Bohumil Hrabal Dobranocki dla Cassiusa Wersja elektroniczna: Krzysztof Koczaski * * * Tytuł oryginału: Većemićky pro Cassia (c) 1993, Bohumil Hrabal Estate, Zurich, Switzerland (c) Copyright for the Polish translation by Andrzej Czcibor-Piotrowski (c) Copyright for the Polish edition by Świat Literacki, Izabelin 2004 ISBN 83-88612-65-4 Projekt okładki: Grzegorz Laszuk Na okładce wykorzystano archiwalną fotografię Bohumila Hrabala. Skład i łamanie: Pracownia Wydawnicza&Akant Świat Literacki skr poczt. 67 05-080 Izabelin e-mail. redakcja@swiatliteracki.com.pl www. swiatliteracki. com pl Printed in Poland * * * DOBRANOCKA DLA CASSIUSA - Poganie wiary nie znając prawdę odkryli... Chrystus - Dziś jest niedziela, nastawiłem radio Wiedeń, zaczęły się wiadomości w języku francuskim, otwarłem drzwi i Cassius wtargnął do mnie jak czarny delfin, jak czarny pogrzebowy kucyk, co to ciągnie bęben... i naraz usłyszałem w wiadomościach: - Alexandre Dubćek est decede a Prague... umieram, "Cassiusie, opuścił ten świat mój przyjaciel, a ty będziesz dziś czarnym przewodnikiem konduktu pogrzebowego moich jasnych wspomnień o Saszeńce Dubćeku, o którym napisałem kiedyś, że ciągiem dwustu ton zostanie za pomocą rakiety Atlas wyniesiony na orbitę i będzie tam królować aż po dzień dzisiejszy... Napisałem, Cassiusie, i kiedy mnie pytano, co myślę o wyborze Gorbaczowa, wówczas, w kwietniu, napisałem do włoskiego "Expressu", że jego los nie będzie się różnił od losu Saszeńki Dubćeka... i że Gorbaczow ma takie same oczy, jakie miał Saszeńka Dubćek, jakie miał Chrystus, kiedy modlił się na Górze Oliwnej: - Panie, jeśli możesz, odwróć ode mnie ten los... No i, Cassiusie, już to mamy... Alexandre Dubćek est decede... Denatus. Jak wyrzeźbiono na grobowcach biskupów i opatów w Regensburgu, w Ratyzbonie, gdzie przyjmowali chrzest pierwsi książęta czescy... Jesteś pierwszy, Cassiusie, kto usłyszał tę wiadomość, i te informacje o tym, jaki program nadawać będzie wiedeńska telewizja, a właściwie radio... Druga symfonia Gustawa Mahlera, symfonia Auferstehung, którą mam tu na stole, na taśmie magnetofonowej, a symfonia ta nosi nazwę Tytan... Wczoraj, Cassiusie, kiedy rozmawialiśmy o tym, jaki film chciałby każdy z nas zobaczyć, powiedziałem: - Śmierć w Wenecji z Czwartą symfonią Mahlera na ścieżce dźwiękowej... Tak jakbym, Cassiusie, przeczuwał już to, że w Pradze umiera Saszeńka, Saszeńka, który szukał mnie raz w "Tygrysie", a mnie tam nie było... może gdybym z nim porozmawiał, to rozmowa ta stałaby się tym motylim skrzydłem, które zmieniłoby cały jego los i Saszeńka byłby jeszcze wśród nas... jednakże, Cassiusie, nikt nigdy nie wie, o co prosi... teraz Saszeńka jest denatus, est decede, polityka była jego Losem i króluje teraz na orbicie chrześcijańskiego i komunistycznego nieba, piękny chłopak, człowiek, który -kiedy widziałem go na Zamku, gdy owej praskiej wiosny wręczał mi medal laureata za film, gdzie bohater wylatuje na końcu w powietrze w imię wyższego celu, za film Pociągi pod specjalnym nadzorem, nie mogę, Cassiusie, zapomnieć, że kiedy wychodził z wyłożonych tapetą drzwi wraz z prezydentem i innymi przedstawicielami rządu i partii, oślepił mnie wprost, bo wokół całej postaci Saszeńki Dubćeka... bo cala jego postać tchnęła blaskiem, dokoleńka, dokoła, tak jak aureola otaczała Ignacego Loyolę... to pierwszy szlachetny komunista, który króluje we wspomnieniach, a faktycznie także w chrześcijańskim niebie... będziesz tu, Cassiusie, ze mną jako gość żałobny, będziesz przewodnikiem moich myśli, przewodnikiem konduktu pogrzebowego, podczas gdy te tam na dworze, te cztery czarne kocurki, chłopaki, będą siedzieć na stole niczym grabarze, bo dzisiejsza niedziela jest dniem żałoby... A więc, Cassiusie, aniele boży, stróżu mój, strzeż nie tylko mnie, ale i duszyczkę świętego Saszeńki, a zrządzeniem wyższych mocy, przypadkiem, który ma sens, nawet radio wiedeńskie będzie nadawać dziś symfonię Auferstehung, symfonię Tytan... jako pierwsze requiem za tego, który nas, Cassiusie, wyprzedził, który był natus na Słowacji, a denatus w Pradze... I do tego Na Homolce. Panie, jeżeli możesz, odsuń ode mnie ten kielich... ale Saszeńka był bohaterem i wypił ten kielich do dna... Umarła nam, Cassiusie, Pipsi, nie mam nikogo, moje dzieci odeszły już w nasieniu, no i jestem tutaj... a ty przy piecu czyścisz sobie czarne futerko na pogrzebową niedzielę... Rakietą Atlas wyniesiony został na niebieską orbitę. Auferstehung Symfonie .. już za życia jest z Saszeńki... Tytan... A polityka, Cassiusie, to los. PS az MAGNA CHARTA 92 Ulotka reklamowa Motto: lvan szczał wczoraj koło parlamentu. Z dziennika intymnego Egona Bondy'ego (PI 090, s. 47) Ivo Vodsed'alek stworzył w swoim życiu, przez całe to swoje barwne życie, pięć książek, przeżycia i liryczne wzruszenia, gagi i sci-fi, które w jego życiu przeplatają się z sytuacjami granicznymi Karla Jaspersa, i w ten oto sposób, często bez alegorii i symbolu, autor uprzejrzyścił nam nasze istnienie. Jego wiersze przypominają dwadzieścia dwie karty tarota, filozoficznej gry EL GRAŃ TAROT ESOTERICO, karty liczące sobie wiele tysięcy lat, które stanowiły źródło natchnienia dla Raimundusa Lullusa w trzynastym wieku, a w wyniku tej inspiracji powstała jego ARS MAGNA, księga ta z kolei natchnęła Hieronima Boscha i stworzył plastyczne dzieło późnogotyckiej moralności... jego zaś styl i formy sięgają aż po paranoiczno-krytyczną metodę Salvadora Dali... A ja ten pentateuch Ivo Vodsed'alka nazywam Magna Charta Libertatis, tych pięć ksiąg to niegorliwa gorliwość poety, który mógł sobie pozwolić na ten luksus pisania jedynie dla siebie i swoich przyjaciół. W owych pięćdziesiątych latach Ivo zawarł Sternenfreundschaft ze swoim przyjacielem Egonem Bondym, który chyba tylko dla niego przełożył Galgenlieder Christiana Morgensterna, i tak obaj poeci jako point de depart znajdowali natchnienie w dada i absolutnym humorze Palmstróma oraz von Korfa. I tak oto dwaj prascy poeci, obaj zapaleni marksiści, a przy tym dzieci z rodzin high snobiety, chodzili ulicami i placami, odwiedzali restauracje i bary, kawiarnie i skwery centrum Pragi i jej przedmieść, aby swoimi totalnymi wierszami obalać z wolna, lecz nieuchronnie pomniki poetyzmu i przekształcić je w nowy styl życiowy marksistowskiej cyganerii. Kochana Kwiecieńko, Ivo Vodsed'alek mógł sobie pozwolić na ten luksus wykształcenia sięgającego niemal polihistorii, a co więcej - namiętnie jeździł na nartach i na łyżwach, i pływał, i w ogóle namiętnie oddawał się podróżom i sportom, tak jak praski pisarz Franz Kafka... i nie miał żadnego powodu, by stać się sygnatariuszem Charty 11... napisał pięć książek, które tworzą jego Magna Charta 92, Nietzsche sparodiowałby ją zniekształcając zdania Kanta: Ding an sich selbst in allen Dingen... na: Charta an mich und fur mich in allen Dingen... I tak oto Ivo Vodsed'alek, zawsze elegancko ubrany, z kolorowym krawatem i w luksusowych bucikach, odwiedzał praskie lokale i mieszkania i tam chętnym słuchaczom deklamował swoje wiersze i dzięki temu przesunął lata pięćdziesiąte aż ku tej swojej egzystencyj-nej, egzystencjonalnej sytuacji, kiedy mógł sobie pozwolić na ten luksus i latać z nieznajomymi w swoich balonach, boć przecie nie tylko pisanie, ale i latanie jest takie łatwe... A przy tym nadal podziwiał sowieckie plakaty i filmy, nadal kochał rosyjskich malarzy, którzy nie ulegli czarowi nowoczesności... a przy tym długie godziny poświęcał na czytanie Biblii oraz reklamowych i politycznych sloganów, i z powycinanych tak tekstów układał literackie kolaże, myśląc przy tym o Tertulianie... Credo, quia absurdum est... i rozważał podczas przechadzek po Pradze, zastanawiał się nad Mikołajem z Kuzy, ile racji jest w jego Docta ignorantia... Dlatego Ivo, mieszkając na piątym piętrze przy alei 28 Października, zamawiał taksówkę, by go zawiozła do gospody "Pod Trzema Białymi Barankami" znajdującej się tuż obok, po przeciwnej stronie ulicy... Myślę, że wszystkie te pięć książek, które opublikowała "Praska Imaginacja", zainteresuje nie tylko historyków literatury, lecz także dziejów rozwoju ducha ludzkiego epoki, filozofii i socjologii, zwłaszcza recesji, a jeszcze bardziej happeningu, tak jak Friedrich Nietzsche objął swoją filozofią wszystkie kategorie nauki i sztuki. Poprzednikiem Iva Vodsed'alka w recesji był prezes praskich recesjonistów, syn właściciela zakładu pogrzebowego Schonbach, gdzie w piwnicy stały trumny, a po węgiel chodziło się na parter, a ja mieszkałem na piętrze u detektywa policji obyczajowej, który w wolnych chwilach chętnie czytywał Biblię... Stowarzyszenie recesjonistów w latach pierwszej republiki wynajęło wóz meblowy w firmie "Holan" i sześciu siłaczy pod przywództwem studenta Schonbacha wynosiło później i wnosiło do sieni i podwórek kamienic przy placu Świętego Wacława leciutkie bambusowe pręty, po trzech, przez całe przedpołudnie, po południu zaś z kolei spoceni wynosili te pręty z podwórza i ładowali z powrotem do wozu meblowego z firmy "Holan", po czym, wyczerpani, siadali na schodkach i ocierali pot z czoła... Oczywiście, Ivo Vodsed'alkowi wystarczała do recesji taksówka. Kochana Kwiecieńko .. mieszkałem na Libni, przy ulicy Na Krawędzi Wieczności, ta ulica i mój dom został rozebrany, zburzony... ale pozostał dom numer pięć, "U Husyty"... i codziennie idąc na autobus przechodzę obok tego domu, gdzie nad wejściem do jakiegoś sklepu znajduje się na fioletowym szkle żółta reklama: GOVINDI, MIĘDZYNARODOWE TOWARZYSTWO ŚWIADOMOŚCI KRISZNY... na wystawie prezentowane są książki i taśmy magnetofonowe z Upamsiadami i Sziwą, i Kriszną... i przychodzą tu młodzi ludzie, siadają przy stołach, piją herbatę i w milczeniu pochylają się nad otwartymi książkami, tak jak kiedyś dwaj poeci prascy, którzy zawarli Sternen-freundschaft i poświęcali się także indyjskiemu buddyzmowi zen... Dziś, kiedy przechodziłem obok "Govindi, międzynarodowe towarzystwo świadomości Kriszny", miałem widzenie jak kiedyś Egon Bondy... kiedy pisał wiersz o tym, jak nad Kremlem w samolocie leci Stalin w szlafroku w stokrocie... Choć przed nim dali woalka widzi Vodsed'alka I co czyta Vftezslava Halka. Łza kręci mu się w oku i już gotów do skoku .. a ja widziałem Vodsed'alka czytającego w pałacu Kri-szny, Govindi, przy mojej dawnej ulicy Na Krawędzi Wieczności, bo w tym kraju, gdzie przyszedł na świat także Zygmunt Freud, dzięki pięciu tomom Ivo Vodsed'al-ka wszystko jest możliwe. Dzięki tekstom Zygmunta Freuda oraz Ivo Vodsed'alka możemy znaleźć się nawet w królestwie tagtrojmów, w królestwie interpretacji snów i histerii, dzięki jego psychopatologiom dni powszednich... PS Oczywiście, kochana Kwiecieńko, Marlon Brando and Vladimir Mećiar and Ivo Vodsed'alek me muszą podrywać kociaków... DOBRANOCKA NA BOŻE NARODZENIE Motto: J. Svoboda, przewodniczący Czechosłowackiego Związku Młodzieży, w swoim oświadczeniu: jestem głęboko przekonany, że data 25 listopada 1992 roku wejdzie do wspólnej historii Czechów i Słowaków podobnie jak egzekucja panów czeskich w 1621 roku, utworzenie wspólnego państwa 28 października 1918, układ monachijski 1938, aprobata układów jałtańskich i teherańskich 1948 i agresja wojsk Układu Warszawskiego 21 sierpnia 1968 "Rude pravo" (ukazało się w nakładzie 338 240 egzemplarzy) Słuchaj no, Cassiusie, ośle jeden, kiedy pracowałem jako dyżurny ruchu w Kostomłotach koło Nymburka, miałem wspaniały mundur, wspaniały płaszcz, na lato wspaniałą lustrynową bluzę . ale co tydzień gubiłem gwizdek, na którym odgwizdywałem, gdy pociąg osobowy miał odjechać, sygnał WM 9, konduktorzy pociągów na miejsca -i konduktorzy i kierownicy pociągu unosząc rękę dawali znak, że wszystko jest gotowe... bon, ale ja co tydzień ten gwizdek gubiłem lub gdzieś zapodziewałem, i wobec tego WM 9, konduktorzy pociągów na miejsca, gwizdałem na palcach, tak się tego nauczyłem, że wkrótce ludzie z Łysej i Nymburka tylko dlatego jeździli przez moją stację... - Spójrz no, Józeczku, zaraz będzie stacja, gdzie pan dyżurny ruchu gwiżdże na palcach... no i, Cassiusie, nawet Chmelec, najwyższy pan wszystkich dyżurnych ruchu, przyjechał tam umyślnie w wagonie służbowym, aby na własne oczy tę hańbę zobaczyć, kupił mi gwizdek, i dał mi go, i powiedział, że sam dyrektor kolei Zelezny w Gródku Królowej jest zaniepokojony tym odgwizdywaniem sygnału WM 9 na palcach... Zawiadowcy kupiła dyrekcja Gródek cały tuzin gwizdków na zapas, ale ja co tydzień gubiłem nadal trzy gwizdki i podróżni wciąż jeździli przez moją stacyjkę, aby pokazywać dzieciom... - Teraz będzie ta stacyjka... I tak to było - nie zawsze, ale często gwizdałem na palcach... I słuchaj, Cassiusie, ośle jeden, teraz z kolei jeżdżą podróżni autobusem przez przystanek "Przy Ławeczce", a kiedy wysiadam, wszyscy siedzą przy oknach i własnym oczom nie wierzą, że w tej mojej alejce numer dwadzieścia cztery czeka na mnie dwanaście kotów, wychodzą mi naprzeciw, prowadzi je Pomarańcz i Czerni-dło, a ty, Cassiusie, trzymasz się z tyłu, zachowujesz należny dystans, ta banda czarnych kotów, samczyków, i burych kotek i koteczek z żabocikiem i różowymi noskami wychodzi mi hurmą naprzeciw, i przewracają się na grzbiety, i uśmiechają się do mnie z brzuszkami do góry, a ty, Cassiusie, przychodzisz ostatni, wyciągam do ciebie palec, a ty łaskawie szturchasz go nosem... I tak jak kiedyś przed laty z powodu tego mojego gwizdania na palcach, jeżdżą teraz ludzie autobusem, aby zobaczyć tę moją watahę kotek i kotów... Rozsławiła ta moja horda przystanek autobusowy "Przy Ławeczce" w Kersku, zupełnie tak samo jak kiedy ja w Kostom-łotach gubiłem gwizdki i musiałem sygnał WM 9 odgwizdywać na palcach. . i ludzie stali przy oknach, i patrzyli na mnie, jak obmacuję się i nie mogę gwizdka w żadnej kieszeni znaleźć... I, kochany Cassiusie, to twoje zachowywanie dystansu, to trzymanie się na uboczu od tej watahy, uczyniło z ciebie Zaratustrę, bo wiesz, co to jest... dystans, trzymanie wszystkich innych z dala od siebie... Siedziałem w foteliku, Cassius na moich kolanach słuchał, mruczał, trzymałem go za łapkę, wysuwał i chował pazurki, pochyliłem się tak jak dawno temu, kiedy się z Cassiusem kochaliśmy, i liczyłem mu pazurki, a potem brałem jedna za drugą jego łapki, podnosiłem je i nie szczędziłem całusów... Pojednaliśmy się i ja opowiadałem mu wprost do uszka tę najmilszą historyjkę z lat chłopięcych, kiedy przyjaźniłem się z panem Wanieczkiem, który pracował przy torach, a kiedy na tym naszym Załabiu wracał z pracy, to jak była piękna pogoda, długo mył ręce, mydlił i rozmarzał się na podwórku i śpiewał nie skąpiąc głosu i uczucia: a potem: Wiosła są długie, łódka mespora, Pójdźze, kochanko, już wracać pora Wokół noc cicha, ta noc majowa. . po czym z kolei: Panna Stasia z panem Lolkiem bardzo lubią tańczyć polkę... I tak z namydlonymi rękoma słodko śpiewał, a ludzie na podwórkach i w ogródkach słuchali, Józiek miał piękny głos .. później jednak, ni stąd, ni zowąd pan Wanieczek, mój druh i przyjaciel, a ja tylko na to czekałem, krzyczał nagle: - Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili! A potem było słychać gniewne zamykanie okien i krzyk: - Ta świnia Wanieczek! Już wrócił z pracy! A pan Wanieczek kończył myć ręce, a jego ogromna, stara jak Sybilla ciotka waliła Józia w plecy i śmiała się, i pan Wanieczek śmiał się, aż łzy płynęły mu z oczu, a ja wstydziłem się za niego, ale byłem szczęśliwy, że taki z niego dadaista i recesjonista... Kochany Cassiusie! Pewna mama skarżyła mi się na to śpiewanie i ten recytatyw pana Wanieczka... - Proszę pana, proszę wybaczyć, ale ja mam córeczkę, ma pięć lat, nim idzie spać, nauczyłam ją: "Aniele Boży, stróżu mój, ty zawsze przy mnie stój...", ale kiedy już już zasypia, ta moja Judytka tak jak ten bydlak pan Wanieczek szepcze: "Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili". I niech mi pan powie, jak mam wychowywać te swoje dzieci? Sąsiadki też w sklepiku narzekają, że ich dzieci, które chodzą do szkoły powszechnej, też ni stąd, ni zowąd, nawet w klasach, wykrzykują: "Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili" a mój mąż śmieje się, aż brzuch mu się trzęsie, i powiada - "Daj Bóg, aby i u nas tak było . Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili". Aha! Mój Cassiusie, w telewizji przed dobranocką i po niej bywają reklamy, a ja ci powiem o reklamach w moich złotych trzydziestych latach w Nymburku, gdzie pisywałem już wtedy wierszyki do "Gazety Obywatelskiej" i byłem poetą... Co tydzień w tej "Gazecie Obywatelskiej" firma Hendrych, ulica Palackiego, Koszule i Towary Galanteryjne, miewała takie choćby reklamy.. Bohumil Hrabal, poeta nymburski, został przejechany przez pociąg na trasie między Kostomłotami a Kamiennym Zbożem - ale nic mu się nie stało, bo miał na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, ulica Palackiego, Nymburk. Kiedy indziej znów: Poeta Bohumil Hrabal spadł z wieży kościoła dekanalnego pod wezwaniem Świętego Idziego, ale że miał na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, ulica Palackiego, Nymburk, nie odniósł żadnych obrażeń .. I jeszcze wiele innych pięknych reklam, a oto najpiękniejsza: Na dziedzińcu hotelu "Zofiówka" na Załabm załamała się pod Bohumilem Hrabalem podłoga wygódki i mimo iż po szyję w ekskrementach poeta został wyciągnięty z kloaki czysty, bo miał na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, Nymburk, ulica Palackiego . Ale, Cassiusie, stajesz się już nerwowy, wbijasz mi pazurki w spodnie, wobec tego opowiem ci tkliwą i poetycką dobranockę tylko dla ciebie Otóż tak jak z reklamami bywa dziś u nas także z wyborami. W telewizji w wiadomościach są co tydzień jakieś wybory i ten wyborczy uraz trwa już drugi rok. . Jakież to, Cassiusie, było proste za komunistów, ale wtedy ciebie nie było jeszcze na świecie... Wszystko było jasne, dziewięćdziesiąt dziewięć procent wybrano już z góry, ale przedstawienie musiało trwać! Ja po raz ostatni głosowałem u siebie, w Kersku. W sobotę przed południem przyszedł komisarz wyborczy i: - Do licha, Bogusiu, gdzie jesteś? i nastawił urnę wyborczą: pudełko po butach oblepione taśmą ostemplowaną pieczęcią rady narodowej... tekturowe wieczko nacięte nożem stanowiło tajny otwór do wrzucania kart wyborczych... wsunąłem więc swoją kartę, a on: - Tam do licha, musimy jeszcze pójść do Wery... dochodzi wpół do pierwszej, a my w Gródeczku zobowiązaliśmy się, że do pierwszej będzie po wyborach... no i ja, jako członek miejscowej rady narodowej, poszedłem z nim, z komisarzem wyborczym, który miał kiedyś drogerię, a że nie wiodło mu się w interesach, został komunistą... i dotarliśmy do parceli między lasami, w ogrodzie rosły drzewa owocowe i dojrzewały czereśnie, napoleonki, chrupki, i komisarz niczym mszał niósł pudełko wyborcze po butach, urnę wyborczą... a tam pośrodku ogrodu była drabina i w koronie napoleonki stała tłusta Wera w krótkich spodenkach i zrywała owoce, i drabina się kołysała . a my staliśmy na dole, pod koroną obsypaną czereśniami, a w górze promieniało wielkie piękne dupsko, nic więcej poza tym dupskiem, i zawieszony na haku u góry drabiny koszyk, i pulchne ręce zrywały z gałęzi i wkładały do koszyka dojrzałe czereśnie... - Toż ty, dziewucho - zawołał komisarz wyborczy - jesteś ostatnia... - i wyciągał w górę pudełko - zejdź niżej i wrzuć tu swój głos... A z korony przejrzałych czereśni napoleonek rozległ się donośny głos młodej kobiety: - A idźcież wy do dupy na raki razem z tymi swoimi wyborami! I tak to wszystko gówno warte! A komisarz zwinął dłonie w tubę i wołał w górę: - Cóż to, dziewucho, mówisz? Czemu urągasz i bluźnisz? Demokratyczne wybory, a ty tak?! Zejdź na dół i weź udział w wyborach, bo nie dostaniesz na Gwiazdkę specjalnego dodatku! I ja spoglądałem z upodobaniem na to ogromne piękne dupsko na wysokości pięciu metrów na chwiejącej się drabinie i czułem się tak, jakby mi ktoś smarował piersi sadłem, tak piękny był też płynący z góry głos młodej kobiety... - Wsadźcie sobie w dupę ten wasz dodatek specjalny. Przecież niczego nie zmienicie, mielecie tylko na próżno jęzorem... A komisarz zwinął znów dłonie w tubę i wołał w górę: - Co takiego? Nic się nie zmieni? Znów będzie Boże Ciało, w Nymburku, a i komuniści będą mogli wziąć udział! I nie tylko Boże Ciało, ale będzie też znowu święto Wniebowzięcia Najświętszej Panny Mari A z góry dudnił i wołał głos młodej kobiety, zrywającej nadal czereśnie -Austriackie gadanie. Tak jak zawsze. Nic się nie zmieni... A komisarz wyborczy znów wołał w górę: - Co? Jeszcze za mało? Nawet ja pójdę i w Boże Ciało poniosę baldachim, i przewodniczący miejscowej rady narodowej, a trzeci drążek ujmie w swoje ręce ten z bezpieki. No tak - mówił komisarz i wziął tę urnę wyborczą i zaczął piąć się w górę po drabinie. -Wrzuć tu tę kartę wyborczą... A z góry dobiegał zgorszony głos kobiecy: - Na Boga, dziadu jeden, ja tę kartę wyrzuciłam, ale jak się ta drabina połamie, to cię tam na dole tak opaskudzę razem z tym wyborczym pudełkiem po butach... Ale, Cassiusie, uważaj, ośle jeden, komisarz się nie poddał, wspiął się o jeszcze jeden szczebel wyżej i uniósł to pudełko... - Obeszczę was! Nie chcę brać udziału w wyborach! - wołał ostrzegawczo z góry grzmiący głos kobiecy... I komisarz wyborczy powiedział smutno: - Co to, to nie! Nie dopuściłabyś do wykonania czynności urzędowych, a to by było jak zbeszczeszczenie hostii... - rzucił mi pudełko wprost w rozłożone ręce i zszedł z drabiny, a będąc już na dole, podniósł nabożnie wzrok w górę i powiedział: - Ależ to, doktorze, piękna dupa, nieprawdaż?! I tak oto, Cassiusie, skończyły się wybory w Kersku, na leśnej parceli, w ogrodzie. Była to, Cassiusie, dobranocka dla ciebie i dla mnie. Ja wiem, że mnie słuchałeś... i sprawiło ci to przyjemność, prawda? Ale teraz muszę ci opowiedzieć o myśliwym, panu Francu.. Kochał on, dopóki żył na tym świecie, księżyc w pełni. I wybrał się z dubeltówką, minął Frankową Nogawiczkę, przeszedł zagajnik i stał tam i czekał, aż nad leśnym duktem wzejdzie księżyc, z dubeltówką u nogi... I doczekał się... Nad łąką nad Cezą, tam, na drugim brzegu Łaby, wzeszedł księżyc - opowiadał mi pan Franc - a ja stałem jak porażony i patrzyłem, i zachwycałem się, jak ten księżyc w pełni wyskoczył nad stare dęby, tam gdzie wznoszą się ruiny zameczku, gdzie Eliszka Przemysłówna i jej dworki pluskały się i płukały sobie pizdy w srebrnopiennej Łabie, o czym napisał piękną piosenkę kompozytor wojskowy Fućfk... - opowiadał pan Franc, rozmarzony jak artysta narodowy Franciszek Hrubfn. - I nagle ciągnął leśną drogą gaju Cegielna nadjechało cicho auto, wyskoczyła z niego kobieta - poznałem ją: to przewodnicząca rady narodowej z Podiebradów - podbiegła aż do mnie, jak tam stałem, niewidzialny w mroku, uniosła spódnicę, spuściła majteczki i. . obeszczała mi nie tylko dubeltówkę, ale i rzemień. Po czym przysłoniła znów tę swoją piękną dupcię w pełni, opuściła spódniczkę i powiedziała: "Mamy to z głowy". I wskoczyła do samochodu, i pojechała z powrotem do gaju Cegielnia, a ja patrzyłem na księżyc w pełni nad letnią siedzibą czeskiej królowej -opowiadał mi rozmarzony pan Franc. Ten zamek na drugim brzegu rzeki, Cassiusie, bywał w weekendy siedzibą królowej .. a jeszcze i dzisiaj, późnym popołudniem w lecie, niesie się przez rzekę śpiew słowików., ale zamek jest dziś ruiną w cieniu potężnych dębów, dębisk. . nazywa się Mydłowary, miły Cassiusie, ten zamek, a tę myśliwską flintę pan Franc dostał od księcia Hohenlohe z Podiebradów.. A na koniec jeszcze kilka reklam z tych moich złotych lat trzydziestych... Na Cygance, na Drahelskim przedmieściu, rozgorzała cygańska bójka, a byłem tam i ja, gość honorowy, i choć mnie pokłuto nożami, nic mi się nie stało, bo miałem na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, Nymburk, ulica Palackiego... i żebyś wiedział, Cassiusie, wyświetlano wówczas w Nymburku film z Harrym Pielem w roli głównej, a ten superhit nosił tytuł Niewidzialny... no i zdarzyło się, Cassiusie, że przy pracy przy żniwach u pana doktora Sedlaczka na Załabiu podczas odbierania snopów wpadłem do młockarni firmy Wichterle i Kovafik, ale nic mi się nie stało, bo, na szczęście, miałem na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, Nymburk, ulica Palackiego, zupełnie tak samo jak wtedy, kiedy przy alei Bołesławskiej spłoszyły się konie i wlokły mnie, poetę Bohumila Hrabala, aż do Szafarzykowego Młyna, lecz po uwolnieniu mnie stwierdzono, że sprzyjało mi jak zwykle szczęście, bo miałem na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, Nymburk, ulica Palackiego... Oto co ja nazywam reklamą... I to bez namaczania! I tak oto dzięki wspomnieniom, Cassiusie, żyjemy klawo, żyjemy w dechę. W przededniu nacjonalizacji na placu wznosiła się już bożonarodzeniowa choinka republiki, a pod nią stał fortepian, który przynieśliśmy z hotelu "Na Książęcym", nieopodal fontanny, a ja grałem na nim, a nymburskie "BaJ° trio" śpiewało rozkosznie ostrawską piosenkę o tym, jak... Oj, pyry są klawe, oj, pyry są w dechę I zerwał się wiatr, od wschodu, przez plac przed kościołem, a potem obok restauracji Fidrmuca wtargnął, wdarł się na nasz plac "Bajo trio" śpiewało właśnie: Oj, zdroju głęboki, oj, ty zdroju w lesie, powiedzże, ach, powiedz, co czas nam przyniesie. a kiedy to wichrzysko zwaliło drzewko republiki, ludzie się rozpierzchli, a pień świerku z lampionami, które już świeciły gałęziom na drogę, rozpołowił fortepian, klawiatura rozprysła się aż gdzieś w podcienie, a mnie przywaliły świerkowe konary... i cóż ja ci będę Cassiusie, mówił, lecz kiedy mnie uwolnili spośród tych niemal śmiercionośnych gałęzi, okazało się, że nic mi się nie stało, bo miałem na sobie koszulę z firmy Milan Hendrych, Nymburk, ulica Palackiego... I tak żyję sobie klawo, żyję sobie w dechę... PS Nigdy, Cassiusie, nie czułem się tak dobrze . siedzisz mi na kolanach, a ja ujmuję te twoje pluszowe łapki jedna za drugą, otwieram ci różowy pyszczek, wargi i nosek masz czarne, oczy złote z kropką brązowej kawy pośrodku, fałdeczki na karku masz fala za falą w aksamitnej czerni, jesteś wspaniałym zapaśnikiem, a mnie jest klawo. A ty masz czarne miękko aksamitne jajeczka, jak wydra, wyderka, wydra. Słuchaj no, Cassiusie, ty mój czarny ośle, coś ci powiem Gdybyś był odrobinę ładniejszy, wyglądałbyś jak premier Vladimir Mećiar. A to już coś znaczy Kersko, Świętego Mikołaja 1992 roku Tekst mający dwa tygodnie montuję posłużywszy się przedtem nożyczkami NON PLUS ULTRA 18, H Eicken und Sohne, Solingen, Germany I nic mi się nie stało! I ŚWIĘTO NIEWINIĄTEK Dziś, Cassiusie, nie będę ci nic opowiadał, dopiero pod wieczór, gdy nadejdzie pora dobranocek... Bo i ja mam już kłopoty z głową, dlatego jedynie tobie mogę opowiadać dobranocki - i tak nie bardzo wiesz, o co chodzi., wsłuchujesz się raczej w melodię, w ton mojego głosu. . Bo ja jestem już w sytuacji, że bezskutecznie otwieram inny wieżowiec niż ten mój, że otrzymuję widokówkę, kładę ją na stole, a potem zamiast okularów biorę tę widokówkę i starannie czyszczę ją chusteczką, bardzo starannie czyszczę tę widokówkę, najpierw z prawa, później z lewa, a potem chcę włożyć okulary, ale podnoszę do oczu tę widokówkę, starannie wyczyszczoną, po czym ogarnia mnie przerażenie... okulary leżą obok czyściuteńkiej widokówki... ale, Cassiusie, to tak między nami, mogę to powiedzieć jedynie tobie, bo nie rozumiejąc nic z tego, co mówię, rozumiesz wszystko... ale, ale, w czwartek, kiedy kupowałem wam coś do jedzenia, pozwoliłem sobie na luksus, zamówiłem sobie zupę w "Kotleciku" naprzeciwko Klubu Sportowego Neumanna... na ladzie stoi już talerz z nalaną kartoflanką, płacę dziesięciokoronowym banknotem, biorę łyżkę, kosztuje ten ziemniaczany przysmak wraz z bułką sześć koron... ekspedientka wydaje mi dwie monety dwukoronowe reszty, a ja, głęboko zamyślony, wrzucam te dwie dwukoronówki do zupy, niosę pełny talerz do wysokiego stołu, tu jada się tylko na stojąco, w głębokim zamyśleniu mieszam łyżką tę bardzo gorącą kartoflankę i kruszę do niej bułkę, bo to jest już także mój cygański obiad, i jem zupę, a na dnie pobrzękują te dwie monety... i przerażona sprzedawczyni niewytrzymała i podeszła: - My tu drżymy ze strachu, czy aby nie połknie pan tych dwóch dwukoronówek... A ja na to: -Ależ nie, robię to, aby tych drobnych nie pogubić!... i jem, jestem przerażony: co też ja wyrabiam, Cassiusie, to zupełnie tak jak z tą widokówką i okularami, zaczynam, Cassiusie, mieć już na dobre kłopoty z głową, ale... już moja mamusia mówiła o mnie, kiedy miałem siedem lat, że bardzo często bywam zatopiony w marzeniach... Oczywiście, Cassiusie, muszę ci przed dobranocką opowiedzieć o Franiu Hrubinie, poecie, który rano wpadał chętnie do Szuterów na flaki, tam gdzie wczoraj pił, i pił, i pił . no i pewnego razu zamówił sobie te flaki, a że wydały mu się zbyt słabe, nie miały szyku, nie były w stylu, wyciągnął wobec tego zielony banknot stukoronowy, w zadumie podarł go na strzępy, wrzucił te postrzępione skrawki do talerza, pięknie to łyżką wymieszał, a potem zaczął zajadać z apetytem i zachwycał się: - No, teraz to ma odpowiednią moc... ale, Cassiusie, siedział obok niego wówczas jeszcze biedny poeta Fikar, ze złożonymi rękoma wpatrywał się w ucztującego Frania Hrubina, poetę, który był dla niego wzorem... i nagle: - Nie mógłbyś mi, Franciszku, pożyczyć sto koron? A Franio wycierając sobie starannie kąciki ust chusteczką, wskazał pusty zatłuszczony talerz i powiedział: - Ześ też, ośle jeden, nie powiedział wcześniej. Ostatnią setkę właśnie zjadłem! Ale, Cassiusie, mnie już to moje pisarstwo drażni, może to tak trwać do mojej śmierci, ciągle tylko same dekoracje i protokoły... A ja bym chciał zacząć coś innego, coś, gdzie jest mój i twój los... A więc w niedzielę podgrzewałem dla was mleko i nakruszyłem do ogromnego sagana rogaliki, a kiedy podniosłem wzrok, tam, przy furtce, stał wielgachny człowiek, cały na biało, miał czarne oczy i czarną brodę, i ważył z pewnością cetnar. - O co chodzi? - pytam. A on mi powiada, że przyjechał samochodem aż z Turnowa i że czeka tu tylko na mnie. A ja mówię: - To ładnie, ale ja mam i nerwy w rozsypce... Wobec tego: w telegraficznym skrócie. A on, że nie idzie o niego, ale o jego siostrę, która ma nerwy w strzępach, posyła go więc, nie żeby ze mną chciała, ale że musi ze mną porozmawiać... A ja znów: - W czym rzecz? Ale w telegraficznym skrócie! I ten olbrzym szedł do mnie powoli i zionęło od niego uporem i gniewem, i skargą, a mnie ogarnął niepokój i mówię: - Ale o co chodzi. I proszę w telegraficznym skrócie! A on znowu; że jego siostra potrzebuje adwokata i doradcy i że to mogę być tylko ja. A ja powiadam, że niech sobie znajdzie psychiatrę, że ja już dwa razy leżałem na oddziale neurologicznym na Bulovce, niech więc i on tam pójdzie... Ale ten olbrzym, że za rogiem czeka jego samochód i że pojedziemy razem do Turnowa... A ja mówię: - Wie pan co? Niech pan idzie do wszystkich diabłów! Ja jestem w takiej samej sytuacji jak pańska siostra, jak pan twierdzi... I proszę się wynosić, jest pan na moim terenie! No, niech pan idzie. I on wycofał się, i stał tam nadal na rogu, a ja, Cassiusie, bałem się, choć nie tak dawno mówiłem sobie, że jestem już Immanuelem, Dziecięciem Bożym, że już się nie lękam, że nic mi się już nie może stać. No i, Cassiusie, nie spałem, już znowu wiał z Austrii ten suchy wiatr, już znowu księżyc zmierzał do pełni, jeździłem koło południa do was, do Kerska, siedziałeś mi na kolanach, a kiedy po południu wróciłem do Pragi, poszedłem do "Tygrysa", a potem do domu i wcześniej położyłem się do łóżka, wziąłem proszek nasenny... a tu ktoś zadzwonił do drzwi mojego mieszkanka, wstałem i rozmemłany, w gatkach, bo nawet piżamy nie włożyłem, patrzę na budzik, wpół do dziesiątej, idę i otwieram, a tam stała kobieta, wyglądała jak piłkarz pan Kvaśniak albo jak sowiecka koszykarka, i patrzyła na mnie, i zionęły z niej upór i gniew A ja mówię - O co chodzi? Proszę popatrzeć, jak ja wyglądam, wstydzę się, ale niech pani wejdzie Weszła więc, ale w drzwiach do pokoju, gdzie ja już usiadłem, oparła się o futrynę i na moje zaproszenie, aby usiadła, powiedziała - Pod domem na mnie i na pana czeka taksówka, po jedziemy do Turnowa - Ależ ja - powiadam - nigdzie nie jadę nie chcę i nie mogę, czy nie wie pani, co się stało z panem Jerzym Svo bodą, kiedy otworzył drzwi? Ale ta dama, od której zionęło zaciętością i gniewem, mówiła - Jak telegraficznie, to telegraficznie Osiągnęłam szczyt pustki, wyrzucono mnie ze szkolnictwa, bo rzekomo cierpię na megalomanię ja tylko potrzebuję świadka autorytetu w znajomości ludzkiej psychiki I ja wiem, że powinnam się zwrócić do pana, choć się pan opiera i posłał pan do wszystkich diabłów mojego brata To moja ostatnia próba Inaczej to koniec Odpowiedzialność spoczywa w pańskich rękach, mam nadzieję, że wie pan, co pan robi Jedzie pan ze mną? - Na Boga - powiadam - ja nigdzie nie jadę Słyszy pani? Ja jestem już w tym swoim wyrze. Odwróciła się, w drzwiach na korytarz obróciła je szcze głowę i zawołała, i to wołanie było też w jej ogromnych oczach - Nie pojedzie pan ze mną taksówką? A ja na to - Nigdy, nigdzie A ona zatrzasnęła za sobą drzwi i już zjeżdżała windą z piątego piętra na dół, gdzie czekała na nią ta jej taksówka A ja, Cassiusie, który nie chciałem pisać już swojego dziennika, swoich protokołów, swoich dekoracji, poczułem naraz, że jestem wciągany dokądś, gdzie nie chciałem być gdzieś tam, gdzie wydarzenie liryczne nabiera charakteru fatalistycznej fantazji, gdzie zaczyna się punkt przecięcia wydarzeń, które wymykają mi się z ręki, to, za czym tęsknili tylko wizjonerzy A w trzy dni później dostałem w Kersku list, gdzie to, co mi powiedziała ta dama, którą szkolnictwo oskarża o megalomanię, opowiedziała raz jeszcze drukowanymi literami to, co powiedziała mi na Sokolnikach, podczas gdy na dole czekała na nią turnowska taksówka Już mi, Cassiusie zaczynało być wszystko jedno, już "Pod Złotym Tygrysem" dostałem pieczeń wieprzową z musztardą i chrzanem, zjadłem wszystko, wypiłem cztery piwa, i znów byłem zirytowany i wymyślałem swoim przyjaciołom, a potem z zielonym plecakiem marki Jansport wlokłem się ulicą Husa, potem koło Klementinum i ulicą Karpia, i wstąpiłem do baru poprosiłem o zapakowanie czterech naleśników czułem pod palcami, że są twarde, ale jadąc taksówką na Sokolniki zjadłem je i czułem się tak, jakbym jadł cztery zwinięte rulony papy a potem wszystko mi się w żołądku pomieszało, ustawiło się na sztorc, te omlety z papy z konfiturami, po czym zacząłem się dławić, ale wszystko we mnie pozostało i drogi żółciowe musiały się zdobyć na nadludzki wysiłek... A do tego księżyc był w pełni, położyłem się i nadal się krztusiłem, okręcałem się w prześcieradło, co minuta budziłem się i patrzyłem, która godzina... i tak tymi półgodzinkami dowlokłem się aż nad rano, to wszystko nieczyste w mojej głowie wyznaczyło sobie tej nocy spotkanie, i czułem do siebie pogardę, wyrzucałem sobie wszystko, czego się kiedykolwiek dopuściłem i czego inni dopuścili się wobec mnie... Jutro musisz zacząć nowe życie — mówię sobie. - Pojedziesz na Diablice po pieniądze i pójdziesz się ostrzyc. Wiesz, Cassiusie, taki mam zwyczaj: kiedy czuję się podle, idę na postrzyżyny, ostrzyc się... A teraz, Cassiusie, uważaj! Rano chciałem przede wszystkim pojechać do Kerska, do was, koteczki. Siedziałem więc na ławce w poczekalni autobusów na Sokolnikach i czekałem na swoją „162", ale z góry od Cieplic i Dresden nadjeżdżał samochód ciężarowy z przyczepą, firma Schon z Memmingen, który przewoził rzeźne cielęta i owce... przywykłem już do tej tragedii, ale dziś w tych deskami zakratowanych poziomych oborach widać było przez szpary setki patrzących cielęcych oczu... wszystkie te cielęce oczy prosiły o współczucie... ale nikt nie mógł im pomóc, nawet ja... przecież i w rzeźni, dokąd jadą, terminatorzy przez dwa miesiące praktyki nastawiają im palce, aby zastąpiły im wymiono, ale potem już i ci uczniowie rzeźnictwa uważają cielątka i owce za towar... I przypomniałem sobie, że chcę się ostrzyc, i poszedłem do zakładu fryzjerskiego na pierwszym piętrze domu towarowego na Sokolnikach... Ale drzwi do razury były zamknięte i widziałem, jak tam w lustrach migają ¦ dziesiątki białych sukienek, białych kitli, białych chałatów, białych fartuchów.., i dziesiątki ludzkich długowłosych głów... No i co z tego? - pomyślałem i zapukałem... I do oszklonych drzwi podeszła dama w białym chałacie, o złotych włosach, w okularach, i otworzyła mi... - Chciałbym się ostrzyc — powiedziałem. A ona: - Proszę, proszę dalej, witamy pana, jest pan pierwszym klientem. Właśnie dwanaście uczennic zdaje egzamin z fryzjerstwa męskiego i damskiego... A ja w pełnym przestrachu zachwycie patrzyłem, jak poruszają się przede mną piękne dziewczęta w białych roboczych fartuchach, i poruszały się w dwójnasób, odbite w ogromnych lustrach, które tworzyły ścianę... jak dzieła Andy Warhola, Roya Lichtensteina... osiem metrów na dwa metry pięćdziesiąt, widziałem jeszcze raz tyle pięknych ciałek i modnie uczesanych włosów, i tyle widziałem umalowanych oczu, boć przecież te uczennice będą zdawać egzamin i muszą być szykowne i apetyczne... i pani kierowniczka posadziła mnie w fotelu... - A więc, dziewczątka, męskie strzyżenie zaczynamy od tego, że wokół karku okręcamy szal z krepiny... porządnie, porządnie... Przypatrujcie się. - I owinęła mi wokół karku suchą bibułkę niczym szal, przesunęła go w dół, aż na szyję i pod nią aż po grdykę... A potem jedna dziewczyna po drugiej niczym niebiańskie uczennice owijały mi kark paskiem karbowanej bibułki. A ja patrzyłem w lustro i już nie otaczały mnie uczennice fryzjerstwa: to byli moi paziowie, był to chór kościelnych śpiewaków w białych komżach, to higieniczne piętro na Sokolnikach pełne było niebiańskich dekoracji w bieli i w chromie, i różowych świetlówek rozpromieniających tę niebieską akademię, podczas której ja siedziałem na fotelu, otoczony jak cesarz swoimi paziami, jak biskup odprawiający mszę w asyście swoich diakonów w białych ornatach... - Tak, dziewczątka - mówiła czułym głosikiem pani kierowniczka. - A teraz praca z nożyczkami i grzebieniem... Uwaga! W grzebieniu nie wolno wyłamać ani jednego ząbka, w przeciwnym razie wszystkie wypadają... I uwaga! Grzebień trzeba prowadzić przez włosy powoli... aby nożyczki mogły szczebiotać... szybko... o tak! - I unosiła grzebieniem osuwające mi się po ciemieniu moje rzadkie siwe włosy, i nożyczki rzeczywiście szczebiotały. A potem pani kierowniczka odłożyła nożyczki i powiedziała: - A teraz, dziewczątka, spróbujcie to jedna po drugiej same... I dziewczęce palce strzygły koło moich uszu, a ja mogłem podnieść wzrok i patrzeć w lustro na kosmetyczne księżniczki, a pani kierowniczka spytała mnie, nie spuszczając ani na chwilę oczu z palców swoich uczennic: - A jaką fryzurę pan sobie życzy? Ja zaś na to: - Chcę mieć taką fryzurę, żeby wyglądało to tak, że mam gęste i kędzierzawe włosy! A przez zespół uczennic, tych moich paziątek, przebiegła fala śmiechu i niebiańskich ruchów... -O... O... O.. A ja słyszałem śpiew z Des Knaben Wunderhom: Wir geniessen die himmlischen Freuden... Wir tanzen und springen, Wir hupfen und singen... I powiedziałem do tańczących uczennic: - Chciałbym mieć taką fryzurę jak Gaius Iulius Caesar! Instruktorka odrzekła ze śmiechem: - Będzie, jak pan każe... Dziewczynki, uciszcie się, teraz będziemy się uczyć, jak po strzyżeniu należy pracować maszynką elektryczną... o tak wkładamy wtyczkę i maszynka pracuje... A teraz, proszę, patrzcie! I tak wokół uszków, delikatnie i, dziewuszki, do wygubienia. Do wygubienia, strzyżemy aż do likwidacji... A teraz, skoro pan życzy sobie mieć fryzurę jak Caesar, nie śmiejcie się, dziewuszki, ten fason istnieje nawet w Paryżu .. fryzura a la Caesar!... A kiedy ten anielski chór strzygł mnie maszynką, ja myślałem o Jakubie Bóhmem... Der Mensch kann sich nicht von seine Epoche abscheren... Nie mogę się odciąć nawet od samego siebie... i spoglądałem dziewczętom w oczy w lustrze i one to widziały, i odwzajemniały się, oddawały mi swoje spojrzenia i oczy, niczym cielątka, które przed chwilą przewoziła firma Schon z Mem-mingen... I w tej chwili (a ja obawiałem się i obawiam nożyczek) żyłem w niebie, w niebiosach, i słoiczki z wazeliną i perfumami, i naczyńka ze środkiem dezynfekcyjnym, a na każdym stole każda uczennica miała swoją walizeczkę, swoją składaną kolorową torbę, a w niej swoje grzebienie i nożyczki, i swoje pojemniczki z pomadami i perfumami... i swoją brzytwę. .. I pani instruktorka wzięła jedną z tych brzytew, i uniosła ją teatralnie, i: - Dziewuszki, wystarczy ciach! I tak oto piękna Żydówka przyniosła uciętą głowę pięknego Hołofernesa... Dlatego uwaga! A teraz przystępujemy do ostatniej fazy... wygalania karku i koło uszków, a czasami także i brwi... Najpierw wkładamy brzytwę do środka dezynfekcyjnego, a potem rytualnie przystępujemy do wykonania obrządku... patrzcie... o tak, o tak... a teraz będzie jedna po drugiej wygalać tego oto pana z fryzurą a la Caesar... A ja podniosłem wzrok i widziałem w lustrze te dziewczyny, które spoważniały, w lustrze widziałem, że nigdy nie wiedziałem tego, co widzę i co teraz wiem, że niebiosa pełne są chromu i blasków, i refleksów.. i aniołów, które mogą was poderżnąć jak piękna Judyta... A uczennice jedna po drugiej brały drżącą brzytwę i dopełniały mojego uczesania, układu włosów, których resztki leżały na mojej białej rokietce pod moimi oczyma niczym pakuły... A kiedy skończyły swoje - pierwsze chyba - fryzjerskie zajęcie, wszystkie odetchnęły głęboko, teatralnie... ja zaś powtarzałem w myślach ten wers z Des Knaben Wun-derhorn: Wir fuhren. . ein hebliches Lammlein zu Tod . No i ja, który wszedłem do razury jako nędzarz, tu, na Sokolnikach, zrozumiałem, że ta chwila stała się dla mnie Wiecznością... Potem dziewczęce rączki rozwiązały mi szal z karbowanej bibułki, zdjęły białą pelerynkę i strzepnęły resztki moich siwych włosów... Wstałem z obrotowego fotela niczym król, moi paziowie i grono ministrantów w białych komżach spojrzało na mnie raz jeszcze do lustra, po czym dziewczęta przyjrzały się rezultatowi swojej pracy na mojej głowie, tej fryzurze a la Caesar... i gratulowały sobie, nie szczędząc pochwał, i kłaniały się teatralnie, a ja po raz ostatni widziałem tych dwanaście pięknych par oczu... - Ile płacę? - spytałem. A ta śmieszka-żartownisia, wielkooka uczennica, ukłoniła mi się i powiedziała: - Był pan naszym pierwszym gościem, był pan pierwszym klientem, którego strzygłyśmy podczas egzaminów... Nic pan nie płaci... Obsłużyłyśmy pana za darmo. I ja zrozumiałem, że wszystko, co istotne na świecie i w świecie musi być za darmo, i znów spoglądałem teraz w oczy, które mnie otaczały kręgiem, tak, w niebie musi być tyle chromu, refleksów i pięknych anielskich młodych kobiet jak na obrazie pana Paula Delvaux, pana Renę Magritte'a, w niebie musi być mnóstwo dziewczęcych oczu, powabnie owalnych linii tam, gdzie powabnie owalne linie pięknych ciał być muszą, niebo pełne dziewczęcych fortepianowych paluszków, fryzur a la carewicz. Bo, Cassiusie, wszystkie boginie u Homera są cudownie krowiookie, i dlatego są w niebiosach. PS Dziś nad kerską nocą świecił księżyc w pełni, nad ranem zaczęło padać: najpierw deszcz, później mokry śnieg. Jako że się już od trzech godzin przewracałem z boku na bok, w końcu - a było już jasno - powstałem z umierania, z martwych. A kiedy wyszedłem pod mokre brzozy i sosny, wybiegło mi naprzeciw dwanaście kotów i przyniosły mi rozradowane oczy, tańczyły i skakały, i fikały koziołki, cieszyły się, że jestem z nimi, że ich nie opuściłem. Obdarowywały mnie swoimi oczyma, a ja przyniosłem im i rozdawałem kawałki kurczęcia z rożna jako nagrodę, że udało mi się skończyć tę pochwałę niewiniątek... I mówię: - Za piękne świadectwo piękna książka z "Praskiej Imaginacji"... I nalewałem im ciepłego mleczka. I jedynie ty, Cassiusie, który jesteś Tytanem, który stoisz na uboczu, który zachowujesz odpowiedni dystans, ty przyjdziesz do mnie potem, usiądziesz mi na kolanach, a ja będę ci opowiadać o tym, jak tu w Kersku powstanie organizacja związkowa grupująca wszystkie miejscowe koty, a jej hasłem będzie: "Za mniej mleka - więcej myszy" I ty, Cassiusie, będziesz przewodniczącym, ty nie potrzebujesz urządzeń podsłuchowych... bo ty, Cassiusie, słyszysz nawet, jak trawa rośnie, zresztą tak jak i inne koteczki Te cztery naleśniki z papy, choć z konfiturami, wciąż jeszcze kruczą mi w brzuchu, tak że mi się ulewa jak niemowlakom, pochrząkuję cichutko jak warchlaczek nażarty żołędziami wracający do ciepłego barłogu w towarzystwie swojej matki, dzikiej świni. Pan profesor Stork wyjaśnił mi, że to glomus histericus... cierpieli na to także przedstawiciele starożytnych narodów. -Ja raczej będę miał raka - powiedział mi pan profesor Stork z tym swoim donośnym śmiechem - ale dzięki swojej naturze dolegliwość tę przechodzę w dobrym zdrowiu. Jest sobota, w przededniu Niedzieli Trzydziesiętnicy. Ale, Cassiusie, teraz coś dla ciebie, bo zaczął się spór o flagę Czechosłowacji. Działo się to już dość dawno I dlatego ta story jest tak, ale to tak świeża i aktualna... Z panem Duchaćkiem, moim redaktorem, zrobiliśmy sobie trójkolorową chorągiew... A mianowicie: nalewaliśmy do sporych kanciastych szklanek, z jakich pijało się żytnią, jak mawiają na Wyżynie Czeskomorawskiej - siwuchę, a gdzie indziej - czystą. Ale my, jako żeśmy patrioci, nalewaliśmy wobec tego warstwę wiśniówki, warstwę Curacao Bleu, a na wierzch - Prościejowską Żytnią. I tak piliśmy tę trójkolorową, i straciliśmy kontrolę, i o zmroku wyjechaliśmy na rowerze do "Gajówki"... no i tu także skłanialiśmy gości, aby i oni pili trójkolorową, jak przystoi patriotom. Ale! Kiedy wracaliśmy, tam, koło mnie, skręciłem w moją aleję, nim do niej dojechałem, uderzyłem twarzą w betonowy słup i upadłem... Duchaćek chciał mnie podnieść, ale ja powiedziałem doń czule: - Niech pan, ośle jeden, myśli o rowerze! I mój przyjaciel zaprowadził rower na moją parcelę, i położył się na ławeczce... a ja z ręką przy ustach doraczkowałem do niego... i słyszałem, jak mój przyjaciel leżąc na wznak powtarzał w rozmarzeniu: - To było piękne, doktorze! To jest wspaniałe! a mnie zakręciło się w głowie, a że był maj, miłości czas, na czworakach dopełzłem pod sosny i brzozy i zwaliłem się w kwitnące konwalie... A kiedy obudziłem się, kiedy wymacałem językiem, że brak mi sześciu przednich zębów, zacząłem ich szukać, ale moje palce rozkołysały tylko kwitnące łodyżki konwalii, owionął mnie ich upajający zapach, ale zębów nie znalazłem, nawet kiedy się już rozedniało... i nie było ich ani na betonowym słupie, ani pod nim... zjadły je chyba jeże albo co... Oto jak skończyło się, Cassiusie, z tą trójkolorową, a dziś czytam w gazecie na drugiej stronie... Zaczyna się spór o flagę Czechosłowacji? Widzisz więc, jak zaczynają się i kończą narodowe emocje... Zachciało mi się posłać do Moskwy telegram do pana Jelcyna, który wrócił niewiele wskórawszy z Chin, aby teraz, kiedy ma troszkę czasu, aby przedstawił w superparlamencie ten nasz zasadniczy problem: jaką flagę ma mieć nie narodzona jeszcze Republika Czeska, a jaką flagę ma mieć Republika Słowacka? A dla mnie, Cassiusie, ten epizod z trójkolorową skończył się wspaniale, zrobiono mi nowe zęby, w różowej masie pan Deditze i jego zespół zmyślnie umieścili białe porcelanowe ząbki i ja ogromnie lubiłem chwalić się tą sztuczną szczęką, wyjmowałem ją nawet w restauracji popijając pilzneńskie, tak aby i inni mogli podziwiać, jak bardzo te sztuczne zęby przypominają konwalie, porcelanowe izolatory na słupach telegraficznych... a nawet, Cassiusie, trzy razy to sztuczne dzieło sztuki, ten artefakt gubiłem... Po raz pierwszy znalazłem je w domu... położyłem tę szczękę na perskim dywanie, niewiele brakowało, bym ją rozdeptał, tak ta różowość z białymi ząbkami spływała się kolorystycznie z kwiatami wtkanymi w orientalny kobierzec... Po raz drugi, Cassiusie, było już gorzej, wyrzygałem je pewnie, kiedy wracałem z "Gajówki"... a odbywało się tam przyjęcie i podawano kanapki, kanapki z łososiem z sałatką ziemniaczaną... a ja, Cassiusie, co za wstyd!, szukałem ich nazajutrz w rzygowinach wzdłuż alei, rozgarniałem je kijaszkiem... a wczasowicze, którzy to widzieli, mówili do mnie: - Wyrzygał pan zęby, co? Mnie się to tez zdarzyło w zeszłym roku... ja jednak tych swoich sztucznych konwalii osadzonych w masie o kolorze łososiowym nie znalazłem, ani przy tej alei, ani przy innych... A kiedy wróciłem do domu i czytałem podręcznik O ostatecznych sprawach człowieka... patrzę, a tu z węgierskiej skrzyni obok mojego łóżka jaśnieją i śmieją się do mnie te moje sztuczne konwalie .. i natychmiast je włożyłem, i czułem się jak król, który powrócił z wygnania i armia zwróciła mu królestwo, i to wraz z koroną... I kazałem sobie zrobić jeszcze jedne zęby na zapas, na wypadek, gdybym te swoje konwalie utracił... Ale, Cassiusie, to moje samochwalstwo! Pokazywałem je na parceli u sąsiadki, był tam nawet talerzyk pod garnuszkiem z kawą, położyłem tę swoją szczękę, na prośbę sąsiadki, na tej podstawce... ale nadbiegł jej jamnik, a że jamniki mają poczucie humoru... biegał po działce i nosił te moje zęby, a ja za nim, już-już pochylałem się nad jego mordką, z której wystawały te moje konwalie, co to je zrobił sam pan Deditze, lekarz stomatolog, który odbywał praktykę dentystyczną w samym Londynie... ale jamnik znów ruszył biegiem, kluczył i śmiał się, jamniki, Cassiusie, to śmiejące się bestie... a potem prześliznął się między sztachetami i zanim zdążyłem dojść do furtki, zobaczyłem, jak jamnik rozgryza resztki konwalii... zęby z porcelany leżały porozrzucane pod brzózkami w mchu, pośród konwalii, które już przekwitły... " A właścicielka jamnika pocieszała mnie: - Przecież ma pan jeszcze jedną szczękę, na zapas! A ja na to ze smutkiem: - Ale tylko te mi pasowały... No i widzisz, Cassiusie, a zaczęło się to wszystko od tego, że z redaktorem panem Duchaćkiem piliśmy trójkolorową, napój złożony z Curacao Bleu, wiśniówki i Prościejowskiej Żytniej .. PS Nagrodę Premio Mondello, resegna Internationale di Cultura Contemporanea di Palermo, wręczono mi w dawnej świątyni, w której jest teraz teatr... gdzie każdego wejścia strzegły podwójne warty karabinierów... przemawiałem na podium w zielonym swetrze i czarnym kapeluszu jak syn rabina z Bełżca... podziękowałem i uniosłem ten zielony rękaw i powiedziałem, że taka zieleń, ta zieleń w katolickim rytuale jest kolorem nadziei... Na konferencji prasowej odpowiadałem na przemian dziennikarzom... w końcu przedstawiciel "II Messaggiero" spytał: co sobie myślę o tym, jak będzie u nas, kiedy wrócę do domu? A ja na to: Aby był status quo... aby każdy naród mógł sam określić modus vivendi... a w ogóle to życzyłbym sobie, aby urzeczywistniło się to, o czym pisał i marzył Mikołaj Kuzański, biskup z Cues, późny gotyk, a już renesansowy myśliciel... Comcidentia opposito-rum... To, Cassiusie, powiedziałem w hotelu na konferencji prasowej, aby nikt nie pomyślał, żeśmy głąby z Pragi, i dodałem, że James Joyce zauważył... aby mogło nastąpić pojednanie, musi naprzód istnieć niezgoda... Nazajutrz, kiedy odlecieliśmy, odbyło się w Palermo spotkanie mafii, jak doniosły gazety. A pan Kosztyrz z Kerska, który dopiero w tym roku skończył czytać Ojca chrzestnego, powiedział: - I już w Stanach Zjednoczonych pleni się znów ta magia... I w akcie protestu jednym kopnięciem nogi rozwalił telewizor, rozdeptał radio i dobrowolnie zwariował. Jest sobota, wigilia Niedzieli Pięćdziesiątnicy, te małe koteczki pokasłują jak Damy Kameliowe, jak Violetty... A mimo to Pomarańcz i Czernidło wychodzą mi naprzeciw do każdego autobusu... Bo a nuż przyjadę? Jedynie ty, Cassiusie, masz prawo nie wychodzić mi naprzeciw, bo przeżyłeś kilka miesięcy na emigracji, tam, na śmietniku, koło stawu w lesie Na Krawędzi, pośród szczurów i odpadków. Kochany Cassiusie! W Rzymie mieszkałem w hotelu "Gaius Iulius Caesar". W Palermo w luksusowej willi na brzegu morza, arystokrata zbudował na wyspie Targa Florio również wyścigowy tor samochodowy. I produkował sławny słodki likier, marsallę. Żyłem tu sobie wśród przepychu, zresztą mieszkali tu sławni artyści i politycy. Miałem w pokoju oprócz widoku na morze i architektoniczne ogrody także swoją lodówkę. Piłem wobec tego fińską wódeńkę, a do tego jeszcze cieszyłem się, że już niebawem będę znów w Kersku z tobą i koteczkami. CZESKA RAPSODIA Bohemian Rhapsody Motto: Każdy obywatel może robić to, czego prawo nie zabrania, i nikt nie może być zmuszony do robienia czegoś, do czego prawo nie zobowiązuje Konstytucja Republiki Czeskiej, rozdział pierwszy, postanowienia ogólne, artykuł 1 Kiedy uczęszczałem do siódmej klasy nymburskiego gimnazjum, chodziłem z browaru przez Załabie koło zajazdu "Zofiówka", gdzie trzymano panienki. W Nymburku były wówczas trzydzieści dwie gospody i zajazdy, i kawiarnie, a w dwudziestu ośmiu gospodach bywały panienki. Kiedy wracałem ze szkoły, panienki w "Zofiówce" dopiero wstawały... i kiedy pogoda dopisywała, szły nad Łabę, ja zaś kłaniałem się im ze słowami: - Jakże się paniom spało, panienki? A że panienek bywało tu trzy, czasami zdarzało mi się pozdrawiać każdą z osobna: - Jakże się pani spało, panienko? A że panienki mnie lubiły, zapraszałem je w niedzielę przed południem na łódkę, bo całe to przedpołudnie -aż do obiadu - miały wolne... Zapomniałem już, Cassiusie, jak się ten pan nazywał, ale na placu Kościelnym miał on tam sklep z maszynami do szycia, a za nim rozległy ogród ciągnący się aż do murów miejskich... i to on właśnie raz na jakiś czas oprócz tych maszyn do szycia dostarczał panienki do nymburskich gospod i zajazdów; niekiedy prowadził ich z dworca nawet dziesięć, byleby tylko gospody z damską obsługą miały świeży towar. No i wówczas goście chodzili z panienkami do pokoju... i lubiły się kąpać, i - jak powiedziałem - chętnie pływały ze mną łódeczką po pięknej, czystej i pachnącej Łabie, w której odbijały się wieże kościoła i mury obronne, i zabudowania Starej Restauracji Rybnej tuż na brzegu rzeki... i ja już wówczas zanotowałem sobie... że jest to rzeka, w której miasto chodzi na rękach... Czasami te panienki, kiedy kupiec sprzedający maszyny do szycia je przywoził albo też same do niego przyjeżdżały . on był ich menedżerem, handlarzem żywym towarem - kobiecym ciałem - panienkami, to te panienki mieszkały czasem w jego ogrodzie: miały tam namiot, maszynkę do gotowania kawy, i czekały tam, aż wezmą je do siebie właściciele gospod i zajazdów. No i ja, ilekroć je rano w drodze do gimnazjum albo z gimnazjum, ilekroć na Załabiu spotykałem te panienki z "Zofiówki", choćby nawet tylko jedną z nich, jak jeszcze rozczochrana i ze szminką rozmazaną na twarzy szła na przystań, aby się umyć, zawsze kłaniałem się ze słowami: -Jakże się pani spało, panienko? Niemałą wagę przywiązywałem do tego: panienko... bo jako uczeń gimnazjum chętnie chodziłem na Cygankę, do "Tunelu", gdzie były panienki... za panienkami chodziłem też czasami aż na Ostrów. Niekiedy miałem szczęście, że nasz szynkarz jeździł gdzieś aż na Podkarkonosie... a tam był cały hotel pełen panienek... i tam też pewnego razu spędzałem z naszym szynkarzem noc... i rano, zanim stamtąd wyjechaliśmy, kiedy zobaczyłem panienkę, z którą spałem, jeszcze rozczochraną i ze szminką rozmazaną na twarzy, to - jak to miałem w zwyczaju na Załabiu - spytałem: - Jakże się pani spało, panienko? A ten hotel z piętrami pełnymi panienek nazywał się "Haszkow". No a jedynym mężczyzną, mój miły Cassiusie, jedynym mężczyzną, który mógł ot tak sobie, ni stąd, ni zowąd, odwiedzać panienki z "Zofiówki", był stryjaszek Pepi... Kiedy skończył opalać beczki w browarnianym zakładzie bednarskim, kiedy wykąpał się (a nie wycierał się nigdy, bo po prostu nie miał ręcznika), wyruszał po pracy do swoich panienek w nymburskich gospodach z damską obsługą. Opuszczał browar, w przygodnych ogródkach zrywał po drodze kwiaty i bez zwłoki wkraczał do "Zofiówki" i mógł podając bukieciki zwrócić się do trzech panienek: - No i jakże się paniom spało, panienki? I panienka Józia, tylko ona jedna miała prawo wziąć stryjaszka Pepi do pokoju, gdzie uprawiali wszystkie dziecięce gry i zabawy, jakie znali od lat dziecinnych... i z pokoju rozlegały się radosne pokrzykiwania panienki Józi... A już najchętniej bawiło się tych dwoje w "baran, baran, baran tryk!"... A potem stryjaszek Pepi odwiedzał kolejno jedna po drugiej gospody z damską obsługą, aby ofiarować panienkom kwiaty, które po drodze zrywał w mieszczańskich ogródkach. A zresztą sami obywatele dawali mu kwiaty, aby stryjaszek Pepi w drodze powrotnej mógł "U Hawyrdów" wręczyć bukiet i zapytać: - No i jakże się pani spało, panienko? Miała na imię Własta, była piękna i umiała grać na fortepianie. A ja, uczeń siódmej klasy gimnazjum, wstydziłem się wtedy, ja z panienkami z "Zofiówki" mogłem pływać tylko wówczas, kiedy pogoda dopisywała, w piękne niedzielne przedpołudnie, mogłem z nimi pływać łódką, panienki milczały z zanurzonymi w wodzie paluszkami, a ja wiosłowałem i wstydziłem się, bo wtedy, Cassiusie, młodzi chłopcy się jeszcze wstydzili... A lata, Cassiusie, płynęły, po roku czterdziestym ósmym, mieszkałem już wówczas na Libni, a tam dobrzmiewały jeszcze stare złote czasy z panienkami... ...widywałem je w "Strassburku" i przy ulicy Słonecznej, widywałem je uwieszone u ramion żołnierzy, jak to prowadzą je - już nie otwarcie, jawnie, ale potajemnie -do hotelu, tam, na Szwabkach, do hotelu "Nitra"... ale trwało to już tylko rok, dwa, nie więcej, a potem i ta "Nitra" została skasowana, a więc bez panienek i ich wielbicieli. W latach pięćdziesiątych chodziłem na piwo do "U Waniszów", i do "U Horkich", i do "Na Starej Poczcie"... a później... włóczyłem się po gospodach na Wysoczanach i Holeszowicach i tak dalej.. A kiedy szedłem sobie raz ulicą Ronkową, spostrzegłem tam gospodę, w której jeszcze nie byłem... "U Klouczków"... A że pracowałem w Kladnie na popołudniowych zmianach, przed południem i rano pisałem... No i wszedłem tam, nigdzie ni żywego ducha, pokryte pluszem kanapki ustawione naprzeciwko siebie, wyglądało to u tych "Klouczków" jak w wagonie drugiej albo i pierwszej klasy... zamówiłem sobie kawkę i piwo... i siedziałem na pluszowej długiej niby to ławeczce i dziwiłem się, że jest tu aż tak pięknie, niemal jak "U Zeniszków"... i rozłożyłem tam na stole te swoje kartki do skreślania, i to kreślenie, te operacje na tekście nazywałem cięciem Preislera... nikogo tu nie było, gospodarz kręcił się w kuchni... No i siedzę tak i kreślę, aż tu nagle czuję, że ktoś spod mojego fotela unosi się znad podłogi... i z łokciami rozłożonymi na stoliku czuję, jak ktoś mi rozpina rozporek... i jak mi z portek wyciąga tego mojego pisia, i wkłada go sobie to ust... odchyliłem się do tyłu, patrzę, a tam kobieca głowa z rudą czuprynką... i ja ją tam u dołu spytałem, tak jak to miałem w zwyczaju z "Zofiówki": - A jakże się pani spało, panienko? A ona odpowiedziała przez nos: - Zaraz ci, kochasiu, obciągnę... Siedziałem bez ruchu, po raz ostatni zdarzyło mi się to w Młodym Bolesławiu, w gospodzie "U Czapów", wówczas mi też panienka obciągała, a ja krzyczałem - nie z przerażenia, ale z nieopisanej radości, że panienka ciągnie mi druta... tak jak przed południem "U Klouczków" na Libni, przy ulicy Ronkowej.. . I ta panienka, kiedy mi już obciągnęła - odchyliłem się znad swoich kartek na stoliku i zobaczyłem, że ta panienka chyba tam pod kanapką sypia... wsunęła się z powrotem jak foka... Rozejrzałem się, nikogo tu jeszcze nie było i tylko z kuchni dobiegał dźwięk ostrzonego na osełce noża... w lokalu panowała cisza, słońce świeciło z drugiej strony ulicy i aksamit na fotelach i kanapkach lśnił jak plusz w wagonie pierwszej klasy... A idąc do toalety musiałem uważać, aby nie nadepnąć panience na rozpostarte na podłodze palce... nic więcej ponad te rozpostarte palce z polakierowanymi, żółtymi od nikotyny paznokietkami... A teraz ci, Cassiusie, opowiem, co zdarzyło mi się w tym roku. Otóż, Cassiusie, siedziałem niemal sam - to chyba istny cud! - "Pod Złotym Tygrysem"; w kąciku pod Małymi Rogami przycupnęła młoda kobieta, śliniła ołówek i spisywała to wszystko, co powinno być za dziesięć dni na urządzanym tutaj, "Pod Tygrysem", przyjęciu z okazji ślubu. Siedziałem pod Wielkimi Rogami, a że ze stołu spoglądała na mnie szklana solniczka z solą, a także naczyńko z pieprzem, przypomniałem to sobie: jako żołnierze w Sobiesławiu chodziliśmy na piwo i zawsze śliniliśmy sobie palce i maczaliśmy w soli, potem w pieprzu, i nazywaliśmy to wojskową zakąską... no i zlizywaliśmy to dopóty, dopóki nie zniknęła sól, a po niej też pieprz .. bo restaurator, jak tylko nas spostrzegł, wynosił te swoje szklane solniczki i pieprzniczki.. Oto co sobie, Cassiusie, przypomniałem .. tu, "Pod Tygrysem", i oblizywałem sobie palec zanurzony w soli i w pieprzu, młoda dama sporządzała spis dań na swoje wesele, goście wlekli się niespiesznie do toalety, kelner ubrany na zielono jak dudziarz ze Strakonic roznosił kotlety albo befsztyki w placku ziemniaczanym... Aż tu nagle, Cassiusie, bęc go! Wpadła tu rozwścieczona stukilogramowa Luśka w okularach niczym dwa jogurty i zaczęła wrzeszczeć... a ja, żeby ją uspokoić, spytałem: - Jakże się pani spało, panno Lusiu? I pospiesznie odpowiedziałem za nią: -Jak widzę, panienko, wstała pani chyba lewą nogą! Panna Lusia wcisnęła sobie palcem okulary w nasadę nosa... - Co za bezczelność, Mistrzu! Co za wstyd! A to dopiero piękną republikę stworzyła nam ta aksamitna rewolucja! Co prawda, to prawda! Kierowniczka chwyciła mnie za ramię i wyrzuciła od "U Jelinków" tylko dlatego, że zaproponowałam wszystkim gościom w lokalu, że im za darmo poliżę strąka! Za darmo! To poważne naruszenie Konstytucji... I pan, Mistrzu... razem napiszemy skargę do Trybunału Konstytucyjnego. A pan ją tam osobiście zaniesie! Ale to jeszcze nie wszystko! Za tę moją charytatywną propozycję kierowniczka odmówiła mi kufla piwa! Czyż może być większy akt humanizmu niż zrobienie laski temu, kto ma na to ochotę? Gazety są tego pełne! W pismach "Dzisiaj" i "Młody Front" zaleca się młodym ludziom przed ślubem nie tylko fellatio i cunnilinctus oraz różne inne sztuczki, byle tylko uchronić się przed ciążą, i żeby narzeczeni bawili się swoją płcią... I teraz mnie, dla której pan Maryśko napisał śliczny wiersz: Santa Luczija, Santa Luczija, noc w noc przy chuju mi się uwija... ...mnie wyrzucają z lokalu! I odmawiają mi kufla piwa! Gdzie my żyjemy? - wydzierała się Luśka i biegała tam i z powrotem aż do kontuaru, okulary jej spadły, ona jednak nadal opowiadała gościom z krzykiem, co się jej przydarzyło "U Jelinków". - Ja w nich chlebem, oni we mnie kamieniem! - I runęła obok młodej kobiety, która sporządzała spis dań na swoje wesele. A ja powiadam do niej: - Panno Lusiu, to, że pociągnie im pani druta czy zrobi laskę albo poliże strąka, to, panno Lusiu, nie stanowi naruszenia Konstytucji, co innego natomiast jest ograniczaniem wolności, tej wolności ograniczeniem... boć to kierowniczka broniła pani fizycznie wstępu do lokalu publicznego... Panna Lusia znowu wcisnęła sobie palcem okulary między gęste brwi i: - Niech pan tylko spojrzy! Kiedy mnie ta kierowniczka wyrzucała z lokalu "U Jelinków", naderwała mi ramiączko. Niech pan popatrzy! - Panno Lusiu - ja na to - natychmiast napiszemy skargę dotyczącą ograniczania wolności osobistej... Pannę Lusię tak bardzo to ucieszyło, że zaciśniętą pięścią zaczęła wymierzać ciosy w otwartą dłoń drugiej ręki... i ciągnęła dalej: - Już ja pokażę tej kierowniczce od "U Jelinków"! Będzie się miała z pyszna! A to naderwane ramiączko od razu tu zostawię jako corpus delicti... A to by dopiero było, gdyby za moje wspaniałomyślne propozycje wypraszano mnie z lokalu niczym jakąś kurwę... A ja, Cassiusie, zatykałem pannie Lusi usta i: - Wszystko, tylko nie to, panno Lusiu, pani wcale nie jest jakąś tam kurwą, pani jest piękną panną Lusieńką... A ona pochyliła się do mnie i mówiła niemal szeptem, że skłonności do sztuk plastycznych, tak jak Freddie Mercury, i ona ma także, ten Freddie, który wraz ze śpiewaczką operową Montserrat Caballe stworzył Bohemian Rhapsody, piece de resistance... -I mnie. mnie, która jestem artystką plastykiem, mnie będzie jakaś kierowniczka szykanować... Co to, to nie! Niedoczekanie jej! A to, co potrafią striptizerki Freddiego Mercury'ego, palić papierosy na wieczorku w Orleanie, palić papierosy włożone do pizdy, to, Mistrzu, i ja potrafię... I tu, na tym stole, jak goście sobie tego życzyli, zrobiłam im Anatomię doktora Tulpa... Podwinęłam spódnicę aż po pas, leżałam z cyckami, o tak, na wierzchu... A goście sypali na mnie tabakę do zażywania, angielski tobbacco nr 9 i Gletscher prise z olejkiem eukaliptusowym... i potem to, na moim ciele, wąchali i zażywali... i, Mistrzu, jak powiada modelka Freddiego Mercury'ego... że czuła się podczas tych gołych wieczorków wprost cudownie... że miała wrażenie, jakby była jakimś przedmiotem artystycznym, dziełem sztuki... i podczas tego seansu z wąchaniem tabaki na moim nagim ciele ja też miałam takie wrażenie... tu ma pan mój dowód tożsamości i na dwóch czystych jadłospisach napiszemy skargę dotyczącą ograniczania wolności osobistej... nie tylko mojej, ale i tych innych do mnie podobnych To będzie moja Bohemian Rhapsody, piece de resistance -powiedziała panna Lusia i bardzo, ale to bardzo spoważniała A jej okulary lśniły jak Gwiazda Zaranna, jak Gwiazda Wieczorna PS Za kilka dni, Cassiusie, będzie sylwester, trzyma tęgi mróz, te moje kotki leżą warstwami w sianie w plastikowych skrzyniach od jarzyn a ja boję się, że jeśli mróz nie ustąpi, to znajdę te kotki już sztywne jak zwierzątka z drewnianych i porcelanowych szopek bożonarodzeniowych zamarzną, niczym żołnierze i konie wmarzną w mokradła i jeziora, jak pisze o bitwach Malaparte w tym roku czterdziestym drugim Premier Jelcyn, Cas-siusie, pospiesznie wrócił z Chin, aby u siebie w domu, w Moskwie, zrobić porządek, bo podczas jego nieobecności zebrała się armia i generał Szapocznikow powiedział, iż rzeczą armii jest odnowić ekonomię i armię Opowiedzenie ci, Cassiusie, kolejnej dobranocki odkładam na ten Wesoły, Szczęśliwy Nowy Rok 1993 DZIEŃ DOBRY, REPUBLIKO CZESKA Motto Pokonana Grecja pokonała swojego zwycięzcę Miły Cassiusie, Pałac Władyslawowski, uroczyste posiedzenie rządu i parlamentu, pan Uhde kończy pięknie swoje przemówienie - Dzień dobry, Republiko Czeska A potem pan Wacław Klaus, też pięknie, z kolei zaczął Zająknął się a to - według Zygmunta Freuda - dobry znak Po czym cóż to ja widzę Pośrodku, obok siebie na fotelach, któż to siedzi, Schulter am Schulter? Moja piękna pani Bureszowa, po prawicy ma prezydenta Wacława, po lewicy - pana Dienstbiera tak jak to napisałem w Idach czerwcowych pan Knażko ma rację, będą potrzebne zabiegi kosmetyczne, niewielkie wprawdzie, i Meciar może się śmiać jak proboszcz od świętego Dominika, istny Bing Crosby I pokuśtykałem na cześć mojego konia, który przegrał, Dienstbiera, mojej ślicznotki, pani Bureszowej, pokuśtykałem nad piękny staw i pojąłem, że dzięki temu, iż Już rek Dienstbier przegrał wybory, przegrali je wraz z prezydentem, właściwie je wygrali... i Sen o Europie i świecie trwać będzie nadal... i stałem nad leśnym bagnistym stawem, w którym utopiła się piękna pani hrabina wraz ze swoim jeszcze piękniejszym wierzchowcem... Między nami, Cassiusie, głosowałem na to Forum Obywatelskie tylko dlatego, że piękna pani Bureszowa i pan minister Miller stanowiliby piękną prezydencką parę małżeńską... A teraz widzę ich przynajmniej w telewizji podczas uroczystej proklamacji... Dzień dobry, Republiko Czeska! I nie mogłem powstrzymać płaczu... Słuchaj no, Cassiusie, ja ci już plotę piąte przez dziewiąte tyle dni! Ty, kiedy czekasz na mnie przy schodach, to zawsze jest z tobą ten czarny Szwarcwald, jeden z tych czterech pluszowo czarnych murzynków... a ty siedzisz obok niego, patrzycie na mnie i ja czytam to w twoich oczach: - Niechże pan kiedyś, Mistrzu, zaprosi do siebie tego Szwarcwalda! Przypomniała mi się żydowska anegdota, jak w Galicji, po szabasie, panował taki zwyczaj, że bogaty Żyd zapraszał biednego Żyda do domu, na obiad. A więc Chone Reis po mszy wziął ze sobą biednego Żyda i nagle przy obiedzie spostrzega, że z tym Żydem jest jeszcze jeden Żyd i zajada, jakby i jego zaproszono. Chone pyta: Co to za jeden, ten Żyd obok ciebie? A biedny Żyd odparł: Chone Reisie, to mój zięć, jest dopiero od roku żonaty, a więc jest u mnie "na garnuszku", auf die Kost... - A więc, Cassiusie - powiadam - niechże i ten Szwarc-wald przyjdzie z tobą do mnie. No i weszliście, czarny kotek zatrzymał się przy piecyku i patrzył, ale że był już u mnie "na garnuszku", auf die Kost, dostał mleczko w głębokim talerzu, a na zwyczajnym miśnieńskim spodku pokrojone mięso... A potem Szwarcwald siedział tylko koło drzwi, a ty najpierw usadowiłeś się na stołeczku przy kaflowym piecyku elektrycznym, potem rozwaliłeś się na trzcinowym fotelu obok pieca, na pluszowym kocyku w kratę, a po godzince podniosłeś się i podszedłeś cichutko do łóżka, wskoczyłeś tak, by opaść łebkiem na poduszkę, i słodko wyciągnąłeś łapki aż do rozłożonej już pierzyny... A Szwarcwald, niczym mały niewolnik, siedział przy drzwiach i patrzył na to twoje Schauspielertum, by później, kiedy będzie leżeć z pozostałymi kotami na sianie, aby im to wszystko, co widział, opowiedzieć... Przywiozła mi, Cassiusie, poczta na Sokolniki ciężką paczkę. Ale nie było mnie w domu. Zostawili mi wobec tego zawiadomienie, że na Diablicach mam do odebrania przesyłkę. A ja myślałem, że to książki, że to może poczekać, udałem się więc po tę paczkę dopiero po dwunastu dniach... Ale to były artykuły spożywcze, a na paczce znajdowało się ostrzeżenie, że znajduje się tam także szkło. Chciałem wziąć tę paczkę do "Tygrysa", ale w końcu napatoczyła się taksówka i wobec tego zabrałem paczkę do domu. Śmierdziała jałowcówką, całe dno było przesiąknięte jałowcówką, a kiedy paczkę rozpakowałem, znalazłem tam wśród kiełbas i skwarek okruchy szkła z półlitrowej butelki z napisem- Jałowcówka. . ale jałowcówki niet A kiełbasa zaczynała się już psuć i nasączona była jałowcówką A było tych wędlin chyba z dwa kilogramy ale ta pleśń na nich mnie wprost przerażała Za oknami tego mojego wieżowca krążą kruki, rosyjskie bażanty, jak je nazywają w Grodeczku, a więc pokroiłem im te psujące się kiełbaski i balerony na talarki, wsypałem do wiaderka i wyniosłem to rosyjskim bażantom jako przysmak przed sylwestrem i rosyjskie bażanty od razu zabrały się do dzieła Ale to się jeszcze na Sokolnikach nie zdarzyło Urżnięte bażanty rosyjskie utykały na oba skrzydła, chwiały się i wykonywały niewłaściwe ruchy Wiesz, Cassiusie, co by to było, gdybym te kiełbaski nasiąknięte jałowcówką przywiózł do Kerska i dał wam? Wiesz, co by to było, gdyby czternaście kotów potykało się i wykonywało niewłaściwe ruchy jak te rosyjskie bażanty w Sokolnikach! Aha! Skwarki wziąłem ze sobą do "Tygrysa" - smakowały jak nigdy! PS Cassiusie, mój ty abisynczyku, murzynku, słyszałem właśnie w telewizji Glenna Millera A Moonhght Serenadę A Glenn Miller i Saint Exupery - obaj jako żołnierze wpadli gdzieś do morza, wprost w jądro Sonaty Księżycowej Beethovena Przypomniały mi się wersy z Zielonej trawy powiem ci, Cassiusie, tylko początek I Walt I Whitman I Cosmos I Manhattan son tak jakoś to brzmi wolę ci zadeklamować coś z mojego Sienozy Wieczory miesięczne, zmierzchy lazurowe, wysoko nosiłem swoją młodą głowę A tu już chłód w sercu już przekwitły oczy, nie wróci czar zmierzchów i miesięcznych nocy I nieuchronnie tak, i niepostrzeżenie i ja zmieniłem się, a i świat się zmienił Rassijo, moja ty kraino azjatycka Okrutny mróz i nad kerskim lasem błyszczy księżyc jak okruch żółtej butelki po jałowcówce Cassiusie, autorzy Małego księcia i Serenady Księżycowej spadli wraz ze swoimi samolotami do morza Wieczności, Sienoza Jesienin na wiele lat przed nimi w Piotrogrodzie w hotelu "Angleterre" powiesił się na żyrandolu i pospiesznie zastrzelił Są teraz wraz z innymi poetami lirycznymi i tragicznymi na "wikcie i opierunku" u archaniołów w nie biosach W telewizji właśnie Filharmonia czeska zaczęła grać Moją ojczyznę Kiedy skończyłem jej słuchać, usłyszałem ją właściwie po raz pierwszy, po raz pierwszy pojąłem to, czym Smetana Moją ojczyznę wypełnił, co w nią włożył Dobranoc, Cassiusie, dobranoc I dzień dobry, Republiko Czeska, dzień, dobry He he he! Na dworze straszliwy mróz, a ja modlę się, aby sen Jakuba Demla o Wielkim Białym Niedźwiedziu pozostał jedynie białym snem Happy End! LOVE STORY Motto: Im leichtesten Spiel findet man die emsteste Wahrheit . Spatbarockphilosoph Leibniz Cassiusie, moja ty krówko czarna i wydojona, dzięki tobie zjawiła mi się drabina Jakubowa z Biblii, dzięki tobie stanęło przede mną wydarzenie z chasydzkich legend, bez mała Dziewięciu bram... jedna z tych legend mówi o gminie chasydzkiej, gdzie wierzący Żydzi opowiadali sobie o cudach, że ich rabin jest Wunderrabbi, i że co wieczór idzie do lasu, a tam zwisa z nieba drabina i po tej Jakubowej drabinie rabbi wspina się do nieba. I siedział z chasydami pewien myślący Żyd, litwak, jak ich w Galicji nazywano, i on do tego stopnia wątpił w prawdziwość tej legendy, że pod wieczór wybrał się, aby dokonać oculata revisio, aby przekonać się na własne oczy... I tam pod lasem, już po zmroku, zobaczył, że rabin wszedł do tej chałupki, w chałupce pojawiło się światło, litwak potem przez okienko zobaczył, że leży tam opuszczona chora kobieta, że rabin rozpalił pod kuchnią, potem nastawił wodę na zupę, potem umył chorą od stóp do głów, całe ciało, potem nakarmił ją, po czym pocieszał ją i długo z nią rozmawiał... I oto co się stało: Kiedy niewierny Tomasz, Żyd, z tych, których nazywa się litwakami, wrócił do chasydzkiej osady, zapytano go, co widział... A litwak odpowiedział, że ten ich cudowny rabin rzeczywiście jest Wunderrabbi, że wspiął się po Jakubowej drabinie jeszcze wyżej niż do nieba, do samego jądra czynnej miłości bliźniego... Cassiusie, moja ty krówko czarna i wydojona, drabina Jakubowa sięga aż do nieba, jest to linia pionowa, wertykalna, zmierzająca aż tam, gdzie mieszka żydowski Jahwe, a moja drabina leży na asfaltowej szosie, która prowadzi z Libni aż do Ławeczki w Kersku, jest to drabina pozioma, horyzontalna, którą niemal codziennie jeżdżę do was, koteczki, tyle już lat jeżdżę autobusem, aby was tam pocieszyć, nakarmić, aby z wami, wy moi bliźni, aby z wami porozmawiać, pogłaskać was oczyma... Kiedy wysiadam z drzwi autobusu, te drzwi są bramą moich leśnych niebiosów, widzę te dziś miotające się w wichurze pnie brzóz i sosen, słyszę ten symfoniczny wiatr, jak dmie, i widzę, jak wychodzi mi naprzeciw ten niebieski chór kotów, jak ten wicher je niemal unosi, jak kładą się na grzbiety i patrzą na mnie w górę oczyma - naliczyłem ich, Cassiusie, czternaście par, ty jesteś piętnasty, idziesz ostatni, bo przez cały kwartał byłeś na wygnaniu, na emigracji, tam, na pustkowiu w lesie, na śmietniku, gdzie jest dom i bagno, które nazywa się Na Krawędzi Wieczności. Kiedy, Cassiusie, wysiadam z drzwi autobusu, wszystko, co widzę, proch i błoto, kamienie i porozrzucane papiery i szmaty, wszystko ma dla mnie wartość złota, moja zielono-biała furtka jest dla mnie bramą do nieba, tu i tam biegają kotki i koty, te psotne i figlarne zwierzątka, jak uczył mnie srebrnousty mistyk i poeta metafizyczny Thomas Traherne, są dla mnie poruszającymi się tu i tam klejnotami, i rozpiera je taka radość, że nie biegają, ale unoszą się nad parcelą i wśród listowia, i to odbiegają, to znów wracają... A ja, jak mi to powiedział Thomas Traherne, nawet nie chcę wiedzieć, że urodziły się, że kiedyś umrą... Dla mnie, Cassiusie, te moje koteczki unoszące się tu i tam w powiewach wiatru są oddalającymi się i przybiegającymi z powrotem paziami w jasnych pończochach, to kelnerzy w bluzach z białej francuskiej piki roznoszący uroczyste toasty... a wreszcie jest tu ten, który mnie najbardziej kocha, Pomarańcz, ten, który jednak nigdy nie pozwolił mi się pogłaskać. I ja, Cassiusie, jestem porażony, stoję i patrzę, po grecku stan ten określa się miyein... mam zamknięte oczy, które jednak otwarte są na drugą stronę, tam, gdzie zaczyna się mistyczny stan bódhi... I ta moja zielono-biała furtka jest końcem mojego świata, i widzę, jak z niebiosów unosi się w wietrze drabina Jakubowa, po której można wspiąć się aż tam, gdzie mieszka żydowski Bóg... tam, dokąd co wieczór wspinał się chasydzki Wunderrabbi, tak że ujrzał to nawet roztropny i niewierny litwak... teraz, właśnie w tej chwili znajduję się w Edenie, mieście, które wybudowane jest w raju, gdzieś tam, gdzie łączy się Eufrat i Tygrys, gdzie biegają i bawią się chłopcy i dziewczęta jak ruchliwe klejnoty... a ich oczy lśnią i błyszczą niczym szlifowane szafiry i szmaragdy, i bursztyny... do których jeżdżę codziennie autobusem po swojej poziomej drabinie, która asfaltową szosą łączy Libeń i Kersko. Nie mogę jednak zapomnieć wysiąść "Przy Ławeczce"! A wsiadać tylko na żądanie... PREMIERA Motto: Czczczy ttto wwwwina Szszszweda, zzzze jest Ddddduńczykiem ? Libor Fara, plastyk Teatru Za Balustradą Teraz ci, Cassiusie, coś opowiem. Na premierę Głośnej samotności oprócz premierowych widzów Teatru Za Balustradą zaproszeni zostali, albo, Cassiusie, sami się zaprosili towarzysze z wydziału czwartego KC KPCz. Ten czwarty wydział siedział w trzecim rzędzie, a przewodził mu sam Muller, który przyszedł w towarzystwie swojej małżonki i sześciu sekretarzy, a dwaj spośród nich nosili takie samo nazwisko: Baranek... No i ta Głośna samotność zaczęła się zgodnie ze scenariuszem, który napisał i reżyserował Evald Schorm, a już same tylko krążące wieści i plotki sprawiły, że dostał depresji i nawet nie odbierał telefonów. Obecny był i wprowadzał gości sam dyrektor Vodićka w ciemnoczerwonej marynarce z aksamitu obszytej czarną lamówką, a towarzyszył mu jego zastępca, aktor, pan Pfeućil w smokingu harmonizującym z jego nienagannymi manierami... No więc, Cassiusie, na scenie rozwija się Głośna samotność zgodnie ze scenariuszem... Wyróżniał się pan Mrkvićka, który oświadczył, że utożsamił się z rolą Hańty, że już od prób przestał być Mrkvićką i stał się Hańtą, Cyganie i Cyganki wcielili się w swoje role znakomicie, tak samo zresztą jak pan Bedrna jako Szef okazał się numerem jeden, nie mówiąc już o panach Hefmanku i Zednićku! A co dopiero sam tekst, który reżyser pan Evald Schorm mistrzowsko zmontował, rytmizując pełne tkliwości i czułości zdania z frazami i sytuacjami iście szarlatańskimi! A ja wolałem trzymać się aksamitnej kotary w drzwiach, na wszelki wypadek... A potem, Cassiusie, nastąpił antrakt, który spędziłem na przyjacielskiej rozmowie z samym kierownikiem wydziału czwartego panem Mullerem, po czym przedstawienie trwało nadal i widzowie byli zachwyceni, przywykli już do tych szarlatańskich i tkliwych mimicznych zagrań aktorów Teatru Za Balustradą... no i powiadam ci, Cassiusie, zbliżał się koniec, kiedy to Hańta pozwala się zgnieść tej prasie, nad którą pracował i którą sam reżyser Evald Schorm wywyższył, awansował, gigantyczną prasę otwartą ku widowni niczym skylab, skąd wychodzili wszyscy aktorzy i gdzie zbliżał się też ten nieodwracalny koniec protagonisty - Hań ty... A ja wolałem trzymać się nadal aksamitnej kotary w drzwiach, a tam w trzecim rzędzie siedział ten wydział czwarty z kierownikiem Mullerem i jego małżonką... i zbliżało się zakończenie, którego się obawiałem... Na scenie zjawił się pan Hefmanek, aktor numer dwa, jako Olbrzym, co ja mówię: wszedł, wtargnął, tak że aż się wystraszyłem i szarpnąłem tę aksamitną kotarę, i Hermanek jako Olbrzym zaczął ekspresyjnie krzyczeć wprost do tego trzeciego rzędu: - Przyjaciele, chciałbym wam zadeklamować wiersz, który napisał mój druh! I stanął na drabinie albo wspiął się na szczudła, wyciągnął nóż i w miarę jak recytował, nożem tym uderzał rytmicznie w portal... - Ten wiersz napisał mój druh na zebraniu partyjnym w Wonoklasach... a zaczął te swoje strofy pisać pijąc piwo "U Hofmanów", a potem pijąc piwo na Wlachowce! - krzyczał pan Hefmanek, i przy każdym słowie uderzał nożem w portal, tak że drzazgi i wióry dolatywały aż do trzeciego rzędu na wydział czwarty, a ja trzymałem się kurczowo aksamitnej kotary i słuchałem pełnej ekspresji recytacji pana Hermanka, który ciągnął dalej: - A potem mój druh zjawił się i pisał nadal wiersze Na Rożku, potem wrócił aż do Kofrów, teraz to nazywa się Na Cegielni, i pisał tam te wiersze na podstawce pod piwo, aby przezwyciężyć w sobie ból, że zabrania się młodym poetom pisać... później zaś zjawił się u Miillerów na Korabiu i tam pisał na podstawkach kolejne wiersze, u Miillerów, którym synka przywieźli z Garmisch-Partenkirchen w tym czterdziestym i piątym roku jako nieboszczyka, umarł bowiem jak poeta podczas gry zwanej hokejem... I, mili druhowie! Pochowano go na cmentarzu Na Korabiu i ma na pomniku złamany kij hokejowy, tam gdzie poeta Hlavacek, który leży kawałek dalej, bo nastroił swoją lutnię najniżej jak można, i jak Owidiusz dążył do osiągnięcia tego, co zakazane... I, przyjaciele - krzyczał pan Hefmanek, przypuszczając naiwnie, że ta jego rola będzie prostą drogą jeśli nie do Teatru Narodowego, to przynajmniej do Teatru na Winogradach... I nożem nadal dźgal portal, tak że drzazgi i wióry leciały aż do trzeciego rzędu na czwarty wydział... - I tak oto mój przyjaciel, już przeklęty poeta, zjawił się "U Hausmanów", aby wbrew bezprawiom epoki napisać na podstawce kolejny wiersz i wypić następne piwo... A w końcu zjawił się w "Browarze", gdzie piwo nalewa pan Daniel, po czym znów ślinił ołówek "Pod Królem Wacławem" i na papierowej podstawce pisał nową poetycką frazę, w końcu zaś, kiedy druh mój uświadomił sobie, że i tak jego wiersze nie będą mogły być publikowane, załamał się we łzach szczęścia i tragedii... I cóż ci, Cassiusie, mam powiedzieć, kolejne uderzenia i kolejne drzazgi dolatywały aż do trzeciego rzędu i spadały na wydział czwarty i pan Hefmanek - dzięki ekspresji swojej recytacji - miał już widzów w garści, przerażało ich to, że wydziera się z nożem w ręku... - A mój przyjaciel nie poprzestał na tym, szedł dalej, zatrzymał się też "U Horkych" i tam dokończył poemat swojego życia i wyrecytował go piwowarom z "Hangaru", ci jednak straszliwie go sprali... wykrzyknął pan Hefmanek w roli Olbrzyma, który zgodnie ze scenariuszem ma teraz zeskoczyć, połamać stół i stołową nogą niczym batutą dyrygować i śpiewać czule: Gdzieżeś ty była, siwa gołąbko? Siwa gołąbko, gdzieś ty była? A potem aktor Hefmanek, ogromny jak czarny koszykarz Magie Johnson, ryknął straszliwie wprost do trzeciego rzędu, adresując swoje orędzie jakby do samego kierownika wydziału kulturalnego - Panowie, jestem oprawcą, pomocnikiem kata! Nikt nie chce słuchać moich wierszy, proszę mi więc wybaczyć, że gwałtem wymogłem uwagę, bo któż w przeciwnym razie może w tym kraju mówić to, co chce! A właściwie te wierszyki na podstawkach pod piwo, te frazy, te wersy ja sam napisałem A oto mój wiersz w całości Po opoce, po krawędzi dama karo żwawo pędzi niczym boski Amor z lirą rozśpiewaną Pan Hefmanek ryczał z ogromną ekspresją i na po twierdzenie tego, co mówił, kłuł nadal nożem obudowę sceny i drzazgi dolatywały aż do trzeciego rzędu na czwarty wydział, który teraz jakby się ocknął, i przepy chał się, wymykał się z trzeciego rzędu, byle dalej, i pędził do aksamitnej kotary, tak że ledwie zdążyłem ukłonić się i teatralnie rozsunąć tę kurtynkę, bo, Cassiusie, zur Kunst gehort ja auch Schmierenkomodiantentum A tymczasem wydział czwarty siedział już przy stole w barze Teatru Za Balustradą i towarzysz Muller pił już szklanka za szklanką to swoje zernoseckie wino, a je go małżonka dotrzymywała mu kroku Usiadłem obok damy a z widowni rozległy się oklaski i długotrwała wrzawa i owacje dla kłaniających się aktorów A potem w foyer zjawił się też blady dyrektor Wodicka i jeszcze bledszy jego zastępca aktor pan Preucil, pierwszy sekretarz wydziału czwartego zaproponował im krzesła oboksiebie A mnie natychmiast zaatakowała pani Mullero wa -Jak mogliście wystąpić z takim paszkwilem! I to w czasie, kiedy obchodzimy Dzień Matki! - Co ma pani przeciwko temu, proszę pani - pytam - Mało panu jeszcze, że na scenie mówi się o tym, że Hancie umarła mamusia, a on sam zszedł do podziemi krematorium, żeby popatrzeć, jak jego kolega miele tam w ręcznym młynku kości jego mamy - powiedziała pani Mullerowa - No cóż - ja na to - od tego są nożyczki Może pan to - zwróciłem się do pana Preucila - wykreślić ze scenariusza I co jeszcze? - A potem ta okropność boję się domyśleć to do końca jak otwierają nożem urnę, a że mamusia lubiła kalarepę, wobec tego posypują w ogródku grządkę kalarepy mamusinym popiołem A pan to wystawia w Dniu Matki Pan, laureat Nagrody Klementa Gottwalda? - Co prawda, to prawda - mówię - Mnie to miejsce także irytuje - I znów zwróciłem się do pana Preucila - Możemy to skreślić w imieniu wszystkich mam i mamuś A co ty, Mirku - to do Mullera - masz przeciwko tekstowi? A Miroslav Muller mówi - Brak mi tam, Bogusiu, troszkę znajomości rzeczy Szef się tam użala "Hanto, przecież ty mi jeszcze za życia mielesz tego mojego żałosnego pisia"! Tego już dla mnie za wiele Przecież gdyby nie było wyrośniętego pięknego pisia, nie byłoby ani papieży, ani pierwszych sekretarzy A ja, Cassiusie, powiadam: - I to, Mirku, możemy wykreślić, tak samo jak całą tę finałową scenę z Olbrzymem poetą można usunąć, niech się to kończy tym, że Hańta ginie w prasie... Będzie to dramatyczny finał, tak jak Antygona, jak Katia Kabanova... No cóż, w moich tekstach można skreślać ad libi-tum... mówił mi to już Milan Kundera w Paryżu... "Słuchaj no, ty możesz być w Pradze, w tych twoich rękopisach można kreślić i zawsze tam zostanie coś, co zmierza do istoty rzeczy. Ale ja? U mnie wystarczy skreślić dwa koncepty i już tekst mi się rozpada..." I Mirek Muller się ucieszył. - O to, Bogusiu, chodzi, myśmy tu przyszli tylko po to, aby teatrowi dopomóc... my przecież nie stawiamy stopy na gardle poety, na jego kruchym gardziołku, i nie nasłuchujemy, czy szczerze rzęzi... Co to, to nie! Wydział czwarty jest po to, by jak chce Baudelaire - strzec istoty i kształtu poezji... A ja powiadam: - Słuchaj no, Mirku, masz rację, nie tak dawno jako gimnazjalista pisałeś wiersze do szkolnego pisma... a teraz, z ręką na sercu, piszesz już drugą powieść, a ja nie waham się stwierdzić, że kontynuujesz poetykę Flauber-ta i Balzaca, i "Playboya". I wyobraź sobie, Cassiusie, pierwszy sekretarz wydziału czwartego uśmiechnął się życzliwie i powiada: - Słuchajcie, towarzysze, partia posłała nas tu nie po to, abyśmy zdjęli z afisza Głośną samotność, partia nigdy niczego nie zakazuje... tylko wam, pracownikom teatru, delikatnie sugeruje, abyście się sami zastanowili nad tym, jak ma wyglądać socjalistyczna forma i treść dzieła sztuki... Ale, Bogusiu, kto ci radzi, kto cię namawia, abyś postępował tak nieprzyzwoicie, jak tu postępujesz? A ja, Cassiusie, na to: - Mirku, przyjaciele, moją nauczycielką jest historia... Fabius Cunctator, który cofając się przed słoniami Hannibala w końcu pod Kannami zwyciężył w długiej wojnie z Kartaginą... I Mirkowi Miillerowi podobała się moja postawa. - Słuchaj, ty draniu, a więc my jesteśmy tymi słoniami? W porządku, niech przyniosą jeszcze kilka flaszek żernoseckiego, a wy, towarzyszu dyrektorze - to do Wodićki - zaproście i poznajcie mnie z aktorami, zaproście też obsługę techniczną, wzniesiemy toast za pomyślność dzisiejszej premiery... I do foyer teatru wszedł prostoduszny aktor pan Bedrna i zawołał to, co powiedział już na scenie: - No a teraz zrobimy sobie wszyscy wspólne zdjęcie! PS WKersku, 22 stycznia 1993 roku, dmie wiatr z południa. Nieopodal Sumatry płonie dwieście tysięcy ton ropy. A Jelcyn powiedział gdzieś w świecie: "Trzeba trzymać palec nie tylko na cynglu broni atomowej, lecz także na pulsie drugiej ręki". KOCIA MASKARADA CZYLI SPOWIEDŹ BEZ ROZGRZESZENIA Motto: Najdłuższa droga okrężna jest najkrótszą drogą do domu... James Joyce: Ulisses O czymże to ja właściwie chciałem pisać? Już sobie przypominam... O Kozaku, któremu podczas wojny domowej zabito rodziców, siekierą zarąbali ich w domu, kiedy to Kozak zobaczył, podpalił swoją rodzinną chatę, objechał na koniu ten płonący domek, wyrwał sobie garść włosów i wrzucił je na strzechę w płomieniach, a potem już tylko... być stąd daleko, dalej, jeszcze dalej! Ja, Cassiusie, też mam taką naturę, gdybym przyjechał do Kerska i zobaczył, że ktoś mi te wszystkie moje koty wymordował, to i ja także nie miałbym już po co żyć... i pewnie bym również tę naszą szopę, gdzie jest siano z tej naszej łączki, tam, niżej, nad Weleńską Strugą, to bym to siano wraz z szopą podpalił, wyrwałbym sobie z głowy resztki włosów i wrzucił je do ognia, tak jak to czytałem w Armii konnej Babla o nieszczęsnym dumnym Kozaku... Ale ja, Cassiusie, jestem barbarzyńcą na inny sposób... Mam pudełko po butach pełne lekarstw i zamiast się oszczędzać, by miał kto dać wam jeść i pić - niszczę się, zażywam lekarstwa, które widzę, najchętniej przyjmuję lekarstwa w postaci proszków, tabletki zielone i żółte, niebieskie i białe, według koloru, nie dbam o to, co radzą mi lekarze, wprost przeciwnie: zażywam te proszki pod wrażeniem chwili jak cukierki, ataralgin popijam piwem, aspirynę również, Nitri-Mack-Retard także i corin-far oraz cerucal tak samo. A potem się dziwię, że mam odchylenia, kiedy idę przez to swoje mieszkanie na Sokolnikach, że zapaskudzam sobie łokcie w wygódce w Kersku, że jąkam się i tracę pamięć, i myślę sobie, że robię coś Bóg jeden wie jak genialnego i jeszcze się tym chwalę, tak jak teraz, przy pisaniu. A że jestem niespokojny? A że jestem zdezorientowany? Jakżeby inaczej? Przecież niemało kosztowało mnie pracy, nim udało mi się zgodnie z Arthurem Rimbaudem i Antoninem Artau-dem wprowadzić zmysły w stan czuwania... a że majaczę? Ileż musiałem się nachlać, zanim zrozumiałem poetykę Edgara Allana Poego? A teraz, Cassiusie, dodaj do tego tę kombinatorykę pigułek zalewanych piwem. No to cześć! I jakże się tu potem nie dziwić, że czasem wypluwam z ust monetę dla przewoźnika Charona, jakże się potem nie dziwić, że się dziwię? Ale! Ja zawsze byłem tak trochę bardziej zdrożny, i to jest problem mojego stylu... Bo - do kółeczka, do kolusia... I kręci mi się w głowie... Ale największe utrapienie ma ze mną pan profesor Alouśek Stork, lubimy spacerować sobie kerskimi alejami... I na przykład! Zatrzymujemy się przy stawie w lesie, stawie, nad którym wznosi się willa jakby stworzona do popełnienia morderstwa, willa, na której ogromne betonowe litery układają się w napis: NA KRAWĘDZI WIECZNOŚCI. Idziemy w milczeniu, a ja jak zwykle coś znalazłem, była to fiolka drażetek w kolorze żółtym, i ja natychmiast, Cassiusie, jako że jestem ostrożny, łyknąłem jedną, a potem jeszcze jedną... A pan profesor spytał mnie czule: - A cóż to pan żre? A ja mówię: - To nic, to pigułki, proszę, niech się pan poczęstuje - i zaproponowałem mu, a on najpierw chwycił się za głowę, po czym wyciągnął palce aż ponad wierzchołki brzóz i ryknął: - On opycha się guaralem jak cukierkami! - Po czym teatralnie ugiął nogi w kolanach i idąc tak, grzebał paznokciami w liściach zaścielających aleję i w tej chwili wyglądał jak piękny człowiek kromanioński... I dwaj ludzie, wczasowicze, mijając nas usłyszeli znowu: - On opycha się guaralem jak cukierkami! - I pan profesor stuknął się w czoło, a potem mi oznajmił: - Ci dwaj... to moi pacjenci ze szpitala na placu Karola... Kiedy indziej znów, Cassiusie, przyjeżdża do Kerska pani Olinka Jung, kiedyś mieli cyrk i była kochanką Vitezslava Nezvala, a w końcu Jareczka Kladivy... Kiedyw Pradze szliśmy mostem Czecha, nagle nam zniknęła... Jareczek patrzy w dół, tam nie skoczyła, i nagle słyszymy głos z góry, podnosimy wzrok, a tam, na kolumnie mostu, stoi ta Olinka, robi gwiazdę i posyła nam całusy jak w cyrku... - Tu jestem, ty moja papużko! I ta oto dama, Cassiusie, przyjechała na moją parcelę akurat wtedy, gdy był tu pan profesor Alouśek Stork... a ona prosto z mostu: - Bardzo się cieszę, że jest pan profesorem, jaką kurację, jakie pigułki by mi pan polecił. Mam nie tylko dolary, ale i marki. Jaką kurację by mi pan przepisał, co mam robić, żeby schudnąć? A profesor Alouśek Stork zaśmiał się straszliwie i ryknął: - Nie trzeba tyle żreć! A nasza alejka nosi numer dwadzieścia cztery, i daleko, aż w alei numer cztery, niemal tuż obok gospody "Gajówka", tam pan inżynier Hubka, który również cierpiał na otyłość, i właśnie kończył zajadać niemal całą struclę, tak się przestraszył tego głosu, który nadleciał i poprzez brzozy i sosny: - Nie trzeba tyle żreć! że, choć był koło swojego domku sam, odtrącił talerz z nie dojedzoną struclą i przerażony wpatrywał się poprzez korony drzew w błękit nieba... I tak samo, Cassiusie, jest ze mną i z tymi lekami, nieustannie, dokoła, dokolusia... ja naprawdę lubię ssać te pigułki jak cukierki... I na niedzielę, Cassiusie, prosiłem zawsze o przepisanie mi guaralu, aby panu profesorowi Alouśkowi Śtorkowi, kiedy przyjedzie tu sobie odpocząć, sprawić przyjemność. Guaral, guaral, guaral! Oczywiście, Cassiusie, całkiem szczerze: w ten sposób pewnie tej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury nie dostaniemy! Cassiusie! W czwartek przyjechałem autobusem, w śniegu i mrozie, przygnębiony, zamierałem ze strachu na myśl, że znajdę was zamarznięte na kość, tak jak te chińskie gliniane konie i żołnierzy w kolumnadzie... I, Cassiusie, do autobusu wyszedł mi naprzeciw nie tylko Pomarańcz, nie tylko Szwarcwald, ale i wszystkie te pozostałe skarpeteczki i murzyneczki, przez śnieg, i ten suchy zmarznięty śnieg wprawiał je we wspaniały nastrój, i Pomarańcz tańczył, chodził na tylnych łapkach przez śnieg, i te murzyneczki i skarpeteczki, wszystko zbliżało się do mnie tańcząc poprzez suchy iskrzący się śnieg... Dokoła, dokolusia. Jutro się będzie tańczyć wszędzie! A ja byłem przerażony swoim brakiem wiary... Kotki postanowiły chyba dodać mi sił, żebym nie odchodził z tego świata, w którym żyją o głodzie wśród śniegu tańczące kotki. Gołąbki moje! Dzieciątka moje, dziękuję wam... a tobie, Pomarańczu, który przeszedłeś już tyle razy zapalenie płuc, tobie posyłam w powietrzu całusa... Wiesz, Cassiusie, jak tak jeżdżę całe dziesięciolecia do was, do Kerska, stwierdzam, że ciągle znajduję się w tym samym miejscu... Ciągle wstaję i poruszam się chwiejnie w tej swojej sypialence, kiedy wyciągam w bok ramiona, paznokcie obu rąk mam całe w farbie ze ścian, wlokę się ciągle w tym samym miejscu do wychodka, ciągle golę się w ten sam sposób i boję się spojrzeć na siebie w lustrze, a jeśli już, to zza węgła w lustro w łazience, i ciągle piję tę samą kawę, i ciągle palę tego samego papierosa, i ciągle wkładam te same gacie, i ciągle wciągam dżinsy i koszulę, i ciągle, dziesięć lat i dłużej, stwierdzam, że wkładam tę samą koszulę, tylko w innym kolorze, i kurteczkę, i w ten sam sposób zakładam okulary, i ciągle w ten sam sposób szczam do umywalki, i ciągle w ten sam sposób obiecuję komuś przez telefon, że przyjdę do „Tygrysa", i ciągle w ten sam sposób wracam, aby przekonać się, czy nie kapie woda, czy zakręciłem kurek gazu, i wracam raz jeszcze, by to wszystko ponownie skontrolować, a potem zamykam za sobą i jadę na dół windą, niewolny od obaw, czy rzeczywiście pozakręcałem wszystkie kurki i krany? I wlokę się na autobus, i wciąż przez tych dziesięć lat jestem w tym samym miejscu, i dworzec autobusowy jest ten sam, tylko dawniej Na Florencu, a teraz wsiadam na dworcu autobusowym tam, gdzie przez dwadzieścia lat wchodziłem do mojego domku, Na Krawędzi Wieczności, a więc do tej względnej wieczności, i znam ulicę Ronkową, i ulicę Vacinową, a tam, gdzie jest drogeria, tam była gospoda „U Klouczków", a dalej jest ta sama gospoda „U Doudów", a potem jadę koło tej samej Czeskomorawskiej Kolben Daniek, i codziennie przejeżdżam koło Harfy, gdzie jest teraz winiarnia „Pod Platanem", i wciąż tą samą drogą obok restauracji „Na Podiebradzkiej", dawniej „Bratysława", gdzie wciąż jest ten sam przystanek i niemal ci sami podróżni... a potem te same poruszające się reklamy, aby było je widać z jadącego auta... znam je już na pamięć... i te same firmy i ten sam koniec Hloubietina z gospodą „Na Starej"..., a dalej to samo na Czarnym Moście... po czym ten sam wjazd pod górę do Poczernic, a teraz te same firmy, Jerzy Prokop, cukiernia, ale już jest skasowana, i ten sam sklep rzeźniczy - Diviśkova... I oto jestem na tej samej drodze już od piątego roku życia, Praga - Nymburk przez Nehvizdy, jest tu nowy zajazd i sklep masarski, "U Wydrów", tak się to nazywało. Tu z panem Vodvarką pięćdziesiąt lat temu budziliśmy starego Wydrę o drugiej godzinie w nocy, aby postawił na nogi kapelę, i wszyscy, kto tylko chce, niech przyjdą do Wydrów, że pan Vodvarka płaci za wszystko... a potem grało się tu do rana, pan Vodvarka wykupił cały kramik wódki i częstował wszystkich, a potem jechało się dalej, do Kolonii i kapela grała Kolonio, Kolonio... I jechało się do Nymburka, ojca ta wyprawa niemal zabiła, ale Vodvarka, jako że wygrał w ferbla, śmiał się... ale było to, choć żywe, tylko we wspomnieniu na tej drodze... a potem znów kilka budynków, jak zawsze, a potem szosa, a potem do Mochowa, a dalej zakręt... i ciągle to samo, Cassiusie, ciągle to samo, dokoła, dokolusia, wciąż Cesarska Kuchnia, a dalej Przerow, i ciągle te same przystanki i zakręty, a ja siedzę i jest mi zimno... i te same skrzyżowania, i ten sam przystanek Sernice, i te same szklarnie... i kierowca autobusu tym samym głosem pyta: - A będą na pana kotki czekać? Wczoraj naliczyłem ich czternaście... A ja w ten sam sposób wlokę się kulejąc do drzwi autobusu, i w ten sam sposób wysiadam i za każdym razem niewiele brakuje, bym upadł... i autobus w ten sam sposób czeka, dopóki nie przejdę na drugą stronę alei, a ja już przez druciany płotek widzę, jak wychodzi mi naprzeciw Pomarańcz ze Szwarcwaldem... A wczoraj po raz pierwszy w tym roku padał śnieg, okrutny mróz, ale wszystkie koty wybiegają mi z furtki naprzeciw i tańczą, podskakują, fikają koziołki, walczą stojąc na tylnych łapkach i popisują się, bo już mnie dziś nie oczekiwały, a ja im dziękuję, kłaniam się im: - Dziękuję wam, dziękuję wam, dziękuję wam! I tak oto, Cassiusie, odłożyłem samobójstwo na kiedy indziej, a może na zawsze, dzięki Pomarańczowi, który, choć chory, zatańczył mi najlepiej, jak umiał, był niedołężny, ale widziałem, że chce mi zrobić przyjemność, że mnie prosi, abym nie zamierzał wyprawiać się na drugi brzeg rzeki Lete bez Charona... bo stale poruszam się tylko i wyłącznie po okręgu, dokoła, dokolusia... i kotki wyczuły to i o głodzie w mrozie fikały na śniegu koziołki, zmagały się ze sobą, i tylko ty, Cassiusie, ty stałeś na samym końcu, ten czarny w tyle, a kiedy przeszedłem obok tańczących kotów, podniosłeś się, a ja jak zwykle nastawiłem ci palec i ty jak zwykle trąciłeś go tym swoim wilgotnym czarnym noskiem, zamknąłeś jak zawsze oczy i opadłeś ciężko na przednie łapki, a potem wraz z resztą kotów ruszyliście za mną przez śnieg do stołu i ławki, wszystko zasypane było śniegiem, który chrzęścił pod moimi lekkimi dżinsowymi pantoflami, a ja otwarłem drzwi i szybko jak zawsze roznieciłem pod kuchnią ogień, abyście, kotki, dzieciątka moje, miały ciepłe mleczko, najpierw jednak podzielę i rzucę wam dwa pieczone kurczaki... Zasłużyłyście na nie, bo gdyby was nie było, nie byłoby także mnie, bo nie mam innego powodu żyć... PS Jest sobota 6 lutego 1993 roku, jutro będzie pełnia piękna jak musująca aspiryna, jest, Cassiusie, miesiąc luty i na Połabie zaczną przylatywać skowronki. Właściwie będą powracały, także dokoła, dokolusia. A ja wychodzę im naprzeciw. Kroczę obok kościelnego pola, mijam rzadki zagajnik, który nazywa się W Bejkowcu... A potem już i tylko zagony i Farna Droga, która kończy się kropką iskrzącego się kościółka w Wełence. Nad Farną Drogą i nad łanami znów będą unosić się skowronki zawieszone na niciach, na uwięzi, w samym niebie, i tak oto nadejdzie do Kerska wiosna, ja, jakby przepowiadając ją, w zeszłym tygodniu nazrywałem bazi z leszczyn i kotków z nich. Płonąc płonąc płonąc O Panie, Tyś wydarł mnie, O Panie, Tyś wydarł mnie płonąc. Starczy ci to, Cassiusie? Napisał to święty Augustyn... a jego mamusią była święta Monika, zresztą też Murzynka. Starczy ci to? Starczy? - pytam. INAUGURACJA I MONOLOG WEWNĘTRZNY PROGRAM INAUGURACJI I CEREMONIAŁ PRZYSIĘGI PIERWSZEGO PREZYDENTA REPUBLIKI CZESKIEJ we wtorek 2 lutego 1993 r. Motto: Hamlet, U se promene, hsant au livre de lui-meme. Stephane Mallarme " Pan prezydent Wacław Havel Zamek w Pradze Panie prezydencie Republiki Czeskiej! Dziedzicu tradycji przemysławowskich! Powiedziałem Panu na Zamku: „Langster Weg 'rum ist der kurzeste Weg nach Hause". Najdłuższa droga okrężna jest najkrótszą drogą do domu. Tak to ujął Leopold Bloom w Ulissesie Jamesa Joyce'a. To pan jest tym Ulissesem, który z długotrwałej wojny powrócił do ojczystej Itaki. Jest Pan w domu i Pańskie pomyłki nie były błędami, ale!... Dzięki temu wszystkiemu otwarły się przed Panem bramy nowego poznania. Wszystkie koteczki, a jest ich czternaście, cieszyły się, nie wyłączając Cassiusa, który tak jak Pan spędził trzy miesiące na emigracji. Teraz i on jest już w domu. Pański Bohumil Hrabal Kersko, 3 lutego 1993 roku Zamarza mi ołówek. A więc raz jeszcze: Pański Bohumil Hrabal. 12:45 Prezes Rady Ministrów przyjeżdża na Zamek (Matyaszowa Brama) 12:50 Przewodniczący parlamentu przyjeżdża na Zamek (Matyaszowa Brama) ...a więc klucze, które mieli minister kultury i pierwszy sekretarz wydziału czwartego i inni strażnicy skarbu Skowronków, tych kluczy do Skowronków strzegli nadaremno, tak jak koncesjonowana firma Branald i Pilaf, Adolf i Franek, te Skowronki, moją pierwocinę, odesłali mi nadaremnie... - Kochasiu, dzisiaj pisze się inaczej, nadeszły inne czasy... - mówił mi wówczas gniewnie Franek, autor Stryja Bonifacego... A ja, Cassiusie, z ręką na sercu, w cztery oczy, jestem z tego zadowolony... I jeszcze, Cassiusie, o czymś zapomniałem. Boć przecie te Skowronki na uwięzi w końcu się ukazały... - Choćbyście robili, co chcecie - powiedziałem do pierwszego sekretarza - szydło, Mirku, wyjdzie z worka... Kiedy w owym roku pięćdziesiątym szóstym przyszedł nowy dyrektor, Skowronki na uwięzi były już w zapowiedziach, lada chwila miały się ukazać, już-już... A jednak nowy dyrektor, pisarz, z obrzydzeniem przyniósł do redakcji w palcach róg stronicy i ze wstrętem pokazywał te zapowiedzi... i tak jak ty, Mirku, zwrócił się z niechęcią do redaktorów: - I wy to świństwo zamierzacie wydać?... I upuścił te zapowiedzi na ziemię, i skład poszedł do przetopu, a wydrukowane arkusze na przemiał, do Składnicy Surowców Wtórnych, papier, na Bubnach... i mówię ci, Mirku, w końcu, kiedy już chciało mi się na te Skowronki rzygać, w owym roku sześćdziesiątym drugim, ukazały się uroczyście i sławnie, te same Skowronki, które Adolf i Franek, Branald i Pilaf, od razu odrzucili, i za te same stronice dostałem później także nagrodę wydawnictwa "Pisarz Czechosłowacki", i byłem numerem jeden, i byłem czempionem, i ozdobnym klejnotem... A że, Mirku, chciało mi się rzygać?... 13:00-13:15 Na Zamek przyjeżdżają prezydenci sąsiednich państw (Matyaszowa Brama) Prezydenci przyjeżdżają w trzyminutowych interwałach. Premier wita gości w Sali Wejściowej. Osoby towarzyszące głowom państw uczestniczą w powitaniu w Sali Tronowej. Siedziałem na brzegu łowiąc ryby. Poza mną jałowa równina. Te urywki niech wesprą mój pałac w ruinie. Stanie się tak jak pragniesz. Hieronim szalony. Datta. Dayadhvam. Damyata. Santi, śanti, śanti Halo, jak się masz, Jarku, co porabiasz, a jak tam żona, a dzieci czy zdrowe? Zapomnij o wszystkim, co było, jesteś numerem jeden, który przyozdabia obywateli, wygłosiłeś przemówienie nad Palachem, i co porabia żona, jak się mają dzieci? Tę pamiątkową księgę In memoriam Jarosława Kladwy przygotowywaliśmy na dzień dwudziestego siódmego kwietnia, świąteczny dzień Jarosława 1987, ja tę swoją mowę pogrzebową, Józef Jira miał tę swoją grafikę, a Oldfich Hamera swoją graficzną epopeję ku pamięci Barranda i... boję się to napisać... ale wypiłem już tyle fińskiej wódeńki, że nie czuję żadnych oporów... na końcu tego In memoriam znajdował się tekst Jarosława Kladivy, jego Mowa nad trumną Jana Palacha, pan rektor Stary prowadził wówczas ten kondukt, a Jarek wygłosił to przemówienie pożegnalne, którym chcieliśmy zakończyć to In memoriam, i to przemówienie pożegnalne już się tam znajdowało, ale potem któryś z nas powiedział, że to postawi pod znakiem zapytania jego możliwości publikowania, wystawiania, i że mogłoby go uratować wykreślenie tego przemówienia Jarosława Kladivy, że w przeciwnym wypadku musiałby zrezygnować z udziału w tym In me-tnoriam... i wobec tego my -bynajmniej nie odważni -wykreśliliśmy je, jedynym, który je zostawił, okazał się odważny Oldfich Hamera... nie jest to usprawiedliwienie, nie jest to wyjaśnienie, to fakt, że i ja postąpiłem jak tchórz, i ja zgodziłem się na to, i ja jestem tym, który był tym, który wyjaśniał pierwszemu sekretarzowi wydziału czwartego, dlaczego tracę zmysły z powodu nie istniejącej groźby... tak jak Jareczek Kladiva, który wygłosił przemówienie nad spalonym kontynuatorem Mistrza Jana Husa, ten mój Kladiva tracił zmysły przez cały ten czas, kiedy pisaliśmy wspólnie mój życiorys i strukturę oraz literacki portret, moją sylwetkę twórczą... 13:50 Prezydent elekt wraz z małżonką przyjeżdżają na Zamek (Matyaszowa Brama) Na schodach stoi straż honorowa. W Sali Tronowej na prezydenta i jego małżonkę czekają prezes Rady Ministrów i przewodniczący parlamentu. 14:00 Prezydent elekt z orszakiem wchodzi do Sali Władysławowskiej Fanfary z 4 frazy Ósmej symfonii A. Dvofaka. I cóż ci, Cassiusie, mam powiedzieć... Kiedy przyszedłem do Ottów, na zamówionym stole - zamiast półmisków - leżały porozrzucane moje teksty Zaczarowanego fletu, teksty pana Havla na temat szekspirowskiego Hamleta... Słowa, słowa, słowa... jeśli się już, Cassiusie nie mylę... a wreszcie to najważniejsze... cały stół, z górą czterdzieści graficznych przesłań przyjaciela i kolegi Jurka Anderlego... antywojenne przesłania, które wystawiał już za komunistów, z antywojennymi obrazami olejnymi cykli żołnierzy, austriackich żołnierzy, którzy zginęli podczas pierwszej wojny światowej, cykli, o których Jurek Anderle powiedział reporterowi "Kwiatów", że namalował je po to, aby wyrazić swój sprzeciw wobec agresywnych kręgów imperialistycznych, którym przewodzi rząd w Waszyngtonie... Ale, Bogusiu, to, co tu ukrywać, prawda, ale czy pan wie, jakie miałem z tymi "Kwiatami" kłopoty? Nie chcieli mnie wpuścić do Stanów Zjednoczonych właśnie za to, co powiedziałem w wywiadzie dla "Kwiatów"... 14:25 Salę Władysławowską opuszcza korpus dyplomatyczny, posłowie i wszyscy goście Jako pierwszy po orszaku prezydenta na Trzeci Dziedziniec wychodzi korpus dyplomatyczny, aby wziąć udział w defiladzie wojskowej Jako drudzy wychodzą posłowie parlamentu i pozostali goście, zdążając korytarzami do Sali Hiszpańskiej. I tak w kawiarni "Arco", w Galicji, a może i w Pradze, w dawnej Austrii, siedziało żydowskie towarzystwo... Pan Diamant zgłasza durch, ale pada na podłogę. Przerażenie. Gracz obok pana Diamanta chwyta się za serce. - Czego pan się tak przestraszył, panie Chane Dwoszak? A Chane powiada: - A wie pan, jak łatwo ten szlag mógł trafić mnie? I ten kłopotliwy moment, Chane pochyla się nad martwym, zagląda w karty w palcach nieboszczyka... - Co pan robi, panie Chane Dwoszak? - Chcę tylko popatrzeć, jak nieboszczyk pan Diamant chciał tego durcha zagrać... Też dobrze, i tak się może zdarzyć. Ale później nasuwa się pytanie: kto pójdzie zawiadomić małżonkę? Wszyscy wzdragają się, jedynie Chane Dwoszak zgadza się, idzie i puka do drzwi. Otwiera pani Diamantowa i pan Chane Dwoszak pyta: - Przepraszam, czy tu mieszka wdowa po panu Diamancie? Pani jest oburzona. - Co też pan mówi? Pani Diamantowa - owszem, ale wdowa? A pan Chane Dwoszak: - Założy się pani? Też pięknie, ale jest też inna wersja... Chane Dwoszak puka, pani Diamantowa otwiera, a Chane: - Łaskawa pani, pani małżonek siedzi w kawiarni "Arco" i wróci później do domu... Pani Diamantowa gniewnie: - A to łotr! A to łajdak! I na pewno gra w karty! Chane Dwoszak przytakuje: - Gra! Gra! A pani Diamantowa: - Jeśli gra, to na pewno przegrał, i to sporo przegrał, prawda? A Chane Dwoszak - Przegrał, łaskawa pani, i to sporo... A pani Diamantowa: - Ażeby go szlag trafił! A pan Chane Dwoszak: - Od pani ust, łaskawa pani, do bożego ucha krótka droga! Właśnie się to stało, leży na podłodze w kawiarni "Arco"... zdążył tylko przedtem zgłosić durcha... 13:20 Rozmowa premiera z prezydentami (Sala Brożka) Obecni: premier, prezydenci, przewodniczący parlamentu, minister spraw zagranicznych Republiki Czeskiej, tłumacze. Po opuszczeniu przez głowy państw Sali Tronowej towarzyszące im osoby przechodzą korytarzem do Sali Władysławowskiej. Kiedyś, w listopadzie pięćdziesiątego pierwszego roku, zaczęły do mojej celi przez szpary nie przepuszczającego światła okna przylatywać muchy. Policzyłem te muchy, było ich dwadzieścia siedem Musiałem się bardzo starać, aby mi nie pouciekały. Dawniej, kiedy wyprowadzali mnie na przesłuchanie, szedłem roztrzęsiony i powoli zawiązywałem sobie oczy ręcznikiem. Teraz starałem się wyjść z celi jak najszybciej, aby drzwi na korytarz pozostawały otwarte jak najkrócej. Tak samo postępowałem podczas powrotu z przesłuchania, aby drzwi zamknęły się natychmiast. I pierwsze moje zadanie: policzyć muchy, by przekonać się, czy któraś mi nie uciekła Byłem bardzo szczęśliwy, gdy naliczyłem ich znów dwadzieścia siedem. Dzieliłem się z przyjaciółkami jedzeniem., kilka kropli to kawy, to znów zupy, garść okruszków chleba. Musiałem leżeć i spać z rękoma na kocu i muchy siadały mi na rękach i na twarzy i gryzły mnie, i piły krew... Nie wiem dokładnie, jak długo żyłem z muchami. Odkryłem wówczas jeszcze inne zwierzęta, pająki. Miałem problem: A jeśli pająk schwyta którąś z much? Coraz bardziej byłem sam, much było coraz to mniej i mniej, co sprawiało, że byłem bardzo nieszczęśliwy. W końcu zniknęły wszystkie i zostały mi tylko pająki... Jakże opiszę nieludzkość ludzi i ludzkość much? do 13:30 Posłowie do parlamentu, ministrowie, korpus dyplomatyczny i goście przychodzą na Zamek Przybywający idą pieszo przez pierwszy dziedziniec do Matyaszowej Bramy. Idą przez sale Plecznika i Rothmayera, gdzie przy pomniku T.G M. pełnią straż dwaj żołnierze. Dalej idzie się przez korytarze Klinowy i Szeroki, gdzie stoi szpaler Straży Zamkowej, korytarzami w Skrzydle Południowym obok Kancelarii Wojskowej do Sali Władysławowskiej. - Słuchaj no, Bogusiu, coś ty nabroił z tym Menzlem... z tym Skowronkiem na uwięzi? Przecież to przepis, jak likwidować komunistów. Pokazaliśmy to sekretarzom powiatowym w Chociebożu... I wiesz, Bogusiu, co powiedzieli? - No, co, Mirku, co? - Ja ci to powiem... krzyczeli... dawać ich tu, już my to załatwimy z nimi po komunistycznemu... Kiedy się zejdziemy wszyscy... ten Skowronek na uwięzi jest w sejfie... trzy klucze, ja mam jeden, drugi ma minister kultury, a trzeci pierwszy sekretarz... to tak, Bogusiu, jakbyś chciał komuś pokazać koronę królewską, skarby narodowe... trzy klucze muszą być do kupy... w przeciwnym razie skarbiec się nie otworzy... - To Skowronki na uwięzi, Mirku, są takie sławne? 13:45 Kończy się rozmowa prezesa Rady Ministrów z prezydentami Głowy państw w towarzystwie ministra spraw zagranicznych i kierownika protokołu MSZ opuszczają Salę Władysławowską. Prezes Rady Ministrów i przewodniczący parlamentu powracają do Sali Tronowej. Przychodzi kanclerz Zgromadzenia Narodowego. Ze mnie, Cassiusie, byłby chyba kiepski krytyk. Na pytanie redaktora, gdzie nauczył się swojej subtelnej ironii, Adolf Branald odpowiedział: Od tatusia. Kiedy nie chciał, abym chodził z pewną dziewczyną, tatuś mi powiedział: Zauważyłeś, że jej mamusia ma czerwony noseczek? Oto jak mnie tatuś nauczył subtelnej ironii. Ale teraz, Cassiusie, ja się zabawię w krytyka... To, czy synalka interesowało, że mamusia ma spiczasty czerwony nosek... to na pewno nie. Młodego mężczyznę interesowało, czy córka ma pizdę do rzeczy, a tę pannę interesowało - wedle Schopenhauera - czy młody mężczyzna ma chuja nie od parady. 15:15 Składanie życzeń przez prezydium Zgromadzenia Narodowego Składanie życzeń przez członków rządu (Sala Spotkań Towarzyskich) Wokół grających w karty stoją kibice. Niekiedy, wnioskując z tego, jak trzymają papierosa, jaką mają minę, jak gestykulują, ich faworyci wychodzą tą albo ową kartą. Pan Diamant, dopóki jeszcze żył, chciał wyjść kierową damą, ale jego kibic po drugiej stronie stolika klepie się lekko w dziurkę od guzika po lewej stronie swojej marynarki. I pan Diamant przytakuje i uszczęśliwiony wychodzi w ten kier I przegrywa A później, przy kawie, pan Diamant złości się - A toś mi pan świetnie poradził z tą kierową damą Po co stukał się pan w serce ? Ale jego kibic broni się - Merne Name aber ist Caro Kiedy indziej pan Diamant zamierza wyjść w karową kartę, jednakże jego kibic pan Caro wskazuje palcem na siebie I pan Diamant uszczęśliwiony wychodzi w karowego waleta , i przegrywa. Przy kawie złości się - Znów mi pan, panie Caro, głupio kibicował A pan Caro spokojnie - Dobrze panu pokazywałem, powinien pan wyjść w piki Was macht ein Herz? Pik! Pik! Oczywiście, zacząłem opowiadać o karciarzach i kibicach, ale chciałem się tylko przygotować, ta anegdota to tylko tajm aut czas na odpoczynek w kawiarni "Zur Fmke" albo "Arco", słowem - w galicyjskiej kawiarni, być może we Lwowie, w Lemberg. Posiedzenie parlamentu Przysięga prezydenta republiki "Przysięgam wierność Republice Czeskiej. Przysięgam, że będę przestrzegać jej Konstytucji i prawa. Przysięgam na swój honor, że urząd swój będę sprawował w interesie całego narodu i zgodnie ze swoim sumieniem i wiedzą". Ale, Cassiusie, to jeszcze nie koniec tego wszystkiego Owa szlachetna pani Pflausch, właścicielka galerii w West faln, przyjechała wraz ze swoim drukarzem i absztyfikantem, w "Zielonym laboratorium" zachwycała się aksamitną rewolucją, ściskała mnie i gratulowała, jakież to szczęście mnie teraz spotkało, że zgadza się z tym także prezydent republiki, a przede wszystkim grafik Anderle zgodził się dać do dyspozycji swoje grafiki, to szczęście, że w jednym tomie ukaże się mój Zaczarowany flet, Słowa, słowa, słowa Havla i czterdzieści grafik Jerzego Anderlego 14:20 Prezydent opuszcza Salę Władysławowską Fanfary z Libuszy Smetany Organizacja orszaku podczas opuszczania sali 1) po lewej prezydent, po prawej - jego małżonka 2) po lewej stronie przewodniczący parlamentu, po prawej - jego małżonka 3) po lewej stronie premier, po prawej - jego małżonka 4) kierownik Kancelarii Prezydenta Republiki 5) głowy państw (kolejność wyznacza okres sprawowania urzędu) 6) naczelnik Kancelarii Wojskowej Prezydenta Republiki 7) prezydium Zgromadzenia 8) rząd Pan Rachlik przechodząc obok handlu zbożem pana Polłaka powiedział: - Może mnie pan pocałować w dupę, panie Pollak... I został oskarżony o obrazę honoru... W przeddzień procesu sędzia siedział przy piwie u Fidrmuców i dumał, dumał... i nagle się rozpromienił... Nazajutrz z upodobaniem wysłuchał oskarżyciela pana Pollaka i wydał wyrok: uwolnienie od winy . bo wprawdzie uczyniono nieprzyzwoitą propozycję, ale bez obowiązku jej spełnienia... 15:00 Składanie życzeń przez prezydentów (Sala Muzyczna) 15:35 Składanie życzeń przez korpus dyplomatyczny (Sala Zwierciadlana) 16:15 Składanie życzeń przez gości (Galeria Rudolfa) 16:35 Prezydent przyjmuje defiladę oddziałów honorowych (Trumna przedwcześnie zniknęła w mroku, rozsuwane drzwi ze złotymi płytami zamknęły się, zdążyłem tylko krzyknąć: - Żegnaj, Jarku!) ...No i słuchaj, pewna dama, która nosi nazwisko Pflausch i która ma galerię gdzieś tam w Westfalii, tam, gdzie w pobliżu znajdują się Luneburskie Wrzosowiska, gdzie przebywali więźniowie obozów koncentracyjnych i śpiewali: Wir leben m Mohren . wir sind die Soldaten . die Arbeit ist unendhch . ta pani Pflausch wpadła na pomysł, że można by urządzić wystawę w jej galerii gdzieś tam koło Bremy i że tam mogłaby się jeszcze za komunistów odbyć wystawa pana Jerzego Kolafa i pana Józefa Jfry i że ja miałbym ją zainaugurować., a ja, obawiając się śmierci, zgodziłem się na to... ale po pisemnej zgodzie uwolnił mnie od tego Józef Jfra, który przyjechał do mnie do Kerska i przerażony, ale z odwagą w oczach pokazał mi list... .. Meine liebe Frau Pflausch... i pisał jej tam, że nie może wystawiać razem z emigrantem Jerzym Kolafem, bo w przyszłym roku ma mieć wystawę prezentującą cały jego dorobek, wystawę, na jaką czekał całe życie... w "Manesie" . 17:20-17:30 Od Bramy Matyaszowej otwarto korytarz do katedry Świętego Wita Członkowie rządu, prezydium Zgromadzenia Narodowego, korpus dyplomatyczny i inni goście mogą zająć wyznaczone miejsca w Katedrze Późniejsze przejście nie jest już możliwe. Wszystkie dziedzińce Zamku Praskiego - z wyjątkiem pierwszego - dostępne są dla publiczności. 17:50 Prezydent Republiki wygłasza swoje pierwsze przemówienie do społeczeństwa (balkon na Dziedzińcu Trzecim) Dziesiątego kwietnia, w wigilię Dnia Więźniów Politycznych, zmarł Jarosław Kladiva, ten, co przez cztery lata opierał się Śmierci i dzięki temu przeżył nazistowski obóz koncentracyjny. Dziś, w Wielki Czwartek, w wigilię Wielkiego Piątku, na dwa dni przed Zmartwychwstaniem, wszystko to, co w profesorze uniwersytetu doktorze filozofii Jarosławie Kladivie śmiertelne, ofiarowane zostanie za chwilę płomieniom. Po srogiej zimie - pierwszy wiosenny grom. I ogniste Wniebowzięcie. Do Kartaginy przybyłem wówczas Płonąc płonąc płonąc płonąc O Panie Tyś wydarł mnie O Panie Tyś wydarł płonąc Po Jarosławie Kladivie zostanie ostatecznie to, co wskrzesza to istotne i sięga gwiazd. Dlatego poprosił swoją żonę, aby w porę przedłużyła ważność jego karty wędkarskiej, dlatego polecił, aby kupiła mu rękawice bokserskie. Wtedy odezwał się grom DA. Damyata: łódź odpowiadała Radośnie dłoni biegłej w żaglach i we wiosłach... Hadiva, kiedy wyczuł, że zaczyna się wyrąb w jego lesie, wyruszył w długą podróż ku Morzu Północnemu tylko dlatego, aby pływając wzmocnić mięśnie przed tą ostatnią walką, o jakiej wie tylko kapłan i święty. I tak oto chłopięcym gestem Jarosław Kladiva przechytrzył Wieczność i - mimo umierającego ciała - znajdował się poza niebezpieczeństwem. Wtedy odezwał się grom. DA. Dayadhvam: słyszałem, jak klucz Obrócił się w zamku raz jeden jedyny... 17:58 Prezydent wraz z małżonką chylą czoło przed klejnotami koronacyjnymi w kaplicy św. Wacława, a po nich zaproszone głowy państw, przewodniczący parlamentu i prezes Rady Ministrów z małżonkami. A ja, Cassiusie, podczas przerwy Głośnej samotności, w cztery oczy mówię: - Słuchaj no, Mirku, coś ci powiem... A więc te Skowronki na uwięzi znajdują się pod strażą sześciu zamków, do których mają klucze jedynie zasłużeni członkowie partii. Znakomicie! Jak pewnie wiesz, moja żona pracuje w Surowcach Wtórnych... Ja piszę książki, a ona, jako księgowa, posyła je z kolei za pokwitowaniem do fabryk papieru... A tam jako robotnica pracuje piękna Cyganeczka, Zuzia, Zuzuleńka... kiedy jest zmęczona, to uśmiecha się tylko i żali: Nóżynki bolą... i to właśnie ona mówiła mojej żonie, że odwiedziła rodzinę w Bardziejowie, a kiedy po południu robiła sobie trwałą ondulację u fryzjerki, to śmiała się do łez, bo jedna z klientek opowiadała po słowacku treść filmu Skowronki na uwięzi. . Jeszcze mnie brzucho boli - mówiła Zuzia - tak się, proszę pani, śmialiśmy... a fryzjerki tak się śmiały, że aż kwiczały i obrzygały sobie śniadaniem dłonie... I masz to tu jak w bajce, Mirku, sześć kluczy i pod sześciu zamkami strzeżesz Skowronki na uwięzi... A ja widziałem je w leśnej "Gajówce", przyjechali tam z Pragi miłośnicy piwa, a było tych gadułów piętnastu... I... pani kierowniczko, możemy sobie puścić film na wideo? I tak oto nie tylko ja, ale i goście oraz pani karczmarka zobaczyliśmy te twoje Skowronki pod specjalnym nadzorem... A ponadto, Cassiusie, w tym subtelnym ironizowaniu pana Branalda kryje się jeszcze i to, że się w końcu rozeszliśmy. Ale, Cassiusie, jak mogliśmy się z panem Branaldem rozejść, skoro wcale się nie schodziliśmy? A jeśli, to on hejta tą swoją subtelną ironią, a ja wista tą moją grubiańską szarlatańską ironią, tak jak nauczył mnie nie mój tatuś, ale dosadni ludzie wszędzie tam, gdzie przebywałem... A więc, Cassiusie, tylko w niewielkim stopniu pokazałem ci, dlaczego cierpiałem na kompleks niższości... i tak ściągnąłem te swoje Skowronki na uwięzi, aby wydać je później pod tytułem Perełki na dnie i żeby te Skowronki na uwięzi nie leżały odłogiem, napisaliśmy z panem Menzlem scenariusz, on zaś nakręcił film, który spotkał zaszczyt, że po panach Bra-naldzie i Pilafu, ten obraz z kolei zamknięto na sześć spustów i kluczy niczym klejnoty koronacyjne, które najpierw uwolnili chłopcy z Barrandova, kiedy w akcie antypartyjnym i antypaństwowym wynieśli je i sprzedawali od Szumawy aż po Tatry, a które w końcu oswobodziła z krucyfiksem po pogrzebie lub musztardą po obiedzie aksamitna rewolucja. 18:00 Uroczyste Te Deum (katedra Świętego Wita) Już ty to wiesz, Cassiusie, mrozy są takie, że kiedy przyjechałem, wczoraj, i w szopce - bo nie wyszły mi naprzeciw te cztery dorastające koteczki, moje dziewczynki - znalazłem je sztywne, zamarznięte w szopce z sianem, leżały tam wyciągnięte jak zabalsamowane koty egipskich faraonów, jak leżące gliniane konie z chińskimi żołnierzami... Te mrozy, to one szopkę z sianem przemieniły w trupiarnię, kostnicę... Poczekam, a gdy ziemia rozmarznie, pochowam te swoje ślicznotki pod czeremchą i krzakami zdziczałych malin, aby po jakimś czasie korzonki i naczynia włosko-wate malin i czeremchy łapczywie je pożarły, i aby - a musi znów upłynąć trochę czasu - te moje dziewuszki przemieniły się w kwiaty i zapach czeremchy i malin ku czci Sierioży Jesienina... Kersko, wtorek, luty, dziewiątego, 1993 roku Z Pragi 10:05; Kersko, Ławeczka 10:55; nakarmić koty, a ten oto kolaż skończyłem o godzinie 12:50. Mój tekst - TO CO POZOSTAŁO po Spowiedzi bez rozgrzeszenia 14:11 wyjeżdżam z Kerska z przystanku na żądanie "Przy Ławeczce". 15:30 oddaję tekst w restauracji "U Hynków" przy Sztupartskiej. Płonąc płonąc płonąc płonąc O Panie, Tyś wydarł mnie. KRAJOBRAZ W SZACIE ZIMOWEJ Motto. Przedstawienie zaczyna się w chwili, kiedy widzowie opuszczają teatr. Jan Grossman, dyrektor Teatru Za Balustradą Havle, Havle, vincere scis, sed victoriae uti nescis. Klausie, Klausie, redde mihi legiones meas. Quo usque, Mećiare, abutere patientia nostra, nihil te timor populi, nihil te audacia omnium bonorum! Quo usąue tandem abutere patientia nostra! Cięcie! Kochany Cassiusie, jako że mięknie mi mózg, to zamiast kołysanki: Śpij, syneczku, śpij, czarne oczka zmruż... deklamuję ci antyczne cytaty, tak jak zachowały się jeszcze w moim rozmiękczonym mózgu. Cassiusie! Istny koszmar! O Austria! Omnes bellum gerunt, sed tu, Austria, nube! Wszyscy wokół ciebie prowadzą wojny, a ty, Austria felix, ty się żenisz! Zmieniły się nawet, Cassiusie, transcendentalne niebiosa! Ten błąd kosmetyczny, ta tradeunion między Czecho-Słowacją ma dalekosiężne skutki, tak jakbym kazał cię wykastrować! Radio Wiedeń, skąd bierze się w nim ta bezczelność? Tak pytał premier w programie: "Co przyniósł tydzień?" na pytanie lewackiego posła... A kiedy będzie referendum? Bez referendum nie możemy przecież żyć demokratycznie? Wobec tego pan Klaus zapytał tego lewaka: Kto dał panu mandat, by zadawać takie pytanie? Skąd w panu taka bezczelność? Tak, Cassiusie, skąd w wiedeńskim radio i w Austrii w ogóle bierze się ta bezczelność, ta judische chucpe... jetzt folgen Nachrichten aus der Tschechien? Tschechei, Tschechien... Skąd się bierze ta chucpa? I to ma być nazwa państwa? To pamflet, to pejoracja... jiidische chucpe! Jakie to było, Cassiusie, piękne, Protektorat Bohmen und Mahren... jak piękne jest staroaustriackie Kónigre-ich Bohmen... Bóhme! Już Celtowie przed nami mówili o tej kotlinie, że zamieszkuje je plemię Bohojemów, 1 Bohme... Bohemian, Bohemowie, praska bohema! To brzmi: Piękna porcelana aus Bohmen... ale aus Tschechien? Czy, Cassiusie, jesteśmy jakimś klubem sportowym na przedmieściu Cieplic? Na peryferiach Czeskich Budziejowic? Ja wam, dranie, pokażę! Die Nachrichten aus Tschechien, aus Prag. Kto wam we Wiedniu dał do tego mandat, skąd bierze się w was ta bezczelność? Ciągle jeszcze nie śpisz, Cassiusie, wobec tego zamiast kołysanki zaśpiewam ci: Die Fahne hoch, die Reihen dicht geschlossen, SA marschiert. . i to na cześć Bohmen und Mahren, und Schlesien... ale Tschechien? Nigdy. Czechia Karlin, to tak, Czechia na Libni, gospoda, gdzie prowadziliśmy dyskurs z panem Jodasem i jego przyjaciółmi, którzy bronili wkroczenia i agresji wojsk Układu Warszawskiego na Tschechien in Bohmen, na Czechosłowacką Republikę Socjalistyczną, co to chce mieć znów referendum. Cassiusie, z musztardą po obiedzie, z krucyfiksem po kremacji? Po operacji kosmetycznej, której nie dokonuje ani pani ordynator Peśkova, ani specjalista od operacji kosmetycznej po poparzeniach, pan ordynator Fara? Nigdy! I, kochany Cassiusie, pan Mećiar, ten, który z panem Kńażkiem byli niczym koncesjonowana firma Wichterłe i Kovafik, jak Laurm i Klement, jak Marks i Engels - tak teraz po kosmetycznym zabiegu znów ci koncesjonowani chcą jeszcze uchwalić mały i paradny pokój westfalski, już znowu Imtio in partes, panie Mećiarze, niech pan będzie tam na Słowacji rozsądny, zrobiłem panu przecież reklamę, bo pana lubię... Napisałem dla pana slogan wyborczy: Marlon Brando and Vladimir Mećiar nie muszą podrywać kociaków! Niechże pan będzie roztropny, kiedy byłem gimnazjalistą, znalazłem się w Turzowce nad Kysucą, przed kościołem po południu zebrali się i żebrali wszyscy gamonie z okolicy, nie będziecie przecież półgłówkami z Turzowki, do licha, bądźcie choć odrobinę z siebie dumni, panowie Milanie Kfiażko i panie Vladimirze Mećiarze... nie sprawicie przecież Pradze takiej przyjemności i nie będziecie dokonywać Initio in partes... w partii, która otrzymała siedemdziesiąt procent głosów wyborczych! Do licha, dwaj gamonie z Turzowki nad rzeką Kysucą, która koło Zyliny wpada do Wagu, a Wag do Dunaju, Dunaj zaś do Morza Czarnego, gdzie żył ongiś na wygnaniu w delcie Dunaju Publius Ovidius Naso i pisał pełne rozpaczy listy do Rzymu, aby pozwolono wrócić mu z wygnania do domu... dlaczego? Że napisał: Dążymy do osiągnięcia zakazanego... Koncesjonowana firmo Mećiar i Kńaźko, wiecie panowie, co by było najlepsze? Gdybyście złożyli na mnie skargę... Przed sądem to, co powiedziałem panom tak pochlebczo, dzięki dziennikarzom, którzy panów bezgranicznie kochają, nabrałoby rozgłosu, a teraz już, Cassiusie, śpij, lulaj... abyś znów nie dostał drgawek, starczy, gdy w rodzinie ja jeden cierpię na rzucawkę... Cięcie! Ale jest popołudnie, Cassiusie, będziemy odprawiać nieszpory. Siedziałem w "Tygrysie" i Freddy przyprowadził uczennicę Akademii Przemysłu Artystycznego, malutką Cyganeczkę, która była w o tyle gorszej sytuacji, że była Słowaczką z Chocieborza. I paliła ci ona, jedną ręką zwijała papierosa i kopciła, a jak nie piła piwa, to opierała główkę o krawędź kufla i podrzemywała... Panowie mieli problemy, opowiadali, jak podczas miłosnych igraszek wsadzili do pizdy - jak mówi się ordynarnie: do cisi - telefon ze słuchawką i z całą tą resztą, z tym teraz plastikowym samozwijającym się przewodem, ciągnęli, ciągnęli, ciągnęli, ale telefonu nie wyciągnęli... a Cyganeczka, która była w o tyle gorszej sytuacji, że była Słowaczką, do tego z Chocieborza, wpatrywała się we mnie rozkochanymi oczyma i jedną rączką skręcała sobie papierosa za papierosem, a kiedy wypiła pilzneńskie, to drzemała na krawędzi kufla i słodko wzdychała, tak jej było dobrze... Tylko że!... Panowie musieli wezwać lekarza, bo co z tym telefonem, który zniknął w piździe, czyli - jak to się brzydko mówi - w narządach rodnych. A więc przyjechała karetka pogotowia, kolega doktor, i uznał przewód telefoniczny za pępowinę, i określił wydobycie telefonu z pizdy, z - jak się do ordynarnie mówi: z cipy - jako abrazję, łyżeczkowanie, i chłopaki musieli zapłacić za ten zabieg lekarski jak za przerwanie ciąży, aby już nigdy więcej nie mieli ochoty wzywać dla zabawy pogotowia ratunkowego, bo lekarz to też tylko człowiek, zwłaszcza gdy właśnie siedzi w gospodzie... A Cyganeczka, która, Cassiusie, była Słowaczką, nadal zwijała sobie jedną ręką w bibułkę pursiczan, tytoń, i szybko dopiła piwo, i oparła głowę na pustym kuflu, i nadal wzdychała, i patrzyła na mnie skośnie rozkochanymi oczyma, a potem powtórzyła kilkakrotnie: - Wstydzę się to panu, mistrzu, powiedzieć... W końcu jednak wyjawiła: - Przyprowadziłam panu konia... A ja na to: - Masz, ci, babo, placek! A to mi dopiero! I pytam, Cassiusie, Freddy'ego: - Co to ma znaczyć? A Freddy, urodzony w austriackim Linzu, gdzie znajduje się najdłuższy plac w Europie Środkowej, półtora kilometra i w dół aż do Dunaju, więc Freddy skinął głową i zaczął też jedną ręką zwijać pursiczan... - Tak to już jest - powiada - to nasza uczennica... na pierwszym roku. A ten koń jest biały... Przestraszyłem się... - Biały, biały... ale gdzie jest? - Stoi na dworze przed "Tygrysem"... A ta Słowaczka, która wyglądała jak Cyganeczka, choć była z Chocieborza i na pierwszym roku Akademii Przemysłu Artystycznego, przytaknęła radośnie... - Należy do pana... A ja przeląkłem się. - Ale gdzie go umieścimy? A ta Słowaczka w pierwszej wiośnie Akademii Przemysłu Artystycznego klasnęła w dłonie. - Nie ma sprawy. Przejdzie przez szynk i może być tu z nami, a potem postawimy go w korytarzu... A ja bladłem, a panowie sprzeczali się o uiszczenie rachunku za to łyżeczkowanie, nie chcieli zapłacić za to, że pan doktor fachowo musiał wyciągnąć telefon... z bakelitu z pizdy, z - jak to się ordynarnie mówi - z cipy... Sam widzisz, Cassiusie, co się na świecie dzieje, ciesz się, że jesteś tu na zdrowym powietrzu pełnym marznącej szreni, która pociągnęła wszystkie gałązki i wszystkie konary, i wszystkie pnie, obrysowała je raz jeszcze... białymi konturami... i wystarczyło, że usiadł na nich w słońcu ptak, by zaczął się sypać delikatny i subtelny śnieżny pył i w blasku słońca w tym sypiącym się zmrożonym śnieżnym pudrze tworzyły się kręgi tęcz, brylantowe refleksy i blask gwiazdy Syriusza, na którym spalają się z trzaskiem wszystkie minerały i metale, a ta dolna gwiazda pod Orionem nazywa się, Cassiusie, Syriusz, i to jest moja gwiazda... a ja cię dokształcam dlatego, że niemal przez rok byłem kierownikiem wydziału kulturalnego komunistycznej partii w Nymburku... Dlatego tak chętnie i tak często daję ci lekcje, aby zmniejszył się analfabetyzm wśród kotów. Cięcie! Szkoda, Cassiusie, że nie ma z nami Sonji Henie, tej Norweżki, która tak to umiała na łyżwach, że nakręcono z nią jako z mistrzynią świata film Zaśnieżona romanca... Ta romanca, którą mamy tu w Kersku już piąty dzień... i to za darmo... Tego białego konia, którego mi podarowała ta Słowaczka, Cyganka z Chocieborza, ta adeptka pierwszej wiosny Akademii Przemysłu Artystycznego, a więc tego siwka chciała mi przywieźć aż tu, do Kerska, i to za darmo, ale ja jej to wyperswadowałem, raz dlatego, że boli mnie noga, a przede wszystkim - -że kotki mogłyby go zagryźć, bo są zazdrosne. Ale! Ty, Cassiusie, ty nawet nie wiesz, w jakiej zaśnieżonej romancy żyjecie w tym nudnym Kersku... Od Nehvizd, od gospody i restauracji "U Wydrów", zaczyna się ta baśń, i wszystkie drzewa, i w ogóle cała roślinność wraz ze ścieżkami, wszystko zasypane jest marznącą mżawką, szronem, szrenią, sadzią, co wszystko żywe i martwe obrysowują białymi kreskami, liniami falistymi i konturami... A wygląda to tu w polach i na drzewach wzdłuż drogi i gdziekolwiek, jakby tutaj, koło drzew i krzewów, odbywał się konkurs cukierników, którzy w mistrzostwach świata cukierni mają tylko jedno zadanie, ubitym śniegiem, ubitą śmietaną udekorować ten krzak i to drzewo, jakie sobie uczestniczący w tej konkurencji cukiernik wybierze a cukierników na konkurs przyszło tylu, ile jest w kerskim rewirze leśnym drzew i krzaków, współzawodniczący ze sobą dostali nawet rozstawiane drabiny, a do tego jeszcze takie przesuwane, na kółkach, aby swoimi bakelitowymi rożkami sięgnęli aż do koron, i tam artystycznymi paluszkami i zgodnie ze swoim gustem pociągnęli bitym śniegiem i delikatną śmietaną wszystko tak, jak o tym marzył nieżyjący już sekretarz partii komunistycznej Związku Sowieckiego i premier rządu Nikita Chruszczow, który powiedział. . Cassiusie, obudź się, nie śpij niczym młodziutka maciora, obudź się, koteczki moje, bądźcie czujne .. Najmilszy obraz Chruszczowa macie teraz w lutowym Kersku. Krajobraz w szacie zimowej Cięcie! I wiesz, Cassiusie, jakież to było piękne! Drogi zlodowaciałe, Glatteis, jak mówią Niemcy z Sudetów, Eisglat-te, jak powiadają ci z Tyrolu, gołoledź, i oto przez tę lodową taflę, przez ten malutki stadion, tą drogą, tak gładką od mrozu, jakby ją pociągnięto wazeliną, wyobraź sobie, gdyby z Sernic aż do nas, przed naszą furtkę, nadjechała na łyżwach para taneczna, Sonja Henie i Nikita Chruszczow, i przed naszą zielono-białą furtką jedynie dla nas wykonaliby podwójnego axel-paulsena i potrójnego wyrzucanego nttbergera! Masz wyobraźnię? Masz. . A z tego, że moglibyśmy stanąć przed sądem za obrazę honoru koncesjonowanej firmy Mećiar i Kńażko, nic sobie nie rób, jako okoliczność łagodzącą wskazałbym, żeś to ty, Cassiusie, mnie do tych oszczerstw namówił.. Aha! Jesteśmy przy Zaśnieżonej romancy, przy śnie szalonego cukiernika! Jesteśmy tam, gdzie znaleźliśmy się dzięki usunięciu kosmetycznego błędu w socjalizmie z ludzką twarzą, tam, gdzie nie chcieliśmy być, wróciliśmy po tysiącletnich rządach tam, gdzie także nigdy nie byliśmy. A przecież delikatna zamieć śnieżną mżawką przewiewa na wskroś ludzkie twarze i postaci niczym mgła .. jak Harry Piel w filmie Niewidzialny ta marznąca mżawka podąża tam, dokąd chce... i pozostawia za sobą kruchy ślad zwyczajnych muśnięć szronu, sadzi, żałosnych opatrunków i waty, i tak oto Zaśnieżona romanca mija granice narodów, budki strażnicze, urzędy celne... i to za darmo. Ponieważ to, na co teraz narzekamy, to nasza ozdoba, tylko po to muszą mieć ludzie oczy, tak jak masz je ty... Cięcie! A do mnie przez furtkę wspomnień, które, Cassiusie, jak uczy Novalis, są drugą teraźniejszością, wchodzi z dziennika "Młody Front Dzisiaj" na pierwszej stronie pan Mećiar, odziany w kombinezon na niepogodę, taki sam, jaki nosi chętnie także Wacław Havel, uśmiecha się jak Otello z czasów, kiedy był zakochany w Desdemonie, a więc był młody, za nim tak, jak chodzą cygańskie kobiety, w przyzwoitej odległości, idzie za nim jego sekretarka, powietrze, które tę parę łączy, jest z filmów Wylera Rzymskie wakacje albo Jak ukraść Wenus... to moje zdjęcie stulecia. A ty, Cassiusie, dziwisz się, że ułożyłem slogan: Marlon Brando i Vladimir Mećiar nie muszą podrywać kociaków!? Ja wiem, bo ja pana, proszę pana, dokładnie, ale to dokładnie rozumiem, zwłaszcza zaś teraz, kiedy ma pan impuls, który drażni pana tak jak szlachetnego szwajcarskiego byka trzy dni ciemności i postu przed korridą... Jeśli Bóg istnieje, to dajmy na to ta dama, która kroczy za panem w przyzwoitej odległości, jak cygańska żoneczka za swoim mężem, niech pełni przy panu rolę anioła stróża i ma miotełkę i szufelkę i niech zamiata za panem piórka z pańskich wynędzniałych i żałosnych skrzydeł, piórka, pierze., stosiny i lotki ze skrzydeł... chcieliśmy wzbić się do lotu... a ja nie życzę sobie, aby stał się pan aniołem strąconym ze swoich niebiosów, ze swoich subiektywnych niebiosów, bo - jak mnie uczył mój Immanuel Kant, który ze swojego rodzinnego Królewca nie oddalił się bardziej niż na trzydzieści kilometrów, mimo to jednak swoją moralnością wzleciał do nieba... Co podziwiam, to niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie... Ohne Subjekt kein Objekt. To sobie, Cassiusie, ośle jeden, zapamiętaj! Panie Vładimirze Mećiarze, gdzie pan powiedział, że chce być pochowany? A jednak! Cassiusie, co to ja brałem pod uwagę? Już to mam! I to jest istota praskiej imaginacji, ironia. Jak nazywamy to z panem Karafiatem, to pierdolenie w bramie. Jesteśmy kaligraficznymi chłopakami. Tak, Cassiusie, mówiliśmy w mojej szkole powszechnej w Nymburku: kaligraficzni uczniowie. To byli ci uczniowie, którzy chodzili z nami do trzeciej klasy, ale już szkołę powszechną opuszczali, golili się już, a w piątej klasie siedzieli z tyłu, grali tam w karty i czekali na przeżycie czegoś niezwykłego, zanim wejdą w prawdziwie dorosłe życie obywatelskie Nie umieli nawet porządnie pisać ani czytać, było im to niepotrzebne... Dzisiejsi chuligani. Jedynki! Przyszli pisarze w Ameryce, tu - przyszli posłowie z ramienia partii Wówczas w moich oczach byli to naprawdę kaligraficzni uczniowie. Na ich cześć i solidaryzując się z nimi w piątej klasie pozbawiłem gałęzi świąteczną choinkę dla sierocińca, a pani profesorka Albertsowa na cześć kaligraficznych uczniów poszła do zakładu dla lekko obłąkanych. Z własnej woli i na wszelki wypadek. Panie Meciarze, z panem nie było lepiej, ja byłem enfant terrible, zupełnie tak samo jak pan na wsi. Ty, Cassiusie, z tymi swoimi przedwiosennymi gruczołami nie jesteś teraz w ani trochę lepszej sytuacji. Mnie to przeraża. Mamy luty, a kotki, nie znające kalendarza, mają w pizdach, w cisiach... jak się mówi ordynarnie, harmonogram, że jeśli chcą mieć w maju majowe kociątka, muszą właśnie teraz, a nie kiedy indziej, zacząć to, co ludzie brzydko nazywają... love story. Cięcie! Kaligraficzne chłopaki. . Hobl, Czudli od Czerwinków odrąbał na pieńku ostatnie paliczki palców... a ja ryczałem ze śmiechu. Czudla Czerwinków! Hihihi! Cięcie! Cięcie. Przyłapałem cię na wiśniach. Nasz tapicer teatru Hubu Sportowego Neumanna, zadzwoniła do mnie przerażona jego małżonka... Zanosi się na samobójstwo! A więc pojechałem tam telegraficznie taksówką i pytam: - Co się dzieje? A tapicer zwierzył mi się żałośnie, że nie ma po co żyć na świecie, że nie pociąga go już pizda... czyli wagina, jak brzydko mawiają intelektualiści... A ja na to: - Posłuchaj no pan, to niedobrze! Ma pan na świecie Kościół katolicki, aksamitną rewolucję, ona przyniesie panu pociechę... Ale on nadal zdejmował żyrandol, że powiesi się tam na krawacie... nie powiesił się jednak, zapisał się do partii komunistycznej, a to najlepsze lekarstwo na samobójstwo, ja sam też na to cierpię... Cięcie! I ty, Cassiusie, wpadłeś w to na mordę, ale na odwrót, bo tobie, i nie tylko tobie, pizda zaczęła pachnieć, bo Maca, ta pręgowana kotka, postanowiła, że love story zaczyna się teraz, kiedy krajobraz jest w szacie zimowej, sypie się teraz śnieżek i sadź i Maca zdecydowała, że musi mieć w maju majowe kocięta, a tam, w willi, jakże ci tego zazdroszczę, chodziłeś za nią po parceli, nawijany na jej zapach ciągnący się za pizdą, i chodziłeś tak, głuptasie, jakże ci tego zazdroszczę, po parceli... pierdoliliście się, nie jedliście i nie pili, trzy dni chodziłeś i popisywałeś się przed kotami, jaki to z ciebie zakochany amant, ona chodziła tu i tam, z parceli na parcelę, ciągnęła cię za nią ta niewidzialna woń jej pizdy, co ja bym za to dał, głuptasie, aby i mnie porwała tak jak ciebie ta love story, i tak popisywaliście się przez trzy dni, ona przed tobą, ty zaś na odległość za nią, tak jak kiedy jeden samochód ciągnie drugi, trzy dni w tym sypaniu się złotego deszczu marznącej sadzi... pierdolili, nie jedli, nie pili... to jest także najwyższy szczyt ludzkiego życia, jedynie dzięki temu mogą być piękne kocięta i piękni ludzie... Dlatego i sam Goethe wolał pierdolić niż pisać te swoje wierszyki, a jeśli już - to tylko pochwalne ody ku czci hrabin i mieszczańskich córek, jako podziękowanie za to, że tak pięknie, tak po ludzku sobie popierdolił... Cięcie! Oczywiście, Cassiusie, i ty to wiesz, taki tu ziąb, że i ja upadam na duchu, i gdybym nie miał przed sobą wizji Złotego Upojenia, to bym popełnił samobójstwo... Ale wy to tam zniesiecie, ja także, jest tu taki mały archipelag Gułag, śpię w ubraniu, a nad ranem, o godzinie wpół do trzeciej, wstaję, dokładam drew do ognia... stawy mi się zacinają, jakbym był samochodem, który sąsiedzi muszą ciągnąć innym samochodem, co jeszcze jedzie. Upadam na duchu, a jednak! Jeśli wy to wytrzymujecie na dworze, to dlaczego miałbym tego nie wytrzymać ja, skoro widzę w telewizji, że wytrzymują to też obywatele w Galicji i w Bośni, i gdzie indziej. Przynajmniej jestem z nimi, Cassiusie, solidarny. I nic a nic nie pomoże, że wypiłem już flaszeczkę fińskiej wódeńki, nic a nic nie pomoże to, że jesteś zakochany w koteczce, która, kurewka, jako że jej natura powiedziała, by miała kocięta w maju, musi się pierdolić najpóźniej na początku lutego. Śpię ubrany, kiedy idę się odlać, to szczam za wcześnie, tak więc, kiedy się porozpinam, już się znów zapinam, bo już się obeszczałem... Zresztą, Cassiusie, z ręką na sercu, rycerze kiedy w tych swoich zbrojach ruszali na wyprawę, to nawet w te swoje zbroje przez te trzy dni srali, a byli to rycerze, którzy podążali, by uwolnić miejsca, gdzie urodził się Chrystus, od bezbożników, zupełnie tak samo jak ja na tych kerskich wywczasach, z soboty na niedzielę, muszę się niekiedy nawet posikać z solidarności z wami, które jesteście tam, na dworze, skazane na zimny wychów. Aha! Cassiusie, kiedy byłem młodszy, to było fajnie... Bez tytoniu i bez piczy nic już w domu się nie liczy... a teraz jestem tu sam i skąd by się tu miała wziąć gorąca picza! A nawet gdyby była, lepiej obudzić się z zimna i pisać. Pisanie człowieka rozgrzewa, tak jak teraz mnie. Pan doktor Sedlaćek, ten, który uczył mnie pracować na roli, teraz się na tym znam, miał on dwa gorącokrwiste pieski, szorstkowłose foksteriery, i miał pan doktor śpiwór i te psy z nim spały, ciepłota ciała psa sięga trzydziestu ośmiu stopni, a więc pan doktor leżał niczym między dwoma żeberkami centralnego ogrzewania... a jego małżonka... no cóż, miała ona zimną pizdę, bo była katoliczką, wobec czego rozgrzewała się modlitwą... Ale, Cassiusie, z ręką na sercu, gdzie się podziały te gorącokrwiste pieski i gdzie się podziała modlitwa... Teraz jest niedziela, kwadrans na czwartą, a ja piszę, aby się zagrzać, piję fińską wódeńkę, wątrobę mam w ruinie, ale kiedy jest zimno, to i ta biedna wątroba cieszy się, klaska w dłonie i prosi: jeszcze, jeszcze, jeszcze, byleby tylko nie było mi zimno... i stawy odmawiają posłuszeństwa, zatrzymują się, ale maszyna do pisania zdoła je rozruszać, pociągnąć, tak jak jeden samochód, który nie może ruszyć z miejsca, wprowadza w ruch drugi samochód, co to jeszcze jeździ... I ja tu siedzę, a wy tam na dworze boicie się zakasłać, jak ja podczas Te Deum w katedrze Świętego Wita, gdy odbywała się koronacja Wacława Havla, gdybym zakasłał w tej katedralnej głodomorni, to padłbym, zamarznięty, już tam, a nie tu, w Kersku, skoro podczas tego Te Deum dostałem ischiasu, przeziębiłem się, tak jak to przepowiedziałem Jurkowi Kolafowi: ja na to Te Deum pójdę o godzinie 18, ale i to Te Deum w tej trupiarni będzie zapowiedzią mojej śmierci, będzie to weksel płatny, kiedy będę umierać na rwę, na reumatyzm niczym zupełnie zwyczajne przeziębnięte ciało i kości... Mam, Cassiusie, cholerne kłopoty z oddychaniem i z kręgosłupem, nawet dzisiaj nad ranem, w niedzielę... A jednak! Skoro wytrzymujecie to wy, dzieciątka, tam, to dlaczego miałbym nie wytrzymać ja, kiedy przyłożyłem drew do ognia tu, w pokoju, jeśli nawet chce mi się przewrócić jak siedzącej drewnianej figurce Jezusa Chrystusa, którego imię często wymawiam nadaremno. Gdyby was, dzieciątka, nie było, to dlaczego miałbym nie popełnić samobójstwa? Byłoby mi lepiej. A Archipelag Gułag i Wierny Rusłan to lektura, która pozwala mi na ten luksus, abym przezwyciężył tę noc, kiedy to stygnę dzięki wyobrażeniu sobie pięknego obrazu, symbolu tego, jak się powinno malować, pan Nikita rozstrzygnął to za mnie i dodał mi sił, abym żył nadal... Krajobraz w szacie zimowej Ja wiem, kiedy panu, panie sekretarzu, napalili i miał pan służącą tak jak wszyscy arystokraci minionego stulecia, którzy pili w cieple wódeczkę i marzyli o tym, jak pięknie będzie za sto lat, a przy tym mieli w ciepełku cholerynę wskutek chlania i marzyli o tym, co wieścił mój Nikita Chruszczow... o widoku z sani, w kożuchu... o Krajobrazie w szacie zimowej... Ten Nikita, ten Nikita porządnie mnie wkurwia!... a co dopiero ten osioł, autor Damy kameliowej, który pisał, że teraz, w tym minionym stuleciu, w roku pięćdziesiątym piątym, użalał się, jakież teraz to życie jest obrzydliwe, ach, gdybym tak mógł żyć za sto lat... Ty ośle! My teraz także jesteśmy w gównie po szyję i mówimy z kolei: ach, gdybyśmy tak mogli żyć przed stu laty... Jak to powiedział doktor Kurfirst... intelektualistów czuć gównem na sto metrów, niech pan, mistrzu, trzyma się od nich z daleka. Cięcie! Cuter! Nożyczki! No, jutro będzie już lepiej, wysączymy flaszeczkę do dna, podnoszę się, jakoś mi to nie wychodzi, ale wlokę się, aby dołożyć do pieca, na zakręcie przewróciłem butelkę, teraz ją tu mam... Koskenkorva Vodka... Helsinki Finland... ale jeśli koty wytrzymają tyle na dworze, to dlaczego ja miałbym nie wytrzymać sam na sam z wódeczką, mimo iż pan ordynator Zaćek ostrzegał: Każda pinta alkoholu to tak samo dla wątroby, jakby ktoś w nią pana kopnął! Cięcie! Ale, Cassiusie, lepiej umierać po pijanemu niż na trzeźwo i myśleć o ostatnich sprawach człowieka... Ty, Cassiusie, będziesz jutro chodzić z kotką, tą flądrą, po parceli, ty jak kto niemądry już dziś nic nie jesz, bo przestrzegasz hasła natury: Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili... nie... Pierdolili, nie jedli, nie pili... ja zaś będę widział przez okno, jak sypie się sadź z gałązek zmarzniętych drzew, ale ty, moja krowo jordańska, pójdziesz się popisywać tu i tam w podmuchu kociej pizdeczki jak prowokator, ponieważ dobrze wiesz, że ja już żadnej piczy w domu nie mam, i dlatego moje zużycie prezerwatyw jest zerowe, a zużycie papieru toaletowego ogromne... bo choć nie w portki, to mentalnie nie raz, nie dwa " razy zafajdałem się z tego wszystkiego aż po uszy... A jednak! Cięcie! Cuter! Nożyczki! Niepodobna się odciąć od epoki. Zesrać się można! PS Ale, Cassiusie, i ty to wiesz i widzisz. W sionce jest stelaż i siaduje tam Militka, ta koteczka z białym żabocikiem, białymi skarpeteczkami, różowym noskiem, niczym wydobyte gdzieś z głęboka wspomnienie, które stało się ciałem, ta moja skarpeteczka mojej młodości, z którą sypiałem w browarze. I nieustannie myje się, bo a nuż ją spostrzegę? I ja też kiedy idę, a ona spojrzy na mnie zakochanymi oczyma, pochylam się i ona, Cassiusie, całuje mnie w czoło! Ma koło różowego noska trzy plamki, kropki, impresjonistyczne muśnięcia pędzla w kolorze brązowym... a że czas płynął, to przez te dwa tygodnie, kiedy tak tu siadywała na stelażu w sionce, zdążyliśmy się w sobie zakochać... Gdybyś, Cassiusie, zaginął, to zastąpiłaby ciebie, a to już coś znaczy. Ty wciąż jeszcze chodziłeś na cienkiej lince za tą twoją pizdeczką, a ja już nazwałem kotkę na stelażyku - Militka, a ona już reaguje na to, pochylam się tylko, daję jej całusa, a ona mnie... i jestem dla niej kędzierzawym i pięknym młodym mężczyzną, i tak oto odmłodniałem, jak się tego uczyłem, że Jungwerden Goethego, to pragnienie starego poety, by stać się młodym, urzeczywistniło się tu, ja, blisko już osiemdziesięcioletni głupiec, zakochałem się w koteczce, w Ulryce von Lewetzow... i ona tę miłość odwzajemnia! Cassiusie, nie żyłem na darmo! Jestem zbawiony, pośród krajobrazu w szacie zimowej, jestem w stanie satori, bódhi, jestem w stanie sanskar, w stanie miyein, mistycznym widzeniu i wizjach, jakie miał ten młodziutki mistyk Tomasz Traherne, ten poprzednik Williama Szekspira, który, jak widzę na dworze, na nocnym niebie, ma swój inicjał... W William... Nie żyłem na darmo. Cassiusie, zresztą i twoje imię to imię z szekspirowskiego dramatu Otello, Cassius, wenecki arystokrata, który przez pomyłkę dał Desdemonie chusteczkę i pośrednio przyczynił się do tego, że Otello przez pomyłkę udusił swoją ukochaną Desdemonę... Ten nasz krajobraz w szacie zimowej dał się nam we znaki... Weksel na swoją śmierć z powodu ischiasu i podagry przepowiedziałem sobie na Te Deum w katedrze Świętego Wita i nie pomogła nawet podwójna wódeczka "Pod Czeskim Lwem" we wtorek drugiego lutego ani teraz dwunastego lutego ta fińska Koskenkorva Vodka, po której przewracam się nad ranem jak drewniana figurka frasobliwego Chrystusa, za dwie minuty minie czwarta godzina nad ranem i na nic mi się zdadzą hasła: Bez tytoniu i bez piczy nic już w domu się nie liczy czy też: Nie jedli, nie pili, tylko pierdolili. Cięcie! Cuter! Nożyczki... Ty, Cassiusie, jesteś w niebie... Jutro już nie będziesz jadł i pił... a ja pójdę na obiad, bo ja już nie mam dokąd pójść... A jednak! Gdy zostawię otwarte drzwi do sionki, będzie tam na wysokości moich oczu czekać na mnie czysciuteńka Militka, moja koteczka, w której się zakochałem... fESew SZEWSKI PONIEDZIAŁEK Motto: Bohumil Hrabal w ankiecie "Kmenu" napisał aby wszystkie teksty miały więcej odwagi wstępowania na cienki lód, aby autorzy bali się swojego pisania i jeśli w pisaniu Hrabala widać, że pisze z właściwym sobie lękiem, to byłoby cudownie, gdyby tu się to udało już (czy dopiero) w roku 88 Niestety, nic o tym nie świadczy . Doc. dr Milan Hubl, CSc. w książce Drogi do władzy 17.1.1988 I dlatego kocham ten kraj, tę linię koło Mochowa dzielącą Sławnikowców od Przemyślidów, rodu znanego z umiłowania pokoju, którzy, kiedy wymordowali Sławnikowców pośród mgły, podstępem i zdradą, w końcu wyrżnęli także Wierszowców, prócz jednego, który tak długo zwlekał z narodzinami, aż wreszcie w Ołomuńcu pozbawił życia króla czeskiego, może Wacława... Ale doczekał się! Teraz, kiedy polityka jest znowu w kursie, muszę Złotej Pradze napisać, że w 1158 roku, jak sądzę, przedstawiciele morawskich stanów przyjechali do Sadskiej, gdzie spotkali się z pokój miłującymi Przemyślidami, aby zawrzeć na wieczne czasy Statuta ducis Ottonis... ale, jak mi z gromkim śmiechem opowiadał pan doktor Zumr, Przemyślidzi te Statuty o wiecznej przyjaźni podpisali sami, a Morawianie zachlali się gdzieś po drodze, zanim do Sadskiej dotarli... Bo wszystko to zawinili szlachetni Przemyślidzi, a temu, kto by o tym wątpił, czescy patrioci wcisną zęby do gardła! Gdzie się pcha Machiavelli z tym swoim Li Pricipel? Powinien uczyć się od Przemyślidów! Aha! Są tutaj w okolicy Libice z ruinami zamku, ot, zaledwie tylko kilka cegieł i kamieni. I jest tu wioska Radzim, Radzim był bratem świętego Wojciecha, który wyjechał głosić słowiańskim Prusom słowo Boże, tam, nad Przerowem, pośród pól jest krynica, gdzie się po raz ostatni w sławnikowskich włościach Wojciech ugasił pragnienie, teraz jest tam kapliczka i ta świeża wodeńka także, a potem Wojciech jechał tak długo, aż wreszcie dojechał do tych słowiańskich pogańskich Prusów i tak długo naprzykrzał im się z Pismem świętym, że go w końcu zamordowali, posiekali, porozrzucali... membra disjecta... i tak oto Wojciech zgodnie z prawem został świętym... Zbieranie do kupy wszystkich części tego posiekanego ciała była to czynność artystyczna, twórcza, kolaż, asamblaż, jak to się dziś określa. I tak do głowy kawałek po kawałku, nogę za nogą, rączkę za rączką, kręgosłup był w kilku kawałkach jak cytra, a więc dopiero po pewnym czasie udało się złożyć w całości zwłoki i przewieziono je do gwiaździstego Gniezna, jeden z historyków mówi nawet, że zgłosili się znalazcy kilku cząstek Wojciecha, ale Kościół kupował zawsze tylko jedną, dzięki której mogła powstać całość... Ten sposób tworzenia wziąłem sobie jako motto, membra disjecta, kolaż, ale tekstów, o których myślę, że stworzą całość, zamierzam napisać Złotej Pradze o tym, jak to umiemy obchodzić uroczyście szewski poniedziałek w "Złotym Tygrysie", gdzie królował jako wyszynkowy i kierownik pan Prochazka z cygarem, który decydował, kto dostanie piwo, a kto nie. Pan Prochazka, już dawno na emeryturze, tak kochał pilzneńskie piwo, że kiedy odszedł z "Tygrysa", to jeszcze nalewał piwo w hotelu "Continental", w "Contim". Tam w piwnicy przez tak zwany krótki przewód nalewał piwo do kufli, do szklenic, nalane piwo stawiał do windy, naciskał guzik i winda dowoziła do lokalu ten płynny chleb, te pajdy smarowane masłem, jak "Pod Tygrysem" nazywa się pilzneńskie piwo. I tu pewnego razu, kiedy nacisnął guzik w piwnicy wyszynku w "Contim", to pod niebo wznosiły się kufle już po raz ostatni, bo pan Prochazka został już w piwnicy sam, zjeżdżały już na dół tylko puste kufle i szklenice, bo pan Prochazka nie żył. Tego wszakże nie będzie, aby czeski wyszynkowy od beczki uciekał! Powalony przez zawał sam w hotelu "Conti". W piwnicy. Nadworny fotograf Złotej Pragi, ten, który robi niemal wszystkie zdjęcia do Kalendarza, on właśnie otrzymał od hotelu "Conti" zamówienie... Kiedy wkroczy milionowy gość, wtedy, Flocziczku, pokaż, co potrafisz! Sfotografował milionowego gościa hotelu, wręczono mu zaliczkę, a on zamiast do "Tygrysa" poszedł do "Jelinków", i tam mu słusznie ukradziono kurtkę nie tylko z dwoma tysiącami, lecz także z taśmą filmową, gdzie znajdował się ten milionowy gość hotelu "Continental". ...siedemnaście lat czekał na tego gościa, a kiedy wlazł już w paszczę lwa, nie tylko przeszła mu koło nosa okazja wyjazdu za granicę, lecz także szansa czekania kolejnych siedemnaście lat na dwumilionowego gościa... Teraz leczy się fonoterapią, nieustannie sobie nastawia: Pragi nie oddamy, zburzymy ją sami... I codziennie ma teraz szewski poniedziałek, który my nazywamy niebieskim... Dziś niebieski poniedziałek wyróżnia się tym, że goście w kąciku cichych współpracowników Kalendarza są nachlani jak mleczarskie psy, cały jadłospis jest już zakreskowany jak obraz Vincenta van Gogha Stoppelfelder Pole, ściernisko, kreska obok kreski, pociągnięcie pędzlem ukośnie pochylonym, bieżący metr piw za bieżącym metrem, bo szewski poniedziałek Złotej Pragi to serial młodych ludzi, mężczyzn i kobiet, którzy przeszli już nie tylko AIDS, lecz także marskość wątroby i śledziony... A ja ich kocham, bo ta Złota Praga tworzy jabłuszka oranijskich renet, spośród których w każdej niemal gnieździ się robak melancholii... Tam, po drugiej stronie lokalu, tam siadywał wynędzniały dawny ober kawiarni "Arco" Willi Svoboda, nie mógł już chodzić, powłóczył nogami, ale zawsze wypomadowany, z przedziałkiem pośrodku, lekko pochylony do przodu, jakby niósł tę kawkę, którą w latach trzydziestych roznosił praskim Żydom . a to marzenie każdego członka Złotej Pragi! Willi umarł na chodniku, wracając ze "Złotego Tygrysa" i nie doniósł już śmierci do domu. Ta nasza Złota Praga I ten szewski poniedziałek na dodatek! Wczoraj zjawił się taki jeden, który w imieniu Pragi pracuje gdzieś w Azji. . I albo mucha tse-tse, albo trąd, albo cholera, po prostu z jakąś chorobą, o jakiej marzą członkowie Złotej Pragi. . zamówił kotlet w placku ziemniaczanym... Kelner, pan Tolek, przyniósł i wirowym ruchem podsunął talerz temu Milonkowi pod brodę, życzył smacznego... no i masz go! Milonek wśród gromkiego śmiechu usnął, zrzucił talerz ze sparzoną kapustą i dekoracją jarzyn pod stół, na obrusie pozostał tylko ten kotlet w placku ziemniaczanym... Wobec tego postawili pod stołem koszyczek z chlebem, a kiedy Milonek się wyspał, unieśli stół za nogi... i krzyk, i wrzawa, że pan ober Olek powiedział: "W życiu kelnera są takie chwile, że i bydlę może od tego zwariować...". I uniósł lekko obrus, a tam leżał szczęsny Milonek, który tylko po to przyjechał z Afryki, aby usnąć, a teraz żwawo i czujnie strzegł swojej porcji pod stołem, wycierał z podłogi sos i kapustkę, aby na koniec wytrzeć chlebem talerz... no i znów!... piętnastu bywalców uniosło aż pod sufit stół i Milonek wysunął się i niczym w lustrze, jak w grotesce Chaplina, przyczesał dłonią swoje piękne czarne włosy i zabrał się do kotleta w placku ziemniaczanym na obrusie, i pałaszował szybko, bo a nuż nagle znów uśnie... Być członkiem Złotej Pragi to ryzykowne powołanie. A ja w tenże szewski poniedziałek otrzymałem skargę cyrku Berouska, że powołałem do życia Fundację Bohumila Hrabala w obronie praw zwierząt, że, podczas gdy on jęczał w kryminale za politykę, jego dwa niedźwiedzie żyły w raju u jego mamusi, wprawdzie w wielkiej klatce dla królików, ale że ta moja fundacja, Fundacja Bohumila, odwiozła niedźwiedzie do ogrodu w zamku, gdzie niedźwiedziom śpiewała nawet ta piosenkarka, która śpiewała o aksamitnej rewolucji Przejdę przez rzekę Jordan. . i że jeden z niedźwiedzi od tego zdechł, że wprawdzie to pięknie, że chciałem wypożyczyć w Teatrze Narodowym kostium niedźwiedzia ze Sprzedanej narzeczonej i zamierzałem, pisze w skardze pan Berousek, zaprzyjaźnić się w zamkowym zwierzyńcu z tą sierotką, nawet spać z nim chciałem... ale pan Berousek występuje teraz z pozwem, żebym mu wynagrodził szkodę, oskarża mnie, że powołałem do życia tę Fundację, która jest przyczyną śmierci jego niedźwiedzia, z którym wybierał się na tournee do Rosji i na Ukrainę... I pan Berousek posłał mi tę skargę do "Złotego Tygrysa", właśnie w szewski poniedziałek... I metr bieżący piw tu, metr bieżący piw na drugi koniec stołu! A wszystkiemu winna jest poetka Stroblova, która mimo iż jej na to nie pozwoliłem - założyła Fundację Bohumila Hrabala w obronie zwierząt... A że to był szewski poniedziałek, rozmawiałem z dwiema damami, które obchodziły tu imieniny jednej z nich. I zacząłem uprzejmie, żeby im sprawić przyjemność, powiedziałem, że obie mają piękne krowie oczy, ale tak piękne, że nawet szwajcarskie byki z całą pewnością by oszalały!... A damy stawały w pąsach i połykały kotlety w placku ziemniaczanym z podwójną porcją sparzonej kapusty, tak że wystraszyłem się, że tyle jedzą, bo trzeba by wezwać weterynarza, który bądź by zalecił wprowadzenie im do brzucha trokaru, to jest żerdzi czy drąga, jakiego używają nasi rolnicy, kiedy krowa dostanie wzdęcia od nadmiaru koniczyny, albo też, jak doradzają weterynarze, wytrzeć gębę słomą, a jeśli to nie pomoże, zabić... A moje damy piły jedno piwo za drugim, czkały i uśmiechały się... - Ale z pana pochlebca! A więc pocieszałem je mówiąc, że u Homera wszystkie boginie były wolookie... że one obie mają oczy jak dwa piękne woły... A jakże! Ty psie pogański! Ty giaurze! Ty moje serdeńko ukochane! Ty mój skarbie! Ty kozaku! Ty Moskalu! Kocham cię i nie mogę bez ciebie spać... - pisze caryca Katarzyna Wielka do Griszeńki Potiomkina... A że był szewski poniedziałek, członkowie Złotej Pragi krzyczeli, bo były już w drodze próbne wydruki z wielkiego Kalendarza... Koniec opery żebraczej... Jakaż wrzawa zapanowała znów w kąciku cichych wspólników przyjaciół Złotej Pragi! A bo ci cisi wspólnicy, ci wrzeszczeli zawsze, byle tylko znaleźć powód. A zresztą, żaden Kalendarz nie obszedł się bez szewskich poniedziałków... Dziś wrzeszczeli dlatego, że sama tylko wypowiedź: opera żebracza się kończy, to za mało... mówi właściwie tyle, że artyści nie potrzebują już żadnego żebraczego wsparcia... No i znowu: - Olku, metr piw! A potem: - Toleczku, metr piw na mój rachunek! A Wacław przy kurku u beczki, po wczorajszym poszumawskim wieczorku tak zmordowany, że aż dostał zeza, powiedział żałośnie: - Od tego, co tu się dzieje, nawet bydlę gotowe zwariować! Jak powiada Haszek. Ja zaś, lewicowy intelektualista, ten, który podczas robienia zdjęć do Kalendarza siedziałem na Starych Zamkowych Schodach w krześle w tej mojej służbowej czapce z czasów, gdy byłem dyżurnym ruchu, ja, który tam dmuchałem w helikon i wraz z innymi żebrakami skomliłem o parę groszy, ja, który rozciągałem harmonię jak żeberka centralnego ogrzewania z taką siłą, że aż pękła... ja powiadam: - Słuchajcie no, chłopcy, a gdybyśmy tak, kiedy za chwilę przyniosą ten plakat, ten nasz Kalendarz i tam... koniec opery żebraczej... gdybyśmy tam, skoczywszy po farby, postawili za kropką wielki kolorowy znak zapytania, jako że nic nie jest jeszcze w porządku... Srać na groby, żadnych wieńców... ten znak zapytania byłby tam domalowany tak, jakby to zrobił sam Andy Warhol... wprost z tuby... i raz czerwony lub niebieski, raz zielony i żółty... zgodnie z gustem tego, kto by ten Kalendarz kupował? I znów krzyki, wrzawa i łoskot krzeseł, i uniesione ręce, a damy, które przed chwilą zwymiotowały parzoną kapustę razem z kotletem w placku ziemniaczanym, usiadły w kąciku niczym dwie mistyczki i miały łzy w oczach, i czkały... a jedna z nich powiedziała rozmarzona: - Pewnie mnie ktoś wspomina... I raz jeszcze: - Oleczku, metr piw na mój rachunek! A potem: - Metr piw tu pod okno, Tolu! I Wacław, wymordowany po poszumawskim wieczorku, żalił się przy kurku: - Żebyź to już wreszcie była północ. Naprawdę zdarzają się w życiu sytuacje, że i bydlę dostaje kręćka! A ja, jako lewicowy intelektualista, ratowałem to wszystko: - Każda choroba, przyjaciele, to zaniedbane pijaństwo... i metr piw tutaj, żeby było świeże. Przyjaciele, na zdrowie! Bo zdrowie to punkt przecięcia się wszystkich złośliwych chorób! Ale mi się świetnie pisze! Dziś jest szewski poniedziałek, a w końcu ja mam prawo pozdrawiania istot, o których już zapomniałem albo też widzę je zupełnie inaczej. Bo to, co i jak tu piszę, to nie jest nawet beletrystyka, to nie jest literatura piękna, ponieważ ta moja maszyna do pisania to to samo co Bateau ivre Rimbauda. Moja maszyna do pisania sunie już bokiem, podczas gdy ja, nawet trzeźwy, zdradzam objawy pijaństwa... Szewski poniedziałek... Pan Hulata, kierownik i wyszynkarz, nie miał dziś na szczęście dyżuru, jego fartuch wisiał na gwoździu przy telefonie wyszynku, zawinąłem wobec tego głowę w ten przesiąknięty piwem fartuch, w mrok, i w ten sposób leczyłem się, jak mnie tego nauczył Jakub Deml, który, kiedy dopadł go stres, opatulał swoją głowę mamusinym fartuchem... To także szewski poniedziałek. A ja, zakutany w fartuch pana Hulaty, mokry jeszcze od piwa, ujrzałem sceny z Austrii niczym mistyczną wizję. - Nie hałasujcie, chłopaki - powiadam. - Posłuchajcie, byliśmy na pierwszej wycieczce w Austrii... dwudziestu pisarzy... i pan Kolar, i pan Hrabal, i pan Topól, i pan Aszkenazy... jechaliśmy dokoła Austrii, a kiedy przyjechaliśmy do Heiligenblut, do autobusu podeszła płacząca dziewczynka z bukiecikiem szarotek w palcach i powiada: to kosztuje dwadzieścia szylingów... no i poeci pod wpływem tych gór i skał, gdzie - i tylko tam - rosną szarotki, strach pomyśleć, poeci kupili ten bukiecik, te kwiatki zrywane zapewne w miejscach niebezpiecznych dla życia... A ja, wychowanek Kartezjusza. ...Dubito, ergo sum... poszedłem za tą dziewczynką za mur cmentarny... a tam tyrolscy chłopcy rozliczyli tę dziewczynkę i podali jej następny bukiecik tych alpejskich szarotek z niebotycznych stromych urwisk... zaś inni dwaj kosili te alpejskie szarotki posiane na martwych grobach, a trzeci zręcznie i sprawnie układał je w następny bukiecik, bo nadjeżdżał właśnie kolejny autobus... I zwracam się do stołu Złotej Pragi: - Ja, chłopaki, tak jak ci sprzedawcy bukiecików alpejskich szarotek, tak pracuję i ja... po co mam wspinać się na wyżyny, ja sobie historyjki kupuję tutaj... Toleczku! Daj no tu metr piw! Sursum corda! Jest szewski poniedziałek. To moje pisanie, chłopaki, to okradanie grobów, tego "lania" nauczył Jacksona Pollocka Max Ernst, a ja z kolei od Jacksona mam to jego action painting... zamiast farbami z tuby ja to leję wprost z głowy do tej mojej inkrustowanej złotem szrajbmaszyny... Jeśli nie będziecie osłami, to ja nauczę pisać każdego... to wiejska sztuka obracać ziemię pługiem, głęboko, pralemieszem, to, co leży na dnie tych naszych głów, przelewać wprost na biały papier za pośrednictwem taśmy barwiącej i klawiatury... Thalatta Regression Sacre du printemps . W Kersku spadł śnieg i Cassius po raz pierwszy jadł razem ze wszystkimi. Oczywiście, jest szewski poniedziałek. Niebieski, jak nazywają go u nas. No to niebieściejmy dalej! Po raz ostatni metr piw! A kiedy tu, jak ja to mówię, już gotowe, wszedł jeszcze pan fotograf Kapłan, ten, z którym w czerwcu wybieraliśmy się w podróż do Dublina, by przejść szlakiem pana Leopolda Blooma. Pan Kapłan przyniósł zdjęcia ze świeżo spadłym śniegiem, rozdał je przyjaciołom, most Karola i Zamek, Złota Praga w zimowej szacie, przepraszał, że ma chrypkę, ale jutro musi jechać do Polski pod gwiazdy na mazurskie jeziora do swojej żony Krystyny, że przeprasza, że nie może przyjść, ale ona pochodzi z ziemiańskiej rodziny i przywykła do orszaku: jeśli nie idzie z nią dziesięciu, czuje się opuszczona... A ja kończę pisanie asamblażu, kolażu, tak jak Kościół składał do kupy posiekane członki, membra disjecta, świętego Sławnikowca, który był i jest ozdobą naszych stron, Libicy i Radzimia, i Sadskiej, gdzie jednak urodził się też i żył komendant służby bezpieczeństwa Vlasta Ulrich, którego uczyłem pisać, tak jakby składał raport Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Pradze, tak żeby to też była literatura... on jednak zastrzelił się w piwnicy w Sadskiej, w budynku swojej komendy, bo nie potrafił sobie poradzić z tym, co nazywa się love story... Człowiek cierpi, bo membra disjecta są niewłaściwie złożone... Tak jak Antonin Artaud. Ten, który zastrzelił się w "Grandhotelu" w Nantes ku czci Vincenta van Gogha, by obaj wsiedli do pociągu zmierzającego ku gwiazdom i w ten sposób osiągnęli w końcu nieskończoność... PS Kochana Kwiecieńko, kochany Cassiusie! Czy to koniec opery żebraczej? Tak, to koniec opery żebraczej. Niech wzbija się do lotu i niech żyje kerski rewir leśny! Zimno mi, pierzyna jest chłodna, śpię ubrany, ale niech wzbijają się do lotu nasze włości Ango! Śpię dziś ubrany, ale kto zagrzeje moje kotki, kto zagrzeje nieszczęśników tam, gdzie nie ma nawet pieca, tam gdzie nie ma nawet słów? Śpię ubrany, włożyłem idąc do łóżka dżinsowe pantofle. Ale jak w tym mrozie jest gdzie indziej na świecie? Opera żebracza nie skończyła się i nie skończy Kwiecieńko i Cassiusie, módlcie się tak jak ja za tych innych, tam, gdzie indziej. Kenko, jest czwarta godzina i kilka minut nad ranem Jest wtorek, dzień po szewskim poniedziałku, i jest mi smutno Boję się, boję Kindertoten Lieder von Gustav Makler Herbert von Karajan KRUK ZAKRAKAŁ: "NIGDY JUŻ" Obracany rydlem zagon, traktor ciągnie za sobą pług, który obraca czarnoziem, czarną urodzajną ziemię, Złoty Łan, orana gleba, lśniąca niczym skrzydło kruka, jedna czarna fala za drugą, traktor zostawia za sobą czarne morze lśniącej ziemi, raz na prawo, raz na lewo, przypływ i odpływ czarnoziemu.. Krucze skrzydła... Traktor wdziera się w zaśnieżone jeszcze pole i zostawia za sobą wskrzeszoną pługiem lśniącą urodzajną ziemię. Obracane karty życia i śmierci, wypytywanie się o los człowieka z pracy pługa, z ziemi do ziemi. Nieśmiertelne przygotowania pod nieśmiertelny zasiew. Tak to już dawno, ale jakby zdarzyło się dziś. Wybrałem się do lasku zwanego Ścierwnikiem, tam gdzie grzebią padlinę, ale gdzie też czarni Cyganie moich młodych lat wykopywali łaciate prosięta, które zabiła czerwonka .. Szedłem więc po zmarzniętej na kość trawie zawianej lutowym śniegiem... i stały tu na baczność przemarznięte drzewa, przysypane szronem, otulone watą i bandażami szreni, w koronach wiązów siedziały nieruchomo stada kruków, na tle nieba korony obłożone brykietami... Już drugi miesiąc trzymał wówczas dwudziestostopniowy mróz, a nawet większy. Często dochodził do trzydziestu stopni Celsjusza. . Tupnąłem podeszwą w zmarznięty pień ..iz nieba spadały jeden za drugim kruki, które już dawno zamarzły na śmierć. . grudki śląskiego węgla... w białym śniegu sypiącym się z gałązek i gałęzi, wszędzie dokoła... bryły antracytu, śląskiego węgla, trumienki brykietów... Kruki. Tylko raz w życiu widziałem przejechanego kruka. Przed maską samochodów i autobusów, do ostatniej chwili. . już, już, ale kruk za krukiem wzbija się, rozkłada swoje skrzydła... i te starcze oczy. Kruki zawsze mają oczy starców... Nie widziałem naprawdę przejechanego kruka na drodze, na autostradzie... dożywają aż stu trzydziestu lat... dwuletnie kruki są stutrzydziestoletnie... Kocham je, bo podczas gdy łabędzie, i podczas gdy przepiórki, i podczas gdy kwiczoły, i podczas gdy dzikie gęsi lecą i wędrują w formacjach, w kluczach, kruki nie opuszczają się, ale włóczą się po niebie, rozkoszują się tą swoją podróżą dokądś... po swojemu, zgodnie z własnym gustem, a kiedy poczują głód, przysiadają na ściernisku i to, co pozostało po żniwach, to dla nich przysmak... a ich chód to powrót małpy do domu, gdzie jednak nikt na nią nie czeka, kołyszą się jak kaczki, kiedy tak idą po polu, gdzie zeszłego roku rosło zboże... Kruki kochają cmentarze i w koronach drzew wiją sobie gniazda kolczaste jak korona cierniowa Chrystusa, gęste pałacowe zwierzyńce to gigantyczne krucze żłobki, u barona Chotka koło Pragi widziałem to gnieździ się sto tysięcy kruków. . symfonia ich macierzyńskich krakań to tak jak skrzypienie pomp, pojękiwanie osi u kół wiejskich wozów... Kiedy rano krucze bejbi spadały z gniazd w koronach drzew pałacu w Weltrusach lub też myśliwi pana barona zestrzeliwali je na ziemię, baron Chotek urządzał w swoim pałacu "kruczą ucztę", befsztyki z wyłamywanych piersiątek kruczych bejbi... zaprosił nawet, a zaproszenie przyjęto, i przyjechał sam cesarz pan, Franciszek Józef, aż z Wiednia, przyjechał też na żółtą polewkę, i pił wino i szampana z porzeczkowych pól barona Chotka... ale przede wszystkim krucze befsztyki... Na Połabiu też, kiedy znikają z pól bażanty, myśliwi nazywają kruki rosyjskimi bażantami... A ja w owym roku dwudziestym dziewiątym na Scierwisku o mroźnym zmierzchu uderzyłem podeszwą w pień wiązu i tak jak w pałacowym ogrodzie w lecie spadały krucze bejbi, tak przed tymi sześćdziesięcioma laty strąciłem podeszwą z gałązek i gałęzi tuziny zamarzniętych kruków, spadały kręgiem wokół wiązu w śnieg i szron ciężko, jakby spadały ciężkie młoty, jak brykiety, jak grudy śląskiego węgla, jak czarne półkilowe ciężarki starych wag dziesiętnych... niewiele brakowało, aby spotkał mnie los Ajschylosa, któremu wywróżono w Delfach, że... zostanie zabity przedmiotem spadającym z góry... ledwie nadążałem z odskakiwaniem... Zapadł już wieczór, zbliżała się zmarznięta na kość noc... ta wczorajsza okazała się dla kruków Kristall-nacht. . Jakby z wiązu spadały zamarznięte czarne koty, jakby, Cassiusie, spadali twoi zamarznięci bracia, Czernidła, Szwarcwaldy. . którzy wyszli mi dzisiaj naprzeciwko aż do autobusu, bo już, Cassiusie, stracili nadzieję, że w takie mrozy wrócę do was do Kerska... Odkąd jeżdżę autobusem, nie widziałem, Cassiusie, przejechanego kruka... za to tam, na zakręcie, w przeddzień Wigilii, widziałem na śniegu czarną plamę, bałem się, że kruk uniósł słoik z konfiturami, słoik z mięsem, wzbił się z nim aż nad betonową aleję między wieżowcami i wypuścił... by później spośród odłamków szkła wydziobać sobie, co nadaje się do zjedzenia... Kruk potrafi unieść nad betonową uliczkę, co ukradł z balkonu... i znów urządził sobie ucztę, zajadając ze smakiem, co zostało wśród okruchów... a dlaczego by nie? Rzeczny orzeł uniósł żółwia morskiego, a on wyśliznął mu się i zabił leżącego nad morzem Ajschylosa, który uwierzył wróżbie, że zabije go przedmiot spadający z góry, a więc jako Ateńczyk, wierzący obywatel, szukał bezpiecznego miejsca nad morzem... ale Los i morski orzeł, i żółw, który wyśliznął się ze szponów... Los, Cassiusie... obawiam się, że i u nas, na Sokolnikach, włóczą się nie tylko żebrzące kruki, lecz także i takie, które mogłyby rozstrzygać o moim życiu... gdyby jeden z nich uniósł pod niebo słoik z ogórkami i zrzucił z góry na moją głowę, kiedy właśnie wychodzę, aby kupić dla was w Kersku dwa kurczątka z rożna... bęc go! I znajdą mnie między dwoma pojemnikami na śmieci z głową roztrzaskaną słoikiem ogórków... i to, Cassiusie, jest całkiem możliwe I jest to możliwe, bo opowiadam ci dzisiaj weselszą dobranockę... O krukach, które tak bardzo przypominają rozdartą czarną rękawicę hokejową, splądrowany żalem żałobny wdowi kapelusik... Istnieje u nas ogółem szesnaście przekładów Kruka Edgara Allana Poego... Za czasów mojej młodości chwaliliśmy straszliwie pilzneńskie piwo w "Furmance" i deklamowaliśmy przy tym wiersze... a przede wszystkim tego Kruka. Poeta i tłumacz Kwiatów zła Svatopluk Kadlec właśnie wtedy próbował przetłumaczyć Kruka po raz siedemnasty, i wypiliśmy wszyscy po dwadzieścia piw, by uczcić tę sławną powtarzającą się końcową frazę Kruka i pan Kadlec wymyślił ten oto wers: I kruk zakrakał: nigdy już... i dopiero potem wybrał się na wino do Posztów, bo autor nowej wersji Kruka był ostatnim pisarzem, który sypiał ze swoją żoną, a ona nie cierpiała odoru piwa. Tak więc Svatopluk po tych dwudziestu piwach zawsze pił jeszcze wino i żona chwaliła go w łóżku: "No widzisz, że można i tak... Bo wino jednak pachnie...". I tak oto, Cassiusie, Kruk znalazł siedemnastego tłumacza... I kruk zakrakał: nigdy już... Dlaczego ci to mówię? Bo ty jesteś mój kruk, kruczek, nigdy się nie uśmiechasz, jesteś zadumany, siedzisz jak mumia, czarna mumijka, a oczy masz zdarte, stare, jak te kruki, które przysiadają na dawno już zżętych polach, które czyhają na zakrętach dróg, czy spółdzielcze traktory nie rozsypią na zakolu choćby garstki ziarna... I tak to już jest! Zupełnie tak samo na osiedlach: kruki przysiadają, huśtają się na gałęziach drzew i krzaków koło pojemników na śmieci, by porwać, co wypadnie... Ach, te kruki, ja, Cassiusie, kocham je tak jak ciebie. Przesiadują chętnie na kołyszących się gałązkach na Sokolnikach, lubię na nie patrzeć z okna na piątym piętrze, jak lecą przecinając na ukos ogromną płaszczyznę szyby, one nie lecą, tylko ot tak sobie, włóczą się po niebie, nie wiadomo dokąd, może już zmierzają do pałacu w Weltrusach, by przypatrzeć się potężnym dębom i topolom, może zmierzają ciężkim lotem gdzieś na żer na pola za Pragą, może zataczając łuk wracają na cmentarz żydowski, tam, gdzie na stojąco pochowani są w ziemi rabini... a przede wszystkim Rabbi Low... gdzie praskie kruki mają swoje zloty, swoje zjazdy, swoje posiedzenia i narady... i gdzie też gniazdują... w horyzontalnych męczennicach, przypominających cierniową koronę Jezusa Chrystusa... Kochany Cassiusie, Vincent van Gogh, na dwa dni przed tym, nim strzelił sobie w brzuch kulką z rewolweru i niespiesznie umarł, namalował swój ostatni obraz: Niezżętepole z krukami... to smutny obraz... nad przejrzałym polem zboża ciężko i powoli unoszą się kruki, setki kruków... i w taki oto sposób Vincent namalował swoje pożegnanie z krajobrazem, który tak ukochał, że zastrzelił się z tej miłości. A ponieważ codziennie przejeżdżam obok stad kruków czekających na zakrętach drogi na to, co spadnie z traktorów, ponieważ, Cassiusie, dzień w dzień witam się z krukami koło pojemników na śmieci, które umyślnie otwieram, aby pożywiły się resztkami, i kruki wiedzą o tym, krakają mi to swoje: I kruk zakrakał: nigdy już... i tak ten obraz Niezżęte pole z krukami towarzyszy mi już od lat mojej młodości, kiedy kupowałem sobie nie samych impresjonistów, lecz także kolorowe albumy z reprodukcjami nie tylko Cezanne'a, ale i Vincen-ta van Gogha... te kruki latają ciężko nad ziemią i drepcą kołysząc się po ziemi, latają więc i we mnie, bo kto raz zobaczył ten obraz, to obraz ten, tak jak cały van Gogh, go użądlił. Dlatego przed trzema laty pojechałem aż do Arles, aż do Reims, do krainy, która tak jest podobna do obrazów, gdzie już krajobrazy rozwieszone są w ramach, tak by przechodzień mógł porównać to, co jest na obrazach Vincenta, z tym, co jest w rzeczywistości... A to, że cię, Cassiusie, ty moje czernidło, kocham, to chyba tylko dlatego, że od dzieciństwa kochałem kruki i lubię je też dzisiaj i na zawsze, bo . I kruk zakrakał: nigdy już... A ja mam już niemal osiemdziesiąt lat i wszystko, co robię, robię już po raz ostatni, a potem już Nigdy już, nigdy już, nigdy już! Dlatego też kazałem ten nasz rodzinny grobowiec w Gródeczku zbudować a la Moody... Das Leben nach dem Tode na wzór tuneli, którymi przelatują ci, którzy pozornie umarli... ale, Cassiusie, mam album z ilustracjami Hieronima Boscha, i jest w nim reprodukcja obrazu, który wisi w Wenecji i nosi tytuł: Wizja z zaświatów... olśniewający zielony tunel, którym przelatują ludzie, którzy kiedyś żyli... jedni, ci uczciwi, w orszaku aniołów, a drudzy, ci źli... i jedni stoją już na progu zielonego tunelu w ruchu obrotowym, a potem już tylko ten, co stoi na samej krawędzi gwałtownego światła... I tak oto Bosch i Moody nawiązują do siebie, jakby wiedzieli, że Edgar Allan Poe napisał Kruka, poemat, który kończy się: I kruk zakrakał: nigdy już, nigdy już, nigdy już!, bo w końcu wszyscy zostaniemy poprzez zielony tunel wessani w gwałtowny blask słońca... A symbolem, jednym z symboli Hieronima Boscha, jest też Kruk, symbol z księgi Ars Magna Raimundusa Lullusa... symbol Kruka, który w mistyce oznaczał nieufność, dla czarownic le magicien nourri par le Diable de fausses doctrines A dla alchemii, Cassiusie, la nigredo, oznaczał Kruk początkowe wrzenie i ferment, w jakich rodzi się androgyniczny człowiek, głowa kruka, w połączeniu siarki i rtęci... Tyle, Cassiusie, znaleźć można w indeksie symboli Hieronima Boscha, a ponieważ z tego wszystkiego zwariowałem, jedynie ty możesz to wszystko zrozumieć... jesteś bowiem czarnym kotem, który tak chętnie siaduje na ramieniu kabalarek i wróżek ludzkich losów. I kruk zakrakał: nigdy już, nigdy już, nigdy już... Kersko, 7 marca 1993 roku widzę przez okno, jak po przekątnej nieba ciężko lecą kruki SACRE DU PRINTEMPS Szkic przemówienia we Frankfurcie am Palmsonntag um 11 Uhr Motto Przymusowe wysiedlenie to czyn moralnie niegodny W Havel Spotkaliśmy się tu, w Schirn Kunsthalle aus Anlass des Erscheinens meines neuen Romans Hochzeiten im Hause... I ja muszę teraz coś na ten temat powiedzieć. Ta moja trylogia zawdzięcza swój styl i treść pani Tołstojowej i pani Dostojewskiej, które właśnie wydały biografie swoich małżonków i w książkach tych tak chwalą swoich mężów, że powiedziałem sobie, iż swoją biografię napiszę przez pryzmat spojrzenia swojej żony, dla której byłem właściwie Maksem i Morycem, i enfant terrible, a więc powiedziałem sobie, że sam napiszę o sobie wprawdzie nie paszkwil, ale tak trochę coś w tym rodzaju, tak jak to było, to nasze małżeństwo, ja jako klejnot i ozdoba naszego współżycia. I tak oto uczyniłem ze swojej małżonki przyjaciółkę zarówno pani Tołstojowej, jak i pani Dostojewskiej, dzięki mistyfikacji, w jakiej wyróżniał się także Goethe, który u schyłku życia cierpiał na rwę, tak samo jak cierpię i ja, a istotą prostaty i podagry, szamstrgichtu jest zgorzkniałość i porywczość, bo nawet Karol Czwarty cierpiał na tę chorobę, która zaczyna się, kiedy wschodzi pierwsza gwiazda, a kończy się wraz z porannym pianiem kogutów... A ponieważ jest dziś Palmowa Niedziela, rocznica owego wydarzenia, kiedy Jezus na osiołku wjechał do Jerozolimy i zebrany lud ścielił mu drogę świeżymi gałązkami... wobec tego przedstawię Państwu kilka moich metod, jakie stosuję pisząc te swoje teksty... a jest to ironia, a jest to też owa goetheańska mistyfikacja, i jest to moje upodobanie, wrodzone, w Schauspielertum, i to jest ta moja judische chucpe, a przede wszystkiem jest to moja potrzeba spowiedzi, katholische Beichte... A ponieważ po Wielkim Czwartku nastąpi Wielki Piątek i ukrzyżowanie Chrystusa zatrzyma czas... Die Zeit wird gerafft, jak powiada święty Augustyn .. nie mogę też nie pójść w odpowiednim czasie do spowiedzi, wszystkie dzwony odlecą w Wielką Sobotę do Rzymu, aby u schyłku dnia dzwony te powróciły na wieże świątyń i katedr, na dzwonnice wiejskich kościołów i kaplic... Wynalazłem dlatego u świętego Augustyna to miejsce, gdzie i kiedy zatrzymał się czas; przez to umilknięcie dzwonów nawet czas został jedynie przesunięty w przestrzeń... A więc jest tu pierwszy rozkaz Boży: Niech stanie się światło i drugi rozkaz: Czyńcie pokutę! A ja przyjechałem aż z Pragi, aby w Niedzielę Palmową powiedzieć tu coś, co być może jest istotniejsze niż moje Wesela w domu.. A jest to przesłanie z bnfingu przed kilku dniami, pan prezydent i poeta Havel: Przymusowe wysiedlenie to czyn moralnie niegodny... tak jest zatytułowane to jego kazanie, które wygłosił i w którym też powiedział prawdę nam wszystkim, samemu sobie i potomnym. Przymusowe wysiedlenie to czyn moralnie niegodny... i uświadomienie sobie tego jest istotną częścią higieny poczucia godności społeczeństwa czeskiego... I ja dodaję tu do tego, że i ja sam czynię pokutę... Machet Ihr Bus-se... czyńmy pokutę za tych wszystkich, którzy będąc niewinni zostali zlikwidowani, setki tysięcy niewinnych dzieci i kobiet, i starców i staruszek... a ja dodam jeszcze: setki tysięcy psów i kotów. I ja czynię tu pokutę za wszystkie te stworzenia, tak jak publicznie na brifingu powiedział to pisarz Wacław Havel, i w ten sposób oczyścił i poprawił książkę egzystencjalnego filozofa Karla Jaspersa... Die Schuldfrage, dzieło, które obwinia wszystkich Niemców za to, czego dokonała Heereswaffe i Eseswaf-fe tam, dokąd dotarła i wtargnęła... I ja raz jeszcze powtarzam, że nadejdzie czas, kiedy dzwony odlecą do Rzymu, kiedy nastanie interregnum, czas, kiedy Chrystus umarł, aby powstać z martwych... Dlatego czyńcie pokutę, bo die Zeit wird gerafft, obie wskazówki światowego rozwoju, duża i mała, spętane mocnym sznurem, tak że czas będzie musiał stanąć, i wszystkie dzwony na świecie stracą głos, i śmierć raz jeszcze umrze, aby mógł nadejść dzień pojednania, Zmartwychwstania, dzień otwartych drzwi do nieba, dokąd powstały z martwych Chrystus wzniesie się do swojego Ojca i będzie tam z Nim królować aż do Sądu Ostatecznego... Jestem tu w Schirn Kunsthalle... kiedy przechodziłem obok Sankt Bartholomeus-Dom, nie mogłem nie spostrzec, że ktoś przesunął nazwę świątyni na drzwiach do zakrystii tak, że można tam było odczytać... BAR Tholomeus... Też dobrze - powiedziałem sobie, ale przed głównym wejściem do katedry gromadzili się młodzi odświętnie odziani ludzie, na tyczkach nad głowami błyszczała im aureola z gałązek zielonego mirtu jako symbol Niedziel Palmowych, kiedy Jezus na osiołku zbliżał się do miasta, które zgotuje mu Kalwarię... I w tej chwili owionął mnie duch malutkiego filozofa Immanuela Kanta z Królewca, oświeconego autora książeczki Zum ewigen Fneden, przesłania do całej ludzkości. Zum ewigen Fneden to także sposób, w jaki można przekreślić Die Schuldfrage Karla Jaspersa i przyznać rację pisarzowi Wacławowi Havlowi z Pragi, który oświadczył publicznie i co zostało napisane, że przymusowe wysiedlenie to czyn moralnie niegodny, że aprobowanie przymusowego wysiedlenia oznacza pośrednią aprobatę przymusowego wysiedlania Żydów, Tatarów, Litwinów i innych narodów z ich stron ojczystych... Proszę uznać to moje przemówienie jako alegoryczne Wesele w domu, w którym moja spowiedź jest zarazem początkiem dążeń wszystkich ludzi o dobrym sercu do Rozgrzeszenia. Do Zum ewigen Fneden. PS Immanuel Kant i jego... Dwie rzeczy podziwiam... Gwiaździste niebo nade mną i prawo moralne we mnie. A ja dodam do tego, że w prastarych uczonych księgach Immanuel oznacza... Dziecię Boże... I tak, kiedy próbuję rozważyć do końca to, co Państwu powiedziałem, a co zapewne sami Państwo wiedzą, wszyscy jesteśmy więc dziećmi Bożymi, wszyscy -jesteśmy Immanuelami, dobrzy, a także ci źli. A jeśli nie, to niech obowiązuje to, co powiedział Christian Morgenstern... Alles hat sein Ende, auch die Sonnenwende. Dziękuję, że zechcieli mnie państwo wysłuchać i życzę wszystkim recht guten Appetit. Gdy wejdą państwo do swoich domów i restauracji, gospod i gospódek... Einen recht guten Appetit. HAPPY END Jest tak jak mówię... i na tym koniec. Nie pozostało mi już na świecie nic innego, jak jeździć codziennie do Kerska, by karmić tę moją kocią watahę. A reklamy wielkości tych autorstwa Roya Lichtensteina i Andy'ego Wa-rhola stanowią dla mnie sztafaż, a ponadto i tramwaje mijają mnie reklamami wielkości tramwaju, a także telewizja, którą oglądam, bo nie mogę chodzić - wszystko to stwarza mi całkiem nowe milieu, a do tego, jak mówię, mam tę swoją chandrę, taedium vitae, a poza tym cierpię na bóle mózgu i bioder, i kolan, tak że nie mogę się uskarżać. Mam to, czego chciałem. Jeżdżę autobusem, przedzieram się przez przedmieścia, a potem aż za Mochowem, kiedy autobus skręci na szosę do Cesarskiej Kuchni, tam jestem już niemal na łonie natury, wśród pól i potoczków z rosnącymi na brzegach olchami i tarniną, i czereśniami, i jabłoniami, i gruszami, i śliwami... a wszystko to kwitnie niemal o miesiąc wcześniej i czuje się tu jedwabny ciepły wiatr z południa, i ja, kiedy już przeczytam "Rude pravo", spoglądam na zielone zasiewy i rozwijające się już różki zielonej kartoflanej naci, a dopiero w tym roku spostrzegłem, że na słupach telegraficznych siedzi tu i ówdzie kania myszołów, i teraz wiem, że czyhają tu na przejechane zajączki i łasice, i pieski, i kotki, stamtąd niczym z punktu obserwacyjnego, który trwa w bezruchu, śledzą wzrokiem osłabłe polne zwierzęta... A tam na dworze, za oknami autobusu, słyszę napór wichru, wietrzne skomlenie, nasłuchuję, jak cały autobus się trzęsie, jak pobrzękują nieustannie zniszczone ściany i drzwi, i szyby, jak przez okienka wdziera się przeciąg i pogłębia moją migrenę, a więc mówię sobie o tym, co przeczytałem, drugi rozdział Ulissesa pana Joyce'a gdzie Stefan Dedalus, który wykłada historię w liceum Dea-sy'ego, marzy o tym, że właściwie dzieje to arystotelesowski ruch... i powtarzam za Stefanem Dedalusem... gdyby w Argos Pyrrus nie został zamordowany przez staruszkę, nie zmasakrowano by Juliusza Cezara, historia więc, mówię sobie, jest i musi być pewną rzeczywistością możliwości... jako możliwość... mówię sobie w autobusie, dzieje bowiem biegną tak, jak to się stało, i te fatalne sekundy i minuty, i mgnienia Losu są rzeczywistością możliwości możliwego... Mówię to sobie, ale autobus wjechał już pod Semicką Górkę do zagajników i dąbrów, już przygotowuję sobie swój plecaczek University Chicago i torebkę plastikową z jedzeniem dla kotów, kiedy szofer zawołał: - O rany, toż tu, jak mi Bóg miły, leży przejechany kot! A potem wysiadłem na przystanku wprost w wichurę i stąd spojrzałem aż tam na mostek na weleńskiej strudze, i naprawdę pośrodku drogi leżało coś czarnego... I koty jak zwykle wyszły mi chwiejnym krokiem naprzeciw, prowadził je Pomarańcz, przy furtce policzyłem te, co mnie powitały, ale Cassiusa, mojego ulubieńca, tu dziś nie było, tego, który oczekiwał mnie jako skromny, jako ostatni, dopiero przy furtce koło karłowatych świerczków... A później pod targanymi wiatrem huczącymi brzozami otwarłem plastikową torbę i rozdałem kociej watasze salceson z indyka, po czym postawiłem puszki "Tatry", niesłodzonego mleka, i dopiero wtedy otwarłem drzwi do tego mojego domku, otworzyłem okno, przez które wnikał powiew ciepłego wiatru jak letnie przesłanie... ale dzisiaj, po tym okrzyku kierowcy: "O rany, toż tu, jak mi Bóg miły, leży przejechany kot", usiadłem pokornie, a potem zapaliłem papieroska, a później przyrządziłem sobie kawę... i żałowałem, że nie patrzyłem przez przednie oszklone okna autobusu, aby na własne oczy, oculata revisio, przekonać się, czy aby nie leży tam, nie daj Boże, zmasakrowany Cassius. A przez okno i drzwi widziałem i słyszałem, jak tam na dworze dudni i grzmi wichura jak na reklamie w wirującej pralce Weisser Riese, ukośnie niczym śnieg unosiły się przekwitłe płatki okwiatu czeremchy, tej czeremchy, pośród której korzeni pochowałem w zeszłym roku kotkę zmarłą na zapalenie płuc. A kiedy się tak po godzince ocknąłem, powiedziałem sobie, że gdyby Pyrrus nie został w Argos zamordowany przez staruszkę, nie zmasakrowano by w Rzymie Juliusza Cezara... i gdyby Cassius miał minutę przewagi albo minutę straty, to by tam na mostku przez weleńską strugę nie leżał zabity kotek i ja nie musiałbym przeżywać straszliwej trwogi, że to, co się tam stało, stało się mojemu ulubieńcowi, że zdarzyła się tam pewna rzeczywistość możliwości jako możliwego, mówiłem sobie, absolutnie zgodnie z Arystotelesem... A potem wziąłem pustą plastikową torebkę i wyszedłem, tam, koło przystanku, wytężyłem wzrok i zobaczyłem tam w dali, że pośrodku drogi leży coś czarnego niczym ogromny pluszowy bambosz, pluszowy but z cholewką, wobec tego pod wiatr i w gwałtownym słońcu ruszyłem i widziałem, że znad tego pluszowego niby to bambosza tam na drodze unoszą się czarne ptaki i spadają znów tam, skąd wzbiły się do lotu... A kiedy już niemal doszedłem aż tam, do kładki nad weleńską strugą, zobaczyłem, że dwa kruki wznoszą się ciężko, jeden z czarnymi kocimi łapkami w szponach, drugi zaś kruk ciągnie za sobą po przekątnej resztę kociego bezkształtnego już ciała... No i doszedłem aż tam, gdzie na jezdni była wielka plama krwi i odłamki kości, gdzie leżała przede mną rzeczywistość jako możliwość możliwego... ach, mówię sobie, te fatalne minuty i mgnienia możliwości możliwego... No i już od kilku dni jeżdżę znowu do Kerska, koty prowadzone przez Pomarańcza wychodzą mi naprzeciw niczym jedwabny wicher, te ciepłe powiewy nie ustępują, nie ustają, już od dwu tygodni nie słabną, słońce szaleje, a jego szaleństwo i mnie się udziela, już nawet nie jem, a jeśli już, to w barze zupkę, po której zbiera mi się na wymioty... a potem, kiedy rozdam to, co kupiłem dla kotów, zawsze kawałek mięsa kładę na miśnieńskim talerzyku i stawiam go na schody, w chłodzie... bo a nuż przyjdzie Cassius? A poza tym odwiedziła mnie sąsiadka aż od Sztulików, że na jej parceli w sidła na zające wpadł czarny kot i pętla go udusiła, czy to aby nie mój Cassius, Ale ja nie miałem dość odwagi, by popatrzeć na czarnego martwego kota w drucianej pętli... wolałbym już, aby Cassiusa spotkał taki los, jak to widziałem w Dreźnie na obrazie Rembrandta... Morski orzeł porywa Ganimedesa... by Cassiusa porwała ogromna kania... PS I tak oto przyjechałem wczoraj do Kerska autobusem, przez las i okolicę dął wciąż wściekle jedwabny wietrzny powiew, znów miałem czerwony plecaczek z uniwersytetu w Chicago i niebieską plastikową torebkę z salcesonem i konserwami "Tatra" z niesłodzonym mlekiem, i rogaliki, i jak zawsze wyszły mi naprzeciw te moje koty prowadzone przez Pomarańcza, przyszły nawet koty z sąsiedztwa, które są u mnie na garnuszku... Idę pochylony do przodu, a koty niemal unoszą się w tym jedwabnym ciepłym wichrze... I cóż to ja widzę? Tam na końcu, przy samej furtce w płocie z pomalowanych na zielono i biało sztachet, tam siedzi Cassius, ma przymknięte oczy i sierść mu się trzepoce i lśni wygładzona powiewami... podszedłem aż do niego i wysunąłem palec, a on szturchnął opuszek palca wskazującego, upał w Kersku panuje tak wielki, że czeremcha u sąsiadów już przekwita i sypią się na nas okwietne płatki... - Gdzieżeś, ty draniu, był? - pytam i klęczę koło Cassiusa, i obu nas niczym confetti przysypuje przekwitająca czeremcha... A potem wszedłem na parcelę i rozdałem kawałki salcesonu z indyka, a kiedy przyniosłem ze schodka talerzyk z miśnieńskiej porcelany z kawałkiem kurczęcia dla jaśnie pana Cassiusa, on po raz pierwszy zaczął jeść z garnczka razem z pozostałymi kotami, i wzgardził moimi względami, a potem z innymi kotami chłeptał mleczko i całą tę kocią sforę przysypywała przekwitłymi płatkami okwiatu ogromna czeremcha... A potem Cassius pogodził się i wpadł do mojego domku, i tam rzucił się na rozesłane łóżko, pełne białych confetti futerko wcisnął w zieloną poduszkę i utkwił we mnie te swoje niemal ludzkie oczy... Jest tak jak mówię i na tym koniec. 1 maja 1993 roku w Kersku Spis treści Dobranocka dla Cassiusa Magna Charta 92 Dobranocka na Boże Narodzenie Święto Niewiniątek Dobranocka na Niedzielę Pięćdziesiątnicy Czeska rapsodia Dzień dobry, Republiko Czeska Love story Premiera Kocia maskarada, czyli spowiedź bez rozgrzeszenia Inauguracja i monolog wewnętrzny Krajobraz w szacie zimowej Szewski poniedziałek Kruk zakrakał: "Nigdy już" Sacre du Printemps Happy end Książka mieści się na 151 stronach. Koniec ***