się.
231
Nie jest to trwoga o zagrożone życie, lecz strach doświadczonego
przewodnika karawan, zrodzony z przekonania, że wytyczona droga
może przywieść nad źródło, które dawno już wyschło.
Hardy: Mężczyzna, śniada cera, lat co najmniej pięćdziesiąt, jedno-
ręki. Młodzieniec, wiek siedemnaście, osiemnaście. Obaj prowadzą
konie za wodze. Biały, około... Mój Boże, mam go dokładnie na
ekranie. To Jack... Jack Freyman! Wyłączcie barierę!
Stephens: Alarm odwołany. Wyłączam barierę!
Mason: Zrozumiałem.
EPILOG
Wskażą mi miejsce w Krainie Umarłych.
Święconym duchom wydałem rozkazy
I sługom lwiego boga o podwójnej twarzy.
W łodzi boga Khepera szybuję po niebie
Nucąc pieśni pochwalne; życiodajne tchnienie
Ożywia mnie i darzy czarodziejską mocą.
A kiedy łodzią Ra przetnę niebiosa
Bóg naszykuje drogi i otworzy wrota...
Więc wchodzę na ten pokład łodzi boga Słońca;
Zaprawdę, żyję we wszystkie dni swego żywota.
l chociaż zmarłem, we mnie tkwi siła i zdrowie,
Na kształt lwiego boga o podwójnej głowie...
(Papyrus Nebseni)
Obserwatorium Mount Darwin
' 25 maja 2039
Raport (zapis)
Mason: Mogę teraz zweryfikować zapis sensorów.
Stephens: Proszę weryfikować.
Mason: Mam na .monitorze siedem punktów. A kamera?
Hardy: Widzę przez tele. Cztery konie. Trojka ludzi. Nie można
ich jeszcze rozpoznać.
Mason: Ogłaszam czwarty stopień alarmu.
Stephens: Zrozumiałem.
Powyższe spisałem zimą 2048 w Mount Darwin na prośbę mister
Stephensa i doktora Halla. Podczas gdy stoję przy pulpicie do pisa-
nia, a Hazaz podaje mi herbatę, master Jack siedzi przy oknie,
obmacuje bliznę na czole i spogląda na jasne serce Galaktyki.
Napisałem to przede wszystkim dla niego, gdyż kocham go, i dla
przewodników gwiazd, którzy nauczyli mnie czytać i pisać z myślą
o naszej wspólnej przyszłości.	,
Beszir ibn Hassan el-Sadun
19 listopada 2048
(1980)
SPIS TREŚCI
1. Dwanaście minut i jeszcze kilka	........         5
2. Syreny na brzegach	...........        16
3. Bramy nocy	...............       23
4. Król i lalkarz	.............       69
5. Szczelina w górze	............      127
6. Świat bez horyzontu	...........      146
7. Msze żałobne ojca Ramseya	.........      161
8. Inni	................      178
9. Ziemia Ozyrysa	.............      194     .