PRAWDZIWA OPOWIEŚĆ
O ŻYCIU WSPÓŁCZESNEJ
ARABSKIEJ KSIĘŻNICZKI!
JEAN SASSON

Prawdziwa historia życia księż-
niczki Sułtany z królewskiego
rodu Saudów - władców
współczesnej Arabii Saudyj-
skiej. Książka, której wydanie
w 1992 roku wywołało między-
narodowy skandal dyploma-
tyczny, zakazana w większości
krajów arabskich.
Pozbawiona prawa wyborcze-
go, kontroli nad własnym ży-
ciem, z twarzą za długim,
czarnym welonem, Sułtana jest
więźniem swojego ojca, męża
i brata, swojego kraju. Kraju,
w którym trzynastoletnie dziew-
częta są nierzadko zmuszane
do poślubiania mężczyzn
pięciokrotnie od nich starszych,
a młode kobiety zabijane
w okrutny sposób przez włas-
nych ojców za „wykroczenia
przeciw miejscowym zwycza-
jom lub zamykane dożywotnio
w celach bez światła i okien.
Kraju, w którym swoboda
wypowiedzi jest karana śmier-
cią, a seksualna perwersja na
porządku dziennym.
Jean Sasson mieszkała w Arabii
Saudyjskiej ponad 10 lat, stając
się bliską przyjaciółką i powier-
nicą Sułtany.   Opowiadając
historię jej życia i małżeństwa,a także
losów osób z najbliż-
szego otoczenia księżniczki -
sióstr, przyjaciół i służących -
daje czytelnikowi możność wejrzenia
 w samo serce tej niezwykłej społeczności, w której seks, pieniądze i tradycja dominują nad wszystkim.

Polecamy

Długo oczekiwana trzecia część (po „Księżniczce" i „Córkach księżni-
czki Sułtany") historii księżniczki Sułtany, siostrzenicy króla Arabii Sau-
dyjskiej Fajsala. Piórem swojej wieloletniej przyjaciółki, Amerykanki Jean
Sasson, kreśli opowieść o swoim niezwykłym życiu. Wychowana w nie-
słychanym bogactwie jest właścicielką prywatnego odrzutowca, opływa
w drogą biżuterię i suknie z najsławniejszych domów mody na świecie.
W rzeczywistości żyje jak ptak w pozłacanej klatce. Ukończywszy czter-
dzieści lat dochodzi do wniosku, iż niczego w życiu nie osiągnęła. Nie
uchroniła swojej bratanicy Muniry przed małżeństwem z dużo starszym,
zdeprawowanym mężczyzną. Niepowodzeniem zakończyła się próba uwol-
nienia przetrzymywanych wbrew własnej woli dziewcząt z haremu królews-
kiego kuzyna Fadela. Dopiero podczas rodzinnej wyprawy na pustynię
Sułtana odnajduje sens życia. Ze wzmożoną siłą rozpoczyna walkę o prawa
kobiet w krajach muzułmańskich, ratując m.in. przed strasznym losem
młodą Pakistankę.
JEAN SASSON


Z angielskiego przełożyła
IRENA CHODOROWSKA







WARSZAWA 2000
Tytuł oryginału:
PRINCESS
Copyright © Jean P. Sasson 1992
Copyright © for the Polish edition
by Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz 2000
Published by arrangement with William Morrow & Co.,
an imprint of HarperCollins Publishers Inc., New York, U.S.A.
Cytaty z Koranu w Dodatku A: Koran, PIW, 1986
przekład Józefa Bielawskiego
Wszelkie arabskie nazwy pospolite i własne są podane
w transkrypcji spolszczonej, używanej dla celów popularyzatorskich.
Konsultacja merytoryczna: dr hab. Danuta Madeyska, UW
Redakcja: Lucyna Lewandowska
Zdjęcie na okładce: Barnaby Hali
Opracowanie graficzne okładki: Andrzej Kuryłowicz
ISBN 83-88722-03-4
Zamówienia hurtowe i wysyłkowe:
Firma Księgarska Jacek Olesiejuk
Kolejowa 15/17, 01-217 Warszawa
tel./fax (22)-631-4832
www.firma-olesiejuk.com.pl
Wydawnictwo L & L
Kościuszki 38/3, 80-445 Gdańsk
tel. (58)-520-3557, fax (58)-344-1338
Zamówienia wysyłkowe:
Księgarnia Wysyłkowa Faktor
skr. poczt. 60, 02-792 Warszawa 78, tel. (22)-649-5599
WYDAWNICTWO ALEKSANDRA I ANDRZEJ KURYŁOWICZ S.C.
Adres dla korespondencji:
skr. poczt. 55, 02-792 Warszawa 78
Warszawa 2000. Wydanie I (w tej edycji)
Skład: Plus 2
Druk: Abedik.iP/c
Dedykuję tę książkę Jackowi W. Creechowi, któ-
ry od początku doceniał potrzebę opowiedzenia
historii Sułtany. Tylko on wie, ile bólu wycierpia-
łam, przeżywając na nowo długoletnią przyjaźń
z Sułtaną w trakcie pisania tej książki. To on był
tym, który podtrzymywał mnie na duchu
w trudnych chwilach uwieczniania dziejów
księżniczki.




Dzieje księżniczki Sułtany są autentyczne,
choć zostały przedstawione słowami autorki.
Opisane tu niewiarygodne tragedie ludzkie
wydarzyły się w rzeczywistości. Zmienione
zostały jedynie imiona, a także niektóre zda-
rzenia, aby nie narazić na niebezpieczeństwo
osób, które można by łatwo rozpoznać.

Gdy już postanowiłam napisać tę książkę, po wiele-
kroć czytałam notatki i dzienniki Sułtany, które ze-
chciała mi powierzyć. Kiedy dokonałam wyboru wy-
darzeń z jej niezwykłego życia, odczuwałam podnie-
cenie detektywa.
Dziękuję Ci, Sułtano, za odwagę. Decydując się na
ujawnienie swego życia światu, pozwoliłaś nam po-
znać Arabię, tak egzotyczną i niezrozumiałą dla Za-
chodu. Mam nadzieję, że odsłaniając intymne szcze-
góły życia arabskiej kobiety, pełne cierpienia i chwa-
ły, pomogłaś rozwiać wiele rozpowszechnionych na
świecie negatywnych stereotypów o swych rodakach.
Ci, którzy przeczytają Twoje dzieje, z pewnością zro-
zumieją, że tak jak w każdym innym kraju, i tutaj do-
bro przeplata się ze złem. Ludzie Zachodu znali do-
tąd Arabię Saudyjską tylko ze złej strony. Ale my obie
wiemy, że pomimo prymitywnych obyczajów, które
tak okrutnie zniewalają Twoje rodaczki, jest wśród
was wiele osób takich jak Ty, zasługujących na szacu-
nek i podziw swoją walką z wielowiekową niewolą.
Pragnę podziękować Lizie Dawson z wydawnictwa
William Morrow, którą historia Sułtany oczarowała
od chwili przeczytania rękopisu. Jej komentarze i su-
gestie podniosły wartość książki.
Chcę również podziękować Peterowi Millerowi,
mojemu agentowi literackiemu. Doceniam jego nie-
słabnący entuzjazm dla książki. Specjalne podzięko-
wania należą się doktor Pat L. Creech, która od same-
go początku brała czynny udział w tworzeniu poprzez
komentarze i wkład redaktorski. Jej błyskotliwość
pomogła nadać książce kształt.
Spisanie dziejów Sułtany byłoby nieskończenie
trudniejszym zadaniem, gdyby nie miłość i oparcie,
jakie znalazłam w rodzinie. Szczególne słowa
wdzięczności należą się moim rodzicom, Neatwoodo-
wi i Mary Parks. Ich miłość i zrozumienie były bar-
dzo pomocne w tworzeniu tego tak bardzo osobistego
dzieła.
ARAB/A SAUDYJSKA
Al-Dżubajl
Al-Chubar -.
• Medyna                Dahran
Ar-Rijad   • Dammam

Jean SassonOficjalna nazwa:Powierzchnia:Ludność:Rząd:Religia:Język:Klimat:Waluta:Gospodarka:Królestwo Arabii Saudyjskiej
2 149 000 km2
17,9 milionów
monarchia absolutna zdominowana przez ród Sa'udów; król
wyznacza Radę Ministrów, która pomaga w kształtowaniu polityki
95% ludności to muzułmanie sunniccy, 5% szyici, którzy zamiesz-
kują głównie wschodnią część kraju
arabski i angielski, który jest powszechnie używany w kręgach
biznesu
suchy i gorący; temperatura sięga w czasie gorących letnich mie-
sięcy 32°C w cieniu, zimą waha się od 10°C do 27°C
rial saudyjski (1 USD równa się 3,73 SR)
głównym źródłem dochodów kraju jest eksport ropy naftowej; Ara-
bia Saudyjska jest największym producentem ropy wśród krajów
OPEC, jedna szósta światowej produkcji pochodzi z tego kraju
Dane dot. liczby ludności Arabii Saudyjskiej i krajów sąsiadujących pochodzą z 1995 roku
(wg Nowego Laksykonu PWN, wyd. z 1998r.).
11
ARABIA SAUDYJSKA I KRAJE SĄSIADUJĄCE
IZRAEL
Morze   Śródziemne
EGIPT
IRAN
BAHRAJN
ARABIA     KATAR
ZJEDNOCZONE
EMIRATY
ARABSKIE

SUDAN
EGIPT
IZRAEL
JORDANIA
IRAK
KUWEJT
BAHRAJN
KATAR
ZJEDNOCZONE
EMIRATY ARABSKIE
IRAN
OMAN
JEMEN
ETIOPIA
SUDAN
Morze Arabskie
Ludność: 59,2 miliony. Religia: islam sunnicki (90%); chrze-
ścijaństwo obrządku koptyjskiego (10%)
Ludność: 5,5 miliona. Religia: judaizm (82%); islam sunnic-
ki (14%); chrześcijaństwo (2,5%); inne (1,5%)
Ludność: 5,4 miliona (tylko wschodnie wybrzeże). Religia: is-
lam sunnicki (93%); chrześcijaństwo (5%); inne (2%)
Ludność: 20,4 miliona. Religia: islam szyicki (54%); islam
sunnicki (43%); chrześcijaństwo (3%)
Ludność: 1,7 miliona. Religia: islam sunnicki (63%); islam
szyicki (28%); chrześcijaństwo (7%); hinduizm (2%)
Ludność: 586 000. Religia: islam szyicki (48%); islam sunnic-
ki (38%); chrześcijaństwo (7%); inne (7%)
Ludność: 551 000. Religia: islam sunnicki (93%); chrześcijań-
stwo (5%); inne (2%)
Ludność: 2,3 miliona. Religia: islam sunnicki (74%); islam
szyicki (21 %); chrześcijaństwo (5%)
Ludność: 67,3 miliona. Religia: islam szyicki (92%); islam
sunnicki (7%); inne (1%)
Ludność: 2,2 miliona. Religia: islam badycki (69%); islam
sunnicki (18%); hinduizm (13%)
Ludność: 12,7 miliona. Religia: islam sunnicki (53%); islam
szyicki (47%)
Ludność: 56,7 miliona. Religia: chrześcijaństwo obrządku
koptyjskiego (53%); islam (32%); wierzenia animistyczne (15%)
Ludność: 28,1 miliona. Religia: islam sunnicki (74%); wie-
rzenia animistyczne (16'%); chrześcijaństwo (8%); inne (2%)

12
13
Wstęp
Jestem księżniczką w kraju, gdzie nadal rządzą kró-
lowie. Możecie mnie poznać tylko jako Sułtanę. Nie
mogę wyjawić mojego prawdziwego imienia z obawy
przed represjami, jakie mogłyby spotkać mnie i moją
rodzinę za to, co chcę wam opowiedzieć.
Jestem saudyjską księżniczką, należącą do królew-
skiego rodu Sa'udów, obecnych władców Królestwa
Arabii Saudyjskiej. Jako kobieta żyjąca w kraju rzą-
dzonym przez mężczyzn, nie mogę zwrócić się do
Was bezpośrednio. Poprosiłam moją przyjaciółkę,
amerykańską pisarkę Jean Sasson, aby mnie wysłu-
chała, a następnie opowiedziała moją historię.
Urodziłam się wolna, a przecież jestem skuta łańcu-
chami, choć niewidzialnymi. Zaciągano je łagodnie,
aż wreszcie zamieniono moje życie w jedno pasmo
trwogi i cierpień.
Wszystkie arabskie nazwy pospolite i wiasne podane są w transkrypcji
spolszczonej, używanej dla celów popularyzatorskich.
Objaśnienia arabskich wyrazów znajdują się w słowniczku na końcu książki.
15
Z pierwszych czterech lat mego życia nie pozostały
mi żadne wspomnienia. Myślę, że śmiałam się i bawi-
łam jak wszystkie małe dzieci, w błogiej nieświado-
mości, że jako dziewczynka nie przedstawiam zbyt
wielkiej wartości w ojczystym kraju.
Aby zrozumieć moje dzieje, musicie poznać tych,
którzy byli tu przede mną. Ród Sa'udów sięga sześciu
pokoleń wstecz, aż do epoki pierwszych emirów z Na-
dżdu, ziemi beduinów będącej teraz częścią Króle-
stwa Arabii Saudyjskiej. Owi pierwsi Sa'udowie sięg-
nęli jedynie po pobliskie ziemie pustynne, organizu-
jąc nocne najazdy na sąsiednie plemiona.
W 1891 roku klan Sa'udów spotkało nieszczęście.
Zostali pokonani w bitwie i zmuszeni byli uciekać
z Nadżdu. Abd al-Aziz, mój przyszły dziadek, był
w owym czasie dzieckiem. Przeżył niewygody uciecz-
ki przez pustynię i później często wspominał, jak na
rozkaz swego ojca, płonąc ze wstydu, musiał wczołgać
się do dużego worka, który potem przewieszono przez
siodło wielbłąda. Jego siostra Nura została wtłoczona
do drugiego worka, przerzuconego z drugiej strony
siodła. Rozgoryczony, że zbyt młody wiek nie pozwa-
la mu walczyć, gniewnie spoglądał z ukrycia na klę-
skę swego ojca, podczas gdy wielbłąd stąpał, kiwając
się na boki. Był to punkt zwrotny w jego życiu.
Po dwóch latach koczowania na pustyni ród
Sa'udów znalazł schronienie w Kuwejcie. Życie ucie-
kiniera było tak nieznośne dla Abd al-Aziza, że po-
przysiągł sobie odzyskanie piasków pustynnych, któ-
re kiedyś nazywał swoim domem.
I tak się też stało. We wrześniu 1901 roku dwudzie-
stopięcioletni Abd al-Aziz powrócił tam, skąd go wy-
gnano. 16 stycznia 1902 roku, po wielomiesięcznych
zmaganiach, on i jego ludzie rozprawili się ze swymi
wrogami Raszydytami. W następnych latach, aby za-
pewnić sobie lojalność plemion pustynnych, Abd al-
-Aziz poślubił przeszło trzysta pochodzących z nich
kobiet, które urodziły mu ponad pięćdziesięciu sy-
nów i osiemdziesiąt córek. Synowie ulubionych żon
mieli pozycję uprzywilejowaną i jako dorośli ludzie
znaleźli się w samym centrum władzy naszego kraju.
Najukochańszą żoną Abd al-Aziza była Hassa Sudajni.
Synowie Hassy stoją teraz na czele połączonych sił
Sa'udów i rządzą królestwem stworzonym przez ich
ojca. Fahd, jeden z nich, jest obecnie naszym królem.
Wielu potomków naszej rodziny poślubia kuzynów
z najważniejszych gałęzi rodu, takich jak Turkisowie,
Dżiluwisowie i Abirowie. Książęta z tych związków
należą do najbardziej wpływowych Sa'udów. Dziś,
w roku 1991, nasza rozległa rodzina składa się z pra-
wie dwudziestu jeden tysięcy członków, z czego bli-
sko tysiąc to książęta i księżniczki pochodzące w pro-
stej linii od naszego wielkiego wodza, króla Abd al-
-Aziza.
Ja, Sułtana, jestem jedną z nich.
Moje pierwsze wyraźniejsze wspomnienie wiąże się
z przemocą. Gdy miałam cztery lata, moja zazwyczaj
łagodna mama uderzyła mnie w twarz. Dlaczego? Na-
śladowałam ojca w jego modłach, lecz zamiast modlić
się twarzą w stronę Mekki, modliłam się do mojego
sześcioletniego brata Alego. Sądziłam, że jest bogiem.
Skąd mogłam wiedzieć, że nim nie był? Trzydzieści
16
17
dwa lata później przypomniałam sobie tamto palące
uderzenie i pytanie, które zaczynało już wtedy kieł-
kować w mym umyśle: jeśli mój brat nie był bogiem,
dlaczego traktowano go jak boga?
W rodzinie składającej się z dziesięciu córek i jedne-
go syna rządził strach: strach, że okrutna śmierć
sięgnie po jedyne dziecko płci męskiej; strach, że nie
narodzą się następni synowie; strach, że Bóg przeklął
dom samymi córkami. Moja matka z przerażeniem
oczekiwała kolejnego połogu, modląc się o syna
i drżąc z obawy, że znów będzie dziewczynka. Rodziła
jedną córkę po drugiej, aż wreszcie było ich dziesięć.
Sprawdziły się najgorsze obawy mamy: ojciec wziął
sobie drugą, młodszą żonę, aby powiła mu upragnio-
nych synów. Młoda żona dała mu ich trzech, wszyscy
jednak urodzili się martwi. Rozwiódł się z nią, jednak
dopiero czwarta żona obdarzyła go szczodrze potom-
kami płci męskiej. Ale mój starszy brat jest pierwo-
rodnym i jako taki zostanie głową rodu. Podobnie jak
moje siostry, udawałam szacunek dla niego, ale niena-
widziłam go z całej duszy.
Matka poślubiła mego ojca, gdy skończyła dwana-
ście lat. W owym czasie był on już dwudziestoletnim
mężczyzną. Miało to miejsce w 1946 roku, po zakoń-
czeniu wielkiej wojny, która przerwała eksploatację
ropy naftowej. Ropa, dzisiaj podstawa gospodarki
Arabii Saudyjskiej, nie przysporzyła nadmiernych
bogactw rodzinie ojca, Sa'udom, jednak już wtedy
przywódcy wielkich państw zaczynali składać dowo-
dy uznania naszemu królowi. Brytyjski premier,
Winston Churchill, ofiarował królowi Abd al-Azi-
zOwi luksusowego rolls-royce'a. Jaskrawozielony sa-
mochód, z tylnym siedzeniem przypominającym
tron, lśnił w słońcu niczym klejnot. Coś jednak
w tym wehikule, pomimo całej jego wspaniałości,
rozczarowało króla, gdyż podarował go jednemu ze
swych ulubionych braci, Abd Allahowi.
Abd AUah był wujem mojego ojca i jego bliskim
przyjacielem, więc ofiarował mu pojazd na miesiąc
miodowy. Ojciec przyjął dar ku radości mamy, która
nigdy do tej pory nie jechała samochodem. W roku
1946 wielbłąd był nadal normalnym środkiem trans-
portu na Bliskim Wschodzie. Minęły trzy dziesięcio-
lecia, zanim przeciętny Saudyjczyk zaczął poruszać
się samochodem.
Potem przez siedem dni i nocy moi rodzice szczęś-
liwie przecinali szlak pustynny, kierując się do
Dżuddy. Ale tak się pechowo złożyło, że ojciec,
opuszczając w pośpiechu Ar-Rijad, zapomniał namio-
tu; z powodu tego przeoczenia oraz obecności wielu
niewolników małżeństwo nie zostało skonsumowane
przed dotarciem do Dżuddy.
Ta męcząca podróż należała chyba do najszczęśliw-
szych wspomnień mamy, gdyż później dzieliła czas na
»przed podróżą" i „po podróży". Kiedyś zwierzyła mi
się, że oznaczała ona dla niej kres młodości, była bo-
wiem wtedy zbyt niedoświadczona, by zrozumieć, co
ją czeka u jej kresu. Rodzice mamy zmarli na zarazę,
osierocając ją w wieku ośmiu lat. Gdy była dwunasto-
letnią dziewczynką, poślubiła żywotnego mężczyznę
o sadystycznych skłonnościach. Jej życie polegało od-
tąd na spełnianiu jego rozkazów.
18
19
Po krótkim pobycie w Dżuddzie rodzice wrócili do
Ar-Rijadu, siedziby dynastii Sa'udów.
Ojciec był człowiekiem okrutnym i związek z nim
wpędził mamę w głęboką melancholię. Ich małżeń-
stwo obrodziło szesnaściorgiem dzieci, z których
przetrwało jedenaścioro. Dziś życiem dziewięciu mo-
ich sióstr zrodzonych z tego związku rządzą mężczyź-
ni przez nich poślubieni. A jedyny syn moich rodzi-
ców, dostojny saudyjski książę, biznesmen, ma cztery
żony, mnóstwo kochanek i prowadzi życie wypełnio-
ne przyjemnościami.
Z lektury wiem, że większość cywilizowanych
spadkobierców wczesnych kultur uśmiecha się na
myśl o prymitywnej ignorancji swoich przodków.
Obawę przed zniewoleniem jednostki rozwiał postęp
cywilizacji. Społeczność ludzka chętnie chłonie wie-
dzę i skłania się ku zmianom. Jednak kraj moich
przodków uległ niewielkim zmianom w stosunku do
okresu sprzed tysiąca lat. Tak, to prawda, powstały
nowoczesne budowle, najnowsze zdobycze medycyny
są dostępne dla wszystkich, ale los kobiet i jakość ich
życia nadal pozostają obojętne mężczyznom.
Niesłuszne jednak byłoby obwinianie o to naszej
religii, islamu. Chociaż Koran naucza, że kobiety są
gatunkiem drugorzędnym i podobnie jak Biblia upo-
ważnia mężczyzn do sprawowania nad nimi władzy,
nasz prorok Mahomet zachęcał do łagodności i uczci-
wości wobec mojej płci. Ale ci, którzy nadeszli po
Nim, woleli postępować zgodnie ze zwyczajami i tra-
dycjami ponurego okresu głębokiego średniowiecza,
niż stosować się do Jego nauk i zaleceń. Mahomet po-
ił dzieciobójstwo dokonywane na niechcianych
dzieciach płci żeńskiej. W Jego słowach wyczuwa się
njepokój o los kobiet: „Tego, który obdarzon jest cór-
ką, a nie pogrzebie jej żywcem ani nie będzie czuł
gniewu wobec niej, ani przedkładał nad nią męskiego
potomstwa, Bóg wprowadzi do raju".
A przecież nie ma takiej rzeczy, jakiej mężczyźni
nie uczynili i nie uczynią w tym kraju, aby zapewnić
sobie narodziny męskiego potomka. Wartość dziecka
narodzonego w Królestwie Arabii Saudyjskiej mierzy
się posiadaniem lub brakiem męskiego organu.
Mężczyźni w moim kraju wierzą, że są tym, czym
się stać musieli. W Arabii Saudyjskiej męski honor
jest ściśle związany z kobietami jego domu, tak więc
pan musi narzucić swoją władzę swym kobietom -
w przeciwnym wypadku okryje się hańbą. W związku
z przekonaniem, iż kobiety nie panują nad swym po-
pędem płciowym, staje się nieodzowne, aby mężczy-
zna stał na straży seksualizmu kobiet. Ta całkowita
kontrola kobiet nie ma nic wspólnego z miłością, lecz
jedynie z obawą przed zszarganiem męskiego honoru.
Władza saudyjskiego mężczyzny jest nieograniczo-
na: jego żona i córki przetrwają tylko wtedy, jeśli takie
jest jego życzenie. W naszych domach on jest jedyną
siłą sprawczą. Inaczej rzecz wygląda w przypadku wy-
chowywania chłopców. Od wczesnych lat dziecku płci
męskiej wpaja się przekonanie o niewielkiej wartości
kobiet: są one po to jedynie, aby zapewnić mu wygo-
dę i komfort. Dziecko jest świadkiem lekceważenia
okazywanego jego matce i siostrom przez ojca; ta jaw-
na pogarda prowadzi do lekceważenia wszystkich
20
21
osób płci żeńskiej i czyni niemożliwą przyjaźń z nimi.
Od wczesnego dzieciństwa syn jest przyuczany do ro-
li pana, trudno się zatem dziwić, że gdy już na tyle doj-
rzeje, aby wziąć sobie towarzyszkę życia, traktuje ją
jak swoją własność, a nie partnerkę.
W wyniku takiego wychowania kobiety w mym
kraju są ignorowane przez ojców, pogardzane przez
braci i wykorzystywane przez mężów. Trudno prze-
rwać ten łańcuch, a mężczyźni, którzy narzucają ko-
bietom taki los, również nie są szczęśliwi w życiu
małżeńskim. Jakiż bowiem mężczyzna może odczu-
wać zadowolenie w tak smutnym otoczeniu? Toteż
szukają rekompensaty, biorąc sobie kolejne żony i ma-
jąc mnóstwo kochanek. Niewielu zdaje sobie sprawę,
że mogliby zaznać szczęścia we własnym domu z żo-
ną-partnerką. Traktując kobiety jak niewolnice, jak
przedmioty, uczynili miłość i prawdziwe partnerstwo
między płciami czymś nieosiągalnym.
Historia kobiet saudyjskich jest ukryta za czarnym
welonem, tak jak ich twarze. Ani nasze narodziny, ani
śmierć nie figurują w żadnym oficjalnym rejestrze,
podczas gdy narodziny dzieci płci męskiej są odnoto-
wywane w kronikach rodu czy zapiskach plemion.
Powszechnie wyrażanym uczuciem przy narodzinach
dziewczynek jest smutek lub wstyd. Rośnie wpraw-
dzie liczba urodzin w szpitalach i ich rejestr w aktach
rządowych, jednak większość narodzin na obszarach
wiejskich odbywa się w domu. Rząd Arabii Saudyj-
skiej nie dysponuje żadnym spisem ludności.
Często zadawałam sobie pytanie, czy to, że nasze
narodziny i śmierć nie są nigdzie rejestrowane, ozna-
cza że my, kobiety pustyni, nie istniejemy? Czy jeśli
nikt nie wie o moim istnieniu, oznacza to, że mnie
nie ma?
Już sam ten fakt, bardziej niż niesprawiedliwości,
jakich doznałam w życiu, skłonił mnie do podjęcia
poważnego ryzyka i opowiedzenia moich dziejów.
Kobiety saudyjskie skrywa czarny welon, a ich życie
kontrolują sztywne, patriarchalne reguły, ale to musi
się zmienić, gdyż jesteśmy już zmęczone krępującymi
nas więzami i tęsknimy do swobody osobistej.
Sięgając do mych najwcześniejszych wspomnień
i tajnego dziennika, który zaczęłam prowadzić w wie-
ku lat jedenastu, spróbuję nakreślić obraz życia księż-
niczki z domu Sa'udów. Postaram się odsłonić sekre-
ty życia innych kobiet saudyjskich, milionów mych
rodaczek niezrodzonych ze związków królewskiej ro-
dziny.
Moja gorąca chęć ujawnienia prawdy jest oczywi-
sta, gdyż jestem jedną z tych ignorowanych przez oj-
ców, lekceważonych przez braci i wykorzystywanych
przez mężów. Jest nas bardzo wiele, inne jednak nie
mają możliwości opowiedzenia swej historii.
Rzadko się zdarza, aby prawda opuściła mury pała-
cu saudyjskiego, gdyż nasze społeczeństwo spowija
mrok tajemnicy, ale to, co znajdziecie na kartach tej
książki, jest prawdą.
22
Dzieciństwo
Któregoś dnia odmówiłam bratu oddania mu lśnią-
cego czerwonego jabłka, które właśnie dała mi paki-
stańska kucharka. Gdy nie chciałam wypuścić owocu
z rąk, twarz Alego zaczęła purpurowieć z wściekłości,
ale ja nadal odgryzałam duże kęsy i w całości je poły-
kałam. Odmawiając uległości wobec niego, popełni-
łam czyn oburzający i wiedziałam, że wkrótce ponio-
sę jego konsekwencje. Ali kopnął mnie dwa razy i po-
biegł do Omara, egipskiego szofera ojca. Moje siostry
bały się go prawie tak samo jak ojca lub Alego. Ucie-
kły do domu, pozostawiając mnie samą na pastwę
gniewu mężczyzn.
Po chwili przez boczną furtkę wbiegł Omar, a za
nim Ali. Wiedziałam, że z nimi nie wygram, gdyż
moje młode życie obfitowało w podobne doświadcze-
nia. Wcześnie odkryłam fakt, że każde życzenie Ale-
go winno być spełnione. Niemniej jednak połknęłam
ostatni kęs jabłka i spoglądałam na brata z triumfem.
Na próżno zmagając się z silnym uchwytem olbrzy-
mich rąk Omara, zostałam uniesiona w górę i odtrans-
portowana do gabinetu ojca. Ojciec niechętnie pod-
niósł wzrok znad czarnej księgi rachunkowej i z iry-
tacją spojrzał na niechcianą córkę, równocześnie z ra-
dością wyciągając ramiona do cennego klejnotu, ja-
kim był jego syn.
Alemu wolno było przemówić, mnie - nie. Mimo to
przepełniona pragnieniem zdobycia miłości i aproba-
ty ojca wykrzyczałam prawdę o incydencie. Ojciec
i brat zaniemówili z wrażenia. Nasze surowe społe-
czeństwo potępia wygłaszanie przez istoty płci żeń-
skiej swoich opinii. Wszystkie kobiety od wczesnej
młodości uczą się raczej manipulacji niż konfrontacji.
Ogień w sercach dumnych i odważnych niegdyś ko-
biet beduińskich zgasł; w ich miejsce pojawiły się
miękkie istoty niewiele przypominające tamte.
Strach ścisnął mnie w żołądku i usłyszałam swój
krzyk. Nogi ugięły się pode mną, gdy ojciec wstał
z krzesła. Ujrzałam ruch jego ręki, nie poczułam jed-
nak uderzenia na twarzy. Kara miała być inna.
Ali otrzymał wszystkie moje zabawki. Ojciec dał
mu też prawo napełniania mojego talerza w czasie po-
siłków. Triumfujący Ali nakładał mi najmniejsze por-
cje i najgorsze kawałki mięsa. Co wieczór kładłam się
spać głodna, gdyż Ali postawił u mych drzwi strażni-
ka z przykazaniem, żeby baczył, czy matka lub siostry
nie donoszą mi pożywienia. Pastwił się nade mną,
zjawiając się o północy z tacą pełną parujących tale-
rzy, z których unosiły się zapachy mięsa kurczęcia
i gorącego ryżu.
Wreszcie znudził się tą zabawą, ale od tego momen-
24
25
tu, a miał wtedy dziewięć lat, stał się mym zawziętym
wrogiem. Chociaż byłam zaledwie siedmioletnią
dziewczynką, w wyniku incydentu z jabłkiem uświa-
domiłam sobie, że jestem istotą płci żeńskiej pozba-
wioną wszelkich praw. Widziałam poniżenie mamy
i sióstr, ale nie wątpiłam, że nadejdzie dzień triumfu
sprawiedliwości. Żywiąc to głębokie przekonanie, od
wczesnych lat stałam się utrapieniem rodziny.
Miałam jednak w życiu również radosne momenty.
Najszczęśliwsze chwile spędziłam w domu mojej ciot-
ki, siostry mamy. Owdowiała, zbyt stara, by zwracać
na siebie uwagę, a więc wolna od wszelkich kłopotów
ze strony mężczyzn, była pełną radości istotą. Często
wspominała czasy swej młodości i walk plemiennych.
Widziała powstawanie swego narodu i opowiadała
nam fascynujące historie o wyczynach króla Abd al-
-Aziza i jego wiernych towarzyszy. Wraz z siostrami
siedziałam ze skrzyżowanymi nogami na kosztow-
nym wschodnim dywanie, skubałyśmy ciasta, dakty-
lowe i migdałowe torty, zasłuchane w opowieści o bo-
haterskich wyczynach naszych krewnych. Poczułam
przypływ dumy, słysząc o męstwie Sa'udów podczas
ich walki z klanem Raszydytów w 1891 roku. Wpraw-
dzie zostali wtedy pokonani i musieli uciekać, ale
dziesięć lat później członkowie rodziny płci męskiej
powrócili z Abd al-Azizem, by odzyskać utracone zie-
mie. Brat cioci walczył u boku Abd al-Aziza. Ten do-
wód wierności zapewnił mu wejście do rodziny kró-
lewskiej dzięki związkom małżeńskim. W wyniku te-
go scenariusza urodziłam się jako księżniczka.
Gdy byłam dzieckiem, moja rodzina należała do
26
uprzywilejowanych, choć nie najbogatszych człon-
ków rodu. Dochód z eksploatacji ropy zapewniał ob-
fitość jedzenia i opiekę lekarską, która w owym czasie
należała do największych luksusów.
Mieszkaliśmy w ogromnej willi zbudowanej z beto-
nowych bloków i pomalowanej na śnieżnobiały kolor.
Otaczające naszą posiadłość mury miały prawie dzie-
więć metrów wysokości. Dom mego dzieciństwa, dla
mnie zupełnie zwyczajny, jawił się pałacem w katego-
riach zachodnich, a przecież był tylko zwykłym do-
mostwem w porównaniu z oczekiwaniami współczes-
nych Saudyjczyków.
Jako dziecko uważałam, że jest zbyt duży, by mógł
być przytulny. Długie i ponure korytarze wiodły do
różnych kształtów i rozmiarów pokoi, kryjących
mroczne sekrety naszego życia. Ojciec i Ali zajmo-
wali drugie piętro przeznaczone dla mężczyzn. Gnana
ciekawością, często tam zaglądałam ukradkiem.
Ciemnoczerwone aksamitne zasłony broniły dostępu
słonecznego światła. W powietrzu wisiał zapach tu-
reckiego tytoniu i whisky. Rzucałam jedno nieśmiałe
spojrzenie i co tchu biegłam z powrotem do prze-
stronnego kobiecego skrzydła na parterze. Pokój, któ-
ry dzieliłam z moją siostrą Sarą, wychodził na pry-
watny ogród kobiet. Pokój mamy był pomalowany na
jasnożółty kolor, dzięki czemu nabrał życia, którego
brakowało pokojom w pozostałej części willi.
Służba i niewolnicy żyli w maleńkich, dusznych
Pomieszczeniach w oddzielnym budynku, umiejsco-
wionym na tyłach ogrodu. W przeciwieństwie do wy-
Posażonej w klimatyzację willi, pomieszczenia dla
27
służby nie były przystosowane do gorącego klimatu
pustyni. Pamiętam, jak cudzoziemskie pokojówki
i szoferzy mówili z niepokojem o porze nocnego wy-
poczynku. Jedyną ulgę dawały elektryczne wiatracz-
ki. Ale mój ojciec twierdził, że gdyby wyposażył po-
koje służby w klimatyzację, przesypialiby całe dnie.
Tylko Omar sypiał w małym pokoiku w głównym
budynku. U wejścia do domu wisiał długi złoty sznur,
połączony z dzwonkiem w pokoju Omara. W razie
potrzeby dźwięk dzwonka, w dzień czy w nocy, pod-
rywał go na nogi i sprowadzał do drzwi ojca. Wiele ra-
zy pociągałam za sznurek w czasie jego drzemki lub
w środku nocy, a następnie ile sił w nogach gnałam do
pokoju i kładłam się do łóżka, udając mocno śpiące,
grzeczne dziecko. Któregoś wieczoru mama przyłapa-
ła mnie, gdy biegłam do łóżka. Ze smutkiem na twa-
rzy uszczypnęła mnie w ucho i zagroziła, że powie oj-
cu. Nigdy jednak tego nie uczyniła.
Od czasów mego dziadka mieliśmy rodzinę sudań-
skich niewolników. Liczba naszych niewolników
wzrastała po każdorazowym powrocie ojca z hadżdż,
dorocznej pielgrzymki do Mekki odbywanej przez
wiernych. Pielgrzymi z Sudanu i Nigerii sprzedawali
swe dzieci bogatym Saudyjczykom, by mieć za co
wrócić do domu. Nabyci w ten sposób niewolnicy
uczestniczyli w naszym życiu domowym i w intere-
sach ojca jak jego własne dzieci, nie było więc w nich
służalczości. W 1962 roku, gdy rząd zniósł niewolnic-
two, nasza rodzina błagała ojca, żeby ich zatrzymał.
Żyją w jego domu po dzień dzisiejszy.
Ojciec zachował w pamięci swojego ukochanego
28
króla Abd al-Aziza. Mówił o nim tak, jak gdyby widy-
wał g° codziennie, i głęboko przeżył jego śmierć
w 1953 roku, trzy lata przed moim urodzeniem.
po śmierci naszego pierwszego władcy królestwo
znalazło się w niebezpieczeństwie, gdyż następca
ustanowiony przez zmarłego króla, jego syn, nie po-
siadał cech przywódcy. Trwonił bogactwo na pałace,
samochody i błyskotki dla swych żon, w wyniku cze-
go krajowi zaczął grozić polityczny i gospodarczy
chaos.
Pamiętam jak kiedyś, w 1963 roku, członkowie pa-
nującego rodu zebrali się w naszym domu. Byłam
w tym czasie nadal tą samą ciekawską siedmiolatką.
Omar, kierowca ojca, wpadł wtedy do ogrodu i przy-
dając sobie ważności krzykiem, zapędził nas na górę.
Machał rękami, jakby odprawiał egzorcyzmy. Zgro-
madził nas przy schodach i wtłoczył do małego salo-
niku. Sara, moja starsza siostra, ubłagała mamę, by
pozwoliła jej ukryć się za rzeźbą balkonową. Chciała
przyjrzeć się naszym władcom przy pracy. Choć czę-
sto widywałyśmy wujów i kuzynów w czasie spotkań
rodzinnych, nigdy jednak nie uczestniczyłyśmy
w ważnych wydarzeniach kraju. Gdy dziewczyna za-
czynała miesiączkować, przywdziewała welon i zosta-
wała całkowicie odcięta od osobników płci męskiej,
oprócz ojca i braci.
Nasze życie upływało w odosobnieniu i nudzie,
więc tego dnia mama zlitowała się nad nami. Przyłą-
czyła się do swych córek zgromadzonych na piętrze
nad przejściem i z balkonu przysłuchiwałyśmy się
Mężczyznom siedzącym w dużym salonie pod nami.
29
Ja, jako najmłodsza, siedziałam na jej kolanach. Pal-
cami lekko przyciskała mi wargi, powstrzymując
przed wydaniem jakiegokolwiek odgłosu. Gdyby nas
tu znaleziono, ojciec byłby wściekły.
Spoglądałam wraz z siostrami jak urzeczona na pa-
radę braci, synów, wnuków i kuzynów zmarłego kró-
la. Mężczyźni zbierali się z godnością i powagą. Spo-
kojna twarz następcy tronu, księcia Fajsala, przycią-
gała naszą uwagę. Nawet moje młode oczy dostrzegły
jego bezgraniczny smutek. Do 1963 roku wszyscy
Saudyjczycy zdali sobie sprawę z umiejętności rzą-
dzenia państwem przez księcia Fajsala - w przeci-
wieństwie do króla Sa'uda, który sobie z tym nie ra-
dził. Chodziły słuchy, że władza Sa'uda miała być je-
dynie symbolem jedności rodu. Panowało ogólne
przeświadczenie, że był to układ niesprawiedliwy dla
kraju i nie do utrzymania na dłuższą metę.
Książę Fajsal stał z dala od całej grupy. Spokojnym
głosem oznajmił, że chce przemówić w sprawach nie-
zwykłej wagi dla rodziny i kraju. Wyraził obawę, że
tron, tak trudny do zdobycia, wkrótce zostanie stra-
cony. Stwierdził, że naród zmęczyły ekscesy rodziny
panującej, że mówi się o zrzuceniu z tronu dotychcza-
sowego władcy za jego postawę, odsunięciu całego
klanu Sa'udów i wyborze na przywódcę kogoś ze
strażników religii.
Spojrzał ostro na młodsze książęta i jasnym, pew-
nym głosem oświadczył, że ich brak poszanowania
dla tradycyjnego stylu życia może zachwiać tronem.
Dodał, że jego serce wypełnia smutek, iż tak niewielu
z nich przejawia chęć do pracy i zadowala się życiem
30
przyznawanych za ropę stypendiów. Kiedy prze-
rwał? czekając na komentarze swoich braci i krew-
nych, nikt nie wyraził ochoty zabrania głosu. Dodał
vńęc, że gdyby on decydował o rozdziale dochodów za
ropę? przypływ pieniędzy dla książąt uległby zmniej-
szeniu, po czym skinął głową bratu Muhammadowi
i usiadł z westchnieniem. Zauważyłam z balkonu ner-
wowe poruszenie wśród kilku młodszych kuzynów.
Najwyższe miesięczne stypendium nie przekracza
dziesięciu tysięcy dolarów, główne dochody człon-
ków klanu Sa'udów płyną z ziemi. Arabia Saudyjska
jest ogromnym krajem, a większość ziemi należy do
mojej rodziny. Każdy kontrakt budowlany jest rów-
nież źródłem ogromnych zysków.
Potem zaczął przemawiać książę Muhammad, trze-
ci najstarszy z żyjących braci. Wywnioskowałyśmy
z jego przemówienia, że król Sa'ud nalegał na przy-
wrócenie mu władzy absolutnej, której go pozbawio-
no w 1958 roku. Krążyły słuchy, że przebywa poza
miastem, prowadząc kampanię przeciw Fajsalowi.
Były to ciężkie chwile dla rodziny Sa'udów, gdyż ich
członkowie zawsze stanowili zwarty front wobec resz-
ty Saudyjczyków.
Przypomniałam sobie, jak ojciec opowiadał, dlacze-
go najstarszy z żyjących synów po Fajsalu został po-
minięty w sukcesji do tronu. Stary król zdawał sobie
sprawę z tego, że gdyby predyspozycje Muhammada
znalazły oparcie we władzy królewskiej, wielu ludzi
Poniosłoby śmierć, ponieważ książę znany był ze swe-
go gwałtownego temperamentu.
Moja uwaga ponownie skupiła się na zebranych
31
i usłyszałam, jak książę Muhammad oznajmia, że mo-
narchia znalazła się w niebezpieczeństwie; rozważał
możliwość zrzucenia króla z tronu i osadzenia na nim
księcia Fajsala. Fajsal jednak oznajmił wszystkim, że
przysiągł ojcu na łożu śmierci, iż nigdy nie powstanie
przeciw władzy brata, i żadne okoliczności nie skło-
nią go do złamania obietnicy, nawet gdyby Sa'ud do-
prowadził kraj do bankructwa. Jeśli celem spotkania
ma być projekt zrzucenia króla z tronu, to on, Fajsal,
będzie zmuszony opuścić zebranie.
W końcu rodzina postanowiła, że Muhammad, jako
najstarszy po Fajsalu, powinien wpłynąć na króla.
Przyglądałyśmy się, jak mężczyźni, trzymając w dło-
niach filiżanki od kawy, składali przysięgę lojalności.
Wszyscy synowie Abd al-Aziza mieli stanąć wspól-
nym frontem przeciw światu. Po tradycyjnym poże-
gnaniu zaczęli w milczeniu opuszczać pokój.
Nie zdawałam sobie wtedy sprawy, że był to począ-
tek końca panowania mego wuja, króla Sa'uda.
Wkrótce nasza rodzina ze smutkiem musiała się przy-
glądać, jak synowie Abd al-Aziza eksmitują jednego
ze swoich z ojczystego kraju. Wuj Sa'ud do tego stop-
nia stracił panowanie nad sobą, że wysłał list pełen
pogróżek do swego brata, księcia Fajsala. Ten uczy-
nek przypieczętował jego los, gdyż jest nie do pomy-
ślenia, żeby jeden brat obrażał drugiego lub mu gro-
ził. Istnieje niepisane prawo beduińskie, że brat nie
może zwrócić się przeciw bratu.
W rodzinie i w całym kraju zapanował kryzys. Do-
wiedzieliśmy się z czasem, że rewolucja, do której dą-
żył nasz wuj, została zażegnana dzięki pełnemu taktu
postępowaniu księcia Fajsala, który usunął się ze sce-
ny i pozostawił podjęcie decyzji co do losów naszego
kraju swym braciom i strażnikom religii.
Dwa dni później dowiedzieliśmy się o abdykacji
króla. Jedna z naszych ulubionych ciotek, żona króla
Sa'uda, wpadła do nas wzburzona. Byłam zszokowa-
na, widząc, jak zrywa welon z twarzy w obecności mę-
skiej służby. Przybyła z pałacu Nasrija, znajdującego
się na pustyni. Budowla ta zawsze zdumiewała mnie
swoim niezmierzonym bogactwem i wskazywała do-
bitnie, co spowodowało finansowy kryzys w naszej oj-
czyźnie.
Zebrałyśmy się z siostrami wokół mamy, podczas
gdy ciotka, nie panując nad sobą, wykrzykiwała
oskarżenia pod adresem całej rodziny. Była szczegól-
nie oburzona na księcia Fajsala i winiła go za sytu-
ację, w jakiej znalazł się jej mąż. Powiedziała, że bra-
cia męża konspirowali, aby odebrać mu tron pozosta-
wiony decyzją ojca. Płacząc, oznajmiła, że Rada Reli-
gijna przybyła dziś do pałacu, żądając ustąpienia kró-
la.
Cała ta scena wprawiła mnie w niebywałe zdumie-
nie, gdyż tego rodzaju konfrontacje są czymś rzadkim
w naszym społeczeństwie, w którym przemawia się
cichym głosem, słucha tych, co mają nad nami wła-
dzę, a wszystkie problemy rozwiązuje się w skrytości.
Gdy ciocia, która była niezwykle piękną kobietą, za-
częła wydzierać sobie włosy z głowy i rwać kosztow-
ne perły na szyi, zrozumiałam, że sprawa musi być
Poważna. Wreszcie mamie udało się ją uspokoić i za-
Prowadzić do salonu, gdzie wypiła filiżankę herbaty.
32
33
Siostry zebrane pod drzwiami próbowały podsłuchi-
wać. Ja zaś schyliłam się, by pozbierać perły. Zebra-
łam ich całą garść i umieściłam w pustym wazonie
w holu.
Mama zaprowadziła płaczącą ciotkę do czekającego
na nią czarnego mercedesa. Przyglądałyśmy się, jak
szofer uwozi w pośpiechu swą nieutuloną w żalu pa-
sażerkę. Nie ujrzeliśmy jej więcej, gdyż towarzyszyła
mężowi na wygnaniu. Mama jednak przestrzegła nas
przed nieprzychylnymi uczuciami wobec wuja Fajsa-
la. Wyjaśniła, że wuj Fajsal wiedzie kraj do dobroby-
tu, lecz jego poczynania sprowadzają na niego gniew
ludzi nieudolnych. Choć wedle kryteriów zachodnich
mama nie należała do osób wykształconych, cecho-
wała ją jednak prawdziwa mądrość.
Rodzina
Pomimo sprzeciwów ojca mama, zachęcana przez
Iffat, żonę nowego króla Fajsala, zdołała kilka z nas
wykształcić. Ojciec nie chciał nawet rozmawiać na
ten temat. Pięć moich starszych sióstr uczyło się jedy-
nie na pamięć Koranu od prywatnej nauczycielki,
która przychodziła do domu. Przez sześć dni w tygo-
dniu po dwie godziny dziennie powtarzały wersety
z Koranu za czterdziestopięcioletnią Egipcjanką Fati-
mą. Kiedy Fatima poprosiła rodziców o pozwolenie
na rozszerzenie programu nauczania o przyrodę, hi-
storię i matematykę, ojciec stanowczo odmówił.
Niebawem jednak ojciec zauważył, że wiele rodzin
królewskich zezwala na kształcenie córek. Wraz z bo-
gactwem płynącym z produkcji ropy, większość sau-
dyjskich kobiet, z wyjątkiem beduinek i mieszkanek
wsi, uwolniona została od wszelkiej pracy. Członko-
wie rodziny królewskiej byli znacznie bogatsi niż
większość Saudyjczyków, ale i tak majątki uzyskane
dzięki ropie sprowadzały prawie do każdego domu


35
służących przybyłych z Dalekiego Wschodu i innycłJ
ubogich obszarów.
Ja i moje siostry również nie miałyśmy nic do robo.
ty poza zabawą lub wypoczynkiem w ogrodzie. Nie
miałyśmy też gdzie pójść, gdyż w czasach mojego
dzieciństwa w mieście nie było nawet ogrodu zoolo-
gicznego czy parku.
Mama, zmęczona swoimi pełnymi energii córkami,
uważała, że kształcenie rozszerzy nasze horyzonty,
a ją odciąży. Wreszcie z pomocą cioci Iffat udało jej
się uzyskać niechętne przyzwolenie ojca. I tak oto
pięć najmłodszych córek naszej rodziny, w tym Sara
i ja, skorzystało z nowej ery - akceptacji kształcenia
kobiet.
Pierwsza nasza lekcja odbyła się w domu królew-
skiej kuzynki. Siedem rodzin klanu Sa'udów zatrud-
niło młodą kobietę z Abu Żabi, pobliskiego miasta
w Emiratach. Nasza grupka składała się z szesnastu
uczennic. Lekcje odbywały się codziennie w domu
naszej kuzynki, od dziewiątej rano do drugiej po po-
łudniu, od soboty do czwartku.
Na tych właśnie lekcjach ujrzał światło dzienne ta-
lent mojej ulubionej siostry Sary. Była znacznie by-
strzejsza niż dziewczęta dwa razy od niej starsze. Na-
uczycielka spytała, czy przeszła już etap kształcenia
podstawowego, i ze zdumieniem pokręciła głową,
otrzymując przeczącą odpowiedź.
Nasza pani miała to szczęście, że jej nowocześnie
myślący ojciec posłał ją do Anglii na nauki. Z powo-
du zniekształconej stopy nie było chętnych do jej po-
ślubienia, mogła więc pójść drogą wolności i niezależ-
ni Z uśmiechem powtarzała, że zniekształcona
stopa była darem od Boga, gdyż dzięki temu jej umysł
ie uległ deformacji. Chociaż mieszkała w domu na-
: królewskiej kuzynki - wciąż jest nie do pomyśle-
nia, aby samotna kobieta mieszkała sama w Arabii
Saudyjskiej - zarabiała pieniądze i samodzielnie po-
dejmowała decyzje o swym życiu.
Lubiłam ją, gdyż była uprzejma i nie robiła mi
uwag, gdy zapomniałam odrobić lekcje. W przeci-
wieństwie do Sary nie miałam akademickiego umy-
słu. Znacznie bardziej pociągało mnie rysowanie niż
matematyka, i śpiewanie niż odmawianie modlitw.
Sara czasem mnie szczypała, gdy się niestosownie za-
chowywałam. Gdy jednak zaczynałam krzyczeć, zo-
stawiała mnie samej sobie. Nasza pani z pewnością
zasługiwała na imię nadane jej przed dwudziestu
siedmiu laty - Sakina, co po arabsku znaczy „spokój".
Panna Sakina oznajmiła mamie, że Sara jest naj-
zdolniejszą uczennicą, jaką kiedykolwiek miała. Wte-
dy ja, podskakując, spytałam:
-  A ja?
Pomyślała chwilę i odparła z uśmiechem:
-  Sułtana z pewnością zostanie sławna.
Tego wieczoru przy obiedzie mama z dumą powtó-
rzyła ojcu to, co usłyszała o Sarze. Promieniała zadowo-
leniem, lecz on złośliwie zapytał, jak córka zrodzona
z jej łona może być zdolna do sukcesów. Alego, który
był prymusem w nowoczesnej szkole średniej w mie-
ście, również nie poczytał mamie za zasługę - zakładał
Prawdopodobnie, że wszelkie intelektualne uzdolnie-
nia jego dzieci odziedziczyły wyłącznie po nim.
36
37
Jeszcze dziś z niesmakiem przyglądam się wysil-
kom moich starszych sióstr, gdy usiłują coś dodawać
lub odejmować, i wciąż odmawiam dziękczynne mo-
dły za ciocię Iffat, która odmieniła życie wielu sau-
dyjskich kobiet. Historia jej małżeństwa również jest
godna wzmianki.
Latem 1932 roku wuj Fajsal wybrał się w podróż do
Turcji. Dowiedziawszy się, że młody saudyjski książę
przybył do Konstantynopola, młodziutka Iffat z rodu
Sunajjan wraz z matką poprosiła go o pomoc w spra-
wie odzyskania własności, wokół której toczyły się
spory. Należała ona do jej zmarłego ojca. Fajsal, pora-
żony niezwykłą urodą Iffat, zaprosił ją wraz z matką
do Arabii, by rozwiązać ów problem. Nie tylko zwró-
cił jej posiadłość, ale także ją poślubił. Podobno
oświadczył później, że była to najmądrzejsza decyzja
w jego życiu. Mama mówiła, że Fajsal zmieniał kobie-
ty jak opętany, dopóki nie spotkał Iffat.
W okresie panowania wuja Fajsala Iffat umożliwiła
rozwój edukacji młodych dziewcząt. Bez jej wysiłków
kobiety w dzisiejszej Arabii nie przestąpiłyby progu
szkoły. Siła jej charakteru budziła mój największy po-
dziw i poprzysięgłam sobie, że gdy dorosnę, będę ta-
ka jak ona. Jej dzieci nie zdołały zepsuć pieniądze.
Niestety ze smutkiem muszę stwierdzić, że więk-
szość moich królewskich kuzynów bogactwo wykole-
iło. Mama zwykła mawiać, że beduini mogli prze-
trwać w ciężkich pustynnych warunkach, lecz nigdy
nie uporają się z dobrobytem zapewnianym im przez
pola naftowe. Zdobycze umysłu i głęboka wiara
przodków nie przemawiały już do młodych Sa'udów.
\ atwe życie niekorzystnie wpłynęło na nasze pokole-
je a wielkie bogactwa pozbawiły nas ambicji i praw-
dziwego zadowolenia. Przyczyn słabości monarchii
należy też upatrywać w przyzwyczajeniu do rozrzut-
ności- Obawiam się, że przyśpieszy to nasz upadek.
Większość dzieciństwa upłynęła mi na podróżach
po kraju. Koczownicza krew beduinów płynie w ży-
łach wszystkich Saudyjczyków i po powrocie z jednej
podróży rozpoczynają rozmowy na temat następnej.
Nie musimy już wprawdzie wypasać owiec, wciąż jed-
nak poszukujemy coraz to zieleńszych pastwisk.
Ar-Rijad było siedzibą rządu, jednak nikt z rodziny
Sa'udów nie przepadał za miastem; było tam zbyt go-
rąco i sucho, strażnicy religii traktowali swoją rolę
bardzo poważnie, a noce dokuczały nadmiernym
chłodem. Większość rodzin wolała Dżuddę czy At-
-Ta'if. Dżudda jako miasto portowe była bardziej po-
datna na zmiany, poza tym oddychało się tam lżej
morskim powietrzem.
Miesiące od grudnia do lutego na ogół spędzamy
w Dżuddzie, marzec, kwiecień i maj - w Ar-Rijadzie,
upalne letnie miesiące od czerwca do września prowa-
dzą nas w góry At-Ta'if, październik i listopad znów
zastaje nas w Ar-Rijadzie. Oczywiście miesiąc Rama-
danu i dwa tygodnie miesiąca pielgrzymki spędzamy
w Mekce, naszym świętym mieście.
Zanim ukończyłam dwanaście lat w 1968 roku, mój
ojciec stał się niesłychanie bogatym człowiekiem. Jed-
nak pomimo tak ogromnego bogactwa był najmniej
rozrzutnym z Sa'udów. Ale każdej ze swoich czterech
rodzin wybudował pałace w Ar-Rijadzie, Dżuddzie,
38
39
At-Ta'if i w Hiszpanii. Pałace te były identycznej
włącznie z kolorem dywanów i doborem mebli. Ojciec
nienawidził zmian i chciał czuć się zawsze, jakby
przebywał w tym samym domu. Polecił mamie zaku-
pienie wszystkiego po cztery sztuki, łącznie z dziecię, j
cą bielizną i zabawkami. Nie chciał, aby rodzina zada-
wała sobie trud pakowania walizek. Ogarniało mnie
niesamowite  uczucie,  gdy wchodząc  do  pokoju
w Dżuddzie czy At-Ta'if stwierdzałam, że jest iden-
tyczny jak pokój w Ar-Rijadzie, nawet z takimi samy-1
mi ubraniami w szafach i książkami w bibliotece.
Mama rzadko uskarżała się na cokolwiek. Kiedy
jednak ojciec kupił cztery czerwone porsche dla mo-
jego czternastoletniego brata, była oburzona takim
marnotrawstwem. Ale nigdy nie szczędzono wydat-
ków, gdy chodziło o Alego.
Na dziesiąte urodziny otrzymał swojego pierwszego
złotego rolexa. Byłam wtedy szczególnie przygnębio-
na, gdyż poprosiłam ojca o grubą złotą bransoletkę
z suku, a on szorstko odmówił. Ali już drugi tydzień
pysznił się swoim rolexem, gdy któregoś dnia spo-
strzegłam, że zostawił go na stoliku koło basenu. Po-
żerana zazdrością, roztrzaskałam zegarek kamieniem
w drobny mak.
Choć raz nie odkryto mojej psoty i z dziką radością
usłyszałam, jak Ali dostał burę od ojca za brak posza-
nowania dla swoich rzeczy. Jednakże w ciągu tygo-
dnia otrzymał następnego rolexa, a moja dziecięca
uraza jeszcze się nasiliła.
Mama często rozmawiała ze mną o mojej nienawi-
ści do brata. Dostrzegała ogień buntu w mych oczach,
40
wet jeśli kapitulowałam. Jako najmłodsza wśród
córek byłam najbardziej rozpieszczana przez siostry
' innych krewnych. Ponieważ byłam drobna jak na
swój wiek, w przeciwieństwie do reszty sióstr, które
były wysokie i postawne, traktowano mnie jak małe
dziecko. Wszystkie moje siostry odznaczały się spo-
kojem i powściągliwością, jak na saudyjskie księż-
niczki przystało. Ja jedna byłam hałaśliwa i nieokieł-
znana, niewiele dbałam o mój książęcy image. Na ja-
ką próbę musiałam wystawiać ich cierpliwość! Ale
nawet dziś każda z sióstr stanęłaby w mojej obronie
wobec najmniejszego zagrożenia.
Dla ojca natomiast stanowiłam źródło nieustan-
nych rozczarowań, choć przez całe moje dzieciństwo
próbowałam zaskarbić sobie jego miłość. W swej roz-
paczliwej chęci zdobycia jego uczucia usiłowałam
zwrócić na siebie uwagę - choćby nawet miała to być
tylko kara za wybryk. Miałam nadzieję, że gdy często
będzie na mnie spoglądał, dostrzeże we mnie wresz-
cie swoją córkę i pokocha, być może nawet na równi
z Alim. Jednakże moje natrętne zachowanie przemie-
niło jego obojętność w jawną niechęć.
Mama pogodziła się z faktem, że kraj, w którym się
urodziła, jest miejscem odwiecznych konfliktów płci.
Ja, będąc jeszcze dzieckiem, nie potrafiłam tego zro-
zumieć.
Patrząc teraz wstecz, myślę, że Ali musiał mieć za-
równo dobre jak i złe cechy, wtedy jednak wszystko
Przesłaniała mi jego zasadnicza ułomność: był okrut-
ny- Widziałam, jak dokuczał kalekiemu synowi na-
szego ogrodnika. Biedne dziecko miało długie ręce
41
i dziwnie ukształtowane nogi. Gdy do Alego przycho-
dzili koledzy, często wzywał biednego Sarniego i ka-
zał mu demonstrować jego „małpi chód". Nigdy nie
dostrzegał żałosnego wyrazu twarzy kaleki ani łez
spływających po jego policzkach.
Kiedyś Ali znalazł kocięta, schował je przed kotką
i z zadowoleniem obserwował, jak ich szuka. Nikt
w domu nie odważył się go za to ukarać, gdyż ojciec
nie uważał takiego postępowania za zło.
Po kolejnej rozmowie z mamą postanowiłam zasto-
sować wobec brata saudyjski sposób manipulacji za-
miast konfrontacji. Mama odwoływała się w naszej
rozmowie do Boga, a nic tak nie przekonuje dziecka.
Spróbowałam spojrzeć na mój stosunek do Alego
oczami mamy, i uznałam, że moje obecne postępowa-
nie sprowadzi mnie na ciernistą drogę.
Moje dobre intencje ulotniły się jednak w ciągu na-
stępnego tygodnia z powodu podłego zachowania Ale-
go. Znalazłyśmy z siostrami maleńkiego szczeniaka,
który najprawdopodobniej zaginął matce. Psiak skomlał
z głodu. Podniecone popędziłyśmy po lalczyne butelki
i napełniłyśmy je ciepłym kozim mlekiem. Ustaliłyśmy
z siostrami kolejkę karmienia małego. Niebawem szcze-
niak stał się nabity i tłusty. Ubierałyśmy go w różne
szmatki i nauczyłyśmy siedzieć w lalczynym wózku.
Muzułmanie nie przepadają za psami, jednakże
rzadko zdarza się, by ktoś skrzywdził jakieś szczenię.
Nasza mama również spoglądała z uśmiechem na za-
bawnego malca.
Któregoś popołudnia pchałyśmy wózek z Basimem
(co po arabsku znaczy „uśmiechnięta buzia") i tak się
42
7łożył°5ze waśnie obok nas przechodził Ali z kolega-
mi Widząc ich zainteresowanie szczeniakiem, mój
brat postanowił, że psiak będzie należał do niego.
Moje siostry i ja krzyczałyśmy i walczyłyśmy, gdy usi-
łował go nam wyrwać. Ojciec usłyszał hałas i wyszedł
ze swego gabinetu. Gdy Ali powiedział, że chce szcze-
niaka, ojciec polecił nam go oddać. Nic nie mogło
wpjynąć na zmianę jego decyzji. Ali chciał szczenia-
ka - Ali dostał szczeniaka.
Płakałyśmy gorzko, gdy nasz brat odchodził z Ba-
simem pod pachą. Tak więc ostatnia szansa pokocha-
nia brata została zniweczona. Moja nienawiść do nie-
go jeszcze się ugruntowała, gdy mi powiedziano, że
Ali, znudzony Basimem, wyrzucił go przez okno pę-
dzącego samochodu.
Sara
Moja ukochana siostra Sara jest dziewiątą żyjącą
córką mych rodziców, o trzy lata starszą ode mnie.
Między nami przypadają narodziny Alego. Zbliżały
się właśnie jej szesnaste urodziny i powinna była ob-
chodzić je z radością, ale mama oznajmiła jej
przygnębiającą nowinę przekazaną przez ojca -
wkrótce miała zostać wydana za mąż.
Od dwóch lat, odkąd zaczęła miesiączkować, osła-
niała twarz welonem. Tak więc skończyły się jej dzie-
cięce marzenia o wielkich osiągnięciach. Welon za-
szeregował ją do podludzi. Oddaliła się ode mnie,
swej młodszej siostry, i od nas wszystkich. Tym do-
tkliwiej odczułam jej odsunięcie, że wciąż żywo pa-
miętałam radosne, wspólnie przeżyte chwile z nasze-
go dzieciństwa. Nie zdawałam sobie sprawy, jak bar-
dzo byłyśmy szczęśliwe, dopóki nie ujrzałam jej roz-
paczy.
Sara była znacznie ładniejsza ode mnie i pozosta-
łych sióstr. Jej wyjątkowa uroda stała się przekleń-
44
stwem, gdyż wielu mężczyzn słyszało o niej od swych
matek i sióstr i pragnęło ją poślubić. Była wysoka
i szczupła, miała kremowobiałą cerę i ogromne czar-
ne oczy, a jej długie lśniące włosy stanowiły źródło za-
zdrości wszystkich sióstr.
Niestety nie tylko uroda stała się jej przekleń-
stwem? ale także wyjątkowa inteligencja. W naszej oj-
czyźnie daje ona kobiecie jedynie rozpacz, gdyż nie
ma tu niczego, na czym mogłaby skoncentrować swój
umysł-
Sara pragnęła studiować historię sztuki we Wło-
szech, a potem chciała otworzyć w Dżuddzie galerię.
Dążyła do tego celu od dwunastego roku życia. Jej po-
kój wypełniony był książkami wielkich mistrzów.
Głowa mi puchła, gdy słuchałam, jak opisuje wspa-
niałą sztukę europejską. Tuż przed ogłoszeniem mał-
żeństwa, gdy po kryjomu buszowałam w jej pokoju,
znalazłam listę miejsc, które zamierzała zwiedzić we
Florencji, Wenecji i Mediolanie.
Wiedziałam, że jej marzenia się nie spełnią.
Większość małżeństw w moim kraju jest kojarzo-
nych przez starsze kobiety w rodzinie. U nas
o wszystkim decydował ojciec. Dawno temu postano-
wił, że najpiękniejsza z jego córek poślubi mężczyznę
bardzo wpływowego i bogatego.
Człowiek mający poślubić Sarę należał do kupiec-
kiej rodziny w Dżuddzie, z którą ojciec powiązany
był finansowo. O wyborze pana młodego zdecydowa-
ły przeszłe i przyszłe układy handlowe. Miał sześć-
dziesiąt dwa lata, a Sara miała zostać jego trzecią żo-
ną. Choć nie poznała go do tej pory, on słyszał o jej
45
wyjątkowej urodzie od swych krewnych płci żeńskiej
i nalegał na rychłe wyznaczenie daty ślubu. Mama
próbowała interweniować w tej sprawie, ale ojciec jak
zwykle okazał się nieugięty.
I teraz właśnie Sara dowiedziała się o swym ślubie.
Mama kazała mi wyjść z pokoju, ale mówiąc to, była
odwrócona do mnie plecami, więc udałam, że wycho-
dzę, szurając nogami i zatrzaskując drzwi, po czym
wślizgnęłam się do otwartej szafy, przeklinając ojca,
mój kraj i kulturę. Sara tak bardzo płakała, że umknę-
ło mi wiele jej słów, ale usłyszałam, jak wyszlochała,
że jest ofiarnym jagnięciem.
Mama również płakała, nie znalazła jednak niczego
na pocieszenie. Wiedziała, że jej mąż ma wyłączne pra-
wo decydowania o związkach małżeńskich swoich có-
rek. Sześć z nich poślubiło już mężczyzn nie wybranych
przez siebie. Mama zdawała sobie sprawę, że pozostałe
cztery czeka podobna przyszłość. Nie było takiej siły na
ziemi, która by je przed tym mogła uchronić.
Mama usłyszała hałas w szafie, lecz kiedy mnie tam
odkryła, nie uczyniła nic, by mnie wyrzucić z pokoju.
Kazała mi przynieść mokre ręczniki i znów poświęci-
ła całą uwagę Sarze. Gdy wróciłam, umieściła ręczni-
ki na jej głowie, starała się ją ukoić i nakłonić do snu.
Siedziała i długo przyglądała się swej młodziutkiej
córce. Wreszcie wstała i z głębokim, pełnym smutku!
westchnieniem wzięła mnie za rękę i zaprowadziła do
kuchni. Chociaż nie była to pora posiłku, przygoto-
wała mi talerzyk ciasteczek i szklankę zimnego mle-
ka. Potem posadziła mnie sobie na kolanach i tuliła
przez dłuższą chwilę.
46
Łzy Sary tylko wzmogły zawziętość ojca. Ból, który
odczuwała, do tego stopnia wytrącił ją z równowagi,
że oskarżyła ojca o nienawiść do kobiet. Zacytowała
słowa Buddy: „Zwycięstwo rodzi nienawiść, gdyż
zwyciężeni są nieszczęśliwi...". Ojciec, wściekły, od-
wrócił się i wyszedł, a Sara z płaczem rzuciła za nim,
że lepiej byłoby dla niej, gdyby się nigdy nie urodzi-
ła skoro skazano ją na takie cierpienia. Na to ojciec
oschłym głosem odparł, że w tej sytuacji przyśpieszy
datę ślubu, żeby skrócić jej męki.
Ojciec zazwyczaj przychodził do nas co czwarty
dzień. Muzułmanie z kilkoma żonami dzielą swój
czas równo między wszystkie swoje rodziny. Gdy
mężczyzna odmawia odwiedzin u swej żony i dzieci,
uważane jest to za karę. W domu panowało takie za-
mieszanie spowodowane nieszczęśliwym małżeń-
stwem Sary, że ojciec polecił mamie, która była jego
pierwszą żoną, a więc stała na czele wszystkich żon,
aby poinformowała pozostałe trzy, że będzie je kolej-
no odwiedzał, pomijając naszą rodzinę. Zanim wy-
szedł, rzucił oschle, aby mama wyleczyła swą córkę
z histerii i poprowadziła ją do jej przeznaczenia, któ-
re w jego ustach oznaczało rolę „obowiązkowej żony
i dobrej matki".
Z trudem przypominam sobie dni ślubu moich
sióstr. Jak przez mgłę pamiętam ich łzy. Byłam wtedy
zbyt młoda, a emocjonalny szok związany z poślubie-
niem zupełnie obcego człowieka nie docierał jeszcze
całkowicie do mej świadomości. Dziś jednak, gdy za-
mknę oczy, potrafię odtworzyć najdrobniejszy szcze-
gół każdego wydarzenia poprzedzającego ślub Sary:
47

samą ceremonię zaślubin i łańcuch smutnych wyda-
rzeń, które nastąpiły później.
Miałam w rodzinie opinię trudnego dziecka. Nieza-
leżna i zuchwała, siałam zamęt w całym domu. To ja
wsypałam piasek do silnika nowego mercedesa Ale-
go; ja podwędziłam pieniądze z portfela ojca; ja za-
kopałam kolekcję złotych monet brata na tylnym
dziedzińcu; ja wypuściłam zielone węże i wstrętne
jaszczurki ze słoika do basenu, gdy Ali, drzemiąc,
unosił się na dmuchanym materacu.
Sara była idealną córką, posłuszną i pilną w nauce.
Choć bardzo ją kochałam, uważałam, że jest słaba.
Jednakże w okresie poprzedzającym ślub zadziwiła
nas wszystkich. Widocznie miała w sobie sporo ukry-
tej odwagi, gdyż zadzwoniła do ojca do biura i zosta-
wiła mu wiadomość, że nie zamierza wychodzić za
mąż. Zatelefonowała także do biura mężczyzny prze-
znaczonego jej na męża i zawiadomiła ostrym tonem
jego hinduską sekretarkę, że uważa go za obleśnego
starucha, który powinien żenić się z dojrzałymi ko-
bietami, a nie dziewczętami. Sekretarka nie uznała
widocznie za wskazane przekazywanie tej wiadomo-
ści swemu pracodawcy, gdyż Sara nie otrzymała żad-
nej odpowiedzi. Zdeterminowana, postanowiła za-
dzwonić jeszcze raz i osobiście się z nim rozmówić;
nie było go jednak w biurze. Poinformowano ją, że
wyjechał do Paryża na kilka tygodni. Ojciec, zmęczo
ny zachowaniem Sary, kazał wyłączyć telefony, a ją
zamknąć w pokoju.
Przeznaczenie mojej siostry zbliżało się nieubłaga
nie. Nadszedł dzień ślubu. Tygodnie rozpaczy nie
48
przyniosły uszczerbku jej urodzie. Wydawała się jesz-
cze piękniejsza. Utrata wagi spowodowała, że jej czar-
ne oczy dominowały w całej twarzy. Dostrzegłam
w nich strach.
Starsze siostry, kuzynki i ciocie przybyły wczesnym
rankiem w dniu ślubu, aby przygotować pannę młodą
dla narzeczonego. Moja niepożądana obecność
umknęła ich uwagi, gdyż ukryłam się w kącie dużej
garderoby, która została zamieniona na gotowalnię
panny młodej.
Przygotowaniami do ślubu zajmowało się co naj-
mniej piętnaście kobiet. Pierwsza ceremonia, halawa,
dokonana została przez mamę i najstarsze ciotki.
Wszystkie włosy z ciała Sary, z wyjątkiem głowy, mia-
ły zostać usunięte. Specjalna mikstura z cukru, wody
różanej i soku cytrynowego, którą smarowano całe
ciało, bulgotała teraz na malutkim ogniu w kuchni.
Gdy lepki koktajl zastygł, usuwano go wraz w włosa-
mi. Wzdrygałam się, słysząc krzyki bólu mojej siostry.
Potem przygotowano hennę do spłukania wspania-
łych loków Sary. W jej lśniących włosach będzie te-
raz połyskiwać rdzawe światło. Paznokcie miała po-
malowane na jaskrawoczerwony kolor - kolor krwi,
jak pomyślałam ponuro. Jasnoróżowa koronkowa
suknia ślubna wisiała na drzwiach. Brylantowy na-
szyjnik oraz taka sama bransoletka i kolczyki czeka-
ły na toaletce. Prezent od pana młodego, przysłany
wiele tygodni temu, leżał nie tknięty i nie zauważo-
ny przez Sarę.
Gdy Saudyjka jest szczęśliwa, cały dom wypełnia
 radosnego oczekiwania. Przed ślubem Sary at-
49
mosfera była tak ponura, jakby przygotowywano cia-
ło do pochówku. Wszyscy rozmawiali szeptem. Sara
w ogóle nie reagowała i wyglądała jak odurzona. Póź-
niej dowiedziałam się, że to ojciec w obawie, iż Sara
skompromituje rodzinę nieodpowiednimi wypowie-
dziami lub nawet obrazi pana młodego, polecił jedne-
mu z pakistańskich pałacowych lekarzy podać jej coś
mocnego na uspokojenie.
Dowiedzieliśmy się też, że ten sam lekarz wręczy!
panu młodemu pigułki uspokajające przeznaczone
dla Sary. Powiedziano mu, że jest to lekarstwo na ból
brzucha. Ponieważ pan młody nie znał Sary wcześ-
niej, musiał dojść do wniosku, że jest wyjątkowo
spokojną, łagodną młodą kobietą. Ale wielu starych
mężczyzn poślubia młodziutkie dziewczyny. Jestem
przekonana, że przywykli do strachu, jaki budzą
w swych młodych żonach.
Głosy bębnów zasygnalizowały przybycie gości. Ko-
biety ukończyły wreszcie przygotowywanie Sary.
Ubrano ją w suknię i zasunięto zamek. Na stopy wło-
żono różowe pantofelki. Mama zapięła diamentowy
naszyjnik. Zauważyłam głośno, że zamiast naszyjnika
równie dobrze można by nałożyć pętlę. Jedna z ciotek
uderzyła mnie lekko w głowę, a druga uszczypnęła
w ucho, ale Sara nie wydała z siebie żadnego odgłosu.
Spoglądałyśmy na nią w nabożnej ciszy. Wiedziałyśmy,
że nie było i nie będzie piękniejszej panny młodej.
Na tylnym dziedzińcu ustawiono ogromny namiot,
w którym miała się odbyć ceremonia zaślubin. Ogród
tonął w kwiatach przysłanych z Holandii, a tysiące
kolorowych świateł iluminowało całą scenerię. Odu-
50
żona Jei wspaniałością, zapomniałam na moment
o tragizmie sytuacji.
Namiot zapełniony był gośćmi. Kobiety z rodziny
królewskiej,   obwieszone   brylantami,   rubinami
i  szmaragdami, siedziały wszystkie razem, z dala od
innych. Kobiety niższego stanu również mogły przy-
glądać się ceremonii - pod warunkiem wszakże, że
będą osłonięte i nie będą usiłowały spoufalać się
z członkami rodu królewskiego. Goście płci męskiej
natomiast byli podejmowani w jednym z większych
hoteli w mieście, spędzając wspólnie czas na rozmo-
wach, tańcach i jedzeniu.
Śluby w Arabii Saudyjskiej są celebrowane w od-
dzielnych miejscach dla kobiet i mężczyzn. Jedynie
mężczyźni, którzy mogą być obecni na ceremonii, to
pan młody, jego ojciec, ojciec panny młodej i członek
policji religijnej, mający dopełnić obrządku. Ponie-
waż ojciec pana młodego już nie żył, tylko nasz ojciec
towarzyszył mu przy zaślubinach.
W pewnej chwili niewolnicy i służba zaczęli wysta-
wiać jedzenie, więc wszyscy rzucili się ku stołom. Te
zawoalowane pierwsze zaatakowały talerze. Koszto-
wano wędzonego łososia z Norwegii, kawioru z Rosji,
przepiórczych jaj i innych przysmaków. Cztery
ogromne stoły uginały się pod ciężarem jedzenia; za-
kąski stały po lewej stronie, główne dania pośrodku,
desery po prawej, a z boku ustawiono napitki. Alko-
holu nie było, jednakże wiele kobiet z rodziny kró-
lewskiej miało przy sobie ozdobne flakoniki w toreb-
kach. Od czasu do czasu, chichocząc, wychodziły do
toalety, żeby się pokrzepić.

51
Na środek namiotu wysunęły się mistrzynie tańca
brzucha z Egiptu. Wszystkie kobiety ucichły. Była to
moja ulubiona część uroczystości, jednak większość
kobiet odczuwała skrępowanie wobec tego pełnego
erotyzmu przedstawienia. Saudyjczycy biorą siebie
zbyt serio, zabawę i śmiech traktują podejrzliwie. To-
też w zdumienie wprawiła mnie jedna ze starszych
ciotek, która wyskoczyła z tłumu i dołączyła do tan-
cerek. Radziła sobie zupełnie dobrze, ale kilka kuzy-
nek wydało pomruk dezaprobaty.
W powietrzu rozległo się ponownie dudnienie bęb-
nów i wiedziałam, że nadszedł czas na pojawienie się
Sary. Wszyscy goście spoglądali na wejście do willi.
Po chwili drzwi otwarły się szeroko i panna młoda
w towarzystwie mamy po jednej i cioci po drugiej
stronie została doprowadzona do podium.
Na twarzy miała udrapowany różowy welon, przy-
trzymywany tiarą z różowych pereł. Przezroczysta
materia podkreślała jeszcze jej niezwykłą urodę.
Wśród gości rozległ się szmer podziwu. Wyglądała na
cierpiącą i przestraszoną, lecz tak właśnie według
wszystkich powinna wyglądać dziewicza narzeczona.
Tłum kuzynek postępował za nią, wznosząc trady-
cyjne okrzyki i trele. Pozostałe kobiety odpowiadały
im ostrym piskiem. Sara potykała się, ale mama ją
podtrzymywała.
Wkrótce ukazał się ojciec i pan młody. Wiedziałam,
że oblubieniec jest starszy od mego ojca, ale jego wi-
dok mną wstrząsnął. Wyglądał jak starzec i przypo-
minał łasicę. Wzdrygnęłam się na myśl, że będzie do-
tykał mojej nieśmiałej i wrażliwej siostry.
52
pan młody uśmiechał się pożądliwie, unosząc we-
lon- Sara była pod wpływem narkotyków i stała nie-
ruchomo przed swym nowym panem. Właściwa cere-
monia ślubna odbyła się na wiele tygodni wcześniej.
Brali w niej udział tylko mężczyźni, gdyż polegała
ona na podpisaniu porozumienia dotyczącego posagu
i wymianie dokumentów prawnych. Dzisiejsza uro-
czystość miała dopełnić ceremonii.
Ojciec wymówił rytualną formułkę, oddając Sarę
w zamian za posag. Następnie popatrzył na pana mło-
dego, który odpowiedział, że przyjmuje ją na żonę
i będzie się nią odtąd opiekował. Żaden z mężczyzn
ani razu nie spojrzał na Sarę.
Czytając ustęp z Koranu, mutawa pobłogosławił
małżeństwo mojej siostry. Wszystkie kobiety zaczęły
wydawać okrzyki radości. Sara została poślubiona.
Mężczyźni również uśmiechali się z zadowoleniem.
Gdy panna młoda stała bez ruchu, pan młody wyjął
z kieszeni swej soby mały woreczek i rozrzucił wśród
gości złote monety. Wzdrygnęłam się, patrząc, z jakim
zadowoleniem przyjmował gratulacje z powodu po-
ślubienia tak pięknej kobiety. Wziął siostrę za ramię
i w pośpiechu zaczął zbierać się do wyjścia.
Wzrok Sary spoczął na mnie. Pomyślałam, że ktoś
powinien jej pomóc, ale wiedziałam, że nikt tego nie
uczyni. I nagle przypomniałam sobie jej słowa wypo-
wiedziane do ojca: „Zwycięstwo rodzi nienawiść,
gdyż zwyciężeni są nieszczęśliwi". Mój żal nie znalazł
ukojenia w przekonaniu, że pan młody nigdy nie za-
zna szczęścia w tym gorzkim związku. Żadna kara nie
wydawała mi się dla niego dość wysoka.

Rozwód
Ojciec zabronił nam odwiedzać Sarę przez pierwsze
trzy miesiące. Oświadczył, że młoda żona potrzebuje
czasu, by przystosować się do swego nowego życia
i obowiązków, a widok rodziny pobudzi tylko jej pra-
gnienie powrotu do świata dziewczęcych marzeń.
Wyrażane przez nas obawy były kwitowane jedynie
obojętnym wzruszeniem ramion. Zgodnie z przeko-
naniem ojca czyniła to, do czego Bóg stworzył kobie-
ty: miała służyć mężczyźnie i rodzić mu dzieci.
Nie zabrała niczego ze swego pokoju. Być może
zdawała sobie sprawę, że obecność książek i innych
przedmiotów, które sprawiały jej radość, uczyni jej
życie jeszcze bardziej nieznośnym. Opłakiwałam ją,
spędzając długie godziny w jej pokoju, pośród należą-
cych do niej drobiazgów. Zaczęłam interesować się
tym, czym niegdyś ona, i czułam się, jak gdyby prze-
niknęła mnie część jej osobowości. Czytając dziennik
Sary, zaczęłam mieć wrażenie, że jej marzenia stają się
moimi. Płakałam z wściekłości, powątpiewając w mą-
54
drość Boga, który zezwala, aby zło zapanowało nad
niewinnością.
Kiedy mama znalazła mnie w łóżku Sary, w jej ko-
szuli nocnej, czytającą jej książki o sztuce, poleciła za-
mknąć pokój siostry.
Pięć tygodni po ślubie Sara usiłowała popełnić sa-
mobójstwo. Przebywałam właśnie w ogrodzie, roz-
mawiając ze zwierzętami w naszym nowo powstałym
prywatnym zoo, gdy nagle Omar poderwał się i za-
czął biec do frontowej bramy. Jego cera, zazwyczaj
ciemnobrązowa, nabrała szarawego odcienia. Odrzu-
cił swą sobę, otrzepał sandały z piasku i kazał mi szu-
kać mamy.
Mama, gdy tylko go zobaczyła, spytała, co się dzie-
je z Sarą. Żaden Arab nie powie krewnemu, że czło-
nek jego rodziny jest chory, umierający czy martwy.
Należymy do ludzi, którzy nie potrafią przekazywać
takich wiadomości. Jeśli dziecko umiera, osoba, któ-
ra ma zawiadomić bliskich, zaczyna od informacji, że
nie czuje się ono dobrze. Po wypytaniu przyzna, że
trzeba posłać po lekarza, aż w końcu oświadczy, że
dziecko jest już w szpitalu. Po usilnych indagacjach
ze strony rodziny posłaniec w końcu oznajmi, że cho-
roba jest poważna i należy przygotować się do podró-
ży, by znaleźć się przy łóżku chorego. Następnym eta-
pem będzie informacja, że życie dziecka jest poważnie
zagrożone. Może upłynąć kilka godzin, zanim odkry-
je się rzeczywistą powagę sytuacji. Nikt jednak nie
Powiadomi o śmierci bliskiej osoby. Najdalej, dokąd
Arab się posunie, to przygotowanie rodziny na gorsze
wieści od lekarza.
55
Omar powiedział mamie, że Sara zjadła zepsute
mięso i jest w szpitalu, w prywatnej klinice w Dżud-
dzie. Za godzinę mama miała wsiąść do samolotu. Za-
cisnęła wargi i pośpieszyła po swą abaję i welon.
Krzyknęłam i przywarłam do niej, więc pozwoliła
mi lecieć, pod warunkiem jednak, że nie będę urzą-
dzać scen, nawet jeśli okaże się, że Sara jest bardzo
chora. Obiecałam to mamie i pobiegłam do pokoju
siostry. Chciałam wziąć dla niej jej ulubioną książkę
o sztuce.
Omar zawiózł nas do biura ojca, gdyż zapomniał
papierów podróżnych. W Arabii Saudyjskiej mężczy-
zna musi dać pisemne zezwolenie podróży dla kobiet
ze swojej rodziny. Bez takich dokumentów mogliby
nas zatrzymać na cle i w ogóle nie wpuścić do samo-
lotu. Ojciec przekazał nam również paszporty, gdyż,
jak poinformował mamę, być może trzeba będzie le-
cieć na kurację do Londynu. Zepsute mięso? Lon-
dyn? Wiedziałam, co tu jest zepsute - opowieść ojca.
Byłam przekonana, że Sara nie żyje.
Poleciałyśmy do Dżuddy małym prywatnym samo-
lotem. Lot przebiegał bez zakłóceń, ale atmosfera
w kabinie była bardzo napięta. Mama niewiele mówi-
ła i miała prawie cały czas zamknięte oczy. Zaledwie
kilka lat wcześniej po raz pierwszy jechała samocho-
dem.
Widziałam jej poruszające się wargi i wiedziałam,
że odmawia modły, błagając Boga o życie Sary i bez-
pieczny lot.
Obaj piloci byli Amerykanami i oczarowali mnie
swoją bezpośredniością i przyjaznym stosunkiem. Za-
56
pytali, czy chcę usiąść w kokpicie. Mama dała nie-
chętne przyzwolenie, widząc, jak podskakuję i ma-
cham niecierpliwie rękami. Nigdy przedtem nie sie-
działam w kokpicie, natomiast Ali zawsze.
Z początku przestraszył mnie widok otwartego nie-
ba _ wydałam okrzyk przestrachu i cofnęłam się.
John, większy z dwóch Amerykanów, uśmiechnął się
uspokajająco i cierpliwie wyjaśniał, do czego służą
różne przyciski i drążki. Ku własnemu zdumieniu zo-
rientowałam się po chwili, że stoję oparta o jego ramię
i jestem całkowicie spokojna. Był to jeden z bardzo
nielicznych przypadków w moim młodym życiu, kie-
dy czułam się pewnie i bezpiecznie w obecności płci
przeciwnej. Było to dziwne wrażenie: czułam się odu-
rzona świadomością, że mężczyźni, których uczono
mnie traktować jak groźne bóstwa, są zwyczajni
i przyjacielscy.
Gdy wyjrzałam przez okno samolotu, zrozumiałam,
co czuje orzeł, gdy szybuje w przestworzach, doświad-
czyłam cudownego uczucia wolności. Moje myśli po-
mknęły ku Sarze i przysięgłam sobie, że będę panią
mego życia - bez względu na to, co bym musiała
uczynić, żeby tego dokonać.
Przed lądowaniem wróciłam do mamy; przytuliła
mnie do siebie i trzymała przez cały czas w objęciach,
gdy samolot zniżał lot.
Była okryta welonem, ale wiedziałam, jak zbolałą
ma twarz, i słyszałam jej długie, pełne cierpienia wes-
tchnienia.
Pożegnałam się z uprzejmymi Amerykanami. Mia-
łam nadzieję, że zawiozą nas z powrotem do Ar-Ri-
57

jadu, gdyż wydali mi się bardzo bliscy, okazując tyle
uwagi rozkapryszonemu dziecku i jego śmiesznym
pytaniom.
Kiedy przybyłyśmy do kliniki i szłyśmy długim ko-
rytarzem, wszędzie słyszałyśmy płacz i krzyki. Mama
przyśpieszyła kroku i chwyciła mnie mocno za rękę.
Sara żyła, choć była na granicy życia i śmierci.
Wstrząsnęła nami wiadomość, że usiłowała skończyć
ze sobą, wsadzając głowę do piecyka gazowego. Była
spokojna i bardzo blada. Jej męża nie było przy niej,
przysłał jedynie swoją matkę, starą kobietę, która od
razu zaczęła wymyślać Sarze za wstyd, jaki przyniosła
synowi i jego rodzinie. Miałam ochotę rzucić się na
nią z pazurami, ale pamiętałam obietnicę złożoną ma-
mie. Stałam więc, z trudem oddychając ze wzburzenia
i głaszcząc nieruchome dłonie Sary.
Mama odsłoniła twarz i zwróciła się ku tamtej z py-
taniem, co uczynił jej syn, że doprowadził młodą
dziewczynę do takiej rozpaczy. Kazała jej zostawić Sa-
rę w spokoju. Stara kobieta wyszła, nie osłaniając twa-
rzy welonem, i zaraz potem usłyszałyśmy jej gniewne
okrzyki.
Gniew mamy wzbudził mój nabożny szacunek
i przez krótką chwilę czułam, że Bóg nas nie opuści.
Sara będzie uratowana. Wiedziałam jednak, że życie
mamy zamieni się w piekło, gdy ojciec dowie się
o  wszystkim. Na pewno nie będzie współczuł Sarze
i  nie zrozumie jej desperackiego czynu. W Arabii
Saudyjskiej starsi ludzie są prawdziwie poważani. Bez
względu na to, co mówią czy też jak się zachowuj ą>
nikt nie ośmiela się im sprzeciwić. Stając naprzeciw
58
tej starej kobiety, mama wystąpiła przeciw prawom
swego kraju. Byłam dumna z jej odwagi.
po trzech dniach, bez żadnej wcześniejszej wizyty,
przybył do kliniki po swą własność mąż Sary. Zanim
się zjawił, mama poznała przyczynę rozpaczliwego
czynu Sary, przyjęła więc swego zięcia z pogardą. Mąż
Sary był sadystą. Poddawał moją siostrę torturom
seksualnym, więc doszła do wniosku, że śmierć jest
dla niej jedynym wyjściem. Gdy ojciec przybył do
Dżuddy, nawet on był zgorszony tym, czego się do-
wiedział. Zgodził się jednak ze swym zięciem, że żo-
na należy do męża. Tamten obiecał mu, że jego sto-
sunki z Sarą wrócą do normalności.
Mama jęknęła, gdy ojciec powiadomił ją o swej de-
cyzji. Sara zaczęła płakać i próbowała wstać z łóżka
twierdząc, że nie chce żyć. Zagroziła, że podetnie so-
bie żyły, jeśli będzie zmuszona wrócić do męża. Wte-
dy właśnie mama po raz pierwszy w życiu sprzeciwi-
ła się swemu mężowi. Oświadczyła, że Sara nie wróci
więcej do domu swego męża potwora, a ona uda się do
króla i opowie mu wszystko. Ojciec zagroził mamie
rozwodem, ona jednak twardo obstawała przy swoim,
mówiąc, że on może robić, co uzna za słuszne, ale jej
córka nie będzie dalej cierpieć.
Ojciec stał chwilę i analizował decyzję mamy. Wie-
dział, że wedle wszelkiego prawdopodobieństwa Rada
Religijna nakaże Sarze powrót do męża. Jeżeli to, co
zaszło, było precedensem, poleci się mężowi, by po-
stępował z żoną zgodnie z zasadami Koranu, i na tym
strażnicy religii zakończą całą sprawę. Ale ojciec wi-
dział niezłomność mamy i chcąc uniknąć publicznej
59
ingerencji w sprawy rodzinne, po raz pierwszy w ży- I
ciu ustąpił.
Ponieważ byliśmy członkami rodziny królewskiej,
a mąż Sary nie chciał zrywać kontaktów z ojcem, zgo-
dził się na rozwód.
Islam przyznaje mężczyznom prawo do rozwodu
bez podania motywów. Kobiecie jednak niezmiernie
trudno jest go uzyskać. Gdyby Sara była zmuszona
złożyć podanie o separację, pojawiłoby się wiele trud-
ności, a władze religijne mogłyby wydać werdykt:
„Być może nie podoba ci się coś, co Allah postanowił
dla twego własnego dobra" - i zmusiłyby Sarę do po-
zostania przy mężu. Jednakże mąż Sary uległ presji
i wypowiedział trzykrotnie słowa „Rozwodzę się z to-
bą" w obecności dwóch świadków płci męskiej. Roz-
wód stał się faktem dokonanym.
Sara była wolna i wróciła do domu.
Każda nagła zmiana pociąga za sobą inne przemia-
ny. Mój młody świat uległ całkowitemu przeobraże-
niu przez ślub Sary, jej próbę samobójstwa i rozwód.
Przestałam rozumować kategoriami dziecka.
Całymi godzinami rozmyślałam o prymitywnych
tradycjach, związanych z zawieraniem małżeństwa
w moim kraju. Wiele czynników determinuje zamąż-
pójście dziewczyny w Arabii Saudyjskiej: nazwisko
rodowe, fortuna, uroda. Towarzyskie kontakty i rand-
ki są zabronione, tak więc mężczyzna może jedynie
polegać na dobrym wzroku swej matki i sióstr, które
szukają dla niego odpowiedniej partii. Nawet po zło-
żeniu obietnicy małżeństwa i ustaleniu daty narze-
czona rzadko spotyka swego przyszłego męża przed
60
ślubem, chociaż czasami rodziny zgadzają się wymie-
nić podobizny.
Jeśli dziewczyna pochodzi z dobrej rodziny i nie
ma żadnych cielesnych deformacji, będzie otrzymy-
wać liczne propozycje małżeństwa. Jeśli w dodatku
jest piękna, propozycji będzie znacznie więcej, gdyż
uroda jest bardzo ceniona w Arabii Saudyjskiej.
Oczywiście żaden skandal nie może rzucić cienia na
reputację urodziwej panny.
Może wtedy liczyć jedynie na to, że zostanie trzecią
lub czwartą żoną starego człowieka z odległej wioski.
Wielu Saudyjczyków pozostawia żonom decyzję
w sprawie związków małżeńskich ich córek. Matka
również może nalegać na zawarcie związku odrzucane-
go przez córkę. Przecież ona też poślubiła człowieka,
którego się bała, lecz jej życie przebiega bez spodziewa-
nego strachu czy bólu. Miłość i uczucie nie trwają
wiecznie; lepiej jest związać się z rodziną, którą się zna.
Są jednak tacy mężczyźni jak mój ojciec, którzy szuka-
jąc mężów dla córek, kierują się możliwością uzyskania
korzyści osobistych poprzez taki związek i nic nie
wpłynie na zmianę ich decyzji. Moja siostra, pomimo
całej swej urody i inteligencji, stała się w końcu jedy-
nie pozycją przetargową w ekonomicznych planach oj-
ca, dążącego do pomnożenia swego majątku.
Los Sary zmienił moje spojrzenie na otaczającą
mnie rzeczywistość. Doszłam do wniosku, że to my,
kobiety, powinnyśmy mieć decydujący głos w spra-
Wach, które wpływają na całe nasze życie. Od tego
czasu zaczęłam podejmować starania, byśmy mogły
żyć godnie i znaleźć osobiste spełnienie.
Ali
W kilka miesięcy po powrocie Sary do domu moja
najstarsza siostra Nura przekonała ojca, że powinny-
śmy z Sarą zwiedzić inne kraje. Żadnej z nas nie uda-
ło się wyrwać Sary z chronicznej depresji i Nura do-
szła do wniosku, że taka podróż będzie najlepszym le-
karstwem. Jeśli chodzi o mnie, to byłam już dwukrot-
nie w Hiszpanii, lecz wspomnienia z dziecięcych lat
się nie liczą.
Nura poślubiła jednego z wnuków naszego pierw-
szego króla. Robiła, co jej kazano, bez zadawania py-
tań. W miarę upływu lat ojciec coraz bardziej był
z niej kontent, gdyż niewiele jego córek było tak ule-
głych. Od chwili rozwodu Sary ciągle stawiał nam
Nurę za przykład. Poślubiła nie znanego sobie czło-
wieka i jej małżeństwo okazało się udane. Oczywiście
prawdziwym powodem takiego stanu rzeczy był cha-
rakter męża, bardzo jej oddanego i spełniającego każ-
de jej życzenie.
Ojciec był przekonany, że to Sara sprowokowała
62
swego męża do niedozwolonych wyczynów. Na Bli-
skim Wschodzie mężczyzna nigdy nie jest winny. Na-
wet jeśli zamorduje swą żonę, znajdzie „uzasadnione"
powody tego czynu. Czytałam artykuły w gazecie peł-
ne podziwu dla mężczyzn dokonujących egzekucji na
żonach czy córkach, które popełniły zbrodnię „nie-
przyzwoitego zachowania". Najmniejsze podejrzenie
niewłaściwego zachowania w sprawach seksu, na
przykład pocałunek, może sprowadzić śmierć na mło-
dą dziewczynę. Straż religijna publicznie składa w ta-
kiej sytuacji dowody uznania ojcu za czuwanie nad
przestrzeganiem przykazań Proroka.
Nura i Ahmad byli w trakcie budowy pałacu i mo-
ja siostra chciała pojechać wraz ze mną i Sarą do Eu-
ropy po włoskie meble. W drodze powrotnej mieli-
śmy zatrzymać się w Egipcie, by jej dzieci zwiedziły
piramidy.
Ojciec często zaznaczał, że kobiety są przekleń-
stwem dla mężczyzny. Również buntowniczy stosu-
nek młodszych córek wobec mężczyzn przyczynił się
do jego niechęci. Nasze słowa i czyny nie budziły je-
go entuzjazmu. Wiedziałyśmy doskonale, że nie osiąg-
niemy tyle, ile pragniemy, ale już samą możliwość
wyrażania głośno naszych opinii uznałyśmy za pew-
nego rodzaju zwycięstwo, gdyż żadna Saudyjka nie
śmiała poruszać tematów, które my omawiałyśmy cał-
kiem swobodnie.
Nura chciała, aby mama również pojechała z nami,
ale mama od powrotu Sary stała się dziwnie obojętna.
Wyglądało to, jak gdyby jej pierwszy i jedyny wielki
bunt przeciw władzy ojca zupełnie pozbawił ją ener-
63
gii. Zachęcała nas jednak do tej podróży, gdyż prag-
nęła, aby Sara zwiedziła Włochy. Chociaż uważała, że
jestem za młoda na taką podróż, jak zwykle wywal-
czyłam sobie to, co chciałam. Sara przejawiała nie-
wielkie zainteresowanie możliwością obejrzenia cu-
dów artystycznych we Włoszech, ja jednak nie posia-
dałam się ze szczęścia.
Ale wkrótce moja radość została przyćmiona
oświadczeniem Alego, że również wybiera się z nami.
Ojciec sądził, że potrzebna mi jest przyzwoitka. Wie-
działam, że obecność brata zrujnuje mi wakacje, i po-
stanowiłam obrazić go w najgorszy możliwy sposób,
by zniechęcić do podróży. Złapałam jego nową ghutrę
oraz ikal i pognałam z tym do łazienki. Nie wiedzia-
łam jeszcze, co zrobię, ale dla Saudyjczyka jest nieby-
wałą obrazą, jeśli ktoś nawet dotknie jego okrycia
głowy.
Gdy Ali pobiegł za mną, wrzeszcząc, że powie
o wszystkim ojcu, zatrzasnęłam niemal na nim drzwi
łazienki. Ali miał na sobie sandały i impet drzwi zła-
mał mu duży palec u nogi i posiniaczył rękę. Jego
wrzaski i jęki sprowadziły służbę. Myślano chyba, że
go morduję, nikt jednak nie kwapił się na ratunek.
Nie wiem, co we mnie wstąpiło, być może tak po-
działały na mnie jęki i błagania tego bysia, ale spuści-
łam jego ghutrę do toalety. Ikal jednak została na
wierzchu, choć usiłowałam ją wepchnąć za pomocą
przepychacza. Nasiąknięty sznur utkwił w toalecie.
Gdy Ali zobaczył, co zrobiłam, rzucił się na mnie.
Walczyliśmy na podłodze, gdzie mu zdrowo dopie-
kłam, ciągnąc go za złamany palec. Mama usłyszała
64
rozpaczliwe krzyki i przybiegła, uwalniając Alego od
mojej nagromadzonej przez lata wściekłości.
Wiedziałam, że czekają mnie duże kłopoty. Do-
szłam do wniosku, że nic mi już nie zaszkodzi, gdy
więc mama i Omar pojechali z Alim do kliniki, by
opatrzyć palec, wślizgnęłam się do jego pokoju
i zabrałam „skarby", które były zabronione przez re-
ligię i władze naszego kraju.
Te „skarby" to przedmioty kolekcjonowane przez
wszystkich młodych chłopców na całym świecie. Jed-
nakże w Arabii Saudyjskiej posiadanie ich jest poważ-
nym wykroczeniem przeciw prawu. Od dawna już od-
kryłam jego kolekcję „Playboyów" i innych po-
dobnych czasopism. Ostatnio znalazłam nowy zbiór
slajdów. Zaciekawiona zaniosłam je do sypialni
i obejrzałam na projektorze. Nadzy mężczyźni i ko-
biety robili różne dziwne rzeczy; na niektórych były
kobiety ze zwierzętami. Ali niewątpliwie pożyczał je
kolegom, gdyż na ramce każdego diapozytywu wid-
niało starannie wykaligrafowane jego imię.
W tym czasie byłam zbyt niewinna, by wiedzieć, co
to wszystko znaczy, ale zdawałam sobie sprawę z tego,
że są to złe rzeczy. Swoją sekretną szkatułkę Ali trzy-
mał zawsze w tym samym rozwalonym pudle z napi-
sem „notatki szkolne", którego zawartość była mi do-
brze znana. Ostrożnie wyjęłam wszystkie czasopisma
i slajdy. Znalazłam też siedem maleńkich buteleczek
z alkoholem, które Ali przywiózł do domu z ostatnie-
go weekendu spędzonego w Bahrajnie. Uśmiechnę-
łam się z zadowoleniem, pakując wszystko do papie-
rowej torby.
65
W Arabii Saudyjskiej meczety są budowane we
wszystkich dzielnicach, by świątynia znajdowała się
w niewielkiej odległości od mieszkania każdego Sau-
dyjczyka. Jeśli modły mają odbywać się pięć razy
dziennie, łatwiej to uczynić, gdy dom modlitw jest
blisko. Chociaż modlić się można w dowolnym miejscu
(pod warunkiem oczywiście, że stoi się twarzą do
Mekki), to jednak zaleca się chodzenie do meczetu.
Mieszkając w jednej z najbogatszych dzielnic mia-
sta, mieliśmy do dyspozycji ogromną świątynię z opa-
lizującego marmuru. Ponieważ było około drugiej po
południu, wiedziałam, że południowe modlitwy już
się skończyły. Wolałam, by nikt mnie nie widział.
Pełna strachu otworzyłam drzwi meczetu i zajrza-
łam do środka. Ponieważ nie osłaniałam jeszcze twa-
rzy welonem, uznałam, że moja obecność nie wzbudzi
zbytniej ciekawości. Gdyby jednak mnie przyłapano,
miałam gotową historię - wyjaśniłabym, że szukam
mojego kotka, który gdzieś tutaj wbiegł.
Ze zdziwieniem stwierdziłam, że w środku jest
chłodno i przyjemnie. Nigdy nie byłam wewnątrz, ale
wiele razy towarzyszyłam ojcu i Alemu do progu
świątyni. Od chwili gdy mój brat ukończył sześć lat,
zachęcano go do odprawiania pięciu modlitw dzien-
nie. Przypomniałam sobie ból, jakiego doznałam, wi-
dząc, z jaką dumą ojciec wprowadzał Alego głównymi
drzwiami do meczetu. Mnie, mało ważne stworzenie
płci żeńskiej, pozostawiał zawsze samą przed wej-
ściem, pełną rozpaczy i gniewu.
Kobietom w moim kraju nie wolno wchodzić do
meczetu. Chociaż prorok Mahomet nie zabronił im
66
tego, stwierdził, że lepiej byłoby, gdyby odprawiały
modły w prywatności swych domów. W rezultacie
żadnej kobiecie w Arabii Saudyjskiej nie pozwolono
wejść do wnętrza świątyni.
Nikogo w pobliżu nie dostrzegłam.
Szybko przeszłam po marmurowej posadzce; moje
sandały stukały obco i dziwnie. Torbę z zakazanymi
przedmiotami umieściłam na schodach wiodących na
balkon, gdzie znajdują się głośniki. Pięć razy dzien-
nie płyną z nich na ulicę słowa Mahometa. Wspomi-
nając wezwania muezinów, nawołujących wiernych
do modłów, poczułam wyrzuty sumienia. Po chwili
jednak przypomniałam sobie pełen wyższości uśmie-
szek mojego brata, gdy oznajmiał mi, że zostanę wy-
chłostana i że on, Ali, własnoręcznie wykona tę chło-
stę. Wróciłam do domu z uśmiechem pełnym satys-
fakcji. Choć raz Ali będzie miał za swoje.
Tego wieczoru, zanim ojciec wrócił do domu, pod
naszą bramę przybyli trzej mutawa. Ja i trzy flipińskie
służące podglądałyśmy przez okno na górze, jak krzy-
czeli na Omara, gwałtownie gestykulując i wznosząc
ręce do nieba. W rękach trzymali książki i czasopi-
sma, na które patrzyli z wyraźnym obrzydzeniem.
Chciało mi się śmiać, zachowałam jednak powagę.
Większość cudzoziemców i Saudyjczyków boi się
mutawa, gdyż mają oni ogromną władzę. Nawet
członkowie rodziny królewskiej robią wszystko, by
nie zwrócić na siebie ich uwagi.
Dwa tygodnie wcześniej jedna z naszych filipiń-
skich służących rozwścieczyła któregoś z nich, idąc
na suk w spódnicy do kolan. Policja obyczajowa zbiła
67
ją kijem i opryskała jej odsłonięte nogi czerwoną far-
bą. Rząd Arabii Saudyjskiej nie zezwala na wjazd ob.
cym, jednakże mimo to jest tu wiele cudzoziemek,
które pracują jako pielęgniarki, sekretarki czy pomo-
ce domowe. Wiele z nich odczuło gniew tych, którzy
głoszą słowo boże, ale mają za nic naszą płeć. Jeśli
któraś z kobiet jest na tyle odważna, by wbrew trady-
cjom pokazywać się z odsłoniętymi ramionami i no-
gami, naraża się na bicie i spryskanie farbą.
Służąca usiłowała zmyć farbę za pomocą rozpusz-
czalnika, nic to jednak nie pomogło. Teraz była prze-
konana, że ktoś z policji obyczajowej wyśledził, gdzie
mieszka, i przyszli po nią, żeby ją wtrącić do więzie-
nia, więc schowała się pod moje łóżko. A ja nie mog-
łam zdradzić jej celu wizyty mutawa, musiałam strzec
swego sekretu nawet przed filipińską służbą.
Omar z poszarzałą twarzą wbiegł do willi, głośno
wzywając Alego. Ujrzałam mego brata, jak kuśtykał
wzdłuż holu, ostrożnie trzymając górną część stopy
w powietrzu i stąpając na pięcie. Poszłam za nim do
salonu, w którym zastałam również mamę. Omar za-
dzwonił po ojca do biura. Mutawa odeszli, powierza-
jąc Omarowi próbki kontrabandy Alego: jedno pi-
smo, kilka slajdów i buteleczkę alkoholu. Resztę za-
trzymali jako dowód winy mojego brata. Popatrzyłam
na niego i dostrzegłam, że cała krew odpłynęła mu
z twarzy, gdy ujrzał swoje tajne „skarby" spoczywają-
ce na kolanach Omara.
Omar zauważył mnie i kazał mi opuścić pokój. Ja
jednak przytuliłam się do maminej spódnicy, a ona
pogłaskała mnie po głowie. Mama nie znosiła, gdy
Omar rządził jej dziećmi. Postanowił więc zignoro-
wać moją obecność. Kazał Alemu usiąść i oznajmił,
że ojciec jest w drodze do domu, a mutawa poszli po
policje- Oświadczył z głębokim przekonaniem, że Ali
zostanie aresztowany.
Zapadła cisza. Byłam przerażona, ale mój brat szyb-
ko odzyskał spokój i powiedział:
_ Oni nie mogą mnie aresztować. Jestem księciem.
Ci religijni fanatycy są niczym więcej jak dokuczliwy-
mi komarami.
I wtedy przyszło mi do głowy, że więzienie nie za-
szkodziłoby Alemu.
Pisk hamulców oznajmił przybycie ojca. Wpadł do
pokoju, z trudem hamując gniew. Obejrzał wszystkie za-
kazane przedmioty. Gdy zobaczył czasopisma, spojrzał
ostro na Alego. Buteleczkę whisky odstawił z pogardą,
gdyż wszyscy książęta mają alkohol w domu. Ale kiedy
obejrzał slajdy, wrzasnął na mamę i na mnie, każąc nam
opuścić pokój. Słyszałyśmy, jak bił Alego rękami.
Krótko mówiąc, był to dla mego brata ciężki dzień.
Mutawa doszli do wniosku, że lepiej nie sprowa-
dzać policji, lecz wrócili po kilku godzinach i nawet
ojcu trudno było się wytłumaczyć ze slajdów, na któ-
rych były kobiety kopulujące ze zwierzętami.
Król Fajsal nie był tak tolerancyjny wobec mło-
dych książąt jak jego starszy brat Sa'ud. Mutawa zda-
wali sobie sprawę ze swej przewagi. Obecna polityka
zmierzała ku odnowie kraju i król Fajsal wciąż napo-
minał braci i kuzynów, by pilnowali swoich dzieci.
Chciał uniknąć gniewu strażników religii wobec war-
stwy rządzącej.
68
69
Zapewniał starszyznę religijną, że prowadzi kraj ku
nowoczesności, a nie zachodniej degeneracji, lecz mu-
tawa widzieli zgubny wpływ Zachodu w zachowaniu
się władców. Kolekcja Alego była potwierdzeniem, że
ich obawy są słuszne.
Długo w nocy słyszałyśmy sprzeczki strażników re-
ligii, którzy zastanawiali się nad rodzajem kary dla
książęcego syna. Mutawa wiedzieli, że bez zgody kró-
la żaden książę krwi nie może być sądzony w normal-
nym trybie. Gdyby jednak Ali był przeciętnym Sau-
dyjczykiem lub cudzoziemcem, zostałby skazany na
długie więzienie.
Znana nam była smutna historia brata jednego
z naszych filipińskich szoferów. Cztery lata temu ów
człowiek, który pracował dla włoskiej firmy budowla-
nej w Ar-Rijadzie, został aresztowany za posiadanie]
filmu pornograficznego. Biedaczysko odsiadywał te-
raz siedmioletni wyrok. Nie dość, że został pozbawio-
ny wolności, to jeszcze co piątek był poddawany chło-
ście. Nasz kierowca odwiedzał go co sobotę i płakał,
opowiadając, że za każdym razem jego nieszczęsny
brat był siny od szyi po czubki palców na nogach od
razów zadanych poprzedniego dnia. Obawiał się, że
nie przeżyje następnego roku.
Wina Alego nie ulegała wątpliwości, gdyż jego imię
było wyraźnie wypisane na każdym z zakazanych
przedmiotów. W końcu zawarto kompromis: ojciec
podarował świątyni ogromną sumę pieniędzy, a Ali
miał być obecny pięć razy dziennie na modlitwach,
by ułagodzić Boga. Mutawa wiedzieli, że taka kara bę-
dzie dla niego szczególnie dotkliwa, ponieważ niewie-
70
lu młodych książąt odprawiało modlitwy. Oznajmio-
no też, że ma się pokazywać naczelnikowi straży reli-
gijnej w naszym meczecie podczas każdej modlitwy
przez dwanaście najbliższych  miesięcy. Jedynym
usprawiedliwieniem  nieobecności  będzie wyjazd
z miasta. Ponieważ Ali zazwyczaj sypiał do dziewią-
tej, nie w smak mu była myśl o modlitwie o wscho-
dzie słońca. Ponadto miał napisać tysiąc razy na
ostemplowanym przez mutawa papierze: „Bóg jest
wielki i obraziłem go, naśladując zgniłe i niemoralne
poczynania bezbożnego Zachodu". Wreszcie jako
ostatni warunek kazano mojemu bratu wyjawić na-
zwisko osoby, która zaopatrzyła go w slajdy i czasopi-
sma. Ali przemycił czasopisma, wracając z podróży
zagranicznej, gdyż książę przechodzi przez cło prawie
bez kontroli, ale slajdy sprzedał mu znajomy z Zacho-
du, którego poznał na przyjęciu. Mój brat z radością
obciążył  owego  złoczyńcę, podając jego  nazwisko
i miejsce pracy. Później dowiedzieliśmy się, że tamten
został aresztowany, wychłostany i deportowany.
Czułam się okropnie. Mój głupi wybryk zhańbił ca-
łą rodzinę. Nie sądziłam, żeby było to nauczką dla
Alego - dotknęło jedynie moich rodziców i innych
niewinnych ludzi. Wstyd mi to przyznać, ale najbar-
dziej byłam przerażona tym, że zostanie wykryty mój
udział w całej sprawie. Modliłam się do Boga, obiecu-
jąc, że jeśli pozwoli mi ujść z tego cało, stanę się od-
tąd idealnym dzieckiem.
Omar wyprowadził mutawa z naszych posiadłości,
ama i ja czekałyśmy na ojca i Alego. Kiedy wrócili
 salonu, ojciec głośno oddychał i ściskał mojego
71

brata za ramię, popychając go ku schodom. Ali spO]\
rżał w moim kierunku i uświadomiłam sobie, że wie
kto jest sprawcą jego kłopotów. Ze smutkiem do]
strzegłam, że wygląda raczej na zranionego niż
gniewanego.
Zaczęłam płakać. Ojciec spojrzał na mnie
współczuciem, odepchnął Alego i wrzasnął, że spra
wił przykrość całej rodzinie. Potem po raz pierwszy
wziął mnie w ramiona i powiedział, żebym się nie
martwiła.
Poczułam się naprawdę podle. Jego uścisk, do któ-
rego tak tęskniłam przez całe życie, był niezasłużony
Mój postępek osiągnął jednak zamierzony cel. Nie
wspominano więcej o złamanym palcu czy spuszczo-
nym do toalety nakryciu głowy Alego.
Podróż
Pomimo zamętu w rodzinie podróż do Włoch
i Egiptu została zrealizowana. Nie było jednak rado-
ści w moim sercu. Przygotowałam listę rzeczy do za-
pakowania i obserwowałam, jak Ali kręci się w pobli-
żu mych drzwi. Dawniej poświęcał mi niewiele uwa-
gi, lecz teraz patrzył na mnie innym wzrokiem. Od-
krył nagle, że ja, nic nie znacząca istota płci żeńskiej
i najmłodszy członek rodziny, jestem niebez-
piecznym i godnym uwagi przeciwnikiem.
Sześć limuzyn odwiozło nas na lotnisko: Nurę
i Ahmada wraz z trojgiem z ich pięciorga dzieci, dwie
filipińskie służące, Sarę i mnie, Alego i jego przyja-
ciela Hadiego.
Hadi, dwa lata starszy od Alego, był studentem In-
stytutu Religijnego w Ar-Rijadzie, kształcącego przy-
szłych mutawa. Wciąż cytował Koran i zachowywał
się bardzo pobożnie, toteż ojciec był przekonany, że
będzie miał dobry wpływ na jego dzieci. Hadi twier-
dził} że kobiety powinny siedzieć w domu, i uważał,
że są przyczyną wszelkiego zła na świecie.
73
Z Alim i Hadim mogliśmy się spodziewać rzeczy-
wiście udanej wycieczki i miłej atmosfery...
Mama nie pojechała z nami na lotnisko. W ciągu
ostatnich kilku dni była apatyczna i smutna. Wybry.
ki Alego bardzo ją zmartwiły. Pożegnała nas w ogro-
dzie, stojąc przy frontowej bramie. Była osłonięta we-
lonem, ale wiedziałam, że po jej twarzy spływają łzy.
Mieliśmy lecieć samolotem, który był własnością
mojego szwagra Ahmada. Kiedy weszłam na pokład,
poszłam zobaczyć, czy pilotami są ci sami Ameryka-
nie, którzy lecieli z nami do Dżuddy. Zawiedziona uj-
rzałam innych pilotów. W kokpicie siedzieli dwaj
Brytyjczycy, lecz również wyglądali dość przyjaźnie.
Nura i służąca sadowiły się z trójką maluchów, Sara,
z odsuniętym welonem, owinięta w koc, ściskała swo-
je ukochane książki. Hadi z niesmakiem spojrzał naj
nią i szepnął coś ze złością do Alego, który polecił
mojej siostrze zasłonić twarz. Sara odparła, że nie mo-
że czytać przez grubą tkaninę, więc lepiej by zrobił,
gdyby się zamknął.
Jeszcze nie zdołaliśmy się oderwać od ziemi, a już
doszło do rodzinnej utarczki. Usiłowałam nadepnąć
na złamany palec Alego, ale mi się nie udało, on na-
tomiast próbował trzepnąć mnie w głowę, lecz uchy-
liłam się i nie trafił. Ahmad, jako najstarszy z męż-
czyzn, krzyknął, żebyśmy siedzieli spokojnie, a po-
tem wymienił spojrzenie z Nura, które wyraźnie
wskazywało, że powątpiewają w słuszność swego wiel-
kodusznego zaproszenia.
Trzy święte miejsca muzułmanów to Mekka, Medy-
na i Jerozolima. W Mekce Bóg objawił swą wolę Ma-
74
, ornetowi. Podstawą naszego religijnego życia jest
pięć rytualnych obowiązków, zwanych filarami wiary.
Jednym z tych obowiązków jest odbycie przynajmniej
raz w życiu pielgrzymki do Mekki.
Drugim naszym świętym miastem jest Medyna,
uznana za „miasto Proroka". Tam odbył się pogrzeb
Mahometa.
Trzecie nasze święte miasto to Jerozolima. Maho-
met został stąd zabrany przez Boga do nieba z kopu-
ły skalnej. Ale jest to obecnie miasto okupowane, nie-
dostępne dla naszego narodu.
Mekka, Medyna i Jerozolima są duchowym źró-
dłem dla muzułmanów, Kair zaś jest źródłem naszej
dumy. Potęga, bogactwo i osiągnięcia starożytnego
Egiptu sprawiają, że zyski, jakie nam przynosi ropa,
wydają się nikłe i nieważne.
To właśnie w Kairze stałam się kobietą. W kulturze
arabskiej, gdzie tak wielką wagę przywiązuje się do
przemiany dziewczyny w kobietę, każda młodziutka
dziewczyna z niecierpliwością oczekuje widoku
pierwszej krwi. Gdy moje zachodnie przyjaciółki mó-
wiły mi, że nie wiedziały, co się dzieje, gdy zobaczyły
krew, i były przekonane, że umierają, omal zaniemó-
wiłam ze zdumienia. Rozpoczęcie miesiączkowania
jest tematem swobodnej rozmowy w świecie islamu.
Po prostu dziecko zamienia się nagle w kobietę. Nie
ma już powrotu do wygodnego kokonu dziecięcej nie-
winności.
W Arabii Saudyjskiej pojawienie się miesiączki jest
°znaką, że pora wybrać sobie welon i abaję. Właścicie-
e sklepów wypytują z szacunkiem, kiedy dziewczyn-
75

ka zaczęła miesiączkować, a potem uśmiechają się
wyrozumiale i usiłują tak dobrać abaję i welon, by ich
młoda klientka wyglądała jak najkorzystniej.
Chociaż można nosić welon tylko czarnego koloru,
jest wiele możliwości wyboru rodzaju tkaniny. Może
być uszyty z cienkiego materiału, tak że widoczne są
zarysy kobiecej twarzy. Ale średniej grubości materiał
jest bardziej praktyczny, gdyż nie jest się narażoną na
natrętne spojrzenia lub ostre uwagi ze strony tych, co'
stoją na straży wiary. Konserwatywne kobiety oprócz
czarnego welonu noszą czarne rękawiczki i grube
czarne pończochy, aby nie widać było ani kawałeczka
ciała.
Są też i takie, które pragną wyrazić swoją indywi-
dualność i poczucie mody, więc kupują welony przy-
brane biżuterią. Kosztowne, zwracające uwagę przy-
brania są też często naszywane na boki i tył abai.
Mężczyźni sprzedający okrycia dla kobiet potrafią
w modny sposób upiąć welon i pokazać elegancki
sposób okrywania głowy. Wielką wagę przykłada się
też do sposobu wiązania abai, tak aby była widoczna
tylko część pantofelka. Każda młoda dziewczyna z za-
pałem eksperymentuje w poszukiwaniu własnego sty-
lu noszenia tradycyjnego stroju.
Do sklepu wchodzi dziecko, a wychodzi z niego ko-
bieta w wieku małżeńskim. Jej życie ulega zmianie
w ciągu ułamka sekundy. Arab nie rzuci nawet okiem
na wchodzące do sklepu dziecko. Z chwilą jednak,
gdy młodziutka dziewczyna wdzieje na siebie abaję
i welon, zaczynają biec w jej kierunku dyskretne spoj-
rzenia. Mężczyźni będą usiłowali pochwycić wzro-
kiem fragment twarzy lub kostki u nóg, które nagle
nabrały aury zmysłowości. Osłonięte welonem arab-
skie kobiety mają w sobie coś prowokującego, godne-
go pożądania dla arabskich mężczyzn.
Teraz jednak byłam w Kairze, nie w domu, w Ara-
bii Saudyjskiej, toteż widok pierwszej krwi wzbudził
we mnie jedynie uczucie irytacji. Sara i Nura poin-
struowały mnie, co należy czynić, i ostrzegły przed
Alim- Gdyby dowiedział się o tym, zażądałby natych-
miastowego zawoalowania mnie już tu, w Kairze. Sa-
ra przyjrzała mi się ze smutkiem i przytuliła. Wie-
działa, że od tego momentu będę stanowić pokusę dla
wszystkich mężczyzn, dopóki nie zostanę wydana za
mąż i bezpiecznie zamknięta za murami domu.
W Kairze Ahmad miał w centrum miasta luksuso-
wy apartament, który zajmował trzy piętra. Ahmad
i Nura ulokowali się na górnym piętrze. Dwie filipiń-
skie służące, dzieci Nury, Sara i ja zajęłyśmy drugie
piętro. Ali, Hadi i egipski służący zostali na pierw-
szym. Sara i ja uściskałyśmy się z radości, że Ali i Ha-
di są oddzieleni od nas całym piętrem.
Pierwszego wieczoru Ahmad, Nura, Hadi i Ali za-
mierzali wybrać się do klubu nocnego, by obejrzeć ta-
niec brzucha. Ahmad uważał, że Sara i ja powinny-
śmy zostać w domu z dziećmi i służącymi. Sara nie
wyraziła sprzeciwu, ja jednak tak usilnie przekony-
wałam Ahmada, aż w końcu zmiękł.
Stolica kraju faraonów obudziła we mnie nieznane
uczucia, których do dziś nie potrafię wytłumaczyć.
Mężczyźni i kobiety wszystkich ras, ubrani w wielo-
barwne stroje, przemierzali ulice wolni i radośni.
76
77
Zrozumiałam, że moje życie było do tej pory puste,
pozbawione jakiegokolwiek bodźca, i odkryłam, że
Kair jest przeciwieństwem naszych arabskich miast,
które moim młodym oczom wydały się smutne i bez
życia.
Odkryłam tu także przerażającą nędzę, ale tkwiła
w niej wola życia. Nędza może być siłą sprawczą prze-
mian, bez których świat utknąłby w martwym punkcie.
Pomyślałam o moim kraju i doszłam do wniosku, że
naszemu życiu bardzo przydałoby się trochę takiej siły.
W Arabii Saudyjskiej również jest wiele warstw
społecznych i nie brak ludzi pracujących zarobkowo,
nikt jednak, nawet cudzoziemscy robotnicy, nie jest
pozbawiony podstawowych środków życiowych. Każ-
dy obywatel płci męskiej ma zapewniony dom, opie-
kę lekarską, wykształcenie, pracę, nieoprocentowane
pożyczki, a nawet pomoc pieniężną, jeśli zajdzie taka
potrzeba. O kobiety troszczą się mężczyźni z ich ro-
dzin - ojcowie, mężowie, bracia lub kuzyni.
Dobrobyt pozbawił Saudyjczyków energii, którą
wyzwala pożądanie dóbr materialnych. Dlatego też
z rozpaczą zastanawiam się, czy w moim kraju kiedy-
kolwiek coś się zmieni. Jesteśmy zbyt bogaci, zbyt po-
grążeni w lenistwie, by dążyć do jakichkolwiek prze-
mian. Przemierzając samochodem ulice Kairu, po-
dzieliłam się tymi myślami z moją rodziną, ale tylko
u Sary znalazłam zrozumienie.
Słońce zaczęło zachodzić i niebo rozbłysło złotem.
Na jego tle ostro odcinały się kontury piramid. Obfi-
ty, powoli płynący Nil ożywiał swym oddechem mia-
sto i pustynię.
78
Ali i Hadi byli wściekli, że Sara i ja, dwie niezamęż-
e istoty płci żeńskiej, uzyskałyśmy pozwolenie na
pójście do klubu nocnego. Hadi odbył długą i poważ-
ną rozmowę z Alim na temat upadku wartości w na-
szej rodzinie. Oświadczył ze złośliwą satysfakcją, że
wszystkie jego siostry zostały powydawane za mąż
przed czternastym rokiem życia i były pilnie strzeżo-
ne przez mężczyzn z jego rodziny. Oznajmił też, że ja-
ko strażnik religii po powrocie z podróży złoży pro-
test przed naszym ojcem. Sara i ja, odważne z dala od
Ar-Rijadu, wykrzywiłyśmy się do niego i powiedzia-
łyśmy, że jeszcze nie jest mutawa, więc żeby to sobie
„darował". Był to zwrot, którego nauczyłyśmy się
z filmów amerykańskich.
Przyjaciel Alego pożerał wzrokiem tancerki i wypo-
wiadał grubiańskie uwagi na ich temat. Twierdził, że to
tylko kurwy i że gdyby on mógł decydować, zostałyby
ukamienowane. Hadi był pompatycznym durniem.
Nawet Ali poczuł do niego niechęć i zaczął z irytacją
stukać palcami po stole, rozglądając się wokół.
Tym bardziej byłam zaszokowana jego poczynania-
mi na drugi dzień.
Ahmad wynajął szofera, który miał zawieźć Nurę,
Sarę i mnie na zakupy. On sam udał się na spotkanie
z klientem. Dwie filipińskie służące i trójkę dzieci
służący zawiózł na basen do hotelu Mena. Tylko Ali
i Hadi pozostali w domu, aby odespać ubiegłą noc.
Straszliwy upał szybko zmęczył Sarę i zapropono-
wałam, że wrócę z nią do domu. Nura zgodziła się
i poleciła kierowcy, żeby nas odwiózł. Później miał po
nią wrócić.
79
Gdy weszłyśmy do apartamentu, usłyszałyśmy zdy»
szone krzyki. Hałas dochodził z pokoju chłopców,
Drzwi nie były zamknięte i nagle ujrzałyśmy Hadie.
go, gwałcącego małą, najwyżej ośmioletnią dziew-
czynkę. Ali ją przytrzymywał. Krew była wszędzie, i
Na widok tej wstrząsającej sceny Sara doznała ata-
ku histerii i wybiegła z pokoju. Twarz Alego wykrzy-
wiła wściekłość. Wypchnął mnie z pokoju z taką siłą,
że upadłam na podłogę. Podniosłam się i pobiegłam
za Sarą.
Gdy już nie mogłam dłużej znieść krzyków, ze-
szłam na dół, zastanawiając się gorączkowo, co mogę
uczynić. W tym momencie rozległ się dzwonek
u drzwi. Zobaczyłam, że Ali poszedł je otworzyć.
W progu stanęła Egipcjanka w wieku lat około czter-
dziestu. Ali wręczył jej piętnaście egipskich funtów
i spytał, czy ma więcej córek. Kobieta skinęła twier-
dząco głową i obiecała powrócić tu jutro. Hadi wy-
prowadził płaczące dziecko. Matka z obojętną twarzą
wzięła córeczkę za rękę. Mała szła kulejąc, łzy spły-
wały jej po twarzy.
Gdy Nura z gniewem wypytywała Alego o szczegó-
ły tego zdarzenia, ściągnął usta i powiedział, że mat-
ka sama kupczyła własnym dzieckiem i nic nie moż-
na na to poradzić.
Pomimo przyłapania na kompromitującym czynie,
Hadi i Ali zachowywali się, jakby nic się nie wydarzy-
ło. Gdy spytałam Hadiego, jak może uważać się za
strażnika religii, roześmiał mi się w twarz. Zwróciłam
się do Alego i oświadczyłam, że powiem o wszystkim
ojcu. Roześmiał się jeszcze głośniej niż Hadi i powie-
80
dział? że ojciec sam dał mu kontakt z człowiekiem,
który zapewnia tego rodzaju usługi. Oznajmił, że
małymi dziewczynkami jest zabawniej, a poza tym
ojciec sam zawsze to robi w Kairze.
Poczułam się jak porażona prądem. Głowa mi pło-
nęła i nie mogłam złapać tchu. Patrzyłam tępo na mo-
jego brata. Moją pierwszą myślą było, że wszyscy
mężczyźni bez wyjątku są źli. Chciałam wyrzucić ten
dzień z pamięci i wrócić do bezpiecznego kokonu
dzieciństwa. Odeszłam cicho do siebie, z przeraże-
niem myśląc, co jeszcze przyjdzie mi odkryć w okrut-
nym świecie mężczyzn.
Nadal wspominam Kair jako wspaniałe miasto, ale
zepsucie niesione przez nędzę zmusiło mnie do zasta-
nowienia się nad wcześniejszymi wnioskami. Kilka
dni później ujrzałam tę samą Egipcjankę pukającą do
drzwi z kolejną córeczką. Chciałam ją zapytać, jak
matka może sprzedawać własne dziecko, ale ona do-
strzegła wyraz mojej twarzy i oddaliła się spiesznie.
Sara i ja długo rozmawiałyśmy z Nura na ten temat.
Moja zamężna starsza siostra z westchnieniem powie-
działa, że według Ahmada jest to praktykowane
w większości rejonów świata. Gdy krzyknęłam z obu-
rzeniem, że wolałabym głodować niż sprzedawać włas-
ne dzieci, Nura zgodziła się ze mną, ale stwierdziła, że
sytemu łatwo tak mówić.
Wkrótce opuściłyśmy Kair i Sara wreszcie mogła
skonfrontować swoje wyobrażenia o Włoszech z rze-
czywistością.
Zwiedziliśmy Wenecję, Florencję i Rzym. Wesołość
1 Pogoda Włochów ujęły mnie za serce. Myślę, że ich
81


radość życia zaćmiewa nawet ich osiągnięcia w sztuce
i architekturze.
W Mediolanie Nura wydała w ciągu kilku dni więJ
cej pieniędzy, niż większość ludzi zarabia w całym
swoim życiu. Wyglądało to tak, jakby ona i Ahmad
szaleństwem zakupów pragnęli wypełnić jakąś pustkę
w życiu.
Hadi i Ali spędzali czas, kupując kobiety, gdyż wło-
skie ulice pełne są młodych, pięknych kobiet, dostęp,
nych o każdej porze dnia czy nocy dla tych, którzy
mają pieniądze.
Widziałam Alego takim, jakim był - egoistycznym
młodym człowiekiem goniącym za własnymi przy-
jemnościami. Jednakże Hadi zachowywał się jeszcze
podlej. Płacił kobietom i gardził nimi. Pożądał ich
i nienawidził, tak samo jak systemu, który dawał mu
taką swobodę. Jego hipokryzja stanowiła dla mnie
istotę natury mężczyzn.
Gdy nasz samolot dotknął ziemi w Ar-Rijadzie,
wiedziałam, że teraz, kiedy już stałam się kobietą,
czeka mnie ciężki los. Pomimo wielu przykrości, ja-
kich doznałam w dzieciństwie, pragnęłam, by trwało
wiecznie. Wiedziałam, że moje życie będzie odtąd ciąg-
łą walką ze społecznym porządkiem, który dyskrymi-
nuje naszą płeć.
Wszystkie te obawy zbladły jednak wobec tego, co
zastałam w domu. Mama była umierająca.

Podróż dobiega końca
Jednego w życiu możemy być pewni - śmierci. Ma-
ma jako wierna muzułmanka, wierząca głęboko
w słowa Proroka, nie czuła strachu przed przekrocze-
niem tej ostatniej granicy. Wiodła życie zgodne z na-
kazami islamu i wiedziała, że czeka ją sprawiedliwa
nagroda. Obawiała się jednak o przyszłość swych nie-
zamężnych córek, wiedziała, że z chwilą jej odejścia
będziemy zdane na kaprys losu.
Mama wyznała, że czuła nadchodzący kres już wte-
dy, gdy wyruszałyśmy w podróż. Swoje przeczucie
uzasadniała trzema wizjami, jakie ją nawiedziły
w czasie snu.
Rodzice osierocili ją, gdy miała osiem lat. Jako je-
dyne dziecko płci żeńskiej, pielęgnowała ich w czasie
krótkiej choroby. Wyglądało na to, że oboje wyzdro-
wieją gdy nagle, w czasie silnej burzy piaskowej, oj-
ciec uniósł się na łokciach, uśmiechnął się w kierun-
ku nieba i wypowiedział dwa słowa: „Widzę ogród",
Po czym zmarł. Jego żona odeszła wkrótce po nim.
83
Moja mama została pod opieką czterech braci i wcześ-
nie wydano ją za mąż.
Ojciec mamy był współczującym i dobrym człowie-
kiem. Kochał córkę na równi z synami. Gdy inni oj.
cowie gniewali się z powodu narodzin córek, śmiał się
z nich i kazał im dziękować Bogu za błogosławień-
stwo czułej ręki w domu. Mama mówiła, że gdyby oj-
ciec żył, nie musiałaby tak wcześnie wstępować
w związki małżeńskie. Wierzyła, że ofiarowałby jej
parę lat swobodnej młodości.
Siedziałyśmy z Sarą przy jej łóżku, a mama z wysił-
kiem opowiadała nam o swoich niepokojących snach.
Pierwszą wizję miała cztery dni przed otrzymaniem
wiadomości o próbie samobójstwa Sary.
- Znajdowałam się w beduińskim namiocie. Był ta-
ki sam, jak namiot z czasów mego dzieciństwa. Ze zdu-
mieniem dostrzegłam rodziców młodych i zdrowych,
siedzących przy ogniu, na którym gotowała się woda na
kawę. W oddali słyszałam głosy braci, powracających
z wypasu owiec. Rzuciłam się w kierunku rodziców, ale
oni mnie nie widzieli ani nie słyszeli. Potem do namio-
tu weszli dwaj moi bracia, już nieżyjący, i usiedli obok
rodziców. Popijali ciepłe wielbłądzie mleko w małych
kubkach, a ojciec tłukł fasolę, która służyła nam jako
namiastka kawy. Sen zakończył się, gdy ojciec zacyto-
wał wiersz o raju, który czeka na wszystkich dobrych
muzułmanów. Był to prosty i krzepiący wiersz:
Rzeki miłe przepływają,
drzewa złocistość słońca
ocieniają.
84
Owoc ściele się wokół
stóp.
Mleka i miodu jest
w bród.
Bliscy czekają
na tych, których więzi
ziemia.
Na tym sen się urwał. Mama uznała, że był on wia-
domością od Boga, że rodzina jest w raju.
Mniej więcej tydzień po powrocie Sary do domu
mama miała następną wizję. Wszyscy członkowie jej
nieżyjącej rodziny siedzieli w cieniu drzewa palmo-
wego i spożywali posiłek ze srebrnych naczyń. Ale
tym razem dostrzegli ją i ojciec podniósł się na jej po-
witanie, a potem wziął ją za rękę, usiłował posadzić
i skłonić do jedzenia.
Mama poczuła strach i próbowała uciec, ale ręka oj-
ca zacisnęła się mocno. Mama przypomniała sobie, że
ma dzieci, o które musi się troszczyć, i błagała ojca,
żeby ją puścił. Oświadczyła, że nie ma czasu na wypo-
czynek i jedzenie. Wtedy jej mama wstała i dotykając
jej ramienia, zwróciła się do niej: „Fadilo, Bóg się zaj-
mie twymi córkami. Nadszedł czas, abyś powierzyła
je jego pieczy".
Mama obudziła się i w tym momencie zrozumiała,
że jej czas na ziemi dobiega końca, że wkrótce dołączy
do tych, którzy odeszli wcześniej.
Dwa tygodnie po naszym wyjeździe mama zaczęła
odczuwać bóle pleców, szyi i brzucha, miewała też za-
Wroty głowy. Wiedziała, że niewiele czasu jej zostało.
85
Poszła do lekarza i powiedziała mu o swych snach i bó.
lach. Lekarz zignorował sny, jednakże zaniepokoił się
bólami. Badania specjalistyczne wykazały, że na kręgo.
słupie powstał nowotwór, którego nie da się zoperować.
Trzeci sen mama miała po wieczornej wizycie dok-
tora, który potwierdził jej śmiertelną chorobę. W tym
ostatnim śnie przebywała w niebie z rodziną, jedząc,
pijąc i radując się. Znajdowała się w towarzystwie ro-
dziców, dziadków, braci i kuzynów - krewnych, któ-
rzy zmarli dawno temu. Z uśmiechem przyglądała się
maluchom raczkującym po ziemi w pogoni za moty-
lami. Jej matka uśmiechnęła się do niej i rzekła: „Fa-
dilo, dlaczego nie zwracasz uwagi na swe dzieci? Czyż I
nie rozpoznajesz twej własnej krwi?".
Wtedy mama nagle uświadomiła sobie, że to rze-'
czywiście jej dzieci, te, które zmarły w niemowlęc-
twie. Wgramoliły się jej na kolana, cała piątka, a ona
zaczęła je huśtać i przytulać do siebie.
Mama przenosiła się do tych, których straciła. Od-
chodziła od nas. Szczęśliwie nie cierpiała w chwili
śmierci. Chcę wierzyć, że Bóg widział, jak bardzo cza-
sem musiała się zmagać w życiu, widział jej dobroć
i nie chciał dodatkowo przysparzać bólu.
Nie odstępowałyśmy na krok od jej łoża - spoczy-
wała otulona miłością tych, którzy byli krwią z jej
krwi i ciałem z jej ciała. Jej wzrok błądził po naszych
twarzach i choć nie padły żadne słowa, czułyśmy, że
nas żegna. Gdy jej spojrzenie spoczęło na mnie,
dostrzegłam troskę zasnuwającą jej oblicze. Wiedzia-
ła bowiem, że moje życie będzie trudniejsze niż pozo-
stałych z powodu mej nieustępliwości.
Ciało mamy zostało umyte przez starsze kobiety
rodziny i przygotowane do powrotu do ziemi. Przy-
glądałam się, jak okrywają białym całunem jej wy-
chudzone, wyniszczone wieloma porodami i chorobą
ciało. Na twarzy uwolnionej od ziemskich trosk ma-
lował się spokój. Po śmierci wyglądała znacznie mło-
dziej niż za życia. Trudno mi było uwierzyć, że uro-
dziła szesnaścioro dzieci, z których przetrwało jede-
naścioro.
Cała nasza rodzina wraz ze wszystkimi żonami ojca
i jego dziećmi zebrała się u nas. Odczytano werset
z Koranu ku pokrzepieniu serc. Ciało mamy, owinię-
te całunem, zostało złożone na tylnym siedzeniu li-
muzyny i odwiezione przez Omara na miejsce ostat-
niego spoczynku.
Nasze obyczaje nie zezwalają na obecność kobiet
przy pochówku, jednakże moje siostry i ja stanęłyśmy
nieugiętym frontem wobec ojca, który zgodził się
w końcu pod warunkiem, że nie będziemy płakać ani
wyrywać sobie włosów z głowy. Tak więc cała nasza
rodzina odprowadzała na pustynię karawan ze zwło-
kami - smutny, milczący karawan.
Według zasad islamu okazanie żalu z powodu utra-
ty bliskiej osoby oznacza niezadowolenie z woli Boga.
Poza tym nasza rodzina pochodzi z Nadżdu, a ludzie
z tego rejonu Arabii Saudyjskiej nie mają zwyczaju
publicznie rozpaczać po śmierci bliskich.
W bezkresnej pustyni sudańscy służący przygoto-
wali już świeży grób. Ostrożnie spuszczono zwłoki,
a Ali, jedyny syn, odsłonił twarz mamy, przykrytą do-
tąd białą tkaniną. Moje siostry stały w pewnym odda-
86
87
leniu, lecz ja nie mogłam oderwać się od grobu mamy,
Byłam ostatnim zrodzonym z niej dzieckiem i chcia.
łam zostać przy jej ziemskiej powłoce aż do ostatniej
chwili. Wzdrygnęłam się na widok niewolników zsy.
pujących czerwone piaski pustyni Rab al-Chali na jej
twarz i ciało.
Gdy przyglądałam się, jak piasek przykrywa naj-
droższą mi istotę, przypomniałam sobie nagle piękne
słowa wybitnego libańskiego filozofa, Chalila Dżu-
brana: Pogrzeb na ziemi oznacza być może przyjęcie
weselne wśród aniołów.  Wyobraziłam  sobie  mamę
u boku jej rodziców, z maleństwami w ramionach.
Nabrałam pewności, że któregoś dnia poczuję jej
umiłowany dotyk, i przestałam płakać. Podeszłam do
sióstr, szokując je swym promiennym uśmiechem
i spokojem. Zacytowałam wspaniałe słowa, które Bóg
zesłał mi, aby ukoić ból, i siostry skinęły głowami ze
zrozumieniem.
Pozostawiłyśmy mamę wśród ogromu pustyni
i wiedziałam, że nie ma znaczenia fakt, iż żaden ka-
mień nie zaznacza tego miejsca ani nie odprawiono
modłów w jej intencji. Nagrodą dla niej był powrót
do tych, których kochała, i tam będzie nas oczekiwać.
Po raz pierwszy w życiu Ali poczuł się zagubiony
i wiedziałam, że jego ból jest szczery. Ojciec od czasu
śmierci mamy unikał naszej willi. Posyłał nam wia-
domości przez swoją drugą żonę, która zajęła miejsce
mamy.
Nim upłynął miesiąc, dowiedzieliśmy się od Alego,
że ojciec przygotowuje się do kolejnego ślubu. Posia-
danie czterech żon jest powszechne w moim kraju,
lecz nie dotyczy to warstwy średniej. Koran nakazuje
traktowanie wszystkich żon jednakowo. Bogaci nie
mają problemu z zapewnieniem takiego samego po-
ziomu życia swoim żonom, najbiedniejszym zaś wy-
starcza postawienie czterech namiotów i wniesienie
skromnej opłaty - dlatego tylko najbogatsi i najbied-
niejsi muzułmanie mają po cztery żony. Średnia war-
stwa na ogół zadowala się jedną żoną, gdyż zapewnie-
nie równego standardu czterem oddzielnym rodzi-
nom jest niemożliwe.
Ojciec zamierzał poślubić jedną z królewskich ku-
zynek, Randę, dziewczynę, z którą bawiłam się
w dzieciństwie, co wydawało mi się teraz czymś nie-
bywale odległym. Nowa narzeczona ojca miała pięt-
naście lat, była więc tylko o rok starsza ode mnie, naj-
młodszej córki naszej mamy.
Cztery miesiące po pogrzebie uczestniczyłam
w przyjęciu ślubnym ojca. Zachowywałam się z rezer-
wą i nie miałam zamiaru brać udziału w zabawie.
Rozsadzała mnie wściekłość. Wiedziałam, że mimo
urodzenia mu szesnaściorga dzieci i całkowitego od-
dania przez te wszystkie lata, ojciec bez większego
wysiłku usunął mamę z pamięci.
Byłam wściekła nie tylko na ojca, ale i na koleżan-
kę z lat dziecięcych, która miała zostać jego czwartą
żoną.
Przyjęcie weselne było wspaniałe, a narzeczona
młoda i piękna. Mój gniew na Randę minął, gdy uj-
rzałam, jak ojciec z ogromnej sali balowej prowadzi ją
do małżeńskiego łoża. Wargi Randy drżały z przera-
żenia. Widok jej rozpaczy przemienił moją zawziętą
89
nienawiść we współczucie. Poczułam wstyd, gdy
zrozumiałam, że Randa, podobnie jak my wszystkie
jest bezbronna w zdominowanym przez mężczyzn
świecie.
Ojciec wyruszył ze swą dziewiczą panną młodą na
miesiąc miodowy do Paryża i Monte Carlo. Moja
zmiana uczuć dla Randy sprawiła, że niecierpliwie
oczekiwałam jej powrotu, obiecując sobie pozyskać ją
dla swoich celów - walki o wolność kobiet w naszym
kraju. Wiedziałam, że boleśnie dotknę ojca, rozbu-
dzając jego młodą żonę politycznie i duchowo. Nie
mogłam mu wybaczyć, że tak łatwo zapomniał, jak
cudowną kobietą była mama.
Przyjaciółki
Po powrocie z miodowego miesiąca ojciec i Randa
wprowadzili się do naszej willi. Chociaż mama już nie
żyła, młodsze dzieci nadal mieszkały w domu ojca,
a młoda żona objęła obowiązki pani domu. Ponieważ
ja byłam najmłodszym dzieckiem, zaledwie o rok
młodszym od Randy, sytuacja wyglądała dość grote-
skowo. W Arabii Saudyjskiej nie ma jednak miejsca
na zmianę obyczaju, by móc dostosować sytuację do
konkretnych warunków. Tak więc Randa została za-
instalowana w naszym domu; dziecko grające rolę ko-
biety i pani naszej ogromnej rodziny z całym dobro-
dziejstwem inwentarza.
Powróciła z podróży cicha i przygnębiona. Niewie-
le mówiła, nigdy się nie uśmiechała, a poruszała się
tak ostrożnie, jakby bała się wyrządzić jakąś szkodę.
Ojciec wydawał się rad ze swojej nowej własności,
gdyż spędzał wiele czasu w apartamentach młodej
żony.
Po trzech tygodniach nieprzerwanego zaintereso-
91
wania ojca Randą Ali rzucił jakiś dowcip na temat
możliwości seksualnych ojca. Zapytałam brata, co są.
dzi o odczuciach Randy w związku z tym, że została
zaślubiona przez kogoś, kogo nie znała i nie kochała.
Nieobecne spojrzenie Alego powiedziało mi wyraź-
nie, że nie tylko nie zastanawiał się nad tym, ale takie
rozważania nie znajdą płodnego gruntu w jego umy.
śle. Uświadomił mi tym, że nic nie jest w stanie prze-
bić pancerza egoizmu arabskiego mężczyzny.
Bardzo różniłyśmy się z Randą od siebie. Byłyśmy
zwolenniczkami różnych filozofii. Ona wierzyła, że
życie każdego człowieka jest wypisane na jego twarzy.
Ja zaś uważałam, że jest odbiciem tego, co kryje się
w naszym umyśle. Poza tym Randa była okropnie
nieśmiała, podczas gdy ja zawsze chwytałam byka za
rogi.
Widziałam jej oczy, gdy obserwowała wskazówki
zegara; już na kilka godzin przed przybyciem swego
męża zaczynała okazywać niepokój. Ojciec polecił jej,
by posiłki spożywała wcześniej, a potem brała prysz-
nic i przygotowała się na jego przybycie.
Codziennie w południe Randa kazała kucharce po-
dawać lunch, a potem szła do siebie. Ojciec przy-
jeżdżał na ogół około pierwszej i po skończonym je-
dzeniu udawał się do swej młodej żony. Około piątej
z powrotem wychodził do biura, gdyż w moim kraju
dzień pracy dzieli się na dwie części: od dziewiątej do
trzynastej i po czterogodzinnej przerwie od siedem-
nastej do dwudziestej.
Widząc zbolały wyraz twarzy Randy, miałam ocho-
tę zapytać ojca o nauki Koranu, który nakazuje każ-
92
demu wiernemu dzielić dni i wieczory pomiędzy
cztery żony. Od chwili poślubienia Randy pozostałe
trzy starsze żony były całkowicie zaniedbywane. Po
namyśle zrezygnowałam jednak z mojego zamiaru.
Wieczory były powtórzeniem przerwy popołudnio-
wej. Randa kazała podawać sobie kolację około ósmej,
a następnie szła do swych apartamentów przygotować
się na przyjęcie męża. Na ogół nie widywałam jej już,
aż do rana następnego dnia. Miała polecenie pozosta-
wać w sypialni do chwili wyjścia ojca do pracy.
Gdy obserwowałam niewesołe życie Randy, przy-
szedł mi do głowy pewien plan. Miałam dwie przyja-
ciółki, które nawet mnie zadziwiały swoją odwagą;
ich żywotność mogłaby dobrze wpłynąć na Randę.
Nie zdawałam sobie sprawy z burzy, jaką rozpętam,
tworząc wraz z Randą i dwiema nieposkromionymi
pannami klub dziewcząt.
Nazwałyśmy siebie „żywymi wargami", gdyż na-
szym celem była walka przeciw milczącej akceptacji
zniewolenia kobiety w arabskim społeczeństwie. Uro-
czyście przysięgłyśmy kierować się następującymi za-
sadami:
1.  Nasze wargi i języki zawsze będą służyć obronie
praw kobiet.
2.  Każda członkini klubu będzie dążyć do wprowa-
dzenia co miesiąc nowej osoby.
3.  Naszym głównym celem będzie zapobieganie
małżeństwom między młodymi kobietami i starymi
mężczyznami.
Zrozumiałyśmy, że w naszym kraju mężczyźni ni-
§dy nie będą dążyć do przemian społecznych i że sa-
93
me musimy o to walczyć. Tak długo, jak długo my
kobiety saudyjskie, będziemy akceptować istniejącą
rzeczywistość, mężczyźni będą nami rządzić. Doszły,
śmy do wniosku, że obowiązkiem każdej kobiety jest
dążenie do kierowania własnym życiem i namawianie
do tego innych kobiet w obrębie swojej grupy spo-
łecznej.
Moje dwie przyjaciółki Nadia i Wafa nie należały
do rodziny królewskiej, były jednak córkami ludzi3
którzy wiele w Ar-Rijadzie znaczyli.
Do ojca Nadii należała duża firma budowlana.
Chętnie ofiarowywał ogromne prowizje różnym ksią-
żętom, dlatego też otrzymywał poważne zlecenia od
rządu. Zatrudniał tysiące cudzoziemców ze Sri Lan-
ki, Filipin i Jemenu. Był prawie tak bogaty jak człon-
kowie rodziny królewskiej; bez trudu utrzymywał
trzy żony i czternaścioro dzieci, w tym siedem córek.
Nadia miała siedemnaście lat i widziała, jak jej trzy
starsze siostry zostały wydane za mąż ze względu na
koneksje. Niespodziewanie wszystkie trzy małżeń-
stwa okazały się bardzo udane. Siostry były szczęśli-
we, trafiły bowiem na dobrych mężów. Nadia powie-
działa, że taka szczęśliwa passa musi się wreszcie
skończyć, i pełna pesymizmu twierdziła, że ją wyda-
dzą za brzydkiego i okrutnego starca.
Znajdowała się jednak w szczęśliwszym położeniu
niż większość saudyjskich kobiet; jej ojciec postano-
wił, że może kontynuować swą edukację. Oświadczył,
że nie musi wychodzić za mąż przed dwudziestym
pierwszym rokiem życia. Ta ustalona granica wolno-
ści pobudziła ją do czynu. Stwierdziła, że skoro pozo-
94
stały iei Jeszcze cztery lata, musi spróbować w życiu
wszystkiego, by mieć co wspominać w czasie nudne-
go związku małżeńskiego z jakimś starym ramolem.
Ojciec Wafy był jednym z ważniejszych mutawa,
a jego ekstremalizm pobudził Wafę do ekstremalnych
działań. Miał on tylko jedną żonę, mamę Wafy, był
jednak okrutnym i niegodziwym człowiekiem. Wafa
zaklinała się, że nie chce mieć do czynienia z religią,
która ma za przywódców takich ludzi jak jej ojciec.
Wierzyła wprawdzie w Boga i uważała, że Mahomet
był Jego wysłańcem, ale była przekonana, że słowa
Mahometa zostały przekręcone przez jego następców,
gdyż żaden Bóg nie pragnąłby takiej niedoli dla kobiet.
Jej matce nigdy nie wolno było wyjść z domu; stała
się dozgonnym więźniem, zniewolonym przez sługę
kościoła. Wafa, przychodząc na świat, miała już pię-
ciu dorosłych braci. Sama była spóźnionym i niespo-
dziewanym dzieckiem, a jej ojciec poczuł się tak roz-
czarowany urodzeniem się dziewczynki, że całkowi-
cie ignorował jej istnienie. Miała siedzieć w domu,
uczyć się szyć i gotować. Od siódmego roku życia
zmuszona była nosić abaję i zasłaniać włosy. Codzien-
nie rano od dziewiątego roku życia ojciec pytał ją, czy
pojawiła się już pierwsza krew. Bał się panicznie, że
jego córka mogłaby wyjść na ulicę z odsłoniętą twa-
rzą, będąc już kobietą.
Wafa miała niewiele przyjaciółek, a i te wkrótce
straciła, gdy ojciec zaczął indagować je publicznie
o pierwszą krew.
Mama Wafy, udręczona rygorem zaprowadzonym
Przez męża, postanowiła w końcu stawić mu bierny
95
opór. Pomagała córce wymykać się z domu, mężowi
natomiast mówiła, że dziewczynka śpi lub studiuje
Koran.
Zawsze wyobrażałam sobie, że jestem odważna
i nieposkromiona, ale w porównaniu z Nadią i Wafą
moja postawa była niczym. Powiedziały mi, że moje
wysiłki mające pomóc kobietom są niewiele warte.
Przecież moje życie nie uległo zmianie. Doszłam do
wniosku, że mają rację.
Nigdy nie zapomnę wydarzenia, które miało miej-
sce w budynku parkingowym w centrum miasta,
w pobliżu suku, niedaleko placu zwanego przez cu-
dzoziemców „placem ryziu-ryziu", gdyż tam właśnie
co piątek, w nasz święty dzień, pozbawiano przestęp-
ców głów lub rąk.
Ukryłam przed ojcem pojawienie się pierwszej mie-
siączki, nie śpieszyło mi się bowiem do zakutania
w czarne szaty. Niestety Nura i Ahmad uznali, że już
zbyt długo z tym zwlekam. Moja siostra oświadczyła,
że jeśli ja nie powiem o tym ojcu, ona to zrobi. Tak
więc zebrałam swoje przyjaciółki łącznie z Randą
i wybrałyśmy się na zakup „życiowego mundurka",'
czyli czarnego szala, czarnego welonu i czarnej abai.
Omar zawiózł nas do wejścia na suk i wszystkie wy-
siadłyśmy, umawiając się z nim na tym samym miej-
scu za dwie godziny. Omar zawsze towarzyszył nam
na suku i pilnował czujnie, tego dnia jednak miał coś
do załatwienia i skorzystał z okazji. Poza tym nowa
żona ojca była ze mną i Omar czuł się uspokojony jej
obecnością. Nie dostrzegł żadnych objawów budzenia
się Randy z długiego, ciężkiego snu niewolnictwa.
96
Buszowałyśmy po sklepach, oglądając różne szale,
welony i abaje. Szukałam czegoś specjalnego, czegoś,
co by mnie wyróżniało w morzu czarno ubranych ko-
biet. Zła byłam na siebie, że we Włoszech nie zamó-
wiłam abai z pięknego włoskiego jedwabiu w zawiłe
artystyczne wzory. Ludzie wiedzieliby wtedy, iż mija-
jąca ich kobieta to indywidualność, klasa i styl.
Moje towarzyszki były osłonięte welonami. Gdy
zmierzałyśmy w naszych poszukiwaniach na środek
suku, zauważyłam, że Wafa i Nadia szepczą coś i chi-
choczą pochylone ku sobie. Przyśpieszyłyśmy kroku
z Randą, pytając, co je tak rozśmieszyło. Nadia spoj-
rzała na mnie przez zasłonę i powiedziała, że przypo-
mniały sobie mężczyznę, którego spotkały w czasie
swojej ostatniej wyprawy na suk.
Mężczyznę? Popatrzyłam niepewnie na Randę.
Znalezienie odpowiedniej abai, welonu i szala za-
brało nam godzinę; wybór był dość ograniczony.
Zmiany w moim życiu następowały tak szybko! Na
teren suku weszłam jako pełna życia młoda dziewczy-
na z twarzą oznajmiającą światu wszystkie odczucia
i myśli, a wychodziłam okryta od stóp do głów czer-
nią, jako istota bez twarzy.
Muszę przyznać, że pierwsze chwile pod osłoną we-
lonu wydawały się ekscytujące. Była to nowość i wi-
działam, jak chłopcy saudyjscy przyglądają mi się
z ciekawością. Zdawałam sobie sprawę, że pragną, aby
wiatr poruszył materią, by mogli dojrzeć to, co zaka-
zane. Przez chwilę wyobrażałam sobie siebie jako
piękne cacko, tak cenne, że należy je chronić welo-
nem przed pragnieniami mężczyzn.
97
Ale moje podniecenie nową sytuacją szybko minę,
ło. Gdy wyszłyśmy z chłodnego suku na upał, zabrak-
ło mi powietrza. Usiłowałam wdychać je poprzez
tkaninę, ale było stęchłe i suche, przefiltrowane przez
cienką gazową materię. Kupiłam najcieńszy welon,
jaki znalazłam, a mimo to odniosłam wrażenie, że pa-
trzę na świat przez grubą, ciemną szybę. Jak kobiety
noszące zasłony z grubszego materiału mogły cokol-
wiek widzieć? Niebo straciło swój błękit, a słońce
blask. Serce skurczyło mi się na myśl, że poza domem
już nigdy nie zobaczę życia we wszystkich jego bar-
wach. Świat stał się nagle miejscem nudnym, nawet
niebezpiecznym. Kuśtykałam po wyboistym chodni-
ku, bojąc się złamać nogę.
Przyjaciółki zaczęły się śmiać, widząc moje nie-
zdarne ruchy. Wpadłam na dzieci kobiety beduiń-
skiej i z zazdrością spojrzałam na nią. Beduińskie ko-
biety okrywają twarz, jednak ich oczy pozostają nie-
osłonięte. Jakże pragnęłam być jedną z nich! Z chęcią
osłaniałabym samą twarz, byle tylko móc oglądać
wszystkie barwy świata wokół siebie.
Na umówione z Omarem miejsce przyszłyśmy za
wcześnie. Randa spojrzała na zegarek; miałyśmy jesz-
cze prawie godzinę do jego przybycia. Zaproponowa-
ła więc, żebyśmy wróciły na suk, gdyż skwar zbyt się
dawał we znaki. Nadia i Wafa spytały nas, czy mamy
ochotę się zabawić. Przytaknęłam bez wahania. Ran-
da szukała wzrokiem Omara; widziałam, że poczuła
się nieswojo, słysząc słowo „zabawić się". Namówi-
łam ją jednak, żeby poszła z nami. Kierowała mną
ciekawość, co też takiego wymyśliły Nadia i Wafa.
Obie dziewczyny uśmiechnęły się znacząco do sie-
bie i kazały nam iść za sobą. Skierowały się ku par-
kingowi obok nowego biurowca, niedaleko oa suku.
parkowali tu swoje samochody mężczyźni, którzy
pracowali w budynku i pobliskich sklepach.
Kiedy przechodziłyśmy ostrożnie przez ruchliwe
skrzyżowanie, Randa krzyknęła i uderzyła mnie
w dłoń, gdyż uniosłam zasłonę, by móc dojrzeć ruch
uliczny. Za późno jednak, zdążyłam już obnażyć
twarz przed wszystkimi mężczyznami na ulicy, którzy
znieruchomieli z powodu gratki, jaka im się trafiła:
ujrzeli kobiecą twarz w publicznym miejscu!
Gdy znalazłyśmy się przy windach parkingowych,
zaniemówiłam z wrażenia, przyglądając się poczyna-
niom moich obu przyjaciółek: podeszły do wyjątko-
wo przystojnego Syryjczyka i spytały go, czy chce się
zabawić. Przez chwilę sprawiał wrażenie, jakby chciał
rzucić się do ucieczki: spojrzał w prawo, w lewo i wcis-
nął guzik windy. W końcu jednak widocznie posta-
nowił skorzystać z rzadkiej  możliwości poznania
dwóch młodych i być może pięknych Saudyjek, gdyż
nie wsiadł do kabiny. Zapytał, o jaki rodzaj zabawy
chodzi. Wafa chciała się dowiedzieć, czy ma własny
apartament i samochód. Syryjczyk odparł, że ow-
szem, ma mieszkanie, które dzieli z kolegą Libańczy-
kiem. Nadia zapytała go więc, czy przyjaciel nie szu-
ka dziewczyny. Syryjczyk z uśmiechem odpowiedział,
że istotnie, obaj szukają.
Randa i ja doszłyśmy do siebie na tyle, by móc po-
ruszać nogami. Uniosłyśmy nasze abaje i w śmiertel-
nym przerażeniu wybiegłyśmy z parkingu. Biegnąc,
99
zgubiłam szal; gdy odwróciłam się, żeby go podnieść
Ran da zderzyła się ze mną i upadła na ziemię,   odsła-
niając nogi.
Gdy Wafa i Nadia wróciły do nas, oddychałyśmy
z trudem, opierając się o wystawę sklepową. Dziew-
częta pękały ze śmiechu. Widziały nas już wcześniej,
kiedy pomagałam Randzie wstać.
Ze złością zwróciłyśmy się do nich. Jak mogły ro-
bić coś tak idiotycznego? Podrywać cudzoziemców!
I jak zamierzały się zabawiać? Czyż nie zdawały sobie
sprawy, że Randa zostałaby ukamienowana, a pozo-
stała trójka w najlepszym razie uwięziona? Zabawa to
zabawa, ale to, co one robiły, było samobójstwem!
Wafa i Nadia roześmiały się, wzruszeniem ramion
kwitując nasz wybuch. Wiedziały, że gdyby je złapa-
no, nie uniknęłyby kary, lecz było im wszystko jedno.
Czekająca je ponura przyszłość sprawiła, że chciały
zaryzykować. Może uda im się poznać sympatyczne-
go cudzoziemca i wyjść za niego? Jakikolwiek cudzo-
ziemiec byłby lepszy od Saudyjczyka!
Myślałam, że Randa za chwilę zemdleje. Wybiegła
na ulicę, szukając wzrokiem Omara. Wiedziała, że jej
mąż będzie bezlitosny, jeśli się dowie o tym wszyst-
kim. Była śmiertelnie przerażona.
Kiedy Omar nas zobaczył, od razu wyczuł, że coś
się stało. Randa zaczęła coś mówić nieskładnie, ja
przerwałam jej jednak i opowiedziałam historyjkę
o  młodym chłopcu, który ukradł złoty naszyjnik na
suku. Został brutalnie pobity przez właściciela sklepu
1  odstawiony do więzienia przez policjanta. Głos mi
drżał, gdy to mówiłam. Dodałam, że jesteśmy zdener-
100
wowane, gdyż był to młody chłopak, a na pewno obe-
tną mu rękę. Odetchnęłam z ulgą, gdy Omar przestał
zadawać pytania. Wyglądało na to, że mi uwierzył.
Randa wsunęła dłoń pod moją abaję i uścisnęła mnie
z wdzięcznością.
później dowiedziałam się od Nadii i Wafy, co rozu-
mieją pod pojęciem „zabawić się". Spotykają się z cu-
dzoziemcami, na ogół z sąsiednich arabskich krajów,
czasem z Brytyjczykami lub Amerykanami przy win-
dach parkingowych. Wybierają przystojnych męż-
czyzn; takich, których mogłyby pokochać. Czasami
mężczyźni wbiegają do windy i jadą na inne piętro,
czasem jednak okazują zainteresowanie. Jeśli mężczy-
zna wyrazi chęć bliższego poznania, Wafa i Nadia wy-
znaczają mu spotkanie przy tej samej windzie. Proszą,
żeby dla kamuflażu przyjechał po nie ciężarówką.
O wyznaczonej porze wybierają się na zakupy. Szofer
podwozi je do wejścia na suk; tam kupują kilka dro-
biazgów i udają się na spotkanie. Zdarza się, że męż-
czyzna nie pojawia się, najczęściej jednak wyczekuje
nerwowo. Dziewczęta sprawdzają, czy nikogo nie ma
w pobliżu,  i  wskakują do  ciężarówki.  Mężczyźni
ostrożnie jadą do swych mieszkań i równie ostrożnie
wprowadzają dziewczyny do środka. Gdyby zostali
złapani, wyrok byłby surowy, być może nawet byłby
to wyrok śmierci dla wszystkich.
Wyjaśnienie potrzeby użycia ciężarówki było pro-
ste. W Arabii Saudyjskiej kobiety i mężczyźni nie
mogą przebywać w tym samym samochodzie, chyba
ze są ze sobą blisko spokrewnieni. Jeśli mutawa na-
biorą podejrzeń, mogą zatrzymać samochód i spraw-
101
dzić tożsamość pasażerów. Dotyczy to przede wszyst-
kim samochodów osobowych. Samotni mężczyzni
nie mają również prawa przyjmować kobiet w swych
domach. Przy najmniejszym podejrzeniu, że dzieje
się coś niestosownego, mutawa otaczają dom cudzo-
ziemca i zabierają wszystkich do więzienia.
Bałam się o moje przyjaciółki. Ostrzegałam je wie-
lokrotnie, ale były młode, nierozważne i znudzone.
Z rozbawieniem opowiadały mi, co robiły. Wykręcały
dowolne numery telefonu, aż usłyszały cudzoziemski
głos. Każdy mężczyzna był dobry, pod warunkiem że
nie był to Saudyjczyk ani Jemenczyk. Pytały go, czy
jest sam, czy nie ma ochoty na damskie towarzystwo.
Na ogół odpowiedź była twierdząca, gdyż niewiele
kobiet  jest wpuszczanych  do  Arabii  Saudyjskiej
i wszyscy pracujący tu cudzoziemcy mają status ka-
walerów.  Dziewczęta prosiły swego rozmówcę, by
opisał swoje ciało. Mężczyzna szczegółowo odmalo-
wywał własny wygląd, a następnie prosił, żeby one
uczyniły to samo. Wafa i Nadia spełniały jego prośbę
bez żadnych zahamowań. Powiedziały mi, że to świet-
na zabawa. Czasami spotykały się ze swoimi telefo-
nicznymi znajomymi w taki sam sposób jak z parkin-
gowymi kochankami.
Zastanawiałam się, jak daleko się posuwały, i do-
wiedziałam się, że robiły wszystko z wyjątkiem wpro-
wadzenia członka. Nie mogły ryzykować utraty dzie-
wictwa, gdyż zdawały sobie sprawę z tego, co spotka-
łoby je w noc poślubną. Ich mężowie odesłaliby je do
domu, ojcowie również by się od nich odwrócili-
Strażnicy religii zaczęliby prowadzić dochodzenie.
102
Mogły stracić życie, a w najlepszym razie zostałyby
wypędzone z domu.
Wafa powiedziała, że w czasie tych spotkań nigdy
nie odsłaniały twarzy. Zdejmowały całe ubranie, we-
lon jednak pozostawał nietknięty. Mężczyźni czasem
usiłowali zmusić je do odsłonięcia twarzy, ale dziew-
częta oświadczały, że dopóki nikt nie widzi ich twa-
rzy, czują się bezpieczne. Powiedziały również, że od-
słonią twarz, jeśli któryś zainteresuje się nimi poważ-
nie. Oczywiście żaden z nich nie przejawiał większe-
go zaangażowania. Oni również chcieli się tylko zaba-
wić. A moje przyjaciółki wciąż rozpaczliwie usiłowa-
ły odgrodzić się od przyszłości, która majaczyła w od-
dali niczym ponure widmo.
Randa i ja byłyśmy w rozpaczy z powodu ich zacho-
wania. Czułam coraz większą nienawiść do panują-
cych w moim kraju obyczajów. One to bowiem dopro-
wadzają młode dziewczyny do desperackich czynów,
które mogą kosztować je życie.
Nim minął rok, Nadię i Wafę aresztowano. O ich
poczynaniach dowiedzieli się członkowie samozwań-
czego Publicznego Komitetu Moralności, którzy krą-
żyli samochodami po ulicach Ar-Rijadu, usiłując zła-
pać ludzi popełniających czyny zakazane przez Ko-
ran. Gdy tylko obie dziewczyny znalazły się z tyłu
w ciężarówce, podjechali i zablokowali pojazd. Od ty-
godni obserwowali ten teren, ponieważ jeden z człon-
ków komitetu podsłuchał Palestyńczyka, który opo-
wiadał, jak dwie zawoalowane dziewczyny składały
 propozycje na parterze przy windach.
Życie zostało im darowane tylko dlatego, że ich
103

błony dziewicze były nietknięte. Ani Komitet MoralJ
ności, ani Rada Religijna, ani ojcowie nie uwierzyli
że dziewczęta poprosiły o podwiezienie, bo ich kie.
rowca się spóźniał. Ale było to jedyne możliwe tłuma-
czenie w tych okolicznościach.
Rada Religijna przepytywała wszystkich pracują,
cych w tym rejonie i znalazła czternastu mężczyzn
którzy potwierdzili, że zaczepiały ich dwie osłonięte
welonem kobiety. Żaden jednak nie przyznał się do
wspólnych eskapad.
Po trzech miesiącach więzienia, z powodu braku
dowodów czynów seksualnych, Komitet zwolnił Wa-
fę i Nadię i odesłał je do rodzin w celu ukarania.
Zadziwiający był fakt, że ojciec Wafy, nieugięty
człowiek wiary, usiadł obok córki i usiłował wydobyć 
z niej powód takiego postępowania. Gdy z płaczem 
opowiedziała mu o odrzuceniu i beznadziejności, któ-
re odczuwała, wyraził żal, że była tak nieszczęśliwa.
Pomimo jednak całego swego współczucia poinformo-
wał córkę, że musi usunąć wszelkie pokusy z jej życia. 
Miała studiować Koran i prowadzić proste życie z da-
la od miasta. Spiesznie wydał ją za mąż za pięćdziesię-
ciotrzyletniego mutawa z małej wioski. Wafa miała lat
siedemnaście i została jego trzecią żoną.
Natomiast  tolerancyjny przedtem  ojciec  Nadii
wpadł w szał. Nie chciał z nią rozmawiać i zabronił
jej opuszczać pokój, dopóki nie podejmie decyzji co
do rodzaju kary.
Kilka dni później mój ojciec po wcześniejszym po-
wrocie z biura wezwał Randę i mnie do salonu. Nie
wierzyłyśmy własnym uszom, gdy powiedział nam,
104
że Nadia zostanie utopiona przez własnego ojca w ba-
gnie rodzinnym, nazajutrz w piątek, o dziesiątej ra-
no Cała rodzina ma być obecna przy egzekucji.
Zamarłam z przerażenia, gdy ojciec spytał Randę,
cZy któraś z nas towarzyszyła Wafie bądź Nadii w tych
bezwstydnych eskapadach. Usiłowałam zaprzeczyć,
jednakże ojciec krzyknął na mnie i pchnął na kanapę.
Randa rozpłakała się i opowiedziała mu historię owe-
go dnia, gdy kupowałyśmy dla mnie pierwszą abaję
i welon. Ojciec siedział nieruchomo i czekał, aż Randa
skończy. Potem zapytał nas o klub kobiet, ten, który
ma w swej nazwie słowo „wargi". Powiedział, że może-
my wyznać całą prawdę, gdyż Nadia opowiedziała już
wszystko, i wyjął ze swej teczki nasze klubowe papiery,
notatki i listę członkowską. Znalazł je w moim pokoju.
Spokojnie odłożył papiery, spojrzał Randzie w oczy
i oznajmił:
-  Rozchodzę się z tobą. Ojciec za godzinę przyśle
po ciebie szofera, który zabierze cię do twojej rodziny.
Od tej chwili nie wolno ci się kontaktować z moimi
dziećmi.
Po chwili milczenia zwrócił się w moją stronę:
-  Jesteś moim dzieckiem. Twoja matka była dobrą
kobietą. Ale mimo to, gdybyś współuczestniczyła
wraz z Nadią i Wafą w tym wszystkim, zastosował-
bym się do nauk Koranu i skazał cię na śmierć. Nie
będę ci poświęcał więcej czasu. Zajmiesz się nauką,
a ja znajdę dla ciebie odpowiednią partię. Pogódź się
ze swą przyszłością, ponieważ nie masz wyboru.
Wziął swoją teczkę wraz z papierami i opuścił po-
kój, nie patrząc na żadną z nas.
105
Upokorzona i pełna rozpaczy, podążyłam za Randą
do jej pokoju. Z odrętwieniem przyglądałam się, jak
układa biżuterię, ubrania i książki w nieuporządko-
wany stos na ogromnym łożu. Jej twarz nie odzwier-
ciedlała żadnych emocji. Nie byłam w stanie wyrazić
tego wszystkiego, co kołatało się w mej głowie. Zaraz
potem u drzwi zadźwięczał dzwonek i po chwili po-
magałam służbie znosić rzeczy do samochodu. Randa
opuściła mój dom, ale nie moje serce.
O dziesiątej rano następnego dnia siedziałam sama
na balkonie przylegającym do mojej sypialni, patrząc
niewidzącym  wzrokiem   przed  siebie.   Myślałam
o Nadii i wyobrażałam ją sobie skutą ciężkimi łańcu-
chami, w ciemnym kapturze. Widziałam ręce podno-
szące ją z ziemi i opuszczające do błękitnozielonej
wody w basenie. Zamknęłam oczy i czułam, jak jej
ciało uderza o wodę, usta chwytają powietrze, a płuca
duszą się z braku powietrza. Widziałam jej błyszczą-
ce czarne oczy i charakterystyczny ruch podbródka,
gdy się śmiała. Pamiętałam jej miękką, jasną skórę
i  pomyślałam z bólem o dziele zniszczenia, którego
wkrótce dokona ziemia. Spojrzałam na zegarek. Była
dziesiąta dziesięć. Serce mi się ścisnęło na myśl, że
Nadia nigdy już się nie roześmieje.
Była to najbardziej ponura chwila w moim młodym
życiu, i wiedziałam, że to, co moje przyjaciółki robi-
ły, bez względu na to, czy było to złe, nie powinno być
przyczyną ani śmierci Nadii, ani przedwczesnego
małżeństwa Wafy.
Cudzoziemki
Po nagłym odejściu Randy, małżeństwie Wafy
i śmierci Nadii popadłam w odrętwienie. Sądziłam,
że moje ciało nie potrzebuje już świeżego tchnienia
życia. Wyobrażałam sobie, że jestem w stanie hiber-
nacji, i chciałam poznać, co odczuwają zwierzęta, któ-
re potrafią miesiącami trwać jakby w półśnie, prawie
nie oddychając. Położyłam się na łóżku, zatykając
palcami nos i zaciskając mocno usta, ale wkrótce za-
częłam się dusić. Zrozumiałam, że nie umiem pano-
wać nad swoimi funkcjami życiowymi.
Domowi służący podzielali mój ból, gdyż ja rów-
nież zawsze okazywałam im współczucie i troskę.
Filipińska pokojówka Marci próbowała skierować
moje myśli na inne tory i opowiadała mi historie o lu-
dziach ze swoich stron. Nasze długie rozmowy ożywi-
ły bezosobowe stosunki, jakie normalnie panują mię-
dzy służbą a państwem.
Któregoś dnia nieśmiało zaczęła mówić o swoich
Planach. Chciała oszczędzić trochę pieniędzy, pracu-
107
jąc u nas jako służąca, by po powrocie do swego kraju
studiować pielęgniarstwo. Wszędzie na świecie poszu-
kuje się pielęgniarek, a dla filipińskiej kobiety jest to
bardzo lukratywne zajęcie.
Marci powiedziała, że po skończeniu studiów wró-
ci do Arabii Saudyjskiej, żeby pracować w jednym
z naszych nowoczesnych szpitali. Oznajmiła mi, że fi.
lipińskie pielęgniarki otrzymują wynagrodzenie w wy-
sokości 3800 riali miesięcznie! Była to równowartość
około 1000 USD, czyli pięć razy więcej, niż otrzymy-
wała jako służąca. Zarabiając tak dużo, mogłaby
utrzymać całą swoją rodzinę.
Gdy Marci miała trzy lata, jej ojciec zginął w kata-
strofie górniczej. Mama była wtedy w siódmym mie-
siącu ciąży z drugim dzieckiem. Było im ciężko, ale
babcia Marci zajmowała się dziećmi, a mama praco-
wała na dwie zmiany jako pokojówka w pobliskich
hotelach. Często powtarzała, że wiedza to klucz do
wyjścia z nędzy, i oszczędzała jak mogła na naukę dla
dzieci.
Dwa lata przed wstąpieniem Marci do szkoły pielę-
gniarskiej jej młodszy brat Tony został potrącony
przez samochód i doznał licznych obrażeń. Trzeba
było amputować obie nogi. Leczenie pochłonęło
wszystkie oszczędności przeznaczone na naukę.
Słuchając jej opowiadania, płakałam. Zapytałam ją,
jak mogła zachować pogodę ducha wobec takich prze-
ciwności losu. Marci uśmiechnęła się szeroko i wyja-
śniła, że nie jest to trudne, gdy ma się swoje marzenia
i dąży do ich realizacji.
Dorastała w nędznej dzielnicy na Filipinach, więc
108
jej obecna praca i możność zjedzenia trzech posiłków
dziennie sprawiły, że czuła się bardzo szczęśliwa. Lu-
dzie z jej stron nie umierali wprawdzie z głodu, lecz
z powodu złego odżywiania byli narażeni na wiele
chorób, nie występujących w zdrowym społeczeń-
stwie.
Marci tak żywo opowiadała o swych rodakach, że
czułam się, jakbym sama była mieszkanką jej kraju
i spadkobierczynią jego bogatej kultury. Dopiero te-
raz zrozumiałam, jak mało ceniłam Marci i innych
Filipińczyków, uważając ich za prosty, pozbawiony
ambicji naród.
Kilka tygodni później Marci odważyła się opowie-
dzieć mi o swej przyjaciółce Madeline. Mówiąc o niej,
poruszyła sprawę moralności w moim kraju. Od niej
dopiero się dowiedziałam, że kobiety z Trzeciego
Świata trafiały do Arabii Saudyjskiej jako niewolnice
przeznaczone do seksualnych usług.
Marci i Madeline przyjaźniły się od wczesnego
dzieciństwa. Rodzina Marci była biedna, lecz rodzina
Madeline jeszcze biedniejsza. Wraz z siedmiorgiem
rodzeństwa Madeline żebrała na autostradzie łączącej
ich prowincję z Manilą. Od czasu do czasu jakiś cu-
dzoziemski samochód zatrzymywał się i jego pasaże-
rowie rzucali monety na wyciągnięte dłonie dzieci.
Gdy Marci chodziła do szkoły, jej przyjaciółka wal-
czyła o przetrwanie.
Ale Madeline od wczesnego dzieciństwa nosiła
w sobie marzenie i zaplanowała sposób, który dopro-
wadziłby do jego realizacji. Gdy skończyła osiemna-
ście lat, przerobiła stary szkolny płaszcz Marci na su-
109
kienkę i wyruszyła do Manili. Tam znalazła agencję
która werbowała Filipińczyków do pracy za granicą.
Szukała posady pokojówki, ale była taka ładna, że Li-
bańczyk, który był właścicielem agencji, powiedział
że mógłby jej znaleźć pracę w burdelu w Manili. Za-
rabiałaby tam mnóstwo pieniędzy. Jednakże Made-
line, choć wychowana w biedzie, była żarliwą kato-
liczką. Jej gwałtowna reakcja uświadomiła Libańczy-
kowi, że nic nie wskóra. Wzdychając z żalem, kazał jej
wypełnić formularz i czekać.
Po kilku dniach poinformował ją, że zawarł kon-
trakt na wysłanie przeszło trzech tysięcy Filipińczy-
ków do pracy do Zatoki Perskiej, a Madeline ma
pierwszeństwo, ponieważ bogaci Arabowie zawsze żą-
dają ładnych służących. Mrugnął do niej i poklepał ją
po pośladkach, gdy wychodziła.
Madeline czuła podniecenie i strach. Miała dostać
posadę służącej w Ar-Rijadzie, w Arabii Saudyjskiej.
Mniej więcej w tym samym czasie plany Marci upad-
ły i postanowiła pójść w ślady Madeline. Gdy jej
przyjaciółka wyruszała do Arabii Saudyjskiej, Marci
oznajmiła, że nie pozostanie długo w tyle. Uściskały
się na pożegnanie, obiecując pisywać do siebie.
Kiedy cztery miesiące później Marci wciąż nie mia-
ła wieści od Madeline, postanowiła ją odszukać.
Pamiętam wieczór, kiedy Marci do nas przybyła.
Prowadzeniem domu i zatrudnianiem służby zajmo-
wała się mama. Marci wyglądała na wystraszone bie-
dactwo, które natychmiast poszukało opieki u naj-
starszej z naszych filipińskich służących.
Mieliśmy przeszło dwadzieścioro służby, więc na
110
dziewiętnastoletnią Marci niewiele zwracano uwagi,
przydzielono ją dwóm najmłodszym córkom domu,
to jest Sarze i mnie. Miała sprzątać nasze pokoje. Nie
zwracałam na nią prawie uwagi, gdy chodziła za mną,
pytając, czy czegoś nie potrzebuję.
Zdumiała mnie, kiedy powiedziała, że pozostałe fi-
lipińskie służące uważały, iż ma dużo szczęścia, gdyż
ani Sara, ani ja nigdy nie uderzyłyśmy jej ani nie
podniosłyśmy na nią głosu. Zapytałam ją, czy w na-
szym domu bito służbę, i westchnęłam z ulgą, gdy
zaprzeczyła. Stwierdziła tylko, że trudno dogodzić
Alemu, który zawsze zwracał się do służby głośno
i obraźliwie, ale jedynym gwałtownym czynem z je-
go strony było kopnięcie Omara kilka razy w łydkę.
Roześmiałam się, nie odczuwając wcale współczucia
dla Omara.
Marci powiedziała jednak, że wyjątkiem jest tu dru-
ga żona ojca, która szczypie i bije codziennie swoje
służące. Jakaś nieszczęsna dziewczyna z Pakistanu
doznała nawet poważnych obrażeń głowy, gdy została
zrzucona przez nią ze schodów. Powiedziano jej wcześ-
niej, że nie pracuje dość szybko, więc wszystkie swo-
je zadania wykonywała biegiem. Niechcący potrąciła
przy tym panią domu, a ta wpadła we wściekłość
i uderzyła ją w brzuch tak mocno, że dziewczyna spad-
ła ze schodów. Gdy leżała, jęcząc z bólu, żona ojca
zbiegła do niej i kazała jej dokończyć zaczęte czynno-
ści. Kiedy dziewczyna się nie ruszała, oskarżyła ją
o udawanie. W końcu trzeba było zabrać służącą do
doktora; okazało się, że coś z nią jest nie tak: obejmo-
wała głowę rękami i cały czas chichotała.
111

Powolny życzeniu żony ojca, lekarz wydał świadec-
two stwierdzające, że dziewczyna upadła i uległa
wstrząsowi mózgu. Gdy tylko była w stanie podróżo-
wać, odesłano ją do Pakistanu, lecz nie wypłacono jej
pensji za ostatnie dwa miesiące. Wróciła do rodziców
z pięćdziesięcioma rialami w kieszeni, co równało się
piętnastu dolarom amerykańskim.
Moja filipińska służąca chciała wiedzieć, dlaczego
jestem taka zdziwiona tym, co mi opowiedziała. Prze-
cież większość służących w Arabii źle traktowano;
nasz dom należał do wyjątków. Powiedziałam jej, że
bywałam w wielu różnych domach i nigdy nie widzia-
łam, żeby bito służbę. Niektórzy z moich przyjaciół
obrzucali wprawdzie służące obelgami, nigdy jednak
nie posuwano się do przemocy.
Marci westchnęła i stwierdziła, że fizyczne i seksu-
alne znęcanie się jest starannie ukrywane. Uświado-
miła mi, że mieszkam tylko kilka metrów od pałacu,
który skrywa cierpienia wielu młodych dziewcząt, i
poprosiła, abym starała się zobaczyć, jak są traktowa-
ne kobiety z innych krajów. Kiwnęłam głową.
W trakcie tej rozmowy Marci postanowiła opowie-
dzieć historię Madeline. Pamiętam jej zwierzenia tak
wyraźnie, jakby to było wczoraj.
- Madame, chcę, żeby dowiedziała się pani prawdy
o mojej najbliższej przyjaciółce, Madeline. Jesteś
księżniczką. Być może nadejdzie dzień, w którym bę-
dziesz mogła pomóc nam, biednym filipińskim ko-
bietom.
Byłam sama tego ranka i nudziłam się, więc skinę-
łam głową, gotowa wysłuchać jej wynurzeń, nawet je-
112


Kobieta w tradycyjnym welonie beduińskim

;:
<-
Matka Sułtany została pochowana w nieoznakowanym
grobie w nagiej, wysmaganej wiatrem pustyni
Wielbłądów nie używa się już jako środka transportu,
ceni się je jednak z powodów sentymentalnych


     


 

Forteca Mismak w Ar-Rijadzie. Tu został pokonany przez klan
Raszydytów pierwszy król Arabii Saudyjskiej z rodu Sa'udów



-
Król Fahd, obecny władca Arabii Saudyjskiej
Typowy pałac w Arabii Saudyjskiej


Saudyjskie kobiety nawet na plaży muszą nosić welon

o;' w pałacu saudyjskim urządzony na wzór namiotu. Wiele
królewskich domów ma takie pokoje w dowód szacunku dla
swego beduińskiego pochodzenia
Sklep ze złotego suku w Al-Rijadzie


U
Kobieta w tradycyjnym welonie i abai
  dotyczyć tylko filipińskiej służącej. Usa-
dowiłam się na łóżku. Marci ułożyła mi pod głową
poduszki w taki sposób, jak lubiłam. Zwróciłam się
do niej:
_ Zanim rozpoczniesz swą opowieść, przynieś mi
mię ze świeżymi owocami i czarkę labanu.
Gdy wróciła z owocami i napojem, wysunęłam spod
kołdry stopy i poleciłam, żeby je masowała w trakcie
opowiadania.
Jeszcze dziś płonę ze wstydu na wspomnienie mo-
jego samolubnego, dziecinnego zachowania. Miałam
wysłuchać tragicznej historii czyjegoś życia, a prze-
cież najpierw zażądałam spełnienia swoich zachcia-
nek! Teraz, gdy jestem starsza i mądrzejsza, dostrze-
gam, jak bardzo egoistyczne są nasze obyczaje. Żaden
znany mi Saudyjczyk nie okazał nigdy najmniejszego
zainteresowania losami służącej: liczebnością jej ro-
dziny, marzeniami, aspiracjami.  Ludzie Trzeciego
Świata byli po to, by nam służyć, i nic więcej. Nawet
mama, która była dobra i współczująca, rzadko inte-
resowała się problemami służby. Spoczywało na niej
jednak wiele obowiązków, prowadziła ogromny dom
i starała się zadowolić mojego wymagającego ojca. Ja
nie miałam nic na swoje usprawiedliwienie. Jakże mi
wstyd, gdy pomyślę, że Marci i inne służące znaczyły
dla mnie niewiele więcej niż roboty wypełniające mo-
je rozkazy. I pomyśleć tylko, że uważały mnie za do-
brą, gdyż tylko ja wypytywałam je o sprawy osobiste.
Marci w zadumie zaczęła masować moje stopy
i snuć swą opowieść.
- Madame, zanim opuściłam mój kraj, poprosiłam
113
Libańczyka o adres Madeline. Nie chciał mi go dać
Posunęłam się do kłamstwa, mówiąc, że jej mama da.
ła mi parę rzeczy, które mam jej przekazać.
W końcu zgodził się, dał mi numer telefonu i po-wiedział, w jakiej dzielnicy Ar-Rijadu Madeline pra.
cuje.
-  Czy jej pracodawca jest księciem?
-  Nie, pani. Mieszka w dzielnicy zwanej Al Małaz
około trzydziestu minut jazdy samochodem stąd.
Nasz pałac znajdował się w Al Nasirija, prestiżowej
dzielnicy zamieszkanej przez członków rodziny kró-
lewskiej, najbogatszej w całym Ar-Rijadzie. Kiedyś
jednak byłam w Al Malaz i pamiętałam wiele znajdu-
jących się tam pałaców Saudyjczyków należących do
wyższej warstwy.
Wiedziałam, że Marci nie wolno opuszczać pałacu.
Jedynie raz w miesiącu jeździła na zakupy, na które
żeńską służbę zawoził Omar. Ponieważ nasza domo-
wa służba, podobnie jak w innych saudyjskich do-
mach, pracowała siedem dni w tygodniu przez pięć-
dziesiąt dwa tygodnie w roku, zastanawiałam się,
w jaki sposób mogła wymknąć się z wizytą do swej
przyjaciółki.
-  Jak ci się udało tam pojechać? - zapytałam. Mar-
ci zawahała się.
-  No cóż... Zna pani Antoine'a, szofera z Filipin?
Mieliśmy czterech kierowców, dwóch Filipińczy-
ków i dwóch Egipcjan. Mnie na ogół woził Omar lub
jeden z Egipcjan, natomiast zakupy spożywcze lub in-
ne sprawy załatwiali Filipińczycy.
-  Antoine? Taki młody, zawsze uśmiechnięty?
114
_ Tak, ten sam. Lubimy się spotykać i zgodził się
zawieźć mnie do mojej przyjaciółki.
_ Marci, masz chłopaka! - Wybuchnęłam śmie-
chem- - A Omar? Jak ci się udało uniknąć kłopotów
z Omarem z tego powodu?
_ Zaczekaliśmy, aż Omar wyjedzie z rodziną do At-
-Ta'ifi i wykorzystaliśmy
 ykorzystaliśmy okazję. - Marci uśmiechnę-
ła się, widząc moją radość. Wiedziała, że nic nie spra-
wiało mi większej przyjemności niż wyprowadzenie
w pole mężczyzn w naszym  domu. - Najpierw
zadzwoniłam pod numer, który otrzymałam na Fili-
pinach, ale nie dopuszczono Madeline do telefonu,
powiedziałam, że mam wiadomości od jej mamy,
i w końcu poinformowano mnie, jak znaleźć willę.
Antoine pojechał tam z listem. Wziął go od niego ja-
kiś Jemeńczyk. Dwa tygodnie później Madeline za-
dzwoniła do mnie. Ledwie ją słyszałam, gdyż mówiła
szeptem, obawiając się, że usłyszą, jak korzysta z tele-
fonu. Wyznała, że jest w okropnej sytuacji, i prosiła
mnie o pomoc. Przez telefon ułożyłyśmy plan.
Odsunęłam jedzenie i powiedziałam Marci, żeby
przestała masować moje stopy. Czułam niebezpie-
czeństwo związane z tym spotkaniem i moje zaintere-
sowanie dzielnymi Filipinkami wzrosło. Cała za-
mieniłam się w słuch.
- Minęły dwa miesiące. Zaczęło się upalne lato -
ciągnęła Marci. - Obawialiśmy się, że Madeline wyje-
dzie do Europy z swym pracodawcą, jednakże polecono
jej zostać w Ar-Rijadzie. Gdy pani wraz z rodziną i Oma-
rem wyjechała, ukryłam się na tylnym siedzeniu czarne-
go mercedesa i Antoine zabrał mnie do Madeline.
115
Zostałam w samochodzie, a Antoine poszedł 25.
dzwonić do drzwi. Zauważyłam fatalny stan domu.
Farba złaziła, furtka była zardzewiała, a resztki ziele-
ni zwisające z muru zwiędłe. Widać było, że to niedo-
bre miejsce. Wiedziałam, że Madeline nie może być
dobrze, skoro pracuje w takim domu.
Antoine musiał dzwonić kilka razy, zanim ktoś
otworzył drzwi. Wszystko było tak, jak mówiła Made-
line. Dostałam gęsiej skórki. Bramę otworzył stary Je-
meńczyk owinięty w pled. Wyglądał jak wyrwany
z drzemki, a jego brzydka twarz wyraźnie mówiła, że
nie jest zachwycony naszą wizytą. Antoine poprosił
o rozmowę z panną Madeline z Filipin. Jemeńczyk
słabo znał angielski, ale Antoine mówi trochę po
arabsku. Dogadali się, lecz Jemeńczyk nie zgodził się
nas wpuścić. Zaczął już zamykać furtkę, gdy wysko-
czyłam z samochodu i zaczęłam płakać. Powiedzia-
łam, że Madeline jest moją siostrą, a ja dopiero co
przybyłam do Ar-Rijadu i pracuję u jednego z książąt.
Sądziłam, że to go wystraszy, lecz wyraz jego twarzy
wcale się nie zmienił. Pomachałam w jego kierunku
listem, otrzymanym niedawno z Filipin, i dodałam,
że nasza mama jest poważnie chora. Muszę porozma-
wiać przez chwilę z Madeline, żeby przekazać ostat-
nią wiadomość od umierającej mamy.
Modliłam się, aby Bóg nie pokarał mnie za te
wszystkie kłamstwa. Myślę, że mnie wysłuchał, gdyż
Jemeńczyk na dźwięk arabskiego słowa „matka" za-
czął się zastanawiać. Popatrzył na Antoine'a, potem
na mnie i kazał nam zaczekać. Zamknął bramę i usły-
szeliśmy klapanie jego sandałów, gdy wchodził do do-
mu. Wiedzieliśmy, że poszedł do Madeline i kazał so-
bie opisać siostrę. Spojrzałam na Antoine'a. Wygląda-
ło na to, że nasz plan się powiedzie...
Marci urwała, wspominając tamten dzień. Po chwi-
li podjęła swoją opowieść:
_ Madame, ten Jemeńczyk był okropny. Miał nie-
godziwy wyraz twarzy i nosił u pasa zakrzywiony nóż.
Niewiele brakowało, a oboje z Antoine'em wskoczyli-
byśmy do  samochodu i odjechali. Jednakże myśl
o mojej biednej przyjaciółce tchnęła we mnie odwagę.
Madeline mówiła, że willi i kobiet w niej zamiesz-
kujących pilnowało dwóch Jemeńczyków. Żadna słu-
żąca nie miała prawa oddalić się z miejsca pracy.
Przyjaciółka powiedziała mi, że młody Jemeńczyk
jest złym człowiekiem i nikogo by nie wpuścił, ale
sądziła, że może się nam udać ze starym. Ponieważ
cała rodzina spędzała wakacje w Europie, młody
Jemeńczyk  dostał  dwutygodniowy urlop  i wrócił
do  kraju,  by  tam  wziąć  ślub.   Stary Jemeńczyk
i ogrodnik z Pakistanu byli jedynymi mężczyznami
w domu.
Po jakimś czasie usłyszeliśmy wreszcie szuranie
butów. Stary wrócił. Furtka otwierała się powoli ze
zgrzytem. Zadrżałam, gdyż miałam wrażenie, że
przestępuję bramy piekła. Stary dał znak ręką, że
Antoine ma zaczekać na zewnątrz. Tylko mnie po-
zwolił wejść.
Wyobrażałam sobie strach, jaki odczuwała Marci.
- Nie bałaś się? Ja wezwałabym policję! - zawoła-
łam. Marci potrząsnęła głową.
- Policja w tym kraju nie pomaga Filipińczykom.
116
117

Zameldowano by o nas naszemu pracodawcy i zosta-
libyśmy uwięzieni lub deportowani. Tutejsza policja
jest dla silnych, nie dla słabych.
Wiedziałam, że tak jest. Filipińczycy byli o stopień
niżej od kobiet. Nawet ja, księżniczka, nie otrzymała-
bym pomocy ze strony policji, gdybym postąpiła
wbrew życzeniom męskich członków mojej rodziny.
Nie chciałam jednak myśleć w tej chwili o własnych
problemach. Byłam całkowicie pochłonięta opowia-
daniem Marci.
-  Mów dalej! Co takiego zdarzyło się wewnątrz?-!
ponagliłam ją. Widząc moje zainteresowanie, Marci
ożywiła się i w bardzo wyrazisty sposób, posługując
się mimiką, opisała swoje dalsze przeżycia.
-  Idąc powoli za Jemeńczykiem, rozglądałam się
dokoła. Dom chyba nigdy nie był malowany. Nie-
wielki budynek stojący obok nie miał drzwi, ich
funkcję pełnił stary, postrzępiony koc. Sądząc po ster-
cie brudnych  mat,  otwartych  puszek i  smrodzie,
prawdopodobnie było to mieszkanie starego Jemeń-
czyka. Przeszliśmy obok basenu, nie było w nim jed-
nak wody, tylko nieco cuchnącego szlamu na dnie.
W płytszej części spoczywały trzy małe szkieleciki,
które wyglądały na kości kociąt.
-  Kociąt? Boże! - krzyknęłam. Marci wiedziała,
jak kocham zwierzęta.
-  Tak. Myślę, że urodziły się w pustym basenie
i kotka nie mogła ich stamtąd wydobyć - odpowie-
działa.
Wzdrygnęłam się. Marci ciągnęła:
-  Była to duża willa, ale wyglądała tak samo nie-
118
chlujnie jak zewnętrzny mur. Farba złaziła, a burze
piaskowe nie dodały jej urody. W ogrodzie wszystkie
rośliny zwiędły z powodu braku wody. Widziałam
cztery czy pięć ptaków w klatkach pod dużym drze-
wem- Były chude, smutne i milczące.
Jemeńczyk krzyknął coś po arabsku do niewidocz-
nej osoby, a potem skinął ku mnie głową i wskazał na
wejście. Zawahałam się w przejściu, gdyż owionęło
mnie śmierdzące powietrze. Dygocząc ze strachu, za-
wołałam Madeline. Jemeńczyk zawrócił i poszedł do
siebie, zapewne podjąć przerwaną drzemkę.
Kiedy Madeline pojawiła się w długim, ciemnym
holu, po ostrym słońcu na zewnątrz z trudem ją doj-
rzałam. Gdy zobaczyła, że to naprawdę ja, zaczęła
biec. Rzuciłyśmy się sobie w objęcia i ze zdumieniem
stwierdziłam, że jest czysta i ładnie pachnie. Była
chudsza, niż kiedy ją widziałam ostatnio, ale żywa!
Ogarnęło mnie uczucie ulgi, gdyż obawiałam się, że
Marci mi powie, jak natknęła się na swą przyjaciółkę
na wpół żywą, leżącą na brudnej macie, i wydającą po-
lecenie, aby zabrano jej ciało do Manili.
-  I co dalej? - Moja chęć poznania końca opowie-
ści rosła. Głos Marci przeszedł w szept, jakby wspo-
mnienia stały się zbyt bolesne:
-  Po przywitaniu, pocałunkach i uściskach ruszy-
łyśmy z Madeline długim korytarzem. Trzymając
mnie za rękę, poprowadziła do małego pokoiku po
prawej stronie. Usadowiła mnie na kanapie, sama zaś
usiadła na podłodze, położyła głowę na moich kola-
nach i wybuchnęła płaczem. Gładziłam ją po włosach
i prosiłam, żeby wszystko opowiedziała. Gdy przesta-
119
ła płakać, opisała mi swoje życie od chwili, gdy opu-
ściła Manilę, a było to przed rokiem.
Na lotnisku spotkało ją dwóch jemeńskich służą.
cych. Trzymali tabliczkę z jej nazwiskiem napisanym
po angielsku. Poszła z nimi, gdyż nie miała wyboru
przeraził ją jednak ich dziki wygląd i bała się o swoje
życie, gdy szła z nimi przez miasto. Kiedy przybyła
na miejsce, była już noc. Nie paliły się żadne światła,
nie zauważyła więc brudu.
Rodzina pracodawcy odbywała właśnie pielgrzym-
kę do Mekki. Stara Arabka nie znająca angielskiego
wskazała Madeline pokój, który miała zajmować. Do-
stała do jedzenia ciasto, daktyle i gorącą herbatę. Wy-
chodząc, Arabka wręczyła jej kartkę, na której było
napisane, że o swoich obowiązkach zostanie poinfor-
mowana następnego dnia.
-  To musiała być babka - zauważyłam.
-  Możliwe, Madeline nie powiedziała mi tego. Gdy
światło dzienne ukazało jej nowy dom, biednej Made-
line ścisnęło się serce. Wzdrygnęła się na widok łóżka,
w którym spała, gdyż pościel była okropnie brudna.
Po szklance i talerzu z poprzedniego wieczoru łaziły
karaluchy. Znalazła łazienkę, jednakże prysznic był
zepsuty. Próbowała umyć się w zlewie, używając resz-
tek brudnego mydła. Błagała Boga, aby uciszył jej
przerażone serce. Wtedy do drzwi zapukała stara
Arabka i kazała jej iść ze sobą. Madeline poszła z nią
do kuchni, gdzie wręczono jej listę obowiązków. Prze-
czytała nagryzmoloną w pośpiechu notatkę, z której
wynikało, że ma pomagać kucharce oraz sprzątać
i opiekować się dziećmi. Stara kobieta gestami poleci-
120
ła jej przygotować sobie coś do zjedzenia. Po śniada-
niu Madeline zaczęła szorować brudne gary i patelnie.
W domu znajdowały się jeszcze trzy inne służące:
stara kucharka z Indii oraz dwie młode dziewczyny -
jedna ze Sri Lanki, a druga z Bangladeszu. Ta ze Sri
Lanki była bardzo ładna. Kucharka miała co najmniej
sZeśćdziesiąt lat, pozostałe dwie po dwadzieścia kilka.
Kucharka nie przejawiała ochoty do rozmowy
z kimkolwiek. Za dwa miesiące wracała do Indii i my-
ślała tylko o domu i rodzinie. Jedna z młodych służą-
cych również była milcząca i smutna, gdyż jej umowa
upływała dopiero za rok. Ładna dziewczyna ze Sri
Lanki niewiele robiła i spędzała głównie czas przed
lustrem. Dała Madeline do zrozumienia, że pan do-
mu darzy ją wielkim uczuciem. Miała nadzieję, że po
powrocie z Mekki kupi jej złoty naszyjnik. Madeline
była zdziwiona, gdy tamta kazała jej się obrócić
i obejrzała figurę. Następnie dotknęła jej bioder
i stwierdziła, że pan uzna ją chyba za zbyt kościstą,
ale może spodoba się któremuś z synów. Moja przyja-
ciółka nic z tego nie rozumiała.
Cztery dni później rodzina powróciła z Mekki
i Madeline zobaczyła, że jej pracodawcy pochodzą
z niskiej warstwy społecznej. Bogactwo nabyli przy-
padkiem, a ich wykształcenie ograniczało się do zna-
jomości Koranu, który zawsze interpretowali w wy-
godny dla siebie sposób.
Drugorzędna rola kobiet wyznaczona przez Koran
była przez pana domu utożsamiana z niewolnictwem.
Każdą kobietę niemuzułmankę traktowano jak pro-
stytutkę. Ojciec i obaj synowie podróżowali cztery ra-
121

zy w roku do Tajlandii, gdzie odwiedzali burdele
w Bangkoku, płacąc za usługi seksualne piękny^
młodym Tajlandkom. To, że niektóre ze wschodnich
kobiet sprzedawały swe ciało, utwierdziło ich w prze-
konaniu, że wszystkie kobiety poza muzułmankami
są do kupienia. Zatrudniając służącą, uważali, że bę.
dzie zaspokajać wszystkie ich kaprysy.
Od pani domu Madeline dowiedziała się, że została
zatrudniona,  aby  świadczyć  usługi  seksualne jej I
dwóm nastoletnim synom, Basalowi i Farisowi, co]
drugi dzień każdemu. Wiadomość ta wprawiła Made-
line w rozpacz. W dodatku ku zdziwieniu służącej ze
Sri Lanki pan domu uznał, że Madeline odpowiada
jego upodobaniom. Oświadczył synom, że mogą z nią
sypiać, ale dopiero po tym, jak zaspokoi jego.
Zaniemówiłam z przerażenia. Wiedziałam, co Mar-
ci mi teraz powie, i nie chciałam tego słyszeć.
-  Pierwszej nocy po powrocie zgwałcił Madeline -I
zaszlochała - i tak mu się spodobała, że potem gwał-
cił ją codziennie.
-  Dlaczego nie uciekła, nie szukała pomocy?
-  Próbowała. Błagała służące, żeby jej pomogły, ale
stara kucharka i brzydka służąca nie miały ochoty się
angażować i stracić wynagrodzenia, a ładna służąca
nienawidziła Madeline, gdyż uważała, że przez nią
pan nie kupił jej złotego naszyjnika.
-  Ja bym wyskoczyła oknem, uciekła! - zawołałam-
-  Próbowała uciekać wiele razy, ale za każdym ra-
zem ją łapano i domownicy otrzymali polecenie, żeby
jej pilnować. Kiedyś, gdy wszyscy spali, wspięła się
na dach i rzucała stamtąd na chodnik kartki z błaga-
122
jem o pomoc. Sąsiedzi znaleźli te kartki i oddali Je-
meńczykom. Została wychłostana!
_ A co się stało po tym, jak ją znalazłaś?
_ próbowałam wielu rzeczy. Dzwoniłam do naszej
ambasady w Dżuddzie. Powiedziano mi, że otrzymu-
ją bardzo dużo podobnych skarg, ale niewiele mogą
zdziałać. Pieniądze przysyłane przez naszych ludzi
z zagranicy wiele w moim kraju znaczą i nasz rząd nie
chce powodować zadrażnień z rządem saudyjskim,
składając oficjalne zażalenia.
Antoine konsultował się ze znajomymi szoferami,
czy należy powiadomić policję, ale odradzili mu, wy-
jaśniając, że policja uwierzy w każdą historię opowie-
dzianą przez saudyjskiego pracodawcę i Madeline
może znaleźć się w jeszcze gorszej sytuacji.
-  Marci! Cóż może być gorszego? - krzyknęłam.
-  Nic, pani. Nie wiedziałam, co robić. Napisałam
do mamy Madeline o sytuacji córki, a ona udała się
do agencji w Manili, odprawiono ją jednak z kwit-
kiem. Próbowała szukać pomocy u burmistrza nasze-
go miasta, ale on również nic nie mógł zrobić. Nikt
nie chciał się w to mieszać.
-  Gdzie jest teraz Madeline?
-  Otrzymałam od niej list miesiąc temu. Dzięki Bogu,
została odesłana do swojego kraju, gdy upłynął jej dwu-
letni kontrakt. Na jej miejsce przyjechały dwie nowe Fi-
lipinki, jeszcze młodsze od niej. Czy może pani uwie-
rzyć, że Madeline jest na mnie zła? Uważa, że opuściłam
ją, nie próbując pomóc. A ja naprawdę zrobiłam wszyst-
ko, co mogłam. Napisałam do niej list, w którym opisa-
łam moje poczynania, ale nie otrzymałam odpowiedzi...
123

Nie mogłam powiedzieć ani słowa w obronie moich
rodaków. Patrzyłam na Marci w milczeniu. Widzia-
łam, jak bardzo jest przygnębiona z powodu swojej
przyjaciółki. Ja sama czułam się przybita po usłysze-
niu tego wszystkiego. Wstydziłam się za mych roda-
ków i nie odczuwałam już wyższości wobec tej młodej
dziewczyny, która mi podlegała. Przytłoczona wyrzu-
tami sumienia, oddaliłam Marci ruchem ręki i zanu-
rzyłam twarz w poduszce. Przez wiele dni byłam cii
cha i milcząca. Rozmyślałam o tysiącach udręczo-
nych kobiet, cudzoziemek i Saudyjek, żyjących na
ziemi, która była moją ojczyzną.
Ileż jest tu takich Madeline usiłujących znaleźć
opiekę, a znajdujących jedynie bezdusznych urzędni-
ków? Mężczyźni z kraju Marci byli niewiele lepsi od
Saudyjczyków, gdyż unikali osobistego angażowania
się w problemy swoich rodaczek.
Kiedy ocknęłam się z letargu, zaczęłam wypytywać
przyjaciółki, próbując zbadać, jaki jest los żeńskiej
służby. W swych uporczywych poszukiwaniach otrzy-
małam z pierwszej ręki mnóstwo informacji o niewy-
obrażalnych wręcz aktach zła i przemocy popełnia-
nych przez mężczyzn mojego kraju na kobietach róż-
nych nacji.
Słyszałam o dziewczynie z Indii, Shakuntale, którą
rodzina sprzedała za 600 riali, czyli 170 USD. W dzień
pracowała, a w nocy wykorzystywano ją w taki sam
sposób jak Madeline. Jednakże Shakuntale została ku-
piona, była więc własnością swych dręczycieli.
Słuchałam w przerażeniu, jak jedna z saudyjskich
pań domu, śmiejąc się, mówiła o swej tajlandzkiej
124
służącej? która została zgwałcona przez jej syna.
Oświadczyła, że młodzi mężczyźni potrzebują seksu,
a matkom zaś jest obojętne, z kim idą do łóżka.
ChłoPcy w oczach swoich matek są królami.
Świadoma już szerzącego się wokół mnie zła, zapyta-
łam Alego, dlaczego on i ojciec wyjeżdżają do Tajlandii
i Filipin trzy razy w roku. Skrzyczał mnie, mówiąc, że
to nie moja sprawa. Ale ja już znałam odpowiedź, gdyż
wielu braci i ojców moich przyjaciółek również odwie-
dzało kraje, które sprzedają swe kobiety i młodziutkie
dziewczęta każdemu, kto ma pieniądze.
Stwierdziłam, że bardzo mało wiem o mężczyznach
i ich seksualnych apetytach. Ale wkrótce odkryłam,
co kryje się za fasadą naszego życia, i zrozumiałam
niewykonalność zadania, przed którym stanęły sau-
dyjskie kobiety. Równość między płciami jest nie-
osiągalna, gdyż ta groteskowa infekcja absolutnego
prymatu zagnieździła się w spermie wszystkich męż-
czyzn i przechodzi z pokolenia na pokolenie - groźna
i nieuleczalna choroba, której nosicielem jest mężczy-
zna, a ofiarą kobieta.
Władza nad mym ciałem i duszą wkrótce przejdzie
z ojca na obcego człowieka, którego będę nazywać
mężem, gdyż ojciec poinformował mnie, że w trzy
miesiące po szesnastych urodzinach wstąpię w związ-
ki małżeńskie. Zostało mi już tylko sześć krótkich
miesięcy, żeby znaleźć jakieś wybawienie. Nic jednak
nie wymyśliłam. Czekałam mego przeznaczenia jak
bezradny owad, który znalazł się w sieci.
Huda
Był 12 stycznia 1972 roku, dziesiąta wieczór; moje
dziewięć sióstr i ja słuchałyśmy przepowiedni Hudy
dotyczącej przyszłości Sary. Od czasu swego drama-
tycznego małżeństwa i rozwodu Sara zajęła się astro-
logią i była przekonana, że Księżyc i gwiazdy zadecy-
dują o jej dalszym życiu. Huda od wczesnego dzieciń-
stwa opowiadała nam o czarnej magii, skupiając na
sobie uwagę wszystkich i stanowiąc rozrywkę w na-
szym monotonnym życiu.
Wszyscy wiedzieliśmy, że Huda w  1899 rokuj
w wieku ośmiu lat, oddaliła się od swojej matki wyko-
pującej bulwy yamów na kolację dla rodziny i została
schwytana przez arabskiego handlarza niewolników.
Opowiadała nam o tym bardzo wiele razy.
Za każdym razem odgrywała niesłychanie żywo
własne porwanie. Najpierw kucała przy kanapie
i śpiewała cicho, symulując kopanie w ziemi. Nagle
gwałtownym ruchem porywała z kanapy pokrycie na
poduszkę, zarzucała je sobie od tyłu na głowę
126
i udawała, że kopie wyimaginowanych prześladow-
ców. Jęczała, rzucała się na podłogę i wzywała matkę,
^reszcie wskakiwała na stolik do kawy i wyglądała
przez okna salonu, opisując nam błękitne wody Mo-
rza Czerwonego, po którym płynął statek wiozący ją
z Sudanu ku pustyniom Arabii.
W chwilę potem walczyła z wyimaginowanymi zło-
dziejami, którzy chcieli jej ukraść skąpe racje żywno-
ści. Porywała brzoskwinię lub gruszkę z tacy z owoca-
mi i chciwie pakowała ją do ust. Następnie maszero-
wała uroczyście wokół pokoju z rękami z tyłu, modląc
się do Allaha o uwolnienie, gdy prowadzono ją na
targ niewolników.
Sprzedano ją za strzelbę członkowi klanu Raszydy-
tów z Ar-Rijadu. Kulała, gdy w czasie burzy piasko-
wej prowadzono ją do fortecy Mismak, gdzie stacjo-
nował klan Raszydytów.
Pokładałyśmy się ze śmiechu, gdy odgrywała, bie-
gając od jednego mebla do drugiego, ucieczkę przed
kulami naszego krewniaka, Abd al-Azizą, i jego sześć-
dziesięciu ludzi, kiedy zaatakowali fortecę i pokonali
Raszydytów, odzyskując kraj dla klanu Sa'udów. Gru-
ba Huda usiłowała ukryć się, gdy pustynni wojowni-
cy wyrzynali swych wrogów. Opowiadała nam, jak
mój dziad ją wyratował, i kończyła przedstawienie,
ściągając jedną z nas na podłogę, całując ją i mówiąc,
że całuje naszego dziada, dziękując mu za ratunek.
I tak Huda nastała do mojej rodziny.
Gdy dorastałyśmy, odwracała naszą uwagę od przy-
krych wydarzeń, usiłując nas zauroczyć swoimi czara-
mi- Mama traktowała to z uśmiechem, ale kiedy któ-
127
rejś nocy obudziłam się, krzycząc ze strachu, zabroni-
ła Hudzie opowiadania o czarach młodszym dzie-
ciom. Teraz jednak, gdy mamy już nie było wśród
nas, Huda powróciła do starych praktyk.
Przyglądałyśmy się jak urzeczone Hudzie, gdy
oglądała linie przecinające dłoń Sary. Jej oczy mówi-
ły, że widzi całe przyszłe życie mojej siostry.
Sara nie przejęła się zbytnio, gdy Huda oznajmiła
że nie uda jej się zrealizować planów życiowych. Ja
jednak pragnęłam, aby siostra zaznała szczęścia, toteż
wszystkie te przepowiednie zirytowały mnie i usiło-
wałam je potraktować jak brednie. Huda nadal przy-
glądała się dłoni Sary. Podrapała się w podbródek
i mruknęła:
- Hmm... widzę, że niedługo wyjdziesz za mąż.
Sara wstrzymała oddech i wyrwała rękę. Koszmar
kolejnego małżeństwa nie był tym, czego oczekiwała.
Huda roześmiała się i poradziła Sarze, by nie ucie-
kała od swego przeznaczenia. Dodała też, że znajdzie
szczęście w swym małżeństwie i urodzi sześcioro
dzieci, które przyniosą jej wiele radości.
Sara zmarszczyła brwi i wzruszyła ramionami. Nie
miała przecież wpływu na to, co się stanie. Spojrzała
na mnie z uśmiechem i poprosiła, by Huda odczytała
z mojej dłoni, jakich to nieobliczalnych czynów do-
kona jej młodsza siostra. Jeśli potrafi to przewidzieć,
wtedy ona, Sara, uwierzy we wszystkie jej proroctwa.
Wszystkie moje siostry wybuchnęły śmiechem, ale
ich spojrzenia świadczyły, że kochają swoją najmłod-
szą siostrzyczkę, która tylekroć wystawiała na próbę
ich cierpliwość.
128
podniosłam głowę z dumą, której wcale nie odczu-
łam, i niechętnie usiadłam przed Hudą. Podałam
jej dłoń i zażądałam nieprzyjemnym, rozkazującym
tonem, żeby powiedziała, co się wydarzy od dzisiaj za
rok.
Huda zignorowała mój niegrzeczny ton i uważnie
obejrzała linie przecinające dłoń. Po chwili potrząs-
nęła głową, mruknęła coś do siebie i jęknęła głośno.
Wreszcie utkwiła spojrzenie w mojej twarzy i ponu-
rym głosem poinformowała mnie o zbliżającym się
małżeństwie. Znajdę w nim gorycz i szczęście. Moje
poczynania przyniosą rodzinie zarówno dobro, jak
i zło. Będę obiektem głębokiej miłości i nienawiści,
istotą niezrozumiałą dla tych, którzy mnie kochają.
Powiedziawszy to, wzniosła ręce w powietrze, bła-
gając Allaha, by chronił mnie przed samą sobą. Po-
tem objęła mnie za szyję i zaczęła zawodzić dzikim,
cienkim głosem.
Nura zerwała się i wyzwoliła mnie z jej uścisku.
Kiedy ją wyprowadzała z pokoju, Huda wciąż mam-
rotała pod nosem modlitwy do Allaha, aby chronił
córkę jej ukochanej Fadili.
Przepowiednia wstrząsnęła mną. Zaczęłam szlo-
chać histerycznie, bo przypomniałam sobie, jak Huda
przechwalała się kiedyś, że jej mama była czarownicą,
a ona, Huda, wyssała tę moc wraz z jej mlekiem. Po-
myślałam, że musi to być prawdą, bo przecież tylko
czarownica może rozpoznać zło w człowieku.
Tahani, jedna z mych starszych sióstr, kazała mi za-
milknąć, uważała to bowiem tylko za głupią zabawę
i nie widziała powodów do histerii. Sara otarła mi łzy
129
i próbując rozładować atmosferę, stwierdziła, że rn0]-
rozpacz podyktowana jest świadomością, iż nigdy nie
sprostam dzikim przepowiedniom Hudy. Reszta mo-
ich sióstr podchwyciła jej myśl i zaczęła żartować
wspominając moje niektóre wybryki.  Szczególnie
upodobały sobie jeden i zaczęły o nim opowiadać po-
raz kolejny.
Poprosiłam wtedy jedną z moich przyjaciółek, aby
zadzwoniła do Alego, udając, że jest pod jego wraże-
niem. Godzinami słuchałyśmy, jak nasz brat wygadu-
je bzdury do słuchawki telefonicznej i układa plan
spotkania z jej kierowcą za pobliską willą w budowie.
Dziewczyna przekonała Alego, że powinien przyjść
na to spotkanie z malutkim koźlęciem na smyczy, że-
by szofer mógł go zidentyfikować. Powiedziała mu, że
rodzice wyjechali i ma udać się z kierowcą do jej do-
mu.
Willę budowano po drugiej stronie domu mojej
przyjaciółki, więc moje siostry i ja przybyłyśmy do'
niej i zajęłyśmy punkt obserwacyjny na balkonie jej
sypialni. Płakałyśmy ze śmiechu, przyglądając się, jak
Ali czeka wiele godzin, trzymając koźlę i rozglądając
się pilnie za szoferem. Ku naszej uciesze dziewczynie
udało się namówić go na identyczne spotkanie aż trzy
razy! Chcąc ją spotkać za wszelką cenę, zupełnie zgłu-
piał. Myślę, że zasłanianie twarzy może czasami przy-
nieść korzyści drugiej stronie!
Dzięki żartom sióstr udało mi się wymazać z pa-
mięci proroctwa Hudy. Przecież miała już ponad
osiemdziesiąt lat, mogło więc dać o sobie znać starcze
zdziecinnienie.
130
Jednakże powtórnie poczułam niepokój, gdy ojciec
komunikował nam, że znalazł dla mnie odpowied-
niego męża. Ze ściśniętym sercem pomyślałam, że oto
sprawdza się pierwsza z przepowiedni. Ogarnięta
przerażeniem, zapomniałam nawet spytać o imię me-
go przyszłego męża i wybiegłam z pokoju na oślep.
Leżałam potem, nie mogąc zasnąć przez większość
nocy, i rozmyślałam o proroctwach Hudy. Po raz
pierwszy zaczęłam się bać przyszłości.
Następnego ranka Nura znów nas odwiedziła i po-
wiadomiła mnie, że mam poślubić Karima, jednego
z królewskich kuzynów. Jako dziecko bawiłam się
z jego siostrą i pamiętałam, że nie mówiła o nim ni-
czego dobrego. Narzekała, że lubi się szarogęsić. Te-
raz miał dwadzieścia osiem lat, a ja miałam zostać je-
go pierwszą żoną. Nura widziała jego zdjęcie i stwier-
dziła, że jest niezwykle przystojny. Ponadto ukończył
w Londynie studia prawnicze i tym się różnił od resz-
ty królewskich kuzynów, że miał prawdziwą pozycję
w świecie biznesu. Ostatnio otworzył własną firmę
prawniczą w Ar-Rijadzie. Moja starsza siostra dodała,
że mam dużo szczęścia, gdyż Karim powiedział ojcu,
iż chce, abym przed zamążpójściem zdobyła wy-
kształcenie. Nie zamierza brać za żonę kobiety, z któ-
rą nie mógłby prowadzić dyskusji intelektualnych.
Nie byłam zachwycona tak protekcjonalnym sto-
sunkiem, więc zrobiłam do siostry brzydką minę, na-
ciągnęłam kołdrę na głowę i wrzasnęłam, że to nie ja
mam szczęście, lecz mój przyszły mąż!
Po jej wyjściu zadzwoniłam do siostry Karima i po-
wiedziałam jej, żeby doradziła bratu, aby ponownie
131

rozważył swoje zamiary względem mojej osoby. Zagro;
ziłam, że gdy mnie poślubi, nie będzie mógł ożenić się
z innymi kobietami, gdyż przy pierwszej nadarzającej
się okazji wytruję wszystkie żony. A poza tym, doda-
łam, ojciec miał problemy ze znalezieniem mi męża
gdyż miałam wypadek w szkolnym laboratorium. Kie-
dy siostra Karima spytała, co mi się stało, odpo-
wiedziałam, że upuściłam niechcący butelkę z kwasem
i w efekcie mam okropne blizny na twarzy. Miałam do-
brą zabawę, gdy spiesznie odwiesiła słuchawkę i po-
biegła do brata z zasłyszanymi informacjami.
Jeszcze tego wieczoru wpadł do domu rozwścieczo-
ny ojciec z dwoma ciotkami Karima. Musiałam stać
spokojnie, a one oglądały mnie dokładnie, szukając
jakichkolwiek okaleczeń. Byłam tak zła z powodu tej
inspekcji, że kazałam im obejrzeć zęby, jeśli się nie
boją. Nachyliłam się do nich i zaczęłam warczeć, jak-
bym chciała je ugryźć. Spoglądając z niesmakiem
przez ramię, wyszły z pokoju, a ja rżałam jak koń
i podnosiłam nogi podeszwami do góry w ich stronę,
co jest straszliwą obrazą w świecie arabskim.
Ojciec stał i przyglądał mi się przez chwilę. Widać
było, że zmaga się ze sprzecznymi uczuciami, ale
w końcu ku mojemu niewysłowionemu zdumieniu
potrząsnął głową i zaczął się śmiać. Nie zbił mnie
i nie skrzyczał. Po chwili ja również zaczęłam skręcać
się w konwulsjach śmiechu. Sara i Ali zaciekawieni
przyszli do pokoju i stali z pytającymi uśmiechami na
twarzach.
Ojciec opadł na kanapę i wytarł łzy brzegiem swej
soby. Spojrzał na mnie i rzekł:
132
_ Sułtano, czy widziałaś ich twarze, gdy usiłowałaś
je ugryźć?! Dziecko, jesteś doprawdy niezwykłym
stworzeniem. Sam nie wiem, czy kuzynowi Karimo-
^i należy współczuć, czy zazdrościć. - Wydmuchał
nos. - Jedno jest pewne: życie z tobą nie będzie nud-
ne.
Pod wpływem  impulsu usiadłam  na podłodze
i oparłam się o jego kolana. Ojciec uścisnął mnie za
ramiona i spojrzał z uśmiechem na swą zabawną cór-
kę, a ja pragnęłam, aby ta chwila trwała wiecznie. Ko-
rzystając z okazji, spytałam go, czy mogłabym spo-
tkać Karima przed ślubem.
Ojciec odwrócił się i popatrzył na Sarę; coś w wyra-
zie jej twarzy wzruszyło go. Poklepał miejsce obok
siebie i poprosił, by usiadła. Siedzieliśmy w milcze-
niu, po raz pierwszy czując łączące nas więzy.
Ali, zdumiony uwagą ofiarowaną przez ojca istotom
rodzaju żeńskiego, oparł się o framugę z szeroko
otwartymi oczyma; wyglądał jak zamieniony w słup
soli.

Karim
Ku ogromnemu zdumieniu ojca i memu gorzkiemu
rozczarowaniu rodzina Karima nie zerwała zaręczyn.
Mój przyszły mąż wraz ze swym ojcem przybył
wkrótce do biura mojego ojca i poprosił o pozwolenie
poznania mnie, oczywiście w obecności osób towa-
rzyszących. Słyszał od swych krewnych o moim nie-
ortodoksyjnym zachowaniu i chciał sprawdzić, czy
jestem zupełnie szalona, czy też po prostu żywego
usposobienia.
Ojciec nie odpowiedział na moją wcześniejszą proś-
bę spotkania Karima przed ślubem, ale prośba wyra-
żona przez rodzinę męża to coś zupełnie innego. Po
omówieniu wszystkiego z kilkoma ciotkami i Nurą,
udzielił przyzwolenia.
Oszalała z radości tańczyłam po pokoju, gdy ojciec
przyniósł tę wieść do domu. Miałam spotkać mojego
przyszłego męża jeszcze przed ślubem! Byłyśmy nie-
bywale podniecone, gdyż coś takiego nie zdarzało się
w naszym społeczeństwie.
134
Rodzice Karima, mój ojciec i Nura ustalili, że Ka-
rim odwiedzi nas wraz ze swą matką za dwa tygodnie
w porze podwieczorku. Spotkamy się z nimi w obec-
ności Nury, Sary i dwu naszych ciotek.
Na horyzoncie pojawiła się możliwość kontrolowa-
nia własnego życia, a wraz z nią zawitała nadzieja,
która jeszcze wczoraj nie miała dostępu nawet do naj-
śmielszych wyobrażeń. Byłam niezwykle podniecona
i zastanawiałam się, czy Karim mi się spodoba. I na-
gle uderzyła mnie nowa i niemiła myśl: a może to ja
się nie spodobam Karimowi?! Och, jakże chciałam
być tak piękna jak Sara!
Stawałam przed lustrem i godzinami przyglądałam
się sobie, przeklinając swoją drobną budowę i krótkie
niesforne loki. Nos wydawał się zbyt mały w stosun-
ku do twarzy, a oczy pozbawione blasku. Może jednak
byłoby lepiej ukryć się za welonem aż do nocy po-
ślubnej?
Sara zaśmiewała się z moich obaw i próbowała
mnie uspokoić; mówiła, że mężczyźni uwielbiają
drobne kobietki, zwłaszcza z małymi zadartymi nos-
kami i śmiejącymi się oczyma. Nura, której opinię
każdy poważał, powiedziała, że wszystkie kobiety
w naszej rodzinie uważają mnie za ładną.
Przepełniona pragnieniem podobania się Karimo-
wi, oświadczyłam ojcu, że nie mam się w co ubrać.
My, saudyjskie kobiety, dla wszystkich obcych osło-
nięte welonem i abają, zrzucamy jednak nasze czarne
wierzchnie ubrania, wchodząc do własnego domu lub
do przyjaciółki. Ponieważ nie mamy okazji wprawiać
w podziw mężczyzn innych niż własnego męża, usiłu-
135
jemy olśnić naszymi strojami inne kobiety. Na pro-
szonym podwieczorku Saudyjka zjawia się ubrana
w koronki i satynę, przyozdobiona brylantami i rubi-
nami.
Wiele moich cudzoziemskich przyjaciółek okazy,
wało zdumienie na widok obfitej ilości biżuterii i ele-
ganckiej odzieży ukrytej pod zgrzebną abają. My, ko-
biety w czerni, poświęcamy więcej czasu i wysiłku na
dobór garderoby niż zachodnie kobiety, które mogą
swobodnie paradować w modnych ubraniach.
Ojciec okazał zainteresowanie moimi planami mał-
żeńskimi i łatwo uległ prośbom. Nura i jej mąż zabra-
li mnie do Londynu na trzydniowe zakupy u Harrod-
sa. Z dumą opowiadałam sprzedawczyniom, że w przy-
szłym tygodniu mam spotkać narzeczonego, lecz mo-
je pełne dumy wyznanie wcale nie wywołało z ich
strony zdziwienia ani nabożnego zachwytu. Czułam
się zawiedziona. Ci, którzy są wolni, nie potrafią zro-
zumieć wartości drobnych zwycięstw tych, którzy
tkwią w pętach.
W Londynie Nura załatwiła mi pobyt w salonie
piękności i kartę kolorów garderoby. Powiedziano mi,
że szmaragdowa zieleń jest moim kolorem, nabyłam
więc siedemnaście zestawów tej barwy. Moje niesforne
włosy zostały ściągnięte do tyłu w gładki węzeł i z roz-
koszą przyglądałam się eleganckiej nieznajomej, któ-
rej odbicie widoczne było w szybach wystawowych,
gdy przemierzałam handlowe ulice Londynu.
W dniu przyjęcia Sara i Marci pomogły mi się
ubrać. Przeklinałam niemożność skopiowania mod-
nej fryzury z Londynu. I nagle w drzwiach sypialni
ukazała się Huda. „Strzeż się! - krzyknęła, a jej oczy
zamieniły się w szparki - najpierw zaznasz szczęścia,
ale potem nadejdzie nieszczęście." Rzuciłam w nią
szczotką do włosów i wrzasnęłam, żeby nie psuła mi
mego uroczystego dnia głupim gadaniem. Sara
uszczypnęła mnie w ucho i powiedziała, że powin-
nam się wstydzić; Huda jest tylko starą kobietą. Ale
ja wcale nie czułam wyrzutów sumienia. Powiedzia-
łam o tym Sarze, a ona odparła, że ja w ogóle nie mam
sumienia. Dąsałyśmy się na siebie do chwili, aż roz-
legł się dzwonek u bramy; wtedy uściskała mnie
i stwierdziła, że wyglądam uroczo w szmaragdowej
sukni.
Miałam za chwilę ujrzeć swego przyszłego męża!
Moje serce waliło jak oszalałe. Zarumieniłam się, czu-
jąc na sobie spojrzenia wszystkich zebranych w poko-
ju osób. Och, jakże pragnęłam powrotu do bezpiecz-
nych lat dziecinnych!
Wszystkie te emocje okazały się niepotrzebne. Ka-
rim był nie tylko najprzystojniejszym mężczyzną, ja-
kiego kiedykolwiek widziałam; jego zmysłowe spoj-
rzenia pieściły każdy mój ruch i sprawiły, że czułam
się jak najrozkoszniejsza istota na ziemi. W ciągu kil-
ku pełnych napięcia chwil, gdy byliśmy sobie przed-
stawiani, nabrałam przekonania, że nigdy nie zerwie
naszych zaręczyn. Odkryłam też w sobie talent naj-
bardziej przydatny kobietom, które muszą manipulo-
wać, by osiągnąć swój cel: byłam urodzoną uwodzi-
cielką. Spoglądałam na Karima spod przymrużonych
Powiek i wyobrażałam sobie, że jest tylko jednym
spośród wielu starających się o mnie.
136
137
Matka Karima przyglądała mi się z widocznym nie-
zadowoleniem - wyraźnie nie podobało się jej moje
zachowanie. Sara, Nura i ciotki również wymieniały
zbolałe spojrzenia. Mój przyszły mąż jednak patrzył
na mnie jak zahipnotyzowany, nic więc innego się nie
liczyło.
Zanim wyszli, Karim spytał, czy może do mnie za-
dzwonić któregoś dnia, aby omówić plany weselne.
Zgorszyłam ciotki, udzielając mu przyzwolenia bez
uprzedniego zapytania ich o zgodę.
- Oczywiście - odparłam. - Dowolnego dnia po
dziewiątej wieczorem.
Gdy żegnał się ze mną, posłałam mu uśmiech pełen
obietnic. Nura, Sara i ciotki wypomniały mi każdą
popełnioną tego wieczoru gafę. Oświadczyły, że mat-
ka Karima z całą pewnością będzie nalegać na odwo-
łanie ślubu, gdyż moje zachowanie było zbyt prowo-
kacyjne. Odparłam im na to, że są po prostu zazdros-
ne, same bowiem nie miały okazji poznać swych mę-
żów przed ślubem. Pokazałam ciotkom język i oznaj-
miłam, że są zbyt stare, by zrozumieć bicie młodego
serca, po czym wyszłam z pokoju, pozostawiając je
z szeroko otwartymi oczyma, osłupiałe z powodu mo-
jej bezczelności. Potem zamknęłam się w łazience
i zaczęłam śpiewać co sił w płucach moją ulubioną li-
bańską balladę miłosną.
Gdyby Karim mi się nie podobał, z pewnością za-
troszczyłabym się o to, żeby go do siebie zniechęcić.
Ale ponieważ mi się podobał, chciałam, żeby się we
mnie zakochał. Moje poczynania były dobrze prze-
myślane: jeśliby był odrażający, lecz nie dążył do od-
138
wołania zaręczyn, bekałabym przy jedzeniu prosto
w twarz jego matce i rozlałabym jej gorącą herbatę na
kolana. A gdyby wciąż jeszcze nie byli przekonani,
cZy warto zerwać zaręczyny, być może puściłabym ga-
zy. Szczęśliwie dla obojga uroda i charakter Karima
przypadły mi do gustu, nie musiałam więc manifesto-
wać swojej niechęci. Odczuwałam ogromną radość, że
nie muszę poślubiać starego, zużytego człowieka. By-
łam przekonana, że w naszym związku miłość znaj-
dzie odpowiedni grunt.
Piastując te miłe myśli, podarowałam Marci sześć
ładnych strojów z mojej kolekcji i oświadczyłam, że
poproszę ojca, by pozwolił jej odejść wraz ze mną do
mojego nowego domu.
Karim zatelefonował do mnie jeszcze tego samego
wieczoru. Mocno rozbawiony powiedział mi, że jego
matka jest przeciwna małżeństwu. Trzęsła się ze złości
z powodu mojego zachowania i przepowiedziała, że
ten związek przyniesie mu tylko ból, a także nieszczę-
ście dla całej rodziny. Doradziłam mu wobec tego, by
rozważył radę matki, lecz Karim odpowiedział, że je-
stem dziewczyną jego marzeń: królewskiego pocho-
dzenia, błyskotliwa i żywego usposobienia. Oświad-
czył, że nie mógłby poślubić kobiet wybranych przez
jego matkę, które siedzą nieruchomo jak posągi i będą
odgadywać każde jego życzenie; nudziłby się z nimi.
Podobały mu się odważne kobiety. Dodał zmysłowym
szeptem, że uszczęśliwiłam jego oczy.
Potem poruszył dość zaskakujący temat - zapytał,
czy byłam poddana obrzezaniu. Odparłam, że spytam
o to ojca, ale on ostrzegł mnie, bym tego nie czyniła.
139
- Nie, nie pytaj. Jeśli nie wiesz, to znaczy, że nie
byłaś - powiedział. Ja jednak wspomniałam o tym
przy obiedzie. Ponieważ był to dzień, który ojciec
spędzał ze swą trzecią żoną, Ali zajmował miejsce pa.
na domu. Skonsternowany moim pytaniem, postawił
z hukiem szklankę na stole i spojrzał na Sarę. Zajęta
jedzeniem, nie dostrzegłam niepokoju w oczach
sióstr. Dopiero po chwili zorientowałam się, że wszys-
cy patrzą na mnie wyczekująco.
Mój brat, uważając się za głowę rodziny, walnął pię-
ścią w stół i zapytał, gdzie usłyszałam to słowo. Przy-
pomniawszy sobie ostrzeżenie Karima, odparłam, że
użyła go któraś ze służących.
Wtedy Ali polecił Sarze, aby sprowadziła Nurę,
która miała porozmawiać z „tym dzieckiem".
Po śmierci mamy Nura, jako najstarsza z sióstr, by-
ła odpowiedzialna za uświadamianie młodszego ro-
dzeństwa. Przybyła do willi już przed dziesiątą i uda-
ła się prosto do mego pokoju. Usiadła na brzegu łóżka
i zapytała mnie łagodnie, co wiem o stosunkach mię-
dzy kobietą a mężczyzną. Odparłam, że wszystko, co
można na ten temat wiedzieć. Siostra uśmiechnęła się.
- Obawiam się, że język jest twoim panem, sio-
strzyczko. Może jednak nie wiesz wszystkiego.
Ale ja o samym akcie seksualnym wiedziałam na-
prawdę dużo.
W Arabii Saudyjskiej, tak jak i w innych krajach
arabskich, seks jest tematem tabu. W rezultacie ko-
biety rozmawiają głównie o tym. Seks, mężczyźni
i dzieci to główne tematy rozmów w czasie kobiecych
spotkań.
140
W moim kraju istnieje niewiele sposobów, żeby za-
bawiać kobiety. Jedyną rozrywką jest spotykanie się u sie-
bie nawzajem. Kobiece przyjęcia odbywają się co-
dziennie z wyjątkiem piątków, który jest naszym
świętym dniem. Zbieramy się, pijemy kawę, herbatę,
jemy słodycze i plotkujemy. Gdy tylko dziewczyna
przywdziewa welon, zaczyna brać w tych zebraniach
udział.
Z zafascynowaniem słuchałam opowiadań młodych
mężatek o nocy poślubnej. Nie szczędzono żadnego
szczegółu. Niektóre z młodych kobiet szokowały nas
oświadczeniem, że seks sprawia im przyjemność. Inne
twierdziły, że udawały przyjemność, aby powstrzymać
męża przed wzięciem kolejnej żony. Były też i takie,
które nie znosiły seksu; z zamkniętymi oczyma, ze
wstrętem i strachem wypełniały obowiązki małżeń-
skie. Była też grupka kobiet, które nie wypowiadały się
na ten temat. Należały do niej te, z którymi mężczyźni
obeszli się w sposób okrutny, podobnie jak z Sarą.
Nura pojąwszy, że wiem, czego należy się spodzie-
wać, dodała tylko, że moim obowiązkiem jako żony
jest być dostępną dla Karima, kiedy tylko zechce, nie
bacząc na własne odczucia w danym momencie.
Oświadczyłam, że będę robić to, co będę chciała,
i Karim nie zmusi mnie do niczego. Nura potrząsnę-
ła głową. Ani Karim, ani żaden inny mężczyzna nie
zniesie odmowy. Łoże małżeńskie to jego prawo. Od-
powiedziałam na to, że Karim jest inny. Nigdy nie
użyje siły. Nura jednak stwierdziła, że mężczyźni nie
są wyrozumiali w takich sprawach. Nie powinnam na
to liczyć, gdyż czeka mnie gorzkie rozczarowanie.
141
Aby zmienić temat, spytałam siostrę o obrzezanie
Załamującym się głosem Nura powiedziała mi, że zo-
stała obrzezana w wieku czternastu lat. Rytuał został
dopełniony na trzech kolejnych siostrach. Sześć po-
zostałych uniknęło tego barbarzyńskiego obrządku
dzięki interwencji zachodniego lekarza, który rozma-
wiając z ojcem przez wiele godzin, przekonał go, by
zaniechał poddawania córek owemu zabiegowi. Nura
oświadczyła, że powinnam dziękować za to Bogu.
Widziałam, że jest bliska łez, więc zapytałam
o przyczynę i usłyszałam, jak okrutnie ją potraktowa-
no.
Od wielu pokoleń kobiety w naszej rodzinie były
poddawane obrzezaniu. Nasza mama, jak większość
kobiet saudyjskich, została obrzezana na krótko
przed ślubem. Gdy Nura stała się kobietą, mama, po-
słuszna tradycji, przygotowała ceremonię.
Młodociana Nura była honorowym gościem wyda-
nego z tej okazji przyjęcia. Tuż przed ceremonią ma-
ma poinformowała córkę, że starsze kobiety muszą
dopełnić na niej pewnego obrządku, i ma w tym cza-
sie spokojnie leżeć. Jedna z kobiet biła w bęben, dru-
ga zaczęła śpiewać. Zebrały się wokół wystraszonego
dziecka. Nura została obnażona od pasa w dół. Cztery
kobiety przytrzymywały ją na prześcieradle rozpo-
startym na ziemi. Najstarsza z nich uniosła dłoń
w powietrze; Nura z przerażeniem dostrzegła coś
w rodzaju brzytwy w jej ręku. Głośno krzyknęła. Za-
raz potem poczuła okropny ból w okolicy genitaliów.
Kobiety uniosły oszołomioną dziewczynkę w powie-
trze i pogratulowały jej pełnoletności. Przerażona zo-
142
bacZyła, że leje się z niej krew, ale zaraz zaniesiono ją
do namiotu i opatrzono.
Wszystko zagoiło się szybko, jednakże podczas no-
cy poślubnej Nura cierpiała straszliwie i znów dosta-
ła krwotoku. Ponieważ sytuacja powtarzała się, seks
zaczął ją przerażać. Wreszcie zaszła w ciążę, a zachod-
ni lekarz, który ją obejrzał, był wstrząśnięty wido-
kiem blizn. Stwierdził, że jej całe zewnętrzne narządy
rodne zostały usunięte i stosunek płciowy zawsze bę-
dzie powodował ból i krwawienie.
Gdy powiedziała mu, że jej trzy siostry również zo-
stały obrzezane, a dalsze sześć czeka ten sam los, na-
kłonił rodziców, by odwiedzili go w klinice.
Moje trzy siostry również go odwiedziły. Bahar
znajdowała się w jeszcze gorszym stanie niż Nura i le-
karz nie mógł zrozumieć, jak w ogóle może wytrzy-
mać pożycie z mężem. Nura była świadkiem obrzeza-
nia swych sióstr i wspomniała, że Bahar usiłowała się
wyrwać. Udało jej się nawet uciec, ale ją złapano. Po-
nieważ jednak szarpała się dalej, spowodowało to
większe okaleczenie i sporą utratę krwi.
Ku swemu zdziwieniu lekarz dowiedział się, że to
właśnie mama nalegała na dopełnienie rytuału. Sama
przez to przeszła i wierzyła, że taka jest wola Allaha.
Lekarzowi udało się przekonać ojca o nonsensowno-
ści tego obyczaju oraz ryzyku, jakie niesie dla zdro-
wia. Dzięki temu następnym córkom oszczędzono
okrutnego i niepotrzebnego bólu.
Zapytałam Nurę, dlaczego mogło to interesować
Karima. Odparła, iż mój przyszły mąż prawdopodob-
nie uważa, że kobieta powinna być nienaruszona,
143
choć wielu mężczyzn żąda obrzezania swych młodych
żon. Zależało to też od regionu zamieszkania lu^
przekonań rodziny, z której pochodziła dziewczyna
Niektóre z rodzin kultywowały tę ponurą tradycję
inne uznały to za pozostałość z barbarzyńskich cza-
sów. Karim chyba pragnie, aby żona dzieliła z nim
przyjemność, a nie była wyłącznie przedmiotem jej
dostarczającym.
Nura odeszła, pozostawiając mnie pogrążoną w my-
ślach. Wiedziałam, że mam szczęście, i wzdrygnęłam
się na myśl o koszmarze, jaki przeszły moje siostry.
Byłam rada, że Karim ma na uwadze moje dobroJ
Pomyślałam sobie, że niektóre kobiety mogą być
szczęśliwe nawet w kraju, który pielęgnuje tradycje
nie do przyjęcia w cywilizowanym społeczeństwie. 
Jednak poczucie niesprawiedliwości nie opuszczało
moich myśli. My, kobiety arabskie, mogłyśmy zna-
leźć szczęście tylko wtedy, jeśli mężczyzna okazał się
wyrozumiały. W przeciwnym wypadku nasz los był
godny pożałowania.
Po wyjściu Nury zasnęłam ponownie. Śniło mi się,
że mam na sobie piękną szmaragdową suknię ślubną
i czekam na pana młodego - na Karima. On jednak 
nie przybył, a mój sen zamienił się w koszmar: stara
kobieta w czerni goniła mnie z brzytwą i skrzeczącym 
głosem żądała mojej krwi. Obudziłam się drżąca i zla-
na potem.
Zawołałam Marci, żeby przyniosła mi zimnej wody.
Byłam przerażona, gdyż zrozumiałam znaczenie snu:
główną przeszkodą na drodze do zmian w naszym ży-
ciu są same kobiety - takie jak te z pokolenia mojej  '
144
mamy,, niewykształcone i wierzące w to, co mówią im
mężczyźni. Tragiczną konsekwencją tego stanu rze-
czy był° podtrzymywanie barbarzyńskiej tradycji ob-
rzezania przez przedstawicielki naszej płci, które sa-
me cierpiały jej skutki. Nieświadomie sprzymierzały
się w ten sposób z mężczyznami. Nawet nasza mama,
zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa, obstawała
przy zachowaniu tradycji; nie wyobrażała sobie innej
drogi dla swych córek niż ta, którą sama stąpała -
z obawy, że odejście od zwyczaju zniweczy szansę na
małżeństwo.
Jedynie my, młode wykształcone kobiety, możemy
zmienić dotychczasowe obyczaje. Niecierpliwie wy-
czekiwałam daty ślubu. Będę pierwszą saudyjską ko-
bietą, która przeciwstawi się tradycji. Moje dzieci
przemienia Arabię w kraj, w którym będą mogli god-
nie żyć wszyscy jej mieszkańcy, zarówno mężczyźni,
jak i kobiety.
Ślub
Z okazji ślubu cała gotowalnia rozbrzmiewała
śmiechem. Otaczały mnie kobiety z mojej rodziny.
Nie można było usłyszeć pojedynczej osoby, gdyż
wszystkie śmiałyśmy się i mówiłyśmy jednocześnie.
Przygotowania do ślubu odbywały się w pałacu Nu-
ry i Ahmada, ukończonym kilka tygodni wcześniej.
Nura była bardzo z niego zadowolona i pragnęła, aby
wieść o jej nowej siedzibie rozeszła się wśród miesz-
kańców Ar-Rijadu.
Ja jednak uważałam, że pałac jest okropny. Chcia-
łam, by mój ślub odbył się w Dżuddzie, nad morzem,
jednakże ojciec obstawał przy tradycji i po raz pierw-
szy w życiu nie buntowałam się z powodu niezaspo-
kojenia moich żądań. Postanowiłam ukrywać emocje
i nie ujawniać irytacji, chyba że byłyby to sprawy wy-
jątkowej wagi.
Nura promieniała szczęściem, gdy rodzina i krewni
zachwycali się jej marmurowym pałacem. Wymieni-
łam z pozostałymi siostrami uśmiechy, gdyż już daw-
146
no wszystkie doszłyśmy do wniosku, że jest bardzo
brzydki. Setki robotników z Filipin, Tajlandii i Jeme-
nu, nadzorowanych przez ponurych niemieckich spe-
cjalistów, pracowało dniem i nocą, wznosząc to mon-
strum- Każdy z rzemieślników przemawiał własnym
językiem. W rezultacie powstało dzieło pełne dy-
sonansów.
Hole były bogato zdobione złotem i obrazami.
W samym tylko frontowym holu naliczyłyśmy z Sarą
180 malowideł. Sara wzdrygnęła się na widok ich do-
boru. Były one kupowane przypadkowo i nie dowo-
dziły znawstwa w sztuce osoby, która je nabyła. Krzyk-
liwe dywany, haftowane w ptaki i bestie, pokrywały
wszystkie posadzki. Przeładowane ozdobami sypial-
nie również wyglądały okropnie. Zastanawiałam się,
jak ludzie, w których żyłach płynie ta sama krew, mo-
gą się tak bardzo różnić w ocenie piękna.
Nie wykazawszy się dobrym smakiem w urządza-
niu wnętrza domu, Nura błysnęła za to mistrzostwem
w projektowaniu ogrodu. Jezioro i trawniki okalające
pałac przyozdabiały wspaniałe kwiaty, krzewy i drze-
wa. Wśród nich znajdowały się liczne niespodzianki
radujące oko: rzeźby, kolorowe ptasie domki, fontan-
ny, a nawet karuzele dla dzieci.
Miałam poślubić Karima w ogrodzie, o dziewiątej
wieczorem. Nura wiedziała, że przepadam za herba-
cianymi różami, więc sprowadzono ich mnóstwo sa-
molotem z Europy i unosiły się teraz na jeziorze obok
krytego różami pawilonu, do którego Karim miał po
mnie przyjść. Nura z dumą oznajmiła, że wszyscy
uważają, iż będzie to ślub stulecia.
147
W Arabii Saudyjskiej nie ogłasza się zaręczyn ani
ślubów. Są to sprawy ściśle prywatne. Jednakże plotki
dotyczące ekstrawagancji pieniężnych roznoszą się po
całym kraju, a różne odłamy rodziny królewskiej sta-
rają się prześcigać wzajemnie w tego typu wspaniało-
ściach.
Podrapałam pazurami ciotki, gdy usuwały brutal-
nie włosy z intymnych części mojego ciała. Krzycząc
z bólu, zapytałam, skąd przyszły do nas te barbarzyń-
skie zwyczaje. Jedna z ciotek uderzyła mnie w twarz
za moje zuchwalstwo i oświadczyła, że ja, Sułtana, bę-
dąc córą islamu, powinnam wiedzieć, iż Prorok ze
względów higienicznych zalecał usuwanie co czter-
dzieści dni włosów z łona i spod pachy. Wrzeszcza-
łam, że ten obyczaj nie ma sensu; współcześni muzuł-
manie, wyposażeni w gorącą wodę i mydło, mogą z ła- i
twością przestrzegać higieny w inny sposób. Nie mu-
simy w tym celu używać piasku pustyni! Ciotka wie-
działa, że dyskusje ze mną są bezowocne, więc nic na
to nie odpowiedziała.  Zaszokowałam wszystkich
obecnych głośnym stwierdzeniem, że gdyby nasz
Prorok mógł przemówić teraz, w dobie nowoczes-
nych udogodnień, zapewne kazałby skończyć z tymi
idiotycznymi tradycjami. My, Saudyjczycy, jesteśmy
niczym tępe muły, kontynuowałam. Kroczymy tą sa-
mą ścieżką, chociaż grozi to spadnięciem ze skały.
Otaczające mnie kuzynki wymieniły niespokojne
spojrzenia, gdyż obawiały się mojego nieposkromio-
nego ducha i czuły się bezpiecznie tylko w towarzy-
stwie uległych kobiet. Moje zadowolenie z wybrane-
go dla mnie męża poczytywano za cud, ale żadna
148
krewnych nie zaznała spokoju, dopóki ceremonia
nie dobiegła końca.
Suknia ślubna została uszyta z najjaskrawszej czer-
wonej koronki, jaką mogłam znaleźć. Byłam odważną
panną młodą, a poza tym czerpałam przyjemność z gor-
szenia rodziny, która błagała mnie, żebym zgodziła się
na kolor bladoróżowy. Oczywiście odmówiłam, bo
wiedziałam, że mój wybór jest słuszny. Nawet moje sio-
stry przyznały, że do twarzy mi w jaskrawych kolorach.
Gdy Sara i Nura włożyły mi suknię i zapięły jej gu-
ziki, ogarnęło mnie radosne oszołomienie.
Poczułam jednak także przypływ smutku, kiedy
Nura upinała mi wokół szyi ślubny prezent Karima:
naszyjnik z rubinów i brylantów. Przypomniał mi się
dzień ślubu Sary. Będąc jeszcze dzieckiem, siedziałam
na podłodze i przyglądałam się, jak mama upina na niej
niechciany naszyjnik. Było to zaledwie dwa lata temu,
a wydawało mi się tak odległe. Otrząsnęłam się z ponu-
rych myśli, gdy uświadomiłam sobie, że mama z pewnoś-
cią przygląda mi się teraz z oddali. Z trudem oddycha-
łam w obcisłym staniku, gdy brałam bukiet wiosennych
kwiatów wykonanych w całości ze szlachetnych kamie-
ni, specjalnie zaprojektowany na tę okazję przez Sarę.
Spoglądając na uśmiechnięte twarze sióstr, oznaj-
miłam:
- Jestem gotowa.
Nadeszła pora zacząć nowe życie.
Orkiestra sprowadzona z Egiptu ogłuszyła wszyst-
kich biciem bębnów. Z Nurą po jednej i Sarą po dru-
giej stronie ukazałam się gościom oczekującym z nie-
cierpliwością rozpoczęcia ceremonii.
149
Karim i jego rodzina znajdowali się w jednej części
pałacu, ja zaś z moją w innej, a przywódca religijny
szejk, chodził od pokoju do pokoju, pytając, czy AK-
ceptujemy jedni drugich. Karimowi i mnie nie wolno
było wypowiedzieć słów przyrzeczenia małżeńskiego
w obecności innych.
Jak w przypadku wszystkich ślubów w naszym kra-
ju, oficjalna ceremonia odbywa się wcześniej. Dzisiej-
sza uroczystość była tylko dla nas, oblubieńców.
Od czasu pierwszego spotkania aż do tej pory nie
widziałam mojego przyszłego męża. Nasze zaloty od-
bywały się przez telefon. Prowadziliśmy długie, wie-
logodzinne rozmowy. Teraz zobaczyłam, jak Karim
w towarzystwie ojca powoli zbliża się w stronę pawi-
lonu. Był taki przystojny!
Wyczuwałam bicie jego serca, mogłam liczyć kolej*
ne uderzenia, spoglądając na pulsujące gardło Karima.
Pomyślałam: „To serce należy do mnie. Będę mogła
sprawić, by było szczęśliwe lub by przytłaczał je ból".
Wreszcie stanął przede mną. Poczułam, że drżą mi
wargi, a oczy wypełniają się łzami. Gdy odsłonił mi
twarz, oboje wybuchnęliśmy śmiechem, tak silne by-
ły nasze emocje. Zebrane wokół kobiety zaczęły klas-
kać, gdyż w Arabii Saudyjskiej rzadko się zdarza, by
młodzi tak od pierwszej chwili przypadli sobie do gu-
stu.
Nie mogłam oderwać oczu od Karima ani on ode
mnie. Nie wierzyłam własnemu szczęściu. Byłam
dzieckiem ciemności, a mój mąż, który niegdyś jawił
mi się jako groźna niewiadoma, przybywał teraz jako
słodkie uwolnienie.
150
pragnąc cieszyć się sobą w samotności, pozostali-
śmy tylko przez chwilę wśród zebranych, przyjmując
gratulacje. Karim rozrzucił złote monety, a ja wy-
mknęłam się, aby przebrać się w ubranie podróżne.
Chciałam jeszcze porozmawiać z ojcem, ale on opu-
ścił ogród, gdy tylko ceremonia zaślubin została do-
pełniona. Poczuł ulgę, gdy najmłodsza i sprawiająca
najwięcej kłopotów córka pierwszej żony wyszła za
mąż. Nie ponosił już za nią odpowiedzialności.
Karim obiecał mi, że nasz miodowy miesiąc spędzi-
my tam, gdzie będę chciała, i będziemy robić to, na co
będę miała ochotę. Każde moje życzenie było dla nie-
go rozkazem. Uradowana jak dziecko, wypisałam
wszystkie miejsca, które pragnęłam obejrzeć, i wszyst-
kie rzeczy, które chciałam robić. Pierwszym przystan-
kiem na naszej trasie miał być Kair, następnie mieli-
śmy się udać do Paryża, Nowego Jorku, Los Angeles
i na Hawaje. Mieliśmy dla siebie osiem tygodni wol-
ności.
Przebrana w szmaragdowozielony kostium, uścis-
kałam na pożegnanie moje siostry. Sara płakała, nie
chcąc mnie puścić. Szeptała: „Bądź dzielna" - a ja
wiedziałam, że myśli o koszmarze swojej własnej no-
cy poślubnej. Ale może z upływem lat te wspomnie-
nia zblakną.
Narzuciłam abaję na mój wytworny kostium i przy-
tuliłam się do męża na tylnym siedzeniu mercedesa.
Czternaście sztuk mojego bagażu pojechało na lotni-
sko już wcześniej.
Karim wykupił wszystkie miejsca w pierwszej kla-
sie na każdy odcinek naszego przelotu, żebyśmy mog-
151
li być sami. Libańska stewardesa przyglądała nam sie
z uśmiechem. Zachowywaliśmy się jak para nastolat.
ków, gdyż nigdy przedtem nie poznaliśmy sztuki za-
lotów.
Kiedy dolecieliśmy do Kairu i przeszliśmy odpra-
wę celną, pojechaliśmy do wytwornej willi nad brze-
giem Nilu. Została wybudowana w osiemnastym wie-
ku przez bogatego tureckiego kupca. Odrestaurowano
ją i teraz należała do ojca Karima. Składała się z trzy-
dziestu pokoi rozmieszczonych na różnych pozio-
mach. Łukowate okna wychodziły na przepiękny
ogród. Ściany pokrywały delikatne bladoniebieskie I
matowe kafle z tajemniczymi rzeźbionymi postacia-
mi. Dom urzekł mnie od pierwszej chwili i powie-
działam Karimowi, że cudownie jest rozpoczynać ży-
cie małżeńskie w takim otoczeniu.
Wspaniale urządzona willa przywiodła mi na myśl
krzykliwe i niegustowne wnętrza pałacu Nury.
Uświadomiłam sobie, że pieniądze nie obdarzają au-
tomatycznie dobrym smakiem.
Miałam  dopiero szesnaście lat,  toteż mój mąż,
z pełnym zrozumieniem dla mojego młodego wieku,
ułatwił mi wejście w dorosły świat niezwykłym roz-
wiązaniem. Podobnie jak ja nie akceptował obycza-
jów panujących w naszym kraju. Uważał, że intym-
ność nie może łączyć ludzi sobie obcych, nawet jeśli
ci obcy to mąż i żona. W jego mniemaniu mężczyzna
i kobieta powinni się wzajemnie poznać i pozwolić
dojrzeć wzajemnemu pożądaniu. Powiedział mi, że
już wiele tygodni temu zdecydował, iż po ślubie na-
dejdzie dla nas czas zalotów. A gdy będę gotowa, by
152
go przyjąć, powiem któregoś dnia: „Chcę cię poznać
całego".
Spędzaliśmy więc wspólnie noce i dnie, zalecając
się do siebie. Spożywaliśmy razem posiłki, jeździli-
śmy konno wokół piramid, wędrowaliśmy po rojnych
bazarach, czytaliśmy książki i rozmawialiśmy.
Służba była zdumiona zachowaniem radosnej pary,
która na dobranoc składała sobie niewinne pocałunki
i udawała się do oddzielnych sypialni.
Czwartej nocy zaprosiłam męża do siebie. Kiedy
już było po wszystkim, z głową opartą o ramię Kari-
ma szepnęłam, że będę jedną z tych gorących mło-
dych żon, które z radością oznajmiają, iż seks z mę-
żem sprawia im przyjemność.
Nigdy nie byłam w Ameryce i ciekawili mnie lu-
dzie, których kultura objęła tak rozległe połacie świa-
ta. Nowojorczycy jednak przerażali mnie swym spo-
sobem bycia. Byłam rada, gdy przybyliśmy do Los
Angeles, które wydawało się bliższe Arabom przez
swą staroświecką atmosferę.
Po paru tygodniach poznawania Amerykanów
oznajmiłam Karimowi, że lubię tych dziwnych, głoś-
nych ludzi. Gdy spytał mnie, dlaczego, powiedzia-
łam:
- Uważam, że ta wspaniała mieszanka kulturowa
jest bliższa człowiekowi niż jakakolwiek inna kultu-
ra. - Czułam, że Karim mnie nie zrozumiał, zaczęłam
więc wyjaśniać: - Tak niewiele państw potrafiło za-
pewnić całkowitą wolność swym mieszkańcom. Ame-
rykanom to się udało, choć wydaje się prawie niemoż-
liwe, by tak wielu ludzi mogło zachować pełną swo-
153
bodę, przy tylu możliwych opcjach. Pomyśl tylko,
co stałoby się w krajach arabskich. W ciągu minuty
mielibyśmy wojnę, a każdy byłby przekonany, że jedynie
jego racja jest słuszna i dobra dla wszystkich. U nas
każdy patrzy na koniec własnego nosa. Tutaj jest ina-
czej.
Karim popatrzył na mnie zdumiony. Nie nawykł
do kobiet mających szerszy krąg zainteresowań, za-
stanawiających się nad zagadnieniami politycznymi
i sytuacją w świecie. Rozmawiał ze mną do późnej no-
cy, pragnąc poznać moją opinię na wiele tematów.
W końcu pocałował mnie w szyję i oznajmił, że po
powrocie do Ar-Rijadu będę kontynuowała edukację.
Poirytowana jego przyzwalającym tonem zauważy-
łam chłodno, że nie sądziłam, by moje wykształcenie
podlegało dyskusji.
Nasz ośmiotygodniowy miesiąc miodowy wydłużył
się do dziesięciu tygodni. Dopiero po telefonie ojca
Karima niechętnie ruszyliśmy w drogę powrotną. Za-
mierzaliśmy mieszkać w pałacu rodziców Karima,
dopóki nie wybudują naszego.
Wiedziałam, że jego matka patrzy na mnie z nie-
smakiem. Teraz znalazłam się w jej mocy i mogła mi
dokuczać. Pomyślałam o moim idiotycznym zacho-
waniu w czasie pierwszego spotkania, które tak ją zi-
rytowało, i przeklinałam siebie, że nie próbowałam
znaleźć w niej sprzymierzeńca.
Wiedziałam, że Karim nigdy nie stanie po stronie
żony, przeciwko matce. To ja będę musiała przybyć
z gałązką oliwną.
Gdy samolot miał wylądować w Ar-Rijadzie, Karim
154
musiał przypomnieć mi o zasłonięciu twarzy. Wzdryg-
nęłam się na myśl o okryciu się czernią i poczułam tę-
sknotę za słodkim zapachem wolności, którą pozna-
łam w Ameryce.
Czując skurcz w gardle i przejmujący strach, wkro-
czyłam do pałacu matki Karima, by zacząć swe mał-
żeńskie życie. Wiedziałam, że jego matka bardzo
mnie nie lubi i na pewno podjęła odpowiednie dzia-
łania? by zniszczyć nasz szczęśliwy związek.

Życie małżeńskie
Istnieje jedno słowo, którym można opisać życie
kobiet saudyjskich pokolenia mojej mamy - czeka-
nie. Ich życie upływało na czekaniu. Kobiety tej epo-
ki nie miały dostępu do edukacji, nie mogły też pra-
cować zawodowo. Jedynym ich zajęciem było czeka-
nie: czekanie na ślub, na dzieci, a potem na wnuki
i starość.
W krajach arabskich zaawansowany wiek przynosi
kobietom wiele satysfakcji, gdyż te z nich, które speł-
niły swe obowiązki prokreacyjne i zapewniły konty-
nuację rodu, cieszą się wielką czcią i poważaniem.
Moja teściowa, Hanan, czekała na synową, która
obdarzy ją należnym jej szacunkiem. Karim był jej
najstarszym i najukochańszym synem. Obyczaj sau-
dyjski nakazuje, by żona pierworodnego stosowała się
do życzeń jego matki. Jak wszystkie młode kobiety,
wiedziałam o tym, jednakże rzeczywistość nie zawsze
jest zgodna z wyobrażeniami.
Pragnienie męskiego potomka jest charakterystycz-
156
ne dla wszystkich potencjalnych ojców na całym
świecie, nigdzie jednak nie jest ono tak silne jak
^ krajach arabskich. Kobieta przechodzi tu piekło
oczekiwania na rozwiązanie, nie wiedząc, czy zamiast
upragnionego syna nie urodzi córki. Dzieci płci mę-
skiej są tak cenne, że pomiędzy matką a synem rozwi-
ja się szczególna więź. Tylko miłość do innej kobiety
może rozdzielić tych dwoje.
Od chwili naszego ślubu matka Karima traktowała
mnie jak rywalkę, a nie członka rodziny. Stanowiłam
klin między nią a jej synem.
Moja obecność potęgowała jeszcze jej permanentny
stan ogólnego niezadowolenia, spowodowany tym, że
kilka lat wcześniej w jej życiu zaszła gwałtowna zmia-
na, która wywarła na nią niedobry wpływ.
Jako pierwsza żona ojca Karima, urodziła mu sied-
mioro dzieci. Gdy Karim skończył czternaście lat, je-
go ojciec wziął sobie drugą żonę, Libankę, kobietę
wielkiej urody. Od tej chwili nikt w pałacach obu żon
nie zaznał spokoju.
Hanan, kobieta o podłej duszy, źle życzyła drugie-
mu małżeństwu swego męża. W swej nienawiści po-
sunęła się nawet do knowań z wróżbitą z Etiopii, któ-
ry służył w pałacu króla, ale był również wynajmowa-
ny przez innych członków rodziny królewskiej. Za-
płaciła mu dużą sumę pieniędzy, by swą klątwą wyja-
łowił Libankę i pozbawił ją możliwości rodzenia.
Dumna z własnej płodności, była przekonana, że jej
mąż rozwiedzie się z drugą żoną, jeśli ta nie da mu sy-
nów.
Jednakże ojciec Karima kochał swą libańską żonę
157
i oświadczył, że nie dba o to, czy urodzi mu dzieci
czy też nie. W miarę upływu lat stało się dla Hanan
oczywiste, że Libanka nie będzie miała dzieci, ale też
nie zostanie porzucona. W swej nienawiści do niej po-
nownie wezwała etiopskiego wróżbitę i zapłaciła mu
jeszcze więcej pieniędzy, by zesłał na rywalkę śmierć.
Gdy ojciec Karima dowiedział się o wszystkim
wpadł w szał. Poprzysiągł, że jeśli jego libańska żona
umrze przed Hanan, rozwiedzie się z nią. Zostanie
odesłana w hańbie do rodziny i nie wolno jej będzie
kontaktować się z dziećmi.
Hanan, przekonana, że jałowe łono Libanki było
rezultatem czarnej magii, przeraziła się, że czarownik
z Etiopii potrafi również sprowadzić śmierć. Od tego
czasu zmuszona była chronić tę drugą.
Był to zaiste dziwny dom.
W swym nieszczęściu Hanan wyżywała się na
wszystkich wokół, wyjąwszy jedynie własne dzieci.
Ponieważ nie byłam krwią z jej krwi, a w dodatku Ka-
rim mnie kochał, stanowiłam najdogodniejszy cel. Jej
chorobliwa zawiść była widoczna dla każdego z wy-
jątkiem Karima, który jak większość synów nie wi-
dział żadnych wad w swej pełnej poświęcenia matce.
Zresztą Hanan udawała wielkie uczucie do mnie, gdy
tylko syn znajdował się w pobliżu.
Każdego ranka odprowadzałam mojego męża do
bramy. Pracował w firmie prawniczej i wychodził
o dziewiątej, godzinie niezwykle wczesnej dla każde-
go w Arabii Saudyjskiej, a szczególnie dla księcia.
Niewielu członków rodziny królewskiej wstaje przed
dziesiątą czy jedenastą.
158
Byłam przekonana, że Hanan obserwuje wszystko
z okna swej sypialni, gdyż natychmiast po zamknię-
ciu się bramy zaczynała mnie wołać, bardzo znie-
cierpliwiona. Trzydzieści trzy służące zatrudnione
w domu nie wystarczały - ja musiałam podać jej go-
rącą herbatę.
Ponieważ całe dzieciństwo byłam źle traktowana
przez mężczyzn, nie miałam ochoty spędzić drugiej
połowy mego życia wykorzystywana przez kobiety,
nawet jeśli byłaby to moja teściowa.
Na razie jednak zachowałam milczenie. Istnieje sta-
re arabskie przysłowie, które mówi: „Cierpliwość jest
kluczem do rozwiązania problemu". Uznałam, że do-
brze jest zastosować się do mądrej rady przekazywa-
nej z pokolenia na pokolenie: będę cierpliwa i pocze-
kam na sprzyjającą okazję ograniczenia jej władzy na-
de mną.
Nie musiałam czekać długo. Młodszy brat Karima,
Munir, powrócił właśnie ze studiów w Ameryce. Jego
niezadowolenie z powodu powrotu do kraju mocno
nadwerężyło domowy spokój.
Chociaż dużo pisano o monotonii życia kobiet arab-
skich, niewiele uwagi poświęcano zmarnowanemu ży-
ciu wielu młodych mężczyzn. To prawda, że ich los
w porównaniu z losem kobiet jest godny pozazdrosz-
czenia, jednak młodzi arabscy mężczyźni spędzają
czas równie jałowo, pozbawieni jakichkolwiek bodź-
ców czy motywacji. Nie ma u nas kin, teatrów, klubów,
nie ma też zwyczaju wspólnego spożywania posiłków.
"Mężczyźni i kobiety nie mogą pójść razem do restau-
racji, chyba że są małżeństwem lub ojcem i córką.
159
Munirowi, nawykłemu w Ameryce do swobody
styl życia w Arabii Saudyjskiej zupełnie nie odpowia.
dał. Właśnie ukończył szkołę biznesu w Waszyngto.
nie i zamierzał być łącznikiem w kontraktach rządo.
wych. Czekając na możliwość wykazania swej przy.
datności w tej dziedzinie, zbratał się z grupą książąt
znanych ze swego ryzykownego zachowania. Urzą-
dzali oni mieszane przyjęcia, w których brały udział
cudzoziemki o wątpliwej moralności, pracujące w szpi-
talach czy liniach lotniczych.
W użyciu były narkotyki i alkohol. W upojeniu al-l
koholowym lub odurzeniu narkotycznym młodzi lu-
dzie głośno wyrażali swoje niezadowolenie z krewnia-
ka, który rządził krajem. Pragnęli zachodniego stylu
życia i rwali się do rewolucji. Ich buntownicze poczy-
nania stały się wkrótce powszechnie znane.
Król Fajsal, niegdyś beztroski młodzieniec, a obec*
nie nabożny władca, próbował odwieść młodych lu-
dzi od pustego życia pełnego ekscesów. Niektórzy I
z kłopotliwych książąt zostali wciągnięci do rodzin-
nego biznesu, inni zaś wcieleni do wojska.
Po rozmowie króla z ojcem Munira, w której Fajsal
wyraził swą troskę o jego syna, z gabinetu dobiegły
nas krzyki. Wraz z pozostałymi kobietami z rodziny
nagle uznałam, że mamy coś pilnego do zrobienia
w pokoju z mapami, umiejscowionym naprzeciw ga-
binetu. Z oczami utkwionymi w mapie i uszami ło-
wiącymi krzyki, wstrzymałyśmy wszystkie oddech.
Usłyszałyśmy, jak Munir oskarża rodzinę królewską
o korupcję i marnotrawstwo. Przysiągł, że on i jego
przyjaciele wprowadzą zmiany potrzebne krajowi, po 
160
cZym z przekleństwem na ustach i wezwaniem do
buntu wybiegł z willi.
Twierdząc, że kraj wymaga zmian, Munir nie wyka-
zywał wielkiego zaangażowania, a jego rzeczywiste
poczynania sprawiały całej rodzinie wiele kłopotu.
prat Karima był smutnym przykładem zepsucia;
alkohol i łatwe pieniądze zmanierowały go, jak wielu
innych młodych książąt.
Przed 1952 rokiem alkohol nie był w Arabii Sau-
dyjskiej zakazany dla innowierców, lecz dwa tragicz-
ne wydarzenia związane z książętami z rodziny kró-
lewskiej spowodowały, że nasz pierwszy król, Abd al-
-Aziz, wprowadził pełną prohibicję.
Kiedy pod koniec lat czterdziestych powrócił ze
Stanów Zjednoczonych książę Nasir, syn władcy, był
zupełnie odmieniony. Odkrył przyjemności, jakie
może dawać alkohol i towarzystwo pozbawionych za-
hamowań zachodnich kobiet.
Ponieważ był gubernatorem Ar-Rijadu, miał wiele
sposobności uzupełniania swego zapasu trunków.
Urządzał zakazane przyjęcia, zapraszając na nie ko-
biety i mężczyzn. Latem 1947 roku po trwającym do
późna przyjęciu siedmioro ludzi zmarło - wypili al-
kohol metylowy. Wśród zmarłych były również ko-
biety.
Król Abd al-Aziz, ojciec Nasira, był tak rozwście-
czony tą niepotrzebną tragedią, że osobiście wychło-
stał syna i wsadził go do więzienia.
W 1951 roku jego inny syn, Miszari, w stanie upo-
jenia alkoholowego zastrzelił brytyjskiego wicekon-
sula i omal nie zabił jego żony. Cierpliwość króla wy-
161
czerpała się i od tego czasu w Królestwie Arabii Sau-
dyjskiej wprowadzono zakaz używania alkoholu. Na.
stępstwem tego było powstanie czarnego rynku; Sau-
dyjczycy reagują na wszelkie zakazy podobnie jak lu-
dzie innych kultur - owoc zakazany staje się tym bar-
dziej upragniony.
Większość znanych mi saudyjskich mężczyzn i ko-
biet pije towarzysko. Jeszcze nie zdarzyło mi się zna-
leźć w domu saudyjskim, w którym gościom nie za-
proponowano by dużego wyboru doskonałych trun-
ków.
Od 1952 roku cena szkockiej whisky wzrosła do 650
riali, czyli 200 USD za butelkę. Na imporcie nielegal-
nych trunków można zbić majątek. Munir i jego dwaj
kuzyni, również z książęcych rodów, postanowili
sprowadzać alkohol z Jordanii i wkrótce dorobili się
na tym procederze ogromnych fortun.
Gdy straż graniczna nabierała podejrzeń co do ła-
dunku, wręczano im łapówki. Jedyną przeszkodą
w nielegalnym importowaniu alkoholu były Komite-
ty Propagowania Cnoty i Zapobiegania Złu. Owe ko-
mitety składały się z mutawa, których zuchwalstwo
członków saudyjskiej rodziny królewskiej szczegól-
nie gniewało, ponieważ uważali, że właśnie ona po-
winna dawać dobry przykład innym.
Jeden z tych komitetów dopomógł mi wkrótce
w rozwiązaniu moich problemów z teściową.
Była sobota, początek tygodnia (jak już wspomnia-
łam, muzułmanie czczą swój święty dzień w piątek,
który zamyka tydzień) - dzień, którego nikt z rodzi-
ny mojego męża nigdy nie zapomni.
162
Karim wrócił po ciężkim dniu z biura i trafił aku-
rat na moją kłótnię z Hanan. Gdy matka go ujrzała,
głośno
szlochając oznajmiła, że ja, Sułtana, nie oka-
zuję jej należnego respektu i bez żadnych powodów
wszczęłam awanturę.
Odchodząc, uszczypnęła mnie w rękę. Wpadłam
wtedy w jeszcze większą wściekłość i ruszyłam za nią,
usiłując odpłacić jej pięknym za nadobne.
Kiedy Karim próbował interweniować, Hanan
spojrzała na mnie twardo i powiedziała synowi, że nie
nadaję się na żonę i gdyby dokładniej przyjrzał się
moim poczynaniom, z pewnością zdecydowałby się
na rozwód.
Każdego innego dnia Karim roześmiałby się tylko
z powodu naszego dziecinnego zachowania, gdyż ko-
biety, które nie mają nic do roboty, często wplątują się
w różne sprzeczki. Tego dnia jednak jego londyński
makler poinformował go o stratach na giełdzie, nie
był więc w najlepszym nastroju. Ponieważ żaden
Arab nie wystąpi przeciw matce, jego złość skierowa-
ła się przeciw mnie. Uderzył mnie trzykrotnie
w twarz. Uderzenia te miały na celu jedynie obraże-
nie, gdyż nie były zbyt mocne, ja jednak odebrałam je
inaczej.
Zazwyczaj wobec kłopotów ogarnia mnie zdener-
wowanie i lęk, ale gdy czuję się poważnie zagrożona,
staję do walki.
Chwyciłam cenną wazę, która stała w pobliżu, i za-
machnęłam się nią na Karima. Udało mu się uniknąć
ciosu szybkim pochyleniem w lewo. Waza rozprysła
się, uderzając w obraz Moneta wart setki tysięcy dola-
163
rów. Waza i akwarela zostały zniszczone. Rozwście>
czona chwyciłam kosztowną orientalną rzeźbę z kości
słoniowej i cisnęłam nią w głowę mojego męża.
Hałas ściągnął wszystkich domowników. Rzucili
się w naszym kierunku. Karim tymczasem zoriento-
wał się, że zamierzam zniszczyć pokój pełen ukocha-
nych skarbów jego ojca. Próbując powstrzymać moje
zapędy, uderzył mnie w szczękę. Otoczyła mnie ciem-
ność.
Gdy otworzyłam oczy, stała nade mną Marci, zwil-
żając mi twarz szmatką namoczoną w zimnej wodzie.
Usłyszałam w oddali podniesione głosy. Sądziłam, że
to reperkusje mojej walki z Karimem, ale okazało się,
że to Munir spowodował zamieszanie. Mój teść został
wezwany przez króla Fajsala w sprawie konteneru
pełnego alkoholu, który wyciekał z samochodu jadą-
cego ulicami Ar-Rijadu. Egipski kierowca stanął, że-
by coś zjeść, i zapach spirytualiów zwabił tłum ludzi.
Wystraszony   szofer,   zatrzymany   przez   jednego
z członków Komitetu Zapobiegania Złu, podał imię
księcia. Zawiadomiono Radę Religijną, ona zaś po-
wiadomiła o wszystkim króla, który wpadł w szał.
Karim wraz z ojcem opuścili willę i udali się do pała-
cu królewskiego. Wysłano służbę na poszukiwanie
Munira. Zajęłam się swoją spuchniętą szczęką, ukła-
dając jednocześnie plan zemsty na Hanan. Doprowa-
dziłam wygląd do porządku i ruszyłam w kierunku
schodów.
Usłyszałam rozpaczliwe szlochy matki mojego mę-
ża i poczułam satysfakcję. Weszłam do salonu, z któ-
rego dobiegał płacz. Uśmiechnęłabym się, gdyby nie
164
moja szczęka. Hanan, wciśnięta w kąt pokoju, błaga-
ła Allaha o ratunek dla swego syna, o złagodzenie
gniewu króla i strażników religii.
Gdy tylko mnie ujrzała, natychmiast umilkła. Po
dłuższej chwili ciszy spojrzała na mnie z pogardą
i rzekła:
- Karim obiecał, że rozwiedzie się z tobą. Uważa,
że „kto nabrał nawyku, umrze z nim"*, a ty jesteś dzi-
ka i nie do poskromienia. Nie ma miejsca dla takich
jak ty w naszej rodzinie.
Prawdopodobnie oczekiwała łez i próśb, zachowa-
nia typowego dla bezbronnych. Uważnie przyglądała
się mojej twarzy, gdy oświadczyłam, że sama zamie-
rzam żądać rozwodu. Oznajmiłam, że Marci właśnie
pakuje moje rzeczy. W ciągu godziny opuszczę jej
dom, ale przekonam mojego ojca, by kara nałożona
na jej drugiego syna stała się przykładem dla tych,
którzy naruszają zasady naszej wiary. Munir zostanie
wychłostany lub uwięziony, a może jedno i drugie.
Potem wyszłam z pokoju, pozostawiając Hanan
w przerażeniu i rozpaczy.
Kości zostały rzucone. Moja teściowa w żaden spo-
sób nie mogła sprawdzić, czy miałam możność speł-
nienia swoich gróźb. Radowałaby się niezmiernie,
gdyby to Karim rozwiódł się ze mną, ale przeraziła
się, gdy powiedziałam, że właśnie ja żądam rozwodu.
Otrzymanie rozwodu przez Arabkę nie jest bowiem
niemożliwe, choć bardzo trudne. Ponieważ jednak
mój ojciec był bliżej spokrewniony z naszym pierw-
* Arabskie przysłowie (przyp. aut.).
165

szym królem, Hanan przeżyła chwilę trwogi, że moje
groźby zostaną spełnione. Nie wiedziała, że ojciec ra-
czej wyrzuci mnie z domu za nieroztropność, niż uleg-
nie moim życzeniom.
Aby nie okazać się gołosłowną, musiałam podjąć
odpowiednie kroki. Gdy Marci i ja ukazałyśmy się
w drzwiach obładowane walizkami, wybuchło istne
trzęsienie ziemi.
Właśnie wtedy Munir, zlokalizowany w domu
przyjaciela, otrzymał polecenie powrotu. Nieświa-
dom sytuacji, w jakiej sam się znalazł, zaklął brzydko,
gdy poinformowałam go, że jego matka doprowadziła
do rozwodu między mną a Karimem.
Zalała mnie fala przewrotnej radości, gdy Hanan,
przestraszona moim nieskrywanym gniewem, starała
się zatrzymać mnie w domu. Podwójny kryzys osłabił
jej zawziętość. Po jej usilnych błaganiach niechętnie
pozostałam.
Gdy powrócił Karim, spałam wyczerpana wydarze-
niami wieczoru. Słyszałam, jak prosił Munira, żeby
miał na względzie nazwisko ojca, zanim popełni jakiś
następny zakazany czyn. Nie musiałam się specjalnie
wysilać, by usłyszeć arogancką odpowiedź szwagra.
Oskarżał Karima o podtrzymywanie przestarzałej
machiny, jaką było Królestwo Arabii Saudyjskiej.
Większość Saudyjczyków szanowała króla Fajsala
za oddanie słusznym sprawom i pobożny styl życia.
Starsi książęta z rodziny również bardzo go poważali,
wyprowadził bowiem kraj z kryzysu, do którego do-
szło za panowania króla Sa'uda. Inaczej jednak miała
się sprawa z młodszymi członkami rodu. Pożerani żą-
166
dzą bogactw, nienawidzili króla, ponieważ zmniejszył
im przydział funduszy, potępiał nielegalne transakcje
i udzielał reprymendy w przypadku zejścia z prawej
drogi- Między tymi dwoma obozami ciągle wrzało,
nie było mowy o kompromisie.
Tej nocy mój mąż spał w naszym ogromnym łożu
z dala ode mnie. Słyszałam, jak kręci się i rzuca, nie
mogąc zasnąć. Wiedziałam, że dręczy się kłopotami
swojej rodziny, i poczułam dla niego współczucie. Po-
stanowiłam, że jeśli nasz kryzys małżeński minie,
utemperuję swoje zachowanie.
Ale następnego ranka objawił mi się nowy Karim.
Ignorował całkowicie moją obecność. Wobec tego
moje nocne postanowienia przestały cokolwiek zna-
czyć. Oznajmiłam mu głośno, że najlepszym wyj-
ściem będzie rozwód, choć w głębi serca marzyłam
o zawarciu pokoju.
Spojrzał na mnie i oświadczył sucho:
-  Jak sobie życzysz, ale dopiero wtedy, gdy minie
rodzinny kryzys.
Nie zważając na ten nowy przejaw wrogości, usia-
dłam, beztrosko nucąc pod nosem, podczas gdy Ka-
rim kończył się ubierać. Otworzył drzwi sypialni
1 wyszedł, rzucając:
-  Zwiodłaś mnie swą kobiecością, pod którą ukry-
łaś buntowniczego ducha.
Po jego wyjściu leżałam i płakałam gorzko.
Hanan usiłowała zawrzeć ze mną pokój i wysłała
kierowcę na suk po brylantowy naszyjnik dla mnie.
Ponieważ ja również pragnęłam pojednania, kupiłam
najdroższy złoty napierśnik, jaki udało mi się zna-

167
leźć. Wydałam przeszło 300 000 riali i mało mnie
wzruszało, co na to powie Karim. Dostrzegłam moż-
liwość zawarcia pokoju z kobietą, która mogła spra-
wić mi wiele zgryzoty, jeśli moje małżeństwo prze-
trwa.
Mijały tygodnie, a decyzja w sprawie Munira jesz-
cze nie zapadła. Rodzina królewska nie bardzo chcia-
ła ujawniać wykroczenia popełnione przez najbliż-
szych krewnych. Gniew króla został złagodzony
przez mojego ojca i członków rodu, którzy przedsta-
wili cały incydent jako zły wpływ Zachodu.
Hanan, sądząc, że to moja zasługa i mój wpływ na
ojca, głośno wyrażała swą wdzięczność losowi, że ob-
darzył ją taką synową. Nigdy nie wyszło na jaw, że
wcale nie rozmawiałam na ten temat z ojcem. Ponie-
waż jednak Karim był moim mężem, a ojciec nie
chciał jakichkolwiek powiązań z jego bratem na wy-
padek skandalu, wolał zatuszować sprawę - ja zaś
z zadowoleniem odgrywałam w oczach teściowej nie-
zasłużoną rolę bohaterki.
Munir wyjechał do Dżuddy kierować nowo powsta-
łymi biurami swego ojca. Aby ułagodzić jego nieza-
dowolenie, powierzono mu ogromne rządowe kon-
trakty. Niebawem poinformował rodzinę, że chce
wstąpić w związki małżeńskie. Wyszukano mu odpo-
wiednią dziewczynę i wkrótce dołączył do szeregu
książąt, których życie upływa na zawieraniu kolej-
nych transakcji i gromadzeniu pieniędzy.
Po naszej ostatniej rozmowie Karim przeniósł się
do oddzielnej sypialni i rodzice w żaden sposób nie
mogli skłonić go do zmiany decyzji.
168
W tydzień potem odkryłam, że jestem w ciąży. Po
głębokim namyśle uznałam, że muszę ją usunąć. Zda-
wałam sobie sprawę, że Karim nigdy nie zgodzi się na
rozwód, wiedząc, że jestem w ciąży. Ale ja nie uzna-
wałam małżeństwa z przymusu.
Nie wiedziałam jednak, jak sobie z tym poradzić.
Aborcja nie jest zjawiskiem powszechnym w moim
kraju. Nie miałam pojęcia, gdzie należy się udać.
Wreszcie zwierzyłam się jednej z kuzynek, która
powiedziała mi niedawno, że jej młodsza siostra, spę-
dzając wakacje w Nicei poprzedniego roku, zaszła
w ciążę. Swój stan odkryła dopiero po powrocie do
Ar-Rijadu. Ze strachu przed ojcem targnęła się na ży-
cie. Matka zataiła wszystko i skontaktowała się z hin-
duskim lekarzem, który za ogromne honoraria doko-
nywał aborcji. Starannie zaplanowałam swoje wyjście
z pałacu do gabinetu lekarza. Powiedziałam o wszyst-
kim jedynie Marci.
Czekałam właśnie na przyjęcie, gdy do poczekalni
wpadł Karim. Byłam osłonięta, jednak bez problemu
rozpoznał mnie wśród wielu zawoalowanych kobiet,
gdyż nosiłam oryginalną jedwabną abaję i czerwone
włoskie pantofle. Złapał mnie i wyciągnął na ze-
wnątrz, wrzeszcząc do recepcjonistki, że wsadzi leka-
rza do więzienia.
Uśmiechnęłam się, gdy Karim na przemian wyzna-
wał mi swą miłość i mnie przeklinał. Mój mąż szalał!
Obawy utracenia go pierzchły, gdy wyznał, że nigdy
nie zamierzał się rozwodzić. Powodowała nim złość
i urażona ambicja.
O planowanym przerwaniu ciąży dowiedział się od
169
jednej ze służących, której Marci powierzyła sekret
Ta natychmiast pobiegła do Hanan, która odnalazła
Karima w biurze i wykrzyczała histerycznie, że za.
mierzam zabić jej nienarodzone wnuczę.
O życiu dziecka zadecydowały ułamki sekund. Bę-
dę musiała wynagrodzić to Marci.
Karim zaciągnął mnie do domu i tam, w naszej sy-
pialni, zaczął okrywać mnie pocałunkami. Zawarli-
śmy pokój. Osiągnęliśmy to, idąc mocno wyboistą
drogą.
Narodziny
Najpełniejszym i najbardziej wymownym wyrazem
życia są narodziny. Akt poczęcia i narodzin ma w so-
bie więcej głębi i piękna niż jakiekolwiek dzieło rąk
ludzkich. Takiego przekonania nabrałam, oczekując
naszego pierwszego dziecka.
Planowaliśmy z Karimem każdy szczegół dotyczą-
cy narodzin. Wszystko wydawało nam się ważne. Po-
czyniliśmy rezerwacje podróżne cztery miesiące
przed spodziewaną datą - postanowiliśmy bowiem, że
urodzę w Klinice im. Guya w Londynie.
Jak to często bywa, wszystkie nasze plany obróciły
się wniwecz. Matka Karima, mając na sobie nowy we-
lon z grubszej niż zwykle materii, wpadła na starą ko-
bietę beduińską siedzącą na suku i naciągnęła sobie
ścięgno w kostce. Zaraz potem okazało się, że bliski
kuzyn ma właśnie podpisać ważny kontrakt i prosi,
by Karim zrezygnował z wyjazdu, a moja siostra Nu-
ra przeraziła całą rodzinę domniemanym atakiem
wyrostka robaczkowego.
171
Gdy już to wszystko minęło, zaczęły się bóle
Wprawdzie okazały się fałszywym alarmem, ale le-
karz zabronił mi podróżować. Pogodziliśmy się ze
zmianą planów i zaczęliśmy czynić przygotowania do
porodu w Ar-Rijadzie.
Niestety specjalistyczny szpital króla Fajsala, który
mógłby zapewnić mi właściwą opiekę lekarską, rue
był jeszcze gotowy. Miałam rodzić w mniejszym, zna-
nym z brudu i zobojętniałego personelu.
Ponieważ pochodziliśmy z rodziny królewskiej,
mieliśmy znacznie większe możliwości niż przeciętny
Saudyjczyk. Karim wynajął stolarzy, malarzy i deko-
ratorów wnętrz z Londynu, którzy przeistoczyli trzy
pokoje na oddziale porodowym w luksusowy aparta-
ment.
Zarządca szpitala zaprowadził tam mnie i moje sio-
stry. Apartament lśnił błękitem jedwabnych pokryć
i draperii. Wyszukane dziecięce łóżeczko z dobraną
kolorystycznie  do wystroju wnętrza pościelą było
przymocowane do podłogi, na wypadek gdyby nie-
uważny personel potrącił łóżko, zrzucając nasze cen-
ne dziecię! Nura zwijała się ze śmiechu i mówiła, że
Karim doprowadzi wszystkich do szału swą nadopie-
kuńczością.
Zaniemówiłam ze zdumienia, gdy mój mąż poin-
formował mnie, że z Londynu ma przybyć sześcio-
osobowy zespół lekarski, by odebrać poród. W skład
zespołu wchodził znany londyński położnik i pięć
wykwalifikowanych pielęgniarek. Ich przylot do Ar-
-Rijadu został zaplanowany na trzy tygodnie przed
rozwiązaniem.
172
Sara przeprowadziła się do mnie pod koniec mojej
ciąży? by mi pomagać. Ze smutkiem dostrzegłam, jak
bardzo moja ukochana siostra się zmieniła. Wygląda-
ło na to, że już nigdy nie dojdzie do siebie po swoim
strasznym małżeństwie; kiedyś była wesołą dziew-
czyną - teraz straciła całą swoją werwę.
Jakże niesprawiedliwe bywa czasami życie! Ja,
z moją agresywnością, na pewno lepiej poradziłabym
sobie z takim mężem, gdyż tego rodzaju typy nie wy-
kazują swej przewagi wobec kogoś, kto im się prze-
ciwstawia. Ale łagodna i uległa Sara stanowiła łatwy
cel.
Cieszyłam się jej cichą obecnością. W miarę zbliża-
nia się terminu rozwiązania stawałam się coraz bar-
dziej nerwowa, a Karim, podniecony swoją nową rolą
ojca, całkowicie stracił zdrowy rozsądek.
Z powodu obecności Asada, brata Karima, i wielu
kuzynów, którzy wchodzili i wychodzili o różnych
porach, Sara zawsze osłaniała twarz, opuszczając
apartamenty na drugim piętrze. Nieżonaci mężczyźni
zajmowali wprawdzie inne skrzydło, ale można ich
było spotkać w różnych miejscach domu o wszystkich
porach. Po trzech dniach pobytu Sary w naszym do-
mu moja teściowa zawiadomiła ją przez Karima, że
nie musi się osłaniać, wchodząc do głównych po-
mieszczeń mieszkalnych lub ogrodu.
Każde rozluźnienie rygorów w naszym niełatwym
życiu to wielka przyjemność. Sara odczuwała na po-
czątku skrępowanie, ale później śmielej zaczęła ko-
rzystać ze swobody.
Kiedy któregoś wieczoru wypoczywałyśmy w ro-
173
dzinnym ogrodzie, ciesząc się chłodnym nocnym po-
wietrzem, nieoczekiwanie wrócił Asad. Towarzyszyło
mu czterech jego znajomych.
Słysząc zbliżających się mężczyzn, Sara odwróciła
twarz ku ścianie, gdyż nie chciała ściągnąć hańby na
rodzinę, pokazując się obcym. Mnie nie chciało się
postąpić tak samo, więc krzyknęłam, że w ogrodzie są
niezawoalowane kobiety. Mężczyźni przyśpieszyli
kroku i nie patrząc w naszą stronę, weszli bocznymi
drzwiami do męskiego salonu. Asad, chcąc okazać
uprzejmość, przechodząc obok nas, zapytał o Karima
i wtedy jego wzrok padł nagle na Sarę.
Jego reakcja była tak gwałtowna, że myślałam, iż
dostał ataku serca. Zaczął się trząść, a potem cały ze-
sztywniał. Poderwałam się tak szybko, jak tylko po-
zwalał mi na to mój duży brzuch, i potrząsnęłam go
za ramię. Nie zareagował. Poprowadziłam go ostroż-
nie do krzesła i przywołałam służącego, by przyniósł
wody.
Ponieważ nikt się nie zjawił, Sara zerwała się i po-
biegła po wodę. Asad, który tymczasem trochę do-
szedł do siebie, próbował wstać i wyjść, ale obawia-
łam się, że za chwilę zemdleje, i nalegałam, by pozo-
stał.
Moja siostra wróciła ze szklanką wody mineralnej.
Nie podnosząc oczu, uniosła ją do warg Asada. Jego
dłoń musnęła palce Sary. Kiedy popatrzył na nią,
szklanka wyśliznęła się z jej dłoni i rozbiła o podłogę.
Odwróciła się szybko i wbiegła do wnętrza willi.
Pozostawiłam Asada wraz z jego przyjaciółmi, któ-
rzy tymczasem pojawili się w ogrodzie. Byli bardziej
174
zmieszani widokiem mojej odsłoniętej twarzy niż
ogromnym brzuchem. Ruszyłam w ich stronę, kiwa-
się wyzywająco z boku na bok, i przywitałam ich
twarzą w twarz.
Karim obudził mnie w nocy, żądając wyjaśnień, co
właściwie wydarzyło się w ogrodzie. Na wpół śpiąc,
zrelacjonowałam mu wszystko i zapytałam o zdrowie
Asada.
Usiadłam zdumiona, gdy Karim poinformował
mnie, że jego brat zamierza poślubić Sarę. Podobno
oświadczył, że nie zazna w życiu szczęścia, jeśli Sara
nie zostanie jego żoną. Nie posiadałam się wprost ze
zdumienia. Kilka tygodni wcześniej Asad oświadczył
przecież matce, że nigdy się nie ożeni.
Powiedziałam Karimowi, że nietrudno było do-
strzec jego zauroczenie Sarą w ogrodzie, ale zamiar jej
poślubienia, po zaledwie kilku chwilach od wzajem-
nego poznania, był wręcz niewiarygodny! Potrakto-
wałam to jak czysty nonsens i próbowałam ponownie
usnąć.
Gdy mój mąż brał prysznic, jeszcze raz przemyśla-
łam wszystko, wstałam z łóżka i zapukałam do drzwi
Sary. Ponieważ nikt nie odpowiadał, weszłam do
środka. Moja siostra siedziała na balkonie i przyglą-
dała się gwiazdom.
Ulokowałam się w kącie balkonu i czekałam, aż Sa-
ra się odezwie. Nie patrząc na mnie, powiedziała
w końcu:
-  On chce się ze mną ożenić.
-  Tak, wiem - potwierdziłam.
Sara kontynuowała z płonącymi oczyma:
175
- Zaglądając mu w duszę, zobaczyłam całe
życie. To człowiek, którego Huda mi wywróżyła
przepowiadając miłość. Przewidziała również w
tej miłości, sześcioro dzieci, które narodzą się z tego
związku.
Zamknęłam oczy, usiłując odtworzyć ów pamiętny
dzień w domu rodziców, kiedy Huda mówiła o nie.
zrealizowanych ambicjach Sary i mającym nastąpić
małżeństwie. Wzdrygnęłam się na myśl o tym, co po-
tem mnie przepowiedziała.
Bałam się dopuścić do siebie myśl o miłości Asada
do Sary od pierwszego wejrzenia. Ale nagle przypo-
mniałam sobie własne uczucia, gdy ujrzałam pierw-
szy raz Karima, więc ugryzłam się w język i nie po-
wiedziałam ani słowa.
Moja siostra poklepała mnie po brzuchu.
- Wracaj do łóżka, Sułtano. Twoje małe potrzebuje
wypoczynku. Moje przeznaczenie mnie nie ominie.
Powiedz Karimowi, żeby Asad rozmówił się z ojcem
w tej sprawie.
Gdy wróciłam do łóżka, mój mąż jeszcze nie spał.
Powtórzyłam mu słowa Sary, a on pokręcił zdumiony
głową i mruknął, przytulając się do mego brzucha, że
życie jest pełne niespodzianek. Usnęliśmy spokojnie,
gdyż nasze życie biegło starannie wytyczonym szla-
kiem i nie spodziewaliśmy się żadnych nieoczekiwa-
nych zmian.
Następnego ranka zostawiłam golącego się Karima
i z trudem zeszłam na dół. Usłyszałam głos Hanan,
zanim ona mnie ujrzała. Właśnie cytowała jakieś
przysłowie. Słuchałam, stojąc w drzwiach.
176
Człowiek poślubiający kobietę dla jej urody zo-
stanie oszukany - tłumaczyła synowi. - Ten, który
lubią rozsądną kobietę, może śmiało powiedzieć,
że zawarł dobry związek małżeński.
zamierzałam kaszlnąć, by zaznaczyć swoją obec-
ność, gdy jednak Hanan ponownie zaczęła mówić,
zmieniłam zamiar. Wstrzymałam oddech i nastawi-
łam uszu.
- Asad, ta dziewczyna była już zamężna. Szybko
doszło do rozwodu. Kto wie, jaki był powód. Zostaw
ją, synu, możesz przecież poślubić, kogo tylko zaprag-
niesz. Mądrze jest zacząć od świeżej kobiety, a nie
zużytej! Poza tym spójrz tylko na tę jej arogancką sio-
strę - Sułtanę. Czy sądzisz, że Sara jest ulepiona z in-
nej gliny?
Weszłam do pokoju w ślad za moim brzuchem. By-
łam wściekła. Hanan ostrzegała Asada przed Sarą!
Leopard nie zmienił futra. Moja teściowa wciąż mnie
nienawidziła. Byłam dla niej gorzką pigułką do prze-
łknięcia.
Świadoma słabego charakteru Asada, nie byłam
przekonana co do tego związku. Teraz jednak uzna-
łam, że muszę mu sprzyjać. Z ulgą poznałam po wy-
razie twarzy brata Karima, że nie zamierza zmieniać
swoich planów. Nadal był szaleńczo zakochany w Sa-
rze.
Rozmowa urwała się, gdy zauważyli wyraz mojej
twarzy. Z trudnością ukrywałam gniew. Oczywiście
Hanan miała rację co do mojego buntowniczego du-
cha, ale nie zamierzałam się zmieniać, a porównywa-
nie Sary ze mną wcale mi się nie podobało.
177
W dzieciństwie często słyszałam, jak stare kobiety
mówiły: „Gdy staniesz koło kowala, pobrudzisz się
sadzą, a gdy staniesz obok sprzedawcy perfum, będzie
się za tobą unosił zapach pachnideł". Hanan widocz-
nie wierzyła, że Sara pobrudziła się sadzą rozsypaną
przez młodszą siostrę. Czułam głęboką niechęć do
mojej teściowej.
Uroda Sary wzbudzała zazdrość u wielu kobiet.
Wiedziałam, że jej wygląd wyklucza wyrozumiałość
i sympatię, jakie mógłby obudzić łagodny charakter
i błyskotliwy umysł. Biedna Sara!
Asad wstał i skinął głową w moim kierunku, po
czym przeprosił nas i zamierzał wyjść. Przedtem jed-
nak zwrócił się ku Hanan:
- To postanowione. Jeśli ona i jej rodzina mnie
przyjmą, nic nie jest w stanie mnie powstrzymać.
Hanan krzyknęła za nim coś na temat bezczelności
młodych, a potem zawołała, że przez to wszystko
pewnie już długo nie pożyje, gdyż serce jej słabnie
z dnia na dzień. Gdy Asad zignorował jej wymówki,
potrząsnęła boleśnie głową i zajęła się swoją kawą.
Mocno wzburzona, zadzwoniłam po kucharza i za-
mówiłam na śniadanie jogurt i owoce. Po chwili do
pokoju weszła Marci i zręcznym masażem przyniosła
ulgę mym spuchniętym stopom. Hanan usiłowała na-
wiązać rozmowę, ale byłam zbyt wściekła, by jej od-
powiedzieć. Zaczęłam skubać świeże truskawki, co-
dziennie przysyłane z Europy, i w tym momencie za-
częły się bóle porodowe. Wystraszyłam się i zaczęłam
krzyczeć, gdyż ból był niespodziewany i bardzo ostry.
Hanan poderwała się i zawołała Karima, Sarę, pie-
178
lęgniarkę i służbę. Mój mąż porwał mnie na ręce i za-
niósł do specjalnie przygotowanej limuzyny. Zamiast
foteli wstawiono do niej łóżko, pozostawiając jedynie
trzy siedzące miejsca dla Karima, Sary i pielęgniarki.
Lekarz i pielęgniarki, przybyli z Londynu, wyruszyli
oddzielną limuzyną.
Trzymałam się za krzyż, gdy pielęgniarka próbowa-
ła sprawdzić mi puls. Karim krzyknął na kierowcę,
żeby jechał szybciej, i zaraz potem kazał mu zwolnić,
wściekając się, że szybka jazda wszystkich zabije. Gdy
inny samochód przeciął nam drogę, trzepnął biedaka
w głowę.
Zaczął przeklinać sam siebie za niezałatwienie
eskorty policyjnej. Sara robiła, co mogła, by go uspo-
koić, on jednak nadal szalał. Wreszcie brytyjska pie-
lęgniarka zwróciła mu uwagę, że jego zachowanie
przynosi szkodę żonie i dziecku, i zagroziła, że usunie
go z samochodu, jeśli się nie uspokoi.
Karim zaniemówił, do tej pory bowiem jeszcze żad-
na kobieta nie ośmieliła się go skrytykować. Ode-
tchnęliśmy z ulgą.
Wszyscy pracownicy szpitala czekali przy bocznym
wejściu. Zarządca był zachwycony, że dziecko urodzi
się tutaj, gdyż normalnie większość członków rodzi-
ny królewskiej wyjeżdżała w tym celu za granicę.
Bóle porodowe były długie i silne, gdyż byłam
drobnej budowy, a dziecko duże. Z samego aktu naro-
dzin niewiele pamiętam, gdyż znajdowałam się pod
wpływem narkotyków. W pokoju panowała nerwowa
atmosfera, słyszałam, jak lekarz wścieka się na perso-
nel. Z całą pewnością wszyscy modlili się o dziecko
179
płci męskiej, otrzymaliby bowiem wtedy sowite wy-
nagrodzenie. Urodziny dziewczynki rozczarowałyby
wszystkich. Ja jednak marzyłam właśnie o dziew-
czynce. W moim kraju z pewnością nastąpią zmiany
uśmiechałam się więc na myśl o przyjemnym życiu
jakie czekałoby moją córkę.
Radosne okrzyki lekarza i personelu wyrwały mnie
z odurzenia. Urodził się syn! Byłam pewna, że słyszę
szept doktora:
- Szmaciana głowa w sukni posmaruje nam kiesze-
nie.
Mój umysł zaprotestował gwałtownie przeciw obra-
żaniu mego męża, lecz zaraz zmorzył mnie głęboki
sen i zapomniałam o tej uwadze.
Dowiedziałam się potem, że Karim podarował le-
karzowi jaguara i pięćdziesiąt tysięcy funtów angiel-
skich. Pielęgniarki otrzymały biżuterię i po pięć ty-
sięcy funtów każda. Zarządca szpitala dostał ogromne
subsydia na modernizację oddziału położniczego,
a jego osobiste wynagrodzenie równało się trzymie-
sięcznym poborom.
Na widok rozkosznego malucha, którego ułożono
w moich ramionach, pierzchły wszelkie myśli o cór-
ce. Przyjdzie w następnej kolejności. A to dziecię płci i
męskiej będzie wychowywane inaczej niż wcześniej-
sze pokolenia. Mój syn nie będzie miał tak zacofa-
nych poglądów, jego siostry zajmą należne im miej-
sce, on zaś pozna i pokocha swą przyszłą partnerkę,
zanim ją poślubi. Otwierało się przed nim mnóstwo
wspaniałych możliwości. Wszak czasami jeden czło-
wiek dokonywał przewrotu, który zmieniał życie mi-
180
lionów. Rozpierała mnie duma, gdy rozważałam, ile
dobrego spłynie z tego maleńkiego ciałka spoczywają-
cego w mych ramionach. Nowe życie kobiet arab-
skich być może zacznie się z mojej krwi.
Karim niewiele zastanawiał się nad przyszłością
swego pierworodnego. Czuł się wniebowzięty i wygła-
szał idiotyczne komentarze na temat następnych sy-
nów, których razem spłodzimy.
Mroczne tajemnice


Śmierć jest uwieńczeniem narodzin, życie to tylko
przystanek, nie zawsze jednak odejście nie budzi
sprzeciwu. Godzimy się ze śmiercią, gdy jest zakoń-
czeniem spełnionego życia. Gdy przychodzi po kogoś
w kwiecie wieku, traktować to należy jako smutne wy-
darzenie, najgorsze jednak ze wszystkiego jest prze-
rwanie młodego życia w wyniku działań ludzkiej ręki.
Przy okazji narodzin mego syna znów zetknęłam
się ze śmiercią. Chodziło o młodą, niewinną dziew-
czynę, skazaną przez sąd religijny.
Karim i personel medyczny usiłowali uchronić mnie
przed kontaktami z innymi saudyjskimi kobietami,
które znajdowały się blisko mojego apartamentu. Mój
syn spał obok mnie, podczas gdy inne niemowlęta
przebywały razem w jednym pomieszczeniu. Ale cie-
kawość kazała mi opuścić mój azyl. Jak większość
członków rodziny królewskiej, nie miałam kontaktu ze
zwykłymi obywatelami, teraz więc, gdy otworzyła się
taka możliwość, postanowiłam z niej skorzystać.
182
Moim życiem rządzili mężczyźni, jednak na swój
sposób było ono chronione ze względu na przynależ-
ność rodową. Większość kobiet nie miała nic do po-
wiedzenia w sprawie swego losu.
Rodząc pierwsze dziecko, miałam osiemnaście lat.
Inne kobiety w moim wieku zazwyczaj odbywały już
czwarty, a nawet piąty poród.
Kiedy wyszłam ze swego apartamentu, zobaczyłam
na korytarzu stojącą nieruchomo dziewczynę. W jej
oczach widniał ból, gdy przyglądała się krzyczącym
niemowlętom. Wiedziałam, że nie zdaje sobie sprawy
z tego, co się dzieje wokół niej. Znajdowała się myśla-
mi daleko stąd, uwikłana w jakiś mroczny dramat.
Dowiedziałam się od niej, że pochodzi z małej wios-
ki leżącej w pobliżu Ar-Rijadu. Na ogół kobiety z jej
okolic rodziły w domu. Ona jednak odczuwała bóle
porodowe nieprzerwanie od pięciu dni i w końcu mąż
przywiózł ją do szpitala. Wiele mi o sobie powiedzia-
ła. Wyszła za mąż w wieku dwunastu lat, za pięć-
dziesięciotrzyletniego mężczyznę. Była jego trzecią,
najbardziej ulubioną z żon.
Mahomet nauczał, że mężczyźni powinni dzielić
swój czas równo między poszczególne żony. W tym
wypadku jednak mąż był tak zajęty swoją młodą żo-
ną, że pozostałe dwie zrezygnowały ze swych kolejek.
Dziewczyna powiedziała mi, że jej małżonek odzna-
czał się ogromną potencją i robił „to" wiele razy
dziennie. Kiedy zaszła w ciążę, żyła w ciągłym stra-
chu, że urodzi córkę, a nie syna. Jej mąż byłby zły,
gdyż pierwsze dwie żony urodziły mu synów jako
pierworodnych potomków.
183
Niewiele pamiętała ze swego smutnego dziecin-
stwa, które trwało bardzo krótko. Wychowała się
w biednej rodzinie, doświadczyła jedynie ciężkiej
pracy i wyrzeczeń. Opowiadała mi, jak pomagała
swym licznym braciom i siostrom wypasać kozy
i wielbłądy i uprawiać mały ogród. Zapytałam ją
o poglądy na temat życia, nie uzyskałam jednak od-
powiedzi, gdyż była to prosta, niewykształcona
dziewczyna.
Odeszła, zanim zdołałyśmy się pożegnać. Ze smut-
kiem myślałam o jej ponurym życiu.
Obawiając się o bezpieczeństwo syna, Karim umie-
ścił straż u drzwi mego apartamentu. W trakcie po-
rannego spaceru ze zdziwieniem ujrzałam strażników
również przed drzwiami innego pokoju. Pomyślałam,
że na oddziale znajduje się jeszcze jedna osoba z kró-
lewskiego rodu. Spytałam brytyjską pielęgniarkę
o imię nowo przybyłej księżniczki, ale ona poinfor-
mowała mnie, że jestem jedyną księżniczką przeby-
wającą w szpitalu, a potem opowiedziała mi o wszyst-
kim.
Otóż poprzedniego dnia, ku oburzeniu personelu
szpitalnego, sprowadzono zakutą w kajdany na no-
gach i rękach dziewczynę. Na oddział porodowy tra-
fiła pod eskortą straży. Strażnikom towarzyszyła gru-
pa zagniewanych mutawa, za którymi szedł przestra-
szony zarządca szpitala. Oni też wyznaczyli lekarza
dla dziewczyny.
Ku swemu zdumieniu lekarz dowiedział się, że
dziewczynę sądzono w sądzie szari (tj. kierującym się
boskimi prawami) jako oskarżoną o cudzołóstwo. Po-
184
nieważ jest to zbrodnia przeciw Bogu, kara za jej po-
pełnienie musiała być surowa. Mutawa przybyli wraz
z winowajczynią, by dopilnować jej wymierzenia.
Lekarz, muzułmanin z Indii, nie protestował prze-
ciw mutawa, był jednak rozgniewany wyznaczoną mu
rolą- Cudzołóstwo jest zazwyczaj karane chłostą, ale
w tym wypadku ojciec żądał kary śmierci. Dziewczy-
na miała przebywać pod strażą do rozwiązania, a na-
stępnie zostać ukamienowana.
Wargi pielęgniarki drżały, gdy mówiła, że młoda
matka jest zaledwie czternasto-, piętnastoletnim
dzieckiem. Oznajmiła, że nic takiego nie mogłoby
wydarzyć się w jej kraju, wśród cywilizowanych Bry-
tyjczyków, i że w porównaniu z nimi reszta świata to
po prostu barbarzyńcy.
Prosiłam Karima, by dowiedział się wszystkich
szczegółów. Odparł, że to nie nasza sprawa, ale po
moich usilnych błaganiach, obficie zroszonych łza-
mi, obiecał, że się dowie.
Tymczasem odwiedziła mnie Sara z nowinami
o swym kwitnącym romansie. Asad rozmawiał z na-
szym ojcem i uzyskał jego zgodę. Mieli się pobrać za
trzy miesiące. Czułam ogromną radość, gdyż moja
siostra nie zaznała dotąd szczęścia w życiu.
Sara przyniosła mi jeszcze inne wiadomości, które
spowodowały, że moje serce skurczyło się ze strachu.
Otóż planowali z Asadem spędzenie jeszcze przed ślu-
bem weekendu w Bahrajnie. Gdy zaprotestowałam,
oświadczyła, że uczyni to z moją pomocą lub bez niej.
Zamierzała powiadomić ojca, że zostanie u nas, by
pomóc mi w nowej roli matki. Teściowej natomiast
185
powie, że wraca do domu. Uważała, że nikt niczego
się nie domyśli.
Zapytałam, jak zamierza wyjechać, nie mając zgody
ojca. Wszystkie dokumenty trzymał zamknięte
w swym sejfie w biurze, poza tym potrzebne było je-
go pisemne zezwolenie - bez niego nie wpuściliby jej
na pokład samolotu. Sara poinformowała mnie, że
pożyczyła paszport i zezwolenie od przyjaciółki, któ-
ra planowała odwiedziny u krewnych w Bahrajnie
i w ostatniej chwili odwołała wizytę z powodu choro-
by jednego z członków rodziny.
Ponieważ Saudyjki nie pokazują się bez welonu,
a straż na lotnisku nie ośmieliłaby się zażądać odsło-
nięcia twarzy, wiele z nich korzysta z takiej sposobno-
ści. Sara odwzajemni się, planując podróż do pobli-
skiego kraju, a następnie odwołując ją w ostatniej
chwili. W ten sposób przyjaciółka będzie mogła sko-
rzystać z jej dokumentów. Był to starannie obmyślo-
ny plan, nie do wykrycia przez któregokolwiek z męż-
czyzn. Bawiła mnie łatwość, z jaką oszukiwało się
urzędników lotniska. Ponieważ jednak rzecz dotyczy-
ła mojej siostry, bardzo się wszystkim denerwowa-
łam.
Chcąc odwieść Sarę od tych planów, opowiedziałam
jej historię dziewczyny, która czekała na ukamieno-
wanie. Podobnie jak mnie, bardzo przygnębiła ją ta
opowieść, jednak nie zmieniła swych planów. Zgodzi-
łam się ją kryć, widząc jej radość z oczekiwanego spo- !
tkania. Zamierzali zatrzymać się w Al-Manamie, sto-
licy Bahrajnu, gdzie przyjaciel Asada miał własny
apartament.
186
Sara wzięła moje dziecko w ramiona i z zachwytem
prZyglądała się jego maleńkiej twarzyczce i rączkom,
oświadczyła, że i ona zazna rozkoszy macierzyństwa,
gdyż wraz z Asadem marzyli o sześciu maleństwach
wywróżonych przez Hudę.
Cieszyłam się razem z siostrą jej szczęściem, ale
w mojej duszy zagościł strach.
Wieczorem przybył ponownie Karim. Przyniósł in-
formacje o skazanej dziewczynie. Została ponoć uzna-
na za nieposkromioną seksualnie i zaszła w ciążę po
licznych stosunkach z kilkunastoletnimi chłopcami.
Mój mąż oświadczył, że łamiąc nasze prawa, zhańbiła
nazwisko własnej rodziny, nie można więc postąpić
wobec niej inaczej.
Zapytałam go, jaką karę wyznaczono młodym męż-
czyznom, którzy w tym uczestniczyli, ale nie otrzy-
małam odpowiedzi. Wyraziłam przypuszczenie, że
zamiast wyroku śmierci prawdopodobnie uraczono
ich wykładem. W świecie arabskim kara za niedozwo-
lony seks spada na kobietę - ze zdumieniem odkry-
łam, że Karim to aprobuje. Błagałam go, by interwe-
niował u króla, który mógł wpłynąć na rodzinę skaza-
nej i nakłonić do złagodzenia kary, on jednak z nie-
ukrywaną irytacją zażądał, bym zaniechała tematu.
Czułam do niego głęboką urazę, gdy się ze mną że-
gnał. Obsypał syna pocałunkami i obietnicami wspa-
niałego życia, po czym wyszedł, pozostawiając mnie
moim ponurym myślom.
Właśnie szykowałam się do wyjścia ze szpitala, gdy
do mojego apartamentu wpadła brytyjska pielęgniarka.
Przyniosła nowe wieści o skazanej.  Opowiedziała
187
wszystko, czego dowiedziała się od hinduskiego leka.
rza. Biedaczka we wczesnych godzinach rannych uro-
dziła dziecko płci żeńskiej. Trzej mutawa wiedzieli
0  oburzeniu obywateli obcych państw, stali więc wraz
ze strażnikami przy wejściu na porodówkę, by nikt
z cudzoziemców nie pomógł dziewczynie w ucieczce
Po urodzeniu dziecka odwieziono ją na wózku do strze-
żonego pokoju. Mutawa poinformowali lekarza, że zo-
stanie zabrana jeszcze tego samego dnia i ukamienowa-
na. Co do noworodka nie podjęto dotychczas żadnej de-
cyzji - ale wiadomo było, że rodzina się go wyrzeknie.
Ze zgrozą w oczach pielęgniarka opowiedziała hi-
storię dziewczyny. Skazana miała na imię Amal i by-
ła córką właściciela sklepu w Ar-Rijadzie. Miała zale-
dwie trzynaście lat, gdy jej świat się zawalił. Dopiero
co zaczęła nosić welon.
Był czwartek wieczór (w Arabii Saudyjskiej czwar-
tek jest odpowiednikiem soboty w zachodnim świe-
cie). Rodzice Amal wyjechali na weekend do Emira-
tów i mieli wrócić dopiero w sobotę w południe. Trój-
ka filipińskiej służby spała, a szofer przebywał w ma-
łym domku przy wejściu, z dala od głównych po-
mieszczeń. Jej starsze zamężne rodzeństwo zamiesz-
kiwało w innych rejonach miasta. Z całej rodziny
znajdowali się w domu tylko ona i siedemnastoletni
brat. Brat i filipińska służba mieli się nią opiekować.
Brat skorzystał z nieobecności rodziców i zaprosił
przyjaciół. Późną nocą Amal usłyszała głośną muzykę
1  głosy. Pokój, z którego dochodził hałas, znajdował
się tuż pod jej pokojem. Była pewna, że wszyscy palą
marihuanę, co jej brat ostatnio bardzo polubił.
Wreszcie, gdy hałas stał się nie do zniesienia, zde-
cydowała się zejść na dół i poprosić, żeby ściszyli mu-
zykę. Ubrana w cienką koszulę, nie miała zamiaru
wchodzić do środka. Chciała tylko wsadzić głowę
W drzwi i krzyknąć, żeby się uciszyli. Światła były
przyćmione, w pokoju panowała ciemność. Brat nie
reagował na jej wołanie, weszła więc do środka, chcąc
go odszukać.
Nie znalazła go jednak. Chłopcy przebywający
w środku byli prawdopodobnie podnieceni narkoty-
kami i rozmowami o kobietach, gdyż nagle Amal zna-
lazła się na podłodze, dopadnięta przez kilku naraz.
Krzyczała, wołając brata, i usiłowała wytłumaczyć, że
jest córką tego domu, jednakże nie dotarło to do ich
odurzonych narkotykiem umysłów. Zerwano z niej
koszulę i zaczęto gwałcić. Muzyka stłumiła wszelkie
odgłosy i nikt nie usłyszał wołania o pomoc. Gdy
zgwałcił ją trzeci chłopiec, Amal straciła przytom-
ność.
Jej brat odurzony narkotykami spał w łazience
przez resztę nocy. Nad ranem chłopcy otrzeźwieli
i kiedy zorientowali się, kogo zaatakowali, opuścili
w pośpiechu willę.
Dziewczynę odwieziono do pobliskiego szpitala.
Dyżurny lekarz zawiadomił policję. Do sprawy włą-
czyli się mutawa. Amal nie miała dotąd styczności
z mężczyznami, nie mogła zidentyfikować napastni-
ków. Oświadczyła jedynie, że byli znajomymi brata,
on zaś zdecydował się podać ich nazwiska. Jednakże
zanim wezwano ich do złożenia zeznań, ułożyli
zgrabną bajeczkę. Stwierdzili, że nie było żadnych
188
189
narkotyków. Słuchali jedynie głośnej muzyki i w ich
spotkaniu nie było nic gorszącego. Nagle do poko-
ju weszła dziewczyna ubrana w cienką koszulę i zaczęła
nakłaniać ich do stosunku. Powiedziała, że czyta wła-
śnie książkę o seksie i chce wiedzieć, na czym to po-
lega. Przysięgali, że najpierw jej odmówili, jednakże
ona siadała im na kolana, całowała i pieściła własne
ciało, nie byli więc w stanie powstrzymać się dłużej
Dodali jeszcze, że była nienasycona i zachęcała
wszystkich do udziału.
Kiedy rodzice wrócili z Emiratów, matka uwierzy-
ła Amal, nie było jednak sposobu, żeby przekonać jej
ojca o niewinności dziewczyny. Przejął się bardzo
zdarzeniem, uważał jednak, że chłopcy zrobili to, co
każdy osobnik płci męskiej uczyniłby w podobnej sy-
tuacji, i z ciężkim sercem uznał, że córka musi po-
nieść karę za pohańbienie rodowego nazwiska. Brat
Amal, obawiając się oskarżenia o używanie narkoty-
ków, nie wystąpił w obronie siostry.
Mutawa ofiarowali ojcu wsparcie moralne i wyrazi-
li aprobatę dla jego nieugiętej postawy wobec niegod-
nego postępku córki.
Dzisiaj dziewczyna miała umrzeć. Przepełniona ża-
lem i trwogą, ze smutkiem myślałam o daremnych
wysiłkach matki, by ocalić Amal przed straszną śmier-
cią. Ja sama nigdy nie byłam świadkiem kamienowa-
nia, ale Omar oglądał je trzykrotnie. Czerpał z tego
ogromną przyjemność, uważał bowiem, że tylko na to
zasługują kobiety, które nie strzegą swego honoru, tak
cenionego przez mężczyzn. Chętnie też opowiadał
o tym, co widział, a jego relacje były bardzo obrazowe.
190
Gdy miałam dwanaście lat, kobieta z małej wioski
niedaleko Ar-Rijadu została oskarżona o cudzołóstwo
i skazana na śmierć przez ukamienowanie. Omar
i szofer sąsiadów pojechali obejrzeć spektakl.
Tłum zbierał się od świtu. Nie mogli doczekać się
skazanej. Kiedy zgromadzeni zaczęli już okazywać
gniew i zniecierpliwienie, zajechał samochód policyj-
ny i brutalnie wywleczono  z  niego piękną dwu-
dziestoparoletnią dziewczynę.
Miała związane ręce i nisko opuszczoną głowę.
Urzędnik głośno odczytał, o co została oskarżona.
Brudną szmatą zakneblowano jej usta, na głowę wciąg-
nięto czarny kaptur i zmuszono, by uklękła. Egzeku-
tor wymierzył  jej  chłostę - pięćdziesiąt uderzeń
w plecy.
Następnie zajechała ciężarówka, z której wysypano
kamienie. Człowiek, który odczytał wyrok, poinfor-
mował tłum, że pora zacząć egzekucję. Natychmiast
grupka ludzi, głównie mężczyzn, rzuciła się w stronę
kamieni i zaczęła ciskać je w skazaną. Szybko upadła
na ziemię, lecz nadal jeszcze żyła. Od czasu do czasu
egzekucję przerywano, by lekarz mógł sprawdzić
puls. Po prawie dwóch godzinach oznajmił zgon i za-
przestano miotania kamieni.
Moje smutne rozważania przerwała pielęgniarka,
wchodząc do mnie wielce wzburzona. Policja i muta-
wa zabierali Amal na egzekucję. Powiedziała, że mo-
gę zobaczyć skazaną, stojąc w drzwiach, gdyż dziew-
czyna nie ma osłoniętej twarzy. Słychać było hałas
dochodzący z korytarza. Niewiele myśląc, osłoniłam
twarz i ruszyłam w tamtą stronę.
191
Amal była kruchym, drobnym dzieckiem. Głowę
miała nisko pochyloną, trudno więc było dojrzeć
twarz. Domyśliłam się jednak, że musiała być bardzo
ładna - z pewnością wyrosłaby na piękną kobietę,
gdyby jej na to pozwolono. W pewnym momencie
podniosła głowę i z przerażeniem spojrzała na przy-
glądających się jej z ciekawością ludzi. Widziałam
jak bardzo się bała. Nie było przy niej nikogo bliskie-
go, tylko obcy, towarzyszący jej w mrocznej podróży
do grobu.
Pełna smutku wróciłam do siebie. Wzięłam moje
dziecko w ramiona i przytuliłam tkliwie. Jakże byłam
wdzięczna losowi, że nie należy do słabszej płci.
W zadumie przyglądałam się jego drobnej twarzycz-
ce. Czy w przyszłości przyczyni się do ugruntowania
tak niesprawiedliwego dla jego matki i sióstr syste-
mu? Zastanawiałam się, czy nie lepsze byłoby
uśmiercenie wszystkich niemowląt płci żeńskiej za-
raz po narodzinach. Być może brak kobiet złagodził-
by stosunek mężczyzn do nas. Potem nasunęło mi się
kolejne pytanie: jak matka może ochronić swoje
dziecko tej samej płci przed prawami tego kraju?
Oczy brytyjskiej pielęgniarki były mokre od łez,
gdy z oburzeniem spytała mnie, dlaczego ja, księż-
niczka, nie usiłowałam zapobiec temu szaleństwu.
Powiedziałam, że kobiety w naszym kraju nie mają
prawa głosu, nawet te z rodziny królewskiej. Z gory-
czą pomyślałam o prawdziwych winowajcach przeby-
wających na wolności.
Zaraz potem zjawił się Karim. Nasz powrót do do-
mu przygotował bardzo starannie. Policja eskortowa-
192

. samochód, dzięki czemu ruch miejski mniej dał
am się we znaki- Ale gdy opowiedziałam mężowi
0 wydarzeniach w szpitalu, kazał mi zamilknąć. Nie
chciał słuchać smutnych historii, trzymając w ramio-
nach syna, którego płeć i pochodzenie zapewniały mu
gładką, różami usłaną przyszłość.
Moje uczucia dla Karima ochłodły, gdy zobaczy-
łam, jak niewiele obchodzą go losy nieszczęsnej
Amal. Westchnęłam głęboko, rozmyślając nad tym,
co przyniesie przyszłość mnie i moim nienarodzo-
nym jeszcze córkom.
Śmierć króla
Rok 1975 przyniósł wiele szczęścia i wiele smutku
naszej rodzinie i całemu krajowi.
Mój ukochany syn Abd Allah obchodził właśnie
swe drugie urodziny. Z Francji przyleciał naszym
prywatnym samolotem mały cyrk, który pozostał
przez tydzień w pałacu ojca Karima.
Sara i Asad bezpiecznie przetrwali swe śmiałe zalo-
ty i teraz oczekiwali pierwszego dziecka w szczęśli-
wym małżeństwie. Asad poleciał do Paryża i wykupił
cały zapas dziecięcych ubranek z trzech dużych ma-
gazynów. Hanan mówiła wszystkim, którzy jej słu-
chali, że Asad postradał rozum. Obdarowana taką mi-
łością, moja siostra promieniała szczęściem.
Ali studiował w Stanach Zjednoczonych i nie inte-
resowały go już nasze sprawy. Któregoś dnia poinfor-
mował ojca, że zakochał się w pewnej pracującej za-
wodowo Amerykance i zamierza, się z nią ożenić. Jed-
nakże wkrótce oznajmił, że woli saudyjską żonę. Póź-
niej odkryliśmy, że dostał od tamtej lichtarzem w gło-
194
„ gdy zaczął się agresywnie zachowywać po odmo-
wie okazania przez nią posłuszeństwa.
jVlłode, nowocześnie myślące arabskie pary zaczęły
stosować pewne ulgi w surowych prawach dotyczą-
cych kobiet. Zawdzięczamy to królowi Fajsalowi i je-
go żonie Iffat, którzy z powodzeniem usiłowali wpro-
wadzić edukację i ulgi dla naszej płci. Wiele kobiet
przestało osłaniać twarz i śmiało spoglądało na straż-
ników religii, którzy przyjmowali to z oburzeniem.
Wciąż nosiły abaje i przykrywały włosy, jednakże ich
odwaga obudziła w nas nadzieję. Nam, kobietom
z rodziny królewskiej, nigdy nie będzie wolno okazać
takiej swobody. Tylko średnia warstwa mogła przeja-
wiać swą siłę. Mutawa już nie demonstrowali publicz-
nie swej dezaprobaty wobec szkół dla kobiet, a my
wierzyłyśmy, że powszechna oświata wprowadzi kie-
dyś równość między płciami. Nadal jednak zdarzały
się wyroki śmierci wydawane na kobiety przez nie-
oświeconych fanatyków. Pomaleńku, krok po krocz-
ku - mówiłyśmy sobie ponuro.
Niespodziewanie w ciągu sześciu miesięcy staliśmy
się właścicielami czterech nowych domów. Nasz pa-
łac w Ar-Rijadzie został ukończony, lecz Karim
uznał, że jego syn wyrośnie na silnego mężczyznę, je-
śli będzie wdychał morskie powietrze - kupiliśmy
więc willę nad morzem w Dżuddzie. Mój ojciec miał
ogromny apartament w Londynie, cztery przecznice
od Harrodsa, i gotów był go odsprzedać za niewielką
kwotę któremukolwiek ze swych dzieci. Ponieważ
wszystkie moje siostry i ich mężowie nabyli wcześniej
mieszkania w Londynie, a Sara i Asad byli w trakcie
195
kupowania apartamentu w Wenecji, chętnie skorzy
staliśmy z nadarzającej się okazji urządzenia sobie do
mu w tym barwnym mieście, tak ukochanym przez
Arabów. Ponadto w trzecią rocznicę naszego ślubu,
w nagrodę za obdarzenie go bezcennym męskim po-
tomkiem, Karim podarował mi wspaniałą willę w Ka-
irze.
Z okazji urodzin Abd Allaha jubiler naszej rodziny
przyleciał z Paryża do Ar-Rijadu z kolekcją brylan-
tów, rubinów i szmaragdów, składającą się z siedmiu
zestawów naszyjników, bransoletek i kolczyków. Po-
czułam się szczodrze obdarowana za zrobienie czegoś,
co i tak chciałam zrobić.
Karim i ja spędzaliśmy najwięcej czasu w Dżud-
dzie. Nasza willa znajdowała się w miejscu niezwykle
atrakcyjnym, często odwiedzanym przez rodzinę kró-
lewską.
Grając w backgammon, obserwowaliśmy naszego
syna otoczonego filipińskimi służącymi i bawiącego
się w ciepłych błękitnych wodach, obfitujących w eg-
zotyczne ryby. Nawet my, kobiety, mogłyśmy się ką-
pać, chociaż musiałyśmy trzymać swoje okrycia cia-1
sno wokół siebie, dopóki nie byłyśmy zanurzone po I
szyję. Jedna ze służących uwolniła mnie od abai i mog-
łam do woli pluskać się w wodzie. Byłam tak wolna, 1
jak to tylko możliwe dla kobiety w naszym kraju.
Był koniec marca, niezbyt gorący okres w Arabii
Saudyjskiej, nie przebywaliśmy więc długo na ze-
wnątrz. Po południu kazałam służącym wziąć nasze
dziecko i opłukać je pod przenośnym gorącym prysz-
nicem. Przyglądaliśmy się, jak radośnie wierzga swy-
196
mi króciutkimi nóżkami, i uśmiechaliśmy się z dumą.
 uścisnął mnie za rękę i powiedział, że wstyd
mu za taki nadmiar szczęścia. Oskarżyłam go potem,
że przyniósł pecha wszystkim Saudyjczykom, głośno
wyrażając radość.
Większość Arabów wierzy w „złe oko"; nigdy nie
mówimy, że się z czegoś cieszymy, ani nie chwalimy
urody naszych dzieci. Jakiś zły duch mógłby to usły-
szeć i skraść nam obiekt naszej radości lub zabrać
ukochaną osobę. By ochronić się przed tym, przypi- {
namy dzieciom do ubrań błękitne koraliki. Nasz syn
również je nosił.
W chwilę później cofnęliśmy się ze zgrozą na widok
Asada, biegnącego ku nam ze słowami: „Król Fajsal
nie żyje! Zamordowany przez członka rodziny!". Za-
niemówiliśmy z wrażenia i siedzieliśmy jak sparaliżo-
wani, gdy Asad opowiadał nam to, co sam usłyszał od
jednego z kuzynów.
Przyczyn tego tragicznego wydarzenia należy upa-
trywać w sporze, jaki wynikł już dziesięć lat wcześ-
niej, a dotyczył otwarcia stacji telewizyjnej. Król
Fajsal zawsze dążył do modernizacji naszego zacofa-
nego kraju. Karim słyszał, jak król oświadczył kiedyś,
że czy nam się to podoba, czy nie, będziemy musieli
wejść w dwudziesty wiek.
Problemy, jakich nastręczali mu fanatycy religijni,
były podobne do tych, z którymi stykał się jego oj-
ciec, Abd al-Aziz. Mutawa zażarcie walczyli przeciw
otwarciu pierwszej radiowej stacji. Nasz pierwszy
król pokonał ich opór, wydając polecenie czytania
Koranu w eterze. Strażnicy religii nie mogli mieć nic
197
przeciwko rozpowszechnianiu słowa bożego
szybki sposób. Historia powtórzyła się, kiedy J^
lat później Fajsal usiłował stworzyć stację telewizyi
ną. Podobnie jak jego ojciec, napotkał silny opór ze
strony Rady Religijnej.
Tak się złożyło, że członkowie rodziny królewskiej
popierali sprzeciw mutawa. We wrześniu 1965 roku
jeden z kuzynów króla został zabity przez policję, gdy
szedł na czele demonstrujących, kilka kilometrów od
Ar-Rijadu. Kiedy wraz ze swymi poplecznikami na-
padł na stację, został zastrzelony. Minęło dziesięć lat,
i króla dosięgła zemsta z ręki młodszego brata zabite-
go księcia.
Karim i Asad polecieli do Ar-Rijadu. Zbierałyśmy
się wraz z kuzynkami w pałacu, płakałyśmy i wyraża-
łyśmy nasz żal. Większość kobiet lubiła króla, gdyż
był on jedyną szansą na poprawę położenia kobiet
saudyjskich. Odczuwał niewolę tak, jakby dotyczyła
go osobiście. Kiedyś sama słyszałam, jak oznajmił, że
choć role obu płci są odmienne, żadna z nich nie mo-
że posiadać nad drugą niekwestionowanej i absolut-
nej władzy. Powiedział wtedy, że nie zazna szczęścia,
dopóki każdy obywatel jego kraju, bez względu na
płeć, nie będzie panem swego losu. Wierzył, że edu-
kacja kobiet może przyczynić się do zmian, gdyż to
nasza własna ignorancja trzyma nas w ciemnościach.
Żaden następny władca nie okazał się orędownikiem
sprawy kobiet. Nasz krótki, ale szybki marsz do przo-
du został nagle zatrzymany. Ze smutkiem zdałyśmy
sobie sprawę, że szansa na wolność została pogrzeba
na wraz z królem Fajsalem.
198

Wszystkie czułyśmy złość i nienawiść do rodziny,
która spłodziła mordercę. Jedna z kuzynek twierdzi-
ła że jego ojciec, Musa'id, również ma pomieszane
^ głowie. Urodzony w królewskiej rodzinie, jako
przyrodni brat króla Fajsala, odciął się jednak od po-
zostałych członków rodu. Synowie poszli w ślady oj-
ca - jeden z nich był fanatykiem gotowym umrzeć,
byle zapobiec zainstalowaniu stacji telewizyjnej, dru-
gi zabił naszego ukochanego i poważanego króla.
Nie mogło nas spotkać nic gorszego niż pozosta-
wienie kraju bez mądrej ręki, która by nim kierowa-
ła. Cały naród odczuwał głęboki ból. Najlepszy przy-
wódca, jakiego wydała nasza rodzina, został zgładzo-
ny przez jednego z nas.
Trzy dni później córka Sary zadziwiła matkę, przy-
chodząc na świat nóżkami do przodu. Nadano jej
imię naszej mamy. Mała Fadila oderwała nasze umy-
sły od smutku i wniosła radość w życie.
Sara w obawie o przyszłość córki skłoniła Asada do
podpisania dokumentu, który zezwalałby jej w przy-
szłości samej wybrać sobie męża, miała bowiem prze-
rażający sen, że ona i Asad zginęli w katastrofie lotni-
czej, a ich córka została wychowana w rygorach obo-
wiązujących nasze pokolenie. Oświadczyła mężowi,
że prędzej popełni morderstwo, niż wyda swoje dziec-
ko za człowieka o złych skłonnościach. Asad, wciąż
szaleńczo zakochany w swej żonie, podpisał żądany
dokument i złożył w banku szwajcarskim milion do-
larów na nazwisko dziecka. Tak więc córka Sary uzy-
skała prawne i finansowe zabezpieczenie, które w ra-
zie potrzeby zapewni jej niezależność.
199
Ze Stanów przyjechał na wakacje Ali. Uznałam J
zrobił się jeszcze bardziej odpychający. Opowiad i
nam chełpliwie o swoich podbojach i twierdził, 2
wszystkie Amerykanki są kurwami.
Karim próbował podważyć tę opinię, mówiąc, m
spotkał wiele wartościowych kobiet, gdy przebywał
w Waszyngtonie. Ali jednak roześmiał się i oświad-
czył, że dużo się od tego czasu zmieniło. Powiedział
że kobiety napotkane w barach same występowały
z nieprzyzwoitymi propozycjami, zanim on w ogóle
poruszył ten temat. Karim odparł na to, że w tym
tkwi sedno sprawy. Jeśli kobieta sama przebywa w ba-
rze, to najprawdopodobniej poszukuje przygody.
W końcu kobiety w Ameryce cieszą się taką samą
swobodą jak mężczyźni. Poradził Alemu, żeby zaczął
chodzić do kościoła lub na imprezy kulturalne, gdzie
spotka zupełnie inne kobiety. Ali jednak obstawał
przy swoim. Twierdził, że wypróbował kobiety ze
wszystkich sfer i wszystkie okazały się kurwami.
Jak większość muzułmanów, mój brat nigdy nie
pojmie zwyczajów i tradycji innego kraju. Wiedza, ja-
ką Arabowie posiadają na temat Amerykanów, pocho-
dzi z kiepskich amerykańskich filmów lub niewiele
wartych programów telewizyjnych. Większość Sau-
dyjczyków podróżuje samotnie. Ponieważ prawo nie
pozwala im na towarzystwo kobiet w ich kraju, będąc
w podróży, interesują się cudzoziemkami. Niestety
poszukują kontaktów z takimi, które pracują w ba-
rach, ze striptizerkami i prostytutkami. To wypacza
ich opinię na temat zasad moralnych panujących na
Zachodzie. Kobiety saudyjskie nie podróżują, wierzą
200

wjęc opowiadaniom mężów i braci. W rezultacie
większość moich rodaków jest przekonana o rozwiąz-
łości kobiet Zachodu.
Trzeba przyznać, że mój brat był niezwykle przy-
stojnym mężczyzną, mógł więc przyciągać uwagę wie-
lu kobiet. Nie mam jednak żadnych wątpliwości co
do tego, że nie wszystkie Amerykanki są kurwami,
powiedziałam Karimowi, że chętnie wybrałabym się
w podróż z Alim.
To by dopiero była frajda, gdybym w momencie ja-
kiejś jego konkiety mogła stanąć za nim z tablicą:
TEN MĘŻCZYZNA TOBĄ GARDZI!!! GDY PO-
WIESZ MU „TAK", OGŁOSI ŚWIATU, ŻE JE-
STEŚ KURWĄ!
Przed powrotem do Stanów Ali oznajmił ojcu, że
jest gotów wziąć sobie pierwszą żonę. Życie bez seksu
jest dosyć kłopotliwe, w związku z tym chciałby mieć
do swojej dyspozycji kobietę za każdym razem, gdy
przyjeżdża na wakacje. Ponadto nadeszła jego pora,
by mieć syna. W Arabii Saudyjskiej mężczyzna nie
mający synów nie cieszy się zbyt wielkim szacun-
kiem.
Jego żona oczywiście żyłaby w willi ojca, pilnie
strzeżona przez Omara i resztę służby. On natomiast
korzystałby z pełnej swobody w Ameryce. Jego jedy-
nymi wymaganiami co do żony, poza dziewictwem
oczywiście, był młody wiek, nie więcej niż siedemna-
ście lat, wyjątkowa uroda i posłuszeństwo. W ciągu
dwóch tygodni Ali zaręczył się z jedną z królewskich
kuzynek. Datę ślubu wyznaczono na grudzień, w cza-
sie przerwy międzysemestralnej.
201
Patrząc na mojego brata, doszłam do wniosku, że
miałam dużo szczęścia, wychodząc za kogoś takiego
jak Karim. Niewątpliwie mojemu mężowi daleko by.
ło do doskonałości, ale Ali był typowym saudyjskim
samcem. Życie z takim człowiekiem byłoby bardzo
nieprzyjemne - zwłaszcza dla kobiety mego pokroju.
Przed wyjazdem Alego do Stanów zebraliśmy się
wszyscy w naszej willi w Dżuddzie.