




Zdzisław Domolewski

ZOSIA PLECIONA

Media Rodzina
Copyright © 2003 by Zdzisław Domolewski
Projekt okładki
Iwona Rybczyńska
Ilustracje
Zdzisław Domolewski

PRAWDA
ISBN 83-7278-081-1
Harbor Point Sp. z o.o.
Media Rodzina
ul. Pasieka 24, 61-657 Poznań
tel. (061) 827-08-60, faks (061) 820-34-11
e-mail: mediarodzina@mediarodzina.com.pl
www.mediarodzina.com.pl
Łamanie komputerowe
perfekt s.c.
Poznań, ul. Grodziska 11
Druk i oprawa
ABEDIK
Poznań, ul. Ługańska 1
Jeżeli czegoś nie ma, to nikt tego nie zobaczy. A jak coś
można zobaczyć, to znaczy, że to jest. Czarować czło-
wiek nie może. Nikt nie może fruwać albo zaklinać.
Oczywiście, że czarodziejów, wiedźm, wróżek, wodni-
ków, kosmitów też nie ma. Zresztą, nikt ich nie widział.
Nie dajcie się oszukiwać. Sztuczki robić może każdy,
jak się nauczy. A jeżeli ktoś myśli, że jest czarodziejem
i chce coś zaczarować - na pewno mu się nie uda. Ni-
komu. Czasem ktoś wymyśla jakieś dziwne stworzenia,
małe czy wielkie, czarujące, znikające czy zmieniające
się cudownie. Ich nigdzie nie ma. I pamiętajcie, gdy
ktoś wam opowiada coś nienormalnego, to chce was
oszukać, żebyście się dziwili i chcieli go słuchać. Albo
mówi, że można zobaczyć coś, co stało się dawno temu,
albo to, co się kiedyś stanie. To też oszustwo. Nikt nie
może wiedzieć tego, co będzie, nikt nie może zamie-
nić swojej twarzy na inną, piękniejszą lub straszniejszą.
Nikt nie może w jednej chwili być staruszkiem, potem
znowu zrobić się dzieckiem albo malutkim karzełkiem
i znowu potem wielkoludem. To się nie uda niko-
mu. Wszyscy to wiedzą, a jednak się oszukują. Ja bym
chciała, żeby były niezwykłe rzeczy i dziwne wydarze-
nia, ale ich nie ma i co? Mam wierzyć w coś, czego nie
ma? Siebie oszukiwać? Czasem bardzo łatwo uwierzyć
komuś w nieprawdę i to nie jest żaden wstyd, ale gdy
ktoś wie, że się go oszukuje, i wierzy? To jest najgorsze.
Oczywiście, że bardzo bym chciała wiedzieć, co będzie
za kilka lat albo nawet jutro. Chciałabym też wiedzieć, jak
wszystko wyglądało wtedy, gdy moja mama miała tyle lat,
co ja. Chciałabym, ale to niemożliwe. Mogę tylko zgady-
wać, domyślać się, ale wszystko mogło być zupełnie ina-
czej niż przypuszczam.
Wokół wszystko jest tak zrobione, jakby coś chciało lu-
dzi ciągle oszukiwać. Już książki są oszukańcze, ale filmy,
to zupełnie! W nich wszystko jest zrobione ze sztuczek
- wszystko! Nawet nie ma zapachów, prawda? Więc wi-
dzicie. Dorośli robili tak z dziećmi zawsze. Bujali, zmyśla-
li różne urządzenia, wróżki, latające istoty, mówiące
przedmioty. To jest ciekawe, czasem straszne, wesołe,
ale naprawdę jest zwyczajnym oszukiwaniem, żeby dzieci
czymś zająć, żeby nauczyły się same siebie oszukiwać
i gdy potem wyjdą przed dom albo pójdą do szkoły,
wszystko wydaje się nudne, nieruchome i nigdzie nie ma
nic ciekawego.
Jeżeli o mnie chodzi, powiedziałam sobie, że gdy będę
dorosła, nie oszukam żadnego dziecka. Będę mówić
tylko prawdę, nawet najstraszniejszą i najsmutniejszą.
Sami wiecie, jak to jest, gdy jesteście dziećmi i zapytacie
dorosłego o coś poważnego, będzie kręcił, wymyślał,
byle nie powiedzieć prawdy. A ja będę inna, trochę taka,
jak wujek Darek. On jeden nie oszukuje. Czasem nas
odwiedza, przyjeżdża swoim fordem i pyta mnie na przy-
witanie:
- I co, Zosiu, tata pijany?
-  Nie pijany - mówię czasem, ale czasem muszę po-
wiedzieć, że niestety, pijany. Gdy tata nie jest pijany, wujek
Darek mówi:
-  O, to dobrze, świetnie, ale to dziwne.
No i rzeczywiście, to jest dziwne. Bo mój tata pije alko-
hol. Nie codziennie - nie myślcie tak! - ale czasa-
mi to się zdarza. O wiele rzadziej niż tata Bożenki. Ale
i tak często. A już najwięcej pije tata Piotrka Firleja! Co-
dziennie.

GDZIE MIESZKAM
Powiem wam. Nie mieszkam w dużym miejscu, miesz-
kam w wiosce. Nasza wioska nazywa się Świniary. Czy
to nie głupia nazwa? Może tak, ale ja ją lubię. My się nie
musimy przed nikim tłumaczyć, ponieważ wszyscy nasi
mieszkańcy urodzili się w Świniarach i tutaj mieszkają.
I nie trzeba długo myśleć, by zgadnąć, od czego wzięła
się nazwa naszej wioski. Ale Warszawa, jak się pomyśli,
wcale nie jest lepszą nazwą. Albo - Kraków. Albo -
Poznań. Bo dlaczego, czy w Poznaniu ludzie się poznają;
a w Krakowie - kraczą? A w Warszawie to już napraw-
dę nie można pomyśleć, co mogliby robić ludzie z War-
szawy? Warkotać albo pracować w warsztatach? A Łódź?
Miasto pływające? Też coś! Albo Tatry? - co to znaczy?
Albo jeszcze coś głupszego: Karkonosze. Czy to dlatego,
że ktoś pochwalił się, że nosi karki? Ale z Bałtykiem, na-
szym morzem, to jest trochę inaczej. Kiedyś była burza,
mama leżała, taty nie było, Romek też gdzieś poszedł.
Było strasznie, a ja siedziałam i się bałam, a tutaj ze-
gar tykał: tyk... tyk... I wtedy mi się ułożyło, bałam się, to
znaczy - bał i tyk - tykanie zegara. Bał-tyk, bał-tyk.
Bałtyk. Oczywiście, że nie od tego wzięła się nazwa
8
morza. Może stąd, że nad morzem są jakieś dziwne od-
głosy? Jak będziecie nad nim, na piasku, posłuchajcie,
może coś takiego usłyszycie? Piszę to do tych, którzy
mieszkają nad morzem albo jeżdżą tam na wczasy. Ja
jeszcze nad morzem nie byłam. W prawdziwych górach
też nie, ale widziałam filmy. Wydaje mi się, że tam jest
pięknie, ale straszniej. U nas wszystko jest zwyczajne, wy-
chodzę z domu, idę ulicą, obok kościoła, do sklepu pani
Tobańskiej, na mostek, do stolarni. Naprawdę, gdy kie-
dyś do nas przyjedziecie, nie przestraszycie się ani jednej
rzeczy. Chyba że jakiegoś psa. Ale nasze psy szczekają
tylko na pijanych. O nie, oczywiście, że nie na każdego pi-
janego człowieka, ponieważ wtedy by musiały szczekać
cały czas. Szczekają na tych pijaków, których nie lubią.
Najbardziej na pana Szczęśniaka. Ale jego to nie mogą lu-
bić żadne zwierzęta. Nawet nie powiem wam, co on robi
z niektórymi.
I popatrzcie tylko, jak coś próbuje oszukiwać: pomyśli
ktoś, że pan Szczęśniak to człowiek, co przynosi szczę-
ście albo sam jest szczęśliwy, a przecież jest zupełnie ina-
czej. Ciągle pije alkohol, jego żona odeszła, dzieci też. Nie
chodzi do kościoła, nawet gdy był pogrzeb pana Wolskie-
go, siedział pijany w rowie. To samo w Boże Ciało, pod-
czas procesji. Taki wstyd!
Gdy już wam powiedziałam, gdzie mieszkam, możecie
sobie pomyśleć, że jestem jakaś inna - tak ludzie myślą
o tych, co mieszkają gdzieś indziej. Jestem normalna.
Chodzę do trzeciej klasy i uczę się bardzo dobrze.
Ale się pochwaliłam! Nie myślcie, że jestem chwalipię-
tą, wcale nie. Ale jeżeli człowiek uczy się dobrze, to ma
się czego wstydzić? Człowiek może się wstydzić wielu
rzeczy, ale nie tego, że jest dobry. To źli ludzie powinni
spalać się ze wstydu. Bandyci i złodzieje są źli. Złodziej,
gdy coś mówi, obiecuje albo nawet się uśmiecha -
oszukuje. O właśnie! - zmyśla jak w jakimś filmie i trze-
ba uważać, żeby mu nie wierzyć. Bo na przykład, weźmie
od was klucz do domu albo zapyta, gdzie mama chowa
pieniądze, i gdy się dowie, na pewno ukradnie. A cała ro-
dzina zostanie wtedy bez pieniędzy na życie. I za prąd się
nie zapłaci, za gaz, nawet chleb trzeba będzie kupować na
kredyt.
- Weź, Zosiu, co trzeba, zapłacisz, gdy mama dosta-
nie rentę - powie do mnie pani Tobańska. W jej sklepie
wszyscy wszystko kupują i ona wie, kto ma pieniądze,
a kto nie. Więc wezmę zakupy, nie płacąc, ale później od-
dam, gdy listonosz przyniesie mamie rentę. Zakupy na-
leżą do mnie, ponieważ moja mama jeździ na wózku inwa-
lidzkim. Po prostu jest chora, nie może chodzić, więc na
mnie to wszystko spada. A do sklepu pani Beaty Tobań-
skiej trzeba wejść po trzech schodkach. Więc gdy czasem
idziemy z mamą, ja popycham, ale mama i tak zostanie
przy schodkach, tylko pokazuje, co mam jeszcze kupić.
Wtedy kupuje się najprzyjemniej, bo zawsze kończymy
jakąś niespodzianką. Na przykład kupujemy sobie lody.
Albo wafle teatralne czy sok w pudełku.

RODZINA
Wiem, że gdyby mama nie zachorowała, miałabym dużo
rodzeństwa. A tak, nie urodziła się ani jedna moja siostra,
ani jakiś brat. Może nawet byliby bliźniacy? Albo i trojacz-
ki? Przez chorobę mamy jestem samotna. Mam Romka,
ale on jest ode mnie dużo starszy. I jeszcze coś: mój tata
nie jest tatą Romka.
Czasem lubię myśleć, że mam rodzeństwo. Na przykład
dwie siostry, jedna jest starsza, druga młodsza. Tym śred-
nim musi być najlepiej. Chociaż moja mama była średnią
siostrą, a tylko ona zachorowała. Jej dwie siostry, moje
ciocie, chodzą normalnie, są zdrowe, ale bardzo rzadko
nas odwiedzają. Mieszkają za daleko, wyprowadziły się
do miast, nie mają czasu. Zresztą po co byłyby nam po-
trzebne? Jakoś sobie radzimy, a nawet czasem jest tak
wesoło, że trudno uwierzyć. Na przykład wczoraj. Mama
trzymała szklankę z herbatą, z łyżeczką, z cukrem i sie-
działa tam, dokąd ją zawiozłam, na progu. Ja sobie cho-
dzę po ogrodzie, zbieram kwiaty, patrzę, czy mamy wó-
zek nie zjedzie przypadkiem ze schodków; podparłam
koło cegiełką, ale nigdy nie wiadomo. Więc mama trzyma
szklankę w palcach i patrzy na mnie, ja patrzę na mamę,
11
aż tu - nie uwierzycie! - w jednej chwili szklanka wy-
padła z jej ręki i leci na betonowy próg. Mojej mamie bar-
dzo często wypadają z dłoni różne przedmioty. Ale i ja,
gdybym mogła coś robić tylko lewą ręką i to niewiele, na
pewno bym miała kłopot. Więc szklanka leci, a ja zdąży-
łam tylko pomyśleć, że już po niej, a tutaj... nic! Napraw-
dę, upadła na próg i stoi, z łyżeczką, ani drgnie, jak gdyby
nie upadła, ale ktoś ją postawił na progu i odszedł na
chwilę. Aż zaniemówiłam! Podchodzę, może to jakiś cud,
może niesamowita szklanka albo coś jeszcze innego, a tu-
taj nic takiego, szklanka jak szklanka, tyle że się nie po-
tłukła.
Mama patrzy na mnie, jej oczy są takie wesołe i szczę-
śliwe, jak gdyby stało się coś wspaniałego.
Podniosłam szklankę, pomieszałam, popatrzyłam - ani
jednego pęknięcia, a próg jest naprawdę twardy i chropo-
waty. Więc co się stało? Patrzymy na siebie z mamą i śmie-
jemy się, ja - aż mnie coś łaskotało w brzuchu, a mama
po swojemu, mrużąc oczy i otwierając usta. I to wydarzyło
się naprawdę, bez czarów, bez żadnego zaklęcia. Mama
nie wypiła herbaty, popchałam wózek do kuchni, posta-
wiłam szklankę na stole i tak sobie stała, a my co na nią
spojrzymy - znowu jest nam do śmiechu. Cały dzień był
wesoły. Po cichu poszłam ze słoikiem po dżemie na próg.
Puściłam go i potłukł się - oczywiście - miałam tylko
dużo sprzątania szkiełek. I pomyślcie, słoik był grubszy od
szklanki, a jednak pękł jak skorupka. Nie mogłam o czymś
innym myśleć, tylko o tej szklance. Chyba nikomu na świe-
cie nie udałoby się coś takiego, choćby próbował milion
razy. Ale kto wie? Może takich dziwnych wydarzeń jest na
świecie dużo więcej?

JA
Chciałabym być trochę inna, mieć gęstsze włosy, być ta-
jemnicza, żeby inni zastanawiali się, co myślę. Chodzi-
łabym sobie po Świaniarach jak zagadka, nie wiadomo,
co robię, co mi chodzi po głowie, nawet nie wiadomo,
jak dokładnie wyglądam. Tylko niektórzy zobaczyliby
moją twarz i opowiadaliby potem, że jestem nadzwyczaj-
nie piękna.
Jestem podobna do mamy, ale też i trochę do taty.
Jestem wymieszana. No i dobrze, a gdyby moi rodzice
nigdy się nie spotkali? Gdyby mama została żoną inne-
go mężczyzny, czy wtedy urodziłaby mnie taką, jaka je-
stem? A czy córka taty z inną żoną byłaby mną? Czy jest
ktoś, kto mógłby to wiedzieć? Bo popatrzcie, Romek nie
jest synem mojego taty, a jednak są do siebie podobni.
Może ludzie upodabniają się do siebie, gdy są blisko?
Może i w Świniarach jesteśmy wszyscy do siebie jakoś
podobni? My tego nie wiemy, ale ktoś, kto nas zobaczy,
od razu powie: ten pan urodził się w Świniarach, ta dziew-
czynka - to o mnie - na pewno mieszka w Świnia-
rach, a nawet pan Szczęśniak... No nie, na pewno nie
jestem podobna do niego. Poza tym, wtedy nie tylko
13
z ludźmi byłoby tak samo. Na przykład z psami, prawda?
A przecież nasze psy są zupełnie różne. Chociaż na pew-
no są spokrewnione. Wystarczy popatrzyć, co się dzieje,
kiedy jakaś suka ma cieczkę. Wszystkie psy zbiegają się
do niej i choćby nie wiem co, tatą jej szczeniaków musi
być któryś z psów miejscowych. Ale na pewno zauważy-
liście, u psów wszystko jest o wiele bardziej pomiesza-
ne. Psie rodzeństwo jest takie różne! Ta sama matka, oj-
ciec, a jeden psiak biały, inny czarny, kudłaty, gładki;
jeden ma długie łapy, inny jamnikowate, jeden gryzie
i jest zły, drugi odwrotnie. Poza tym na pewno wiecie,
zdarza się, że psie rodzeństwo żeni się ze sobą i ma
wspólne dzieci. A u ludzi takie wydarzenie byłoby dziw-
ne, prawda?

RODZEŃSTWO
Ponieważ nie mam prawdziwego rodzeństwa, nie mogę
wam tutaj za dużo powiedzieć, ale czasem patrzę, jak
to jest w rodzinach, gdzie jest dużo dzieci. Na przy-
kład u Walczaków. Trudno pomyśleć, że Kazik Walczak
mógłby zakochać się w swojej siostrze Małgosi. Tłuką
się, ona zamyka mu łyżeczką drzwi, gdy on siedzi w ubi-
kacji, Kazik ją gania, ciągnie za włosy, plują na siebie,
a nawet przezywają się tak, że lepiej nie powtarzać.
Zresztą, nie tylko oni. U Jankowskich, gdzie jest ośmio-
ro dzieci, wszystkie się ze sobą biją. Chociaż, kiedy ktoś
zaczepi któregoś Jankowskiego w szkole, wtedy wspól-
nie bronią swojego. No, ale gdybym dowiedziała się,
że Magda Jankowska bierze ślub z Kamilem Jankow-
skim, chyba bym nie wytrzymała ze śmiechu! Ale gdy
się dowiem, że Magda Jankowska wychodzi za Seba-
stiana Marianowicza, nie będzie w tym nic dziwnego.
Ona jest u nas najładniejsza, a on też z wszystkich na-
szych chłopaków wydaje się najlepszy. Kiedy się ubie-
rze schludnie, wszystkie dziewczyny patrzą na niego,
ale on nie spojrzy na żadną. Jego siostra, Sabina, jest do
niego podobna. Ale chyba zauważyliście, że to, co
15
pasuje w urodzie do chłopca, czasem nie pasuje do
dziewczyny. Sabina jest podobna do Sebastiana, ale nikt
nie powie, że jest ładna. A Sebastian jest naprawdę przy-
stojny.

CO POTRAFIĘ

Siedzę przy oknie, piszę i patrzę na Piotrka Firleja, który
idzie na pastwisko po krowy i strzela z bata. Nauczył się
tego i gdy mija nasz dom, próbuje się popisać. Jeżeli
o mnie chodzi, chyba najlepiej z wszystkiego umiem pleść
różne przedmioty z gałązek, kwiatów, witek. Patrzyłam,
jak pan Karolkiewicz, który jest niemową i do tego nie
słyszy, wyplata koszyki. Podglądałam, a potem spróbo-
wałam i uplotłam koszyczek, potem większy, a potem
jeszcze większy, prawie na kartofle. Zrobiłam wiele ple-
cionych przedmiotów: tacki pod doniczki, na chleb, owo-
ce; zamykającą się skrzyneczkę, plecioną ramkę do mojej
fotografii z Pierwszej Komunii, trzepaczkę i inne rzeczy.
Zbieram witki i mogę z nich zrobić różne rzeczy. A już
z kwiatów czy z trawek wychodzą mi takie wianki, że
trudno uwierzyć! Nakładam wianek na głowę mamy, dru-
gi na swoją, i tak wędrujemy ścieżkami. Gdy wrócimy do
domu, zdejmuję i układam te wianki na słupkach naszego
ogrodzenia, a one usychają i tak sobie wiszą. Teraz, gdy
patrzę za okno, są już bezbarwne.
A Piotrek już zniknął za laskiem, chmury są coraz
większe, mama śpi na tapczanie i jest tak cicho, że aż
17

Siedzę przy oknie, piszę i patrzę na Piotrka Firleja, który idzie
na pastwisko po krowy i strzela z bata.
18
słychać, że jest coś dziwnego we wszystkim, co się dzie-
je. Ale co?
Siedzę więc sobie i rysuję. Narysowałam spadającą
szklankę. Możecie pomyśleć, że znowu się chwalę, ponie-
waż czegoś takiego nie umiałabym narysować. A ja potra-
fię. Gdybyście popatrzyli na szklankę, aż by was zatkało
- błyszczy, łyżeczka jest jak z metalu, a herbata przezro-
czysta, jak prawdziwa.
Dawniej nie wiedziałam, że potrafię rysować. Czasem tyl-
ko rysowałam na lekcjach. Kiedyś jednak pomyślałam, jak
bardzo mama się męczy, żeby coś komuś powiedzieć. Od
trzech lat nie może mówić. Jest sparaliżowana. Widzi
i słyszy, wszystko rozumie, ale powiedzieć nie potrafi. Po-
znawałam po jej oczach, czego potrzebuje. Pytałam ją i zga-
dywałam, czy chce zjeść tarte jabłko, pojechać do ubikacji,
napić się? Może popchać cię do okna? Chcesz na spa-
cer? Włączyć telewizor? Chcesz pojechać do sklepu? Do
kościoła? Nałożyć ci inną bluzeczkę? Chcesz powąchać
kwiaty? Zgadywałam i zgadywałam, patrzyłam na mamy
oczy, aż mrugnie. Kiedy mrugnęła, wtedy już wiedziałam,
że zgadłam, chce tego, o co zapytałam. Czasem jednak
zupełnie nie wiedziałam, o co mamie chodzi. Zimno ci?
Mama nie mruga. Chcesz posiedzieć w kuchni? Nie mru-
ga. Źle się czujesz? Może cię uczesać? Wymyć twarz? Co
mamo, wydaje ci się, że okno jest brudne? Coś śmierdzi?
Może mam ci pośpiewać? Pytasz, czy tata w domu? Zgady-
wałam wszystko, a mama cały czas nie mruga. Nie wie-
działam już, co jeszcze, każdą rzecz musiałam wymyślić, aż
już mnie głowa od tego bolała, i ciągle nie mogłam zgad-
nąć. Wymyć podłogę? - pytam dalej. Otworzyć okno?
Wyjąć ze skrytki pieniądze? Opowiedzieć ci jakąś bajkę?
A może poczytać książkę? A może chciałabyś, żebyśmy
mieli akwarium?-Może pojedziemy za granicę?
19
Mogłam wymyślać różne głupstwa, wszystko, co się
może wydarzyć albo i nie, a mama i tak nie potrafiła mi
powiedzieć, czego pragnie. A - na przykład - okazy-
wało się, że pod jej łóżkiem złapała się mysz i trzeba ją
było wyjąć. Albo mama chciała pooglądać swoje zdjęcia
z młodości.
Powiedzcie mi, jak można odgadnąć takie pragnienie?
No i wtedy pomyślałam, że można to wszystko naryso-
wać, każą rzecz, której mama może zapragnąć. Więc na-
rysowałam to w dwóch zeszytach. Na każdej stronie są
rysunki, ja przewracam kartki, mama patrzy i mruga, gdy
pokażę ten odpowiedni. A na rysunku jest, na przykład,
jabłko, więc już wiem, na co mama ma chęć. Albo pokazu-
ję narysowany sklep pani Tobańskiej - mama mruga.
Idziemy do sklepu, ja wchodzę do środka, mama zosta-
je przy schodkach. Prawie zawsze kupujemy to samo.
Kupiłam już wszystko, wychodzę i pytam: zrobimy sobie
niespodziankę? Mama mruga. Wszystkie niespodzianki
narysowałam na dwóch ostatnich stronach zeszytu. Poka-
zuję narysowane ciastko - mama nie mruga. Sok w pu-
dełku - nie. Czekoladki - nie. Lody - mama mru-
ga i już wiem, że ma ochotę na lody. Kupuję więc i tak
sobie wracamy, liżąc lody. Te rysunki bardzo nam poma-
gają. Narysowałam różne miejsca w Świniarach. Kościół,
mostek nad kanałkiem, domy wszystkich sąsiadów, przy-
stanek autobusowy i wzgórek, skąd widać najwięcej, na-
wet wieżę w Stawarkach. Może to najpiękniejsze miejsce
w Świniarach? Dlatego ten rysunek jest chyba najlepszy,
aż się nie mogę nadziwić, że sama go zrobiłam.
Mamy dwa lasy: jeden sosnowy, drugi, gdzie są gra-
by i dęby. Więc musiałam je narysować odmiennie, ale
od razu widać różnicę. Mama woli chodzić do grabowe-
go. Pokazuję narysowane grzyby - mama mruga. Biorę
20
więc koszyk, który sama uplotłam, i idziemy do lasu. Ja
zbieram, mama siedzi na ścieżce i cieszy się, gdy coś
znajdę. Kiedyś pokazywałam jej grzyby niepewne. - To
trujący? - mama mruga i już wiem, że znowu znalazłam
psiaka. Wyrzucam. Teraz już nie pytam, ponieważ sama
się poznałam na grzybach.
Narysowałam różnych znajomych ludzi. Wujka Darka
też, oczywiście. Kiedy przyjeżdża, biegnę do mamy, poka-
zuję rysunek z jego podobizną i już mama się cieszy.
Mama wujka bardzo lubi, a on siada, opowiada jej różne
rzeczy, patrzy na nią tak, jak gdyby mama była ciągle
zdrowa, ładna i bardzo mu się podobała.
Narysowałam także główki mojego taty. Pierwsza głów-
ka patrzy w okno, druga - tata uśmiechnięty, trzecia
-  trzyma przy ustach butelkę, czwarta - krzyczy, piąta
-  widać, że tata pił alkohol, szósta główka ma złe oczy,
siódma ma oczy zamknięte - śpi, ósma - płacze, dzie-
wiątej i dziesiątej wam nie opiszę, nie ma po co. Na dru-
giej stronie jest jeszcze pięć portretów mojego taty. Ale
nie mogę ich wam opowiedzieć, ponieważ sama nie wiem,
co tata na nich robi. Tak tatę podglądałam i sobie po ci-
chu narysowałam, na pamiątkę. Tata jest bardzo, bardzo
przystojny. Naprawdę, nie dziwię się, że moja mama za-
kochała się w nim i zostawiła tatę Romka. Romek jest sy-
nem innego mężczyzny, którego mama kochała, potem
mama pokochała mojego tatę i urodziłam się ja. Jakie to
dziwne, prawda? A teraz mama siedzi zamknięta jak szka-
tułka i nie można się od niej niczego dowiedzieć. Jest ta-
jemnicza jak zaklęta księżniczka.

CZARY
Nikt na świecie nie chciałby bardziej niż ja, żeby były cza-
ry. Może przeczyta to, co piszę, osoba, której mama, tata
albo siostra też nie może niczego samodzielnie zrobić czy
powiedzieć. W takim razie im też może tak bardzo zale-
żeć na czarowaniu jak mnie. Ale czy ktoś inny może tak
bardzo potrzebować prawdziwych zaklęć?
Wyobrażam sobie, że wymawiam tajemnicze słowa -
abarakarpa albo martenidarar - albo daję mamie uzdra-
wiający napój i ona wolno, ostrożnie, nie wierząc w to
wszystko, wstaje z wózka i nagle moje życie i wszystko
wokoło zostaje odmienione. I mama odzywa się do mnie
swoim pięknym głosem.
Jeszcze pamiętam głos mamy. Mówiła tak ładnie! Cho-
ciaż nie wiem, jakie głupstwa by opowiadała, o obierkach
ziemniaczanych, o tym, jak wiatr zrzucił pościel ze sznu-
ra, albo o musze, która nie dała jej pospać, dzisiaj słucha-
łabym jej głosu jak najwspanialszego dźwięku na świecie.
Gdyby to było tylko możliwe. Ale możliwe nie jest. Nie
wierzę nikomu, kto mówi, że są jakieś cuda święte. Mo-
dlę się codziennie, chodzę do kościoła, robię wszystko
jak najlepiej, proszę Matkę Boską, a jednak nic się nie
22
zmienia. Kiedyś, dawno temu, wydawało mi się, że po
procesji, gdzie niosłam kosz z płatkami kwiatów i cały
czas myślałam o mamie, jej palec się poruszył. Siedziałam
na tapczanie, mama oglądała serial, a tutaj na podłodze
coś się porusza. Pomyślałam, że mysz, i że Wydmuszka,
nasza kotka, naprawdę do niczego się nie nadaje. Ale
to nie była mysz. Więc co? Nie było w pobliżu niczego,
co mogłoby drgnąć. Tylko mamy stopa w kapciu, który
sama jej nałożyłam. Ale to niemożliwe, mamy stopy są
zimne, nieruchome. Już o tym zapomniałam, patrzyłam
na serial, a tu znowu coś drgnęło.
- Mamo, nie poczułaś czegoś? - zapytałam szybko
i popatrzyłam w jej oczy, ale mama nie mrugnęła.
Tamtego dnia narysowałam mamę stojącą. Aż sama nie
mogłam uwierzyć w to, co narysowałam, i chciałam rysu-
nek wyrzucić, ale tylko go schowałam. Przecież w takim
rysunku może być odrobina mamy, już jej podobieństwo
coś znaczy. Miałabym więc porwać to albo spalić? Aż się
przestraszyłam takiego pomysłu.

Poszedł do drugiego pokoju, włączył na cały głos tele-
wizor, rozmawiał jeszcze ze sobą, śmiał się do siebie, wy-
palił kilka papierosów i zasnął, a ja poszłam zdjąć mu buty
i przykryć kocem. Telewizor zgasiłam.
PIOTREK
Ale narysowałam Piotrka Firleja! Na pierwszej karteczce
ma jedną nogę z tyłu, drugą z przodu, a na drugiej kar-
teczce - odwrotnie, pierwszą z tyłu, drugą z przodu.
Kiedy szybko zmieniam karteczki przed oczami, wydaje
się, że Piotrek naprawdę idzie i idzie, chociaż wciąż jest
na tym samym miejscu. Bawiłam się narysowanym Piotr-
kiem długo, aż zbudziła się mama. Pokazałam jej, ale pa-
trzyła tak dziwnie, jak gdyby nie wiedziała, o co chodzi.
A potem przyszedł tata.
Nie lubię, gdy jest taki wesoły. Wszedł i opowiada,
śmieje się, obiecuje, daje mi pieniądze na lody, chce że-
bym przytuliła się do niego, potem chodzi po pokoju
i mówi do mamy. Wydaje mu się, że jest wesoły, że ma
coś ciekawego do powiedzenia. A cały pokój, wszystko
w domu zaczyna cuchnąć tym alkoholem. Mama siedzi
w wózku, tata chodzi, zapala papierosa za papierosem,
krzyczy, jakby chciał, żeby wszyscy usłyszeli, co ma do
powiedzenia, a opowiada, że chciałby pojechać za grani-
cę, pracować na budowie, chociaż nigdy niczego nie wy-
budował, nawet nasze mieszkanie jest odrapane. Tata
nie nadaje się do takich rzeczy, o jakich myśli.
24

COŚ O TACIE
W Świniarach był kiedyś pegeer. Jeszcze dzisiaj są wszyst-
kie budynki, niektóre zajęte, inne bez okien, a wokół hula
wiatr, jak powiedział kiedyś wujek Darek.
W pegeerze hodowano wiele świń i czasem śmier-
działo, ale tam mój tata kiedyś miał pracę. Oczywiście,
kiedy człowiek zastanowi się nad życiem tych świń, pro-
siaczków... lepiej o tym nie myśleć, ale przecież nie ma
na to rady, po to są świnie. Kury, kaczki, krowy, owce,
nawet ryby i raki - wszystkie stworzenia są na świe-
cie po coś i nic się nie wymyśli. Każdy człowiek, na-
wet głupie komary są po coś, chociaż nikt nie wie,
po co.
Ja myślę, że mój tata był po to, żeby zajmować się
chlewnią w pegeerze. A potem pegeer zlikwidowano,
pozamykano, wszystkie świnie zniknęły i tata stracił pra-
cę. Odtąd tak sobie siedzi, patrzy w okno, chodzi przy
domu, naniesie szczap, porozmawia z kimś, popatrzy na
mnie, kiedy robię lekcje, a potem - nie wiadomo kie-
dy - wychodzi i wraca po alkoholu. Wtedy zachowuje
się tak, jak dzisiaj, wygląda tak, jak na jednym moim
portrecie, i zasypia.
26
Mój tata bardzo szybko chodzi. Naprawił furtkę, ale
tak, że teraz musimy wchodzić przez sad; furtka się nie
otwiera. Może to i lepiej? Sadem jest równiej, kółka wóz-
ka się nie potykają, no i zawsze można coś ciekawego
znaleźć.

KULKA
Kiedyś popychałam mamę, mówiłam jej o czymś, aż tu
nagle coś zabłyskało w trawie, jak jabłko ze szkła.
-  Mamo, widziałaś? - zapytałam i pobiegłam, żeby
sprawdzić. A to była kula ze szkła, a w niej, w środku, po-
ruszały się jakieś malutkie ludziki. Oczywiście, że nie
żadne krasnale czy jakieś stworzenia, ale sztuczne, z pla-
stiku, poubierane dziwnie, umocowane drucikami, a kie-
dy poruszyło się kulą, padał mały śnieg; aż się wypadał.
Wtedy trzeba było znowu potrząsnąć i znowu opadał.
-  Kula, widzisz? - zapytałam mamę,  a ona się
uśmiechnęła. - Skąd tu w sadzie taka kula? - pyta-
łam. Widzicie, jak to jest, gdy czegoś chcę się od mamy
dowiedzieć, a sama już nie wiem, jak zapytać? Cokol-
wiek by mama wiedziała, sama muszę wcześniej wpaść
na ten pomysł. Jak gdybym wyczarowywała jakieś zda-
rzenia, a przecież nie jestem wróżką. Żeby jednak od-
gadnąć prawdę, którą zna mama, muszę próbować.
-  Czy wcześniej ona też tu była? - zapytałam. Ma-
ma mrugnęła.
Jak to - zastanawiałam się - leżał tu taki przedmiot,
tyle czasu?
28
-  Ale to nasza kula, z naszego domu? - spytałam.
Mama mrugnęła.
-  Mamo, to twoja kula?
Mrugnięcie.
No i okazuje się, że odnalazłam kulę, która należała do
mamy.
Muszę wam powiedzieć, że moja mama urodziła się
w naszym domu, a tata przybył z innej miejscowości, więc
dzieciństwo mamy było trochę podobne do mojego: jako
dziewczynka biegała po tych samych miejscach i cho-
dziła tą samą dróżką do sklepu. Czy spodziewała się, że
będzie kiedyś mieć taką córkę? Gdy czasem zajdę gdzieś
w zarośla albo nad staw, widzę wydeptane, ledwie widocz-
ne ścieżki. Wiem wtedy, że mama i jej siostry chodziły
tymi ścieżkami, będąc w moim wieku. Zastanawiam się,
co myślały, czego szukały, czy też wszystko wydawało się
im takie zwyczajne, a jednak tajemnicze?
Poruszałam kulę przed oczami mamy i śnieg opadał na
malutkie istotki. Oczy mamy zrobiły się takie wesołe! Po-
stawiłam kulę na toaletce, blisko mamy, ale - niestety
- ktoś musi potrząsnąć, żeby śnieżek padał, a kiedy
tego się nie zrobi, światek w środku kuli jest nieruchomy,
jakiś smutny. Więc lepiej, żeby mama na to nie patrzyła.
Ukryłam kulę na półce, za książką, żeby Romek nie zna-
lazł. On czasem robi coś tak głupiego!

COŚ O ROMKU
Już wam zdradziłam, że tak całkowicie, do końca, nie jest
moim bratem. Nawet nazwisko ma inne. Poza tym jest
moim jedynym rodzeństwem i wiem, że gdyby coś mi się
stało, byłby bardzo smutny. Ostatecznie człowiek przy-
wiązuje się do psa, do kurczaków, nawet do pająka, który
pobędzie w pokoju dłużej. Mój brat często mnie denerwu-
je, bo jest bardzo leniwy. Ale chyba go kocham. Nawet
kiedy mnie rozzłości, nie myślę o jakichś strasznych ka-
rach dla niego. Wystarczy, że się pośliźnie na krowim
placku, albo wyłączą prąd, gdy on chce akurat obejrzeć
mecz, już jest wystarczająco ukarany za swoje. Gdyby jed-
nak spotkała go większa kara, pobiegłabym go ratować.
Romek nie jest wysoki ani silny, nie jest też nadzwyczaj
przystojny, ale chyba sobie znajdzie jakąś nie najgorszą
dziewczynę. Jest bardzo śmieszny i wszyscy go lubią.
Opowiada czasem świńskie rzeczy, więc wtedy nie słu-
cham, po co mam się spowiadać? On sam nie chodzi do
kościoła, nie spowiada się, ale w święta idzie na mszę.
Kiedyś na święta mama wszystko pięknie urządzała, go-
towała, sprzątała. Teraz święta są inne, a czasem wydaje
się, że ich nie ma. Ostatnio tata poszedł po choinkę i... To
30
były smutne święta. Wpadłam wtedy przy stole, gdy tata
ciągle nie przychodził, na pomysł i rysowałam różne rze-
czy, a potem pokazałam mamie, żeby ją rozbawić. Nary-
sowałam więc Mikołaja, który zagląda do naszego domu,
a my siedzimy grzecznie przy stole. Potem Mikołaj od-
szedł, a my pod choinką znaleźliśmy prezenty. Romek do-
stał rózgę, ale Mikołaj tylko go oszukał, prawdziwym pre-
zentem dla Romka był komputer i rower górski. Tata
dostał pracę. To było trudne do narysowania. Sama nie
wiem, co tata chciałby robić, więc narysowałam go, jak
wychodzi uśmiechnięty z bramy naszego pegeeru, a w dali
widać pełno świń i jeżdżą traktory. Mama dostała pojazd,
którym mogła poruszać się wszędzie, z daszkiem, z szyb-
kami, z telewizorem, z różnymi antenami. Pojazd ten sam
wchodził po schodach, przepływał przez rzekę, w zimie
był ogrzewany, a latem miał wiatraczki, żeby mamie nie
było za gorąco. Nie narysowałam wszystkich szczegółów,
niektóre opowiadałam mamie. Mogła więc mama doje-
chać wszędzie, nawet nocami, wtedy sobie w swoim po-
jeździe spała, a on sam odnajdywał drogę.
Poza tym pojazdem mama dostała kosmetyki i całą lo-
dówkę różnych lodów.
Ale i tak, gdy już pozostałam sama, pomyślałam, że za-
miast wszystkich tych przedmiotów mama wolałaby swo-
je zdrowe nogi, ręce i głos. No i zrobiło mi się bardzo
smutno. Bo przecież taki pojazd, ubrania, lody, wszystko
to może się kiedyś spełnić, ale mamy zdrowie już chyba
nigdy nie wróci.
A dla siebie narysowałam też rower, no i mój wymarzo-
ny domek dla lalek. Ale wpadłam na taki pomysł, żeby do-
mek nie był mały, lecz taki sam, jak nasz prawdziwy dom.
Wszystkie pokoje, okna, zasłonki... Oczywiście ściany by-
łyby pomalowane, drzwi szczelne, kuchnia odmieniona,
31
ubikacja, łazienka - wszystko ulepszone, ale jednak ta-
kie same. A lalki? Wymyśliłam, żeby lalki były podobne
do nas: mama, tata, Romek i ja. Poza tym jeszcze kilka
mniejszych laleczek - to dzieci, które mama urodziła-
by... Aha, zapomniałam: mama w tym domku byłaby
zdrowa, więc laleczek dzieci byłoby pięć. Poza tym jesz-
cze jakaś lalka babcia, no i najśmieszniejsza lalka - wu-
jek Darek ze swoim samochodem. Wujek jest zawsze
w garniturze i pachnie elegancko, jest gładziutko ogolo-
ny, więc i jego laleczka musiałaby tak samo pachnieć, tyl-
ko słabiej, leciutko, gdyby się ją wzięło na ręce i zbliżyło,
wtedy można by poczuć.

SKLEP
Chciałabym kiedyś mieć sklep i sprzedawać ludziom wiele
rzeczy. Oczywiście, że byłoby mi głupio, gdyby pani To-
bańska dowiedziała się, że mam takie plany. Dwa sklepy
w Świniarach? - to na pewno za dużo. Gdybym chciała
sprzedawać rzeczy, których nie ma u pani Tobańskiej, na
pewno bym nie zarobiła. U niej nie ma - na przykład -
ubrań, mebli, instrumentów muzycznych, książek, ciekaw-
szych zabawek... poza tym można kupić wszystko, co po-
trzebne: artykuły spożywcze, kosmetyki, programy telewi-
zyjne, papier toaletowy, nawet żyłki i haczyki do ryb, ale
robaków nie ma.
Więc co, żeby pani Tobańska nie miała do mnie preten-
sji, w moim sklepiku mogłabym sprzedawać ubrania, me-
ble, instrumenty, książki, zabawki, robaki...?! To by był
sklep!
Wszyscy przychodziliby do mnie kupić ubranie. Radzi-
łabym, co komu pasuje, do tego spinki, broszki i kolczyki.
Mogłabym też sprzedawać buty, peruki, różne przebrania,
okulary, sztuczne wąsy i brody, a nawet ręce, gdyby ko-
muś piła ucięła, jak panu Walczakowi, który ma stolarnię.
On lewą rękę ma zawsze w rękawiczce, bo jest sztuczna.
33
Jedni ludzie kupowaliby u mnie eleganckie stroje, a inni
różne przebrania, gdyby nie chcieli, żeby ich ktoś rozpo-
znał. Wstajemy rano, idziemy, a tutaj wszędzie nieznani
ludzie, nikogo znajomego nie widać, jak gdyby w Świnia-
rach zamieszkali sami nieznajomi. Tu ktoś w wysokim ka-
peluszu, tam ktoś z wąsami, w czarnych okularach, a tam
dalej panie w złotych sukniach do ziemi, z parasolkami.
Idzie ktoś, a na oku ma czarną opaskę, jak pirat. Co tu się
stało? - myślałabym, patrząc zdziwiona. - Czy ja śnię?
Przecież u nas nigdy nie było takich dziwnych mieszkań-
ców! Tam ktoś z całą głową obandażowaną, a tam ktoś
z wielkim, czerwonym nosem. Tutaj idzie jakiś rycerz,
a obok księżniczka w czubatej czapce. Co się stało? -
zastanawiałabym się, aż tu nagle sobie przypominam!
Przecież wczoraj sprzedałam w swoim sklepie te przebra-
nia, wszystkie, i ludzie nałożyli je, i dlatego Świniary
wyglądają jak jakieś wymyślone miejsce. Ale nasze psy
nie dałyby się zmylić. Pana Szczęśniaka, nawet gdyby
udawał fruwającego czarodzieja i naprawdę unosił się nad
trawą, i tak by poznały i oszczekiwały, tak go nie lubią.
Tylko taki zwariowany sklep mogłabym mieć dzisiaj.
Gdybym chciała sprzedawać lody, pani Tobańska miała-
by do mnie pretensje, z chlebem, wędlinami, napojami
- tak samo.
I zapomniałam o najważniejszym, w moim sklepie by-
łoby wiele przedmiotów, które sama bym wyplotła. Od
koszyczków na doniczki, nawet meble, żyrandole, psie
budy, karmniki dla ptaków, szafki; nawet nie wiecie, ile
rzeczy da się wypleść z gałązek! Niekiedy idę sobie i roz-
glądam się, a tu stoi piękny samochód. I od razu przycho-
dzi mi do głowy, żeby taki sam zrobić z plecionki. Na
pewno nie będzie identyczny, ale bardzo, bardzo podob-
ny, tej samej wielkości, szybki można wstawić, w środku
34
Wstajemy rano, idziemy, a tutaj wszędzie nieznani ludzie,
nikogo znajomego nie widać, jak gdyby w Świniarach
zamieszkali sami nieznajomi.
35
fotele. Zapytacie, a po co komuś taki pleciony samochód?
Sama nie wiem, ale na pewno wszyscy by się dziwili i chy-
ba zrobiłoby się im wesoło. Albo plecione konie, krowy,
owieczki? Całe plecione domy, stodoły, wszystko wyple-
cione i nikt nie wie, po co. Nawet pleciony telewizor!
Płotki plecione to już są, u pana Karolkiewicza, na które-
go ludzie mówią Pleciuga. Wyplótł sobie cały ogródek
i wygląda to niezwykle! Zimą płotek stoi w puszystym
śniegu, a latem w zieleni, obrasta kwiatkami. Pan Ka-
rolkiewicz powiesił plecione domki dla ptaszków, zrobił
pleciony wiatraczek, a nawet okręt, który nie pływa, stoi
tylko między grządkami, jak gdyby sałata, szczypior, ka-
pusta czy dynie to były wielkie, morskie fale. I nikt nie
wie, po co pan Karolkiewicz to robi, ponieważ jest głucho-
niemy.
Kiedyś próbowałam nic nie mówić przez pół dnia. Dla
mnie to nie jest trudne, moja mama przecież nie mówi,
Romek też tylko coś odburknie, tata - wiadomo. Więc
siedzę w domu i nic, nawet do Wydmuszki, która wylegi-
wała się na stole, też się nie odezwałam. No, ale pan Ka-
rolkiewicz nic też nie słyszy. Więc wsadziłam do uszu
watę, aż zrobiło się zupełnie cicho, jakbym siedziała pod
wodą albo w jakimś szczelnym pomieszczeniu. Milczałam
i nic nie słyszałam, mogłam tylko patrzeć. A tu znienacka
coś mi przelatuje przed nosem, a to Wydmuszka sko-
czyła, jak jakiś szary gałgan. Wszystko mnie zaskakiwało.
Idę do sadu, a tu coś wyrasta przede mną: Borys, pies
Walczaków, podbiegł i uciekł, a ja może i krzyknęłam, ale
nie słyszałam swojego krzyku? Boże - pomyślałam, pan
Karolkiewicz wszystko ma tak znienacka. Siedzi sobie
w domu, plecie koszyki i o czymś myśli, wydaje mu się,
że jest sam, odwraca się, a tutaj w izbie kilku sąsiadów,
siedzą i gadają, znienacka. Idzie z koszami do autobusu,
36
psy szczekają, a on nie słyszy. Radio gra, nie słyszy, idzie
orkiestra z trąbami, bębnami, a dla niego to nic, jakby
ktoś ściszył telewizor albo jeszcze inaczej? A gdyby tak
jeszcze nie widział?
Zawiązałam sobie oczy szalikiem i usiadłam na progu.
Siedzę w ciszy, w ciemności i myślę o różnych sprawach,
o swoich znajomych, o Sabinie, dlaczego obcięła sobie
swoje śliczne włosy, o mamie, czy już się obudziła, dokąd
poszedł tata? Myślę, myślę, a może i zasnęłam? Jakieś
dziwne rzeczy zaczęły mi się wydawać, aż zdjęłam szalik
z oczu i popatrzyłam na sad. Wszystko było takie cudow-
ne, kolorowe, wyraźne i pachniało. Właśnie, pachniało
owocami. Popatrzyłam na sad jak na najcudowniejsze
miejsce, chociaż nasz sad nie jest zadbany, a nawet wy-
gląda jak gąszcz, ale był piękny. Narysowałam go wtedy,
na osobnej kartce, duży, cały sad, taki jakiś pękaty, jak
gdyby nadymał się i nadymał, żeby spod jego skorupki
wyszło coś jeszcze piękniejszego. Od tamtego dnia sad
wydaje mi się brzuchaty.
Może dla pana Karolkiewicza wszystko jest jakieś inne
niż dla nas? Może wszystko inaczej, po swojemu, nazywa?
My mówimy: trawa, a on na trawę w swoich myślach mó-
wi, na przykład, mięciucha. Na krowy mówi bawarny. Na
słońce ogocioł czy jakoś inaczej. Idziecie gdzieś, patrzycie
wokół i każda rzecz jest jakoś nazwana. Nawet jak nie wie-
cie, jak nazywa się pewna roślina, powiecie na nią: krzak
albo kwiat, albo zielsko. Idzie nieznany człowiek, gruby,
pomyślicie - grubas. Idzie jakieś nieznane dziecko, a jest
zapłakane, pomyślicie - beksa. A jeżeli mijacie znanych
ludzi, nie zastanawiacie się, tylko myślicie - pani Nowa-
kowa, pan Mielcarek, Walczak, po kolei o każdym.
Wchodzę do sklepu, a w nim uśmiecha się pani Beata
Tobańska. A gdyby zamiast niej stał za ladą ktoś obcy?
37
Od razu bym myślała, że państwo Tobańscy sprzedali
sklep i wyjechali, ponieważ i tak nie mieli go komu zosta-
wić. Bo coś zdradzę, państwo Tobańscy nie mają dzieci.
Nie są jeszcze starzy, ale nie mają i nie będą mieć, nieste-
ty, czasem to się zdarza w małżeństwie. Może dlatego
pani Tobańska tak lubi inne dzieci, rozmawia z nami, ale
myśli sobie: dlaczego jestem taka pokrzywdzona, dlacze-
go nie mogę choć jednej rzeczy ze sklepu podarować
swojemu dziecku? Żal mi jej, ponieważ wiem, jak dla do-
rosłych ludzi ważne są dzieci.
I popatrzcie: coś tak sprawiło, że są samotni, a mają pie-
niądze, ładny dom, samochód, są dobrzy i na pewno swo-
je dzieci dobrze by wychowali, ale ich nie mają. Kiedyś
się zestarzeją - nie myślcie, że tego chcę, ale tak już
niestety jest - i nie będą mogli pracować w swoim skle-
pie. Wtedy już będę dorosła i wtedy ja otworzę swój sklep
i będę sprzedawać to, co teraz sprzedaje pani Tobańska.
Poza jednym: u mnie nie będzie alkoholu, za to będą
te inne przedmioty, o których już wam wcześniej powie-
działam.

DZIECKO ADOPTOWANE
Ale i ludzie bezdzietni mają rozwiązanie. Mogą sobie wziąć
dziecko z domu dziecka. Pojadą tam, popatrzą na wszyst-
kie samotne dzieci i wybiorą, jakie im się będzie podo-
bało. Takie dziecko może się nazywać jak oni, może po-
tem dostać ich dom, sklep, wszystko. Dziecko z domu
dziecka może być nawet dużo lepsze od własnego. Może
dla niego taka odmiana to coś najwspanialszego na świe-
cie? Żyło sobie, nie myśląc, że wszystko może się odmie-
nić. Aż przyjeżdżają jacyś ludzie, przyglądają się i zabie-
rają je do siebie, jak własne. Dziecko takie nagle dostaje
swój pokój, zabawki, wspaniałe rzeczy, jest jak w bajce.
Jak ja przeżyłabym coś takiego? Zostaję samotna, rodzi-
ce mnie porzucili, albo stała się jakaś tragedia i trafiam do
domu dziecka. Jestem smutna, samotna, nic mi się nie
chce. Aż tutaj nagle podjeżdża wspaniały samochód, wy-
siadają z niego jacyś ludzie, piękna, elegancka pani i jej
mąż, w garniturze, krawacie, z pierścionkiem na palcu.
Chodzą i chodzą, i nagle patrzą na mnie. Okazuje się,
że postanowili uznać mnie za swoje dziecko. Jadę więc
z nimi ich pięknym samochodem i cokolwiek zechcę, już
spełniają. Zatrzymujemy się w wielkim sklepie, gdzie
39
mogę wybrać sobie ubranie, jakie chcę, zabawki, najróż-
niejsze przedmioty. Nagle wszystko jest możliwe. Jedzie-
my i jedziemy, a okolica jest coraz ładniejsza, jak w bajce.
Słońce zachodzi jak na najpiękniejszym obrazku, w jezio-
rach odbijają się drzewa, pływają łabędzie, unoszą się ró-
żowe ptaki, a za białymi płotami biegają przepiękne ko-
nie. Wydaje się, że jestem w zaczarowanym świecie,
a tutaj ukazuje się piękny pałac, z wieżyczkami, z wielki-
mi, świecącymi oknami. To mój nowy dom. Pokoje w nim
są takie wielkie! Biegam po nich jak mała laleczka, a moi
nowi rodzice patrzą na mnie, cieszą się, przygotowują nie-
spodzianki.
Prowadzą mnie do mojego pokoju. Ale to nie jakiś po-
kój, tylko wielka sala pełna najróżniejszych przedmiotów,
zabawek, gier, ubrań, zakamarków. Wydaje się, że wszyst-
ko tylko na mnie czekało. Żyję więc jak księżniczka, mam
wszystko, co chcę, a nawet rzeczy, o których dzisiaj nie
potrafię sobie pomyśleć, ponieważ nie wiem, jak żyją tacy
bardzo bogaci ludzie w swoich pałacach. Mogę zgady-
wać, nic więcej. Więc odtąd tak by wyglądało moje życie.
Nowi rodzice powiedzieliby: chcielibyśmy zmienić ci
imię. W naszym świecie nikt nie ma takiego imienia -
Zosia. Będziesz odtąd Luizą. Poza tym, musisz pamiętać,
że nie nazywasz się już Pietrzak, ale tak jak my: Dikaprio.

LUIZA DIKAPRIO
Miałabym wszystko, nawet swój samochód. Byłabym szczę-
śliwa, ale po wielu dniach pomyślałabym, że chcę odwie-
dzić Świniary. Nie wiem, po co, na pewno nie po to, żeby
się chwalić swoim bogactwem, nie wiem, dlaczego, ale
bym pojechała. Oczywiście, w przebraniu, swoim samo-
chodem, w ciemnych okularach, żeby mnie nikt nie poz-
nał. Wszyscy by patrzyli na mój samochód, a ja bym
oglądała ich z okienek i wszystko by mi się wydawało ja-
kieś oddalone. Wiedziałabym, że mój nowy tata może
w Świniarach kupić wszystko, domy, ulice, ogrody, pola.
Może też, jeżeli poprosiłabym go o to, wybudować każde-
mu mieszkańcowi nowiutki dom, kupić samochód, napra-
wić drogi, a sklep pani Tobańskiej zrobić dziesięć razy wię-
kszy. Nasza stara szkoła, w której teraz nikt już się nie
uczy, zostałaby odnowiona, wybudowano by basen, wielką
salę gimnastyczną i wtedy to nie my ze Świniar musieliby-
śmy dojeżdżać do Stawarek do szkoły, ale dzieci ze Stawa-
rek przyjeżdżałyby do nas. Ale do takiej szkoły na pewno
chciałyby chodzić wszystkie dzieci.
Jadę swoim samochodem, a tutaj pan Szczęśniak odga-
nia szczekające psy, tam tłuką się Jankowscy, a na swoim
41
rowerze jedzie Sebastian Marianowicz. Obok niego idzie
Magda Jankowska. Zatrzymuję się i pytam zmienionym
głosem:
-  Nie wiecie, gdzie jest dom Zofii Pietrzak?
-  Tam, na końcu. Ale jej już tu nie ma. Jej rodzice zgi-
nęli, a Zosię zabrano do domu dziecka - powiedzieliby
i mnie nie poznali.
Odpowiedziałabym na to:
-  Nic nie wiedziałam, naprawdę?
-  Bez niej w Świniarach jest tak smutno - powie-
dzieliby.
-  Dlaczego? - zapytałabym, a oni nic by nie odpo-
wiedzieli. Bo kto wie, dlaczego jest smutno, gdy ktoś na-
gle zniknie?
Gdy umarł pan Wolski, staruszek, który siedział na
swojej ławeczce, nic nie mówił, tylko patrzył na trawę,
chociaż nigdy mi nie odpowiedział na moje przywitanie,
też zrobiło się jakoś smutno i nie wiadomo, dlaczego. Zo-
stała po nim pusta ławeczka, ale nic poza tym się nie
zmieniło, a jednak było jakoś smutno.
No i Sebastian i Magda mnie nie poznali, a ja poje-
chałam do swojego starego domu. Nie było już mamy
w oknie, naszej kotki Wydmuszki, ściany posypały się
jeszcze bardziej. A z drzwi wyszedł Romek. Podrósł już,
z papierosem w ustach. Patrzył na mnie i nie poznawał.
Nie wiedziałam, co robić. Zapytałam, dlaczego nie odwie-
dza swojej siostry?
-  Bo to nie moja prawdziwa siostra - odpowiedział.
Nie! - oczywiście, że tak by nie odpowiedział - co
też mi przychodzi do głowy? Powiedziałby:
-  Kiedy znajdę pracę, zarobię trochę pieniędzy, wte-
dy ją sprowadzę do domu. Będziemy mieszkać razem,
ponieważ i ona, i ja nie mamy nikogo bliższego od siebie.
42
A w ogóle, co to kogo obchodzi? To są nasze rodzinne
sprawy.
- Może mi pan powiedzieć, co stało się z rodzicami? -
bym zapytała.
.- Nie żyją.
.- Pojedźmy na cmentarz, na ich grób - powie-
działabym wtedy i byśmy pojechali.
Wymyśliłam coś tak smutnego, że powinnam wyrwać
kartkę z tymi słowami, ale nie, przecież sama wiem, że
żadne słowa niczego nie czarują, po prostu są zapisane
i nie są groźne. Gorsze chyba są myśli. Więc nie będę my-
ślała o takich sprawach!
Na cmentarz na pewno bym nie pojechała. Zresztą, wie-
działabym przecież, że to nie może być prawda, że na
pewno rodzice gdzieś są, tylko trzeba ich znaleźć. Zosta-
wiłabym Romkowi trochę pieniędzy, a sama wróciłabym
do swojego pałacu. Ale już by nie mogło być tak wesoło.
Ciągle bym myślała o Świniarach. Bo i co z tego bogac-
twa, kiedy zostawiło się swoich najbliższych? To jasne, że
taką bogatą dziewczynę chętnie wziąłby za żonę każdy.
Nawet gdyby się mu zupełnie nie podobała, bo ma brzyd-
ki nos, jest za niska, za gruba, ma za wielkie nogi - oże-
niłby się z nią dla jej pieniędzy. Chociaż ja, gdyby chciał
się ze mną ożenić jakiś bogacz, a ja bym była zakocha-
na w innym...? Chyba bym się nie zgodziła. No i znowu
coś mi podpowiada, że jestem jakaś inna od wszystkich,
a przecież jestem zwyczajna. Bo, na przykład, mój mąż
jest tak bogaty, że może zapłacić za operację mojej mamy,
tacie znaleźć pracę... Widzicie, najpierw wydaje się, że
człowiek wie, jak by zrobił, ale coś mu zaraz podpowiada,
że może lepiej się poświęcić?
Na szczęście, nie muszę o tym myśleć, ponieważ jesz-
cze nigdy się nie zakochałam i nie zamierzam.

ODKRYWAM TAJEMNICĘ
Wróciłabym ze Świniar do swojego pałacu i chociaż moi
nowi rodzice dalej by mnie kochali, dawali wszystko, czu-
łabym, że coś jest nie tak. Bo dlaczego, na przykład, nie
mogę się zachowywać tak, jak bym chciała? Dlaczego
muszę interesować się muzyką fortepianową albo opera-
mi? A kiedy chcę rysować, nie mogę.
I tak sobie żyję wśród bogactwa, jest mi dobrze, ale za-
stanawiam się, skąd w moim pokoju tyle dziecięcych
przedmiotów, jeżeli w tym pałacu nigdy nie było dziecka?
Albo dlaczego było w szafach tyle różnych dziecięcych
ubrań? I niektóre wydawały się, że były już przez kogoś
nakładane. Albo: w ogrodzie jest drewniany domek do za-
bawy, dlaczego już przed moim przybyciem napisano na
jego drzwiach moje nowe imię - Luiza? Zaczynam się
zastanawiać, ale nikogo nie mogę o to zapytać. Po oczach
służącej poznaję tylko, że kryje się tu jakaś tajemnica. Bo,
popatrzcie, dlaczego nie wolno mi wchodzić na strych?
Dlaczego mój nowy tata powiedział: tylko nigdy tam nie
wchodź, Luizo?
Wiecie, jak to jest, gdy ktoś wam czegoś zakazuje,
najpierw myślicie - a co tam! - wcale mnie to nie
44
interesuje, mogę tam nie zachodzić, ale - po jakimś
czasie - myślicie: a niby dlaczego nie mogę, o co tu
chodzi?
Tak było ze mną. Którejś nocy ośmieliłam się i poszłam
na strych. Był zamknięty, ale otworzyłam go spinką do
włosów i znalazłam się w przerażającym wnętrzu. Było
tam ciemno, wszędzie pajęczyny, wiatr hulał jak w sto-
dole. Paliłam świeczkę i w jej światełku odnajdywałam
różne przedmioty: stare skrzynki, meble, obrazy, jakieś
rzeczy, o których nie wiedziałam, że mogą istnieć. Bałam
się, ponieważ na strychu były nietoperze i jeszcze jakieś
stworzenia, ale nie mogłam ich zobaczyć, tylko piszczały
i uciekały przede mną. Szłam więc zdrętwiała, a tutaj, za
starą zasłoną odnalazłam obraz. Przedstawiał jakąś dziew-
czynkę, może i trochę podobną do mnie, ale nieco ład-
niejszą, nieco młodszą, uczesaną dziwnie i ubraną... aż
poczułam gęsią skórkę! - ona miała na sobie jedną
z moich sukienek! Pochyliłam się i odnalazłam podpis:
„Luiza Dikaprio". Wiecie, co poczułam! Obok obrazu była
skrzynka, a w niej pełno fotografii tej dziewczynki. Na
niektórych była sfotografowana z moimi przybranymi ro-
dzicami, w tym samym pałacu, a nawet - nie uwierzy-
cie - w moim pokoju, przy meblach, które teraz, na
niby, należały do mnie. Jak to? - nie mogłam zrozu-
mieć - więc ta dziewczynka nazywa się jak ja, mieszka
tutaj, ma tych samych rodziców? I zrozumiałam: to ja zna-
lazłam się na jej miejscu, a ona mieszkała tu przede mną.
Nie wiedziałam, co zrobić. Co się z nią stało? Dlaczego
nigdzie jej nie ma? Zniknęła? Może i mnie czeka to samo?
Przestraszyłam się, ale nikomu nic nie powiedziałam. Wró-
ciłam do swojego pokoju, przeglądałam wszystkie rzeczy
i coraz lepiej dostrzegałam, że należały one już wcześniej
do kogoś innego, do tamtej Luizy ze strychu. Jak mogłam
45

Szłam więc zdrętwiała, a tutaj, za starą zasłoną odnalazłam
obraz.
wcześniej nie zauważyć, że lalki, mebelki, wszystko było
już używane? Mogłam kogoś o to zapytać? Oczywiście, że
nie. Coś mi jednak podpowiadało, że muszę uważać. Więc
zaczęłam na złość zachowywać się nie tak, jak chcieli moi
nowi rodzice. Na przykład nie interesowałam się muzyką,
tylko ciągle rysowałam, a swoje rysunki podpisywałam:
Zofia Pietrzak. Ale spojrzeli na siebie, gdy zobaczyli ten
podpis!
Postanowiłam sprawdzić, czy im na mnie naprawdę zale-
ży. Któregoś więc dnia, wcześnie rano, gdy wszędzie było
pełno mgieł jak waty, uciekłam z pałacu. Przeszłam przez
mgły i dotarłam do brzegu naszego własnego jeziora. Na
brzegu znalazłam łódkę, odpłynęłam i ukryłam się na wy-
sepce, która sterczała wśród mgieł. Łódkę odepchnęłam,
żeby nikt się nie domyślił, że z niej korzystałam. Wyspa
była tajemnicza. Rosły tam wielkie, nieznane kwiaty, pach-
niało jak w sklepie z kosmetykami, drzewa pochylały się,
latały niezwykłe ptaki.
Szybko uplotłam sobie kryjówkę z gałęzi, a ponieważ
zwisała ona wysoko nad ziemią z ogromnego konara, ko-
łysałam się w niej jak na huśtawce. Stamtąd, przez szpar-
kę mogłam dokładnie widzieć pałac i wszystkie trawniki
i parki. Mgły opadły i zobaczyłam, że służba kręci się
wszędzie, szpera, woła, obserwuje wszystko przez lornet-
ki. Potem przyjechała policja, latały samoloty, szukano
mnie.
46

MYŚLI W KRYJÓWCE
Siedziałam pośród plecionki i zastanawiałam się: a jeżeli
i tamta dziewczynka, tamta Luiza ze strychu uciekła od
nich? Może myślała to samo, co ja i też chciała uciec?
Może po mnie wezmą inną, też ją nazwą Luiza i będzie na
moim miejscu? Może nigdy nie było żadnej prawdziwej
Luizy, tylko moi nowi rodzice wymyślili ją sobie, kazali
namalować jej obraz, urządzić dla niej pokój i szukali
dziecka, które byłoby najbardziej podobne do ich wyma-
rzonej córki? Bogaci ludzie po całym świecie mogą szu-
kać wymarzonego dziecka, gdy znajdą, nikt im przecież
nie odmówi, zapłacą i je dostaną jak piękną zabawkę. Ale
czy ja mogę być tą Luizą, której szukali? Przecież nie je-
stem jakaś śliczna, cudowna, wymarzona. Na świecie są
miliony lepszych ode mnie dzieci. Ludzie zakochują się,
przytulają, całują, a potem rodzą się dzieci. W każdej se-
kundzie, na całym świecie ktoś się rodzi i nie ma ani jed-
nego takiego samego człowieka. Może bliźniacy, ale i oni
- tak naprawdę - są trochę inni. Gdyby moja mama
urodziła bliźnięta, jakoś bym je oznakowała, żeby się nie
myliły. Gdyby jednak były zupełnie, zupełnie takie same
i cały czas się zamieniały jedno z drugim? Co bym zrobiła?
po prostu, pierwszemu bliźniakowi opowiedziałabym, że
na naszym strychu ktoś kiedyś umarł. Powiedziałabym
tylko, żeby nikomu nie zdradził tej tajemnicy.
Drugiemu bliźniakowi nakłamałabym, że w naszej sto-
dole przed burzą zjawia się zjawa, chuda, wysoka i strasz-
na, ponieważ pożera każdego, kto podejdzie do okna. Tyl-
ko nikomu tego nie zdradź, bo kiedy się dowie, że ktoś
o tym wie, wtedy musi go upolować, ostrzegłabym dru-
giego bliźniaka.
Potem wystarczyłoby, że przed burzą powiedziałabym,
że ktoś przyjechał, może wujek Darek, idźcie do okna,
sprawdźcie. Oczywiście, ten bliźniak, któremu opowiedzia-
łabym o zjawie burzowej, na pewno by nie podszedł, tylko
drugi. A potem powiedziałabym: idźcie obaj na strych,
przynieście słoik z ogórkami. No i wtedy na strych nie po-
szedłby ten, któremu nakłamałabym o umarłym.
Ale jestem niedobra! Obiecałam, że nie oszukam żadne-
go dziecka, a tutaj już mi przychodzi do głowy kłamstwo!
Poza tym, nawet gdybym już oszukała, bliźniacy i tak
by musieli sobie wyznać prawdę. Inaczej, gdy jeden bliź-
niak wie coś, czego nie wie drugi, już zaczynają się tro-
szeczkę różnić. Bo pomyślcie, jeden bliźniak dowiedział
się czegoś strasznego, a drugi tego nie wie. Już twarz
tego wiedzącego się zmienia, oczy robią się przestra-
szone, a drugi, który o tym nie wie, jest uśmiechnięty,
zadowolony i już jego buzia marszczy się inaczej, we-
soło. Nawet oczy człowieka, który dowiedział się czegoś
strasznego, są inne.
48

W PLECIONEJ SKRYTCE
Nie miałam czasu, żeby tak wiele rozmyślać. Wszędzie
mnie szukano. Nawet po wyspie kręcili się policjanci, ale
do głowy im nie przyszło, że potrafiłam upleść taką kry-
jówkę; myśleli, że to gniazdo jakiegoś ptaka. Dobrze jest
nauczyć się jakiejś sztuczki. Na przykład Romek umie
dobrze nurkować. Kiedyś zanurkował w stawie, myśla-
łam, że zaraz wyskoczy, a tutaj nic, wciąż nie wypływa.
Byłam sama, tylko łąki i pies Walczaków, Borys, kopał
krety. Romek nie wypływał. Wołałam, krzyczałam, bie-
gałam po brzegu, patrząc w głębinę, a on nie wypływał.
Byłam bezradna, zaczęłam nawet płakać i wtedy zoba-
czyłam, że jedna trzcinka płynie wolno do mnie. Przestra-
szyłam się, ponieważ nie wiadomo, co może to znaczyć,
i już chciałam uciec, gdy patrzę, a pod trzcinka, pod
wodą, widzę głowę Romka. Oddychał przez łodygę i tak
mógłby siedzieć i siedzieć cały dzień. Żeby mnie udobru-
chać, chciał mnie tego nauczyć, ale ja się boję wody. Nie
tak, żebym nie weszła się popluskać, ale w wodzie może
żyć coś, o czym ludzie nie wiedzą, prawda? Bo ludzie niby
wszystko już poznali, ale zawsze są jakieś zjawiska, o któ-
rych nikt nic mądrego nie może powiedzieć. Na przykład
50
kiedyś szłyśmy z mamą nad kanałkiem, nie było wielkie-
go wiatru, a tutaj nagle nad trawą coś się unosi, kręci
i leci, taka kreska. Przestraszyłam się, ta krecha wirowała
i nagle - bęc! - upadła. Mama też to widziała, w jej
oczach był strach, więc postanowiłam dowiedzieć się, co
to, i zostawiłam mamę na dróżce, a sama podeszłam do
tego przedmiotu. Wiecie, co to było? - deska! Napraw-
dę, sama uniosła się, zawirowała i opadła. I jak to wyja-
śnić? Nawet jeden ślimak siedział na niej i wylądował.
Wyobrażam sobie, co mógłby pomyśleć, gdyby potrafił!
Albo taka myszka, gdy upoluje ją drapieżny ptak: leci
przestraszona i jest coraz wyżej i wyżej, i nikogo to nie
obchodzi, wszyscy na dole zajmują się swoimi sprawami,
a jej już nie ma.

MUSZĘ DOKOŃCZYĆ
Mama się obudziła, więc posadziłam ją na wózek, ponie-
waż chciała wyjść do ogrodu. Pogoda jest piękna, ciepło,
a nasz bez zaczyna zakwitać. Mama tak lubi patrzeć na
jego fioletowe kwiatki, więc muszę umieścić go w swoich
rysunkach; jeżeli zapragnie być przy nich, wystarczy, że
je wskaże.
A z tą kryjówką na wyspie zakończyło się bardzo dziw-
nie: nie odnaleziono mnie przez kilka dni. Na szczęście to
drzewo, na którym zawiesiłam swój pleciony domek, było
jabłonią i miało smakowite owoce. Jadłam więc, ile chcia-
łam i nie odczuwałam głodu, a tymczasem moi przybrani
rodzice już chyba o mnie zapomnieli. I po kilku dniach
pojechali gdzieś samochodem. Wrócili, a z nimi przyby-
ła do ich pałacu inna dziewczynka. Więc miałam rację!
Oczywiście, już o mnie zapomniano na dobre, ale za to ja
dowiedziałam się wszystkiego: naprawdę nie zależało im
na mnie, ale na jakimś dziecku, byle było podobne do Lui-
zy. No i mieli szczęście, że ja uciekłam, nowa dziewczyn-
ka, nowa Luiza, była o wiele lepsza ode mnie. Przede
wszystkim - dużo ładniejsza, grzeczna i wesoła. Lubiła
grać na fortepianie, tańczyła i podlizywała się wszystkim.
52
Przyglądałam się jej, jak się zachowuje. Na każdym kro-
ku próbowała przypodobać się swoim nowym rodzicom.
Najpierw mnie to złościło, a potem jej wybaczyłam: mo-
że była o wiele, wiele bardziej nieszczęśliwa ode mnie?
W końcu ja miałam swoich rodziców, Romka, znajomych
w Świniarach, a ona może nigdy, nigdy nie miała swoje-
go, choćby najmniejszego i najbiedniejszego domku?
No i dobrze, bądź szczęśliwa, tylko żebyś się im nie
znudziła - myślałam sobie o tej dziewczynce i nawet
chciałam się do niej zakraść i jej poradzić, jak się zacho-
wywać, ale pomyślałam, że może się przestraszyć. Nigdy
nie wiadomo. Więc dałam jej spokój i postanowiłam wró-
cić do Świniar, to znaczy do Romka. Przecież, w tamtych
zdarzeniach, moi rodzice już nie żyli. Przypomniałam to
sobie i zrobiło mi się strasznie smutno! Zaczęłam płakać,
a było już późno, słońce zachodziło, całe jezioro pociem-
niało, tylko drzewa na wyspie były oświetlone. Poczułam
się bardzo samotna.
I tak sobie płaczę i płaczę, a tutaj wokół mnie odzywają
się jakieś głosiki. Cichutkie jak myszki. Nie wiedziałam,
co to takiego, a tutaj w listkach, w malutkich schowkach,
w dziupelkach coś się porusza, jakby ukrywały się tam
ptaszki. No i zgadnijcie, co to było? Chyba nikt nie zgad-
nie. To były małe osóbki, nieco większe niż te ze szklanej
kuli, a właściwie tej samej wielkości. Nie mogłam uwie-
rzyć, nie były przymocowane jakimiś drucikami, nie by-
łam z nimi zamknięta w jakiejś kuli, a jednak poruszały
się i przywoływały mnie do siebie.
- Kim jesteście? - zapytałam. Okazało się, że były
to maleńkie dziewczynki, a wszystkie miały na sobie
ubranka, te, które znajdowały się w dziecięcym pokoju,
pałacu moich byłych rodziców. Domyśliłam się bardzo
szybko: to były Luizy, które mieszkały tu przede mną. Ale
53
'^'^1

Nie wiedziałam, co to takiego, a tutaj w listkach, w malutkich
schowkach, w dziupelkach coś się porusza, jakby ukrywały się
tam ptaszki.
54
dlaczego ja byłam duża, a one takie małe? No i okazało
się, że tylko ja uciekłam z tego pałacu, one zostały ukryte
na wyspie przez to małżeństwo, które kiedyś wydawało
się, ze było ich rodzicami. Ale dlaczego? Oczywiście -
znudziły się im - poszukali sobie nowych Luiz, a te od-
trącone umieszczano tutaj, skąd nie mogły uciec. Ale dla-
czego były takie malutkie? Zgadniecie? Tak, to proste -
jabłka, które jadłam, miały sok pomniejszający. Jedna
z Luiz, może z nich najbrzydsza, ale najbardziej podobna
do mnie, gdy ją wzięłam na rękę, powiedziała mi o tym.
Przestraszyłam się.
-  Czy i ja się skurczę? - zapytałam.
-  Tak - powiedział mi cichutki głosik. - I nie ma
na to żadnej rady.
I rzeczywiście, szybko malałam i stawałam się coraz bar-
dziej podobna do tych maciupinek. Na szczęście i moje
ubranie malało ze mną, więc się w nim nie utopiłam. Zresz-
tą, nie tylko ubranie, wszystko, co brałam do ręki, kurczyło
się tak samo. Dlatego te wcześniejsze Luizy miały tyle ma-
lutkich przedmiotów potrzebnych do życia: lusterka, ze-
garki, naczynia, książeczki, telewizorki, mebelki, łóżeczka,
nawet zabaweczki, takie maleńkie jak kolorowy mak.
Zdawało mi się, że one przyzwyczaiły się już do swoje-
go wzrostu, może nawet było im dobrze? Ale mnie wyda-
wało się, że jadę pociągiem, oddalam się od wszystkiego
i coraz mniej mnie widać, aż zostanie tylko wspomnienie.
Naprawdę, tak jakoś o tym myślałam i ze strachu, że znik-
nę, musiałam coś zrobić. Tylko co? Z tymi maluszkami
nie mogłam o niczym porozmawiać, siedziały w swoich
dziupelkach, patrzyły na małe telewizorki albo piły her-
batkę i jadły maciupkie, słone paluszki, albo rozmawiały
ze sobą cichutkimi głosikami, jakby wszystko dla nich
było zwyczajne.
55
-  Naprawdę jest wam wszystko jedno? - zapytałam.
-  Wcale nie, dlatego przecież rozmawiamy o różnych
sprawach. Na przykład Luiza trzecia posprzeczała się
z Luizą ósmą, która z nich lepiej bawiła się naszymi
wspólnymi lalkami. Nie rozmawiają ze sobą, więc zasta-
nawiamy się, jak je pogodzić. A Luiza piąta zakochała
się w jednym chłopaku, który mieszkał obok pałacu,
w nie mniej pięknym domu. Teraz on nie wie, co się
z nią stało, a ona go dalej kocha, próbuje napisać do nie-
go list, ale popatrz sama, jak ten list wygląda.
No i pokazały mi list Luizy ósmej. Był mały jak jedna
krateczka w zeszycie do matematyki, więc ktoś normal-
nej wielkości na pewno by go nie przeczytał, nawet by nie
pomyślał, że to list. Zresztą, jak przykleić znaczek do cze-
goś takiego?
-  To wszystko jest bardzo głupie - powiedziałam.
-  Dlaczego? - zapytały.
-  Dlatego, że nic takiego nie mogło się wydarzyć. Nje
ma żadnych pomniejszających owoców, żadnego takiego
domu, żadnych listów, niczego. Po prostu, jesteście wy-
myślone przeze mnie. Wszystko, co tutaj widać, nawet
ten piękny ogród, wyspa, ten chłopak zakochany w Luizie
ósmej, to moja wyobraźnia.
-  No wiesz, głupia wariatko, nikt nigdy nie powiedział
nic głupszego! - zapiszczały.
-  Wystarczy, że przestanę sobie was wyobrażać, a już
was nie będzie - powiedziałam i tak się stało.
W jednej chwili wszystko znikło z moich oczu, a ja zo-
baczyłam przed sobą okno, za oknem mamę na wózku
i nasze chaszcze. Wstałam i wyszłam do niej.
Po takim wymyślaniu człowiekowi robi się przyjemnie,
gdy zobaczy, że nic się nie zmieniło, że różne myśli nie od-
mieniły niczego. Więc ja ucieszyłam się, że jestem obok
56
mamy* w naszym sadzie. A jeszcze przed chwilą, siedząc
przy stoliku, byłam w takim dziwnym miejscu, którego
przecież nie ma.
Jak to nie ma? Wymyśliłam to wszystko, powiedziałam
sobie, że to wymyślone głupoty, a jednak siedzę na progu
i myślę o tamtych maciupinkach. Wiem, że ich nie ma,
a jednak zastanawiam się, jak powinnam im pomóc. Cza-
sem wymyśli się coś takiego, że potem chce się wszyst-
ko wyjaśnić. Myślę więc, jeżeli znajdę ratunek dla tych
dziewczynek, których nie ma, wtedy sama się uspokoję.
Jak gdybym to ja narozrabiała, zepsułam coś i muszę te-
raz ponaprawiać.
Naprawianie czegoś wymyślonego przez siebie, też coś!
Pokazałam mamie rysunek w zeszycie: mostek nad ka-
nałkiem. Mama pomrugała - tak bardzo spodobał się
jej pomysł. Nie lubi być w domu, gdy tata chrapie po alko-
holu i nie wiadomo, kiedy wstanie, żeby mieć do wszyst-
kich pretensje. Popchałam więc mamę nad kanałek, jak
najdalej od naszych myśli.

WULKAN
Znamy tę drogę świetnie, ale za każdym razem wydaje mi
się ciekawsza, coraz więcej widać różnych szczegółów, jak
gdyby była kimś nowym, kto przychodzi do klasy i nic
o nim nie wiadomo, a potem dowiadujemy się coraz więcej.
Jak Marek Piecek. Był wielki i gruby, o dwa lata starszy.
Źle się uczył. Ktoś powiedział o nim - Wulkan, i tak go
wszyscy nazywali. Gdyby był mściwy, mógłby tylko powie-
dzieć: jak ktoś tak mnie przezwie, przywalę! Był silniejszy
od starszych chłopaków i nikogo się nie bał. Ale nie był
mściwy. Dlaczego mówię, że był? Bo Marek Piecek już nie
żyje. Kiedy dowiedziałam się o tym, nie mogłam tego zro-
zumieć. Jak to, dopiero się przyzwyczaiłam, że on jest, a tu-
taj - już go nie ma? Jak gdyby ktoś mi coś o nim opowie-
dział i zostały tylko wspomnienia.
Zamieszkał u wujka, pobył tam najwyżej pół roku, na-
wet nie dowiedziałam się, dlaczego musiał tu zamieszkać.
Na mój widok zawsze stawał, czekał aż podejdę, śmiał się
i  mówił: „Ale jaja, wyglądasz, jak oset" - to na widok
moich włosów. Albo, dlatego że jestem chuda, mówił:
„Myślałem, że idzie suchy badyl, ale jaja". Ale ani razu nie
obraziłam się na niego, bo czułam, że mnie lubi. Marek
58
często mówił „ale jaja", i jeszcze śmiesznie zmieniał nie-
które słowa. Na przykład zamiast ktoś, mówił ktoś, za-
miast coś - cóś.
Kiedyś siedział pod wierzbą, którą mijamy z mamą,
idąc na mostek. Tamtego dnia tata zbudził się jeszcze pi-
jany i biegał po domu, waląc we wszystko. Musiałyśmy na
jakiś czas odejść. Pchałam wózek jak i dzisiaj, ale było
błoto, więc kółka tonęły, nogi miałam utytłane do kostek.
Szłyśmy, a tu Wulkan, Marek Piecek, siedział i śpiewał
do siebie. Zobaczył nas, wstał, powiedział do mamy:
dzień dobry i patrzył, jak się męczę, aż w końcu dogonił
nas i wiecie? - wziął wózek z mamą i poniósł przez te
błota, aż na sam mostek, gdzie było sucho. Tam postawił
spocony, ale zadowolony usiadł na belce i wywijał zabło-
conymi nogami.
- Jeżeli kiedyś będziesz wyglądać tak jak twoja ma-
ma, to dobrze, bo masz ładną mamę - powiedział. -
Na razie jesteś zupełnie niepodobna, ubierasz się i cze-
szesz zupełnie inaczej niż mama, jak byś chciała wy-
glądać jak najgorzej.
Marek Piecek wszystkim mówił, co myśli. Było mi tro-
chę przykro, a - z drugiej strony - ucieszyłam się, że
ktoś zauważył urodę mojej mamy. Cóż, wiem, że nie je-
stem ładna, ale on nie domyślił się, że mama dlatego tak
pięknie wyglądała, że to właśnie ja ją ubrałam, uczesałam,
pomalowałam jej oczy. Gdybym nie była tak wymieszana
z urodą taty, mogłabym też być niebrzydka. Ale cóż! -
nie jestem i trudno.
Jednak wtedy, kiedy Marek powiedział to o mamie, by-
łam bardziej zadowolona niż obrażona. W końcu ja jeszcze
się zmienię, a mama już zawsze będzie taka jak teraz, więc
dobrze, że jest ładna. Dlatego zakochał się w niej mój tata,
a jeszcze wcześniej tata Romka. Kto wie, może jeszcze inni
59
mężczyźni kochali się w niej, ale ona wybrała właśnie mo-
jego tatę? No i - zanim go poznała - tatę Romka.
-  Zaraz lunie deszcz. Ciekawe, jak wrócicie? - za-
stanawiał się Marek Piecek na mostku. Chciałam mamie
pokazać w zeszycie rysunek kościoła, gdzie często chro-
niłyśmy się przed deszczem, ale nie zdążyłam. Marek
wziął mi zeszyt i obejrzał wszystkie kartki.
-  Sama to wszystko narysowałaś? - zdziwił się. -
Umiesz rysować, wszystko można poznać. I las, sklep,
przystanek, a tutaj staw, zlewnia... a tutaj jeszcze naryso-
wałaś różnych ludzi: Walczak, Marianowicz, Szczęśniak
- pijaczyna, Tobańska, Baciarek... Ale jaja, ja ich wszyst-
kich poznaję.
Zabrałam mu zeszyt, wściekła, ponieważ nikt obcy nig-
dy nie miał go w ręku.
-  Nie gniewaj się, nie widziałem, żeby ktoś tak pięk-
nie rysował, naprawdę - powiedział Marek Piecek. -
Wiesz co, narysuj mnie. Wiem, że nie jestem ładny, może
nie zmieszczę się na kartce, to narysuj tylko połowę mojej
gęby, dobrze? Narysujesz, to odniosę mamę do domu.
Inaczej sobie nie poradzicie, zmokniecie jak kury, a już za
chwilę lunie. Nie dacie rady wrócić przez błota.
No i rzeczywiście, zaczęło kropić. Chciałam mu udo-
wodnić, że poradzimy sobie bez niego. Zbiegłam z most-
ku, narwałam trzcin i na oczach Marka uplotłam z nich
i z liści łopianu tkaninę, a potem szybko zerwałam trochę
wierzbowych witek i zaplotłam je tak, że powstał kwadra-
towy, duży parasol. Przyplotłam go do wózka, kucnęłam
obok mamy i deszcz przestał nas moczyć, a Marek sie-
dział na belce, zmoknięty jak kura... chociaż nie, raczej
jak gruby kogut. Siedział i nie mógł się nadziwić.
-  Ty umiesz robić różne rzeczy! Udany parasol, szczel-
ny i nic nie przecieka. Ale jaja! - mówił. - Jesteś zdolna.
60
Ta to do niczego się nie nadaję. Do noszenia worków albo
gnój załadować, to tak, ale nic więcej. Nigdy nie nauczę się
niczego.
Siedział smutny, nasiąknięty kroplami, więc narwałam
jeszcze trzcinek i łopianu i uplotłam wielki kaptur. Nasa-
dziłam go na głowę Marka. Wyglądał jak jakiś dziwny
krasnolud, a deszcz spływał po plecionce.
- I nic nie moknę - powiedział. - Ale jaja, takie
głupie plecenie, a jak się może przydać! - nie mógł się
nadziwić.
Wtedy go narysowałam. Kucałam przy wózku i rysowa-
łam, a on siedział na belce, nie ruszał się i nic nie mówił,
jakbym była lekarzem czy kimś, kto robi nadzwyczajne
rzeczy i nie można mu przeszkadzać. Udał mi się ten por-
tret Marka naprawdę, chociaż jest bardzo dziwny. No, bo
tylko pomyślcie: siedzi ktoś na mostkowej belce, jak jakiś
czubaty stwór i tylko w środku widać pyzatą buzię, oczy,
gruby nos i uśmiech. Od razu poznać twarz Marka, ale co
znaczą te inne rzeczy, kto nie wie, nie zgadnie.
Stoimy teraz z mamą na mostku, a ja kartkuję zeszyt,
żeby znaleźć portret Marka, który już nie żyje. Znalazłam
i patrzę na jego wesołą buzię i na to, jak go śmiesznie
przebrałam w pleciony kaptur. Wszystko od razu się przy-
pomina, ale robi się tak smutno, najbardziej dlatego, że
Marek myślał, że do niczego się nie nadaje. Nikt nie do-
wie się nigdy, jak wyglądałby Marek, gdyby dorósł, czy
miałby dzieci takie pyzate jak on, z kim by się ożenił?
Tutaj aż mi się zrobiło głupio, pomyślałam, że może
Marek Piecek miał być kiedyś moim mężem? Nie był
przystojny, a gdyby dorósł, byłby chyba wielkim tłuścio-
chem, z brzuchem jak pan Jagódka mieszkający przy na-
szej szkole. Pan Jagódka robi małe kroczki, sapie, ale
wszyscy mówią, że jest silny jak słoń i nikt się z niego nie
61
śmieje. No nie, na pewno bym Marka tak nie tuczyła jak
pani Jagódkowa swojego małżonka. Całe boisko pachnie
skwarkami i cebulką, gdy ona gotuje obiad. Ja nie jestem
żarłokiem, ale też dostaję wtedy smaku na coś pysznego.
Wyobrażam sobie, co by czul Marek Piecek, gdyby jesz-
cze żył i chodził do szkoły, a tutaj pani Jagódkowa gotuje
dla swojej wielkiej Jagódki! Bo Marek był niezłym obżar-
tuchem!
Nikt już nigdy się nie dowie, co byłoby z Markiem, gdy-
by wciąż żył. A może jego przyszłości nigdzie nie było?
Człowiek żyje, to wszystko, co go czeka, staje się po ko-
lei, a kiedy się skończy, przychodzi śmierć i nic już dalej
nie ma. Wielka, pusta dziura?
Wtedy, gdy narysowałam Marka, pokazałam mu portret,
a on zeskoczył z belki i patrzył, patrzył, oddalał i zbliżał
kartkę.
-  Ale jaja, sam bym się siebie przestraszył! Widzę,
że to moja gęba, ale wyglądam w tym stroju jak duch.
Umiesz rysować. Jeden człowiek nic nie umie, inny za
to cóś umie - mówił Marek po swojemu. - Ja to już
chyba jestem z samego końca. Nic nie umiem i wy-
glądam jak potwór albo jak kupa gnoju.
No i patrzcie! Ludzie zawsze się chwalą, udają, że są bo-
gatsi niż są, że mają gdzieś w świecie zamożną rodzinę,
że to i tamto, a tutaj trafiłam na kogoś, kto sam siebie tak
oskarża! I to Marek Piecek, taki siłacz i taki wesoły, a na-
wet ładny w tej swojej wesołości i pyzatości chłopak.
Więc co, narysowałam na drugiej kartce kupę gnoju,
tak sobie - z głowy, i pokazałam Markowi.
-  Co to jest? - zapytał.
-  Kupa gnoju - wytłumaczyłam.
-  Ale jaja! Nie jestem do niej za bardzo podobny. Ale
może jestem nawet i od niej gorszy? Ona co, leży sobie,
62
śmierdzi, kury grzebią, robaki łażą, roztrząśnie się pod
kartofle - pożytek, a ja?
Myślałam, że tylko ja czasem myślę, że jestem nieuży-
teczna, ale Marek Piecek był dla siebie dużo gorszy. Od-
wrócony, w tym plecionym kapturze wyglądał jak czubek
kościoła, który zszedł z wieży i oparł się o belkę. Powiem
wam, że zawsze mnie śmieszyło patrzenie na coś, co Ma-
rek robi. Gdy to była prosta rzecz, na przykład kopanie
dołków pod ogrodzenie, pracował szybko i na koniec był
zadowolony, jakby wykonał coś naprawdę trudnego. Ka-
mulce z pola wujka też znosił na wóz szybko, nie narze-
kał, tylko pracował. No, ale gdy na lekcji fizyki miał pod-
łączyć baterię do drucików, nic a nic mu nie wychodziło.
Kiedyś trzeba było powynosić krzesła z klasy, bo zmie-
niano linoleum. Pan dyrektor powiedział: ustawcie krze-
sła, żeby jak najmniej zajęły miejsca. Marek znosił, znosił
i stawiał je jedno na drugim, aż pod sufit. Cały korytarz
był pusty, a na środku stał ten słupek z krzeseł. Oczywiś-
cie, przewalił się i stłukł gablotkę. A Markowi do głowy
nie przyszło, żeby je postawić inaczej. Lubiłam podglą-
dać, jak coś robi. Pracował szybko, starał się, ale zawsze
mogło z tego wyniknąć coś śmiesznego.
Gdy wtedy mówił o sobie tak źle, powiedziałam, żeby
go pocieszyć, to, co naprawdę myślę:
-  Każdy człowiek jest po coś potrzebny, choćby dla
rodziny.
-  Jak byś się o mnie wszystkiego dowiedziała, nawet
nie chciałabyś ze mną rozmawiać - odpowiedział Ma-
rek i plunął do kanałku.
Gdy ktoś powie coś takiego, każdy człowiek zaczyna
się zastanawiać nad tym, co takiego ukrywa. Nawet naj-
większy święty, nawet papież, pomyśli: dobrze, ale co
takiego przeskrobałeś? Ja nie jestem lepsza, też mnie
63
to zainteresowało, chociaż oczywiście udawałam, że tak
nie jest.
-  Każdy człowiek coś ukrywa - powiedziałam. -
Jeżeli coś przeskrobałeś, na pewno da się to naprawić.
Poza tym, na pewno tylko ci się wydaje, wyolbrzymiasz
- powiedziałam słowo, które często mówi wujek Darek,
gdy siedzą sobie z moim tatą w pokoju i po cichu rozma-
wiają. Tylko to jedno słowo - „wyolbrzymiasz", mówi
wujek tak głośno, że słychać w całym domu, jak gdyby to
słowo było jakieś za duże. No i ja pierwszy raz w życiu po-
wiedziałam je do Marka, na mostku.
-  Jesteś gówniarą, co ty wiesz?! - odpowiedział mi
Wulkan. Tak go wtedy ze złości przezwałam, w myślach,
tylko jeden, jedyny raz, i to właśnie wtedy nazwałam go
Wulkanem.
-  Zrobiłem najgorszą rzecz, jaką można zrobić -
powiedział Marek i zaczął odchodzić. Byłam zła, bo obie-
cał odnieść mamę do domu, a tu odchodzi. Chciałam mu
przypomnieć o obietnicy, gdy zatrzymał się, odwrócił, po-
wiedział:
-  Jak ktoś ćóś takiego zrobi... - nie dokończył, wziął
wózek i poniósł mamę do domu.
Gdyby ktoś zobaczył nas z daleka, nie wiem, co by po-
myślał. Wyglądało to dziwnie. Nad mamą dyndał pleciony
parasol, za nią sterczał czubaty kaptur, a ja szłam z tyłu,
przeskakując między kałużami. Szkoda, że tata nie lubi
spacerować z mamą. Mógłby ją przenosić nad kałużami,
nad kamieniami, przez gęstwinę, żeby pokazać jej coś
pięknego, a mama czułaby się jak panna młoda, którą
mąż wnosi do domu.
Deszcz lał coraz mocniej, nadciągała burza. Marek Pie-
cek niósł mamę szybko, biegłam za nimi, ślizgałam się,
krzyczałam, żeby zwolnił, że muszę sprawdzić pierwsza,
64

Wyglądało to dziwnie. Nad mamą dyndał pleciony parasol, za
nią sterczał czubaty kaptur, a ja szłam z tyłu, przeskakując
między kałużami.
65
co dzieje się w domu, ale nie słuchał. Wniósł mamę na
próg, popchnął drzwi i postawił w kuchni. Niestety, aku-
rat wtedy tata nieźle narozrabiał. Wszystko było poroz-
walane.
-  Okradli was? - powiedział Marek, wziął pogrze-
bacz i biegał po domu, szukając złodzieja. No i zobaczy}
tatę obok łóżka, na podłodze. Ale się poczułam!
-  To twój ojciec? Myślałem, że złodziej - powiedział.
- Żal mi ciebie, jesteś bardzo biedna. Już ja wiem, co to
znaczy alkoholizm.
Popatrzył na mnie jakoś smutno i poszedł w tym kaptu-
rze, a burza już na dobre się zaczęła i w ciemności błyskało
tak, że co chwila widać było tylko ten pleciony czubek.
Marek myślał, że jestem biedna i nie domyślał się, że tak
naprawdę to on jest biedny, bo to były ostatnie dni jego ży-
cia. Chodził sobie, pomagał nosić wujkowi kłody, rąbał,
może czasem myślał o tym, jak go narysowałam, a tutaj
każda chwilka zbliżała go do tej ostatniej, najsmutniejszej.
Stoimy teraz z mamą na mostku, jest zupełnie inna po-
goda niż wtedy, kiedy stałyśmy tam z Markiem. Myślę
o nim. O nikim innym nie potrafię już na tym mostku my-
śleć. Chociaż nie lubię wspominać tej chwili, kiedy Ro-
mek powiedział:
-  Wulkan nie żyje.
Musiałam wyglądać dziwnie, popatrzył na mnie, był ja-
kiś zdenerwowany, nie wiedział, co robić.
-  No co, zamurowało cię? Marek Piecek nie żyje.
Wulkan nie żyje - powiedział jeszcze raz.
Sama nie wiem, co wtedy zrobiłam. Wszystko mi się tyl-
ko przesunęło przed oczami i w środku jakoś zafalowało,
jakbym się roztapiała. Dopiero w sadzie poczułam coś
twardego, to był pień gruszy: stałam oparta i patrzyłam
gdzieś, sama nie wiem.
66
Teraz wszystko się przypomina, na szczęście nie ma
deszczu, gdyż wtedy przypominałoby się jeszcze bardziej,
więc byłoby kilka razy smutniej. A jednak i tak patrzę na
belkę i widzę na niej Marka, jego wesołe oczy i kartofel-
kowy nos.
__ Mamo, pamiętasz? - pytam mamę, a ona nie wie,
o co pytam, więc otwieram zeszyt i pokazuję Marka w ple-
cionym kapturze, i mama mruga, śmieje się po swojemu.
Gdyby mogła mnie pocieszyć! A tak to ja i tylko ja muszę
szukać słów pocieszenia. Mówię:
__ Marek na pewno jest w niebie. Chociaż nie wiem,
jak może unosić się w przestworzach taki grubaśny anioł.
Może pomaga innym aniołom, starszym? Wiem, że w nie-
bie nie ma ludzi starych, wszyscy są zdrowi, szczęśliwi,
ale lubię sobie pomyśleć o naszych znajomych, którzy już
umarli i tam są. Pan Wolski, pani Marysia, sprzątaczka
z naszej szkoły, ksiądz Rapciuk, Mirek i Rafał Bojkowscy,
których zabił swoim polonezem pijany pan Orzech. A jesz-
cze inni ludzie z naszego cmentarza, których nie znałam?
Są tam, a tutaj zostały tabliczki z ich nazwiskami, jakby te
nazwiska to byli oni. Albo ich fotografie, i te różne daty,
ile kto żył.

CMENTARZ
Przerzuciłam kilka kartek i pokazałam mamie rysunek
zrobiony na cmentarzu, przy grobie babci i dziadka Ma-
jów. Mama zamrugała, więc schodzimy z mostku i wędru-
jemy do paska zbitych drzew, pod którymi jest cmentarz.
Gdybym chciała go stąd narysować, musiałabym pomalo-
wać dolną połowę kartki zielonkawym błękitem z błysz-
czącymi plamkami - to pole owsa Jankowskich. Nad tą
zielenią byłby cienki pasek prawie biały, a nad nim gruby,
szerszy pas zieleni zmieszanej lekko z kolorem różowym
- zarośla cmentarza. Wyżej byłoby takie jasnobłękitne
niebo z białymi watkami chmur. Nic więcej nie trzeba.
Popycham wózek, podśpiewuję mamie, ale nie mogę
przestać myśleć o tym, czego wstydził się Marek Piecek.
Dzisiaj to nikogo nie obchodzi, ale jeżeli to było napraw-
dę coś strasznego?
Tak, ale Marek był dobry, na pewno to, czego się wsty-
dził, nie było jakieś wielkie. Zrobił bardzo wiele dobrych
uczynków. Jak wtedy z wózkiem mamy. Kiedyś, gdy wiatr
zwalił jabłonkę przy drodze, wziął siekierę i ją porąbał,
żeby samochody mogły przejechać. A nikt go nie prosił,
nikt nie kazał, i nic z tego nie miał, nawet drewna na opał.
68
pocięte kawałki pozbierał na wózek starej pani Borejko
i zawiózł aż pod jej komórkę. Ale tak już jest, że dobrzy lu-
dzie wstydzą się rzeczy najdrobniejszych. Wymknie się
im jakieś przekleństwo albo im się odbije przy ludziach,
cZ„ - sami wiecie - bączek... i już się spalają ze wsty-
du. A źli ludzie nie wstydzą się nawet największych swo-
ich przewinień. Naszkodzą, potrącą kogoś samochodem
po pijanemu, ukradną i jeszcze kłócą się, mają pretensje.
Marek był dobry. Zastanawiam się i zastanawiam, i nie
wiem, jak mogła wyglądać najgorsza rzecz, jaką zrobił.
Idziemy sobie z mamą, a ja próbuję zgadnąć:
-  Może zjadł kotleta, który ciocia zostawiła dla wujka?
Albo zapomniał spuścić wodę w ubikacji?
Mama roześmiała się po swojemu, więc, żeby było jesz-
cze śmieszniej, zgadywałam dalej:
-  Szedł i nie zauważył ropuchy, i ją rozdeptał? Albo
zbił cioci słoik z marmoladą, zlizał z podłogi, nie ma śla-
du, a jemu jest jakoś głupio? Jakieś świńskie myśli cho-
dziły mu po głowie w kościele? Może wyciągnął wujkowi
z kieszeni dwa złote na coś? Może na papierosy?
Przestałam mówić, ponieważ i Romek po cichu pali,
a nawet - poczułam - czasem pije alkohol. Mamie,
oczywiście, nie mogę tego zdradzić.
-  Może wszedł do łazienki, a tutaj ciocia myła się na
golasa? - powiedziałam i teraz już się śmiejemy, roz-
trzęsione jak dwie galaretki, jedna na nogach, druga na
kółkach. Jednak nie wiem, co też Marek mógłby takiego
okropnego zrobić, że aż nie chciał nikomu zdradzić? Gdy-
by mama mogła mi coś podpowiedzieć.
-  Mamo, jak ci się wydaje, co ja mogłabym zrobić naj-
gorszego, w moim wieku? - zapytałam, tak sobie, wie-
działam, że mama nie odpowie. Lecz w tej chwili zrozu-
miałam, że i mama mogła popełnić rzeczy, których się
69
wstydzi i nie może ich już naprawić. Inny człowiek powie:
przepraszam i jakoś się wybaczy, a mama tylko o nich
myśli, nawet o złych słowach, jakie powiedziała do kogoś.
Gdybym o nich wiedziała, mogłabym pójść i za nią prze-
prosić, wytłumaczyć, że mama tego nie chciała, ale prze-
cież musiałabym zgadywać całymi dniami, a i też nic pew-
nego, że trafiłabym na mamy złe czyny.


CZEGO SIĘ WSTYDZĘ
Jeżeli o mnie chodzi, wiem, co takiego komuś wyrządzi-
łam. Kilka razy pomyślałam źle o tacie, o Romku, o róż-
nych kolegach. Nawet Marka Piecka przezwałam Wul-
kanem. Wyjadłam kiedyś pierniki, które przywiózł wujek
Darek; Romek, mama i tata nawet nie posmakowali. W ko-
ściele pomyślałam kilka razy, że Pana Boga nie ma. Skła-
małam na spowiedzi i kilka razy zataiłam grzechy. Kiedyś
w nocy obejrzałam świński film w telewizji, żeby spraw-
dzić, jak te kobiety mogą pokazywać się takie gołe, a prze-
konałam się, że one robią rzeczy dużo obrzydliwsze, aż nie
do uwierzenia! Już wiem, co to jest pornografia.
Wiele razy denerwują mnie ludzie, jak się zachowują
w sklepie czy na ulicy, najbardziej pijacy. A kiedy samo-
chód zabił pana Malickiego, nawet się ucieszyłam, że ten
niedobry człowiek nie żyje. Był silny i zaczepiał ludzi po
pijanemu, siedział w więzieniu, inni się go bali, ponieważ
miał nóż i było mu wszystko jedno.
Kilka razy ze złości chciałam zostawić mamę i odejść
jak najdalej, niech się nią zajmują inni. Ale przecież nie je-
stem aniołem, tylko normalnym człowiekiem, który cza-
sem ma już wszystkiego po dziurki w nosie.
71
Czasem, gdy mamę myję, naprawdę jestem wściekła.
Wszystko spada tylko na mnie. Romek przecież nie po-
może, sama bym mu nie pozwoliła, jest chłopakiem. Tata
nawet nie pomyśli, by mi pomóc, w niczym nie pomaga,
po prostu nic nie robi.
Mama siedzi w wannie, podparta gąbkami, a ja ją myję.
Każdy by tak chciał: siedzisz, a służka ciebie myje. Cho-
ciaż dla mamy nie jestem służką, tylko jej kochającą cór-
ką. Szoruję ręce, plecy, szyję, nogi, wszędzie jak najsta-
ranniej. Wszystko u mamy jest gładkie, chociaż blade,
ponieważ lekarz zabronił jej za długo przebywać na słoń-
cu. Mama jest bardzo zgrabna, a piersi ma takie ładne!
Tak bym chciała, żeby kiedyś moje były po niej. Ale stopy
to już teraz mam jej wielkości, a przecież rosnę. I uro-
dziłam się z mamy, byłam w jej ciele, tam, w brzuchu
mama nosiła mnie - malutką kruszynkę, tu i tam, aż
w końcu przyszłam na świat.
Wszyscy się rodzimy i nikt nie wie, jacy będziemy. Nie-
których dzieci to nawet rodzice nie chcą. To straszne,
smutne i takie dziwne. A inne dzieci, których rodzice pra-
gnęli, rodzą się jakieś zwyczajne. Wszyscy myśleli, że
urodzi się ktoś niezwykły, a tutaj - znowu przeciętne
dziecko. Ludzie mówią: patrz, ta dziewczynka się rodzi-
com udała, gdyby tylko miała mniejszy nos; ten chłopiec
jest naprawdę świetny, gdyby tylko był trochę wyższy i le-
piej się uczył. Wszyscy mają jakieś wady, mniejsze lub
większe.
Myślę, że mama jeszcze mogłaby urodzić dzieci. Oczy-
wiście, gdyby się pojawiły, miałabym sto razy więcej obo-
wiązków. Kto by się nimi opiekował, przewijał, karmił bu-
telką czy dostawiał do mamy piersi? Oczywiście - ja.
Kto by mył ich brudne buzie, nóżki albo podcierał zafajda-
ne dupki? - Zosia! Dopiero bym miała, prawda? Tutaj
72
trzeba kąpać mamę, a tutaj jeszcze bobasy wrzeszczą, że
mokra pielucha albo zwróciły jedzenie. A w nocy? Taki
dzieciak potrafi drzeć się bez powodu, chyba że mu zęby
rosną, wtedy wiadomo chociaż, dlaczego. A co by było,
gdyby tata wrócił po alkoholu? Brałabym mamę na wóz-
ku, pakowała do wózków małe rodzeństwo i odchodziła
z nimi, aż się tata wyszumi? Idę sobie, a wokół mnie tylko
różne wózki.
Z jednej strony byłyby kłopoty, gdyby się urodziło coś
jeszcze, z drugiej jednak strony dzieciaki rosną, same już
chodzą, potem są coraz większe, gadają, można ich na-
uczyć jakichś rzeczy i po kilku latach już zaczynają poma-
gać. Siedzę sobie i mówię do jakiejś siostry: Patrycjo,
sprawdź, czy mama nie zjadłaby czegoś; do innej: Gabry-
siu, obierz ziemniaki; do trzeciej, najstarszej z nich, Joan-
ny: za godzinę nagrzej wody i wykąp mamę. A do jednego
brata: przynieś drewna, napal w piecu; do drugiego: wyjdź,
zobacz, czy ktoś nie kręci się po podwórku, albo: skocz
do sklepu, tak bolą mnie nogi.
Rosłoby moje rodzeństwo, więc mogłabym sobie gdzieś
samotnie wychodzić, bez popychania wózka. Na przy-
kład pojechać do Goreczna albo gdzieś dalej, nad morze,
czy wreszcie zobaczyć te prawdziwe góry. Albo dyskote-
ka w szkole! Jak miałabym pójść dzisiaj, kiedy nie wiado-
mo, z kim zostawić mamę? A tak, bardzo proszę: siostry
zostają z mamą, ja wychodzę. Tylko skąd na to wszyst-
ko pieniądze? Sama już nie wiem, czy chciałabym mieć
młodsze rodzeństwo? Ale na szczęście nie muszę się
nad tym wszystkim zastanawiać. Tata do mamy nie pod-
chodzi, nie rozmawiają, nie pogłaszcze jej, nie pocałuje,
nawet gdy jest trzeźwy, nie podejdzie do jej łóżka, żeby
chociaż zobaczyć, jaka jest piękna, czyściutka, pachną-
ca, ponieważ po kąpieli lubię ją popsikać dezodorantem
73
Nivea, od wujka Darka. Moi rodzice kiedyś na pewno bar-
dzo się kochali, skoro mama zostawiła tatę Romka, a ja
urodziłam się bardzo szybko po ich ślubie. Byli zakocha-
ni, ale dzisiaj to już tego jakoś nie widać.
Może dlatego nie podchodzi, ponieważ gdyby nawet
mówił mamie o swojej miłości, ona i tak by mu nie odpo-
wiedziała. A może to mama już taty nie kocha? Przecież
człowiek sparaliżowany też się może zmieniać. Wydaje
się, że taki chory nie ma już nic do powiedzenia, siedzi,
skazany na opiekę innych ludzi, a wszystko w jego my-
ślach jest niezmienne. A przecież mama, gdy tak siedzi
nieruchomo, rozmyśla. Może o tacie Romka? Teraz ża-
łuje, że go zostawiła, wydaje się jej, że byłaby z nim szczę-
śliwsza? Przecież nawet ja, chociaż jestem córką mojego
taty i kocham go najbardziej, często myślę, że mam już
dosyć jego pijaństwa. Czasem chciałabym zamknąć drzwi
i więcej taty w domu nie widzieć. Czy to dziwne? Kiedy
rozrabia, a my z mamą wychodzimy jak najdalej, nie cier-
pię go. A gdy już wracamy, boję się, że nagle wybiegnie
z domu i dopiero się zacznie. Gdy jest cicho, to znaczy, że
zasnął. Wchodzę wtedy ostrożnie do domu i sprawdzam,
co tata zrobił. Porozwalane ubrania, natłuczone szkło,
firanka zerwana, plamy na podłodze. Jeżeli już zasnął,
sprzątam, żeby mama nie musiała tego oglądać, i dopiero
wtedy wprowadzam ją do domu.

DRÓŻKA NA CMENTARZ
Idziemy i idziemy, kółka wpadają do piachu albo prosto na
jakiś kamulec, a do cmentarza wciąż jest kawałek drogi.
Cmentarz powinien być blisko, żeby umarli wiedzieli, że
będą zawsze obok swoich znajomych. Tak, ale z drugiej
strony mieć za oknem cmentarz, zwłaszcza nocą, gdy
wiatr? I niby czego tu się bać? Poza panem Malickim, wy-
daje mi się, że na naszym cmentarzu leżą sami dobrzy lu-
dzie. A Marek Piecek był chyba najlepszym chłopakiem,
jakiego znałam. Dostawał jedynkę na geografii, zasłużenie,
bo uczył się naprawdę niedobrze, i zaraz potem pani od
geografii pomagał zanieść mapę do schowka, chociaż to
ona wystawiła mu taki stopień. A na dodatek, po lekcjach
otworzył drzwi, gdy pani wychodziła ze szkoły. Nie gnie-
wał się na nikogo. Z matematyki to był dopiero osłem, aż
dziw! Ale jak pan od matematyki - Stasiak nie mógł za-
palić „malucha", Marek sam pobiegł i pchał, pchał, pchał,
aż zapchał pana Stasiaka pod sam dom. A przecież w tym
dniu pan Stasiak postawił mu dwie jedynki i nazwał go
matołem. W nagrodę dojechał do domu, prawie kilometr,
1 nie spalił benzyny. Tyle dobrych rzeczy narobił Marek
u nas, chociaż mieszkał w Świniarach najwyżej pół roku.
75

\   ..
, ^ :• ?
Marek sam pobiegł i pchał, pcha}, pchał, aż zapchał pana
Stasiaka pod sani dom.
A niechby przy nim ktoś zrobił komuś krzywdę! Od
razu podchodził i nie pozwalał na żadną niesprawiedli-
wość. Gdyby wszyscy ludzie byli tacy, nie byłyby potrzeb-
ne żadne kłódki, zamki, płoty ani kraty. Ludzie słabsi nie
musieliby się bać silniejszych. Inwalidzi na wózkach wszę-
dzie by się dostali. I nikt nie myślałby o sobie, że jest
mądrzejszy od innych. A ile dobrego by Marek jeszcze
zrobił, gdyby mógł pożyć?
Inni sobie chodzą, rozrabiają, wyrażają się, kradną i wie-
le okropnych rzeczy robią, a żyją, a Marek Piecek już nie.
Dlaczego?
Ale dobrze, że nie tylko ja przekonałam się, jaki był do-
bry. Ksiądz na jego pogrzebie powiedział o nim takie wspa-
niałe słowa! Nawet pan dyrektor go chwalił, jakby był kimś
nadzwyczajnym. A ja stałam z mamą daleko od miejsca,
gdzie go chowano, słuchałam, płakałam i nie mogłam
uwierzyć, że to prawda. Mama swoimi łzami zmoczyła ko-
cyk na nogach.
76

GROBY
Jakoś dopchałam wózek aż do bramy cmentarza. Bramę
ktoś ukradł, tak samo drzwi od magazynku, więc pan Mu-
cha, który zakopuje umarłych, musi przywozić swoje na-
rzędzia taczką.
Za bramą od razu jest jakoś dziwnie. Człowiek mówi
ciszej. Na grobach są różne nazwiska znajome i nie-
znajome. Prawie wszyscy ludzie żyli w Świniarach. Ale
nie wszyscy: kiedyś wyłowiono kogoś z glinianki i nikt
dotąd nie wie, kto to. Jego grób jest dziwny, bez naz-
wiska.
Niedaleko bramy jest grób z nazwiskami: Wanda Maj,
Kazimierz Maj, Cecylia Rostocka. Wanda i Kazimierz to
moi dziadkowie, rodzice taty, ale Cecylia Rostocka nie
wiem, kim była. A żyła lat dwanaście... Zmarła przed mo-
imi dziadkami. Spytałam na Święto Zmarłych tatę, ale po-
wiedział: kuzynka mamy, taka tam.
Kim ty byłaś, Cecylio Rostocka? Zmarłaś tuż przed
świętami Bożego Narodzenia, 18 grudnia w 1978 roku.
Tak to już dawno, wszystko się na świecie pozmieniało,
nie poznałabyś wielu rzeczy, a miałabyś trzydzieści pięć
lat, czyli mniej niż mama.
78
__Znałaś ją, mamo? - zapytałam, a mama nie pomru-
gała. Wzięłam jej prawą rękę i tak podniosłam, żeby się
orzeżegnała, sama też się przeżegnałam nad dziadkami
i nad Cecylią Rostocka i popchałam wózek dalej. Wiem,
gdzie mama lubi się zatrzymać. Są takie groby, gdzie ją sta-
wiam, pomagam się przeżegnać, a mama patrzy. W jed-
nym leży Robert Kalinowski. Jest tam jego zdjęcie,
w kształcie przekrojonego jajka. Miał ciemne włosy i wąsy,
ale nie za duże. Może był mamy szkolnym kolegą?
Drugi grób - Ewa Michalska, zmarła sześć lat temu,
też chyba w mamy wieku. Na zdjęciu jest młoda i ładna,
uśmiechnięta. Od razu widać, że nigdy jej do głowy by nie
przyszło, że umrze tak szybko. Może to była koleżanka
mamy? A była taka krótka chwila, gdy siedziała u fotogra-
fa, ubrana elegancko, prosto od fryzjera, uśmiechnęła się,
bo chciała wyglądać jak najpiękniej na zdjęciu, i pstryk!
Zdjęcie zrobione. Nikt nigdy u fotografa nie pomyśli, że to
może być zdjęcie na jego grób. A gdyby pomyślał, to co?
Miałby zrobić minę smutną albo zapłakaną, albo zamy-
śloną? Jaką? Może błagającą, żeby jeszcze pożyć?
W domu jest pudełko z rodzinnymi fotografiami. Zna-
lazłam w nim kiedyś ślubne zdjęcie taty i mamy. Mama
stała obok, niewiele niższa od taty, w białej sukni, we
wianku, a tata elegancki, z krawatem, w takim leciutko
niebieskawym garniturze. Za nimi wydawało się, że jest
jakiś ogród z jeziorem, z wysepką, a dalej pałac. Myśla-
łam, jejku, gdzież oni byli, gdzie odbyło się to wesele? Ale
potem zauważyłam, że przy podłodze to jezioro jakoś się
zagniata. Bo ten krajobraz był namalowany na tkaninie
wiszącej za plecami moich rodziców. Wyglądał jak miej-
sce, gdzie mieszkałam jako Luiza Dikaprio, pamiętacie?
Za plecami rodziców namalowane było właśnie to miej-
sce! Czyli, jeszcze się nie urodziłam, nie wymyśliłam tej
79
r
głupiej historyjki z moimi innymi rodzicami, z maciupin-
kami w dziupelkach, a już to miejsce było? Jak to się
wszystko dzieje, że jest takie dziwne?
Patrzyłam na zdjęcie rodziców. Na pewno ani przez
chwilę nie pomyśleli, jak wszystko się im ułoży. Tata nie
wiedział, że będzie tak pić, a mama... tak, skąd miałaby
wiedzieć o nieszczęściu, które na nią czeka? Gdyby wie-
działa, to co miałaby zrobić? Nagle powiedzieć: nie, nie
chcę takiego życia? A mogłoby być inne? Może i tak,
może i miałaby innego męża, inne dzieci, żyła gdzie in-
dziej, ale czy byłaby zdrowa? Chyba jednak nie.
Stali na ślubnej fotografii i nie pomyśleli o mnie, że
będą mieć taką córkę. Myśleli to i tamto, ale o mnie? Jak
można sobie wyobrazić swoje dziecko? Czy ja potrafię?
Jakie powinno być? Może je narysuję? Tak, ale przecież
może być różnorakie, jak trawka: narysujesz jedną, a to
tak, jakbyś narysował wszystkie. Więc lepiej je narysować
razem, jak taki zielony, kolorowy pasek na kartce. A dzie-
ci dadzą się tak narysować?
I popatrzcie, rodzice wzięli ślub, wszystko było przed
nimi, a z ich miłości powstałam właśnie ja. Kim ja jestem?
Ktoś daje komuś prezent, nagrodę, nawet kwiat albo cia-
sto, a oni dostali zamiast tego wszystkiego mnie. Takie by-
lęjakiecoś. Może popatrzyli na mnie i wtedy skończyła się
ich miłość? Skoro z niej urodziło się takie bylejakiecoś?
W pudełku były dwa moje zdjęcia jako zupełnie malut-
kiego bobaska. Nie wiem, dlaczego patrzyłam na siebie
i było mi siebie żal. Potem były zdjęcia ze chrztu, gdzie
trzyma mnie wujek Darek i jego pierwsza żona, ciocia Ba-
sia. Potem z komunii, gdzie wujek już był sam, ale stał za
mną, a ja dostałam od niego złoty medalik, rower, zega-
rek i magnetofon z radiem. Rower mi ktoś ukradł. Cho-
dziłam po Świniarach, Romek biegał, nawet tata szukał,
ale nikt nie widział. Złodziej musiał na moim rowerze wy-
jechać do innej miejscowości. Ale byłam smutna! Wujek
powiedział: kupimy nowy, nie płacz. Ale jakoś nie kupił.
Ma swoje kłopoty. Jego druga żona, Edyta jest wysoka,
szczupła jak modelka i ubiera się naprawdę niezwykle.
Ona jest aktorką, ale w żadnym filmie jej nie widziałam,
więc może to nieprawda? Chociaż nie, wujkowi Darko-
wi wierzę, a to on powiedział, więc na pewno ciocia jest
aktorką. U nas była raz, dawno już temu. Nie wchodziła
do domu, tylko kręciła się koło forda, zapaliła papierosa,
potem siedziała w samochodzie i słuchała radia. Paznok-
cie miała czerwone jak samochód. Była wysoka, ale nogi
w błyszczących bucikach miała bardzo małe. Siedziałam
za krzakami i patrzyłam na nią, żeby ją narysować i zrobić
wujkowi prezent, ale się nie udało. No, bo weźcie i nary-
sujcie z pamięci kogoś, kto ma ciemne okulary na oczach
i wciąż się porusza. Próbowałam, lecz nie dokończyłam.
Mam kartkę z tym rysunkiem, muszę go jeszcze raz zoba-
czyć, ponieważ teraz, kiedy patrzymy na fotografię na
grobie Ewy Michalskiej, wydaje mi się, że są podobne.
Tylko nie pomyślcie, że przyszło mi do głowy, że wujek
Darek ożenił się ze zmarłą, z duchem. W takie bzdury nie
wierzę! Chociaż na samą myśl, aż się robi strasznie. Bo
gdyby teraz ten grób Ewy Michalskiej zaczął się otwierać
i otwierać, a spod płyty by wyszły palce z pomalowanymi
paznokciami? A potem jeszcze ktoś by zaczął wychodzić?
Nie mogłabym uciec, zostawiając mamę, a z wózkiem da-
leko bym uciekła! I wyszłaby z grobu druga żona wujka,
czyli moja ciocia. Co by się wtedy okazało? Że oszukała
wujka, jest wampirem, duchem, nocnym straszydłem?
Przeżegnałam się dwa razy i na szczęście, oczywiście,
grób się nie otworzył, nikt nie wyszedł. Na całym cmen-
tarzu byłyśmy tylko my z mamą. No i umarli, pod nami.
80

SŁOWA NIE ODNALEZIONE
Powiedziałam wam, że nie wierzę w żadne zaklęcia.
A teraz przeczytałam to, co napisałam i muszę się przy-
znać: trochę oszukałam. Trochę tylko, bo naprawdę nie
wierzę, ponieważ nigdy nie widziałam, żeby jakieś zaklę-
cie się sprawdziło, ale ja sama ciągle próbuję je znaleźć.
Przecież prawdziwe zaklęcie może jednak gdzieś być,
tylko nikt jeszcze go nie wymyślił. Gdyby ludzie spró-
bowali, gdyby każdy codziennie wymyślał dziesięć róż-
nych słów, może kiedyś udałoby się komuś trafić? To
zaklęte słowo może jest, trzeba je tylko powiedzieć? Są
różne rzeczy, których nikt nie odnalazł. Jak ta szkla-
na kula: leżała i leżała w sadzie, a ja nawet nie myślałam,
że może istnieć. To samo jest z ludźmi, wysiada sobie
z autobusu jakiś pan albo jakaś* pani, nigdy ich nie wi-
działam, nawet mi do głowy nie przyszło, że są, a oni
gdzieś cały czas żyli. A czy ktoś na świecie, daleko, wie
o mnie? Nawet mu do głowy nie przyjdzie. A Romek nie
wie nawet, jak wygląda jego prawdziwy tata. Ale tak już
jest. Idzie sobie Romek po Gorecznie albo gdzie indziej,
a tu jakiś człowiek go mija, jego tata, i nic o sobie nie
wiedzą.
82
T tak samo może być z takim słowem. Ludzie rozma-
wiają, gadają i gadają w szkole, na ulicy, w sklepie. Ile
iow jest w książkach, a w piosenkach, w radiu? Ale te
słowa są wszystkim znane, każdy je rozumie. To są słowa
zwyczajne, które niczego nie zmieniają. Chociaż i zwy-
czajne słowa też mogą trochę zmienić. Ktoś myśli, że
wszyscy go lubią, że jest nadzwyczajny, a tu nagle słyszy,
że go obmawiają, że jest okropny, nikt go nie lubi. Dzięki
podsłyszanym, zwyczajnym słowom dowiaduje się praw-
dy. I odtąd wszystko się dla tego kogoś zmienia. Albo
ktoś sobie siedzi w domu, jest ciepło, jest zadowolony,
a tutaj ktoś przychodzi i mówi, zwyczajnymi słowami, że
umarł jego przyjaciel. Takie słowa też zmieniają życie, ale
nie są czarodziejskie, nie robią niczego nadzwyczajnego.
A słowa zaklęte mogą być w pobliżu, wystarczy tylko
zmienić jedną literkę i wszystko się odmienia. Sama w to
tak zupełnie nie wierzę, ale dlaczego mam nie sprawdzać?
Dlatego szukam takich słów. Najpierw po cichu wyma-
wiam swoje życzenie: „żeby mama wyzdrowiała", a potem
wymyślam nieznane słowo i je zapisuję. Zapisałam już pra-
wie dwa zeszyty. Codziennie wymyślam pięć, a czasem na-
wet dziesięć takich słów.
Powiem, jakie słowa wymyśliłam wczoraj: masteliba,
karamarda, bezesa, witasatila, witasakara. Dzisiaj jeszcze
nie wymyślałam, zrobię to teraz. Przed każdym wymyśle-
niem muszę pamiętać, żeby myśleć o mamy zdrowiu.
Więc - zaczynam! Asmadyzor, asmelinta, zuparatem-
pa, zuparafiretanca, zunterideron, zwyk, zyzyzyzyzyzyta.
Przy takim wymyślaniu trzeba bardzo uważać. Wyobraź-
cie sobie, że bezmyślnie trafiłabym na to słowo? Idę so-
bie, na przykład, myślę, że mnie bolą nogi, i chciałabym
znaleźć się już w szkole. I tak sobie przy tym wymyś-
lam jakieś słowo, na przykład: bambarambam... I nagle
83
jestem w szkole. Nie wiem, jak to się stało: w szkole pu-
sto, a ja siedzę w klasie, cudownie przeniesiona. Trafiłam
na czarodziejskie słowo, które przeniosło mnie do szkoły
i myślę, że zmarnowałam odkryte zaklęcie na taką głupo-
tę, chociaż nikt nie wie, czy zaklęte słowo spełnia więcej
życzeń niż jedno.
Żeby tak się nie stało, napisałam na karteczce: „Chociaż
nie wiem, co bym myślała, najbardziej pragnę, żeby moja
mama zupełnie wyzdrowiała, inne pragnienia są nieważ-
ne". Karteczkę zawsze noszę przy sobie, w skuwce od
długopisu.
A może różne zaklęcia pasują do różnych marzeń? Na
wszelki wypadek po drugiej stronie karteczki napisałam
inne życzenie: „Żeby ze świata zniknął alkohol". Oczy-
wiście, życzenie o mamy zdrowie jest ważniejsze, zazna-
czyłam je cyferką „1", o alkoholu „2".

MAREK PIECEK
Odeszłyśmy z mamą od grobu Ewy Michalskiej. Kilka
razy się obejrzałam, ale nic, nikt za nami nie szedł. A my
już podchodzimy do tego dla mnie najsmutniejszego gro-
bu, Marka Piecka. Jego grób jest takiej wielkości jak gro-
by ludzi starych. Może to niesprawiedliwe? Był duży, ale
nie był jeszcze dorosły. Mógł się ubierać kolorowo, tań-
czyć, szaleć na rowerze, pomalować włosy, ogolić na łyso,
tańczyć na dyskotekach, śmiać się i podwalać do dziew-
czyn, a pochowano go jak kogoś starego. Wszystko
wokół jest takie samo, a przecież Marek był taki wesoły,
pyzaty i dobry!
Jest napis: „Marek Piecek, 2.04.1989 - 23.04.2003, zmarł
śmiercią tragiczną, Bóg tak chciał".
Ale, proszę, dopiszcie: „Zosia Pietrzak tak nie chciała".
I co z tego, że nie chciała? - ktoś zapyta. Nic.
Na grobie Marka nie ma zdjęcia. Gdybym powiesiła ry-
sunek Marka w kapturze, grób zrobiłby się jakiś inny, we-
selszy i tajemniczy. Nie lubię sztucznych kwiatów i wień-
ców, które tu leżą. Jak stojące w sklepach plastikowe
manekiny coś tylko udają, żeby oszukać. To może i cały
grób Marka jest sztuczny, nieprawdziwy? Może Marka
85

w nim nie ma, ale leży jakaś plastikowa kukiełka, a Marek
w tym czasie sobie gdzieś naprawdę żyje? Gdyby to było
możliwe! Ale nie jest. Niestety. Nic się na to nie poradzi,
można tylko wymyślać, ale i tak się tego smutku nie roz-
weseli.
Patrzyłam na sztuczne kwiaty i pomyślałam, że muszę
upleść prawdziwy wieniec. Powiedziałam mamie o swoim
pomyśle, mama pomrugała wesoło, jak gdyby i ona nie
mogła już patrzeć na to kwiatowe udawanie. Zostawiłam
ją więc przy grobie Marka, a sama poszłam na miejsce
przygotowane dla ludzi, którzy umrą kiedyś, za wiele lat.
Tam rosną zielska, a między nimi znajdują się najdziw-
niejsze kwiaty i trawki. Ułamałam trochę olszynowych
gałęzi, które są dobre na szkielet wieńca, położyłam je
na ścieżce, a sama poszłam dalej, aż gąszcz mnie zakrył
zupełnie. Nic już nie widziałam, tylko różnoraką roślin-
ność. Chodziłam po zaroślach i odnajdywałam kwiaty co-
raz piękniejsze. Zbierałam jedne, wydawało się najpięk-
niejsze, a po chwili, kilka kroków dalej, znajdowałam
jeszcze ładniejsze. Tego pięknienia nie było końca. Wciąż
większe, bardziej kolorowe i bardziej pachnące. Niosłam
kwiaty, jakieś zwierzątka uciekały przede mną, unosiły
się motyle, a nad głową było niebieściutkie niebo. Po mo-
jej głowie chodziła myśl, że bardzo chciałabym jeszcze
raz zobaczyć Marka i usłyszeć jego śmiesznie mówione:
„któś-cóś". Wtedy coś usłyszałam.


DUCH
Jestem strachliwa, ale chyba jeszcze bardziej cieka-
wska. Zamiast uciekać, skradałam się, żeby odkryć praw-
dę. I wiecie co? Wśród kwiatów odnalazłam polankę, gła-
dziutką, czystą, pustą. Kto tak ładnie wyciął wszystkie
zarośla? - zastanawiałam się. Przecież nikt tutaj nie za-
chodził, bo i dlaczego? Zapytania mnie obsiadły jak koma-
ry. A tu słyszę głos:
-  To jesteś ty? Ale jaja!
Nie mogłam uwierzyć! Na równinkę wyszedł Marek
Piecek. Ale nie był jakimś umarłym straszydłem, szkiele-
tem czy jeszcze kimś gorszym, nie! Był normalny, nie
przerażający, a jednak tak się wystraszyłam, że nie
mogłam nic powiedzieć, tylko stałam.
-  Ale jaja! Przelękłaś się mnie, co? Myślałem, że nic
nie umiem, a umiem straszyć - śmiał się Marek.
Miał siekierę i kosę, dlatego tak tu posprzątał.
-  Nic nie rozumiem. Ty żyjesz? - zapytał, patrząc
na mnie uważnie.
-  A ty? - zapytałam, a minę musiałam mieć napraw-
dę głupią. Zresztą Marek też nie wyglądał najmądrzej.
87
-  Ja? - zastanawiał się. - Czemu tak głupio py.
tasz? Gdybym nie żył, tobym tego wszystkiego nie wy.
konał. Zresztą, jak możesz pytać kogoś żywego czy żyje?
-  Kogoś żywego? - nie mogłam zrozumieć. - Prze-
cięż to właśnie ty... - nie wiedziałam, czy mogę mu przy-
pominać o tak smutnej prawdzie?
-  Wiesz co, najlepiej nie będziemy o nic pytać. Tak
jest najlepiej, gdy się czegoś nie rozumie. Po co wiedzieć?
Grunt, że się spotkaliśmy, no nie? Chodź, pokażę ci, co
tutaj zrobiłem. No dobrze, nie gap się. Ja sam nie wiem,
co dziwnego się stało, jestem za durny, żeby zrozumieć.
Nagle gdzieś się podzialiście, nic nie zrozumiałem, a te-
raz, gdy cię spotkałem, jeszcze mniej wiem, co to takiego
się stało. Ale co tam, nie zastanawiam się nad tym, dlacze-
go cóś się dzieje, to nie moja sprawa. Dobrze, że cię spo-
tkałem, ale powiedz, naprawdę nie jesteś duchem?
-  Co ty gadasz! - odezwałam się w końcu. - Chy-
ba to raczej ty... - nie dokończyłam.
-  Nie kłóćmy się. Pokażę ci, co tutaj zrobiłem. Nie obi-
jałem się, sama zobaczysz - powiedział Marek. - Mu-
sisz ze mną pójść.
Poszedł na środek polanki, odgrzebał coś butem i po-
chylił się, żeby podnieść płaski jak deska kamień. A po-
tem zaczął wchodzić pod niego i przywoływał mnie ręką.
Jak ktoś powie, że by się takiego zdarzenia nie bał, to bę-
dzie kłamał. Kiedyś podczas burzy Romek wybiegł na
pole i popisywał się odwagą. Pioruny waliły, mama się
zbudziła, a Romek biegał i udawał bohatera. Ale gdy pio-
run walnął w sad, potem jeszcze bliżej, Romek przybiegł
do domu i stukał do drzwi, żebym otworzyła, a ja za-
mknęłam na zasuwkę. Nim doszłam i otworzyłam, cały
zmókł, był bardzo przestraszony i śmierdziało od niego,
jakby coś zrobił. A przecież Romek nie jest tchórzliwy.
88
Ho, a ja jestem, przyznaję się do tego. Jednak to ja wcho-
dziłam za Markiem, nie Romek.
Pod kamieniem były schodki z kamyków, a niżej kory-
tarz wykopany w ziemi.
__Wszystko zrobiłem sam. Sufit podparłem kłodami,
bez podpórek by się mogło usypać - chwalił się Marek.
__ Czy my idziemy tam, gdzie jest cmentarz? - zapy-
tałam i stanęłam. Każdy by się przestraszył takiej myśli:
idziemy pod ziemią do grobów? Może być straszniejsza
wędrówka?
- Zamiast się cieszyć, że się spotkaliśmy, ty się cze-
goś boisz? Ja miałbym ci cóś złego zrobić?
Wiedziałam, że Marek Piecek jest najlepszym chłop-
cem, a jednak... jakieś to było dziwne, nie do uwierzenia,
i trochę przerażające.

MIEJSCE MARKA
Szłam za nim. Nie trafiliśmy na żadne trumny, na szkiele-
ty czy jakieś inne straszne rzeczy, ale zaczęło się robić co-
raz jaśniej i jaśniej, aż stało się jak w dzień. Bo na końcu
wędrówki były schodki i wyjście. Okazało się, że wycho-
dzimy w tym samym miejscu, gdzie weszliśmy.
-  Przecież już tu byliśmy. Chciałeś mnie zmylić? -
powiedziałam złośliwie.
-  Przecież wiesz, że ja nie umiem oszukać albo kogoś
zmylić - odpowiedział.
-  A jednak tym razem próbowałeś mnie oszukać! -
krzyknęłam, gdy wyszliśmy z podziemi. Stanęliśmy na tej
samej polance otoczonej kwiatami. Pomyślałam, że może
Marek miał rację, najlepiej nie zastanawiać się nad takimi
zagadkami i po prostu wrócić do mamy. Nie oglądnęłam
się nawet i odbiegłam od Marka dróżką, którą przyszłam.
I rzeczywiście, znalazłam się na cmentarzu. Ale wózka
mamy nigdzie nie było. Rozglądałam się, a przez zarośla
biegł za mną sapiący Marek. Szybciutko uciekłam dalej,
ale gdzie jest mama? Coś mi się chyba poplątało na
dobre: nie poznaję grobów, na fotografiach są jakieś
inne twarze, nazwiska też jakieś inne. Biegnę, biegnę,
90



Okazało się, że wychodzimy w tym samym miejscu, gdzie
weszliśmy.
91

rozglądam się, wołać nie muszę, mama i tak nie odpowie.
Zatrzymałam się za jednym wielkim drzewem, żeby odpo-
cząć. Wiem, że Marek biega po cmentarzu, szukając mnie,
więc poczekam, może grubasek zmęczy się i powie sobie:
a niech tam, nie będę jej szukał, i wróci do siebie. Do sie-!
bie, to znaczy gdzie? - pomyślałam i zrobiło mi się zim-
no ze strachu, ale najbardziej dlatego, że nie mogłam nic
a nic zrozumieć. Więc chciałam od swoich niezrozumia-
łych myśli uciec, gdy nagle patrzę i patrzę, i nie wierzę
oczom, na grobie tuż obok jest napis: „Sebastian Maria-
nowicz". Wiecie, co poczułam? Było tam zdjęcie Sebastia-
na, takie jak w legitymacji. Usiadłam z wrażenia.
- Gdzie ty jesteś? Znikłaś? - krzyczał z dali Marek
i biegał po ścieżkach. Podnoszę się i uciekam, jakby mnie
gonił jakiś strach. Uderzam nogami o groby, o ławeczki,
a zmarli patrzą na mnie ze swoich fotografii, jakby mnie
śledzili, albo chcieli czegoś ode mnie. A ja stanęłam jak
wryta przed dużym, czarnym grobem: „Beata Tobań-
ska"... Obok - Mieczysław Tobański, jej mąż... Zakrę-
ciło mi się w głowie. To znaczy - myślałam i myślałam
- nie było mnie tutaj tyle czasu? Przecież gdy poszłam
za Markiem, oni na pewno żyli! Niemożliwe, żeby nagle
umarli i... a tam kolejny grób, a na nim wiele nazwisk, ro-
dzina Jankowskich. Wszyscy, po kolei, razem z Magdą,
z Witkiem, Kamilem...
Musiałam uciec przed wszystkimi najgorszymi myśla-
mi. Poza tym Marek Piecek był już coraz bliżej. Na szczę-
ście jestem mniejsza i chuda, i dla mnie te wąskie ścieżki
są w sam raz, więc uciekam od niego bez trudu, a on
przeciskał się między krzyżami jak balon.
Biegnę, szukam mamy, a tutaj zza jakiegoś grobu wy-
chodzą dwaj chłopcy: Mirek i Rafał Bojkowscy przejecha-
ni samochodem przez pijanego pana Orzecha. Tacy sami,
92
nokojni i mali patrzą na mnie, ale chyba mnie nie po-
naią a^° me widzą? Nawet nie zastanawiam się nad tym,
tylko uciekam. Każdy chyba by uciekł.
Mamy nigdzie nie widać. Dobiegłam do końca cmen-
tarza, byłam przy samej bramie, gdy usłyszałam głos
Marka:
__Wiem, że gdzieś jesteś, wiem, że chcesz stąd wyjść.
Czemu nie zdradzisz, gdzie jesteś, odezwij się. Jestem ci
potrzebny, jeżeli chcesz cóś zrozumieć.
Był zziajany, zrobiło mi się go żal, tak bardzo próbował
mnie dogonić, jakby chciał mi pomóc, uratować, a ja
byłam niewdzięczna. Tak, ale ja byłam przede wszystkim
bardzo przestraszona tym, co zobaczyłam na cmentarzu.
Nic nie mogłam zrozumieć, a jednak gdy Marek podszedł
do jakiegoś krzaka i próbował go objąć, jak gdyby krzak
był mną, roześmiałam się. Wtedy Marek poszedł w moją
stronę, machając rękami i rozglądając się.
-  Wiem, że tu gdzieś jesteś - mówił. - Nie ucie-
kaj, nie zrozumiałaś jeszcze, że nie mogę cię zobaczyć?
Roześmiałam się znowu: czemu Marek mówi, że nie
może mnie zobaczyć? No tak, ale wcześniej bracia Bojko-
wscy też mnie nie zauważyli. Bo przecież i Marek, i oni
nie żyją! - zrozumiałam. Więc kim są, zjawami, ducha-
mi, które oślepły?
Stałam blisko, nie ukrywałam się, lecz Marek nadal się
rozglądał i nasłuchiwał, skąd się odezwę.
-  A kuku! - pisnęłam. Odwrócił się, popatrzył w do-
brą stronę, lecz i tak mnie nie zauważył.
-  Gdzie jesteś? - zapytał szeptem. - Podpowiedz.
Nie mogę cię zobaczyć, jesteś niewidoczna. Zrozumiałaś
wreszcie, że jesteś duchem?
Zrozumiałam? Jak można coś takiego zrozumieć, zwłasz-
cza że mówi to ktoś, kto sam umarł.
93
-  To już raczej ty jesteś duchem - powiedziałam.
Marek już nie rozkładał rąk, tylko nasłuchiwał, skąd
mówię.
-  Proszę cię, odzywaj się. A jeżeli nie wierzysz, że cię
nie widzę, tam jest kałuża, podejdź do niej i popatrz na
swoje odbicie.
Posłuchałam jego rady. Kałuża była głęboka, odbijało
się w niej niebo i brzoza oraz jakieś krzaki.
-  Jesteś przy niej? Jeżeli tak, popatrz na swoje odbicie
- podpowiadał Marek.
-  Co mam zobaczyć, nie widzę siebie - odpowie-
działam.
-  Właśnie! Nie odbijasz się, ponieważ jesteś niewi-
doczna.
Zbaraniałam! Marek miał rację. W kałuży odbijało się
wszystko, tylko nie ja. Kucnęłam, zbliżyłam głowę, ręce,
ale nie mogłam zobaczyć ich odbicia, jakbym stała się
przezroczysta.
-  Jesteś obok? - zapytał Marek i stanął tak blisko,
że w kałuży zobaczyłam jego odbicie. - Odpowiedz,
przecież cię nie widzę.
-  Jestem, ale... - zaczęłam mówić i przestałam.
-  Przekonałaś się? Nie pytaj mnie, dlaczego tak jest.
Jestem za głupi, żeby wiedzieć. Chciałem ci tylko udo-
wodnić. Dobrze wiesz, że nie umiem oszukiwać, więc kie-
dy ci cóś powiem, to lepiej uwierz.
Jednak uciekłam od niego znowu tam, gdzie znajdo-
wał się grób dziadków Majów. Marek został nad kału-
żą ixiągle coś mówił, nie wiedząc, że mnie już obok
nie ma.
Grób dziadków Majów był zmieniony. Ostrożnie zbli-
żyłam się, popatrzyłam na napisy i rozdygotałam się ze
zdziwienia i strachu. Na grobie były inne nazwiska:
94
Krystyna Pietrzak, Stanisław Pietrzak, Roman Michal-
ski- Zofia Pietrzak"...
Więc cała moja rodzina umarła i ja też? Miałam w to
uwierzyć? Dobrze, ktoś się wygłupiał, ale żeby aż tak
głupio? Poszłam trochę dalej. Oczywiście, grobów Ewy
Michalskiej ani Roberta Kalinowskiego nie było. Nie było
grobu pana Wolskiego ani żadnych innych, które pamię-
tałam. Zamiast nich wszędzie nazwiska ludzi, którzy prze-
cież ciągle żyli w Świniarach.
-  To oszustwo! - krzyknęłam i dopiero wtedy Ma-
rek Piecek zrozumiał, że mnie nie ma przy kałuży. Szedł,
próbując mnie znaleźć.
-  Stałem jak głupi przy kałuży i opowiedziałem ci tyle
rzeczy, a ty i tak niczego nie słyszałaś. Nie dowiesz się
nigdy, co ci powiedziałem, nigdy - mówił obrażony.
-  Co mnie to obchodzi? Przecież tutaj wszystko jest
oszustwem - powiedziałam.
Zabici bracia Bojkowscy szli niedaleko, więc podeszłam
do nich, pomachałam przed ich nosami ręką, kopnęłam
Kamila, ale niczego nie poczuł. Wszystko, co robiłam,
było tutaj niedotykalne, chociaż naprawdę to zrobiłam.
-  No co, nie widzicie? Tak, nie możecie widzieć, bo
wy już nie żyjecie! - krzyknęłam z bliska i wtedy zoba-
czyłam, że stoją nad grobem pana Orzecha, który ich
przejechał. Nie rozumiałam niczego, w głowie mi się
kręciło.
-  Jesteś gdzieś tutaj? - pytał Marek Piecek i pod-
chodził, nasłuchując, gdzie mogę być.
-  Chcę stąd wyjść! Musisz mnie zaprowadzić z powro-
tem, tak jak mnie przyprowadziłeś tutaj, chcę wrócić -
odezwałam się z bliska, aż odskoczył.
-  Uspokój się, nic nie poradzisz na to wszystko. Lepiej
chodź ze mną do wioski. Nie ciekawi cię, jak tam jest?
95
Wiedział, że mnie to zaciekawi.
-  Gdzie jesteś? - zapytał, a ja już dochodziłam do
bramy. Jeszcze zatrzymałam sie przy grobie mojej rodl
ny, gdzie i ja na niby byłam pochowana i zawołałam
-  Chodź, czemu się tak grzebiesz!?

DZIWNE SWINIARY
Szłam, nie oglądając się, tylko patrząc na coraz bliższe do-
my. Nogi niosły mnie szybko, żeby jak najprędzej spotkać
kogoś znajomego i zapytać o wszystko. Marek biegł za
mną daleko, czasem mnie wołał, ale nie miałam zamiaru
odpowiadać: w końcu on mnie tutaj sprowadził, wszystko
to była jego wina.
Dobiegłam do domu sołtysa, a tutaj, za płotem jakiś
dziwny, rudy pies szczerzy na mnie zęby. Gdzie się po-
dział Reks? W oknie zamiast pani sołtysowej siedzi inna
pani. Powiedziałam: „dzień dobry", nie odpowiedziała, jak
gdyby mnie nie zauważyła. A zaraz potem usłyszałam, jak
odpowiada Markowi, który biegł, „dzień dobry, Marku".
Co mi tam - pomyślałam - niech sobie udają, jak im
się chce.
Tak, ale w Świniarach nikogo nie poznaję. Wszędzie
siedzą ludzie nieznajomi, ale zachowują się, jak gdyby
byli u siebie. Wbiegłam na mostek nad kanałkiem i sta-
nęłam. Marek Piecek jakoś potrafił się domyślić, gdzie
mnie odnaleźć, więc też dobiegł do mostku.
- Jesteś czy cię tu nie ma? - zapytał niepewnie.
97
Udawałam, że mnie nie ma, a gruby biedak był tak zmę-
czony, że usiadł na tej samej belce, co wtedy, gdy go na-
rysowałam, i sapał.
-  Idź sobie, gdzie chcesz. W końcu i tak będziesz
mnie musiała o cóś zapytać - powiedział, a ja rozglą-
dałam się ostrożnie. Cały czas chodziło mi po głowie, że
ujrzę swoją mamę. Ale jej wózka nigdzie nie było. Na łące
pies Walczaków, Borys, kopał swoje krety. Wreszcie uj-
rzałam stworzenie, które było prawdziwe.
-  To Borys - powiedziałam uradowana.
-  Wiedziałem, że gdzieś tu jesteś - wysapał Marek.
- Nie rozumiesz, że chcę ci tylko wszystko pokazać? Je-
żeli będziesz uciekać ode mnie, nie dowiesz się niczego.
Ale ja już nie słuchałam.
-  Wiem, że umówiliście się, żeby mnie oszukać - po-
wiedziałam do ucha Marka. - Tu wszyscy udają albo się
poprzebierali. A może nawet ty nie jesteś żadnym Mar-
kiem Pieckiem, tylko kimś przebranym? Zaraz to spraw-
dzimy!
Chwyciłam Marka za nos, za włosy, żeby ściągnąć, je-
żeli miał maskę, ale moje palce niczego nie poczuły, nie
dotknęły. Nie mogłam zrozumieć.
-  Co tu się dzieje! - krzyknęłam, a Marek odwrócił
się w moją stronę.
-  Dobrze, że tu jesteś - sapał. - Naprawdę, nie od-
dalaj się, bądź przy mnie blisko, wtedy może zrozumiesz
wszystko, bo ja ci na pewno nie wytłumaczę niczego.
-  Jakoś udało się wam wszystko poprzestawiać, umie-
ścić wszędzie przebranych ludzi, nawet psy pozamie-
niać... - mówiłam, rozglądałam się wszędzie i znowu
mnie zatkało: przy murze kościoła szła kobieta. Wysoka,
zgrabna, tak że najpierw pomyślałam o nowej żonie wuj-
ka Darka.
98
.- Kto to jest? - zapytałam po cichu.
,- To pani Ewa Michalska. Jest fryzjerką, ale nikogo
nie czesze ani strzyże, bo nikomu to nie jest potrzebne
__powiedział Marek.
-  Wiem, kto to, poznałam z fotografii na jej grobie -
powiedziałam.
-  Ale ci się pomieszało! - zdziwił się Marek.
Nie miałam siły z nim rozmawiać, ale on jak na złość
ciągle gadał:
-  Chyba już się przekonałaś, że nikt cię nie zauważy,
a ty sama niczego nie możesz tu zmienić. Nic nie przenie-
siesz, nie wykopiesz, niestety. Możesz tylko przebierać
palcami, a i tak nic ci z tego nie przyjdzie. Nie wiem, jak
tobie takie cóś wytłumaczyć, bo sam nie rozumiem, jak to
możliwe, że zjawiłaś się tutaj jako duch - powiedział
wolno.
-  Ja jestem duchem? - parsknęłam. - Przecież to
wy... - Nie, lepiej było z Markiem Pieckiem o tym nie
dyskutować: po co? Czy on mógł to zrozumieć?
Ktoś znowu się pojawił, jakaś malutka postać. Stała, roz-
glądała się, gdy podchodziliśmy do niej. No i wreszcie uj-
rzałam kogoś prawdziwego, to była stara pani Borejko.
-  Dzień dobry! - wykrzyknęłam z radości, ale sta-
ruszka nie odpowiedziała, nie odwróciła się nawet w moją
stronę.
-  Kto to jest? - zapytał Marek.
-  Przecież to pani Borejko, zawiozłeś jej drewno na
opał! - krzyknęłam, ponieważ wreszcie miałam dowód
na to, że się zgrywa.
-  Ja zawiozłem jej drewno? Naprawdę wszystko ci się
plącze - odpowiedział. - Może tak z wami, duchami
jest? Co mnie to obchodzi, jeżeli tak musi być, to jest
i tyle.
99
Pani Borejko gdzieś znikła, a ja szłam przed Markiem
co chwila cicho podśpiewując, żeby wiedział, gdzie je.
stem. Wszystko dzieje się jak zwykle, a tutaj pan Wolski
staruszek, o którym wam mówiłam, znowu siedzi na swo-
jej ławeczce i jak zwykle nic nie mówi. Idziemy przed sie-
bie, ale tak jakoś to, co jest trochę dalej, wydaje się mniej
wyraźne, jakby znikało we mgle. A już najdziwniejsza
była droga ze Świniar do miasta. Zamazana, jakby ktoś ją
rysował, ale nie dokończył. Na pewno nasza prawdziwa
droga jest inna, dłuższa, znika dopiero za wzgórkami. Pa-
trzyłam i przypominałam sobie, jak wygląda nasza droga,
gdy Marek powiedział:
-  Tej drogi jeszcze nie zdążyłem dokończyć. Miałem
to zrobić dzisiaj, ale pojawiłaś się ty.
-  Chcesz mi powiedzieć, że ta droga jest zrobiona
przez ciebie?
^-Oczywiście, a kto miałby ją zrobić? Tutaj, powiem
ci, są sami bardzo leniwi ludzie. Gdyby nie ja, prawdopo-
dobnie nie byłoby tu niczego. Aż sam nie wiem, jak
może wyglądać pustka, a w niej tylko siedzą ludzie, jak
larwy w drewnie, czy jakoś tak? Wszystko jest na mojej
głowie. Ale i dobrze, wolę mieć cóś do roboty niż tak
siedzieć i myśleć. Myślenie jest nudne, a już najgorsze I
jest wymyślanie czegoś albo zgadywanie, co by było,
gdyby cóś się zmieniło. Wiesz, że nie kłamię, więc mi
uwierz: wszystko, co tutaj widzisz, sam zrobiłem -
chwalił się Marek. - Teraz mi nie przeszkadzaj, mu-
szę zająć się tym, co jest na mojej głowie, wykończę dro-
gę. Nie mogę na nią patrzeć, nie wiem, dlaczego, wydaje
mi się jakaś nieudana. Niby jest, ale jej nie ma. Ty też
masz czasem takie myśli, że cóś wygląda nie tak jak
musi? Przepraszam, że cię pytam, może się takimi spra-
wami nie interesujesz.
100
Pomyślałam o swoim zostawionym przy mamie zeszy-
ie w którym narysowałam naszą drogę. Gdybym mogła
arysować to, co widziałam teraz, żeby porównać...
__Dobrze, w takim razie w kilka chwil dokończę dro-
a dla ciebie też mam zajęcie, żebyś się nie nudziła -
powiedział Marek. - Wiem, jak lubisz rysować, to wy-
konani ci tu zaraz potrzebne rzeczy, o proszę!
No i Marek poruszał palcami, wziął niby coś do ręki,
uklepał, potrząsnął i położył na ziemi blok rysunkowy, jak
gdyby wyjął go z powietrza. A potem między jego palcami
skądś wzięły się kolorowe kredki. Położył je obok bloku.
-  Masz, co trzeba, spróbuj porysować, a zrozumiesz,
jak tu jest. Może wolisz farbki? - zapytał.
-  Nie, nie - odpowiedziałam szybko, popatrzył, skąd
pojawił się mój głos, uśmiechnął się.
-  Rysuj, próbuj, może ci się uda. A ja wezmę się za
drogę.
Stałam jak wryta, a on zapatrzył się na niedokończoną
drogę i odszedł kilka kroków. Chciałam wziąć kredki, ale
nie mogłam ich podnieść. Gdy to się w końcu udało,
kredki pełzały między moimi palcami jak robaki, których
nie czułam. Zaczęłam nimi rysować, ale wyobraźcie to so-
bie! Nie czułam ich ciężaru, jak gdyby moje palce zdrę-
twiały. Blok leżał na ziemi, kredki zostawiały kolorowe
kreski, a te znikały, jakby je coś wylizywało. Starałam się,
męczyłam, a kartka wciąż była pusta.
-  Co to wszystko znaczy? - wykrzyknęłam.
Marek nie odwrócił się, tylko powiedział:
-  Próbujesz cóś narysować, a ci nie wychodzi? Sama
widzisz, ty niczego nie możesz tu zrobić. Ja gdybym
umiał rysować, tobym mógł, ale ty nie dasz rady, nieste-
ty- Ale dla mnie i dla innych tutejszych ludzi wszystko
jest bardzo łatwe. My możemy wykonywać najróżniejsze
101

-
rzeczy bez wysiłku. Ale poza mną nikt tu niczego niJ
chce robić. Już się nie męcz, tylko popatrz na moją pracę
Właśnie biorę się za dokończenie drogi.
Wydawało mi się, że gada jakieś głupstwa, nabija się ze
mnie, robi jakieś sztuczki, ale nie: stanął przed drogą
i zaczął przebierać rękami, potem podskakiwał, jak gdyby
coś ubijał nogami. Zachowywał się jak pajac, lecz droga
robiła się coraz wyraźniejsza, dłuższa, prawdziwsza. Gdy
przestał przebierać palcami i podskakiwać, droga była od-
tworzona dokładnie tak jak w Świniarach. Marek nawet
się nie zmęczył, wrócił do mnie, popatrzył na swoją pracę,
powiedział:
-  U nas wszystko powstaje prawie samo. Jeżeli che
się cóś zrobić, wystarczy tylko ruszyć ręką, a już jest wy-
kopany dół, ubity plac do piłki albo nawet taka droga,
Wszystko robi się łatwiej niż z płasteliny. Popatrz, wezmę
kamień, nawet go specjalnie nie muszę podnosić, a inne
kamienie same się przyciągają tak, że zrobię murek, wi-
dzisz?
I rzeczywiście, postawił z kamieni nierówny murek
w miejscu, gdzie w Świniarach na pewno żadnego murku
nie było.
-  Ale jaja! - zakrzyknął. - Pierwszy raz udało mi
się wykonać cóś, co sam wymyśliłem!
Dobrze, pomyślałam, nie mówiąc mu tego, ale wymy-
ślić coś takiego, murek zagradzający przystanek, to po
prostu głupie. Wszystko, co tu się działo, wydawało mi
się głupie. I dobrze, ale Marek to zrobił, a ja nie potra-
fiłam narysować nawet kreski? Dlaczego, co ja tutaj ro-
bię, po co się nad tymi głupstwami zastanawiam? Gdyby
chociaż można mnie było zobaczyć.
-  Już wiem, jak to jest, gdy ktoś cóś zrobi - cie-
szył się z murka Marek, a ja zauważyłam jakąś idącą
102
\

103
dziewczynkę. Była w szarym płaszczyku, gęste włosy
zasłaniały jej buzię.
-  Kto to jest? - zapytałam.
-  To Cecylia Rostocka - powiedział Marek szeptem.
Zatkało mnie, więc tak wyglądała ta ciekawiąca mnie
dziewczynka, kuzynka mamy?
-  Ona jest dziwna - powiedział Marek, gdy nas mi-
nęła.
-  Dlaczego?
-  A bo ja wiem? Czasem jest, czasem jej nigdzie nie
ma. Jest niewyraźna. Nie można jej zobaczyć. Ale mnie
i tak dziewczyny nie obchodzą.
Cecylia Rostocka poszła przez ulicę, minęła dróżkę do
kościoła i skręciła za płot Walczaków. Ostrożnie pobieg- I
łam za nią.


GŁUPIA ROZMOWA
Chociaż wszystko tu było dziwne, jednak to, jak Cecylia
Rostocka szła, wydawało mi się najdziwniejsze. Nie wi-
działam, żeby poruszała nogami, a przesuwała się jak coś
ciągniętego na lince. Dokąd zajdzie? - myślałam. Marek
pytał, gdzie jestem, więc odpowiedziałam, że idę za Cecylią.
-  Po co za nią idziesz? - zapytał i poszedł za nami.
- Już ci powiedziałem, że jest dziwna.
-  Przecież dziwne sprawy są ciekawe, a te, których
się nie rozumie, najbardziej. Chyba się ze mną zgodzisz?
-  Nie zgodzę się. Mnie interesują tylko normalne
sprawy. Narąbać drewna, to dla mnie ciekawe, wykopać
dół na kartofle, jeszcze bardziej. Gdybym się zastana-
wiał nad tym, czego nie rozumiem, to tylko bym siedział
i myślał, albo chodził i podglądał. No i co z tego, że się
o niej wszystkiego dowiesz? Nie lepiej w tym czasie zro-
bić cóś pożytecznego?
-  Ty i ja jesteśmy różni. Mnie ciekawią jedne rzeczy,
ciebie inne. Gdybym nie była ciekawa, nie chodzilibyśmy
teraz tutaj.
-  Ale jaja! A jakby ktoś tego nie wykonał, toby nie było
gdzie chodzić - powiedział mądrze Marek. - Nikt nie
105
robi niczego dla ciekawości. Ja zrobiłem tu wszystko, żeby
było zrobione. Musiałem to zrobić, bo tego nie było. Nie
dla ciekawości.
-  Przestań opowiadać takie bzdury! Kiedy coś się
robi, na przykład wyplata koszyk, to chyba człowiek jest
zaciekawiony, jak mu ten koszyk wyjdzie, prawda?
-  Gdyby koszyki robiło się tylko dla ciekawości, jak
będą wyglądać, nikt normalny koszykami by się nie zaj-
mował. Nawet książki robi się po cóś, a nie, żeby zoba-
czyć, jakie będą. Ktoś robi książki, a ktoś inny się na nie
gapi - Marek powiedział tak ogromne głupstwo, że aż
mnie rozśmieszył, i mówił dalej: - Z tego, co mnie inte-
resuje, jest pożytek: narąbie się drewna, wykopie dół, cóś
przesunie i już wiadomo, zrobione, a z tego, co ciekawi
ciebie, ja nie widzę żadnej korzyści. Dowiesz się czegoś
i co? Nawet jakby ta Cecylia Rostocka fruwała, i co
z tego? Dla nikogo to żadna korzyść.
-  A jeżeli ona wie coś, czego nikt nie wie?
-  Niby co takiego może ktoś wiedzieć, co by się ko-
muś innemu przydało? Każdy nauczyciel wiedział cóś,
o czym ja nie wiedziałem, i co z tego? Ja wracałem do
domu, kopałem, rąbałem, stawiałem słupki, wyrzucałem
gnój z chlewa i co mnie obchodziły szkolne wiadomości?
Dla mnie słońce może być takie małe, jak widać, a gwiaz-
dy jak dziurki wydłubane w niebie. Po co się dowiedzia-
łem, że są milion razy większe od Ziemi? Zobaczysz, że
tutaj, jak się ściemni, gwiazdy będą jak świecące dziurki.
Bo tak je zrobiłem, a nie, że są dalekie, jakieś gazowe,
ogromne; po co? Taka głupota, że Ziemia się kręci, co
z tego? Albo - historia! Ty naprawdę wierzysz, że był
król Jagiełło?
Już nie wiedziałam, jak z nim rozmawiać, ale Marek
sam mówił:
106
__ Króla Jagiełły nikt nie widział, nikt! Czego nie wi- /
dać tego nie ma, a co jest, to można zobaczyć i dotknąć.   /
__ Tak - powiedziałam ze złością i ze śmiechem. -
To i mnie nie ma?
___ Wiem, że jesteś, bo kiedyś cię widziałem, no i w do-
datku teraz gadasz.
__ Tylko dlatego?
- Oczywiście!
Rozmawialiśmy tak głupio, a tymczasem Cecylia Ro-
stocka odchodziła, odchodziła, aż zniknęła za domem
Bojkowskich. Pobiegłam za nią i skądś już wiedziałam,
dokąd ona idzie.



TAJEMNICZE SPOTKANIE
Niepotrzebnie się skradałam, i tak nie było mnie wida
a Cecylia szła i szła znajomymi uliczkami, aż ukazały si
drzewa sadu. Szła tam, gdzie powinien być nasz do
i rzeczywiście ujrzałam jego czarny dach.
- Nie rozumiem ciekawości - mówił zasapany Ma-
rek i doganiał mnie co chwila. Cecylia Rostocka do-
szła do drzwi naszego domu i stanęła przed nimi, jak
ktoś nie wiedzący co robić. Ja sama denerwowałam
się, chciałam jej coś podpowiedzieć, chociaż nie wie-
działam, co.
Marek akurat mnie dogonił, ale stał za porzeczką, pa-
trząc na Cecylię i strasznie się nudząc.
-  Po co tu przyszliśmy? Nie lubię chodzić do domów,
nie lubię patrzeć, jak ktoś siedzi w domu i nic nie robi. Zo-
baczysz, że tak będzie
-  Ciszej, ktoś tam jest - szepnęłam.
-  Jasne, że jest, domy są po to stworzone, żeby w nich
ktoś siedział.
Cecylia stała pod drzwiami, jej płaszcz zasłaniał prawie
całe nogi, a gęste włosy - głowę. Wydawało mi się, że
ktoś powinien jej poradzić, co robić. Dlatego zbliżyłam
108
,   (jkna i podciągnęłam na parapet. Mogłam tam
usiąść i zajrzeć do środka.
W naszym największym pokoju siedzieli jacyś ludzie.
Zbliżyłam 0Czy do szyby i o mało nie poleciałam na trawę:     I
m byli rodzice mojej mamy, moi dziadkowie! Wanda    j
? Kazimierz Maj. Poznałam ich z fotografii zebranych
rodzinnym pudełku. Przy stole siedzieli też inni ludzie,   I
a między nimi pani Ewa Michalska.                                  /
- Ja wiem, co oni tam robią - powiedział Marek, nie i
zaglądając do okna i nie wychodząc zza porzeczki. - Pani
Michalska umie robić różne rzeczy. Ona przywołuje duchy.
__Jak to? - nie mogłam nic a nic zrozumieć. Zmarli,
którzy chcą zobaczyć duchy? To znaczy kogo?
Moja babcia wstała od stołu i otworzyła drzwi. Do poko-
ju weszła Cecylia Rostocka i usiadła na krześle pod ścia-
ną. Nie widziałam jej buzi, tak była opakowana w płasz-
czyk, a włosy ciągle zasłaniały jej twarz. Babcia usiadła
przy stole, pani Michalska zapaliła wielką świecę i twarze
ludzi zrobiły się jakieś żółte, a oczy migotały. Pani Mi-
chalska wyjęła z torby szklaną kulę, podobną do tej znale-
zionej przeze mnie w sadzie, ale bez małych ludzików
w środku. Wszyscy, oprócz Cecylii Rostockiej, położyli
ręce na kuli i tak czekali. Patrzyli na swoje ręce, czekali,
czekali i nic się nie wydarzyło.
Pani Michalska wstała, chodziła po pokoju, zatrzymała
się przy oknie i patrzyła, ale mnie oczywiście nie widziała.
Zauważyła jednak Marka. Otworzyła drzwi i kazała mu
wejść do domu.
- Jak mnie to wszystko nudzi - jęknął Marek, ale
wyszedł zza krzaka. Gdy tak szedł do drzwi, szeptał, że-
bym usłyszała: - Wejdź za mną, jeżeli tu jesteś.
Przytrzymał otwarte drzwi dłużej, aż szepnęłam mu
w ucho, że weszłam. Zamknął drzwi. W pokoju pachniało
109

świecami i jeszcze czymś. Marek usiadł na krześle poj
ścianą. Było tam jeszcze jedno krzesło, między n^
a tym, na którym siedziała Cecylia Rostocka. Usiadłam n
nim i spróbowałam z bliska jej się przyjrzeć. Przy sto
wszyscy znowu położyli ręce na kuli i przymknęli oc
-  Duchu przybądź - dziwnym głosem powiedzi
pani Michalska. Duchu Krystyny, czy jesteś tu?
Nikt nie odpowiedział, ale ze szklaną kulą coś się dzia-
ło, ręce na niej drżały, a oczy siedzących otworzyły siej
jak gdyby coś tam zobaczyły.
-  Odezwij się, Krystyno - strasznym głosem mówi-
ła Ewa Michalska, a ja domyśliłam się, że chce, żeby coi
powiedziała moja mama.
-  To ma być ciekawe? - zapytał po cichu Marek.
Ewa Michalska popatrzyła na niego groźnie. A ja chcian
łam zrobić tylko jakiś żart, przecież wiedziałam, że mama
nie może odpowiedzieć.
-  Jak może ciekawić się ktoś takim czymś? - nudził
się Marek. A ja powiedziałam do niego:
-  To rzeczywiście głupota.
I wtedy wszyscy przy stole się poruszyli, rozejrzeli po
pokoju.
-  Czy to ty, duchu Krystyny? - zapytała pani Mi-
chalska.
-  Nie, to tylko ja, jej córka - powiedziałam głoś-
no, a głos nie wypadł z moich ust, tylko z tej szklanej
kuli.
Moi dziadkowie popatrzyli na siebie, a babcia, siwa, ma-
lutka, zapytała:
-  Jesteś naszą wnuczką Zosią?
-  Tak - odpowiedziałam.
-  I co tam u was słychać? - zapytała. - Czy twoja
mama, a nasza córka Krystyna, ma jeszcze inne dzieci?
110
L
Tylko mnie i Romka - powiedziałam, nie mogąc
uwierzyć-
_. Jak wyglądasz.-1
Nie jestem piękna, ale uczę się dobrze i pomagam
amie - odpowiedziałam uczciwie, ale pomyślałam, że
 jnnych sprawach lepiej dziadków trochę oszukać.
_- Jesteście szczęśliwi? - zapytał dziadek Maj.
__Tak - odpowiedziałam. - Lubimy z mamą wędro-
wać, opowiadać sobie różne rzeczy. Mama nauczyła mnie
pleść koszyki, wianki, różne przedmioty.
__To dobrze, że jesteście szczęśliwi - powiedział
dziadek Kazimierz Maj. - A co u Stanisława, twojego
taty?
-  Też wszystko dobrze. Pracuje, chce odnowić nasz
dom, pomalować, naprawić rynny, dach.
-  No proszę - powiedziała babcia do dziadka. -
A ty Tswsae mówiłeś, że z niego nic dobrego.
-  W takim razie pomyliłem się. Lubił alkohol, palił
dużo papierosów i planował różne rzeczy, a potem nic mu
nie wychodziło. Całe szczęście, że nie miałem racji. Teraz
opowiedz nam o Romku.
-  Nie jest za wysoki, ale jest bardzo wesoły. Cały czas
opowiada dowcipy - powiedziałam.
-  Nie świntuszy? - zapytał dziadek.
-  Trochę, ale zaraz potem biegnie do spowiedzi. Był
ministrantem - kłamałam.
-  Proszę, proszę - powiedział teraz dziadek do
babci. - A ty myślałaś, że z niego nie wyrośnie nic do-
brego.
-  I dobrze, że nie miałam racji.
Było mi przykro, że wszystko, co dziadków ucieszyło,
jest kłamstwem.
-  A co u dziadków? - zapytałam.
111
-  U nas? - zastanawiali się dziadkowie, a z nimi my-
ślał też Marek.
-  Tu się właściwie nic nie dzieje - odpowiedział
| dziadek. - Tu jest koniec wszystkich zdarzeń. Siedzi-
my, czekamy, ale jakoś niczego robić nie chcemy, bo i po
co? Gdyby nie było tu Marka Piecka, który uparł się, że
zrobi wszystko tak, jak powinno być, chyba niczego tutaj
by nie było. Jest tu od niedawna, a tyle już zrobił, że dziw.
Dla nas wystarczyłaby sama pustka, nic nam nie jest po-
trzebne, ale on się uparł i nic na to nie możemy poradzić
- powiedział do mnie dziadek.
-  Kiedy patrzę na innych, którzy są tutaj, wydaje mi
się, że oni naprawdę już nic nie robią i nic nie chcą, tylko
sobie rozmyślają, a ja ciągle chcę coś zrobić. Nie umiem
siedzieć bezczynnie - wtrącił się Marek Piecek. - Sam
nie wiem, dlaczego inni chcą tylko siedzieć i rozmyślać.
Nie chcą niczego wykonywać, czyścić, przenosić. Siedzą
i nic. Jak można nic nie robić?
-  Cóż to za ciekawski duch? Pierwszy raz nawiązałam
kontakt z kimś takim - powiedziała pani Michalska.
-  Dzień dobry pani. Na fotografii z nagrobka jest pani
chudsza - powiedziałam do niej szczerze. Oburzyła się:
-  No wiesz! Na moim grobie? Też coś!
-  Ja wiem, o co duchowi chodzi - wtrącił się Ma-
rek. - Zosia widziała pani zdjęcie w pudełku z fotogra-
fiami, pomyliła się, myślała, że to trumna.
Tak mnie zezłościł swoim podlizywaniem się, ale skąd
wiedział o naszym pudełku z fotografiami? Podglądał?
-  Nie rozumiem, jak można pomylić grób z pudeł-
kiem? - dziwiła się Ewa Michalska.
-  Łatwo pomylić - mówił Marek. - Sfotografowani
ludzie też są nieruchomi i zamyka się ich w różnych pu-
dełkach jak umarłych - tłumaczył oszukańczo Marek.
__- Może i tak? - zrozumiała pani Michalska i zapy-
tała mnie: - Dlaczego od wielu miesięcy nie mogę po-
rozmawiać z twoją mamą?
__Nic w tym dziwnego, przecież i pani też nigdzie nie
można spotkać - powiedziałam.
__ To chyba naturalne, że tam, gdzie jesteście, nas
nie ma.
__ Powiedz nam, Zosiu, jak tam u was jest? - zapytał
dziadek, a ja nie wiedziałam, co powiedzieć. Zastanawia-
łam się, zastanawiałam, aż pani Michalska oderwała ręce
od kuli i powiedziała zmęczona:
-  Wystarczy, mam wrażenie, że popełniłam jakiś błąd.
Do głowy mi nie przyszło, żeby wywołać tę panienkę. Nie
lubię takich przypadkowych spotkań z duchami. Na dzi-
siaj wystarczy, jestem bardzo, bardzo zmęczona.
Milczałam, a wszyscy zebrani oderwali ręce od kuli.
-  To była nasza wnusia - powiedziała babcia.
-  A jak pięknie i wyraźnie było ją słychać - powie-
dział dziadek.
Wtedy pomyślałam, że zapomniałam ich o coś zapytać,
więc spróbowałam jeszcze raz:
-  Czy jest z wami Cecylia Rostocka?
Aż podskoczyli, ponieważ mój głos wyleciał gdzieś
spod sufitu. Nie myślcie, że mnie to nie przestraszyło.
Mówicie, a tutaj, zamiast z ust, słowa wylatują nie wiado-
mo z jakiego miejsca.
Wszyscy popatrzyli na sufit, nawet Marek, tylko Cecy-
lia Rostocka siedziała nieruchomo.
-  Gdzież Cecylka miałaby być jak nie z nami? - za-
Pytała babcia przestraszona.
-  Czy mogę z nią porozmawiać? - spytałam. Teraz
wszyscy spojrzeli na Cecylię, a ona nawet się nie poru-
szyła.

112
113

Wszyscy popatrzyli na sufit, nawet Marek, tylko Cecylia
Rostocka siedziała nieruchomo.
114
__Duch Zofii wszedł w żyrandol - powiedziała prze-
jęta pani Michalska. Roześmiałam się i odpowiedziałam:
__ Bardzo ciekawe, w co wszedł pani duch, może w pani
fotografię na grobie?
Wszyscy popatrzyli na kredens, ponieważ mój głos wy-
leciał właśnie stamtąd.
-  Przestań się wygłupiać! - szepnął Marek, który po-
myślał chyba, że biegam po pokoju i mówię z różnych
miejsc, żeby ich zmylić. A ja siedziałam obok niego, lecz
nie mogłam mu tego wyjaśnić. Gdy powiedziałam:
-  Jestem obok ciebie, na krześle - mój głos znowu
wyleciał z kredensu. Teraz i ja się zdziwiłam na dobre.
Babcia wstała, podeszła do kredensu, ostrożnie wyjęła
kilka filiżanek, spodków, patrzyła na każdy.
-  Zosiu, odezwij się - poprosiła trochę przestra-
szona.
-  Babciu, nie jestem duchem, czy tego nie rozumiesz?
- zapytałam, a mój głos doleciał z innego miejsca, z ob-
razka, na którym namalowano widoczek z łódką. Popa-
trzyli na obrazek, ja sama też to zrobiłam.
-  Duch wszedł w obraz - powiedziała pani Michal-
ska.
Mnie samą już to denerwowało. Byłam przy Marku,
a mój głos latał, gdzie chciał, jak mucha.
-  Ale na obrazie jest tylko jakiś widoczek - powie-
dział dziadek. - Gdyby to był portret, to jeszcze, ale
wejść w krajobraz? Oj, coś wydaje mi się, że ta nasza
wnuczka to jakieś złośliwe dziecko.
-  Nie wnuczka, ale jej duch - podpowiedziała babcia.
-  A dajcie spokój z takimi sztuczkami! - złościł
się dziadek. - Po co ta pani kula, pani Michalska, te
wszystkie czary, jeżeli duch sobie fruwa jak komar? Daj-
cie spokój!
115

-  Chodź, pójdziemy stąd lepiej - powiedziałam j
Marka i oniemiałam, zresztą wszyscy aż jęknęli ze zd2-
wienia: moje słowa wyleciały z Cecylii Rostockiej, która
wciąż siedziała nieruchomo.
-  Rany boskie! - wrzasnął dziadek i uciekł. Sama
też najchętniej bym uciekła, ale miałabym uciec, zosta-
wiając swój głos w tej nieznajomej dziewczynce?
-  Duch wszedł w Cecylię - domyśliła się pani JMj.
chalska.
-  Nie, jestem tu, na krześle, obok Marka - powie-
działam, ale mój głos wylatywał spod włosów Cecylii. 1
-  Cecylko, ty mówisz, ty odzyskałaś głos? - zdziwiła I
się babcia. - Od siedmiu lat byłaś niema, a teraz, nagle?
Jak tu nie wierzyć w dziwne rzeczy?
-  To ona jest niemową? - zapytałam głupio, a wszyst-l
kim oczywiście wydawało się, że powiedziała to Cecylia. I
-  Nic już nie rozumiem - powiedziała pani Michalska. I
-  Co tu rozumieć, Cecylia odzyskała głos! Cecylko, I
powiedz coś, nie mogę uwierzyć - mówiła babcia, a w jej I
oczach widziałam łzy. Chciałam, żeby babcia poczuła się
szczęśliwa, i powiedziałam:
-  Mogę mówić, babciu.
-  Babciu? Cecylko, jestem twoją ciocią - zdziwiła I
się babcia, dotykając dziewczynkę.
-  Przepraszam - poprawiłam się szybko, a Cecylia I
Rostocka wstała i popatrzyła na wszystkich. Po raz pierw- I
szy zobaczyłam jej ładne, niebieskie oczy i smutną, ale
bardzo piękną buzię. Dlaczego ją ukrywała, chociaż była
taka śliczna? Zapatrzyłam się na nią, a ona chyba nie
mogła zrozumieć, co tu się dzieje?
-  Przecież Cecylia mówi głosem ducha Zofii Pietrzak,  j
coś jest nie tak - zauważyła pani Michalska, ale nikt jej
nie słuchał.
116
,
Dziecko, droga Cecylko, jakie to szczęście, że ty
 cieszyła się babcia, obejmując ją i całując.
 ł i tż thę
,   jsZ __ cieszyła się b,       ją
iadek ostrożnie wrócił do pokoju, patrzył i też trochę
ł kał. Tylko Marek nic nie mówił, wiedział, że coś tutaj
naprawdę pokręciło, ale nie próbował niczego zro-
zumieć.

ZOSIA - CECYLIA
Cecylia wyszła z domu. Dziadkowie szli za nią, pani Mi-
chalska gapiła się na kredens, na obrazek, żyrandol.
-  Dokąd idziesz, zostań z nami, przecież to i twój dom
- mówiła do Cecylii babcia, a ona odchodziła i odcho-
dziła. Musiałam iść za nią.
-  Na co czekasz, chodź ze mną! - krzyknęłam do
Marka, ale mój głos - niestety - wyleciał z Cecylii,
chociaż ona nawet nie poruszyła ustami. Nim Marek nas
dogonił, powiedziałam do niej szeptem:
-  Posłuchaj, bardzo cię przepraszam, sama nie wiem,
jak to się stało, ale ty wiesz, że jestem kimś zupełnie in-
nym. Idę teraz obok ciebie, jeżeli zrozumiałaś, stań na
chwilę, nim cię Marek dogoni.
No i Cecylia Rostocka stanęła. Tak, wszystko zrozu-
miałam, ale porobiło się tak, że już nie wiedziałam, jak się
z tego wyplątać.
-  No i co? - zapytał Marek niepewnie, ponieważ nie
wiedział, kogo właściwie pyta.
-  Narozrabiałeś, Marku Piecku - powiedziałam, a on
popatrzył na Cecylię.
118
_ Ta nic nie wiem, a ty jeszcze na mnie zwalasz? A może
wV zwalacie? To jest dla mnie albo za mądre, albo za
łiioie Powiedz tylko, ty siedzisz na niej czy zrobiłaś jakoś
iczej? Albo nie, nie mów, mnie to nie ciekawi.
__ Idę obok niej - odpowiedziałam, chociaż udawał,
2e go to nie interesuje. - Cecylia nie może mówić, więc
mówię ja. Mnie nie widać, jej nie słychać, uzupełniłyśmy
sję__ podpowiedziałam i zobaczyłam, że Cecylii spodo-
bał się ten pomysł. Marek podbiegł, patrzył z boku na Ce-
cylię.
-  Nie wiedziałam, że jesteś taka ładna. Ładni ludzie
nie mają prawa się ukrywać, chyba są piękni po to, żeby
innym było przyjemnie na nich patrzeć. Ładna jesteś, ale
po co takie cóś? Rozdzielcie się, tak będzie najlepiej.
-  Nigdy nie mówiłaś? - zapytałam Cecylię, a ona po-
kręciła głową, że tak. - Wiesz, że chyba jesteś moją cio-
cią? - zapytałam i obie zaczęłyśmy się śmiać - prze-
cież Cecylia była najwyżej w moim wieku.
-  To bardzo śmieszne, co? Jedna jest niewidzialna,
druga niemowa, jest się z czego śmiać! Ciekawe, dokąd
pójdziecie? No, proszę, idźcie sobie, teraz chociaż wiem,
gdzie mniej więcej będziesz - powiedział zadowolony
i miał rację, ale nie do końca. Mogłam przecież odejść
i zostawić w Cecylii swój głos.
Zatrzymałam się: o czym ja myślę, co ja mówię, prze-
cież to nie miało najmniejszego sensu! Czekała na mnie
mama, musiałam wrócić do siebie, a tutaj...? Gdzie ja
właściwie jestem? - rozglądnęłam się. Tak, nie miałam
czasu, musiałam wrócić, tylko jak, którędy? Jak to którę-
dy? Oczywiście, przez cmentarz! No i poszłam w zupełnie
inną stronę: oni odchodzili tam, a ja tutaj, na mostek,
a potem dalej, byle szybciej znaleźć się na cmentarzu.
Uszczypnęłam się i zabolało, więc to nie był sen ani nic ta-
119
kiego. No, ale w kałużach, które mijałam, nie widział;
swojego odbicia, niestety!                                            m
- Co mi tam? - powiedziałam i zaczęłam śpiewać
lecz swojego głosu nie usłyszałam. Spróbowałam więl
krzyknąć, ale też na nic, chociaż nie, po chwili mój g}Os
dobiegł z dali jak echo. Zrozumiałam, że ja krzyknęłam
a głos wyleciał z Cecylii, która odchodziła z Markiem
wciąż dalej i dalej. Ej! - pomyślałam - najważniejsze
żeby jak najszybciej być przy mamie. Cała ta głupia histo-
ria musi się jakoś wyjaśnić. Jak w takie głupie cóś ktoś
może wierzyć? - przypomniałam powiedzonko Mar
roześmiałam się i już byłam na cmentarzu.

*<
* %?

POWRÓT
Widocznie biegłam, jak mogłam najprędzej, a po głowie
latały mi różne myśli, tak że nawet nie zauważyłam, kiedy
znalazłam się na cmentarzu. Powiedziałam sobie, że nie
będę patrzeć na groby, na nic, tylko szybciutko odnajdę
polankę z tajemniczym korytarzem i przejdę na drugą
stronę. Biegnę więc przez cmentarz, szukam ścieżki na
polankę i staram się nie patrzeć na groby, ale jednak -
niestety, a może na szczęście - jestem ciekawska. Mu-
siałam spojrzeć na grób Sebastiana Marianowicza. Zwol-
niłam bieg, ostrożnie zbliżyłam się i - po raz może
dziesiąty - zatkało mnie!
Na grobie nazwisko: Marek Piecek... To był grób Mar-
ka! Znowu w mojej głowie wszystko zawirowało. W tej
samej chwili zrobiło mi się strasznie smutno, że jednak
Marek nie żyje, z drugiej strony - ucieszyłam się, po-
nieważ znowu byłam na naszym normalnym, świniar-
skim cmentarzu. Były groby braci Bojkowskich, pana
Wolskiego, dziadków Majów. Więc wszystko zrobiło się
normalne, tylko wózka mamy nie mogłam zobaczyć.
Biegałam po ścieżkach, zadyszałam się, a mamy nie wi-
dać. Teraz to już nic nie wiedziałam, wszystko mi się po-
121
myliło i zrobiło się niepewne. Czy ktoś mógłby takie za.
gadki rozplatać? Aż zaczęłam zazdrościć Markowi, że on
w ogóle nie myśli o rzeczach, których nie rozumie. Tak
ale ja, niestety, jestem inna. Myślę, zgaduję, patrzę wokó}
i w końcu zapatrzyłam się na dachy Świniar. Muszę jak
najszybciej tam wrócić, ale mam zostawić mamę gdzieś
tutaj, samą na cmentarzu? Chociaż wiedziałam, że mama
nie odpowie, zawołałam:
-  Mamo, gdzie jesteś, mamo!
I zgadnijcie, co się stało? Tak, nic się nie stało, ponieś
z moich ust nie wyleciał żaden odgłos. Przestraszyłam
się, spróbowałam coś powiedzieć cichutko, jak najciszej: I
-  Czy ja mówię, czy nie?
I znowu nic nie usłyszałam. O rany! Bałam się pomyś-
leć, co tu się porobiło, chociaż chyba wiedziałam.
Popatrzyłam na grób Cecylii Rostockiej, jak gdyby był
kimś, kto też wie, o co tu chodzi.
-  To niemożliwe - powiedziałam, ale mogłam to zro-
bić tylko w myślach.
Uciekłam z cmentarza. Biegłam, łapałam w usta powie-
trze, żeby je przewiało i wyciągnęło jakąś kulkę, która
tam siedziała i nie pozwalała mi mówić. Domy były coraz
bliżej, ale nie pobiegłam przez Świniary, tylko bokiem,
przez mostek nad kanałkiem, jak najszybciej do domu.
Chyba rozumiecie, że trochę się bałam, że mogę być -
to głupie, ale cóż? - że mogę być niewidoczna. Na
mostku stanęłam, ze strachem wychyliłam się za belkę
i popatrzyłam na wodę. Całe szczęście! W wodzie odbijał
się mostek, belka, a nad belką coś jasnego - moja bu-
zia! Byłam więc widzialna. Aż zapiszczałam ze śmiechu,
lecz nie usłyszałam żadnego pisku, niestety.
- Zaraz będę w domu - powiedziałam i nie usłysza-
łam siebie. Byłam taka bezradna, że zaczęłam płakać i po-
122
vi rzeczywiście zrobiły się mokre, ale płakałam po ci-
jak mama. Jak mama - pomyślałam przerażona
ległam jak najszybciej do domu. Musiałam się do-
wiedzieć, gdzie jest mama, w ogóle wiele spraw trzeba tu
było wytłumaczyć.
Ale w sadzie zwolniłam, ukryłam się za porzeczkami
i jeszcze raz spróbowałam powiedzieć - na nic. Pod-
chodzę do domu i już mnie doganiają straszne myśli: je-
żeli w domu nie będzie mamy, a będą tam... lepiej było
nie kończyć pytania, kto mógłby tam siedzieć.
Wchodzę jak najciszej, skradam się, a tutaj w pokoju co
widzę? Mamy wózek, a na wózku siedzi mama!
Krzyknęłam z radości, lecz nikt tego nie usłyszał. Mama
patrzyła na włączony telewizor, a w kuchni ktoś palił papie-
rosa. To był pan Mucha.
-  Jesteś - powiedział. - Jak mogłaś zostawić mamę?
Godzinę czekałem na cmentarzu, a kiedy nie wracałaś,
przypchałem ją do domu. Jak tak mogłaś?
Chciałam coś powiedzieć, ale wiecie...
-  Zostawić własną matkę?! Mam pełne ręce roboty,
a zajmuję się sprawami, które należą do kogoś innego. Co
się stanie, jeżeli przyjdzie burza, a ja nie zdążę na ju-
tro wykopać grobu dla pani Borejko? No, czemu tak pa-
trzysz, mowę ci odjęło? Zajmij się mamą, ja wracam na
cmentarz, do pracy. Ktoś musi ludzi grzebać, tak już jest.
Pan Mucha wyszedł, a ja myślałam o pani Borejko,
którą spotkaliśmy tam z Markiem, który jej nie poznał.
Wszystko było takie niezrozumiałe.

MILCZENIE
Ugotowałam ziemniaki i parówki. Pokroiłam, usiadł*
przy mamie i ją karmiłam. Serial się skończył, więc
szukałam czegoś na innym programie, żeby tylko mai
nie myślała za dużo o moim milczeniu. Był inny serial,
Polsacie, mama zapatrzyła się, a ja podawałam jej porc.
i wycierałam szmatką usta. Zjadła, popiła mlekiem, potei
zawiozłam ją do ubikacji, posadziłam na sedesie, zro
biłam wszystko, co trzeba, i posadziłam z powrotem n<
wózek - cały czas w milczeniu. W końcu mama popa-
trzyła na mnie jakoś uważniej. Musiałam coś wymyślić.
Pokazałam swoje gardło, zakaszlałam, że niby mnie boli
i mama się uspokoiła.
Nawet nie wiecie, jak byłam zmęczona). Cały czas bie-
gałam, skradałam się, a do tego denerwowałam się no
i bałam. Teraz wszystko na mnie usiadło i przycisnęło, jak
kamień. Wyjęłam zeszyt ze swoimi rysunkami, pokaza-
łam mamie sad, mama zamrugała, więc wyprowadziłam
ją do sadu, postawiłam na słońcu, a sama położyłam się
na trawie, żeby pospać.
Zamknęłam oczy, zasypiam, lecz myśli ciągle się plączą.
Nie jestem taka beznadziejna jak Marek Piecek, gdy
124
- egoś nie wiem, muszę się dowiedzieć, o co tu chodzi.
A kto by tu coś podpowiedział? Zresztą, jak kogoś zapy-
tam, gdy nie m°?e mówic?
•Wzięłam zeszyt, napisałam wszystko, co się przyda-
rzyło, teraz go zamykam, a tutaj już słychać znajomy war-
kot swoim samochodem zbliża się wujek Darek. Między
gałązkami zamigotała czerwona farba, samochód stanął,
wujek otworzył drzwiczki i wyszedł. Tak byłam zmęczo-
na że nie pobiegłam mu na spotkanie, zwłaszcza że -
sami wiecie - nie mogłam nic powiedzieć.
Wujek nadszedł, za nim ukazały się zgrabne nogi jego
żony, mojej nowej cioci. Zapachniało wokół perfumami.
Usiadłam na trawie, wujek rozglądnął się, zaciekawiony,
dlaczego nikt go nie wita, dlaczego milczę. Musiałam
oszukać, pokazałam gardło i zakaszlałam.
-  Boli gardło? - zapytał wujek. - Może od lodów?
W upalny dzień nie powinno się jeść lodów.
Wujek podszedł do mamy, pocałował ją w policzek,
a moja nowa ciocia Edyta pomachała do mamy paluszka-
mi jak czerwonymi motylkami.
-  Tata w domu? - zapytał wujek. Pokręciłam głową,
że nie. - Chodź, Zosiu, do kuchni, zrobimy herbatę,
a mama posiedzi z Edytą.
Żona wujka stanęła przy mamie i uśmiechała się, ale nie
wiedziała, co ma robić. Wujek leciutko popchnął mnie do
domu.
-  Otwórz buzię, pokaż gardło - powiedział, chociaż
na pewno nie jest lekarzem. Otworzyłam, zajrzał.
-  Dziwne, żadnego zaczerwienienia, krost, gardło jest
czyste. Kiedy cię rozbolało? - zapytał.
Pokazałam na kalendarzu dzień wczorajszy.
-  Głowa nie boli, nie miałaś mdłości, mroczków przed
oczami?
125

Pokiwałam, że nie.
-  Nie jesteś osłabiona, ręce nie drętwieją, nie po-
cisz się?
-  Nie.
-  To nic, przejdzie, minie, tylko nie jedz lodów, nie pij
zimnej wody, żadnych soków. Ciepłe mleko z miodem -
to dla ciebie najlepsze. Masz tutaj dwadzieścia złotych,
kup miód. Mama wygląda ładnie, dbasz o nią, czeszesz,
myjesz, pięknie robisz makijaż. Gdybym miał mieć córkę,
chciałbym, żeby była taka jak ty. Ale dzieci to ja już chy-
ba mieć nie będę - powiedział wujek jakoś smutno.
Wszedł do pokoju taty, rozejrzał się, powąchał i nic nie
powiedział. Wiadomo, że tata pije, więc co tu może wy-
glądać inaczej?
-  Ciocia Edyta jest dobrą osobą. Wiem, jak lubiłaś cio-
cię Basie. Ale w życiu czasem tak się układa. Ciocia Edy-
ta wydaje się zarozumiała, nieprzystępna. Ludzie odbie-
rają wszystko powierzchownie. Popatrzą na kogoś i już
wydaje się im, że wiedzą o nim wszystko. Wiesz, co mam
na myśli? Twój tata, kiedy jest pijany, traci rozum, jak gdy-
by w jego ciało wchodził ktoś inny, gdy trzeźwieje, znowu
staje się sobą. Staram się mu pomóc i wierzę, że kiedyś
odstawi alkohol, pozbiera się. Twoja mama była piękna,
wesoła, pełna energii, ale przyszła ta choroba i ktoś, kto
jej nie znał wcześniej, może pomyśleć, że nic nie wie, nie
rozumie, nie pamięta. Ale my pamiętamy ją taką, jaka jest
naprawdę, twojego tatę też, i musimy wierzyć, że odnajdą
siebie. Pomyśl tylko, że na świecie są ludzie, o których
nie wiemy nic, a którzy myślą o chorobie twojej mamy
i ciężko pracują, żeby znaleźć lek, który uleczy ją i innych
ludzi chorych na to samo choróbsko. Na świecie cały
czas coś się dzieje, zmienia, powstaje coś nowego. W Świ-
niarach może się wydawać, że czas się zatrzymał. Ludzie
126
snują się. siedzą, na coś czekają, a czas nie czeka, lecz
płynie i każdy ma go coraz mniej. Jedni ludzie coś robią,
wymyślają, a inni trwonią życie na niczym.
W tej chwili chciałam coś wujkowi powiedzieć, ale, nie-
stety, nie mogłam.
-  A Romek gdzie? Na pewno z kolegami popija piwo,
mam rację?
Dobrze, że nie musiałam odpowiadać. Zresztą wujek
Darek wszystko zawsze wie, jak gdyby znał się na każdej
sprawie. Patrzył, jak zalewam herbatę, a ja zastanawiałam
się, dlaczego tak poważnie ze mną rozmawia?
-  Cioci Edycie nie nalewaj, ona pije tylko wodę mine-
ralną - powiedział, gdy wyjęłam trzecią szklankę.
Popatrzyłam za okno, gdzie żona wujka chodziła wokół
wózka mamy jak jakiś żyrafowaty, czerwony ptak. Tylko
jej okulary co chwila błyszczały od słońca.
-  Jeżeli już coś w Świniarach się zrobi, to jest to coś tak
głupiego jak murek na przystanku autobusowym. Komu
przyszło coś takiego do głowy, jaki to ma sens, po co? -
powiedział wujek.
Otworzyłam usta ze zdziwienia i zapytałam: - Jaki
murek?
Ale z moich ust nie wyleciało żadne słowo. Musiałam
przy tym mieć głupią minę, ponieważ wujek popatrzył na
mnie:
-  Aż tak źle z twoim gardłem? Może to poważniejsza
sprawa? Chyba nie obejdzie się bez wizyty w ośrodku.
Ale ja miałam co innego w głowie. Pobiegłam po swój
zeszyt, odnalazłam narysowany przystanek, pokazałam
go wujkowi.
-  No właśnie, przed tym przystankiem ktoś wymu-
rował idiotyczny murek. Bez sensu zagrodził wejście,
i po co?
127
Tak mnie to rozbawiło, że zaśmiałam się podobnie, jak
śmieje się mama, bez głosu. Wujek przyglądał mi się jesz-
cze uważniej.
-  Poza tym gardłem nie boli cię głowa, nie kręci ci
się, nie czujesz się osłabiona?
Pokręciłam głową, że nie. Wujek stał przy oknie, pijąc
herbatę, ja usiadłam naprzeciw i myślałam o tym murku,
a to znaczy, że myślałam też o Marku Piecku i o Cecylii
Rostockiej.
-  Chciałbym, żebyście polubiły się z ciocią Edytą -
powiedział wujek i poszedł ze szklanką do sadu.

CIOCIA EDYTA
Wujkowi Darkowi wierzę. On nie oszukuje, nie zmyśla.
Dlatego zrozumiałam, że ciocia Edyta musi być dobra.
Jeszcze na nią patrzyłam z okna, jak chodzi, uśmie-
cha się, poprawia okulary, pali papierosa. Z daleka wi-
dać, że wujek ją kocha. Widziałam, jak czasem ją doty-
kał, dwa razy pocałował w policzek, a gdy mówił coś
wesołego, najbardziej cieszył się, gdy ona się śmiała.
Zresztą, kto miał się śmiać? Mama siedziała tyłem, była
tylko ciocia i wujek, a nad nimi latała chmurka z papie-
rosów.
W końcu musiałam tam pójść. Robiło się już ciemno
i gryzły komary, więc wtedy muszę być bliżej mamy, żeby
pilnować jej skóry.
-  Myśleliśmy, że do nas nie wyjdziesz - powiedział
wujek na mój widok.
-  Gdy byłam w twoim wieku, też nudzili mnie starsi
- uśmiechnęła się ciocia Edyta. - W gruncie rzeczy
niczym się nie różnią od dzieci, są tylko nudniejsi, wy-
nurzeni i mniej ciekawi wszystkiego. No i są dużo
°rzydsi. Kiedy patrzy się na dzieci, nie widać żadnego
"rzydkiego, wszystko, co małe, jest ładne.
129
Ciocia chyba nie widziała Witka Kożuchowskiego -.
pomyślałam o tym najstraszniejszym brzydalu. Albo Kaśki
Woźniak - przypomniałam sobie i zrobiło mi się wesoło.
-  Gdy byłam mała, wszyscy mówili, że jestem ładna
- mówiła ciocia. Pomyślałam, że jest zarozumiała, lecz
po chwili ciocia powiedziała coś zupełnie odwrotnego:
-  Patrzyłam w lustro i myślałam: wmawiacie mi, po-
nieważ jestem okropna. Miałam krosty, byłam za chuda
i za gruba, miałam wielkie stopy i grube policzki. Nie
mogłam na siebie patrzeć. Nie wyobrażałam sobie, że ja-
kiś chłopak się ze mną umówi. A potem zaczęłam się
zmieniać - mówiła ciocia i co chwila wkładała do ust
papierosa. Pomyślałam, że teraz na pewno zacznie siej
chwalić, a ona powiedziała: - No, ale gdy zaczęłam
rosnąć, zmieniać się, wtedy zrozumiałam, że jest jeszcze
gorzej. Zamykałam się w domu, żeby nikt nie widział
tego ohydztwa. Pryszcze, jakieś bąble, piersi za małe,
potem za duże, a już na golasa wydawałam się sobie
obrzydliwa. Myślałam, że gdy zacznę rosnąć, zmienię
się na lepsze, było jeszcze gorzej. Kiedyś moja mama
rozchorowała się, więc przed świętami musiałam wyszo-
rować cały dom. Weszłam na taboret, żeby wymyć
okno. Myłam, stanęłam na miskę i poleciałem z tabore-
tu płasko na posadzkę, złamałam nos. Przez dwa tygo-
dnie chodziłam z takim bandażem, jak nosorożec. Do
szkoły, do sklepu, wszędzie z takim bąblem na środku
buzi. Ale się nasłuchałam śmiechów, docinek! Idę jak
klaun, a wokół mnie są same piękne dziewczyny. Chłop-
cy, jeżeli już na mnie patrzyli, to tylko po to, by się po-
śmiać. No i co? Nic. Lekarz zdjął mi opatrunek, przy-
szłam do domu, patrzę w lustro, a tu naprzeciw mnie
stoi piękna, młoda dziewczyna, z normalnym nosem,
z normalnymi policzkami, wszystko od tej chwili zaczęło
130

mi się we mnie podobać. Człowiek dopóki nie pozna
prawdziwych kłopotów, nie doceni tego, co ma.
I patrzcie, co usłyszałam od cioci Edyty. Chciałam jej
coś powiedzieć, ale, wiecie...
__Darku, czy podobam ci się? - zapytała ciocia.
__Sam nie wiem, może i tak - zażartował zakochany
w niej wujek.
.- A wcale nie jestem piękna. Popatrz, Zosiu - ciocia
zdjęła okulary i pokazała swoje nie za duże, ale wesołe
oczy. - Popatrz uważnie, widzisz, że jedno oko mam
mniejsze? A popatrz, czy są na równej wysokości? Oczy-
wiście, że nie są. Lewe jest dużo niżej. Teraz popatrz na
policzki, są pyzate? Są! A popatrz, jakie mam usta. Nic
nadzwyczajnego, prawda? Uszy mam kłapciate. - Od-
słoniła naprawdę za duże uszy. - Szyja jest za długa, jak
u żyrafy. Stopy kiedyś miałam za duże, a dzisiaj wydają
mi się za małe. Kolana mam chyba nieco za grube, a po-
śladki? Co tam, nie będę zdradzać swoich tajemnic. Ale
sama widzisz, mam tyle braków, a jednak zakochał się we
mnie ktoś tak przystojny, wesoły i dobry jak twój wujek.
-  Zaraz, zaraz, ja też mam wady - powiedział wujek
Darek. - Mam kartoflowaty nos, widzicie? Włosów nie
mam już za dużo. Do tego popatrzcie na mój brzuch. Czę-
sto bolą mnie korzonki, jestem leniwy, jem za dużo sło-
dyczy...
-  Jeszcze trochę, a przekonasz mnie, że popełniłam
błąd, wychodząc za ciebie - zażartowała ciocia.
Pomyślałam, że w ich mieszkaniu musi być bardzo
wesoło, jeżeli tak ze sobą rozmawiają. Wtedy wujek popa-
trzył na moją mamę, pogłaskał ją po czole.
~- Tak naprawdę, gdyby nie to, że jesteś żoną moje-
go brata, wcześniej kochałem się w tobie - powiedział
do mamy, a wszyscy zamilkli, to znaczy zamilkł wujek
131
i ciocia Edyta. Popatrzyli na siebie, wujek odszedł, a cio-
cia wzięła mnie za rękę.
- Byłam tu kilka razy, ale nigdy nie pospacerowałyś-
my po wiosce. Oprowadzisz mnie?
Pokiwałam głową i odeszłyśmy, zostawiając wujka i ma-
mę w sadzie. Ręka cioci była ciepła, czułam na niej
obrączkę i pierścionek. Ciocia pachniała tak, że zapachy
z łąk w ogóle się nie liczyły.
- Szkoda, że nie możesz mówić. Akurat dzisiaj, to
straszny pech, prawda? - powiedziała. - Jest teraz tro-
chę tak jak wtedy, gdy spacerujesz z mamą. Ty mówisz,
mama ci nie odpowie, teraz ja mogę mówić wszystko, a ty
i tak nie odpowiesz. Chyba że w czasie spaceru minie ci to
zapalenie gardła.
Minęłyśmy mostek, taki dla mnie i dla mamy ważny, I
a dla cioci nic ciekawego, spojrzała do wody i już idziemy I
dalej.
-  Wiem, że kochałaś ciocię Basie. Zosiu, czy możemy I
ze sobą o wszystkim mówić?
Popatrzyła na mnie, a ja kiwnęłam, że tak.
-  W takim razie powiem ci to, ciocia Basia wyszła za I
mąż po raz drugi, ma już dwoje dzieci. Wiem, że wujek Da- I
rek nic ci nie mówił, ale ja uznałam, że tak będzie lepiej. I
Ciocia Basia jest teraz szczęśliwa. Z wujkiem Darkiem ko- I
chali się, pasowali do siebie, ale okazało się, że nie mogą I
mieć dzieci. Bardzo to przeżyli, byli smutni, nie wiedzieli, I
co zrobić, i postanowili, że się rozwiodą. Ciocia Basia była I
zdrowa, ale wujek Darek, niestety, dzieci mieć nie może.
Zatrzymałam się, dlaczego ciocia o tym wszystkim mi I
mówi? Podeszła, dotknęła mojej ręki, kucnęła.
- Wiesz co, kiedyś, gdy byłam dziewczynką, obieca- I
łam sobie, że zawsze będę swoim dzieciom mówić prawdę-
Gdy człowiek postanawia mówić prawdę, wtedy sam musi
132
bardziej dbać o to, co robi, rozumiesz? Takie postanowie-
nie zmusza go do uczciwości. Tak sobie postanowiłam
i na pewno próbowałabym swoje dzieci chować w praw-
dzie, rozmawiać z nimi szczerze o wszystkim, bez owija-
nia w bawełnę. Najgorsze jest zatajanie prawdy, kręcenie,
oszukiwanie, żeby się tylko ktoś czegoś nie dowiedział.
Wiem, że nie muszę cię przekonywać, sama to wiesz.
Ciocia podniosła się i poszła w stronę domów, a ja za
nią. Wszystko, co dzisiaj powiedziała, mnie dziwiło. Jak-
by jej ubranie, paznokcie, okulary, papierosy były tylko
sztuczne, a pod nimi ukrywała się prawdziwa osoba, jak
jej złamany nos pod bandażem.
Zaśmiałam się z tego. Dogoniłam ciocię.
-  Postanowiłam, że swoje dzieci wychowam w praw-
dzie - powiedziała - ale coś sprawiło, że chyba tego
nie zrobię. Ja też nie mogę mieć dzieci.
Stałam i nie wiedziałam, co powinnam zrobić? Wszyst-
ko stało się wielkie i twarde, nawet drzewa i chmury, jak
z kamienia.
-  To smutne - ciocia odwróciła się i popatrzyła na
mnie. - Smutne, ale prawdziwe. Ale widzisz, nie mam
dzieci, lecz staram się dotrzymywać swojej przysięgi, po-
wiedziałam wszystko, całą prawdę, tobie. Z twoim wuj-
kiem połączyła mnie miłość i wspólne nieszczęście. Nie-
którzy ludzie mogą mieć dzieci, ale ich nie chcą, bronią
się przed nimi jak przed czymś najgorszym. A my z wuj-
kiem chcielibyśmy je mieć, a nie możemy.
Chciałam powiedzieć, że mogą przecież adoptować, ale
jak mogłam powiedzieć? Narysować? Jak narysować dziec-
ko adoptowane? Po czym je poznać?
-  Myślimy o tym, żeby adoptować dziecko - po-
wiedziała ciocia, jak gdyby czytała w moich myślach. Ale
widocznie jeszcze nie do końca wiedziała, że to zrobią,
133
ponieważ przestała mówić i poszła dalej, trochę szybciej
a jej czerwone pantofelki zostawiały ostre ślady na piasku.
Szłam za nią zdziwiona. Niedawno myślałam o tych spra-
wach, a tutaj, w mojej rodzinie wszystko się staje podobnie?
- Jeżeli adoptujemy, będziesz miała kuzyna albo ku-
zynkę. Dla nas jest to wszystko jedno. Jeżeli ludzie chcą
mieć dziecko, nie zastanawiają się, jaką powinno mieć
płeć. To powinna być niespodzianka. Ale jak to zrobić,
gdy dziecko już żyje, czeka? Jest wiele dzieci w takiej sy-
tuacji. Nie potrafimy rozstrzygnąć, jak to zrobić. Oczy-
wiście, każdy człowiek chciałby, żeby jego dziecko było
udane. Zdrowe, ładne, wesołe, dobrze się uczyło, miało
dobre serce. Jednak są dzieci przeciętne, niezbyt ładne,
czasem chore, smutne, nawet niedobre. Czy takie dzieci
nie zasługują na to, żeby się nimi zaopiekować?
Wolno dochodziłyśmy do sklepu pani Tobańskiej, cio- I
cia mówiła, a mnie robiło się coraz smutniej. Mówiła, że
każda chwila jest gdzieś zapisana. Człowiek myśli, że so-
bie wybiera drogę, a to i tak jest zaplanowane. A jak się
chce cofnąć, nie można, bo to też będzie ta sama droga.
Zastanawiałam się, dlaczego muszę wysłuchiwać takich
mądrości?
/ - Czarów nie ma - powiedziała ciocia. - Nie ma wró-
żek, wiedźm, krasnali, olbrzymów ani zaklętych miejsc,
a jednak one są. Wszystko, co sobie wymyślimy, gdzieś jest.
Tego nie ma, ponieważ nie możemy dotknąć, zobaczyć
ani poprzestawiać - próbowałam powiedzieć, ale ciocia
nie usłyszała. Zrozumiałam nagle, że to, co mówię, jed-
nak ktoś słyszy - Marek Piecek i Cecylia Rostocka.
Inaczej gdzie podziałby się mój głos? Przecież umiem mó-
wić, nawet wydaje mi się, że mówię, tylko głos ucieka
w dal, jakby chwytał go przeciąg. Oczywiście, że gdzieś
go musi być słychać. A gdzie? Oczywiście tam!

GŁUPI MUREK
Zrozumiałam, że muszę jak najszybciej obejrzeć murek
obok przystanku. Jeżeli wujek o nim mówił, na pewno
tam jest. A skąd by się wziął? Stamtąd! Kto go wykonał?
Marek Piecek. Wszystko robiło się jaśniejsze.
Poszłam szybciej, ciocia w swoich pantoflach ledwie
nadążała. Stanęłam przed przystankiem i rzeczywiście,
murek był. Stał trochę z boku, zupełnie nie pasował do ni-
czego i wychodził na ulicę. A droga ze Świniar była taka
sama jak tamta, chociaż to tamtą drogę Marek upodobnił
do naszej. Ale mnie to rozbawiło! Ciocia jeszcze nie na-
deszła, więc zawołałam bezgłośnie:
-  Marku, Marku!
Wyobraziłam sobie, że Marek stoi teraz przy Cecylii,
albo gdzieś idą, a ona wypowiada moje słowa.
-  Nie wydaje ci się, że murek przed przystankiem po-
winien być dłuższy? - pytałam. - Aż do lipy pod ko-
ściołem.
Jeżeli myślicie, że murek zaczął w tej chwili powsta-
wać, to nie macie racji: nie działo się nic. Więc zrozu-
miałam, że to nie jest takie proste, a może tego wcale
nie ma?
135
-  Nie siadaj na kamieniach - poradziła ciocia, gdy
wreszcie doszła. - No i właśnie, cóż to za głupi pomysł
z tym murkiem? - zapytała, patrząc.
Ale mnie już to nie interesowało, zobaczyłam czarny sa-
mochód przed domem pani Borejko. Mnie się wydaje, że
to niesprawiedliwe, że czarny kolor musi być zawsze tam,
gdzie jest coś smutnego. Przez to ludziom wydaje się, że
jest naprawdę smutny. A rysunki zrobione czarną kredką
czasem są niezwykle wesołe! Ale cóż! Gdy ktoś umrze,
wszystko jest czarne. Ciocia znowu została z tyłu, gdy
szłam pod dom pani Borejko. Za oknami staruszki modli-
ły się tak żałośnie, że wszystko aż trzeszczało ze smutku.
W stodole stali Jankowscy, jeszcze ktoś, i rozmawiali
cicho.
-  Ale twój ojciec się upił. Piją i piją w „Wiatraku" -
powiedział do mnie Piotrek Firlej, maluch w wielkich gu-
miakach swojego taty. Jego tata pije dużo więcej, ale nie
rozrabia, śpi, a rano do krów jedzie rowerem z konwią na
kierownicy. Nie mogłam się go pozbyć, ciągle mówił:
-  Ale się dzisiaj dużo spraw u nas wydarzyło. Pani Bo-
rejko umarła w nocy, potem Borysa, psa Walczaków, zabił
samochód z mleczarni, kiedy ganiał za suką Piecków. Tak
się narobiło, że nie wiadomo, gdzie biec patrzeć. Bory-
sa Walczak zakopał i powiedział, że kierowcę z mleczarni
zatłucze. A pani Borejko miała trzy córki i dwóch synów,
wiedziałaś? Zawsze była sama, a teraz zjechali, żeby ziemię
podzielić i sprzedać, i budynki. A widziałaś ten głupi mu-
rek na przystanku? - zapytał na końcu, gdy ciocia Edyta
już doszła, a ja stałam, prawie płacząc. Już nie zobaczę
u nas Borysa kopiącego krety? Widziałam go tam, z Mar-
kiem, była tam też pani Borejko, ale...
-  Zosiu, chodzisz za szybko jak dla mnie - powie-
działa ciocia, znowu mnie doganiając.
136


f   *   '


Nie miałam czasu, wróciłam na przystanek i stanęłam jak wryta:
murek, jak kamienny, gruby wąż. wydłużył się aż do lipy.
137
Nie miałam czasu, wróciłam na przystanek i stanęłam
jak wryta: murek, jak kamienny, gruby wąż, wydłużył się
aż do lipy. Okazało się, że Piotrek szedł za mną.
- On zrobił się chyba jeszcze większy, ale niemożli-
wości! - zawołał i zatupał gumiakami, pędząc gdzieś, by
opowiedzieć o dziwnym wydłużeniu. A ja stałam, patrzy- i
łam i wiedziałam, co tu się wydarzyło. Jeżeli jednak moje
życzenie spełniło się tak łatwo, mogłam poprosić, by Ma-
rek wykonał coś jeszcze, ale co? Wymyślać głupstwa to
już ja potrafię! Popatrzyłam wokół i na zarośniętej łączce
Walczaków   wyobraziłam   sobie   karuzelę,   kolorową,
świecącą, z różnymi figurkami; nie, z pieskami podobny-
mi do Borysa, dziesięć psów takich jak Borys! No nie,
tego by było za dużo - pomyślałam sobie i nie popro-
siłam Marka o to, tylko pomyślałam.

KARUZELA
I co wy na to? A jednak kilka chwil później z niczego za-
częła powstawać karuzela. Więc nawet nie musiałam mó-
wić, Marek słyszał też moje myśli? Patrzyłam oniemiała
na powstającą z powietrza karuzelę, ale chyba Marek nie
do końca wiedział, jak powinna wyglądać. Była nierówna,
czubiasta i gdzieniegdzie z kamieni, ale podpowiadałam
mu w myślach i wszystko stawało się takie, jak chwilecz-
kę wcześniej wymyśliłam. Nawet przymykałam oczy, żeby
coś lepiej zobaczyć. Gdy otwierałam, już to było. To tak,
jak gdyby wystarczały wasze myśli, by stało się cokol-
wiek, rozumiecie?
Ale - muszę wam powiedzieć - ja też tylko dwa
razy jeździłam na karuzeli, więc nie bardzo wiedziałam,
jak wyglądają jej szczegóły. Na pewno ta była z grubsza
trochę wymyślona. W końcu najważniejsze, że jakoś tam
wyglądała, kręciła się, a nawet z głośnika grała muzycz-
ka. Trzeba było jeszcze tylko dziesięć Borysów. Powstały
w jednej chwili, wyglądały jak żywe, chociaż były trochę
za wysokie, by mniejsze dzieci mogły na nie samodzielnie
wskoczyć. Nie zastanawiałam się też, z czego wszystko
Powinno być wykonane, nie miałam czasu, gdyż z wszyst-
139

kich stron zaczęli nadchodzić ludzie, a najszybciej do-
biegły dzieci. Co się działo, tego nie opowiem, gdyż uciek-
łam, sama nie wiem, dlaczego.
Idę, a było czerwono od zachodzącego słońca: cienie
czarne, chmury blade, a słońce za lasem wyglądało jak
wielkie oko patrzące na Świniary. Zastanawiałam się, co
takiego słońce widzi i pomyślałam: gdyby tu była wieża,
wysoka, gładka, z windami i z domkiem na górze? Wtedy
można by popatrzeć na wszystko. Zamknęłam oczy i wy-
myśliłam taką wieżę. Z każdym kroczkiem wymyślałam ją
coraz dokładniej.
Wkrótce w pobliżu powietrze zaczęło trzeszczeć, jakby
było szkłem i ktoś w nim coś kroił. Bałam się spojrzeć,
lecz cóż, musiałam, no i... co wam będę mówić, przecież
wiecie, już powstaje ta śmieszna wieża. Przeraziłam się,
kto wie, czy wszystko starannie przemyślałam, ale było za
późno: trzaski powietrza ustały, a nad moją głową zaszu-
miał wiatr rozbijający się o wieżę. A tuż przede mną zapa-
la się światełko w malutkiej windzie. Wchodzę, winda ru-
sza do góry, wszystko jest tak, jak sobie wymyśliłam, j
pędzę coraz wyżej, domy maleją, drzewa stają się nie wię-
ksze od krzaków i winda staje. Wysiadam z niej, wchodzę
do szklanego domku i patrzę. Wszyściutko widać, całe
Świniary, rozkręconą karuzelę, gdzie na dziesięciu sztucz-
nych Borysach szaleją dzieci, w dali Stawarki z naszą
szkołą, staw, kanał, który zamienił się od słońca w czer-
woną żyłkę biegnącą przez pola; mostek, cmentarz, ko-
ściół i nasz dom, a obok domu czerwony samochód wuj-
ka. Zobaczyłam czerwone od słońca buzie mamy i wujka,
gdy próbowali zrozumieć, cóż to takiego wyrosło nagle
w Świniarach. Schowałam się, żeby nie dostrzegli mojej
twarzy, mama chyba by umarła ze strachu. Zobaczyłam
też samotną ciocię, która stała zdumiona, a mijali ją ludzie
140
biegnący z wszystkich stron do wieży. Szybko wskoczy-
łam do windy, zjechałam na dół i uciekłam na mostek,
a kiedy się obejrzałam, w windzie było już pełno. Ludzie
są ciekawscy i nawet kiedy czegoś nie rozumieją, muszą
sprawdzić, jak działa.
Usiadłam na mostku, na belce, gdzie siedział kiedyś
Marek Piecek. Robiło się ciemno, ale słońce zza horyzon-
tu jeszcze oświetlało czubek wieży, więc wydawało się, że
to przybyli ludzie z kosmosu i zawiśli nad Świniarami.
-  Marku, nie zmęczyłeś się za bardzo? - zapytałam
głosem, który na pewno wyleciał gdzieś tam, z Cecylii Ro-
stockiej. - Jeżeli nie czujesz się zmęczony, zrób nad
mostkiem daszek. Gdy kogoś złapie tu deszcz, będzie
mógł poczekać, posiedzieć, odpocząć. Powiem ci, jak to
powinno wyglądać.
No i wymyśliłam daszek, potem okienka, kolorowe szyb-
ki, ławeczki, nawet lampkę, gdyby komuś przydarzyło się
coś takiego w nocy. Aż musiałam uciekać z mostku, tak
szybko wszystko zaczęło się stawać. Śmiałam się, nie
mogąc uwierzyć, że każde moje słowo jest przez Marka
słyszane, a on tak dokładnie wszystko wykonuje. Nawet
drzwiczki, jak gdyby mostek był domkiem albo kapliczką.
Może przesadziłam z tymi drzwiczkami?
-  Jeżeli masz ochotę zrobić coś jeszcze - powiedzia-
łam do Marka i wymyśliłam obok mostka fontannę z sika-
jącym chłopcem, jaką kiedyś widziałam na filmie. Oczywiś-
cie niedokładnie pamiętałam tego chłopca, jak wygląda,
ale za to pamiętałam, jak wyglądał Marek w plecionym
kapturze i pomyślałam, że chłopiec musi wyglądać właśnie
tak. Nie uwierzycie! Na łące, obok mostka powstało coś tak
śmiesznego, głupiego, a nawet świńskiego! Marek Piecek,
chociaż może trudno było go poznać, ponieważ pod kaptu-
rem widać było tylko jego nos i trochę buzi, sikał. Złapałam
141
się za boki ze śmiechu. Przecież coś takiego powstać mu-
siało i tam, gdzie on teraz był, ale po co to wszystko?
Na szczęście ludzie jeszcze nie zauważyli mostku, więc
mogłam się do woli napatrzeć na wymyślone przeze mnie
a zrobione przez Marka głupstwo. Potem zachciałam, żeby
zobaczyła to mama. Pobiegłam więc do domu. Tam nikogo
nie było, został pusty wózek: wujek Darek na pewno wzią}
mamę do samochodu i pojechali zobaczyć dziwy w Świ-
niarach.
Niestety, w pokoju taty śmierdziało alkoholem, a tata
mamrotał coś na swoim łóżku. Jak najciszej zamknęłam
drzwi, wyszłam do sadu. Ale tata się zbudził, niestety. Wi-
działam za oknami, jak chodzi po domu, mówi do siebie,
krzyczy, zwala garnki w kuchni, potem włączył telewizor
na cały głos, a telewizor świecił na niego w ciemnym po-
koju. Tata wyglądał strasznie. Wyszedł z domu, rzucił
czymś w porzeczki, gdzie siedziałam
- Gdzie jesteś, gówniaro? - krzyczał. - Wiem, że
się chowasz, ale was znajdę, wszystkich znajdę, nie ukry-
jecie się!
Potem przeklinał, rzucał, płakał, robił to, co zawsze,
a kiedy zobaczył mamy wózek, podszedł wolno, potykając
się i patrzył. Rzeczywiście, chyba nigdy nie widziałam pu- I
stego wózka mamy w sadzie i to wyglądało dziwnie. Tata I
patrzył, patrzył, rozglądał się, poszedł gdzieś, wrócił i prze-
klinał. Wszystko mu się pomieszało, myślał, że mama I
gdzieś poszła, chciał ją znaleźć, odgrażał się, a na koniec
kopnął tak, że wózek się przewrócił i wysypały się na trawę
wszystkie mamy poduszeczki. Płakałam, ale co mogłam
zrobić? Gdybym tylko się tacie pokazała, wszystko byłoby
na mnie. Krzyczał, że nikogo do domu nie wpuści, jesz-1
cze raz kopnął wózek, potem pociągnął go gdzieś dale-
ko, może rzucił nim o coś? - nie wiem, słyszałam tylko
142
orzekleństwa i stuki. Wtedy uciekłam ze swojego ukrycia
i poszłam na mostek, żeby przeczekać, ale tam - sami
wiecie - już zebrali się ludzie i kręcą się, patrzą na fon-
tannę z sikającym dziwakiem. Nikt nie poznał Marka, więc
powiedzieli, że to sikający duch. Słońce już tylko trochę
czerwieniło, więc za szybkami na mostku ledwie widać
było twarze zdziwionych ludzi. Lecz mnie to już nie bawiło.
Musiałam z kimś porozmawiać, a z kim mogłam?
-  Marku Piecku - powiedziałam, idąc przez pole.
- Jeżeli byłoby coś niepotrzebnego, a nawet jeszcze go-
rzej, coś niszczącego, co wszystko psuje, czy możesz to
zabrać i pognieść albo tak zrobić swoimi rękami, żeby
przestało istnieć?
Przez Cecylię Rostocką mogłam Marka pytać, ale jak
mógł mi odpowiedzieć?
-  Nie myślisz, że murek przy mostku jest głupi? - za-
pytałam, żeby sprawdzić, co Marek może wykonać. - Zro-
biłeś go bardzo dobrze, jest ładny, ale stoi w głupim miej-
scu. Trzeba go rozebrać i postawić przy drodze, przed
domem Bojkowskich. Gdyby wtedy nie wybiegli prosto
pod samochód pijanego pana Orzecha, jeszcze by żyli.
Zobaczyłam samochód wujka Darka jadący w kierunku
wieży. Z tyłu siedziała mama, a jej twarz była tak zadzi-
wiona wszystkim! Wieża sterczała wysoko, w dali kręciła
się karuzela, nad kanałkiem w mostku zapaliły się lampki
i zdawało się, że Świniary zmieniły się w jakieś cudowne
miejsce.
Przeszłam bokiem, żeby nikt nie zwracał na mnie uwa-
gi i doszłam do przystanku, a tam murka już nie ma.
A więc jednak! - ucieszyłam się i pobiegłam przed dom
państwa Bojkowskich, którym po śmierci synów urodziło
się dwoje dzieci. Nikogo tam nie było, wszyscy pobiegli
do wieży, ale murek już stał między bramką a ulicą.
;

ZNIKANIE
A więc stało się możliwe to, o czym pomyślałam: Marek
Piecek nie tylko wykonywał rzeczy, które wymyślałam, ale
mógł zabierać rzeczy, które były na niewłaściwym miejscu.
-  Zróbmy coś z kupą śmieci, które ktoś wysypał w ro-J
wie przy drodze - powiedziałam do Marka.
Przy naszej drodze śmieci walają się stale. Brudasy
zbierają je w swoich domach i wywożą byle gdzie, dol
lasu, do kanałku, ale najczęściej, ponieważ brudasy są le-
niami, a lenie są też często grubi, nie chce się im chodzić,
to wyrzucają z samochodu przy drodze. Człowiek idzie
potem, a tu i tam pełno śmieci.
Idę więc do tej wielkiej, śmierdzącej kupy odpadków,
a tu jej nie ma! Naprawdę. Wiem, że trudno w to uwierzyć.
-  Marku, a teraz musimy zrobić rzecz najważniejszą.
Jeżeli ci się to nie uda, nie będę miała pretensji, ponieważ
wszyscy myślą, że to jest nie do wykonania - powie-
działam poważnie. Wyobraziłam sobie, jaką minę musiał
zrobić Marek.
Stałam przy drodze, obok czystego miejsca po kupie
śmieci i zastanawiałam się, jak to wszystko Markowi po-
wiedzieć?
__ Trzeba znaleźć wszystkie butelki, beczki, bańki,
kieliszki, wszystkie pojemniki, w których w Świniarach
znajduje się alkohol - wyjaśniłam. - Potem coś trze-
ba z nim zrobić, ale co? Wyrzucić, zniszczyć, zabronić,
2eby ludzie pili? Nie wiem.
Jaka szkoda, że nie było go teraz tutaj, przy mnie. Tak
bym chciała usłyszeć jego powiedzonko: jak ktoś cóś takie-
go może chcieć? - tak by powiedział i aż się zaśmiałam
na taką myśl.
144


ALKOHOL
Pobiegłam do wioski, minęłam nowy murek, przy którym
stał już pan Bojkowski i drapał się w głowę. Już to go tak
zdziwiło, a tutaj coś jeszcze: za jego furtką brzęczą jakieś
szkiełka i oto przed nosem pana Bojkowskiego wylatują
z jego domu butelki i jeden plastikowy baniaczek. Pan
Bojkowski zgłupiał, a też lubi wypić, więc zaczyna gonić
swoje skarby, ale one uciekają i znikają. Lecz to jeszcze
nic, po chwili z wszystkich domów wydostają się alkohole
w różnych opakowaniach i pędzą, a za nimi panowie, czał
sem i panie, ale nie dają rady ich dogonić.
Wokół krzyki, ludzie już opuszczają wieżę i lecą do dcl
mów, ponieważ ktoś powiedział, że po wiosce biegają zło- I
dzieje i kradną, co popadnie. Ludzie zamykają okna, drzwi, I
ale to nic, butelki wydostają się kominami, przez piwnicę, I
a w ostateczności wybijają szyby i znikają. Ze sklepu pani
Tobańskiej rządkiem wyfrunęło kilka skrzynek piwa i wina, I
z baru „Wiatrak" dwie beczki i wódka i tak to wszystko pę- ]
dzi, jak gdyby wszędzie jeździły szklane, plastikowe i meta- I
lowe pociągi z wagonikami w kształcie butelek.
Śmiałam się, biegałam szczęśliwa, że to się dzieje,
a wokół widziałam przerażone twarze. Wszyscy wiedzą,  j
146

Ze sklepu pani Tobańskiej rządkiem wyfrunęło kilka skrzynek
piwa i wina, z baru „Wiatrak" dwie beczki i wódka, i tak to
wszystko pędzi, jak gdyby wszędzie jeździły szklane, plastikowe
i metalowe pociągi z wagonikami w kształcie butelek.
147
że pan Mielczarek w piwnicy sam robi alkohol. No i z tej
jego piwnicy same wyłażą konwie, beczki, rurki, każda
najmniejsza rzecz, w której jest choćby odrobina alko-
holu, i uciekają przed nim, a pan Mielczarek, pijany,
goni ze szklanką w dłoni, ale i ta szklanka ucieka z jego
rąk i znika.
Co się działo? Ludzie zrozumieli, że niewidoczny zło-
dziej zabiera tylko alkohol, więc niektórzy szybko spró-
bowali go ukryć. Zakopywali, przykrywali sianem, ale ten
złodziej tak potrafił wszystko odnaleźć, że dziw! Nikt już
nie broni niczego, każdy tylko się dziwi, a pani Tobańska
płacze, jej mąż dzwoni na policję, niektórzy biegają z wid-
łami, żeby uratować odrobinę alkoholu.
Pomyślałam wtedy: uważajcie, żeby wam nie poucie-
kały papierosy! Ale mamy jeszcze na to czas, na razie
możecie sobie zapalić, skoro tak wam to potrzebne, żeby
nie umrzeć z wrażenia. No i tylko dlatego, że tak chcia-
łam, wszędzie paliły się papierosy.
Już się uspokoiło, lecz i z kościoła wylatują butelki wina,
z apteczek różne rzeczy, denaturat z garażu szklarza,
wszystko! Straszny dzień dla pijaków! Pan Szczęśniak led-
wo szedł, a przed nim słoiczek z różowym alkoholem ucie-
kał jak myszka, aż skręcił w pole i tyle go pan Szczęśniak
widział.
Wtedy zauważyłam, że wszystkie alkoholowe opakowa-
nia skręcają na łąki, jak gdyby chciały ukryć się na cudow-
nym mostku, gdzie też już nie było ludzi. Zastanawiałam
się, dlaczego właśnie tam? Pierwsza postanowiłam pójść
w tamtą stronę.
Rzeczywiście, z daleka już widać jakieś błyszczące tłumy
sunące dróżkami, łąkami, w powietrzu, w stronę mostku.
To były te wszystkie alkoholowe pojemniczki. W jakiś spo-
sób Marek potrafił je przemieszczać od razu, wszystkie
148
naraz, jak gdyby był wiatrem. Nie mogłam go jednak zapy-
tać, jak to robi. Szłam coraz szybciej, wiedziałam, że ludzie
już też zrozumieli, dokąd to wszystko ucieka. Biegli pano-
wie z kijami, z widłami, z workami, żeby połapać swoje
skarby.
Dochodziłam do mostku coraz wolniej, ponieważ wszę-
dzie walały się puste szkiełka. Kto to wszystko wypijał,
gdzie podział się alkohol? - zastanawiałam się i uwa-
żałam, żeby nie wejść na szkło i w tej chwili zrozumiałam:
cały alkohol wylewał się do fontanny. Buteleczki podlaty-
wały, opróżniały się i robiły miejsce innym, kieliszkom,
beczkom czy plastikowym bańkom. Nie mogłam sobie
darować takiej przyjemności: podbiegłam do fontanny
i chwytałam niektóre butelki, odkręcałam i wylewałam,
żeby jak najwięcej ich opróżnić, nim nadbiegną ludzie.
Zdążyliśmy z wszystkim w ostatniej chwili. Ostatni kieli-
szeczek wpłynął do fontanny, gdy na mostku byli już
pierwsi ludzie. Pochylali się po butelki, ale znajdowali tyl-
ko puste, odrzucali je, przebierali, szukali, lecz - niestety.
Tak mnie to śmieszyło. Ludzie nadchodzili coraz gęściej,
dzieci też, i wszyscy szukali, jakby zaginęły im skarby, coś
cennego, a przecież to tylko ogłupiająca trucizna. Nie wia-
domo, dlaczego ktoś pozwala, żeby sprzedawać takie świń-
stwo. Jedni ludzie to piją i zamieniają się w głupków, a inni
im to sprzedają i udają dobrych, uczciwych, porządnych.
Tak pomyślałam, chociaż lubię panią Tobańska, ale może
to i jej wina? Sama nie wiem czyja, lecz dobrze, że w Świ-
niarach z alkoholem stało się to, co trzeba. No, ale nie
Przepadł do końca. Pływa w fontannie, nikt tego jeszcze
nie odkrył, a jeżeli odkryje? Zacznie się wszystko na nowo,
to jasne. Na razie wszyscy zdziwieni rozglądają się, szu-
kają, chodzą po mostku, podnoszą słoiki, zaglądają do be-
Czek, sprawdzają wszędzie, jak gdyby zaginęło szczęście,
149

wielki skarb. Patrzyłam na to, co się działo i byłam córa?
bardziej zła. Bo popatrzcie: pan Walczak chyba mniej ża
łuje swojego psa Borysa niż tej plastikowej bańki, w której
trzymał wódkę. Jakie to było wstrętne!
-  Zosiu, jesteś tutaj? - usłyszałam obok głos cioci
Edyty.
Doszła wreszcie, nie wiedziała, co się dzieje, rozglądała
się, a jej pantofelki ślizgały się na szkłach. Zupełnie nie
pasowała do tego zdarzenia, ale czy ktoś tutaj w ogóle pa-
sował? Magda Jankowska stała i patrzyła swoją piękną
buzią na moją ciocię. Zdawało mi się, że Magda jest tro-
szeczkę podobna do Cecylii Rostockiej, ale nie miałam
czasu sprawdzać. Nie zauważyłam, kiedy podjechał wu-
jek z mamą.
-  Co tu się dzieje? - wujek nie mógł uwierzyć. Ciocia
Edyta usiadła obok, coś tłumaczyła, ale sama nie miała
o niczym pojęcia.
-  Ktoś ukradł alkohol, zniósł tutaj i zostawił puste bu-
telki - powiedziała.
-  Uszczypnij mnie - poprosił wujek, a ciocia go
uszczypnęła tak, że krzyknął.
-  Uszczypnęłaś, a ja nadal widzę ten dziwaczny mo-
stek, a tam tę wieżę. A tam co, fontanna z jakimś duchem?
Wtedy spojrzałam na mamę, a ona się do mnie uśmiech-
nęła - wiedziała, kim jest ten niby duch, poznała Mar-
ka. Niestety, zauważyłam, że staje się najgorsze, ludzie
domyślili się, że w fontannie jest alkohol. Podchodzili,
niektórzy podnosili naczynia, żeby zaczerpnąć. Wiedzia-
łam, że teraz dopiero zacznie się pijaństwo. I nagle spadł
deszcz. Usiadłam w samochodzie obok mamy. Woda za-
lała samochód, trawę, ludzi. Wujek włączył wycieraczki
i patrzyliśmy, ale okazało się, że to nie był deszcz! To fon-
tannowa figura Marka Piecka zaczęła... - nie wiem, czy
150
?  pospadacie ze stołków, gdy wam powiem, co zrobiła?
tak ta figura zaczęła tak sikać tym obrzydliwym alko-
,  ienlj Ze poleciał na wszystkich, jak ulewa. Dzieciaki
oanie schowały się w budce na mostku, a panowie otwie-
rali usta, ale sikający Marek robił wszystko tak mądrze,
że alkoholowy deszcz padał przeważnie tam, gdzie niko-
go nie było. Oczywiście, niektórzy panowie zmokli, wtedy
zdejmowali ubranie, czapki i je wyżymali, żeby spróbo-
wać. Alkoholu w fontannie było coraz mniej i mniej, aż się
skończył i deszcz ustał.
-  Coś podobnego, to sen albo zwariowałem - po-
wiedział wujek Darek.
-  Wyłącz wycieraczki, już nie pada - poradziła cio-
cia Edyta spokojnie.
Wujek wyłączył, patrzyliśmy przez czyściutkie szyby na
ludzi, którzy niczego nie mogli zrozumieć. Chodzili nie-
ruchomo, cicho patrzyli, w milczeniu coś mówili.
Tak bym chciała, żeby już nigdy nie było alkoholu,
żeby wszyscy wszystkim mówili prawdę, żeby tata mógł
to zobaczyć i zrozumieć - pomyślałam. Żeby ktoś cóś
takiego mógł sprawić - powiedziałam bezgłośnie i po-
czułam obok zapach papierosa. To nadszedł tata. Stał
przy samochodzie, blady, zmęczony, brudny, palił pa-
pierosa, ale go wyrzucił, zobaczył nas w samochodzie,
otworzył drzwiczki i powiedział do mamy:
- Przepraszam. Tak mi przykro, narozrabiałem, by-
łem pijany, ale to się nie powtórzy. Wózek już napra-
wiłem. Ciebie, córeczko, też przepraszam. Wiem, że tak
was krzywdzę, że jestem zły, macie prawo mnie nie zno-
sić. Wszystko to zrozumiałem. Ale przecież was kocham,
zamartwiam się wszystkim, a że sobie nie radzę... Nie, nie
będę się usprawiedliwiać, już nigdy więcej nie powiem
słowa na swoją obronę.
151
-  Po prostu przestań pić - powiedział wujek Darek
Byłeś takim zdolnym człowiekiem, rysowałeś, malowałeś
Zosia po tobie ma talent. Czy ktoś lepiej od ciebie układ J
słowa piosenek? No i co się z tym stało?
-  Tak, ale... - zaczął mówić tata, lecz było mu strasz
nie przykro. Usiadł obok mamy i pierwszy raz od dawna
wziął ją na kolana, objął i głaskał. - Nie będę się usprai
wiedliwiał. Nikt nie myśli gorzej o sobie niż ja. Nie będę
obiecywał, ponieważ robiłem to tyle razy i nigdy nie do-
trzymywałem. Nigdy więcej kłamstw. Chcę tego, wiem,
że to trudne, ale postaram się, obiecuję. Nie, nie będę obie-
cywać.
-  Jeżeli mówimy sobie prawdę, powiedzmy wszystko
do końca - zaproponowała ciocia Edyta i chciała mó-
wić, ale wujek Darek zaczął pierwszy:
-  Od dawna uważamy z Edytą, że tak dalej być nie
może. Jakoś trudno uwierzyć, że się zmienisz. Wiele razy
obiecywałeś, płakałeś, przepraszałeś. Chyba się nie dzi-
wisz, że nikt w to już nie wierzy. Myślę, że nawet Zosia nie
bierze tego poważnie. Jesteś chory, pijesz, nie pracujesz.
Co gorsza, podkradasz rentę Krystyny, przepijasz. Potem
nie macie z czego zapłacić za prąd, za gaz. Zimą nie stać
was na węgiel. Co tu gadać! Dach cieknie, grzyb siedzi na
ścianach, dom się rozpada, a ty każdy grosz przepijasz,
a sam nie pofatygujesz się nawet, żeby poszukać pracy.
Słuchałam tego, co wujek mówi, i było mi tak przykro,
ponieważ to wszystko była prawda, a wujek mówił tak
szczerze, jak chciałam.
- Cały dom jest na głowie Zosi. Ona stara się, jak
może, ale jest dzieckiem, małym, zapracowanym dziec-
kiem, na którego barki spadło wszystko.
Nikt nigdy nie powiedział takiej prawdy. Tata słuchał
w milczeniu, mama płakała, ciocia Edyta patrzyła przed
152

I bie, na dróżkę pełną pustych butelek. Nie chciałam
!ego słuchać, ale nie mogłam wyjść, siedziałam między
[atą a mamą, ściśnięta, po cichu, zapłakana.
__ To Zosia troszczy się o wszystko, sprząta, gdy ty na-
rozrabiasz, karmi, myje Krystynę, robi zakupy, pożycza,
gdy przepijesz ostatnie grosze. Romek idzie w twoje ślady.
Nic nie robi, też już popija i pali papierosy - mówił wu-
jek. - Dlatego uznaliśmy z Edytą, że musimy stworzyć
Zosi warunki do nauki i życia. Jest zdolna, rysuje, pisze, ma
wspaniałą wyobraźnię i nie można tego zmarnować.
Chciałam krzyczeć, że to nieprawda, że niczego takiego
nie chcę, ale nie mogłam, jak na złość mój głos został
w jakiejś Cecylii Rostockiej! A wujek mówił dalej:
- Krystynę umieścimy w dobrym domu opieki, bę-
dziemy ją często odwiedzać, zabierać na wszystkie święta,
wakacje. Zosia nie może zamknąć swojego życia na opiece
nad mamą. To piękne, że tak wspaniale wszystko przy niej
robi, ale i ona ma swoje życie. Dorośnie, roztrwoni zdolno-
ści i jak ma wyglądać jej życie? Tak jak tutaj, w Świniarach?
Może potem zajmować się będzie tobą, starym ojcem, al-
koholikiem bez grosza? Nie możemy na to pozwolić.
-  Tak, tak, masz rację - wysapał mój tata.
-  Czy ty chociaż widziałeś jej rysunki? Widziałeś, co
czyta, przeczytałeś choć raz jej wierszyk? Co to ciebie ob-
chodzi? Dlatego my z Edytą weźmiemy Zosię do siebie,
do Torunia. Stworzymy warunki, które pozwolą się jej
rozwinąć. Może będzie pisarką, malarką, może aktorką,
a może po prostu mądrym, wykształconym człowiekiem?
Tutaj na to nie ma szans. Kończy się rok szkolny,
w przyszłym roku pójdzie do innej szkoły, w mieście.
Zatkało mnie! I tak nie mogłam nic powiedzieć, a tutaj
właśnie teraz wujek opowiadał o takich sprawach i nic nie
mogłam zrobić?
153


-  Nie wiem, chcesz mi zabrać Zosię? - zapytał tata
-  Nie chcę zabrać, jest i pozostanie twoją córką ai
chcemy ją stąd wyrwać, pomóc jej. Gdybym chciał ją Za
brać, wystarczyłoby zawiadomić kogoś, żeby zobaczył, jat
żyjecie. Pomagam wam, nadal będziemy z Edytą poma-
gać, ale nie pozwolimy, żeby to wszystko było trwonionej
-  Ale ja chcę być z nimi, z Krysią, Zosią, z Romkiem
- powiedział tata smutnym głosem.
-  Czy chociaż wiesz, że twoja córka od dwóch dni
nie mówi? Zainteresowało to cię? Co będzie, jeżeli cho-
roba Krystyny przeszła na nią? - zapytał poważnie wu-
jek, a ciocia Edyta odwróciła się, popatrzyła na mnie
i uśmiechnęła się.
-  Powiedzieliśmy wam, co myślimy - powiedział wu-
jek. - Romkiem też się zajmiemy. To dobry chłopak, ale
ulega złym wpływom. Zresztą, co tu gadać, wystarczy po-
patrzyć na Świniary: tu wszyscy siedzą, na coś czekają
i piją. Dzień po dniu to samo.
Chciałam krzyknąć: jak, wujku, możesz tak mówić właś-
nie teraz, kiedy w Świniarach wydarzyły się rzeczy tak nie-
zwykłe?!
-  Nawet to, co wydarzyło się dzisiaj, nie ma żadnego
sensu - powiedział wujek, włączył silnik i pojechaliśmy
do domu po pękających butelkach, szklankach i kielisz-
kach. Było ciemno, tylko na wieży paliło się światełko, na
mostku i u Bojkowskich, którzy stali przy murku i się
kłócili.
-  Nie rozumiem, kto wpadł na pomysł, żeby to wszyst-
ko wybudować właśnie tutaj? Pieniądze i praca wyrzuco-
ne w błoto. Ludzie rozkradną, zniszczą, jaki to ma sens?
Domyślam się, że ktoś zorganizował widowisko, które
miało pokazać ludziom szkodliwość picia alkoholu. Ale
wylać setki butelek do fontanny? Poza tym, co za korzyść
154
ntanny stojącej w polu? W Toruniu nie ma czegoś tak
ztownego, a tutaj, w Świniarach! Ten murek ma jakiś
>nS Dzieciaki nie wybiegną pod samochód. Gdyby lu-
j„ie robili w Świniarach rzeczy pożyteczne, wszystko
włoby inaczej - powiedział wujek, gdy przejeżdżaliś-
my obok domu Bojkowskich.
Gdy wujek i ciocia odjechali, nawet nie wiecie, jak cicho
było w naszym domu. Ale w całych Świniarach zrobiło się
strasznie cicho. Nawet muzyka z karuzeli wydawała się
ciszą, jak gdyby to, co jest przyjemne, było ciszą.


AUTOBUS SZKOLNY
Nie wiem, kiedy zasnęłam, nawet nie wiedziałam, czy
położyłam się do łóżka, czy zasnęłam na krześle? Gdy
otworzyłam oczy, był już dzień, a ktoś mnie leciutko
szturchał. To był tata.
- Wstawaj do szkoły, już siódma - powiedział. Nie
mogłam uwierzyć, na stole w kuchni czekały kanapki ze |
szczypiorkiem i kawa. Mama siedziała w wózku, obok
niej, na talerzyku pokrojone w kostki kanapki ze szczy-
piorkiem i kubek: dzisiaj tata ją karmił. Gdy wychodziłam
z domu, mama popatrzyła na mnie wesoło.
Zawsze wybiegam w ostatniej chwili, kiedy mamę na-
karmię, wymyję, przygotuję jej wszystko do mojego po-
wrotu i przysunę pod okno, żeby sobie patrzyła. A dzisiaj
to wszystko robił tata, więc miałam dużo czasu. Wyszłam
wcześnie i wolniutko, bez pośpiechu poszłam na przysta-
nek, gdzie staje szkolny autobus. Idę sobie, przypomi-
nając, co wczoraj wydarzyło się w Świniarach. Może mi
się tylko zdawało? Ostrożnie rozglądam się, a jednak mu-
rek przed domem Bojkowskich stoi, karuzela z psami Bo-
rysami, chociaż pusta, wciąż się kręci, a daleko, wyso-
ko, sterczy w mgłach wieża. Więc to jednak była prawda!
156
cZułam szczęście. Było ciepło, pachniało kwiatami, gdy
nadjechał szkolny autobus.
Tankowscy mają do niego najbliżej, ale zawsze wybie-
aią na końcu i nawet wtedy jeszcze się tłuką. Tak było
• dzisiaj. Wsiadłam, a oni dopiero wybiegli z bramy.
Magda Jankowska oczywiście wychodzi ostatnia, ale ma
prawo, jest piękna i nawet pan Mietek, kierowca, lubi
oglądać się za nią, gdy wchodzi do autobusu. Wszyscy
lubią na nią patrzeć.
Jak tylko pousiadamy, zaczyna się rozrabianie, ale dzi-
siaj jest chociaż o czym mówić. Najpierw o karuzeli. Mija-
my ją, ona się kręci pusta, a ktoś tam woła: - Te psy są
jak Borys Walczaków.
-  I co z tego? - krzyczą Walczaki. - To nie nasza
sprawka! Samo się zrobiło.
-  Samo, widziałem, że samo - mówi Piotrek Firlej
i jeszcze opowiada o murku, ale nikt go nie słucha. Koń-
czy się droga, wyjeżdżamy ze Świniar i wtedy w dali uka-
zuje się wieża. Nikt już nic nie mówi, wszyscy patrzą, za-
tkani. Dopiero pan Mietek się odzywa:
-  Myślałem, że mnie okłamano, ale rzeczywiście, jest
wieża. I po co?
-  Żeby patrzeć, dla widoków! - krzyknął Kamil Jan-
kowski.
-  Przecież to kosztowało ogromne pieniądze - zasta-
nawiał się pan Mietek, chociaż jemu w czasie jazdy nie wol-
no rozmawiać. - Jeżeli już budowali, trzeba było gdzieś
indziej, w lepszym miejscu, gdzie więcej ludzi. Można by
wtedy na tym zarobić.
-  Tam się wjeżdża za darmo - powiedział Piotrek.
-  To tym większa głupota. A tam widać jeszcze jedną
nowość, aż trudno uwierzyć! - Pan Mietek zobaczył
z boku budkę nad kanałkiem.
157

-  Tam jest jeszcze fontanna, ale stąd nie widać .j
chwalił się Piotrek, jak gdyby miał z tym coś wspólnego
-  W szczerym polu? Ale głupota! - powiedział na
Mietek.
-  Sikała alkoholem! Wczoraj, naprawdę! Wszystkie
butelki tam poszły, pijacy je gonili, a one uciekały, aż
wylały alkohol do fontanny, a ona sikała! - krzyczeli
wszyscy, aż pan Mietek zatrzymał autobus.
-  A teraz się uciszcie, kierowca musi mieć spokój -J
powiedział.
-  Ale to prawda, widzieliśmy, nie oszukujemy pana,
słowo honoru, jak Boga kochamy! - krzyczały dzieci,
więc pan Mietek nic już nie powiedział.
Jechaliśmy dalej. Autobus zabrał dzieciaki z Plichów,
potem z Kosianki i tak się wszyscy zbierali, a nasze dzie-
ci, przede wszystkim Jankowcy, poza Magdą, opowiadały
im, co się wydarzyło w Świniarach. Oczywiście inne dzie-
ciaki nie wierzyły, chociaż wiedziały, że to prawda, ale
z zazdrości udawały, że nie wierzą. Jankowscy zaczęli tłuc
tych, którzy nie wierzyli tak, że szybko wszyscy uwierzy-
li, i już nie protestowali, tylko słuchali, jak Jankowscy im
tłumaczą. Pani od polskiego powiedziała, że Jankowscy
mają chyba baterie Duracell, szaleją i szaleją, jak te kró-
liczki z reklamy; inne dzieci już się zmęczą, oni nie. A dzi-
siaj opowiadali takie bzdury, że nawet ja, chociaż nigdy
w autobusie nie mówię, tym razem chciałabym im coś po-
wiedzieć, ale niestety, nie mogłam.
Magda Jankowska siedziała i patrzyła za okno. Ona po-
trafi zrobić porządek ze swoimi braćmi, ale przeważnie
jest bardzo zamyślona. Wtedy lubię na nią patrzeć. Nie,
nie chciałabym być taka jak ona, wtedy musiałabym być
dzieckiem pani Jankowskiej, ponieważ Magda jest podob-
na do swojej mamy.
158


Jankowscy zaczęli tłuc tych. którzy nie wierzyli tak, że szybko
wszyscy uwierzyli, i już nie protestowali, tylko słuchali, jak
Jankowscy im tłumaczą.
159
Ludzie ładni mają lepiej, ale i gorzej. Lepiej dlatego, że
wszyscy ich lubią. A gorzej, ponieważ wszyscy spodzie-
wają się, że są niezwykli. Myślę, że Magda może być
niezwykła. Kiedy jest dyskoteka, wtedy tańczy i tańczy.
Może jestem za niska, żeby tańczyć tak pięknie jak ona?
Kiedyś przyglądałam się jej i zapamiętałam, jak tańczy,
a potem zrobiłam to w domu, przed lustrem. Przeko-
nałam się, że nie umiem. Nie myślcie, że tańczę gorzej
niż inne dziewczyny, ale Magdy nie dogonię.
Więc jedziemy autobusem, a z przeciwka jedzie samo-
chód.
-  Piwo wiozą! - krzyknął Witek Jankowski i wszyst-
kie dzieci przykleiły się do szyb, żeby zobaczyć.
-  Tamte butelki pouciekały, jadą nowe, na pomoc pija-
kom - ktoś się roześmiał.
-  A jak i te im pouciekają?
-  Co wy opowiadacie? - śmiał się pan Mietek. -
Butelki nie mogą uciec, to tylko szkło.
No i teraz dopiero się zaczęło! Pan Mietek znowu musiał
zatrzymać autobus, żeby wysłuchać opowieści o ucieczce
butelek, kieliszków, beczek i innych pojemników, a prze-
cież każde dziecko ze Świniar coś innego widziało,
a wszyscy chcieli powiedzieć swoje.
-  Dobrze, poddaję się, przekonaliście mnie, że to się
stało - powiedział pan Mietek i włączył silnik. Jecha-
liśmy, dzieciaki kłóciły się, kto widział więcej i coś cie-
kawszego. Ale dopiero na koniec pan Mietek dowiedział
się, że cały ten alkohol wysikał jakiś fontannowy, dziw-
ny stwór w takim kapturze jak upiór. Autobus znowu
stanął, pan Mietek wyszedł i na powietrzu zapalił papie-
rosa. Dzieciaki krzyczały do niego za oknami, a on śmiał
się, zastanawiał i nie mógł nic zrozumieć. Potem wrócił
za kierownicę.
160
__Mówicie, że upiór sikał? - zapytał.
-  Nie, to nie prawdziwy upiór, ale rzeźba z fontanny
podobna do upiora, taka dziwna, ona sikała tym alkoho-
lem, piwem, wódką, winem, bimbrem i jeszcze gorszymi
świństwami. Było jak w ulewę - ktoś wyjaśnił.
-- Nie, jakby padał kapuśniaczek - ktoś poprawił.
-  Nie, jak mgiełka - powiedział ktoś inny.
-  Ciekawe zjawisko, ale jakoś w telewizji czy w radiu
o tym nie powiedzieli - stwierdził pan Mietek.
-  Bo oni nawet nie wiedzą, że są Świniary - powie-
dziano.
-  Tu nikt z telewizji nie przyjeżdża, nikt nie wie -
mówiono wokół, i wtedy odezwała się Magda Jankowska.
-  Jak to nikt, a ciocia Zosi Pietrzak?
Wszystkie oczy, nawet oczy pana Mietka w lusterku po-
patrzyły na mnie. Aż się spociłam.
-  Powiedz, że twoja ciocia jest aktorką - podpowie-
działa Magda i tak jakoś na mnie popatrzyła. Wszyscy
myśleli, że odpowiem, a ja milczałam.
-  To prawda? Prawda? - pytały mnie szepty.
-  Przecież ona tu wczoraj była, nie poznaliście? Bar-
dzo ładna, w czerwonym samochodzie, a jak była ubrana!
- mówiła Magda.
-  Więc tak to wszystko wygląda? W Świniarach dzieją
się naprawdę ciekawe rzeczy - powiedział pan Mietek.
-  W Świniarach pojawiły się duchy - nagle powie-
dział Sebastian Marianowicz. On zawsze siedzi na samym
końcu, a przed nim jego podobna siostra, Sabina. Gdy Se-
bastian coś powie, nawet stado Jankowskich nie będzie
sie z nim spierać.
-  Duchy? - zapytał pan Mietek.
-  A co? Nie widzieliście, jak wczoraj naprawdę było?
Same butelki uciekały, fruwały, wylewały się? Tak, same?
161
Ej, wy, cymbały, opowiadacie, co widzieliście, ale naw
przez chwilę nikt nie zastanowił się, w jaki sposób. Są (ju
chy i tyle. Może i tutaj z nami jadą? - powiedział Seba
stian poważnie.
Ale się porobiło! Wszyscy zaczęli się wiercić, roz-
glądać, patrzeć na siebie, ale niczego nie wypatrzono
Tylko Magda Jankowska patrzyła na Sebastiana i wj.
działam w jej oczach, że gdy tak patrzy, jest smutna
Dlaczego?
-  Duchów nie ma - powiedział Jacek Jankowski.
-  Dużo ty wiesz, cymbale! - mruknął Sebastian. -
Takie rzeczy może wykonać tylko duch albo kosmici. Ko-
smitów byśmy zauważyli, ponieważ są widoczni, latają
w czymś, puszczają jakieś światełka, sami świecą, a du-
chy są niewidzialne. Zrozumieliście, głąby?!
-  Ale czyje duchy? - zapytał ktoś.
-  Właśnie, jakie duchy, czyje? - pytano.
-  Czyje? Tych, co tutaj żyli, to jasne. Każdy duch
gdzieś wcześniej żył. Po co jakiś duch warszawski miałby
przylatywać do Świniar? A nasz duch miałby przebywać 1
w Warszawie, kiedy tu ma swój cmentarz?
Zrobiło się cicho, nawet dzieciaki z Plichów i z Kosianki
nie szeptały, ponieważ ich zmarłych chowano na naszym I
cmentarzu. Byliśmy już blisko szkoły, widać było boisko
i autobus zwożący dzieci z drugiej strony.
-  Ale co, duchy by miały wypijać alkohol ze Świniar?
- zapytał ostrożnie Czarek Jankowski.
-  Wypijać? - parsknął Sebastian. - One zabierają
stąd alkohol, żeby ludzie nie pili, żeby im nie dać.
-  Ale dlaczego? - ktoś zapytał.
-  Dlatego, że wielu z nich jest duchami z powodu al-
koholu - wyjaśnił Sebastian. Wtedy ktoś powiedział:
-  Bojkowskich po pijanemu przejechał Orzech.
162
_ pan Matejko zapił się na śmierć - dodał ktoś inny
i posypały się wiadomości:
__ Pani Rabiczko zmarła, bo ją pobił pijany mąż.
__ Wojda spalił dom i sam się spalił po pijaństwie.
__ A temu tam wybuchł baniak z alkoholem i zabił...
Tak wszyscy zaczęli przypominać ludzi, którzy umarli
powodu alkoholu i znowu zrobił się hałas, do chwili gdy
Sebastian wstał i powiedział:
-  A z Wulkanem co było?
Zrobiło się tak cicho, jak jeszcze nigdy nie było w na-
szym autobusie.
-  Co z Wulkanem? - odezwał się Kamil. - Wia-
domo, utopił się. Nie był pijany, żaden pijak go nie zabił.
-  Tak, no jasne, Piecek nie pił, jego wujek też nie pije
- mówiono, ale wszyscy czekali na słowa Sebastiana,
a on powiedział:
-  Nie poznaliście, kto jest na tej fontannie?
-  Kto, kto, kto? - pytano, a wszystkim i mnie też,
ciarki chodziły po plecach.
-  To Wulkan, Marek Piecek, cymbały! Nikt się nie
przyjrzał? Ja go od razu poznałem. To on.
Zatkało mnie! Więc Sebastian Marianowicz domyślił się
wszystkiego? I teraz wszyscy zaczęli się z nim zgadzać
i przypominać, jak gdyby już od pierwszej chwili wiedzie-
li, że na fontannie stoi rzeźba Marka.
-  Tak, ale dlaczego właśnie on miałby stać na tej fontan-
nie? - zapytał ktoś i wtedy wszyscy zmienili zdanie.
-  Właśnie, jeżeli sam nie pił, jego rodzina nie piła i ża-
den pijak go nie zabił, dlaczego właśnie on? - pytano,
a Sebastian Marianowicz doszedł do drzwi autobusu, od-
wrócił się i powiedział:
-  Bo wy nic nie wiecie, głąby! Skąd on się tu wziął?
No, nikt nie wie? Dlaczego zamieszkał u nas? Też nie
163

wiecie? Pojawił się u wujka i nikt się nie zainteresował
dlaczego? A ja wam powiem: przez alkohol!
Chciałam krzyczeć, że to nieprawda, ale nie mog}ajv.
nic zrobić. Sebastian tak Marka oczerniał, że w jedna
chwili znienawidziłam go i jego ładna buzia i wszystko
wydało mi się obrzydliwe.
-  Zmyślasz! - powiedziała wtedy Magda Jankowska
aż mnie zatkało, ona powiedziała coś takiego do Sebas]
tiana?
-  W takim razie powiem wam, jak było. - Sebastian
popatrzył za okno, a gdy zrobiło się strasznie cicho, po-
wiedział: - Wulkan był wcześniej w poprawczaku. Stam-j
tąd zabrał go wujek, dlatego zjawił się w Świniarach i cho-
dził do naszej szkoły. A dlaczego był w poprawczaku?]
Ponieważ Wulkan zabił swojego ojca. Zabił, bo ojciec był
pijakiem i znęcał się nad jego matką tak, że umarła.
Zrobiło się jeszcze ciszej, a potem zaszumiało wszędzie,
a może to tylko w mojej głowie był ten szum? Nie mog-
łam się poruszyć, nie mogłam wstać, nic nie mogłam zro-
bić. Wszyscy już wysiedli, pan Mietek zaczął jechać, gdy
zauważył mnie w lusterku.
- Dobrze się czujesz? - zapytał i pomógł mi wy-
siąść. Poszłam do szkoły, nie wiem, kiedy znalazłam się
w ławce, nie słyszałam, co do mnie mówi pani od polskie-
go. A potem leżałam u pani pielęgniarki, w gabinecie,
gdzie mierzono mi temperaturę, słuchano, jak bije serce
i dano do połknięcia jakąś pigułkę.
A potem przyjechał wujek Darek i zaniósł mnie do sa-
mochodu, gdzie czekała ciocia.

CHOROBA
Jechaliśmy bardzo długo, potem wujek niósł mnie niebie-
skawymi korytarzami, gdzieś mnie położył, a ciocia tro-
skliwie kręciła się obok. Byłam w szpitalu.
-  Gardło jest czyste - powiedziała pani doktor, gdy
mnie już zbadała. Zaglądała mi w oczy, a potem wyszła
z wujkiem na korytarz. Zostałam z ciocią.
-  Będzie dobrze - powiedziała. - Kiedyś, kiedy
wszystko mi się skomplikowało, też zaniemówiłam na ty-
dzień. Sama nie wiedziałam, czy nie chcę się odzywać,
czy nie mogę? A potem usiadłam na mokre krzesło,
krzyknęłam ze złości i odzyskałam głos. Nawet nie wiesz,
jakie miałam przygody, gdy byłam dzieckiem. Najróżniej-
sze. Dorosłym wydaje się, że dzieci kręcą się po tych sa-
mych miejscach, ciągle mają na głowie te same głupoty,
a przecież jest inaczej. Czy wiesz, że prowadziłam pamięt-
nik? Zapisywałam sobie każdą chwilę. Nie wiem, po co.
Teraz do niego nie zaglądam. Może się boję?
Wrócił wujek, wziął mnie na ręce i zaniósł do samochodu.
- Trzeba zrobić badania - powiedział. - Ale już nie
dzisiaj. Teraz pojedziemy do domu, położysz się, odpocz-
niesz. Za dużo masz na głowie, za dużo.
165

Myślałam, że pojedziemy do Świniar, a tymczasem j I
dziemy przez duże miasto, mijamy jakieś domy [ 2a
trzymujemy się przy brązowym, drewnianym, szczel.
nym płocie. Zrozumiałam, że wujek przywiózł mnie d0
siebie, byłam sto kilometrów od Świniar, w Toruniu
Staliśmy przed jego domem, z którego dawno temu
wyszła ciocia Basia, by nas z mamą przywitać. Byłam
wtedy mała, ale pamiętałam wszystko, jak mama prowa-
dziła mnie za rękę, a w drugiej niosła torbę. Wtedy nie
było tu takiego ogrodzenia, drzewa były mniejsze, a na
ulicy nie leżał asfalt.
-  Dawno ciebie u mnie nie było - powiedział wujek,
wziął mnie na ręce i niósł, a ciocia otwierała. Za bramą
był duży trawnik, mała sadzawka z kamyków, wszędzie
rosły drzewka. Było ładnie i cicho. Do domu wchodziło
się pod górkę, po wielu schodach. Wreszcie wujek, wcale
nie zmęczony wniósł mnie do wielkiego pokoju z oknami
aż do samej błyszczącej podłogi. Leżałam na granatowym
fotelu, a może była to kanapa, nie wiem. Ciocia przyniosła
sok, wujek włączył wielki telewizor, poszukał pilotem cze-
goś migającego i patrzył na mnie.
-  Odpoczywaj.
Potem wujek gdzieś pojechał. W jego domu jest tak dużo
miejsca i jest czysto, i cichutko, jak gdyby wszystko spało.
Wiszą obrazy, niektóre przypominają ludzi, krajobrazy, ale
na innych zupełnie nie wiadomo co. Są jak plamy. Wiem,
że czasem wystarczy namalować zielony pasek, a zamieni
się w łąkę, kilka plamek - to będą kwiaty, kreska -
drzewo, ale na tych obrazach plamy i kreski nic nie przypo-
minały. Jak najmocniej wyobrażałam sobie, co to może być
ten trójkąt, ale na nic.

MALARZ
Kiedyś Bożenka powiedziała, że u księdza jest malarz.
Pomyślałam, że ten malarz będzie malować ściany. A tu
- niespodzianka! Ten malarz malował obrazy! W ko-
ściele wiszą trzy prawdziwe obrazy. A ja ani razu nie po-
myślałam, że są namalowane. A przecież kiedyś ktoś je
namalował, prawda? Wszystkie rzeczy, domy, płoty, dro-
gi, są przez kogoś zrobione. W domu wujka najmniejszy
przedmiot jest wykonany przez kogoś. A tu jest napraw-
dę wiele ładnych rzeczy. W naszym domu w Świniarach
też są przedmioty, oczywiście nie tak ładne, stare, ale
i tak ktoś je musiał kiedyś zrobić. Cokolwiek gdzieś
człowiek znajdzie, jest zrobione przez innego człowieka.
Kubek albo druty, albo buty czy wózek mojej mamy.
Ludzie mają rodziców, a przedmioty tych, którzy je zro-
bili. Ptaków nikt nie wykonuje, świń, krów, ryb, koma-
rów. One się rodzą albo wylęgają, a trawa rośnie, bura-
ki, marchewka, słoneczniki z nasion, z korzeni i nawet
gdyby nie było ludzi, rosłaby sobie. Ale gdyby na kuli
ziemskiej nie było człowieka, nie byłoby żadnego przed-
miotu. Ani drogi, ani domów, płotów, żelazek, bute-
lek - niczego! Byłaby pustka i tylko roślinność i -
167
oczywiście - zwierzęta, które by ją jadły. A
zwierzęta zjadałyby mniejsze.
Leżę i patrzę, i myślę, jak by to było, gdyby nie by}0
żadnego przedmiotu ani domu, podłogi, drogi. Mnie by
też nie było, tylko moje oczy by patrzyły i widziały wszyst-
ko, ale nikomu nie mogłabym niczego powiedzieć. Oczy
przecież nie mówią! Ale głupstwa przychodzą mi do
głowy!
Myślałam, że malarz od księdza będzie jakiś dziwny,
a tutaj - znowu niespodzianka! Był normalny, chociaż
wysoki i miał małą brodę. Stanął i patrzył na pole pana
Szczęśniaka. Schowana w trawie chciałam zgadnąć, co ta-
kiego ujrzał. Gdy odszedł, wstałam, popatrzyłam z tego
samego miejsca i nic nadzwyczajnego nie zobaczyłam.
Potem spotkałam malarza przed sklepem. Patrzył na lu-
dzi, uśmiechał się i pił piwo. Trochę się bałam, żeby mnie
nie dostrzegł. Może w jego oczach każdy człowiek wy-
gląda inaczej niż naprawdę? Może wymyśla, jak kto powi-
nien prawidłowo wyglądać i wtedy go maluje? Nie chcia-
łabym być jakaś odmieniona. Może on patrzy i widzi coś,
czego inni ludzie nie widzą? Może widzi wyraźniej, a mo-
że wszystko poprzestawiane i jak za mgłą? Są przecież
obrazy, gdzie nic nie można zobaczyć, a ludzie się za-
chwycają. Jak te obrazy w domu wujka i cioci. Może lu-
dzie bogatsi widzą inaczej niż biedni? Może to są obrazy
tamtego malarza? - pomyślałam. Tylko że on chyba nie
był bogaty, miał stare buty i taki sam samochód. Więc
chyba nie mógł malować tak, jak widzą ludzie bogaci?
Zresztą, po co by miał chodzić po Świniarach, jeżeli miał-
by namalować coś, co nic nie przypomina? Chociaż i ja
sama czasem patrzę na coś, a myślę o czymś zupełnie in-
nym i wymyślam najdziwniejsze rzeczy, a tutaj sobie pa-
trzę na drzewo czy na Piotrka Firleja idącego do krów.
168

T raz też myślę o malarstwie, chociaż wszystko, co się
.wdarzyło w moim życiu, niczego normalnego nie przy-
mjna- jest dziwne, niezrozumiałe jak paski i rozrzuco-
ne plamki na tych obrazach.
Odwróciłam się i chcę pospać, lecz słyszę, że za drzwia-
mi ktoś coś mówi. Wiedziałam, że to ciocia, ale dlaczego
mówiła dziwnie, odmienionym głosem? Nasłuchiwałam.
Nie mogłam nic a nic zrozumieć. Ciocia kilka razy krzyk-
nęła, potem chyba płakała, jakby na nią ktoś krzyczał, ale
nie słyszałam nikogo. Czy po tym, co mnie spotkało, mo-
głam się nie bać? Ale, już wiecie, że jestem strachliwa,
ale jeszcze bardziej ciekawska. Chciałam na paluszkach
pójść podglądnąć ciocię, ale byłam strasznie osłabiona.
Przez szparkę w drzwiach widziałam kawałek korytarza
z białymi rzeźbami i głowami na ścianach. Były tam złoci-
ste drzwi i zza jednych doleciał głos cioci. Kłóciła się
z kimś, kogo nie było, śmiała się, czasem długo milczała
i tylko chodziła. Bardzo chciałam zobaczyć, o co tu cho-
dzi, lecz nie mogłam, ledwie poruszałam głową, taka by-
łam zmęczona. Wtedy ciocia przyszła do mnie, postała,
poprawiła kocyk i wyszła. Na szczęście teraz już nie zam-
knęła złocistych drzwi, więc mogłam ją troszeczkę przez
szparki podpatrywać. Chodziła, stawała, mówiła, machała
rękami, zasłaniała oczy i znowu mówiła. Jak coś takiego
zrozumieć? I wtedy pomyślałam, że wujka w domu nie
ma, więc ciocia rozmawia z duchami. Poczułam ciarki
na skórze. Zrobiło mi się bardzo zimno, chociaż byłam
spocona.
Wtedy wrócił wujek. Już w korytarzu głos cioci stał się
normalny. Zrozumiałam, że wujek może nic nie wiedzieć
0 jej dziwnych sprawach. Jak mogłam mu powiedzieć?
Czekałam, aż wujek do mnie zajrzy, ale jakoś tak i myśli
1 obrazy skleiły się w coś ciężkiego, że poczułam straszne
169
zmęczenie i zasnęłam. Przez sen czułam, że mierzono mi
temperaturę, coś wsuwano do buzi, coś popijałam i nie
miałam siły otworzyć oczu. Gdy je otwierałam, też wi-
działam tylko latające plamy, albo ktoś wchodził i wycho-
dził, jak we śnie. Obrazy na ścianie też zmieniały się, były
większe lub mniejsze, a czasem otwierały się jak wielkie
paszcze, w które mogłam wpaść. Na szczęście zawsze
udawało mi się za coś złapać, sama nie wiem, za co.
Otworzyłam po raz kolejny oczy i nagle wszystko zo-
baczyłam tak wyraźnie, jak wykrojone z papieru i przy-
klejone. Za oknem padał deszczyk, który chyba przemy-
wał świat, żebym mogła jak najwięcej obejrzeć. Patrzy-
łam i patrzyłam za okno, myśląc w jednej chwili o tym
wszystkim, co mnie spotkało. Zaczęłam rozumieć, że
Marek Piecek nie żyje, że jestem w domu wujka, w To-
runiu, że obrazy to są namalowane na czymś farbki, któ-
re tylko coś udają. Zrozumiałam także, że chorowałam,
ale już mi lepiej. No i w chorobie wydawało mi się, że
widzę zjawiska niezwykłe, coś się zmieniało, rozmawia-
łam, chodziłam. Nie, nie chciałam myśleć o dziwadłach,
które mi przyszły do głowy! Nieraz zmokłam, pchając
mamy wózek w czasie deszczu, a jeżeli wtedy powiał
wiaterek, przeziębiałam się, miałam gorączkę i wtedy
chorowałam, a do mnie nadlatywały czarne kwadraty
i tak mnie ogarniały, że czułam je w rękach i w ustach,
jakby były smakiem. Gdy się pojawiają, wiem, że jestem
chora. Ale w domu wujka ich nie poczułam, więc co -
nie chorowałam? Po tym wszystkim wolałam jednak być
chora.
Odwróciłam się. Na stoliku przy moim posłaniu było
pełno lekarstw, termometr, talerzyki, kubeczek, watki,
jakby tutaj leżała wcześniej osoba bardzo chora. Więc jed-
nak chorowałam? Zagadka goni zagadkę.

PRZEPROWADZKA
Znowu w pokoju za złotymi drzwiami rozległy się dziwne
głosy. Zmieniały się niezwykle, jak gdyby było tam kilka
osób i wciąż przychodziły nowe. Od czasu do czasu odzy-
wała się ciocia, prawie krzyczała. Co tam się dzieje? -
myślałam i zastanawiałam się, czy tam nie pójść, zoba-
czyć. W końcu ciekawska jestem bardzo, a gdybym się
dowiedziała, co może się stać? Zdawało mi się, że niekie-
dy te białe głowy wiszące na ścianie korytarza poruszają
się, by coś powiedzieć. Chociaż na pewno tylko mi się
zdawało. Czyje to były głowy?
Potem zadzwonił telefon. Ciocia wyszła z pokoju. Była
w czarnej, cienkiej, długiej sukni, wyglądała jak coś po-
strzępionego. Rozmawiała, kłóciła się przez telefon, a po-
tem wyszła z domu. Nawet do mnie nie zajrzała. Co teraz
zrobiłoby każde ciekawskie jajco, takie jak ja? Oczywiś-
cie, wstałoby i poszło po cichu sprawdzić, kogo ciocia zo-
stawiła w pokoju. To nie było trudne, ciocia nie domknęła
złocistych drzwi. Więc wstałam i poszłam, opierając się
0 ścianę. Wydawało mi się, że nie mam nóg, ale jakoś
szłam, więc chyba były.
171
r


Naprawdę, nie bałam się, wzięłam jedną, czarną, posrebrzoną,
z piórami sterczącymi jak wielkie rzęsy.
przez korytarz było najtrudniej przejść. Jest wielki. Te
głowy wiszą i patrzą. Złapałam klamkę złocistych drzwi
i trzymając się, poleciałam do przodu, jakby te drzwi
mnie przeniosły. Ale w pokoju cioci nikogo nie było. Tyl-
ko krzesła stały tak, jakby przed chwilą wyszło stąd kilka
osób. Na krzesłach leżały różne stroje. Spodnie, suknie,
czapki, rajstopy. Więc te osoby nie zdążyły się nawet
ubrać, gdy nadeszłam? Były gdzieś, pochowały się? Jeżeli
tak, to w szafie, gdzie indziej? Otworzyłam szafę. Niko-
go w niej nie było, tylko wisiały dziwne maski. Patrzyły
na mnie dziurkami w oczach. Naprawdę nie bałam się,
wzięłam jedną, czarną, posrebrzoną, z piórami sterczący-
mi jak wielkie rzęsy. Nałożyłam i popatrzyłam na siebie
w lustrze. Maska zasłoniła moją twarz. Druga maska była
jeszcze straszniejsza, wyglądałam w niej okropnie! Na ko-
niec założyłam coś, co wystraszyłoby całe Świniary: nie
umiem opisać takiej maski, różowa, z kołami po bokach,
a zamiast nosa coś metalowego. Stałam przed lustrem,
przyglądałam się postaci, w którą się zamieniłam, gdy
usłyszałam samochód wujka. Chciałam uciec, ale nogi
tak mi się zaplątały, że upadłam. Wtedy spróbowałam
przesunąć się na rękach do swojego posłania, ale wujek
już otworzył drzwi.
172



ZWIĄZANIE
Gdy wszedł, chciałam się roześmiać, otworzyłam usta
i oczywiście nie powiedziałam słowa. Zapomniałam o swo-
im zaginionym głosie. Leżałam, patrząc na wujka, a on stał
jak zamurowany i nie wiedział, co robić. Domyśliłam się
dlaczego, ciągle miałam na głowie maskę i to ona tak go
przestraszyła. Zaśmiałam się cicho, chciałam wstać ale
wujek kucnął przy mnie, kazał się nie ruszać i zaniósł do
łóżka.
Potem przyjechała pani doktor i badała mnie, badała,
a mnie to jakoś śmieszyło. Zdarzyło się już przecież, że
byłam niewidzialna, nie mogłam niczego wziąć do ręki,
a tutaj stało się to samo i mnie tylko śmieszyło. Chociaż nie
to samo, byłam widzialna. Nawet to poczułam! Czy osoba
niewidzialna może dostać zastrzyk i aż podskoczyć? A ja
dostałam i podskoczyłam, ale nie pisnęłam. Zresztą, wi-
dzialna na pewno byłam.  Wujek siedział przy mnie,
głaskał, coś mówił, potem siadała ciocia i mówiła jeszcze
więcej. Opowiadała historyjki, których nie mogłam zrozu-
mieć. Jakoś nic mnie nie interesowało, tylko moje własne
sprawy. Obudziłam się, znowu dostałam zastrzyk i po ja-
kimś czasie usiadłam, a nawet wstałam z łóżka i poszłam
174

do okna. Patrzyłam sobie, a tutaj ktoś po cichu podszedł,
podniósł mnie i zaniósł pod koc. To był wujek.
- już lepiej - powiedział. - Zobaczysz, że wszyst-
ko będzie  dobrze.  Mówiłem ci,  że ty  sobie leżysz,
gdzieś bez przerwy, dzień i noc, mądrzy ludzie pracują
nad najróżniejszymi lekarstwami. Ale nie przesadzaj, mu-
sisz jeszcze leżeć.
Muszę? Nie mogłam, miałam tyle spraw do załatwienia,
a tutaj muszę leżeć? W końcu wstałam i przeszłam po ca-
łym domu. Otworzyłam drzwi złocistego pokoju. Ciocia
siedziała w fotelu, ręce miała opuszczone, jak gdyby spała
albo umarła? Przestraszyłam się, ale ciocia wstała, pode-
szła ostrożnie, złapała mnie za ręce i objęła. Czy ktoś taki
może być niedobry? Zaniosła mnie do łóżka, zadzwoniła do
wujka i po chwili wujek był w domu. Słyszałam, jak rozma-
wiają w korytarzu i zrozumiałam, że się cieszą. Tak było
naprawdę, wujek pozwolił mi się ubrać i chodzić po domu.
Wszystko było pootwierane, mogłam wszędzie zaglądać,
nikt mi nie przeszkadzał. Zdawało się, że wujostwo miesz-
kają w normalnym domu, że nic tu niezwykłego się nie
dzieje. Ale następnego dnia wujka nie było, a w pokoju za
złocistymi drzwiami działy się rzeczy tak niezrozumiałe, że
siedziałam pod kocem i nie wiedziałam, co robić. Ktoś ko-
goś musiał chyba bić albo się znęcać? Ktoś płakał, ktoś
inny krzyczał, coś stukało, a potem już nic, tylko była biega-
nina, bieganina i nagle swoim głosem mówiła ciocia. Wte-
dy wszystko się uspokajało. Wiedziałam, że ciocia jest dla
tych osób kimś ważnym, ale kim? I wtedy przypomniałam
sobie o Luizach, bo one też trafiały do domu, którego nie
znały. Wymyśliłam ich życie, a jeżeli to wszystko się jed-
nak stawało? Może Marek wykonywał najróżniejsze moje
pomysły? Czy on zastanawiał się nad czymś, co robi? Dla
niego najważniejsze jest, żeby coś powstało, nic poza tym.



UWOLNIENIE
Po powrocie wujek wyjął z torby blok, kredki, wszystko
nowe, pachnące, inne niż moje zużyte domowe przybory.
- Zobaczymy, czy przez tydzień choroby nie zapom-
niałaś, jak się rysuje - powiedział.
Ale mnie zatkało! Naprawdę chorowałam cały tydzień?
Wydawało mi się, że najwyżej dwa dni! Czas nie jest gu-
mowy, żeby się rozciągać, więc co się stało? Czekała
mnie jeszcze jedna niespodzianka: nie wróciłam do duże-
go pokoju, ale wujkowie zaprowadzili mnie na piętro, do
mniejszego pokoju, z ukośnymi ścianami. To miał być
mój pokój.
Jak to, mój? - chciałam zapytać, lecz nie mogłam. Cie-
szyłam się z takich niespodzianek, ale smuciłam, no bo jak
to - mój? Dom wujka i cioci nie był przecież moim. Mój
czekał tam, w Świniarach. Poza tym, jeżeli nie było mnie ty-
dzień, co działo się z mamą? Jak o to wszystko zapytać, kto
powie mi prawdę?
Ten pokój na piętrze był niebiesko-biało-granatowy. Na-
wet łóżko przykrywała niebieska pościel w granatowe
gwiazdki. Ciocia otwierała szafki, gdzie czekały ubrania,
buty, pudełka. Wujek wysuwał szufladki stolików, gdzie
176

• coś było, jak gdyby pokój czekał na mnie od dawna.
Albo ktoś mieszkał w nim przede mną. Wiedziałam, że
muszę z wszystkim być ostrożna. Pytać i tak nie mogłam,
ale musiałam trochę udawać, że z wszystkiego się cieszę.
- To twoje królestwo - powiedział wujek i wyszedł.
Wydawało mi się, że podsłuchują pod drzwiami, nie usły-
szałam przecież kroków na schodach. Dlaczego mieliby
mnie podsłuchiwać? A jeżeli w ścianach są otworki, przez
które można mnie widzieć? Albo w suficie? Przyglądałam
się wszystkiemu, ale tak, żeby nikt nie domyślił się, że
sprawdzam. Z drugiej strony, kto mógłby mnie podglądać
i po co? Czy jestem tajemnicza, coś ukrywam albo spoty-
kam się z dziwnymi osobami? Na pewno nie. Jestem zwy-
czajna, więc możecie sobie patrzeć. W nosie dłubać nie
będę, głupich min też nie zrobię, żadnych obrzydlistw też
nie podglądniecie.
Byłam więc sto kilometrów od Świniar - pomyślałam
nagle i wydało mi się, że wszystko porozsuwało się jak li-
stewki, których nie można pozbierać. Miałam tu pozostać?
Przestraszona przypomniałam sobie, że przecież mój głos
też pozostał daleko, w innym miejscu. Na wszelki wypadek
weszłam pod niebieską pościel, a gwiazdy na niej zafalo-
wały jak woda. Na stoliku leżał blok rysunkowy i kredki.
Żeby o oddaleniach nie myśleć, zaczęłam rysować.
Najpierw narysowałam ten pokój, okno i gałęzie drzewa
wiszące za nim. Narysowałam to nie wiadomo po co.
Zawsze rysowałam z jakiegoś powodu: żeby pokazać coś
mamie, coś sobie przypomnieć, a po co narysowałam ten
pokój? Patrzyłam na rysunek jak na list napisany do ni-
kogo. Więc drugi rysunek musiał być po coś: chciałam
siebie rozweselić. Rysowałam dróżkę nad nasz kanałek.
Wszystko było dobrze do chwili, gdy musiałam naryso-
wać mostek. Jak powinien wyglądać? Narysowałam ten
177

po odmianie, z daszkiem, z okienkami, z tym wszystkim,
co wymyśliłam. Dalej, na łączce narysowałam fontannę.
Była w cieniu, tylko kaptur Marka sterczał wyraźnie jak
czubek wieży. A potem dorysowałam butelki na ścieżce.
Przy każdej narysowanej butelce, kieliszku przypomina-
łam sobie coraz lepiej to, co się wydarzyło, i aż mi ręka
drżała ze śmiechu. Rysunek na pewno byłby niezrozu-
miały dla kogoś, kto nie wie, o co tu chodzi. Naprawdę
wszystko było podobne, może nawet bardziej podobne do
tego, co wymyśliłam, od tego, co wykonał Marek.
Wzięłam następną kartkę i narysowałam wieżę. Czy
gdyby jej nie było, wiedziałabym, jak wygląda? Nigdy nie
widziałam takiej dziwnej budowli. Albo karuzela? Też na-
rysowałam ją dokładniej, niż wiedziałam, jak powinna wy-
glądać. Nawet miotłowate ogony karuzelowych Borysów
były jak trzeba! Narysowałam ich osiem, dwa psy zasłaniał
kolorowy słup, wokół którego obraca się karuzela. Dory-
sowałam dzieci patrzące na karuzelę. Miała być Magda
Jankowska, Piotrek Firlej i Walczaki, ale nie wyszli mi
najlepiej, nikt by ich nie poznał. Trudno, nie widziałam
ich od dawna, nawet na siebie nie patrzyłam, jeżeli to
wszystko prawda, od tygodnia. Chciałam narysować mu-B
rek przed domem Bojkowskich, lecz to było za nudne.™
Nie dokończyłam i zaczęłam bazgrać latające butelki, kie-
liszki i to mnie dopiero na dobre rozbawiło. Było tego
tającego świństwa więcej niż komarów i much razen
wziętych!
Gdy wieczorem zaszedł wujek i pooglądał moje rysun-
ki, powiedział:
- Rysujesz jak wcześniej, ręce masz sprawne, oczy
też, to najważniejsze. Gdybyś jeszcze mogła powiedzieć,
co takiego przedstawiają twoje rysunki?
Więc wujek niczego nie poznał?
178
Jak to, nie poznajesz? - zapytała zdziwiona ciocia,
która też do mnie przyszła. No, pomyślałam, na szczęście
ocia wie, o co tu chodzi. A ciocia, oglądając rysunki,
mówiła do wujka: - To karuzela, nigdy nie widziałeś
karuzeli? A tutaj mamy wieżę wybudowaną na kosmicz-
nej planecie. Na tym rysunku jest chiński domek, jak
bajki o czarodziejskim imbryku. Nawet widać kogoś
w chińskim kapeluszu plecionym z ryżowej trawy -
zmyślała ciocia, patrząc na fontannowego Marka.
__Ja tutaj widzę tylko ulicę, nad którą latają puste bu-
telki, kieliszki - śmiał się wujek, patrząc na kolejny ry-
sunek.
- Bo to jest ulica latających szklanych naczyń - po-
wiedziała ciocia, patrząc na mnie wesoło. Zdawało się jej,
że ma rację.

POSZUKIWANIE
Jak to możliwe, że wujek i ciocia nie poznali niczego, coi
narysowałam? Może udawali? Ale dlaczego? Czy jest ta-
jemnica, którą muszą ukryć przede mną? Wiedziałam już,
że ciocia zachowuje się dziwnie, rozmawia z kimś, krzy-
czy i tak dalej, a wujek? No nie, wujkowi Darkowi zawsze
wierzyłam i teraz też wierzę, ale jeżeli ciocia go oszukuje?
Może z ciocią Basią stało się coś, czego nikt nie wie i naj
jej miejscu pojawiła się inna osoba? Pomyślałam o strasz-
nych maskach w jej pokoju, a nawet te złociste drzwi wy-
dawały mi się jakieś nienormalne. Po co komuś takie? Jak
do skarbca, zamczyska lub znikającej sali. Wszystko za-
mieniało się w wielką zagadkę. Gdybym chociaż mogła
z wujkiem o tym porozmawiać! Może i utrata mojego
głosu ma z tym coś wspólnego? Teraz sobie przypo-
mniałam, że Ewa Michalska z fotografii na cmentarzu wy-
dawała mi się podobna do cioci, a przecież tam, gdzie spo-
tkałam Marka, była ta Ewa Michalska, i właśnie wtedy mój
głos wskoczył w Cecylię. Wiedziałam o tym, ale nie
mogłam nikomu opowiedzieć. Jedynym ratunkiem były
moje rysunki, musiałam wszystko najstaranniej naryso-
wać i pokazać wujkowi. Musiałam zrobić to w tajemnicy
180

dla tego jak najszybciej. Wiedziałam, że nie mam czasu,
tajemnicze zjawiska wkrótce mogą wszystko zmienić na
zawsze i zaprowadzić nas nie wiadomo dokąd.
Wujostwo pocałowali mnie na dobranoc i wyszli. I wtedy
przypomniałam sobie, że był ktoś, kto mógłby mi pomóc.
- Marku, Marku, słyszysz mnie? - zapytałam bez
głosu, ale i tak na wszelki wypadek schowałam głowę pod
koc> - Marku, ty przecież wiesz, że tak naprawdę nie
rozmawiasz z Cecylią Rostocką, ale ze mną, Zosią Pie-
trzak, mam rację? W takim razie, jeżeli mnie słyszysz, wy-
konaj coś, na przykład niech za oknem zaświeci latarnia
i wszystko rozjaśni.
Wymyśliłam latarnię dokładnie i czekałam, ale nic nie
powstało ani od razu, ani po dłuższym czasie.
Wymyślałam inne prośby, na nic. Zrozumiałam, że
w tym miejscu Marek mnie nie słyszy. Więc było tak,
jak mówił w autobusie Sebastian, że duchy trzymają się
miejscowości, w których żyły? Może tak? Na pewno tak,
inaczej Marek musiałby się zdradzić. A jeżeli po prostu
Cecylia Rostocką znajdowała się daleko od niego i dlate-
go nie słyszał?
- Cecylio - szepnęłam do niej - słyszysz? Błagam
cię, odnajdź Marka Piecka, stań blisko niego, mam mu
coś do powiedzenia, pomóż mi.
Poczekałam jakiś czas i spróbowałam do Marka po-
wiedzieć, ale - na nic. Poczekałam jeszcze kilka minut
i znowu nic się nie stało. Tam, gdzie znajdują się oboje,
nie ma wielkich odległości, więc Cecylia powinna Marka
szybko odnaleźć, gdyby mnie tylko usłyszała. Okazało
się, że byłam bezradna, pozostało mi tylko rysowanie.


RYSUNKI ZDARZEŃ
Jeżeli komuś się wydaje, że narysować po kolei to, co się
wydarzyło, jest proste, niech spróbuje! Podzieliłam kart-
kę na osiem kratek i zaczęłam rysować.
W pierwszej kratce jesteśmy z mamą na cmentarzu,
stoimy przed grobem Ewy Michalskiej, skąd patrzy jej
fotografia. W drugiej kratce stoimy przed grobem Mar-
ka Piecka, patrzymy na sztuczne kwiaty. W trzeciej zbie-
ram kwiaty, a tam, spod ziemi wychodzi Marek z kosą
i wyciąga do mnie ręce. Marka narysowałam jak wtedy
na mostku, w kapturze.
Czwarty rysunek: idziemy ciemnym korytarzem, a Ma-
rek już dochodzi do jasnego wyjścia. Widać dużo ciemno-
ści, tylko moje oczy i kaptur Marka są oświetlone przez
jasne promienie w dali. Spodobał mi się ten tajemniczy
rysunek.
W kolejnej kratce znowu narysowałam cmentarz. Stoję
tyłem, przy grobie swoim i moich rodziców, patrzę na na-
pisy. I w tej chwili przypomniałam sobie o najważniej-
szym: byłam tam niewidzialna, oczywiście... ale jak to
narysować? Zamazałam rysunek i na następnej kratce na-
rysowałam prawie taki sam, a siebie jako niewidzialną
182
chmurkę, która tylko troszeczkę przysłania niektóre miej-
sca. Marek w swoim kapturze biega i szuka tej chmurki,
rysuneczek wyszedł bardzo śmiesznie! Nie mogłam
się nadziwić, że wymyśliłam, jak się rysuje ducha. Kiedy
mi się to udało, następne kratki zarysowywałam już bar-
dzo szybko, z ciekawością szkicując siebie jako chmurkę
lekko przypominającą człowieka. Ta chmurka chodziła
po tamtych tajemniczych Świniarach z Markiem, a Ma-
rek wykonywał z niczego różne rzeczy. Wychodziły z jego
rąk promienie i jak rzeczka układały się w drogę. Przed
przystankiem wypłynął z jego palców murek.
Czy to nie tajemnicze, że człowiek może narysować coś,
co przeminęło albo się nigdy nie wydarzy, albo może kie-
dyś nastąpi? Jak to się dzieje, że akurat ja potrafię robić
takie rzeczy? Zastanawiałam się nad tym i zasnęłam. Gdy
otworzyłam oczy, wujek stał obok i trzymał w rękach
kartkę. Tak chciałam, żeby wszystko zrozumiał!
- To wygląda jak komiks - powiedział. - Widzę, że
jego bohaterem jest ten sam stworek, którego już wcze-
śniej narysowałaś. Trójkątna głowa, grubasek, z które-
go rąk wylatują jakieś rzeczy. Kim on jest? A ta mgiełka
kręcąca się obok niego? Czasem przypomina postać, a cza-
sem zupełnie nic...
Wujek przestał mówić, gdy zobaczył kratkę z rysun-
kiem grobu moich rodziców i moim. Położył kartkę i od-
szedł bez słowa. Rozbudziłam się na dobre, więc zrobiłam
kratki na następnej kartce i rysowałam dalej.
Więc najpierw idziemy za Cecylią Rostocką, a na łące ko-
pie pies, Borys. Na drugiej kratce zaglądam do swojego
domu, w którym siedzą dziadkowie odwróceni plecami.
A potem było coraz trudniej narysować. Siedzi na krze-
śle Marek, siedzi zakryta włosami Cecylia, a między nimi
mgiełka - ja. Na stole stoi kula, a do niej przykładają
183
ręce dziadkowie i pani Ewa Michalska. I dobrze, lecz c
dalej? Jak narysować słowa? Nie mogłam wpaść na żaden
pomysł, chociaż - wydaje mi się - wy już wiecie, Co
trzeba było zrobić! Każdy człowiek, który pomyśli chociaż
przez chwilkę, a ma kartki, kredki i chce coś komuś powie-
dzieć, domyśli się, co zrobić. A ja byłam chyba jakaś otę-
piała, skoro dopiero po wielu chwilach zrozumiałam, że
trzeba po prostu napisać, co kto mówi. Przypomniałam so-
bie, co wujek powiedział o komiksie, a w komiksach ludzie
mówią literowymi chmurkami! Więc w jednej chwili dory-
sowałam te chmurki i w każdą wpisywałam wypowiedzia-
ne słowa. Pani Michalska wzywała mamę: „Duchu Krysty-
ny, czy jesteś tu? Odezwij się, Krystyno".
Druga chmurka wylatywała z miejsca, gdzie siedziałam
ja, niewidzialna, dolatywała do kuli, odbijała się i mówiła
napisem: „Ale głupota!"
Chmurki ze słowami rozbawiły mnie na dobre. My-
ślałam, że wszystko powtarza się naprawdę, chociaż było
tylko narysowane. Na kolejnych rysunkach moje słowa
powiedział obrazek ze ściany, potem żyrandol, na końcu
Cecylia Rostocka. Na kolejnym rysuneczku Marek, Cecy-
lia i niewidzialna ja wyszliśmy z domu i rozmawialiśmy
tak, że chmurka ze słowami wylatywała ze mnie, przecho- I
dziła przez Cecylię i pojawiała się przed Markiem, który
na nią odpowiadał w swojej chmurce. Powiem wam, że
niektórych rozmów w ogóle wcześniej nie było! Wymy- |
siałam je sobie. Każde słowo można było wpisać i tak nic
by się nie zmieniło.
Ręka mnie rozbolała: jak mogłam tak dużo narysować
w ciągu jednego dnia? Szybko zrozumiałam: przecież nie
miałam żadnych obowiązków! Po raz pierwszy zostałyśmy
rozdzielone z mamą taką odległością. Co mama o tym my-
ślała, czy mogła komuś odpowiedzieć, poskarżyć się?
184
Wtedy postanowiłam, że wszystko, co narysuję, wy-
ślę do niej. Nikt lepiej nie zrozumie moich rysunków.
No więc rysowało mi się jeszcze przyjemniej. Najtrud-
niej było mi zgadnąć, w jaki sposób wydostałam się
stamtąd, gdzie był Marek i Cecylia. No bo jak? Najdziw-
niejsze zjawiska muszą od czegoś zależeć, a nie stają się
po prostu, jak myśl. Szłam wtedy, spieszyłam się, żeby
wrócić do mamy i nagle byłam z powrotem? Dlaczego,
co mnie przeniosło? Nikt nie wie, więc dlaczego ja bym
miała zgadnąć? No nic, trzeba rysować dalej - posta-
nowiłam i rysowałam wszystkie śmieszne wydarzenia ze
Świniar.
Nie lubię rysować swojej buzi, więc kiedy już muszę, ry-
suję swoją postać z tyłu albo z odwróconą głową, żeby jak
najmniej mieć kłopotu. Teraz też tak siebie narysowałam,
w ubraniu, które przeważnie noszę: spodnie dżinsowe, te-
nisówki i koszulka z napisem „Coca-Cola" na plecach.
Idzie taki ktoś, nawet nie wiadomo, czy to dziewczynka,
czy chłopak i wymyśla wielką wieżę. Patrzy na puste pola,
a z głowy wydostaje mu się chmurka, w której jest nary-
sowana ta wymyślona wieża. Ale nie, pomyliłam kolej-
ność: najpierw była karuzela. Więc ta sama osoba, ja, stoi
tyłem do trawniczka Walczaków i wymyśla w chmurce
karuzelę. Po chwili karuzela już stoi, biegną do niej dzie-
ci, a jedno dziecko, Walczak mówi w swojej chmurce: „Te
psy są jak nasz Borys!"
Teraz dopiero powinien być rysunek z wieżą, a że nary-
sowałam go wcześniej, ponumerowałam kolejność, żeby
mama wiedziała, jak na nie patrzeć. Wieża wyszła mi do-
brze. Wokół niej wszystko jest już czarne, tylko czerwone
słońce zachodzi, oświetlając czubek wieży. A tam, na jej
szczycie stoję ja i patrzę. Takiej malutkiej postaci nikt
chyba nie może rozpoznać, więc narysowałam przy niej
185
mówiącą chmurkę i napisałam w niej: „Poznajesz, mam
kim jestem?"
Później było łatwiej, ponieważ rysunek z mostkiem
i fontanną już miałam, to dołączyłam go do tamtych kar
tek. Był większy, zajmował jedną stronę, jak by coś wię-
cej znaczył. Patrzyłam na niego, patrzyłam i rozbawił
mnie tak, że gdybym miała głos, na pewno bym się ro-
ześmiała. Ale nie miałam, więc tylko trzęsłam się pod
kocem i patrzyłam, przypominając sobie różne powie-
dzenia Marka Piecka. Chciałam go tak bardzo zobaczyć,
że w myślach mówiłam do siebie: „Gdzie jesteś, Markuj
chciałabym na ciebie spojrzeć". Gdy tak myślałam, przy-
pomniałam sobie jego najgłupsze słowa i napisałam je
w chmurce, którą umieściłam na rysunku, obok fontanł
ny: „Któś-cóś".

i'
ZDZIWIENIE

Wtedy coś tak nagle przemknęło przez pokój, jak gdyby
dmuchnął przeciąg, nie wiem, ponieważ zamknęłam oczy.
Były jeszcze zamknięte, gdy usłyszałam dziwne odgłosy.
Otworzyłam. Znienacka znalazłam się w Świniarach! Ejże,
to niemożliwe - powiedziałam do siebie, a jednak, gdzie
mogłaby stać ta wieża, gdzie mogłaby kręcić się karuzela
z Borysami? Musiałam się uszczypnąć, spróbowałam,
a tu nic nie boli, chociaż szczypię... nie, nie szczypię, bo
nie mogę siebie odnaleźć. Nie widzę ani kawałeczka sie-
bie, ani palców, nóg, najmniejszej choćby drobiny. Roz-
glądam się i trafiam wzrokiem na Marka, a obok niego
stoi Cecylia. Znowu znalazłam się w tamtych Świniarach?
Tak, niestety i na szczęście. Był dzień, kręciła się karuze-
la, ale nikogo nie interesowała.
-  Jak to się stało? - zapytałam, a powiedziała to Ce-
cylia.
-  Co? - zapytał Marek
-  To, że znowu tu jestem - odpowiedział mój głos
z Cecylii.
-  Ale gadasz głupstwa! Chcesz powiedzieć, że tu cie-
bie nie było?
187
-  Nie było mnie przynajmniej tydzień.
-  Gadasz durne głupoty! Wcześniej też cóś mówiłaś
ale nie można zrozumieć, tak gadałaś. Ale co mnie to ob-
chodzi? Dobrze, że nareszcie mówisz normalnie. Wi-
dzisz, że wszystko tutaj już zostało wykonane? Co mam
teraz robić?
-  Czemu na karuzeli nikt się nie bawi? - zapytałam
przez Cecylię.
-  Tego nie wiem. Ja zrobiłem jak trzeba, kręci się, są
te psy, lampki, a reszta mnie nic a nic nie obchodzi.
-  Wieża też jest pusta - zobaczyłam.
-  I co z tego?
-  Nikogo ona nie interesuje? Cecylio, ty byłaś na
wieży?
Cecylia poruszyła się, popatrzyła wokół, ale nie mogła
odpowiedzieć.
-  Nie była - odpowiedział za nią Marek. - Ona jest
podobna do mnie, ją też takie cóś nie interesuje. Tylko że
ja lubię cóś robić, wykonywać, a ona tylko chodzi i cho-  |
dzi. Nawet nie wiesz, jak się namęczyłem, łażąc tam,
gdzie ona. Muszę być przy niej, żeby się dowiadywać, co
by tu jeszcze zrobić. Odejdę, a wtedy co? Sam to potrafię
tylko siedzieć. Chyba że cóś się zepsuje, wtedy bym na-
prawił. Ale u nas nic nigdy się nie zepsuło. Co jest zrobio-
ne, zostaje nie zepsute na zawsze. Chyba że ktoś popsuje.
Ale tu nikomu nie chce się nawet psuć. Mnie to dziwi, ale
nie interesuje.
-  Musimy wszystko obejrzeć - powiedziałam przez
Cecylię.
-  No nie, znowu mam łazić? Po co? Wszystko jest, naj-
drobniejsza rzecz, jaka być musiała, jest już zrobiona -
marudził Marek.
-  Wszystko?
188
-  Oczywiście!
Dziwiło mnie to i śmieszyło: co wymyśliłam w Świnia-
rach, znajdowało się tutaj, nawet to, czego Markowi nie
podpowiedziałam, powstało. Czy wystarczyło, że coś wy-
myślę, a to się tutaj stworzy? Musiałam sprawdzić.
-  A może jest tu gdzieś jezioro z wyspą? - zapyta-
łam przez Cecylię, a Marek popatrzył na nią z ważnością
i powiedział:
-  Chodzi ci o wyspę na jeziorze, gdzie mieszkają takie
małe głupolki?
Więc jednak już i ta wyspa była? Ucieszyłam się, cho-
ciaż mnie zatkało z wrażenia. Sama nie wiedziałam, jak to
możliwe, żeby zatkało kogoś, kto był niewidoczny nawet
dla siebie. Byłam jak wszystkowidząca myśl, ale myśl za-
tkana.
-  Chcesz mi powiedzieć, że stworzyłeś wyspę? - mu-
siałam jeszcze sprawdzić.
-  A kto? Tu nie ma nikogo poza mną, kto by chciał
cóś robić. Ile razy mam ci to mówić?
-  Ale dlaczego musiałeś ją wykonać?
-  Czyja się zastanawiam dlaczego? Musiała być, więc
zrobiłem.
-  Powiem ci w takim razie, że to ja ją wymyśliłam,
tak naprawdę nigdzie tej wyspy nie ma - spróbowałam
wytłumaczyć.
-  Nie ma?! Co ty mówisz?! Jesteś zarozumiała. Sznu-
rek to tak, ktoś wymyślił, czajnik, szyny kolejowe albo
dmuchawkę, co strzela z korków od butelki, ale wyspy to
nikt nie wymyślił, ona musiała być i dlatego jest.
-  Twoim zdaniem dlaczego musiała być?
-  Bo musiała. Są rzeczy wymyślone i takie, co być
muszą. Tak jak ja albo ty. Chociaż nie wiem, czy ty jesz-
cze jesteś? Cecylia jest, widzę, że jest, ale ty? Ale mnie to
189
nic nie obchodzi, ja się niczym takim nie interesuję. Ktoś
wymyśla, a ktoś produkuje. Oczywiście, że ważniejszy
jest ten produkujący, bo wymyślacz i tak nic nie wyko-
na. No spróbuj, zrób cóś, bardzo proszę, zobaczymy, czy
dasz radę?
Zdenerwował mnie trochę Marek Piecek, ale miał ra-
cję, cóż mogłabym tutaj wykonać? Narysować? W jaki
sposób, na czym? Upleść coś z witek? Gdybym tylko mia-
ła ręce, proszę bardzo, ale okiem? Marek chodził, czekał,
rozglądał się, a na koniec powiedział:
-  No, proszę, jakoś nic nie zrobiłaś.
Wiecie, jak się czuje człowiek, gdy jest bezradny? Tak
się poczułam ja, czyli moje widzące oko. No i dobrze,
niech ci będzie - pomyślałam sobie i straciłam chęć do
rozmowy.
-  I co tu teraz robić? - zastanawiał się Marek.
Przyłapałam go wreszcie.
-  A jednak sam widzisz, nic nie zrobisz, jeżeli ktoś ci
coś nie podpowie.
-  Wiesz co, ja tobie cóś muszę powiedzieć. Cały czas
mnie denerwuje, że ty tak głupio przekręcasz niektóre
słowa. Nikt ci tego wcześniej nie mówił? Chyba nie, bo
byś się poprawiła i wstydziła. Lubię ludziom pomagać,
kiedy cóś źle robią. Powiem ci: nie mówi się coś, tylko
cóś.
-  Co?! - wykrzyknęłam.
-  I jeszcze, zamiast ktuś, mówisz ktoś. To nieprawi-
dłowo, głupio i śmiesznie. Myślałem, co mnie do tego,
nie interesuję się tym, ale radzę ci po dobroci, jak mówić
poprawnie.
-  Co takiego słyszę? - wrzasnęła Cecylia moim gło-
sem i chyba sama się tego przestraszyła, wstała i zaczęła
odchodzić.
190
-  Nie złość się, ktoś cię musiał poprawić - poważ-
nie powiedział Marek. Tego było za wiele. Działy się róż-
ne sprawy, wszystko się pokiełbasiło, ale akurat to wy-
dało mi się najokropniejsze: ja, która tyle czytam i piszę,
mam bardzo dobre oceny z polskiego, muszę słuchać
rady osła, który mówi tak niepoprawnie? I co mogłam
zrobić? Kłócić się z nim, przekonywać, wyjaśniać? Prze-
cież poznaliście go, wiecie, co by to dało - nic! Moje
oko musiało trochę ochłonąć, więc sunęło nad trawą i do-
goniło idącą szybko Cecylię.
-  Słyszałaś, prawda? - powiedziałam do niej przez
nią. Nie odpowiedziała. - Na pewno chodziłaś do szko-
ły i wiesz, jak się mówi poprawnie, a Marek w gruncie
rzeczy był matołem. Same jedynki, czasem z litości jakaś
dwójka. Zresztą, wystarczy posłuchać jego mądrości: nic
go nie interesuje, nie czyta, nie ciekawi się niczym, tylko
by brał łopatę i kopał, kosił, coś dźwigał. Oczywiście, tu-
taj może się wydawać, że jest czarodziejem, z jego rąk
łatwo wydostają się różne przedmioty, ale wszystkie są
wymyślane przeze mnie. Nie wiem, jak to się dzieje, ale
to prawda.
-  Co ty tam mówisz? - pytał Marek, biegnąc za nami
przez trawę. Był już blisko, więc postanowiłam uciec i ja-
koś tak się stało, że Cecylia pomyślała o tym samym.
Uciekłyśmy od niego dobry kawałek, zwolniłyśmy. Znowu
coś jej tłumaczę, Marek nas dogania, więc znowu ucieka-
my. Zaraz, lecz jak to możliwe, że Marek musi przebierać
nogami, a Cecylia pędzi szybko jak mój wzrok? Jeżeli oboje
są stąd, nie może być takiej nierówności.
-  Poczekaj, nie zasuwaj tak - sapał Marek dogania-
jący nas.
Wtedy sobie pomyślałam, że uciekniemy w bok, na pod-
mokłe trawy, gdzie on nie wejdzie. I posunęłyśmy się tam
191

Zrobimy fikołka - pomyślałam, nic Cecylii nie mówiąc, i hop,
zrobiła.
Vawicznie. Tutaj staniemy - pomyślałam i stanęłyś-
my, a raczej zawisłyśmy nad mokradłami. Zaczynałam coś
podejrzewać.
Zrobimy fikołka - pomyślałam, nic Cecylii nie mó-
wiąc i hoP> zrobiła. Będziemy skakać na jednej nodze -
myślałam i Cecylia zaczęła skakać. Ja oczywiście tego
nie robiłam, nie musiałam, nie było mnie widać, poza tym
- skaczące oko?
__ Po co tam weszłaś? Nie lubię wody, nie wejdę tam!
- krzyczał Marek stojący daleko.
- Cecylio, ty jesteś mną? - zapytałam, a włosy Ce-
cylii rozsunęły się i odsłoniły jej piękną twarzyczkę. -
Ciebie tak naprawdę nie ma - domyśliłam się, a oczy
Cecylii obracały się tam, gdzie byłam ja, a przecież byłam
niewidoczna. Więc skąd mogłaby wiedzieć, w którą stro-
nę patrzeć, gdyby nie była mną?
192

JEZIORO
Marek nas nawoływał, a ja już wszystko wiedziałam: Ce-
cylia Rostocka była mną, tylko piękniejszą, taką, jaką
czasem chciałabym być. To niby jasne, ale nie można
tego zrozumieć. Zwłaszcza gdy zastanowiłam się, co ona
robiła tutaj, kiedy ja byłam tam, w Swiniarach, czy u wu-
jostwa?
Postanowiłam opuścić mokradła i popędziłyśmy jak dwa
wiaterki, przed nosem Marka, w kierunku wieży. Ale na
wieżę wjechałyśmy windą. Mój wzrok popatrzył z góry,
a Cecylia, okutana włosami, stała obok. No i okazało się,
że cała ta okolica sama jest jak wyspa otoczona ciągnący-1
mi się mgłami, a może te mgły to była zwyczajna pustka?
Może pustka tak właśnie wygląda?
Patrzyłam na mgliste, puste dale, a z jednej strony wynu-
rzało się jezioro. Nie było wyraźne. Gdy coś wymyślacie
ale nie wiecie, jak powinny wyglądać szczegóły, wyobra
żacie to sobie z grubsza, bez szczegółów. Takie było wy-
myślone przeze mnie jezioro. Najwyraźniejsza na nim by-
ła wyspa. Jak gdyby ktoś narysował ją lepiej od tego, co
było obok. Patrzyłam, patrzyłam i nic się nigdzie nie dzia-
ło. Poza jeziorem i kawałkiem drogi stworzonej przez
194
Marka dalej już nie było niczego, tylko najważniejsze
miejsca w Świniarach, które znałam najlepiej. Wszystko
inne zostało mgliste, ledwie widoczne. Więc tutaj było tyl-
ko to, co znałam, zmieszane z tym, co wymyśliłam -
zrozumiałam. Gdyby jednak znalazły się tu wszystkie
moje pomysły, to miejsce powinno być jak zbieranina naj-
różniejszych przedmiotów i postaci.
Zjechałam z Cecylią na dół, zbliżyłam się do Marka i po-
wiedziałam:
-  Masz rację, jezioro i wyspa są, chodźmy tam.
-  Wiedziałem, wiedziałem, że ktoś taki jak ty każe mi
tam iść. Po co? Nie lubię wody, a już te małe wariatki
zupełnie mnie denerwują. Dlaczego musiałem je wykonać?
Przecież nie mogłam mu niczego wyjaśnić. Powiedzieć
Markowi, że wykonywał to, co wymyśliłam? Już próbo-
wałam, wiadomo, jak się skończyło!
-  Idziemy i już! - powiedziałam przez Cecylię.
-  Dobrze, ale musisz wiedzieć, że niczego tak nie chcę,
jak tam nie iść.
-  Jeżeli masz coś lepszego do roboty, to zostań -
rozzłościłam się.
-  Jak mogę mieć cóś lepszego do roboty, kiedy wszyst-
ko jest zrobione? - powiedział trochę rozzłoszczony i jesz-
cze dodał: - Poradziłem ci, jak mówić, ale widzę, że mnie
nie posłuchałaś. I dobrze, co mnie obchodzi, że ktoś może
się uśmiać z twojego złego mówienia?


WYSPA
Poszliśmy nad jezioro. To znaczy, poszedł Marek, przed
nim szybciutko, prawie nie poruszając nogami, Cecylia
Rostocka. Ja śmigałam nad łąkami. Zatrzymaliśmy się bli-
sko brzegu, w dali widać było wyspę.
-  Powiem ci, że nigdy tam nie byłem - zdradził Ma-
rek. - Ot, wykonałem to jezioro, wyspę, ale sam nie
wiem, jak ona powinna wyglądać. A o tych małych wariat-
kach dowiedziałem się, nie wiem skąd. Ale tam są, na pew-
no. Ta łódka też została przeze mnie zrobiona. Wsiadamy,
nie mamy czasu - powiedział, jak by coś nas poganiało.
Z Cecylią weszli do łódki, która stała przy brzegu. Też niby
usiadłam na ławce, ale nie poczułam, że siedzę. Marek
wziął wiosło, odepchnął łódkę od brzegu, coś chlapnęło,
lecz nie zmoczyła mnie najmniejsza kropla, chociaż powin-
na. Marek wiosłował tak szybko, że dziób łódki kroił wo-
dę jak plasterki lodu na kałuży. Lecz im dalej byliśmy od
brzegu, tym wszystko stawało się mniej wyraźne, w koń-
cu sama nie wiedziałam, czy jesteśmy na jeziorze, czy na
czymś tylko zamazanym szarością.
-  To nie moja wina, że tu jest tak niewyraźnie - tłuma-
czył się Marek. - Ja tylko to wykonałem, a jak powinno
196
glądać jezioro daleko od brzegu, tego nie wiem. Wody
• lubię, nie wiem dlaczego, ale nie lubię. Ale ta woda jest
też jakaś nieprawdziwa.
Miał rację, wiosło wbijało się w wodę jak w kaszę. Do-
płynęliśmy. Pachniało jak w sklepie z kosmetykami, drze-
wa pochylały się, latały niezwykłe ptaki.
Wyspa była gdzieniegdzie wyraźniej sza, a gdzieś indziej
zamazana, jak w myślach: są miejsca, które widać dokład-
nie i takie mniej ważne, wymyślone z grubsza. Jeżeli nie
wymyślicie szczegółów, to ich tam na pewno nie znajdzie-
cie. Nawet nie wiem, czy wyspa miała być z piasku,
z gumy, plastiku, trawy czy z czegoś innego? Pachniały
nieznane kwiaty, przelatywały dziwne ptaki, tak że Marek
musiał się opędzać. Gałązki wisiały wszędzie, lecz mnie nie
drapały, nie przeszkadzały, sunęłam tu i tam, gdzie tylko
chciałam. Marek i Cecylia mieli gorzej, musieli przedzie-
rać się przez zarośla. Marek złościł się, że zrobił tyle chwa-
stów, ale szedł. Wymyśliłam, że wyspa musi być zarośnięta
i taka była, bez żadnych ścieżek. Gdy zobaczyłam pomniej-
szającą jabłoń, nie mogłam uwierzyć, że to wielkie drzewo
wymyśliłam tak dziwacznie. Było za duże jak na jabłoń,
gałęzie wychodziły daleko nad kaszowatą wodę.
- Te małe są na tym drzewie. Na pewno nas pod-
glądają - powiedział Marek. Podskoczył, zerwał jabłko,
już chciał ugryźć, gdy dobiegła Cecylia, zabrała i wyrzu-
ciła je do jeziora. Woda nie chlapnęła, tylko wkleiła w sie-
bie jabłko, jak duża kula plasteliny wkleja w siebie plaste-
linową kulkę. Marek bardzo się zdziwił, że Cecylia coś
wykonała, patrzył na nią i nie mógł uwierzyć, ale przypo-
mniał sobie, że nic go nie zastanawia i powiedział:
-  Jestem głodny.
-  Te jabłka wszystko zmniejszają - powiedziałam
przez Cecylię.
197
-  Skąd możesz cóś takiego wiedzieć?
Na szczęście inne jabłka były już dużo wyżej, nie mń ł
po nie sięgnąć, więc nie tłumaczyłam nic więcej.
-  Zmniejszające jabłka? - zastanawiał się, a potem
machnął ręką.
-  Cicho, słyszysz? - zaszeptałam. Nad naszymi gło-
wami słychać było cieniutkie głosiki.
-  Dla mnie to jest największa głupota - mówił Ma-
rek znudzony. - Ze wszystkiego, co zrobiłem, najbar-
dziej żałuję tej wyspy i tych gadających wariatek. Po c^
one są?
Na jednej gałęzi pojawiło się coś malutkiego, jak owad,
ale stało na dwóch nóżkach, miało niebieskie spodenki,
a na czubku tej istotki błyszczały jasne włosy.
-  To cóś wygląda jak dziewczyna, ale jest małe jak sza-
chy! - nabijał się Marek. - Normalny człowiek chce
być duży, a te są pomniejszone, ale jaja!
Mój wzrok zaczął się wspinać na drzewo. Na gałązkach
pojawiło się wiele małych główek. Wyobrażacie to sobie!
Widziałam je z bliska, a one, patrząc na Marka i Cecylię,
szeptały coś, czego nie słyszałam.
-  Najchętniej bym roztrząsnął to drzewo, żeby pospa-
dały jabłka. Cóś bym zjadł, przy okazji spadłyby i te głu-
polki - mówił Marek.
Małe istotki przestraszyły się jego pomysłu, szeptały,
niektóre zamykały oczka, żeby go nie widzieć.
I wtedy zauważyłam jedną, która odchodziła od pozosta-
łych w swoją stronę. Dokąd ona idzie? - myślałam i zo-
baczyłam malutki, pleciony domek z plecionymi drzwicz-
kami, do którego to maleństwo weszło. Domek kołysał
się jak huśtawka. Kim była mała istotka i kto zaplótł ten
wspaniały domek? Na pewno każdy już wie: to mogłam
być tylko ja, ale ja wymyślona, jako Luiza. Zbliżyłam oczy
198

•rżałam przez okienka małe jak szparki. Zobaczyłam
malutką siebie. Wyobraźcie to sobie! Małe wasze
zki, nóżki. Nos ten sam, ale malutki, oczy, włosy ucze-
ale nie grubsze niż pajęczynowe nitki. Ale co miałoby
e wydarzyć dalej? Nic mi nie przychodziło do głowy.
Mogłam tylko przypatrywać się swoim wymysłom.
__ stoimy i stoimy, nie wiem, co robić. Lepiej wracajmy,
to jest takie miejsce, że nie rozumiem, po co zostało stwo-
rzone. Nie mam tu nic do zrobienia - marudził Marek
i zaczął szturchać Cecylię.
Zastanawiałam się, czym go zająć i przypomniałam sobie
o pałacu rodziców Luizy. Wcześniej nie zastanawiałam się,
jak powinien wyglądać, a teraz przymknęłam oczy, popa-
trzyłam na drugi brzeg, gdzie powinien się znajdować i wy-
myślałam go. Był złożony z różnych pałaców i domów, ja-
kie widziałam. Był też trochę podobny do domu wujka
Darka. Przecież rzeźby w korytarzu wujka i te białe głowy
na ścianach są czymś niezwykłym.
- Ale jestem głupi! - wykrzyknął Marek i popatrzył
na drugi brzeg. - Myślałem, że wykonałem wszystko,
a zapomniałem o takiej sprawie?
No i zaczął po swojemu przebierać palcami, schylać
się, jak gdyby coś układał, ubijał i zadowolony gwizdał
głupią melodię, a ja mogłam zająć się tym, co mnie inte-
resowało.


UKRYTA ISTOTKA
Wiecie, że mnie nie było widać, więc mogłam tylko za-
glądać do plecionego domku. Był wymyślony, a teraz
istnieje, chociaż czy na pewno istnieje? Coś, czego nie
można dotknąć, nie powinno istnieć. Tak, a gwiazdy?
Oczywiście, te prawdziwe, a nie takie, o których mówił
Marek: gwiazdy - dziurki w ciemnym niebie. Jest bar-
dzo dużo rzeczy, które są, a których nie da się dotknąć.
Gwiazdy, słońce, dno oceanu, chmury, najwyższe góry,
krokodyle, dziwne istoty, które żyły kiedyś, dinozaury.
Nie można ich zobaczyć, dotknąć, więc są czy nie?
-  Patrz, co zrobiłem! - krzyknął Marek i pokazał
Cecylii coś stojącego daleko, na drugim brzegu. W dali
stał tajemniczy dom.
Mała istotka ze szczelinki w plecionce też patrzyła na
drugi brzeg. Znowu nic się nie działo, nikt niczego nie
robił. Wiedziałam, że tylko ja mogę coś podpowiedzieć,
ale nic mądrego nie przychodziło mi do głowy. Ale czy
zdarzenia wymyślone muszą udawać, że są mądre?
-  Znowu nuda - marudził Marek.
Zaczęłam złośliwie myśleć, żeby wszystkie maciupinki
skoczyły na niego i połaskotały. Tylko pomyślałam, a tu
200
po cichu schodzą. O nie! - przestraszyłam się i wy-
cofałam ten pomysł. Wróciły, a ja zastanawiałam się, jak
powinny wyglądać ich skrytki, dziupelki, pokoiki? Każda
winna mieć trochę inne, pomalowane inaczej, z okien-
kami, naczyniami z łupinek, mebelkami z patyczków i pu-
dełek po zapałkach.
- Nuda! - krzyknął Marek.
A gdyby Marek zakochał się w Cecylii? - pomyśla-
łam i zerkam, a on już do niej mówi:
- Jesteś bardzo ładna.
Musiałam uważać na swoje myśli. Niektóre są niegroź-
ne, ale są i niebezpieczne. Na przykład: Marek boi się
wody, a ja złośliwie myślę: niech się wykąpie i on już krę-
ci się przy brzegu, coś kombinuje. A ten pomysł mnie roz-
bawił do końca, zobaczymy, czy zrozumiecie, co pomy-
ślałam.
-  Marku - mówię - podaj mi wiadro.
-  Jakie wiadro? - Marek patrzy, oczywiście, na Ce-
cylię.
-  To obok ciebie.
Marek szuka, denerwuje się.
-  Coś ci się pokręciło - odpowiada. - Nie ma żad-
nego wiadra. Tu nie miało być wiadra. Nawet nie wiem,
jak wiadro jest zrobione.
-  Jak to? - udawałam zdziwioną. - Przecież on tu
zaraz przyjdzie i co powiemy?
-  Ktoś tu przyjdzie? Po co?
Myślałam, że spadnę z drzewa ze śmiechu, o ile oczy-
wiście sam wzrok może z czegoś spaść. Marek powie-
dział „ktoś"? - sam nie mógł w to uwierzyć.
-  Wiem, dlaczego się śmiejesz. Nieprawidłowe mó-
wienie jest zaraźliwe. Już mówię jak ty. Ale wstyd! Mówi
się ktoś, a nie ktoś... ale jaja, nie mogę powiedzieć
201
prawidłowo? - zdziwił się i po cichu szeptał-
»ktoś
coś, ktoś, coś"... Zrozumiałam, że to go na jakiś czas zaj-
mie, niech się zastanawia, a ja spokojnie wszystko prze-
myślę do końca.

WYMYŚLAM
Więc możliwe było wszystko, co wymyślę. Na przykład:
małe Luizy odzyskują prawdziwy wzrost. Postanawiają
dowiedzieć się, o co chodzi ich przybranym rodzicom.
Wyruszają do ich wspaniałego domu, zakradają się
i sprawdzają strych, żeby odgadnąć tajemnicę prawdzi-
wej Luizy. Okazuje się, że ona kiedyś naprawdę żyła, ale
umarła. Wtedy jej rodzice postanowili odnaleźć dziecko
podobne. Niestety, żadne się nie nadawało, więc szukają
dalej, a te nieudane dziewczynki umieszczają na wyspie.
Szybko wymazałam z myśli ten pomysł, żeby nie zaczął
się sprawdzać. Więc jak mogłoby być jeszcze? One, malut-
kie, w łódeczce z puszki płyną całą noc do brzegu, wioząc
jabłka z pomniejszającego drzewa. Potem dźwigają wielki
owoc do domu tych niedobrych ludzi, wyciskają z niego
sok i wlewają do ich szklanek. I oto tamto małżeństwo
zmniejsza się, staje się takie, jak i te dziewczynki. Dom jest
ogromny, a służba nie może znaleźć właścicieli. Co dalej?
Gdyby nawet doszło do walki, wszystko to byłoby niepo-
ważne: czy takie małe postacie mogą walczyć naprawdę?
Zostawiłam tylko pomysł, żeby dziewczynki wiozły jabłko
Przez jezioro w łódeczce z puszki.
203
-  Marek, postaw tę puszkę przy brzegu -
powiedziała Cecylia.
-  Jaką puszkę! O co ci znowu chodzi? A, rzeczywiście
tu powinna być puszka, zapomniałem - powiedział Ma-
rek i szybko ją wykonał, postawił na wodzie przy samym
brzegu.
-  Ale jaja! - mówił, patrząc, jak malutkie dziewczyn-
ki schodzą z drzewa. - To jest nienormalne. Po co one
wchodzą do puszki? Patrz, taszczą jabłko. To takie głupie
że nie wiem.
Dziewczynki wturlały jabłko, aż się puszka przechyliła.
Odepchnęły ją patykami od brzegu i odpłynęły. Patrzy-
łam, Marek stał jak zamurowany, a kaszowata woda ko-
łysała się, właśnie jak kasza.
-  Ale jaja! One niczym nie wiosłują, nie mają żagielka
ani komina z dymem, a płyną - zauważył. Miał rację,
nie pomyślałam o tym, ale co tam! Płynęły i nieważne,
w jaki sposób. Puszka była już dziesięć metrów od brze-
gu, gdy przypomniałam sobie o tej samotnej dziewczynce
w plecionym domku. Ona została! Nie chciałam, żeby tak
nagle przeskoczyła na puszkę, to, co się wymyśla, musi
różnić się od czarów. Co tu zrobić? - myślałam i wymy-
śliłam.
-  Czegoś brakuje - powiedziałam. Marek się roz-
złościł.
-  Ale się czepiasz, a sama nie wiesz! - zaczął mó-
wić, rozejrzał się i już nic nie powiedział, tylko zaczął
coś wykonywać, jakby sobie przypomniał. Wykonywał
coś niedużego, jak zabawka. Zabawką jednak to nie było,
ponieważ nadawało się do tego, co wymyśliłam. To był
pojazd, który kiedyś wymyśliłam mamie pod choinkę.
Był zmieniony, poza tym fruwał jak samolocik, mógł
nurkować.
- Nie wiem, co to jest - powiedział Marek. Stał i pa-
trzył. Nie było za wiele czasu, puszkową łódeczkę już led-
wie było widać. Szybko wszystko układałam: z plecio-
nego domku wyszła ostatnia Luiza. Zbiegła z jabłoni po
korze sprytnie jak po schodkach. Jej małe nóżki zostawiły
malutkie ślady, gdy pobiegła do pojazdu, wsiadła, zawar-
czał silniczek, nie głośniej od kilku komarów, zakręciło
się śmigiełko i pojazd poleciał nad wodę.
- Ale jaja! Jakby ktoś nie widział, toby w coś takiego
nie uwierzył - powiedział Marek i znowu zdenerwował
się na to, jak mówi. - Ale i co? Tych małych tu nie ma,
to co teraz będzie? Miała być wyspa z nimi, a jest z nami?
Dlaczego wszystko jest takie głupie?
A ja, powiem wam, też jeszcze nie wiedziałam, co bę-
dzie dalej. Zresztą, poczułam się jakoś zmęczona, chcia-
łam sobie pospać. Było mi przykro, że Marek musi się
męczyć z tym „ktoś i coś". A tam, niech już lepiej mówi po
swojemu! - pomyślałam, a ja trochę odpocznę.
Marek znowu próbował powiedzieć swoje przekręcone
słowa i nagle aż krzyknął z radości:
- Już mi się poprawiło! Któś-cóś! Któś-cóś!
Zamknęłam oczy, zasnęłam.
204


UBRANIE
Otworzyłam oczy prawie w tej samej chwili. Przestraszy-
łam się, że kiedy śpię, moje sny też mogą wywoływać ja-
kieś zjawiska. Zrozumiałam, że znowu byłam w domu wu-
jostwa, w pokoju na piętrze. Rysunki leżały obok, za
oknem drzewo poruszało gałęzie, paliła się mała lampka.
Jak coś takiego można zrozumieć? Powiem wam, chociaż
to głupie, że podeszłam do okna, żeby sprawdzić, gdzie
jestem. Gdybym zobaczyła kaszowate jezioro, wcale by
mnie to nie zdziwiło. Ale za oknem był ogród, a dalej wiel-
kie drzewa i to one kołysały gałęziami. Gdybym jed-
nak zobaczyła malutkie istotki skradające się z wielkim
jabłkiem, też bym się nie zdziwiła. Mnie już chyba nigdy
nic nie zdziwi. Nawet gdyby stała się teraz rzecz najdziw-
niejsza, sama nie wiem co, pomyślałabym, że to nic nad-
zwyczajnego.
Dlatego ani trochę nie zdziwiłam się, gdy przyszła do
mnie ciocia i powiedziała:
- Chcemy ci dzisiaj coś pokazać.
Co takiego? - pomyślałam, a ciocia położyła na krze-
śle jakieś ubrania i zaczęła mnie ubierać. Nałożyła mi raj-
stopy, granatową sukienkę, białą bluzkę.
206
__ No, popatrz tylko - powiedziała, a wujek zaniósł
nie przed lustro. Byłam ubrana tak elegancko, że nie
mogłam uwierzyć. Miałam czarne pantofelki, które paso-
wały do reszty. Do bluzki ciocia przyczepiła mi srebrną
broszkę. Potem wujek posadził mnie na krześle, a ciocia
czesała, czesała. Podsunęła lusterko, bym zobaczyła, jak
wyszło. Mam chude włosy, więc nie można ich jakoś
pięknie uczesać, ale i tak było nie najgorzej.
Zostawili mnie na krześle, a sami poszli. Podsłuchałam
ich dziwną rozmowę. Ciocia mówiła, że jestem za słaba,
że mogę się czegoś przestraszyć, że tam, gdzie chcą mnie
zabrać, będą zjawy, duchy, że niczego nie zrozumiem.
Ale wujek się uparł, że spodoba mi się to, co zobaczę.
Byłam za słaba, żeby się podnieść i pójść do nich, mo-
głam tylko podsłuchiwać. Zresztą, jakoś mnie to nie ob-
chodziło.
A potem ciocia pojechała swoim samochodem, a wujek
przyniósł mi kanapki, patrzył, jak jem, i przeglądał rysun-
ki. Ciągle nie potrafił zgadnąć, o co mi chodzi. Nie pozna-
wał wieży, karuzeli, niczego, jak gdybym narysowała tyl-
ko coś, co mi się przyśniło.
Gdy mnie w końcu wynosił, jeszcze raz popatrzyłam na
siebie w wielkim lustrze wiszącym na korytarzu. Ubranie
było piękne, fryzura też, ale niestety, głowa była moja,
a ja nie jestem ładna.
- Jak księżniczka - skłamał wujek.
Czy ja mogłabym być czyjąś wymarzoną córką? Gdy-
bym sama miała wybrać dziecko dla siebie, na pew-
no wybrałabym inne. Wiem, że to głupie myśli, ale tak
myślałam i nic na to nie poradzę, myślcie o mnie, co
chcecie.
Wujek był ubrany w piękny garnitur, założył lekko
niebieską koszulę, krawat. Patrzyłam, jak się odbijamy
207
w lustrze, ale coś mi się ciągle nie zgadzało. I nagle zro-
zumiałam: w korytarzu na ścianach nie było już tych
białych głów! Co się z nimi stało?
Nie mogłam się długo zastanawiać, gdyż wujek niósł
mnie już do samochodu.

MIASTO

Nigdy nie jechałam przez duże miasto. Wydaje się, że to
jest inny świat. Ulice szerokie, samochody, mosty. Wszyst-
ko gdzieś jedzie, zmienia się, tylko budynki sterczą nieru-
chomo. Jedziemy i jedziemy, gra radio, wujek dokładnie
wie, gdzie skręcić, a ja myślę, że gdybym tylko chciała,
mogłabym wymyślić takie same Świniary. Pełno w nich
domów, stare kościoły, most, zamiast kanałku Wisła, lam-
py, samochody i ludzie, którzy chodzą i chodzą, a ich
wszystkich nikt nigdy nie pozna.
- Powiem ci, co się wyprawia w Świniarach - mówił
wujek. - Przez te dwa tygodnie wiele się tam zmieniło.
Widziałem na własne oczy. Przychodzą do sklepu dwaj
panowie, kupują piwo, siadają na ławeczce, otwierają scy-
zorykami, a tutaj butelki wyskakują im z rąk i uciekają.
Nigdy bym nie uwierzył, gdybym nie widział. Z baru
„Wiatrak" wyskoczył jakiś chudy pan, a za nim butelka
wina. Uciekał jak oszalały. Podobno samochód, który
wiózł piwo do sklepu, nagle zatrzymał się, skręcił w pole,
wjechał do bajora i zatonął. Kierowca ledwie zdążył wy-
skoczyć. Ludzie dowiedzieli się o tym, pobiegli ratować
209
piwo, a tutaj w skrzynkach zamiast butelek siedziały •
by. Co się stało z piwem, nikt nie wie.
Chyba się śmiałam, ponieważ wujek też parskną}
-  Ludzie mówią, że w Świniarach krążą duchy, ^ru
tego nie może zrozumieć, ale jedno, co dobre, nikt z pija
ków nie może się niczego napić. Każdy kieliszek znika
albo nagle do wódki wpada znikąd gruda błota, a nawet
podobno jakiemuś panu Firlejowi do szklanki wskoczył
kawałek krowiego placka.
Podrygiwałam, a wujek zerkał na mnie.
-  Wiesz co, czy mi się wydaje, że usłyszałem przez
chwileczkę twój głos? Nie, nie wydaje mi się, na pewno
usłyszałem, że śmiejesz się jak dawniej - skłamał, po-
nieważ mój głos, niestety, znajdował się w zupełnie in-
nym miejscu i tylko ja wiedziałam, gdzie go odnaleźć.
Rozsypałam się na dwie części: jedna tutaj, a druga gdzieś
tam, w Cecylii Rostockiej.
-  Dojeżdżamy - powiedział wujek i zobaczyłam plac
pełen samochodów, a nad nim sterczał dziwny, tajemniczy
budynek podobny trochę do tego, jaki wymyśliłam tam,
wiecie gdzie.
-  To teatr - powiedział wujek i wysiedliśmy.

TEATR
Nigdy nie byłam w teatrze. Wujek wniósł mnie przez
szklane, ogromne drzwi, pokazał bilety i niósł dalej, a lu-
dzie patrzyli na mnie, udając, że nie patrzą. Znaleźliśmy
się na piętrze, przeszliśmy przez małe drzwi i już byliśmy
na miękkim balkoniku z fotelikami. Usiadłam na przedzie
i popatrzyłam w dół na salę pełną wiśniowych foteli usta-
wionych w wygięte rządki. Wyglądały jak ogródek, w któ-
rym rosły tylko dojrzałe fotele. Cały czas siadali na nich
ludzie, więc wiśniowego koloru było coraz mniej, a poja-
wiały się eleganckie ubrania. Patrzyłam. Wysoko wisiała
wielka lampa z tysięcy szkiełek. Przed wszystkimi fotela-
mi i przed balkonami znajdowała się wielka zasłona. Cza-
sem się poruszała, jakby ktoś za nią przechodził albo coś
dmuchnęło. A ludzie wszędzie rozmawiali tak, że słychać
było tylko szum.
I nagle światła zgasły, zabrzęczał dzwonek, zrobiło się
cicho, a wielka zasłona rozsunęła się i odsłoniła dziwne
miejsce. To był chyba ogród, kawałek domu, płotek, ple-
cione fotele, okienka, a lampy tak świeciły, że wydawało
się, że zaraz ukaże się poranne słońce. Drzwi domku
otworzyły się i wyszedł z nich starszy pan z bródką, siwy,
211

w okrągłych okularkach. Chodził, rozglądał się i     ^
wyszła jakaś starsza pani, i zaczęli rozmawiać, jak gdyby
wszyscy ich znali i wiedzieli, kim są. Gdy zrozumiałam
o czym mówią, pojawił się ktoś trzeci, młodszy pan z ma-
łym wąsikiem i ten mówił szybciej, mądrzył się, opowia-
dał o sobie i o tym, że się zakochał.
Wszystko było sztuczne, ale wyglądało prawdziwie
Robiło się coraz jaśniej, nawet odezwały się ptaszki, otwo-
rzyło się okno i wyjrzała z niego młoda i ładna dziewczy-
na, do której podszedł najmłodszy pan. Długo rozmawiali
o jakiejś niedobrej osobie, która ma przyjechać, i nikt nie
chciał, żeby się pojawiła, chociaż udawali, że tylko cze-
kają na jej przyjazd. To miała być ważna pani, od niej wie-
le zależało. Nagle oniemiałam, gdyż z boku weszła osoba
w tej strasznej masce, którą przymierzałam. Była w ja-
kiejś falbankowej sukni, włosy miała czerwone. Wszyscy
umilkli, a ta osoba zaczęła mówić tymi głosami, które
słyszałam za złocistymi drzwiami cioci. Zrozumiałam, że
pod maską jest ciocia. Mówiła tylko ona, inni się jej bali,
podlizywali się, a ona mówiła tak dziwnie, że czułam zim-
no pod ubraniem. Wszystko, co słyszałam w domu wujka,
teraz słyszeli inni ludzie, słuchali, patrzyli i nikt nawet nie
kaszlnął. Zdawało się, że ciocia zabrała głosy aktorom,
którzy wcześniej tyle o niej mówili. Teraz oni milczeli,
a ona mówiła za nich takimi samymi głosami. I nagle
zasłona wszystko zakryła.
Zapaliły się światła. Siedziałam, a wujek przyniósł ja-
kieś ciastka, sok i zapytał:
- Domyśliłaś się, że ciocia gra rolę ducha? W teatrze
wszystko jest na niby, a jednak tutaj człowiek może się
dowiedzieć wielu rzeczy o sobie i o innych ludziach. Lu-
dzie żyjący mieszają się ze zjawami i czasem już nie wia-
domo, kto jest żywy, kto umarł? Chociaż tak naprawdę
212

Nagle oniemiałam, gdyż z boku weszła osoba w«
masce, którą przymierzałam. Była w jatoejs falbankowej
sukni, włosy miała czerwone.
213
wszyscy na scenie są nieprawdziwi, wymyśleni przez ko-
goś, kto ich wymyślił, napisał słowa, którymi mówią wy-
myślił to, co mają robić. Z drugiej strony może w życiu
też wszystko jest wymyślone? Ten teatr, cały budynek
ktoś musiał też wymyślić, nim go zbudowano. Każda su-
kienka, samochody, drzwi, ulice, każdy przedmiot wcześ-
niej powstał w czyichś myślach. Tylko my nie jesteśmy
wymyśleni. Ludzie patrzący na widowisko, aktorzy, jaCy
są, jacy będą, tego nikt nie wymyśli. Ich twarzy, wzrostu
wyglądu, rozumu też nikt nie wymyśli. Wszystko inne
jest wymyślone. Ubrania, samochody, domy, całe miasta
największe samoloty i okręty, mosty, obrazy, książki, na-
wet pinezki. Ale, powiem ci, niekiedy wydaje mi się, że
moje życie też ktoś wymyślił. Jest takie dziwne. Wyda-
wało mi się, że będzie zwyczajne, ożenię się, postawię
dom, będę ciężko pracował, potem urodzą się dzieci, i
A tutaj? Popatrz, jak to się pomieszało... Zrobiłem, co trze-
ba, a jednak...
Zasłona się odsunęła, pokazując zupełnie inne miejsce.
Wszystko na scenie było zamglone, a aktorzy wyglądali
jak zjawy. Ciocia w fioletowej sukni chodziła po szarym
miejscu i nic nie mówiła. Nastąpiła odmiana: teraz inni
aktorzy mówili, a ona ani słówka. Zdawało się nawet, że
jej nie widzą, tak ją obgadywali.
- Tutaj inni są duchami, a ciocia żyjącą osobą -
podpowiedział wujek, ale nic nie mogłam zrozumieć.
Marek Piecek w swoim plecionym kapturze pasowałby
do tych ludzi. Cecylia, Ewa Michalska, bracia Bojkowscy
albo ten utopiony człowiek, którego nikt nie znał, też by
pasowali. Tak zrobiło się niezrozumiale.
Zaczęłam sobie wyobrażać, co by było, gdyby nagle na
scenie pojawili się ci wszyscy, którzy gdzieś tam zniknę-
li? Wszedłby Marek w swoim kapturze, za nim Cecylia
214
i inne najprawdziwsze osoby z tamtych
zdarzeń, aktorzy mówili, ja wyo-
brażałam to sobie i aż mi się zachciało śmiać na myśl,
że pojawi się Marek Piecek i mówi swoje głupie


MÓJ TEATR
W tej chwili wchodzi na scenę Marek w swoim kapturze.
Patrzy na aktorów, ale siedzących ludzi chyba nie widzi,
i mówi:
-  Ktoś cóś takiego wykonał?
Ale się porobiło! Najpierw zdziwili się aktorzy, zatkało
ich. Potem i ludzie patrzący domyślili się, że to jest jakieś
dziwne. Zwłaszcza że za Markiem weszła Cecylia Rostoc-
ka, owinięta włosami, tak że nikt nie mógł zobaczyć jej
buzi. Marek i Cecylia trochę pasowali do poprzebiera-
nych aktorów i gdyby nic nie mówił, może nikt by nicze-
go nie zauważył, ale Marek się rozgadał.
-  To wszystko jest wykonane nieprawdziwie – po-
wiedział, patrząc na dekoracje. - Ja tego nie zrobiłem.
Może jest ktoś jeszcze, kto tu cóś wykonuje? Ale tego ja
nie zrobiłem, to jest źle zrobione, nie podoba mi się. Tego
tutaj nie musiało być.
Wiedziałam, że to moje wymysły ściągnęły ich tutaj,
więc tylko ja mogłam coś zrobić. Ale co?
-  Chodźmy stąd - powiedziałam w myślach i to sa-
mo, moim głosem, powiedziała do Marka Cecylia. Wujek
chyba poznał jej głos, popatrzył na mnie zdziwiony.
216
__ Dokąd mam iść? Nie, nie pójdę, chcę się dowie-
dzieć, kto to wykonał - odpowiedział Marek.
__ Jednak coś ciebie ciekawi - powiedziałam przez
Cecylię-
__ Nic mnie nie ciekawi, ale chciałbym to naprawić,
chociaż nie rozumiem, co to ma być.
-  Są rzeczy wykonane i takie, które muszą być -
powiedziałam na scenie ja, jako Cecylia. Wujek nie wie-
dział już, co o tym myśleć, mój głos był w Cecylii?
-  Czemu mówisz to, co ja ci kiedyś powiedziałem? -
zapytał Marek.
-  Tutaj wszystko jest wymyślone, nawet ty, nawet ja
- powiedziałam przez Cecylię.
-  Zosiu... zaraz, czy mi się wydaje? - zapytał wujek
szeptem.
Pomyślałam, że lepiej by było, gdyby Marek i Cecylia
uciekli. No i zaczęli wychodzić, jak pomyślałam, lecz do-
kąd mieliby pójść? Na ulicę, na plac z samochodami, do
nieznanego miasta?
-  Kto wpuścił te dzieci? - zastanawiał się wujek. -
Na pewno nie są z tej sztuki, nigdy nie widziałem ich w te-
atrze.
Jednak wyszli, schowali się, aktorzy znowu zaczęli mó-
wić swoje.
Denerwowałam się, dokąd pójdą te dwie zagubione isto-
ty? Nie widziałam żadnego miejsca dla nich, bo przecież
sama nie znałam Torunia. Już nie słuchałam aktorów, tyl-
ko rozmyślałam nad ich zagubieniem. Jak mogłam zawró-
cić ich tam, skąd przyszli? W jaki sposób zjawili się w te-
atrze? Same zagadki.
Na szczęście zapaliły się światła, zasłona zakryła scenę,
ludzie wstali i wychodzili na korytarze, rozmawiając o tym,
co zobaczyli.
217
-  Pójdę, zorientuję się, o co tu chodziło – powie-
dział ciekawski wujek i wyszedł. Zostałam sama.
Gdzie oni są? - zastanawiałam się, patrząc na zasłonę
i myśląc o tym, żeby się pokazali. I z boku, zza zasłony
wyjrzał trójkątny kaptur Marka, a za nim wychyliła się za-
kryta buzia Cecylii. Patrzyli na salę tak, jak gdyby była in-
nym miejscem.
-  Po co tu przyszliśmy? - zapytał Marek.
-  Chodźmy stąd, to straszne miejsce, nie widzisz? -
odpowiedziała Cecylia moim głosem.
-  Dokąd mamy iść? - zapytał Marek.
-  Wróćmy do siebie - podpowiedziałam przez Ce-
cylię.
-  To znaczy dokąd?
Co mogłam mu odpowiedzieć? W końcu sama nie wie-
działam, gdzie Marek Piecek miał swoje miejsce, w Świ-
niarach, tam gdzie mieszkał wcześniej, albo jeszcze
gdzieś indziej? Wszystko było na mojej głowie, a tutaj
zaczęli wracać ludzie i ciekawie przyglądali się dwóm
wyglądającym na scenę głowom.
-  Uciekajmy - poradziłam szybko przez Cecylię.
-  Dokąd mamy uciekać? Nie widzisz, że stąd nie
możemy uciec? Gdybym wiedział, jak zrobić wyjście, ja-
kieś drzwi, ale nic nie wiem, bo ich tu nigdy nie było.
Denerwujesz mnie!
I weszli, a właśnie zgasły światła, kurtyna się rozsunęła
i za nimi pojawiło się miejsce najdziwniejsze z dziwnych.
Przedstawiało wielką salę, a na ścianach wisiały białe gło-
wy, te same, które wcześniej widziałam w korytarzu wuj-
ka! Myślałam, że wszystko jest już tak pomieszane, a tutaj
zmieszało się jeszcze bardziej.
-  Marku, czy możesz mi coś powiedzieć? - zapyta-
łam przez Cecylię.
218
_. Ale co?
Ł Czy to prawda, co powiedział o tobie Sebastian?
____ Ąje głupio pytasz! Nie wiem, co on powiedział. Co
mnie to obchodzi!
__ powiedział o najstraszniejszej rzeczy, jaką zrobiłeś
a_ powiedziała Cecylia tak, że ludzie już się nie dziwili,
tylko słuchali, nawet wujek patrzył uważnie.
-  Ja chcę stąd pójść - powiedział Marek.
_- Marku, nie słyszałeś, o co pytam?
__Może słyszałem, może nie. Ja ciebie nie pytam o nic,
to ty mnie też nie pytaj.
-  Mnie możesz zapytać o wszystko, odpowiem - po-
wiedziałam, a Marek kręcił się po scenie, robił wszystko,
żeby na mnie nie patrzeć.
-  Wiesz, że mnie nic nie ciekawi. Ja chcę tylko cóś
robić, wykonywać, a nie tam ciekawić się, co jest dla-
czego, co się stało. Mnie to nie obchodzi, nic mnie nie
obchodzi. Wiesz co, jak pytasz, żałuję, że cię poznałem,
naprawdę.
-  Zrobiłeś to? - pytałam.
-  Ktoś idzie, słyszysz? Idzie, idzie, zaraz tu będzie.
Mówię ci, zwiewamy, żeby nas nie zobaczył.
-  Jesteś takim tchórzem? - zapytałam.
-  Tak, jestem tchórzem - skłamał. - A ty się nie
boisz? Nie musisz odpowiadać, mnie to nie interesuje.
Słyszysz?
-  Zabiłeś swojego tatę?
-  Nie chciałem tego zrobić. Nie jestem zły, nie chcia-
łem - nagle powiedział Marek.
-  Wiem, że nie chciałeś.
-  Jesteś gówniarą, co ty wiesz! Zrobiłem najgor-
szą rzecz, jaką można zrobić. Jak ktoś ćóś takiego
zrobi...
219
Powie.
'to
-  Wiem, że twój tata pił alkohol i was bił
działa Cecylia tak, że aż mnie samej wydawało się,
naprawdę nie ja powiedziałam.
-  I co z tego? Co z tego? - zapytał Marek smutno
i chodził po tej dziwnej sali jak spiczasty żuk złapany d
słoika.
Wtedy Cecylia odgarnęła włosy i wszyscy mogli zoba-
czyć jej śliczną buzię. Była piękna, chyba ładniejsza od
Magdy Jankowskiej, chociaż dwóch takich piękności nie
da się porównać.
-  Sama nie wiem, kim jestem - powiedziała wtedy
ona ze sceny. - Czasami czuję się, jakby mnie nie było.
Mówię nie to, co chciałabym powiedzieć. Wymyślać też
nie potrafię tak dobrze, żeby każda sprawa mi się ułożyła,
jak bym chciała. Zaczynam wymyślać, a dalej nie wiem,
co będzie. Wydaje mi się, że inni ludzie zawsze wiedzą,
o co im chodzi, a ja nie. Czy jestem jakaś inna, zamknięta
w sobie? Mogę tylko wymyślać. Nie umiem nawet pójść
tam, gdzie bym chciała.
-  Po co mówisz takie głupoty? - denerwował się Ma-
rek. - Co mnie to obchodzi?
-  Zawsze trzeba coś powiedzieć, żeby powstało, żeby
się czegoś dowiedzieć. Ja nazywam się Cecylia Rostocka,
gdybym nie miała nazwiska, czy bym w ogóle istniała?
Może tylko moje nazwisko jest, a reszta została wymyślo-
na? A jeżeli nazywałabym się inaczej, czy byłabym sobą?j
Czy wystarczy inne nazwisko, by być innym człowiekiem?
-  Chodźmy stąd - marudził Marek i patrzył na bia-
łe głowy wiszące wokół.
-  Nie mamy dokąd pójść - odpowiedziała Cecylia. -
Jestem sobie, nie wiem, po co, chodzę, patrzę, ale nic nie
rozumiem. Moje życie jest dziwne, chociaż nic się w nim
nie dzieje.
220
221
jakoś nikt nie zwracał uwagi. Chodziła między nićmi, plo-
tąc swoje trzy po trzy.
-  Nieprawdopodobne! - wykrzyknął wujek.
-  Zostałam sama - powiedziała. - Dlaczego próbu-
jecie mnie wyrzucić, złapać? Co chcecie ze mną zrobić?__
zapytała moim najsmutniejszym, jak tylko możliwe, gło-
sem i ją przepuszczono.
-  Dziwne, to dziecko jest niezwykłe, naprawdę -.
powiedział wujek. Cecylia odwróciła się i wyszła ze sceny.
Wszyscy pozostali milczeli, a w teatrze zrobiło się bardzo
cicho. Ktoś zaczął klaskać i po chwili klaskali już wszy-
scy. Nawet wujek. Tylko ja siedziałam i nie wiedziałam,
czy cieszyć się, że klaszczą, czy nie?

POWRÓT
Gdy wracaliśmy z teatru, wujek ciągle mówił o tym wy-
darzeniu. Po powrocie do domu ciocia też mówiła tylko
o tym. Nie gniewali się na Cecylię, a nawet usłyszałam,
że przez tę dziewczynkę widowisko w teatrze zrobiło się
dużo ciekawsze. Gdy ciocia przyszła do mnie, pożeg-
nać się przed snem, zapytała, jak mi się podobało.
Na szczęście nie musiałam odpowiadać, bo nie mogłam.
Potem wzięła do ręki mój rysunek z Markiem i zanie-
mówiła.
-  Znasz tego chłopca? - zapytała.
-  Edyto, skąd miałaby go znać? To zwyczajny przy-
padek. Słyszałem, że te dzieci uciekły z domu dziecka.
-  W takim razie kogo ten rysunek przedstawia? -
ciocia pokazała ilustrację, gdzie widać było zakrytą włosa-
mi Cecylię. Teraz i wujek się zastanawiał.
-  Zosiu, czy ty ich znasz?
Pomyślcie, zapytali mnie i patrzyli tak, jak ja patrzę na
mamę, gdy ją pytam. Nie wiedziałam, co odpowiedzieć.
W końcu znałam i nie. Sama nie wiem, bardziej tak czy
bardziej nie?
223
-  To nie jest ta dziewczynka, przyjrzyj się, to nie ona
Nam się tylko wydaje - powiedział wujek, a ciocia pa-
trzyła, patrzyła i powoli się z nim zgadzała.
-  Masz rację - powiedziała. - Te dzieci na pewno
ćwiczą w jakimś szkolnym teatrze. O ile wiem, w Świnia-
rach teatru nie ma. Zosia też nieczęsto wyjeżdża ze swej
wioski, więc gdzie mogłaby poznać kogoś takiego, jak ta
młoda aktorka? Narysowałaś to z wyobraźni, prawda? -.
Ciocia popatrzyła i pogłaskała mnie po czole. - Nie]
mogę zapomnieć tamtej dziewczynki. Tak pięknie grała.
-  Tak, bardzo zdolna - zgodził się wujek.
-  I ładna - ciocia popatrzyła na mnie z uśmiechem,
ale zaraz przestała się uśmiechać. - Wielu ludzi płakało,
gdy ona pytała tego dziwnego chłopca... - Ciocia wstała.
-  Zgoda, może są z domu dziecka, uciekli, wszystko ro-
zumiem, ale czy nie widzieliśmy, co się stało na koniec?
-  Chodzi ci o ten samolocik? - zapytał wujek, który
sam nie wiedział, jak to zrozumieć. - Tak, to było nie-
zwykłe. Ten chłopiec musi być uczniem jakiegoś sztuk-
mistrza.
-  Sztukmistrza? - zastanawiała   się   ciocia. - Ale
czy nawet sztukmistrz może coś podobnego zrobić? Chyba
widziałam dobrze, zmniejszył się i wleciał do tej zabawki
i odleciał...?
-  Tak, tak właśnie wyglądało - roześmiał się wujek.
-  Widzisz, Zosiu, czego to ludzie nie wymyślą? Powiem
ci zresztą, że ten chłopiec wydawał mi się nieprawdziwy.
Widziałaś jego ubranie? Właściwie nie wiemy, czy to był
człowiek, czy lalka, jakaś kukła, z której zeszło powietrze,
zmniejszyła się i daliśmy się nabrać.
-  Tak, z pewnością chodziło tu o coś takiego - po-
wiedziała ciocia. - Miejmy nadzieję, że ta dziewczynka
na pewno była prawdziwa. Może to prawda, że jest
224
domu dziecka? - ciocia z wujkiem popatrzyli na sie-
uiP potem na mnie.
!l Powiedziała, że nazywa się Cecylia Rostocka. Pięk-
na dziewczynka.
__ Zdolna, bardzo zdolna.
Wujostwo popatrzyli na siebie, pocałowali mnie na do-
branoc zgasili światło i zeszli na dół. W nocy długo roz-
Lwiali w największym pokoju, a ja co chwila słyszałam:
Cecylia, Rostocka, piękna, zdolna, genialna, wspaniała,
Cecylia, Cecylia, Cecylia..."
A

ZASTANOWIENIA
I dobrze, mogą sobie o niej mówić jak najlepiej, podzi-
wiać, ale tylko ja wiem, skąd się wzięła. Dlaczego to po-
wiedziała, też wiem tylko ja. Jej los jest w moich rękach,
chociaż może lepiej powiedzieć - w mojej wyobraźni?
Ale gdzie się podziała, dokąd poszła? Gdybym mogła
wstać, odnalazłabym ją, ale wciąż jestem za słaba. Marek
zniknął, wiadomo dokąd wrócił, ale Cecylia wyszła z te-
atru i tyle. Chodzi gdzieś, zagubiona. Może spotkało ją
coś złego? To niemożliwe, myślę, przecież każda rzecz,
która jej się wydarzy, musi być przeze mnie wymyślona.
A ja? No tak, gdy wujostwo o niej mówili, ja mogłam po-
myśleć coś złego, co się spełniło. Nie wiem, co mogłam
pomyśleć, przecież nie sprawdzam każdej swojej myśli.
Przestraszyłam się. Sama nie byłam za często w dużym
mieście, nie wiem, co i jak, a tutaj ona ma sobie poradzić:
biedna, bezradna, samotna...? Właściwie kim jest Cecy-
lia? Zastanawiałam się i nic a nic nie przychodziło mi do
głowy. Mówi moim głosem, wykonuje to, co wymyślę,
lecz skąd wzięła się jej postać? Któż może to wiedzieć?
Bardzo długo przeleżałam, rozmyślając. Robiło się sza-
ro za oknem, widziałam nawet kołyszące się gałęzie,
226
ff(ly zasnęłam. A sny miałam bardzo pomieszane, o wiele
bardziej niż innymi nocami. Takich snów nie da się opo-
wiedzieć. Najwięcej było w nich Marka, który wydawał
się czasem kościołem, tak rósł, jak wieża, potem robił się
malutki jak krasnoludek, a ja za nim ganiałam i przewra-
całam się, a gdy był już blisko, moje nogi stawały się cięż-
kie. Wtedy znowu rósł, i to ja przed nim musiałam ucie-
kać. Obok mnie śmigała Cecylia, niekiedy wskakiwałam
w nią i pędziłam, patrząc przez małe szparki jak z plecio-
nego domku. A potem Marek znowu wydawał się śmiesz-
ny, więc nie mogłam wytrzymać, tak chciałam go złapać
i pogłaskać. Uciekał z moich rąk jak mydełko. Wyskaki-
wał, a wokół wszyscy się śmiali, klaskali, a Marek był taki
zadowolony, że aż go to złościło. Nie wiedziałam, dlacze-
go się bawię, kiedy powinnam spróbować znaleźć zagu-
bioną Cecylię. Ona chodziła po obcym mieście i nie miała
o niczym pojęcia. Więc musiałam się zerwać, pędzić. Bie-
gałam, przebierając nogami, ulatywałam, potem znowu
moje nogi zamieniały się w coś kleistego i wciągały mnie
coraz głębiej w ulicę. Wtedy mogłam tylko wołać Marka.
Wiedziałam, że on nie pozwoli mi nic zrobić. Marku, Mar-
ku! - wołałam, a on chodził wokół, jakby mnie nie wi-
dział, i dziwił się, co to wszystko znaczy. Ktoś cóś takiego
zbudował? - mówił, widząc obce miasto. Ktoś - cóś,
ktoś - cóś, ktoś - cóś...
Obudziłam się zmęczona, przestraszona, ale szczęśli-
wa, że to był tylko sen. Na szczęście! Otworzyłam oczy,
za oknem kołysały się gałęzie, było cicho, nikt mnie nie
dręczył. Leżałam, ale nie chciałam zrozumieć tych snów.
Sny są głupie, nic nie znaczą, ja o tym wiem. Kiedy coś
się strasznego miało wydarzyć, nigdy mi sen nie podpo-
wiedział. Żadna najgorsza rzecz nie była we śnie. Wsta-
wałam rano, a całą noc, na przykład, śniłam łąki, kwiaty,
227

pachnące i piękne miejsca, więc byłam wypoczęta,
miałam chęć coś robić, gdzieś iść, a tutaj dowiaduję się u
autobusie, że pan Orzech po pijanemu zabił braci Bojkow-
skich. Gdy dowiedziałam się, że Marek utonął w żwirowni
też nie miałam żadnych snów ostrzegających. Myślę, że
kiedy mnie samej coś się wydarzy, też sen mnie nie ura-
tuje. Przecież i teraz jestem chora, a czy jakikolwiek sen
mnie ostrzegł? Żaden! Śniły mi się zwyczajne rzeczy.
Więc sny są wesołe, smutne, różne, czasem zwariowane
a czasem takie, że nie wiadomo, kto powymyślał takie
głupstwa. Dzisiejszy sen był taki właśnie - zwariowany.
Nie musiałam o nim myśleć. Trzeba było wstać i dokądś
pójść.
Usiadłam, przetarłam oczy, przeciągnęłam się i w tej
chwili zdębiałam! Gdzie ja byłam? Siedziałam na środ-
ku wielkiego łóżka, do ścian miałam tak daleko, że moż-
na było pojechać rowerem, a okna mojego pokoju był
ogromne. Jak to, skąd, dlaczego? - pytałam siebie
i chciałam się śmiać: oczywiście, to przecież był jeszcze
sen. Ale dałam się nabrać! Położyłam się więc, zam-
knęłam oczy i czekałam, żeby dośnić go do końca. Zer-
kam spod kołderki na każdą rzecz. Obok jest dziw-
na, nieznana szafka. Mogę jej dotknąć, podnosić jakieś
szklanki, otwartą książkę, która wygląda, jakbym ją wie-
czorem czytała... Ejże, jak to możliwe! Wszystko wydaje
się zupełnie prawdziwe. Wszystko. Oddycham, wciągam
powietrze, szczypię się w szyję, ciągnę za włosy, nie ma
nic niezwykłego, wszystko jak trzeba. I to zwyczajność
wydaje mi się najbardziej niezwykła.
Ale co to? Chce mi się strasznie sikać i o żadnym spaniu
nie ma mowy. Na pewno nie śpię, o nie! Muszę pobiec do
ubikacji, ale gdzie ona jest? Wstaję, spuszczam nogi, doty-
kam palcami dywanu, a obok wymacuję kapcie. Wstaję,
228
?de idę, idę i a drzwi zbliżają się bardzo wolno. Pomyśla-
łam, że może uległam zmniejszeniu, ale nie, przedmioty
nie są dla mnie za duże, drzwi też, chociaż ogromne, klam-
ki miały normalne.
Znalazłam się na korytarzu. Wiedziałam, że to korytarz,
chociaż nie było tam nic, na początku nawet podłogi,
przestraszyłam się, ale poczułam, że podłoga zjawiła się
jak rozwijany chodnik. Potem zjawiły się ściany i sufit.
Wcześniej ich nie było. Coś potrzebnego pojawiało się tyl-
ko tam, gdzie spojrzałam, jakbym oczami rozciągała de-
koracje. Ale nie myślcie, że budynek mnie słuchał! Chcia-
łam, żeby korytarz był mniejszy, ale pozostał ogromny.
Szłam, zaciskając nogi, tak mi się chciało sikać, mijałam
drzwi, niektóre małe, inne malutkie, ale były zamknięte.
Dochodziłam do zakrętów korytarza, nie wiedząc, co bę-
dzie dalej. W końcu drzwiczki się otworzyły i za nimi aku-
rat była ubikacja. Usiadłam szczęśliwa, że zdążyłam i po-
patrzyłam za okienko, a za nim zobaczyłam... kaszowate
jezioro. Z rzeczy niezrozumiałych człowiek nie może żar-
tować. Zrozumiałam, że jestem w tym wymyślonym do-
mu. Spuściłam wodę i przyglądałam się. Nie było nic wi-
dać, oczywiście, przecież sama nie wiedziałam, co tam
być powinno, więc skąd miałoby być?


SPOTKANIE
Wtedy usłyszałam kroki. Wyjrzałam na korytarz i po-
biegłam przed siebie, żeby znaleźć wyjście. Biegnę i bie-
gnę, a tutaj z przeciwka rośnie czyjś cień. Staje się dłuż-
szy i coraz dłuższy. Ten cień był czubiasty, więc coraz
mocniej kogoś mi przypominał.
-  Po co ktoś wykonał takie cóś? - usłyszałam znajo-
my głos i pobiegłam szybciej, aż wpadłam na Marka i za-j
częłam go obejmować ze szczęścia. Marek patrzył na
mnie, nie wiedział, co robić.
-  Mnie to nie obchodzi, ale dlaczego jesteś widocz-
na? - zapytał.
-  Widzisz mnie? - popatrzyłam na swoje ręce, nogi,
naprawdę byłam widoczna, a poza tym... - rany! -
Przecież miałam swój głos! Tak mnie to ucieszyło, że nie
wiedziałam, co powiedzieć, jakbym go znowu, na chwilę,
straciła.
Marek nie interesował się naszym spotkaniem i moją
widzialnością.
-  To wszystko jest wykonane nieprawdziwie - po-
wiedział, patrząc na ściany. - Ja tego nie zrobiłem. Może
jest ktoś jeszcze, kto tu cóś wykonuje? Ale tego ja nie
230
robiłern>to jest źle zrobione, nie podoba mi się. Tego nie
miało być.
___ Chodźmy stąd - powiedziałam i ucieszyłam się
niezwykle, jednak naprawdę mówiłam.
__ Nigdzie nie idę. Chcę się dowiedzieć, kto to wyko-
nał - odpowiedział Marek.
_ Jednak coś ciebie ciekawi - powiedziałam.
__Nic mnie nie ciekawi, ale chciałbym to naprawić,
chociaż nie rozumiem, co to ma być.
-  Są rzeczy wykonane i takie, które muszą być -
powiedziałam.
-  Czemu mówisz to, co ja ci kiedyś powiedziałem? -
zapytał i poszedł w jakąś stronę. Tutaj nie tylko ściany i su-
fity były daleko. Tutaj nawet człowiek, gdy odchodził, od-
dalał się o wiele szybciej. Załóżcie czyjeś okulary, a prze-
konacie się, jak było, wszystko odlatywało w ogromne
oddalenia. Stałam się widzialna, ale za to musiałam prze-
bierać nogami, żeby gdzieś dojść. Z jednej strony dobrze,
a z drugiej niedobrze. W końcu dobiegłam do Marka bliżej
i powiedziałam:
- Tutaj wszystko jest wymyślone, nawet ty, nawet ja
- powiedziałam, trochę kłamiąc, żeby się nie zastana-
wiał. Ja na pewno nie byłam wymyślona.
Stanęliśmy w miejscu, skąd wszystko odchodziło czer-
wieniejąc, a my staliśmy w ciemności. Było pusto, zu-
pełnie pusto, a staliśmy nie wiadomo na czym. Nad nami
też nie było nieba, chmur ani wiatru, tylko... sama nie
wiem, co tam było, bałam się popatrzeć.
-  Po co tu przyszliśmy? - zapytał Marek.
-  Chodźmy stąd, to straszne miejsce, nie widzisz? -
powiedziałam.
-  Dokąd mamy iść? - zapytał.
-  Wróćmy do siebie.
231

-  To znaczy dokąd?
Wtedy pomieszczenie zaczęło się zwężać. Zrozumiałam
że to nie był jakiś widok, ale prawdziwe wnętrze. Dlatego
nie było tam nieba, wiatru, ziemi, a w jednej chwili pojawiły
się ściany, podłogi, sufit. Zamykały nas coraz bardziej.
-  Uciekajmy! - krzyknęłam.
-  Dokąd mamy uciekać? Nie widzisz, że stąd nie
możemy uciec? Gdybym wiedział, jak zrobić wyjście, ja-
kies drzwi, ale nic nie wiem, bo ich tu nigdy nie było. De-
nerwujesz mnie! - krzyknął Marek, ale pobiegł za mną.
Wyśliznęliśmy się z tej sali jak mrówki spod kamienia.
Teraz każde wnętrze nas ścieśniało, a my tylko wyślizgi-
waliśmy się i znowu uciekaliśmy. Ale nie było miejsca na
żadną myśl, tylko strach, strach i znowu strach. Napraw-
dę każda myśl przychodząca mi do głowy była straszniej-
sza od poprzedniej. W końcu już tylko uciekałam, a Ma-
rek biegł za mną, marudząc.
W końcu trafiłam do jakichś drzwi, otworzyłam je i zna-
leźliśmy się w sali najdziwniejszej. Ależ dlaczego, nie było
w niej nic takiego. Możecie to zrozumieć? Były ściany,
drzwi, lampy, podłoga. Jednak miejsca najzwyklejsze są
najbardziej niebezpieczne. Najstraszniejsze rzeczy spoty-
kają człowieka w miejscach zwyczajnych. Kiedy umarła
babcia Majowa, leżała w trumnie w tym samym pokoju,
gdzie zawsze spała. Mama zatrzymała zegar i zasłoniła lu-
stro czarną serwetą. Poza tym wszystko było normalnie,
krzesła, nasze święte obrazy, szafa z ubraniami babci,
a jednak, czy można wyobrazić sobie miejsce straszniej-
sze? Byłam wtedy malutka, ale widziałam to i wszystko
pamiętam. Nikt o tym nie wie. Pamiętam nawet pającz-
ka, który opadał z sufitu na pajęczynie i jeszcze trochę,
a usiadłby na babci białą główkę. Czy babcia wiedziała, że
jej pokój zamieni się w coś takiego?

PYTANIA
Marek chodził, patrzył, jego trójkątny cień przesuwał się
po ścianie i nagle, jak ołówek, coś swoim czubkiem poka-
zał. Popatrzyłam. Na ścianach wisiały głowy, które wcześ-
niej widziałam w domu wujka Darka... Były tylko dużo
większe, wyraźniejsze i przypatrywały się nam jak ka-
mienne słońca. Cóż to miało znaczyć? Wiedziałam, że
trzeba stąd uciec, ale w którą stronę? Czy można uciec od
swoich wymysłów? Albo zamienić je na inne? Starałam
się myśleć o czymś przyjemnym, ale - niestety - nie
wychodziło. Z drugiej strony, sprawy niebezpieczne czło-
wieka najbardziej interesują. Z jednej strony, zamyka się
oczy, żeby ich nie widzieć, a z drugiej strony, chciałoby
się patrzeć i patrzeć. I ja teraz też miałam takie pomiesza-
ne chęci. Co jest tam dalej? - zastanawiałam się, jak-
bym próbowała zgadnąć, co znajduje się w mojej głowie.
Ale z drugiej strony, mówiłam do siebie: co mnie to ob-
chodzi, przecież tam nic nie ma. To jak rysowanie: rysu-
jemy coś, czasem bezmyślnie, a tutaj linie układają się
w coś, o czym nie pomyśleliśmy, i już nam wychodzi jakaś
postać albo przedmiot, albo widoczek. Albo jak znalezio-
ny korzeń. Patrzymy: korzeń i tyle. A po chwili zaczyna
233


Na ścianach wisiały głowy, które wcześniej widziałam w domu
wujka Darka...
234
przypominać rękę albo żyrafę, albo straszydło, czy
nawet kogoś znajomego. Już nie jest korzeniem, tylko
czymś innym. To samo z chmurami, mam rację? Albo
C?udźmr siedzi sobie ktoś w poczekalni lekarskiej i nic.
   patrzymy na niego i nagle przypomina nam kogoś
znajomego albo jakieś zwierzątko, albo nawet naczynie.
Na pewno wam też się coś takiego przytrafiło.
^e gdy człowiek wymyśli coś, co nie wiadomo, czym
iest? Do tego się zmienia. Okien jest wiele, potem tylko
dwa wysokie, okrągłe jak wielkie oczy, a drzwi są nisko,
szerokie, jakieś zębiaste, podobne do ust. Jakieś krążki
wiszą po bokach, rurki, niteczki, a nimi przelatują różne
dźwięki. Jak gdyby wnętrze nasłuchiwało tymi krążkami.
A my z Markiem biegniemy korytarzami, które zwijają
się, plotą, mieszają i wciąż nas wyprowadzają donikąd.
No dobrze - przyszło mi do głowy\i zatrzymałam się
- co będzie, jeżeli się zatrzymam? Jeżeli jesteście wy-
myślone przeze mnie, jak sobie poradzicie? Musiałam
też zatrzymać swoje myśli, ale jak to zrobić? Już wiem,
muszę myśleć o tym, przed czym uciekam. Sama się
zdziwiłam, że wpadłam na tak prosty pomysł, a lepszego
i tak nie było. Bo przecież chyba nie uciekałam przed
nie wiadomo czym, ale przed myślą, której się bałam,
prawda?
-  Marku, czy możesz mi coś powiedzieć? - zapy-
tałam.
-  Ale co?
-  Czy to prawda, co powiedział o tobie Sebastian?
-  Ale głupio pytasz! Nie wiem, co on powiedział. Co
mnie to obchodzi!
-  Powiedział o najstraszniejszej rzeczy, jaką zrobiłeś.
-  Ja chcę stąd pójść.
-  Marku, nie słyszałeś, o co pytam?
235
-  Może słyszałem, może nie. Ja ciebie nie pytam o nic
to ty mnie też nie pytaj.
-  Mnie możesz zapytać o wszystko, odpowiem - no_
wiedziałam, a Marek kręcił się, robił wszystko, żeby na
mnie nie patrzeć.
-  Wiesz, że mnie nic nie ciekawi. Ja chcę tylko cóś
robić, wykonywać, a nie tam ciekawić się, co jest dlacze-
go, co się stało. Mnie to nie obchodzi, nic mnie nie ob-
chodzi. Wiesz co, jak pytasz, żałuję, że cię poznałem, na-
prawdę.
-  Zrobiłeś to? - pytałam.
-  Ktoś idzie, słyszysz? Idzie, idzie, zaraz tu będzie.
Mówię ci, zwiewamy, żeby nas nie zobaczył.
-  Nic takiego, to nadchodzi moja inna myśl, tupie,
udaje, że jest straszna, ale mnie interesuje tylko to, o co
cię spytałam.
Marek zaczął biegać wokół, denerwował się, rozglądał
niepewnie.
-  Jesteś takim tchórzem? - zapytałam.
-  Tak, jestem tchórzem - skłamał. - A ty się nie
boisz? Nie musisz odpowiadać, mnie to nie interesuje.
Słyszysz?
-  Zabiłeś swojego tatę?
-  Nie chciałem tego zrobić. Nie jestem zły, nie chcia-
łem - nagle odpowiedział.
-  Wiem, że nie chciałeś.
-  Jesteś gówniarą, co ty wiesz! Zrobiłem najgorszą
rzecz, jaką można zrobić. Jak ktoś ćóś takiego zrobi...
-  Wiem, że twój tata pił alkohol i was bił. - Mnie sa-
mej wydawało się, że to nie ja powiedziałam.
-  I co z tego? Co z tego? - zapytał Marek smutno
i chodził po tej dziwnej sali jak spiczasty żuk złapany do
słoika.
236

. Sama nie wiem, kim jestem - powiedziałam wte-
jy - Czasami czuję się, jakby mnie nie było. Mówię
nie to, co chciałabym powiedzieć. Wymyślać też nie po-
trafię tak dobrze, żeby każda sprawa mi się ułożyła, jak-
bym chciała. Zaczynam wymyślać, a dalej nie wiem, co
będzie. Wydaje mi się, że inni ludzie zawsze wiedzą, o co
im chodzi, a ja nie. Czy jestem jakaś inna, zamknięta
w sobie? Mogę tylko wymyślać. Nie umiem nawet pójść
tam, dokąd bym chciała.
- Po co mówisz takie głupoty? - denerwował się
Marek. - Co mnie to obchodzi? Chodźmy stąd.
Ale mnie opadły tak smutne myśli, że nic nie mogłam
poradzić. Wtedy i te wnętrza zaczęły się zmieniać na co-
raz smutniejsze. Nie były już straszne, ale smutne, jak
pokój po człowieku, który umarł. Zmieniły się wszystkie
kolory. Jak wam to opowiedzieć? Namalujcie pionowe
paski: fioletowy i czarny, rozmarzcie je, a gdzieś nama-
lujcie malutką, bladą kropeczkę, żeby wyglądała na od-
daloną, do tego jakieś szare wężyki, i popatrzcie na to:
tak wyglądał ten smutek. Kolory się powoli zmieniały,
ale z każdą chwilą wszystko smutniało. Teraz zrozu-
miałam, dlaczego wisiały tam te białe głowy. One nie
były straszne, ale smutne. Rozumiecie? Przypominały
tylko kogoś, ale nie były ludźmi, nikim nie były. Zrozu-
miałam też, dlaczego wisiały u wujostwa, a potem na
scenie. Wisiały, ponieważ były smutne. I obrazy w do-
mu wujka i te wszystkie namalowane na świecie obra-
zy, których nie można zrozumieć, są smutne. Mogą być
najbardziej kolorowe, ale to tylko namalowany smutek.
Ludzie, którzy je namalowali, zrobili to ze smutku. Jak
łatwo wszystko zrozumiałam! Chociaż może chodziło
o coś innego, ale dla mnie znaczyło jedno: wielki, strasz-
ny smutek.
237
Ale dlaczego i to, co ja wymyślałam, musiało być smu-
ne? Chciałam, by jezioro było tajemnicze, a wymyśliłam
je tak, że było smutne jak ostygła kasza. A wyspa? Piękna
z ptakami, roślinnością, ale przecież smutna. A Cecylia
Rostocka? Czy nie mogłam jej wymyślić inaczej? Wesołą,
gadającą, ważną i zarozumiałą? Dlaczego wymyślam'
smutne rzeczy? Nawet gdy na początku mnie śmieszą
kończą się smutkiem. Choćby te małe Luizy. Zamknęłam
nieistniejące dziewczynki w malutkich ciałkach, kazałam
im gdzieś popłynąć, a nie wiem dokąd. I gdzie teraz są?
Gdyby nagle ukazały się tutaj, w tym smutku, czy zna-
lazłabym dla nich miejsce? O nie, lepiej o nich nie myś-
leć, trzeba zamazywać wszystkie myśli, żeby je odpędzić.
Tak, musiałam to zrobić, to był jedyny sposób: będę mó-
wić i myśleć tylko o głupotach, żeby nic smutnego nie
przyszło mi więcej do głowy - postanowiłam. Więc cho-
dziłam po smutnym wnętrzu i plotłam trzy po trzy:
-  Przypłynęły raz dziewczynki w małej puszce do kra-
inki, gdzie spotkały dziwne sprawy do jedzenia i zabawy.
Mieszkało tam więc małżeństwo, lecz umarło im maleń-
stwo, więc szukali sobie dziecka, najlepszego z domu
dziecka. Lecz takiego nie spotkali, więc na wyspie umiesz-
czali nieudanych wiele dzieci. Już nikt do nich nie doleci,
pomniejszone są już dzieci przez jabłka, które, zjedzone,
wszystko wokół pomniejszają, dalej szukać pozwalają...
-  Przestań! - zdenerwował się Marek na dobre. -
Ja szukam czegoś do zajęcia, a ty pleciesz takie głupie cóś?
-  Jeżeli będę mówiła coś mądrego, to zacznie się na-
prawdę stawać. Dlatego mówię tylko rzeczy bez sensu,
tylko to mogę - odpowiedziała Cecylia moim głosem
i zaczęła naprawdę pleść: - Słowo koło zaplatanka, koło
zaplatanka słowo, zaplatanka słowo koło, koło słowo za-
platanka...
238
L. Nareszcie mówisz cóś mądrego - zdziwił się na-
gle Marek i słuchał uważnie mojego plecenia.
___ Jak jeszcze powiesz, jak stąd wyjść, to powiem, że
•esteś niegłupia - odpowiedział Marek.
__ Możemy wyjść, jak chcemy, wszystkie drogi są
otwarte. Na przykład przez drzwi, przez ściany, okna,
przez sufit, przez podłogę. Dla nas tego nie ma. Możemy
fruwać, podskakiwać, a nawet stać się jak deseczka, tacy
ciency, albo jeszcze coś...?
-- Gadasz jednak głupoty!
-- Kolorowe są pająki, na nich chodzą małe łąki, kro-
wy jedzą z góry chmury, w serze siedzą głupie dziury,
a ślimaki i robaki założyły dziś gumiaki i za Piotrkiem
rządkiem idą, za nimi Wacek z Brygidą...
-  Przestań! Tak mnie to złości! Po co mówić takie
cóś?
-  Chcą do domu wrócić już, powiedz lepiej, Marku,
któś-cóś...

POWRÓT
Sama nie wiem, czy to przyjemne, smutne, czy jeszcze ja-
kieś, gdy człowiek otworzy oczy i zobaczy swoje odrapa-
ne okienko? A tak się stało. Leżałam, widziałam firanki,
które trzeba będzie wyprać przed Bożym Ciałem, gdy
procesja przejdzie obok nas. Po firankach chodziło kilka
obrzydliwych much. Sufit był żółty i pęknięty. Na ścianie
wisiał obraz Pana Jezusa modlącego się do krzyża..
Dlaczego znowu widziałam to wszystko? Co ja tu robię?
Jestem w domu? Jak to się stało? Leżałam lekko przestra-
szona, że to, co widzę, zaraz zniknie. Ale nie znikało.
Patrzyłam, słyszałam stukanie młotka, warczała lodów-
ka, a innych dźwięków nie było. Nawet mojego oddechu.
Dopiero łóżko zaskrzypiało, gdy się poruszyłam. Ucie-
szyło mnie to skrzypienie, a jeszcze bardziej, że mogłam
podnieść się i popatrzeć na swoje książki na półeczce.
Byłam w swoim domu. Ale dlaczego tak tu cicho?
Wstałam, poszłam do kuchni, gdzie ktoś zostawił brud-
ne naczynia w zlewie. Na pewno Romek, tylko on tak
wszystko potrafi zatłuścić. Ciepłej wody nie było, od daw-
na nikt nie rozpalił ognia, więc skąd miałaby się wziąć?
W drugim pokoju, gdzie śpi tata, tapczanik był równo
240
przykryty. a na stoliku leżała czysta serwetka. Pachniało
tatą, leCZ wokół nie było żadnej butelki, porozrzucanych
ubrań, które muszę potem zbierać do prania.
?Więc dobrze, tutaj sprawdziłam, a teraz nasz najwięk-
szy pokój, z telewizorem i z łóżkiem mamy. Coś mi pod-
powiadało, że się zdziwię. I rzeczywiście: mamy nie było!
pozostał jej wózek, ten mniejszy, z krzywym kółkiem, ale
wyglądał jak staruszek siedzący w kącie. Pochodziłam po
pokoju. W szafie nie było niektórych ubrań, mamy butów,
jak gdyby gdzieś wyjechała. Bałam się myśleć o czymś ta-
kim, więc lepiej było nie patrzeć.
Wymyłam się, cały czas nie myśląc. Nie chciałam jeść,
w ogóle niewiele mi się chciało. Chciałam sobie pocho-
dzić po Świniarach, zajść do sklepu pani Tobańskiej. Na
szczęście miałam dwadzieścia złotych, które dał mi wu-
jek, żebym kupiła miód. Nie mogłam uwierzyć w swoje
szczęście. Dwadzieścia złotych! Ubrałam się więc, ucze-
sałam, popatrzyłam do lustra. Moja buzia, oczy, moje
włosy, wszystko moje, jak zawsze. A czego można się
spodziewać? Wiadomo, Zosia Pietrzak, a nie ktoś inny,
nadzwyczajny, piękny, cudowny czy znikający.
Miałam o niczym nie myśleć, więc po Co gapić się w lu-
stro? Wyszłam do sadu. Nie zastanowiłam się, dlaczego
spacerowego wózka mamy też nie ma, dlaczego nie ma
innych rzeczy, które powinny być? O niczym nie pomyślę
- obiecałam sobie i idę. Krzaki porzeczkowe drapią. Już
są na nich małe porzeczki. O tym można myśleć, o bzach,
trawie, o drzewach - tak, można. Więc patrzę wokół
i widzę nadzwyczajne kolory. Jak gdybym była malarzem,
który chodzi sobie i widzi coś, czego inni nie widzą. Oczy-
wiście, że nikt nie zobaczy tego, co ja! Kto pomyśli, że
owies jest jak morze, a drzewa jak dymki okrętów? Niko-
mu w Świniarach do głowy by to nie przyszło. Albo żeby
241

domy porównać do gór, nad którymi wiszą białe chmu-
ry, jakby były głowami... Nie, o tym nie można myśleć.
A kwiaty? O tej porze najwięcej jest żółtych. Schodź
z wszystkich stron i zbierają się nad kanałkiem jak milio-
ny żółtych stworzonek, które nie zwracają uwagi na ludzi
A kanał wydaje się szczelinką, do której wpadło trochę
niebieskiego nieba. Może ziemia zjada niebo po kawałku?
- pomyślałam. O takich sprawach pozwalałam sobie my-
śleć do woli. Albo że Ziemia się obraca sama? To takie
głupie! Przecież wiadomo, że to człowiek chodząc, stoi
w miejscu, a nogami obraca całą Ziemię. Spróbujcie: nie
myślcie, że idziecie po Ziemi, tylko wyobraźcie sobie od-
wrotnie: stoicie sobie, popychacie stopami ścieżkę, a cała
ziemska kula jest tak leciutka, jak gumowa i się obraca.
Kiedy popychacie ją mocniej, kręci się szybciej, kiedy
wolniej, kręci się bardzo wolniutko. Żeby to poczuć, trze-
ba stanąć na wielkiej równinie, na łące albo boisku, tak
żeby nikogo w pobliżu nie było. Wtedy spróbujcie, a sami
przekonacie się, jak to jest.
Więc sobie stoję, obracam Ziemię tak, żeby przysunął
się do mnie kanałek i mostek. To nic trudnego. Proszę, ja
stoję, a już kanałek się zbliża, już zbliża się mostek, jego
belki, na których siedział... O tym nie myślimy! Ale na
przykład o tym, że pijani nie potrafią dobrze obracać kuli
ziemskiej, można pomyśleć. Na przykład pan Szczęśniak.
A nocą, gdy człowiek śpi, wszystko staje się nierucho-
me. Wtedy Ziemię popychać może wiatr. Dmucha w drze
wa, a one są jak żagielki i obracają wielką kulę. A gdy
wiatr dmuchnie w wysokie domy wielkiego miasta, dopie-
ro wszystko zaczyna się kręcić! Gdyby nie ludzie, Ziemia
obracałaby się powolutku albo wcale.
Stoję, obracam Ziemię, a wokół mnie nie ma nikogo.
I nagle biegnie przez ścieżkę myszka. Stanęłam, żeby
242
mogła swoimi malutkimi łapkami popchać Ziemię tak,
żeby przysunęła się do niej norka, gdzie czekają małe
mysie dzieci. Więc nawet myszka może poruszyć tę wiel-
ką kulę? A latające stworzenia, czy one mają jakiś spo-
sób, by wrócić do swoich gniazd? Skrzydłami? Zastana-
wiałam się bezmyślnie nad tym wszystkim i znalazłam
się przy sklepie pani Tobańskiej. Popchałam jeszcze tro-
chę kulę ziemską, aż przysunęły się do mnie schod-
ki, drzwi i nasunął się na mnie sam sklep. Znierucho-
miałam, żeby nie wpadła na mnie lada, za którą stała
pani Beata.
Pani Walczakowa kupowała olej i ketchup. Popatrzyła
na mnie.
-  I jak, Zosiu, już lepiej?
Uśmiechnęłam się, ale nic nie powiedziałam.
-  Lepiej, widać, że lepiej. Takie tam dolegliwości.
Dziewczynki szybciej dorośleją niż chłopcy i mają swoje
tajemnice - powiedziała pani Tobańska, wydała resztę
i zostałyśmy w sklepie same.
-  Mamie będzie tam dobrze, zobaczysz - pocieszy-
ła. - Wiem, co przeżywasz, ale tak będzie lepiej dla
wszystkich. Wszyscy cię podziwiamy, jaka jesteś dzielna,
ale musisz pomyśleć o sobie. Niedawno i ja byłam dziew-
czynką, a teraz popatrz: stara ze mnie baba. Czas leci,
człowiek musi myśleć o tym, co dzisiaj, i o tym, co będzie
jutro. Skończysz szkołę, znajdziesz pracę, wtedy zabie-
rzesz mamę do siebie. Mam rację? Na pewno też o tym
myślisz, prawda? Więc, co podać?
Już chciałam powiedzieć: chipsy i sok pomarańczowy,
gdy coś się takiego ze mną stało, że nie powiedziałam nic,
tylko wyjęłam zeszyt i pokazałam rysunki.
- Chipsy i sok pomarańczowy - zrozumiała pani To-
bańska, popatrzyła na mnie, podała zakupy. - Wiesz co,
243
Zosiu, to prezent. Tak się cieszę, że znowu cię widzę że   1
nic nie wezmę od ciebie pieniędzy. A co tam!
No i zaczęła zdejmować z półek różne smakołyki, które
kupowałyśmy z mamą jako niespodzianki i zapakowała to
wszystko do torby, podała mi.
-  Bierz, kochana, bierz i pamiętaj, żebym tu ciebie
widziała codziennie. Porozmawiamy, powiesz mi, co u ma-
my, a ja tobie... A co byś powiedziała, gdybyś wpadła
czasem pomóc mi coś porobić w sklepie? Przecież teraz
będziesz miała więcej czasu. Przyjdziesz, poukładasz to
i tamto. Na pewno się nie przemęczysz, a jakoś się roz-
liczymy, co? Gdybym miała córeczkę, gdybym mogła
mieć dzieci... Niestety, nie mogę, więc to dla mnie praw-
dziwa przyjemność, gdy ktoś zajdzie porozmawiać. Kto
wie, może kiedyś sama otworzysz w Swiniarach sklep?
Ja będę już stara, mój mąż też, a kiedyś Świniary mogą
być dużo większe. Przybędzie ludzi, domów, a jeden
taki sklepik to za mało. Poduczysz się u mnie, popa-
trzysz, co ty na to?
Pani Tobańska patrzyła na mnie, czekając, aż odpo-
wiem, a ja tylko się uśmiechnęłam.
-  Wiesz, co jeszcze bym chciała? Żeby wreszcie ktoś
zmienił nam nazwę. Świniary, jak to brzmi: jestem ze Świ-
niar. Nieładnie. Gdyby zamienić nazwę na Świtały albo
Świerszcze, co ty na to? Podobnie, a dużo ładniej, przy-
jemniej, prawda?
Ktoś wszedł, a to był pan Szczęśniak. Czuć go nawet po
zapachu.
-  Pietrzakówna? - poznał mnie. - O ty, moja ko-
chana, o ty, moja biedna - mówił i podszedł tak blisko,
że aż nie chciałam oddychać. - Co ty poczniesz teraz?
Ajajaj, bez mamy, bez mamy. A mamusia jak tam? A ty, co
ty, nie mówisz? Ajajaj, a taka grzeczna, taka...
244

Pani Tobańska patrzyła na mnie, czekając, aż odpowiem,
a ja tylko się uśmiechnęłam.
245
Zaczął płakać, kaszlał, zapalił papierosa, pani Tobańska
nakrzyczała, że nie wolno, a pan Szczęśniak poprosił 
o wino i cukierki. Wino schował do kieszeni, a cukierki
dał mi i powiedział;
- A jak bez ciebie smutno było, a jak smutno, że nie
daj Boże! Nie daj Boże bez ciebie, nie daj Boże!
Wyszłam, pan Szczęśniak szedł za mną, prosząc, bym
poczekała. Na szczęście z przeciwka szedł pan Firlej. Spo-
tkali się, rozmawiali o mnie, słyszałam, a potem poszli
z butelką w krzaki.


BEZMYŚLNOŚĆ
Miałam całą torbę słodyczy, ale nie miałam dokąd pójść.
Zawsze szłam do mamy, a nawet jak miałam czas, to była
przerwa w obowiązkach. A teraz nie było żadnych obo-
wiązków, niczego, tylko pełno słodyczy i sok.
-  Cześć! - powiedział Piotrek Firlej. Nie przepa-
dam za tym maluchem, ale cóż, miał szczęście, że mnie
dogonił, poczęstowałam go cukierkami.
-  Ale dobrze, że wróciłaś - powiedział. - Tak to
nie mam z kim pomówić, jak ciebie nie ma. Z tobą ina-
czej, można porozmawiać. Gdzie idziesz?
Nie odpowiedziałam.
-  Ty ciągle nie mówisz? - zapytał. - Może ty je-
steś chora po mamie? Może kiedyś jak ona będziesz spa-
raliżowana? Kto może wiedzieć? Ja mogę być pijakiem po
moim ojcu. Ale i ty możesz być po ojcu pijaczka, ale za to
zdrowa. Każdy jest po kimś, nic nie poradzisz. Dobre cu-
kierki - mówił. - A w torbie co masz? Nie chcesz, nie
pokazuj.
Poczęstowałam go wafelkiem teatralnym. Chciało mi
się śmiać, gdy widziałam, jak Piotrek Firlej, który nie wie,
co to teatr, jadł teatralnego wafelka!
247

-  Patrz, jakie wszystko robią smaczne - powiedział
- A mego ojca nie widziałaś? Szedł po gwoździe, chod-
nik się wali, ale pewnie już gdzieś pije. Gdzie idziesz?
Odchodziłam, a on za mną szedł, chrupiąc wafelka. Do-
szliśmy do przystanku, gdzie nadjechał autobus. Wysiadł
pan Bojkowski, wsiadła pani Jankowska. Wszyscy na
mnie patrzyli, uśmiechali się, coś do siebie szeptali. Ale
nie myślałam o tym.
-  Jutro do szkoły jedziesz? - zapytał Piotrek. Za pło-
tem piłował coś młodszy Walczak, więc Piotrek zatrzymał
się przy nim, a ja poszłam przed siebie.
Jak mogłyby się nazywać Świniary? Może rzeczywiście
Świerszcze, może Świnki, Ślimaki...? Może Pijary? Pijaca-
ry, Pijaki, Pijuny, Alkoholuny? Winiary? Piwiary? Wódka-
ry? Nierobiary, Leniary, Siedziary? Albo Świstary, Świe-
cary?
Coraz śmieszniejsze nazwy przychodziły mi do głowy.
I dobrze, najważniejsze, że nie myślałam o niczym roz-|
sądnym. Szłam, jadłam słodycze, wypiłam karton soku
pomarańczowego i znowu znalazłam się w domu. Przed
telewizorem siedział Romek, jakby na mnie czekał. Wysy-
pałam słodycze z torby, ale niczego nie wziął, popatrzył
tylko na mnie i powiedział:
-  Co ja tu będę robił?
Zatkało mnie.
-  Byłem tu, bo tu mieszkała moja mama, a teraz, kie-
dy ją wzięli do tego domu, to co? Nie mój ojciec, ani dom,
ni rodzina.
Podsunęłam mu słodycze, ale nie chciał.
-  Może i ja kiedyś będę miał po mamie chorobę? -
powiedział. Wtedy go objęłam, przytuliłam, a Romek też
mnie objął. No, ale zaraz, jak to Romek, musiał przygadać:
-  Śmierdzisz lekarstwami.
- A tam! Moja wina? Zrobiło się jakoś tak przyjemnie,
•   obrałam ziemniaki, usmażyłam jajka i zrobiłam pysz-
ny obiad. Chociaż nie zjedliśmy dużo, ponieważ obje-
dliśmy się słodyczami tak, że na stole walały się tylko
papierki.
248

TATA
Tata wrócił autobusem. Pocałował mnie, przytulił i usiadł
przy stole. Tak siedział kilka godzin, palił papierosy, pa-
trzył na wszystko, co pokazywali, i nie mówił. Zrobiłam
mu herbatę, podałam ostatni wafelek teatralny, ale tata
nie lubi słodyczy. Wypił tylko kilka łyków herbaty i po-
szedł do swojego pokoju. Siedzieliśmy z Romkiem przed
telewizorem, od czasu do czasu patrzyliśmy na siebie,
gdy tata podchodził do drzwi. Ale tego dnia tata nigdzie
nie wyszedł. Tylko palił papierosy. Nawet w nocy czułam
zapach dymu i widziałam czerwoną kropkę nad tapczani-
kiem taty.
250

SZKOŁA
Ale na mnie wszyscy patrzyli! Autobus zabierał dzieci
z przystanków, a każdy, kto wsiadał, musiał na mnie spoj-
rzeć. Magda Jankowska usiadła obok mnie.
- Współczuję ci - powiedziała. - Lubię twoją mamę.
Ciebie też lubię. Ale nie smuć się, nie wolno. Ja też
mam tyle problemów, ale jakoś muszę im poradzić. Two-
je problemy są trudniejsze, na pewno. Jesteś młodsza
ode mnie, więc jeszcze ci trudniej. Ale coś ci powiem,
jak tylko będziesz smutna, zawsze przyjdź do mnie,
zgoda? Jak potrafię, na pewno ci pomogę we wszyst-
kim. Tylko nie w nauce. Jesteś o wiele zdolniejsza ode
mnie, wiesz dużo więcej. Ale ja potrafię strzyc, ufarbo-
wać ci włosy, nawet nauczę, jak się maluje oczy. Na-
uczyć cię?
No wiecie! Zatkało mnie, uśmiechnęłam się i o mało nie
wykrzyknęłam: oczywiście! Na szczęście opanowałam się
i tylko przytaknęłam ruchem głowy. Zrobiło się tak przy-
jemnie. W tej chwili zrozumiałam, że w autobusie nie ma
żadnego niedobrego dzieciaka. Nawet bracia Magdy, Jan-
kowscy, którzy tłukli się z chłopakami z Kosianki, puścili
mnie przy wysiadaniu przodem.
251
A w szkole nauczyciele podchodzili do mnie, żeby zapy-
tać o moje zdrowie i o mamę. Każda lekcja zaczynała sie
takimi pytaniami. Odpowiadałam, pisząc na kartce słowa-
dziękuję, dobrze, lepiej.
Pani od polskiego jest najmilsza. Od niedawna pracuie
w szkole i najpierw zdawało się, że nie poradzi sobie z dzie-
ciakami, ale nikt tak jak ona nie potrafi komuś przygadać
i to wcale nie złośliwie. Ale mnie nigdy nie musiała przyga-
dywać, chociaż czasem zastanawiałam się, co by powie-
działa, gdybym zaczęła rozrabiać. Ale nie rozrabiam.
Dzisiaj pani powiedziała:
-  Teraz, Zosiu, kiedy masz problemy z głosem, staraj
się jak najwięcej zapisywać. Ludzie mówią i mówią, bez-
myślnie, czasem plotą, czasem tylko pokrzykują, a po-
tem, gdy siądą samotnie, wydaje się, że nie myślą o ni-
czym. Wszystko z nich wylatuje słowami. Ty masz więcej
czasu, możesz pomyśleć, nim coś powiesz. A mówić mo-
żesz, pisząc. Dlatego rzeczy napisane są mądrzejsze, po-
nieważ nad każdą napisaną linijką człowiek musi się za-
stanowić. Gada się tak sobie, żeby gadać. A żeby pisać,
potrzeba wysiłku. Trzeba się namęczyć, boli ręka, po-
trzebna jest kartka, długopis. Więc napisane słowa są zaw-
sze troszeczkę mądrzejsze od tych mówionych. Chy-
ba wiesz o tym, prawda? Pożyczasz z biblioteki dużo
książek. Czytasz je?
Przytaknęłam.
-  To jesteś dziewczynką oczytaną. Teraz ludzie czy-
tają coraz mniej książek. Więc pisarze piszą je dla coraz
mniejszej liczby ludzi. Ale to nic, bo nawet jeżeli zostanie
jeden czytelnik, prawdziwy pisarz napisze dla niego książ-
kę. Wtedy ta książka będzie jak list do jednej osoby, więc
może będzie jeszcze ważniejsza? To jak, posłuchasz mo-
jej rady? Jesteś zdolna, więc z pisaniem nie będzie
252

problemu. A gdybyś czasem chciała pokazać komuś, co
napisałaś, wtedy pamiętaj o mnie, zgoda? Mogę być tą
twoją jedyną czytelniczką.
przytaknęłam, pani pogłaskała mnie i poszła, a chodzi
tak lekko. Chociaż nie jest nadzwyczajnie ładna i jest
krótko ostrzyżona, podoba się panu od wf. On jest chudy
i wysoki, mało mówi, ale rzuca do kosza najlepiej i jest
wysportowany. Zimą, gdy jest sporo śniegu, biega na nar-
tach po łąkach i wszędzie można na niego trafić.
Gdy czekaliśmy na autobus, podszedł do mnie Piotrek
Firlej. Na szczęście do szkoły zakłada inne buty, też wiel-
kie, po tacie, ale już nie wygląda aż tak głupio. Nigdy nie
wiadomo, co ten maluch powie.
-  Ty wiesz, że wczoraj zaszkodziło mi ciastko od cie-
bie? Rzygałem - powiedział.
Myślałam, że zdradzę się i parsknę: Piotrek Firlej zwy-
miotował wafel teatralny!
-  Tak, tak, na pewno po tym słodyczu. Jadłem wczoraj
tylko to, co zawsze, a inny był tylko wafel. Rzygałem
strasznie.
Ktoś z tyłu trzepnął go po plecach, aż Piotrek się za-
chwiał.
-  Posłuchaj, Pszczółko, jak tam mama? - usłysza-
łam głos Sebastiana Marianowicza. To do mnie? Nikt
mnie jeszcze tak nie nazwał. Sebastian kucnął, popatrzył
na mnie i powiedział:
-  Ty się nie martw. Zrobiłaś wszystko, co mogłaś, a na-
wet więcej. Teraz weź się za szkołę, a jak z ojcem będziemy
jechać do miasta, powiedz tylko, zawieziemy cię do mamy,
a w powrotnej drodze odwieziemy, zgoda?
Cała moja twarz zrobiła się gorąca. Chyba nigdy Seba-
stian nie patrzył na mnie z takiego bliska. Wstał i poszedł.
Wtedy Piotrek Firlej znowu wrócił.
253

- Podrywa ciebie. Wierz takiemu! Duży teraz, a u,
wiesz, że kto szybciej rośnie, ten szybciej przestaje? zo-
baczysz, że będę od niego wyższy. Tylko porównaj moje-
go ojca z jego, no, który wyższy? Wulkan, jakby żył, też
by nie był wielki. Szybko wyrósł to i szybko przestał.
Patrz na Jagódkę, ten to wielkolud!
Pan Jagódka szedł akurat do domu, gdzie jego żona coś
pysznego smażyła. Wokół całej szkoły pachniało tłuszczy-
kiem. Wszedł za furtkę, a ja pomyślałam o Marku i od
razu musiałam odejść, żeby zostawić tę myśl w miejscu,
gdzie się pojawiła.
Zgadnijcie, o co bym wszystkich zapytała, gdybym prze-
stała udawać? Jak wam się wydaje? Czy mam odpowie-
dzieć? W takim razie odpowiem trochę tajemniczo: zapy-
tałabym, czy wtedy, gdy mnie nie było, nie powstało coś
w Świniarach, nic się nie zmieniło, nie było żadnych dzi-
wacznych i śmiesznych wydarzeń? Nic, naprawdę, nic?
Przecież wszyscy zachowywali się, jak gdyby byli umówie-
ni. Ja wymyśliłam, że lepiej będzie nic nie mówić, a oni mo-
gli wymyślić, że nic Zosi nie powiemy, lepiej żeby nie wie-
działa.
Na szczęście niemówienie było silniejsze od mojej cie-
kawości. O nic więc nie pytałam. Poza tym, gdy nie zna-
łam prawdy, nie musiałam się zastanawiać i łatwiej było
być bezmyślną.
Wracaliśmy po lekcjach autobusem, wszyscy już się do
mnie przyzwyczaili, więc miałam spokój. Oparłam głowę
o chłodną szybę i patrzyłam. Moje oczy wycinały koloro-
we, pstrokate obrazki. Każdy był tylko z plamek albo z pa-
sków, a czasem z linii. Jakie to dziwne, gdy człowiek
zaczyna tak patrzeć, widzi stare rzeczy odmienione, po-
przebierane odświętnie, jak ludzie pod kościołem. Ci sami
ludzie, a ubrania inne i już wydają się odmienieni. A jutro
254
sobota, potem niedziela. Nie pójdziemy już z mamą do na-
szego kościoła, nie staniemy na swoim miejscu, nie po-
pcham mamy do komunii.
__Płaczesz? - zapytała mnie Magda i zaczęła głas-
kać. Zawstydziłam się, ponieważ cały autobus spoglądał
na mnie, nawet pan Mietek w lusterku. Zrobiło się cicho,
jak gdyby moje smutki były teraz najważniejsze. Nawet
Jankowscy siedzieli cicho. Jechaliśmy, moje rozmazane
oczy patrzyły za okno, a tam wszystko się rozpływało, jak
na malunku, który kiedyś zostawiłam na dworze. Namalo-
wałam na nim ule postawione przez dziadka Maja. Spadł
deszcz i go roztopił. Ule teraz są puste i gniją, a kiedyś
były tak barwne! Pszczółka, ule, dwadzieścia złotych od
wujka na miód... Mam jeszcze dwadzieścia złotych! -
przypomniałam sobie i uśmiechnęłam się do Magdy.

ZAKUPY
Kiedy człowiek sam sobie chce coś kupić, nie wiadomo,
na co się zdecydować. Zwłaszcza w Świniarach, gdzie
mamy jeden sklep i bar „Wiatrak". A jeżeli jeszcze wcześ-
niej pani Tobańska dałaby wam całą torbę smakołyków?
-  Zosiu, zajdź do mnie później, mam do ciebie proś-
bę - powiedziała, gdy tylko wysiadłam z autobusu. Od
razu na nią trafiłam.
Pokiwałam głową, że dobrze, i poszłam do domu. Tata
piłował drewno. Ugotował zupę szczawiową! Same nie-
spodzianki. Wszedł, usiadł przy stole, udawał, że patrzy
za okno albo sprawdza, czy drzwiczki od szafki dają się
zamknąć, a ja wiedziałam, że chce się dowiedzieć, czy
zupa mi smakuje. Zjadłam dwa talerze. Tata uśmiechnął
się, zapalił papierosa.
-  Jak w szkole? - zapytał.
No i o mały włos, o jeden cieniutki włosek już bym się
zdradziła, że mogę mówić, ale w ostatniej chwili się za-
trzymałam. Uśmiechnęłam się tylko do taty: nie wiem,
jak pokazać komuś, że dobrze?
-  Odpocznij, nie przemęczaj się, jak mówił lekarz -
powiedział tata i pogłaskał mnie po głowie. Ostatnio
256
byłam często głaskana, ale to nic, możecie mnie głas-
kać, ile chcecie, zwłaszcza ty, tato - pomyślałam i zro-
biło się tak wesoło, a gdy jeszcze przypomniałam sobie,
że mam pieniądze...?
Wyszłam z domu i pobiegłam do wioski. Zaczęło mi
się odbijać zupą szczawiową. Przesadziłam z jedzeniem,
lecz cóż! - warto było, żeby zobaczyć taty zadowole-
nie. Zresztą, nim doszłam, czkawka zniknęła. U pani
Tobańskiej nie było nikogo. Ucieszyła się, że już jestem.
-  Nie wydaje ci się, że w naszym sklepie jest smutno?
Na przykład tutaj albo tam gołe, puste miejsca - mó-
wiła i pokazywała ściany z półkami. - A przecież można
by tam coś powiesić. Na przykład obrazy.
Obrazy?
-  Ludzie stoją i się nudzą, a gdyby tu były obrazki?
Nie chcę kupować drukowanych ani plakatów. Namalu-
jesz, Zosiu? Namaluj, co zechcesz, wszystko, co ci przyj-
dzie do głowy. To ty jesteś artystką, a ja tylko mam
sklep.
Nie wiedziałam, co powiedzieć, pani Tobańska patrzyła
na mnie, a ja zgłupiałam. Mnie prosić o coś takiego? Wie-
działam, że w jej domu są obrazy prawdziwe, jeden w zło-
tej ramie, z wielką ilością namalowanych owoców, drugi,
w takiej samej ramie, przedstawiał kwiaty. A na trzecim,
w ramie brązowej, była Ostatnia Wieczerza. Do sklepu by
nie pasowały. Jest tu pełno jedzenia, nawet winogrona,
więc po co jeszcze namalowane?
Tak mnie zatkało, że zapomniałam o wszystkim i wy-
szłam. Pani Tobańska jeszcze ze schodków pytała, ale
sama nie wiedziałam, co jej odpowiedzieć. Dogoniła mnie
i dała do ręki torebkę, a w niej znowu słodycze, winogro-
na i... wafelki teatralne!
- Czekam na twoje obrazy - powiedziała.
257

Wzięłam jednego wafelka i schrupałam, myśląc, niech
ja tylko spotkam dzisiaj Piotrka Firleja, mam na niego
sposób!
No i go spotykam. Prowadzi konia z pastwiska.
-  Gdzie idziesz, Pszczółka? - zapytał złośliwie.
A ja wyciągam z torby wafel teatralny.
-  O! - powiedział Piotrek. - Ten sam, co nim rzy.
gałem? Ale może to nie on? Kto tam wie! Był bardzo
smaczny. Jadłem wczoraj chleb, smalec, kiszkę, kartofle,
ser, cebulę... i solone opieńki. Może to one zaszkodziły?
Zwalam na słodycze, a ludzie kupują, jedzą i nic. Na pew-
no nie to zaszkodziło, a grzyby. Tak się opchałem. Opień-
ki, one. Nie ma co, wafla można jeść spokojnie. Nie ma
rzeczy smaczniejszej od niego.
Wziął wafelek, rozwinął i schrupał, a ja pobiegłam z tor-
bą pełną wszystkiego i ciągle z dwudziestoma złotymi
w kieszeni.

PIENIĄDZE
Jeżeli coś tak się przyczepiło i nie chce odejść, to warto
się zastanowić, dlaczego. Więc siedzę, na stole leżą wi-
nogrona, słodycze, tata chodzi po swoim pokoju, pali pa-
pierosy, a ja myślę. Może te pieniądze są na coś? Próbo-
wałam je wydać dwa razy, nic z tego nie wyszło. Coś
chce mi podpowiedzieć, co mam zrobić? Ale co?
Tata się kręci, wrócił Romek i zjadł talerz zupy, potem
usiadł przy stole i podskubywał winogrona. Oczy miał
niewyraźne. Wiedziałam, że wypił piwo. Wtedy tak się za-
chowuje, coś chce, sam nie wie, co.
Więc trochę popisałam, kilka kartek, a potem, gdy opi-
sałam, o co prosiła pani Tobańska, zaczęłam malować.
Farbki mi zaschły, pędzelek jest wytarty, ale co nieco
wyszło. Jednak gdy człowiek patrzy na coś, jego oczy
wycinają ze świata o wiele piękniejsze obrazki niż te,
które namalowałam. Schły sobie, pilnowałam, żeby nie
wskoczyła na nie nasza kotka Wydmuszka i w tej chwili
odkryłam, co mi te dwadzieścia złotych próbowało pod-
powiedzieć. Już wiedziałam, na co muszę je wydać. Dla-
czego wcześniej o tym nie pomyślałam?
259
No i wtedy zaczęło się prawdziwe malowanie! Tyl
trzeba było namalować, żeby zebrać wszystkie ostatnie
wydarzenia. Oczywiście, można je opowiedzieć, ale wie-
cie, jak to jest z gadaniem, pani od polskiego wytłuma-
czyła, człowiek papla trzy po trzy, pisząc, powie się rze-
czy mądrzejsze, a ja powiem wam po cichu, najmądrzei
jest wszystko pozbierać do kupki i opowiedzieć na ry-
sunkach. Wtedy już naprawdę nie opowiada się o rze-
czach nieważnych.

DOLINA
Romkowi powiedziałam, że idę do kościoła, a potem -
skłamałam - umówiłam się z Magdą Jankowską, żeby
uczyć się historii i malowania oczu.
- Z Modelką? - zdziwił się. Tak niektórzy mówią na
Magdę.
Włożyłam do torebki słodycze, sok, inne potrzebne
przedmioty i pobiegłam na mszę. W kościele, na miejscu,
gdzie zawsze stawiałam mamy wózek, stał wózek z ję-
czącym, drugim dzieckiem pani Tosi. Msza się skoń-
czyła, ludzie wyszli, a ja kręciłam się za przystankiem.
Autobus nadjechał punktualnie, nikt nie wsiadł, nikt nie
wysiadł. Był tylko pan kierowca i dwie starsze panie.
-  Ty jesteś Zosią Pietrzaków? - zapytał kierowca.
Pokiwałam głową, że tak. Podałam mu pieniądze.
-  Wyrosłaś - powiedział. - Z twoją mamą chodzi-
łem do jednej klasy. Była najlepszą koleżanką mojej żony,
Ewy. Ale się przyjaźniły! W domu jest dużo ich zdjęć,
gdy były małe. A co tam u niej? Człowiek gdy zdrowy, nie
wie, co to znaczy, a gdy zachoruje... szkoda mówić. Scho-
waj te pieniądze, akurat nie mam wydać z dwudziestu
złotych.
261
Usiadłam i jechałam. Nigdy nie skręcałam za Stawarka-
mi w lewo, do Jabłonowa. Nowe drogi wydają się ciekaw-
sze. W każdej chwili coś się może ukazać, czego się nie
widziało. Człowiek oczekuje tego, czego nie ma nigdzie
tylko tutaj, gdzie jedzie.
Jedziemy więc, jedziemy, ciągle to samo i nagle...
właśnie - dolina. Ale jaka daleka! Domki są jak białe
kropki w szarozielonej misce. A krowy to już prawdziwe
łaciate mrówki. Ludzi jakby nie było, wcale nie widać, tyl-
ko gdzieś tam jedzie czerwony samochód. Migocze czer-J
wona plamka między drzewami. Patrzę w dal, podziwiam,
ale nie wiem, jak to namalować.
Zakręcamy. Czerwony samochód nadjeżdża i w tej
chwili dopiero poznałam, że to wujek Darek z ciocią jadą
do Świniar! Minęli nas, pojechali dalej, a autobus zjeżdża
do doliny. Jedziemy teraz po dnie, mijamy domy, na które
patrzyłam, są i ludzie, a krowy - mróweczki - poru-
szają mordkami jak zwyczajne krowy. Wyjeżdżamy z doli-
ny, a w dali samochodu wujka już nie ma. Taki przypadek
może się zdarzyć raz na tysiąc albo milion wyjazdów. Wy-
jechałam pierwszy raz i już się zdarzył? Jak ze spadającą
szklanką?
Jedziemy, mijamy deszczyk, po drodze wsiadają jacyś
ludzie. Patrzę, liczę słupy, drzewa, domy, zakładam się
sama ze sobą, czy najpierw zobaczę krowę czarną czy
brązową. Nie miałam pojęcia, że jest tyle czerwonych
krów! W Świniarach ma je tylko pan Walczak.
Wjechaliśmy do miasta. Oczywiście, nie jest to To-
ruń, nie mówiąc o Warszawie, ale miasto to miasto.
Sklepów dużo, domy wyższe, na skrzyżowaniu kolorowe
lampki.
- Wracasz dzisiaj? - zapytał pan kierowca, gdy wy-
siadałam. - Jeżeli tak, o piątej będę jechał z powrotem.
262
Gdybyśmy na siebie nie trafili, pozdrów ode mnie mamę.
Od Witka Michalskiego, będzie wiedziała!
Uśmiechnęłam się i poszłam. Byłam w obcym miejscu,
więc jakie miałam wyjście? Musiałam pytać, żeby dojść
pod właściwy adres. Zapytałam jednego pana, potem
panią w sklepie z gazetami, potem jeszcze jedną panią,
i byłam już blisko. Jeszcze nie wiecie, dokąd szłam? Po-
wiem więc, że nigdy tam nie byłam. Znałam w tym miej-
scu jedną osobę, bardzo ładną, dobrą, mądrą, ale nie-
szczęśliwą. Jednak tylko ona mogła mnie uratować przed
moimi smutkami i tylko ona mogła mi pomóc.
Tak jak powiedziała ostatnia zapytana pani, trafiłam do
parku, a za parkiem była biała brama. Weszłam i znalazłam
się w dużym, strzyżonym ogrodzie. Były ławki, ktoś space-
rował, ale nikt mnie nie zatrzymywał. Zbliżałam się do
białego domu, weszłam. W korytarzu pachniało obiadem.
Poczułam głód, ale miałam swoją paczuszkę.
-  Szukasz kogoś, dziecko? - zapytała pani niosąca
na tacce talerze. Przygotowałam się na to pytanie i po-
kazałam karteczkę, gdzie napisałam odpowiedź. Pani
uśmiechnęła się, powiedziała, bym poszła za nią i dopro-
wadziła mnie do ostatnich drzwi na korytarzu.
-  To tutaj. Wejdź, to zwyczajny dom, tu wszystko jest
jak w domu - powiedziała i odeszła z talerzykami.

SZCZĘŚCIE
Otworzyłam drzwi i zobaczyłam leciutko różowe ściany,
błyszczący stolik, krzesła (opowiadam wszystko specjal-
nie odwrotnie niż popatrzyłam, żebyście się ciekawili!),
wazon z kwiatami, telewizor, radio, fotel, dwa łóżka, a na
jednym łóżku leżała... Nie uwierzę, że jeszcze nie domy-
śliliście się, do kogo przyszłam. Tak, w tym pokoju, na
łóżku leżała moja mama.
Podeszłam cichutko, stanęłam przed nią i popatrzyłyś-
my nagle w swoje oczy. Aż się rozryczałam, mama też,
a druga pani, siedząca na swoim łóżku coś niewyraźnie
mówiła.
Wyściskałam mamę, wygłaskałam i pomogłam usiąść.
Mama była czyściutka, w szlafroku, ale nie miała pomalo-
wanych oczu ani ładnej fryzury. Czekało mnie tyle pracy!
Wyjęłam z torebki smakołyki i położyłam na stoliku.
Przeniosłam mamę na wózek, nałożyłam kapcie, pozapi-
nałam szlafrok i zaczęłam czesać, a przy tym wszystko opo-
wiadałam. Lecz wiadomo, jak jest z gadaniem, paple się
i paple, a tak naprawdę nie wiadomo, jak wszystko powie-
dzieć. Byłam jednak przygotowana. Wyjęłam nowe rysun-
ki, zeszyt i pokazywałam. Nikt by ich lepiej nie zrozumiał.
264
awet rysunek, gdzie pani Tobańska pokazuje pustą ścia-
nę swojego sklepu, w chmurce przy jej głowie widać malut-
kie obrazki, a ja stoję obok, mama zrozumiała.
-? Tylko nie wiem, co namalować? Gdy człowiek może
wszystko, wtedy jest najtrudniej. Bo co to znaczy, wszyst-
ko? - zastanawiałam się i zaczęłam przeglądać zeszyt,
a mama mrugała za każdym razem, jak gdybym mogła
w sklepie pani Beaty powiesić wszystkie swoje ilustracje.
Więc o tym porozmawiałyśmy. Wyjęłam rysunki z mo-
jego pobytu u wujków. Teraz mama nie mrugała, tylko pa-
trzyła i patrzyła. A już ilustracje z teatru wydawały się jej
najdziwniejsze. Musiałam tłumaczyć, opowiadałam, a star-
sza pani w pokoju cały czas mówiła coś do siebie. Chcia-
łam sprawdzić, o co jej chodzi, ale nie zrozumiała mojego
pytania. Domyśliłam się, że jest nieszczęśliwa.
Wtedy przyszła pani, która mnie przyprowadziła. Teraz
przyniosła kompot i ciasto rabarbarowe. Było pyszne!
-  I jak mama wygląda? - zapytała. Uśmiechnęłam
się tylko, a pani popatrzyła na mnie i wyszła. Mama już
wiedziała o moim udawanym milczeniu. Pokazałam jej
przecież rysunek, na którym zamykam swoją buzię na
kłódeczkę i chowam kluczyk do kieszonki.
-  Mamo, już się przekonałam, że gdy człowiek sam
nie mówi, słyszy dużo lepiej, co mówią inni.
Mama zamrugała.
-  A gdy chce się zastanowić, też lepiej nie gadać.
Mama zamrugała.
-  Najmądrzejsi są ci, którzy nie mówią wcale - za-
żartowałam, ale mamy to nie rozbawiło. Mnie też.
Wyjęłam kosmetyki i pomalowałam mamie brwi, rzęsy,
cienie, usta. Wyglądała pięknie! Ubrałam ją i wypchałam
wózek na korytarz. Podłogi były tak zrobione, że wszę-
dzie dało się wjechać wózkiem. Odnalazłam ubikację,
265
lecz mamie nic się nie chciało. Pchałam dalej, aż do szkla-
nych drzwi, za którymi był pokój. Było pięknie i wcale nie
smutno. Siedzieli tam różni ludzie, jedni starzy, inni mło-
dzi, w piżamach albo ubrani normalnie, niektórzy chodzili
inni czytali. Dwóch dziadków grało w szachy. Napraw-
dę nie jest tak źle - pomyślałam i pchałam mamę da-
lej i dalej. Ogród był wspaniale zadbany, trawka równa,
krzaczki uczesane jak dzieci przed komunią. Powiedzia-
łam o tym mamie i roześmiała się. Jakoś dzisiaj mówiłam
jej tylko o wesołych rzeczach, a ona z wszystkiego się
śmiała.
-  Kiedyś i tak będziemy razem, zabiorę cię, obiecuję
- powiedziałam. - Wujek Darek i ciocia zabiorą mnie
do siebie, żebym mogła chodzić do lepszej szkoły. Kiedy ją
skończę, będę pracować w dużym mieście, gdzie ludzie za-
rabiają więcej. Może będę nauczycielką? W wakacje pojeź-
dzimy po całym kraju, zobaczymy najwspanialsze miejsca,
sama się przekonasz. Chociaż tutaj też jest nieźle. Może
nie będziesz chciała stąd wychodzić? Nigdy nie wiadomo.
Ja wiem, że kiedy dzisiaj będę wracać, będzie mi smutno,
ale zaraz zacznę myśleć, że przyjadę do ciebie za kilka dni,
i będzie wesoło - paplałam jak nakręcona, może dlate-
go, że tak długo się nie wygadywałam?
-  Jedzie się tu bardzo przyjemnie, droga jest ciekawa,
a jedna dolina zupełnie jak miska... Aha, kierowca auto-
busu prosił, żeby cię pozdrowić. Nazywa się pan Michal-
ski, chodził z tobą do klasy, a ty byłaś najlepszą przyja-
ciółką jego żony, Ewy... - powiedziałam i zobaczyłam
w mamy oczach coś dziwnego. A sama też musiałam zro-
bić dziwną minę, ponieważ dopiero teraz ułożyły mi się
w jedną całość dwa słowa: Ewa Michalska...
Szłyśmy w milczeniu, a w naszych głowach wirowały
najróżniejsze myśli. Swoich nie rozumiałam, więc jak
266
267

mogłam zgadnąć, o czym myśli mama? Trzeba było te
smutki przepędzić.
-  No i dokąd teraz? - zapytałam, gdy stanęliśmy na
placyku, skąd odchodziło pięć dróżek. - Na końcu każ-
dej dróżki jest co? - próbowałam mamę rozbawić. -
Jest koniec każdej dróżki - podpowiedziałam. – A 
gdy się odwrócimy, z końca robi się początek. A gdy sta-
niemy bokiem, jesteśmy na końcu i na początku dróżki,
ale na pewno nie na jej środku.
Takie gadanie zawsze mamę rozbawi. Wybrałam więc
dróżkę trzecią i szłyśmy asfaltową ścieżką, przy któ-
rej stały białe rzeźby. W dali, jak srebrna nitka, tryska-
ła cieniutka fontanna. Wokół niej siedzieli rozbieleni
słońcem ludzie. No i nawet ta fontanna, i ci nieruchomi,
nic nie robiący ludzie przypomnieli mi o innym miej-
scu, o którym nie chciałam przecież myśleć. Wszyst-
ko się zawzięło. Dobrze, niech już wam będzie, wy, nie-
chciane sprawy, porozmyślam o was, a potem róbcie, co
chcecie!
-  Mamo, pamiętasz, gdy zastanawiałyśmy się, co ta-
kiego najgorszego mógł zrobić Marek? - zapytałam,
gdy stanęłyśmy pod fontanną, a ja usiadłam na ławeczce.
- Ja już wiem, co. Sama nie umiem o tym myśleć, więc
muszę powiedzieć tobie, żebyśmy mogły podzielić się tym
zdziwieniem. Powiem ci, chociaż wiem, że będziesz smut-
na i tak jak ja będziesz o tym rozmyślać.
Opowiedziałam. Mama zrobiła się smutniejsza, a czy
mnie było teraz lepiej? Nie wiem. Może tak, ponieważ te-
raz podzieliłam się z mamą swoją najtrudniejszą do zrozu-
mienia sprawą. Może nie, ponieważ wiedziałam, że ja so-
bie wrócę do domu, a w mamie te wszystkie tajemnice
zbierają się jak fotografie w pudełku, przegląda je, ale nie
może nikomu o nich nic powiedzieć.
268
By nas pocieszyć, otworzyłam zeszyt na stronie z rysun-
kiem fontanny z postacią Marka i pokazałam fontannę,
przy której stałyśmy. Jakby zakapturzony Marek zamienił
się w biały kamień, z którego tryskała woda. Boże, gdy
na rysunku zobaczyłyśmy, z czego u Marka wylatywała
woda, musiałyśmy szybko uciekać, tak się śmiałyśmy, że
aż dziadkowie przestali grać w szachy. Odchodziłyśmy
szybko, a z moich ust sypały się najprzyjemniejsze obiet-
nice:
- Gdy będziemy już razem, nie zostawimy taty i Rom-
ka. Mogą zamieszkać z nami albo zostać w Świniarach.
W końcu mając samochód, można sobie być tu i tam. Sia-
da się i jedzie, gdy tylko przyjdzie ochota. A może za kil-
ka lat z Torunia do Świniar będą jeździć tramwaje? Kupu-
je się bilet, siada i jedzie. Co wtedy za różnica, gdzie
człowiek mieszka? Można być tutaj i tam. A może będą la-
tać samolociki? Siądzie się i za kilka minut już Świniary
albo odwrotnie. Z góry wszystko widać daleko, zamglo-
ne, ludzi malutkich jak kropki, domki. Z wysokości wi-
dać, jak pan Szczęśniak z panem Walczakiem schowali
się za krzakiem, winko sobie popijają i o głupotach gadają
- zrymowałam, co mamę rozbawiło jeszcze mocniej. -
Czy wiesz, że Romek interesuje się samolotami? Może
zostanie pilotem? Poza tym interesuje go muzyka. Kiedyś
podsłuchałam, jak śpiewa w swoim pokoju, naprawdę ma
talent. No i zapamiętuje każdy dowcip. Może będzie klau-
nem? - zaśmiałam się. Mama też śmiała się i śmiała, bo
naprawdę - Romek klaunem? Też mi kariera! Chociaż
rozbawić kogoś obcego nie jest łatwo. Gdy powiedziałam
wam, że Romek mógłby być klaunem, na pewno się nie
roześmialiście, prawda? Nie rozbawiłam was, tylko siebie
i mamę, ponieważ obie Romka znamy. No, a klaun rozba-
wi człowieka obcego, nawet tego, co nie chce się śmiać.
269
Byłam w cyrku dwa razy i zawsze czekałam na klauna
Wsadził nogę w wiadro i nie mógł wyjąć, i już wszyscy si-
kali ze śmiechu, no, a co w tym śmiesznego? A jednak nie
można się opanować.
I tak sobie spacerowałam z mamą po parku. Zrobiłyśmy
chyba osiem kółek, od fontanny aż do końca. I trzeba się
było pożegnać. Wiedziałam, że mnie to czeka, ale nie wie-
działam, że będzie aż tak smutne. Płakałam. Mama nie
płakała, starała się mnie pocieszyć. Staruszka z pokoju
opowiadała coś niezrozumiałego. Wtedy przyszła pani,
która mnie przyprowadziła.
- No, córeczko - powiedziała - zbieraj się, jest póź-
no, wiem, że masz godzinę jazdy do domu. Mamie tutaj
będzie dobrze, już ja się o to postaram. Opiekowałam się
swoją mamą przez wiele lat, teraz zaopiekuję się twoją.
Zresztą, twoja mama jest moją najlepszą przyjaciółką
w tym domu. Dogadałyśmy się, że mamy tyle samo lat.
Poza tym obie mamy dwoje dzieci: córkę i syna.
Spodobała mi się ta pani, pocałowała mnie na koniec
i odprowadziła aż do drzwi. A jednak odchodzić było na-
prawdę ciężko. Jak we śnie, gdy trzeba coś robić, a nogi
nie pozwalają, tak się czułam, ale odchodziłam, odcho-
dziłam, aż dom opieki zniknął za parkiem.

POWRÓT
Dziwi mnie, że gdy człowiek skądś odejdzie, zostawia
tam trochę swoich myśli. Niektóre zabiera ze sobą, ale
część zostaje tam, gdzie powstały. Na ich miejsce do
głowy przychodzą inne, czekające w miejscu, do którego
się idzie. Gdy stanęłam więc na przystanku, wskoczyły do
mojej głowy myśli o kierowcy autobusu, panu Michal-
skim, mężu Ewy. Co mogłam o nim myśleć? Niewiele
wiedziałam, a jednak myślałam. A gdy nadjeżdżał auto-
bus, patrzyłam i zdawało mi się, że to nie autobus, ale
dziwne stworzenie, którym jadą pan Michalski, jego żona
i moje najdziwniejsze myśli. Bardzo chciałam, żeby kiero-
wał nim ktoś inny, ale - niestety, a może na szczęście,
zobaczyłam pana Michalskiego. Dlaczego na szczęście?
Ponieważ pan Michalski znowu nie miał reszty. Wsadzi-
łam dwadzieścia złotych do kieszonki i jechałam bez bi-
letu. Robiło się szaro, więc ta piękna dolina była we
mgłach, jakby ktoś napełnił miskę lekkimi mydlinami.
Wjechaliśmy w nie i wyjechaliśmy. Już chciałam odezwać
się, zapytać pana Michalskiego o jego żonę, gdy do au-
tobusu wsiadła pani od polskiego, a za nią pan od wf.
Nie zobaczyli mnie, usiedli blisko, zakochani. Dzieciaki
271
mówią, że to para, ale nie wiedziałam, że aż tak. Siedzieli
objęci, nikogo nie widzieli i rozmawiali o miłości. Aż było
mi wstyd, że słyszę to wszystko, lecz nie mogłam nic po-
radzić. Im ciszej rozmawiali, tym lepiej słyszałam. Chcia-
łam, żeby opadły mnie teraz wszystkie sprawy, żebym nie
podsłuchiwała, ale nic z tego. W końcu podsłuchiwałam
Pani od polskiego mówiła do pana takie słowa, że trudno
uwierzyć, dlaczego ludzie mówią to do siebie. Są różnymi
osobami, nie znali się, mieszkali gdzieś indziej, a tutaj na-
gle zobaczą się, spotkają i mówią sobie to, czego człowiek
sam się wstydzi. A pani od polskiego mówiła jeszcze wier-
sze. Znała ich bardzo dużo, to nic dziwnego. Były o mi-
łości. Zrozumiałam, że nie nauczyła się ich z książek, ale
sama wymyśliła, żeby powiedzieć je swojemu ukochane-
mu. Słuchałam i nie mogłam się nadziwić, że wszystko
jest takie niezwykłe. Wydaje się zwyczajne, ale jest tajem-
nicze, dziwne, trudne do zrozumienia. Dlatego lepiej chy-
ba nie rozumieć wszystkiego, tylko słuchać, patrzeć albo
myśleć i nie żałować, że się nie domyśli do końca. To
miała być zwyczajna niedziela, a zamieniła się w zaczaro-
wany dzień, zakończony wierszami zakochanej pani od
polskiego.
Może i mama mówiła tacie podobnie, gdy się poznali?
Czy tata zapamiętał choć jedno słowo, jakie mu powie-
działa? Na pewno, jestem przekonana, tata jest innym
człowiekiem, niż można pomyśleć, gdy się na niego pa-
trzy. Inaczej jak mogłaby się zakochać w nim dziewczyna
taka piękna jak moja mama? Czy Magda Jankowska mo-
głaby się zakochać w Piotrku Firleju? Roześmiałam się po
cichu na samą myśl. A potem zrozumiałam, że tu nie ma
nic do śmiechu. Nikt nie zgadnie, kto w kim się zakocha
i kto z kim będzie mieć dzieci. To na zawsze zostaje ta-
jemnicą, aż do samego końca.
272
I tak bym sobie dojechała ukryta, gdyby nagle pan Mi-
chalski nie odwrócił się, gdy już dojeżdżaliśmy, i nie po-
wiedział do mnie:
- Tylko nie zapomnij pozdrowić mamy. Pozdrów też
Romka. A co tam u niego? Nie widziałem go już...
Pani polonistka i pan od wf. odwrócili się do mnie
i uśmiechnęli. Wstydziłam się, a tutaj okazało się, że nikt
nie ma do mnie pretensji.
- Skąd, Zosiu, wracasz? - zapytała pani, gdy już wsta-
liśmy. - Byłaś u mamy? - zgadywała. - Nie zapom-
niałaś, o czym rozmawiałyśmy? Pamiętaj, Zosiu, ja wiem,
co z ciebie wyrośnie. Wiem, zobaczysz, gdy będziesz do-
rosła, powiem ci, co wiedziałam.
I pani wyszła, objęta z panem, pocałowali się i nic ich
nie obchodziło, cały świat, tylko jeszcze ja, troszeczkę,
ale też nie za dużo. No tak, ale skąd miałaby wiedzieć, co
ze mnie wyrośnie? A jeżeli nie wyrosnę, nie zdążę, może
nie mam być nigdy dorosła? Pożyję trochę tylko i już
mnie nie będzie?
-  Zosiu,   poczekaj - powiedział   pan   Michalski.
Wszyscy wysiedli, zostaliśmy tylko my. - Ty mnie nie
pamiętasz? Kiedyś was odwiedzałem, teraz już nie. Ale ty
wiesz, kim jestem?
Pan Michalski patrzył na mnie, patrzył i nie wiedział,
dlaczego milczę. Pokazałam mu szyję, zakaszlałam.
-  Przeziębienie? - domyślił   się. - Trzeba   uni-
kać przeciągów. Masz tu coś - powiedział i dał mi...
sto złotych! Nie wiedziałam, o co tu chodzi, przestra-
szyłam się, ale pan Michalski zapalił papierosa i powie-
dział:
-  Naprawdę nie wiesz, kim jestem? Dzisiaj to już nie
ma znaczenia, i tak się dowiesz. Jestem tatą Romka. Je-
stem jego ojcem.
273
Co mogłam zrobić? Stałam, trzymałam pieniądze i pa-
trzyłam za szybę, gdzie autobus rozświetlał pusty przy-
stanek.
- Teraz, gdy moja żona nie żyje, a twoja mama jest
chora, to nie ma żadnego znaczenia, żadnego - powie-
dział pan Michalski.
Wysiadłam nieprzytomna. Zdawało się, że dzień był
i tak niezwykły, a tutaj zrobił się jeszcze bardziej? Szłam
i szłam, i wydawało mi się tylko jedno, że pan Michalski
ma oczy takie jak Romek.

WIECZÓR
Dlaczego wcześniej nie pomyślałam, że Romek nazywa się
jak zmarła pani Ewa Michalska? Zrozumiałam dlaczego -
Michalskich jest wszędzie dużo. Na kolonii żyje dziadek,
Michalski Baltazar i jego żona Pelagia. W Świniarach był
kiedyś młody ksiądz, Radek Michalski. W szkole jest kil-
kunastu Michalskich. Pan od historii też nazywa się Mi-
chalski, pani bibliotekarka też, chociaż nie są rodziną. Wie-
działam, że autobusem też jeździ pan Michalski. A na
naszym cmentarzu, jak dobrze poszukać, grobów z tym na-
zwiskiem jest dużo. Jednak nigdy nie pomyślałam, że ktoś
z nich może być Romka krewnym. I co teraz zrobić? Czy
Romek zna prawdę? Czy moja mama była żoną tego pana
Michalskiego? Kto mi odpowie?
Dobrze, na razie wracajmy do domu, trzeba dać Romkowi
sto złotych. Ale jak mu powiedzieć od kogo? Może on wie?
Ale czy wtedy tak by się zastanawiał nad wszystkim? Myślę
o tym, a tutaj kolejna niespodzianka: przed naszym domem
stoi czerwony samochód wujka Darka - mamy gości.
Zdziwili się, gdy weszłam, aż wstali. Patrzyli jak na zja-
wę. Tylko taty nie było. Na wszelki wypadek zajrzałam do
lustra, ale byłam normalna, wiec dlaczego tak patrzą?
275
- Zosiu, gdzie ty się podziewasz? - zapytała ciocia
- Mówiłaś, że będziesz u koleżanki, ale ona nic o tym
nie wie. Przeszukaliśmy całą wioskę, pytamy, nikt nie
wie. Tata dotąd biega po Świniarach, zdenerwowany
Gdzie ty byłaś?
Wyjęłam zeszyt i pokazałam... zastanawiałam się, co
pokazać? Pokazałam kaszowate jezioro. Ale się wszyscy
zdziwili!
-  Romku, znasz to miejsce? - zapytała ciocia.
-  Nad ranem, kiedy mgła z łąk idzie, pola tak wy-
glądają - odpowiedział Romek. Zdziwiłam się, że miał
na szyi słuchawki, a z kieszeni wystawał mu odtwarzacz.
Wbiegł tata, zobaczył mnie i tak się rozzłościł, ale wu-
jek Darek uspokoił go.
-  Uff, cieszmy się, że tak się skończyło - powiedział
wujek.
-  Może nasza artystka szukała natchnienia? - po-
wiedziała ciocia. - Patrzę na twoje oczy i domyślam się,
co chcesz powiedzieć. Tęsknisz za mamą. Cóż, na razie
mama musi tam pobyć. Wiele spraw trzeba uporządko-
wać, żeby mogła wrócić. Pójdziesz za kilka lat do liceum,
co wtedy byłoby z mamą? Musimy o tym myśleć. Kto wie,
może będziesz chodziła do liceum w Toruniu? Myślimy
o tym. Człowiek, który ma talent, musi go hodować jak
roślinkę. Wydaje się niekiedy, że jest już tak źle, że nikt
nie ma gorzej, a jednak... Przypomnij sobie dziewczynkę,
którą widzieliśmy w teatrze. Pamiętasz? Jej nie ma kto po-
móc. Mieszka gdzieś, w jakimś domu dziecka...
Gdy człowiek sam nie mówi, zapamiętuje więcej słów
innych ludzi. Możecie to sprawdzić. Teraz też nie pamię-
tam wszystkiego, co ktoś mówił, gdy piszę, muszę tro-
szeczkę zmyślać, ale i tak pamiętam o wiele więcej, niż
gdy sama trajkoczę. Ciocia rozgadała się o Cecylii. Do-
276
wiedziałam się, że w domach dziecka, gdzie sprawdzali,
nikt żadnej Cecylii Rostockiej nie zna.
A więc jej szukali? - zdziwiłam się i rozbawiłam: szu-
kać Cecylii Rostockiej? Można jeszcze poszukać... No nie,
miałam o tym nie myśleć, a myśli same wracają jak koma-
ry. A kysz, a kysz!
-- Szukaliśmy domów dziecka, gdzie są kółka teat-
ralne, ale też nie dowiedzieliśmy się niczego - powie-
dział wujek. - Myśleliśmy, że znajdziemy ją przez tego
chłopca, który wykonał sztuczkę z samolocikiem. Rozma-
wiałem z ludźmi, który występują w cyrkach, z magikami,
ze sztukmistrzami. Potrafią przeciąć człowieka na pół
piłą, potrafią sprawić, że znikną króliki, ptaszki, znają wie-
le innych sztuczek, ale o czymś takim jak wtedy nigdy nie
słyszeli.
No i wujek opowiedział mojemu tacie, co wydarzyło się
w teatrze. Tata nawet się uśmiechnął kilka razy, ale nie za
bardzo. Nie wiem, czy coś mogłoby go zadziwić?
-  Odleciał samolocikiem? - zapytał Romek.
-  Tak, zamienił się w taki, jak by tu powiedzieć, wiate-
rek, smużkę, wleciał do samolociku i zniknął - powie-
dział wujek.
-  Nie uwierzę.
-  Myślisz, że ja w to wierzę? Ale widziałem, ciocia wi-
działa, Zosia, setki ludzi w teatrze.
-  To niemożliwe.
-  A jednak się stało.
Zamyślili się, siedzieli, tata palił papierosa. Wtedy wu-
jek wstał, przypomniał sobie o czymś, aż walnął się dłonią
w czoło.
-  Ale ze mnie osioł! Chodź, Zosiu, pomożesz mi.
Wyszłam, idę za wujkiem do samochodu. Podchodzi-
my, wujek staje i coś pokazuje. A za samochodem stoi

277
rower. Chciałam krzyczeć z radości, ale musiałam mil-
czeć, więc poskakałam sobie i uściskałam wujka. Okazało
się, że odtwarzacz Romek też dostał od naszych gości
Dzień niespodziewanych zdarzeń i prezentów.
Wsiadłam i pojechałam tu i tam, sprawdzając hamulce.
Rower był wspanialszy od tamtego skradzionego. Pomy-
ślałam, że moje życie zmienia się coraz bardziej, kiedyś
chodziłam wolniutko za mamą, a teraz nie tylko, że nie
muszę niczego popychać, mogę jeszcze pędzić rowerem.
Z jednej strony ucieszyłam się, z drugiej zrobiło mi się
przykro. Naprawdę, wolałabym chodzić wolniutko, popy-
chając mamy wózek. Ale tam! Miałam o tym i tamtym nie
myśleć. Wskoczyłam więc na rower i jeździłam, gdzie się
dało. Dzieciaki krzyczały do mnie, lecz nie zwracałam
uwagi, jeździłam. Piotrek Firlej szedł za krowami i aż
stanął z wrażenia. Minęłam go, nie słysząc, co mówi, jak-
by słowa były wolniejsze od roweru. Zatrzymałam się na
mostku. Objechałam prawie wszystko, oprócz kilku
miejsc, ale gdybym tam pojechała, mogłabym znowu my-
śleć o tym, o czym nie chciałam. Wróciłam pod dom.
Przypomniałam sobie o pieniądzach dla Romka, ale przed
domem stała ciocia, rozmawiała z nim, więc się nie udało.
Pozwoliłam Romkowi się przejechać i patrzyłyśmy z cio-
cią, jak odjeżdża.
-  Teraz musisz się zająć tatą i Romkiem - powie-
działa ciocia. - Mówiliśmy kiedyś, że być może zabie-
rzemy cię do nas, ale chyba lepiej, żebyś pobyła z nimi.
Jesteś im potrzebna. Tak myślimy.
Nie wiem, dlaczego bez mamy wszystko wszystkim wy-
dawało się prostsze? Czy mama przeszkadzała? No nie,
znowu te myśli!
-  Wszyscy myślimy o mamie, pamiętaj o tym. Jest dla
ciebie najbliższa, ale to nasza wspólna sprawa. Tam są
278

Piotrek Firlej szedł za krowami i aż stanął z wrażenia. Minęłam
go, nie słysząc, co mówi, jakby słowa były wolmejsze
od roweru.
279
dobrzy lekarze, kto wie, może stanie się cud? Zdarzają sie
takie rzeczy. My z wujkiem mamy nadzieję, że wydarzy sie
jeszcze inny cud. Szukamy Cecylii i ją znajdziemy. Nie
patrz tak, cóż to za mina, co to za spojrzenie? - zdziwiła
się ciocia. A ja zastanawiałam się, czy powinnam coś zro-
bić, czy tak ich zostawić, oszukanych na zawsze? Wiedzia-
łam, że nie. Obiecywałam sobie, że nie będę oszukiwać
dzieci, a teraz oszukuję dorosłych? Ale jak wszystko wyja-
śnić, kiedy sama nie rozumiem? Musiałam spróbować.
Przyniosłam z domu swój rysunkowy zeszyt, usiadłam
przy cioci, pod oknem, żeby w jego świetle można było
oglądać kartki. Otworzyłam, przeglądałam, ciocia też pa-
trzyła.
-  Pięknie, pięknie rysujesz - powiedziała, nie wie-
dząc, o co mi chodzi. A ja zatrzymałam się na rysunku
cmentarza. Popatrzyłam na ciocię, pokazałam palcem ten
rysunek. Ciocia nie zrozumiała.
-  No, musimy się zbierać - powiedział wujek wy-
chodząc. - Ciemnawo, późno, Świniary idą spać.
-  Darku, domyślasz się, o co Zosi chodzi? - zapy-
tała ciocia. Wujek kucnął, popatrzył.
-  To przecież cmentarz - powiedział, a ja obróciłam
kartkę, żeby zobaczyli następny rysunek. Był na nim
grób dziadków Majów i Cecylii Rostockiej. Patrzyli i pa-
trzyli, o nic nie pytali, tylko patrzyli. Wtedy nadjechał Ro-
mek i zsiadł z roweru.
-  Romku, możesz nam coś wyjaśnić? - zapytał wu-
jek. Romek popatrzył na rysunek.
-  To grób moich i Zosi dziadków, Majów, i Cecylii Ro-
stockiej.
Wujkowie popatrzyli na siebie, podnieśli się.
-  Chodźmy tam - powiedział wujek i wsiedliśmy do
samochodu.

CIEMNOŚCI

Samochodem do cmentarza jedzie się tylko chwilkę.
Dopóki jechaliśmy, nie było źle, reflektory rozjaśniały
dróżkę. Ale kiedy stanęliśmy, światła zgasły, zrobiło się
strasznie. Na szczęście był wujek Darek. Szedł przo-
dem, trzymając mnie za rękę. Ciocia potykała się, zosta-
wała z tyłu, a Romka w ciemności nie było widać, tylko
jego buty szurały o piasek. Wyobraźcie sobie, byliś-
my na cmentarzu w nocy. I nie w Święto Zmarłych ale
w zwyczajny dzień. Daleko palił się jeden jedyny, tajem-
niczy znicz.
-  Gdzie to? - zapytał wujek i zapalił zapalniczkę.
Teraz ja musiałam iść przodem. Wszędzie były ostre kan-
ty, uderzyłam się kilka razy, nim stanęliśmy nad grobem
dziadków i Cecylii.
Wujek zapalił zapalniczkę i oświetlił litery.
-  Cecylia Rostocka - przeczytał.
-  Cecylia Rostocka - powtórzyła ciocia.
-  Co to ma znaczyć? - zapytał wujek.
-  Była kuzynką mamy - powiedział głos Romka.
-  Przypadek, zwyczajny zbieg okoliczności - uspo-
koił się wujek. - Co w tym dziwnego? Nazwisko jak
281
nazwisko. Mało to Pietrzaków? Na pęczki można zbierać
Rostockich też jest trochę.
-  Ale Cecylii Rostockich niewiele - powiedziała mą-
drze ciocia i wujek przestał udawać, że wszystko zrozu-
miał. - Czy w domu są jakieś jej zdjęcia?
-  Nie ma - powiedział Romek. - Też chciałem się
dowiedzieć, jak wyglądała, kiedy miałem tyle lat, co ona,
kiedy zmarła, zaciekawiło mnie to. Pytałem mamę, powie-
działa, że nie ma fotografii. Ta jej kuzynka była jakaś
dziwna. Nie mówiła, tylko tak jakoś... trochę.
-  Była niema? - zapytała ciocia.
-  Zaraz, zaraz, dlaczego o to pytasz? Mogła być nie-
mową, ale jaki to ma związek z dziewczynką, której szu-
kamy? - zdenerwował się wujek i mocniej ścisnął mnie
za rękę. - Chodźmy już, popatrzyliśmy, wiemy, o co
chodzi, trzeba wracać.
-  Nie wiem, wydaje mi się to takie dziwne - powie-
działa ciocia. - Zosiu, ty coś wiesz? Domyślam się, że
wiesz. Napisz, co wiesz, narysuj, dobrze? Sama widzisz,
że dla nas to ważne.
-  Chodźmy - poganiał wujek i zaczął odchodzić,
prowadząc mnie za rękę. Wszyscy odchodziliśmy, pozo-
stawiając na cmentarzu samotny, palący się daleko znicz.
-  Próbowałem popytać ludzi - mówił Romek. -
Interesuje mnie, kto skąd się wziął, dlaczego tak się na-
zywa, to pytałem, ale już i starzy nie wiedzą dużo o Ce-
cylii. Mówią tylko, że niemowa, chodziła wszędzie, cho-
dziła i chodziła...
Zastanowiło mnie to, Romek ciekawiący się takimi
sprawami? Myślałam, że nic go nie interesuje, a tymcza-
sem...
- Była niemową - powiedział wujek, gdy dochodzi-
liśmy do samochodu. - Jeżeli nie mówiła, to jaki może
282
mieć związek z dziewczynką, której szukamy? Już tego,
że ona była niemową, nikt mi nie wmówi.
-  Chyba tak, rzeczywiście, no jasne, tamta Cecylia
mówiła - ucieszyła się ciocia.
-  I to jak pięknie mówiła! Wymyślała zdania, które
wszystkich zdziwiły. Zdolna, zdrowa, mądra i mówiąca
dziewczynka. To jej szukamy, a nie kogoś, kto dawno
nie żyje.
-  Można ściągnąć pana Muchę, to grabarz, on odko-
pie ten grób - powiedział znienacka Romek. - Wte-
dy się przekonamy, kto tam leży.
Wszyscy zamilkli, wszystko ucichło, żeby ten straszny
pomysł odleciał.
-  Może powinieneś być archeologiem? - zażartował wu-
jek i wsiedliśmy do samochodu. Ale gdy wracaliśmy do wio-
ski, ten pomysł Romka jechał z nami jak obrzydliwy robal.
-  Co robi ten archelogol? - Romek strasznie prze-
kręcił słowo.
-  Archeolog szuka śladów przeszłości. Kopie w ziemi,
szuka skorupek, starej broni, skarbów, żeby poznać prze-
szłość. Potem to ogląda, bada, zastanawia się i pisze
książki, by innym ludziom opowiedzieć, jak żyli ludzie
przed nami, dawno, dawno temu.
-  I wykopuje umarłych? - zapytał Romek.
-  Tak, ludzi dawno umarłych - mówił wujek. -
Odkopuje ich szkielety, resztki ubrań, ozdób i szuka
prawdy o przeszłości.
-  To i na cmentarzach wykopuje?
-  Tak, ale na tych starych, bardzo starych - powie-
dział wujek.
-  Ale rozmowa! - odezwała się ciocia. - Brrr...
Miała rację, nigdy nie słyszałam takiej dziwnej rozmo-
wy, nigdy nie przeżyłam dnia, w którym usłyszałam tak
283

wiele dziwnych słów. Może dobrze, że ten dzień już sie
skończył?
-  Chyba więcej ludzi umarło, niż żyje - Romek cią-
gle myślał o swoim. - U nas, jak się przypomni, nieje-
den już umarł.
I Romek zaczął przypominać coraz to innych ludzi-
dziadków Majów, innych staruszków, a potem braci
Bojkowskich, nieznanego topielca i na koniec powie-
dział:
-  Albo taki Marek Piecek? Mówili na niego Wulkan.
Utopił się w żwirowni.
-  W żwirowni? - zapytała ciocia. - Czemu dzieci
są tak nieostrożne?
-  Dzieci? Żeby go ciocia widziała! Nie miał czternastu
lat, ale był wielki, gruby i bardzo silny. Nie gniewał się na
nikogo, robił wszystko, co mu ktoś kazał albo poprosił.
Szkoda Wulkana! Krótko pożył, a tyle przeżył. Zabił swo-
jego ojca, pijaka. Ojciec znęcał się nad rodziną, Marek go
zabił. Nie chciał, ale zabił...
-  Zabił swojego ojca? - zapytał wujek.
-  No tak, zabił. Może niechcący, może był za silny na
pijaka. Wzięli go do domu dziecka, pobył tam, potem za-
brał go wujek tutaj, do Świniar. Zosia, gdy wrócimy, po-
każ jego portret.
-  Jaki portret? - zapytała ciocia.
-  Kiedyś Marka narysowała. W takiej czubiastej czap-
ce, jak rybak. Musisz pokazać - powiedział do mnie
Romek. Wiedziałam, dlaczego ciocia i wujek nic już nie
mówią, nie pytają, tylko patrzą przed siebie.
Gdy wróciliśmy do domu, pobiegłam do ubikacji, a stam-
tąd uciekłam przez okienko i ukryłam się za porzecz-
kami. Czekałam, aż goście odjadą. Nie myślcie, że nie
miałam stracha! Za moimi plecami, w ciemności, daleko,
284
ale nie aż tak bardzo, był cmentarz. Wyobraźcie sobie
cOś takiego! Na samą myśl schowacie się pod kołdrę.
A ja mogłam się schować tylko pod krzaki. No, ale bar-
dziej od swojego strachu obawiałam się pytań wujka
i oczu cioci.
Na szczęście w końcu odjechali. Wujek Darek nie że-
gnał się tak wesoło, jak zawsze. Wsiadł do samochodu,
obok usiadła ciocia i nic nie mówiąc do mojego taty i do
Romka, odjechali.
- Gdzie byłaś? - zapytał Romek, kiedy weszłam do
domu. - Czekali na ciebie. W końcu ciocia sama otwo-
rzyła twój zeszyt i oglądali. Ale się gapili na Wulkana! Jak
nie wiem co!
Byłam wściekła na siebie, nie mogę zostawiać zeszytu.
Dotąd był tajemnicą tylko mamy i moją, a teraz każdy, kto
zechce, może go oglądać i wymyślać, co mu przyjdzie do
głowy? Tak się zdenerwowałam. Lecz co mogłam zrobić?
Mogłam tylko zamknąć oczy i wyobrazić sobie, że mama
jest obok i jej opowiadać, ale przecież to byłoby głupie.
Musiałam wpaść na lepszy pomysł. No i wpadłam. Usiad-
łam przy stole, tak żeby Romek nie mógł podglądnąć, i ry-
sowałam.
-  Zosiu, nie widziałaś gdzieś papierosów? - zapytał
tata.
Nie.
-  Wujek Darek wypalił dwa - powiedział Romek.
Wujek Darek palił papierosy? - zdziwiłam się.
-  Nie mam nic - powiedział tata. - Bez papiero-
sów nie zasnę. Pójdę do „Wiatraka", muszę kupić. Tak,
ale gdzie są pieniądze?
Tata kręcił się po domu, szukał tego, czego nie mógł
znaleźć, ponieważ nie miał ani grosza.
-  Romek, nie masz pożyczyć?
285

-  Nie mam - odpowiedział Romek. Teraz przypomnia-
łam sobie o pieniądzach dla niego, o rany, zapomniałabym!
-  Zosiu, nie masz kilku złotych? - tata oparł się o stół
i patrzył na mnie.
Czasem lepiej skłamać czy nie?
-  Za pół godziny „Wiatrak" zamkną. Nie wytrzymam
bez papierosa. To straszny nałóg, wiem, ale nie poradzę
- mówił tata.
Żebyście zobaczyli jego oczy i ręce, na pewno byście
zrozumieli to, co zrobiłam - wyjęłam z kieszonki dwa-
dzieścia złotych i podałam tacie. Tak się zdziwili, że nikt
nic nie powiedział.
-  Zaraz wrócę - w końcu powiedział tata i wyszedł,
a gdy się spieszył, szczekały na niego po kolei wszystkie
psy, jak na pana Szczęśniaka.
-  Miałaś pieniądze i już ich nie masz - powiedział
Romek. - Ale co, to twój ojciec.
Wtedy tak mnie zdenerwował, że wyjęłam z drugiej kie-
szeni pieniądze dla niego i położyłam przed nosem Rom-
ka. Patrzył, patrzył i patrzył.
-  Skąd tyle forsy? Zarobiłaś?
Nie wiedziałam, jak to powiedzieć, więc napisałam na
kartce: „To są twoje pieniądze".
-  Moje? - zdziwił się. - Od kogo?
„Od twojego ojca" - odpisałam i wyszłam, żeby nie
widzieć jego miny. Po raz drugi niepotrzebnie siedziałam
dzisiaj w ubikacji, żeby przeczekać. Romek zastukał do
drzwi, szarpał klamkę.
-  Skąd te pieniądze? - krzyczał. W końcu wyszłam
i wróciłam do stołu.
-  Od jakiego mojego ojca? - pytał. - Nie rozumiesz,
że tak do mnie nie można mówić? Dla mnie to bardzo waż-
ne, więc nie żartuj.
286
Zrobiło mi się przykro. Dowiedziałam się, że Romek
nie zna prawdy. Rzadko się nad jego tatą zastanawiałam,
a poznałam prawdę łatwo, bez wysiłku, a on tyle pytał,
myślał, a nikt mu nie pomógł.
Napisałam więc szybko: „Żartowałam, dostałam od wuj-
ka Darka, na życie".
Romek przeczytał, ale sama nie wiem, może się zasmu-
cił, a może ucieszył?
- To je trzymaj - powiedział tylko. - Nie pokazuj
ojcu, bo przepije. Jak te dwadzieścia złotych, które mu
dałaś.

ZASKOCZENIE
Dzień cudów, spotkań i dziwnych wiadomości nie miał
końca! Rysowałam piąty obrazek, Romek zasnął ze słu-
chawkami na uszach, gdy usłyszałam, że psy po ko-
lei szczekają, jak wtedy, gdy tata wraca z „Wiatra-
ka". Bar zamykają o dziesiątej, ale pięć minut wystarczy,
by tata się napił. Już nie mogłam rysować, tylko cze-
kałam, aż wejdzie, kopnie buty, zacznie gadać i krzy-
czeć.
Drzwi trzasnęły, tata kopnął buty Romka i wszedł do
kuchni. Tak palił papierosa, że jego głowa owinięta była
dymem. Napił się wody, postawił czajnik na gaz i wszedł
do pokoju. Bałam się popatrzeć, a tutaj tata podchodzi,
kładzie przede mną dwadzieścia złotych i mówi:
- Mieliśmy szczęście. W „Wiatraku" siedział Gniat-
kowski z Kosianki. Od roku nie oddał mi pięćdziesięciu
złotych. Dzisiaj podszedł, oddał. Dostał pracę przy ho-
dowli tych grzybów, boczniaków. Opowiadał, co i jak,
może i mnie załatwi. Chciał postawić piwo, ale nie wy-
piłem ani kropelki - tata popatrzył na mnie szczęśliwy,
położył resztę pieniędzy, które mu zostały, powiedział:
288
___ To na jutrzejsze zakupy - i usiadł przed telewizo-
rem- A potem pił herbatę i stukał butem, jakby słyszał
muzykę ze słuchawek Romka. Naprawdę nie wypił ani
kropelki.

PONIEDZIAŁEK
W szkole dostałam szóstkę z pisemnego sprawdzianu
z historii. Jedna szóstka na całą klasę! Niestety, tym ra-
zem nie mogłam przed klasą przeczytać swojej pracy.
Przeczytała za mnie Iza Falkowska z Kosianki. Wszyscy
słuchali, a po lekcji Piotrek Firlej zapytał:
-  No i skąd ty wiesz to wszystko, Pszczółka?
Pokazałam mu swoją głowę.
-  To wiadomo, przecież nie z tyłka - powiedział. -
Ale jak to jest, mamy tyle samo lat, żyjemy w Świniarach,
a ty dostajesz szóstki, a ja pałki. Skąd ty taka jesteś,
mądrzejsza?
Pokazałam mu książkę, pokiwał głową. Dziwne, ale co-
raz częściej mówią na mnie Pszczółka. Nie myślcie tylko,
że jestem podobna do pszczoły! Nie mam wielkich oczu
ani nie fruwam, nie żądlę, nie jestem w paski. Więc dla-
czego?
Zadowolona wróciłam do domu. Taty nie było, Romek
też gdzieś się podział. I dobrze! Rower czekał na mnie
w sionce. Wsiadłam, ruszyłam i pędziłam.
Rowerem można w jednej chwili być tu czy tam.
Wszystko dzieje się szybko, człowiek był w domu, a tu już
290
przystanek, już widać sklep. Ale co zrobić, żeby nikt mi
go nie ukradł? Gdy człowiek raz stracił rower, wie, jakie
to przykre.
-  Rower na pewno od wujka Darka - zgadła pani
Tobańska, wychodząc ze sklepu. - Wnieś go na zaple-
cze, bo jeszcze ukradną.
Wniosłam, a pani patrzyła na to, co niosę pod pachą.
Przywiozłam wczorajsze rysunki. Położyłam na ladzie.
Pani Beata patrzyła, uśmiechała się, rozłożyła wszystkie
i mrużyła oczy, przekręcała głowę, żeby wszystko zoba-
czyć.
-  Śliczne! Jesteś prawdziwą artystką! Chciałam byle
co, żeby było kolorowo, a tutaj! Co mam powiedzieć? Jak
ci spłacę?
Uśmiechnęłam się, bo przecież zapłaciła już tym, że się
jej naprawdę spodobały.
-  A co ludzie powiedzą? - zaśmiała się. - Szczę-
śniak goniący za butelką! - poznała pana Szczęśniaka.
- A tutaj Walczak, tam dalej... nie, wszystkich można
poznać. Ale co oni robią, pasają butelki, ganiają za nimi,
bo te im uciekają? Mietek, chodź tu do nas! - zawołała
męża. Pan Mietek jest grubaśny, mało mówi, zawsze się
śmieje i gdy tylko może, jedzie na ryby. Ale się rozba-
wił, patrząc na moje obrazki! Każdego poznawał, poka-
zywał palcem i mówił nazwiska, imiona, jak gdyby Świ-
niary zmieściły się na malutkich karteczkach i nie
trzeba było nic więcej, żeby dowiedzieć się wszystkiego
o naszej wiosce.
-  Zamówimy  ramki,  powiesimy - powiedział  pan
Tobański, a jego żona zaczęła zdejmować z półki różne rze-
czy. Podała mi je w torbie.
-  To tak, na początek. Musimy się z tobą jakoś rozli-
czyć. Za wszystko się teraz płaci, to i za sztukę trzeba.
291
Przyszli ludzie, zrobiła się kolejka. Każdy śmiał się
oglądał, więc ja po cichu wyciągnęłam rower i odjechałam
jak najdalej. Dopiero wtedy mogłam sobie pokrzyczeć
Stałam na środku łąki, wokół nie było nikogo, więc krzy-
czałam, co mi przyszło do głowy:
- Tak, tak, tak, smak, ptak, rak! Nie, nie, nie, źle, ble,
kle! Trawa, ława, kawa! Niebo, Zosia, drzewo!
Inne głupstwa też wykrzykiwałam, ale nie zapamięta-
łam. Mogłam krzyczeć oraz śpiewać, mogłam pluć, maru-
dzić, ziewać. Mogłam spotkać tu każdego albo nigdzie już
żadnego. Na rowerze jeżdżę sobie i co zrobię, nikt nie po-
wie, mogę nawet stać na głowie. I wymyślę coś takiego,
że nie trzeba mi żadnego, tylko mama, tata, Romek i nasz
mały, ciasny domek. Niech każdy znajdzie sobie to, co
siedzi w jego głowie. Romek niech odnajdzie tatę, Piotrek
Firlej chodzi z batem, niech tu przyjdzie Piecek Marek,
niech odnajdą wujek Darek z piękną żoną córkę swoją za-
gubioną. Niech ma mama długo żyje, tata alkoholu nie
wypije... - krzyczałam bez sensu i śmiałam się, a do
głowy przychodziły mi coraz śmieszniejsze wierszyki: -
Niech obrazki wiszą w sklepie, a pan Walczak kosę kle-
pie. Może i morze zobaczę, i po górach też poskaczę, i po-
będę też w Krakowie, i niech któś-cóś Marek powie...

MAREK
- Ktoś cóś takiego głupiego nie widział - odezwał się
za mną głos i zobaczyłam Marka. Był jak wycięty z moje-
go obrazka. Stał i patrzył na moje wygłupy.
-  Ty tu jesteś? - zapytałam.
-  A gdzie mam być?
-  Więc nic ci się nie stało?
-  Gdzie?
-  Tam, w tym strasznym domu.
-  Ja już nie wiem, co ty mówisz.
Nic, lepiej nic nie mówić, pomyślałam i obejrzałam się
dokoła. Co z nim zrobić, gdzie go zaprowadzić, jak wy-
tłumaczyć, skąd się wziął, jeżeli sama nie wiem?
-  Co to jest? - pokazał rower.
-  Rower, zwyczajny rower - wytłumaczyłam.
-  Tak, ale ja tego nie zrobiłem.
Zrozumiałam, że nie tylko ja nic nie rozumiem, z Mar-
kiem było jeszcze gorzej: jemu się tak pokręciło, że nie
wiedział nawet, gdzie jest. Jak to możliwe? Na pewno mi
się przywidziało - tłumaczyłam sobie, wsiadając na ro-
wer i starając się Marka nie widzieć. Co zrobię, jeżeli pój-
dzie za mną, jak wytłumaczę? Wszyscy będą pytać,
293

wszystko będzie na mnie. Co za licho? - myślałam i od-
jeżdżałam.
-  No nie, gdzie ty jedziesz? - pytał Marek, ale nie
słuchałam, od takich spraw trzeba było uciekać, nie myś-
leć o nich, ich po prostu nie było.
Jadę, nie odwracam się, skręcam za mostkiem, żeby jak
najszybciej ukryć się za domami. Za płotem pan Walczak
klepie kosę, jakby mu ktoś wstawił baterie Duracell...
Zsiadłam z roweru, idę, popychając go i spoglądając za
siebie, a nuż między domami zobaczę Marka, dowiem
się, dokąd idzie...
-  Pszczółka, masz rower, a chodzisz? - zapytał mnie
głos Piotrka Firleja. Maluch stał pod drzewem i ma-
chał batem. Bat był większy od niego... Zaraz, zaraz, nie
wszystko, co wykrzykiwałam, pamiętałam, ale Piotrek
i bat...?
-  Co tak patrzysz? Idź, lepiej zobacz, co tam u To-
bańskich się dzieje. Gapią się i gapią na twoje rysunki.
Po co to rysować coś, co i tak widać, jak się wyjdzie
z domu? Jak już rysujesz, rysuj, czego nie widać, a nie,
że Szczęśniak pijany. Chociaż, jak butelkę gonił, to nikt
tego nie widział.
Ostrożnie zbliżyłam się do sklepu. Rzeczywiście, pano-
wał tam wielki ruch. Ludzie wchodzili, ale nikt nie wycho-
dził, było coraz ciaśniej.
-  Pszczółko,   ale   świetnie  narysowałaś! - powie-
dział wychodzący Sebastian Marianowicz, a Magda, któ-
ra wyszła za nim, uściskała mnie.
-  Takie śmieszne, a jakie prawdziwe. Chciałabym być
zdolna tak jak ty - powiedziała.
Nie wiedziałam, dokąd się schować? Wsiadłam na ro-
wer i pędziłam prosto przed siebie. Opuściłam Świniary,
jechałam, rzadko mijały mnie samochody, huczał wiatr.
294
Co zostało za moimi plecami, było jak zmazywane scie-
reczką z tablicy kredowe bazgroły. Naprawdę.
Gdy wieża naszego kościoła znikła w dali, zatrzymałam
się i patrzyłam, a Świniary też znikły.


OBAWY

Nie wiedziałam, co robić. Byłam zawieszona między jed-
nym a drugim, a tutaj, gdzie stałam, znajdował się tylko
nieruchomy krajobraz. Wszystko zrobiło się tak nagle,
w jednej chwili, jak gdyby moje rymowane krzyki na łące
umiały czarować. Zaraz, zaraz, zaczęłam się zastanawiać,
co takiego tam, z tej wielkiej radości wykrzyczałam? Spró-
bujcie jednak przypomnieć sobie wykrzykiwane wygłupy!
Coś tam się pamięta, czegoś się nie pamięta, więc co wy-
powiedziałam takiego...? Patrzyłam na krajobraz, a on
układał mi wszystko w głowie, jakbym była szafką, a kraj-
obraz człowiekiem, który robi w niej porządek. To praw-
da, takie niespodziewane zmiany ostatnio przytrafiały mi
się nieraz. Siedzę sobie albo leżę, albo coś jeszcze innego
i nagle - trach! - jestem w innym miejscu, albo zja-
wia się Marek, Cecylia...
Cecylia? - pomyślałam i oczom nie wierzę: w dali coś
czerwonego połyskuje. Samochód wujka! Zbiegłam z dro-
gi, ukryłam rower, przycisnęłam się do trawy i nasłuchi-
wałam. Samochód wujka Darka zbliżył się, minął moje
ukrycie i pojechał dalej, do Świniar. Czy nie za często nas
odwiedzają?
296
Wyszłam na drogę, wsiadłam na rower, ale - dokąd
jechać? Mam tylko dwadzieścia złotych, to dużo i mało.
Dużo, gdy się idzie do sklepu pani Tobańskiej, a mało,
gdy chce się gdzieś odjechać.
Dlaczego miałabym odjeżdżać? Do mamy? Dobrze, bar-
dzo chętnie, ale skąd te moje obawy? Siedzę na rowerze
i myślę: cóż takiego się stało, że uciekłam? I nagle przypo-
mniałam sobie: pan Walczak kosę klepie, obrazki wiszą
w sklepie - przecież wykrzykiwałam takie głupstwa i to
się stało! Spełniły się dwa życzenia. I jeszcze trzecie,
chciałam, żeby pojawił się Marek, prawda? Oczywiście, że
chciałam i już się pojawił. A więc coś tajemniczego musiało
się stać, musiałam coś powiedzieć, ale co?
Teraz poprzypominajcie sobie sami: kiedy, gdzie i co
powiedziałam. Łatwe? Akurat! Nic mi do głowy nie przy-
chodzi, nic a nic. Te zaklęcia, które notuję w zeszycie, na
pewno nie mogły się spełnić, ponieważ sama ich nie pa-
miętam, tylko zapisuję i wylatują mi z głowy. Więc co?
Nie przypomnę sobie - pomyślałam i zaczęłam pomału
jechać w kierunku Świniar. Jadę, jadę, ale się zastana-
wiam.
Choćby to, jak poprzednio spełniały się moje myśli?
Czy zaczynały się w miejscu, gdzie był Marek i Cecylia?
A może przez czary pani Ewy Wiśniewskiej? No a teatr?
Czy nie znajduje się w Toruniu, a nie gdzieś tam, nie wia-
domo gdzie? A przecież właśnie w teatrze zjawili się Ce-
cylia i Marek, działy się niezwykłe wydarzenia, które wi-
dzieli wujek i ciocia, i setki ludzi. Inne wydarzenia -
niech wam będzie - przywidziały mi się, nie mam do-
wodów, ale teatr?
Dobrze, moi drodzy, nie mówmy o wieży, o śmiesznym
mostku, o karuzeli i fontannie, niech wam będzie - wy-
myśliłam! Te wszystkie rzeczy zobaczycie na obrazkach
297
w sklepie pani Tobańskiej. Ucieczkę butelek i kieliszków
też. A samolocik w teatrze? Kto nim przyleciał? Nie wi-
działo go wielu poważnych, eleganckich widzów w du-
żym mieście, gdzie ludzie są bardziej wykształceni niż
u nas? Widzieli i też nie zrozumieli. Gdy przeczytacie
o czymś takim książkę, zobaczycie film, wiadomo, wszyst-
ko wymyślone, niech dzieci dają się nabijać starszym w bu-
telkę, niech się ciekawią. Ale gdy zobaczą coś takiego lu-
dzie tacy jak wujek Darek?
Tak myślałam, wracając. A tu już przede mną widać
wieżę kościoła, wielkie lipy wokół niego i pierwsze dachy.
Zaczynają się Świniary. Ale jeszcze bałam się tam wrócić.
Skręciłam w krzywą dróżkę, którą od dawna nikt nie jeź-
dził. Ta dróżka prowadzi do żwirowni.

W ŻWIROWNI
Jadę i myślę, że tędy ostatni raz szedł prawdziwy Marek
Piecek. Prawdziwy? Więc kto? Nie myślę, nie myślę o tym,
a jednak... myślę.
W żwirowni byłam może dwa razy, a po śmierci Marka
już nigdy. Chłopcy tam się kąpią, skaczą na główkę, ale to
miejsce takie brzydkie i smutne. Tylko badyle ostatnich
roślinek przeciskają się między kamykami, dookoła leżą
śmieci, opony i różne brudy. Jeżeli w wodzie żyją jakieś
zwierzęta, trafił im się najsmutniejszy ze wszystkich losów:
całe życie przeżyć tutaj, zamiast w czystych jeziorach albo
rzekach, albo w oceanie. Tylko rybki w akwariach mają go-
rzej, i te, które ludzie znoszą do plastikowych stawików
przy domach. Pływają uwięzione, dzień po dniu to samo,
w kółko i w kółko.
Dalej nie mogłam jechać. Stałam na wysokim brzegu,
skąd chłopcy skaczą, i patrzyłam. Tutaj kąpał się Marek,
coś go chwyciło za nogę i zakończył swoje prawdziwe ży-
cie. Czy ja naprawdę muszę myśleć tylko o czymś takim?
Inne życia są wesołe, wciąż coś ciekawego, niespodzian-
ki, a moje - chociaż niespodzianek mam dużo - jed-
nak jest smutne. Nie skarżę się, nie pomyślcie tak, ale
299
dlaczego muszę bez przerwy zastanawiać się nad czymś
takim, a nie na przykład, jak pomalować oczy, włożyć su-
kienkę i czy podobam się komuś? I proszę, jaka jestem
niesprawiedliwa: czy Magda Jankowska nie ma swoich
smutków? A ciocia Edyta? Nic jej nie brakuje, jest piękna,
zgrabna, występuje w teatrze, a jednak nie jest całkiem
szczęśliwa. Kto jest szczęśliwy z ludzi, których znam?
Pan Jagódka, gdy żona woła na obiad? Może. O - przy-
pomniałam sobie - pani od polskiego i jej ukochany.
Tak, oni są szczęśliwi. Dzisiaj w szkole przyglądałam się
jej, a ona też na mnie kilka razy popatrzyła. Szczęście
człowieka widać na twarzy, ale nawet w jego ruchu, w każ-
dym słowie. Może tylko ludzie zakochani są szczęśliwi?
Ale ja się nie zakocham. Myślę, że mogłabym zakochać
się tylko nieszczęśliwie. Mój ukochany na pewno będzie
kochał inną. A gdyby to we mnie zakochał się ktoś, a ja
kochałabym akurat innego? Czy można się we mnie zako-
chać? Chyba nie, bo i co takiego mam nadzwyczajnego?
A co pan od wf. ujrzał w pani od polskiego? Ona ma
ładne oczy, mówi tak, że chce się słuchać, tak ciepło,
i najnudniejsza książka w jej słowach zamienia się w ta-
jemniczą. Jakby pani umiała ją opowiedzieć lepiej od
tego, kto napisał. A może i ona pisze książki? To, co ja pi-
szę do was, może też już jest książką, a nie takim sobie
pamiętnikiem? Ktoś wie, kiedy pamiętnik zamienia się
w książkę?
Stoję nad ciemną wodą i myślę myślami smutnymi,
a czy jednak nie jestem szczęśliwa? Przecież mogę myś-
leć, oddycham, patrzę i zastanawiam się, a Marek Piecek,
Cecylia Rostocka, bracia Bojkowscy już nie. Ja, nawet
smutno, mogę myśleć o swoim zakochaniu, a oni nie.
Ja mogę zastanawiać się, czy wrócić do domu, czy jesz-
cze nie, a oni leżą zakopani. Może za sto lat ktoś, jak
300
opowiadał wujek, odkopie ich, popatrzy i będzie się zasta-
nawiał, kim byli? Tak, ale za sto lat i mnie nie będzie. Ni-
kogo z ludzi, którzy żyją. Może tylko bardzo, bardzo sta-
rzy staruszkowie. Będą zupełnie inni ludzie, też będą się
zastanawiać, i niewiele potrafią zrozumieć. Bo kto może
zrozumieć chociażby chmury? Albo słońce, gwiazdy? Ma-
rek nie zastanawiał się, dla niego to były dziurki i tyle.
Marku Piecku, gdzie ty jesteś? A gdzie jest to, co się
wydarzyło? Płynące w puszkowej łódce, z jabłuszkiem
zmniejszającym, małe istotki, gdzie wy jesteście? Choć
raz chciałabym zobaczyć was tutaj, na tej brudnej wodzie,
a nie gdzieś, nie wiadomo gdzie. Pojawcie się na chwi-
leczkę, moje wymyślone Luizy, pojaw się i ty, śmieszny
Marku, i powiedz swoje „któś-cóś"...
Wszystkie te myśli mówiłam do siebie po cichu, patrząc
na wodę, i nagle coś zobaczyłam. To coś było małe, le-
ciutko błyszczało, chociaż widziałam tam też i kolor zielo-
ny, i czerwony. Pomyślałam, że płynie jakiś brud. Tak, ale
dlaczego płynął, jeżeli woda stała nieruchoma, osłonięta
wysokimi brzegami, tylko małe rybki robiły malutkie krę-
gi? Czy dobrze zauważyłam, że na tym czymś poruszało
się coś malutkiego?
- Ale to głupie - powiedział w pobliżu głos Marka.
Odwróciłam się, Marek stał za mną i patrzył na płynący
przedmiot. - One nie wiosłują ani dym z komina nie
idzie, nic, a płyną? To głupie.
To, że pojawił się Marek, już mnie tak nie dziwiło, ale
to, że ten płynący przedmiot był... tak, tak, teraz po-
znałam, to była puszkowa łódeczka, a w niej poruszały się
maleńkie istotki.
Jak to możliwe? Kogo mogłam zapytać? Marka Piecka?
Co by mi odpowiedział, jeżeli takie sprawy go nie intere-
sują?
301
A jednak coś zaczynałam rozumieć, coś ważnego, ale
jeszcze niepewnego. Co? Wiecie już, o co chodzi? Jeżeli
nie, posłuchajcie:
Zostawiłam rower na górze, a sama wolniutko zeszłam
aż nad sam brzeg wody. Woda z daleka zawsze wydaje się
straszniejsza niż z bliska, ale teraz było odwrotnie, ponie-
waż z bliska zobaczyłam jej dno tuż przy brzegu. Pełno
tam było brudów, prętów, różne świństwa, które brudasy,
chociaż czasem są dorosłymi ludźmi i wyglądają niegłu-
pio, wrzucają do wody. Zabrudzone dno stawu znikało
w głębinie. Woda wydała się straszna.
-  Co cię podkusiło, żeby tutaj się kąpać? - zapy-
tałam Marka stojącego gdzieś za mną.
-  Nie słyszę, co mówisz. Za nic tam nie zejdę. Nie lu-
bię wody, więc mnie nie wołaj! - odkrzyknął Marek.
-  Jeżeli nie lubisz, dlaczego się w niej...? - nie do-
kończyłam.
-  Ktoś ci cóś takiego głupiego powiedział?
Marek powiedział słowa „ktoś" oraz „cóś". Na szczęście
nie jedno za drugim. Zrozumieliście?
-  I gdzie one płyną? - pytał. Rzeczywiście, łódeczka
z maciupinkami zbliżała się i zbliżała, ale wciąż była dale-
ko, jakby nikt nie wiedział, dokąd ma dopłynąć.
Przymknęłam oczy. Pomyślałam, żeby ta puszka miała
dymiący komin i szeptem powiedziałam „któś-cóś". Nie
musiałam otwierać oczu, żeby się dowiedzieć, co się stało.
-  Ale jaja! One mają dym - zdziwił się nie dziwiący
się niczemu Marek.
Więc miałam rację?! Więc o to chodziło? Odnalazłam ta-
jemnicze, a przecież tak głupie dwa słowa, które spra-
wiały, że działo się to wszystko? Czy mogłabym więc po-
myśleć o nowych, pięknych butach na nogach Piotrka
Firleja? Powiedziałam „któś-cóś".
302

Ale jaja! One mają dym - zdziwił się nie dziwiący się
niczemu Marek.
303
-  Co ty tam robisz? - pytał Marek z góry.
-  Nic, ale łódka by się nam przydała, mam rację
„któś-cóś"?
-  Na co ci łódka? - zapytał Marek i od razu powie-
dział: - Nie wiem na co, ale ona już tu jest i trudno.
Rzeczywiście, łódka stała kilka kroków od nas.
-  Jeden wszystko wykonuje, a drugi wymyśla - po-
wiedziałam rozbawiona.
-  To już ja ci mówiłem, nie powtarzaj.
-  Tak, ale nie wiesz, że jeden musi dotknąć czegoś, co
jest zrobione, a drugi człowiek pomyśli i już to jest.
-  Takie głupoty mówisz, że aż jestem zły.
-  Bo ciebie, Marku, niestety, nie ma, nie ma, mój
któś-cóś.
I już nikt nic nie powiedział, Marek Piecek zniknął. My-
ślicie, że mnie to zasmuciło? Dlaczego miałoby smucić,
przecież wystarczyłoby, że zechciałabym, by wrócił, po-
wiedziałabym „któś-cóś", a on już stoi.
-  Nie chowaj się przede mną - powiedział Marek.
Pojawił się i znowu stał na swoim miejscu. Zrozumia-
łam, że gdy stąd znika, w swoim świecie trafia na to
samo miejscu, w którym przebywał tutaj. Z jedną różni-
cą - tam mnie nie ma. Niech lepiej wraca tam, żeby
mu za bardzo nie zmąciło się w głowie - pomyślałam
i mruknęłam „któś-cóś".
Nie sprawdzałam, wiedziałam, że Marka już nie ma. A ta-
jemnicze istotki w puszkowej, dymiącej łódeczce? Teraz
tylko opisuję, co się wydarzyło, ale wtedy, gdy stałam nad
ponurym stawem, było mi ich żal, człowiek wymyśli coś, do
czego potem nie znajduje żadnego miejsca, i co dalej? Wa-
łęsają się jego nieszczęśliwe wymysły, jak choćby Cecylia.
Znikajcie, bądźcie tam, gdzie będziecie najszczęśliw-
sze, zajmujcie się sprawami, które najbardziej interesują
304
dziewczynki w waszym wieku, „któś-cóś" - powiedzia-
łam w myślach i staw zrobił się zupełnie pusty. Tylko dy-
mek z kominka oderwał się od miejsca, gdzie zniknęła
puszkowa łódeczka, zamienił się w chmurkę i pofrunął za
górkę piasku.
Wróciłam po rower, wsiadłam i pojechałam do Świniar.
Niczego już się nie bałam. Jednak kiedyś myślałam, że
odkrycie poszukiwanych słów ucieszy mnie bardziej. Jas-
ne, że się cieszyłam, ale nie aż tak, jak chyba powinnam.
Dlaczego?
Minęłam kościół i pierwszych ludzi. Wszyscy na mnie
patrzyli jakoś dziwnie, inaczej. Czyżbym się odmieniła?
Na szczęście zawsze trafię na tego śmiesznego malucha,
Piotrka Firleja. Omal na niego nie wpadłam, gdy wyszedł
zza płotu Walczaków, ze swoim batem. Już on na pewno
powiedziałby prawdę, gdybym była zmieniona. No i ni-
czego niezwykłego nie zauważył.
-  Ty narysowałaś takie rzeczy, że strach i śmiech -
powiedział. - Ale to nic takiego. Lepiej patrz, co mam
na nogach. - Podniósł nogę i pokazał na nich nowiut-
kie, błyszczące, brązowe buty, które pasowałyby do pana
Stasiaka od matematyki, a nie do Piotrka. Myślałam, że
nie wytrzymam ze śmiechu.
-  Ty wiesz, jak było? - mówił Piotrek. - Siedzę
w trawie, podkradłem ojcu papierosa, palę, a tu coś mi
gumiaki kradnie. Biorę bat, żeby ich bronić, ale patrzę,
gumiaki sobie stoją obok, a ja na nogach mam te buty.
Mam się złościć czy cieszyć? Ty widziałaś, takie jakieś
zagraniczne, co? I kto mi je nałożył?
Musiałam odjechać, żeby nie parsknąć. Ale dokąd?
Przed sklepem pani Tobańskiej kolejka, gdzie nie spoj-
rzę, ludzie patrzą na mnie dziwnie, jakby coś naprawdę
się stało. Ale co?
305
Jadę do domu, niech tam! Mam coś, czego nikt mi nie
zabierze: czarodziejskie, a przecież tak głupie słowa. Nie
chcę pedałować, chcę już być w sadzie, „któś-cóś".
Jestem w sadzie, minęłam stojący przy bramce samo-
chód wujka, zsiadam z roweru i wchodzę do domu. Czuję
zapach perfum cioci, wody kolońskiej wujka, zapach pa-
pierosów i ciszę. Wiem, że czekają na mnie, a wystarczą
dwa moje słowa, żeby w domu nikogo nie było, a rodzin-
ka znalazła, się na przykład w barze „Wiatrak". Ciocia sie-
działaby tam i piła piwo, wujek Darek wino... tfu, tfu, mu-
szę uważać!

X
<?
SIOSTRA
Idę do kuchni, skąd widać duży pokój. Wychodzi do mnie
ciocia, obejmuje mnie, pochyla się i mówi:
-  Chcemy ci, Zosiu, kogoś przedstawić. Muszę uprze-
dzić, może to cię zdziwić, możesz tego nie zrozumieć. My
też nie do końca zrozumieliśmy, ale to przypadek, bardzo
szczęśliwy przypadek. Przyjechała z nami... chodź, sama
zobacz, poznajcie się - mówiła ciocia, prowadząc mnie
do pokoju, gdzie przy stole siedzieli wszyscy, a między
nimi, obok wujka siedziała... Cecylia Rostocka!
No i co powiecie? Siedziała i patrzyła na mnie ciekawie,
ale jakoś złośliwie. Nie wiedziałam, że może tak patrzeć.
Zresztą, była trochę inaczej uczesana, miała na sobie nie
ten swój płaszczyk, ale jakąś kurteczkę... nie przygląda-
łam się dokładnie, patrzyłam na jej oczy i nie mogłam
o niczym myśleć.
-  Poznajcie się - powiedziała ciocia. - Jak wszyst-
ko dobrze pójdzie, będziecie kuzynkami, a kuzynki to pra-
wie siostry.
Dziewczynka wstała, podeszła do mnie, była trochę
wyższa, podała rękę i powiedziała:
-  Dzień dobry, jestem Luiza.
307
No tak, ciągle wydaje mi się, że nic mnie nie zdziwi, a tu-
taj jednak... Luiza? Chciałam zapytać, ale przypomniałam
sobie o swej tajemnicy i tylko leciutko dygnęłam.
-  Widzisz, że ją znaleźliśmy? - powiedziała ciocia.
-  To zupełny przypadek. Jedziemy z Edytą - mówił
wujek do taty - rozmawiamy o filmie, w którym wystąpi,
a tutaj nagle, na skrzyżowaniu stoi przed nami jakieś dziec-
ko. Zahamowałem w ostatniej chwili. Poznaliśmy ją od
razu, oboje. Miała na sobie ten biedny płaszczyk, była nie-
starannie uczesana, ale tak to jest, gdy dziecko kilka dni
wałęsa się po obcym mieście.
-  Wysiadłam, zaprosiłam ją do samochodu, pojecha-
liśmy do domu i tak się zaczęło. Moglibyśmy szukać wie-
le lat, ponieważ szukaliśmy Cecylii, a powinniśmy szukać
Luizy, prawda, kochanie?
-  Bo ja mam na imię Luiza - wyjaśniła dziewczynka.
-  Byliśmy już w domu dziecka, wszystko jest na naj-
lepszej drodze do adopcji. Będzie naszą córką - cieszył
się wujek. - To takie nieprawdopodobne szczęście.
-  Byłam taka samotna - powiedziała Luiza.
-  Już nigdy nie będziesz samotna, nigdy - powie-
działa ciocia i ją przytuliła.
-  Pierwsze, co pomyśleliśmy, było to, że musimy po-
dzielić się naszą radością z wami. Widzisz, Zosiu, że ta
cała historia z Cecylią Rostocką nie miała sensu? -
mówił wujek.
Nie wiem, czemu Luiza popatrzyła w tej chwili na mnie
tak dziwnie?
-  Weźcie tu trochę pieniędzy i idźcie do sklepu, po-
chodźcie po Świniarach, musicie się poznać. Polubicie się
na pewno, macie tyle samo lat, obie jesteście zdolne i in-
teligentne. Co tu podpowiadać, najlepiej kupcie lody, co
tam chcecie i porozmawiajcie sobie o wszystkim.
308
-  Ja wiem, że chorujesz na gardło i nie możesz mó-
wić, ale to nic, zrozumiem cię bardzo dobrze. Kiedyś też
przez wiele dni nie mogłam mówić i wiem, jak to jest, Zo-
siu. Chodźmy więc, oprowadzisz mnie, a ja zobaczę, jak
żyją ludzie w takich małych wioskach, gdzie nie ma nic
ciekawego.
Czemu tak śmiesznie mówiła?
Wyszłam za nią, a ciocia i wujek, obejmując się, patrzyli
na nas z okna. Luiza pomachała im kilka razy, jakby od
dawna była ich oczkiem w głowie, i minęłyśmy furtkę.
-  Widzisz, jaki mamy piękny samochód? W domu
mamy drugi, mojej mamy, też piękny - pochwaliła się.
- W ogóle, dom, w którym teraz zamieszkam, jest wspa-
niały. Mam swój ogromny pokój, w nim wszystko, co ze-
chcę. Dotąd byłam biedna, samotna, ale wszystko się od-
mieniło, wszystko, rozumiesz, co mam na myśli?
Nie odpowiadałam jej, słuchałam tylko, jakim mówi gło-
sem, bo na pewno nie był to mój głos.
-  Nie znamy się, więc może ci się wydawać, że lepiej ze
mną nie rozmawiać, bo mogę być złośliwa czy jakaś tam,
ale nie jestem taka. Jestem dobra, inteligentna, mam talent
aktorski, poza tym pięknie mówię i chyba nie jestem naj-
brzydsza, prawda? Popatrz tylko, jakie mam gęste włosy!
Oczy mam zielonkawe, a takie oczy mają tylko największe
piękności. Nie myśl, że się chwalę, nie o to chodzi, ale trze-
ba sobie mówić prawdę. Moja nowa mama powiedziała, że
gdy była w moim wieku, obiecywała, że nigdy nie oszuka
żadnego dziecka. Więc mówi mi wszystko. Dlatego wiem
o tobie wiele. Słyszałam, że rysujesz, że piszesz pamiętnik.
Ja też mogłabym pisać, ale szkoda mi czasu. Człowiek na-
pisze coś, a jeżeli nikt tego nie przeczyta? Aktorzy są lepsi,
ich się zna, wszyscy ich podziwiają, a kogoś, kto coś napi-
sał, kto podziwia? A z malowaniem i rysowaniem też jest
309

nie najlepiej. Dzisiaj można wszystko sfilmować albo sfoto-
grafować, albo jeszcze zrobić na komputerze. Nie myślisz,
że to jest dużo lepsze od rysunków? Coś jest narysowane
albo namalowane, wisi na ścianie i co z tego? Nikt się tym
nie interesuje, mam rację, Zosiu?
Ze sklepu wychodzili rozbawieni ludzie.
-  Nie ma tu większego sklepu? - zapytała Luiza. -.
Cóż, miejscowość jest mała, więc może nie ma potrzeby
budować większych sklepów. Ale czemu ludzie wycho-
dzą z niego tacy rozbawieni? Co śmiesznego może być
w sklepie?
-  Zosiu, Zosiu! Zajdź na chwilę - z okienka zawo-
łała pani Tobańska.
-  Ta gruba pani ciebie woła. Musisz pójść, nie marnuj
okazji - powiedziała Luiza i weszła do sklepu pierwsza.
-  Wszyscy już tu byli - mówiła pani Tobańska. -
Rozbawiłaś całe Świniary! - cieszyła się, prowadząc mnie
do ściany, na której wisiało dziesięć moich obrazków. Nie
zdziwiłam się, że były już w pięknych ramkach, za szyb-
kami. Wyglądały wspaniale!
-  Kim jest ta dziewczynka? - spytała pani Beata.
-  Jestem Luiza Pietrzak, jej kuzynka. Przyjechałam ze
swoimi rodzicami z Torunia. Zosia oprowadza mnie po
wiosce, w której nigdy nie byłam.
-  To pan Darek ma taką córkę? - zdziwiła się pani
Tobańska.
-  Tak, byłam kilka lat za granicą, u swojej cioci, ale
już wróciłam. Dlatego nigdy wcześniej nie byłam w Świ-
niarach. Świniary, skąd ta okropna nazwa?
-  Mnie też się nie podoba. Ale popatrz, Luizo, jak
zdolną masz kuzynkę. Te obrazki na ścianie namalowała
Zosia. Są piękne, prawda? Wesołe, śmieszne i mają bar-
dzo ładnie dobrane kolory.
310
-  Nie najgorzej - powiedziała Luiza i zaczęła się
przyglądać moim obrazkom. Nie chciałam na to patrzeć,
wyszłam.
-  To naprawdę twoja kuzynka? - szeptem zapytała
pani Beata. Pokiwałam głową, że tak, co miałam odpowie-
dzieć?
-  Bardzo ładna, trochę podobna do cioci Edyty...? -
Pani Tobańska sama się zdziwiła, że to powiedziała. Jeżeli
Luiza miała być córką wujka Darka, to musiałaby być
córką pierwszej jego żony, cioci Basi. Chyba to zrozu-
miała, bo zastanawiała się mocno, a potem wróciła do
sklepu i rozmawiała z Luizą.
Ja sobie szłam i szłam. Znowu najbardziej chciałam zna-
leźć się daleko stąd. Mogłam to bardzo łatwo zrobić, ale
czy powinnam wszystkim sama kierować?
Zobaczyłam Piotrka w nowiutkich butach i z tym śmiesz-
nym batem.
-  Wlazłem do kałuż, żeby sprawdzić, ale te buty ciekną
- powiedział. - Ty wiesz, że gumiaki chyba lepsze.
Wleziesz, gdzie chcesz, i nic, a w tych nie da się nigdzie
pójść. Jak kajdanki. Tu nie pójdziesz, tam też lepiej nie, i na
co robią takie buty? Już boso lepiej. A ta lalka to kto? -
zapytał ciszej, ponieważ nadchodziła Luiza.
-  Rozmawiasz z takim? - zdziwiła się i nawet nie po-
myślała, że Piotrek to słyszał.
-  A chcesz batem? - rozzłościł się maluch i strzelił
z bata, aż w uszach zapiekło.
-  Współczuję ci - powiedziała Luiza i wzięła mnie
pod rękę. - Tutaj jest niebezpiecznie. Co on miał w ręku,
to wędka?
Roześmiałam się po cichu, ponieważ wyobraziłam sobie
Piotra w najelegantszym garniturze, z włosami uczesany-
mi jak piosenkarz, śpiewającego przepięknie, tańczącego
311

na wielkim, niebieskim samochodzie. „Któś-cóś" - po.
wiedziałam.
-  Ty coś mówisz? - zapytała Luiza i stanęła. - Ktoś
tu śpiewa? Z radia?
Akurat radio! Zrobiłyśmy kilka kroków i widzimy wielki,
niebieski samochód, jak z filmów, a na nim stoi Piotrek Fir-
lej, z zielonymi włosami, w błyszczącym garniturze, pod-
skakuje i śpiewa. Ale jak śpiewa! Słychać go wszędzie tak,
że jego tata, pan Firlej wyszedł spod krzaków i patrzy, a za
nim pijaniuśki pan Szczęśniak i też nie może zrozumieć.
Chyba i sam Piotrek nie rozumie, a schodzący się ludzie
jeszcze mniej.
-  Czy to brat tamtego? - zapytała Luiza. Rozśmie-
szyła mnie, przytaknęłam.
-  Bracia, a tacy różni? Ten jest zdolny, wspaniały, bar-
dzo ładny i przystojny, a tamten, szkoda gadać!
Piotrek skacze, tańczy, odbija się w niebieskim lakierze
samochodu, a ludzie patrzą z otwartymi buziami i nic
a nic nie mogą zrozumieć. Pan Firlej podszedł, krzyczy
na swojego syna... Zaraz, zaraz - pomyślałam - dla-
czego pan krzyczy, czy pan jest lepszy? No i coś wymy-
śliłam, powiedziałam dwa głupie, czarodziejskie słowa
i już tata Piotrka zapala jakiś patyk, połyka ogień i wy-
dmuchuje ogniste języki jak smok.
-  Oooo! - krzyknęli wszyscy, a pan Firlej, nic a nic
nie rozumiejąc, wszedł na betonowy słupek ogrodzenia
i dalej robi swoje, nie mogąc przestać. Już mnie Luiza
chciała o coś zapytać, gdy zbiegli się wszyscy Jankowscy,
poza Magdą, i stają jeden na drugim, a najwyżej stojący,
najmłodszy, Jacek, podrzuca naraz piętnaście kaczych ja-
jek i żadne nie spada.
-  Oooo! - krzyknęli wszyscy, więc wymyślam dalej.
Pan Szczęśniak zaczyna mówić z głowy różne bardzo
312


powiedziałam dwa głupie, czarodziejskie słowa i już tata
Piotrka zapala jakiś patyk, połyka ogień i wdmuchuje ogniste
języki jak smok.
313
mądre wiersze, pan Bojkowski siedzi na piłce i niby nic,
ale ta piłka leci sobie dwa metry nad ziemią i robi kółka;
Magda Jankowska i Sebastian Marianowicz jeżdżą na
łyżwach po asfalcie i robią niezwykłe figury; pani Bojkow-
ska, jak Murzynka, niesie na głowie wielki tort z zapalo-
nymi świeczkami; starsi chłopcy, z którymi Romek popija
piwo, idą w bielutkich sukienkach i tańczą na paluszkach
jak baletnice; krowy kwaczą, kogut szczeka, Reks sołty-
sów udaje kaczora, a wszyscy ludzie, którzy się temu
przyglądają, nagle zaczynają chodzić na rękach. Nikt nic
nie rozumie, a wszystko się dzieje.
- To tak wygląda życie na wsi? - pyta zdziwiona
Luiza.
Nic mnie tak nie rozbawiło jak jej pytanie. To jeszcze nic
- pomyślałam. - Możemy tu mieć prawdziwy teatr, wię-
kszy niż w Toruniu, możemy mieć ogromny most nad ka-
nałkiem... Nad jakim kanałkiem? Przecież przez Świniary
przepływa Nil, wielka rzeka pełna hipopotamów i krokody-
li. Dwa moje słowa, a mogłoby się to wszystko wydarzyć,
ale się nie wydarzyło. Dlaczego? Ponieważ nie wypowie-
działam zaklętych słów. Przyznam się więc wam, żadna
z tych śmiesznych rzeczy się nie stała. Opowiedziałam wam
tylko, ale zmyśliłam, nie pozwoliłam, by się spełniły. Dla-
czego? Dlatego, że nic nie może istnieć tylko po to, by było
wesołe albo ładne, albo piękne. Wszystko istnieje po coś.
Nikt nie wie, po co, ale tak jest. Gdyby ktoś taki, jak Zosia
Pietrzak, chciał poukładać to po swojemu, co by z tego
wyszło? Czy jestem tak mądra, żeby wiedzieć, po co istnie-
je każdy człowiek, wszystkie drzewa, ptaki, woda? Na pew-
no nie. Nie ma ani jednego człowieka, który by to wiedział.
Wszyscy są za głupi. Wszyscy, nawet najmądrzejsi.
Skąd możesz wiedzieć? - zapytacie. Wiem, że wielu
z was chciałoby znaleźć dla siebie zaklęte słowa. Myślicie,
314
wtedy to by dopiero było. Wszystko bym mógł mieć,
wszystko zrobić, od razu dostać i skorzystać. Więc bierz-
cie to sobie i spróbujcie! Zobaczycie, że wtedy to, co wymy-
ślicie, okaże się sztuczne. Jak ta Luiza.
-  Nie chciałabym tu mieszkać - powiedziała. - Za-
pomniałabym, gruba pani ze sklepu dała nam lody. Proszę.
Rozwinęłam loda i jadłam, a Luiza polizała swojego i od
razu wyrzuciła w krzaki.
-  Jakie niesmaczne lody jedzą ludzie na wsi - po-
wiedziała.
Poszłam z nią dalej. Bez przerwy mówiła o sobie.
-  Gdybyście tu nie mieszkali, nie wiedziałabym, jak
jest na wsi. Teraz wiem, ale żałuję, że się dowiedziałam.
Człowiek powinien dowiadywać się tylko o życiu ludzi
nadzwyczajnych, pięknych, zdolnych, znanych. Dla mnie
inni ludzie mogliby nie żyć. Tak naprawdę nie wiem, po
co są. Ale niech już sobie żyją, żebym tylko nie musiała
ich oglądać. Ilu jest wszędzie ludzi! Nawet tutaj. Ale tu
nie ma nikogo nadzwyczajnego. Znasz tu kogoś takiego?
Więc po co z nimi rozmawiać? Cóż mogą powiedzieć?
Niektórzy z nich nie widzieli na pewno prawdziwych gór,
morza, oceanu ani Paryża czy Nowego Jorku. Niczego
nie wiedzą i nie widzieli. Tylko to, co tutaj można zoba-
czyć. A jest tu coś do zobaczenia? Chodzimy i chodzimy,
a jak dotąd nie pokazałaś mi nic ciekawego.
Z trudem powstrzymałam się, żeby nie wywołać moich
głupich wcześniejszych pomysłów.

CIEKAWE RZECZY
- No i co, to ma być rzeka, a to, na czym stoimy, to ma
być most? - zapytała Luiza, gdy stanęłyśmy na mostku.
Zdziwiłam się, że nie zauważyła, jak było tu pięknie.
Wszystkie kolory takie leciutkie, jakby unosiły się w po-
wietrzu. Zdawało się, że w którą stronę nie spojrzeć,
wszystko faluje.
-  Zauważyłaś, jakie to miejsce jest obrzydliwe? W tej
wodzie ruszają się żaby i jeszcze coś. Chodźmy, bo wyjdą
i wejdą nam na nogi.
Nazbierałam kwiatów i uplotłam wianek.
-  Tylko mi tego świństwa nie nakładaj! - powie-
działa. - Wiesz, że w dzikich kwiatach mogą siedzieć
robaki?
Nie wiedziałam, czy nabija się ze mnie, czy myśli tak
naprawdę?
-  Powiem ci, ale się nie obraź, to nie twoja wina, Świ-
niary są bardzo brzydkie. Nazwa do nich pasuje. Tak, tak,
wiem, co mówię.
Szłyśmy dalej, sama nie wiem, dlaczego jeszcze od niej
nie uciekłam? Może dlatego, że Luiza wydawała mi się
strasznie biedna. Czasem ktoś chwali się czymś, a okazuje
316
się, że wszystko wymyślił i chwalił tylko po to, żeby inni
nie domyślili się, że jest biedny. Pomyślałam, że ona
jest taka. Udaje. Musiałam sprawdzić, żeby dowiedzieć
się, czy ją polubię. Poszłyśmy więc dalej i dalej, wybie-
rałam lepsze dróżki, ale i tam marudziła. Już nawet pomy-
ślałam, żeby wymyślić i zaczarować jakiś pojazd, który ją
będzie wygodnie niósł, ale w tej chwili ukazał się cmen-
tarz.
-  Dlaczego tutaj przyszłyśmy? - zapytała i ze stra-
chem popatrzyła wokół.
Nie odpowiedziałam, tylko poprowadziłam ją tak, żeby
znaleźć się przy grobie dziadków Majów i Cecylii Rostoc-
kiej. Nie chciała podejść, więc, tak niby sobie, wzięłam
upleciony wianek i powiesiłam go na krzyżu. Uklękłam,
modliłam się, a Luiza kręciła się, nic nie rozumiejąc.
-  O co ci chodzi? Nie lubisz mnie może? - zapytała.
Uśmiechnęłam się do niej najmilej, jak mogłam, więc po-
deszła, patrząc swoimi zielonymi oczami. Była naprawdę
ładna, wymarzona, nawet chodziła leciutko, jak w tańcu.
Popatrzyła na napisy, potem na mnie. Nic nie zrozumiała.
Więc dobrze, poszłam dalej, do grobu Ewy Michalskiej,
Luiza za mną i znowu nic się nie wydarzyło. A nad grobem
Marka Piecka zamyśliła się.
-  Żył tak krótko? To dziwne. A może i lepiej? Po co
miałby żyć dłużej? I co by miał z życia, żyjąc tutaj? A może
był kimś niezwykłym i dlatego mnie tu przyprowadziłaś?
Szkoda, że nie możesz mówić. Człowiek nie mówiący
chyba jest jeszcze mniej ważny, prawda? Nie można z nim
nawet porozmawiać. I co z kogoś takiego, kto milczy?
Przepraszam, że tak mówię, ale ty jeszcze się na pewno
odezwiesz. No, ale nie wiem, czy kiedyś ze sobą porozma-
wiamy. Więcej tu nie przyjadę. Nie podobają mi się Świ-
niary ani tutejsi ludzie. Tu nie ma nic ciekawego. Myślę,
317
że nawet gdyby się coś wydarzyło, byłoby nudne. Rzeczy
wspaniałe dzieją się daleko na świecie, w wielkich mia-
stach. Marek Piecek - z takim nazwiskiem nikt nie
mógłby być kimś sławnym. Moje nazwisko też mi się nie
podoba. Kiedyś je zmienię. Jak myślisz, jakie by pasowało
do takiego imienia jak moje? Całe szczęście, że nie jestem
Zofią. Zosia... Lubisz, gdy tak do ciebie mówią?
Nie mogła skończyć swojej paplaniny. Stała na cmenta-
rzu, patrzyła, ale nie widziała tu nic ciekawego. Nigdzie
w Świniarach nie zauważyła niczego, co by ją zaintereso-
wało. Myślicie, że byłam na nią zła, że chciałam zrobić jej
na złość? Nie, ponieważ wiedziałam, że Luiza jest napraw-
dę biedna. Patrzyła, ale nie potrafiła zobaczyć odrobiny
tego, co mogła. Patrzyła na drzewo, a myślała o jakichś
odległych sprawach. Patrzyła na grób Marka, a zastana-
wiała się nad czymś, o czym Marek nigdy nawet nie po-
myślał. Gdy stałyśmy na mostku, nie zobaczyła niczego
pięknego w tym, co mnie zachwyciło. Tak, ale to może
nie ona, ale ja jestem dziwna? Może i wam się wydaje, że
nie zachowuję się tak, jak wy byście się zachowywali? Bo
przecież w każdej chwili mogę jej przygadać, a nie mó-
wię, mogę cokolwiek wymyślić i wypowiedzieć dwa słowa,
a to się stanie, ale tego nie robię. Wiem o wielu sprawach,
a nikomu ich nie zdradzam. Dlaczego? Jak to dlaczego,
nie rozumiecie? Wtedy przestałyby przecież być tajemni-
cze i ciekawe. Co z tego, że zamieniłabym Luizę w malut-
kiego robaczka albo w dziecko brzydkie i zastraszone?
Albo dałabym Romkowi najwspanialsze bogactwa? Nacie-
szyłby się i co? Czy byłby jakiś inny, zrozumiałby coś nad-
zwyczajnego? A co się stało, gdy Piotrkowi podarowałam
buty? Gdybym mu dała samochód, jeszcze mniej wie-
działby, co z nim zrobić. A gdybym mu dała sto krów
i dwadzieścia koni? Chyba by zwariował na ich widok
318
i ganiałby po pastwisku tak, że już nie miałby siły powie-
dzieć czegoś po swojemu.
Ale wam wymyślam! Wiem, że gdyby ktoś coś mi takie-
go opowiadał, też bym mu nie uwierzyła. Jak to? - za-
pytałabym - nie widzisz, ile spraw trzeba ponaprawiać,
żeby ludzie byli szczęśliwsi?
-  Kiedy już będę sławna, wtedy może ciebie zapro-
szę do siebie - mówiła Luiza. - Tylko będziesz mu-
siała się inaczej uczesać, lepiej ubrać. Wiesz przecież, że
w świecie, w którym chcę żyć, ludzie wyglądają trochę ina-
czej niż w Świniarach. I nikomu nie będziesz się mogła
przyznać, że jesteś stąd. Co sobie pomyślą o człowieku,
który urodził się w jakichś Świniarach?
-  Pomyślą, że jest ze Świniar - odpowiedziałam na-
gle i tak, że aż sama się zdziwiłam. Luiza zdębiała.
-  To ty mówisz?
-  Nie.
-  Ale przecież powiedziałaś, sama słyszałam.
Co mnie obchodzi, co sobie pomyślisz? - pomyślałam
rozbawiona. Każdy ma swoje sprawy i swoje pomysły. Każ-
dy człowiek jest osobny, chociaż żyje z innymi ludźmi.
Wyszłam z cmentarza i szłam sobie do domu. Luiza, za-
ciekawiona, biegła za mną.
-  Ty udajesz, prawda? Dlaczego udajesz, powiedz, i tak
wszystkim powiem, że udajesz.
-  Nie udaję. Ty tylko od czasu do czasu możesz usły-
szeć moje słowa, ponieważ ciebie nie ma - odpowie-
działam wesoło.
-  Mnie nie ma? Jak możesz tak mówić?
-  A ktoś cię kiedyś widział w Świniarach?
-  Nie, bo nigdy tutaj nie byłam.
-  Dlatego ciebie nie ma. Rozumiesz? Tutaj u nas wy-
darzają się sprawy najciekawsze na świecie, ale ty o nich
319
nie wiesz, bo ciebie tu nie ma. Co możesz wiedzieć o Mar-
ku Piecku? Czy wiesz, jaki był wesoły, a jaki pracowity?
Czy wiesz, że zabił swojego tatę? A czy wiesz, że Cecylia
Rostocka była tobą? A czy wiesz, co stało się z braćmi
Bojkowskimi? A słyszałaś o panu Wolskim?
-  Co?
-  No właśnie, nic nie wiesz. A o cudzie ze szklanką?
A to, co powiedział do mnie pan Szczęśniak w sklepie
pani Tobańskiej? A o tajemniczej dwudziestozłotówce?
A wiesz chociaż, co potrafię najlepiej?
-  Umiesz rysować i coś spisujesz?
-  To tak, ale jest rzecz, którą umiem jeszcze lepiej.
Posłuchaj: Cecylia, Zosia, Luiza; Luiza, Cecylia, Zosia; Zo-
sia, Luiza, Cecylia...
-  O co ci chodzi?
Nie zrozumiała mojej słownej plecionki. Może nie wie-
działa nawet, że koszyki też się wyplata? Nic nie wiedziała.
-  Ty jednak udawałaś, że nie mówisz - powiedziała
złośliwie.
-  A ty udawałaś, że ciebie nie ma.
-  Co ty mówisz?
-  Nic takiego, popatrz tylko wokół, widzisz coś?
Zatrzymałyśmy się na mostku, Luiza popatrzyła wokół.
-  Nie - odpowiedziała.
-  Nic nie widzisz?
Teraz już musiała zobaczyć to, co wymyśliłam: kanał-
kiem płynęła malutka, dymiąca łódeczka, a w niej poru-
szały się małe istotki.
-  Co to jest?
-  Widzisz, że są sprawy, o których wiemy tylko w Świ-
niarach? A popatrz do góry.
Popatrzyła, a nad naszymi głowami coś bzyczało jak
wielka ważka. Ale to nie był owad, tylko latający pojazd
320
? &


Popatrzyła, a nad naszymi głowami coś bzyczało jak wielka
ważka.
321
wymyślony przeze mnie, a w nim siedziała malutka oso-
ba, podobna do mnie, a obok niej ledwie widoczny czło-
wieczek w trójkątnym kapturze.
-  Co to wszystko znaczy? - zapytała Luiza, gdy łó-
deczka i samolot zniknęły.
Nie odpowiedziałam, trzeba było wracać do domu. Lu-
iza szła za mną, mówiła, lecz ja już jej nie odpowiedziałam
na żadne pytanie. Podskakiwałam i zastanawiałam się,
czy umiałabym powiedzieć takie życzenie, żeby świat stał
się taki, by każdy mógł w nim znaleźć dla siebie miejsce
i robić to, do czego naprawdę został stworzony? Gdybym
znalazła słowa odpowiedniego życzenia, powiedziałabym
„któś-cóś" i już inne życzenia nie byłyby potrzebne, bo
po co?
-  Któś-cóś! - wrzasnęłam do Luizy.
-  Tak się nie mówi - odpowiedziała. - Mówi się
ktoś i coś. Widzę, że w Świniarach ludzie nie potrafią wy-
mówić poprawnie najprostszych słów.
t&Jt

POŻEGNANIE
- No, gdzie chodziłyście? - Z domu wybiegła zdener-
wowana ciocia, objęła Luizę, pogłaskała mnie i weszłyśmy
do środka.
-  Zwiedziłaś Świniary? - zapytał wujek. Luiza patrzy-
ła na mnie złośliwie, wiedziałam, że chce, bym się przestra-
szyła, że powie o moim oszukiwanym milczeniu. Miałam
rację.
-  Zosia was wszystkich oszukuje - powiedziała.
-  Zaraz, zaraz - wtrącił się wujek - tak nie wolno
mówić. Jak to, oszukuje?
-  Ona może mówić. Wiem, bo słyszałam.
-  Zosiu, to prawda?
Nie odpowiedziałam.
-  Luizo, skąd ten pomysł?
-  Mówiła, powiedziała takie rzeczy, że byście się
zdziwili.
-  Zosiu, co ty na to? - zapytała ciocia.
Nie odpowiedziałam.
-  Hej, panienki, posprzeczałyście się czy co? - dopy-
tywał się wujek.
323
-  Mówisz, przyznaj się, że mówisz! - Luiza pode-
szła do mnie i z bliska patrzyła zielonymi oczami.
-  Zosia nie może mówić - powiedział teraz mój tata.
-  Wujku, nie rozumiesz, że ona was wszystkich oszu-
kuje? Spędziłam z nią dużo czasu. Mówiła. Gdy byłyśmy
na mostku, kiedy oglądałyśmy te płynące w puszce
dziewczynki, mówiła, śmiała się ze mnie. Kiedy pojawił
się samolocik z tą małą osobą i z tym trójkątnym czło-
wieczkiem, też mówiła.
-  Jakim trójkątnym człowieczkiem? - wujek popa-
trzył na ciocię.
-  Luizo, jaka puszka z dziewczynkami? Co ty mówisz?
-  Fantazjuje, Luiza fantazjuje! - roześmiał się wujek.
- Ma nadzwyczajną wyobraźnię, więc przychodzą jej do
głowy najróżniejsze pomysły.
-  Wcale nie! Ona naprawdę mówi. Ukłujcie ją szpilką
albo przypieczcie żelazkiem, zobaczycie, że będzie krzy-
czeć.
-  No nie, fantazje fantazjami, ale to już przesada -
powiedział wujek. Ciocia popatrzyła na mnie, na Luizę,
powiedziała:
-  Widzę, że nie przypadłyście sobie do gustu. Ale ty,
Luizo, przesadzasz, jak mogłaś zobaczyć dziewczynki
w puszce?
-  Naprawdę, malutkie jak paluszki, siedziały tam, pa-
trzyły na nas, machały do nas, a ubrane były...
-  Może to były lalki?
-  Lalki? Czy lalki się ruszają, czy mówią, zachowują
się jak ludzie?
-  Tak, nie, oczywiście, że nie, ale...
-  Bo to nie były lalki. W samolociku też nie siedziały
lalki, ale dziewczynka i taki człowieczek w trójkątnym
kapturze.
324
-  Popatrzcie, co za wyobraźnia, skąd jej do głowy
przychodzą takie rzeczy? - zdziwiła się ciocia.
-  To dobrze, człowiek z wyobraźnią... - zaczął mó-
wić wujek, ale Luiza mu przerwała:
-  To nie jest wyobraźnia, to było naprawdę. Czemu
nie chcesz się przyznać? - znowu popatrzyła na mnie
zielonymi oczami, a ja tylko się uśmiechnęłam.
-  Widocznie dwie dziewczynki o takiej wyobraźni nie
mogą ze sobą za długo przebywać. Zbieramy się, bo jesz-
cze wszyscy uwierzymy w to, że Zosia mówi, że są jakieś
krasnoludki w łódeczkach i samolotach...
Ale Luiza była wściekła i bezradna. A ja nie byłam nad-
zwyczajnie zadowolona. W końcu Luiza była biedniejsza
ode mnie. No, ale troszeczkę zasłużyła na to, co ją spo-
tkało. Poza tym, nie wiem, czy zauważyliście, że nie mu-
siałam mówić, czarować, żeby powiedziała to, co chciałam,
żeby powiedziała. Co wymyśliłam, opowiedziała, tak jak
gdybym kierowała jej słowami. Może opowiadam wam za
głupie rzeczy? Sama ich przecież nie rozumiem.
Wujek był już przy samochodzie, ciocia popychała Lu-
izę, żeby wyszła, a ona patrzyła na mnie błagalnie, lecz ja
tylko się uśmiechnęłam. Odjechali.


SAMI
Zostaliśmy sami, tata, Romek i ja.
-  Jest stuknięta - powiedział Romek. Było ciemno,
w domu zrobiło się cicho.
-  Będzie waszą kuzynką - powiedział wtedy tata.
To były tylko trzy słowa, ale znaczyły tak dużo: jeżeli
miała być naszą kuzynką, to znaczy, że moją i Romka.
Mój tata nie jest tatą Romka, ale jeżeli przybrana córka
jego brata, wujka Darka, będzie kuzynką Romka, to zna-
czy, że Romek jest synem mojego taty. Widzicie, jakie to
trudne do wytłumaczenia, chociaż takie proste.
Rysowałam. Był wieczór. Romek spał ze słuchawkami
na uszach. Spadła mi kredka i potoczyła się pod stolik. Po
co mam się schylać? Chciałabym, żeby kredka wróciła na
stolik, „któś-cóś" - powiedziałam w myślach. Ale kred-
ka nie wróciła. Powiedziałam jeszcze raz, i znowu nic.
Podniosłam sama. Może tak drobnych życzeń te słowa
nie spełniają? Rysuję więc*sobie dalej, a za oknem idzie
Piotrek Firlej. Chyba założył gumiaki, stawia tak wielkie
kroki.
Niech tata Piotra podjedzie wozem i podwiezie syna
z pastwiska do domu, „któś-cóś". Patrzę za okno: Piotrek
326
dalej męczy się w gumiakach. Patrzę jeszcze raz, a tutaj
nikt nie podjeżdża. Jak to, z dwóch życzeń nie spełniło się
żadne? Wstałam, chodziłam po całym domu zaniepokojo-
na. Bałam się sprawdzić po raz trzeci.
Wyszłam do sadu. Chciałabym, żeby nasz płot się wy-
równał i pomalował na zielono, „któś-cóś".
Poszłam do ogrodzenia pomalutku, ale jest takie, jakie
było... Pordzewiałe i krzywe jak zęby pana Szczęśniaka.
Więc jednak tajemnicze słowa straciły swoją moc? Chcia-
łabym jeszcze raz zobaczyć nad sobą ten samolocik,
„któś-cóś". Nie nadleciał. Marku Piecku, pojaw się tutaj,
powiedz coś do mnie. Nic.
Usiadłam na mamy wózku i nie wiedziałam, co robić. Jak
to się stało? Przecież jeszcze na mostku wyczarowałam
łódeczkę, samolocik, a potem już nic? Siedzę, zastanawiam
się, smucę i dziwię. Aż tu w pewnej chwili przypomniałam
sobie swoje ostatnie życzenie. Myślałam o nim tak tylko,
pamiętacie? Ja zapamiętałam: chciałam, żeby stało się tak,
by każdy mógł znaleźć dla siebie swoje miejsce i robić to,
do czego został stworzony. To wtedy chciałam, powie-
działam zaklęcie, ale... przecież nic się nie stało, prawda?
Nic a nic, najmniejsza drobinka, nic. Więc co?
Siedziałam i myślałam, gdy z domu wyszedł tata. Zno-"
wu był taki jak wczoraj, podenerwowany. Zobaczył mnie
i zawrócił. Poszłam za nim do domu. Chodził, wyglądał za
okno, patrzył na zegar. Wiedziałam, co go męczy i czego
by chciał. Usiadł, położył się na tapczaniku, coś czytał, za-
palił papierosa, wstał i znowu chodził.
- Zosiu - powiedział tata ciszej. - Ty masz jesz-
cze te pieniądze, które dałem ci wczoraj? Wypaliłem dwie
paczki, nie będę miał w nocy. Tata wiedział, że mam, nie
wydałam. Siedziałam jednak i nie zrobiłam nic, więc tata
trochę się zawstydził i wszedł do kuchni. Wrócił.
327
-  Ty nie wiesz, córeczko, jakie to dla mnie wszystko
trudne. Mama tam, ty chorujesz. Nie wiesz, co ja przeży-
wam. Myślałem, że znajomy załatwi mi pracę przy ho-
dowli boczniaków, ale nie wyszło. Cały czas nic mi nie
wychodzi. Tylko ty, ty jedna się udałaś, ale też... choru-
jesz.
-  Pójdę do „Wiatraka", może dadzą mi na kredyt?
Wstałam, wyjęłam dwadzieścia złotych z książki i po-
dałam tacie.
-  To za dużo, resztę przyniosę - powiedział tata
i trzymał pieniądze tak, jak gdyby były z pokrzywy.
-  Dobrze, skoczę i zaraz wracam. Jutro może podje-
dziemy do mamy? No, idę, zaraz wrócę.
Tata był dzielny, wiele dni nie pił, a teraz wszystko
miało się kończyć? Był już za drzwiami, gdy wybiegłam
za nim i zawołałam:
-  Tato, nie idź! Nie idź, nie pij!
Stanął, bał się odwrócić, jakby można było mój głos
spłoszyć. Potem podszedł, objął mnie i trzymał przy sobie
tak długo, że wyczułam coś mokrego: tata płakał. Puścił
mnie i odszedł w ciemność, do sadu. Bałam się, że pój-
dzie dalej, lecz zawrócił.
-  Więc ta Luiza mówiła prawdę, wyzdrowiałaś? Moje
jedyna córeczka jest zdrowa! Bałem się, że nigdy już nie
usłyszę, jak mówisz.
-  Tak, jestem zdrowa, wszystko już jest w porządku.
-  No i co mam zrobić z tego szczęścia? Nie wiem.
Chciałbym o tym wszystkim powiedzieć.
-  Nie mów. Niech to będzie nasza tajemnica - po-
prosiłam.
-  Dlaczego?
-  Jeszcze tylko troszeczkę pooszukujemy - wyjaś-
niłam i zastanowiłam się: może to grzech? Tak, grzech?!
328
Gdyby nie to oszustwo, czy usłyszałabym, co powiedział
pan Szczęśniak? Albo Sebastian Marianowicz, Magda?
Wielu rzeczy nie byłoby, gdybym nie udawała. Chociaż
przecież nie dlatego udawałam, żeby je usłyszeć. Więc
dlaczego?
-  Wujkowi też nie powiemy? - zapytał tata, a ja nie
odpowiedziałam, tylko pokręciłam głową. - Wiesz co,
umiem robić jedną sztuczkę. Zaraz ci pokażę, chociaż nie
wiem, czy wyjdzie, dawno jej nie robiłem. Ostatni raz wte-
dy, gdy mogłaś mieć ze trzy latka. Pamiętasz?
-  Nie.
-  Więc nawet nie wiesz, co twój tata potrafi. Nikt tego
nie wie, a dowiesz się tylko ty. Nawet mamie nigdy jej nie
pokazałem. Chodźmy, pokażę ci.
Wróciliśmy do domu, poszliśmy do pokoju taty. Po dro-
dze zobaczyłam, że Romek nie śpi, tylko udaje. Szep-
nęłam więc tacie na ucho:
-  A Romek?
-  Co, Romek? - Tata nie rozumiał.
-  Nie pokażesz mu tej sztuczki?
Tata zatrzymał się, zastanowił, pogłaskał mnie po czole
i zawołał Romka. Stanęliśmy przed szafą. Romek ziewał,
udawał, że go to nie interesuje. Tata robił coś z rękami,
poprawiał włosy, tajemniczo na nas patrzył, a my nie wie-
dzieliśmy, co zrobi. W końcu otworzył szafę. Szafę? -
zdziwiłam się.
-  Sztuczka magika, kto głupi, ten znika - powiedział
tata dziwnym głosem i wszedł do szafy, zamknął drzwi...
i nic. Czekamy z Romkiem na coś, mój brat już nie udaje
znudzonego, ale też czeka. Mija czas, minuta za minutą,
a tutaj - nic. Patrzymy z Romkiem na siebie, zastanawia-
my się, w końcu podchodzimy i ostrożnie otwieramy szafę.
A w szafie jest wszystko, ubrania, buty, paski do spodni,
329

nie ma tylko jednego - taty! Ale musieliśmy mieć miny!
Romek wsunął głowę do szafy, postukał o ściany, zajrzał
wszędzie, przyniósł latarkę i świecił, a taty nie ma.
-  No i co? - zapytał.
Pomyślałam, że wszystko dobrze, ale gdzie tata się po-
dział? Wiedziałam, że nie zniknął, nie wierzę w takie rze-
czy, wiedziałam, że gdzieś się znajduje. Wiecie, o czym
pomyślałam? Że tata odnajdzie się w barze „Wiatrak" albo
w podobnym miejscu. Gdzie indziej? Usiadłam na tapcza-
niku taty, Romek ciągle stukał w ścianki, i nic. Wtedy
wiecie, co zrobiłam? Jak głupia weszłam do szafy i za-
glądałam wszędzie. Najpierw do każdego buta, potem pod
każdy płaszcz, wsadzałam ręce do każdej kieszeni i kie-
szonki. Były tam chustki, papierki, nawet stare monety,
zapałki, kilka papierosów, chusteczki - wiadomo, co
można znaleźć w kieszeniach, ale tego, kogo szukałam,
nie było. Kogo szukałam? Oczywiście, jakiegoś pomniej-
szonego taty. Warn mogę powiedzieć o takiej swojej głu-
pocie. Gdyby się ktoś dowiedział!
-  Tato, tato, odezwij się! - zawołałam, a Romek po-
patrzył na mnie zdziwiony:
-  To ty jednak mówisz, ta Luiza nie kłamała? Rany, ty
cwaniaro, ty naprawdę mówisz?
-  Sztuczka zakończona, zguba znaleziona - usłysza-
łam za plecami głos taty. Wrócił w jakiś sposób, taki jak po-
przednio, ale szczęśliwszy, ponieważ sztuczka mu się
udała. A jak ja się ucieszyłam! Objęłam go, przytuliłam,
pocałowałam i jeszcze coś się stało, zgadniecie? Tak, nie
poczułam od niego alkoholu.
A dzisiaj wybieram się do mamy. Pojadę z tatą i Rom-
kiem, w domu zostanie tylko nasza straszliwa Wydmuszka,
kotka, która nie wpuści nikogo. Żartowałam! Wydmuszka
330
nie interesuje się sprawami ludzi. Nie wie nic o naszych
kłopotach, nie rozumie naszego mówienia, jest jej wszyst-
ko jedno. Chociaż może tak mi się tylko wydaje?
Wiecie, dlaczego wypisuję takie głupoty? Dlatego, że je-
stem podekscytowana. Jedziemy do mamy! Podliczyłam
wszystkie wypowiedziane przeze mnie życzenia i okazało
się, że każde się spełniło. Nawet klepanie kosy, nawet buty
i bat Piotra, obrazki w sklepie pani Tobańskiej i to, że Ro-
mek ma tatę, mojego tatę. Sami sprawdźcie, wszystkie ży-
czenia po kolei się spełniły, zostało jedno niespełnione. Ja-
kie? Zgadnijcie, jadę do mamy, jestem podenerwowana
i zaciekawiona, wypisuję takie głupstwa, czy wiecie, dla-
czego to wszystko? Zastanówcie się, a może i wasze życze-
nia się spełnią? „Któś-cóś".

Spis treści
Prawda .............................................................       5
Gdzie mieszkam .............................................       8
Rodzina ............................................................     11
Ja.......................................................................     13
Rodzeństwo .....................................................     15
Co potrafię .......................................................     17
Czary ................................................................     22
Piotrek..............................................................     24
Coś o tacie ......................................................     26
Kulka ................................................................     28
Coś o Romku ..................................................     30
Sklep.................................................................     33
Dziecko adoptowane ......................................     39
Luiza Dikaprio ................................................     41
Odkrywam tajemnicę.....................................     44
Myśli w kryjówce ...........................................     48
W plecionej skrytce .......................................     50
Muszę dokończyć ..........................................     52
Wulkan .............................................................     58
Cmentarz .........................................................     68
Czego się wstydzę .........................................     71
333
Dróżka na cmentarz ......................................     75
Groby ...............................................................     78
Słowa nie odnalezione ...................................     82
Marek Piecek .................................................     85
Duch .................................................................     87
Miejsce Marka................................................     90
Dziwne Świniary.............................................     97
Głupia rozmowa...............................................    105
Tajemnicze spotkanie.....................................   108
Zosia - Cecylia ............................................   118
Powrót ..............................................................   121
Milczenie .........................................................   124
Ciocia Edyta ....................................................   129
Głupi murek ....................................................   135
Karuzela ...........................................................   139
Znikanie ...........................................................   144
Alkohol.............................................................   146
Autobus szkolny .............................................   156
Choroba ...........................................................   165
Malarz ..............................................................   167
Przeprowadzka................................................   171
Związanie .........................................................   174
Uwolnienie.......................................................   176
Poszukiwanie ..................................................   180
Rysunki zdarzeń .............................................   182
Zdziwienie........................................................   187
Jezioro ..............................................................   194
Wyspa...............................................................   196
Ukryta istotka .................................................   200
Wymyślam .......................................................   203
Ubranie ............................................................   206
Miasto ..............................................................   209
Teatr .................................................................   211
334
Mój teatr ..........................................................   216
Powrót ..............................................................   223
Zastanowienia .................................................   226
Spotkanie .........................................................   230
Pytania .............................................................   233
Powrót..............................................................   240
Bezmyślność ...................................................   247
Tata...................................................................   250
Szkoła ...............................................................   251
Zakupy .............................................................   256
Pieniądze...........................................................   259
Dolina...............................................................   261
Szczęście ..........................................................   264
Powrót ..............................................................   271
Wieczór ............................................................   275
Ciemności ........................................................   281
Zaskoczenie .....................................................   288
Poniedziałek ....................................................   290
Marek...............................................................   293
Obawy ..............................................................   296
W żwirowni .....................................................   299
Siostra ..............................................................   307
Ciekawe rzeczy...............................................   316
Pożegnanie ......................................................   323
Sami..................................................................   326



Czasem dzieci
muszą być bardziej dorosłe
od dorosłych
Książka nagrodzona w konkursie
„ Uwierz w siłę wyobraźni"
Zdzisław Domolewski urodził się w Toruniu.
Jest artystą malarzem i prozaikiem.
Mieszka w Markach pod Warszawą. Jest żonaty,
ma troje dzieci.
O swojej najnowszej powieści mówi tak:
Mam nadzieję, że opowieść ta zainteresuje dzieci,
które - jak Zosia, bohaterka książki - niekiedy
muszą być bardziej dorosłe od dorosłych, które
noszą w sobie wrażliwość i ciekawość świata
odartego z pozy i fałszywych wartości. Jak Zosia.