LEONARD 

matnia

WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ
Okładkę, stronę tytułową projektował MICHAŁ BERNACIAK
Redaktor
HALINA ZYSKOWSKA
Redaktor techniczny DANUTA WDOWCZYK
Korekta
BEATA RUTKOWSKA
© Copyright by Leonard Warszawa 1988 r
ISBN 83-11-07530-1
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1988 r. Wydanie I
Nakład 99 700 + 300 egz. Objętość 18,15 ark wyd , 21,0 ark druk. Papier offset. 
V kl., 63 g z roli 81 cm/16. 
Oddano do składania w sierpniu 1987 r. Druk ukończono w marcu 1988 r. Wojskowa 
Drukarnia w Łodzi. Zara. 
nr 135
Cena zł 640 —
H-3
Dramaturg nie może wiedzieć od samego 
początku, kto zwycięży lub kto będzie miał rację, kto 
zasłuży na miłość, a kto na nienawiść. Nie wolno mu 
jawnie stawać po czyjejś stronie. Powinien raczej być z 
każdym, być nawet po stronie Zła. Wymaga się od niego, 
by potrafił utożsamiać się z losem każdej ze swych 
postaci.
ARTHUR MILLER
Kto opowiada się po czyjejś stronie, przestaje 
właściwie być pisarzem, a wypowiada się jako człowiek. 
Może to być wskazane, ale nie ma nic wspólnego z 
literaturą, gdyż do jej podstawowych zasad należy to, że 
nie żywi się żadnych określonych sympatii, nie zna się 
żadnych skrupułów i zawsze zachowuje się dystans.
GRAHAM GREENE
Od autora
„Matnia” nie jest paszkwilem na Amerykę. Dramat bohaterów tej powieści może mieć 
miejsce w każdym kraju świata.
Współczesna Ameryka nie jest jaskinią zła, jak niektórzy ją przedstawiają. Nie 
jest gorsza od 
innych krajów. Różnica polega na tym, że potężna i bogata Ameryka swoje życie 
społeczne 
wystawia na paranoiczny wręcz ekshibicjonizm. Stała się tym samym największym 
teatrem 
świata dostępnym dla każdego widza, poddanym krytyce wszystkich.
Głównym bohaterem „Matni” jest młody Amerykanin, pracownik Centralnej Agencji 
Wywiadowczej (CIA), oddany sercem i ciałem swemu wielkiemu krajowi, rozczarowany 
różnicą między głoszonymi hasłami politycznymi a metodami polityki stosowanej, 
nie chcący 
pogodzić się bez walki z istnieniem w życiu ciemnej strony Księżyca.
Od zarania dziejów człowiek odczuwał potrzebę przeżywania dramatów i napięć, był 
wrażliwy na krzywdę słabego i jednocześnie na krzywdzie tej żerował. Niech 
wrażliwi 
przyjmą jednak do wiadomości, że nie ma systemu władzy jednakowo dobrej dla 
wszystkich. 
Idealne są tylko założenia wydumane przez gorące serca w oparach niezadowolenia 
z 
istniejącej rzeczywistości, budujące swoje wizje władzy doskonałej na 
wyobrażeniach nie do 
zrealizowania na Ziemi. Jak dotąd, wszystkie teoretyczne systemy społeczeństwa 
bezkonfliktowego przeistaczały się w reżymy represji, jeżeli ich twórcy, będąc u 
władzy, nie 
poszli na odstępstwa od teorii, podyktowane przez życie.
Niech marzyciele i buntownicy, nim siądą do tworzenia nowego modelu porządku 
społecznego, o tym pamiętają. Bo zawsze i wszędzie będą władcy i władani, silni 
i słabi, 
będzie niezadowolenie, znój, krew. To one uczą pokory, uznania prawa do życia 
innych, 
niezagarniania całego szczęścia dla siebie.
Od kiedy zwycięstwo w walce zbrojnej przestało być warunkiem przeżycia narodów, 
pozostało im tylko współżycie. Niech więc literatura nie podjudza jednych 
przeciwko drugim, 
a pomaga się nawzajem zrozumieć. Pisanie, które roli tej nie spełnia, staje się 
propagandą.
Rozdział 1
W hallu hotelu uwagę moją zagarnęło dwóch mężczyzn. Przystanąłem.
To byli ich ludzie. Każdego z nich rozpoznałbym w zgiełku wieży Babel. Nie 
pomylę z nikim 
innym na świecie.
Stali przy mahoniowym kontuarze recepcji. Obaj wysocy, w trenczach z kołnierzami 
podniesionymi do góry, z rękami w kieszeniach — ograna w filmach kryminalnych 
poza 
zawodowych psów gończych. Jeden lekko pochylony ku recepcjoniście, oparty 
łokciem o 
kontuar, drugi, dwa jardy od niego, przyglądał się niedbale ilustracjom w 
samoobsługowej 
gablocie. Ten przy kontuarze, nie wyciągając rak z kieszeni płaszcza, mówił:
— ...wysoki szatyn w tweedowej marynarce, mieszka chyba tutaj. Przejeżdżając, 
spostrzegłem go wychodzącego z hotelu, ale pan wie: znalezienie parkingu zajęło 
mi masę 
czasu i zgubiłem go. To mój przyjaciel, walczyliśmy razem w Indochinach.
— Jeżeli pański przyjaciel mieszka u nas, zaraz panu podam numer pokoju. Jego 
godność? — 
spytał recepcjonista hotelu Tre Kronor w Sztokholmie.
Na twarzy gościa pojawiło się zakłopotanie.
— W tym szkopuł. To już dwa lata, jak się rozstaliśmy, w wojsku ludzie znają się 
przeważnie 
z imion. Jest wysoki, już powiedziałem, w moim wieku, ubrany w jasnobrązową 
marynarkę w 
kratę i kawowe flanelowe spodnie — opisano mnie szczegółowo, nie mając pewności, 
czy 
przypadkiem nie jestem zameldowany pod przybranym nazwiskiem. — Mówi z 
amerykańskim akcentem, hotelu mieszkało kilkunastu gości, obywateli USA. Byli 
przeważnie 
wysocy, ubierali się sportowo, jednak żadnego z nich recepcjonista nie znał z 
nazwiska, gdyż 
dopiero wczoraj wrócił z urlopu spędzonego na Wyspach Kanaryjskich. Uśmiechnął 
się 
uprzejmie.
— Bez nazwiska nie będę mógł panu pomóc. Ale proponuję poczekać. Za godzinę 
przyjdzie 
mój zmiennik, który zna gości lepiej. Zechcą panowie...
Szwed nie spostrzegł mnie. Ani on, ani ta dwójka odwrócona do mnie plecami. 
Siadłem w 
fotelu i zasłonięty rozłożystą palmą obserwowałem recepcję w lustrze na ścianie.
Ilustracje z roznegliżowanymi modelkami pochłaniały wciąż uwagę mężczyzny 
stojącego 
przy obrotowej gablocie, jego oparty o kontuar towarzysz prowadził rozmowę z 
recepcjonistą. 
Nieskładną. Szwed był ugrzeczniony, ale daleki od wylewności. Obowiązkiem 
obsługi 
hotelowej w tym kraju jest udzielanie osobom z zewnątrz informacji o rezydentach 
hotelu, 
ograniczającej się jednak do numeru zajmowanego pokoju. Jeżeli ktoś sobie życzy 
osobistego 
kontaktu z nimi, może skorzystać z kabiny telefonicznej — wynikało z postawy 
recepcjonisty.
W mojej tułaczce po świecie nie stosuję się do regulaminów hotelowych, które 
upraszają 
rezydentów — w przypadku wyjścia z hotelu — o pozostawienie klucza od pokoju w 
recepcji. Oszczędza mi to kontaktów z portierami, umacnia moją — iluzoryczną 
zresztą — 
pewność siebie. Ten recepcjonista mnie nie znał. Ja też widziałem go po raz 
pierwszy od 
wprowadzenia się tu, ale już mogłem mu wystawić dobre referencje. Zza pleców 
tego przy 
kontuarze wystawała gruba, podłużna księga meldunkowa. Wystarczyło podnieść 
obitą skórą 
okładkę, przewertować karty z nazwiskami gości, obywateli Stanów Zjednoczonych 
Ameryki 
przybyłych w ciągu ostatnich dziesięciu dni, rzucić okiem na rubrykę 
„narodowość” i 
ciekawość zaspokoić. Do tego jednak potrzebna była dobra wola recepcjonisty, nie 
objęta 
zakresem jego obowiązków.
Przybysz zdawał sobie z tego sprawę. Na okładce pojawił się 
pięćdziesięciokoronowy 
banknot — dużą wartość miała dla niego wiadomość o przyjacielu w tweedowej 
marynarce w 
kratę, z którym łączyły go przeżycia z pola walki w Azji. Recepcjonista to 
rozumiał, ale był 
niewrażliwy na banknot leżący na księdze. Usłyszałem jego grzeczną odmowę, która 
w 
pustce hallu zabrzmiała dostatecznie stanowczo, aby na tym zakończyć próbę 
kupienia jego 
dobrej woli. Przybysz był jednak innego zdania: banknot na księdze nakrył drugim 
o tych 
samych znakach.
Był to błąd w sztuce. Psychologiczny błąd nowicjusza w zawadzie, nie znającego 
obyczajów 
Skandynawów, lub człowieka „bez nosa”, zwanego między wygami z naszych agencji 
wywiadowczych yellowneck — żółtodziobem. W ostatnich latach zaroiło się od nich 
— 
widzących w pieniądzu buldożer zdolny do zniesienia każdej zapory, nie 
dostrzegających 
między narodami różnic innych niż język, nie przyjmujących do wiadomości, że 
amies nie 
cieszą się w tym kraju zbytnią estymą. Błąd ten popełnił już przy pierwszej 
pięćdziesiątce — 
tyle pieniędzy za usługę, którą mógł był otrzymać za zwykły uśmiech! Podwajając 
stał się dla 
recepcjonisty przejrzysty.
Szwed oblekł (twarz w wyrozumiały uśmiech.
— I am sorry. A może — nie spuszczał wzroku z oczu hojnego Amerykanina — zechce 
pan 
zostawić swój bilet? Albo nazwisko i adres?
Przybysz zbył to bagatelizującym gestem ręki. Przyjaciel, o którego pyta, może 
znać go też 
tylko z imienia, to by nic nie dało. Spytał o bar hotelowy, w którym mógłby 
ewentualnie 
poczekać, i, poinformowany, zamiast do baru, skierował się ku wyjściu; jego 
kompan spod 
gabloty ruszył za nim.
Fatalnie spisali się ci dwaj. Gdyby ich boss widział tę scenę, mieliby się z 
pyszna!
Ale zaraz skarciłem się za tę pochopną opinię. A może ich zachowanie nie było 
wcale takie 
głupie? Może chcieli mnie tylko spłoszyć?
O to im chodziło, jak mogłem przypuszczać inaczej! Przecież oni zastosowali 
elementarny 
chwyt: zamieszać w stawie. Ryba spłoszona popełni zawsze ruch w niewłaściwą 
stronę i 
łatwo zapędzić ją do sieci. To było to, a ja wziąłem ich za żółtodziobów. 
Tępacka namolność 
tego przy kontuarze, ostentacyjne przewracanie zeszytów porno jego goryla... 
Może w tej 
chwili nie chodzi im o nic więcej, jak o pokazanie, że mają mnie na oku. Jeżeli 
tak, to nie oni, 
a ja zachowałem się jak dziecko, które schowało się za liście palmy i uważa, że 
mama go nie 
widzi.
Odczekałem, aż fotokomórka zasunęła za nimi drzwi wejściowe. Zostawili na 
kontuarze sto 
koron — równowartość dwudziestu dolarów, nic w zamian nie otrzymując, i poszli 
sobie. Nie 
zadbali nawet o zachowanie pozorów.
Chwilę przyglądałem się odbiciu twarzy recepcjonisty w lustrze. Twarzy 
przedstawiciela 
narodu od pokoleń nie znającego wojny, nie zmuszanego stale do wybierania między 
złem 
większym a mniejszym. Nabrałem do tego hotelu szacunku, ale pozostawać tu dłużej 
nie 
powinienem. To miejsce było dla mnie spalone. Ci dwaj wrócą tu jeszcze. Jak 
długo pieczę 
nad księgą meldunkową sprawuje ten człowiek, będą z samochodu kontrolować główne 
wejście, później spróbują szczęścia na nowo. Jeżeli już nie osiągnęli swego.
Była szósta — czas obiadu. Hali świecił normalną o tej porze pustką, jak 
wszystkie halle 
hotelowe w tym kraju w okresie letnich wakacji. Kto tylko ma cztery kółka na 
oponach — a 
ma je tutaj każdy — i po spłaceniu podatków, rat za domek, za najnowsze modele 
chłodziarki, telewizora kolorowego, magnetowidu pozostało mu w banku trochę 
wolnego 
grosza, wyrusza na południe Europy nałykać się słońca. Służbisty Szwed zniknął 
za prze-
pierzeniem swego kantorka, zostawiając przy kontuarze boya; miałem okazję 
przemknąć się 
do windy nie zauważony. Chciałem już wyjść z ukrycia, gdy przypomniałem sobie, 
że cały 
hali i korytarze na piętrach znajdują się pod nadzorem wewnętrznej telewizji, a 
recepcjonista 
ma w kantorku monitory i widzi wszystko jak na dłoni. Wszędobylska tutaj 
elektronika, przed 
której wmontowanymi w gzymsach ścian soczewkami nie schowa się nawet mysz, nie 
zawsze 
jest człowiekowi na rękę. Dobrze, że przynajmniej w pokoju jest się poza jej 
ślepiami, 
chociaż kto wie!
Narzuciłem na ramiona nowy, szwedzki w kroju płaszcz i skierowałem się do windy. 
Nie 
spieszyłem się, pośpiech w prawie pustym hallu zostałby zauważony. Przed 
wejściem do 
windy oczami wycieczkowicza z prowincjonalnego miasteczka przyjrzałem się 
świetlnemu 
rozkładowi gmachu na ścianie. Na najwyższym piętrze mieściły się: grill-room, 
kawiarnia 
oraz atrakcja hotelu — słynny na cały Sztokholm, przeszklony przed częstymi 
\tutaj wiatrami 
taras, z którego roztaczał się widok na panoramę miasta; ja mieszkałem na piątym 
piętrze. 
Przytaknąłem sobie głową na znak dokonania wyboru i kazałem boyowi wieźć się 
samą górę. 
Schyłek dnia był piękny, stoliki na tarasie w większości zajęte. Podziękowałem 
szykownej 
kelnerce: nie widzę osoby, z którą się umówiłem, ale nie będę czekał, przyjdę 
później. 
Pogapiłem się na jarzące się na dole światła, choć do zachodu słońca było 
jeszcze daleko, na 
rozgadane pary w grill-roomie, siedzące okrakiem na wysokich stołkach wokół 
baru, i 
samoobsługową windą zjechałem na moje piętro, wyciskając przed opuszczeniem 
kabiny 
klawisz podziemia, gdzie mieścił się basen kąpielowy. Nawyk kluczenia, 
zacierania po sobie 
śladów tak mi wszedł w krew od czasu podjęcia mojej znamiennej decyzji, że robię 
to 
podświadomie. Każdy krok, słowo, najmniejszy ruch podporządkowane są 
zaprogramowanemu w moim mózgu reżymowi wyprowadzenia otoczenia w pole. Nie ufać 
nikomu. We wszystkim doszukiwać się podstępu. Uwaga — cienki lód! Ostrożność, po 
tysiąc 
razy ostrożność, to zasada wpojona każdemu fachowcowi mojej niedawnej profesji, 
najwyższy nakaz, którego złamanie bywa często błędem nie do naprawienia w tym 
życiu.
Czy moja ostrożność — pytam siebie niejeden raz — nie jest przesadna, czy nie 
jestem 
przypadkiem przewrażliwiony na punkcie wszechobecności ich ludzi albo mojego dla 
nich 
znaczenia? Znając nasz wywiad — w zasadzie jego niewielki odcinek — jego liczne 
oficjalne 
i jeszcze liczniejsze nieoficjalne agentury, ich filie, komórki skryte pod 
szyldami najbardziej 
nobliwych organizacji i niewinnych funkcji, mając jakie takie pojęcie o jego dla 
kogoś z 
zewnątrz niewyobrażalnie rozbudowanej sieci ogarniającej cały, absolutnie cały 
zachodni 
świat, nie powinno się mieć wątpliwości. Ich ludzie są wszędzie. Od klas 
maturalnych, w 
których już wypatrują narybku na swoich późniejszych pracowników, poprzez 
uniwersytety, 
urzędy miejskie, stanowe, federalne, są wśród hostes linii lotniczych, 
taksówkarzy, kelnerów 
w wytwornych lokalach, ulicznic, pięknych call-girls, handlarzy narkotyków, 
zwykłych 
złodziejaszków, grubych gangsterów, w mass mediach. Natknąć się na nich można na 
oficjalnych przyjęciach wysoko postawionych osobistości, na ekskluzywnych garden 
parties, 
na najbardziej intymnych prywatkach, w sytuacjach i miejscach najmniej 
spodziewanych. 
Bzdura! — może kto powie. Na złodzieju czapka gore, nie jest tak źle. Jesteśmy 
wolnym 
społeczeństwem! I mówiąc tak, będzie miał rację: jesteśmy. D a wszystkich 
nieświadomych 
zasięgu wykorzystywania przez te agencje praw zastrzeżonych Konstytucją dla 
obywateli 
Unii pod naciągniętym pretekstem ochrony bezpieczeństwa kraju. W świecie 
podskórnego 
zdobywania przyczółków na terenie wroga, potencjalnej z nim konfrontacji 
zbrojnej, w 
rozdmuchiwanej stale do samozapalnego zenitu atmosferze zagrożenia tego 
bezpieczeństwa, 
pretekst ten jest wystarczająco silny dla złożenia przez jednostkę cząstki 
swoich praw na 
ojczyźnianym ołtarzu całopalenia. Reszta to już sprawa taktyki, propagandy i 
pieniędzy.
Do tego pierwszego — taktyki — nie czerpano wzorców ze Starego Świata. Te 
skończyły się 
wraz z bankructwem Imperium Brytyjskiego, którego krwiobieg regulowany był za 
pomocą 
kanonierek. Symptomy nieprzydatności tych wzorców do potrzeb powstałego po 
drugiej 
wojnie światowej układu sił objawiły się już przed jej wybuchem, tyle że w 
Londynie tego nie 
dostrzegano. Era nuklearnych rakiet międzykontynentalnych stworzyła 
zapotrzebowanie na 
maksymalną wiedzę o stanie i dyslokacji sił przeciwnika, o każdym jego 
posunięciu, a co za 
tym idzie — na nowy model reagowania na nie, działający tak samo błyskawicznie, 
jak te 
bronie. Model taki mógł powstać jedynie w umysłach nie obciążonych ogonem 
wielowiekowej historii, krępującym swobodę ruchu na zakrętach wymagających 
nagłego 
przyspieszenia, wyzwolonych od konwencjonalnego myślenia. Na debaty 
parlamentarne 
czasu dzisiaj nie ma. I tu leży pies pogrzebany. Jeżeli decyzję o być albo nie 
być narodu 
podejmować trzeba od ręki, na sygnał telefonu, jeżeli pociągnięcie przeciwnika 
daje minuty 
czy tylko sekundy na kontrposunięcie, to cały ładnie zapisany zeszyt naszej 
Konstytucji 
nadaje się do kosza. Szybko zdał sobie z tego sprawę szef Federalnego Biura 
Śledczego. 
Okres wojny wykorzystał na omotanie swoją pajęczyną absolutnie wszystkich 
dziedzin życia 
kraju zadziwiająco prostymi, często mafijnymi metodami. Tyle od tej strony 
Potomacu, to jest 
cywilnych agencji śledczych, ścigania i inwigilacji obywateli, ustawowo 
stojących straży 
konstytucyjnych praw, a nie stroniących od ich gwałcenia. I nie byłoby to 
jeszcze najgorsze, 
gdyby im nie pozazdrościły szczęścia siły zbrojne i nie zafundowały sobie 
własnego aparatu 
wywiadu, osobno dla wszystkich rodzajów broni, oraz Rada Bezpieczeństwa 
Narodowego ze 
swym szczęśliwie powitym dziecięciem, Centralną Agencją Wywiadowczą (CIA), która 
z 
dawnego Urzędu Służb Strategicznych rozrosła się w krótkim czasie do prawie 
państwa w 
państwie. I jeżeli robota starego lisa z FBI polegała na mnisio cierpliwym 
podsuwaniu władzy 
centralnej coraz to nowych form zagrożenia od wewnątrz, to CIA skupiła się na 
ochronie 
interesów kraju przed zagrożeniem z zewnątrz, posługując się jako argumentem dla 
swej 
działalności i stosowanych metod istnieniem tysiącgłowej czerwonej hydry 
czającej się w 
każdym zakątku świata i nieuchronnością zbrojnego z nią konfliktu. Sprzedanie 
tych 
obrazków narodowi pozostawiono naszej ckliwej papce made in Hollywood, podawanej 
dwadzieścia cztery godziny na dobę, reszty dokonały pieniądze. Jak wielkie — to 
też poza 
wyobraźnią prostego człowieka; sprawom tym poświęciłem drugi rozdział mojej 
książki.
Uwaga na marginesie:
W tych paru zdaniach zawarta jest właściwie geneza mego problemu i 
charakterystyka sił, z 
którymi rozgrywam moją prywatną, że tak powiem, wojnę. Trzeźwe spojrzenie na 
stojące na-
przeciwko siebie wojska — jeżeli mnie stać na takie — podpowiada, że powinienem 
zająć się 
raczej robieniem dzieci, zaś walkę ze słońcem zawiesić na kołku młodzieńczych 
fanaberii, jak 
przystoi ludziom w moim wieku. Powinienem tak zrobić, wiem, ale nie mogę. Mój 
ojciec 
nazywa to fatalnym dziedzictwem krwi, wrodzonym buntem przeciwko każdemu 
porządkowi 
społecznemu, zwyczajnym wreszcie średniowiecznym romantyzmem ludzi ciągnących 
swoje 
korzenie z pewnego tragicznego kąta Europy. Podobno bosy i z gołymi rękami 
porwałem się 
na podbój Mount Everestu... Jest gotowy dzielić ze mną skutki tej wyprawy, ale w 
jej 
powodzenie nie wierzy. W ostatnim liście radził mi znaleźć sobie kobietę i 
ożenić się — to 
niezawodny sposób na ustatkowanie się mężczyzny Matka, najwyższa dla niego 
instancja w 
sprawach rodziny, podziela jego zdanie. Ale nie ja. Dziedzictwo, nie 
dziedzictwo, nie załamię 
się w połowie drogi! W refleksyjną dal zapędziła mnie scenka w recepcji...
Przemówienie Boba Kennedy’ego porwało słuchaczy. Na rozległ się nieopisany 
tumult. „Bob 
na prezydenta! Ameryka potrzebuje zdecydowanego człowieka! Tylko Bob jest w 
stanie kon-
tynuować politykę Johna!” Słowa proste, jasne. Bob wzniósł w podziękowaniu ręce 
w górę. 
Boże, pobłogosław was! Mając takich obywateli, Ameryka nie zginie! Wieczorem 
miał się 
odbyć uroczysty bankiet na cześć senatora wydany przez wyborczy komitet 
demokratów, a 
jeszcze przedtem czekało na niego rally z kolorowymi mieszkańcami miasta; musiał 
się 
spieszyć. Obstawa postarała się o szybkie i bezpieczne wyewakuowanie go z sali 
przez 
pomieszczenia kuchenne hotelu. Wmieszany między służbę czekał tam na niego 
zamachowiec. Padły śmiertelne strzały.
Sirhan Bishara Sirhan działał w pojedynkę, jak i Lee Oswald — stwierdziło 
dochodzenie 
przeprowadzone przez Federalne Biuro Śledcze. Był maniakalnym lewakiem, ale 
działał w 
pojedynkę.
Zbrodnia wstrząsnęła mną. Kiedy w Dallas zamordowano brata Boba, miałem 
czternaście lat 
— byłem za młody, aby zrozumieć prawdziwe motywy zamachu, nie wyjaśnione zresztą 
do 
dziś, teraz miałem swój punkt widzenia. Kropnąłem artykuł do uczelnianej 
gazetki. „Nowy 
spisek czerwonych” — zatytułowałem go, a kilka dni po złożeniu Boba obok jego 
wielkiego 
brata na cmentarzu w Arlington, poznałem Davida. Gardłowanie jest dobre dla 
mięczaków — 
brzmiało jego polityczne credo. W Azji Południowo-Wschodniej dostajemy sromotnie 
w 
kość. Mamy tam pół miliona chłopaków, ale Waszyngtonowi brak zdecydowania na 
zrobienie 
użytku z właściwej broni. Jeśli pójdzie tak dalej, koniec wolnego świata bliski.
Nazajutrz oddałem się na usługi CIA.
Zamknąwszy się w pokoju, zastanawiałem się nad moją sytuacją. Nową. Jeszcze w 
południe, 
kiedy snułem się pełną „normalnych” ludzi Kungsgatan, kiedy w domu towarowym 
słuchałem należną powagą objaśnień sprzedawcy o zaletach kupowanego płaszcza, 
rozmyślałem o zakotwiczeniu się w Sztokholmie na dłużej. Na jak długo? — chętnie 
zadecydowałbym w wąskim gronie moich towarzyszy, zasięgając opinii Davida, dla 
mnie 
najważniejszej. Powrót do kraju nie wchodził w rachubę. Dopóki kac po klęsce nie 
ustąpi, nie 
zostanie przetrawiony przez jej rzeczywistych sprawców zajmujących nadal 
eksponowane 
stanowiska w aparacie władzy, w potężnym kompleksie przemysłowo-wojskowym 
przenikającym tajemnymi nićmi wszystkie dziedziny życia kraju; jak długo nie 
zostanie 
ogłoszona amnestia dla dezerterów z szeregów armii, o powrocie nie może być 
mowy. Ale i 
ten fakt, jeżeli o mnie chodzi, nie zagwarantuje mi bezpieczeństwa. Dezercja z 
sił zbrojnych, 
jak każde inne przestępstwo, może w określonych okolicznościach ulec darowaniu, 
wymazaniu z akt personalnych. Popełnić je może każdy członek armii, od prostego 
żołnierza 
do generała. Polega ono na samowolnym opuszczeniu szeregów, jest odmową czynnego 
udziału w walce, niczym więcej, jest swego rodzaju przestępstwem pospolitym 
popełnianym 
przez ludzi w mundurach. Siły zbrojne państwa składają się jednak nie tylko z 
jednostek 
bojowych. Są wśród nich służby, których członkowie nie oddali ani jednego 
strzału do 
przeciwnika. Jest on dla nich mglistym pojęciem, raczej umownym hasłem, 
uzasadniającym 
jednak ich byt i działanie, którego skutków — w przeciwieństwie do żołnierza 
liniowego —
mogą nigdy nie oglądać, ale jak dalekosiężnych, wiedzą tylko ci, którzy się z 
nimi oko w oko 
zetknęli. Opuszczenie szeregów tych służb nie jest dezercją w prawniczo-
wojskowym 
rozumieniu tego słowa. Jest czymś więcej, czymś całkowicie innym niż porzucenie 
broni. Jest 
jawnie wyrażonym, sprzecznym z prawami mego kraju, protestem przeciwko formom 
walki 
tych służb.
Tak sądzą tacy jak ja, jak David, którzy służby te samowolnie opuścili. Ci, co w 
nich 
pozostali, myślą inaczej. Szczytne ideały, patetyczne gesty — nie do nich ta 
mowa, oni są 
wyznawcami czynu. W wyciszonych gabinetach z naukową precyzją obmyślonego, z 
zimną 
krwią wykonywanego... przez innych, oni pozostają w cieniu. I aby nie ujawniać 
swoich 
twarzy, mają „podsłużby”, które dbają, aby dezerterzy z ich szeregów nie mieli 
łatwego życia.
Świat spogląda na mój kraj podejrzliwie — widzę to na każdym kroku, jest wobec 
niego 
pełen bojaźliwej rezerwy. Jest to w dużej części zasługą tych służb, ich 
panoszenia się, 
traktowania świata jak swego podwórka. Coś musiało zepsuć się w mechanizmie 
władzy 
mego kraju, zejść na boczny, nie kontrolowany tor, jeżeli do tego doszło. A 
przecież jest on 
tak piękny, że można go pokochać całym sercem!
Więc uciekam ze Sztokholmu, zostawiam ten kraj. Moja droga z gorącego dla nas 
cypla Azji 
Południowo-Wschodniej wiodła — licząc od Singapuru, gdzie zdecydowałem się na 
dalszy 
marsz pod prąd — przez Bangkok, Bombaj, Rzym, Londyn, Paryż; spory szmat 
przewędrowałem w poszukiwaniu spokojnego zakątka. Tęsknota za spokojem kojarzyła 
mi 
się zawsze z podeszłym wiekiem, z wyczekiwaniem na nieuchronny koniec. Z którym 
jest się 
pogodzonym, ale chciałaby się, aby nadszedł u schyłku jesiennego dnia, po 
skreśleniu z listy 
spraw do załatwienia ostatniej pozycji. Spokój, którego poszukuję, nie ma nic 
wspólnego ze 
zmęczeniem życiem. Jestem w pełni sił, z natury drapieżny, myśli o schyłku 
jesiennego dnia 
są mi dalekie, a poza tym nie boję się śmierci, nawet gdyby w tej chwili 
dobierała się do 
moich drzwi. Co wcale nie oznacza, żebym je jej bez oporu otworzył, nic z tych 
rzeczy! Ze 
mną ta władczyni Ostatniego Dnia będzie musiała powojować. Wybierając się w moją 
podróż, nie wyszedłem jej naprzeciw. Wyszedłem, aby jej przedwczesne nadejście — 
a groź-
ba ta wydaje mi się realna — oddalić od... nie użyję patetyczno-megalomańskiego 
komunału, 
jakich się nasłuchałem w kraju, w dzisiejszym świecie nie ma dla nich miejsca. 
Nabożna 
cześć dla abstrakcyjnych nadrzędności, gotowość złożenia im siebie w ofierze 
potrzebuje 
podkładu w postaci wiary w pochodzenie człowieka od Boga, w organiczny związek 
materii z 
duchem. Zastępy wyniesionych na ołtarze męczenników za wiarę i rycerzy padłych w 
imię 
tego związku, rzesze wdeptanych w błoto żołnierzy — gdzie wasze duchy? Skończyły 
się 
zabobony. Co, dopowiadam, nie oznacza, że na wartości wyższe miejsca na ziemi 
nie ma, bo 
gdyby życie ograniczało się do troski o brzuch, to byłby powrót do jaskini.
Stanowczo nie mogę myśleć na ten temat bez pobłażania dla ludzi przecież mi 
bliskich. To 
cecha rock-and-rollowskiego pokolenia Amerykanów: zniecierpliwienie 
nienadążaniem 
reszty świata za nami. Dopiero naoczne przekonanie się, zobaczenie tej reszty 
uzmysławia 
tragizm naszego własnego położenia. Pierwszym wrażeniem, jakie jej realia 
wywierają na 
młodym człowieku, jest przerażenie. Widziałem je w tysięcznych postaciach. 
Pierwszym 
odruchem ludzi przyłapanych na gorąco w swoim rozbabraniu wywołanym obrazem 
świata, o 
którego istnieniu nie mieli najmniejszego pojęcia, jest stek nie ukierunkowanych 
przekleństw. 
Do czasu nie ukierunkowanych. Jeżeli po przekroczeniu tego Rubikonu nie załamią 
się, nie 
zaczną szukać ratunku w narkotykach, w barłogach prostytutek, kolejnym etapem 
będzie 
bezradna wściekłość. Po tym wstrząsie przychodzi poszukiwanie sobie miejsca w 
świecie 
odartym ze złudzeń. Szybujący na podniebnych wysokościach ptak spada na twardą 
ziemię. 
Światoburcze wyobrażenia przedzierzgują się w codzienną pogoń za materialnymi 
cackami. 
Bunt, jeżeli się go jeszcze pamięta, przeradza się w bezskrzydły rozsądek. 
Nazywane to jest 
American Style of Life — ładnie nazywane, ale to już nie życie, a wegetacja. Co 
prawda, przy 
suto zastawionym stole, lecz tylko wyczekiwanie na przyklepanie łopatą. Mnie to 
nie 
wystarcza.
Od wyjazdu z San Francisco, podążając stale za wskazówką zegara, przebyłem trzy 
czwarte 
świata. Moja dalsza wędrówka — spostrzegłem to nie bez zaskoczenia — ma bardzo 
ograniczone horyzonty. Iść ze Szwecji na zachód, to wrócić na przebyty trakt, z 
którego z 
wiadomych powodów uciekałem, pozostaje więc...
Zdecydowałem się. O tym kraju słyszałem same dobre rzeczy. A najważniejsze, że 
leży z dala 
od uczęszczanych szlaków.
Zamówiłem Londyn i w kilku zdaniach poinformowałem Davida o decyzji wyjazdu ze 
Sztokholmu, ze Szwecji w ogóle; szczegóły otrzyma ode mnie z nowego miejsca 
pobytu. 
Wyjechać stąd, zniknąć im z oczu — tak będzie lepiej. Mój bagaż składa się z 
nesesera i torby 
na bieliznę osobistą. Mam jeszcze dużą walizę na garderobę z wieszakami, coś w 
rodzaju 
starodawnego kufra, którą jednak zwykle przechowuję na dworcu kolejowym. Muszę 
być 
wolny od ciężkiego bagażu, lekki jak ptak. Maszynę do pisania wypożyczam w 
hotelu, 
samochód wydzierżawiam na czas w autoservice’ach, jestem stale gotowy do 
błyskawicznej 
zmiany lokum. Największym problemem jest zawsze mój manuskrypt, jego świeżo 
napisane 
strony, już przepuszczone przez chłodne oko, przeznaczone do wysyłki. Ale i tę 
sprawę 
rozwiązuję na bieżąco, choć nie z lekkim sercem. Po każdym powrocie z poczty 
trawią mnie 
męki niepewności, nie mogę spać, dopóki nie usłyszę w telefonie głosu Davida 
potwierdzającego odbiór przesyłki i pierwszą ocenę jej wartości, przywołującą do 
porządku 
moje nerwy swoim brzmieniem. David jest dla mnie wszystkim. Jest osią mego 
życia, 
źródłem siły do dalszej pracy nad książką, jest przede wszystkim cząstką mego 
kraju w jego 
najlepszym wydaniu i żywym potwierdzeniem słuszności obranej przeze -mnie drogi. 
Dla nas 
obu jednakowej.
Nie padło żadne pytanie o powód tej nagłej decyzji. Jeszcze przedwczoraj 
wyrażałem 
zadowolenie z nowych warunków, ze specyficznego sposobu bycia Szwedów: żadnego 
pośpiechu dla samego pośpiechu, ludzie tu mają czas, pracują jakby wolniej niż 
gdzie indziej 
a mimo to zdążą zrobić wszystko na czas I nie wtrącają się w niczyje sprawy. 
Szwecja w 
ogóle jest inna od pozostałych krajów skandynawskich. Ma swoją niepowtarzalną 
atmosferę, 
z której promieniuje rzecz dla mnie najważniejsza — spokój. Ten niewielki naród 
jest pewny 
siebie, żyje jak gdyby na orbicie okołoziemskiej, do której problemy Ziemian 
dochodzą w 
postaci echa. Groźnego, lecz tylko echa. Atmosfera ta działa na mnie jak świeże 
powietrze po 
wydostaniu się z dusznego tunelu. Ale i tu sięgają macki naszych służb.
Zastanawia mnie tylko, dzięki czemu odnaleziono moje nowe gniazdo? Z Goeteborga 
wypędziłem się sam, popierając petycję o amnestię dla naszych azylantów, robiąc 
z kolegami 
tłum przed naszym konsulatem. Nie było to rozważne. Większość pracowników 
dyplomatycznych wszystkich krajów ma powiązania z wywiadem, a ich kamery filmowe 
w 
takich sytuacjach nie próżnują. Ale nie mogłem odmówić. Na wszelki wypadek 
poddałem się 
małemu kamuflażowi: pomimo wysokiej temperatury byłem w płaszczu, z podniesionym 
kołnierzem, w kapeluszu, okulary przeciwsłoneczne zakrywały mi twarz do połowy. 
Nie na 
wiele się to przydało. Notatka o demonstracji, zamieszczona w naszej prasie, 
wymieniała 
kilka nazwisk jej uczestników, w tym także moje. Niby detal, taka wyliczanka, 
ale jakże 
wymowna. Nie ma ona nic z reporterskiej przypadkowości. Identyfikacja osób 
zebranych z 
ulicy na podstawie zdjęcia zrobionego zza firanki to robota specjalistów z 
Centrali. Tam 
taśma filmowa została odczytana, a następnie podrzucona prasie jako sygnał 
ostrzegawczy 
pod adresem tych osób. „Mamy cię na oku, chłopaczku — mówi taka notatka prasowa. 
— 
Uważaj na siebie!” CIA albo w języku wtajemniczonych „The Company” — „firma”, 
cieszy 
się dobrą pamięcią. Dostać w niej zatrudnienie na stałe nie jest tak łatwo, jak 
się postronnym 
wydaje. Kiedy się jednak wyróżnienia tego dostąpi, klamka zapada. Zginąć, odejść 
w 
zaświaty, rozpuścić się we mgle — można, wypaść z pamięci „firmy” — nie! 
Podpisując 
umowę wchodzi się w związek, w którym uzyskanie separacji jest możliwe pod 
warunkiem 
płacenia jej dozgonnie alimentów... Żona ta nie znosi zdrady. Jest się w niej 
zakodowanym 
każdą cząstką ciała i duszy. Jest się wymierzonym, zważonym, opisanym, 
obfotografowanym, 
prześwietlonym, wyspowiadanym przez maszynkę do wykrywania kłamstw; wyniki tych 
badań, czyli dane, są przetworzone na język elektronicznych impulsów i w postaci 
małej 
perforowanej fiszki wrzucone do Personnel Data Computer, z którego wyparować 
mogą 
jedynie za pomocą grzyba eksplozji nuklearnej nad Langley. Choć i to nie jest 
takie pewne. 
Unikalna rzecz, ten Komputer Danych Osobowych. Gromadzi w swoim nieomylnym, 
błyskawicznie odpowiadającym na pytania mózgu szesnaście tysięcy nazwisk stałych 
pracowników, ileś razy więcej agentów różnych służb wywiadowczych, setki 
tysięcy, jeżeli 
nie miliony, najemników z każdego zakątka świata, ludzi często nieszczęśliwych, 
przeklinających dzień, w którym gdzieś, kiedyś dali się wziąć na lep obietnicy, 
poszli za 
głosem słowika czy palnęli o słowo za dużo w towarzystwie akurat nie tej osoby, 
wessanych 
w pamięć tego bezdusznego potwora na zawsze. Od tej zabawy nie ma odwrotu. Niech 
zainteresowani, których numeryczne kryptonimy zostały zaklęte w mózgownicy tej 
elektro-
nicznej bestii, o tym pamiętają, ci natomiast, którzy o tym zapomnieli, niech 
wiedzą, że firma 
cieszy się ugruntowaną w świecie reputacją. Jaką? — mówienie o tym nie należy do 
dobrego 
tonu.
Mamy nieporównywalną przewagę nad hitlerowskimi służbami bezpieczeństwa. 
Dokonania 
tych organizacji nie zostały do końca rozpoznane. Jedni porównują je do 
wystającego z wody 
wierzchołka góry lodowej, inni górę tę odwracają wierzchołkiem w dół — nie o to 
chodzi. O 
stopień sprawności organizacyjnej i posiadane środki. Druga wojna światowa 
rozegrała się, 
historycznie biorąc, wczoraj, zaś z punktu widzenia rozwoju techniki — w epoce 
kamienia 
łupanego. Do śledzenia ludzi, rejestracji podejrzanych, trzymania ich na oku 
służby te miały 
telefon, maszynę do pisania, ołówek i nos własnych agentów — żadne 
przemyślniejsze 
urządzenia do inwigilacji, jak elektroniczny zapis, skomputeryzowana 
rejestracja, wewnętrzna 
telewizja, zdalny, bezdrutowy podsłuch rozmów prowadzonych w zamkniętej 
przestrzeni, 
optyka noktowizyjna, itepe, wówczas nie istniały. A mimo to Sicherheitsdienst 
oraz jej filie 
szczyciły się wielkimi osiągnięciami. Jak ciężko agenci ich musieli się 
napracować, nadeptać 
chodników, nawyczekiwać na chłodzie i słocie, aby nie zgubić czyjegoś śladu! 
Epoka ta była 
prawdziwym rajem dla konspiratorów, światem bez granic, Eldorado dla fałszywych 
paszportów, których żaden policjant nie był w stanie od ręki zakwestionować. 
Dzisiaj w 
Ameryce wystarczy, że na granicy państwowej strażnik naciśnie kod centralnego 
komputera 
ewidencji ludności, a w minucie, w ciągu której inny strażnik zabawia 
legitymowanego gadką 
o pogodzie na trasie, otrzyma z Waszyngtonu jego życiorys. Jesteśmy 
społeczeństwem bez 
dowodów osobistych. Brawo! Do swobodnego poruszania się po kraju każdemu 
wystarczy 
ochota, do zarejestrowania się w hotelu — fantazja, jedynym dokumentem 
niezbędnym w 
podróży jest prawo jazdy. Wielka swoboda panuje w Stanach. Do nieskrępowanego 
wyżycia 
się potrzeba tylko prawa jazdy, które... ma swój numer! A to komputerowi 
wystarcza.
Jedno naciśnięcie klawisza, słówko rzucone przez policjanta do mikrofonu walkie-
talkie, i 
faceta ma się w garści. Wysyłać w trop za nim „ogona”, jak bywało dawniej, też 
nie potrzeba. 
Wystarczy pod pozorem sprawdzenia opon przyssać do podwozia magnetyczną antenkę 
nadawczą wielkości guzika i jest on na smyczy. A są to tylko najprostsze z 
gadgets, o których 
przeciętny obywatel naszego kraju rzadko kiedy myśli, a jeszcze mniej wie. 
Istotnie, 
zdobycze elektroniki bardzo mu służą...
Zboczyłem z toru. Zapędziłem się w techniczne trzeciorzędne detale, a nie o to 
chodzi. Firma 
ma mnie na oku. Nie jest to dla mnie bulwersujące, gdybym zamienił się z nią 
rolami, postą-
piłbym tak samo. Rozwód, jak zaznaczyłem, jest w tym związku możliwy, publiczna 
zdrada 
tajemnic sypialnianych to inna sprawa. Ludzie są uczuleni na swoje słabostki. 
Pragną na 
zewnątrz błyszczeć nieskazitelną czystością. Chcą imponować, przyciągać do 
siebie 
pożądanych — praca firmy jest od tego w dużej mierze uzależniona. Nasza klapa w 
Indochinach rzuciła na nią cień. Generałowie jakoś się wyłgają. Wojska nie 
odsyła się do 
domu z powodu przegranej bitwy, przeciwnie — rozwiązuje ona przed nim worek 
fortuny. 
Dopiero teraz Pentagon znalazł sobie atut na toporny Kongres. „Do wojny 
konwencjonalnej 
prowadzonej w dżungli — powiedzieli generałowie — nie byliśmy przygotowani. 
Mogliśmy 
zakończyć ją zwycięsko za pomocą paru bomb nuklearnych, ale nam nie pozwolono; 
nie 
ponosimy winy za odium klęski”. Więc dobrze, armia Stanów Zjednoczonych 
wytłumaczenie 
ma, ale co na to wywiad, który powinien był uprzedzić o tym prezydenta?
To było coś imponującego. Pierwszy raz w życiu widziałem taką moc różnorodnego 
sprzętu 
latającego skupionego w jednym miejscu. Nie liczyłem samolotów i nie o ich 
liczbę chodziło. 
Taka masa duraluminium, tytanu i teflonu napełniła mnie dumą. Dużo wiedziałem o 
naszej 
potędze lotniczej, tam przekonałem się o tym naocznie. A była to tylko jej mała 
cząstka.
Miejscowość nazywała się Da Nang, położona kilkadziesiąt mil od siedemnastego 
równoleżnika — demarkacyjnej linii pomiędzy obu Wietnamami, była naszą 
największą bazą 
lotniczą w Azji Południowo-Wschodniej.
Nie wiedziałem, że David był tam już od roku. Wprost z lotniska zabrał mnie 
jeepem do 
naszej wspólnej kwatery. Po drodze mijaliśmy czołgi z działami wycelowanymi w 
dżunglę, 
stanowiska karabinów maszynowych, działek szybkostrzelnych; śmigłowce 
patrolowały z 
powietrza przyległe do trasy gaje kauczukowców. Piekielny żar równikowy zatykał 
mi usta.
Na pytanie, jak stoją sprawy, David odparł jednym słowem: — Śmierdzą! — Nie była 
to 
pełna odpowiedź, na całość on zawsze potrzebuje czasu. Nie popędzałem go. 
Ujechaliśmy 
kawałek — on zapatrzony w wertepy przed sobą, ja w żelastwo strzegące 
bezpieczeństwa 
drogi — gdy spostrzegłem wyłaniającą się zza zakrętu kolumnę pancerną. Skinąłem 
głową, 
ale on nie był ślepy: zjechał na pobocze, a kiedy zostawiliśmy ją za sobą, 
skrzywił się kwaś-
no. — A ty jak je, niby te sprawy, sobie wyobrażałeś?
Nie wyobrażałem ich sobie w ogóle.
Dalszą drogę przejechaliśmy w milczeniu. Po spłukaniu z siebie grubej warstwy 
pyłu, po 
wysprejowaniu się mosquito-killerem i łyknięciu szklanki whisky David przemówił:
— Przede wszystkim — podniósł ostrzegawczo palec w górę — ustawienie się do tych 
spraw 
zacznij od wybicia sobie z głowy opowiastek o szlachetnym Wuju Samie, jakich się 
nasłuchałeś od naszych kaznodziejów propagandowych. Robimy tu wojnę. Widzisz to 
po 
zasiekach z drutu kolczastego, po polach minowych chroniących dostępu do naszych 
kwater, 
po zygzakujących non-stop nad głowami patrolowcach. Jest to wojna specyficzna, 
bez 
ustalonych frontów i tyłów, ale ze wszystkimi swymi okrucieństwami, po obu 
stronach 
barykady jednakowymi, niczym niepodobna do tego, co na ten temat słyszałeś od 
twego 
starego. Tutaj jest Azja. I na tym właściwie zasadza się cała różnica. W Europie 
walczyli 
przeciwko sobie ludzie cywilizowani, tutaj wrogiem twoim jest każdy żółtek, 
absolutnie 
każdy, który nie słucha naszych rozkazów. Dlatego, nie chcąc zginąć, nie możesz 
bawić się w 
ceregiele...
Pierwsza noc minęła spokojnie. Po długim locie z Hawajów przespałem ją kamiennym 
snem; 
zaczęło się w następną. Krótko po północy zbudziły mnie eksplozje i harmider 
broni 
maszynowej. Z pistoletami w ręku wybiegliśmy przed barak.
W ciemną jak smoła noc, z miejsca, gdzie znajdowała się baza lotnicza, strzelały 
w niebo 
zbiorniki z benzyną, eksplodowały składy bomb i napalmu, płonęły samoloty, 
obrona lotniska 
biła ze wszystkich luf do niewidzialnego napastnika. Nieprzerwana kanonada 
trwała do świtu.
David ma specyficzny sposób wyrażania myśli: niedomówieniami. Jeszcze wtedy nie 
znałem 
go tak dobrze. Owej nocy nie zrozumiałem go. Patrząc w łunę płomieni spowijającą 
bazę, 
która dobę wcześniej wywarła na mnie tak imponujące wrażenie, śmiał się 
szyderczo.
W pamięci miałem usytuowanie bazy. Od wschodu przylegała do Morza 
Południowochińskiego — od tej strony nic jej nie zagrażało. Od lądu okalał ją 
półtoramilowy 
pas wykarczowanej, splantowanej buldożerami, zaminowanej ziemi niczyjej, 
poprzecinanej 
fosami z wodą, zasiekami z drutu kolczastego, zabezpieczonej przed intruzami z 
dżungli 
diablo chytrymi pułapkami. Nawet mysz nie mogła prześliznąć się przez tę zaporę 
nie zauwa-
żona. Żeby urządzić ten fajerwerk, partyzanci — nie mając artylerii — musieli ze 
swoimi 
rakietkami piechoty przedrzeć się przynajmniej przez dwie trzecie tej 
„Nieprzemakalnej Linii 
Generała Westmorelanda”.
Pięcioro, w tym trzy dziewczyny, dostano jeszcze żywych. Miałem okazję do 
zapoznania się 
z metodami naszego wywiadu wojskowego „zasięgania języka”.
Wróciłem na kwaterę skacowany tym, co zobaczyłem. Dla Davida nie było to niczym 
nie na 
miejscu.
— Tu jest Azja — stwierdził lapidarnie. — Jeżeli chcemy zakończyć z twarzą tę 
cholerną 
wojnę, musimy porażać sobą. Porażać, rozumiesz! A poza tym — dodał, jakby mówił 
o 
smaku pitej kawy — okrucieństwo na wojnie to sprawa nie moralności, a punktu 
widzenia. 
Zapamiętaj to sobie!
Wiem, co załatwiać za pomocą telefonu, co osobiście, a nie mogę skupić się na 
sprawie 
najważniejszej. Choćby z samej ciekawości.
Podczas pisania książki mój tok myślowy ulega rozbiciu na kilka niezależnie 
rozwijających 
się mniejszych, że tak powiem, myśli, odbiega od watka głównego, kluczy — bez 
udziału 
mojej woli — po nie zamierzonych traktach, aby w końcu sam zawiązać się w 
swoistą całość, 
bogatszą o hiperbole, parabole, alegorie wydumane po drodze. Odezwało się to we 
mnie 
właściwie niedawno.
Jest to predyspozycja cechująca podobno pisarzy utalentowanych, różniąca ich od 
grafomanów przeciskających się ze swoją myślą wąziutkim torem, niezdolnych do 
wzniesienia się na wyżyny i dostrzeżenia krain widzianych tylko z wysokości. Nie 
uważam 
się za literata. Smykałkę do pióra wypróbowałem dotąd w gazetkach uczelnianych, 
z raczej 
niezbyt szczęśliwym skutkiem, tym razem jednak ten nowo narodzony dar latania 
nad szczy-
tami nie poprowadził mnie do celu. Zrobiłem okrężną rundę po sprawach w tej 
chwili nie 
najważniejszych, pobłądziłem po obrzeżach wielkiego świata i wróciłem do punktu 
wyjściowego: w łańcuchu naszych azylantów w Szwecji znajduje się słabe ogniwo. 
Gdzie ono 
jest?
Mam w pamięci mnóstwo fotografii. Wyciągnę kilka z nich. Na pierwszy ogień tę:
Przedstawia postać-stereotyp. Widziałem tysiące takich. Gdy bym nie miał z nią 
osobiście do 
czynienia, nie zwróciłaby na siebie uwagi. Bo z jakiego powodu? Że uśmiechnięta 
od ucha do 
ucha? Gdy się ma dwadzieścia trzy lata, nie urodziło się z garbem, ma się ojca 
dużego 
biznesmena, musi się czuć jak młody bóg, zważywszy zaś, że się ma śliczną, 
rozkochaną w 
sobie dziewczynę, gęba takiego szczęśliwca nie może nie być radosna. Postać ta 
stanowczo 
nie przedstawia nikogo szczególnego.
Takiego Jima Starka poznałem po jego przylocie do Wietnamu. Mam jeszcze kilka 
jego fotek. 
Na przykład ta.
To też on. Odmieniony przez dżunglę, ale wciąż on, proszę wierzyć mi na słowo. 
Większość 
naszych ludzi wychowała się na filmach o przygodach zagubionego w dżungli 
białego 
chłopca wychowywanego przez małpy. Wszyscy potem bawią się w silnego, zwinnego 
jak 
małpa Tarzana, uwielbiają szympansy i marzą o wyratowaniu z opałów pięknej Jane.
Jima Starka odmieniła różnica między dżunglami. Między tą z celuloidu, 
wyprodukowaną w 
Hollywood, a prawdziwą, w Azji. Duży udział w tej przemianie odegrała 
konfrontacja teorii z 
praktyką. Zderzenie takie, jeżeli wychodzi się zeń cało, zmusza do myślenia, a 
od tego tylko 
krok do podejmowania decyzji, nie zawsze optymalnych. Koszt ten bywa różny.
Jim ma przynajmniej tę pociechę, że gdziekolwiek by nie był, może liczyć na 
miliony swego 
taty. Na tym oto zdjęciu kamera uchwyciła go wałęsającego się po 
Malmskillnadsgatan — 
lupanarze Sztokholmu. Pieniądze pieniędzmi, a na zupełnie beztroskiego Jim tutaj 
nie 
wygląda.
To przez zakochaną w nim przed odlotem do Azji dziewczynę, która — dziwne, jak 
na 
dziewczynę — na wiadomość o jego dezercji z szeregów, wyszła za mąż za innego. 
Patriotka.
Dramat często przeradza się w banał. Trudno. Weźmy zdjęcie Dustina Longstone’a.
Dustin ma w nazwisku „long” — długi. Liczy sześć stóp cztery cale wzrostu. 
Nazywają go 
„Wieżą”. Konstrukcje takie są wrażliwe na podmuchy wiatru, stają się bezbronne, 
kiedy nie 
mają oparcia o rodzinny grunt. Im wyższe są, tym wrażliwsze. To nie powód jednak 
do 
patrzenia na nie bykiem.
Dustin jest naszym zmartwieniem: LSD. Stadium zaawansowane. Jeżeli nie weźmie 
się w 
garść, może być z nim źle.
Jego winą jest to, że nie postarał się o papierek zwalniający go z poboru, co 
przy jego 
konstrukcyjnej kruchości nie byłoby trudne. Głównym jednak powodem nieszczęścia 
tego 
wrażliwego na poezję chłopca jest miłość. Nie do dziewczyny, jak w przypadku 
Jima — 
miłości w smarkatych latach miewają krótkie nogi — do Ameryki. To ona odwołała 
się do 
swoich synów o pomoc, a dobrego Dustinka nie mogło zabraknąć w szeregach 
obrońców 
ukochanej mamusi. Tandetny melodramat ze szlachetną obsadą roli głównej. Bohater 
bieży z 
pomocą zagrożonej przez napastnika ofierze, niepomny braku własnych sił; 
pierwszy cios na 
szczękę bywa dla takiego wykańczającym nokautem. Biedny Dustin. Stało się to na 
oczach 
wilkołaków już otrzaskanych z tą robotą. Gdyby dowódca kompanii miał trochę 
oleju w 
łepetynie, gdyby pamiętał o pełnych gaciach, jakie miał podczas swego debiutu w 
tym teatrze, 
z Dustinka byliby ludzie. A tak — klops. Ciąg dalszy można sobie wyobrazić.
Narkotyki to ostatnia rzecz w biedzie, przy słabej woli... lepiej nie 
dopowiadać. Rękawy 
koszuli Dustin nosi spuszczone, zapięte na guziki, ale szklisty wzrok i drżenie 
palców mówią 
swoje. Jeszcze się wstydzi. Kiedy głód narkotyku przyprawiać go będzie o torsje, 
bariery 
pękną.
Brak perspektywy. A wszystko z tego, że jakiś urlopowicz, skończony łajdak, 
wygadał się o 
jego klapie w spotkaniu z wrogiem i rzecz doszła do rodzinnego miasta Dustina. 
Dla nas am-
nestia będzie wybawieniem, jemu drzwi do domu nie otworzy. Tragedia do kwadratu.
Zostawmy go w spokoju, sięgnijmy po coś optymistyczniejszego. O, jest: Alexander 
Jacob 
Zagora!
Twarz jego jest kombinacją nosa, zaciśniętych warg, toporkiem wymodelowanej 
brody i oczu 
— tylko ornitolog znalazłby odpowiednie podobieństwo, szukając go także w 
świecie ptaków 
już wymarłych. Ta twarz, za którą nie dałoby się złamanego centa, może jednak 
mylić.
Strategiczne lotnictwo Stanów Zjednoczonych wyposażone jest w ośmiosilnikowe 
samoloty 
odrzutowe typu B-52, nosiciele bomb nuklearnych. Są to największe bombowce 
świata o 
zasięgu praktycznie globalnym. Użycie tych maszyn zastrzeżone jest dla 
prezydenta. Tylko 
on jest władny ogłosić alarm „W”, od war — wojna. Pamiętajcie: nadane w eter „W” 
oznaczać będzie początek końca. Każda maszyna ma swój z góry wyznaczony cel. 
Będzie to 
prawdopodobnie lot bezpowrotny. Dopóki jednak alarm nie poderwie maszyn w 
powietrze, 
ich załogi mają rajskie życie.
Alex stacjonował na wyspie Guam, największej bazie tych bombowców na Pacyfiku. I 
byłby, 
być może, nadal tam przebywał, gdyby pewnego dnia nie przyszedł rozkaz 
zaatakowania 
Phenianu bombami konwencjonalnymi. Chodziło o jednorazową demonstrację siły, po 
której 
Vietcongi mieli ostatecznie narobić w spodnie.
Lot Alexa został przerwany przez rakietę ziemia-powietrze. Potem nastąpiły: 
ucieczka z 
niewoli, przedzieranie się w pojedynkę przez dżunglę bez broni i żywności, różne 
inne, 
naturalne w takich przypadkach przygody. Alex unika rozmów na temat 
przesłuchania go 
przez kontrwywiad naszej armii, ale coś tam musiano poszkapić, jakiś 
nadgorliwiec spytał, 
czy przypadkiem czerwoni nie pomogli mu „w ucieczce”, i dostał za to w gębę. Dla 
takiego 
Alexa mogło to być wystarczającym powodem do uniesienia się honorem. Niektórzy 
ludzie z 
naszych służb specjalnych pozwalają sobie, a nie z każdym można.
To, oprócz Davida, którego zdjęć przeglądać nie potrzebuję, moi najbliżsi 
towarzysze niedoli. 
Którzy wiedzą o mojej książce i znają jej ostrze. Ręczę za nich głową.
Za Jima też. Kiedy jednak po swojej stracie zaczął szukać pociechy w 
towarzystwie „vackara 
svemska flickor” i stał się bywalcem lupanarów na Malmskillnadsgatan, oddaliłem 
się od 
niego. Kobiety i kieliszek — nie mam zaufania do tej mieszanki. Jim nie dał mi 
podstaw do 
podejrzeń, ale tak będzie lepiej. Przegląd fotografii skończony, pytanie 
pozostaje bez 
odpowiedzi. Jeszcze jedno zdjęcie. Przedstawia interesującą postać, warto jej 
poświęcić nieco 
uwagi.
Ludzie są jak kamienie.
Są kamienie pospolite, występujące w naturze wszędzie, są kamienie rzadkie, 
szlachetne. 
Kiedyś czytałem książkę o nich — kamieniach szlachetnych. Dużo ciekawego się z 
niej 
dowiedziałem, jak na przykład to, że kamienie te mają duszę, im szlachetniejszą, 
tym 
czystszą, że szlachectwo ich rozpoznaje się różnymi sposobami. Jak ludzi. Są 
jeszcze 
sztuczne kamienie, falsyfikaty szlachetnych, ale z tymi sprawa osobna.
Kamienie szlachetne — głosi legenda perska — są dziełem Szatana, który 
spostrzegłszy 
zamiłowanie płochliwej Ewy do rajskich kwiatów, ich wspaniałe barwy nadał 
rzadkim 
minerałom dla wzniecenia w ludziach chciwości i pokusy. Pokusa i chciwość — broń 
piekieł. 
Pierwsza wyzwala drugą, druga pierwszą — uczucia nigdy w pełni nie zaspokojone, 
wiecznie 
żywe, pasje podobne jedynie do pożądania niedostępnej kobiety, prowadzące ku 
zatraceniu. 
Neron sypiał w łożu bogato inkrustowanym drogimi kamieniami. Tylko ich blask był 
w stanie 
okrasić uśmiechem ponure oblicze krwawego Kaliguli, a dostęp do Kleopatry 
uzyskiwało się 
układając kobierzec z kamieni o największym blasku. Diamenty, rubiny, szafiry, 
ametysty, 
opale, nefryty, chryzoberyle, agaty, jaspisy — promienistą koroną przystroiła 
ziemia swoją 
skroń i, jak gdyby znając zaklętą w niej moc czynienia zła, głęboko ją w sobie 
ukryła. I nie 
myliła się. W jej poszukiwaniu ludzie przelali więcej krwi niż we wszystkich 
stoczonych 
między sobą wojnach, pokusa zdobycia jej wyzwalała instynkty najniższe, a 
najsilniejsze. 
Zamysł Szatana został spełniony bez reszty.
Kamienie szlachetne są łatwe do odróżnienia od sztucznych. Gdy się nie ma innej 
możliwości 
sprawdzenia, zbadać to można poprzez zwykłe potarcie kamienia o kamień. 
Prawdziwa perła 
daje się zarysować koralowi, turkus, jako dwukrotnie twardszy od perły, ostanie 
się naporowi 
korala, malachitu, azurytu, nefryt poradzi sobie z turkusem, kwarc ze szkłem, 
topaz będzie 
rylcem dla kwarcu, jedynie diament, od greckiego słowa adamas — niepokonany — 
wyjdzie 
bez skazy ze starcia z każdym kamieniem.
Ta metoda dobra jest do rozpoznania, z kim się ma przyjemność. Nie ma jednak 
równości na 
tym padole, między arystokratami też. O wartości kamienia decyduje, poza 
wielkością i struk-
turą kryształu, jaka przed milionami lat została mu w głębi ziemi nadana, także 
barwa. Stąd 
można by pomyśleć, że im barwniejszy okaz, tym wartościowszy, ale to nie tak. 
Jaskrawość 
— rzucanie się w oczy na siłę, nikogo jeszcze nie wywyższyła, bardziej przemawia 
ład 
wewnętrzny wyrażony na zewnątrz spokojem. Barwę — wrażenie wywołane falami 
świetlnymi — ma w przyrodzie wszystko, wśród diamentów zaś najwyżej ceniony jest 
kamień najmniej zabarwiony, zwany z niemiecka blauweiss — niebieskobiały. 
Najokazalszym ze wszystkich diamentów na świecie jest słynny „Cullinan” 
znaleziony w 
1905 roku na działce należącej do T. Cullinana w Pretorii, ofiarowany przez rząd 
Republiki 
Południowej Afryki królowi Wielkiej Brytanii Edwardowi VII. Kamień ten, o 
delikatnym 
niebieskawym odcieniu i źródlanej czystości, jest największy i, jak na taki 
przystało, 
zachował się wspaniale we wszystkich próbach, jakim podczas obróbki 
szlifierskiej został 
poddany. Nie ma on równych sobie pod żadnym względem.
Podobnie Ted Cullinan. Nie ten z Pretorii, wcale z nim nie spokrewniony, choć 
nazwisko to 
samo.
Ted D. Cullinan, urodzony w Phoenix, Arizona, rocznik 1948, wzrost sześć stóp, 
oczy 
jasnoniebieskie, bez znaków szczególnych, absolwent Akademii Lotniczej w 
Colorado 
Springs, pilot, dowódca dywizjonu śmigłowców, ostatnie służbowe miejsce postoju: 
lotnisko 
sajgońskie Tan Son Nhut.
Inne dane: małomówny, tolerancyjny, koleżeński. Współczynnik inteligencji (IQ): 
AA.
Hobby: kolekcjoner jadeitów meksykańskich.
Wszyscy w armii znają się z imienia, odzywają się do siebie po imieniu, nazwisko 
pada z 
okazji wyróżnienia, awansu bądź śmierci. Kapitan Ted D. Cullinan nie był wśród 
kolegów 
nazywany imieniem. Na jednego z najdzielniejszych oficerów-pilotów naszych 
śmigłowców 
wołano: „Cullinan". Nie pora teraz ani miejsce tłumaczyć, dlaczego tak wołano.
Kiedy się poznaliśmy, Cullinan już nie łatał ze swym dywizjonem palić napalmem 
czerwonych wiosek, nie obsypywał żrącymi defoliantami pól ryżowych i gajów 
bananowych, 
nie brał udziału w ewakuacjach okrążonych oddziałów. Dramatyczny występ ekipy US 
Army 
na deskach teatru Azji Południowo-Wschodniej dobiegał końca. W 
gliniastoczerwonej delcie 
Mekongu tonął prestiż Ameryki. Prestiż światowego supermocaxstwa dostawał 
niesamowite 
cięgi od nie dozbrojonego przeciwnika. Ostatnie szańce obronne w Huan Loc i Bien 
Hoa 
padły. W Waszyngtonie myślano jeszcze o zaradzeniu złu nową roszadą generałów 
sajgoń-
skich. O zamianie tym razem generała Nguyena Van Thieu na jakiegoś generała Ping 
Pong 
Donga czy Dong Ping Ponga myślano, kiedy cały zmurszały kram trząsł się w 
posadach. Od 
pogromu uchronić nasze dywizje mógł już tylko cud. Ale Pan Bóg trzyma się z dala 
od takich 
sytuacji. Cud jest sam w sobie wydarzeniem niezwykłym. Dwa cudy w jednym miejscu 
to o 
jeden za wiele — pomyślał zapewne Bóg i rozwiązanie sprawy pozostawił tym, co ją 
sobie 
namotali. Potem nastąpiło to, co w ostrzeliwanym mieście, zatłoczonym 
uciekinierami, 
nastąpić musiało, a finałowe spuszczenie kurtyny znane jest światu z relacji 
reporterów 
prasowych przesyłanych bezpośrednio ze sceny, opowiadanie o tym można sobie 
darować. 
Śmierć była zawsze współtowarzyszką żyda. Przed erą telewizji spowijał ją jednak 
całun 
nabożnej tajemnicy, obecnie jest ona oklepanym składnikiem dnia oglądanym przez 
ludzi od 
kolebki i uchodzącym uwagi.
Identycznie na widok śmierci zadawanej z rozkazu reagował Cullinan, dopóki 
pewnego dnia 
nie zaświecił mu w głowie znak zapytania. Jeden jedyny od chwili promocji na 
oficera 
zawodowego. Nie mogąc zaś znaleźć nań odpowiedzi w duchu dyscypliny wojskowej, 
zdecydował się na rozbrat z mundurem.
Wojna dla jednych jest tragedią, dla innych interesem. Tę drugą prawdę odkryto 
dawno temu 
i co dbrotniejsi ciągną z niej ile się da. Biadolenia o nieludzkości wojny, o 
cierpieniach bliź-
nich nie należy brać poważnie do serca. Anglicy, ci mistrzowie podwójnej gry i 
złotego 
środka, znaleźli dla tego nazwę: lip service — służba warg; krótko to nazywają, 
ale 
prawdziwie. Słowa nic nie kosztują. Morały, współczucie — na tym towarze nigdy 
im nie 
zbywa, miłosierdzie zaś zostawiają Bogu. Oni się tej postawy wcale nie 
wypierają. Wojnę 
należy prowadzić o coś przeliczalnego na realne wartości, nie dla upuszczenia 
krwi. A jeżeli 
tak, jeżeli prowadzący wojnę robi to z przerostu swoich ambicji, to dlaczego nie 
zarobić na 
jego głupocie?
Sporo na naszym występie w Wietnamie uszczknął dla siebie Singapur. Hongkong, 
Manila, 
Dżakarta, Kuala Lumpur, Bangkok obłowiły się na naszych chłopakach, ale 
Singapur, który 
już za czasów przynależności do Korony Brytyjskiej poznał gusty białej 
klienteli, zagarnął dla 
siebie najwięcej. Za dobre sprawowanie się w akcji — urlop. Mając przepustkę w 
kieszeni 
wsiadało się gratis do luksusowego jumbo jęta i po krótkiej drzemce w 
klimatyzowanej 
kabinie wysiadało w zaczarowanym świecie pełnym dziewcząt z wysp obu oceanów 
oblewających Azję. Wszystko za część tygodniowego żołdu szeregowca! Dodać do 
tego 
azjatyckie przemyślności w najstarszym zawodzie świata, wsparte fajeczką opium — 
żyć, nie 
umierać!
Seks jest niebezpieczny dla młodych mężczyzn, firma nie mogła pozostawić go 
samopas. W 
krótkim czasie mieliśmy w tym przemyślę swoich ludzi. Ponieważ niektórzy 
okazywali się 
mało odporni na metody właścicieli singapurskich saloonów, otrzymałem jedno z 
najpodlejszych w mojej karierze zadań.
Zwiedzając pewnego dnia największy w świecie zbiór miniaturowych rzeźb z kamieni 
szlachetnych w słynnym „House of Jade” poczułem na sobie czyjś wzrok. Oglądałem 
kunsztownie wykonaną figurynkę Buddy, dzieło zapewne życia jakiegoś anonimowego 
artysty z czasów dynastii Ming, — To nefryt — powiedziałem sam do siebie. — 
Wspaniała 
robota — Jadeit — poprawiono mnie zza pleców z anzońskim akcentem.
Nie odwracałem się. — Ta zieleń... — ciągnąłem. — Byłem przekonany, że to 
nefryt.
— Jadeit. Te kamienie są do siebie podobne budową, twardością, miejscami 
występowania, 
barwą. — Ręka posiadacza arizońskiego akcentu wychynęła zza moich pleców. — 
Proszę 
spojrzeć na barwy eksponatów: białawe, zielonawe, czerwonawe, do czarnej — 
wszystko 
jadeit. A połysk: od na wpół szklistego do perłowego, przeświecające lub 
przezroczyste 
Jadeit. U Chińczyków kamień szczęścia.
Podniosłem oczy na uprzejmego eksperta. Był mego wzrostu, moim mniej więcej 
wieku, 
zbudowany jak rasowy lekkoatleta, oczy jeziora Titicaca przy pełnym wschodzie 
słońca, 
całość uzupełniały kędzierzawe rude włosy. Gdzieś tę twarz już widziałem. — Panu 
przyniósł 
szczęście? — mówiłem wciąż do siebie.
— Jestem Cullinan — przedstawił się ekspert. — Ted, ale wołają mnie z nazwiska.
Już nie miałem wątpliwości, z kim mam przyjemność. Twarz widziałem w naszym 
albumie 
dezerterów, aktywnie wrogich wojnie w Wietnamie.
— Wiem — powiedziałem.
Spojrzenie znawcy jadeitów obleciało mnie badawczo z góry la dół.
— Ja też wiem... Mam przyjemność z facetem z CIA. Zgadza się?
— Całkowicie.
Taka szczerość zobowiązuje. As naszego lotnictwa zaprosił mnie na drinka. 
Zbliżało się 
upalne południe. Zaproponowałem mój klimatyzowany pięciogwiazdkowy hotel, 
Cullinan 
wolał Chińską Dzielnicę. Rozumiałem go.
Z mostu Niepodległości skręciliśmy w tłok uliczki przyległej do rzeki zapchanej 
do 
niemożliwości dżonkami. Tumult panował tam niesamowity. Przekupnie targowali się 
o ceny 
z dostawcami ryb, rikszarze nawoływali przechodniów do usuwania się im z drogi, 
klaksony 
taksówek ostrzegały rikszarzy, chodnik stanowił wąż zaaferowanych żółtoskórych 
ciał 
ludzkich posuwających się we wszystkich kierunkach naraz. W Rangunie, Bangkoku 
czy 
Dżakarcie, nie mówiąc o Dhace w przymierającym głodem Bangladeszu, gdzie 
podkoszulek 
czy para butów warte są więcej niż życie człowieka, policja nie gwarantuje 
białym 
bezpieczeństwa w tych dzielnicach. Gdyby tak skądś padł strzał lub zadano cios 
nożem w 
plecy, sprawca uszedłby nie spostrzeżony, a reszta to już sprawa szczurów, 
wielkich jak koty, 
których na szczęście w przeraźliwie czystym Singapurze nie widać.
— Nie obawia się pan? — spytałem.
Zza koszuli w piorunujące zygzaki, z krótkimi rękawami, wyrzuconej na spodnie, 
pokazano 
mi czarną kolbę colta kaliber 44. Ciężka artyleria. — Idzie pan ze mną dalej czy 
żegnamy się?
Ja też miałem coś takiego w kieszeni, tylko bardziej pakownego. Nie pożegnaliśmy 
się.
Spotkań takich nie zapomina się do końca życia. Równikowy żar nie przeszkodził 
nam w 
okolendowaniu tuzina knajpek z lampionami, w posmakowaniu malajskich delicji, 
przy 
których słynna francuska kuchnia jest snack-barem, w zakropieniu tego baterią 
męskich 
napojów. Z ofert pań proponujących dotrzymanie nam towarzystwa nie 
skorzystaliśmy, 
szkoda było na nie czasu.
Finał eskapady po najpiękniejszym, jaki w życiu widziałem, skrawku Azji odbył 
się w moim 
hotelu. Przez przesłonięte moskitierami okna wlewała się z pobliskich wzgórz 
oszałamiająca 
woń orchidei. Była późna noc, ale łóżka pozostały nie tknięte do rana.
Mój gość nie zdradzał obawy o nagranie swoich wypowiedzi na taśmę, o uśpienie go 
i 
porwanie, o wylądowanie z mego luksusowego apartamentu w podmiejskim kanale. 
Wielu 
interesujących rzeczy o jadeitach, o innych minerałach dowiedziałem się tej 
nocy. Za dużo jak 
na pracownika CIA, abym nie dowąchał się w tym zasłony dymnej, skrywającej coś 
innego 
niż szlachetne kamienie. Cullinan sprawiał od początku wrażenie człowieka 
nerwowo 
wyczerpanego, stojącego przed trudną do wzięcia przeszkodą. Bezceremonialnie 
odchylałem 
tę zasłonę.
— Jesteś na rozdrożu, Cullinan — stwierdziłem orzekająco. — Nie tylko ty z 
naszych 
chłopaków tutaj. Ale co dalej? W dżunglach i na polach ryżowych tysiąc mil na 
północ od 
mego apartamentu w wytwornym Mandarin Singapore Hotel wojna wchodziła w swoje 
rozstrzygające stadium. Uwikłała nas w nią doktryna ochrony siłą globalnych — 
gdziekolwiek by to było — interesów Ameryki. Wszystkie zabawki świata są nasze! 
Doktryna wyzywająca, niebezpieczna dla nas samych, która prędzej czy później — 
jeżeli 
ślepo wyznawana — doprowadzi świat do katastrofy. Już od dłuższego czasu tak 
myślałem. 
Cullinan też. O przelaniu się czary decyduje zawsze jedna kropla. Kilka dni 
później obaj 
wykupiliśmy bilety lotnicze do Rzymu.
Spakowałem się. Rzeczy z szafy i z szuflad powędrowały do podróżnej, przybory z 
łazienki 
po toalecie porannej włożę nesesera. Znajdzie się tam również miejsce na 
aktówkę, w której 
przechowuję oryginał mego maszynopisu. Nigdy się z nim rozstaję. Jest to mój 
największy 
skarb, istota dla mnie żywa, kłótliwa, wiodąca ze mną nie kończące się spory, 
mająca nich 
zawsze ostatnie słowo. Często przypisuję mu cechy pięknej kobiety. Do szaleństwa 
pożądanej, nie zaspokajającej mnie do końca, świadomie wymykającej się spode 
mnie na 
mgnienie oka d osiągnięciem szczytu. Podobno zdarzają się takie. Ta moja daje 
się pieścić, 
podstawia się, podprowadza i kiedy szczęście bliskie — trzask, czarowny puchar 
znika. Istota 
ta najbardziej dała mi się we znaki na początku naszej znajomości. Spotkanie 
przypadkowe. 
Czekając w pewnym lokalu w Rzymie na kobietę, zacząłem kreślić na serwetkach 
jakieś 
zdania. Okna wychodziły na Summa Sacra Via — jest tam na co popatrzeć, ale uwagę 
moją 
zaprzątnęli dwaj nasi oficerowie, będący na cyku, zachowujący się jak u siebie w 
kasynie. Nie 
brali lokalu w posiadanie przemocą, bynajmniej: debatowali — głośno, pianista 
nie dawał im 
rady — na temat hipotetycznej sytuacji, w której zawrócenie rakiet odpalonych na 
wiadome 
cele byłoby już niemożliwe. Mieli na ten temat zdanie. Delektowali się 
odliczaniem, 
odpalaniem, symulowaniem toru lotu rakiet; z przeprowadzonej na oczach 
zdegustowanych 
gości gry wojennej wychodziło, że pora na to najwyższa. Jestem daleki od 
generalizowania. 
Nasi ludzie stacjonujący w Europie wiedzą, jak się zachować, ci dwaj byli 
przysłowiowym 
wyjątkiem potwierdzającym regułę; to na temat ich debaty pisałem. Dama, z którą 
byłem 
umówiony, nie przychodziła, serwetki zapisywały się same, następnego dnia 
poprzestawiałem 
tekst, pokreśliłem, rozbudowałem i w ten sposób narodził się wstęp do mojej 
książki. „Od 
autora” zatytułowałem go. Jak w rozprawie naukowej dla nie wtajemniczonych, 
których 
trzeba wpierw wprowadzić w temat, gdyż inaczej nie połapią się, w czym rzecz. Z 
równym 
powodzeniem wstęp taki napisać mógłby wydawca bądź krytyk. Jeden i drugi 
kropnąłby go 
od ręki. Do tego jednak niezbędny jest dystans do dzieła, brak emocjonalnego 
zaangażowania; dla autora jest to jak dokonywanie skalpelem chirurgicznym 
wiwisekcji na 
własnym dziecku, w przekonaniu, że później da się je złożyć w żywą całość.
Poruszana w mojej książce tematyka, a raczej jej ujęcie, wymaga przygotowania 
czytelnika. 
Będę atakowany z wielu stron. Jedni okrzykną mnie zdrajcą świętej sprawy, inni 
zarzucą mi 
bujanie w obłokach, jeszcze inni stukać się będą w czoło, ale odwrotu dla mnie 
już nie ma. 
Chcąc skończyć ze stałym powracaniem do wstępu, postanowiłem po przyjeździe na 
nowe 
miejsce wysłać go do Davida z prośbą, aby pod żadnym warunkiem nie oddawał mi go 
przed 
ukończeniem książki.
Poprosiłem recepcję o przygotowanie rachunku na jutro rano. Chcąc oszczędzić 
sobie 
legitymowania się paszportem, zameldowałem się pod nazwiskiem Sandberg z 
Trelleborga. 
Przyszło mi to do głowy, kiedy wyciągałem pióro. Z zapisem tym zaczęła się 
właściwie 
zbędna zabawa w Szweda. Potrzebnych do tego słów, łatwych do zapamiętania i 
poprawnej 
wymowy nauczyłem się z przewodnika dla turystów zagranicznych. W tym kraju można 
obejść się bez znajomości szwedzkiego, każdy tutaj mówi po angielsku, 
formalności 
meldunkowe ograniczają się do paru danych wpisywanych przez gościa do księgi 
osobiście; 
recepcjonista renomowanego hotelu nie pozwoliłby sobie na przyglądanie się 
wpisowi. Hotele 
mają zarabiać!
Dobra zasada. Jutro zabiorą maszynę do pisania, sprawdzą stan barku w moim 
pokoju, kiedy 
wrócę ze śniadania, rachunek będzie leżał na tacy. Uiszczę go gotówką — jako 
Szwed nie 
mogę posługiwać się moją kartą kredytową. Tyle pieniędzy nie mam przy sobie, ale 
z tym nie 
ma problemu: rano udam się do banku bądź skorzystam z automatycznego kasjera na 
ulicy. 
Moje konto w Barclay Bank w Londynie szczyci się trzepoczącym dumnie sztandarem. 
David 
ma ważną w życiu cnotę, do której w mojej rodzinie nie przywiązywano należytej 
uwagi: 
umie robić pieniądze. Kopernik był geniuszem w astronomii, Szekspir w dramacie, 
Corbusier 
w architekturze, Einstein w fizyce, David w tym. Jest to jedyne udane w świecie 
perpetuum 
mobile produkujące non stop pieniądze. Gdzie by się nie pokazał, czego by nie 
tknął, dokąd 
by się nie udał, wszędzie lgnie do niego złoto. Jak on to robi, pozostaje jego 
tajemnicą. 
Jeszcze za czasów naszych, nazwijmy to: peregrynacji po Azji, zawarliśmy coś w 
rodzaju 
gentlemen’s agreement: nie stawiać sobie pytań; dla ludzi będących na garnuszku 
Wuja Sama 
było to jedynym wyjściem z sytuacji. David szastał pieniędzmi. Nie robionymi na 
nielegalnych transakcjach z sajgońskimi bonzami ani na czarnym rynku. Szastał, 
nie krył się z 
tym, źródło ich pochodzenia nie mogło być lewe. Ostatnią nić podejrzenia zerwało 
wypowiedzenie przez niego posłuszeństwa firmie niedługo po mnie. Zdawało się, że 
jego 
nowy status zrówna go materialnie z większością odszczepieńców zmuszonych do 
liczenia się 
z groszem — nic podobnego, dopiero wtedy Fortuna przystąpiła do jawnej z nim 
spółki. 
Dziecko szczęścia, jak można było kreować go na bohatera narodowego! Dobre 
dziecko, nie 
zapominające o kolegach.
Moja sytuacja materialna byłaby bez pomocy Davida też inna. Nie umarłbym z 
głodu, przy 
moich rodzicach na pewno nie, ale hotele czterogwiazdkowe oglądałbym z fasady. O 
wydatkach na przerzucanie się z kraju do kraju, na pisanie mógłbym tylko 
pomarzyć. To 
nieprawda, że do napisania książki trzeba talentu —
czy, jakby to nazwać — pióra i papieru; niezbędne są jeszcze warunki. 
Czarodzieje tworzący 
na poddaszu o chlebie i wodzie należą do epoki surduta, kolasy i świeczki. W 
dzisiejszym 
niespokojnym świecie, pędzącym na łeb, na szyję ku swemu przeznaczeniu, pisarz 
potrzebuje 
doznań otwierających wrota skumulowanemu w nim ładunkowi, wyzwolenia z obręczy 
frustracji, a przede wszystkim spokoju. Pamiętam opowiastki Charlesa Dickensa o 
babci i 
dziadku żyjących w oiszy leśnych ostępów, o hucznych zabawach z okazji jarmarku 
w 
powiatowym miasteczku, o... To już nie te czasy! Urok łąk, leśnych wertepów, 
uwolnienie się 
od ludzi i miejskiego hałasu to dzisiaj artykuły kosztowne. Gdyby nie David...
Zawarliśmy męską umowę. — Widzisz, chłopie, napisać książkę to nawet nie połowa 
drogi. 
Na dziesięć tysięcy chcących zarabiać piórem w Stanach, jeden odnosi sukces... 
Temat jest 
wyjątkowo na czasie, podpisuję się pod nim obiema rękami, żeby go jednak 
spieniężyć, 
potrzebny i najważniejszy jest sponsor. Facet, który ma wśród wydawców chody i o 
twojej 
robocie wystawi atrakcyjną dla nich notkę. Proponuję ci porozumienie. Ty pisz, 
sprawę 
wydania i w ogóle resztę pozostaw mnie. Na warunkach całkowitej wyłączności i 
bez 
stawiania pytań po drodze. Otwieram ci konto w banku w zamian za manuskrypt 
przesyłany 
mi gotowymi do druku partiami. Jak rzecz będzie skończona, pogadamy. Odpowiada 
ci?
Patrząc na tę umowę poprzez przekazy na moje konto, ocena mojej książki przez 
Davida, 
sponsora, którego dla niej znalazł, czy samego wydawcę musi być wysoka, niekiedy 
obawiam 
się, czy nie jest przesadzona. Jeżeli David nie zabawia się w cichego 
filantropa, pochlebia mi. 
Jestem mu za to wdzięczny.
Ten człowiek, jeżeli nie skręci sobie na czymś karku, osiągnie krocie. To typ 
urodzonego 
organizatora i przywódcy. Jego obcesowość jest pozorna. Nasz pierwszy kontakt w 
Da Nang, 
po — jak tam to nazywano — „przesłuchaniu” wziętych do niewoli dziewcząt, nie 
wypadł dla 
niego korzystnie, choć on osobiście nie tarał w tym udziału. „Okrucieństwo na 
wojnie to 
sprawa nie moralności, a punktu widzenia” — gorzej nie mógł zacząć. Smutny bywa 
los 
wyobrażeń w konfrontacji z rzeczywistością.
On był dojrzalszy ode mnie, już odarty z domowych złudzeń, podczas gdy mnie 
hulały w 
uszach optymistyczne zapewnienia naszych polityków, a dłonie nie wystygły 
jeszcze od 
oklasków. Była to cenna lekcja życia, znamienna dla mojej przyszłości.
Gotówką pobraną z automatycznego kasjera na ulicy rozliczyłem się z Avisem. 
Jutro o 
czternastej zostawię wóz na parkingu portu lotniczego. Kufer z garderobą poczeka 
jeszcze na 
dworcu. Mając to z głowy, wałęsałem się po śródmieściu nie wiedząc,
co robić dalej, gdy nagle poniosło mnie do budki telefonicznej. Sztokholm od 
Londynu leży o 
godzinę bliżej ku zachodowi słońca, mogłem zastać Davida w biurze; kiedy wszyscy 
wyjdą, 
on lubi posiedzieć dłużej i podumać nad swoimi sprawami. Tym razem !< na próżno. 
Odczekałem kilkanaście sygnałów, jeszcze raz nakręciłem kod i numer, następnie 
to samo 
powtórzyłem z jego numerem domowym — na próżno. Informując go o wyjeździe ze 
Sztokholmu, nie powiedziałem, dokąd się wybieram i na jak długo. Teraz opadły 
mnie 
wyrzuty, czy przypadkiem nie przesadzam z ostrożnością: w końcu to jest David i 
jeżeli 
ktokolwiek powinien wiedzieć o moich krokach, to najpierw on. Postanowiłem 
zadzwonić 
później. Jak wróci do domu albo przed odlotem.
Przed powrotem do hotelu zdecydowałem się na małą rundę po mieście. Wieczór był 
piękny, 
ulice pełne spacerowiczów. Nawet się nie spostrzegłem, jak znalazłem się na 
Malmskillnadsgatan. Sztokholm jest i duży, i mały jednocześnie, a wszystkie 
drogi prowadzą 
samotnych mężczyzn albo ku centrum miasta, albo tu.
Trzeba było palca przeznaczenia, aby na przedpolu do raju natknąć się na Jima 
Starka w 
towarzystwie zielonookiej brunetki i rosłej blondyny. Nie na wiele zdało się 
tłumaczenie 
brakiem czasu. Jim był już po kieliszku i jak przystało na syna multimilionera, 
nie uznawał 
przeszkód.
Moja wiedza o kobietach wyniesiona z Azji wzbogaciła się obserwacjami 
poczynionymi w 
Rzymie, Londynie i Paryżu. Ich suma pracowała na niekorzyść kobiet poznanych 
później, 
stawiała im wyższe wymogi. Jeżeli Szwedki w ogóle radziły sobie z tą wysoko 
podniesioną 
poprzeczką, to towarzyszki Jima pokonywały ją z dużym zapasem.
Nisza z wygodnymi kanapkami zapewniała nam pełną swobodę, stół uginał się pod 
ciężarem 
trunków. Niewiele z tego użyłem. Radość Jima ze spotkania przyjaciela frontowego 
nie miała 
granic. Front. Jim, jak się przekonałem, miał na ten temat dużo do powiedzenia. 
O froncie w 
dżungli, gdzie na każdym kroku człowiek nadziewał się jak nie na dzikiego 
Vietconga, to na 
ich cholerne pułapki. W morzu jadowitych żmij i komarów. Czy ktoś w tym 
północnym kraju 
ma o tym pojęcie?
Na szczęście Szwedki miały w sobie samoczynnie działający przetwarzacz męskich 
bredni na 
muzykę. Nasze panie, dobrze mówiące po angielsku, bawiły się w najlepsze. 
Kabaret był 
wysokiej klasy. Na scenie demonstrowano przekładance z ciał, publiczność żywo 
oklaskiwała 
pokazy, w przerwach między występami tańczono, tymczasem mój dzielny towarzysz 
frontowy, z którym przeszliśmy wspólne piekło, bronił swej pozycji do upadłego. 
Strasznie 
nieustępliwym wojakiem musiał być ten Jim Stark, o czym dowiadywałem się dopiero 
teraz.
Szybko miałem dosyć tej paplaniny. Zamierzałem iść sam, ale blondyna uparła się, 
by mnie 
odprowadzić. W taksówce podała kierowcy swój adres domowy.
Chcąc nie chcąc w moim sekretnym sztambuchu dopisało się nowe imię: Gundborg. 
Tempo 
ta piękna kobieta miała niesamowite. Jej mąż, pracujący w koncernie Volvo, 
przebywał służ-
bowo w Afryce Zachodniej, wróci za... dwa, trzy, cztery miesiące — zgadywała 
zginając 
palce i rozbierając się z taką naturalnością, że zapatrzywszy się w jej 
podbrzusze uwolnione 
od klamry ażurowej przesłonki na tym najcudowniejszym ze wzgórków, 
najnieoczekiwaniej 
straciłem pewność siebie. Przekleństwo! Ale bogowie, wspomagani dzielnie przez 
nią samą, 
w porę pospieszyli mi z pomocą. Ubierając się rano Gundborg zaoferowała mi swoje 
mieszkanie. Jest asystentką na uniwersytecie, mógłbym wypoczywać do woli. W 
dzień...
Powiedziała to z taką rozkoszną miną, że na moment zawahałem się. „Absolutnie 
żadnych 
warunków, nie przywykłem do takich kobiet. Ale to im nic nie ujmuje. Masz 
ochotę? Potem 
uśmiechnięte „było mi dobrze z tobą”, i zabieg higieniczny skończony. Bez 
łzawych wyznań, 
wiecznościowych zaklęć, które i tak nie wytrzymają długich dystansów. Ciekawy 
kraj ta 
Szwecja!
Po kąpieli i śniadaniu, spożytym samotnie w jej gustownie urządzonym saloniku, 
napisałem 
krótkie podziękowanie za gościnę i taksówką udałem się do hotelu. Mój samolot, 
na którym 
zabukowałem miejsce, odlatywał za kilka godzin.
Rozdział 2
W hallu terminalu lotniczego znalazłem się ponad godzinę przed odlotem samolotu. 
Stanowisko odprawy do Helsinek było jeszcze nieczynne, nie mogłem odprawić 
bagażu. 
Rozejrzałem się za wolnym miejscem, gdy nagle wydało mi się, że jestem 
obserwowany. 
Niewielu pasażerów kręciło się w hallu, nie wszystkie fotele i kanapy były 
zajęte, cały hali 
wyświecony starym złotem parkietu był właściwie mój, mogłem wybierać do woli Mój 
wzrost tym razem stawał się moim przeciwnikiem. Skamdynawowie nie należą do 
ludzi 
niskich, a niewielu znajdowałem wyższych ode mnie. Nic prostszego, jak usiąść 
gdzieś w 
kącie i zza gazety przyjrzeć się otoczeniu - metoda stara jak świat w takich 
sytuacjach. Ma 
ona jednak ten mankament, że osadza zwierzę w miejscu, chcąc zaś wyłuskać 
tropiciela z 
tłumu, należy być w ruchu.
Mam uczucie, że jestem śledzony. Na ile jest ono uzasadnione, na ale zwykłym 
przewrażliwieniem, rozstrzygnie przyszłość. Na razie nie wolno mi tego 
bagatelizować.
Na jednej z kanap siedziała sympatyczna pani w średnim wieku. Położyłem na 
wolnym obok 
niej miejscu torbę i uśmiechając się na znak, że zaraz wrócę, z neseserem w ręku 
skierowałem 
się ku kioskowi.
Nie wyobrażam sobie lotnisk, dworców kolejowych bez kiosków. Na półkach tytuły 
pism z 
całego świata poprzetykane nagością, za ladą ona. Hostesy na szwedzkich 
lotniskach są 
najlepszą reklamą tego kraju. Ubrana w kostium z cienkiej niebieskiej wełny, 
niebieskie oczy, 
na ustach uśmiech wyczekiwania, dla każdego w tym przedemokratycznionym kraju 
jednakowy. Czy rzeczywiście?
Ślizgam się wzrokiem po tytułach, ale swoje widzę. Złotawa bluzka z krótkimi 
rękawami 
wpuszczona w spódnicę, dwie naszywane kieszonki na zbuntowanych wzgórzach 
piersi. Mój 
wzrok nie zsuwa się niżej białego paska w talii, nie wzlatuje ponad szeroko 
rozpięty kołnierz 
bluzki, daje wstrzemięźliwego nurka przed koroną jasnych włosów. Lubię wszystkie 
odcienie 
niebieskiego; ten kolor nie jest wcale zimny. Oddam całą paletę tęczy za 
kombinację 
niebieskiego ze złotem. Przedkładam morze nad góry, lecz wzgórza i pagórki w 
złotawej 
bieliźnie lubię. „Rapsody in Blue”. Co nasunęło Gershwinowi to „Blue”? Sypialnia 
w ko-
lorach niebieskim i złotym — wyobrażam sobie tę kombinację. Czerwień? — 
uciekłbym z 
takiego piekła! Potop golizny na ilustracjach wokół bluzki z kieszonkami 
przypomina mi 
sypialnię Gundborg, przemawia do mnie jej gorącym szeptem. Żałuję, że nie 
zostałem dłużej, 
nic mnie przecież stąd nie wypędza. Ale ta naprzeciwko patrzy i czeka, muszę się 
zdecydować.
Na okładce zachodnioniemieckiego „Sterna” tragedia uprowadzonego samolotu 
pasażerskiego Lufthansy. Era piratów powietrznych. Porywacze ogłosili ultimatum: 
albo 
spełnienie żądań, albo samolot z pasażerami wyleci w powietrze. Na dowód, że nie 
żartują, 
zastrzelili jednego pilota, zwłoki wyrzucili za burtę. Teraz kolej na rząd 
Republiki Federalnej. 
Bezwarunkowa kapitulacja albo osiemdziesiąt sześć trupów. Czwórka desperados 
kontra naj-
większa potęga gospodarcza kapitalistycznej Europy. Wydarzenie nabrało 
specyficznego 
rozgłosu. Świat z zapartym oddechem śledzi, jak zareagują Niemcy. Wiadomo... 
Żydzi z 
porywaczami ich samolotu pasażerskiego załatwili się w Ugandzie na złoty medal, 
a oni? 
Nieszczęsny samolot, już prawie trumna dla uwięzionych pasażerów, w otoczce 
okładek z 
wypiętymi tyłkami. Życie. Nigdy nie było inne i inne nie będzie! Gundborg na 
pewno 
dzwoniła do domu i już wie. Oprócz listu nagrałem na taśmę telefonu kilka słów 
pożegnania; 
kiedy nakręciła kod zapisu, usłyszała mnie w słuchawce. Jak ona się czuje na 
sali wykładów 
po takich zapasach? Wylatywała z domu na skrzydłach, niespożyte siły ma ta 
dziewczyna!
A ta z rękami opuszczonymi luźno wzdłuż ciała, z dłońmi splecionymi (niewinnie 
na podołku 
i wzrokiem utkwionym we mnie? Wcale niepodobna do wyzywającej Gundborg.
Dłużej nie mogłem dać jej czekać. Zdecydowałem się na „Sterna”, „International 
Herald 
Tribune” i „Newsweek”. Na tej samej półce rozpościerał się tradycyjnie 
bezwyrazowy 
londyński „Times”. Z reguły nie kupuję tego dziennika: nudna grafika, poza na 
imperialne 
starocie, prasa brytyjska straciła dawną ikrę. Ale co tam oni wobec tej miłej 
dziewczyny! 
Złożone pisma wcisnąłem pod pachę. Gdyby nie myszkujące za mną oczy niebieskich 
kieszonek, wziąłbym coś swawokiiejszego dla relaksu, którego w tej chwili 
potrzebowałem. 
Podziękowałem za resztę ze stukoronowego banknotu i zatrzymałem się przed 
automatem z 
papierosami. Bezmyślność — mogłem przecież nabyć je u niebiesko-złotawej albo za 
połowę 
ceny w duty free shop. Zmęczenie nocą czy nerwy?
Dzień jest słoneczny, bezwietrzny, a ja czuję się jak przed burzą. Przed lotem 
ze mną zawsze 
tak. Nie ze strachu i bez związku z przygodą samolotu Lufthansy. Masę czasu 
spędziłem w 
powietrzu. Z dziesięć razy przeleciałem Pacyfik w obie strony, żeglowałem w 
sumie 
miesiącami nad obiema Amerykami i Azją, wszystko było w porządku do czasu 
przystąpienia 
do pisania książki. Dzieło nie jest gotowe, a ja nie chcę schodzić ze sceny bez 
oklasków, na to 
wygląda. Jeżeli kobiety w ciąży odczuwają podobny strach o nie narodzone jeszcze 
dziecię, 
nie ma im czego zazdrościć. Mój lot potrwa pół godziny. Ledwie zdąży się 
wyprostować 
nogi, Rozejrzeć się po współpasażerach, a już historia z zapinaniem pasa, 
gaszeniem 
papierosów i wysiadka. Strasznie małe jest jezioro zwane Morzem Bałtyckim. Moje 
stanowisko odprawy jest wciąż nieczynne, sympatyczna pani w średnim wieku, 
pilnująca 
mego bagażu, zapewnia mnie uśmiechem, że mogę sobie jeszcze pochodzić, wobec 
tego 
kieruję kroki ku sklepowi wolnocłowemu. Nic tam właściwie nie kupię. Karton 
papierosów i 
butelkę alkoholu, dozwolone w Finlandii do bezcłowego wwozu, mogę za te same 
pieniądze 
nabyć w samolocie. Ale nie, kupię. Podobno Finowie — jak twierdzą Szwedzi — na 
widok 
taniej butelki tracą głowę, stewardesy mogą nie zdążyć obsłużyć wszystkich 
chętnych. I 
jeszcze jedno: Gundborg. Ta przemiła dziewczyna zasługuje na dowód pamięci. Nie 
kocham 
jej. Wszystko, co odczuwam, to lekkość, jak po orzeźwiającej kąpieli. Ale jest 
to lekkość 
złoto-pomarańczowo-niebieska, pachnąca wonnymi olejkami. Kupię jakiś drobiazg i 
poślę 
przez doręczyciela. Szkoda, że nie pomyślałem o tym przed rozliczeniem się na 
parkingu z 
Avisem, prezent byłby już w jej rękach. Ale nic straconego. I Tylko co? 
Bransoletka, jakiś 
wisiorek na szyję, bo same kwiaty * to za mało.
— Uwaga, uwaga! Pasażerów udających się do Tokio samolotem linii SAS prosimy do 
odprawy. Uwaga, uwaga... Zapowiedź potwierdzają ekrany monitorów. Samolot do 
Tokio jest 
na piątym miejscu od góry, mój na ósmym, czasu na zakupy i wystarczy, kłopot 
tylko ten, że 
nie mam doświadczenia w tych i sprawach. Złoty zegareczek na pasku, bransoletka 
byłyby 
najodpowiedniejsze, problem z jej mężem. Widziałem go na zdjęciu w salonie i 
sypialni, nie 
mogę powiedzieć, żeby nie przeszkadzało i mi jego towarzystwo. Przystojny 
lekkoatleta, w 
przeciwieństwie ą do ogółu Skandynawów nie blondyn, lecz brunet. W oczach... 
Kobiety to 
nazywają wyrozumiałością, u mnie taki brak wyrazistości kojarzy się z tygrysem 
pogrążonym 
we śnie, którego lepiej v nie budzić. Cullinan ma takie same oczy. Lekkoatleta 
wróci |. z 
Afryki za kilka miesięcy. Im później wróci, tym wrażliwsze będzie miał 
powonienie. 
Mężowie ładnych kobiet są zawsze problemem.
U wejścia do sklepu wolnocłowego degustacja francuskich alkoholi. Nie wyszła mi 
próba 
ominięcia zaimprowizowanego bufetu. Nie znam się na koniakach, ale kiwnąłem z 
uznaniem 
głową. W nagrodę postawiono przede mną lampkę czegoś innego, potem jeszcze 
czegoś. Uf! 
Francja ma kłopoty z nadprodukcją, szuka rynków zbytu. Czy w dobrym miejscu 
szuka? 
Pozwoliłem zapakować sobie butelkę jakiegoś napoleona i chwaląc francuskie 
winnice, z 
wózkiem przed sobą, wziąłem kurs na dział jubilerski. Żenującym nowicjuszem 
jestem w 
tych sprawach, ale od czego są w Szwecji ekspedientki! Z niebrzydkim wisiorkiem 
ze złota 
udałem się do kwiaciarni po wiązankę róż, skreśliłem na kartce kilka słów i 
adres i prosząc o 
doręczenie tego wróciłem do hallu.
W ostatniej chwili wróciłem.
Na kanapce obok mojej torby siedział ktoś inny, pani w średnim wieku wymachiwała 
do mnie 
desperacko już spoza bariery odpraw. — Jeszcze ten pan! — prosiła pasażerów 
odprawianych 
na inny samolot o przepuszczenie mnie poza kolejnością. — Też do Helsinek!
Rzuciłem torbę na wagę, bilet z paszportem położyłem na pulpit. Plastykowy worek 
z 
koniakiem i kartonem papierosów tylko mi przeszkadzał. Przeklinałem swoje 
gapiostwo. — 
Przepraszam. Bardzo państwa przepraszam!
Torba poleciała do kanału bagażowego, ignorując mój paszport urzędniczka wyrwała 
odcinek 
biletu. — Szybko, proszę! — popędziła mnie. — Pański samolot jest gotowy do 
startu! — 
Spostrzegła mój neseser. — To też do bagażowni.
Manuskrypt!
— Mam w nim tylko rzeczy osobiste — powiedziałem po angielsku. — Mogę pokazać.
Za jej plecami wyrosło dwóch uzbrojonych strażników.
— Sorry! Zachowałem się jak pętak.
— I am sorry, madame — usprawiedliwiałem się. — I am very sorry.
Odbarykadowano mi przejście. Jeszcze błyskawiczna kontrola osobista i stanąłem 
na 
pokładzie samolotu. — Guten Tag, genügdige Herr! Good day, sir! — powitały mnie 
stewardesy.
Guten Tag... Lecę samolotem Lufthansy z Frankfurtu do Helsinek przez Sztokholm! 
Bukując 
bilet nie zwróciłem na to uwagi!
Pani w średnim wieku też w pośpiechu znikła mi z pola widzenia. Rozejrzałem się 
za 
miejscem.
B-727, zwany tutaj „Europa jetem”, średniopłat z trzema silnikami na rufie; 
podróżując tą 
maszyną siadam w części dziobowej: nie odczuwa się wibracji silników (sektor B), 
pracy 
skrzydeł przy przebijaniu się przez gęste warstwy chmur (sektor C). Doskonale 
znoszę ogień 
artyleryjski, harmider broni maszynowej, nie robią na mnie wrażenia bomby, 
odporność tę 
mój system nerwowy odkuwa sobie na mnie podczas cichego zawodzenia dysz 
odrzutowych i 
skrobania mrówek w spojeniach skrzydeł z kadłubem — nic na to nie poradzę. 
Jeżeli mogę 
sobie pozwolić na luksus wyboru miejsca, idę na dziób. Ten lot potrwa tylko pół 
godziny, nie 
warto przeciskać się przez całą długość samolotu. Przeprosiłem pasażera 
zaczytanego w 
gazecie i z workiem plastykowym na kolanach usadowiłem się na wolnym miejscu 
przy 
bulaju. Tego miejsca też nie lubię.
Mężczyzna obok mnie od strony pasażu był Finem. Przeciskając się do mego 
siedzenia 
powiedziałem „sorry”, on odburknął: „It’s okay” i znowu zatonął w rzędach 
podwójnych 
literek w każdym słowie, z którymi zetknąłem się na półkach u niebieskich 
kieszonek. 
Podobno Fmowie, według znających ich Szwedów, nie są towarzyscy. Finowie 
szwedzkiego 
pochodzenia są, fińskiego — nie. Mój sąsiad prawdopodobnie należy do tych 
drugich. Rozło-
żyłem mego „Sterna”. Termin ultimatum upływa jutro w południe. Wczoraj kanclerz 
Republiki Federalnej odbył z przywódcą opozycji parlamentarnej rozmowę w cztery 
oczy. Na 
jaki temat? — Es wurde nichts gesagt, ale można się domyśleć. Jeżeli samolot 
wyleci w 
powietrze, może pociągnąć za sobą kanclerza wraz z jego Ostpolitik, a to dla 
Niemiec 
Zachodnich szukających wejścia na głębsze wody światowego znaczenia cena wysoka.
Wielka loteria. Gra toczy się o życie zakładników, o fotel kanclerski, o coś dla 
Niemców 
bardzo ważnego: o ordnung. O porządek w kraju lub wydanie go na pastwę fanatykom 
anarchii. Niemcy odbudowują swój prestiż, dużo już osiągnęli. Żydzi, można 
powiedzieć, 
weszli im tutaj w paradę jak rzadko kto. Ich brawurowa akcja w Ugandzie wysoko 
podniosła 
poprzeczkę niemieckim komandosom, gdyby doszło do próby uwolnienia pasażerów 
siłą. Czy 
dadzą radę? Bo terroryści mordując pilota pokazali, że nie będą żartować.
Niełatwa sprawa. Bardzo delikatna, nie chciałbym być w skórze chłopaków, którym 
przyjdzie 
ją załatwiać. Najbliższe godziny przyniosą odpowiedź.
Niemcy. Mój pierwszy bezpośredni kontakt z nimi. Rzut oka znad gazety na wystrój 
samolotu, na krzątające się stewardesy. Co mógłbym o nich powiedzieć?
Chyba nic. Trochę jednak tak, bo dużo o nich słyszałem. W moim rodzinnym domu 
uwili 
sobie em fest gebautes Nestchen, w pamięci mego ojca pozostaną do końca życia. 
Matka też 
ma na ich temat coś do powiedzenia, choć w innej tonacji, czemu nie można się 
dziwić: 
niemieckojęzyczna Szwajcarka widzi Niemców na pewno inaczej niż pilot myśliwca z 
Royal 
Air Force, którego osobiste kontakty z nimi miały charakter mało towarzyski, a 
jeszcze zanim 
zasiadł w kokpicie swego spitfire’a, doświadczył ich ręki na własnej skórze. 
Przeszłość. 
Opowiadany przez innych film, którego sam nie widziałem. „Frankensteina” 
widziałem. 
Miałem wówczas dziesięć lat, a nie zapomnę tego ożywionego truposza nigdy, bo 
widziałem 
go osobiście. Na Hawajach jest ładniej niż na Florydzie. Słońce, palmy, 
palisandry, 
podzwrotnikowe kwiecie, wspaniałe plaże są i tu, i tam — szerokość geograficzna, 
warunki 
klimatyczne prawie te same, a że na Hawajach jest ładniej, uwierzyłem dopiero 
wówczas, 
kiedy stanąłem tam bosymi stopami. Przykłady można by mnożyć. Tak samo z 
Niemcami. 
Nasłuchałem się o nich do wymiotów, lecz tylko dlatego, że zostałem przymuszony. 
Jednakże 
efekt tego nie zadowoliłby mego ojca. Oglądaliśmy bowiem ten sam film, ale każdy 
inaczej. 
W jego oczach dokonywał się proces weryfikacji zgodności obrazu z przeżyciami, 
moje 
oglądały horror. Jeden więcej, superhorror, lecz tylko film. Optymizm przy 
przekazywaniu 
pałeczki między pokoleniami rzadko bywa uzasadniony, choć szafuje się nim 
szczodrze. 
Skutki tego są rozczarowujące dla obu stron. I chyba dobrze. Selekcja. Zostać w 
miejscu 
można z całym bagażem. Wyruszać w podróż trzeba tylko z akcesoriami w drodze 
przydatnymi, bo nigdy nie wiadomo, ile waliz czeka na zabranie na następnej 
stacji. A poza 
tym wszystko jest nietrwałe, płynne, odchodzi w przeszłość, z każdym dniem staje 
się tylko 
martwym punktem odniesienia do teraźniejszości. Dzisiejsi Niemcy nie mogą być 
wierną 
kopią swoich ojców, wykluczone! Jeżeli, naturalnie, mają dobrze w głowie.
Skłonność do dzielenia włosa na czworo — w powietrzu ze mną zawsze tak. Jakże 
prościej 
jest patrzeć na chmury i nie widzieć deszczu. Mój „fiński” Fin jest na pewno 
wolny od tego 
balastu, na takiego wygląda. Wertuje gazetę strona po stronie, świat dla niego 
nie istnieje. 
Chłopisko wyższe ode mnie, potężniejsze, na składaku bateria puszek po piwie, 
nie dopita 
kawa, w zębach cygarzysko. Nieciekawy typ. Sądząc po kosmatych łapskach, na 
pewno jakiś 
handlarz drewnem, bo Finlandia to przecież lasy. Wraca teraz do domu. Podróż się 
udała. We 
Frankfurcie czy gdzieś tam sprzedał to, kupił tamto. „Xetem” ma na pozłacanej 
blaszce w 
klapie włochatej marynarki. Nie wiem, co to oznacza. Wyobrażam go sobie dzisiaj 
w domu: 
pulchna żona, pół tuzina dzieci, na stole butelki, mięsiwo — „fińscy” Finowie 
podobno 
zażerają się mięsem — kudłate psisko u jego butów. Rozmowa toczy się na temat... 
Kryminały powinienem pisać!
Pode mną rozcapierzona, siedmiopalcowa łapa z pazurami wczepionymi drapieżnie w 
morze. 
Zatoki, wysepki, klifowe urwiska, cieśniny. Na lądzie lasy i jeziora. Helsinki 
są dużo 
mniejsze od Sztokholmu, widać to już z góry. Stewardesy zdążyły podać kawę, 
herbatę, piwo, 
napoić ze swego sklepiku na kółkach spragnionych mocnych trunków, obdarować 
dzieci 
zabawkami, posprzątać, nie tracąc przy tym wyglądu modelek na pokazie mody — 
wszystko 
w ciągu czterdziestu minut — i po sprawdzeniu zapięcia pasów u pasażerów, świeżo 
podmalowane siąść na swoich miejscach. Mój pierwszy kontakt z niemiecką 
organizacją 
pracy w powietrzu. Pomarańczowe apaszki, kawowe kostiumy, nogi w bucikach na 
półsłupku 
koloru apaszek przystawione co do milimetra jedna do drugiej, zrelaksowane 
spojrzenie. 
Podczas lotu samolotem British Airways z Londynu do Paryża, odległość ta sama, 
zdążono 
poczęstować pasażerów keksem. Takie same dziewczyny są w załodze porwanego 
samolotu. 
Jeżeli tę sprawę rozstrzygać się będzie siłą, czeka je widowisko, którego — 
zakładając, że 
wyjdą z niego cało — nie zapomną do końca życia. Zawód stewardesy stanowczo nie 
jest 
nudny!
Ostatniej nocy nie spałem dłużej niż półtorej godziny, z czego większość po 
wyjściu 
Gundborg. Wystarczyło oderwanie wzroku od kłębiastych chmur pod skrzydłami, aby 
zapaść 
w raptowną drzemkę, z której zbudził mnie ruch w pasażu. Pilot posadził maszynę 
na 
runwayu tak lekko, że tego nie odczułem.
Pasażerowie przesuwali się ku dziobowi, miejsce po moim milczącym sąsiedzie było 
puste. 
Schylając się po worek z zakupami poczynionymi w Sztokholmie, spostrzegłem na 
fotelu z 
lewej skórzany pugilares z piórem, długopisem i ołówkiem. Nie myliłem się: te 
grube na 
palec przyrządy do pisania wykonane były ze szczerego złota:
— Hey, mister! — Podniosłem w górę pugilares. — Mister! Ten wysoki — wskazałem 
ręką. 
— Zostawił pan pugilares!
Wieża w tweedowej marynarce leniwie obróciła swój rudy czub, wyciągnęła ku mnie 
rękę, 
ponad głowami pasażerów, burknęła coś jakby zwracano jej pudełko zapałek, po 
czym 
pożeglowała ku wyjściu. Szwedzi wyjątkowo dobrze znają się na ludziach! Do 
jakiego kraju 
ja się wybrałem?
Nie wiem dlaczego, ale z samolotu wysiadłem w stanie duchowej nieważkości, jak 
to miało 
miejsce po przyjeździe z Indochin do domu, kiedy uprzedzony przez kogoś 
miejscowy 
oddział American Legion zgotował mi na lotnisku przyjęcie niczym narodowemu 
bohaterowi. 
Stan duchowej nieważkości, tak wówczas to nazwałem. Rodzaj transcendencji. Nikt 
na mnie 
tutaj nie czeka. Przybyłem do kraju nie nawiedzanego przez naszych turystów, 
nikogo tu nie 
znam, będę mógł w spokoju popracować. Nieważkość. Nie idę, a unoszę się nad 
ziemią. Jak 
kosmonauta na księżycu, nie przytwierdzony linką do pojazdu. To Gundborg 
przypięła mi te 
skrzydła.
Do taśmy bagażowej dotarłem jako ostatni, nie spieszyłem się. Ze złapaniem 
taksówki 
problemu nie będzie, wpierw jednak zasięgnę informacji. Pierwszym moim punktem 
zaczepienia będzie więc „I”.
Pasażerowie zabierali swój bagaż i kierowali się do wyjścia. Nie trwało długo, 
jak hali 
opustoszał, w miejsce „Frankfurtu” na tablicy świetlnej ukazał się „Londyn”, 
taśma 
konwojera zamarła w bezruchu. Pusta!
Niespokojnie obejrzałem się po również pustej posadzce wokół podkowy konwojera.
— Stało się coś? — usłyszałem zza pleców wypowiedziane tubalnym głosem z twardym 
akcentem.
— Nie widzę mego bagażu — odrzekłem zaalarmowany, nie odwracając się.
— Może przewieziono go do innego punktu, to się na lotniskach zdarza. Pan jest 
tu obcy, 
proszę zaczekać, zaraz sprawdzę.
Głos ten poznałem już w samolocie. Należał do właściciela pugilaresu, który 
teraz, w 
niezrozumiałym dla mnie języku, nie proszony przeze mnie, już pertraktował z 
hostesą. Dał 
mi znak, abym poczekał, i zostawiając swoje walizy bez nadzoru, zniknął za 
przepierzeniem 
hallu.
Mój dobry nastrój sprzed kiosku z niebieskimi kieszonkami prysnął. Myślałem o 
jednym. Z 
całej zawartości mego bagażu to było najważniejsze.
Nieobecność tej pary przedłużała się. Do hallu poczęli napływać pasażerowie 
przybyli z 
Londynu, co oznaczało, że bagaż z mego samolotu został wydany. Nie miałem powodu 
do 
histeryzowania, ale najspokojniejszy nie byłem. Wreszcie jaskinia uchyliła swoje 
wrota i 
wyrzuciła moją parę wraz z umundurowanym urzędnikiem.
Umundurowani ludzie kojarzą mi się z robotami. Sam widok blaszanego guzika 
wprawia 
mnie w stan czujności.
— Pan ze Sztokholmu? — robot przystąpił do rzeczy z wojskową rzeczowością. — 
Sorry, 
bagaż z pańskiego samolotu został wydany, sprawdziłem to. Kwity nadania pan 
oczywiście 
ma?
Oczywiście miałem. Osobno na torbę i na neseser. Porty nadania i docelowy 
zgadzały się. 
Robot poprosił mnie do swego kantorka dla wypełnienia formularzy zaginionych 
rzeczy. Na 
kilka godzin zaginionych czy na wieczność? Gotów byłem wyrzec się wszelkiej 
własności w 
zamian za odzyskanie trzystu dwudziestu stron papieru. Wyraz mojej twarzy nie 
należał do 
najszczęśliwszych podczas wypełniania rubryk. Co mieści się w torbie, co w 
neseserze? 
Sztuka po sztuce, opis, wartość rzeczy, miejsce zakupu — idiotyczne formularze! 
Pieniądze, 
złoto, biżuteria, jeżeli nie zadeklarowane przed lotem i osobno ubezpieczone, 
nie podlegają 
odszkodowaniu — uprzedza z góry deklaracja. Nie groziła mi ta strata, rubryki te 
wypełniłem 
czytelnym „no”. Na kwitach brakowało wagi bagażu, czy mógłbym w przybliżeniu 
wpisać ją 
w odpowiednim okienku? I jeszcze jedno: zabezpieczenie. Na zamek, zacisk, kłódkę 
— 
zwyczajną, patentową, z szyfrem? Brrr! Torba parciana koloru khaki na zamek 
błyskawiczny 
z języczkiem wciskanym w gniazdko, neseser... Dam milion dolarów każdemu, kto 
gubiąc 
swoją walizkę opisze bezbłędnie jej wygląd, nie mówiąc o takich szczegółach, jak 
nazwa 
zamka. Po umieszczeniu manuskryptu w przegrodzie po stronie wieka wyszedłem na 
pożegnalny spacer po Kungsgatan, z którego wróciłem przed południem następnego 
dnia, zaś 
po powrocie do hotelu nie otwierałem go nie z obawy przed ponownym zapuszczeniem 
weń 
żurawia, ile z braku nastroju do poważnych rozmyślań.
Złożenie podpisu zakończyło tę część historii. Moje samopoczucie poprawiło się. 
Z miny 
kierownika bagażowni wywnioskowałem, że wypadki takie należą do rzadkości i — 
bagatela 
— wszystko szybko się wyjaśni. Dwie, trzy godziny, nie dłużej; już wysłano 
telex.
— Do jakiego hotelu mamy odesłać pański bagaż?
Nie miałem hotelu. Z wiadomego powodu nie dokonałem rezerwacji ze Sztokholmu. Ze 
znalezieniem wolnego pokoju w hotelach międzynarodowej klasy trudności nigdzie 
nie ma, 
zamierzałem zdecydować się na miejscu.
Ruda góra, która przez cały czas mnie nie opuszczała, nie martwiąc się o swój 
bagaż 
pozostawiony w hallu bez opieki, odpowiedziała za mnie: — Ten pan zatrzyma się u 
mnie. — 
Wręczyła urzędnikowi bilet wizytowy. — Jakby co, to proszę zadzwonić do mnie do 
domu. 
— Klepnęła mnie w ramię. — Let’s go, my friend! To nie potrwa wieki, a miejsca u 
mnie jak 
w tundrze.
Jestem w Finlandii! Krainie miliona jezior, północnych lasów, reniferów i 
czegoś, o czym nie 
czytałem w żadnym folderze o tym kraju.
Mój milczący w samolocie opiekun wyholował mnie do czekającego na parkingu 
samochodu 
z kierowcą. Przez całą drogę nie dopuszczał mnie do głosu. Jego żona bardzo się 
ucieszy z 
mego towarzystwa. Żona, córka, a także syn, który jest żądny wieści o Ameryce z 
pierwszej 
Teki. Przed zajęciem miejsc w samochodzie wyciągnął do mnie swoją żylastą dłoń 
drwala.
— Jestem Kauko Uusitalo.
Zrządzeniem przypadku lotnisko w Sztokholmie stało się dla mnie centralnym 
punktem 
świata. Do czasu wylądowania w tym mieście punktem takim było mieszkanie 
Gundborg. 
Mówię „mieszkanie”, a myślę coś innego. Istotnie. Nie zdarzyło się tam nic, 
czego bym już 
nie zaznał — technika zmagań łóżkowych jest tak oklepana, że choćby nie wiadomo 
jak 
udziwniona, pozostawia po sobie w najlepszym wypadku zmęczenie. Poznałem to 
uczucie. 
Zmusiło mnie nie jeden raz do postawienia na jednej szali drogi wiodącej do 
zenitu, tej, po 
której wszystko między kochankami idzie jak z płatka, i jej drugiej części, 
zaczynającej się 
kłopotliwą ciszą w łóżku. Waga pierwszej szali wychodziła z tej próby z reguły 
sromotnie 
przegrana. Z Gundborg było to samo, lecz tylko na początku drogi. Wiedziony 
doświadczeniem starałem się opóźnić osiągnięcie mety nawet za cenę pozbawienia 
się 
nagrody, gdy nagle ciemność pomieszała się z jasnością, hamulce wysiadły i 
zwarte ze sobą 
pojazdy potoczyły się w bezkresną dal, która nie miała końca. Rzadki przypadek 
kolizji 
sztampy ze sztuką albo też doświadczenie moje w tych sprawach jest uboższe niż 
sobie 
wyobrażałem. Z mieszkania Gundborg wyszedł człowiek radosny, lekki. W tym 
nastroju 
człowiek ten zabrał z hotelu swoje manatki, rozliczył się na parkingu lotniska z 
agentem od 
wynajmu samochodu, nieświadomy szykującej się na niego zasadzki, niczym 
pasikonik 
skaczący po łące dokonywał frywolnie obdukcji zawartości niebieskich kieszonek, 
nie 
zapamiętując właściwie, czy ich bunt był udawany, a niewinne splecenie na 
podołku dłoni, 
które nim tak poruszyło, nie zostało wyćwiczone wcześniej pod okiem fachowca od 
tych 
rzeczy. Bo dlaczego by nie? Psychologia przeniknęła wszystkie dziedziny życia 
społeczeństwa — jak to się dzisiaj ładnie nazywa — konsumpcyjnego. Produkcja 
przestała 
być sztuką, tą stała się sprzedaż produktu, ta zaś wymaga znajomości człowieka: 
sprawą 
najważniejszą jest zdobycie klienta. Były wieki głodu, nadeszły lata dostatku. 
Żryj, chlaj, 
używaj, masz jedno auto, kup drugie, masz lodówkę starą, kup nową, dokup do niej 
pralkę 
automatyczną z programatorem, do pralki magnetowid, wyrzuć na śmietnik telewizor 
czarno-
biały, w jego miejsce wstaw zdalnie sterowany kolorowy, nie masz gotówki, kup na 
kredyt, 
na raty, byłeś kupił, bo fabryki już zawaliły magazyny nowymi modelami tych 
samych 
produktów i nie mają ich gdzie składować. Prosperity. Wielkie żarcie dóbr ery 
przedatomowej zagłady. I aby apetyt dopisywał, zaprzęgnięto w rydwan handlu 
psychologię. 
Dyscyplinie tej niemało uwagi poświęcono w szkołach firmy. A ile z tego 
pozostało w mojej 
głowie?
Kobieta przegląda się w lustrze. Mimo zmęczonych oczu minę ma zadowoloną. Z 
wazonu 
wyglądają pąki holenderskich róż. Na przegubie ręki wije się złota bransoletka. 
Kwiatów w 
tym gustownie urządzonym gniazdku jest dużo. Kwiatów, starej porcelany, dywanów. 
Nie 
przypominam sobie, czy Gundborg hoduje kwiaty. W radosnym nastroju, w jakim to 
mieszkanie opuszczałem, nie zwróciłem na to uwagi. Drogo mnie ta radość 
kosztuje.
Lotnisko Arlanda w Sztokholmie, tam moja sprawa się zaczęła. Kiedy wyrwałem się 
z 
kleszczy pań z działu jubilerskiego, odprawa pasażerów do Nowego Jorku już się 
odbywała, 
kontrolerka biletów zapomniała w pośpiechu przełożyć konwojer bagażu z powrotem 
na 
Helsinki, i stało się. Moja torba z neseserem znajduje się w ładowni jumbo jęta 
szybującego w 
tej chwili nad północnym Atlantykiem.
Ludzie z Arlanda nie próżnują. Czarterowy B-747, być może egzemplarz oblatywany 
przed 
oddaniem do eksploatacji osobiście przez mego ojca, zmierza bezpośrednio do 
Nowego 
Jorku. Na lotnisku Kennedy’ego wyląduje — licząc od tej chwili — za osiem 
godzin, czyli o 
pierwszej w nocy czasu środkowoeuropejskiego, w ciągu trzech następnych godzin — 
czwarta rano tutejszego czasu — nastąpi przetransportowanie bagażu na samolot 
linii SAS 
odlatujący — via Londyn, Amsterdam — do Sztokholmu, tam przerzutka bagażu na 
pierwszy 
samolot lecący do Helsinek i zguba dostarczana zostanie do hotelu. Kapitan 
samolotu, Nowy 
Jork — poinformowani. Za kłopoty spowodowane niedopatrzeniem personelu zarząd 
lotniska 
składa Szanownemu Panu swoje very sorry, wszelkie straty, jakie w związku z tym 
poniosę, 
zostaną mi całkowicie pokryte. We will keep in touch with you. Z poważaniem...
Darowałem je sobie, choć Szwedzi to solidna firma. W końcu to nie ich wina, ale 
moja. Co 
innego zaprzątnęło moją głowę.
Lotnisko Kennedy’ego. Główne wrota wjazdowe do Stanów dla politycznie chwiejnych 
Europejczyków. Gdzie co drugi pracownik urzędu imigracyjnego czy celnego jest 
jeśli nie na 
żołdzie FBI, to CIA!
Gdyby mój manuskrypt wpadł tam w czyjeś łapy... Na szczęście bagaż, tranzytujący 
tylko 
przez Nowy Jork, nie podlega odprawie celnej, nie będzie więc otwierany. 
Nazwisko moje na 
torbie i neseserze nie będzie nawet czytane, powinienem być spokojny.
Jestem alergicznie uczulony na nasze przejścia graniczne. Im szerzej otwarte na 
świat, tym 
moja wysypka silniejsza. Mam o nich pewne pojęcie. Każde z tych wrót ma 
połączenie z 
indeksem nazwisk obywateli amerykańskich, którzy w jakikolwiek sposób weszli w 
kolizję z 
prawem na terenie USA bądź gdzie indziej, a także obywateli obcych, których 
działalność 
polityczna lub jakakolwiek inna uznana została za godzącą w „interesy 
bezpieczeństwa 
Stanów Zjednoczonych”, zestawiony alfabetycznie, według narodowości i kraju 
zamieszkania. Obejmuje on miliony nazwisk, pojemnościowa to rzecz, połączona z 
Identification Division FBI w Waszyngtonie, odpowiadająca w sekundzie za 
naciśnięciem 
odpowiedniego klucza w komputerze terminalu. Moje nazwisko obwiedzione jest tam 
specjalną laurką. Całe szczęście, że bagaż bezpośrednio z ładowni samolotu 
przewieziony 
zostanie do głównej komory tranzytowej. Tranzyt — święta przepustka. Obwarowana 
międzynarodową konwencją. Jeżeli dla CIA jakakolwiek konwencja ratyfikowana 
przez 
Kongres i podpisana przez prezydenta coś jeszcze znaczy. Ale bądźmy dobrej 
myśli.
Trans-World-Air — nie znam tej linii, nigdy o niej nie słyszałem. Wielkie 
towarzystwa 
lotnicze mają po obu stronach oceanu własne terminale; pojedyncze samoloty 
czarterowe 
przysiadają gdzie się akurat da. Marszrutę mego bagażu do terminalu wielkiej 
linii, jaką jest 
Scandinavian Airlines System, wyobrażam sobie, nie widzę jednak powodu, aby 
wałkonie z 
transportowego personelu naziemnego, obsługujący czarterowe przybłędy, mieli 
zrezygnować 
z pierwszego śniadania — w Nowym Jorku będzie siódma rano — i gnać z moimi 
manelami 
z jednego krańca tego olbrzymiego lądowiska na drugi tylko dlatego, że jakiś 
roztargniony 
facet w Europie nie ma się czym ogolić. Optymiści z Arlanda nie wzięli poprawki 
na to, że 
mają do czynienia z lotem czarterowym, którego organizatorzy, po przywiezieniu 
pasażerów, 
używających dzięki ich pomysłowości świata za połowę ceny normalnego biletu, z 
powrotem 
do kraju, mają ich gdzieś. Droga mego bagażu — wpierw do komory tranzytowej, 
dopiero 
stamtąd do terminalu SAS — potrwa dłużej, powiedzmy... osiem godzin, w sumie 
dotrze on 
tutaj nie wcześniej niż pojutrze około południa. Nic na to nie poradzę. 
Zaopatrzyłem się w 
przyrządy do golenia, krem, wodę kolońską, szczoteczkę do zębów, przed 
zamknięciem 
sklepów zdążyłem kupić koszule, skarpetki i piżamę, choć rzadko w niej sypiam; 
podobno 
wrześniowe noce w Helsinkach są chłodne.
Tylko małą część myśli poświęciłem panu Uusitalo, resztą szukałem po drugiej 
stronie 
Atlantyku komory tranzytowej i ludzi, którym przypadnie zadanie naprawy błędu 
popełnionego na lotnisku Arlanda. Dużo dałbym za usunięcie kartoników z moim 
nazwiskiem 
z torby i nesesera. W ruchu tranzytowym rzeczy te nikogo nie interesują, ważne 
są odcinki 
kwitu bagażowego z numerem i portem docelowym, podwiązane do uchwytu przesyłki. 
Ale 
na wszelki wypadek.
Nie przyjąłem zaproszenia pana Uusitalo; chętnie będę gościem jego domu, tylko 
nie dzisiaj. 
Zamieszkałem, z jego porady, w hotelu Kalastajatorppa. Jak długo nie otrzymam z 
powiotem 
oryginału „Orwelliady” i książeczki czekowej, która spoczywa w kieszeni 
nesesera, nie będę 
mógł delektować się pieczenia z renifera przyrządzoną po lapońsku nawet przez 
panią domu 
osobiście.
Czas dla mnie stanął chwilowo w miejscu. Rezygnując z kolacji wziąłem prysznic i 
poszedłem do łóżka. Byłem jedną nogą w krainie ciemności, gdy odezwał się 
telefon. Nie 
miałem ochoty na żadną rozmowę. Domyślałem się, kto to mógł być. Nie byli to 
David ani 
Gundborg; do Davida zadzwonię po wszystkim, przy Gundborg postawiłem znak 
zapytania.
Martwe rzeczy bywają uparte. Z zamkniętymi oczami sięgnąłem po słuchawkę. 
Oczywiście, 
wszystko u mnie w porządku — zapewniłem pana Uusitalo. Czuję się dobrze, nic mi 
nie 
trzeba. Jeszcze tylko jego małżonka. Przycisnąłem słuchawkę do ucha.
Miły kobiecy głos przeprosił mnie za męża, który w żadnym wypadku nie powinien 
był 
zostawiać mnie samego. Życzył mi przyjemnego wypoczynku, a sobie goszczenia mnie 
w 
domu możliwie najrychlej. I jeszcze: gdybym czego potrzebował, to chyba wiem, co 
robić. 
Mogę dzwonić o każdej porze dnia i nocy. Córka, syn, wszyscy o mnie wiedzą. 
Służba też...
Zbudził mnie hałas. Potrzebowałem chwili czasu do uprzytomnienia sobie, gdzie 
jestem. 
Światło nocnej lampki, padające w oczy, oślepiało mnie, w ręku trzymałem 
słuchawkę 
telefonu, z zewnątrz energicznie dobijano się do mego pokoju. Słuchawka! 
Zasnąłem ze 
słuchawką w ręku, blokując linię. W centrali telefonicznej pomyślano, że mi się 
coś 
przytrafiło.
Półnagi podbiegłem do drzwi.
— Wiem, telefon! — uprzedziłem kierownika recepcji, stojącego w towarzystwie 
mężczyzny 
w czarnym garniturze, ale bez hotelowego okienka z fotografią i nazwiskiem w 
klapie mary-
narki. Wychylony z półotwartych drzwi, tylko w bluzie od piżamy i boso, 
przepraszałem za 
moją nieuwagę. Nie wiedziałem, czy sprawę uznać za załatwioną, czy zaprosić tych 
panów do 
środka; byli wyraźnie zadowoleni, że zastali mnie żywego.
— Nic się nie stało — kierownik recepcji mówił płynnym angielskim — ale pan 
rozumie. — 
Potrząsnął swoją gładko uczesaną fryzurą. — Pan dyrektor Uusitalo prosił o 
zadbanie o pań-
skie dobre samopoczucie. Gdyby orkiestra przeszkadzała panu w wypoczynku — ten 
apartament mieści się nad salą dancingową — może pan wybrać sobie jutro coś w 
spokojniejszym skrzydle hotelu. Jesteśmy do...
...mojej dyspozycji — domyślałem się. To jakaś osobistość, ten pan dyrektor 
Uusitalo, nie 
byłem pewien, czy jego troskliwość nie będzie kagańcem dla mojej swobody 
poruszania się. 
A co do orkiestry... Dopiero teraz wsłuchałem się w popis perkusisty, salwy 
saksofonistów i 
solowe wycie trąbki. Ale oto decybele jazzu urwały się, pustkę po nich wypełniły 
jakieś 
nietypowe okrzyki.
Musiałem mieć nieszczególną minę.
— Pan zapewne o niczym nie wie... — Głowa szefa recepcji wtargnęła w światło 
drzwi. — 
Przed chwilą podano wiadomość o szczęśliwym uwolnieniu przez niemieckich 
komandosów 
zakładników z samolotu Lufthansy porwanego do Mogadiszu... Co do jednego, 
wyobraża pan 
sobie? Wszyscy cali, zdrowi, porywacze zastrzeleni, przywódcy grupy 
terrorystycznej, 
których wypuszczenie z więzienia miało być ceną za uwolnienie zakładników, 
popełnili w 
celach samobójstwo. Niesamowite, prawda? Mamy licznych gości z Republiki 
Federalnej, 
stąd ta radość. Gdyby pan sobie życzył, zajmę się wyszukaniem dobrego stolika. 
Jest dopiero 
jedenasta...
— Whisky mi chwilowo wystarczy — odpowiadam barmanowi. Chcę się rozejrzeć po 
sali. 
Imponującą restaurację ma Kalastajatorppa. A jaka atmosfera!
Sala rozbrzmiewała różnymi językami, ale królował niemiecki. Język ten ma 
dzisiaj specjalny 
powód do ucztowania.
Naukowcy nie daliby rady terrorystom z Mogadiszu. Spalić ich zdalnie promieniami 
lasera 
wraz z pasażerami — tak, oddzielić plewy od ziarna w tytanowo-duraluminiowej 
gilzie 
odrzutowca — nie. Do tego trzeba normalnych ludzi z normalną wyobraźnią. I 
smykałki do 
przechytrzenia jeden drugiego, zwłaszcza po uprzednim ograniu sztuki podczas 
uwalniania 
zakładników przez komandosów Izraela.
Jakiś podochocony starszy pan z potężnym torsem — smoking, cygaro, sperlona dumą 
twarz 
— ze szklanką w ręku podrywa się z miejsca przy stole. Stuka łyżeczką w 
przysadzistą 
butelkę chivas regal. Prosi swoje rozgadane towarzystwo o udzielenie mu głosu.
— Ja, bitte, Arnold. Bitte! Arnold jest rozczulony.
— Meine... meine... Kameraden! To nasz wielki dzień. Kiedy myślę o chłopakach z 
Mogadiszu, przypomina mi się... — Oczy zachodzą mu łzami. — „Deutschland, 
Deutschland 
— intonuje cicho — über...”
Towarzysz, który udzielił” mu głosu, ściąga go energicznie za poły smokinga w 
dół, sam 
wstaje, podnosząc szklankę w stronę sali, wznosi toast:
— Anteeksi! Unsere Freunde, anteeksi. Es lebe Suomi-Finland!
Orkiestra wykonuje tusz. Niech żyje Suomi-Finlandia!
Toast chwyta Finów za serce. Nie pozostają dłużni swoim rycerskim gościom. Z 
krzeseł 
podrywają się smokingi, w górę wędrują szklanki.
— Kiitos! Kiitos! Hyvin techty! Onneksi olkoon!
Wspaniała atmosfera! Mnie, przybyszowi z zachodniego krańca Ameryki, się podoba.
Stukam o szklankę mojego sąsiada przy barze, zalatującego na milę Anglikiem. — 
To the 
brave German boys! — mówię.
— Bloody bastards! — zżyma się ten. — Już wszystko zapomnieli! Tamtą imprezę 
zaczynali 
w identycznym nastroju! — Rzuca barmanowi zmięty banknot, dopija drinka i, z 
rękami w 
kieszeniach spodni, wychodzi.
Pojedynczy głos, nikt poza mną i barmanem z twarzą Sfinksa go nie słyszy. Na 
sali gwar. 
Fortec obsadzonych przez gości z Republiki Federalnej jest więcej. Okrzyki: — Es 
lebe 
Suomi-Finland! To Germany! Niech żyją chłopcy z Mogadiszu! — Przy barze słyszę 
też 
niemiecki. Mówię nim płynnie. Był okres — jeszcze przed pójściem do szkoły — 
kiedy 
przebywając stale z matką znałem go lepiej niż angielski; z języka ojczystego 
ojca niewiele 
zapamiętałem. Jako pilota transkontynentalnych linii lotniczych, a później szefa 
pilotów 
oblatywaczy w koncernie Boeinga, widywałem go rzadziej i to, czego podczas 
krótkich 
pobytów w domu mnie nauczył, szybko wyparowało mi z głowy. Ale to jego nauki 
trzymały 
mnie dotąd z dala od Niemiec niczym od drutów pod wysokim napięciem. Kiedyś 
obiecywałem sobie pogwałcić to ostrzeżenie.
Temat na sali jeden. Szczegółów akcji nie znam. Bonn podał wiadomość o 
szczęśliwym 
zakończeniu akcji przeprowadzonej przez kompanię specjalnie przeszkolonych 
komandosów. 
Trzech terrorystów, mężczyzn, zostało zabitych, czwarty — kobieta — ciężko 
ranna; kolejny 
komunikat doniósł o samobójczej śmierci w celach więzienia wszystkich przywódców 
groźnej grupy Baader-Meinhof. Problem terroryzmu w Republice Federalnej Niemiec, 
z 
którym inne kraje nie umieją sobie poradzić, rozwiązał się sam. Blitzlich. Jak 
nigdzie w 
świecie.
Trudno wyobrazić sobie tą akcję. Przeprowadzić ją musiano piekielnie sprawnie, 
mało 
wierzyłem w takie zakończenie. Komandosom należy się uznanie.
Nieufny wobec Niemców Anglik, który wyszedł prawdopodobnie z pełnym pęcherzem, 
wrócił. Zamówił podwójną whisky i duże piwo. Straszny dynamit taka mieszanka.
— Douglas Wilson — przedstawił się. Skinął głową w kierunku stolika, przy którym 
zaintonowano niemiecki hymn narodowy. — Znam ich dobrze. Uganiałem się za nimi 
na 
spitfire’ach. — Machnął niedbale ręką. — Przeszłość.
Bąknąłem swoje nazwisko. Na końcu języka miałem pytanie o mego ojca, też 
myśliwca RAF-
u, słynnego podczas wojny w całej Anglii, ale połknąłem je. To taka sama 
przeszłość jak jego.
Nie wiem, czy uchwycił brzmienie mojego nazwiska. Z białymi jak przedwczesny 
śnieg na 
czarnym polu skroniami wpatrywał się we mnie przez chwilę, jak gdybym 
przypominał mu 
kogoś bliskiego, dawno zaginionego. Jego rozwodnione alkoholem niebieskie oczy, 
przenikające mnie na wylot, były wciąż młodzieńczo uparte, przypominały mi i 
ojca, i 
Cullinana z naszej znamiennej nocy w Singapurze. Światło w tunelu? A może mnie 
się tylko 
tak wydawało?
Wilson przeniósł ponad moim barkiem wzrok na ucztującą salę. Był to wzrok 
żerującej sowy.
— Ich nigdy nie wolno spuścić z oka. Że tych w więzieniu, co rzekomo strzelili 
sobie w 
potylicę, nie opijają, to charakterystyczne dla nich. — Zaniósł się szyderczym 
śmiechem. — 
Strzał w potylicę... Wypróbuj tę sztuczkę na sobie... Jeżeli ci wyjdzie, zapiszę 
ci w spadku 
wszystkie moje wojenne blaszki wraz z końcówką konta bankowego. Pierdolona 
polityka. Nie 
daj się ogłupić! — zakończył wyniośle.
Uśmiechnąłem się. Było mi go żal, gdy jednym haustem opróżnił szklankę i 
zakropił kuflem 
piwa. Powinien był wracać do swego pokoju. Wyobrażałem sobie jego samopoczucie 
po 
obudzeniu się.
On, widać, doszedł do tego samego wniosku.
— Pokój dwieście siedem. — Starannie otarł chusteczką wąsy. — Będę tu kilka dni. 
Nie 
wyrzucę cię, gdybyś zechciał mnie odwiedzić. — Klepnął mnie w ramię. — Trzymaj 
się, 
chłopie!
Rzucił barmanowi banknot wyciągnięty na ślepo z kamizelki, zsunął się ze stołka. 
Obróciłem 
się i popatrzyłem za nim. Z rękami wciśniętymi ponuro w kieszenie opadających 
spodni, 
przygarbiony. Jakoś nie mogłem go sobie wyobrazić w spitfire’rze, wywijającego 
nad 
lotniskiem zwycięską pętlę, jak było w zwyczaju w jego młodych latach. Widzę go 
za to 
dopijającego się w swoim pokoju, rozprawiającego się okrutnie ze swoim odżyłym 
bezczelnym przeciwnikiem, który jednak wziął nad nim górę.
Jubel na sali trwał w najlepsze. Przy stolikach niemieckich gości wciąż 
entuzjastycznie 
czczono Mogadisz. Uratowani pasażerowie już przybyli do kraju, komandosi wrócą 
jutro. Już 
wiadomo, jak będzie wyglądać ich powitanie: bez orkiestry, bez sztandarów, bez 
mundurów. 
Europa docenia Niemców, przygarnęła ich z powrotem do rodziny, ale woli ich w 
dżinsach.
Zastanowiłem się nad kacem Douga Wilsona. Strzał w potylicę. Zdumiewająca 
zbieżność 
wydarzeń. Wyobrażam sobie, że jestem kanclerzem Republiki Federalnej i mam 
rozwiązać 
problem terroryzmu. Sytuacja osiągnęła punkt krytyczny: kto kogo? Albo rząd 
przywróci 
obywatelom poczucie bezpieczeństwa, albo oni przewrócą rząd. Jestem przywódcą 
narodu 
przywykłego ślepo do porządku, gotowego wyrzec się masła na rzecz armat, lecz 
nie 
ordnungu. Moja armia poradzi sobie z każdym wrogiem, byle nie strzelającym od 
tyłu. Jest 
dokładnie taka sama jak obywatele: nie wytrzymuje nerwowo niepewności. Mam więc 
problem, biorę go na stół i rozpatruję. Jak w sztabie wojsk przed szturmem na 
pozycje wroga. 
Po mojej stronie stoją konstytucyjne składniki bezpieczeństwa kraju, po 
przeciwnej — 
garstka pomyleńców. Układ ten nie jest dla mnie tak dobry, jak się wydaje, mam 
jednak w 
ręku argument „przetargowy” — całe dowództwo przeciwnika, którego uwolnienie 
jest ceną 
za życie zakładników. Nie jest to wbrew pozorom transakcja handlowa typu sto za 
sto. Jest to 
unconditional surrender w nowym stylu. Ustąpienie byłoby kapitulacją potężnego 
aparatu 
władzy przed garstką ludzi z marginesu. Co zatem postanawiam?
Pytanie za milion dolarów: czym bym się kierował wysyłając do Mogadisziu 
kompanię 
śmiałków, do więzienia zaś, w którym przebywa czołówka terrorystów, wiadomą 
dyspozycję? 
Jaki guzik bym nacisnął — czerwony czy biały?
Naciskam guzik wiadomo jaki. Nic na to nie poradzę. Dougu Wilsonie, w pewnych 
sytuacjach liczy się tylko siła, możesz najwyżej jutro nie podać mi ręki. Możesz 
to zdradzić 
pozostałym na wolności terrorystom, możesz podać im miejsce mego zamieszkania, 
decyzji 
nie zmienię. Ordnung muss sein!
Wykonawszy to zadanie, żegnam się z fotelem kanclerza Republiki Federalnej 
Niemiec i 
wracam do własnej roli. Wracam spiesznie, bo chce mi się siusiu.
W drodze powrotnej z WC robię rundę zapoznawczą po gwarnych salach hotelu. Mój 
czas 
stanął w miejscu. Czarterowy jumbo pozostawił za sobą Zatokę Świętego Wawrzyńca 
w 
Kanadzie, w tej chwili zbliża się do Nowego Jorku, stewardesy serwują cienkie 
śniadanie, 
mój skarb, niewiniątko, śpi w komorze bagażowej tego słonia przestworzy. Dopóki 
nie 
otrzymam go z powrotem, wskazówki mego zegarka będą stać w miejscu, na 
przeciwległych 
biegunach. Nie wiem tylko, którą jestem ja: dużą czy małą? Dylemat chwili. 
Jestem nożycami 
rozwartymi w próżni. Hotel Kalastajatorppa. Trzy mile od centrum miasta, 
dwanaście od 
portu lotniczego, las, skały, mech, granat morza. Widywałem lepsze hotele. Do 
jakiej sali by 
się nie weszło: Czerwonej, Okrągłej, Balkonowej, Kolonialnej, Morskiej, Żółtej — 
nie licząc 
gabinetów na prywatki — nie sposób nie podziwiać. Dobrze mnie pan dyrektor Kauko 
Uusitalo ulokował. Jest tu kasyno gry!
Obstawiłem cztery razy pod rząd nieparzyste czerwone numery transversale simple, 
cztery 
razy pod Tząd przegrałem. Wygrywają czarne oarre, czerwone douze — na przemian, 
wiecznie wygrywać nie będą! W ruletce obowiązują trzy zasady: wydzielić sobie z 
góry 
określoną kwotę na przegranie, grać nisko, być wiernym polom. Zasady pierwszej 
łamać nie 
wolno nigdy, druga cechuje hazardzistów niedzielnych, do trzeciej należy 
podchodzić jak do 
kobiety, której nie chce się stracić: raz tak, raz inaczej. Ile jest cztery razy 
cztery, razy cztery? 
Jest sześćdziesiąt cztery suomen markkaa, czyli około szesnastu dolarów, mogę 
grać dalej. Są 
jeszcze zasady osobiste, ściśle tajne, wydumane w oparach nie przespanych nocy, 
nie 
zdradzane nikomu, zasady typu szósty zmysł Napoleona spod Austerlitz; jest 
zasada roszady 
zasad nie przewidziana przez regularnego przeciwnika, przynosząca w ostatniej 
chwili 
druzgocące zwycięstwo, zastrzeżone jednak wyłącznie dla Napoleona; geniusze 
mniejszego 
kalibru, od których przy stole gry się roi, stosując ją, wychodzą na tym jak 
Napoleon, ale ten 
spod Waterloo. Perkele! — podoba mi się to przekleństwo. Cały świat klnie po 
angielsku, bez 
polotu, warto było przyjechać do Finlandii.
Perkele, znowu przegrałem, ale to żaden dramat, bo gram nisko, żetony z 
poczwórną stawką 
trzymam w odwodzie na czas ofensywy. Rekonesans prowadzi się małymi siłami. 
Sztuka 
hazardu. Zdaniem Davida wszystko w życiu jest hazardem, rzecz w tym, że nie 
każdy zdaje 
sobie z tego sprawę. Jest w tym trochę racji. Tak się złożyło, że lata 
gimnazjalne spędziłem w 
małym miasteczku w stanie Kalifornia. Nazywało się Sleeping Valley i tak jak się 
nazywało, 
takim było. Dla kogoś przyzwyczajonego do drapaczy chmur Wschodniego Wybrzeża 
było 
podwórkiem więziennym. W Spiąeej Dolinie były kina, kościoły, drugstore’y, 
discobudy, 
hoteliki, lecz dokąd by się nie poszło, widywało się te same twarze; 
znienawidziłem 
prowincję. Rozrywką dla chłopaków żądnych silniejszych wrażeń było wypuszezaihie 
się na 
higway gratem z demobilu, kupionym za parę dolarów, i „przyklejanie się” do 
markowych 
limuzyn prowadzonych przez ładne dziewczyny. Zabawa ta zamieniała często 
myśliwych w 
zwierzynę, bo obiekty pogoni same zjeżdżały na pobocza i szukały szczęścia, ale 
wówczas 
było to jeszcze odkrywaniem świata. Kończyło się różnie, dla mnie, trzymanego 
krótką w 
tych sprawach ręką, majakami nocnymi, gdyż w sytuacjach podbramkowych, kiedy 
biała 
flaga windowała się na maszt, brakowało mi odwagi. Proste to, a jak pokrzywione, 
gdyby na 
przykład nie przedsiębiorczość Gundborg, noc wśród starej porcelany miałaby może 
inny 
przebieg. Pasywność. Pociąg, na który zawsze zdążę. Nie lubię w tych sprawach 
pośpiechu, a 
już w ogóle wyskakiwania w biegu. Na eskapadach tych dokonałem ważnego odkrycia: 
one, 
te nieosiągalne w wyobraźni chłopaków królewny z bajki, chcą tego bardziej niż 
my, tylko 
nie mają odwagi! I jeszcze jedno: Marzenia senne a la Jane Fonda kapitulowały 
najszybciej, 
natomiast kury domowego chowu z małych dziur, jeżeli nie naciskały z piskiem na 
gaz, 
chciały najpierw powzdychać przy księżycu, gdy rzecz w czymś tak prozaicznym. 
Szczęście, 
jak powiada David, lubi odważnych, ale z mojego doświadczenia wiem, że zmęczone 
wyczekiwaniem na chętnego staje się uleglejsze. Nieco doświadczenia, a jaki 
zysk!
Douze płaci dwa za jeden, transversale simple — cztery, carre — siedem, cheval — 
siedemnaście, plein — trzydzieści pięć. Trzydzieści pięć razy iks równa się 
milion.
Taktyka ostrożnego rekonesansu skończyła się, teraz trzeba sprintem. 
Przeliczając na oko 
stosy żetonów, spiętrzone przy mnie, wygr... nie mów hop, póki nie przeskoczysz. 
I nie szukaj 
podpórki w darmowym alkoholu serwowanym w kasynach, oni wiedzą, co robią! Nie, 
dziękuję, mówię kelnerowi. Stojąca obok mnie wieczorowa suknia pyta grzecznie po 
niemiecku, czy nie będę miał nic przeciwko obstawianiu przez nią moich numerów? 
Jestem 
pochłonięty zimnym rachunkiem. Komputerem bankowym jestem, nie człowiekiem. — 
Nie 
będzie pan miał nic przeciwko temu? — ponawia suknia, tym razem po angielsku.
Proszę znaleźć mężczyznę, który mając szczęście w grze nie byłby wielkoduszny 
wobec 
piękności w wieczorowej kreacji. Robię jej więcej miejsca. — Ależ proszę, 
szanowna pani, to 
dla mnie zaszczyt — odpowiadam przekornie, tym razem po niemiecku z moim 
zurichskim 
akcentem, z powodu którego Niemcy biorą mnie często za Bawarczyka.
Wieczorowe suknie przeplatane czarnymi smokingami śledzą mnie i z podziwem, i z 
zazdrością. Nie mam nic przeciwko temu. Pochłania mnie gra. Nie podnoszę oczu 
znad pola 
bitwy, nie interesują mnie wydekoltowane kreacje, zajęty jestem problemami 
strategiczno-
taktycznymi: zatrzymać się przed Rubikonem, po raz trzeci zaatakować nieparzyste 
bastiony 
cheval i plein czy rzucić wszystkie siły przeciwko zdobywanemu dotychczas na 
próżno przez 
innych bunkrowi zero? Jak postąpiłby David? — pytam siebie wiedząc, że i on, i 
Cullinan 
poszliby na pełny gaz. — Mesdames et messieurs... Mesdames et messieurs!... — 
nawołuje 
krupier. Noc jest piękna, woda w zatoce jeszcze dobra do kąpieli. Tak, oni 
zarzuciliby na duże 
ryby. Na głębokie by poszli. Więc c’ est la vie! — śmieję się i obstawiam koronę 
stołu. Moim 
śladem, niczym wierny pies sunie po zielonym suknie nagie ramię kobiety skąpane 
w jeziorze 
Chanel, Le de Givenchy, Yves Saint Laurent, Nina Ricci — nie wiem, w którym, nie 
znam się 
na perfumach. Alabastrowa szyja łabędzia. Wdzięk wymodelowany w górną kończynę 
tego 
królewskiego ptaka podąża moim śladem, nieprzytomnie poddany, przyklejony do 
mego 
ramienia; — gdybym był mężem ptaka, do którego należy, nie czułbym się pewny 
siebie. — 
Nichts geht mehr! — oznajmia krupier. — The end! — Furkot kuli ginie w oszalałym 
wodospadzie rocka wlewającym się do kasyna z sali dancingowej. Roulette — piękny 
jest 
francuski język. Je t’aime, Mademoiselle Roulette! Nie interesuje mnie marszruta 
kuli na 
obrotowej tarczy, czy w ogóle stanie i gdzie, czy też poszybuje od razu na 
księżyc. Jestem po 
drugiej stronie Atlantyku. Lubię widok lądujących gigantów powietrznych, od 
dziecka było to 
dla mnie przeżyciem. Mój ojciec, on mnie tym zaraził. Technika lotnicza 
osiągnęła szczyty, 
ale powrót na ziemię, pomimo elektroniki, całej zwariowanej automatyki jest, 
jego zdaniem, 
nadal sprawą pilota. Ojciec zawsze ocenia człowieka siedzącego przy sterach po 
sposobie 
posadzenia maszyny na pasie lądowania; stara gwardia, towarzystwa lotnicze, 
pozbywając się 
ich jednego po drugim, wiedzą, co robią. Wymiana pokoleń. Naturalny porządek 
rzeczy 
niezbędny dla postępu. Wystrzeliwuje się rakiety na odległość tysięcy mil, 
samonaprowadzające się na cel z dokładnością do paru jardów; pilot dzisiaj to 
przeżytek. Ale 
samoloty — kończył rozmowę na ten temat — nie mają spadać jak bomby, lecz siadać 
ze 
swoimi delikatnymi jajkami w kadłubie, a to różnica! Ciężka argumentacja, z tymi 
spitfireowcami naprawdę czas do lamusa. Mój czarterowy jumbo siada na 
nafaszerowanym 
elektroniką betonie na pewno za pomocą pilota automatycznego, siada jak ta lala, 
wytrąca 
majestatycznie prędkość, kołuje do terminalu. End of the Flight. Niedługo 
zacznie się 
przeprowadzka mego bagażu z samolotu do głównej komory tranzytowej, formalności, 
stamtąd przerzut do terminalu SAS-u, koniec odysei. Lotnisko Arlanda w 
Sztokholmie zajmie 
się dalszą drogą. A prawda, Sztokholm, zupełnie o niej zapomniałem, o 
niebieskich 
kieszonkach też. Śpią. O tej porze nocy porządne kobiety
śpią, problem tylko z kim, reszta nie ma znaczenia. „Porządne”, „nieporządne”, 
mężczyźni 
miewają złudzenia, szczególnie ci skazani na jedną kobietę. Zaprzątanie sobie 
tym podziałem 
głowy bywa początkiem nieszczęścia. Nie pytać. Słowa są słowami, ulotnym 
dźwiękiem, 
kobiety mają ich w zanadrzu zawsze spory zapas, wyobraźnię mają też. Passe. 
Manque. 
Impair. Pair. Wielka seria zero-dwa-trzy. FINALE! Kula zwalnia wirowanie na 
obrotowej 
tarczy podzielonej na trzydzieści siedem czerwono-czarnych przegródek, nie widzę 
tego, a 
słyszę. Kula — rzeczownik rodzaju żeńskiego. Łabędzia szyja z brylantami na 
palcach 
zaciśniętych na krawędzi stołu denerwuje się. Niepotrzebnie, urodziłem się w 
czepku, na ojca 
wybrałem sobie asa lotnictwa myśliwskiego, nie może być klapy przy lądowaniu. 
Jeszcze 
sekunda, a rozbijam banki w Monte Carlo, Hongkongu, w Dallas, w 
Kalastajatorppie. I co 
dalej? Mój ty Panie, znowu jestem do przodu! Stosy żetonów uklepane w szczyt 
Mount Blanc 
nie pytając nikogo o zgodę, głuche na jęk zawodu, ślepo suną ku swemu 
wybrańcowi. Fortuna 
nie zna się na demokracji, jak się na kogoś zdecyduje, to na całego. Niech więc 
mnie sobie 
bierze. Głęboki oddech, uśmiech tu, uśmiech tam, zerknięcie na zegarek — ach, 
jak ten czas 
leci! — czek kasjera do kieszoneczki i... Tak, spłacam Davida, nasza niepisana 
umowa stoi mi 
ością w gardle; po drugie zmieniam przepoconą pod pachami koszulę, po trzecie 
kąpię się w 
basenie Chanela, Le de Givenchy, Yves Saint Laurenta, Niny Ricci, czysty jak łza 
i pachnący 
idę spać. Spać za wszelką cenę.
Ale szczęśliwy z wygranej łabędź w wieczorowej kreacji nie ustępuje. Odwołuje 
się do swego 
partnera. — Nie puścimy pana, prawda, liebling?
— Doktor Oskar Norderstedt, z Hamburga — przedstawia się liebling — a to moja 
małżonka, 
Gaby. Sprawi pan nam wielką przyjemność swoim towarzystwem. Naprawdę!
Sympatyczna para. Przy stole pani Gaby Norderstedt przygląda mi się badawczo. — 
Zastanawia mnie — koniuszkiem języka zwilża dolną wargę — pański uśmieszek. 
Tajemniczy. Czy wolno spytać, z czego pan się śmieje?
Pociągnąłem łyk szampana. Z czego zdobywca Kalastajatorppy może się śmiać? Z 
wygrania 
prawie dwudziestu trzech tysięcy dolarów? Z miłego towarzystwa? Z własnego 
komedianctwa? Z tego! Czas przerwać tę grę, mój niemiecki nie jest aż tak 
bezbłędny, a w 
ogóle, po co ją kontynuować?
Wymazuję z twarzy głupawy uśmieszek.
— Jestem winien państwu wyjaśnienie — mówię poważnie. — Państwo wzięli mnie za 
Niemca, domyślam się dlaczego, ale jestem Amerykaninem. Proszę o wybaczenie tego 
małego nieporozumienia.
— Aber nein! — protestuje gorąco pani Gaby Norderstedt. — Pan? — Przelatuje mnie 
błyskawicznie wzrokiem, przegląd wypada po jej myśli. — Wykluczone! — orzeka 
arbitralnie. — Jest pan stuprocentowym Niemcem, rodem z... Bawarii, tak sądzę.
Nie wiem, jak się te procenty oblicza. Zwykle branie mnie z góry za Niemca 
wyzwala we 
mnie cichy protest. Nie, żebym Się tym czuł dotknięty, kopie mnie podtekst — 
szukanie 
brodu w rzece? Kładki nad przepaścią? — nadawany temu przez Niemców ze starszego 
pokolenia. Czy dlatego, że jestem rosły? A gdybym tak był niski, nijaki i 
garbaty? Albo 
zdradził się ze znajomości innego języka — a znam jeszcze jeden — czy musiałby 
to być mój 
język ojczysty? Jestem Amerykaninem. Z urodzenia, z duszy i serca Amerykaninem. 
Dumnym z tego!
Przywracam twarzy uśmiech, ale już nie zagadkowy.
— Żałuję, szanowna pani.
Tańcząc ze mną Gaby powróciła do tego tematu. Jest we mnie coś — szukała w swej 
ładnej 
główce właściwego słowa — fizycznie i kulturowo z Niemca. Z Amerykanina, 
zgodziła się, 
oczywiście też, ale raczej z Niemca. Dobrze urodzonego. A w ogóle to jestem 
niezwykle 
sympatyczny i poznanie mnie jest dla niej wydarzeniem.
Wydarzeniem?
Tak, bo prowadzi bardzo samotny tryb życia. Oskar jest meteorologiem z zawodu, 
pracującym na ogół z dala od domu. Helsinki są miejscem ich okazyjnego rendez-
vous; w 
ramach Światowego Roku Meteorologii — impreza Organizacji Narodów Zjednoczonych, 
Oskar przebywa z ekipą niemieckich naukowców na Spitsbergenie. Obecnie, gdyż 
ubiegły 
rok spędził nieomal cały na Antarktydzie. Smutne jest życie żony naukowca z tej 
dziedziny: 
wiecznie sama. Meteorologia u Oskara to dziedziczne obciążenie. Jego ojciec, też 
meteorolog 
— ach, niezwykła historia! — został podczas wojny wysadzony potajemnie na 
Spitsbergenie 
z u-boota celem wybadania warunków pogodowych odpowiednich do przesmyknięcia się 
przez kanał La Manche niemieckich pancerników z Dakaru do Europy. Interesujące, 
prawda?
Grano coś syropowo sentymentalnego. Głowa Gaby na mojej piersi, perfumy idealnie 
zgrane 
z osobowością właścicielki, układ figur — ciało przy ciele. Przytaknąłem. Parada 
niemieckich 
pancerników pod nosem zaspanych jak zwykle brytyjskich admirałów, to 
rzeczywiście 
bomba. Co na to Doug? Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych 
składa 
uroczej pani Gaby Norderstedt swoje gorące podziękowanie za odtańczenie ze mną 
„tanga 
pancerników”. Ale wolałbym, aby zmieniła temat.
Obliczając w duchu ciśnienie baryczne, siłę i kierunek wiatru na sali, Oskar 
oklaskiwał nasze 
manewry na parkiecie, ja potrzebowałem na gwałt zapałek do podtrzymania 
opadających mi 
powiek, Gaby odrabiała bezlitośnie miesiące bezruchu. Szampańska — wypiliśmy 
morze tego 
trunku — noc. Wyrównałem niedostatki picia za wszystkie lata. Poza kolejkami: 
bruderszaft, 
za naszą wzajemną pomyślność, za słońce latem, a śnieg zimą, opiłem powodzenie 
Kalastajatorppy — dobry hotel, nieźle pan dyrektor Kauko Uusitalo mnie ulokował, 
osobną 
butelką uczciłem kulę ruletki, która intuicyjnie wyczuwała moje posunięcia, nie 
zapomniałem 
o zdrowiu Douga Wilsona, o Gundborg śpiącej nago wspólnie z niebieskimi 
kieszonkami, o 
chłopakach z Mogadiszu i ich kanclerzu — aber doch, Herr Bundeskanzler, Ordnung 
muss 
sein! — teraz chciałbym do poduszki. Ale świat jest systemem naczyń połączonych, 
cholernym systemem! Ja chciałem na górę, świat chciał jeszcze i jeszcze na 
parkiet, wszak 
taka noc zdarza się tylko raz. Tylko raz... tylko raz... tylko raz... — zacięła 
mi się płyta; 
Chanel... Le de... Le de... de le... Jakaś nadludzka istota ulitowała się nade 
mną i rozbierając z 
marynarki i butów, z rozluźnionym na szyi krawatem wrzuciła mnie jak wyżętą 
szmatę do 
łóżka.
Szczegółów spitsbergeńsko-pancernikowskiej epopei dowiedziałem się przy 
śniadaniu 
zjedzonym w porze późnego lunchu od małżonka Gaby osobiście. Meteorologów i ich 
żony 
rekrutują spośród maratończyków! Oskar wyglądał na tak wypoczętego, jakby od 
miesiąca 
nie wychodził z łóżka, Gaby promieniała świeżością majowego poranka; wyjątkowo 
dobrana 
para. Więc ta historia.
Wielki Panie, jak mało mnie te starocie interesują! Mam wyrozumienie dla 
Europejczyków 
starszego pokolenia, którym te rzeczy przyszło przeżywać; ci mają zawsze na 
składzie coś 
niezwykłego do opowiadania ludziom nowo poznanym, a zwłaszcza takim głupkom w 
wojennym fachu jak Amerykanie. Dla nich pozostaniemy do końca życia bohaterami 
„Chaty 
Wuja Toma”, szlachetnymi szeryfami, no i turystami naładowanymi forsą. Gdyby 
wiedzieli, 
jak bardzo są ofiarami naszej literatury, naszych filmów, jak mało 
identyfikujemy się z tymi 
postaciami. Przed wojną cierpieliśmy na kompleks niższości wobec Europy, teraz 
to się 
odwróciło — myślę cały czas o Europejczykach ze starszego pokolenia, przede 
wszystkim o 
Niemcach, gdyż młodzi, obojętnie jakiej narodowości, patrzą na nas bykiem. Na 
szczęście nie 
wszyscy.
Voileipepoyta. Czas serwowania od jedenastej do czternastej. Z odczytywaniem 
liczb nie 
mam kłopotu, reszta jest dla mnie czarną magią, są, chwała Bogu, w obiegu w tym 
kraju dwa 
inne języki, które przekładają to słowo na stół zakąsek — lunch a la fourchette, 
z mnóstwem 
zimnych i gorących dań, do koloru i własnoręcznego wyboru, co i ile dusza 
zapragnie, cena 
rezydentów Kalastajatorppy nie interesuje. Cena — brzydzę się pospolitościami! 
Po lunchu 
napoje. Jeden lubi kawę, drugi herbatę, trzeci blondynki, ja przepadam za 
spokojem, po to tu 
przyjechałem, gdy tymczasem życzliwi ludzie rozerwą mnie na strzępy. Niedobrze. 
W obawie 
przed nadzianiem się w hallu na Douga Wilsona przemknąłem się z pokoju na dół 
jak 
tropiony szczur; tu, posługując się pierwszym z brzegu pretekstem, wyłgałem się 
od stolika 
zarezerwowanego przez państwa Norderstedt w centralnym punkcie restauracji na 
rzecz 
zacisznego kąta, po drodze słynny rozbijacz banku oddał ukłony tabunowi zupełnie 
obcych 
mu ludzi, maitre d’hotel osobiście dyryguje szwadronem obsługujących nas 
kelnerów, o 
szóstej przyjeżdża po mnie pan dyrektor Kauko Uusitalo. Jutro weekend, wieczór 
zaczniemy 
od sauny, obecni będą jego dwaj najbliżsi współpracownicy z żonami oraz pewien 
niemiecki 
przemysłowiec, dzisiejszy dancing w hotelu uświetnią występy brazylijskiego 
zespołu 
taneczno-wokalnego, światowa sława, stolik na trzy osoby Gaby już zarezerwowała. 
Czyż nie 
wspaniale?
Nowomowa, dwójmowa, thank you, mister Orwell, za ten wynalazek. Wyjeżdżam. 
Otrzymałem wiadomość z Londynu, sprawa nie cierpiąca zwłoki, sorry — powiem i 
cichcem 
wyprowadzę się do Turku, do Tampere, do Hanko, do jednego z tych miast dość 
odległych od 
Helsinek, aby nikt z tych ludzi nie wybrał się tam samochodem, zniknę na 
tydzień, dopóki 
obecny komplet gości nie opuści hotelu. Kłamstwo nie krzywdzące nikogo, me 
przynoszące 
korzyści nie jest kłamstwem, jest konwencją, bez istnienia której współżycie 
ludzi stałoby się 
piekłem, jest heblarką ostrych kantów we wspólnym łóżku. Potrzeba mi lasu, 
jeziora lub 
rzeczki, nie wirującego parkietu — żelazobetonowego gruntu pod nogami mi 
potrzeba, 
żadnych życzliwych ludzi, z kobietami włącznie. Zachłanne istoty, jeśli już, to 
wolę 
towarzystwo psa lub kota. Perkele, co robić?
Boy hotelowy obchodził stoliki i pytał o gościa o nazwisku wypisanym na tablicy, 
którą 
trzymał przed sobą.
— On szuka ciebie! — podsłyszała spostrzegawcza Gaby. — Ma coś dla ciebie!
Przywołała go do stolika.
Specjalny wysłannik lotniska wręczył mi w recepcji kopertę z teleksem. Nowy Jork 
donosił: 
„Z powodu technicznych komplikacji przybyły omyłkowo bagaż odeślemy do Helsinek 
via 
Sztokholm dopiero następnym samolotem. Sorry”.
Techniczne komplikacje?
Podpięta zszywką druga kartka informowała uprzejmie, że nie nastąpi to wcześniej 
niż 
pojutrze w południe. Linie Finnair/SAS bardzo mnie za to przepraszały, oddane 
pozostawały 
do moich usług.
Wcisnąłem kopertę do kieszeni.
— Znaleźli już pańską zgubę? — rzucił zza kontuaru recepcjonista. Cały hotel, 
wszyscy 
goście wiedzą o moich perypetiach z bagażem. Otacza mnie stan współczującego 
oblężenia. 
Jestem prima personą Kalaistajatorppy. Primadonna. Primabalerina. Patałachem 
jestem!
— Nie, wszystko w porządku, dziękuję — zdobyłem się na zwykły ton.
Można iść w górę, można iść w dół, jak się chce, do pewnej granicy można, dalej 
wstęp 
surowo wzbroniony. Nie pal! Nie pij! Nie kradnij! Globulka antykoncepcyjna jest 
twoim 
przyjacielem. Stosuj ją przed, nie po.
Myśl przed, zawsze przed, myślenie w trakcie jest szkolnym błędem, po — można 
sobie 
darować. Po — można kupić sobie rewolwer z jednym pociskiem, na to samo 
wychodzi. 
Zmartwychwstanie zdarzyło się raz, nigdy się nie powtórzy, jest bajką, jak ta o 
Królewnie 
Śnieżce.
Zorza polarna. Słońce wyglądające zza okowów lodu, kalejdoskop rozwydrzonych 
wiecznym 
dniem figur świetlnych na nieboskłonie, zjawisko tajemnicze. Trzeba bardziej na 
północ od 
Helsinek, poza koło podbiegunowe (dwie godziny lotu, z okazji wizyty Herr 
Waltera 
Huebenthala z koncernu Scłrffund Hafenbau z Hamburga można to zorganizować 
służbowym 
samolotem Xetemu), aż do Rovaniemi. Ale nic z tego, bo ujrzeć ją można nie 
teraz, lecz 
dopiero przed Bożym Narodzeniem. Byłem w tropiku, w dżunglach Azji i Ameryki 
Południowej, w wielu innych miejscach świata byłem, zorzy polarnej nie 
widziałem, a mimo 
to żyję; daruję ją sobie. Nie zobaczę też Laponii, renów, karłowatych brzóz i 
mchów 
porastających subarktyczną tundrę, nie usłyszę wołania kukułek, nie będę polował 
na łosie, 
niedźwiedzie, rosomaki, nie będę łowił pstrągów, lipieni, łososi, smakowitych 
sig; nie zrobię 
nic, co się robi w towarzystwie ludzi poczuwających się do obowiązku wypełnienia 
sobą 
mego czasu. Nie będę, nie będę, nie będę, sorry, względy techniczne, powiem im 
wszystkim, 
wyjątkiem, który stanie się regułą w moim życiu, będzie sauna. Być w Finlandii i 
nie 
przepuścić się przez wyżymaczkę, to jak nie widzieć w Paryżu wieży Eiffla czy w 
Rzymie 
Watykanu, z tą różnicą, że po zaliczeniu tamtych atrakcji wraca się do hotelu z 
obolałymi 
nogami, podczas gdy z sauny nie wychodzi się, a wylatuje na skrzydłach 
rześkości. Ale do 
atmosfery, jaka w tym parniku panuje podczas wspólnego biczowania się gałązkami 
brzozy, 
do nastroju, w jakim przebiega akt drugi tego obrządku — masaż i uzupełnianie 
wypoconych 
płynów, potrzebne jest koniecznie towarzystwo kogoś z fińskim rodowodem. Co za 
bzdury — 
„odznaczają się powolnością i małomównością, są pełni rezerwy względem obcych” — 
wypisują o Finach! Wszystkich tych pismaków zapraszam na wieczór z sauną do 
Minny i 
Kauko Uusitalo. Natomiast o kobietach fińskich piszą mało, a powinni więcej. Nie 
chodzi o 
kurtuazję. Go jest piękniejsze: dzień czy noc? Nie ma obiektywnego piękna. Uroda 
kobiety 
jest w naszych oczach, nie w nich, wszystko, co do nich należy, to swoim 
wdziękiem 
otworzyć je nam na siebie, to jest ich pięknem. Nie powinienem pokazywać się tam 
więcej. O 
Aino, córce państwa Uusitalo, można napisać poemat, ale nie piórem, a struną 
harfy. Nie 
oglądana przeze mnie zorza polarna — tak bym ją w tym poemacie nazwał. 
Strumieniem 
wody źródlanie czystej, nie pora mu jeszcze na samodzielny nurt po kamiennym 
krętym 
korycie, niech pismacy zaznaczą to wyraźnie i niech dodadzą, że wiara rodziców w 
wytrzymałość zapór chroniących potoczki przed wiosennym wylewem okazuje się z 
reguły 
zawodna. Ciśnienie od wewnątrz, parcie odśrodkowe, rozsadzanie — rodzice bywają 
naj-
gorszymi budowniczymi zapór przeciwko tym siłom. Nie dla mnie trele słowików, 
nie moja 
to sprawa, mój autobus zjawił się na tym przystanku przypadkowo, guma zmusiła 
mnie do 
chwilowego postoju, jutro odjazd, a tam, dokąd zmierzam, nieba dla słowików nie 
ma. I 
dobrze tak. Tobie więc, mała Aino, życzę cierpliwości. Nie wolno tracić od 
jednego 
spojrzenia główki, bo mężczyźni nie są aniołami. Co innego konstrukcje typu Gaby 
Norderstedt. „Tango pancerników”. Czegoś takiego szybko się nie zapomina. Tango 
— taniec 
z zamierzchłej epoki, nigdy nie tańczyłem tanga. Jitter bug, boogie-woogie, 
rocka tańczyłem, 
tanga nie. Ze jest to wynalazek ckliwych czasów, nie dowiedziałem się od Gaby; 
ona, tańcząc 
ze mną, dała mi poznać udrękę, na jaką mężczyzna w tym tańcu jest wystawiony. 
Podbrzusze 
kobiety może poddać go próbie. Uda kobiety, urządzające w tej powolnej 
obmacywance 
zasadzkę na niego, to w ogóle osobny rozdział. O piersiach kobiety lepiej nie 
mówić; w 
tangu, tańczonym z Gaby, te trzy potęgi sprzymierzają się i połączonymi siłami 
atakują 
mężczyznę. Wytrawny badacz lodów polarnych winien wziąć to pod uwagę i, jeżeli 
nie 
pragnie kłopotów małżeńskich, badania praktyczne prowadzone z daleka od domu 
zostawić 
kolegom mającym starsze żony, sam zaś zająć się studiami teoretycznymi.
Z tego krótkiego przeglądu dręczących minie problemów wynika jasno, że jestem 
człowiekiem traktującym życie poważnie, wielkim humanistą jestem, dbającym o 
swoje 
morale, który jako taki świetnie się nadaje do prowadzenia w pojedynkę działań 
bojowych 
przeciwko zespolonym machinom CIA i FBI. Czeka mnie niechybnie powodzenie.
A właśnie!
Nie wierzę, aby telefon rodziców nie był na podsłuchu; telefon odpada, muszę 
napisać. 
Powinienem był zrobić to z Paryża, zaraz po spotkaniu z Davidem, i na wszelki 
wypadek list 
wysłać na adres Helen. Rodzice powinni znać moją sytuację, która nie jest tak 
zła, jak im się 
wydaje, muszą przestać zamartwiać się moimi warunkami materialnymi; nie 
potrzebuję od 
nich ani centa. David przepowiada mi wielki sukces. Temat jest oklepany, 
szczególnie po 
ukazaniu się książki „The Company”, która bezlitośnie obnaża flaki firmy, a 
jednak w moim 
ujęciu nowy: ciekawa forma zapisu, nowatorstwo warsztatowe, zręczne wyważenie 
akcentów 
dramatycznych, całość, jak dotąd, pomimo wprowadzenia dwóch wątków pozornie nie 
wiążących się — pisanie książki w książce — trzyma się kupy. Pisz wszystko, co 
wiesz o 
tych draniach, nie oglądaj się na boki, resztę, zgodnie z umową, zostaw mnie. 
Nie wiem, na 
jakich przesłankach David opiera się widząc w mojej książce materiał na 
bestseller. Materiał 
— zaznacza uczciwie. Rynek księgarski zalany jest dziełami demaskującymi aparat 
władzy 
kraju. Na tapecie znalazły się Biały Dom, wywiady i służby bezpieczeństwa, ich 
zbrodnie, 
machinacje, spiski, nie oszczędza się najwybitniejszych nazwisk. Afera Watergate 
dała upust 
długo hamowanym emocjom. Spowodowała erupcję złej krwi. Po ukazaniu się „The 
Final 
Days” Carla Bernsteina i Boba Woodwarda i nakręconego na kanwie tej książki 
filmu „All 
the President’s Men” nie wiem, czy zapotrzebowanie publiczne na te brudy nie 
zostało 
ostatecznie zaspokojone, jeśli nie przesycone. Zbrodnia wstrząsa — to naturalny 
odruch 
obronny człowieka. Szyderstwo z prawa, ze świętości przyprawia o wściekłość. 
Świadomość 
władzy opierającej się na nadużyciu władzy przeraża. Ale konstatacja bezradności 
wobec 
takiej «władzy obezwładnia. To punkt krytyczny, po przekroczeniu którego zaczyna 
się 
równia pochyła, droga bez celu. Życie przechodzi w fazę wegetacji, świadomość 
życia w 
społeczności ludzkiej w bezmyślny instynkt stada. To jeszcze nie apatia, nie 
głuchota na 
dzwonki alarmowe, nie bierne wyczekiwanie na nóż rzeźnika. Ta faza jest albo tak 
daleka, że 
jeszcze niedostrzegalna, albo amerykańskiemu duchowi tak obca, że 
niewyobrażalna, a tym 
samym bardziej realna niż się wydaje. Zapotrzebowanie na polityczną literaturę 
demaskatorską jest zjawiskiem optymistycznym. Ukazywanie się tej literatury na 
półkach 
księgarskich jest zjawiskiem optymistycznym. Odwaga wydawców, bezkompromisowość 
pisarzy są zjawiskami optymistycznymi. Więc nie jest jeszcze tak źle! Jak długo 
znajdują się 
ludzie sięgający w swym proteście po pióro, jak długo znajdują się czytelnicy 
ich prac, tak 
długo znajdować się będą wydawcy. Money makes money. Dobra wilk pożreć dobra 
owca, 
bo taka jest natura dobra wilk. Money makes money. I love you, you love me, we 
love each 
other. Ale dobra wilk ma niezła węch, wie, że nie pod każdą skórą jest dobra 
mięso, wilk 
wiedzieć to bez pudła. Na dziesięć tysięcy piszących jeden odnosi sukces — 
piekielnie gęste 
jest sito krytyki. A jej język! Z najświeższego egzemplarza londyńskiego 
„Literary Review”: 
„...Najcenniejsze wartości Ygreka to intelekt, wyobraźnia, refleksyjność i 
metaforyczność. 
Wbrew czysto literackim pozorom traktuje on świat niezwykle serio, swoim 
bohaterom 
stawia wysokie, a jednak ludzkie wymagania...”; „...Pragnie, aby czytelnik sam 
wyciągnął 
prawidłowości z nieprawidłowości, uczciwość wobec świata i ludzi z 
nieuczciwości, 
wyrażone często w obezwładniającym żarcie, ironii, nie stroniący od ostrości 
sformułowań...”; „...Szczególna dosłowność zapisu daje się interpretować w różny 
sposób. 
Przekonanie Iksa o umowności pewnych sformułowań, zwłaszcza w kontekście na pół 
prawdziwego i gorzkiego stwierdzenia, że właśnie w umowności należy z całą 
powagą 
poszukiwać sensu działania ludzkiego, jego niepatetyczna, oszczędna 
refleksyjność, 
intelektualny i głęboki sens rozważań nad opisywanymi zdarzeniami, a także 
odcień 
paradoksu i powściągliwy dystans do podejmowanego tematu...”.
Colta kaliber 1000! Koło ratunkowe, błagam! Konia z rzędem temu, kto ten bełkot 
zrozumie. 
Nazywam się William Shakespeare, jestem Waltem Disneyem, Czerwonym Kapturkiem 
się 
urodziłem, jeżeli coś z tego makaronu przeszło mi przez gardło. Mroczne łby tych 
wodolejów 
pichcą zupę dla konsumentów literatury. Warują na straży przejść do gabinetów 
wydawców. 
Jednym pociągnięciem pióra strącają w niebyt lata samozaparcia, w obezwładnione 
ręce 
wciskają truciznę. Ale to nie koniec bólów porodowych. Na zewnątrz łona matki 
czyha zgraja 
pasożytów zwanych sponsorami. Złudne marzenia. Matko, ujrzałem światło dnia! 
Głupi 
jesteś, cielaku, daleka jeszcze twoja droga! Niczym niezdarny żółwik wykluty z 
jaja w 
piaskach nadmorskich przebrnąć musisz do zbawczej wody szeroki pas nagiej plaży 
z krą-
żącymi nad nim żarłocznymi albatrosami. Gdyby ta próba udała się jednemu na sto, 
oceany 
zaroiłyby się od tych zwierząt. Wyrok ostatniej instancji: jeden na dziesięć 
tysięcy piszących! 
Dywizję wysyła się do ataku. Dziesięciu tysiącom żołnierzy dowódca zdradza 
przerażającą 
prawdę: wróci z was jeden. Tylko jeden, żadnych złudzeń! Jakich nadludzkich sił 
potrzeba do 
poderwania się z okopu? A David powiada: pisz wszystko, co o tych draniach 
wiesz, 
wyciągaj ich smrody na wierzch, nie oglądaj się na boki, resztę, zgodnie z 
umową, zostaw 
mnie. Ta jego rotszyldowska wielkoduszność: otwieram ci konto. Pisarz musi być 
wolny od 
troski o befsztyk, o befsztyk — bezczelnie pewien siebie jest ten wytworny 
sukinsyn! Jego 
ostatni warunek nie wymaga komentarza: żadnych pytań. Nazwa wydawnictwa? Żadnych 
pytań. Warunki, krytyka, korekta, redaktorska kosmetyka pracy, tysiąc innych 
rzeczy 
dręczących piszącego? Żadnych pytań. Perkele! Helvetti! Vittu! Za kogo ty mnie 
masz, nie 
potrzebuję jałmużny!
Nie podskakuj — on na to — to nie jest zgodne z naszą umową. Z „naszą”.
Więc nie pytajmy. No questions. Keine Fragen. Nie życzę sobie pytań. Od nikogo.
— Śniłam o tobie. Wieczór wydawał się wiecznością, noc piekłem. Długo nie mogłam 
zasnąć, a potem ujrzałam ciebie całującego tę kobietę. Powiedz, to byłeś ty?
— Tak, ja, ale nie całowałem jej. To siedemnastoletnia dziewczyna.
— Czy tylko dlatego?
Zuchwała! Jakim prawem wtrąca się do moich spraw. Powinienem wyprosić ją za 
drzwi.
Błyszczącymi oczami przeszywała mnie na wylot. Nie znajdując przyjęcia, jakiego 
oczekiwała, koniuszkiem języka zwilżyła swoje drżące wargi. Widziałem je już w 
akcji: 
głodna kobra hipnotyzująca swoją ofiarę. Gaby była ślicznie ubrana. Połowa 
września, północ 
Europy, a kreacja jak na lato w Los Angeles. Ona zawsze jest dobrze ubrana, lecz 
tym razem 
miała na sobie coś bezwstydnie wyrafinowanego. Jej stroje kosztują krocie. Gdyby 
moje, 
życie uzależniono w tej chwili od bezbłędnego opisania jej ubioru, 
wybełkotałbym: mgła, 
straszna mgła, ciemność w oczach, po czym bez słowa protestu ustawiłbym się 
przed 
plutonem egzekucyjnym. Skandynawskie Towarzystwo Miłośników Spitsbergenu. 
Zaproszenie. Z okazji pobytu w naszym mieście, wybitny glacjolog p. dr Oskar 
Norderstedt 
wygłosi odczyt pt.: „Spitsbergen a warunki klimatyczne w kanale La Manche”. 
Panie 
doktorze, mam zaszczyt prosić pana o zabranie głosu.
Niż, wyż, hektopaskale, ciśnienie baryczne, siła i kierunek wiatru, wilgotność — 
Gaby nie 
miała uszu dla tego żargonu. Głosem wydobywającym się z dna ziemi mówi:
— Oskar szukał ciebie przed wyjazdem. Pragnął zaprosić cię na swój odczyt. Byłby 
ci bardzo 
wdzięczny, gdybyś zechciał poświęcić mi trochę czasu — tak powiedział. Odczyt 
potrwa go-
dzinę, później dyskusja — oni są okropnie gadatliwi — mamy dla siebie trzy 
godziny. — Już 
pogodzona z nieuchronnym, w swym nieziemskim cierpieniu wydana na mój łup, 
opuściła 
ręce wzdłuż ciała. — Przynajmniej trzy...
Doktor Oskar Norderstedt wstępuje na podium, jego małżonka w tym czasie czeka u 
mych 
drzwi na pchnięcie sztyletem. Cup de grace. Voila! Nigdy nie udam się ma odczyt 
bez mojej 
młodej żony. Nigdy nie zostawię jej na łasce innego mężczyzny. Nigdy nie odzieję 
jej we 
mgłę. Dużo Gundborg oszczędza na bdeliźnie; kobieta przylepiona nagimi plecami 
do 
przeraźliwie seledynowych drzwi wydaje na te fatałaszki jeszcze mniej. Ciekawe, 
czy ona w 
ogóle nosi coś pod tą pajęczyną? Problem skazańca pod ścianą śmierci: papierosa 
czy to — 
wybieraj! Więc nosi czy nie nosi? Pal licho Oskara, sam się o to dopraszał, sam 
tego chciał! 
Wyciągam po nią rękę. Odpinam górną perłę — nie żartuję, odpinam — z drugiej 
ześlizguję 
się na trzecią, jeżeli ona nie powstrzyma teraz moich palców...
Interesujący odczyt. Wystawiający brytyjskim admirałom fatalną notę. „...I 
wówczas — 
ciągnie doktor Norderstedt — pozbawione już możliwości budowania własnej 
prognozy 
meteorologicznej dowództwo Kriegsmarine, pragnąc uchronić od pewnej zagłady 
pancerniki 
zablokowane w Afryce, zdecydowało się na ryzykowny krok, zdawałoby się z góry 
skazany 
na niepowodzenie: przeprowadzenie ich wzdłuż brzegów Europy. Do tego celu 
niezbędne 
były specyficzne warunki pogodowe kamuflujące te kolosy, w wąskiej cieśninie, 
jaką jest 
kanał La Manche, a mianowicie: mgła na wybrzeżu Anglii i dobra widoczność od 
strony 
Francji, umożliwiająca włączenie do obrony konwoju lotnictwa. Przewidzenie 
takich 
warunków w okresie aktywności północnych prądów powietrznych było możliwe tylko 
z 
jakiegoś punktu położonego w pasie kręgu polarnego. Wobec opanowania mórz i 
oceanów 
przez Royal Navy, dokonać tego można było jedynie z wysp Spitsbergenu, zajętych, 
niestety, 
przez aliantów. Nie mając alternatywy, zdecydowano się na bezprecedensową akcję 
wysadzenia za pomocą u-boota ekipy naszych meteorologów w rejonie Svalbard, 
nieomal pod 
nosem Brytyjczyków...”.
Frenetyczne oklaski dla prelegenta. Ci żałosni brytyjscy admirałowie! Brawa dla 
dzielnych 
admirałów niemieckich! Burza entuzjazmu dla jego małżonki okrzyczanej 
jednogłośnie 
Królową r Piękności kręgu polarnego. Najwyższy szczyt na Spitsbergenie nazywać 
się będzie 
odtąd Górą Gaby Norderstedt.
Helsinki zaskakują mnie niespodziankami. Nie wiem, co kobrze powiedzieć. Przez 
balkon 
wlewają się uderzenia ratuszowego zegara. Liczę: ...cztery, pięć, po szóstym 
otwiera się 
przede mną przepaść.
— Tak mi przykro — ratuje mnie mój głos — ale jestem umówiony z państwem 
Uusitalo. 
Dziewczyna, o której wspomniałaś, to ich córka, przyszła — wygląda to na 
niepoważny 
wykręt, ale tak było — upewnić się, czy przyjdę.
Wysokie c. Doskonale wyszkolone i obyte ze sceną. Potrząsając swoją czarną 
grzywą, Gaby 
zdobywa się na czarujący uśmiech.
— Wiesz, nawet dobrze się składa. Podwiozę cię do tych państwa, a następnie 
wpadnę po 
Oskara. — Otwierając drzwi, swobodnie dodaje: — Wobec tego za kwadrans na dole. 
Odpowiada ci?
I najzwyczajniej wychodzi z pokoju. Jak gdyby nigdy nic odkleja nagie plecy od 
przeraźliwie 
seledynowych drzwi i wychodzi, zostawiając mnie na chwiejnych nogach.
Przyjemną żonę znalazł sobie doktor nauk meteorologicznych Oskar Norderstedt.
Zakuty w brąz Aleksy Kivi, klasyk literatury fińskiej, na tle masywnej bryły 
Teatru 
Narodowego. Ateneum — Muzeum Sztuki. Gmach Parlamentu — na szczęście o tej porze 
zamknięty. A to Finlandia Hali, imponująca budowla. Zbaczając w lewo od osi 
Mannerheimintie, przecinającej środek miasta, wjeżdża się do Parku Sibeliusa — 
muszę to 
zobaczyć! Sibelius? Sądząc po rurach organowych, z jakich skonstruowano 
monument, pan 
ten musiał parać się muzyką. Mogę tylko patrzeć, słuchać i potakiwać Gaby. Skąd 
ona to 
wszystko wie? Jej wyścigowy porsche śmiga z miejsca na miejsce — znakomity z 
niej 
kierowca — Oskar jest chyba na etapie dyskusji, pani Minna rzuca ostatnie 
spojrzenie na na-
krycie stołu, Aino... Nie chcę myśleć o tej smarkuli, wolę już o Gaby, choć 
wtedy wszystkie 
drogi prowadzą do piekła. Więc o jej strojach. Byłem w błędzie myśląc o wysokich 
zarobkach 
niemieckich meteorologów. Porsche za sto pięćdziesiąt tysięcy D-marek, perfumy, 
stroje z 
Paryża, biżuteria — kilka razy tyle, ile porsche, są od ojca, który zrobił 
bardzo dużo dla 
odbudowy zrujnowanego kraju; muszę go koniecznie poznać, jest podobno oczarowany 
Ameryką. Jak mogłem, włócząc się po Europie, nie być w Niemczech? Hamburg jest 
piękny, 
muszę przyjechać! Oskar wraca niedługo na swój Spitsbergen, objedziemy wspólnie 
całą 
Bundesrepublikę, stanowczo muszę przyjechać. Czy wyobrażam sobie, jaki to 
cudowny kraj?
Uprzedzenia. Udając się z Paryża do Szwecji w ostatniej chwili zrezygnowałem z 
przejazdu 
samochodem przez Niemcy na rzecz samolotu. Zwalczam jedne uprzedzenia drugimi. 
Oczywiście, odwiedzę Niemcy. Wszystko, siedząc u boku Gaby, jest dla mnie 
oczywiste. Nie 
można zamknąć się w swoich myślach i równocześnie prowadzić intensywnego życia 
towarzyskiego, tylko Hemingway dawał temu radę, choć też do czasu. Gaby wiecznie 
tu nie 
będzie. Pozostają jednak państwo Uusitalo, przez których dom przewija się high 
life Helsinek, 
oczarowany wszystkim, co amerykańskie, Jaakko i jego siostrzyczka Aino, muszę 
uciekać. 
Tylko dokąd? Nie myśląc o tym przybyłem nad brzeg Styksu. Owing to technical 
complications... Bagaż opatrzony moim nazwiskiem ma być odesłany do hotelu 
Kalastajatorppa, firma dobrze wie, gdzie ten hotel się mieści. Odruchy warunkowe 
Pawłowa: 
siedząca kobieta, chwytając rzucone jej znienacka jabłko, podświadomie rozszerza 
uda. Firma 
i jej zbuntowany pracownik. Dowiadując się, że dobrnął on do granicy państwa 
Czerwonego 
Smoka...
Jutro odbędzie się uroczysty raut dla gości zagranicznych przybyłych na wystawę 
Xetemu, 
nie mogłem wyłgać się od przyjęcia zaproszenia. Także jutro ma nadejść mój 
bagaż. 
Zdecydowałem się: uciekam pojutrze!
Z odwiezienia mnie do państwa Uusitalo zrobiła się wycieczka krajoznawcza. Złe 
siły wzięły 
Gaby w posiadanie. Nie chciałem oglądać pomników kultury i historii, jakich w 
stolicy 
każdego kraju pełno. Mogłem darować sobie obejrzenia zastygłego w metalicznym 
smutku 
Aleksego Kivi, tak jak we Florencji darowałem sobie zwiedzenie Gallerii degli 
Uffizi, w 
Londynie — British Museum, a w Paryżu — Luwru, wszystkiego i tak się nie pozna. 
Ale ta 
wariatka zagroziła roztrzaskaniem samochodu wraz z nami.
Zrozumiałem urok samotności na Spitsbergenie. W jej szaleństwie była metoda. W 
tym 
szczupłym ciele drzemała tygrysica. Obudzona nagle samostrzałem niefortunnego 
strzelca.
Co za bzdury krążą w Stanach o niemieckich kobietach! Spóźnić się u punktualnych 
Finów 
minutę na umówiony wieczór, to — nietakt, zjawić się pół godziny spóźniony, to 
jak kopnąć 
panią domu w cztery litery. Wpadający na podjazd domu z rykiem swoich sześciu 
cylindrów 
porsche wywabia na taras oboje państwa Uusitalo wraz z Aino. Ich niepokój o mnie 
Gaby 
dopełnia, całując mnie na pożegnanie w usta.
Rozdział 3
Wysłannik lotniska postawił worki na środku pokoju i przed ich rozwiązaniem 
poprosił mnie 
o sprawdzenie plomb. Przepis. Zarząd lotniska jest tylko dostawcą przesyłki. W 
takim słanie, 
w jakim nadeszła.
Ołowiane plomby nie były zniekształcone, odciśnięta pieczęć: „Główna Komora 
Tranzytowa 
— Kennedy Airport — New York”, nie naruszona.
— Są w porządku — oświadczyłem. — Proszę wyjąć bagaż. Dostawca przeciął nożykiem 
sznurki, z ciemnożółtych worków
sizalowych wydobył torbę i neseser opatrzone moim nazwiskiem i metkami lotniska 
Arlanda.
— Pańskie? Rozpoznałem zgubę.
— Jeżeli nie ma zastrzeżeń, zechce pan łaskawie potwierdzić to podpisem. — 
Rozłożył na 
stole bloczek. — Ale wpierw proszę sprawdzić dokładnie zawartość. Przepis.
Granatowobłękitny mundur, na czapce i rękawach marynarki insygnia „Finnair”. 
Bezbłędna 
angielszczyzna z chicagowskim akcentem wysłannika helsińskiego lotniska korciła 
mnie, by 
uciąć z nim krótką rozmowę. Zaniechałem tego. Tutaj każdy albo był w Stanach, 
albo 
aktualnie jest, albo się tam wybiera; znajomość naszego języka o niczym nie 
mówi.
Zawartość torby wysypałem na kanapę, nie interesowała mnie. Z neseserem 
postąpiłem 
inaczej. Pochyliłem nad nim głowę i chwilę nasłuchiwałem w skupieniu. Z 
tikających bomb 
zegarowych zrezygnowano już dawno, w zastosowaniu są inne rozwiązania, 
niewykrywalne 
uchem czy detektorem magnetycznym. Ale ten nawyk we mnie. Następnie, przez 
chusteczkę, 
delikatnie otworzyłem zamek. Zdumionemu tymi moimi manewrami wysłannikowi 
wyjaśniłem: — Alergia. Reaguję na pył sizalowy — po czym ostrożnie podniosłem 
wieko. 
Wystarczył jeden rzut oka.
— Wszystko w porządku — oświadczyłem.
— Niczego nie brakuje?
— A dlaczego by miało? — odparłem pytaniem na pytanie. Urzędnik uśmiechnął się 
przepraszająco.
— To całe nieporozumienie naraziło pana na wydatki. Należy się panu 
odszkodowanie. 
Proszę wpisać w tej rubryce ich wysokość albo też zgłosić w dowolnym terminie, a 
zostaną 
niezwłocznie pokryte. Oto numer telefonu. Zarząd Finnair przeprasza pana jeszcze 
raz.
— Nie zgłaszam żadnych roszczeń. Proszę przekazać pańskim przełożonym moją 
wdzięczność za pomyślne załatwienie sprawy. Dziękuję panu.
Fatygę dostawcy bagażu chciałem wynagrodzić dwudziestodolarowym banknotem, ale 
spotkałem się ze stanowczą odmową. Już wcześniej spostrzegłem, że w tym kraju 
panują 
strasznie niecywilizowane obyczaje.
Kiedy zostałem w pokoju sam, sprawdziłem sztuka po sztuce zawartość nesesera. 
Nie 
potrzebuję dodawać, czego w nim brakowało: oryginału maszynopisu „Orwelliady” 
oraz 
książeczki czekowej.
To było to. Od chwili otrzymania teleksu o „trudnościach technicznych” 
oczekiwałem tego.
Na Cliff Street, bocznej uliczce w pobliżu Tower Bridge w Londynie, mieściła się 
stara 
remiza strażacka, od dłuższego czasu nieczynna. Budynek przeznaczony był do 
rozbiórki. 
Miejsce po nim miał zająć hotel. Bliskość zwodzonego mostu pamiętającego 
dynastię 
Tudorów, ruch statków na Tamizie byłby magnesem przyciągającym gości krajowych i 
zagranicznych. Wojna egipsko-izraelska, kosmiczna po niej podwyżka cen ropy 
naftowej i 
spadek produkcji przemysłowej położyły krzyżyk na tej inwestycji.
Londyńskie hotele, jeszcze wczoraj pękające w szwach od przybyszów z całego 
świata, 
niepostrzeżenie poluźniały w sobie, aby w krótkim czasie mieć więcej pokoi niż 
gości. 
Recesja. Ta zawsze przede wszystkim odbija się na hotelach. Władze miasta 
zdecydowały się 
rozebrać budynek i tym samym oszczędzić sobie wydatków na jego utrzymanie, a 
plac 
sprzedać prywatnym nabywcom. Ale pieniędzy na rozbiórkę też nie starczyło, 
ogłoszono więc 
przetarg na sprzedaż posesji w jej obecnym stanie. Puste stajnie dla koni i 
wozów nadawały 
się na magazyny, pomieszczenia na dwóch piętrach — na biura.
Ogłoszony w prasie przetarg nie zwabił chętnych. W wyznaczonym terminie nie 
wpłynęła ani 
jedna oferta, budynek po remizie, z czerwonej licowanej cegły, zdobiony białymi 
ornamenta-
cjami, stałby nadal pusty, gdyby pewnego dnia nie zechciał wydzierżawić go 
pewien młody 
Amerykanin. Nie targował się o cenę. Brał posesję nie stawiając warunków. Całą. 
Niedługo 
potem — było to przed rokiem — nad wejściem do pomieszczeń biurowych zawisła 
emaliowana na zielono tablica z żółtym jak słońce napisem: „Africa-Aid — 
Pośrednictwo 
Usług dla Afrykańskich Krajów rozwijających się — Spółka z ograniczoną 
odpowiedzial-
nością”.
Na wyasfaltowanym podjeździe do żelaznej bramy pomalowanej na ogniowoczerwony 
kolor, 
przez którą za czasów konnych zaprzęgów, przy ostrzegawczych dźwiękach ręcznego 
dzwonu, wyjeżdżały do akcji wozy strażackie, pociągnięto szeroki pas białej 
farby przerwany 
w środku napisem „Private”, to samo słowo widniało na obu połowach otwieranej do 
wewnątrz bramy, a także na drzwiach do pomieszczeń biurowych. Na początku 
ubiegłego 
wieku, kiedy remizę budowano, samowolne wdarcie się na teren prywatnej własności 
można 
było przypłacić życiem. Dziś się już nie kropi z dubeltówki do włóczęgów, lecz 
private 
pozostało i żaden policjant bez nakazu sądowego na piśmie nie zdobędzie się na 
pogwałcenie 
tego symbolu największej w tym kraju nietykalności.
Bliższych informacji na temat profilu działalności przedsiębiorstwa dostarczało 
ogłoszenie, 
jakie wraz z jego otwarciem ukazało się w najbardziej poczytnych dziennikach 
brytyjskich, 
zachodnioniemieckich, francuskich, belgijskich i portugalskich: „Nowo powstałe 
kraje Afryki 
odziedziczyły smutną spuściznę po latach zależności kolonialnej. Pozbawione 
własnych kadr 
administracyjnych, fachowców wszystkich branż mają poważne trudności w 
utrzymaniu i 
rozwoju samodzielnego bytu państwowego. Każdy dzień zastoju w eksploatacji 
bogactw 
naturalnych i rolnictwa naraża je na niepowetowane straty, godzi w kruchą 
niezawisłość 
polityczną. Służymy pomocą z zakresu doradztwa fachowego, werbunku wysoko 
kwalifikowanych specjalistów, pośrednictwa w handlu zagranicznym, w dostawach 
najnowszej techniki użytkowej”. Numery telefonów, teleksów, kont bankowych w 
Londynie i 
Brukseli zamykały inserat ukazujący się regularnie co tydzień w czasie 
pierwszych trzech 
miesięcy istnienia przedsiębiorstwa. Później ogłaszanie się nie było już 
potrzebne.
Specjaliści ze wszystkich dziedzin, techniczna know-how, organizacja 
administracji 
państwowej, akcesoria użytkowe — inicjatywa godna uznania. Nowo powstałe kraje 
Afryki 
na każdym kroku borykają się z trudnościami. Zostały przez uchodzących 
kolonizatorów 
ogołocone z fachowych sił. Nieznajomość nowoczesnej techniki wydobywczej bogactw 
naturalnych, spadek na światowych rynkach cen na eksportowane produkty rolne, 
pełna za-
leżność od londyńskich i nowojorskich giełd towarowych i skartelizowanych flot 
morskich, a 
nade wszystko rebelie zbrojne inspirowane i wspierane z zewnątrz. Tragedia 
byłego Konga 
Belgijskiego i Nigerii dowodzi, ile taka pomoc jest warta. W podobnej sytuacji 
znalazły się 
obecnie Mozambik i Angola, gdzie kolonizatorzy portugalscy, opuszczając te 
posiadłości, 
dopuścili się niesamowitej dewastacji wszelkich urządzeń technicznych, nie 
oszczędzając w 
swym wandalskim szale nawet muszli klozetowych w hotelach. Pomoc tym krajom — 
inicjatywa niezwykle pożyteczna.
Organizacyjnie przedsiębiorstwo dzieli się na trzy działy: Counselling 
Department (CD) — 
doradztwo ogólne, Staff Department (SD) — rekrutacja specjalistów, Hardware 
Department 
(HD) — pomoc materiałowo-techniczna. Tylko szkielet personelu oraz portierzy 
pracujący na 
trzy zmiany — obywatele amerykańscy — jest stały. Składa się z kierowników 
działów, 
dyrektora i jego sekretarki — w sumie dziewięciu osób. Ogólna liczba 
zatrudnionych jest 
płynna, zależy od aktualnego portfelu zleceń. Podstawą angażu jest tak zwana 
umowa o 
dzieło, do wykonania którego poszukuje się odpowiednich ludzi. Rekrutacja odbywa 
się 
poprzez prasę i anonimowo — nie pod szyldem Africa-Aid — a kandydaci składają 
oferty na 
skrytkę pocztową. Ostrożność ta podyktowana została względami bezpieczeństwa. 
Istnieje 
bowiem możliwość, iż w gruncie rzeczy zarobkowa, ale szlachetna z założenia 
działalność 
firmy mogłaby się stać obiektem dywersji ze strony kolonizatorów, bynajmniej nie 
zainteresowanych w rychłym zaprowadzeniu porządku w ich byłych posiadłościach. 
Tak więc 
po złożeniu adresowanej na skrytkę pocztową oferty kandydaci otrzymują 
zaproszenie do 
jednego z podlondyńskich hotelików, gdzie sprawdza się ich kwalifikacje 
zawodowe, 
objaśnia zadania, uzgadnia warunki pracy i płacy, po czym — jeżeli wynik jest 
pozytywny — 
dopełnia się formalności umowy i organizuje wysyłkę pojedynczo lub grupowo do 
miejsca 
przeznaczenia. Africa-Aid (AA), jako firma, ujawnia się w momencie podpisania 
angażu, a 
właściwie dopiero na lotnisku przed odlotem zaangażowanych do miejsc pracy. 
Taktyka ta 
zdała egzamin, a poza tym pozwala — ale to już na marginesie sprawy — na 
omijanie paru 
nierozsądnych przepisów granicznych oraz podatkowych obowiązujących w Wielkiej 
Brytanii.
Dawne wozownie wykorzystano na składnicę techniki użytkowej oferowanej 
kontrahentom 
przez AA. Wielce przydatne do tego celu okazało się usytuowanie byłej remizy nad 
uzbrojonym w dźwigi przeładunkowe brzegiem Tamizy. Niegdyś obsługiwano tam 
nieduże 
statki, przywożące z Islandii i Wysp Owczych śledzie solone w beczkach, słynne 
matiasy, dla 
hurtowników z pobliskiego Fish Markt, rdzewiejące bezużytecznie od końca drugiej 
wojny 
światowej. One także były przeznaczone na złom, miejsce po nich miały zająć 
suwnice 
bramowe do obsługi skonteneryzowanej żeglugi kabotażowej. Recesja gospodarcza 
położyła 
krzyżyk i na tym planie modernizacyjnym. Ale nie ma zła, które by nie miało 
swoich dobrych 
stron. Fakt ten uatrakcyjnił remizę jako lokum dla AA, pozwolił bowiem na 
dostarczanie 
eksponatów barkami prawie bezpośrednio pod magazyn, eliminując tym samym 
kosztowny 
transport lądowy.
Podział niejako terytorialny, jeśli chodzi o siedzibę firmy, podporządkowany 
został 
podziałowi funkcjonalnemu. Na drugim piętrze ulokowano jednoosobowe działy CD i 
SD, na 
pierwszym gabinet szefa i sekretariat, na parterze magazyn kompetencyjnie 
zastrzeżony dla 
kierownika HD. Tylko on, poza szefem, ma prawo prezentowania eksponatów 
kontrahentom i 
negocjowania warunków transakcji. AA nie prowadzi działalności handlowej. Ta 
istotna 
okoliczność uwalnia siedzibę firmy od stałego napływu klienteli z ulicy oraz 
zwykłych 
gapiów przeszkadzających w pracy. AA jest ogniwem stricte pośredniczącym między 
dostawcami a nabywcami towarów i usług, ułatwiającym nie obeznanym z tajnikami 
handlu 
zagranicznego agendom nowo powstałych krajów dostęp do nowoczesnej techniki, 
utrudniany często przez restrykcje rządowe krajów producentów tej techniki. 
Wyzwolenie 
spod obcego panowania okazywało się jedynie etapem, i to najmniej trudnym, na 
drodze do 
samodzielnego bytu politycznego, swoistą — jak się szybko przekonywano — puszką 
Pandory zawierającą demony zdolne do unicestwienia wywalczonej państwowości już 
w 
zarodku. Polityka nie kieruje się uczuciami. Niepodległość państwowa nie równa 
się 
samodzielności gospodarczej i politycznej. Tu obowiązuje zasada give and take, z 
tym, że 
słabi muszą najpierw dać, przede wszystkim dać i trzymać gębę na kłódkę, gdyż 
silni mają 
środki, aby ich do tego zmusić. Przywódcom bogatych w surowce byłych kolonii 
wydawało 
się, iż mając kopalnie, ziemię i ludzi mają wszystko do osiągnięcia pełni 
szczęścia, że po 
zdobyciu niepodległości będą w stanie dyktować uprzemysłowionemu światu swoje 
warunki. 
Wnet poznali rzeczywistość. Obowiązującą zresztą nie tylko w polityce. Natura 
człowieka. 
Powierzchnia globu została już dawno podzielona. Wychylić głowę z głębin i 
utrzymać się na 
fali o własnych siłach — niełatwa to sprawa, bez pomocnej ręki możnego 
protektora skazana 
na niepowodzenie. Pojęcia niematerialne, jak niepodległość, niezawisłość, 
samostanowienie, 
integralność państwa, wiążą się Wbrew logice z dobrami czysto materialnymi, te 
zaś z 
pieniędzmi, na które są łasi tak pojedynczy ludzie, jak i rządy. Bogactwa ziemi 
stanowią 
własność. Czyjąś. Przez kogoś zawłaszczoną, przypisaną sobie, zbrojnie 
strzeżoną. Odkąd 
zaprzestano dzielenia ich równo na wszystkich członków zbiorowości rodowej czy 
plemien-
nej, stały się własnością zdobywcy czy wytwórcy; formy ustrojowe państwa prawa 
do 
własności nie podważają, a jedynie zapewniają je prywatnej osobie bądź przenoszą 
na ogół 
społeczeństwa. Różnica ta ma daleko idące konsekwencje. Wypływając na 
powierzchnię 
samodzielnego bytu pod hasłem społecznej własności środków produkcji i bogactw 
naturalnych, staje się szybko oko w oko ze zbrojnymi hufcami opowiadającymi się 
po stronie 
własności prywatnej. Nic nowego pod słońcem. To tacy sami ludzie jak inni, tyle 
że nie 
ustępujący bez walki ze swego podwórka.
Ich konserwatyzm myślowy przysparza nowej Afryce kłopotów. Ale dzięki temu firma 
przy 
Cliff Street, kierowana zdecydowaną ręką pana Davida Attentowna, pomimo branego 
na 
siebie ryzyka, prosperuje dobrze.
Szef pilotów oblatywaczy przebywał w Zakładzie Urządzeń Nawigacyjnych, prawie 
milę od 
swego gabinetu, gdzie zapoznawał się z zawartością „czarnej skrzynki” — 
urządzenia 
elektronicznego rejestrującego kontakty pilota samolotu z zewnętrznymi punktami 
łączności. 
Koncern lotniczy Boeinga w Seattle nad Oceanem Spokojnym jest największy w 
świecie. 
Podczas wojny światowej wypuścił dziesiątki tysięcy latających fortec, które 
starły w proch 
miasta Niemiec i Japonii, jest producentem serii samolotów pasażerskich 
obsługujących bez 
mała wszystkie powietrzne szlaki komunikacyjne. Począwszy od pierwszych 
odrzutowców, 
na olbrzymim jumbo jecie skończywszy, samoloty ze znakiem „B” zyskały sobie 
renomę 
najbezpieczniejszych.
Żegluga powietrzna jest najpewniejszym środkiem lokomocji. Tym więcej uwagi 
poświęca 
się każdemu wypadkowi. Przed paroma dniami Stanami wstrząsnęła tragiczna 
katastrofa 
lotnicza, niemożliwy, zdawałoby się, przypadek czołowego zderzenia w powietrzu 
dwóch 
samolotów. Katastrofa wydarzyła się w biały dzień, na wysokości i w pasie 
zastrzeżonym dla 
lotów pasażerskich, przy idealnej widoczności, na trasie lotu nie zgłoszono 
pojawienia się 
UFO — Niezidentyfikowanych Obiektów Latających, nie występują tam anomalie 
magnetyczne, jak w Trójkącie Bermudzkim, piloci obu maszyn nie zgłaszali żadnych 
awarii, 
badanie krwi w szczątkach ich zwłok nie wykazało obecności niedozwolonych 
używek, 
związek z działalnością terrorystyczną w tym szczególnym wypadku został 
wykluczony. 
Pozostały „czarne skrzynki” nie ulegające zniszczeniu.
Odczytano zapis rozmów pilotów. Awaria systemów łączności zewnętrznej i 
wewnętrznej, 
mało prawdopodobna, została ostatecznie odrzucona.
W trakcie narady nad tą zagadką wywołano do telefonu szefa oblatywaczy, byłego 
długoletniego pilota maszyn, które uległy wypadkowi, człowieka o ogromnym 
doświadczeniu 
w powietrzu. Telefonował jego dyrektor. — Nie zechciałbyś wpaść do mnie? — 
spytał. Głos 
miał jak zawsze koleżeński, lecz stanowczy. — Od twego powrotu nie widzieliśmy 
się...
— Zaraz?
— Ale nie urywaj sobie głowy, Casimir. To nic alarmowego. Tylko ktoś 
nierozsądny, a takich 
koncern nie zatrudniał, mógł myśleć, że dyrektor Hart prosi w sprawie niepilnej.
Przejazd łazikiem z jednego krańca imperium Boeinga na drugi zajął szefowi 
oblatywaczy 
niespełna dziesięć minut. Sekretarka dyrektora, wiecznie roześmiana Rosalyn, 
musiała być 
czymś pochłonięta, gdyż na jego pozdrowienie zareagowała mechanicznym wskazaniem 
głową uchylonych drzwi. — Cześć, Barry. Mam je zamknąć?
— A tak, zamknij. Cześć, Casimir. — Od kiedy się poznali, Hart nigdy nie szukał 
skrótu dla 
tego dziwnego imienia.
Podali sobie ręce. Barry Hart, członek rady nadzorczej koncernu, najwyższego 
gremium z 
decydującym głosem, podniósł się z fotela do tego codziennego ceremoniału. 
Podniósł się 
jakoś wolniej niż zwykle. Na panoramiczne okno za jego plecami napierały lśniące 
w słońcu 
aluminiowe hale, w których montowano seriami statki powietrzne, ruch na 
wewnętrznych 
drogach dojazdowych był jak zawsze niewielki. Organizacja pracy. Wykorzystanie 
czasu 
pracy co do sekundy. Żadnych zbędnych manewrów, żadnego pałętania się poza 
stanowiskiem pracy. Maszyna, człowiek? — harmonogram pracy u Boeinga nie 
rozróżnia 
tych pojęć. Nieciekawy widok rozpościerał się za panoramicznym oknem gabinetu, 
zajmującym całą ścianę.
Dokonując tego odkrycia po siedmiu latach pracy w zakładach, szef oblatywaczy, 
też po raz 
pierwszy, skontrolował w myślach czas swego przejazdu. Nie mylił się: od odbioru 
telefonu 
upłynęło niecałe dziesięć minut. Minuta na wyniesienie się z narady, dojście do 
samochodu, 
mila drogi, parking, winda, długi hali — nie marnował czasu. Na końcu tego 
obrachunku 
zadał sobie ironiczne pytanie: od kiedy to zaprzątam sobie głowę takimi 
wyliczeniami? Ja!
— Pewnie pali ci się coś pod stopami, Barry — zażartował. — Słucham.
Dyrektor Hart nie położył nóg na biurku, jak zwykle to czynił. Sprawiał wrażenie 
niewyspanego!
— A tak, tak. — Twarz mu spochmurniała. — Szlag by to trafił!
— Niby co?
Hart wskazał palcem za siebie. Te cholerne hale montażowe! Tysiąc razy obiecywał 
sobie! 
Gdyby gabinet znajdował się w zachodniej części biurowca, miałby z okna widok na 
otwarty 
ocean.
— Za dużo blachy mam w oczach — powiedział. — Osiem godzin dziennie. Myślę o 
tym, a 
to już niedobrze. Jak tylko zrobi się u nas trochę luzu, przeniosę się na 
zachodnią stronę. Sta-
rzejemy się, chłopie, nie odczuwasz tego?
Szef oblatywaczy spojrzał mu w oczy.
— Jak tylko zrobi się trochę luzu, powiedziałeś... A zanosi się na to? Jak się 
orientuję, 
klecimy w tych halach cacka, na których dostawę klienci czekają.
— Niby tak... Jeszcze tak...
Dyrektor przeskoczył pamięcią ponad trzydzieści lat wstecz.
— Pamiętasz, jakiśmy cyrk odstawiali na mosquitach?
— Co miałbym nie pamiętać — odparł niechętnie szef oblatywaczy. Starocie. Jego 
żona też 
przywitała go wczoraj wieczorem po powrocie z San Francisco wspomnieniami z 
przeszłości. 
Ale to miało związek z czymś dla kobiety najważniejszym: z rodziną.
Wzruszył ramionami. — Stare dzieje. Nie odpowiedziałeś na moje pytanie, Barry. 
Hart puścił 
to mimo uszu.
— Na owe czasy była to rewolucja — ciągnął. — Maszyny te miały już coś z 
przyszłości. Nie 
sądzisz?
— Stare dzieje, powiedziałem. Dla mnie historia. — Hart miał przed sobą jakąś 
górkę do 
wzięcia i chyba robił sobie miejsce do nabrania rozpędu; szef oblatywaczy nie 
zamierzał mu 
tego ułatwiać.
A z mosquitami to rzeczywiście stare dzieje, niechętnie wracał do przeszłości. 
Jego dywizjon 
jako jeden z pierwszych w RAF został wyposażony w te szybkie maszyny.
Niemieckie rakiety V-1, latające z prędkością ponad siedmiuset kilometrów, były 
nieuchwytne dla brytyjskich spitfire’ow. Piloci tych maszyn, chcąc rakietę 
zestrzelić, musieli 
atakować ją od czoła lub z boku, co przy zsumowanych prędkościach obu lecących 
na siebie 
pojazdów, w przypadku eksplozji dużego ładunku wybuchowego rakiety, mogło 
zniszczyć 
także atakujący samolot. Amerykańsko-brytyjska riposta na tę piekielną nowość 
nastąpiła 
błyskawicznie. Niemcy nie zdążyli nacieszyć się swoim wynalazkiem, gdy nad 
Kanałem 
ukazały się jeszcze szybsze, potężnie uzbrojone i zwrotne mosquity, które, 
atakując 
bezzałogowego przeciwnika od ogona, zmiatały go z nieba. Odstrzał kaczek 
siedzących na 
stawie? Nic podobnego! Groźba nadziania się samolotu pędzącego z blisko 
dźwiękową 
prędkością na eksplodującą bombę istniała nadal, ale też mosquity nie były 
obsadzane pata-
łachami! Walka o prymat w zestrzelonych rakietach była nie mniej zacięta niż 
podczas bitwy 
powietrznej o Anglię. Pomiędzy dywizjonami polskimi i amerykańskimi, 
stacjonującymi w 
hrabstwie Kent, skończyła się rezultatem nie rozstrzygniętym 20:20. Po tyle 
rakiet zestrzeliły 
asy tych dywizjonów, Barry Hart, obecny dyrektor bardzo ważnego zakładu w 
koncernie 
Boeinga, oraz jego siedzący przed nim przyjaciel i zarazem podwładny.
Szef oblatywaczy uchylił się od przyjęcia podsuniętego mu cygara. Zawsze od tego 
zaczynali 
— on i Barry — rozmowę. Przy dymku omawiali wszystkie sprawy. W tej chwili nie 
tknąłby 
cygara za żadne skarby świata.
— Stare dzieje — powtórzył. Nie mosquity były powodem zerwania go z narady. Coś 
ważniejszego, związanego z jego osobą musiało się wydarzyć podczas jego 
nieobecności. 
Najazd Marsjan na Boeinga nie wchodził w rachubę, ale coś drgnęło nie w tę 
stronę. Pochylił 
się przez biurko. — Pewnie pali ci się coś pod tyłkiem... Słucham cię, Barry. 
Śmiało!
Nie potrzebował już słuchać. Koledzy w hallu mieli twarze takie same jak 
Rosalyn. Wczoraj i 
przedwczoraj przebywał służbowo w lotniczych zakładach w Kalifornii. Dwa dni u 
Boemga 
to wieczność. W tym gigancie panującym w przestworzach to przeskok z bryczki na 
pojazdy 
gwiezdne; ta niesamowita machina nie zna wytchnienia, jeżeli chce utrzymać się 
na 
powierzchni, nie może stać. Szaleńcze tempo wynalazczości w przemyśle lotniczym. 
Ucieczka przed konkurentami. Era kosmicznych statków bezzałogowych, sterowania 
komputerowym systemem nawigacyjnym — nie ma zapotrzebowania na oblatywaczy z 
przeszłości!
Barry miał nieszczęśliwą minę. Miał taką od pierwszej sekundy. Przed odlotem do 
San 
Francisco ni stąd, ni zowąd zapytał o Andy’ego, a jeszcze wcześniej wymówił się 
od 
wspólnej kolacji, już tradycyjnej między ich rodzinami, obchodzonej uroczyście z 
jakiejś tam 
okazji raz w jednym domu, raz w drugim. Kilka dni wcześniej w miejscowej prasie 
ukazał się 
artykuł o szkalowaniu dobrego imienia kraju przez tchórzliwych dezerterów, 
przynoszących 
miastu wstyd. Nazwisk nie wymieniono, ale wszyscy w Seattle wiedzieli, o kogo 
chodzi.
Ciszę w gabinecie przerwał szef pilotów oblatywaczy.
— Mam tylko jedno pytanie, Barry. Facetów w wieku przedemerytalnym jest w mojej 
sekcji 
więcej. Czy robienie — chrząknął — luzu obejmuje również ich?
Pytanie było zbędne i dla Barry’ego bolesne, tak jak nie na miejscu byłaby w tej 
chwili gadka 
o kraju wolności i jej podobne. Ameryka jest krajem wolności! Ale Boeing i 
Ameryka to nie 
to samo. O wyborze producenta pojazdów kosmicznych, o miliardowych kontraktach 
dla 
armii, o dobrobycie stanu decyduje waszyngtońskie lobby, mające często osobliwe 
powiązania. Jak wszystko i wszędzie. Obecnie ważą się losy wyboru samolotu 
bojowego na 
lata osiemdziesiąte dla wszystkich armii NATO.
Zamówienie stulecia. Biją się o nie wszystkie zakłady lotnicze. Producenci 
europejscy z 
wiadomych względów odpadną. W rachubę wchodzą amerykańscy. Trzej. Pod względem 
walorów operacyjnych oferujący modele prawie identyczne, różnice w kosmetycznych 
drobiazgach. Kto przejdzie w licytacji, będzie wygrany do końca wieku, a wobec 
braku różnic 
merytorycznych — z wojskowego punktu widzenia — o sprawie zadecydują mechanizmy 
zakulisowe.
Z drugiej strony masywnego dyrektorskiego biurka nie padło ani słowo. Osiem 
godzin blachy 
w oczach — nie mogło paść.
Casimir wstał. Z klapy marynarki odpiął plastykowe okienko ze swoim nazwiskiem i 
fotografią wykonaną przed objęciem stanowiska, zaproponowanego mu przez 
Barry’ego 
Harta osobiście. Przyjrzał się sobie na zdjęciu. Ktoś nie znający go bliżej 
wziąłby to za 
zgrywanie się. Czas. Trzydzieści osiem lat w podniebnych harcach towarzyszyło mu 
to 
okienko, całe męskie życie spędzone w powietrzu. Nadszedł czas „twardego” 
lądowania; z 
nieba wraca się zawsze na ziemię.
Zbliżył się do przyjaciela odwróconego do niego plecami, zapatrzonego w swoją 
blachę. 
Mężczyzny rosłego, pomimo swoich lat trzymającego się dobrze, któremu można by 
na siłę 
zarzucić wszystko z wyjątkiem braku odwagi. Casimir nie dałby głowy, czy nie 
obawiającego 
się pokazania mu swojej twarzy.
Klepnął go w ramię.
— To te cholerne blachy, Barry. Mam ich już tak dość, że prawdę mówiąc, nie 
wiem, czy nie 
wyświadczasz mi przysługi. Przepraszam, że tak długo skrywałem to przed tobą.
Zostawił na biurku swoją przepustkę do zakładów i skierował się ku wyjściu.
Przemierzając sekretariat ucałował we włosy pochlipującą w chusteczkę Rosalyn.
Za decyzją zwolnienia z pracy kryje się coś poważniejszego — rozważał były szef 
pilotów 
oblatywaczy w koncernie lotniczym Boeinga po powrocie do domu.
Pani Catherine Skala nie miała nastroju dla tego rodzaju filozofii.
— Jaki to może mieć związek z tobą? — zaatakowała zapatrzonego w otwarte okno 
męża. — 
Człowiekiem z twoją przeszłością, oddanym swojej pracy, bezwzględnie lojalnym 
obywatelem Stanów. Przecież to...
Wiadomość wstrząsnęła nią. Polityka — do czego ludzie się nie dopuszczają w imię 
tego 
złowrogiego hasła. Nigdy nie wkroczyło ono w próg jej domu z taką brutalnością.
Południowa część miasta jest oazą spokoju. Zieleń Wzgórz Bakera, błękit wód 
Jeziora 
Washingtona, dywany na zapałkę przystrzyżonych trawników wokół willi okolonych 
biało 
pomalowanymi płotkami — Seattle jest piękne ze swoim klimatem francuskiej 
wiosny. Praca 
pilota na transkontynentalnych liniach zmuszała panią Catherine do częstych 
zmian miejsca 
zamieszkania. Nigdy nie wyraziła słowa protestu, zawsze jednak marzyła o stałej 
przystani. 
Ponętnych ofert pracy, po wykryciu u męża niedomogi serca wykluczającej 
pilotowanie 
odrzutowców pasażerskich, było wiele, wszystkie przekreśliła krótka rozmowa z 
Barrym 
Hartem. Lepiej, przyznawała w duchu, mąż nie mógł wybrać: nigdzie w Stanach nie 
czuła się 
tak dobrze.
— Tu chodzi o coś innego — powiedziała. — I proszę, nie tłumacz Barry’ego; mając 
wpływy 
w zakładach i władzach miasta, winien był zapewnić te „naczynia połączone” o 
twojej abso-
lutnej lojalności wobec kraju i firmy. To przecież rzuca na ciebie straszliwe 
podejrzenie, które 
wlec się będzie za nami jak cień, jestem tego pewna. W histerii nieufności, jaka 
ogarnia kraj... 
Ach, Cas! — spojrzała błagalnie na męża, jakby odpędzenie od tego domu ciemnych 
chmur, 
jakie nad nim zawisły, leżało w jego mocy — wolałabym o tym nie myśleć!
Dom! — pomyślała z przerażeniem. Jeżeli mąż straci swoje regularne dochody, 
wysokie jak 
na tutejsze warunki, nie będą w stanie długo go utrzymać. Nabyli go zaledwie 
przed rokiem. 
Cztery sypialnie na piętrze, komfortowo urządzony parter, ogród, podgrzewany 
basen 
kąpielowy, dwa nowe samochody — posiadłość godna dzielnicy zamieszkanej przez 
high 
rank people. „High rank”, podobnie jak znak najwyższej jakości, jest symbolem 
Boeinga. 
Wszystko w tym mieście, ba — w całym stanie, to wszystko lepsze albo jest 
własnością 
koncernu, albo dla niego pracuje; pod tym względem mąż ma rację: jest to system 
naczyń 
połączonych doskonale. Zerwanie tego związku. Sposób, w jaki zerwano ten związek 
z jej 
mężem...
Odpływ krwi z mózgu — przesadnie zrozumiała zjawienie się męża w domu w połowie 
dnia 
pracy. Jak długo piastował obecne stanowisko, nigdy to się nie zdarzyło.
Sytuacja nie jest beznadziejna, pocieszała się nieskora do tragizowania 
Catherine, kłopotu ze 
znalezieniem nowego zatrudnienia mąż mieć nie będzie. Tylko ten cień. Zwolnienie 
z 
eksponowanego stanowiska na krótko przed emeryturą... Jutro rozniesie się to po 
całym 
mieście. Odezwą się oczywiście różni gardłacze.
Spojrzała na zegarek. Za dwadzieścia minut zjawią się obie: Glenda Jackson i 
Judith Lynn. 
Umówiły się na wspólny wypad do Europy. Do Anglii, Francji i Włoch, w drodze 
powrotnej 
planowały spędzić kilka dni w jej rodzinnej Szwajcarii. Jako żony starych 
pracowników 
koncernu — Maynard Jackson oraz Jerrold Lynn byli wybitnymi konstruktorami 
lotniczymi 
— otrzymały w prezencie gratisowy przelot. Pani Catherine żywiła cichą nadzieję 
spotkania 
się gdzieś z synem.
Odlot z lotniska Seattle-Tacoma International nastąpi w przyszły poniedziałek. 
Zdecydowały 
się na przełom września i października, porę w tej części Europy nie mniej 
piękną niż wiosna, 
a już poza szczytem turystów ze Stanów. Wybór marszruty, rezerwacja hoteli — 
zapięte na 
ostatni guzik. Było z tym sporo zawracania głowy, jak to przy wyprawie grupowej, 
podczas 
której każdego coś innego interesuje. Glenda to sympatyczna dziewczyna, tyle że 
despotyczna, Judith, ze swoim pozornie opóźnionym zapłonem, stanowi jej 
całkowite 
przeciwieństwo. Z reguły unika brania kierownicy towarzyskiego pojazdu w swoje 
ręce, stać 
ją za to podczas jazdy na uwagi typu pasażer, któremu każdy manewr kierowcy 
wydaje się 
błędem. Uzgodnienie z nimi miejsca przejścia na drugą stronę ulicy wymaga 
samozaparcia, a 
cóż dopiero takiej eskapady. Ale szczęśliwie dobrnęły do wspólnego brzegu. Dziś 
umówiły 
się na zakupy, a przy okazji pogaduszki przy kawie; przed skokiem przez ocean 
jest o czym 
porozmawiać.
Po przeciwnej stronie ulicy stał okazały dom Jacksonow, z samochodem 
wyprowadzonym już 
na stromy podjazd. Samochodu Judith jeszcze nie było. Pani Catherine 
zastanawiała się, czy 
w obecnej sytuacji może pozostawić męża samego. Rezygnacja z wyjazdu sprawiłaby 
przyjaciółkom wielki zawód. Despotyczna Glenda potraktowałaby to jako osobisty 
afront.
Długo przed nimi skrywana radość z wycieczki legła na niej nieznośnym ciężarem. 
Szeroko 
otwarte okna przysadzistego domu Jacksonow wydały się ślepiami wrogiego 
zwierzaka, 
czyhającego na dogodną do skoku chwilę, a ona z mężem — bezbronnymi ofiarami. 
Samochodu Judith wciąż nie było. Na Dwunastej Avenue, skąd przyjaciółka winna 
nadjechać, 
nie było widać jej karmazynowego chryslera. Być może obie wiszą na telefonach i 
oplotkowują zwolnienie Casa. Najbliższy wojenny przyjaciel dyrektora odstrzelony 
w trybie 
nagłym przez samego Harta, takie coś ma smaczek.
Swoją piękną przystań, z której Catherine była tak dumna, przeniosłaby 
najchętniej gdzie 
indziej, obojętnie gdzie, byle dalej od tego zwierzaka z naprzeciwka. Jak to 
niedobrze mieć za 
„sąsiadów ludzi z miejsca pracy. Gdzie się tylko ruszyć — życie jak na patelni, 
przy 
wścibskiej Glendzie, beznadziejne. I z taką wybiera się na spotkanie z synem!
Mąż odgadł jej myśli.
— Musimy przyjąć to z podniesioną przyłbicą — przerwał milczenie. — Pojedziesz 
do 
Europy! Jeżeli zajdzie potrzeba, to za własne pieniądze, ale pojedziesz, nie 
damy się złamać. 
Postawa polityczna Andy’ego i Helen, jak długo nie występują przeciwko prawu, 
jest ich 
prywatną sprawą i nic nam do tego. Żyjemy w wolnym kraju! Odpowiedzialność 
zbiorowa u 
nas nie istnieje! — dodał z naciskiem, jak gdyby mówił nie do żony, a do ławy 
przysięgłych, 
mających wydać na niego swój werdykt.
Objął żonę ramieniem.
— Nie mamy sobie nic do zarzucenia, Cathi, przemyślałem to gruntownie. A jeśli 
tak, to 
jestem pewien, że sprawa się wyjaśni. W końcu znam paru ludzi z otoczenia 
gubernatora i z 
władz federalnych, którzy, niech się tylko o tym dowiedzą, nie zostawią ranie 
samego. Więcej 
ufności, dziewczyno, to wynik jakiegoś nieporozumienia.
Z oczu żony wyczytał troskę.
— Możesz być spokojna o moje zdrowie, czuję się dobrze. Naprawdę, z moim sercem 
jest 
coraz lepiej. Ty pojedziesz, porozmawiasz sobie z Andym, ja w tym czasie zakręcę 
się dokoła 
tej sprawy. Jestem dobrej myśli. 
Zwolnienie z pracy było dla Casimira Skali ciosem większym, niż się jego żonie 
wydawało. 
Pretensji do swego przyjaciela nie miał. On był tylko wykonawcą decyzji, która 
zapadła gdzie 
indziej, i nie on wystawił mu w zakładach opinię persony non grata.
Jako szef pilotów oblatywaczy Skala miał dostęp do tajników systemów 
nawigacyjnych 
montowanych w samolotach pasażerskich i wojskowych, był pierwszym, który 
wypróbowywał je w powietrzu. Jeszcze wczoraj Skala przebywał w Palmdale w 
Kalifornii. 
Nie była to wycieczka rekreacyjna do Złotego Stanu, a panowie, którzy się tam 
zjechała, 
zanim przekroczyli próg sali projekcyjnej, złożyli na piśmie zobowiązanie 
zachowania w 
ścisłej tajemnicy wszystkiego, co zobaczą i usłyszą. Poprzednią wojnę 
rozstrzygnęła po 
stronie Rosji artyleria i broń pancerna, po stronie Zachodu — lotnictwo. 
Doktryna 
zastosowania lotnictwa bombowego także w przyszłej wojnie ma zwolenników w 
Połączonym Komitecie Szefów Sztabów, mimo rozwoju systemów ostrzegawczo-
obronnych; 
zależy to — twierdzą — tylko od strony technicznej samolotu. Obiektem był model 
„tajnego”, czyli niedostrzegalnego dla radaru bombowca strategicznego, 
ochrzczonego 
kryptonimem B-1, zdolnego do przedarcia się nad cel z ładunkiem bomb nuklearnych 
przez 
ochronę przeciwlotniczą przeciwnika. Niesłychanie kontrowersyjną rzeczą stał się 
ten 
samolot. Czy istotnie jest on niewykrywalny, jak zapewniają konstruktorzy, okaże 
się dopiero 
w praniu, faktem znanym już dziś jest to, że kosztuje w złocie więcej niż waży, 
a dokładnie 
tyle co tysiąc — żadne przejęzyczenie — tysiąc czteromotorowych latających 
fortec z okresu 
drugiej wojny światowej! Horrendalna cena tego elektronicznego cacka nie ma dla 
strategów 
z Pentagonu znaczenia. Człowiek z ulicy musi liczyć się z realiami, im do 
utrzymania się na 
wodzie wystarczają groźby: Mamo, kup mi tę zabawkę, bo ten wstrętny Joe z 
naprzeciwka 
będzie od nas lepszy! Rozkapryszone dzieci. A bogata mama, jak każda bogata 
mama, kupuje 
i interes się kręci.
Casimir Skala poznał życie na tyle, aby nie zdobywać się na szaleństwa. Ideały 
pozostawił 
daleko za sobą. Nastroje polityczne kraju zradykalizowały się od czasu uzyskania 
przez niego 
obywatelstwa Stanów. Ameryka dziś, a trzydzieści lat temu, to nie ten sam kraj. 
Mimo to 
jednak żyć można tutaj swobodniej i dostatniej niż gdzie indziej. Ale popaść w 
tarapaty — też 
łatwo!
Koncerny Boeinga, Lockheeda, McDonnella, cały przemysł lotniczo-rakietowy Stanów 
— od 
fabryczki wygniatającej klamry do pasażerskich pasów bezpieczeństwa, poprzez 
bombowce 
strategiczne, balistyczne rakiety międzykontynentalne, po ognio- i mrozoodporne 
zamki 
błyskawiczne do skafandrów dla kosmonautów wychodzących w kosmos na zewnątrz 
swoich 
wehikułów — objęty jest tajemnicą wojskową, a jego pracownicy znajdują się pod 
lupą 
wszystkich możliwych kontrwywiadów. Rzucić na kogoś podejrzenie tej machiny jest 
łatwo, 
odeprzeć je — to zadanie trudne. Zaufanie nie ma prawa bytu. Wyjątków ta reguła 
w polityce 
nie uznaje. Skala nie miał sobie nic do zarzucenia, ale zdawał sobie sprawę, że 
na kapitał 
zaufania do niego wpływa nie tylko jego osobista postawa.
Telefon milczał. Glendy, która życiem swego domu lubi dyrygować od którejś ze 
swoich 
licznych przyjaciółek albo z jakiegoś lokalu w mieście, nie było widać. Ponad 
głową żony 
Skala omiótł spojrzeniem luksusową budowlę znanego konstruktora elektronicznych 
systemów nawigacyjnych, stosowanych w pojazdach bezzałogowych. Maynard Jackson 
pnie 
się w górę. W nawigacji dokonały się kolosalne zmiany jakościowe. Od sterowania 
manu-
alnego, poprzez sterowanie zdalne, które wciąż odbywa się z udziałem człowieka, 
tyle że nie 
siedzącego w pojeździe, do całkowitej eliminacji tego udziału na rzecz komputera 
zainstalowanego w obiekcie latającym. To już nie ewolucja, a rewolucja. Maynard 
ma na tym 
polu duże osiągnięcia. Zakłady zbrojeniowe Martin Marietta Aerospace („MM”) z 
Orlando, 
pracujące nad nową samonaprowadzającą się na cel rakietą średniego zasięgu, 
zabiegają o 
niego. Być może niedługo Maynard zmieni Seattle na Orlando na Florydzie, a 
wówczas 
będzie częstym gościem w dowództwie rakietowym US Army.
Siedziba dowództwa mieści się w Redston Arsenal w stanie Alabama. To szmat drogi 
od 
Pentagonu. Ale wpływy „MM” ma tam chyba większe niż Boeing.
Maynard Jackson... Skala zamyślił się. Glenda, nie przepadał za jej szczebiotem, 
ale Maynard 
był wobec niego zawsze w porządku. Współpracownicy skarżą się na niego. Rzekomo 
zarozumiały, wyniosły. Czego to ludzie nie mówią o kimś, komu się powiodło.
Zbliżał się gorący czas. Każdy dzień zwłoki mógł być nie do odrobienia. Casimir 
Skala 
wolałby, aby jego żona znajdowała się już w Europie.
Rozdział 4
Podnoszę obronnie ręce.
— No, thank you. No more! — dodaję grzecznie, ale stanowczo. Powtórzyłem to 
kelnerowi 
roznoszącemu napoje jeszcze po fińsku i po szwedzku. Dosyć alkoholu. Nie 
odczuwam 
żadnych sensacji, bynajmniej. Pociągam martini z kroplą dżinu, konsekwentnie 
martini, od 
czasu do czasu sięgam po lekkostrawną kanapkę. Żadnych mocnych rzeczy więcej. 
Alkoholu 
mam na razie dosyć. Chcę przyjrzeć się temu zbiegowisku na trzeźwo. Jestem 
prywatnym 
gościem pana Kauko Uusitalo na wystawie maszyn i urządzeń produkowanych przez 
zakłady 
przemysłowe wchodzące w skład kierowanego przez niego koncernu Xetem.
Masa dobrze skrojonych garniturów kręci się wśród eksponatów. Executive 
Directors, 
managers — krew i sól interesu. W wielu rozpoznaję rezydentów Kalastajatorppy. 
Wymieniamy ukłony. „To ten Amerykanin...” — doszło do moich uszu. Szastanie 
pieniędzmi 
przy rulecie, towarzystwo pięknej kobiety, bliskość gospodarza wystawy przydały 
mi 
znaczenia. Hochsztaplerskiego. Staram się o zachowanie dystansu, ale to tylko 
pogarsza 
sprawę.
Nikt dla nikogo nie jest tutaj tajemnicą. Staromodne przedstawianie się 
zastępuje wizytówka 
w klapie marynarki, czytelna z daleka, wydrukowana przez xetemowska poligrafię. 
Pan, któ-
remu prezes wraz z senatorem Huebenthalem poświęcają sporo uwagi, to 
przewodniczący 
delegacji radzieckiej. Kręci się wokół Rosjanina także osobnik, który z okazji 
uwolnienia 
pasażerów Lufthansy zaintonował w Kalastajatorppie „Deutschland, Deutschland”. — 
Glaube. Doktor Friedrich Glaube z Europa-Ostasien Landspedittion Hamburg — 
przedstawił 
się widząc w klapie mojej marynarki czerwony goździk zamiast wizytówki.
Po jego występie w Kalastajatorppie oczekiwałem trzaśnięcia obcasami, ale nic 
takiego nie 
nastąpiło. Ten wieczny dwugłos we mnie. Kiedy z szampanem poderwał się od stołu, 
ujrzałem go o trzydzieści lat młodszego, z hełmem na głowie i pistoletem 
automatycznym w 
garści.
Uśmiechał się przyjaźnie jak do starego znajomego.
— Gdyby — ciągnął — pan miał coś do wysłania z Europy na Daleki Wschód, jestem 
zawsze 
do dyspozycji. Gdyby zaś znalazł się pan kiedyś w Hamburgu, na karcie jest mój 
adres pry-
watny z numerem telefonu. Będzie pan mile widzianym gościem. O każdej porze dnia 
i nocy.
I znowu żadnego trzaśnięcia obcasami.
Czułem się zażenowany moim surowym osądem tego sympatycznego, jak się okazało, 
człowieka.
Wystawę koronował galowy bankiet wydawany przez Xetem w słynnej Alhambrze. Wstęp 
ściśle za zaproszeniami.
Chętnych do oklaskiwania specjalnie sprowadzonej na tę okazję ekipy 
brazylijskich tancerek 
znalazłoby się w Helsinkach wielu. Goście zagraniczni zgłosili osoby 
towarzyszące już 
wcześniej, konieczność ograniczeń, jaką mimo wysiłków dyrekcji Alhambry musiano 
wprowadzić, ugodziła w tubylców.
Nieprzypadkowo postarałem się o dostęp do listy wybrańców. Przewertowałem ją w 
układzie 
alfabetycznym i według firm przybyłych delegacji. Szczególną uwagę zwróciłem na 
przedział 
„Republika Federalna Niemiec”, znając jednak pomysłowość pewnej osóbki, nie 
omieszkałem pomyszkować wśród nazwisk delegacji innych krajów. Ale tu natknąłem 
się na 
kurtynę: przy niektórych nazwiskach widniał dopis: „and company” — zaklęcie 
otwierające 
wrota Sezamu osobie towarzyszącej, nie wymienionej z nazwiska.
Wysiłki moje nie dały rezultatu. Poszukiwana osóbka jak gdyby świadomie 
skazywała mnie 
na niepewność. To do niej podobne.
Nie mogłem dłużej siedzieć przy Aino. Nie wytrzymywałem jej cielęcego 
spojrzenia. Gdzie 
bym się obrócił, nadziewałem się na jej wzrok. Ale nie tylko o nią mi chodziło.
Posadzono mnie przy stole prezesa, naprzeciwko senatora z Hamburga i 
przewodniczącego 
delegacji radzieckiej. Nie było to dla mnie najszczęśliwiej dobrane miejsce. 
Wyobrażam sobie 
reakcję firmy, gdyby na zdjęciu w gazecie rozpoznała swego dezertera w 
towarzystwie 
Rosjanina; musiałem się wynieść.
Sala Alhambry pełna. Jeden stolik w sektorze dla oficjeli stolicy, numer 
dwadzieścia dwa, 
jeszcze nie zajęty. Jacyś spóźnialscy! Z cygarem w zębach robię wycieczkę po 
sali, donikąd; 
nie wrócę na moje miejsce!
Przed opuszczeniem stołu prezes zaproponował mi zamieszkanie w jego bungalowie. 
Wypowiadał zdania powoli, ze swoją niewzruszoną flegmą nie przebudzonego jeszcze 
na 
dobre niedźwiedzia z fińskich podbiegunowych kniei. Pokrzykiwania wyfraczonych 
psów, 
piski dobywane przez ich samiczki, chichoty, toasty, tubalne głosy przy stołach 
rozstrzygające ostatecznie o przyszłym kształcie świata rozlegały się na innej 
planecie, on 
wpatrzony był w jeden punkt. Jest tam, ciągnął, las dokoła, miałbym wymarzone 
warunki do 
pisania. Sprawę omówił już z żoną. Jakko wyjeżdża na studia do Stanów, Aino 
będzie 
musiała przysiedzieć fałd przygotowując sdę do matury, do świąt Bożego 
Narodzenia 
bungalow będzie całkowicie wolny. — Przemyśl to — zaapelował po ojcowsku — 
sprawisz 
nam przyjemność.
Przyrzekłem mu to solennie. Oferta nie zawierała żadnych warunków wstępnych. 
Była 
uczciwsza, niż podejrzewałem.
Humor mi się poprawił. Byłem zbyt surowy dla Aino. Jakko wyjeżdża do 
Massachusetts 
Institute of Technology, dziewczyna straci oparcie w bracie. Przemyślę ofertę. 
Dużo spraw 
mam do przemyślenia ważniejszych od jej wiosennych przesileń; w końcu 
opuszczając ten 
kraj nic w zasadzie na zyskam.
Zająłem się sektorem wydzielonym dla oficjeli stolicy. Zagadka stołu numer 
dwadzieścia 
dwa. Byłbym zadowolony, gdyby pozostał nie zajęty do rana.
Życzenie moje nie miało się spełnić. Na schodach pojawiły się dwie pary. 
Pierwszą tworzył 
Oskar Norderstedt ze starszą, obwieszoną perłami damą, drugą znałem aż nadto 
dobrze.
Skłoniłem się z ostentacyjnym uszanowaniem.
— Frau Herta Glaube, małżonka pana doktora Friedricha Glaubego — przedstawił mi 
Oskar 
swoją towarzyszkę. Minę miał uroczystą. Jego nieśmiałość wobec kobiet przydaje 
mu 
chłopięcego wdzięku.
— Samolot z Hamburga miał małe opóźnienie — dodał mąż tej pani. — Już myślałem, 
że 
jakieś nowe porwanie... — Był w znakomitym nastroju. U jego boku, w imponującej 
kreacji 
wieczorowej, stała Gaby.
Raczyła mnie łaskawie zauważyć. Doktor i jej mąż wymieniali grzeczności z 
prezesem, 
zostaliśmy sami.
— Nie sprawiasz wrażenia szczęśliwego — zauważyła. W jej oczach błąkał się 
wyzywający 
uśmieszek. — Chciałam zobaczyć te Brazylijki, a ponieważ ty jesteś ostatnio tak 
zajęty... Na 
szczęście doktor Glaube pomyślał o nas.
Zagarnęła sobą uwagę mężczyzn. Czubkiem języka szukającym wiecznie czegoś na 
dolnej 
wardze grała na ich wyobraźni. Nie miałem ochoty powiększać grona jej 
wielbicieli.
— Nie wiedziałem, że go znasz.
— Senatora Huebenthala też, to w Hamburgu osobistość. — Wzniosła oczy ku niebu. 
— 
Doktora Glauibego łączą z moim ojcem sprawy handlowe. To niezwykle ustosunkowany 
człowiek.
Nie wątpiłem w to.
Skłoniłem się jak przed królową, ona odwzajemniła mi się majestatycznym dygiem i 
z ręką na 
ramieniu swego partnera popłynęła do stolika dwadzieścia dwa. Poczułem się jak 
oszukany.
Ten dobrze odegrany przez nią akciik miał na sali tylko jednego widza: Aino. Nie 
potrzebowałem odwracać głowy, aby widzieć jej zadowolenie z mojej porażki.
Popiół z cygara strząsnąłem do popielnicy stojącej przy marmurowej kolumnie. 
Herr doktor 
Glaube i jego orszak — co mnie to obchodzi!
Nie miałem zamiaru powracać do towarzystwa. Część oficjalna Skończona, jutro 
wszyscy 
przyjezdni poodlatują. Moja obecność wśród nich jest zbędna. Pani Minna była 
ozdobą stołu. 
Dyskretny pomocnik swego męża, pierwsza dama dworu. Ale dla mnie jest przede 
wszystkim 
matką Aino, baczącą na swoje pisklę, dużo swej uwagi poświęcającą mnie. Nie 
poprawia to 
mego samopoczucia.
Przypomniał mi się człowiek, którego przez te kilka dni unikałem: Doug Wilson. 
Nie 
zauważyłem go na sali. Stół udekorowany brytyjskim proporczykiem jest w 
komplecie, lecz 
bez niego. Atmosfera przy tym stole — kropli w morzu Niemców, których jest 
połowa sali — 
nijaka. Inwazja Hunów. Nieobojętna sercu Douga. Na każdym przetargu meldują się 
chmarami, szastają pieniędzmi, oferują ceny i terminy dostaw swoich wyrobów nie 
do 
przebicia dla konkurentów. Jeszcze parę lat, a podbój Europy stanie się faktem. 
Czego nie 
dokonali orężem, osiągnęli z nadwyżką pracą. Nie dla wyczulonego na nich Douga 
to 
towarzystwo. Udałem się do ulubionego miejsca tego samotnika — baru. W 
Kalastajatorppie, 
jeżeli nie załatwiał spraw służbowych, znaleźć go można było albo w barze, albo 
w jego 
apartamencie, z butelką. Firma Maxwell, którą reprezentuje, jest producentem 
tych samych 
urządzeń, jakie oferuje Xetem, jest on nie potencjalnym nabywcą, a patrolem 
rozpoznawczym 
konkurencji na obcym terenie. Nie dziwi więc, że oprócz uśmiechów gospodarze nic 
więcej 
dla niego nie mają.
Nie szukałem okazji do wysłuchania kolejnego upustu żółci na those bloody 
Germans. Te 
wieczne animozje tutaj! Każdy nosi w zanadrzu jak nie ranę, to truciznę. 
Otwierając gębę, 
trzeba wpierw wywąchać, z kim się ma przyjemność, w przeciwnym razie łatwo o 
guza.
Rzuciłem okiem na stołki przy ladach barowych, na zanurzone w konspiracyjnych 
półciemnościach separatki, nigdzie go nie zauważyłem.
Zasięgnąłem języka u znajomego kelnera.
— Mister Wilson? Ależ jest! Znajdzie go pan tam. — Skinął głową na skrajną 
arkadę.
Wnętrze zaciemnionej niszy, graniczącej z salą, było puste.
— Nie ma go — powiedziałem.
— Musiał wyjść na chwilę, bo dopiero co podawałem mu papierosy. Proszę się 
rozgościć, pan 
Wilson zarezerwował dla siebie cały stolik.
Ten Doug! — pomyślałem. Tyle w nim ostentacyjnej obojętności!
Na wystawie też robił bokami. Włóczył się od eksponatu do eksponatu, nie zadawał 
pytań, co 
było nie dość jasno opisane w prospektach — fotografował małym aparacikiem. Na 
swój 
sposób szukał dojścia do Rosjan otoczonych cały czas jak nie przez xetemowcow, 
to przez 
Niemców, spośród których dużo aktywności wykazywał dyrektor Glaube. Rosjanie 
budują 
drugą nitkę kolejową przez Syberię. Stawiają nowy port na Morzu Japońskim, 
międzynarodowego spedytora nie może tam zabraknąć. A urządzeń firmy Maxwell? 
Przy 
honorowym stole prezesa znalazło się miejsce dla szefa delegacji radzieckiej, 
dla panów 
Huebenthala, Sugawary z koncernu Mitsubishi, zabrakło dla Douga. Popłynie dziś 
rzeka 
whisky, nie wiem, czy nie byłoby lepiej zostawić go w spokoju.
Przyjrzałem się twarzom na sali. Musiałbym nie znać firmy, aby przejść do 
porządku 
dziennego nad jej oficjalnym desinteresment wydarzeniami na tym zbiegowisku.
Zabawiłem się w zgadywankę.
Wobec tego kto? Który z tych wyfraczonych panów siedzi na dwóch stołkach?
Wpadła md do głowy niedorzeczna myśl. On? — wykluczone! To byłoby poniżej jego 
angielskiej flegmy.
Pociągnąłem łyk ze szklanki. Ten stolik w głębi arkady zarezerwowany tylko dla 
niego.. Jaki 
wymarzony punkt do pracy z małym aparatem fotograficznym...
Na stole nie dopita herbata, napoczęta paczka papierosów, zapalniczka. Popędziło 
go dokądś.
Postanowiłem poczekać.
O Brazylijkach wspominałem. Pożegnano je burzliwymi oklaskami. Dostojni goście 
nie 
szczędzili im okrzyków zachwytu, ale to nie było uznanie dla sztuki. Oklaskiwano 
egzotykę, 
nagie brzuszyska rozedrgane w rytmie samby podziwiano; te dziewczyny są diablo 
sexy, tym 
starsi panowie się zachwycali. Nie traciłem czasu na onanizowanie się nogami 
tych 
hebanowych piękności, uwagę moją pochłaniały twarze panów dyrektorów, panów 
senatorów, panów prezesów zafascynowanych dupą. Zwyczajną dupą. Dupa szczytem 
marzeń, Kauko wiedział, czym zakończyć imprezę. Doug, hyclisko stare, zachlewaj 
się dalej 
do lustra! Oczywiście, zatańczyłem z Aino. Dałem jej wpierw podelektować się 
zwycięstwem 
nade mną, nie miałem nic przeciwko panom uganiającym się za nią, niech się 
dziewczątko 
upoi swoim powodzeniem. Brazylijki wytworzyły atmosferę. Aino, strumyczek 
źródlany, 
lilijka biała, promieniowała świeżością wśród tych przekwitłych orchidei, jej 
urocza mama 
nadawała honorowemu stołowi ton — wspaniała atmosfera — wszystko to przesłaniała 
sobą 
wzgardzona przeze mnie Gaby Norderstedt. Natura jest szczodra, ale nie 
marnotrawna. 
Obdarzając ją taką urodą, wiedziała, co robi. Jeżeli w Hamburgu jest więcej 
takich jak ona, 
nie dziwię się sławie tego miasta. Popełniłem błąd nie zrywając tego smakowitego 
owocu. 
Okropny błąd, żałuję. Wiem, co robiła Aino mnie na złość, nie byłem ślepy na 
posyłane mi 
ponad barkami swoich partnerów spojrzenia pań, nie wiem nic o Gaby. Zbierała 
burzę 
oklasków za każdy taniec. Oskar? Rozumiałem go dobrze: może ją, biedak, brać 
taką, jaka 
jest, albo zwijać manatki, trzeciego wyjścia nie ma. Rozumiałem senatora 
Huebenthala, który 
ze sztuczną nogą zdobył się na odwagę złożenia jej publicznie swego uszanowania. 
Dzięki 
niej dowiedziałem się ostatecznie, że w Rosji pokręcenie się z kobietą na 
parkiecie nie jest 
karane śmiercią, niesmakiem przejął mnie międzynarodowy spedytor. Te jego 
czerwone 
łapska! To cielsko napierające na tę finezyjną konstrukcję! Facecisko dużo się 
nakombinowało z jej ojcem nad odbudową Hamburga, ale za jakie grzechy ona ma 
dopłacać 
sobą!
Wpadła do mojej ciemnicy jak burza. Widziałem ją przez szkło opróżnionej do 
połowy 
butelki. — Wiesz, co ten bydlak powiedział? — dyszała oburzeniem. — Wiesz, co mi 
powiedział?
Wniebowzięty sukcesami swojej pięknej żony Oskar błogosławił ze swego miejsca 
jej kolejne 
zagrania. Ze spojrzenia Aino, siedzącej u boku matki, przebijała rozpacz.
— Ale co się stało? — Nie sądziłem, że ona jest zdolna do łez. Podsunąłem 
szklankę. — 
Wypij łyk, dobrze ci to zrobi.
Zacisnęła drobne pięści.
— Ten bydlak! — uderzyła w stół. — Pytał, dlaczego nie mam jeszcze dzieci? 
Niemcy, 
powiedział, potrzebują synów. Jeżeli Oskar ma trudności, może mu w tym pomóc... 
Wstrętny 
esesowiec! Biedaczka pomyliła adresy, pomyślałem.
— Dlaczego nie poskarżysz się swemu mężowi? Westchnęła boleśnie.
— Ach, Oskar!
Resztę swego bólu utuliła w klapie mojej marynarki. Musiała tym dobić 
obserwującą nas 
bacznie Aino.
Rozdział 5
Wcześniej Afryka nie interesowała dyrektora przedsiębiorstwa Africa-Aid, Davida 
Attentowna. Jego wiedza o tym kontynencie ograniczała się do zasobu wiadomości 
wynie-
sionych ze szkoły średniej.
Stany Zjednoczone są wielkie. Na północy sąsiadują z równą im obszarem Kanadą, 
na 
południu, poprzez Meksyk, z Ameryką Łacińską; znikąd nie były zagrożone — tak 
Attentowna uczono w szkole. Dopiero praca w CIA otworzyła mu oczy na 
niebezpieczeństwo 
zagrażające zewsząd jego wielkiemu krajowi, wzięcie z nią rozbratu zmusiło go do 
rozejrzenia się za miejscem nie cieszącym się zbytnim zainteresowaniem tej 
organizacji.
Jego wybór padł na Afrykę.
Pragnąc na niej zarabiać musiał uzupełnić swoją wiedzę o tym kontynencie. 
Anglicy, 
dowiedział się, opanowali swoje posiadłości afrykańskie stosunkowo późno. Ich 
żeglarze 
zawijali do zachodniego i wschodniego wybrzeża już w siedemnastym wieku, nie 
znajdowali 
tam jednak — poza słodką wodą, żywnością i niewolnikami — nic ciekawego. 
Francuzi zajęli 
się tworzeniem kolonii po Anglikach, najwcześniej zabrali się do tego 
Portugalczycy. 
Ciekawe, zastanawiał się Attentown po swoim pierwszym pobycie w Angoli i 
Mozambiku, 
jak niewiele w ciągu czterystu lat swego władania zrobili dla scalenia tych 
terytoriów z me-
tropolią, a jeszcze mniej cywilizacyjnie. Różnica metod. Anglik był srogim 
bogiem dla ludów 
kolonialnych, dbającym o porządek i ślepe posłuszeństwo. Portugalczyk czy 
Francuz — 
różnie z tym bywało, najczęściej ni bratem, ni swatem, a takie niezdecydowanie 
mści się, 
gdyż wszędzie największym szacunkiem cieszy się bat.
Chwalebnym pomnikiem tej plecionki z bawolej skóry jest porządek, jaki Anglicy 
pozostawili odchodząc. Ale jeszcze lepiej zaświadcza o tym strach przed białym 
człowiekiem. 
Niemcy podczas obu wojen światowych malowali Anglików w korkowym hełmie, w 
krótkich 
spodniach i koszuli koloru khaki, z pejczem w ręku. Z tym pejczem to 
przesadzili, choć nie 
tak bardzo, jak się ludziom nie znającym Anglików mogło wydawać. Pejcz jest 
symbolem 
siły. Bywa konieczny tam, gdzie słowo nie skutkuje.
Anglicy odeszli z kolonii z podniesionym czołem. Francuzi poszli w ich ślady. 
Portugalczycy 
wybrali drogę najgorszą z możliwych — walkę z cieniami, co w dżungli przynosi 
opłakane 
rezultaty. Pozostawili po sobie to, co po każdej brudnej wojnie na polu walki 
pozostaje: trupy 
i nienawiść.
W ogniu stanęły ostatnie bastiony białych. Pomóc im może tylko Europa. W jej 
własnym 
interesie. Tutejsza prasa nie pisze o różnicach koloru skóry. Prasa pisze: 
miedź, cyna, złoto, 
diamenty, dużymi literami wybija się słowo URAN. Jeżeli w Europie i Waszyngtonie 
nie 
postradali zmysłów, niech sobie zakarbują: URAN! I logicznie dodaje: Odda się 
czarnym 
Rodezję, ustąpi się w Johannesburg , Kapsztadzie, Pretorii, uran Namibii 
dostanie się w 
wiadome ręce...
Cała Afryka woła o pomoc. O broń i ludzi umiejących się nią posługiwać. Cena 
obojętna.
David Attentown rozmawiał w Rodezji nie tylko z białymi.
Ndabaningi Chirau, szef oddziałów z plemienia Bantu, powiedział:
— Broni! Szybkostrzelnej! Weźmiemy każdą ilość. Broni i instruktorów!
Szef rebeliantów z plemienia Amazulu powiedział:
— Broni! Weźmiemy każdą ilość. Nie dopuścimy tych parszywych Bantuiczyków do 
władzy. 
Broni i instruktorów!
Doktor Fred Brigges powiedział:
— Biała Rodezja będzie walczyć! Broni i najemników, zapłacimy każdą cenę. Niech 
pan 
zorganizuje dostawę do Laurenco Marques, jako maszyn rolniczych, ma się 
rozumieć, i nie 
kłopocze się o resztę; mamy w tym porcie swoich ludzi. Awansem otwieram panu 
tajne konto 
w banku szwajcarskim lub belgijskim, gdzie pan woli. Nie zapłaci pan szylinga 
podatku 
głupim labourzystom w Londynie, którzy uważają nas, krew z krwi Anglików, za 
buntowników przeciwko Koronie. Proszę tylko o wzory podpisów i sposób wydawania 
przez 
pana zleceń, aby nie było trudności z teleksowym dysponowaniem kontem.
Przepędzony z Angoli dowódca bojówek finansowanych przez białych właścicieli 
kopalń w 
Namibii powiedział:
— Broni i najemników. Niech ci w Luandzie nie myślą, żeśmy skapitulowali. Dużo 
broni, 
dużo amunicji, białych najemników; o pieniądze niech się pan nie martwi!
Na lunchu zaaranżowanym w hotelu Germania Hoff w Windhuku przez grupę osadników 
niemieckiego pochodzenia powiedziano:
— Doszło do tego, że porządny człowiek nie może bez eskorty wytknąć nosa poza 
dom. Coś 
podobnego! Broni mamy pod dostatkiem, brakuje nam wojskowo przeszkolonych ludzi. 
Już z 
pewną praktyką, rozumie pan?
Przed odlotem do Europy Attentown znalazł jeszcze czas na wymianę paru słów ze 
starym 
przyjacielem Peterem Kruegerem z Durban u. Dla postronnego obserwatora spotkanie 
ich 
miało charakter przypadkowego — ot, dwóch obcych sobie pasażerów siada do tego 
samego 
stolika w ciemnym kącie baru na lotnisku i ucina sobie okazyjną rozmówkę.
Peter Krueger nie znosi światła jupiterów. Jest to w dużej mierze zasługą 
zajęczej wargi, 
skrywanej pod rudym wąsem, nie ma ona jednak żadnego wpływu na jego postawę w 
działaniu. To człowiek szalenie zdecydowany, nieustraszony. Mieć z nim na 
pieńku, to lepiej 
zawczasu wybrać sobie kwaterę na cmentarzu.
Poznali się... To stara historia. Poznali się i tyle. Było to gdzieś w Ameryce 
Południowej, na 
pewnym, powiedzmy, dobrze zorganizowanym pikniku. A serwowano tam cholernie 
gorące 
dania! Drogi ich, Davida i Petera, rozeszły się potem, lecz przyjaźń i wzajemne 
powiązania 
pozostały. Mieć do swojej dyspozycji takiego człowieka jak Krueger, to wielka 
rzecz, 
przyjaźń tę Attentown bardzo sobie cenił.
Rozmowa była krótka, rzeczowa, przyjaciele rozstali się w dobrym nastroju.
Podróż Davida Attentowna była owocna. Nowo wyzwolone kraje, które w swej 
błyskawicznej turze objechał, potrzebują też broni. Żywności i lekarstw potrzeba 
im jeszcze 
bardziej, ale jego rozmówcy dawali mu do zrozumienia, że zginąć na głodno, 
owszem, 
można, bez broni zginie się w Afryce na pewno. Więc broń, amunicja i — mówiąc 
zgodnie z 
szyldem Africa-Aid — specjaliści. Ale warunek: wypróbowani!
Nie jest o nich tak łatwo, jak się w Afryce wydaje. I to pomimo rosnącego 
bezrobocia w 
Europie, także wśród ludzi o wysokich kwalifikacjach.
Boom na specjalistów. Popyt wielokrotnie przewyższa podaż. Skąd ich brać?
Attentown zostawił te myśli. Była jedenasta. Wczoraj o tej porze — z 
uwzględnieniem 
dwugodzinnej różnicy czasu — siedział w samolocie startującym z Johannesburga do 
Paryża, 
skąd po krótkim postoju, korzystając z usług British European Airways dotarł do 
Londynu.
Lot, niczym nie zakłócony, trwał w sumie szesnaście godzin. David nad ranem 
znalazł się w 
łóżku. W ciągu niespełna tygodnia przeleciał ponad trzydzieści pięć tysięcy 
kilometrów, prze-
prowadził dziesiątki rozmów z ciekawymi ludźmi, zawarł kilka transakcji 
opiewających na 
grube pieniądze. Jego silny organizm był przyzwyczajony do przepracowanych nocy 
i 
napięcia nerwowego, reagował natomiast wewnętrznym rozmamłaniem na londyńską 
wilgoć. 
Słynna tutejsza mgła to przeszłość. W Tamizie łowi się podobno już łososie. Ale 
ta cholerna 
wilgoć po każdym deszczu, których tu nie brak!
Przeskoczył na inny temat.
— Dawno nie słyszałem o naszych podopiecznych. Jak im się wiedzie?
— Na przykład? — spytał osowiale kierownik Działu Personalnego, Ron Humber. Ron 
zawsze tak. Piekielny aptekarz z niego w rozmowie.
— No... zacznij od kumpli Andy’ego.
Andy i jego kumple. Ta paczka stawała się problemem.
— Z Dustinem coraz gorzej. Dla zdobycia trawki gotów już na wszystko, 
przyglądałem mu 
się zza węgła, nie sprawia dobrego wrażenia. Jim Stark trzyma się wciąż 
szwedzkich 
spódniczek, ale ostatnio staje się coraz aktywniejszy w ruchu pokoju: Langley 
cholernie tego 
nie lubi. Alex Zagora nie stroni od publicznego gardłowania przeciwko firmie, 
zaś Cullinan 
jest coraz bardziej zdecydowany zrobić coś ze sobą; o niego obawiam się 
najbardziej. 
Pozostali siedzą w swoich kątach i wyczekują zbawienia, im dłużej ono nie 
nadchodzi, tym 
gorzej z ich nerwami.
David Attentown westchnął. Amnestia, nie tylko: publiczne, w pełni reflektorów 
przywrócenie praw obywatelskich i honorowych wszystkim bez wyjątku dezerterom z 
Indochin i z innych teatrów operacyjnych armii i organizacji wywiadowczych 
Stanów. Na 
razie nie zanosi się na to. Prezydent Carter dużo energii poświęca swemu 
konikowi 
przedwyborczemu: cywilnym prawom człowieka. Cenna inicjatywa, humanitarna, 
wpierw 
jednak winien zrobić porządki we własnym domu. Propagandowe efekciarstwo. Grzech 
pierworodny polityków, jeszcze niepewnie trzymających się w siodle. Opinia 
publiczna 
przyjmuje te gesty bez pokrycia w dobrej wierze, tak samo Kongres. Bo jakie to 
widowiskowe: „Prezydent Stanów Zjednoczonych żąda przywrócenia praw cywilnych 
ludności w republikach bananowych, w Kambodży, w Ugandzie!” „Prezydent napisał 
osobisty list z posłaniem pokojowym do papieża”. Prezydent to, prezydent tamto — 
wszystko 
na drugim krańcu świata, podczas gdy w kraju kolorowi upominają się o swoje 
prawa za 
pomocą karabinów i podpalania.
— A co z Andym? — zapytał Attentown.
— Od ostatniego telefonu ze Sztokholmu — cisza.
— To go tam już nie ma? Nic o tym nie wiem.
— A tak. Ty akurat wyjechałeś, kiedy telefonował na numer sekretariatu. Po 
godzinach. 
Nancy była już w domu, jego telefon mam z taśmy. Nakręciłem więc jego hotel, ale 
powiedziano mi, że już się wymeldował. Rozmawiałem z Jimem, on też nic o nim nie 
wie.. 
Spędzili wieczór w kabarecie, stamtąd Andy urwał się z pewną siuśką i ślad po 
nim zaginął.
— To ciekawe! — Attentown zamyślił się. — Raczej niepodobne do niego, to 
przecież 
zrównoważony chłopak. Może telefonował również do mnie, jeszcze nie 
przesłuchałem 
taśmy. Sprawdziłeś dzisiejszą pocztę?
Humber potrząsnął głową.
Zapadło milczenie. Andy telefonował, myślał Attentown, czegoś na pewno chciał. 
Czegoś 
chyba niezbyt ważnego, gdyż inaczej zostawiłby sekretarce informację. Ale od 
tygodnia 
milczy, a to już coś znaczy.
— Odnalazłeś tę siuśkę?
— Ona też nic nie wie. Zostawiła go w łóżku. Kiedy wróciła z pracy, zastała 
kartkę z 
podziękowaniami...
Attentown nie dopuszczał do myśli najgorszego. Perswazja, zawoalowana groźba, 
tam gdzie 
można, nie żałuje się słowa, fizyczna eliminacja traktowana jest jako 
konieczność w przypad-
kach nie rokujących nadziei. A z Andym daleko nie to. Gdyby miało się likwidować 
każdego 
przeciwnika praktyk firmy, każdego disillusioned — rozczarowanego, któremu 
zachciało się 
sypać... Absurd!
— ... Niedługo potem zjawił się u tej siuśki posłaniec z ogrodem kwiatów i 
prezentem. Andy 
miał zawsze gest. Firmy tego posłańca — Humber uprzedził pytanie szefa — nie 
udało się 
zidentyfikować: podziękowanie na czystej kartce papieru, w czystej kopercie. 
Moim zdaniem 
nie ma powodu do niepokoju. Na wszelki wypadek zatelefonowałem do agencji 
detektywistycznej Zetterstamma w Sztokholmie. Najpóźniej do jutra — zobowiązałem 
ich — 
chcę znać jego miejsce pobytu.
— Dobra myśl — pochwalił go szef. — Może potrzebuje pomocy?
Powrócił do Dustina Longstone’a.
Podczas jego nieobecności Ron Humber wyskoczył w pewnej sprawie do Brukseli, 
stamtąd, 
mając wolne popołudnie, pociągiem do Rotterdamu, miejsca pobytu Dustina, Alexa 
Zagory i 
Teda Cullinana. Duże miasta portowe są zawsze pokusą dla życiowych wykolejeńców, 
jeśli 
zaś chodzi o narkomanów, Holandia stała się dla nich światowym szyldem: 
możliwość 
nabycia narkotyku na ulicy, u fryzjera, u babki klozetowej, leczonym podawany 
jest 
bezpłatnie methadon — preparat zastępczy; taki raj musiał się stać Mekką 
narkomanów.
Jakieś pół godziny Humber spędził na kanałach. Stare wiatraki i kanały, nie 
wiadomo, co w 
Holandii ciekawsze. Dla jednych to, dla drugich tamto. Humber, mając wolny czas, 
wolał 
spędzić go na obserwacji dziewczyn oblepiających balustrady mostów — przeważnie 
Niemek 
z Republiki Federalnej, gdzie narkomani traktowani są z całą surowością prawa — 
często 
nieletnich jeszcze, puszczających się za równowartość szprycy i półgodzinnej 
stawki za 
wynajem klitki hotelowej, zdecydowanych na absolutnie wszystko za wyzwolenie od 
gorączki, dreszczy z torsjami, potwornego bólu kończyn. Dzieci — kwiaty. Szpryca 
i 
rynsztok. Nie chodziło o przygodę: Londyn pęka w szwach od tego towaru, chcąc 
się 
zabawić, nie potrzeba fatygować się na ulicę czy do lokalu. Cali girls. W 
gazetach całe 
Tcolumny ogłoszeń „pań do towarzystwa gotowych spełnić każde twoje życzenie u 
Ciebie w 
domu czy w hotelu”, wystarczy podnieść słuchawkę telefonu. Rotterdam ze swymi 
intymnymi kafejkami stanowi przeciwieństwo bezdusznego Londynu, pod względem 
rozrywki jest skrzyżowaniem Paryża z Singapurem, oprawionym w holenderskie 
kafelki. 
Może się podobać!
Na Sumatraweg, bocznej portowej uliczce, można było spotkać Dustina. Udał się 
tam. 
Kafejka wyglądała jak śmietnik po zbankrutowanej drukarence plakatów ruchu 
pokoju. 
„Wstęp nie zobowiązuje do kupna!” — zachęcał napis nad wejściem. W ciemnawym 
kącie 
konspirowało czterech brodatych obdartusów w dżinsach i tyleż rozczochranych 
dziewczyn. 
Spośród zgarbionych nad kuflami piwa pleców wystawała znana mu bociania szyja z 
krza-
kiem zmierzwionych włosów. Nikt nie ruszył głową. Humber mógł bez przeszkód 
zlustrować 
tę bazę zatrutych komunistyczną propagandą bojowników o nowy ład świata. 
Karykatury 
Wuja Sama, slogany precz z tym, precz z tamtym; między jednym gołąbkiem pokoju a 
drugim nagi tyłek — normalka. Dłużej zatrzymał się przy rysunku flagi Stanów 
Zjednoczonych zwisającej smętnie ze złamanego penisa jako proporzec. Dobra 
robota, 
Humber chętnie by to kupił i zawiesił nad swoim biurkiem. Ale poza tym — 
martwota. 
Oczekiwanie na bocznym torze na pociąg, który nigdy nie nadejdzie. Na zewnątrz 
słoneczne 
wrześniowe popołudnie, tu późny listopad. Dżdżysty. Musiał kaszlnąć, aby 
doprosić się kel-
nerki; dla zajętych sobą bywalców lokalu pozostawał nadal powietrzem.
Ospałość. To jeszcze nie krawędź przepaści, ale jut równia pochyła. Humber miał 
swój 
pogląd na takich. Roboty im potrzeba. Popędzenia kota, a jak nie, to pies z nimi 
tańcował, 
niech zdychają! Ale to był jego prywatny punkt widzenia, nie Davida, a on nie 
znosił 
sprzeciwów.
Rozmowa nie kleiła się. Nie mogła się kleić. W polu taki jeden z drugim robił w 
spodnie, 
tutaj się wymądrza. Optymistycznym akcentem były ich dzidzie. Holendejfca, dwie 
Niemeczki po nie więcej niż szesnaście lat i Szwajcarka, którą taki Roman 
Polański 
wykreowałby na nową Sharon Tatę — klasa, warta była kolacji. Naturalnie przed 
użyciem 
trzeba by ją przepuścić przez pralkę, a jeszcze przedtem zbadać od środeczka.
Dziewczyny przyglądały się z niesmakiem jego wymuskanemu garniturowi. Brodacze 
ani 
drgnęli. O Dustinie lepiej nie mówić. Rotterdam — największy port świaita. 
Ujściem Renu 
spływa morze towarów. Najgęściej zaludniona, najpracowitsza, najbardziej 
uprzemysłowiona 
część Europy zależy od tego portu. Cała chemia wisi na dokach przeładunkowych, 
na 
największych w świecie składowiskach ropy, na zakładach petrochemicznych, 
ciągnących się 
nieprzerwanym pasem wzdłuż brzegów rzeki. Europort się to nazywa i takie, na 
miarę całej 
Europy, jest.
A na zapleczu tego serca przepustowego kontynentu, w kafejkach i knajpkach 
portowych: 
korniki. Piąta kolumna. Pokolenie pracowitych Niderlanderów wyrwały tę ziemię 
morzu, 
gangrena, którą David swoimi ciężko zarobionymi pieniędzmi wspiera, ją podgryza. 
Bo taka 
jest jego, Davidowa, wola.
Słuchając sennego dukania Dustina, Humber myślał:
Dostać się na teren portu z jakimkolwiek bagażem to żadua sztuka; przejścia nie 
są 
kontrolowane.
I konstruował możliwe warianty dywersji.
Założenie numer 1: z małą bombką z opóźnionym zapłonem nie odróżniający białego 
od 
czarnego Dustin wchodzi nocą na pokład tankowca-mamuta, który ma w bebechach pół 
miliona ton łatwopalnej ropy naftowej czy benzyny lotniczej; nie niepokojony 
przez nikogo 
— załoga po długim rejsie prostuje kości w burdelach Katendrechtu — przymocowuje 
rzecz 
do ładowni i znika. Pół godziny później port i miasto duszą się w płomieniach, 
Europa jest 
zakorkowana na parę miesięcy.
Założenie numer 2: Rakietnicę przeciwpancerną można nabyć u każdego pokątnego 
handlarza 
bronią. Z magazynów wojskowych NATO giną bomby atomowe, przepadają armaty na 
gąsienicach, wywieźć z nich ciężarówkę prostych rur to szprotka. Humber już 
widział 
fajerwerk, jaki by powstał po odpaleniu dziesięciu rakiet w czułe miejsca 
dziesięciu rafinerii 
ropy... A każdego z tych zgangrenowanych korników na to stać!
Założenie numer...
Dosyć założeń!
Zachodni świat jest konstrukcją trapezopodobną. Szczytem i zarazem siłą główną 
jest 
Ameryka Północna, która opiera się na dwóch bokach równoległych. Jednym jest 
Europa 
Zachodnia, drugim Japonia wraz z przemysłowymi państwami Oceanii. Obszar zawarty 
w 
polu tej konstrukcji jest siłą wrogą wolnemu światu. Gigantyczna klamra 
rozkraczona nad 
połową globu. Od Łaby i Adriatyku w Europie po Władywostok, Szanghaj, Azję 
Południowo-
Wschodnią.
Indochiny wstrząsnęły tą konstrukcją. Jej stan obecny przypomina boksera w ringu 
po 
zainkasowaniu silnego ciosu na szczękę. Nie nokautującego, ale i nieobojętnego 
dla dalszego 
przebiegu walki. W ciągu najbliższych rund należy chronić ją przed nowymi 
ciosami.
Można nie zgadzać się z polityką swego kraju. Można mieć anse do tego czy owego, 
prezydenta kraju wraz z jego administracją można mieć ostentacyjnie w dupie — to 
Humber 
rozumiał, robić to, co robi Dustin i jego kumple, jest jawnym przejściem do 
wrogiego obozu. 
To zdrada!
Alex Zagora to osobny rozdział. Jima Starka rozbijającego się z dziwkami po 
Sztokholmie też 
przydałoby się poddać męskiemu egzaminowi; zbytnia ufność w ojcowskie chody może 
mu 
wyjść bokiem. Alex, Cullinan, Durwood, Williamson są zbyt szczwani, aby palić za 
sobą 
mosty, co wcale nie świadczy, że ograniczają się do wykrzykiwania na ulicach 
„Ami go 
home”! Ale na straconej pozycji jeszcze nie są. Ratunkiem dla nich byłoby 
zajęcie się 
pożyteczną robotą, okazji nie brakuje. Mogliby jeszcze wyjść na ludzi. Jak długo 
jednak 
mogą liczyć na pomoc, nic z tego.
Taki był prywatny punkt widzenia Humbera na dezerterów z paczki Andy’ego, 
wspieranych 
przez Davida. Samego Andy’ego widział trochę inaczej. Ale wszystko ma swoje 
granice. Jego 
skromnym zdaniem granicę tę Andy już przekroczył.
Jest taki głupi, taki zbuntowany czy też ma kogoś za swymi plecami? Kogoś 
silnego. O kim 
David nie wie. Bo jeśli wie i nadal go wspiera, to inna para kaloszy.
Pięćset dolarów dał Dustinowi do ręki; Alexowi i pozostałym zakotwiczonym w 
Holandii, 
których nie zastał, comiesięczny dar Davida przekazał na umówione adresy. 
Strasznie hojny 
jest David dla tej paczki, wobec innych tak nie szasta pieniędzmi.
W ferworze pytań i odpowiedzi, u Davida zwykle wojskowo krótkich, Humber 
zapomniał o 
sprawie, bez znaczenia już, od której winien był tę rozmowę zacząć.
Wyciągnął z portfela kilka podłużnych świstków papieru, spiętych spinaczem, i 
położył je na 
biurku.
— Zapomniałem je zniszczyć. Zupełnie wyleciało mi to z głowy. Przypomniały mi 
się 
dopiero po opuszczeniu lotniska, a jeśli tak, to pomyślałem, że może będą ci 
kiedyś 
potrzebne.
Widok świstków papieru otrzeźwił Attentowna.
— Czyś ty oszalał! Z tym bagażem przez granicę...
— Nie ma zmartwienia, Dave! Z lotniska wyszedłem normalnie — zielonym 
przejściem. 
Celnicy nawet nie spojrzeli.
Z kamienną twarzą przełożył Attentown wydruki komputera ze swego tajnego konta 
bankowego w Belgii na metalową popielniczkę i podpalił zapałką. Ogień wolno 
trawił 
celulozowy papier, którego przewiezienie przez wyczuloną na sprawy podatkowe 
granicę 
Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii nie należało do najrozsądniejszych 
pociągnięć 
pracownika takiej agencji, jak Africa-Aid.
Nie pierwszy raz w rozmowie ze swoim zastępcą wyczuwał, jakby ten co innego 
mówił, a co 
innego miał w głowie. Dwumyślenie. On też chwytał się na tym. Czy Ron, w 
korzystnej dla 
siebie sytuacji — pytał siebie patrząc w gasnący płomień — mógłby zagrać ze mną 
znaczonymi kartami?
Wolałby, aby się na to nie poważył.
Postanowił przerwać rozmowę. Dużo spraw pozostało do omówienia, masa poczty 
zebrała się 
w ciągu tygodnia tu i w domu; wychodząc nie zajrzał nawet do skrzynki. Interes 
rozwija się. 
Ale nie w próżni. Władze skarbowe, ta wiecznie nie nażarta hydra, tylko czyhają 
na fałszywy 
krok, w Anglii żartów z nimi nie ma. Wywiady też nie śpią. Szlak wiódł przez 
strefę działania 
brytyjskiego Secret Intelligence Service, który wszędzie ma swoje czujki, 
francuskiego 
SDECE i wywiadów byłych państw kolonialnych. Ta część Afryki jest wyżynna, 
usłana 
sawannami i pustyniami, klimat ma suchy, podrównikowy. Dżungli w pełnym tego 
słowa 
znaczeniu nie ma, ale każdy zrobiony tam krok może okazać się tak samo 
niebezpieczny, jak 
spotkanie z tygrysem bez broni. Po grząskim gruncie się poruszał, tydzień takiej 
gimnastyki 
nie spływa po człowieku jak woda po psie.
Czekały go jeszcze rozmowy z pozostałymi współpracownikami, węże teleksów do 
zaznajomienia się i podjęcia decyzji. Jutro. Dzisiaj potrzebuje chwili snu i 
samotności.
Przed opuszczeniem biura podyktował Humberowi i sekretarce Nancy treść ogłoszeń 
werbunkowych. Chodzi oczywiście o najemników. O ludzi z wojskowym 
przeszkoleniem, 
najlepiej oficerów przygotowanych do walki w trudnych warunkach terenowych, 
legitymujących się służbą kolonialną. O takich nie jest łatwo.
Africa-Aid nie pracuje w tym interesie jedyna. Przerzucając londyńskiego 
„Timesa”, 
paryskiego „Le Figaro”, hamburskiego „Sterna” znaleźć można inseraty niewinnie 
zwących 
się agencji z ograniczoną odpowiedzialnością, poszukujących „specjalistów do 
pracy w 
jednym z państw bliskowschodnich” (używana formułka), oferujących nęcące gaże i 
warunki 
socjalne. Czekając na lotnisku Orły w Paryżu znalazł w „Newsweeku” ogłoszenie 
rekrutujące 
bez ogródek najemników, przebijające konkurentów. On facetowi w stopniu kapitana 
daje 
tysiąc dolarów miesięcznie wolnych od podatku, sześćdziesiąt dni płatnego urlopu 
rocznie, 
bezpłatne przejazdy, opiekę lekarską itepe oraz ubezpieczenie od wypadku w 
wysokości 
dwudziestu tysięcy dolarów. Nie jest to mało. Po dwóch latach pracy daje to — z 
gratyfikacjami nie objętymi wynagrodzeniem — pięćdziesiąt tysięcy dolców czystej 
gotówki, 
nie mówiąc o lewych dodatkach za „akcje specjalne”, przekraczających często 
kilkakrotnie 
oficjalną wypłatę. Tymczasem zagadkowy Sphinx Associates z Colorado Springs 
podnosi 
żołd oficerowi piechoty, w nawiasie: spadochroniarzowi — do tysiąca czterystu 
dolarów, a 
lotnikowi — do ponad dwu tysięcy. Czyste szaleństwo!
Batalia o najemników wchodzi w nowe stadium. Im goręcej robi się pod nogami 
szachowi 
Iranu, szejkom znad Zatoki Perskiej, białym w Rodezji, Namibii, Republice 
Południowej 
Afryki, tym ruch w interesie większy.
Ogłoszenie agencji w Colorado Springs wydało mu się podejrzaną prowokacją. 
Mającą na 
celu zastraszenie kogoś. Kogoś, kto uważnie studiuje takie ogłoszenia. Szukają 
spadochroniarzy i pilotów kwalifikowanych do prowadzenia transportowców C-130E. 
Tych 
olbrzymich kolubryn przystosowanych do przewozu czołgów i batalionu ludzi nie 
można 
nabyć w pierwszym lepszym sklepiku. Przygotowujemy desancik powietrzny... Małą, 
prywatnie zorganizowaną wojenkę... Diablo bezczelne przedsięwzięcie, już z 
daleka zalatuje 
ręką firmy.
Attentown polecił zaoferować warunki o dziesięć procent niższe niż Sphinx 
Associates; 
sprawdzić, czy pod tym szyldem nie kryje się jakaś pułapka, i, novum: nie 
ogłaszać się jako 
Africa-Aid, a na oferty wynająć skrytkę pocztową w Brukseli. Od dziś, 
zapowiedział, 
działamy w rękawiczkach. We wszystkim, co robimy!
Małe świstki papieru z komputera bankowego nie dawały mu spokoju.
Do domu udał się inną drogą niż zwykle. Po przejechaniu mostu na Tamizie nie 
wziął kursu 
najkrótszą trasą ku City Road, przy końcu której wynajmował mieszkanie, ale 
zatrzymał 
samochód zaraz na skrzyżowaniu ulic Minories i Aldgate High, w pobliżu stacji 
kolejki 
podziemnej o tej samej nazwie. Ruch jak zawsze w porze lunchu był duży. Dwie 
przeciwbieżne kawalkady samochodów wolno przesuwały się obok siebie. Znaleźć w 
tej 
części Londynu wolne miejsce na zaparkowanie dużego mercedesa to cud. Dziś 
szczęście mu 
sprzyjało.
Nie zamykając samochodu wcisnął monetę w zegar parkingowy, po czym skierował się 
do 
rzędu budek telefonicznych obok wejścia do stacji. W samochodzie miał 
zainstalowany 
radiotelefon. Mógł od ręki połączyć się z każdym numerem na Wyspie i za granicą. 
Tej 
rozmowy nie mógł jednak przeprowadzić w eterze kontrolowanym przez państwowe 
służby 
nasłuchu. Z szeregu budek wybrał jedną, zamknął za sobą szczelnie drzwi i mając 
na oczach 
swój samochód, nakręcił numer biura detektywów Debenhamsa, z którego usług nigdy 
nie 
korzystał.
W słuchawce odezwał się dystyngowany głos starszego wiekiem mężczyzny, zapewne 
byłego 
wyższego urzędnika Scotland Yardu, policji czy jakiejś służby wywiadowczej. 
Attentown 
przedstawił się jako Vinnell. Robert Vinnell, a gdy z drugiego końca drutu 
usłyszał: — Mówi 
Highbrow. Samuel Highbrow, dyrektor biura — spytał, czy biuro zechciałoby się 
podjąć... 
Chodzi o pewną osobę...
— O kobietę — wtrącił domyślnie pan Samuel Highbrow. Zawodowe koszty pieprzonej 
angielskiej pychy! — skarcił go
w duchu Attentown. Dystyngowany głosowo palant winien był pozwolić mu dokończyć, 
o 
kogo chodzi, a nie skakać w próżnię. Sprostował go. Człowiek ten, uprzedził, 
może 
podejrzewać, że jest śledzony, a byłoby niedobrze, gdyby się o tym upewnił, to 
typ 
zdecydowany w działaniu... Wymagana jest daleko posunięta ostrożność. Krótko 
mówiąc, 
jeśli biuro ma pracownika, który byłby zdolny do dyskretnego wywiązania się z 
zadania, 
sprawę można by uważać za zafiksowaną. Chodzi o każdy krok tego człowieka poza 
miejscem jego pracy, o wszystkie osoby, z którymi się kontaktuje.
— Rozumiem — dodał — że tacy ludzie są w cenie. Jaką stawkę dzienną pan 
sugeruje?
Biuro Debenhamsa istotnie ceniło się.
— Pięćdziesiąt funtów dziennie plus wydatki specjalne, szanowny panie...
— Vdnnell — Attentown rzucił w pauzę. Że rozmowa jest od pierwszego słowa 
nagrywana 
na taśmę, nie wątpił ani chwali. — Robert V-i-n-n-e-l-l — przezgłoskował 
nazwisko starając 
się o poprawną angielską wymowę. — Jeszcze dziś otrzyma pan czek na czternaście 
dni pracy 
pańskiego człowieka i na ewentualne wydatki specjalne. Zadowalające mnie 
wywiązanie się z 
zadania przyniesie agentowi wartą zachodu gratyfikację.
Druga strona przyjęła to jako coś zupełnie naturalnego.
— Pan ten — zaanaczył jeszcze Attentown — wyjeżdża często służbowo na kontynent. 
Do 
krajów Beneluxu, Francji, Republiki Federalnej Niemiec. Chciałbym wiedzieć o 
każdym jego 
kroku, także za granicą Zjednoczonego Królestwa. O jego wyjazdach biuro będzie 
informowane oddzielnie.
— Mamy wszędzie agentów współpracujących z nami, szanowny panie.
— To mnie satysfakcjonuje — oświadczył Attentown sucho. — Codzienne raporty 
proszę 
wysyłać na skrytkę numer dwieście dwadzieścia dwa w urzędzie pocztowym na 
Threadneedle 
Street.
Powtórzył numer skrytki, którą rezerwował dla swoich całkowicie prywatnych 
potrzeb, na 
nazwisko swego przyjaciela z Johannesburga, Petera Kruegera. Urząd ten znajdował 
się w są-
siedztwie gmachu Giełdy; jadąc do domu nie musiał nadrabiać drogi.
Wobec uzgodnienia zlecenia podał adres prywatny mieszkania, dokładny opis i 
personalia 
Ronalda Hum’bera, pracownika Africa-Aid przy Cliff Street 16, markę, kolor, 
numer 
rejestracyjny jego samochodu, po czym z drugiej budki telefonicznej polecił 
małemu Bank of 
Londonderry, w którym miał konto na umówione hasło, przekazać jeszcze dziś panu 
Samuelowi Highbrow kwotę tysiąca dwustu funtów.
Rozdział 6
Wciąż w ręczniku kąpielowym, nie wytarty po prysznicu, przeczytałem list jeszcze 
raz.
„Oskar odleciał na swój Spitsbergen, ja do domu. Myślę o tobie. Jestem 
wyczerpana tymi 
zwariowanymi dniami, pełna do siebie żalu, gdyż mogły być inne. Pragnę zobaczyć 
się z tobą 
w Hamburgu. Gaby”.
Oschły list jak na morze przelanych przy pożegnaniu łez.
Na dole adres i numer telefonu. Bez „twoja”, nic ze świata wieczystości.
Wcisnąłem boyowi z recepcji banknot, zostałem sam. Była czwarta po południu. 
Oznaczało 
to, że spałem bitych dziesięć godzin.
Głowa pękała mi w szwach. Przełyk był wypalonym przez słońce traktem śmierci na 
pustyni 
w Utah: szczątki porzuconych wozów, wybielałe kości zwierząt, kopczyki grobów 
obłożone 
kamieniami — pozostałość po tych, co na to pustkowie wybrali się bez zapasu 
wody. Czułem 
się tak samo jak oni przed ostatnim zachodem słońca w ich życiu.
Nie mogę zrozumieć, jak z własnej i nieprzymuszonej woli mogłem wypić tyle 
alkoholu.
Dużo rzeczy nie mogę zrozumieć. Jest późne popołudnie. Występ Brazylijek 
skończył się o 
dziesiątej, niedługo po tym wymanewrowanie się od stołu gospodarza przyjęcia, 
krążenie po 
sali, tańce, wyczekiwanie na Douga i jej błagalne: „Odwieź mnie do hotelu, 
proszę! Ten głupi 
Oskar...”
One zawsze tak. Najpierw żyć bez nas nie mogą, potem... Szalone, kiedy je to 
najdzie. A że 
Oskar ślepy? Czy człowiek, który z kryształków wody zastygłej przed milionami 
lat w lód 
odczytuje historię Ziemi, może być głupi? Okazuje się, że może. Głupi albo 
głupio 
zakochany, co na jedno wychodzi.
— Dobrze — odparłem wiedząc, w co się pakuję. — Ale pod warunkiem, że ty — 
zwróciłem 
się do Oskara — pojedziesz za nami następną taksówką.
Oryginalną konstrukcją jest małżeństwo Nordenstedtów. Dla Oskara ugłaskanie 
doktora 
Glaubego znaczyło więcej niż jego własny honor, którego Gaby — waląc na środku 
sali w 
gębę bezczelnego przyjaciela swego ojca — broniła. Stanowczo za mało znam się na 
meteorologii.
— Robię to dla ciebie, Oskar — zastrzegłem się obłudnie.
Diabeł pożądania siedział już we mnie i kierował moimi krokami. Pragnąłem być z 
nią sam, 
cena obojętna. Szybko znalazłem sobie usprawiedliwienie:
— A wiesz, nawet dobrze się składa, damy krupierowi okazję do rewanżu. Wspólnie 
z Gaby 
ograbiliśmy go, wspólnie damy mu szansę. — Śmiałem się fałszywie. — Wspaniała 
myśl, 
Oskar, będziemy czekać na ciebie w kasynie.
Ten dobroduszny dudek gotów był wyściskać mnie z wdzięczności. Nigdy go nie 
zrozumiem. 
Ale też nie miał to być czas do rozmyślań. Czara Gaby się przelewała. Moja też. 
Oboje prag-
nęliśmy tego samego, a w pędzie ku sobie różniliśmy się tylko wymogami warunków, 
bo 
lawina była nie do powstrzymania. „Tango pancerników” było kuszeniem na Górze 
Oliwnej, 
z którego wyszedłem obronną ręką, ale odporność ducha topniała. Scena w moim 
apartamencie... Trzydzieści sekund tortur z powodu mojej własnej głupoty. Ile 
się potem 
nacierpiałem! Majtki? Czy ona miała na sobie majtki, bo stanika nie miała. 
Jagody sutek 
podstawione mi pod nos do zerwania. Sposób ustawienia się pod drzwiami: przybita 
do nich 
całym ciałem i wypięta ku mnie biodrami — ależ to było wyrafinowane! Taksówka 
nie wje-
chała jeszcze w las, kiedy burza się zerwała. Dałbym królestwo za ciemny kącik. 
Połowę 
życia oddałbym za wyrzucenie nas na odludną wyspę. Ale tej ośmiornicy światło 
latarń, 
reflektory samochodów, bliskość człowieka pochylonego nad kierownicą nie 
przeszkadzały. 
Nic nowego się nie rozegrało. Podobne sceny miały miejsce w miliardach sytuacji, 
czyli 
wydarzyła się sztampa, jedna sztampa więcej, której jednak w wykonaniu Gaby nie 
dałbym 
sobie odebrać za żadne skarby.
Aby uporządkować się, opuściliśmy wóz przed wjazdem na teren rzęsiście 
oświetlonego 
hotelu.
Łapczywie chłonąłem świeże powietrze. Nie wiedziałem, że ciało kobiety może być 
taką 
wyżymaczką sił: nie szedłem, a słaniałem się jak pijany od drzewa do drzewa. O 
czym to nie 
myślałem! Kiedy wynagrodzony sowicie taksówkarz zniknął nam z oczu, jak złodziej 
obejrzałem się za siebie. Nieprawdopodobne rzeczy przychodzą człowiekowi do 
głowy. Że 
Oskar wraz z życzliwym jego małżeństwu doktorem Glaubem byli świadkami naszej 
wia-
rołomnej miłości. Uczepili się tylnego zderzaka taksówki i przyklejeni do szyby 
przypatrywali się naszym zmaganiom najpierw na siedzeniu, z nią siedzącą 
okrakiem na 
mnie, potem w wannie karoserii, między oparciem kierowcy a tylnym siedzeniem, 
dokąd w 
finałowej fazie akcja się przeniosła; w świetle reflektorów mijających nas 
samochodów 
musieli widzieć każdy szczegół. Ale się nacierpieli! Prezes Kauko Uusitalo ze 
swoją żoną i 
Aino też tam byli. Dobrana widownia.
Biedny prezes. Biedna Aino. Biedny Oskar. Biedny taksówkarz. Łakomego na moją 
zdobycz 
Glaubego nie żałuję.
Na grę pozorów nie starczyło nam cierpliwości, widzieli to jak na dłoni. 
Pluszowe pudło 
wozu nie było najlepszą areną do takich zapasów, ale rozgrzane do białego 
pojazdy wyrwały 
się spod kontroli kierowców i gnały na zatracenie, tylko wola Niebios mogła 
uchronić je 
przed frontalnym zderzeniem. Bóg jednak nie jest skory do mieszania się w te 
sprawy. 
Eksplozja ładunków nastąpiła jednocześnie. U mnie stłumiona boleśnie w sobie, u 
niej z 
przejmującym skowytem śmiertelnie zranionego zwierzęcia; pomimo stukotu 
cylindrów 
dieslowskiego silnika jęk ten musiały słyszeć całe Helsinki. Ale co tam miasto! 
Życie jest 
piękne. Świat, natura, korony drzew w poświacie jesiennego księżyca, ona wtulona 
we mnie... 
Ach, romantyczny jestem! Nie mieliśmy siebie dosyć. Koniuszkiem języka liznąłem 
morza 
rozkoszy. Z każdym krokiem przybliżającym nas do hotelu pragnienie zanurzenia 
się w niej 
znowu narastało. Na szczęście dla naszej garderoby ławki i mroczne zagajniczki 
zlane były 
nocną rosą. Nie uległem namowom, by wejść na chwilę do niej. Szczęście jest 
ślepe, ale 
swoje granice zna. Grzecznie udaliśmy się na górę, każde z osobna.
Na Arktyce Oskar zastrzelił niedźwiedzia polarnego. Widziałem zdjęcie ofiary, 
prawie 
półtonowy zwierz. Bydlę zaszło go znienacka, z zapadliny lodowej się wyłoniło, 
mamusin 
synek Oskar z półcalowego drylinga mu przywalił. Prosto między ślepia. Dobrze mu 
tak — 
niedźwiedziowi, po co się pchał pod taką armatę. A teraz ja Oskarowi, ale nie w 
oczy. Nie 
proszę cię, przyjacielu, o przebaczenie. Strzałem odpłaciłem ci się za strzał. 
Śmierć tego 
biednego zwierzęcia nie mogła pozostać nie pomszczona. A że mnie przypadło to 
zadanie? 
Nie gniewaj się: nie zrobiłbym tego ja, zrobiłby inny strzelec, bo ten gatunek 
zwierząt, kiedy 
się podstawia do odstrzału, swego myśliwego znajdzie!
Zlałem sobie głowę zimną wodą, zmieniłem spodnie i w świeżej koszuli, natarty na 
twarzy i 
pod pachami wodą kolońską, zszedłem na dół.
W wybornym nastroju wymieniłem na żetony równowartość trzech tysięcy dolarów. 
Pozostałe z wygranej dwadzieścia tysięcy zostawiłem przezornie w pokojowym 
sejfie.
Stałem jeszcze przy kasie, kiedy Gaby zjawiła się w nowej sukni wieczorowej, 
piękna jak 
nigdy. A więc to prawda, że udana miłość dodaje im skrzydeł! Nie mogę 
powiedzieć, aby 
widok jej nie sprawił mi przyjemności. Powitano nas niczym królewską parę. 
Ludzie 
prowadzący kasyno w K., najwyraźniej czekali na nas. Przy rulecie nieomal 
powstano z 
miejsc na nasz widok i z takim samym uszanowaniem, jak przy powitaniu, pożegnano 
nas nad 
ranem. Zgranych do suchej nitki.
Opuściliśmy kasyno goli. I Gaby, i ja. Z tą różnicą, że na nią w Hamburgu 
czekają regularne 
pobory męża, a w odwodzie ma miliony swego ojca.
Lotnisko Kennedy’ego w Nowym Jorku. O facetach z Langley poprzebieranych tam w 
mundury funkcjonariuszy urzędu imigracyjnego i celnego nie zapomniałem. Karty 
zostały 
rozdane.
Kalastajatorppa jest dla mnie przegrana. Jeszcze dziś, najpóźniej jutro, do 
książki 
meldunkowej wpisze się jakiś — niekoniecznie obywatel Stanów Zjednoczonych — 
turysta, 
jakiś student skandynawistyki, jakaś girlaska znudzona domem albo atrakcyjna 
rozwódka 
szukająca wytchnienia po korowodach sądowych — wcielenia ich agentów są 
niezliczone.
„Orwelliada” ma już swoich czytelników. Domyślam się, w jaki sposób znalazła się 
w ich 
rękach.
Jej wymuszona podróż — po tamtej stronie Atlantyku — zaczęła się w Głównej 
Komorze 
Tranzytowej międzynarodowego portu lotniczego im. J. F. Kennedy’ego w Nowym 
Jorku, 
dokąd mój bagaż — poprzedzony teleksem wysłanym z lotniska Arlanda w Sztokholmie 
— 
dotarł.
Sposób:
Mężczyzna w niebieskiej bluzie obsługi tranzytowej lotniska wystukuje na 
cyferblacie 
słuchawkowego aparatu telefonicznego numery: kierunkowy Waszyngtonu, następnie 
docelowy mieszczący się w jednym z gmachów Centralnej Agencji Wywiadowczej. W 
kantorze jest sam.
— Tu Joe Slim — przedstawia się fikcyjnym nazwiskiem, pod jakim jest 
zarejestrowany w 
Agencji. — Dzwonię z Nowego Jorku. Proszę o połączenie z panem Błękitnym z 
Departamentu Personalnego. Pana Blue proszę, wewnętrzny dziesięć siedemnaście. 
Bardzo 
pilne.
— Błękitny, słucham.
— Mówi Joe Slim, jeden zero trzy Barbara, Kennedy Airport, Transit Depot, New 
York. 
Dotarł do nas bagaż osobisty faceta, którego nazwisko figuruje na waszej liście, 
strona 
siedemnasta, pozycja dwadzieścia jeden dwadzieścia pięć, niejakiego Andrew C. 
Skali. 
Przezgłoskowuję nazwisko: S-K-A-L-A — torba podróżna i neseser nadane zostały w 
Sztokholmie, ale omyłkowo załadowano je na samolot Pan American jet clipper 
lecący do 
Nowego Jorku. Linia Scandinavian Air System, która sprawę sknociła, prosi o 
odesłanie 
przesyłki najbliższym połączeniem do Sztokholmu lub do miejsca jej przeznaczenia 
— 
Helsinek. Co zrobić?
Współpracownik Błękitnego, siedzący za szklaną ścianą, włącza do podsłuchu 
rozmowy 
sekcję ewidencji osób inwigilowanych.
— Andrew C. Skala, siedemnaście łamane dwadzieścia jeden dwadzieścia pięć — 
rzuca w 
mikrofon monitora zespolonego z komputerem osobowym departamentu. Zanim z 
drugiej 
strony linii telefonicznej padnie pytanie o instrukcję, na ekranach monitorów 
jego oraz 
Błękitnego pojawia się świetlny zapis: „pd/idp-a/2125;
1. andtrew casimir skala, ur. 3.7.1947, sleeping valley, cal., wzrost 6 stóp, 
szatyn, oczy 
niebieskie, znaków szczególnych brak, absolwent wydziału prawa san francisco 
state college;
— syn casimira, ur. toruń, polska (podczas wojny as lotnictwa myśliwskiego raf), 
i Catherine, 
ur. zurich, Szwajcaria;
— stały pracownik agencji w indochinach, tajlandii, chile, Singapurze;
— dezerter, od maja 1975 przebywa w europie, udziela się w demonstracjach 
antyamerykańskich, ostatnie miejsce pobytu: hotel tre kronor, Sztokholm;
postawa polityczna:
2. krytyczny stosunek do metod pracy cia w azji południowo-wschodniej i chile 
(patrz: r. 
31196.231.085);
— wrogość do polityki obronnej kraju prowadzonej za granicą (patrz: r. 
31196.213.111);
— zwolennik odprężenia między usa i zsrr (patrz: r. 31196.213. 315);
— sympatyk inspirowanego przez międzynarodowy komunizm ruchu pokoju (patrz: r. 
31196.213.583);
— od czasu samowolnego opuszczenia szeregów agencji podczas pełnienia misji w 
Singapurze korzysta z regularnej pomocy socjalnej i opieki szwedzkiego komitetu 
opieki nad 
uchodźcami politycznymi; dużą pomoc materialną otrzymuje od rodziców (ojciec 
zatrudniony 
na eksponowanym stanowisku w koncernie lotniczym boeinga, Seattle) poprzez swoją 
siostrę 
helen, niezamężną, asystentkę w California western university, zamieszkałą w san 
francisco, 
golden gate ave. 331; uwaga:
potwierdzonych dowodów jawnej współpracy z wrogiem brak.
— utrzymuje kontakty z grupą dezerterów z us army (patrz raport poufny cia 
zjednoczone 
królestwo do dyrektora departamentu akcje specjalne — europa/sa-uk.: 
5629.123(76). 
koniec”.
Z największego międzynarodowego portu lotniczego świata, imienia tragicznie 
zmarłego 
prezydenta Stanów, do portu lotniczego w Waszyngtonie, obsługującego linie 
krajowe, jest 
dwieście dwadzieścia mil. Odległość tę samolot pokonuje w godzinę, pociąg 
ekspresowy w 
cztery godziny, autobus dalekobieżny potrzebuje dwóch godzin więcej niż pociąg. 
Myśląc o 
odległości do pokonania, gwoli dokładności rachunku, należy dodać jeszcze cztery 
mile z 
National Airport do śródmieścia i dziesięć — ze śródmieścia do Langley. To 
jednak drobiazg. 
Sztokholm prosi o pośpiech. Przerzucenie bagażu do Centrali, zbadanie zawartości 
przez eks-
pertów, manipulacje, jakie ewentualnie okażą się wskazane, zwrot bagażu do 
Nowego Jorku 
— w sumie zajmie to dobę. Doba wystarczy!
Błękitny mówi:
— Sprawę przejmuje Centrala. Za chwilę zgłosi się do ciebie ktoś z kierownictwa 
komory. 
Przy bliższych oględzinach wspólnie stwierdzicie, że bagaż dotarł do was 
uszkodzony. 
Uszkodzony. Trzeba załatwić to komisyjnie. Komisyjnie, rozumiesz?
— Rozumiem.
— Są pytania?
— Nie ma.
— To odstaw bagaż na bok i czekaj na swego bossa. Zaraz się u ciebie zjawi. 
Dziękuję.
Słyszę jego głos. Podać grzanki, masło, dżem, herbatę czy jajka na szynce i 
kawę? Głos 
wybiera jajka, lecz nie z patelni, ale w szklance, nie za twarde — prosi — i nie 
kawę, ale 
mleko. Przegotowane.
Gotujące się mleko kipi w tonie głosu Błękitnego. Kipi, ale się nie wylewa. Jest 
mocno 
przyciśnięte pokrywą.
Podwyższone ciśnienie czy nadszarpnięte nerwy ma głos? Naczynia wieńcowe 
pustoszy mu 
alkohol, tytoń, kłótliwa żona, wymagająca kochanka, nieznośny przełożony, 
napięcia w 
miejscu pracy? Osiem godzin dziennie pod nadzorem mikrofonów, elektroniki 
podsłuchowej, 
ekranów monitorów zespolonych z komputerami, z ekranami monitorów wszystkich po 
kolei 
przełożonych, do dyrektora generalnego Agencji, podobno skurwysyna, włącznie.
I tak przez osiem godzin dziennie. Dzień po dniu. W regulowanej temperaturze 
powietrza, w 
syntetycznych tworzywach mebli, wykładzin, lakierów, w skaju foteli i kanap, w 
chromoniklu 
masowo trzaskanych na zamówienie rządu dekoracji, w pluszu wyciszającego kroki 
dywanu. 
Światło! Dużo światła fotokomórkowego, sufitowego, kinkietowego, stałego, 
fazowego, 
mrugającego, żółtozielonego, pomarańczowożółtego, czerwonopurpurowego, 
fioletowoniebieskiego, widmowego, nieskończonego. Głos nosi przyciemnione 
okulary w 
złotej oprawie. Za szybami przepierzenia, w takich samych klatkach jak ta, tylko 
bez foteli dla 
gości i podręcznego barku, białe koszule personelu zgarbione nad ekranami 
monitorów, mad 
raportami, mikrofonami, telefonami, nad klawiaturą teleksów, maszyn do pisania, 
dyktafonów, programatorów, wydrukami komputerów; w głowie świadomość 
bezustannego 
podsłuchu, nasłuchu, tajnosłuchu, czytania z ruchu warg, obstrzału soczewek 
telewizji 
wewnętrznej, monitorów w gabinetach bossów, śledzących każdy krok każdego 
pracownika 
departamentu, każdej żywej duszy. Osiem godzin dziennie w tej klatce, potem 
jazda do domu 
na drugim końcu miasta samochodem z zainstalowanym radiotelefonem — głos musi 
być w 
stałym zasięgu przełożonych — drink na rozprężenie, kolacja z dziećmi i żoną, 
drink po 
kolacji, rzut okiem na tytuły gazet, godzina zbiorowego ziewania przed ekranem 
magnetowidu, pół godziny spaceru z psem, ekwilibrystyka małżeńska pod kołdrą, 
czekanie z 
otwartymi oczami na sen przerywany nocnymi telefonami sukinsynów, którym coś się 
pali 
pod nogami, alarm budzika, kupka w toalecie z telefonem nad spłuczką, śniadanie 
zjedzone 
na chybcika, wleczenie się w wężu pojazdów przez miasto do betonowego kompleksu 
gmachów w Langley, good morning everybody! Klimatyzowana klatka z fotelami i 
kanapami, 
za szklanym przepierzeniem ścian białe koszule personelu zgarbione w świetle 
lamp nad... 
Osiem godzin dziennie. Dzień po dniu...
Głos nosi nazwisko Blue — Błękitny. Nie nazywa się Winston Smith, jak bohater 
Orwella z 
„Roku 1984”, nie jest pracownikiem Wydziału Dokumentów w Ministerstwie Prawdy 
jego 
wymyślonej Oceanii. Jest kierownikiem Sekcja Inwigilacji Byłego Personelu Sił 
Zbrojnych 
US Army, przebywającego za granicą, podejrzanego o postawę zagrażającą 
bezpieczeństwu 
Stanów Zjednoczonych. Ma trzydzieści dziewięć lat, tyle co Smith, i na oko 
biorąc mają dużo 
podobnych cech. Książkę czytał dawno, należała do lektur obowiązkowych, musiał 
czytać. 
Dobrze ją pamięta. Żal mu było biednego Winstona Smitha, w jakich straszliwych 
warunkach 
żył ten człowiek! Trzydzieści dziewięć lat, najlepszy wiek w życiu mężczyzny i 
już wrak. 
Koszmarna rzecz, ta dyktatura w Oceanii. Nieprawdopodobna. Żeby człowiek nie 
miał prawa 
do odrobiny osobistego życia! Żeby nie mieć możliwości wytchnienia przed 
wszechobecnymi 
teleekramami i podsłuchem! Żeby nie móc zdradzić się przed kimś ze swoich myśli! 
A już w 
ogóle ten zakaz pod karą śmierci miłości pozamałżeńskiej! Głos też ma kochankę. 
Też Julię, 
jak dziewczyna Winstona, szczupłą brunetkę, inteligentną, coś cudownego w łóżku. 
Podobnie 
jak tamci, spotykają się raz, niekiedy dwa razy w tygodniu w podrzędnym hoteliku 
daleko od 
śródmieścia. Aby się tam dostać, zmienia po drodze taksówkę — z tymi sprawami w 
CIA nie 
ma żartów — samochód swój zostawiając ostentacyjnie na zawsze pełnym parkingu 
hotelu 
Congressional na Wzgórzu Kapitolińskim, z którego wymyka się bocznym wyjściem. 
Nieprzyjemna rzecz to kluczenie, ale w jego sytuacji z/rozumiała. Nie może 
pozwolić, aby 
historia doszła do żony, do uszu dyrektora — totalnego wroga lewego seksu u 
swoich 
podwładnych, dziedzicznego z pewnością impotenta albo cholernie dobrze 
maskującego się 
pedała węszącego w każdym łóżku zasadzkę rosyjskiego wywiadu. Że musi się kryć 
przed 
nimi, to jasne, lecz nie przed państwem. Miłość w tym kraju to prywatna sprawa 
człowieka!
Inwigilacja jest służbową specjalnością Głosu. Invigilo — czuwam. Obserwacja, 
tajny 
nadzór, śledzenie. Political diversion = działanie przeciwko państwu poprzez 
szerzenie 
wywrotowych haseł. Suspect = osobnik podejrzany. Kolejny ruch suspecta, kolejny 
poufny 
raport i liszka powędruje piętro wyżej, a tam — lepiej nie myśleć! Murder 
Corporation. Kto 
nie wie, co się tam robi, nad czym się tam. rozmyśla, niech idzie do kina na 
męską rzecz: 
„Korporacja zbrodni”. Perfekcja roboty, nieograniczony zasięg działania; od 
wyroku tam 
wydanego nie ma odwołania.
Prawdopodobnie w odpowiednikach tych depertamentów firm konkurencyjnych też nie 
bawią 
się w nawracanie zbłąkanych dusz. Ale to też zrozumiałe, bo w sprawach 
bezpieczeństwa nie 
może być żartów. Im więcej swobód obywatelskich, tym bardziej państwo narażone 
jest na 
wrogą infiltrację z zewnątrz, musi się bronić. W dyktaturach natomiast każdy, 
każdy bez 
wyjątku człowiek jest z góry, od kołyski, podejrzewany o nieprawość. Ma swoją 
fiszkę, na 
której treść nie ma wpływu. Nie mieć wpływu na swoje miejsce w społeczeństwie... 
Nie znać 
swojej przyszłości...
Głos jest nieprzejednanym wrogiem dyktatury: brunatnej, czerwonej, czarnych 
pułkowników, 
samozwańczych cesarzy, bananowych kacyków, wszelkiej. Gdyby zaszła potrzeba, bez 
ociągania się chwyciłby za broń w obronie demokracji.
— Thank you — mówi energicznie i wyłącza mikrofon.
Fiszka z moimi danymi personalnymi mruga na ekranie jeszcze chwilę. Z pasztetu 
tego 
ciekawi mnie tylko dolna rubryka ujęta w nawiasy: „bliższe dane dotyczące 
kontaktów z 
grupą dezerterów us army — patrz raport poufny...” Awansowałem! O czym ten 
raport mówi, 
chciałbym wiedzieć. Czym bacznie czy niebacznie ugryzłem ich w dupę. Ale ekran 
monitora 
gaśnie. Błękitny zapala cygaro na znak, że myślami jest już gdzieś indziej.
Jest południe, pora na mały oddech. Błękitny wstaje z obrotowego fotela z 
miękkim 
skajowym siedzeniem, z pulchnymi skajowymi oparciami, podchodzi do okna. Ilekroć 
coś mu 
w głowie zakiełkuje, poddaje to do rozważania zielonemu lasowi iglasto-
liściastemu, jaki 
rozciąga się na tyłach zabudowań Agencji. Wirginia jest stanem obfitości płodów 
ziemi, 
urzekającej zieleni, George Washington, szukając miejsca na stolicę Unii, nie 
mógł dokonać 
lepszego wyboru. Za rok Błękitny awansuje na wicedyrektora, za trzy albo z 
okazji objęcia 
Białego Domu przez nowego prezydenta, który zechce oprzeć się na innych 
ludziach, na 
dyrektora. Dyrektor departamentu CIA to figura. Preliminarz wydatków Agencji 
przewyższa 
wielokrotnie wpływy do budżetu większości państw świata. Za pieniądze te można 
kupować 
na pęczki ministrów, premierów, obsadzać królami trony. Wielka kariera stoi 
przed 
Błękitnym, pod warunkiem, że niczego na drodze do niej nie poszkapi.
Ale mnie nie obchodzi przyszłość przystojniaka w przeciwsłonecznych okularach w 
złotej 
oprawce, w których tak bardzo podoba się swojej Julii. Zawartość tego poufnego 
raportu 
siedzi mi w głowie. Kto go zmajstrował, chciałbym wiedzieć. W Anglii deptano mi 
po 
piętach, dobrze, że usłuchałem Davida i wyniosłem się na kontynent. Co ten 
raport zawiera, a 
przede wszystkim, kto go napisał? Wielka niewiadoma.
Nigdy jej nie rozwiążę i tak po prawdzie, wcale mi na tym nie zależy. Bo niby po 
co — żeby 
się potem zapędzić w ślepy zaułek, z którego nie ma wyjścia? Gdybym się jednak 
uparł...
Bo jest na to sposób, nie żartuję. Wystarczy sprawić sobie komputer domowy, 
jakie są do 
nabycia w każdym magazynie elektronicznych cudów, najzwyczajniej włączyć się w 
sieć, a 
następnie uzyskać dostęp do głównego komputera CIA. Zakrawa to na fantazję, ale 
fantazją 
nie jest. „Uzyskać dostęp” — tak się to w języku informatyki nazywa. Zadanie 
trudne, lecz 
nie niemożliwe. Prasa doniosła, że grupka czternastoletnich pętaków oblatanych w 
cybernetyce zdołała przebić się w ten sposób przez bariery krzyżówek 
matematycznych 
funkcji do supertajnych rzeczy zakodowanych w pamięci systemu centralnego 
Pentagonu. 
Napędziła rządowi potężnego stracha. Mogłaby przy odrobinie szczęścia — 
pomyliłem się: 
nieszczęścia dla ludzkości — znaleźć hasło, ultratajny klucz, rozkaz do 
odpalenia rakiet 
międzykontynentalnych, do puszczenia w ruch całej niesamowitej potęgi nuklearnej 
Stanów. 
Wierzyć się nie chce, aby to było możliwe, a jednak! Wystarczy w tym celu 
podłączyć się do 
linii telefonicznej terminalu, czyli, obrazowo mówiąc, do punktu docelowego 
sieci 
informatyki ogólnokrajowej, i komputerowi strzegącemu wjazdu na dworzec 
dostarczyć kod, 
na który reaguje. „Dostarczyć kod” — to też z języka informatyki: kod, czyli 
klucz, hasło, 
rodzaj „Sezamie otwórz się” dla tej elektronicznej bestii, a kiedy szlabany 
pójdą w górę, 
można ciągnąć z jej kasy, co i ile się chce. Wymaga to solidnego pogłówkowania 
nad wytro-
pieniem kombinacji strzegącej „logiki aparatu” — ach, ten język! — ale od czego 
są stare jak 
świat metody prób i błędów oraz dedukcji.
Zapędziłem się w świat absurdu, teoretycznie jednak możliwy.
Matematyka, cybernetyka, informatyka, elektronika, hardware, software, kody, 
hasła, klucze, 
wstępy, dostępy, systemy, identyfikatory, logiki aparatu (ten Orwell, jeśli 
chodzi o wizję 
przyszłości, nie tak odległej przecież, był kompletną nogą!), żadne z tych słów 
nie dźwięczy 
grozą, nie dotyczy mnie osobiście, a jednak dotyczy, ponieważ chcąc nie chcąc 
stałem się 
cząstką systemu, który nie znosi sprzeciwu, a cały jego język jest niczym innym 
jak kładką, 
po której jakiś nie znany mi osobiście Błękitny czy Różowy pójdą na szczyt 
swojej kariery. 
Konszachty Głównej Komory Tranzytowej w Nowym Jorku mogły mieć przebieg taki, 
mogły 
mieć inny — tego mogę się tylko domyślać. Ich skutek jest mi znany: znaczna 
część 
manuskryptu „Orwelliady” znajduje się w Centrali. Oryginał wraz z książeczką 
czekową 
banku Barclaya w Londynie, założoną na moje nazwisko przez Davida, nieobcego 
takim 
Błękitnym.
Ten podłużny bloczek dobrego gatunkowo papieru nasyconego znakami wodnymi nie 
jest 
moim największym zmartwieniem: skomputeryzowana rejestracja wkładów bankowych. 
Tu 
też o wypłacie gotówki nie decyduje zaufanie człowieka siedzącego w kantorku 
kasjera, ale 
komputer, który w sekundę sprawdzi stan konta depozytora w każdym banku świata, 
z tym 
nie ma problemu. Moja sytuacja finansowa nie jest wesoła, nie jest też 
tragiczna. Pozostały mi 
czeki podróżne na tysiąc dolarów, które — nawet przy blokadzie konta — mogę 
zrealizować 
w pierwszym z brzegu ulicznym kasjerze automatycznym; wynajęty w Avisie samochód 
opłaciłem na dwa tygodnie z góry, w sumie, prowadząc się oszczędnie, mam czas na 
zorganizowanie sobie odsieczy. Ale ekskluzywna Kalastajatorppa odpada. Wygrana w 
ruletkę 
uniezależniła mnie na pewien czas od Davida, wpadka przywróciła do stanu 
poprzedniego. 
Trudno. Potrzeba mi środków na pół roku, jakich takich warunków zapewniających 
mi 
spokój. Historia z Gaby zdewiowała mnie z narzuconej sobie dyscypliny. Nie można 
pisać i 
równocześnie używać życia, raz jedno, raz drugie, nie dla mnie taka 
przeplatanka. Dopóki nie 
skończę książki, muszę trzymać się z dala od wielkomiejskich świateł, a przede 
wszystkim od 
kobiet. Piękna róża Gaby... Niepodobna, aby była bez kolców. Nie zobaczę jej 
nigdy więcej!
Stałem się mimowolnym rachmistrzem czasu, niczym skazaniec czekający na 
egzekucję. 
Książka się przeciąga. Idzie coraz oporniej. Luz: lekkość, skrzydła, fala 
przyboju. Luzu mi 
brak, a w tej robocie to jak jazda na łożyskach kulkowych bez smaru. Coraz 
trudniej znaleźć 
słowa, które bez popychania same ułożyłyby się w zdanie, z kropli, ze strumyka 
przeistoczyły 
się w potok, w rozlewisko, jak było na początku. Tak zwanych kryzysów twórczych 
już się 
nie boję. Są objawem wyczerpania systemu nerwowego, który ustąpi, pod warunkiem 
niegwałcenia go, obawiam się odzywających się wtedy podszeptów o błazenadzie, o 
porwa-
niu się z motyką na słońce, o chybionej koncepcji książki. Koncepcji: na czym 
rzecz się 
zasadza, dokąd zmierza, komu i co chcę udowodnić. Kiedy przystępowałem do 
pisania, 
wszystko to było wyraźne, jasne jak słońce, pulsowało moją krwią, żądało ode 
mnie, swego 
szczęśliwego wybrańca, przelania na papier. Był to okres cierpienia, radosnego, 
ale 
cierpienia, nie pozwalającego myśleć o niczym innym, czas — patetyczne to, lecz 
tak było — 
ekstatycznego oddania się nowemu Bogu, który wypełniał mnie całego. A od pewnego 
czasu 
czuję się jak balon, z którego uleciało powietrze.
Książkę przepisuję na czysto tylko z jedną kopią dla Davida. To błąd, ale już za 
późno na 
naprawę. Ostatni rozdział — wysłany na szczęście ze Sztokholmu, gdyby nie to, 
byłby bezpo-
wrotnie stracony — kończy się krytyką „Roku 1984”, generalnie Orwella jako 
pisarza, 
promotorów tego dziełka w Stanach i motywów, jakie im przyświecały. Nie 
zostawiam na 
nich suchej nitki i nie w tym rzecz. Patrząc z wyżyn czasu, jaki od rozstania 
się z nim na 
poczcie upłynął, mam zastrzeżenia do pewnych sformułowań. Popuściłem cugli 
mentorstwu. 
W togę wyniosłego oskarżyciela mego kraju się ubrałem, a to kruchy oręż 
przeciwko 
armatom panów Błękitny and Company. Zjadliwa złośliwość mnie opanowała, jak 
gdyby 
słońce wschodziło wszędzie, tylko nie nad moim domem rodzinnym, sam wpycham im w 
łapy amunicję przeciwko sobie. David nie powinien przekazywać tego materiału 
wydawcy w 
obecnej postaci.
Domyślam się miejsca, gdzie się mój manuskrypt znajduje.
Siedziba Centralnej Agencji Wywiadowczej usytuowana jest na skraju Waszyngtonu, 
w 
Langley. W jednym z masywnych, prostokątnych budynków mieści się czytelnia 
Agencji. 
Dostęp do jej zbiorów, jako instytucji federalnej, ma każdy obywatel kraju. 
Znaleźć tam 
można szczegółowe raporty z działalności Agencji. Ojcowie Konstytucji zadbali o 
obwarowanie prawa obywateli do kontroli władzy federalnej i jej agend. Nigdzie w 
świecie 
prawo to nie sięga tak daleko jak w Stanach. Nigdzie indziej sprawujący władzę 
nie są 
wystawieni na kontrolę zgodności swych poczynań z prerogatywami przysługującymi 
piastowanemu urzędowi. Zdumiewający przypadek doskonałości ustaw, gdyby nie 
pewne 
ale...
Każda władza ma swoją twarz i tyłek. Wystawiona na widok publiczny twarz musi 
być 
zawsze bez skazy; co ma w tyłku — jeśli tylko zdoła to ukryć przed niepożądanymi 
oczami 
— jej sprawa. Zasadzie tej podporządkowano archiwum Agencji, w którym istnieje 
podział 
na dokumenty ogólnie dostępne oraz zastrzeżone, o różnym stopniu ograniczenia 
obiegu. 
Miejscem przechowywania materiałów najbardziej śmierdzących jest Archiwum 
Wieczyste. 
Świątynia ta dostępna jest tylko dla prezydenta kraju oraz dyrektora Agencji.
Manuskryptu mego nie ma w żadnym z tych miejsc. Leży on na biurku jednego z 
zupełnie 
małych kretów z dyplomem ukończenia historii, politologii czy jakiegoś innego 
fakultetu 
spokrewnionego z literaturą faktu, zatrudnianych przez Agencję tuzinami, nikomu 
z 
wyższych pięter jej władz nie znanych z nazwiska, których jednak opinie o 
przeczytanych 
pracach są przez bossów Agencji uważnie studiowane.
Wyobrażam sobie dalszy bieg sprawy. Awansowałem. Z niegroźnego pyskacza 
ulicznego 
rodzimego chowu, do jakich byłem przez ludzi w sekcji Błękitnego 
zaklasyfikowany, 
przedzierzgnąłem się za jednym zamachem w demaskatora poczynań Agencji. Nie 
jestem 
figurą o wysokim stopniu wtajemniczenia w konszachty najwyższej władzy 
państwowej, jak 
na przykład były doradca prezydenta, autor „Waszyngtonu za zamkniętymi 
drzwiami”, z 
którym, chcąc nie chcąc, trzeba się liczyć. Chyba tym gorzej dla mnie. Bo słonie 
bardziej od 
tygrysów nie znoszą ujadania psów.
Manuskrypt skieruje moich tropicieli w stronę potencjalnego wydawcy, a macki ich 
sięgają 
trzewi każdej oficyny. Książeczka czekowa, wystawiona przez Davida, wskaże im 
mego 
wielkodusznego sponsora. Niebezpieczeństwo zawisło także nad nim, muszę go 
niezwłocznie 
ostrzec.
Wędrowne ptaki odleciały z Kalastajatorppy. Gondole samochodów z podjazdu hotelu 
odpłynęły za morze, oddając mewom na żerowisko łysy asfaltobeton parkingu. Z 
mojego 
kompletu gości zostałem prawie sam. Po tłocznych dniach i hucznych nocach 
zrobiło się 
luźno wokół mnie, jesiennie. Jak gdyby jutro hotel miał być poddany generalnemu 
remontowi 
przed wystawieniem go na licytację. Pustka. Jeszcze tylko białymi pokrowcami 
ponakrywać 
twarze kanap, foteli, stołów i można przystępować do pracy. Ale ten pokutniczy 
duch 
pałętający się samotnie po hallach!
Podoba mi się to: pokutniczy, czyli już po wyroku. Także to o ptakach. Tak mało 
wiem o 
ptakach nawiedzających ten kraj. Wiem, skąd i po co tu przylatują, nie wiem, 
dokąd odlatują i 
jaki czeka je los. U nas strzela się do takich. Na przełomie września i 
października u nas 
wciąż ciepło, północne wybrzeże Pacyfiku jest znacznie cieplejsze od wybrzeża 
atlantyckiego 
na tej samej szerokości geograficznej, cietrzewie są już opatulone na zimę w 
warstwę 
tłuszczu, okazałe sztuki się odstrzeliwuje. Cietrzewie i głuszce; samce tych 
kurakowatych 
ptaków mają wspaniałe upierzenie. Ale to nie są ptaki wędrowne. Osiadłe są, nie 
tak jak ja.
Zamówiłem kolację do pokoju. Sława niefortunnego rozbijacza banku wyzierała 
żenującą dla 
mnie sympatią z oczu personelu. Postanowiłem rozejrzeć się za innym lokum. Za 
czymś z 
dala od centrum miasta.
Zajrzałem do informatora agencji turystycznej. Helsinki to Europa, gdyby nie ten 
język: 
Seurahuone... Uusimass... Haikon kartano... Z nazw hoteli wyobraźnię moją 
uruchamiał tylko 
Inter-Continental, góra szkła i marmuru w każdej części świata jednakowa, dla 
mojej 
dziurawej kieszeni już niedostępny.
Jedzenie gorącego rosołu z renifera przerwało mi pukanie do drzwi. Odłożyłem 
łyżkę i 
serwetę.
Nie mógł to być kelner. Dania w nakrytych wazach czekały na wózku, prosiłem o 
pozostawienie mnie w spokoju. Więc kto?
W hallu zastałem kierowcę prezesa Uusitalo, przeraźliwego blondyna o imieniu 
Runar czy 
Gunnar — nie pamiętam. Wręczył mi dużą kopertę z nadrukiem koncernu.
W kopercie był komplet kluczy w skórzanym woreczku i złożona na pół kartka 
sztywnego 
papieru. Prezes swoim energicznym pismem przepraszał mnie za posłużenie się 
posłańcem. 
Na karku ma kilku ważnych biznesmenów, którzy zajmą mu cały wieczór, jutro od 
rana czeka 
go posiedzenie rady nadzorczej, po południu odlot do Hamburga, Antwerpii, 
Londynu — 
pracowity tydzień przed nim. Po powrocie rezerwuje sobie weekend nieróbstwa ze 
mną w 
lasach pod Kapyla. Cała jego rezydencja wypoczynkowa jest do mojej dyspozycji.
Pożegnał mnie życzeniami owocnej pracy nad książką.
Rozdział 7
David Attentown szukał w myślach punktów zaczepienia przeciwko sobie w przypadku 
powiązania go z organizatorami tego śmiałego przedsięwzięcia. Odbiło się ono 
zbyt wielkim 
echem w stolicach Europy, aby rozejść się po kościach. Londyn zakwalifikował je 
do 
wielkich afer kryminalnych. Niekorzystna to kwalifikacja. Sędziowie angielscy 
znajdą zawsze 
wyrozumiałość dla działania z motywów politycznych, mają natomiast w pogardzie 
przestępstwa pospolite.
Prawodawstwo tutejsze traktuje wszelkich oszustów działających na szkodę skarbu 
państwa 
jako największą groźbę dla porządku społecznego i zawsze karze ich surowo. A 
jednak winni 
popełnienia tego przestępstwa, w razie wpadki, poczytaliby sobie każdy wyrok 
sądu 
angielskiego za akt miłosierdzia bożego. Bo w tej sprawie na arenę wejdzie 
jeszcze inny, niż 
angielski, wymiar sprawiedliwości, mający bardzo długie ręce, ferujący tylko 
jeden rodzaj 
kary.
Do biura Attentown przyjechał inną trasą niż wczoraj, inną niz przedwczoraj. 
Celowo 
opuszczał dom podczas rannego szczytu ruchu kołowego i jechał tak, aby 
skrzyżowanie 
przeskoczyć w ostatniej chwili, nie spuszczając oka z samochodów za sobą. Ruch 
był wielki. 
Stary Londyn ze swymi wąskimi ulicami, z naziemnymi przejściami dla pieszych, 
którzy 
mogą zawsze nacisnąć zielone światło i ruch zatrzymać, to nie szachownice 
przelotowych 
arterii amerykańskich. Pozostanie tajemnicą wyspiarzy, jak mimo ogólnej ciasnoty 
w tej 
części miasta w ogóle sobie radzą i dopiero na kręciznach prowadzących ku 
Tamizie ich 
samochody zamieniają się w żółwie. Na przebycie półmilowego odcinka od Tower 
Bridge do 
London Bridge, pełnego historycznych obiektów, potrzeba masy czasu i nieludzkiej 
cierpliwości. Stroma Cliff Street, przy której mieści się siedziba Africa-Aid, 
jest na szczęście 
zastrzeżona tylko dla pojazdów osób tu zamieszkałych lub zatrudnionych. Kiedy 
jednak w 
kieszeni ma się legitymację Scotland Yardu...
Tak źle jeszcze nie było. Od wrzawy prasowej do uruchomienia tej machiny droga w 
tym 
kraju daleka i w sprawach takich jak ta wiedzie krętymi szlakami. Ale 
ostrożności nigdy nie 
za dużo.
David Attentown omiótł pustym wzrokiem ze swego okna na drugim piętrze grupki 
wycieczkowiczów zmierzających ku nabrzeżu. Nic podejrzanego nie zauważył. Przy 
nieustannym napływie autobusów z turystami, masie obcych ludzi fotografujących 
każdy 
obiekt byłoby to wypatrywaniem gwiazdy polarnej za dnia; uwagę swoją, jej małą 
część 
skoncentrował na pojazdach osobowych parkujących stale wzdłuż chodników. Robił 
to 
mechanicznie, szklanymi oczami. Myślami przebywał dziesięć tysięcy kilometrów na 
południe od Londynu, w jednym z tak zwanych nowo powstałych krajów Afryki.
Afera zaprzątająca mu głowę gdzieś tam ma swe korzenie. A miała początek 
banalnie 
nieciekawy.
Dwumotorowa awionetka typu „Fokke-Standard” ze znakami przedsiębiorstwa 
taksówkowego Bellami podchodziła do lądowania w Lilie. Pilot zaawizował przylot 
już po 
wystartowaniu z lotniska Orły, obsługującego międzynarodowy ruch lotniczy 
Francji z 
kierunku południowego i południowo-wschodniego, od Paryża zgłosił swoją pozycję 
w 
przepisowym czasie, przed osiągnięciem portu docelowego. Otrzymawszy zezwolenie 
na 
lądowanie na tym niezbyt obleganym terminalu służącym tylko ruchowi 
wewnętrznemu, 
zwolnił dźwignię podwozia. Opływowa maszyna ze stylizowaną błyskawicą biegnącą 
wzdłuż 
czerwono-niebieskiego kadłuba i oszklonych kabin pasażerskich zniżyła się do 
wysokości 
wieżyczki kontrolnej, gdy w tor jej lotu wdarł się jakiś dwupłatowiec sportowy. 
Pilot 
naprowadzał awionetkę dokładnie na oś pustego lądowiska; słońce miał za sobą, 
widoczność 
była doskonała. Gdyby nie to i jego refleks, tragedia byłaby nieunikniona. Mając 
przy 
zwolnionej prędkości ograniczoną swobodę manewru, pilot położył gwałtownie 
maszynę na 
prawe skrzydło, skąd nadlatywał dwupłatowiec, i wystawiając całą jej już 
bezwładną 
powierzchnię na opór powietrza, zarył w trawie. Z płonącego samolotu wygramolili 
się z 
pomocą przytomnego pilota dwaj pasażerowie. Jeden z nich — prasa opisała jego 
wygląd — 
rzucił się desperacko w ogień po swój płaszcz, ale został odciągnięty przez 
przybyłych na 
miejsce wypadku strażaków. Niedługo po tym z samolotu pozostał zwęglony wrak 
zalany 
górą pianki gaśniczej, pasażerów zaś i dzielnego pilota, pomimo ich oporu, 
pogotowie 
ratunkowe zabrało do szpitala.
Odwaga nie zawsze popłaca. Podejrzenie inspektora ochrony lotniska, 
obserwującego 
przypadkowo całe zdarzenie z wieży kontrolnej, wzbudziła desperacja pasażera 
usiłującego 
uratować z płonącego samolotu swój płaszcz. Człowiek pracujący długie lata na 
terminalach 
lotniczych ma wiele okazji do obserwowania postaw ludzkich w niebezpieczeństwie. 
Inspektor ochrony miał duże doświadczenie w tych sprawach. Nie przypominał sobie 
jednak, 
aby dla płaszcza, zwykłego trencza za nie więcej niż trzysta franków ktoś 
ryzykował utratę 
życia bądź narażał się na kalectwo, jakim są oparzeliny rąk i twarzy w ogniu 
wysokooktanowej benzyny lotniczej.
Ponieważ zapadał zmierzch, przy wraku wystawiono wartę, a wczesnym rankiem 
przystąpiono do drobiazgowych badań pozostałych resztek.
Nie szukano dokumentów ani pozostawionej garderoby. Wysoka temperatura żaru 
strawiła 
doszczętnie wnętrze samolotu, poradziła sobie z łatwotopliwymi stopami metali 
kolorowych i 
tworzywami sztucznymi. Poskręcany kadłub pozbawiony prawego płatu wraz z 
silnikiem nie 
przypominał wyglądem awionetki. Pieczołowitość, z jaką przeszukiwano każdy 
centymetr 
kwadratowy ziemi, przesiewanie jej przez sita, intrygowała ludzi biorących w tym 
udział. 
Poza złomem nic godnego uwagi nie mogło tam być! Zaintrygowanie osiągnęło 
szczyt, gdy 
sprowadzony do akcji cywil mówiący po francusku z twardym flamandzkim akcentem 
wydłubał z popiołu kilkadziesiąt sporej wielkości osmalonych kryształków, które 
z 
namaszczeniem, sztuka po sztuce, umieścił w irchowym woreczku.
Nazajutrz gazety doniosły o wykryciu afery przemytniczej diamentów, największej 
w 
powojennej historii Francji. Wartość znalezionych surowych kamieni jubilerskich 
szacowano 
na około trzydziestu milionów nowych franków.
Taksówki powietrzne przedsiębiorstwa Bellami były częstymi gośćmi Lilie. 
Przywoziły 
zwykle z lotniska Orły pasażerów, którzy oczekującym na nich samochodem udawali 
się trasą 
północną ku pobliskiej Dunkierce, gdzie przekraczali granicę Belgii. Inspektor 
zanotował 
numery rejestracyjne wozów, każdorazowo innego typu. Dociekliwości swojej nie 
połączył 
niestety z zapobiegliwością godną detektywa-amatora tej rangi: kiedy agenci 
policji śledczej 
przybyli do szpitala, pasażerowie awionetki rozpłynęli się już po drugiej 
stronie granicy.
Ich nazwiska i adresy, jak się spodziewano, okazały się fałszywe, samochody zaś, 
którymi 
odjeżdżali z Lilie, wynajmowane były w Avisie, też na fałszywe nazwiska.
Rychło stało się jasne, że nie wykryto wielkiej, jednorazowej afery, ale czubek 
góry lodowej 
sterowanej po mętnych wodach Europy przez fachowców wysokiej klasy, mających 
wpły-
wowe zaplecze. Diamenty, przywożone z Afryki, przerzucane były następnie do 
szlifierzy 
drogocennych kamieni, najprawdopodobniej w Antwerpii. Spośród wielu niewiadomych 
w tej 
sprawie na czoło wybijała się jedna: kto za tym stoi? We Francji i gdzie 
indziej?
Ale wówczas do akcji włączyły się siły oficjalnie nigdy nie występujące, a 
potężne. W 
wyniku ich interwencji rzecznik prasowy Quai D’Orsay wyciszył wrzawę poważnie 
brzmiącym oświadczeniem. Dobro sprawy wymaga daleko posuniętej dyskrecji. Wyniki 
śledztwa zostaną w odpowiednim czasie podane do publicznej wiadomości.
Nie było to zwekslowanie sprawy na ślepy tor, na co wyglądało. Byłe mocarstwa 
kolonialne 
mają w Afryce nadal swoje interesy. Duże interesy, dobrze strzeżone. „Bellami” — 
takim 
kryptonimem opatrzono sprawę — wykazała, że jakaś dobrze zorganizowana szajka 
zabrała 
się do spijania po kryjomu śmietany zarezerwowanej dla nich samych. A takich 
gości nikt 
przy swoim stole nie toleruje.
Aferę porównano do głowonoga, przyssanego mackami do ludzi obróbki drogocennych 
kamieni w Antwerpii, Rotterdamie, Amsterdamie, do kupców tego towaru w Zurichu, 
Frankfurcie nad Menem, Tel-Awiwie, a także w Londynie. Umiejscowienie tej 
metropolii 
światowego handlu, legalnego i nielegalnego, na końcu tego łańcucha nie było dla 
Attentowna bez znaczenia.
Z niesymetrycznej plamy rozlanej po obu stronach krętego węża Tamizy 
oznaczającej 
Londyn na dużym globusie, stojącym obok biurka, elemencie raczej dekoracyjnym 
gabinetu, 
Attentown stoczył się wzrokiem na południową półkulę. Globus pochodził sprzed 
pierwszej 
wojny światowej — David kupił go na starociach — przedstawiał Afrykę z dawnych 
dni 
zamalowaną głównie kolorami: amaranitowym — posiadłości brytyjskie, i błękitnym 
oznaczającym terytoria francuskie. O mniej więcej dziesięć tysięcy kilometrów w 
dół od 
Londynu ciągną się dziś terytoria zwane oficjalnie Rodezją, Botswaną, Namibią, 
Angolą, po-
kryte sawannami i pustyniami, rolniczo niewiele warte, zasobne jednak w liczne 
kopaliny, 
które bez pomocnej ręki białego człowieka nigdy by nie ujrzały światła 
dziennego. Takie są 
fakty. Nagie fakty. Wbrew postronnym krzykaczom, spozierającym na te bogactwa 
łakomym 
okiem — nie do podważenia. Gdzieś tam, między dziesiątym a dwudziestym stopniem 
szerokości południowej toczy się dziś nie przebierająca w środkach walka o 
wbicie tej prawdy 
do łbów wichrzycielom tego jedynie możliwego do przyjęcia dla Europy porządku i 
trwać 
będzie do ostatecznego wydrenowania tych ziem z ich bogactw. Formy walki będą 
się 
oczywiście zmieniać, ale nie cele.
Jak przystało na człowieka jego pokroju, Attentown nie bawił się w sentymenty. 
Życie jest 
brutalne, chcąc się utrzymać na powierzchni nie wolno dać się zepchnąć pod koła 
wozu, na 
którym się siedzi. Jego wóz trzymał się dobrze gruntu, biegł utartym szlakiem, 
kierownica 
tkwiła mu w rękach pewnie. Ale oto, jadąc z rozwiniętą prędkością, ujrzał przed 
sobą wyrwę. 
Niebezpieczną dla pojazdu, jemu, tak obznajomionemu z każdym zdradliwym zakrętem 
trasy, 
całkowicie nie znaną.
Attentown domyślał się, jak diamenty dotarły do Lilie. Podróż ich nie zaczęła 
się w rządzonej 
żelazną ręką niemieckich kolonistów Namibii, nie w skorumpowanym do cna Zairze 
czy 
Czadzie, nie w dychawicznej Zambii kontrolowanej przez białych z Salisbury ani w 
samej 
Rodezji. Wędrówka ta zaczęła się gdzieś w buszu południowej Angoli zajętej przez 
rebeliantów spod znaku prozachodniej organizacji Unita. Tam, z tego 
afrykańskiego Eldorado 
dla awanturników wszelkiej maści, diamenty te odleciały małym samolocikiem do 
Shakawe 
w Botswanie, skąd, po uzupełnieniu w pojeździe paliwa, pod osłoną nietykalnych 
tam znaków 
rozpoznawczych RPA na skrzydłach dotarły do Pretorii lub Johannesburga. Przeskok 
do 
Paryża w torbie podróżnej starszego wiekiem biznesmena — nie posługiwać się 
nigdy 
pięknymi kobietami — na pokładzie jumbo jęta, najlepiej linii Air-France, to 
formalność. 
Trochę nerwów kosztuje Paryż. Francja prezydenta Giscard d’Estainga wita 
przybyszów z 
Afryki z arystokratyczną kurtuazją. Branie jednak służb pięciogwiazdkowych 
hoteli za 
urodzonych ślepaków, żyjących z jednego źródła dochodów, świadczyłoby o 
nieroztropności. 
Francja jest krajem znakomitych win, serów i wytwornych kobiet. Pokosztować 
wszystkiego 
to obowiązek. Ale broń Boże raczyć się tymi delicjami do niestrawności, kiedy 
jest się 
przejazdem w delikatnej misji.
Odtworzenie etapu do Paryża nie sprawiło Attentownowi trudności, ale dalsza 
droga była 
małym zaskoczeniem. Podział tego krótkiego etapu na dwie części, wobec otwarcia 
granicy 
dla posiadaczy francuskich czy belgijskich paszportów, zdawałoby się zbędny, 
miał swój 
sens. Pasażerowie przylatujący z Republiki Południowej Afryki bezpośrednio do 
Brukseli 
muszą się liczyć z kontrolą rentgenowską na lotnisku, a w przypadku podejrzenia 
— osobistą. 
Bywają oni następnie poddawani dyskretnemu nadzorowi, do końca ich pobytu w tym 
kraju 
mają swego „ogona”. Oni i ich kontakty. W Paryżu nastąpiła oczywiście zmiana 
łączników. 
Dostawcy towaru opuścili Europę, przejęli go ludzie nie mający w paszporcie 
śladów 
bytności w Afryce, nie notowani w kartotekach policyjnych. Jacyś nie wzbudzający 
podej-
rzenia panowie, których stać na opłacenie taksówki powietrznej, aby wieczór 
spędzić w 
gronie rodziny mieszkającej niedaleko granicy.
A może w sztafecie brało udział więcej ogniw? Może w Dunkierce towar przejął 
trzeci 
łącznik, który nadmorską kolejką elektryczną, nie zaczepiany przez nikogo, 
przewiózł go do 
miejsca przeznaczenia ?
Dużo uwagi Attentowna pochłaniał odważny pasażer awionetki. Ten, który rzucił 
się w ogień 
dla ratowania płaszcza, w którym, jak już wiadomo, znajdowały się diamenty. 
Inspektor 
ochrony terminalu w Lilie opisał go: około trzydziestu lat, sześć stóp wzrostu, 
atletycznie 
zbudowany, na głowie kapelusz z modnym obecnie wąskim rondem, ciemny blondyn lub 
szatyn — na pewno nie brunet. Jego nakrycie głowy stało się tematem dociekań 
prasy.
Temperatura w hermetycznie zamykanych kabinach pasażerskich awionetek typu 
„Fokke-
Standard” podczas lotu wynosi dwadzieścia stopni, oświadczył główny mechanik 
Bellami. 
Maszyna była technicznie sprawna, system grzewczy musiał działać bez zakłóceń, 
skoro 
pasażer zdjął płaszcz i rozluźnił krawat. Słuszna uwaga, pozostaje jednak 
pytanie, dlaczego 
nie zdjął także kapelusza?
David Attentown miał na to swoje wytłumaczenie:
W pewnych krajach kapelusz jest niezbędną częścią garderoby męskiej. Na przykład 
w 
Ameryce żaden szanujący się dżentelmen nie wyjdzie z domu bez nakrycia głowy i 
krawata. 
A już w ogóle nie w słonecznych stanach Południa. Kto nie wierzy, niech obejrzy 
filmy, 
których akcja rozgrywa się w Kalifornii, Teksasie, Arizonie, Alabamie czy 
Luizjamie.
Ochroniarza z Lilie uderzył sposób noszenia kapelusza przez tego pasażera. 
Sprzeczne relacje 
osób, które go w tych gorących chwilach widziały, utrudniły portrecistom z 
policji 
kryminalnej odtworzenie z pamięci jego podobizny. Wobec tego w prasie i 
telewizji pokazano 
trzy ujęcia tej samej głowy, ale, co znamienne, nakrytej kapeluszem zawsze w ten 
sam 
sposób.
Rysy twarzy się zmieniają, sposób noszenia kapelusza — nie. Kapelusza z modnym 
obecnie 
wąskim rondem. Gdyby to rondo poszerzyć... A atletycznie zbudowanego 
trzydziestolatka 
przedzierzgnąć w kawalerzystę, za jakich mieli się w Wietnamie piloci śmigłowców 
US Air 
Force Army...
David Attentown nie dokończył myśli. Za mało miał danych. Ale podejrzenie, że 
wykołował 
go ktoś, kogo on obdarzał zaufaniem, doprowadzało go do szału.
David Attentown i Johannes van Bootha spotkali się po raz pierwszy na garden 
party wydanej 
w konsulacie Iranu w Kapsztadzie przez West Gulf Oil z okazji odkrycia nowych 
zasobów 
ropy naftowej w południowej Angoli. Attentown z zasady unikał placówek 
dyplomatycznych 
jako forum ubijania interesów, w ogóle stronił od nawiązywania bliższych 
kontaktów z 
poznanymi tam ludźmi. Przyjęcia w tak zwanym zamkniętym kręgu organizowane przez 
ataszaty handlowe śmierdziały z daleka agentami wywiadu, służyły do 
zorientowania się, who 
is w danym momencie who w tym mieście i co ma za uszami. Ropa naftowa w 
półpustynnym 
Kalahari? Portugalczycy nie zainwestowaliby w ten interes złamanego escudo. Cały 
świat, 
poza Rosjanami, szukał — i znajdował — ropę w płytkich szelfach stanowiących 
przedłużenie lądu, w deltach rzek, które kiedyś były dnem oceanu, nigdy w głębi 
wydmiastego płaskowyżu leżącego tysiąc metrów nad poziomem morza. Ale znaleźli 
się 
ryzykanci i z tej okazji owej garden party. Opory Attentowna przełamał wtedy 
Peter Krueger. 
„Południe Angoli to ziemia wciąż niczyja, powiedział, Pretoria nie tak rychło 
ustąpi je 
czarnuchom. Angolańskich wież wiertniczych na północy strzegą Kubańczycy. O 
bezpieczeń-
stwo swoich ropociągów na południu West Gulf Oil będzie musiało długo dbać samo, 
a co to 
znaczy dla facetów szukających chleba w Afryce, nie trzeba ci chyba mówić”. 
Właśnie tam 
David nawiązał kontakty owocujące do dziś. Johannes van Bootha z bokobrodami 
starego 
Bura i pogodnymi oczami kalwińskiego pastora to cichy filar General Selling 
Conference, nie 
uwidoczniony na* żadnym oficjalnym szyldzie, pozornie niewielki trybik w tej 
machinie 
trzęsącej posadami marionetkowych rządów Afryki. „Trzymaj się Johannesa, a 
wypłyniesz na 
głębokie wody” — zakończył swój instruktaż niezastąpiony Peter Krueger, znający 
ten kąt 
świata jak własną kieszeń.
Johannes van Bootha bawił w Londynie przejazdem. Przyleciał wczoraj, odlatuje 
jutro, krótko 
tu zabawi. Korzystając z okazji pomyślał o zjedzeniu kolacji w przyjemnym 
towarzystwie. 
Tak powiedział. David dałby głowę, że uprzejmość człowieka odpowiedzialnego za 
ochronę 
imperium GSC podyktowana została czymś innym. Cichy głos Afrykandera w telefonie 
odczuł niczym dzwon alarmowy podczas burzy na statku, nabierającego nagle 
niebezpiecznego przechyłu na burtę.
Zaproszenie było wyróżnieniem. Spytał o miejsce spotkania i godzinę, raz jeszcze 
podziękował za pamięć, po czym odłożył słuchawkę.
Był rozedrgany w sobie. Po raz pierwszy od dłuższego czasu.
Cel przyjazdu van Boothy do Europy nie był dla niego tajemnicą. Utrzymać 
skotłowanej 
Afryki w ryzach praktycznie się nie da. Jak długo kopalnie nie znajdą się za 
drutami 
kolczastymi, jak w RPA, a zwalczające się ugrupowania będą potrzebować 
pieniędzy, żaden 
rząd nowo powstałego kraju nie ustrzeże się przed przemytem, na którym zbijają 
fortuny 
notable państwowi z ministrami, gubernatorami, szefami rządów włącznie. Prywatne 
konto w 
europejskim banku jest w strzelającej Afryce pokusą nie do odparcia. General 
Selling 
Conference kontroluje światowy handel diamentów. Jest na tym rynku monopolistą. 
Istniejąc 
zwalnia kraje cierpiące na brak fachowych kadr od konieczności organizowania 
własnego 
aparatu handlu i marketingu — zadania przerastającego zresztą ich możliwości. 
Nie robi tego 
oczywiście darmo. Od znalezienia surowego kamienia w dzikim buszu do 
przekształcenia go 
w ozdobę korony droga wiedzie przez liczne ogniwa, w ten czy inny sposób 
zazębione o 
GSC. Totalny dyktat. GSC to ponadnarodowe imperium z własnym transportem, 
własnymi 
bankami, własnymi centrami obróbki surowca, własną policją. Kamienie, które 
przeciekają 
kartelowi między palcami, nie tylko napełniają obcą kieszeń — to można przeboleć 
— lecz 
podrywają monopol, a to już inna sprawa. Attantown nie chciałby znaleźć się w 
skórze 
przemytnika przyłapanego w ciemnym kącie przez ludzi van Boothy.
Peter Krueger musiał być w bliskich stosunkach z tym człowiekiem, gdyż 
przedstawiając mu 
Davida jako swego przyjaciela oświadczył bez ogródek, w czym ten pracuje. — W 
ludziach 
— powiedział odsłaniając w uśmiechu swoją zajęczą wargę nad rzędem zębów 
zdolnych do 
kruszenia skał. W ludziach, powiedział tylko, a skoro rekomendowanych przez 
niego, to 
wiadomo, w jakich.
Rekomendacja nie pozostała bez echa.
Niedługo potem do Attentowna, obserwującego z cienkim drinkiem w ręku w pokoju 
tarasowym gości, podszedł elegancko ubrany bokser wagi ciężkiej w jego mniej 
więcej 
wieku. — Jestem de Jongh. — Skłonił się niezdarnie. — łan de Jongh.
— David Attentown.
— Tak myślałem. Szef prosi pana na kilka słów.
— Szef?
— Tak. Jeżeli pan się zgadza, to proszę za mną.
Podziwiając w duchu sposób zaproszenia, Attentown oddał przechodzącemu kelnerowi 
szklankę.
W ukwieconej altanie z widokiem na otwarty ocean siedział z cygarem w zębach 
samotnie 
pan Johannes van Bootha. Nieznacznym ruchem ręki odprawił swego goryla o niezbyt 
salono-
wych manierach. Wieczór był ciepły, daleko na oceanie, niczym gwiazdy na ciemnym 
niebie, 
migotały światła pozycyjne statków opływających Przylądek Dobrej Nadziei. Dla 
marynarzy 
żeglujących dawniej w nieskończoność przez Ocean Indyjski widok południowego 
cypla 
Afryki oznaczał nadzieję, że droga ich jednak ma swój kres, że odtąd wystarczy 
ustawić ster 
na północ, trzymać ciągle na północ, a pewnego dnia zawinie się do rodzinnego 
portu. Gdyby 
jednak wiedzieli, jakie ta ziemia kryje w sobie skarby, jakie niezmierzone 
bogactwa czekają 
w jej wnętrzu na nieledwie kopnięcie obcasem, żaden nie spieszyłby się do domu. 
Dużo wody 
opłynęło Przylądek od odkrycia go przez Portugalczyków, niemało krwi wchłonęła 
ta ziemia. 
Ale to już historia. Materiał na przygodowy film dla młodocianych. Czasy zmagań 
holenderskich osadników z dzikimi plemionami Bantu należą do przeszłości, zaś o 
przyszłość 
tej ziemi dbają tacy ludzie, jak van Bootha; można śmiało przystępować do 
interesu z nimi, 
bez obawy o powodzenie.
Diamenty i placówka dyplomatyczna Iranu. Posuwając się za elegancko ubranym 
gorylem, 
który zawsze trzymał się w pobliżu swego pana, Attentown dopowiadał sobie powód 
obecności tutaj van Boothy. Szach Mohammed Reza Pahlawi ma ambicję, jeszcze za 
swego 
życia chce przekształcić swój zacofany kraj w piątą potęgę przemysłową świata. 
Cena nafty 
skoczyła pod niebo, mając miliardy wystarczy kupować gotowe fabryki i stawiać je 
u siebie. 
Oprócz błyskawicznego dopędzenia Zachodu szach ma jeszcze jednego konika, bardzo 
prywatnego: szlachetne kamienie. Z okazji dwa tysiące pięćsetnej rocznicy 
istnienia 
państwowości Persów, obchodzonej w Teheranie z niebywałą pompą, władca Iranu 
poszczycił się kolekcją drogocennych kamieni, na widok której przybyli na tę 
uroczystość 
dygnitarze dostali oczopląsu. Jeżeli chodzi o brylanty i rubiny, ma ona 
ustępować jedynie 
zbiorom królów Wielkiej Brytanii i carów Rosji.
Orientalny przepych ogrodu konsulatu cesarstwa Iranu w kipiącym bogactwem 
Kapsztadzie 
kontrastował z surową powściągliwością van Boothy. Wrażenie to szybko minęło. 
Wkrótce, 
nie podpisując żadnego dokumentu, opierając wszystko na słowach, Attentown 
zawarł z nim 
swoją pierwszą transakcję.
Już niebawem przekonał się o absolutnej niezawodności szefa wewnętrznej policji 
General 
Selling Conference. Najbardziej delikatne sprawy załatwiało się z nim bądź z 
jego ludźmi za 
pomocą paru słów, bez potwierdzania ich później na papierze. Czasami jego 
rzeczowość 
mroziła Davida. Z tym uczuciem przekroczył próg hotelu.
Obsługujący stół prawie siedemdziesięcioletni kelner nie potrzebował się 
wysilać, aby 
przekonać gości o swoim arystokratycznym pochodzeniu. Carlton nie zatrudnia 
zresztą 
innych. Jego angielska flegma dawała Attentownowi czas do namysłu nad wyborem 
tematu, 
co gospodarzowi stołu zdawało się też odpowiadać. Jednym będzie na pewno 
„Bellami”, co 
do tego nie było wątpliwości. Nie było też wątpliwości, że tak jeden, jak drugi 
z biesiadników 
nie będzie się spieszyć z poruszeniem tematu. W pierwszej z brzegu restauracji, 
w snack-
barze, gdzie wszystko załatwia się na stojaka, wali się prosto z mostu, tu — 
celebracja.
Niecierpliwość nie cechowała żadnego z nich. Sporo czasu zajęło wertowanie 
oprawnej w 
skórę, z wytłoczoną na groźnym łbie lwa koroną, karty dań podstawowych, karty 
przystawek, 
specyfikacji win i innych alkoholi; ile znajomości świata potrzeba dla sposobu 
przewracania 
kart, nie mówiąc o stawianiu pytań, które nie są pytaniami. Pytań tutaj się nie 
stawia. Między 
bywalcami w świecie, jakimi są goście Carltonu, a znawcami ludzi, jakimi są 
kelnerzy, słowa 
opatrzone znakiem zapytania byłyby nie na miejscu. Wymieniać uwagi — to co 
innego. Ale 
te są bardziej rodzajem poufnego spiskowania równych, z których siedzący przy 
stole jest 
równiejszy od stojącego. Dużo przy tym można sobie powiedzieć, nic nie mówiąc.
David Attentown zajechał do podziemnego parkingu hotelowego sporo przed ósmą, 
zajął 
zarezerwowane wcześnie miejsce na drugiej kondygnacji i, zostawiając portierowi 
klucze do 
wozu, windą wjechał na górę. Ale nie udał się do westybulu hotelu, lecz na drugą 
stronę ulicy 
i, lokując się w ciemnej wnęce, obserwował przybywających gości. Johannes van 
Bootha nie 
podał mu miejsca zatrzymania się, mieszkając w Carltonie nie musiał przybywać z 
zewnątrz. 
Niepewność ta nie była trudna do rozwiązania: van Bootha nie był rezydentem tego 
hotelu, w 
każdym razie nie pod swoim nazwiskiem, a nie należało podejrzewać go o skrywanie 
swojej 
obecności w Londynie. Kilka minut przed umówionym czasem przed hotel zajechał 
srebrzysty rolls royce prowadzony przez kierowcę w czarnym meloniku. Attentown 
znał ten 
wóz. Należał do prezesa rady nadzorczej Brytyjskiego Pawilonu Diamentów, ale w 
tyle 
siedziała tylko jedna osoba, nie do pomylenia z żadną inną. Gdy wóz oddalił się, 
Attentown 
wyszedł ze swego ukrycia z ciężkim sercem. Ulica zamieniła się w rwącą rzekę, 
lecz nie miał 
wyboru.
Ta jego elegancja! David Attentown pieniędzy na krawca nie szczędził. Na tę 
okazję wybrał u 
Harrodsa najlepszy smoking, poprawki przeprowadzono bezbłędnie, był zadowolony 
ze 
swego wyglądu, dopóki nie stanął vis-a-vis gospodarza stołu. Nienagannosć. Słowo 
to w 
odniesieniu do jego ubioru było bluznierstwem. Jego goryl z Kapsztadu, z którego 
manierami 
Attentown miał możność się zapoznać, wyglądał jak reklama domu mody; poznani 
później 
nie ustępowali pod tym względem pierwowzorowi. To po swoim panu. Ubrania 
Johannesa 
van Boothy nasuwały na myśl zastępy krawców, londyńskich mistrzów igły, 
pracujących nad 
nowym stale smokingiem, noszonym tylko raz. Koszule, krawaty, muszki, obuwie 
dobierane 
krojem i kolorem, dopełniały całości, która, mimo nie imponującej raczej postury 
ich 
właściciela, mówiła o nim wszystko: potęga. Ukryta pod powściągliwym 
spojrzeniem, nie 
skora do wylewności, groźna. To ostatnie zwłaszcza. Attentown nie miał możności 
przekonania się o tym na własnej skórze, ale dużo słyszał z wiarygodnych ust i 
to mu 
wystarczyło. Tym jaśniej zdawał sobie sprawę z czekającej go przeprawy.
Hotel Carlton. W jego wytwornych apartamentach mieszkało wiele koronowanych 
głów. W 
ich zaciszu omawiano sprawy, które decydowały o upadku lub powstawaniu rządów, o 
wojnie 
lub pokoju między narodami, które nie miały pojęcia o istnieniu tego hotelu. 
Attentown 
znajdował się w życiu w różnych sytuacjach. Żadna jednak nie wydawała mu się tak 
upokarzająca, jak ta, w której miał się znaleźć.
Świat w ciągu ostatnich paru dziesiątków lat skurczył się straszliwie. Wczoraj 
był Paryż, 
dzisiaj Londyn, w kolejce czekają Bruksela, Amsterdam, Frankfurt nad Menem, 
Zurich, Tel-
Awiw, być może Nowy Jork i powrót na południowy cypel Afryki, a wszystko w ciągu 
najwyżej tygodnia. Błyskawiczna tura, nie krajoznawcza. Że z Paryża trasa 
Johannesa van 
Boothy wiodła nad Tamizę, to oczywiste. The British Diamond Pavilion. Obróbka 
diamentów 
jubilerskich — cięcie, wybór kształtu, szlifowanie odbywa się w 
wyspecjalizowanych 
centrach opanowanych przez Holendrów i ich flamandzkich kuzynów, handel 
precjozami, a 
co za tym idzie: ekspertyza jakości, ocena, zaprzysiężone atestowanie, bez 
którego żaden 
szanujący się nabywca nie weźmie kamienia do ręki — nadal w Londynie. I cichy 
nadzór nad 
przepływem kamieni. Nie drobiazgu dekoracyjnego na otarcie łez zdradzonej żony, 
ale tych, 
za których należność w liczbie z wieloma zerami uiszczana jest z tajnych kont 
bankowych, 
nabywca zaś, ukryty za siedmioma zasłonami, znany jest tylko Bogu i prezesowi 
The British 
Diamond Pavilion. A za jego pośrednictwem bossom General Selling Conference.
Szukając utraconego czasu Swan w przyciemnionych okularach nie popełnił błędu 
przybywając nad Tamizę. Wszystkiego się tu nie dowie. W tym interesie nie ma 
wszechwiedzących. Ale przecież w każdej trawie coś piszczy, a im bliżej źródła, 
tym piszczy 
głośniej. Że w biurowych pomieszczeniach okazałego gmachu Pawilonu przy Regent 
Street 
siedzą panowie, którzy nie spuszczają oka z przedsiębiorstw typu Africa-Aid 
oficjalnie 
trudniących się doradztwem gospodarczym, a faktycznie naborem najemników i 
pokątnym 
handlem bronią, nie było dla Attentowna tajemnicą. Dlaczego londyńska placówka 
GSC nie 
zajmuje się sama werbunkiem ludzi do ochrony pól diamentowych, to też nie: 
sprawy tutaj 
kończą się różnie, a okno wystawowe Pawilonu musi lśnić nieskazitelną 
czystością. Noblesse 
oblige. Dżentelmenów obowiązują białe rękawice, a krew zostawia plamy. Brudna 
rzecz ta 
krew. Paskudna. Oprócz estetycznego, sprawa ma jeszcze aspekt praktyczny: ludzie 
przepadają w tej Afryce, a tutejsza policja jest wścibska. Nachalna jest 
brytyjska policja pod 
maską debilnej niezaradności, stanowczo mniej taktowna niż w filmach 
kryminalnych, lepiej 
nie mieć z nią do czynienia. Z policją, z rodzinami po zaginionych skorymi do 
narobienia 
hałasu o odszkodowania, z prasą, która nie uznaje świętości. Dlatego okruchy z 
pańskiego 
stołu dla maluczkich. Dlatego miłujemy bliźnich Dlatego toast: Za naszą 
niezawodną 
współpracę!
Ascetyczna twarz van Boothy promieniała serdecznością. „Niezawodną” powiedział. 
A więc 
ten skurwysyn podejrzewa mnie, upewnił się Attentown. Poczuł wilgoć pod pachami.
— Dziękuję. Bardzo sobie cenię pracę dla Selling Conference. — Pełen uszanowania 
dla tej 
potrzebnej światu organizacji podniósł swoją lampkę. — Dziękuję, panie...
— Dla pana Johannes.
— Dziękuję, David.
Ponad zapalonymi świecami stuknęły się kieliszki napełnione perlistym szampanem.
— Czuję się zaszczycony, Johannes. Jeszcze raz dziękuję.
Chciałbym, abyś wiedział, że nigdy się na mnie i na moich ludziach nie 
zawiedziesz. Nigdy 
— zapewnił Attentown potężnego przyjaciela, będąc w tej chwili pewnym tylko 
siebie.
Kolacja przy stole zarezerwowanym przez The British Diamond Pavilion, w z góry 
wybranym sektorze Rubinowej Sali, dokąd nie dochodzą odgłosy rozmów prowadzonych 
przy innych stolikach, przebiegała w przyjemnej atmosferze. Stary książę w 
sposób 
królewsko władczy dyrygował chmarą swoich sług w wykrochmalonych torsach, 
podawane z 
namaszczeniem przez niego osobiście dania zapachami i wyglądem zachęcały do 
pokosztowania, napoje, którymi je zapijano, były znakomite. Carlton to Carlton. 
To 
nieprawda, że Napoleon zamierzał podbić Wyspę. Nie zamierzał. Wszystko, czego 
chciał 
przygotowując swoją armię do inwazji, to natrzeć temu narodowi małych kupczyków 
uszu za 
molestowanie przez stulecia Francji, a przy okazji pobytu w Londynie — zjeść 
kolację ze 
swymi marszałkami w Carltonie. Humor dopisywał cesarzowi Francuzów w czasie 
niedoszłej 
do skutku wyprawy za Kanał, czego nie można powiedzieć o Attentownie mającym 
przyjemność gościć w Carltonie. W atmosferze panującej w Rubinowej Sali winno 
się mówić 
o wykopaliskach w Egipcie, o tragedii Niobe zamienionej w skałę, o muzyce 
Krzysztofa 
Pendereckiego. Ale Attentown nie miał nastroju do bujania w obłokach.
Spalał go gniew, z którym nie mógł się zdradzić. Johannes — kto by go nie znał! 
Ten 
szczwany lis umie się zgrywać. Jakiś trop wiodący na Cliff Street sprowadził go 
do Londynu. 
Mylny trop, całkowicie fałszywy, gdyż jego firma nie ma z tą sprawą nic 
wspólnego. Ciężka 
jest dola człowieka niewinnego — mógł tylko westchnąć Attentown.
Nie chcąc się narażać na śmieszność, robił dobrą minę do złej gry. Bo gdyby to 
nie był tylko 
trop, jego rozmówcą nie byłby Johannes, lecz jeden z jego goryli, a miejscem 
wymiany zdań 
z pewnością nie Carlton. Ma on tych oprychów mnóstwo, tu, w Londynie, też. A ten 
bruderszaft to po prostu pytanie: „No, bratku?”
Z podwójnego dna pudła z hawańskimi cygarami Attentown wyjmuje rewolwer, który 
tam 
przechowuje, i strzela Afrykanderowi między oczy. Sledzi lot pocisku, dziurę — o 
wymiarach 
trzeciego oka — jaką pocisk boruje na wylot u nasady nosa. Celny strzał, 
poprawiać nie 
trzeba. „To, bratku!” — kłania się z gracją trupowi.
Tak robi Attentown, który lubi jasne sytuacje. Attentown biznesmen, sącząc 
szampana, 
przyrzeka sobie solennie zabawić się w policjanta. Ten facet w kapeluszu z 
wąskim rondem! 
Jeśli tym odważnym pasażerem był człowiek, o którym on myśli, drogo mu za to 
zapłaci! 
Jeżeli w robocie tej nie maczali łap jeszcze inni z tej paczki.
„Ronald W. — od William — Humber, ur. 1940, New Orlean, Luizjana, wzrost pięć 
stóp, 
jedenaście cali, brunet, oczy piwne, znaki szczególne: brak palca środkowego u 
lewej dłoni, 
absolwent Wydziału Iberystyki w Loyola University, New Orlean, pracownik CIA od 
1962, 
udział w operacjach Agencji w Meksyku, Nikaragui, Panamie, Wenezueli, Chile, 
Kolumbii; 
w Europie od 1975 r.; kawaler”.
Oficjalnie Ron wziął rozbrat z firmą w Hongkongu. Nieoficjalnie sprawa z nim 
miała się 
całkiem inaczej.
Umiejący czytać takie notki, wystawiane okolicznościowo przez departament 
personalny 
firmy, uznaliby tę za „podkolorowaną”, czyli przeznaczoną do mydlenia oczu. 
Czyichś, 
gdzieś, w jakimś celu, wiedząc przy tym, że sprawdzenie ich jest niemożliwe. 
Sprawy 
personalne są classified. Dostęp do rzeczy zawartych między wierszami jest dla 
ludzi spoza 
obiegu niemożliwy, chcąc mieć spokój, lepiej brać je tak, jak lecą. Chyba że się 
coś wie o 
danym facecie z wiarygodnego źródła.
Sąd federalny w Phoenix, Arizona, wydał w 1974 roku wyrok na Freda Robinsona, 
skazując 
go na karę dożywotniego więzienia i pół miliona dolarów grzywny za kierowanie 
siatką 
przemytników kokainy z Kolumbii do Stanów. Robinsonowi wlepiono również kary 
dodatkowe — łącznie sto osiemdziesiąt pięć lat więzienia za nielegalny obrót 
kokainą.
Przemyt narkotyków, nielegalny handel, surowe kary — nic nowego pod słońcem, 
gdyby nie 
pogłos, jaki się później odezwał.
Otóż Robinson, przerażony wyrokiem, wezwał do siebie sędziego śledczego, któremu 
oświadczył pod przysięgą, że kontrabanda była tylko przykrywką dla działalności 
wywiadowczej prowadzonej w Kolumbii przez CIA, że wobec pozostawienia go teraz 
sobie 
samemu nie zamierza kryć współwinnych. Zeznanie swoje okrasił sensacyjnymi 
szczegółami: 
owszem, kręcił rzecz, ale zysk przeznaczał częściowo na trzymanie w szachu 
wysoko 
postawionych osobistości kolumbijskich, resztą zaś dzielił się z chłopakami z 
CIA, którzy 
kryli siatkę na terenie Stanów.
Niedługo potem Robinson powiesił się w celi. Postawił tym krzyżyk na sprawie, 
można by 
odłożyć ją ad acta, gdyby nie sędzia śledczy, jakiś nde znający się na rzeczy 
bubek. Demokra-
cja amerykańska opiera się na imponujących podstawach, może się podobać. Ale 
nie, kiedy 
przeciw Goliatowi wstępuje w szranki jakiś procarz, któremu się wydaje. Jak było 
do 
przewidzenia, sędzia przecenił swoje siły i w połowie wznieconego przez siebie 
ognia 
salwował się w zaświaty w śmiertelnym wypadku samochodowym.
Umarł sędzia, akta poszły ostatecznie do grobu. Na zawsze poszły, żadnego 
odgrzewania 
rzeczy niestrawnych już nie było. Poza wyjątkiem. Otóż pewien pracownik 
poligrafii Agencji, 
mający jakieś anse do swoich przełożonych, zrobił sobie kserokopie z 
przesłuchania przez 
policję kolumbijską szefa magazynu kokainy w Bogocie, przesłane za pośrednictwem 
ambasady amerykańskiej do Stanów, które jednak do.sądu w Phoenix nie dotarły. 
Czynem 
tym człowiek ten wykopał sobie dołek, nim się jednak w nim schował, zdążył się 
pochwalić 
kserokopią Attentownowi.
Historie dotyczące przemytu i handlu narkotykami są powikłane: Attentown 
zapamiętał sobie 
stenogram z końcowej części przesłuchania Kolumbijczyka.
„Sędzia śledczy (S): Swamp, Swamp, Swamp! Jeżeli pan myśli, że uda mu się wyłgać 
jakąś 
fikcyjną postacią, to się myli. Ale niech będzie. Co pan może o nim powiedzieć?
Podejrzany (P): To nie jest fikcyjna osoba.
S: Z którą nikt nie zamienił ani słowa... Co pan może o nim powiedzieć?
P: Niestety, niewiele. Pojawiał się zwykle z Robinsonem, konszachtowali w 
hotelu, po czym 
znikał. Pojawiał się w sytuacjach zagrożenia ze strony policji.
S: Pojawiał się i co?
P: I zagrożenie znikało. Jak by ręką odjął. Policja przestawała się nami 
interesować, celnicy 
kłaniali się w pas. Po prostu.
S: Czy mam to rozumieć jako oskarżenie policji i urzędników celnych?
P: Niczego takiego nie powiedziałem! Myśmy mieli na głowie plantatorów krzewu 
kokainowego i dostawę ekstraktu do magazynu. Tu następowało rozliczenie, 
organizacją 
przerzutu do Stanów zajmował się Robinson. Swamp był jego człowiekiem, on winien 
udzielić o nim informacji.
S: Ustawmy sobie to pod światło. Najważniejszą dla gangu sprawę — 
bezpieczeństwo, 
zapewnia człowiek, którego nikt nie zna, obywatel obcego kraju. Na jakiej 
podstawie pan 
utrzymuje, że nazwisko nie było też fikcyjne, a jego właściciel nie był wymysłem 
Robinsona? 
Choćby po to, aby zagarniać więcej dla siebie...
P: Nazwisko mogło być fikcyjne, lecz nie osoba. Ona faktycznie istniała, tyle że 
dbała o 
trzymanie się w cieniu. Mam na to dowód. Pewnego wieczora mój kierowca, Salwador 
Figuera, dostał od Robinsona polecenie odwiezienia na lotnisko jakiegoś ważnego 
gościa. 
Gości ze Stanów obsługiwał Robinson zwykle osobiście, nie dopuszczał do nich 
nikogo z nas, 
Kolumbijczyków, polecenie wydało się kierowcy podejrzane. Pasażer siedział w 
tyle, podczas 
jazdy nie odezwał się ani słowem. Daleko przed parkingiem lotniska pasażer 
ściskając ramię 
kierowcy nakazał mu zatrzymać się, rzucił na siedzenie pięćdziesięciodolarowy 
banknot i z 
torbą podróżną opuścił samochód. Miejsce było słabo oświetlone. Manewrując wozem 
Figuera odczekał, aż pasażer znalazł się pod latarnią, i obejrzał go sobie. Był 
to mężczyzna 
około trzydziestu pięciu lat, wysoki, barczysty, typowy Jankes. Byłby go 
natychmiast 
zapomniał, gdyby nie sowity napiwek oraz uścisk ramienia. Ręka, którą dał mu 
znak 
zatrzymania, lewa, nie miała środkowego palca, ściskała niczym grabiami.
Ze zwykłej ciekawości Figuera wrócił do hotelu i serwując recepcjoniście jakąś 
bajeczkę, 
dowiedział się nazwiska pasażera.
Gość, który nie chciał zajechać z nim pod oświetlony budynek lotniska, nazywał 
się Humber. 
Ronald Humber. Jedno z nazwisk było więc fikcyjne, ale które, tego nie wiem”.
Trzeciego dnia od rozmowy z dyrektorem biura detektywów Debenhamsa w wyznaczonej 
skrytce urzędu pocztowego znalazła się podłużna niebieska koperta, bez nadruku 
firmowego. 
Attentown nie obiecywał sobie wiele. Pierwszy tydzień zlatuje agentowi na 
rozpracowaniu 
routine geography śledzonego — trasy codziennej, odwiedzanych lokali, 
zewnętrznych 
kontaktów osobistych; zapuszczenie sondy w świat prywatny wymaga czasu.
Codzienne raporty z ubiegłego tygodnia brzmiały identycznie: „Working. No 
effects”. Tylko 
te trzy słowa i nieczytelny podpis, który w żaden sposób nie dawał się złożyć w 
nazwisko 
dyrektora Samuela Highhrowa. Koperta bez nadruku, czcionki elektrycznej maszyny 
do 
pisania, podpis, który może należeć do każdego i nikogo. Badanie daktyloskopijne 
papieru 
prawdopodobnie nie wykryłoby żadnych odcisków palców. Konspiracja doskonała. Jak 
gdyby 
biuro detektywów Debenhamsa wychodziło z założenia, że wszyscy śledzą wszystkich 
i na 
wszelki wypadek zadbało, by nie pozostawić po sobie śladów.
Ostatni raport przyniósł opis kobiety w wieku około dwudziestu sześciu lat, pięć 
stóp 
dziewięć cali wzrostu (o cal wyższa od niego!), bardzo zgrabnej blondynki z 
zielonymi 
oczami w bananowym kostiumie i czarnym golfie przewiązanym bananowym pasem, w 
czarnych bucikach na półsłupku, ubranej raczej po angielsku, ale mówiącej z 
wyraźnym 
akcentem amerykańskim. Brawo dla detektywa! Do kompletu brakowało kroju i koloru 
majtek oraz zawartości torebki, ale mimo to brawo. I ten akcent! Musiał stać za 
jej plecami, 
kiedy mówiła.
W pierwszym odruchu Attentown zmiął gwałtownie płachtę papieru. Nancy! Ta suka 
Nancy! 
— zaklął w duchu.
Popatrzył na cyferblat swego kwarcowego zegarka w złotej oprawie, nie 
(rozpoznając 
przemykających sekund. Czas. Rzecz ulotna i stała, najważniejsza w życiu i bez 
znaczenia. 
Jak kobieta. Johannes jest w tej chwili w Rotterdamie, w Antwerpii, a może 
gdzieś dalej. I co 
z tego? Partia najemników z ogłoszenia na skrytkę pocztową w Brukseli będzie 
odprawiona 
na lewo — poza plecami władz skarbowych Wyspy, dzięki czemu jego prywatne konto 
w 
banku wzrośnie o kilkadziesiąt tysięcy dolarów. I co % tego? Co z pieniędzy, co 
ze stałej 
pogoni za...
David Attentown nie otwierał się przed obcymi. Czterdziestodwuletni, średniego 
wzrostu 
mężczyzna, budową podobny do zapaśnika wagi półciężkiej — nie miał prezencji 
mogącej 
zakręcić kobietom w głowie od pierwszego spojrzenia. Aby zwrócić na niego uwagę, 
potrzeba było więcej spojrzeń i nie tylko spojrzeń, a kobiety otoczone 
wielbicielami na taką 
rozrzutność sobie nie pozwalają. Mężczyznom nie cieszącym się ich względami 
przypisuje 
się posiadanie kompleksów. Uproszczone to. Trzymanie gardy wysoko podniesionej w 
kontaktach z ludźmi wynikało u Attentowna z doświadczenia życiowego. Prawdziwym 
imieniem człowieka jest zdrada. Życie jest walką toczoną na ringu, w której 
każdy cios 
zadany przez silniejszego bywa przez sędziów nie zauważony. To przez te ciosy, 
zainkasowane w młodości, ta garda.
Urodzony w Pradze czeskiej w rodzinie podwórkowego handlarza starzyzną o 
nazwisku 
niewymawialnym dla angielskiego języka, człowieka ułomnego, o przekrzywionych do 
wewnątrz końsko-szpotawych stopach, wychowany bez matki, która opuściła ojca dla 
mężczyzny o nie zdeformowanych kończynach dolnych, zaznał w dzieciństwie nędzy i 
upokorzeń. Wiecznie niedożywiony, wyszydzany przez rówieśników, nie zapowiadał 
się na 
silnego mężczyznę. Z owych lat pozostały mu w pamięci strach o swoje stopy, 
które 
sprawdzał codziennie, żal do ojca o jego kalectwo oraz tęsknota do normalnej 
rodziny, z 
matką. I żądza bogactwa. Bo kobiety, skarżył się ojciec, z wszystkich zalet 
męskich naj-
bardziej cenią sobie pieniądze.
Doświadczenia te nie miały nic wspólnego z Nancy. Nie chciał jej u siebie w 
pracy z zasady: 
przez chybotliwą kładkę nad przepaścią wybierać się z kobietą na karku... Ale 
tak wyszło, 
Nancy! Nigdy by nie pomyślał.
Wszyscy śledzą wszystkich. On Rona, Ran, być może, jego, kto wie, czy Johannes 
nie 
napuścił na niego swoich psów gończych, a policja brytyjska nie przyssała do 
jego telefonów 
polipa nasłuchu. Wspaniały świat drugiej połowy dwudziestego wieku!
Rozmowę przeprowadził z budki telefonicznej na stacji kolejki podziemnej 
Aldgate.
Dyrektor Highbrow zdawał się czekać na ten telefon. Wczoraj o dziewiętnastej. 
Dokładnie. 
Kiedy on konferował z Johannesem, pani ta zajechała taksówką do hotelu Windsor 
przy 
Warwick Gardens, dokąd godzinę wcześniej przybył wiadomo kto. O dwudziestej 
pierwszej 
trzydzieści para ta opuściła hotel i odjechała oliwkowym mercedesem, 
zaparkowanym w 
pobliżu. Tristanem i Izoldą będzie ta para nazywana dalej. Jak bohaterowie 
słynnej legendy o 
miłości — łatwe do zapamiętania. Irytujący był ten Highbrow ze swoim teatralnym 
cykaniem 
przez nos zdania po zdaniu. Rozstanie zakończone pocałunkiem — stroną 
inicjatywną była 
Izolda — nastąpiło na rogu Lambeth i Kennington Roads (Attentown mógłby kopnąć 
Highbrowa w tyłek za te sutenerskie detale: stroną inicjatywną przy pożegnaniu 
była ona. W 
porządku. A kto wykazał się inicjatywą podczas jazdy? Grabie Tristana orały pod 
spódniczką 
Izoldy czy odwrotnie? Ten pieprzony detektyw spał albo onanizował się widokiem 
rozmemłanej sobą pary!), skąd Tristan, przecinając Tamizę mostem Waterloo, 
wypijając po 
drodze w tawernie drinka, udał się do domu. — Czy szanowny pan nie sądzi, że 
zaistniała 
potrzeba omówienia pewnych spraw bezpośrednio?
Szanowny pan nie odczuwał takiej potrzeby. Ten napuszony indor był w gorącej 
wodzie 
kąpany. Gdyby przyłapanie jakiejś pary na schadzce miało być za każdym razem 
powodem 
do urządzania konferencji, nie starczyłoby mu czasu na zrobienie siusiu.
— Kontynuować! — zakończył rozmowę w zwięzłym stylu otrzymywanych raportów. Nim 
odłożył słuchawkę dodał: — Proszę wyznaczyć specjalnego człowieka dla tej pani. 
— Podał 
jej adres i niezbędne dane personalne. — Jeszcze dziś prześlę panu czek.
Warwick Gardens leży w zachodniej części city, na północ od koryta Tamizy, jazda 
w obie 
strony zajęła nie mniej niż dwie godziny. Nancy przyjechała nie swoim 
samochodem, a 
taksówką, czyli że powrót razem był z góry ustalony. Skomplikowane, jak na 
randkę 
miłośników, którą mogli spędzić w pierwszym z brzegu hotelu za cenę niższą niż 
przejazd 
taksówką, i raczej do Nancy niepodobne. Kwiatki. Codziennie świeże na biurku, 
nie od face-
tów, kupowane w nadbrzeżnym butiku namalowały w jego wyobraźni obraz głębi z 
masą 
kobiecego ciepła w tle. Albo jemu, ślepcowi w tych sprawach, tak się wydawało. W 
końcu 
wszystkie drogi prowadzą u nich tam, dokąd prowadzą, a cała oprawa to zwyczajny 
lep na 
sentymentalne trutnie, które miast pchać się z żądłem od razu w kielich, na co 
te kwiatki 
czekają, zabawiają się w adoratorów botaniki. Do diabła w ołtarzami! — przywołał 
się do 
porządku Attentown znowu pełen zdecydowania, daleki od natrętnych wyobrażeń.
Spraw do omówienia zebrało się sporo.
Tristan nie sprawiał wrażenia wydrenowanego z sił. Albo jest taki mocny, albo 
okazała Izolda 
to zwykła kura. Odejmując czas na rozluźniającego drinka, na kilka słów i 
zdjęcie 
bananowych w kolorze łatek — bo chyba nie Rzucili się do łóżka od razu — na 
konkrety 
zostało im niewiele czasu. Deprymująca arytmetyka! Dla paru minut gniecenia się 
z tą 
zwalistą, wiecznie spoconą górą mięsa Nancy przemierzyła Londyn tam i z 
powrotem. Ale 
ma zapotrzebowania!
Codzienna narada skończona, ale najważniejsze w jego królestwie punkty pozostały 
nie 
tknięte. Wiedzieli o tym jeden i drugi.
Africa-Aid zdawała się spoczywać na bombie zegarowej. Dobrego sapera potrzebuje 
na gwałt 
to przedsiębiorstwo albo grozi mu eksplozja. Attentown popełnił szkolny błąd 
zdobywców. 
Podczas gdy on podbijał nowe rubieże, za jego plecami zawiązała się fronda, 
Wszystkie 
kluczowe punkty są, być może, obsadzone przez wrogie mu elementy.
Nie spieszył się z przygotowaniem sobie nowego cygara. Ciężka marmurowa płyta, w 
jaką 
pudło z cygarami było wmontowane — prezent od pewnego fabrykanta broni z 
Charlestonu, 
dostarczony na jego własne ryzyko do Londynu — amortyzowała wagę dodatku 
ukrytego 
przemyślnie w podwójnym dnie. Przez uchylone okna wpadało ciepłe, wilgotne 
powietrze 
znad rzeki. Attentown podelektował się obłokiem dymu. Podnieść pojemnik z 
cygarami 
zaryglowany jemu tylko znanym zatrzaskiem, wymierzyć spluwę w obgryzającego 
paznokcie 
oblubieńca Izoldy...
— Masz, powiedziałeś, jakiś specjalny punkt. Słucham cię... Na końcu języka 
miał: mister 
Swamp. Raz więcej w kontaktach między nimi, kiedy jego zastępca stawał się 
agresywny. 
Nigdy, w żadnej sytuacji z nim nie będzie mógł sobie na ten luksus pozwolić!
Lewą dłoń z luką po straconym w jakichś nie wyjaśnionych do końca 
okolicznościach 
środkowym palcu Humber trzymał zawsze w kieszeni spodni. W zdenerwowaniu 
gestykulował prawą.
— Andrew! — zacisnął ją w pięść. — To nie mój pupil, ale twój i warto się nim 
zająć. 
Najwyższa pora!
Attentown uparł się nie zauważać wymierzonej w siebie pięści.
— Myślałem, że masz bogatszy repertuar. — Przyglądał się dymkowi z cygara. — 
Andrew, 
Andrew... Jak gdyby tylko on zaprzątał ci głowę. Nie masz ciekawszych rzeczy na 
składzie?
— Albo się nie rozumiemy, albo igrasz z ogniem — powiedział Humber. — Zełterstam 
ze 
Sztokholmu zasilił mnie nowym materiałem. Twoją zgubę odnalazł w bungalowie 
należącym 
do prezesa koncernu Xetem żyjącego z zamówień Moskwy. To nie przelewki ta 
komitywa. 
Do pełni szczęścia brakuje Zetterstamowi dwóch dni z życiorysu twego 
podopiecznego. 
Tylko dwóch dni. Gdyby Andrew miał spędzić je, powiedzmy, poza południową 
granicą 
Finlandii... Nasza prasa opublikowała jego zdjęcie w towarzystwie tego 
Rosjanina...
Humber odniósł wrażenie, że szef go nie słucha. Poderwał się z fotela. — Mówię 
do obrazu!
— Ależ słucham cię, słucham. — Attentown ważył słowa. — Zawsze cechowała cię 
wyobraźnia. Ale przekonanie, że ze wszystkich ludzi Bóg obdarzył nią tylko 
ciebie, jest 
fatalne. Andrew, dowiodę ci, siedzi mi w głowie bardziej, niż sądzisz. Nawet 
podczas 
konferowania z Johannesem myślałem o nim. — Podniósł na swego zastępcę wzrok. — 
Dzwoniłem do ciebie z Carltonu. Chciałem poznać cię osobiście z van Boothą. Ale 
nie 
miałem szczęścia...
— Nie sądzisz chyba, że wolny czas spędzam przy piecu — odparował chłodno 
Humber. — 
Skąd miałem wiedzieć, że zechcesz mnie z nim poznać, masz zwyczaj trzymania 
orderów 
przy sobie.
Z hamowaną niecierpliwością Attentown zgniótł w połowie wypalone cygaro.
— Ale chętnie bym go poznał — ciągnął Humber. — Wczoraj nie miałem nic w planie. 
Siedziałem w domu, gdy zadzwonił mój kumpel będący przejazdem w tym mieście. 
Zatrzymał się w hotelu Windsor, cholerny świat drogi ode mnie. Przyjemny chłop; 
pomyślałem, że towarzystwo Nancy dobrze nam zrobi, i nie myliłem się. W domu 
wylądowałem przed północą. A co do van Boothy...
Trzy godziny później David Attentown wylądował na lotnisku w Rotterdamie.
Wprost z terminalu udał się taksówką na Tarwestraat.
Z rezerwą obejrzał zasłonięte firanami okna lokalu, obdrapany fronton budynku, 
wypłowiały 
szyld nad wejściem. Dzień był pogodny. W przeciwieństwie do zasnutego siąpiącym 
deszczem Londynu, tutaj słońce grzało jak w pełni lata. Ale to nie ocieplało 
twarzy tej 
budowli z ubiegłego wieku z przesłoniętymi wstydliwie oczami. Nie zdejmując 
rękawiczek 
Attentown nacisnął klamkę.
Potrzebował czasu na oswojenie się z półmrokiem, z odorem nie kąpanych ciał, 
piwa, 
zleżałych niedopałków. Większość stolików świeciła pustką. Kiedy oswoił się z 
mrokiem, w 
niszach poprzedzielanych parawanami z dykty pomalowanej na klozetowy kolor 
dostrzegł 
skulone postacie. Gdyby Ron Humber nie opisał mu panującej tu atmosfery, 
myślałby, że 
zabłądził. Kliniczna czystość holenderskich domów, saboty, słynne flamandzkie 
koronki do 
przybytku tego jeszcze nie dotarty. Attentown nie wziąłby tutaj niczego do ust.
Zajął miejsce przy oknie i sięgnął po papierosa. Postacie skulone po kątach, 
bardziej krety 
stroniące od światła niż ludzie, nie zwróciły na niego uwagi. Wnętrze lokalu 
sprawiało 
wrażenie poczekalni kolejowej na odludnym pustkowiu.
Wypalił papierosa do połowy, nim pojawiła się wyzywająco umalowana kelnerka. — 
Ja, 
Mijnheer?
Attentown podniósł głowę.
— Przepraszam panią — odezwał się po angielsku. — Szukam mego przyjaciela. 
Nazywa się 
Dustin Longstone. Zna go pani?
Popatrzyła na niego jak na pomylonego. Wytworny facet pyta o taką biedotę...
— Dustina szuka pan? — Mówiła po angielsku głośno, na całą salę. — Dustina?
Skinął głową.
— Hej, Dustin, masz gościa! — zawołała w ciemny kąt. — Dustin! — powtórzyła 
głośniej. 
— Ten elegancki pan do ciebie!
Dustina Attentown poznał podczas jednej z wiosennych ofensyw Vietcongu.
Ziemia już się paliła ludziom pod nogami. Jednak dopiero monsuny, zamieniające 
ją w 
grzęzawisko nafaszerowane azjatyckimi pułapkami, i wszechobecność niewidzialnego 
nieprzyjaciela uzmysłowiły im beznadziejność położenia. Ta wojna nie była do 
wygrania. Nie 
z tym przeciwnikiem, nie w tym miejscu świata, nie w tym czasie, nie 
konwencjonalnymi 
środkami. Ale generałowie i biurokraci z Pentagonu myśleli inaczej i jak to przy 
różnicy zdań 
bywa, wynik końcowy zmagań można było opóźnić, lecz nie powstrzymać.
Skazanie na klęskę na cudzej ziemi — zabójcza to świadomość dla żołnierzy z 
oddziałów 
liniowych. Ludzie z tamtejszymi warunkami już oblatani ratowali się alkoholem 
lub 
narkotykami, typy takie jak Dustin, porcelanowe, były z góry skazane na 
stłuczkę. 
Przebąkiwano o postawieniu go przed sądem wojennym za tchórzostwo w obliczu 
wroga. W 
obliczu jakiego wroga? Gdzie tam był wróg, a gdzie przyjaciel? Nikogo nie 
dziwiło, że 
Dustin skorzystał z pomocy swoich nóg. Jego dezercja była aktem chłopięcej 
rozpaczy. I 
takim jak on winna być z góry darowana.
Przy stoliku stanęła odrażająca zjawa.
Attentown rozpoznał ją. Po dwumetrowym wzroście, zgarbionych plecach — poród 
takiego 
tasiemca musiał trwać wieki! — długich do ziemi rękach, z którymi Dustin nigdy 
nie 
wiedział, co robić. I po łamiącym się, jak przy łkaniu, głosie.
Zdobył się na ciepły uśmiech.
Spotkanie, zagaił, jest przypadkowe. Przelatywał z jednego miejsca na drugie i 
mając 
przesiadkę zafundował sobie małą przerwę. Od wieków nie widział kumpli. Może 
akurat 
potrzeba im czego, mówił frontowym, harfowym językiem. — Co nowego u Teda 
Cullinana, 
u Alexa Zagory? Zadzwoń po nich, urządzimy sobie kolację gdzieś w porządnym 
miejscu. 
Zadzwoń! — szturchnął Dustina zachęcająco w ramię.
Zapadnięta twarz, rozbiegane oczy, drżące ręce. W tej fazie narkotycznego 
uzależnienia 
wszystkie drogi prowadzą do sal szpitalnych z zakratowanymi oknami albo do 
samobójczego 
skoku w przepaść. Za szczyptę czegoś można z takim zrobić, co się chce. Na dobrą 
sprawę 
Attentown był zadowolony ze stanu kolegi.
— Dostałeś pieniądze od Rona — bardziej przypomniał, niż zapytał. — Dostałeś je, 
prawda?
Spieczone wargi Dustina drgnęły nie wydając dźwięku.
— Nie był to majątek, ma się rozumieć, ale na dziewczyny powinno wystarczyć. 
Cullinanowi 
i Alexowi też przysłałem, Ron nie miał jednak szczęścia. Nie wiesz, gdzie oni 
się 
podziewają? — Przycisnął drżące dłonie Dustina do blatu stołu. — Ron nie znalazł 
wtedy ani 
Cullinana, ani Alexa — mówił wolniej — a miał dla nich coś więcej niż tę zasraną 
forsę. 
Mam dla was robotę. Co myślisz o poużywaniu sobie w Afryce? Jako wielki sahib, 
naturalnie...
— Bierze mnie na rzyganie — wybełkotał Dustin zasłaniając sobie usta brudną 
ręką. — Nie 
mogę dłużej. Ten brodaty, tam w kącie, ma prochy... Po pięćdziesiątaku...
— Guldenów?
— Dolców.
— Przecież to szalbierstwo! Nie ma tu kogoś do sprowadzenia tego skurwysyna na 
ziemię?
— On tu jest wszystkim.
Attentown rozejrzał się dokoła. Nieroby i narkomani. Lokal musiał być pod 
nadzorem policji. 
Postanowił zmykać stąd. Tylko dokąd z takim wrakiem iść? Lepsze restauracje są 
dla niego 
niedostępne.
— Dostaniesz pieniądze, tylko pamiętaj: za godzinę, już uporządkowany, 
zameldujesz się w 
barze MacDonalda na sąsiedniej ulicy. Będę tam czekał na ciebie. Za godzinę, nie 
później, 
słyszysz? U MacDonalda. Powtórz!
— MacDonald, wiem... Będę tam, daję słowo — powiedział mechanicznie Dustin.
Attentown wcisnął mu w rękę dwa zwinięte banknoty studolarowe i wyszedł.
W ustronnym kącie rzucił na żółty plastykowy fotelik trencz i niewielką torbę 
podróżną, 
zamówił dzbanek kawy i grzankę z konfiturami. Miał czterdzieści minut czasu do 
przyjścia 
Dustina. Myśl o nim napawała Attentowna wstrętem. Dał znak kelnerce, że zajmuje 
cały 
stolik, po czym skierował się do automatu telefonicznego mieszczącego się w 
oszklonej 
kabinie; już wcześniej postarał się o bilon.
Numery telefonów Teda Cullinana i Alexa Zagory były głuche jak pień. Kpiły sobie 
z niego. 
To było podobne do tej dwójki: kpina, bezczelna kpina z całego świata!
Telefonował do nich z Londynu. Zamawiał na poczcie dwa razy dziennie — rano i 
wieczorem 
— łączenie go osobiście lub na sekretarkę automatyczną. Bez skutku. Od 
ostatniego pobytu w 
Rotterdamie Ilona, który ich już nie zastał, zniknęli bez śladu. Ta dwójka 
syjamskich braci, 
charakterami, temperamentem, kowbojską zadziornością gotowa była stanąć w 
szranki z 
samym diabłem, gdyby ten niebacznie wszedł im w paradę. Cullinan — awanturnik z 
dziada 
pradziada, traper, łowca jadowitych żmij, poszukiwacz szlachetnych kamieni (!), 
kawalerzysta podniebny, czyli pilot śmigłowców w Indochinach; do niego, niczyim 
kropla do 
kropli podobny był pasażer rwący się do ogarniętej płomieniami awionetki. Do 
niego i — 
prawem tożsamych natur chyba — do Alexandra Zagory, pilota bombowca 
strategicznego B-
52, prawnuka polskiego zamachowca na cara Wszechrosji, po którym dano mu imię. 
Ta para. 
Nie stroniąca od hazardu, kieliszka, muzyki, od kobiet — tych zmór świata nie 
mogących 
obyć się bez pieniędzy — naraz nie podejmuje z poczty przekazu, znika z 
opłaconego z góry 
mieszkania, nie daje o sobie znaku życia...
Po odprawieniu Dustina postanowił udać się pod ich adresy i zasięgnąć o nich 
języka. 
Zostawić listownej wiadomości o sobie nie mógł, gdyż może zainteresowała się już 
nimi 
policja.
Tak ma się sprawa z tą parą jeźdźców apokalipsy. Gdyby zmartwienia jego 
ograniczały się 
tylko do nich, nie byłoby najgorzej; w końcu to kłopot Johannesa van Boothy. Ale 
nigdy nie 
jest dosyć źle, aby nie mogło być gorzej. Patrząc na jego życie od strony konta 
bankowego, 
można mu pozazdrościć. Mając tyle pieniędzy, mógłby rzucić ten karkołomny taniec 
na linie i 
pod zmienionym nazwiskiem zaszyć się na jakiejś wysepce Oceanii. Żyć tam i nie 
umierać. 
Były chwile, kiedy wizja pary nagusów wylegujących się pod palmą kokosową nie 
dawała 
mu spać. Ale człowiek ma ogony. Korzenie ma, które, dokąd by się nie ruszył, 
trzymają go za 
dupsko. Ma także problemy. Zawsze nowe, niczym odradzające się łby hydry 
lernejskiej. 
Jednym z największych stał się dla niego Andrew. Nie jako nowy łeb hydry do 
ścięcia, ale 
jako zagadka.
Dziedziczna choroba, niezależność, która w pewnych stronach świata nazywana bywa 
nobliwie dumą, odezwała się akurat nie w porę. Ale mimo to Attentown miał dla 
Andy’ego 
zrozumienie. Dla niego jedynego z całej paczki podopiecznych, jak ich nazywał. 
Stąd obrana 
taktyka: nie dawał mu zwyczajnie w garść jak innym, ale wypłacał zaliczki na 
konto 
przyszłego honorarium. Zabawa mogła ciągnąć się w nieskończoność. Ale oto 
jednego dnia 
przestała się losowi podobać i neseser Andy’ego wraz z oryginałem manuskryptu 
oraz 
książeczką czekową odbył gratisową wycieczkę za ocean. Zdarzenie można by 
zaklajstrować 
i dalej ciągnąć tę zabawę w obiecującego autora i hojnego sponsora, gdyby rzecz 
ograniczała 
się wyłącznie do nich dwóch.
Nad kawą z grzanką, nie spuszczając z pola widzenia wejścia do baru, Attentown 
po raz setny 
doszukiwał się przyczyn, dla których Andy, mając nóż na gardle, zamilkł i w 
ogóle znikł mu z 
oczu. Bank Barclaya się nie myli. „Z konta otwartego przez Szanownego Pana na 
nazwisko 
Andrew C. Skala podjęto w Sztokholmie (data, godzina, nazwa banku) równowartość 
tysiąca 
pięciuset dolarów w gotówce oraz tysiąca dolarów w czekach podróżnych. Stan 
konta po tej 
operacji nie uległ zmianie”. Jasne, że nie uległ! Jeżeli Andrew zgrał się z 
gotówki w tej 
Kalastajatorppie, to w najlepszym wypadku pozostał mu tysiąc dolarów w czekach, 
których 
nie puścił w grę, gdyż komputer Barclaya byłby to już wypunktował. Tysiąc 
dolarów w 
turystycznie odwiedzanej Finlandii to maksymalnie dziesięć dni hotelowego życia. 
Dziesięć, 
najwyżej czternaście. Czyli inaczej mówiąc, koniec Wielkiego Milczenia Andrew C, 
Skali 
bliski.
Bo jego obecność na przyjęciu tej kupieckiej hałastry jest na pewno przypadkiem, 
a zdjęcie w 
towarzystwie tego Rosjanina zwykłym chwytem prawicowej prasy. Andrew swemu 
krajowi 
świństwa nie zrobi! Tego Attentown był pewny, jeżeli w tej chwili był w ogóle 
czegoś pewny.
Dużo Spraw do załatwienia czekało na niego przed powrotem do Londynu, musiał się 
spieszyć. Bar nie był zatłoczony. Napływ gości do MacDonalda ma ustaloną 
cykliczność: 
śniadania — przeważnie samotnie żyjący ludzie, młodzież lub mężowie leniwych żon 
— pora 
przerwy obiadowej w biurach, później, aż do zamknięcia wieczorem — w kratkę. We 
wszystkich krajach jednakowo. Głodne żołądki z chudymi kieszeniami mają dzień 
pod 
względem czasu uregulowany.
Przy sąsiednim stoliku siedziała kobieta. Ubrana od stóp po kapelusz na głowie 
na czarno. W 
tym samym kolorze miała ażurową bluzkę rozpiętą pod szyją, pończochy — 
kabaretówki... i 
dobrze skrojoną, jak na gościa MacDonalda, skórzaną torebkę. Czerwony goździk 
nad piersią 
i połyskujący w sztucznym oświetleniu rubin na palcu ożywiały tę smutnawą 
całość. Nie 
spuszczała Attentowna z oka. Na prostytutkę nie wyglądała. Na wtykę policji też 
nie, chociaż 
nigdy nie wiadomo. Miała ładne nogi i cokolwiek jeszcze miała czy nie miała, 
mogła się 
podobać. Przypominała mu Nancy.
Nancy siada tak jak ona, tak samo układa nogi: chowa je pod siebie, nie widać 
ich linii, a 
jednak wiadomo, że muszą być zgrabne, bo kobieta z twarzą Nancy nie może mieć 
innych. 
Ale zastanawiające. Nancy przy swojej urodzie większość wolnego czasu spędza u 
siebie w 
domu. Cieplarniany kwiat? Zabiła mu tym kołka w głowie. Tłuczenie się taksówką 
na drugi 
koniec Londynu dla zjedzenia kolacji z obcym facetem miało swoją wymowę. Jaką? 
Bo ten 
pocałunek w samochodzie był bez znaczenia!
Bez znaczenia? Czy wy robicie coś bez znaczenia? — rzucił Attentown w duchu pod 
adresem 
wszystkich kobiet świata.
Na jego twarzy pojawił się sarkastyczny grymas. Nie będzie pary nagusów 
opalających się 
pod kokosową palmą na wyspie Oceanii! Pieniądze, oto na co, chytre suki, 
polujecie!
Od skrzyżowania się z zaczepnym spojrzeniem kobiety w czerni uwolnił go Dustin.
Rozmowa była krótka.
— Nie wiem, co wasza paczka porabia, ale sądząc po tobie, nie przynosi to chwały 
żadnemu z 
was. Okazywałem wam pomoc. Nie wypominam tego, uważam jednak, że gubicie grunt 
pod 
nogami. Sam widzisz, że wystarczyło twoje słowo, abym sięgnął do kieszeni. I 
nadal możesz 
liczyć na mnie. Ale mnie chodzi o postawienie was mocno na własnych nogach. Na 
własnych, 
rozumiesz?
Dustin był inny niż przed godziną. Oczy miał przytomne, był umyty i ogolony.
Attentown położył przed nim Jjopertę z banknotami studolarowymi.
— Jest tego tysiąc — powstrzymał wyciągniętą po kopertę rękę Dustina. — Dla 
ciebie. Na 
ogarnięcie się i tak dalej. Będzie tego więcej. Dla każdego z was będzie, ale ty 
dostaniesz naj-
więcej, pod warunkiem, że będę mógł liczyć na ciebie. Znalazłem się w 
delikatnej, że tak 
powiem, sytuacji. Kierując się waszym dobrem, podjąłem się, bez uprzedniego 
uzgodnienia 
tego z wami, pewnej roboty w Afryce. Cholernie dobrze płatnej. Jakiej? — 
szczegóły w 
odpowiednim czasie. Do ciebie należy przekazanie tego chłopakom i powiadomienie 
mnie — 
adres skrytki dostaniesz za chwilę — o ich zgodzie. Liczę na ciebie. Ale stawiam 
warunek — 
zastrzegł surowo. — Nikomu z moich pracowników, nawet Ronowi, ani słowa o tym.
W celu sprowokowania Cullinana i Alexa do odezwania się zostawił jeszcze po 
pięćset 
dolarów dla nich.
Narkotyk działał, reakcje Duotina były normalne. Tylko jak długo? Dustin 
znajdował się w 
stadium silnego uzależnienia od heroiny. Wychowany przez ojca, anglikańskiego 
pastora, w 
ortodoksyjnej wierze śledzenia poczynań człowieka przez Boga, nie przymuszony 
przez 
okoliczności silniejsze od jego woli nie zdobyłby się na czyn nieetyczny. Był w 
gruncie 
rzeczy dzieckiem przedwcześnie rzuconym na głęboką wodę. Naciągać tej cienkiej 
linki za 
bardzo nie można.
Przed rozstaniem Attentown zobowiązał go do informowania go o każdym kroku jego 
przyjaciół. Dustin skwapliwie obiecał.
Podczas półtoragodzinnej jazdy ekspresem do ostatniego etapu swojej podróży, 
Brukseli, 
Attentown przemyślał swój plan jeszcze raz. W przedziale był sam, nikt mu nie 
przeszkadzał. 
Jedyną osobą, którą widział, był konduktor sprawiający wrażenie bardziej ducha 
niż żywej 
istoty w mknącym przez równiny Holandii i Belgii, prawie pustym, ekspresie. 
Wygląd 
pasażera wystarczył mu za bilet. Zasalutował przez szybę i poszedł dalej. 
Nasunęło to 
Attentownowi refleksję: w tej krótkiej jeździe przekroczy granicę dwóch państw 
skupiających 
szlifierzy prawie wszystkich diamentów świata. Rotterdam i Antwerpia oddzielone 
są tylko 
miedzą. Przekraczać ją można, jak i kiedy się chce, żadnej kontroli celnej, 
nawet 
konduktorowi nie chce się wziąć biletu do ręki. Dopiero teraz uzmysłowił sobie 
istotę 
pomysłu „Bellamd”. Jakie to proste! A Johannes fatygował się z dna Afryki, aft»y 
szukać 
wiatru w tym nie strzeżonym na granicach polu. Albo dostał cynk wart tego 
zachodu, albo 
kieruje się własnym, obeznanym w tym interesie nosem.
Ze swego miejsca w wagonie Attentown posłał mu życzenia powodzenia w jego dziele 
i 
myślami powrócił do swego planu. Misternego jak pajęczyna i, jeżeli nic nie 
zawiedzie, 
skutecznego. W Hotelu Palace w centrum Brukseli czeka na niego człowiek, który w 
tym 
planie odegra rolę pająka: Peter Krueger.
Przyjaciele nazywali go Petem, wrogowie — „Zajęczą Wargą”. Jemu osobiście było 
obojętne, 
jak go nazywają, jak długo nie wchodzili mu w drogę.
Świat skurczył się potwornie. Wczoraj Peter był w Johannesburgu, dzisiaj w 
Brukseli, za 
kilka dni towarzyszyć będzie do Namibii partii najemników zwerbowanych spośród 
byłych 
belgijskich „doradców wojskowych” byłego premiera Katangi. Europa nie ma dla 
nich 
zatrudnienia, przynajmniej chwilowo, a życie kosztuje. Przy okazji Attentown 
omówi z nim 
pewien problem.
Peter Krueger miał około pięćdziesiątki, cieszył się wśród właścicieli kopalń i 
wielkich 
plantatorów opinią niezawodnego, ale zadowalał się rolą człowieka tyłów. Znający 
go bliżej 
twierdzą, że skromność ta pomogła mu osiągnąć swój wiek w dobrej kondycji i 
zaliczać się 
wciąż do żywych.
Holender z urodzenia, Krueger znalazł się w Afryce krótko po drugiej wojnie 
światowej. 
Dostał się tam jako członek załogi statku taniej bandery, pudła przerdzewiałego 
od stępki po 
komin, z którego, gdy tylko rzucono kotwicę w Valvilsbaai, zrejterował do 
stolicy Afryki 
Południowo-Zachodniej, Windhocku. Miał wtedy niespełna dwadzieścia lat, był 
młokosem, 
lecz nie żółtodziobem. W ślad za nim ktoś z Europy przysłał tamtejszej policja 
jego zdjęcie w 
mundurze flamandzkiej dywizji SS, zrobione w Rosji, na typowym dla tego kraju 
tle. 
Nadawcą zdjęcia był na pewno człowiek nie wiedzący, że główne ulice tej byłej 
kolonii 
cesarstwa niemieckiego noszą wciąż niemieckie nazwy, że wysoki urzędnik policji, 
który 
sprawę rozpatrywał, miał niemieckie imię i nazwisko, zaś gmach jego urzędu 
mieścił się przy 
Bismarck Platz. Stare dzieje, niewarte dziś złamanego centa.
Peter Krueger jest — obrazowo mówiąc — filarem Attentowna w Afryce, poprzez jego 
powiązania z wpływowymi ludźmi Afirica-Aid zapuściła tam mocno korzenie. Że 
pracuje na 
kilka frontów naraz, to jego sprawa. Ważne jest, że pracuje ku zadowoleniu 
stron.
Jutro rano Attenitown zjawi się na Cliff Street. Powie Nancy „hallo” i zabierze 
się do swojej 
zwykłej pracy. O rundzie po krajach Beneluxu, która w sumie zajmie mu 
kilkanaście godzin 
zaledwie, nikomu chwilowo nie wspomni.
Rozdział 8
Zdjęcie Andrew C. Skali ukazało się w „Seattle’s Monitor”. Relacja, 
podkreślająca jego 
zażyłą komitywę z przedstawicielem Moskwy na wystawie przemysłowej w Helsinkach, 
nie 
wymagała komentarzy.
Redakcja zadała sobie trud zasięgnięcia języka o Rosjaninie. Nie podała źródła, 
z którego 
jego dane personalne miała. Kapitan NKWD czasu wojny, radca handlowy w Pekinie, 
Tokio, 
Paryżu i Bonn, przez pewien czas był członkiem delegacji radzieckiej przy 
Organizacji 
Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku. Jak większość pracowników radzieckiego 
handlu 
zagranicznego, konkludowała charakterystyka, jest on wytrawnym agentem wywiadu 
wojskowego i gospodarczego.
Stan umysłów sąsiadów państwa Skalów, i nie tylko sąsiadów — po ukazaniu się 
gazety — 
oddają najlepiej namalowane dzisiejszej nocy na ogrodzeniu ich posesji słowa: 
„The Traitor’s 
House” — Dom zdrajcy.
Catsimir Skala zauważył przez okno przechodniów przyglądających się jego 
ogrodzeniu. W 
pierwszym momencie pomyślał o jakimś wypadku — przejechanym nocą i rzuconym pod 
płot psie czy czymś podobnym. Przerwał golenie, na nagą pierś narzucił bonżurkę 
i wyszedł 
przed dom. Na jego widok przechodnie ruszyli, każdy w swoją stronę. Skala 
rozpoznał wśród 
nich znajomego z tej samej ulicy, z którym, spotykając się, wymieniali 
pozdrowienia. Nie 
znał tego człowieka, nie wiedział, gdzie pracuje, cała ich znajomość polegała na 
zdejmowaniu 
przy mijaniu się kapelusza. Schodząc tarasem ku furtce skłonił głowę, ale tym 
razem gest ten 
nie został odwzajemniony.
Napis na ogrodzeniu tłumaczył tego człowieka. Tłumaczył też gapiów, przeważnie 
kolorową 
służbę domową spieszącą z rannymi zakupami, nie tłumaczył motywów, jakimi jego 
autorzy 
się kierowali. Ale w tej chwili liczyła się strona techniczna sprawy: czerwona 
minia wsiąka w 
drewno jak w bibułę, nie daje się wodzie. Zachlapane grubym pędzlem sztachety 
trzeba 
wpierw zheblować i dopiero potem pomalować na biało. Heble i farba olejna były w 
domu. 
Minia da się usunąć z ogrodzenia. Ale z ludzkich umysłów?
Z ulgą w sercu Casimir Skala przeniósł wzrok na wielkie jak ekrany panoramiczne 
okna 
domu Jacksonów po drugiej stronie ulicy. Od wyjazdu Glendy do Europy jakby 
oślepłych. 
Rolety były zaciągnięte, nie dawały wglądu do wnętrza pokoi z ulicy. Glenda już 
na miesiąc 
przed wyjazdem zatrudniła sztab ludzi, których jedynym zadaniem bojowym było 
zabezpieczenie dywanów i orientalnych obić mebli przed inwazją kurzu i moli. 
Dom, zawsze 
głośny, zamilkł. Maynarda też nie było. Przebywał w zakładach Martina Marietta 
Aerospace 
na Florydzie, na jakimś ważnym spędzie specjalistów rakietowych, domem 
opiekowała się 
służba. Ale jutro będzie już na miejscu.
Malarz sztachetowy nie musiał się wstydzić swojej znajomości gramatyki. 
Kaligraficzna 
dyscyplina liter świadczyła, że naukę pobierał od dziecka w szkole anglosaskiej. 
Spostrzeżenie to w Seattle, zamieszkanym w większości przez Amerykanów 
brytyjskiego 
pochodzenia, nie na wiele zdało się Skali.
Ktoś musiał już zaalarmować dzielnicowy posterunek policji. Samochód wtoczył się 
przed 
dom na wyjącej syrenie. Prędkość, branie zakrętów na gazie, operowanie hamulcem 
— nikt w 
tym policji amerykańskiej nie pobije, nie mówiąc o finezyjnej robocie z syreną.
Żwir spod opon opadł, w oknach sąsiadów ukazały się zaciekawione twarze.
Sierżant policji wygramolił się z wozu. Do czego to znowu zrywano go z samego 
rana?
Gwizdnął przez zęby.
— Coś podobnego! — Okulary przeciwsłoneczne podniósł na czoło, jeszcze raz 
przeczytał 
napis. — Widziałeś, Bili? — zwrócił się do kolegi siedzącego przy kierownicy 
wozu. — A 
jeszcze wczoraj zachwycałem się porządkiem w tej dzielnicy... — Spojrzał spode 
łba na 
właściciela posesji. — To pańskie? Jego obcesowość nie spodobała się Skali.
— Niby co? — burknął zaczepnie. W bonżurce narzuconej na gołą górę i w 
pantoflach 
domowych czuł się na chodniku jak nagi.
— Ta posesja, jeśli pan już taki dokładny. Mam przyjemność z panem... — sierżant 
zatopił 
wzrok w swoim notesie. — Skala, jeśli dobrze zapisałem. Mister Casimir Skala. S-
k-a-l-a — 
przezgłoskował nazwisko, które zyskało sobie w mieście tak niechlubną sławę. — 
Zgadza 
się?
Poranek był słoneczny, ale atmosfera na chodniku stawała się coraz chłodniejsza.
— Tak, sierżancie.
— Ach — współczuł ten sobie — jak mało niektórzy obywatele są życzliwi dla 
policji 
dbającej w końcu o ich własne bezpieczeństwo. Strasznie mało, mówię panu, mister 
Skala. 
Czy byłby pan uprzejmy powiedzieć mi, kto to zrobił?
— Sam chciałbym to wiedzieć. Sierżant coś zanotował.
— Nie wie pan. Dobrze. A do kogo odnosi się to brzydkie słowo? — indagował 
zapatrzony w 
notes. — Mieszka pan tu sam czy jeszcze z kimś?
Skala wziął nerwy w garść. Pojedynek prowadził donikąd. Mogła go wygrać tylko 
policja 
odpowiedzialna za porządek na swoim podwórku, a pod słowo „porządek” można 
podciągnąć 
tysiąc rzeczy. Ta dzielnica nie była byle jaką dzielnicą. Miasto zwane jest 
potocznie The 
Aviation Center of the World — Światowe Centrum Lotnictwa. W tej dzielnicy 
mieszkają 
największe mózgi tego centrum. Zachlapane sztachety psuły wygląd ulicy, 
zakłócały 
panujący tu porządek, mogły być poczytane za zamach na prawo mieszkańców do 
spokoju. A 
za gwałcenie praw obywatelskich w tym kraju można dostać się za kratki.
Skala nie zamierzał gwałcić niczyich praw. Ale robić z siebie przedstawienia na 
oczach 
gapiów też nie! — Zaraz usunę te sztachety. Łobuzeria, psiakrew! — zaklął.
Sierżant nie odrywał głowy od notesu.
— Nie odpowiedział pan na moje pytanie...
— Nie rozumiem! — obruszył się Skala. — Jakiś łobuz zapaskudził moją własność, a 
pan do 
mnie, jak... Mieszkam tu z żoną.
— Z nikim więcej?
— Powiedziałem!
— Teraz ja pana nie rozumiem. — Sierżant nie tracił spokoju. — A może ty, Bili — 
kolega 
zapalał nowego papierosa — coś z tego rozumiesz, bo ja ani w ząb. Jeżeli pan 
Skala zajmuje 
ten dom tylko z żoną, to o kim ten zapis? Ale sprawy polityki to nie my. 
Powiedział pan: 
„jakiś łobuz”... Czy podejrzewa pan kogoś konkretnego?
Sierżant pytał. Mina jego mówiła, że grzecznie pyta, ale nie pozwoli na kpiny z 
prawa. — 
Ostrzegam, że jeżeli pan zna sprawcę, a ukrywa go, może pan być pociągnięty do 
odpowie-
dzialności za „działanie w zmowie”. — Ociężałym ruchem podniósł głowę znad 
notesu. — 
Więc jak?
Brązowy, plastykowy mikrofon od walkie-talkie sterczał mu prawie pod brodą, 
kaseta aparatu 
zwisała z pasa u spodni obok kabury colta i niklowanej pętli kajdanek. Gdyby 
aparat był włą-
czony na „over”, szeryf dzielnicowego posterunku usłyszałby każde słowo 
sierżanta Seana 
Hatfielda, gdyby zaś nagrał je na taśmę, miałby dowód złośliwości ze strony 
obywatela 
zakłócającego porządek. „Przysługuje panu prawo odmowy odpowiedzi — usłyszałby 
sierżanta nie dającego się sprowokować do ulicznej burdy — ale wówczas będę 
musiał zabrać 
pana na posterunek. Proszę się decydować”.
Ten sierżant Hatfield, to znany w mieście pyskacz z Legionu Gwiaździstego 
Sztandaru, Skala 
o nim słyszał. Kto wie, pomyślał, czy przed komisariatem nie czeka na mnie horda 
dzien-
nikarzy?
Ból w klatce piersiowej. Skala nie miał przy sobie nitrogliceryny. Ból nie był 
silny, że też 
musiał odezwać się akurat teraz!
Czuł się psychicznie zmaltretowany. Adwokata! Nie powie ani słowa więcej bez 
obecności 
adwokata! Na tylnym siedzeniu policyjnego continentala leżała rozpostarta 
płachta 
przedwczorajszego numeru „Seattle’s Monitor”, z niefortunnym zdjęciem Andy’ego. 
Ten 
napis na ogrodzeniu. Ostentacyjny przyjazd policyjnego wozu na syrenie do 
wydarzenia, 
które nie wymagało pośpiechu ani alarmu. Anonimowe telefony od osób wyrażających 
swoje 
oburzenie z powodu wychowania syna na zdrajcę narodu. Grubymi szwami to wszystko 
było 
szyte, ale jemu nie wolno dać się sprowokować.
— Protestuję przeciwko traktowaniu mnie jak złoczyńcy — Skala starał się być 
opanowany. 
— Informuję pana, sierżancie, że sprawę przekażę do sądu. Jeżeli pan obstaje 
przy swoim 
żądaniu, pozwoli pan, .że wciągnę na siebie coś odpowiedniejszego niż ta 
bonżurka i domowe 
pantofle...
O potrzebie lekarstwa nie wspomniał. Wstyd mu było przed sąsiadami zajścia, 
wyraźnie 
zaaranżowanego przez jakieś siły zbijające na nim swój kapitał. Domyślał się 
ich.
Nazwy organizacji parających się zawodowo „patriotyzmem” nic nie mówią i tych 
nie ma się 
co czepiać, tak samo jak ludzi wymachujących na ulicy transparentami — taka była 
opinia 
Skali. Marionetki gotowe do każdego świństwa, jeśli tylko nadaje się do 
wciągnięcia na maszt 
przy dźwiękach hymnu narodowego. Ludzie — żagle, bez wiatru — sflaczałe płachty. 
Ale 
kiedy się w nie dmuchnie, prą ślepo przed siebie wedle azymutu wytyczonego przez 
niewidzialnego sternika. A jak widać, mogą być groźne.
Nitrogliceryna działała. Przebierając się Skala zażył lekarstwo. W 
zdenerwowaniu, miast 
wziąć pod język i ssać, połknął je, a ponieważ z fiolki wysypały się dwie 
tabletki i były takie 
małe, połknął obie. Natychmiast usłyszał wskazania lekarza. Spróbował je wypluć, 
ale 
spłynęły do żołądka i, pomimo wysiłków nad zlewem, tam zostały.
W skroniach waliło jak młotem. Dwa skumulowane ładunki tlenowego dynamitu naraz 
urządziły sobie z jego wąskich na zakrętach naczyniach wieńcowych serca 
bezkolizyjne 
arterie przelotowe. Uspokoił przerażoną jego wyglądem Cindy. — Zakrztusiłem się 
śliną — 
powiedział swojej czarnej służącej. — Nic mi nie jest. Policjanci chcą spisać na 
posterunku 
protokół.
Jadę z nimi, niedługo wrócę. Ale nie czekaj na mnie ze śniadaniem... nie mam 
apetytu.
Nie słyszał komentarzy gapiów przyglądających się ogrodzeniu, nie spojrzał na 
domy 
sąsiadów. Pusta forteca Jacksonów była zneutralizowana nieobecnością Glendy. 
Fred 
Simpson jest w pracy. Al Connolly, sąsiad z lewej, też. Pozostawały ich nie 
pracujące żony, 
które takiej gratki sobie na pewno nie darowały; nie zamierzał dawać im 
satysfakcji awansem.
Cathi telefonowała w nocy w Londynu. Pomyliła różnice czasu: zamiast odjąć osiem 
godzin, 
dodała, i wyciągnęła go z łóżka. Telefonowała z lotniska Heathrow, już wiedziała 
o Andym.
Nie z tamtejszej prasy. Prasa brytyjska głupstwami z zachodniej strony 
kontynentu 
amerykańskiego się nie interesuje; nowojorski „International Herald Tribune”, 
szybszy od 
huraganu, też nie. Ale są agencje informacyjne oficjalnie nie istniejące, 
nigdzie nie 
zarejestrowane, nie mające do swojej dyspozycji stacji radiowo-telewizyjnych, 
dalekopisów, 
nie korzystające z okołoziemskich satelitów przekaźnikowych, dostarczające 
informacji adre-
satowi błyskawicznie, już spreparowanych, do spożycia. O sprawie dowiedziała się 
od 
Glendy. Ależ nie, są nadal razem. Ostatnie dni nie odstępowały od siebie na 
krok. Zwiedziły 
— Glenda, Judith i ona — wszystko, co w tak krótkim czasie dało się zwiedzić, 
obecnie 
czekają na samolot do Rzymu i Glenda, mając chwilę wytchnienia, zatelefonowała 
do domu, 
od służby — ten kobiecy łańcuszek — dowiedziała się, że Maynard jest na 
nasiadówce w 
„MM”. Nie namyślając się, nakręciła numer zakładu Elektroniki Nawigacyjnej 
Rakiet...
Rakieta! Glenda uwielbia to słowo. Na kortach zbyt często jej się nie widuje, 
nie te lata, ale 
rakiet w jej domu starczyłoby na wyekwipowanie reprezentacji narodowych paru 
krajów. Ra-
kieta, tak, ale nie w sensie: tenisowa, badmingtonowa, pingpongowa. „Gnałam jak 
rakieta”; 
„trasę przeszybowałam — o jeździe samochodem — jak rakieta”; „popędziłam mojej 
cholernej służbie rakietowego kota”; odmianę róży, którą jej ogrodnik wyhodował, 
nazwała 
„Apollo”; szczekliwego ratlerka — „Tridentem”; zamawiając rozmowę z Florydą nie 
mogła 
nie poinformować głupiej hotelowej operatorki telefonicznej, czym amerykańska 
„MM” się 
para. Ten Glendy rakietowy sposób przekazywania wieści!
— Ale proszę — błagała pani Cathi — nie posądzaj jej zaraz o złośliwość! I nie 
bierz sobie 
tego do serca. A co do Andy’ego... Chyba dobrze się złożyło, że jestem w Europie 
— 
usłyszał. — Jak tylko przylecę do Rzymu, pomyślę o tym. — Głos żony ożywił się.— 
Zobaczę się z nim! Muszę!
W słuchawkę wdarła się zapowiedź odprawy samolotu linii Alitalia, żona prosiła 
raz jeszcze, 
aby sprawy nie brał sobie do serca. Zadzwoni, jak tylko przyleci do Rzymu! Klik, 
koniec.
Maynard Jackson, główny konstruktor elektronicznych systemów nawigacyjnych 
stosowanych w kosmicznych pojazdach bezzałogowych, częsty gość dowództwa 
rakietowego 
US Army, figura bez dwóch zdań dużego formatu i... poczta pantoflowa. 
Nieporozumienie, 
huczało w przetlenionym mózgu Casimira Skali, Glenda musiała coś pomylić!
Skala mógł mieć pretensje do sierżanta o posadzenie go na przednim siedzeniu na 
trzeciego, o 
jazdę na syrenie jak z kryminalistą, nie mógł mu jednak zarzucić wydania go na 
pastwę 
dziennikarzy. Sierżant postawił się jak lew. — Chłopaki — apelował ostro do 
mikrofonów i 
pstrykających aparatów fotograficznych przed posterunkiem — dajcie przejście! 
Pan Skala 
nie powie ani słowa! Na miłość boską, przejście!
— Owszem — zgodził się szeryf — przysługuje panu prawo odmowy odpowiadania na 
pytania. Chce pan swego adwokata, proszę bardzo, możemy go wezwać, ale nie widzę 
powodu do windowania sprawy na szczebel sądowy. Jest ona do załatwienia na 
miejscu — 
powiedział. — Sierżant Hatfield nie uchybił pańskim prawom obywatelskim: stanął 
w ich 
obronie. Ludzie są ludźmi, nigdy nie wiadomo, jak zareagują. Zabezpieczenie pana 
przed 
ewentualnym atakiem było obowiązkiem patrolu. To była konieczność. Natomiast 
zabranie 
pana z domu, choć panu może wydać się to szykaną, być może stłumiła w zarodku 
zawiązanie 
się jakiejś demonstracji. Ten pieprzony Wietnam poprzewracał ludziom w głowach. 
Gdyby 
pan wiedział, do czego podekscytowany tłum jest zdolny...
Tego samego zdania był inspektor policji miejskiej, kapitan Jim Braddoeks.
Inspektor Braddocks, żaden nadmuchany ważnością swojej osoby jołop, od jakich w 
każdej 
policji się roi, nie stawał w obronie swoich urzędników: obaj nie wykroczyli 
poza swoje 
uprawnienia, a o szykanie z ich strony nie ma mowy. — Oni — miał na myśli 
dziennikarzy 
szturmujących drzwi do gabinetu szeryfa — rozniosą pańskie nazwisko na strzępy. 
Kierując 
sprawę do sądu, da pan im oręż przeciwko sobie.
Inspektor Braddocks przejeżdżał przed posterunkiem przypadkowo — tak brzmiała 
wersja 
oficjalna przedstawiona szeryfowi. Nieoficjalnie o jego pojawieniu się tutaj nie 
zadecydowało 
nic przypadkowego.
Braddocks od dzieciństwa był zafascynowany lotnictwem. Film „Bitwa o Anglię” 
widział 
kilka razy. Z okazji premiery tego filmu odbyło się w Londynie spotkanie 
królowej Elżbiety z 
pozostałymi przy życiu asami brytyjskiego i alianckiego lotnictwa myśliwskiego, 
w którym 
uczestniczył — było to wielkim honorem dla Seattle — jeden z bohaterskich 
lotników, 
obecnie mieszkaniec tego miasta, Casimir Skala. Po latach nazwisko to znowu 
ukazało się na 
szpaltach miejscowej prasy, ale w mniej chwalebnym kontekście. Braddocks od 
zaistnienia 
sprawy „Skala” miał do niej swój osobisty stosunek. Domyślał się, kto stoi za 
jej kulisami. 
Nagłe zwolnienie Skali z pracy nie było dla niego tajemnicą ani zaskoczeniem. 
Prywatnie 
miał wyrobiony pogląd na „spontaniczne odruchy społeczeństwa”, oficjalnie, jako 
wyższy 
urzędnik policji, podległy burmistrzowi miasta, wolał trzymać swoje opinie na 
wodzy. Co nie 
przeszkodziło mu w zjawieniu się „przypadkiem” na miejscu zdarzeń.
— Rozumiem pana dobrze — mówił Braddocks zaszczycony bliskością człowieka, 
żyjącego 
symbolu wojennego romantyzmu, dla niego legendy bohaterstwa — ale nic innego, 
niż 
machnąć na to ręką, radzić panu nie mogę. Niech pan zapomni o sytuacjach z 
tamtej wojny, to 
nie te czasy. Proszę mi wierzyć, byłoby to dowodem rozsądku z pańskiej strony.
Wrzawa za drzwiami nie ustawała. Dopominano” się wywiadu z inspektorem. Nie 
starano się 
dobierać słów. Co agresywniejsze żądania mitygował donośny bas szeryfa: — Ależ, 
miejcie 
litość, chłopaki. Take it easy!
— To oni, słyszy pan? Głos tak zwanej opinii publicznej — ciągnął Braddocks. — I 
symptomatyczne: rej wśród nich wiedzie Bob Perkins z tego szmatławego 
brukowca... 
Istotnie, nie oszczędza się pańskiego nazwiska. Syn jest na służbie NKWD — 
wnioskuje 
gazeta na podstawie jego zniknięcia z owego hotelu; być może” był w tym czasie w 
Rosji na 
krótkim przeszkoleniu. Insynuacje, jak powiedziałem. Z równym powodzeniem można 
by 
napisać, że odbył on podróż na księżyc. Cały ten paszkwil, oparty na „być może”, 
„prawdopodobnie”, „nie można wykluczyć”, wyssany został, jestem o tym 
przekonany, z 
brudnego palucha Perkinsa, ale — zaznaczam! — z czyjegoś poduszczenia. Myśląc o 
do-
braniu mu się do skóry, niech pan nie zapomina, że facet trzyma się reguł gry: 
wszystko jest 
hipotezą, wnioskiem, z nie autoryzowanego źródła. A snucie na głos domysłów nie 
jest 
zakazane, o czym miał nieprzyjemność przekonać się sam prezydent. Do Perkinsa 
też pan nie 
może mieć pretensji: pracuje na swoje utrzymanie. Zgodnie z zasadami prawa 
prasowego. 
Jakimi zasadami? — spyta pan. Jakiego prawa? Takiego, jakie wypracowano w tym 
kraju, a 
zapewniani pana, że nie jest ono najgorsze. — Braddocks pozwolił sobie na 
położenie ręki na 
ramieniu Skali. — Niech pan przeczeka najgorsze. Niech pan tymczasem nabierze 
powietrza 
w płuca, a kiedy emocje wygasną, dowiedzie niesłuszności podejrzeń rzucanych na 
syna. 
Serdecznie pana do tego namawiam, gdyż wierzę w jego lojalność względem Stanów.
Aby ujść dziennikarzom, Braddocks zaproponował Skali odwiezienie go do domu 
swoim 
samochodem.
Skala zgodził się z inspektorem. Bez wniesienia formalnej skargi przeciwko 
redaktorowi 
naczelnemu gazety żaden policjant nie kiwnie palcem. Ale dopiero potem zacznie 
się kłopot: 
oskarżenie nie poparte dowodem, czyli fałszywe, może kosztować powoda fortunę, a 
nawet 
więzienie, sądy w tym wypadku są bezlitosne. Braddocks radził dobrze. Działanie 
na gorąco 
mogło tylko pogorszyć sprawę.
Wzruszył bezradnie ramionami.
— Nie mogę nie przyznać panu racji, kapitanie. Dziękuję. I jeżeli panu po 
drodze, to możemy 
jechać.
Nie niepokojeni pirzez nikogo opuścili posterunek tylnym wyjściem.
Rozstali się przed zapaćkanymi sztachetami i zdeptanym butami dziennikarzy 
trawnikiem.
Jim Braddocks, wypisz wymaluj John Wayne, tyle że nie ze srebrnego ekranu, ale 
ze złotą 
gwiazdą wysokiego oficera policji w kieszeni doskonale skrojonego garnituru 
cywilnego, 
rozmawiał ze (skompromitowanym człowiekiem jak z przyjacielem, a na pożegnanie 
zawołał 
z samochodu: — Trzymaj się, Cas! — Żony Freda Simpsona i Ala Connolly’ego, 
podglądające tę scenę, musiałyby być głuche, żeby tego nie usłyszeć.
Ich niezachwiane dotąd zaufanie do policji dostało kopniaka w tyłek.
Skala powlókł się do domu. Potrzebował wytchnienia. Wyciągnięcia nóg i 
uporządkowania 
rozbieganych myśli. A potem zebrania swego wojska, uszeregowania w szyk bojowy i 
poderwania go do walki.
Sprzeczne z sobą prądy krzyżowały się w jego skołatanym mózgu. Ulica Good 
Weaither, 
perła The Aviation Centre of the World, upominała się o oczyszczenie jej twarzy. 
Urażona 
godność osobista Skali — jakie to wyświechtane! — przeciwstawiała się wyzwaniu 
ulicy. 
Swobody obywatelskie. Teoria a praktyka. Nie ma winy bez dowodu winy. Kto to 
powiedział, 
gdzie, kiedy? Benjaminie Franklin, George’u Washingtonie, Johnie Adamsie wzywam 
was na 
świadków w sprawie...
Ledwie Skala przestąpił próg salonu, odezwał się telefon. Po wczorajszych 
doświadczeniach z 
tym urządzeniem odebrała go Cindy, która, gdyby telefonował ktoś anonimowy, 
miała bez 
odpowiedzi odkładać słuchawkę.
Skala ruchem głowy nakazał służącej podnieść słuchawkę.
— Słucham! — Cindy nastawiła się na zniszczenie niewidzialnego napastnika samym 
głosem. Tym razem, po oddaniu armatniego strzału, wykrzyknęła: — To pani! Boże, 
to pani!
Skala chwycił słuchawkę.
Żona telefonowała z Rzymu. Już z hotelu. Dyrektor linii Alitalia, uprzedzony 
przez swego 
londyńskiego przedstawiciela o honorowych gościach koncernu Boeing na pokładzie 
samolotu, przejął nad nimi pieczę już na terminalu; linia, zapewnił, jest do 
dyspozycji miłych 
pań przez cały czas ich pobytu w Rzymie. Droga usłana kwiatami.
Glenda nie zasypiała gruszek w popiele. Niesamowita energia. Transkontynentalny 
pocisk 
balistyczny, nie kobieta. Cathi włoską część swej eskapady zaczęła od zmycia z 
siebie w 
wannie Anglii i przygotowania się duchowo na trzęsienie ziemi w domu, Glenda od 
telefonu 
do „MM”. O zsynchronizowaniu działań tej pary małżeńskiej nic nie powie lepiej 
niż ta 
arytmetyka: z Seattle do Florydy leci się odrzutowcem dłużej niż przez Atlantyk, 
trzy razy 
dłużej niż z Londynu do Rzymu. W Orlando konferują nad systemami nawigacyjnymi 
rakiet 
— po to ściągnięto tam Maynarda. Ale to lipa z tą konferencją, gdyż ledwie 
Glenda znalazła 
się w zasięgu aparatu telefonicznego, jej geniusz już czekał z kompletem 
najświeższych 
wieści z Good Weather Street 17.
— Och, Cas, jak się cieszę, że jesteś! Podobno zostałeś aresztowany? Policja 
obstawiła dom. 
Całe miasto kipi oburzeniem na nas. Nie wiem, jak w tej atmosferze przebiegnie 
nasza dalsza 
podróż. Znasz jej optykę i horyzonty myślowe — mówiła pani Cathi nie używając z 
oczywistych względów imienia ani nazwiska.
Skala uważał, że pomysł objazdu Europy w towarzystwie Glendy nie był dobry. 
Judith, jako 
siła amortyzująca jej napór, się nie liczy, Cathi przy swojej gotowości do 
kompromisu we 
współżyciu z przyjaciółkami skazana była z góry na odegranie niewdzięcznej roli 
czerwonego 
dywanika dla tej rakietowo very important personality. Ale tak się na ten wyjazd 
cieszyła! 
Glenda. Gdy Bóg zechce kogoś pokarać, to wybierze mu żonę. Przy Glendzie 
Maynardowi 
nie pozostało nic innego, jak stać się geniuszem w swoim zawodzie...
Głos żony ucichł. Całe życie Skali zawarło się w słuchawkach telefonu 
oddzielonych od 
siebie połową świata, okropnie nagle pogmatwanego. Nie wiedział, co powiedzieć, 
a nie miał 
pewności, czy rozmowa nie jest na podsłuchu.
— Bądź spokojna o naszego chłopaka — powiedział. — O dom też. Nieodpowiedzialne 
wygłupy typów spod ciemnej gwiazdy. — Bardzo w tej chwili chciał, aby rozmowa 
była na 
podsłuchu, aby to, co mówił, dotarło do tych, którym marzy się dorwanie w 
nadchodzących 
wyborach do władzy w mieście. — Chwyty poniżej bokserskiego pasa, nikogo 
myślącego 
tym nie zwiodą, bądź spokojna, Cathi. I proszę, nie podejmuj żadnej decyzji bez 
uprzedniego 
omówienia ze mną. Zresztą będziemy w kontakcie.
Zmęczenie przygniotło mu kark i ramiona. Była dziesiąta. Pracując zawodowo był o 
tej porze 
dnia w pełni sił. Diagnoza lekarza zaskoczyła go. Serce? On i serce? W środku 
wojny 
odezwało się coś w lewym boku. Niedługo potem doszła do tego bezsenność. Miał 
dwadzieścia trzy lata, gdy noc pomieszała mu się z dniem. Skutki tego dawały o 
sobie znać na 
dużych wysokościach zapadaniem w nagłą drzemkę. Trwającą sekundy, mogącą jednak 
skończyć się tragicznie. Podejrzenie padło na maskę tlenową, ale rozwiał je 
lekarz: nerwica. 
Przypadłość ludzi żyłujących swój system nerwowy. Trochę odpoczynku i 
przyjemnych 
przeżyć, zalecił, a wszystko wróci do normy. Życie biegło wówczas szybko, nie 
było czasu na 
rozmyślania nad sobą. Są widocznie sprawy, którym się nie ucieknie.
Cindy wpatrywała się w niego jak w obcego. Jak gdyby go nie rozpoznawała. Skala 
musiał 
coś powiedzieć. Najchętniej powlókłby się do swojego kokpitu. Cathi pragnęła, 
aby dom ich 
przypominał czymś Szwajcarię. Nie był jednym klockiem więcej na ulicy Dobrej 
Pogody, 
estetycznym i po amerykańsku funkcjonalnym, w sumie jednak podobnym do 
pozostałych. 
Odrębność tę wydumała sobie w postaci dobudówki nad piętrem postawionej przez 
pomyłkę 
nie przed, a na górze domu. Architekt niezupełnie połapał się w idei, ale to, co 
nad piętrem 
zbudował, podobało się oibju. On nazwał to kokpitem — przeszkloną ze wszystkich 
stron 
kabiną pilota, ona nazwę zaakceptowała. Kiedy był zmęczony, kiedy słońce 
przygrzewało 
zbyt mocno, Skala chętnie wyciągał się tam w fotelu i osłonięty od ulicy 
przypalanym 
szkłem, sycił wzrok panoramą miasta i błękitem Zatoki Elliota.
Milczenie przerwała Cindy.
— Podać panu co? Mam zaparzoną herbatę... Albo może małego drinka? Tak — 
zadecydowała sama — łyk koniaku będzie lepszy!
Jej stary sposób.
Skala zawrócił ją od banku.
— Sztachety! — powiedział. — Te cholerne sztachety najpierw!
W narzędziowni znalazł toporek i łopatę, wciągnął grubą flanelową koszulę i 
zabrał się do 
pracy. Na pierwszy ogień poszła listwa z literą „T”. Odbijając ją pozbawił napis 
żądliwego 
znaczenia: raitor — nic nie znaczy, nie znał takiego słowa w angielskim. Jest 
bezimienne jak 
zgilotynowany korpus bez głowy. Pozostałe listwy bez oporu poddały się obuchowi 
toporka, 
wyrwę po nich zlecił wypełnić stolarzowi z książki telefonicznej. Była piąta po 
południu, 
kiedy udał się do swego kokpitu.
Na zewnątrz kończono malowanie na nowo całego ogrodzenia. Rany zadane trawnikowa 
zostały zaleczone. Mógł wyciągnąć się na leżance i zapomnieć o wszystkim.
W Rzymie Oathi spędzi tydzień. Niedługo i za/razem wieczność. Glenda ma humory. 
Zatopiony w cybernetycznych formułkach Maynard znosi je jak coś zupełnie 
naturalnego, a 
może nawet działają na niego pobudzająco. Typy takie jak on, nie odróżniające 
gwoździa od 
młotka, żyją w dźwiękoszczelnyrn kokonie, nieustanne zrzędzenie żony, jej 
wściekła 
ruchliwość są przez nich chyba nie dostrzegane. Ale Maynard to Maynaird, a Cathi 
to Cathi. 
Kiedy ktoś pragnie uderzyć w jej syna, ta cudownie spokojna istota potrafi 
przedzierzgnąć się 
w tygrysicę.
Jaeksonowie pojawili się na Good Weather Street w rok po nich. Parcela była 
pusta, w planie 
rozbudowy dzielnicy przewidziana na plac zabaw dla dzieci. Umożliwiała oku z tej 
strony 
ulicy sycenie się widokiem na otwartą zatokę. Potem nagle Boeiggowi udało się 
skaperować 
od Lockheeda Maynarda i plac zabaw przegrał pojedynek z automatycznymi systemami 
nawigacyjnymi. Hierarchia ważności w lotnictwie się odwróciła. Doświadczenie w 
powietrzu, 
pewna ręka ustąpiły pierwszeństwa technicznym urządzeniom. Jeszcze niedawno 
samolotem 
sterował pilot, jako zabezpieczenie przed ludzką zawodnością miał po prawej 
stronie 
drugiego pilota. Potem — rozegrało się to w ciągu niespełna dziesięciu lat — 
kokpit 
nafaszerowano elektroniką niczym kaczkę nadzieniem truflowym. Dzisiaj żywi 
piloci 
nadzorują w powietrzu pracę pilota automatycznego kontrolowanego przez duplikat 
takiego 
urządzenia, każde ich słowo, najcichsze westchnienie zapisywane jest na 
niezniszczalnej 
taśmie „czarnej skrzynki”, parametry lotu: kierunek, prędkość, wysokość, warunki 
atmosferyczne, podawane są z wyprzedzeniem przez naziemne stacje radarowe, bez 
ich 
zezwolenia nie wolno zejść z wyznaczonego kursu na krok, człowiekowi z czterema 
złotymi 
paskami na rękawie pozostawiono robienie dobrej miny przed pasażerami. „Ladies 
and 
gentlemen, dzień dobry, tu mówi starszy kapitan Cas Skala. Mam przyjemność 
powitać 
państwa na pokładzie...” Lotnictwo siedzi już całą gębą w dwudziestym pierwszym 
wieku. 
Panowie piloci, good bye!
Postęp. Licencjonowany pilot w randze kapitana dużego odrzutowca kosztuje linię 
sześćdziesiąt tysięcy dolarów rocznie, obchodzić się z nim trzeba jak z jajkiem, 
przysługuje 
mu urlop, prawo do zachorowania i masa innych kosztownych rzeczy. W erze 
niezawodnych 
automatów nawigacyjnych, nad którymi pracuje Maynard, wydatki te są linii 
oszczędzone. 
Nie możemy stać w miejscu, mówi Barry. Trudno, Cas, nie możemy!
Skala poszybował wzrokiem ponad miastem i wylądował na pirsach przeładunkowych 
portu, 
jak zwykle pełnego statków. Port rozwinął się w ostatnich latach. Przybyło 
nowych ostróg 
nabrzeży, wychodzących daleko w zatokę. Z niewielkiej mieściny żyjącej z 
przerobu drewna i 
poławiania wielorybów Seattle przeistoczyło się w krótkim czasie w potężny 
ośrodek 
przemysłowy. Jak cała Ameryka. Dopóki Maynard nie postawił swojej 
dwudziestopokojowej 
fortecy, z kokpitu widać było cały port obramowany od lądu betonową wstęgą 
Alaskańskiego 
Wiaduktu. Milczek Maynard władował się swoją landarą w sam środek tej rozkoszy 
dla 
wzroku. Ta jego cholerna automatyzacja!
Po suchym przedpołudniu powietrze zrobiło się wilgotne. Skurczony do rozmiarów 
lampy 
ulicznej reflektor słońca gasł w toni morza. Skala opatulił sobie nogi pledem. 
Po dniu pełnym 
napięcia powinien wziąć coś na uspokojenie i położyć się. Kiedy nerwy stają na 
rzęsach, nie 
ma lepszego lekarstwa niż drzemka, powiedział lekarz. Ale Skala znał lepszy 
środek.
Na południe od miasta, z lotniska Seattle — Tacoma International, od wczesnego 
rana do 
zmroku startowały pasażerskie olbrzymy, zataczając nad zatoką łuk i wzbijając 
się na 
wysokość przelotową, rozpływały się w przestworzach. Skala widział siebie w 
kokpicie 
każdego z nich. W trakcie wykonywania tego manewru, aż do nabrania wysokości, 
toczył w 
duchu wymianę rutynowych meldunków z wieżą kontrolną lotniska, w zależności od 
warunków atmosferycznych na kursie przekazywał stery swemu „prawemu”, jeśli 
panował 
spokój, włączał autopilota, a sam sięgał po papierosa, przepijając go kawą. 
Uroczysta chwila. 
Start ciężkiej maszyny i lądowanie — cała sztuka pilotowania zawarta jest w tych 
czynnościach, reszta, jeżeli atmosfera nie dostaje konwulsji, to formalność. 
Rozpędzenie 
samolotu na runwayu do prędkości potrzebnej do wytworzenia się pod skrzydłami 
właściwej 
dla danego ciężaru siły nośnej, nos do góry i — w niebo! Proste to. Do drugiego 
sprawdzianu 
opanowania tej sztuki, trudniejszego: posadzenia delikatnego jajka na betonowej 
taśmie 
lądowiska, można zdać się na przyrządy. Praca jak każda inna. Gdy się ma za sobą 
trzydzieści 
tysięcy godzin spędzonych w powietrzu, wykonuje się ją na pamięć. Ale te tysiące 
godzin 
trzeba wpierw przesiedzieć w kokpicie. Masę pieniędzy płacą takiemu za 
rozpieranie się w 
fotelu i tak po prawdzie — wałkonienie się przez cały czas lotu. Bo co innego 
pilot ma na 
trasie do roboty? Rejs do Tokio czy Miami na Florydzie słoniowatym jumbo albo 
DC-10 trwa 
osiem godzin; do Sydney, z międzylądowaniem w Honolulu — piętnaście, potem 
odpoczynek 
w komfortowych warunkach i powrót w ten sam sposób do domu. Żyć takiemu, nie 
umierać.
Skala zgadzał się z opiniami szczurów lądowych: żyć takiemu, nie umierać. Gdyby 
nie 
nadzieja powrotu do tego fascynującego zawodu, nie miałby nic przeciwko nagłemu 
zatkaniu 
się dopływu paliwa do swego jedynego silnika.
Dzień zbliżał się ku końcowi. Skala jeszcze raz spojrzał przez lornetkę w 
kierunku lotniska. 
Na dochodzący stamtąd jazgot już dawno ogłuchł, ale precyzyjne wykonywanie 
komend 
niewidocznego reżysera tego zbiorowiska statków powietrznych fascynowało go 
dalej. Bo to 
nie może nie fascynować: kołowanie samolotu na pas startowy; zgłoszenie wieży 
kontrolnej 
gotowości do lotu; wyczekiwanie z rozgrzanymi, wyjącymi silnikami na zezwolenie 
na zryw, 
na wściekłą galopadę uskrzydlonej góry przed siebie; pchnięcie dźwigni mocy i — 
szaleństwo: rozpędzone na runwayu setki tysięcy funtów duraluminium, elektronu, 
tytanu, 
wolframu z wściekłym rykiem urywają się przyciąganiu ziemskiemu. Tryumf! Pełne 
zwycięstwo tworu ludzkich raje nad prawami fizycznymi! I urzekająca smukłość 
tego tworu 
kpiącego sobie z tych praw. Magia kształtu. Podpatrzone przez człowieka, 
tysiąckrotnie 
powiększone, milionkrotnie udoskonalone ptaki. O dziobie ostrym jak szpila, 
rozrastającym 
się w obły kadłub, ten w plujący krwią ogon. A w osłoniętym pleksiglasem 
kokpicie nad 
dziobem — on.
Cindy przystanęła w połowie piętra. Z nadbudówki rozlegało się chrapanie. Tacę z 
napojami 
zostawiła w wykuszu ściany i na palcach wróciła do kuchni. Długo tam nie 
zabawiła.
Pozbierała kilkanaście egzemplarzy wieczornego wydania „Seattle’s Monitor”, 
wrzuconych 
do ogrodu. Ledwie je uprzątnęła, nadjechał na motocyklu drugi wyrostek, za nim 
trzeci i 
zaśmiecili ogród i ulicę nowym ładunkiem papieru.
Artykułu na pierwszej stronie gazety Cindy nie czytała. Wystarczyło jej zdjęcie 
pana Casa w 
otoczeniu policjantów na tle ogrodzenia zapaćkanego tym obelżywym napisem. Z 
ciężkim 
sercem powlokła się na górę.
Dla Good Weather Street gazety zapowiadały spadek ciśnienia barycznego, deszcze 
z 
możliwością burz z piorunami lub szkwałem. Rozbudował się wielki ruch mas 
powietrznych, 
zwany w języku synoptyków turbulencją. Niedobra to zapowiedź. Kiedy fronty 
nadchodzących z przeciwnych kierunków wiatrów o zróżnicowanych temperaturach 
zetrą się, 
w miejscu ich starcia powstają bardzo groźne siły. Nawet dla ludzi tak 
doświadczonych w 
przestworzach jak Casimir Skala.
Bungalow państwa Uusitalo w lasach Kapyla jest czymś w swoim rodzaju. Północno-
zachodnie wybrzeże Stanów, graniczące z Kanadą, ma umiarkowany klimat, lasy bez 
granic, 
ludzi z ogromnymi pieniędzmi. Kombinacja tych rzeczy jest zauważalna na każdym 
kroku, 
może zawrócić człowiekowi w głowie. Kiedy jednak zauroczenie przepychem leśnych 
pałaców znika, na pierwszy plan wyłażą pieniądze ich właścicieli, jak gdyby to 
dla nich je 
postawiono. „Minna” nie mogłaby konkurować z nimi blichtrem, ale wygrałaby każdy 
wyścig 
o przytulność. Bez względu na to, czy jest się w niej samemu, czy w 
towarzystwie. 
Urzeczenie Finlandią przemawia przeze mnie? — uśmiecha się sceptycznie Sven.
Nie będę mu tego tłumaczyć.
To odludzie miało mi pomóc w dokończeniu książki. Lepszych warunków do pisania 
nie 
można sobie wymarzyć. Gdyby jeszcze zostawdono mnie w spokoju, może by coś z 
tego 
wyszło.
Jutro sobota, weekend. Od powrotu ze swojej tury po Europie Kauko siedzi w 
interesach po 
uszy, wpadnie nie wcześniej niż w niedzielę i w poniedziałek rano odjedzie do 
Helsinek. 
Recesja gospodarcza w świecie, zapoczątkowana gwałtowną podwyżką cen ropy 
naftowej, 
którą obiecywano sobie opanować, jak tylko wynajdzie się sposób na recyrkulację 
— 
skierowanie z powrotem do obrotu nadwyżki petrodolarów płynących do kas krajów 
pro-
ducentów ropy — wbrew optymistycznym prognozom pogłębia się, bezrobocie rośnie, 
utrzymanie pełnego zatrudnienia w licznych zakładach Xetemu wymaga od Kauko 
zwiększonego wysiłku. Nie będzie dużo czasu na relaks i pogaduszki o łowieniu 
pstrągów i 
łososi. Oznajmię mu krótko moją decyzję.
Ten Doug Wilson! Pijaczyna. Niby zajęty tylko butelką, a jak mnie urządził! Już 
tylko to 
Świadczy, że żaden ze mnie pracownik wywiadu, Langley powinno odetchnąć, że ma 
mnie z 
głowy. Ale oni myślą widocznie inaczej. Gdybym w ciżbie ludzi na party Xetemu 
szukał 
naszej wtyki, nigdy bym nie ulokował jej w Dougu. Na tym jednak polega sztuka 
Agencji: 
zgaduj zgadula, w której ręce złota kula. W tej? A faja, pusta!
Anglicy! Zabawa w chowanego to speciality of their house.
Moja dalsza konspiracja stała się obecnie zbędna. Zadzwoniłem do ojca.
Matka pragnie zobaczyć się ze mną. Jest zaalarmowana rozpętaną nagonką. Mam 
wybrać 
miejsce spotkania. Nie orientuje się w moich możliwościach poruszania się po 
Europie, jeśli o 
nią chodzi, dostosuje się do każdej mojej propozycji. Podała marszrutę swojej 
wycieczki, ale 
zastrzegła, że długo w tym towarzystwie nie wytrzyma.
— Między naszą trójką wytworzyła się atmosferka — powiedziała na swój motyli 
sposób 
matka. — Znasz Glendę Jackson, więc możesz sobie wyobrazić. Robię uniki, ale 
wiesz...
Wiem. Znam Glendę.
— Podobasz mi się, chłopcze — usłyszałem ku memu zaskoczeniu w jej sypialni, 
dokąd pod 
pretekstem pokazania swego nowo ukończonego domu mnie zaciągnęła. Piła któregoś 
z rzędu 
drinka, nie żałowała sobie alkoholu mimo bezceremonialnych upomnień Maynarda, 
ale 
pewność siebie, ta ulotna w nierównych pojedynkach chimera, raptem ją opuściła. 
Przechwyciła moje krytyczne spojrzenie spoczywające na jej znowu napełnionej 
szklance. — 
Owszem, za kołnierz nie wylewam — przyznała się nie pytana — nie piję jednak tak 
dużo, 
jak myślisz. Po pierwszego martini nie sięgam nigdy przed lunchem, drugiego 
odpalam — już 
wtedy posługiwała się swoim rakietowym żargonem — po kolacji, trzeciego... — 
Oddychała 
nerwowo jak ryba wyciągnięta z wody, z twarzą już podkolorowaną krwią. — Powiem 
ci! 
Ten mój genialny Maynard stał się w łóżku okropnym moralistą. Dzisiejsi 
mężczyźni są do 
niczego. Myślą tylko o sobie, nic o kobiecie, a ja mam zasady. Zasady, wiesz?
Słyszałem ją dobrze, nie potrzebowała podnosić głosu.
Wieczór był ciepły, biesiadnicy z nagrzanego salonu przenieśli się do ogrodu 
oświetlonego 
lampionami, mógłbym bez przeszkód zapoznać się z warunkami towarzyszącymi jej 
trzeciemu drinkowi. Ale nde to miałem w głowie. Byłem zielony w tej konkurencji. 
Świeżo 
zdjętym z rusztu absolwentem uczelni, ukochaniem mamusi byłem. W uszach 
pobrzmiewało 
mi jeszcze błogosławieństwo na drogę życia rektora uniwerku, nogi uginały się 
pod ciężarem 
tego mydlanego patosu, przede mną stała kobieta, która na dobrą sprawę mogła być 
moją 
matką. Stanowczo nie szukałem zdobyczy.
Figurę Glenda ma wciąż wystrzałową. W skąpej wieczorowej sukni, powycinanej tam 
gdzie 
trzeba, wicemiss stanu Oklahoma sprzed dwudziestu lat robiła wrażenie na Barrym 
Harcie, na 
Alu Connollym, na ofensywnym kiedyś wiceburmistrzu miasta Stamleyu Wardzie, na 
facetach z rocznika mojego ojca. Wypindrzona, nastawiona na podryw, siała wśród 
nich 
spustoszenie. Ale ja? Udałem głupiego.
— Zasady? — Zaśmiałem się. — To takie nienaturalne, gdy kobieta mówi o zasadach. 
Unikam takich kobiet — wymądrzałem się szczeniacko, zupełnie, ale to zupełnie 
zielony w 
tych sprawach. Nie miałem nić obraźliwego na myśli.
Glenida jednym haustem dokończyła drinka, szklankę odstawiła z trzaskiem na 
nocny stolik.
— To ja jestem dla ciebie bez zasad, tak? Ot, pierwszą lepszą, co? — Oczy 
zapłonęły 
błyskawicą, w kącikach zakleszczonych zębami warg pojawiła się ślina. — Ty 
kurewski 
gówniarzu!
Kobiety są podobno nieodgadnioną zagadką. Dla mnie wtedy Glenda była nią na 
pewno. Nim 
się połapałem, trzasnęła mnie na odlew w twarz, potem — to już w ogóle było 
końcem świata 
— obłapiła kurczowo za szyję i histerycznie łkając, pchnęła mnie na szerokie 
łoże 
małżeńskie. Zionęła morzem alkoholu. — Gdybyś wiedział... gdybyś wiedział, jaki 
ten 
Maynard jest w pierdoleniu wstrętny! — dobierała się nieprzytomnie do moich 
spodni. — 
Och, gdybyś wiedział!
Poznałem Glendę. Ale to jeszcze nic. Prawdziwą Glendę poznaje się dopiero wtedy, 
kiedy jej 
taka sztuczka nie wyjdzie.
Z Rzymu marszruta matki wiedzie do Florencji, Wenecji, Paryża, następne w 
kolejce są 
Bruksela, Amsterdam, meczącą turę zamyka jej rodzinna Szwajcaria. Plan podróży 
został 
naszkicowany w domu, jednak już teraz wiadomo, że humory Glendy go pokrzyżują.
Pomyślę nad miejscem spotkania i dam znać. Matka przekazała mi telegramem nazwy 
i 
numery telefoniczne hoteli, w których ma rezerwację, gdybym zadzwonił, zostanie 
niezwłocznie poinformowana, bez względu na swoje miejsce pobytu.
Spotkanie chcę zgrać ze spotkaniem z Davidem. On też godzi się na każde miejsce, 
musi 
zobaczyć się ze mną. Ma do omówienia sprawy nie cierpiące zwłoki.
Zamieniłem się w słuch.
— Widzisz — Dave mówił ze swego domowego telefonu, ale był wyraźnie nie w 
humorze — 
mam kłopoty z twoim wydawcą. Cholerny typ. Jeszcze wczoraj...
Zrobiło mi się mdło.
— Mów dalej, słucham!
— Jest to... Jakby ci to powiedzieć... Musimy się spotkać. Koniecznie.
— Ale co: „jeszcze wczoraj”? — chciałem wiedzieć. Czyżby ktoś powiadomił go o 
moich 
tarapatach, a on chce je wygrać na swoją korzyść? Pieniądze! — przyszło mi do 
głowy. Nigdy 
nie interesowałem się pochodzeniem wypłacanych mi przez Davida pieniędzy. On 
otworzył 
mi konto, on je uzupełniał, gdy podnosiłem sprawę, naprowadzał mnie na 
ukrywającego się w 
cieniu wydawcę. Temat książki uzasadniał tę ostrożność. Co prawda, David mógłby 
uchylić 
przed przyjacielem rąbka tej tajemnicy, ale ja z czystego wygodnictwa nie 
nalegałem. Teraz 
upomniało się to o swoje. — Stawia nowe warunki? Jak mnie zapewniałeś, żadnych 
zasadniczych zastrzeżeń nie było, a krytycy ocenili wysoko dostarczony materiał. 
I nagle co?
— Nie chodzi o warunki. Na tapecie jest zupełnie coś innego. Cisza na drugim 
końcu drutu 
złowieszczo się przedłużała, mówiła coś, czego nie rozumiałem.
— Stałeś się strasznie tajemniczy — zauważyłem. Głos Davida zlodowaciał.
— Nie bądź dzieckiem! Mówisz, jak gdybyś nie doceniał powagi sytuacji.
Zachowałem się rzeczywiście tak, jak gdybym nie znał świata. Telefonowałem z 
urzędu 
pocztowego w nikomu nie znanym, zakutanym w lasy Kapyla, i nie pomyślałem, że 
londyński rozmówca może być na podsłuchu. Ale gdyby nawet, to ton Davida był dla 
mnie 
nowy. Właściwie wiedziałem już wszystko: wydawca, naciśnięty przez odpowiednie 
sprężyny 
Agencji, odstąpił od umowy, moje plany życiowe, oparte na sukcesie książki, 
dostały w łeb.
Rozmawialiśmy szyfrem. Takim domowego chowu. Osoba telefonująca, nigdy nie była 
nazywana jej własnym imieniem czy nazwiskiem, nie posługiwaliśmy się w ogóle 
prawdziwymi nazwami miejscowości, nazwiskami osób, w to miejsce, jeśli nie 
uzgodniono 
inaczej, wstawialiśmy domyślniki. Nie było to nic arcywyrafinowanego, ale 
czujności 
rutynowego podsłuchu nie wyostrzało. Otwarte użycie słów: „mam kłopoty z twoim 
wy-
dawcą”, oznaczało, że dalsze utrzymanie naszego tete-a-tete w tajemnicy jest 
zbędne.
O pośredniczeniu Davida w sprawie wydania mojej książki wiedzą — a nie mam 
podstaw, 
żeby powątpiewać — jego zastępca w interesach: Ron Humber oraz Nancy, przez ręce 
której 
przechodzą praktycznie wszystkie sprawy Africa-Aid. Nikt więcej. Nie znam bliżej 
Rona, 
nigdy nie spotkaliśmy się służbowo. Wiem tylko tyle, że ma z Agencją na pieńku, 
podobnie 
jak Nancy, która — zaopatrzona w całkowicie fikcyjne rekomendacje i referencje — 
podsuwana była jako sekretarka wpływowym osobistościom podejrzanym o posiadanie 
własnego punktu widzenia na pewne sprawy. Pewnego dnia ten rodzaj służby pięknej 
i atrak-
cyjnej Nancy się znudził i, nie chcąc podejmować nierównej walki, przeniosła się 
do Europy. 
Dzielna dziewczyna. Rzadko która, z jej aparycją, mogąc używać życia do woli, 
zdobywa się 
na taki zaibieg na sobie samej. Ale też nie każda ma tyle charakteru; mam do 
niej zaufanie. 
Jeżeli o mnie chodzi, kurtynę tajemnicy rozciągnąłem do granic absurdu: o mojej 
książce nie 
wie żaden z moich przyjaciół wydeptujących europejskie bruki, poza moją siostrą 
Helen, nie 
wie nawet rodzina. Ale sprawa się sypnęła.
Ludzi z kręgu Davida wyłączam z podejrzenia. Wydawca, dla którego liczy się 
tylko zysk, nie 
temat książki, do chwili ukazania się na półkach księgarskich, trzyma ją z dala 
od wszelkich 
źródeł zagrożenia, z agendami rządowymi włącznie. Ale sam nie zameldował się w 
Langley!
Dalekosiężność macek CIA nie jest dla nikogo tajemnicą. Naiwniaków pod tym 
względem 
odsyłam do głośnego w świecie bestsellera Johna Ehrlichmana, wciąż 
bulwersującego opinię 
publiczną. Ehrlichman to nie byle patałach; w najbliższym otoczeniu prezydenta 
są cwaniacy, 
szczwane lisy, czujki wielkiego biznesu. — ci są zawsze blisko żłobu — ale nie 
patałachy. 
Dzieło byłego doradcy prezydenta może się wydać niezbyt wyrobionemu czytelnikowi 
lekturą sensacyjną, o tyle ciekawą, że obnażającą kulisy najwyższej władzy w 
kraju. Ale tak 
po prawdzie i chyba wbrew zamierzeniu autora, który, pisząc ją w więzieniu, 
myślał pewnie o 
zabezpieczeniu sobie przyszłego bytu przede wszystkim, ilustruje potęgę służb 
bezpieczeństwa i ich przerażającą wszechobecność. Od siebie mogę tylko dodać: 
nie ma 
dziedziny życia, z niewinną politycznie turystyką włącznie, nie penetrowanej 
przez CIA, 
niedostępnej dla jej agentów. Wiem również, że składnik mass mediów — oficyny 
wydawnicze, są zawsze na muszce celowniczej jej snajperów.
To było to. Z czego zaistnieniem należało się liczyć. Niedługo od przechwycenia 
„Orwelliady” w Nowym Jorku chrapy Agencji wytropiły wydawcę i znalazły na niego 
sposób. Mogłem tylko przeprosić Davida za wplątanie go w tę sprawę. — Rozumiem — 
bąknąłem dla przerwania ciszy na linii. — Bardzo mi przykro.
— Nic nie rozumiesz! — David tłumił zniecierpliwienie. — Musimy się spotkać. W 
twoim 
własnym interesie. Proszę, zaproponuj dzień i miejsce, ja się dostosuję.
Pieniądze. Geld. Money. Penga. Wszystkie drogi urywają się tam, gdzie zaczynają 
się te 
przeklęte papierki.
Słuchawkę telefonu podnosił książę z bajki, odłożył — lepiej nie mówić. Nie ma w 
tym 
przesady. Wszystkie moje aktywa liczą osiemset dolarów w gotówce, i tylko 
dlatego aż tyle, 
że o pięciu banknotach z podobizną Benjamina Franklina, zawieruszonych w 
wewnętrznej 
kieszeni kupionego przed odlotem ze Sztokholmu płaszcza, zupełnie zapomniałem, 
oraz 
tysiąc dolarów w dziewiczej jeszcze karcie kredytowej. Cały mój majątek, 
powiększony o ten 
dar nieba, daleko mnie, puszczonego samopas na głębokie wody, nie doholuje. 
Odwołanie się 
do pomocy rodziców odpada — mają na głowie raty za nowy dom; pogrążona w 
charytatywnych przedsięwzięciach Helen sama goni resztkami. Nie wspomniałem 
Davidowi 
o przygodach mego nesesera. Ze względu na zaginioną książeczkę czekową 
powinienem go o 
tym powiadomić, ale powstrzymałem się: mogło być zrozumiane jako wyciąganie do 
niego 
ręki, a to nie było mi potrzebne. Do dzisiaj. Mam nowy miernik czasu: kiedy 
minie tysiąc 
osiemset dolarów, będę musiał zacząć zarabiać na siebie.
Wyszedłem z poczty zdenerwowany. Kokon, w jakim Kauko Uusitalo mnie umieścił, 
miał 
grubość skorupy od jajka i wbrew mojemu przeświadczeniu nie chronił mnie przed 
czarownicami. Nie ma ucieczki od rzeczywistości. „Minna” mieści się w 
wysterylizowanym, 
wolnym od bakterii inkubatorze, ale życie toczy się poza jej ścianami.
We wszystko potrzebne do życia zostałem zaopatrzony, w nadmiarze, przez Kauko. 
Lodówka, podręczna spiżarka pękały w szwach od żywności i napojów, ubytki mogłem 
uzupełniać w supermarkecie miasteczka na rachunek mego dobroczyńcy. Żyć, nie 
umierać. 
Nie bez utarczek z własnymi skrupułami. Te też dochodziły do głosu, lecz 
spokorniały. 
Odezwał się ukryty we mnie błąd konstrukcyjny, którego przy moich narodzinach 
nie zauwa-
żono.
Cała ta pustelnia leśna wydaje mi się zasadzką na zwierza, który sam pcha się 
pod lufę. 
Wyszedłem z poczty inny, niż wszedłem. Telefon od Davida był pierwszą ze spraw 
do 
załatwienia. Na dalszym miejscu był zakup ołówków, gumy do wycierania — piszę 
najpierw 
ołówkiem — tippexu do oczyszczania przepisanego na maszynie tekstu; zamierzałem 
wypożyczyć, a gdyby to było niemożliwe, kupić małą maszynę do pisania. Kauko 
zaopatrzył 
mnie, ale w elektryczną, a ja mam silne uderzenie i nim oderwę palec od 
czcionki, litera 
zdąży się kilka razy powtórzyć. Winienem więc zajrzeć do domu towarowego 
Pukkeva. 
Widziałem tam walizkowe maszyny. Niezłą japońską można nabyć już za pięćdziesiąt 
dolarów, stać mnie na taki wydatek. Teraz jest on zbędny. Dramatyczne odkrycie: 
widziałem 
siebie do końca życia sprzęgniętego z moimi myślami spisywanymi na papierze, nie 
wy-
obrażałem sobie, aby mogło być inaczej. Ta kraina jest naprawdę malownicza. 
Przypomina 
mi lasy i jeziora mojego stanu, człowieka spragnionego spokoju może skusić do 
zarzucenia tu 
kotwicy. Ale oddalenie przybliża. Poprzez lasy Kapyla — niczym na zasadzie 
sprzężenia 
zwrotnego, jakby to ujął cybernetycznie myślący Maynard — dokonał się we mnie 
ostateczny 
wybór mego przyszłego miejsca zamieszkania: Seattle. Zaś w najgorszym razie — na 
to 
jestem też przygotowany — sąsiadująca z moim stanem kanadyjska prowincja 
Vancouver.
— A Europa? Jakiś jej cichy zakątek nie wchodzi w rachubę?
— Nie wchodzi.
— Naprawdę nie?
— Przestań!
— Bo ja jestem gotowa pójść za ukochanym wszędzie. Na koniec świata! Nie 
wierzysz?
Wierzę! Fińskie panny z tak zwanych dobrych domów mają poprzewracane w głowie!
Naładowane elektrycznością dwie nowe deklaracje Gaby, przesłane na poste-
restante. W 
Hamburgu tropik. Brakuje powietrza do oddychania. Mam się zlitować, bo jeżeli 
nie zobaczy 
mnie rychło, nie odpowiada za siebie.
Ze schodów poczty machinalnie rozglądam się za jej czerwonym kabrioletem. Słów 
Gaby nie 
wolno bagatelizować. Można nie wierzyć Biblii, ją w sprawach miłości trzeba brać 
serio. 
Przyglądam się uważnie samochodom zaparkowanym wzdłuż chodników ulicy. Ta plama 
bordo za moim metalicznie zielonym volvo, czy to przypadkiem nie jej wóz? Leniwe 
baranki 
chmur rozbiły się na spłoszone oddzielne stadka i zrobiły przejście dla światła. 
Dużo światła. 
Mrużę oczy i zwężonymi źrenicami przybliżam obraz. Niemożliwe, ale jednak! 
Szatan nie 
kobieta, już mnie dostrzegła. Wyskakuje z samochodu i nie zważając na ruch na 
jezdni, 
biegnie przez ulicę. Skąd ona wydębiła mój adres, przecież nikomu go nie dałem! 
Ma na 
sobie tę samą suknię wieczorową, co w Alhambrze, biegnie szybko, jej długie nogi 
śmigają w 
powietrzu. Uskrzydlona pożądaniem Afrodyta w pogoni za Erosem. Ale z niej 
wystrzałowe 
stworzenie!
Zwidy. Zauroczyła mnie sobą ta czarownica. Widzę mężczyzn pożerających ją 
wzrokiem. Nie 
zapomniałem opętanego rują zwierzaka w klatce taksówki pędzącej na zatracenie. 
Często, 
coraz częściej nawiedza mnie w snach. Nawiedza — właściwe słowo, bo sny o niej 
zadają 
cierpienie: ona nie jest niewyraźnym majakiem, jakie snują się w marzeniach 
sennych i z 
momentem przebudzenia znikają z pamięci. Jest wonnym nektarem podsuwanym w 
czarze jej 
gorącego ciała, aby w ostatniej chwili, kiedy mam się w nim zanurzyć, rozpłynąć 
się we mgle. 
Przewrotna! Gdyby nie moja samokontrola, poleciałbym do niej na skrzydłach!
Pisze do mnie po niemiecku. Z przekory, czy tak jej wygodniej, bo zna angielski. 
Drogi! 
Najukochańszy! Skarbie mój! — rozkręciła swoją wyobraźnię na pełny regulator. 
Niejaki 
doktor Oskar Norderstedt, meteorolog z zawodu, przebywający czasowo na 
Spitsbergenie, 
całkowicie wyparował z jej słownictwa.
Już się zdecydowałem. To będzie gdzieś w Republice Federalnej. Kiedy? — muszę 
się 
jeszcze zastanowić, ale z matką spotkam się na pewno gdzieś tam. Powiedzmy w 
Monachium, miałaby niedaleko ze swojej Szwajcarii.
Miast do domu towarowego Pukkeva, wstąpiłem do biura turystycznego. Dziewczyna 
uśmiechnęła się na powitanie. Byłem jedynym klientem. Filiżanka kawy i napoczęty 
keks na 
tacy świadczyły, że ruchu w biurze dużego nie ma. Sezon wyjazdów zaczyna się tu 
wiosną, 
kończy o tej porze roku. Czym może służyć — spytała. Foldery Wysp Kanaryjskich i 
Karaibów są na tych półkach, Azja, Daleki Wschód, Oceania — na tamtych, za jej 
plecami 
jest sekcja basenu Morza Śródziemnego.
Jak większość wymieszanych ze Skandynawami Finek z południa kraju, miała jasne 
włosy i 
niebieskie oczy. Mogła się podobać. — Bardzo mi przykro — odezwałem się po 
angielsku — 
ale chodzi mi o rozkład lotów, a ponieważ filii linii lotniczych w miasteczku 
nie ma... Czy 
może mi pani pomóc?
Roześmiała się przyjemnie.
— Of course, sir. With pleasure!
Zaopatrzony w rozkład lotów wszystkich europejskich linii lotniczych skierowałem 
się do 
kawiarni. Sven Haglund już na mnie czekał. Przeprosiłem go. Niestety, 
oświadczyłem, z 
moim wypoczynkiem koniec. Sven rokrocznie przyjeżdża tu jesienią na połów 
pstrągów aż ze 
Sztokholmu. Południe Finlandii jest krainą słodkowodnych ryb łososiowatych, 
zjeżdżają się 
tu wędkarze z całej Europy. Spotkaliśmy sdę kiedyś nad rzeczką, bardzo się 
polubiliśmy.
Nie miałem nastroju do wywnętrzania się, on taktownie nie zadawał pytań; 
wypiliśmy po 
lampce koniaku i pożegnaliśmy się. Życzył mi pomyślnego załatwienia spraw i 
rychłego 
powrotu nad rzekę. Jego wolny czas też się kończy. Uścisnęliśmy sobie dłonie.
Wysoki, silnie zbudowany chłopak, typowy Szwed. Umie godzinami siedzieć przy 
ognisku i 
nie wypowiedzieć słowa; wymarzony kompan do leśnych wędrówek.
Rozłożeni wygodnie na gurtowych fotelach, tylko z ręcznikami na nagich biodrach, 
uzupełnialiśmy zimnym piwem wypocone w saunie płyny.
Kauko Uusitalo przyjechał samochodem jeszcze w piątek wieczorem. Na jego 
kwadratowej, 
zawsze opanowanej twarzy widoczne było zmęczenie. Cały tydzień spędzony na 
konferowaniu ze swoimi europejskimi kontrahentami, mnóstwo odwiedzanych krajów; 
prezesowanie wielkiemu koncernowi przemysłowemu nie musi być tak łatwe, jak się 
niektórym wydaje.
Mogłem się tylko domyślać, że po kategorycznym odesłaniu stąd Aino, dom prezes 
Uusitalo 
zastał w stanie dryfowania na fali. Jego małżonka nie miała dosyć siły, aby 
zabronić córce 
nachodzenia mnie w mojej samotni, ani dość odwagi na rozmówienie się ze mną. 
Aino 
pragnie wyjść za mnie za mąż. Kocha miłością bez granic, niebezpieczną miłością. 
Aino ma 
urodę, kochliwość chyba matki i upór ojca, nie jest łatwo wyperswadować jej raz 
wybrany 
obiekt uczuć. Ratunkiem — zamążpójście, co do tego Kauko nie ma złudzeń.
Czułem się wobec niego jak niewdzięczny dłużnik, nie odkładałem sprawy. Po 
zaspokojeniu 
pierwszego pragnienia przystąpiłem do rzeczy.
— Wczoraj rozmawiałem z moją matką. Przebywa z przyjaciółkami w Neapolu, stamtąd 
udają się do Paryża. To wciąż początek ich wspólnej eskapady po Europie, ale 
atmosfera 
między nimi pisuje się. — Opowiedziałem mu o nagłym zwolnieniu ojca z pracy i 
późniejszych wydarzeniach, które na wybrykach pod adresem moich rodziców 
bynajmniej się 
nie skończyły. W połączeniu ze zniknięciem mego manuskryptu — o książeczce 
czekowej nie 
wspomniałem — ma to swój specyficzny wydźwięk. O mojej pracy w CIA z wiadomych 
względów nie mówiłem, dla niego jestem dezerterem z szeregów armii. Na 
wyjawienie 
prawdy było za późno. Xetem ma powiązania z koncernami amerykańskimi, oficjalne 
afiszowanie się ze mną mogło być przyjęte za oceanem z odcieniem zdumienia. — 
Nie mogę 
— mówiłem do zapatrzonego w kufel właściciela tego leśnego pałacu, hojnie 
oddanego w 
moje władanie — pławić się dłużej w spokoju, podczas gdy moi rodzice znaleźli 
się w 
tarapatach spowodowanych, nie ma co ukrywać, przeze mnie. Zdecydowałem się na 
działanie. Co zrobię, jeszcze nie wiem, muszę się wpierw rozmówić z matką. 
Dlatego — nie 
zdejmowałem z niego oczu — zamierzam wyjechać.
Kauko pociągnął ze szklanki spory łyk whisky. — Kiedy? — spytał rzeczowo, 
pokrywając 
zamyślenie — i gdzie zamierzacie się spotkać?
„Gdybyś przyjechał do Hamburga, wprost z lotniska udalibyśmy się do mnie. Hotel 
nie 
wchodzi w rachubę. Mieszkam sama, w całym domu. Poza dochodzącą służbą, 
naturalnie. 
Ach, nie wyobrażasz sobie naszego szczęścia!...”
Ona może pisać, co chce, przyprawiać rogów Oskarowi w jego własnym mieszkaniu 
nie będę. 
Hamburg odpada!
— Zastanawiam się — odpowiedziałem. — Republika Federalna Niemiec byłaby 
najodpowiedniejsza. Ale miejsce spotkania uzgodnię w poniedziałek z matką.
— A... — Klauko powiódł wolną ręką po podwojach przestrzennego salonu — nie 
zaprosiłbyś matki do Finlandii? Byłoby nam bardzo przyjemnie.
Oczekiwałem tego. Ja i moja matka tutaj... Zaraz za drzwiami czekałby na mnie 
ołtarz.
— Dziękuję. Bardzo ci dziękuję. Muszę wpierw załatwić pewne sprawy. A poza tym, 
nie 
powinienem dłużej nadużywać waszej gościnności.
— Nadużywać! Nadużywać! Głupstwa wygadujesz! — Kauko spojrzał mi w oczy. — A 
powiedz, Andy, ale szczerze. Jak między mężczyznami: wrócisz tu jeszcze? 
Powiedz, 
wrócisz?
Żal mi było tego niedźwiedzia o anielskim sercu. Odpowiedziałem mgliście, że 
tak, nie byłem 
szczery: żegnam się z tym krajem chyba na zawsze.
Sprawa miała charakter bardziej skomplikowany, niż to się początkowo wydawało. 
Nie był to 
wybryk żądnego sensacji reporterzyny z brukowca żyjącego ze skandali, kryminałów 
i por-
nografii. Za jego plecami kryli się ludzie wpływowi w mieście, mający długie 
ręce. Sławne 
powiedzonko z okresu polowania na czarownice przez senacką komisję do badań 
działalności 
antyamerykańskiej pasuje do nich jak ulał: Jaka jest różnica między 
średniowieczną 
inkwizycją a amerykańską demokracją? Właściwa odpowiedź brzmi: żadna. I jedna, i 
druga 
zmusza człowieka do tańczenia na rozpalonych rusztach. Różnica tkwi tylko w 
metodach.
Skala nie szukał pocieszenia w świadomości, że jest ofiarą irracjonalnego 
szowinizmu, 
zwanego przez jego wyznawców patriotyzmem. Ckliwa apologetyka obca jego duchowi. 
Ale 
obca była też kapitulacja po wstępnym starciu z przeciwnikiem. Wszystko, co go 
spotkało 
dotychczas, traktował jako pierwsze koty za płoty w swoich zmaganiach z duchami, 
jako 
salwę ślepaków mającą zastraszyć strachliwych.
Zgodnie z zaleceniem lekarza starał się przechodzić nad tym do porządku 
dziennego. Psy 
szczekają, karawana toczy się dalej — powiedział lekarz i poradził mu przymrużyć 
na 
wszystko oko. Doktor kardiologii Aaron Silberstein cieszył się w mieście wielką 
estymą. Był 
więźniem obozów koncentracyjnych. Ale jego gehenna przeniknęła do wiadomości 
publicznej przypadkowo, wówczas, kiedy jako ofiara metod stosowanych na nim 
przez 
hitlerowskich oprawców zeznawał w głośnym procesie Eichmanna w Tel-Awiwie. 
Doktor 
Silberstein ma prawo zalecać swoim pacjentom wypróbowane na sobie traktowanie 
spraw z 
przymrużeniem oka.
Z uporem godnym lepszej sprawy Skala rygorystycznie zastosował się do zaleceń 
Silbersteina. Tylko spokojnie! — upominał swoje rozklekotane serce. Ale nie 
byłby kiedyś 
rasowym lotnikiem myśliwcem, gdyby w pewnych sytuacjach nie przestawiał swego 
silniczka 
na zwiększone obroty.
Karawana istotnie toczy się dalej, lecz psy szczekać nie przestają. Dzisiejszy 
„Seattle’s 
Monitor” doniósł o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego przeciwko inspektorowi 
policji 
Jimowi Braddocksowi. Chodzi o nadużycie uprawnień. O wymuszenie na szeryfie 
dzielnicowego posterunku policji odstąpienia od przesłuchania obywatela 
zakłócającego 
porządek. Wyprowadzając go z posterunku tylnym wyjściem, odwożąc swoim 
samochodem 
do domu, inspektor uniemożliwił sporządzenie raportu dla sędziego i nadanie 
sprawie biegu.
Nie koniec na tym. Do redakcji napływają listy od mieszkańców Good Weather 
Street 
skarżących się na uciążliwość współżycia z ludźmi wrogimi krajowi. „Jeżeli rząd 
nie jest w 
stanie poradzić sobie z takimi — gazeta cytuje jeden z listów podpisany pełnym 
imieniem i 
nazwiskiem — to nic dziwnego, że Wietnam skończył się dla narodu tak żenującą 
katastrofą!” Sprawa ma jeszcze aspekt materialny. Boom budownictwa 
mieszkaniowego na 
tej ekskluzywnej ulicy zamieszkanej przez obywateli cieszących się najwyższym 
szacunkiem 
uległ zahamowaniu. Już teraz, zdaniem agencji handlu nieruchomościami, wartość 
posesji i 
parcel wystawionych na sprzedaż gwałtownie spada. „Czy — zapytuje autor innego 
listu — 
niedołężna administracja miasta poczuje się do obowiązku wynagrodzenia 
poszkodowanym 
poniesionych strat?”
Atak na siebie Skala mógł gazecie darować. Przypatrywanie się biernie napaści na 
Bogu 
ducha winnego Braddocksa nie wchodziło w rachubę.
Resort bezpieczeństwa miasta podlega wiceburmistrzowi Wardowi. Znana to Skali 
postać, 
niezwykle sympatyczna.
Stanley Ward był podczas wojny światowej lotnikiem w ósmej armii. Przez pewien 
czas ich 
lotniska sąsiadowały przez miedzę niedaleko Lincoln w Anglii. Po wojnie drogi 
ich się 
rozeszły, by zejść się znowu u Boeinga, gdzie w starszym o trzy lata i zmęczonym 
lataniem 
Wardzie odezwała się smykałka do polityki. Fotelem w Izbie Reprezentantów 
zapachniało mu 
na stare lata, mając poparcie koncernu, nie był bez szans. Łączyły ich serdeczne 
więzy. 
Lotnicy to specjalny gatunek ludzi, solidarny w potrzebie.
Dzwonić do niego czy nie dzwonić? Skala nie mógł się zdecydować. Bo co innego 
przychodzić samemu z pomocą, a co innego o pomoc prosić. Przecież Stanley nie 
może nie 
wiedzieć o nagonce rozpętanej przeciwko niemu.
Zabawne są zachowania ludzi skądinąd diablo inteligentnych. To, że Maynard 
Jackson, po 
powrocie z Orlando, zaczął naraz wyjeżdżać ze swojej fortecy nie przodem wozu, a 
tyłem, że 
nie pokazuje się z kosiarką w ogrodzie, aby przypadkiem nie musieć kiwnąć głową 
starszemu 
od niego wiekiem sąsiadowi, było jasne: specjalista od zdalnego sterowania 
obiektami 
latającymi jest zdalnie sterowany przez Glendę. Al Connolly nie był nigdy mocny 
w 
sytuacjach konfliktowych natury personalnej. Jego milczenie, tak samo jak 
nieudolne uniki 
męża Judith, Jerrolda, zyskiwały im właściwie sympatię. Co innego Barry Hart.
Skala telefonował do niego i do domu, i do zakładu z jednakowym skutkiem. W domu 
dowiadywał się, że jeszcze nie wrócił z pracy, zawsze miła dla niego w biurze 
Rosalyn 
odpowiadała, że dyrektor — nie mówiła: Barry, jak dawniej — albo jest bardzo 
zajęty i nie 
może odebrać telefonu osobiście, albo przebywa „na zakładzie”. Formułkę tę 
stosowano w 
koncernie wobec ludzi, których podejrzewano o brak wyobraźni.
Skala odłożył słuchawkę. Okno wychodzące na ulicę forsowała jakaś uparta mucha, 
ale on 
odbierał trzepot celofanowych skrzydełek o szybę jak uderzenia młota 
pneumatycznego w 
skronie. To był jego ostatni telefon do Barry’ego. Ostatni! Ale co dalej? Jeżeli 
on nie stanie 
tym łobuzom w poprzek drogi, zrobią z Braddocksa marmoladę.
Dzwonki w uszach, ból w karku — powinien odpocząć. Cholerny świat! Ten jego 
zakątek 
nad opiewaną przez stanowych poetów Zatoką Elliota nie jest wcale tak piękny jak 
w 
wierszach.
Doktor Silberstein:
„Dzwonienie w uszach? Zmęczenie w karku, w ramionach? Nieważne, czym by się pan 
zajmował, położyć się i odpocząć. Koniecznie!”
Zatroskane spojrzenie służącej wkurzało Skalę.
— Nie ujdzie im to płazem! — zapowiedział surowo. — Tym razem przebrali miarkę. 
Nie 
ujdzie, zobaczysz, Cindy. Jeszcze są faceci w mieście, którzy... Zobaczysz!
Nakręcił numer telefonu wiceburmistrza. Przedstawił się swoim słynnym w mieście 
nazwiskiem.
Sekretarka zdawała się nie dosłyszeć. — Zechce pan łaskawie jeszcze raz...
Z buntowniczą satysfakcją powtórzył:
— Mówi Cas Skala, słyszy pani? S-K-A-L-A — przegłoskował.
— Ach, przepraszam. A jest pan umówiony z burmistrzem?
— Nie jestem umówiony. Proszę przekazać, że dzwonię, a burmistrz na pewno 
znajdzie dla 
mnie czas.
— Chwileczkę, proszę. — Po sekundach ciszy na linii, która niecierpliwemu mogła 
się wydać 
wiecznością, w słuchawce odezwał się znany mu baryton.
To był Stan Ward. Zawsze ten sam! Już jego głos podziałał na serce Skali jak 
plaster miodu.
— Hello, Cas, bardzo się cieszę! Co cię sprowadza do mnie, stary koniu?
— Nie zapomniałeś mnie, widzę. To miłe z twojej strony. Bądź co bądź upłynęło 
trochę czasu 
od naszego ostatniego spotkania. No i w ogóle...
— A tak, stary, tak. Ale wal śmiało. Co mogę zrobić dla ciebie?
Sympatyczne powitanie! Skala przystąpił do rzeczy.
— Byłbym ci zobowiązany — zaczął — gdybyś zechciał mnie przyjąć. U siebie w 
gabinecie 
albo gdzieś na neutralnym gruncie, jak ci wygodniej. Mam sprawę, która nie 
nadaje się na 
telefon, i, jak pamiętam, nie przepadasz za tym urządzeniem. Co ty na to?
Rozległ się chrobot przełączania rozmowy z aparatu ogólnego na osobisty. 
Manipulacja 
przebiegła błyskawicznie, w słuchawce znowu zapanował Ward. Nie pytał o materię 
sprawy.
— Jutro... — przerzucał pewnie terminarz i szukał wolnego okienka — odpada, 
nasiadówa 
goni nasiadówę, a co jedna to ważniejsza, to samo w środę i czwartek, w piątek 
zaś mam co-
tygodniową spowiedź u gubernatora. Ten tydzień, żałuję, stary, mimo najlepszych 
chęci, 
odpada. Przyszły, niestety, nie jest lepszy: wybory municypalne za pasem, więc 
wiesz. Nie 
wyobrażasz sobie, jaki to zajob. Coś okropnego, mówią ci, wszyscy przy takiej 
okazji ciągną 
w swoją stronę, a przecież nie każdemu możesz iść na rękę. Przyszły tydzień 
zdecydowanie 
odpada. — Może — głos wiceburmistrza stał się optymistyczniejszy — w późniejszym 
terminie? Ale musimy to wpierw zaklepać, gdyż nie jestem panem swego czasu. 
Sługą 
społeczeństwa stałem się, stary, rozumiesz? Tak, skończyło się uganianie za 
ptaszkami do 
odstrzału... Ach, gdzie te czasy, Cas. Jeszcze nic straconego, zadzwoń. Nie 
certuj się, wal jak 
w dym, sekretarka będzie miała cię na moim osobistym celowniku. Co ty na to?
— Gdyby chodziło o mnie, nie miałbym nic przeciwko czekaniu do dnia Sądu 
Ostatecznego. 
Ale tu chodzi o człowieka, który siedzi na beczce prochu podstawioną przez znaną 
ci świnię. 
— Głos Skali spoważniał. — O jego dobre imię chodzi. O jego przyszłość. 
Rozmawiać 
musimy dziś, jutro może być za późno. Chodzi o Jima Braddocksa, służbowo 
podległego 
tobie. Którego ten gnojek z „Monitora” tak paskudnie obsmarował. Czuję się jego 
dłuż-
nikiem. Człowiek ten...
— Jeśli pozwolisz, Cas... Skala nie dał sobie przerwać.
— Człowiek ten nie nadużył swoich uprawnień, a przeciwnie: nie dopuścił do 
pogwałcenia 
prawa. Jeżeli ktokolwiek musiałby być pociągnięty do odpowiedzialności, to nie 
on, gdybyś 
zaś zapytał mnie o sukinsynów winnych nagonki na mój dom, na mego syna, na mnie 
osobiście, chętnie służę nazwiskami, dobrze ci zresztą znanymi...
— Cas!
— Ta cała sprawa śmierdzi dawno skompromitowanym polowaniem na czarownice, 
odgrzewanym na zamówienie. Na czyje? Rozejrzyj się wokół siebie, a...
— Wypraszam sobie! — ryknął Ward. — Nie chciałem tego, ale przycisnąłeś mnie do 
ściany. 
Na Boga żywego, nie chciałem, skoro jednak władowałeś się z butami na nie swoje 
poletko, 
jestem zmuszony przypomnieć ci pewne rzeczy. Więc po pierwsze: Nikomu nie wolno 
wymagać ode mnie, abym z góry zakładał, że wszystko, co pisze prasa, jest 
wyssaną z palca 
bzdurą, abym nie ufał moim funkcjonariuszom. Twoja sprawa jest mi doskonale 
znana 
właśnie z ich raportów. Ludzie są ludźmi. Jedna jaskółka nie czyni wiosny. Kiedy 
jednak 
dach mój bieleje od gówien tych ptaków, nie mogę nie wierzyć, że zima już na 
dobre za nami. 
Jestem ostatni, który by rzucił w ciebie kamieniem. Nie masz zielonego pojęcia, 
jak 
nadstawiałem karku w twojej obronie, ile się namłóciłem gębą. Fakty jednak mają 
swoją 
wymowę, i mnie, odpowiedzialnemu za nastroje społeczeństwa naszego miasta, nie 
wolno 
zamykać na nie oczu. To jedno, a drugie:
Ostrzegam przed próbami szkalowania ludzi i organizacji społecznych godnych 
najwyższego 
szacunku. Musisz mieć więcej poszanowania dla praw i zwyczajów panujących w tym 
kraju. 
Twoja prośba nie jest niczym innym jak chęcią wykorzystania przyjaźni dla celów 
prywatnych, a to jest karalne, zapamiętaj to sobie. Przyjmij także do 
wiadomości, że 
właściwie już teraz kwalifikujesz się do postawienia cię w stan oskarżenia, a 
jeżeli tego nie 
robię, to tylko przez pamięć na nasze dawne dzieje. Tylko z tego względu, panie 
Skala. 
Dziękuję!
Skala zbladł.
— Barry Hart... Ten Barry... — Nie wypuszczał słuchawki z drżącej ręki. — 
Nieprawdopodobne!
Służąca odebrała mu słuchawkę i podała tabletkę uspokajającą.
— Pan przecież dzwonił do Warda... — Machnęła ręką. — Ale jaka to różnica, oni 
wszyscy 
są po jednakowych pieniądzach! Niech pan to połknie i popije wodą. O tak... 
Jeszcze łyczek i 
marsz do kokpitu, pan mi tu tylko przeszkadza. I żadnych więcej telefonów do 
tych 
farbowanych lisów, bo poskarżę się pani!
Krach był nieunikniony. Wszystko wskazywało na to, że rozstanie tych pań jest 
nieuchronne. 
Od pierwszej wiadomości o wydarzeniach na Good Weather Street 17, nadeszłej do 
Rzymu 
za pośrednictwem poczty pantoflowej, Glenda robiła miny, jak gdyby między jej 
zęby dostał 
się papier ścierny, z czym taktownie nie chce się zdradzić. Coś takiego między 
zębami 
Glendy — złośliwszej kombinacji Cathi sobie nie wyobrażała. Ludzie 
przyzwyczajają się do 
piekła, pocieszała się. Ta trójosobowa kwarantanna nie będzie w końcu wieczna. 
Mając na 
uwadze niemożliwość uwolnienia się od sąsiadowania z fortecą Jacksonów i 
perspektywę lat 
wojny podjazdowej, gdyż Glenda — wstępując z kimś na ścieżkę wojenną nie uznaje 
rozejmów — postanowiła heroicznie przetrzymać jej napór. Srodze przeliczyła 
swoje siły. 
Dla Glendy wróg jest wrogiem. Dobrzy, którym na swojej ulicy ona przewodzi, 
winni 
uznawać tylko jej punkt widzenia, być w permanentnym stanie wojny ze złymi, nie 
wolno im 
składać broni, dopóki wroga się nie unicestwi. Bezwarunkowa kapitulacja — 
życiowe motto 
dla jej przeciwników. Istnienie wroga jest wreszcie dla Glendy nieodzownym 
składnikiem 
dobrego samopoczucia.
Rzym jest pełen zabytków. Jest trzynaście razy starszy od Stanów Zjednoczonych, 
był stolicą 
antycznego świata; Florencja to oszałamiający skarbiec sztuki; bez obejrzenia 
Neapolu nie 
można podobno spokojnie umrzeć — podobno, gdyż Cathi, zwiedzając te miasta, nic 
z niich 
nie zapamiętała. W Rzymie była już z rodzicami. Miała wówczas trzynaście lat, 
głowę nabitą 
nieodwzajemnioną miłością do kolegi szkolnego i ratunek znalazła w ucieczce 
rodzicom z 
powrotem do Zurichu. Od jej obecnego problemu ucieczki nie było.
Natury gwałtowne są jak wulkany: nie znają dnia ani godziny swego wybuchu, a gdy 
eksplodują, bywają nieobliczalne. Nie: kiedy nastąpi erupcja kwasów kipiących w 
Glendzie, 
ale: jak — interesowało Cathi. Nie chciała wojny. Godziła się w duchu na 
głuchotę wobec 
docinków, z których każdy wystarczał do wystosowania ultimatum: dotąd moja 
droga, ale ani 
kroku dalej! Nie widziała jadowitych uśmieszków wymienianych poza jej plecami z 
Judith. 
Rzym oglądany w tym nastroju stał się pasmem udręki. Glenda jest raptusem, ale 
niech nikt 
nie sądzi, że bezmyślnym. To inteligentna osóbka, na swój sposób wynalazcza — 
pod tym 
względem stanowi dobraną parę ze swoim mężem. Różnica między nimi polega na tym, 
że 
kiedy Maynard z nadwyżek swego intelektu nie spalonych z nią w łóżku wyklepuje 
elektroniczne systemy nawigacyjne naprowadzające balistyczne rakiety na odległe 
cele, to 
ona pracuje na odległościach nie przekraczających zasięgu wzroku i słuchu, z 
identyczną 
jednak niezawodnością rażenia celu. Ale coś się w jej obliczeniach tym razem 
pokręciło. 
Zamysł, jak na nią, był za misterny czy zbyt odległy w czasie, dość że planowane 
uderzenie 
wyprzedzające, miast zadać chytrze przeciwnikowi pierwsza, otrzymała sama. 
Zupełnie 
niezamierzenie. Duże chmury dają zwykle mały deszcz. Podobnie jak inni goście, 
dzień 
zaczyniały od śniadania spożywanego wspólnie w kawiarni hotelu. Już w Londynie 
Glenda z 
własnego orzeczenia zagarnęła dla siebie rolę „przywódcy stada”, a jak król, to 
i przywileje: 
bez niej nie należało zaczynać śniadania. Glenda w domu wstaje ostatnia, jak 
turystka nie 
zamierzała zmieniać swoich zwyczajów. Stolik ich stawał się osamotnioną wysepką 
na 
opustoszałej sali, wystawioną na niecierpliwe spojrzenia obsługi. Jednego dnia 
Cathi miała 
dość przyglądania się stygną j kawie i nie słuchając błagań przyjaciółki zjadła 
posiłek sama, 
po czym udała się na zwiedzanie miasta. Kiedy wróciła z wycieczki, rzeczy Glendy 
i Judith 
były już przeniesione do innego hotelu.
Jak rozwód, to na całego! Wezuwiusz wciąż zachwycał turystów, ale w oczach Cathi 
atał się 
garbem zastygłej lawy szpecącej panoramę miasta. Chciała uciec stąd jak 
najprędzej. 
Marszruta z Neapolu wiodła do Wenecji i Paryża. Wenecja — tam jeszcze nie była, 
nic nie 
straci, jeśli gondol pływających po cuchnących kanałach nie zobaczy, najchętniej 
udałaby się 
z powrotem do kraju. Dom stał się podczas jej nieobecności obiektem ataków. 
Broniony jest 
przez człowieka, który, domyślała się, był bardziej chory, niż się do tego 
przyznawał, jej 
obowiązkiem było stanąć w tych trudnych chwilach u jego boku. Ale Cathi była 
także matką 
jedynego syna, którego nie mogła zostawić swemu losowi. Nie wierzyła w brednie o 
Andym. 
Politycy a gangsterskie mafie — nie widziała między nimi różnicy, myśl o 
dostaniu się w 
tryby jednych czy drugich napawała ją paraliżującym strachem. Nie dopuszczała do 
siebie 
myśli o przejściu syna na stronę wroga. Bzdura do kwadratu! Andy? Jeżeli ona, 
Szwajcarka z 
urodzenia, wychowana w duchu tolerancji politycznej, miała mu coś do zarzucenia, 
to 
nadmiar patriotyzmu, gatunkowo niedobrego jej zdaniem, bo odziedziczonego po 
ojcu. Na 
swój sposób starała się zasiać do jego szowinistycznego uwielbienia Ameryki 
więcej 
sceptycyzmu. Daremne wysiłki. Etiuda B-mol Szopena szkliła oczy męża tęsknotą za 
wierzbami nad Wisłą, dźwięki „The Star Spangled Banner” uskrzydlały syna. A 
skutki tego? 
Życie jest pokrętne: wczorajszego bohatera dzisiaj utożsamiano ze zdrajcą 
narodu, jutro być 
może będzie się strzelać do niego zza węgła. Raz jeszcze ideały dostały w 
szczękę, Cathi nie 
mogła nie rozmówić się z synem.
W Paryżu czekały na panie apartamenty luksusowego hotelu Sheraton, stojącego nie 
opodal 
dworca Montpamasse. Secesyjne kamieniczki, artystyczna cyganeria na ulicach, w 
kafejkach i 
kabaretach czuć jeszcze fajką Toulouse-Lautreca; pracownik socjalny Boeinga, 
dokonujący 
rezerwacji, mógł nie znać gustów kobiet w wieku między czterdziestką a 
pięćdziesiątką, ale 
miasto nie było mu obce. Po tej stronie Sekwany mieszczą się takie fajerwerki 
Francji, jak 
katedra Notre Dame, Sorbona, Panteon, wciąż sięgająca tutejszych chmur wieża 
Eiffla; 
przybywając tu w trójkę nie tak rychło zdobyłyby się na forsowanie rzeki dla 
zaliczenia 
królewskiego Jardin des Tuileries. Tę część Paryża Cathi spisała sobie z góry na 
stratę, 
poprosiła w biurze podróży o wybranie dla niej hotelu na północ od rzeki. Szybko 
coś takiego 
znaleziono: L’Hotel Vernet, samo serce miasta, mieszczący się co prawda na 
bocznej Rue 
Galilee, ale Łuk Triumfalny i Pola Elizejskie w zasięgu ręki. Luksus, a mimo to 
zacisze. Czy 
łaskawej pani to odpowiada?
Jeszcze tego popołudnia zajęła miejsce w samolocie lecącym do Rzymu, wieczorem 
wylądowała na lotnisku Orły, półtorej godziny później była w wannie. Europa, 
której historii 
uczyła się przez jedenaście lat, okropnie skarlała od jej wyjazdu za Atlantyk.
Wpisując się do księgi meldunkowej rzuciła okiem na rubrykę „narodowość”. 
Recepcjonista 
był zajęty zagraniczną rozmową telefoniczną, mogła przerzucić parę stron. 
Przeważali 
Niemcy, Brytyjczyków jak na lekarstwo, trzech literek swego kraju nie znalazła. 
Odetchnęła z 
ulgą.
Pierwszą czynnością po wyjściu z wanny było wysłanie telegramem na poste 
restante w 
Kapyla numeru telefonicznego i adresu swego nowego miejsca pobytu, następnie 
zamówiła 
Seattle. Telefon przyjęła służąca. Cathi zrobiła na palcach błyskawiczny 
rachunek czasu: od 
paryskiej północy odjęła osiem godzin, W Seattle czwarta po południu — akurat 
pora 
drzemki męża. Nie kazała go budzić, zadzwoni później. Nie zadawała pytań. U 
Cindy 
rozbicie szklanki jest zapowiedzią trzęsienia ziemi, kichnięcie rury wydechowej 
samochodu 
atomowym atakiem Rosjan na Stany. Tematy: kuchnia, sprzątanie, Cindy ma 
opanowane do 
perfekcji, wszystko inne straszy u niej ciemnym borem, lepiej nie poruszać. 
Jeszcze raz Cathi 
upewniła się, czy mąż jest u siebie, ale telefonu nie kazała przełączać. Skoro 
przebywa w 
kokpicie, nie ma powodu do zmartwień. Zadzwoni — palce poszły znowu w ruch — o 
dziesiątej czasu Pacyfiku. Cindy z refleksem jest kapkę do tyłu, pamięć do liczb 
jest u niej w 
stadium kiełkowania. Brak słów przy telefonie, jąkanie się o niczym nie 
świadczą. Dziesiąta, 
Pacific time! Kazała służącej to powtórzyć, po czym odwiesiła słuchawkę. O tym, 
że mówi z 
Paryża, nie wspomniała.
Mimo skrajnego wyczerpania nie mogła zasnąć. Opanował ją niepokój. Niepokój o 
co? Przy 
telefonie Cindy zawsze traci język, ale tym razem wydała się jakaś inna. 
Histeria! — skarciła 
się Cathi. Gdyby miała wysnuwać wnioski z jej niedomówień, już dawno nabawiłaby 
się 
nerwicy żołądka.
Uspokojona o męża zamówiła w recepcji połączenie z Seattle na szóstą rano i 
ułożyła się 
wygodnie do snu. Usnąć. Zapomnieć o wszystkim. Ale złudne marzenie! Głowę miała 
nabitą 
rozstaniem z przyjaciółkami zupełnie przez nią nie zawinionym, którego odium 
spadnie na 
nią. Już teraz jest ono komentowane u Jacksonów i Lynnów, stamtąd wieść 
rozndesie się 
dalej. A skutki? Za żadne skarby Cathi nie zostawiłaby swego domu na Good 
Weather Street. 
Zawód męża zmuszał ją często do zmiany miejsca zamieszkania, tutaj zakotwiczyła 
się na 
dobre. Ale ta nowa atmosferka wokół nich! I aby szczęścia nie było za dużo, okna 
domu 
wychodzą na fortecę Jacksonów, która pod dowództwem Glendy przeistoczy się w 
wysuniętą 
na przedpole wrogą placówkę obserwacyjno-przekaźnikową.
Pewnego dnia Glenda rozgadała się przy drinku na temat swoich rozmów 
telefonicznych z 
mężem. Przez druty mają sobie więcej do powiedzenia niż zwykle, gdyż w domu 
Maynaird 
tkwi zawsze z nosem w papierzyskach. Cholerny milczek. Skazana tylko na niego 
zapomniałaby języka w gębie, jeżeli coś z niego wydostanie, to przez drut. Ale — 
żona 
człowieka pracującego na potrzeby obronne kraju podniosła tajemniczo brwi — 
gadatliwość a 
gadatliwość, telefon też ma uszy. Przekonał się o tym Bili Sloane, zastępca 
Maynarda. Były...
Bili Sloane to już historia. Miał kłopoty z FBI. Z tą organizacją nikt nie 
wygra. Kiedy jej 
ludzie kogoś namierzą, można pakować manatki. Podobno rozmawiając z kimś Bili 
palnął o 
słowo za dużo czy nie tak i jego świetnie zapowiadającą się karierę szlag 
trafił. Nie on 
pierwszy pośliznął się na języku w tych czasach. Tylko jaki związek gadka ta 
miała z Casem? 
Bo elokwencja Glendy przy kieliszku ma zawsze swój podtekst.
Bezsenność ma czarne oczy. Strach. Czym jest strach? Spadaniem w próżnię? 
Ostatnim 
spojrzeniem skazańca w słońce? I pytanie w tej chwili najważniejsze: czy strach 
może 
paraliżować człowieka nie mającego nic na sumieniu? Bo jakie zarzuty można 
postawić 
komuś tak sprawdzonemu, jak Cas, albo młokosowi buntującemu się przeciwko 
przymusowi 
żyrowania sobą fałszywego weksla. Czy niezgoda z obłudą nie jest zdrowym 
atrybutem 
młodości? Przeklęta polityka. Poturbowany w sprowokowanej przez siebie bójce 
Goliat 
bierze surowy odwet na swoich maluczkich i jeszcze oczekuje od nich przyjemnego 
wyrazu 
twarzy. To wyekspediowanie jej do Europy, myślała Cathi, mogło być z góry 
ukartowane, 
aby pozbawić męża oparcia. Perfidna gra. Zaciekłą walkę przyjdzie stoczyć po 
powrocie do 
domu.
Cathi nie wiedziała nic o perypetiach inspektora policji Braddocksa z władzami 
miejskimi, o 
finale interwencji Casa u Stanleya Warda, o czynnej napaści przez nieznanego 
sprawcę na 
męża wracającego ze spaceru. Taki był bilans wydarzeń na Good Weather Street 17 
do 
wczorajszego wieczora. Dziś we wczesnych godzinach rannych, kiedy domownicy 
jeszcze 
spali, wrzucono przez okno do salonu petardę z jakąś żrąco-cuchnącą substancją, 
która 
poparzyła mężowi twarz i ręce. Tajemnicze robaki systematycznie podgryzały 
głęboko 
zapuszczone w tę ziemię korzenie, jeżeli pomoc nie nadejdzie szybko, staremu 
drzewu grozi 
zawalenie. To właśnie to było przyczyną dziwnego zachowania się czarnej służącej 
przy 
telefonie, która atak na swoich państwa przeżywała jako atak na siebie i 
truchlała na każdy 
sygnał z zewnątrz domu.
Dosyć ponurości, spać! — nakazała sobie Cathi.
Czuła się, jak wyrzucona samotnie na bezludną wyspę zamieszkaną przez potwory. 
Wyostrzyła wzrok i słuch. Czy drzwi do apartamentu są zamknięte, a kurki w 
łazience 
pozakręcane? Tabletka nasenna nie działała. Zażyła ją przed wejściem do wanny, 
powinna już 
spać. Wygodne łóżko, wyciszające hałas z ulicy ciężkie story na oknach, ciepłe 
kolory 
sypialni miast stępiać podsycały jej wyobraźnię. Na nocnych stolikach z obu 
stron szerokiego 
łóżka stały lampy w jasnopomarańczowych abażurach, aparat radiowy i 
telefoniczny, 
kwarcowy budzik, przyciski na służbę, zdalny włącznik do telewizora — masa 
elektroniki, 
jak na miejsce do uprawiania miłości lub wypoczynku, znajdowała się w zasięgu 
jej rąk, 
czyżby Francuzi wynaleźli nowe przeznaczenie dla sypialni? Niemi świadkowie 
intymności, 
ten cały kram. Czy naprawdę niemi i ślepi? W magazynach towarowych czujki 
wewnętrznej 
telewizji są natrętnie widoczne. Działają na złodzieja prewencyjnie. Głupie 
uczucie — stać 
pod takim okiem przy kontuarze samoobsługowym, a jeszcze głupsze być podglądanym 
w 
łóżku. Na przykład to gniazdko w ścianie nad głową, zupełnie zbędne. Takie same 
gniazdka, 
białe, z dziurkami na wtyczkę do prądu, są w przedpokoju, w łazience, nawet w 
WC. Nie są 
to oczka kontrolne, ale po co one, skoro każda lampa jest podłączona. 
Przejeżdżając przez 
budowane z rozmachem drapacze chmur na miejscu dawnych hal targowych, taksówkarz 
się 
rozgadał. Manhattan! Nie jesteśmy gorsi od was! Nie podjęła zaczepki. Podobno co 
piąty 
taksówkarz paryski, co czwarty włoski, co drugi angielski są na usługach 
policji. Intratne 
musi być szpiclowanie. O Stanach, poza okazyjnymi sensacjami, nic na ten temat 
nie czytała. 
Wysługiwanie się policji? Tam ma się większy wybór: mafia, gangsterzy — to 
dopiero firmy! 
A jakie dają możliwości... Ten taksówkarz podpadł jej od razu. Zwróciła się do 
niego po 
francusku, on odpowiedział po angielsku. Bezczelny. „Nie jesteśmy gorsi od was!” 
Od jakich 
„was”? Przewodniki turystyczne przestrzegają przed takimi.
Pomyślała o złotej, inkrustowanej drogimi kamieniami bransolecie i pierścionku z 
okazałym 
brylantem, prezentach Casa na jej pięćdziesiąte urodziny. W torebce miała prawie 
pół miliona 
lirów, których w pośpiechu nie zdążyła wymienić na lotnisku na franki, trochę 
dolarów, czeki 
podróżne, w sumie fortuna warta zachodu. Gdyby ten łotr okazał się jeszcze 
zboczeńcem... Z 
duszą na ramieniu wcisnęła się w kąt wozu. Hotel Vernet mieścił się blisko Łuku 
Triumfalnego, a Paryż to w końcu nie Chicago. Ale trasa, którą jechała, była 
coraz słabiej 
oświetlona, a zabudowania niepodobne do śródmieścia. Dokąd ten wariat ją wiezie? 
Nagle 
światła skończyły się, wóz stanął w szczerym polu. Serce podeszło Cathi pod 
gardło. 
Człowiek przy kierownicy miał na głowie prześcieradłowy kaptur Ku Klux Klanu, w 
ręku 
odbezpieczony rewolwer. Uprowadzenie! Wycelował w nią. — Nazywasz się Skala, 
tak? — 
śmiał się łotr szyderczo. — Jesteś matką zdrajcy, tak? — Palec zacisnął się na 
spuście. Cathi 
widziała lot pocisku mierzonego dokładnie między oczy. Martwa osunęła się na 
poduszki.
Człowiek żyje po śmierci. To prawda!
Była martwa. Trupem była, a pamięć odtwarzała lot pocisku z lufy w głąb czaszki 
i dalej. Nie 
do wiary, ale tak: z lufy w czaszkę, z lufy... I tak wkoło, powtarzany film, 
dopóki krew nie 
przestała w niej pulsować.
Zbudziła się zlana potem.
Była szósta. Wraz z dzwonkiem budzika odezwał się telefon. W słuchawce usłyszała 
spokojny głos męża.
Jakie szczęście, że to był tylko sen!
Przede wszystkim wytłumaczyła się ze swojej przyspieszonej obecności w Paryżu. 
Nie miała 
wątpliwości, że telefon domowy jest na podsłuchu. Z myślą o sercu męża, o 
konieczności uło-
żenia sobie jakoś stosunków z sąsiadami w przyszłości starała się przedstawić 
przebieg 
wypadków możliwie najoględniej: babskie humory wzięły górę nad rozsądkiem i 
stało się. 
Ale to nic poważnego. Bardzo jej zależy na spotkaniu się z Andym. Jeśli jednak 
sytuacja na 
ulicy Pogodnej tego wymaga, postara się o rychły powrót. Jej plany zależą tylko 
od tego.
Ku swemu zadowoleniu dowiedziała się, że w domu wszystko w porządku. Mąż 
interweniował u właściwych ludzi i spotkał się z pełnym zrozumieniem. To wybryki 
nieodpowiedzialnych pętaków, sprawy są na najlepszej drodze. Dobrze się stało, 
że wyjechała 
na ten czas: problemy mężczyźni lubią rozwiązywać w pojedynkę. Niech myśli tylko 
o sobie. 
A dla Andy’ego uściski. Całym sobą, jak nigdy przedtem, uroczyście oświadczył 
mąż, jest po 
stronie syna.
Pokrzepiający telefon.
Miała osiemnaście lat. Armie alianckie przekroczyły linię Renu i parły na 
wschód, na 
spotkanie z Armią Czerwoną, gdy po jedynym pojedynku powietrznym, jaki oglądała, 
uszkodzony samolot z emblematem polskich dywizjonów RAF-u wylądował przymusowo 
na 
terenie jej rodzinnej posiadłości wiejskiej, graniczącej z Rzeszą. Europa 
krwawiła szósty rok, 
dla niej było to pierwsze spotkanie z wojną na żywo. Dziewczęce uczucie, jakim 
zapałała 
wtedy do rannego pilota, odżyło w niej z dawną siłą. Nigdy się na tym człowieku 
nie 
zawiodła. Na zewnątrz nie wyróżniał się niczym specjalnym, ale za to jaki granit 
w środku!
To nieprawda, że nie można kochać miłością gorącą mężczyzny, z którym żyje się 
prawie 
trzydzieści lat. Można go więcej niż kochać: można ubóstwiać, nie wyobrażać 
sobie życia bez 
niego.
Cathi już nie zasnęła. Po kąpieli poprosiła o podanie śniadania do pokoju, 
godzinę później 
zamówiła rozmowę z urzędem pocztowym w Kapyla.
Rozpoczęła się gra. Do tasownika poszła talia kart. Można wygrać, można 
przegrać, żyć 
biernie, kiedy się jest wystawionym na napaści „nieznanych sprawców”, nie można.
W ciągu niespełna godziny od telefonu firma Buffalo Arms dostarczyła przez 
posłańca trzy 
katalogi — swoją najnowszą ofertę handlową. Buffalo Arms jest największym 
sprzedawcą 
broni w tej części kraju. Filie ma we wszystkich większych miastach stanów 
Washington, 
Idaho, Montana, Oregon, Wyoming. Tych pięć stanów Północnego Zachodu uważanych 
jest 
przez konkurencję za jej wyłączne podwórko. To solidna firma. Jest rówieśnikiem 
Seattle i 
tak jak ono siedzi w swym interesie mocno.
Przyszła tu za bawołami. Bawoły wystrzelano, firma pozostała i jeszcze się 
rozrosła. Po 
bawołach przyszło wielkie zapotrzebowanie na broń na ludzi. Z roku na rok 
większe.
Oferta prezentowała szeroki wachlarz broni palnej wszelkiego rodzaju, od replik 
broni z 
okresu podboju Dzikiego Zachodu do najnowocześniejszych typów produkowanych na 
obu 
półkulach. Firma przyjmuje zamówienia składane osobiście, telefonicznie, 
listownie. Warunki 
dostawy: na życzenie. Zezwolenie na posiadanie broni nie wymagane. Płatność 
gotówką, 
czekiem lub za zaliczeniem pocztowym. Kredytu nie udziela się.
Katalog broni szybkostrzelnej: karabiny, pistolety maszynowe różnych typów, 
Skala odłożył 
na bok nie przejrzany. Szczegółowo przestudiował grubą księgę broni palnej 
długiej. Setki 
modeli, co jeden to ciekawszy, nieodparta pokusa dla męskiego oka. Zdecydował 
się na 
„armatę” — karabin marlin-444 magnum, łatwy w obsłudze, lekki jak na swój 
potężny 
kaliber, cena wraz z noktowizyjną lunetą snajperską dwieście dziewięćdziesiąt 
dziewięć 
dolarów. Idealna rzecz na słonie, krokodyle, lwy, na straszliwie groźne 
niedźwiedzie grizzli. 
Absolutnie niezawodna broń, Hemingway wykosił z niej połowę drapieżników Afryki.
Z katalogu broni palnej krótkiej Skala wybrał sześciostrzałowy, samorepetujący 
pistolet 
kieszonkowy astra cup, kaliber 22, płaski, z króciutką lufą, mieszczący się w 
kieszeni spodni, 
oraz bębenkowy enfield MK-1, znany mu z czasu wojny rewolwer będący na 
wyposażeniu 
armii brytyjskiej. Taki sam nosił bez mała pięć lat, ale będąc lotnikiem nie 
miał nigdy okazji 
do wypróbowania go w boju.
Broń wraz z amunicją polecił przesłać na adres domu. Należność w kwocie 
pięciuset 
siedemdziesięciu pięciu dolarów uiszczona zostanie czekiem. — Proszę — zaznaczył 
Skala 
— o dostawę zamówienia firmowym, oznakowanym samochodem i przeniesienie z 
samochodu do domu bez opakowania, w sposób ostentacyjnie widoczny. Jeśli 
zostałem 
dobrze zrozumiany, to dziękuję.
Został dobrze zrozumiany.
Skala był przeciwnikiem posiadania broni. Amerykanie czuliby się bezpieczniejsi 
na ulicy 
bez niej. Po zabójstwie prezydenta Kennedy’ego wypowiadał się publicznie za 
zakazem 
wolnej sprzedaży broni. Ludzie są tylko ludźmi. Jak mało potrzeba niektórym do 
naciśnięcia 
spustu, nawet nie przymuszonym. A prawie w każdym samochodzie, w każdym domu 
pyszni 
się na ścianie kolekcja broni palnej, której niezauważenie przez gościa może być 
poczytane za 
ujmę na honorze gospodarza. Rewolwer w kieszeni, uważał Skala, jest jak piękna 
kobieta: nie 
przestanie kusić, dopóki się jej nie wypróbuje.
Ale bywają sytuacje, kiedy trzeba dokonać wyboru między: być rzeźnikiem czy 
baranem. 
Reszta się nie liczy.
Rozdział 9
Ostatnie lata swojej służby zamorskiej Samuel Highbrow spędził na Wyspach 
Bahama. Basen 
Morza Karaibskiego ze swoim położeniem względem obu Ameryk stanowił oczko w 
głowie 
służb wywiadowczych Stanów Zjednoczonych. Bogactwa naturalne południa płyną tędy 
na 
północ, produkty przemysłowe północy — na południe. Każdy obcy, pałętający się 
na tych 
wodach, bez względu na kolor bandery i stopień zażyłości z Amerykanami, był dla 
nich ością 
w gardle. Ale dopiero zawładnięcie Kubą przez nieukładnego wobec Waszyngtonu 
buntownika przeistoczyło ten rajski zakątek w kipiący wulkan. W ukierunkowany od 
lat 
krwiobieg wdarło się obce ciało. Groźne dla całego organizmu. Przeciwko 
intruzowi Stany 
Zjednoczone uruchomiły cały posiadany arsenał wojenny, bez oglądania się na 
skutki 
uboczne. Rezydencja gubernatora Wysp Bahama w Nassau stała się znakomitym 
punktem 
obserwacyjnym toczących się zmagań. Dla pułkownika Highbrowa, uczonego od 
dziecka 
niestrzelania do muchy z najgrubszej armaty, metody pracy wywiadu amerykańskiego 
nie 
przypominały nic, co na ten temat wiedział wytrawny pracownik wywiadu 
brytyjskiego. 
Niedługo po kryzysie karaibskim, który o mało nie wywrócił świata do góry 
nogami, Samuel 
Highbrow skorzystał z nadarzającej się okazji i przeszedł na emeryturę. Jeszcze 
raz stare 
przegrało potyczkę z nowym. Kilka październikowych dni sześćdziesiątego drugiego 
roku 
zamknęło ostatecznie chwalebny rozdział dziejów jego kraju. Wielu ludzi, bez 
których 
mrówczej pracy Imperium Brytyjskie zmarłoby już przy swoim porodzie, wysadziło 
na bocz-
ny tor. Są jednak profesje i profesje. Wiedza zawodowa byłego oficera Secret 
Intelligence 
Service szybko znalazła sobie nabywców pośród klienteli cywilnej.
Wiarołomna żona, łóżkowe wielokąty, banalne w swej istocie, wywołują zawsze 
ostre 
namiętności, na których szarlatani zgrywający się na Sherlocków Holmesów nieźle 
zarabiają. 
W dobie zminiaturyzowanych gadgetów podsłuchowo-wizyjnych, dających się 
zainstalować 
dosłownie wszędzie, przenikanie tajemnic alkowy nie jest trudne. Ceniona na 
londyńskim 
rynku detektywistycznym Agencja Debenhamsa podejmowała się rozwikłania tych 
zagadek 
tylko wówczas, gdy łóżko — jak w głośnej aferze ministra obrony Wielkiej 
Brytanii Johna 
Profumo i jego luksusowej kochanki Christine Keeler, użyczającej siebie na tym 
samym 
meblu także wysokiemu oficerowi wywiadu ościennego mocarstwa — jest punktem 
wyjściowym do spraw ważniejszych od zawartości dolnej części bielizny damskiej.
Ta sprawa nie zdawała się mieć cokolwiek wspólnego z ministrami i ich 
przygodnymi 
kobietami. Od samego początku pachniała interesem. Zalatywała niewiernością 
wspólnika, 
czymś groźniejszym w skutkach od zdrady małżeńskiej. Niewierność w interesach 
skrywana 
jest bardziej niż tajemnicze schadzki kochanków, w przypadku powodzenia śledztwa 
wróży 
agencji dochody większe od dziennych stawek i ewentualnej gratyfikacji. 
Irytujący był 
obcesowy ton telefonicznego zleceniodawcy, ale Highbrow był ponad takie 
drobiazgi. 
Przeprowadzenie dochodzenia powierzył Arthurowi Cooperowi.
Było ono jego pierwszym zadaniem na nowym miejscu pracy. Stróż porządku 
publicznego a 
praca detektywa — jaka przepaść! Ale właśnie w tej sprawie były oficer policji 
metropolitarnej mógł wykazać się swoimi koneksjami. Angażując go Highbrow nie 
wnikał w 
jego przeszłość. Z tego, co ptaki na londyńskich dachach świergotały, Cooperowi 
zarzucano 
niedopatrzenie służbowe, które kosztowało życie konstabla z dystryktu Warwick. 
„Niedopatrzenie służbowe” w znanej z dyscypliny umundurowanej policji, którego 
rezultatem 
była śmierć funkcjonariusza, i żadnych, poza zwolnieniem z szeregów, 
konsekwencji 
prawnych — już tylko to wystarczyło do przyjęcia go do pracy. Dodatkowo 
przemawiała na 
korzyść Coopera jego sylwetka miotacza oszczepem, nieprzeniknione jeziora w 
oczodołach, 
nie zachęcające do kąpieli bez ubezpieczenia, mocna szczęka zamknięta od dołu 
kwa-
dratowym podbródkiem z dołeczkiem w środku, który na pewno przysparzał mu 
kłopotów 
podczas golenia, lecz mógł podobać się kobietom. Nie wyglądał z tym wszystkim na 
człowieka zdolnego do strojenia sobie żartów z pracy; ostrożny z natury Highbrow 
od razu 
nabrał do niego zaufania. Jeszcze jedno przemawiało za zaangażowaniem tego 
człowieka: 
jego znajomość świata przestępczego — małych złodziejaszków, paserów, 
prostytutek, 
sutenerów, zawsze gotowych do współpracy z policją. Siłą detektywa są 
informatorzy, uważał 
Highbrow. Są oni oczami i uszami, są psim węchem, bez ich pomocy praca w 
Londynie jest 
skazana na błądzenie po omacku.
Więc Ronald W. Humber zatrudniony w przedsiębiorstwie Africa-Aid przy Cliff 
Street 16, 
zamieszkały przy Victoria Road 173, znak rozpoznawczy: brak środkowego palca u 
lewej 
ręki.
To nazwisko było na pewno prawdziwe. Natomiast Roberta Vinnella, jak szastający 
pieniędzmi zleceniodawca, mówiący z amerykańskim akcentem, się przedstawił, 
można od 
razu między bajki włożyć. Tylko zdradzani mężowie, nieprzytomnie zakochani w 
swoich 
żonach, obnażają się przed detektywem jak przed psychiatrą, przekonani, że 
ukazanie swego 
nieszczęśliwego wnętrza pomoże im w odzyskaniu rozrzutnego skarbu. Naiwni. Ludzi 
interesu nie stać na taki luksus. Pieniądz jest okrągły i obraca się na pochyłym 
stole. To 
prostytutka, co sama turla się z rąk do rąk. Strzec go należy jak źrenicy oka. 
Ten Robert 
Vinnell, czy jak mu tam, albo zlekceważył tę zasadę, ale wdał się w sprawę z 
wilkołakiem 
większym od siebie. Africa-Aid — nic to nie mówiło. Przedsiębiorstw oferujących 
usługi na 
rzecz nowo powstałych krajów trzeciego świata namnożyło się w Londynie jak 
grzybów po 
deszczu. Nie są to przedsiębiorstwa w pełnym znaczeniu tego słowa, a przeważnie 
jednoosobowe biura otwierane przez hochsztaplerów spekulujących na bolączkach 
tych 
krajów; aby po dorwaniu się do łatwego pieniądza rozpływać się we mgle. Po 
wstępnych 
ustaleniach nowego pracownika Africa-Aid okazało się przedsięwzięciem z 
prawdziwego 
zdarzenia, pomyślanym z rozmachem przez kogoś bardziej konkretnego niż Pan Bóg. 
Kogo? 
— to zaintrygowało Highbrowa. Pół miliona funtów kapitału zakładowego na taką 
palcem na 
wodzie pisaną działalność nikt od ręki nie wykłada.
Agencja Debenhamsa — od nazwiska założyciela, zmarłego tragicznie w nie 
wyjaśnionych 
okolicznościach — badała skrupulatnie powierzone sobie sprawy. Zanim jeszcze 
rozszyfrowanie osoby Ronalda Humbera stało się zadaniem służbowym byłego oficera 
Metropolitan Police, Highbrow zadał sobie trud pofatygowania się na Cliff Street 
16. Do 
wnętrza budynku nie wchodził. Świeża farba na drzwiach i oknach, zwracający 
uwagę 
przechodnia szyld nad wejściem do pomieszczeń biurowych, lśniące szyby okien, 
wśród 
dobrych marek samochodów zaparkowanych na zastrzeżonym dla firmy miejscu stał 
najnowszy model oliwkowego mercedesa ze znanym mu numerem rejestracyjnym. To 
żadna 
pokątna lipa, ta Africa-Aid. Poprzez swojego człowieka w wydziale handlowym 
dystryktu 
Highbrow sprawdził godność właściciela firmy. Nie mylił się. Robert Vinnell to 
fikcja. 
Gdyby nie amerykański akcent zleceniodawcy i jakaś trudna do określenia 
intonacja, 
uchwycona przez czułe na Amerykanów ucho dyrektora Highbrowa, z nazwiska można 
by go 
posądzić o pokrewieństwo ze starą szlachtą angielską.
Zwłoki podziurawionego na sito założyciela agencji wyłowiono z jeziora parku 
Battersea, 
daleko od jego miejsca zamieszkania, na przeciwległym krańcu Londynu. 
Przeprowadzone 
przez Scotland Yard śledztwo ustaliło wszystkie detale jego codziennego życia, z 
wyjątkiem 
przyczyn i sprawców morderstwa. Motywem zbrodni musiały być jakieś porachunki. I 
tu 
natknięto się na pustkę. Horacy C. Debenhams, przed przejściem w stan spoczynku 
wysoki 
urzędnik Korony w Republice Południowej Afryki, swoje trzydzieści lat 
nieprzerwanej służby 
zapisał złotymi literami. W jego życiorysie z tego okresu oprócz wyrazów uznania 
oraz 
licznych odznaczeń nie natrafiono na żaden ślad, który by prowadził do 
rozwiązania zagadki 
jego nieprzypadkowej przecież śmierci. Pozostałe po nim półtora miliona funtów — 
fortuny 
jak na urzędnika — oraz tajne konto w banku szwajcarskim, otwierane na hasło, 
niczego do 
sprawy nie wniosły: dorobienie się majątku jest w Wielkiej Brytanii cnotą. Jakie 
pieniądze 
czekały na hasło zabrane przez Debenhamsa do grobu, pozostanie tajemnicą 
szwajcarskich 
bankierów. Nosił wilk, ponieśli wilka czy tragedia dobrej owieczki? Śmierć była 
smakowitym 
kąskiem dla żądnej sensacji prasy brukowej, ujawnione kulisy życia nieboszczyka, 
głównie 
jednak pozostawione aktywa, podzieliły jego bliskich na wrogie sobie obozy. Ale 
na tym się 
skończyło. Po roku bezowocnych poszukiwań sprawców śmierci tego rycerza bez 
skazy 
śledztwo umorzono.
Highbrow nie podzielał zdania Scotland Yardu. Półtora miliona funtów, nie licząc 
wkładu na 
hasło, równało się dwóchsetletnim poborom urzędnika szczebla piastowanego przez 
zamordowanego. Fortuna ulokowana była w żywej gotówce, mogła w każdej chwili być 
podjęta w całości. Czyżby jej właściciel obawiał się konieczności nagłej zmiany 
swego 
miejsca zamieszkania?
Życie Highbrowa potoczyło się dalej dwoma torami: dyrektora agencji, którą z 
upoważnienia 
spadkobierców kierował, oraz detektywa prowadzącego na boczku swoje prywatne 
śledztwo, 
zaniechane przez oficjalne w kraju organa ścigania. Pod jego prężnym 
kierownictwem 
wpływy agencji wkrótce zwiększyły się nawet, ale jego ciche ambicje sięgały 
wyżej. 
Pewnego dnia w misternie zakamuflowanej skrytce w swoim gabinecie znalazł 
dziennik 
zapisany szyfrem. Highbrow przeszedł przeszkolenie kryptologiczne. Opracowanie 
klucza do 
naiwnie skonstruowanego szyfru było nadzwyczaj łatwe. Dziennik okazał się 
prowadzonym z 
buchalteryjną dokładnością skorowidzem nazwisk, adresów i piastowanych funkcji 
ludzi 
zamieszkałych w Republice Południowej Afryki, Namibii i w Europie. Osoby te, 
odkrył 
Highbrow później, łączyła wspólnota zainteresowań: kamienie szlachetne.
Były pracownik wywiadu brytyjskiego na zarekinionych akwenach Karaibów wiedział, 
że 
gdy w wodzie znajdzie się krew, żarłacze stają się niespokojne. Teraz tylko 
trochę 
cierpliwości, nakazał sobie.
Agencja mieści się w samym sercu city. Zajmuje kilka dużych pokoi w jednym z 
nielicznych 
już gmachów secesyjnych z ubiegłego stulecia, nie wyrugowanych jeszcze przez 
nowoczesne 
biurowce. Sąsiaduje z Bankiem Anglii, starym gmachem Giełdy i nowym, oddanym do 
użytku przed paroma laty. Bliskość tej szacownej instytucji, której nazwa mówi 
sama za 
siebie, kosztuje. Ale efektowna rama nigdy nie pozostawała bez wpływu na cenę 
dzieła 
sztuki. Godziny przyjęć, uwidocznione na imitującym złoto szyldzie: 10—12. 
Premier rządu 
Jej Królewskiej Mości, zwalisty Jim Callagham, orze w swej lokatorskiej 
siedzibie na 
Downing Street od wczesnego rana do późnej nocy, dyrektor Highbrow przeznacza 
swym 
klientom dwie godziny. Dwie. Kto pragnie skorzystać z usług Agencji Debenhamsa, 
niech 
staje w kolejce.
Już pierwsze wrażenie rozwiewało obawy przybysza: znajdował się nie w norze 
kreta 
żerującego na przewrotności ludzkiej, ale w Świątyni Dyskrecji. Wyposażenie 
gabinetu, 
całkowicie zmienione od czasu kiedy przesiadywał tutaj świętej pamięci 
założyciel agencji, 
podporządkowane było temu celowi. Dziewiętnastowieczna pompada z drzew 
palmowych, 
kandelabrów, ciężkich stor na strzelistych oknach, przeplatana elementami 
nowoczesności, 
miast przytłaczać mieszaniną stylów, uspokajała wzburzone fale. Ten port dawał 
schronienie 
przed burzą. Tu można śmiało rzucać kotwicę i wychodzić na ląd.
Architekt świątyni zadbał też o wyposażenie jej w utensylia użytkowe. Cienia 
szukają 
osobnicy uczuleni na światło. Ich oblicza, utrwalone na taśmie filmowej, kiedy 
skruszeni 
wyjawiają swoje grzechy, mogą mieć nieocenioną wartość. Stary pracownik wywiadu 
pomyślał o tym. Kadry z nimi nakręcane automatycznym superczułym aparatem marki 
„Canon 1014 XL Sound”, zainstalowanym w atrapie kinkietu zamocowanej naprzeciwko 
fotela, na którym siadali, wypełniały spore już kasetowe dossier. Highbrow miał 
zawsze na 
podorędziu pretekst do pozostawienia klienta na chwilę samego, wystawionego na 
łup 
bezszelestnie pracującej kamery. Żadne słowo, najcichszy dźwięk nie rozpłynął 
się w próżni 
nie zarejestrowany uprzednio na taśmie; żegnając się klient wynosił ze świątyni 
swoją 
cielesną powłokę, zostawiając w niej duszę, która później podlegała fachowej 
obróbce. 
Wyniki zapisywano na wieczność w pamięci komputera pozostającego w wyłącznej 
dyspozycji dyrektora. Asekurując się na wszelkie ewentualności, nie zapomniano o 
środkach 
bezpieczeństwa. Rasowy wywiadowca nigdy o tym nie zapomina. Idąc w bór pełen 
dzikiego 
zwierza może zapomnieć powiedzieć żonie: „Pa, kochanie. Do zobaczenia!”, ale nie 
zapomni 
sprawdzić, czy jego broń jest naładowana. Highbrow przygotował się na każdą 
ewentualność.
W salce projekcyjnej, sąsiadującej z gabinetem, wyświetla się nakręcone filmy i 
analizuje ich 
bohaterów pod kątem znanym jedynie jemu oraz Nelly. Ich uwagi nie uchodzi żaden 
szczegół. Każdy człowiek ma swoją naturę, różniącą się od innych niekiedy 
drobiazgami 
tylko. Ma także przyzwyczajenia, zwane potocznie drugą naturą, z których 
najczęściej nie 
zdaje sobie sprawy. A są one widoczne dla wytrawnego obserwatora, niczym samotne 
drzewo 
pośród pni wyciętego lasu.
W swojej pracy Highbrow jest niezmordowany. W ciągu roku kierowania agencją 
przez scenę 
gabinetu przewinęła się rzesza aktorów. Kariera większości kończyła się na 
pierwszej próbie. 
Ale niektórzy błysnęli talentem, a zwłaszcza jeden: postawny, silnie zbudowany 
pięćdziesięciolatek z wąsem, nieco przydługim jak na ten fason. Facet przesadził 
z tą rudą 
szczotką zakrywającą całkowicie górną wargę. Dlaczego przesadził? — pytał siebie 
Highbrow, studiując film.
Tysiące ciemnych plam. Ten wąchał ma w sobie coś z komety Haleya: pojawił się na 
firmamencie tego gabinetu niedługo po śmierci Horacy’ego i zniknął bez śladu. 
Jego wizyta 
miała cechy rekonesansu znanego sobie terenu operacyjnego, opanowanego chwilowo 
przez 
przeciwnika, a przy okazji — takich klientów się nie zapomina — chciał odkupić 
agencję... Z 
całym jej wyposażeniem, na pniu... Płacił gotówką, cena się nie liczyła. Potem, 
jak przystało 
na kometę, nie przedstawiając się, zniknął.
Kilka miesięcy później człowieka tego widziano w świcie szefa wewnętrznej 
policji 
międzynarodowego koncernu diamentowego General Selling Conference, Afrykandera, 
pana 
Johannesa van Boothy. Miało to miejsce w Kapsztadzie na party wydanym w ogrodzie 
konsulatu cesarstwa Iranu. Nazwiska jego nie zdołano ustalić, podane zaś podczas 
wizyty w 
agencji było na pewno fikcyjne. Mówi angielskim z gardłowym akcentem południowo-
afrykańskich Holendrów.
Wielkie palisandrowe biurko Highbrowa świeciło zawsze idealną pustką. Niczym 
ołtarz w 
świątyni, poza aparatem telefonicznym z automatyczną sekretarką połączonym z 
systemem 
alarmowym, nigdy nie splamiło się listkiem papieru. Tutaj się słuchało tylko, a 
do tego papier 
i pióro niepotrzebne. Słuchało się, rozważało padające słowa, wnioski 
przekazywało się 
innym do wykonania. I czekało się cierpliwie. Dyrektor wierzył, że prędzej czy 
później po 
przeciwnej stronie jego imponującego biurka, zwrócony twarzą do niewidocznego 
obiektywu 
uruchamianej elektronicznie kamery filmowej zasiądzie TEN człowiek.
Bo mordercy wracają na miejsce zbrodni. Nie jest to tylko motywem autorów 
powieści 
kryminalnych: wracają! Z nakazu zapisanego w podświadomości, silniejszego od 
instynktu 
samozachowawczego, albo z woli Najwyższego, który winy nie pozostawia bez kary.
Gabinet, nad którego urządzeniem Highbrow tak się natrudził, to pułapka na 
grubego zwierza. 
Morderca Horacy’ego C. Debenhamsa, jeśli nawet nie usłucha nakazu 
podświadomości, 
wróci tu po skorowidz z nazwiskami prominentów ze świata kamieni szlachetnych 
oraz po nie 
odnalezione, gdzieś tu jeszcze spoczywające hasło, strzegące dostępu do 
zdeponowanych w 
Szwajcarii pieniędzy.
Spotka się z godnym siebie przyjęciem.
Do gabinetu prowadzi dwoje drzwi: przez sekretariat i osobne, z hallu, na 
których nie ma 
żadnego napisu, zamykanych na patentowy klucz. Highbrow korzysta z wejścia z 
hallu i wita 
się z Nelly za pośrednictwem dyktafonu. To reguła. Sporządzony przez nią 
porządek dnia z 
naniesionymi uwagami czeka na niego obok prasy, z podkreślonymi niebieskim i 
czerwonym 
tuszem nagłówkami. Gdy Nelly słyszy w dyktafonie codzienne: „Hello, dear”, wnosi 
na tacy 
przygotowaną wcześniej kawę i, zdobywając się na zupełnie bezosobowe: „Good 
morning”, 
wychodzi. Przed zapoznaniem się z porządkiem dnia i prasą chwila zadumy szefa 
nad 
sprawami świata, której nie należy zakłócać.
Tego dnia Highbrow wszedł do gabinetu przez sekretariat i pierwsze, co usłyszał 
od Nelly:
— Lotnisko w Lilie. Przeczytaj, co się tam wydarzyło. Moim zdaniem warte twego 
oka — 
Highbrow liczył się ze zdaniem Nelly. Ta wspaniała czterdziestolatka, z którą 
swego czasu 
spędził kilka przyjemnych tygodni na Bahamach, mogła z powodzeniem podjąć się 
zadania 
wytrawnego detektywa.
Taca z dzbankiem kawy wylądowała na stoliku obok biurka, Nelly zamknęła za sobą 
drzwi od 
strony sekretariatu.
Kawa była jak zwykle wyborna. Highbrow odstawił filiżankę. Otoczony błękitnym 
dymkiem 
cygara zapoznał się ze szczegółami wydarzenia w Lilie. Pojedynczy skok — 
zastanawiał się 
— czy wpadka zorganizowanego gangu? Zdjęcie płonącego samolotu i pasażerów, 
zrobione z 
wieży kontrolnej lotniska, było mało wyraźne.
Highbrow westchnął. Nie pierwsza to afera i nie ostatnia. Ale ta zabije 
Interpolowi ćwieka w 
głowę. I nie tylko Interpolowi.
Nie mylił się. Nazajutrz Londyn zaszczycił swoją obecnością pan Johannes van 
Bootha, szef 
policji wewnętrznej międzynarodowego koncernu diamentowego General Seeling 
Conference. Nazwisko to figuruje w skorowidzu Debenhamsa obok nazwiska pana 
Seymoura 
Bromptona, prezesa rady nadzorczej British Diamond Pavilion. W nawiasie widnieją 
litery 
„RR”. Inicjały te Highbrow łatwo rozszyfrował.
Wezwał do siebie Nelly.
— To chyba wbrew jego woli — skinął na gazetę ze zdjęciem 
południowoafrykańskiego 
gościa, wsiadającego na lotnisku Heathrow do srebrzystego samochodu marki 
„Rolls-Royce”. 
— Z tego, co wiem, pan ten nie przepada za jupiterami. Co o tym myślisz?
— Lille, van Bootha, Bromton, rolls-royce... To już coś — podniosła na niego 
swój 
przenikliwy wzrok. — A gdybyś tak wszedł temu Afrykanderowi na ogon?
— Niezła myśl — zgodził sią Highbrow. — Masz jakiś pomysł?
— Te cztery srebrzyste kółka mogą być punktem zaczepnym. Highbrow zakręcił numer 
przedstawicielstwa Rolls-Royce’a w Londynie i głosem roztargnionego miliardera, 
który nie 
wie, że na samochody tej firmy się czeka, wyraził zamiar kupienia jednego. 
Natychmiast.
— Jenkins jestem — usłyszał w odpowiedzi. — Dyrektor przedstawicielstwa, Ben 
Jenkins... 
Czy mógłbym spytać, z kim mam przyjemność?
Highbrow zrobił oko do Nelly.
— Ochr przepraszam! Lord Snowhill of Calghary przy telefonie.
— Bardzo mi przyjemnie, milordzie, ale spełnienie od ręki pańskiego życzenia nie 
jest 
możliwe. Nasze wozy produkujemy tylko na zamówienie, natomiast termin dostawy 
zależy 
od modelu i jego wyposażenia. Jakim modelem, jeśli wolno spytać, jest pan 
zainteresowany?
— Model... model... nie znam się na tym. Widziałem jeden na parkingu, zdaje się, 
Brytyjskiego Pawilonu Diamentów. Coś mniej więcej podobnego. Maszyna odebrała mi 
spokój.
— To „Silver Shadow II”, nasz najnowszy typ. Silver, dlatego że srebrzysty w 
kolorze. W 
wersji standardowej cena jego wynosi trzydzieści tysięcy funtów. Do tego, 
oczywiście, 
dochodzą koszty specjalnych życzeń klientów...
Gdyby David Attentown, wyczekując przed hotelem Carlton, uwagą obdarzył nie 
tylko 
umówionego z nim gościa z Republiki Południowej Afryki, za srebrzystym rolls-
roycem, 
który go przywiózł, dostrzegłby granatowego bentleya prowadzonego przez kobietę. 
Z 
samochodu tego wysiadł dystyngowany siwy pan w meloniku i białym szalu owiniętym 
luźno 
wokół szyi, w wieku około sześćdziesięciu lat, o wysokiej, wyprostowanej 
sylwetce zawodo-
wego oficera lub dyplomaty. Ale to napięcie nerwowe. Kiedy on konferował z van 
Boothą 
nad wyborem trunków, pan ten zajął miejsce nie opodal ich stołu, na co Attentown 
nie 
zwrócił uwagi.
Tak rozpoczął się bieg wypadków, całkowicie nie przewidzianych przez biorące w 
nich udział 
osoby.
Paradeplatz w Zurychu. Przed jeden z licznych tutaj banków zajeżdża dobrej marki 
samochód. Dzień jest pogodny, bezwietrzny. Z samochodu wysiada starszy pan, 
sprawdza 
nazwę banku nad portalem i podpierając się czarną laską z gałką z kości 
słoniowej, wchodzi 
do środka. Na Paradeplatz jest więcej banków. To najpieniężniejszy plac w 
świecie. Hitler 
zamierzał podbić Szwajcarię. Od linii Leningrad — Moskwa — Stalingrad na 
wschodzie, po 
Pireneje na zachodzie tylko ten kraj w Europie pozostawał nie zajęty przez jego 
wojska. Ale 
mu to wyperswadowano. Pieniądze to nie ludzie. Milion poległych żołnierzy da się 
odrobić w 
łóżku w ciągu jednej nocy, co innego z pieniędzmi.
Marmur doryckich kolumn, alabaster ścian, pancerne szkła urzędniczych boksów, na 
suficie 
fresk „Stworzenie świata”. To tu — rozpoznaje wytworny pan. Pewnym krokiem 
kieruje się 
do jednego z boksów, laskę z gałką z kości słoniowej kładzie na pulpicie, 
urzędnikowi, który 
na jego widok wstaje z obrotowego fotela, wypisuje na kartoniku jedno słowo. 
Hasło.
Kartonik kładzie w szufladce wpuszczonej w pulpit, wzrok zawiesza obojętnie na 
wskazówkach ściennego zegara. Jest jedenasta trzydzieści. W Szwajcarii to dobra 
pora na 
załatwienie spraw bankowych.
Automat przesuwa szufladkę poza szklane przepierzenie. Urzędnik poprawia okulary 
na 
nosie, odczytuje hasło, przeprasza wytwornego pana i znika z kartonikiem za 
drzwiami 
gabinetu swego przełożonego.
Bank jest prawie pusty. Jakaś zaawansowana wiekiem para na jednej z kanap, 
uzbrojeni 
strażnicy — nie licząc mumii urzędniczych, obiektów wewnętrznej telewizji 
spoglądających 
argusowym okiem ze stiuków sufitu, jedwabnego brzęczenia much uwięzionych w 
pudłach 
maszyn do liczenia — wszystko. Samotność wytwornego pana pod boksem nie trwa 
długo. 
Hali przemierza dyrektor banku, przedstawia się i prosi o udanie się za sobą.
Strażnik w kuloodpornej budce wpisuje do specjalnego notatnika datę i godzinę 
wizyty, 
niezależnie od tego rejestruje je w pamięci komputera skarbca. Naciśnięcie 
niewidocznego 
guzika, szczęk dźwigni, winda zjeżdża na poziom czwartego piętra pod ziemią, 
wykutego w 
granitowej skale. Stalowe wrota do bankowego sezamu, zamknięte na kombinację 
szyfrową i 
dwa klucze, ustępują. Jeszcze elektroniczny impuls z nadajnika, który dyrektor 
ma w ręku, 
podnoszący kratę, i wnętrze jaskrawo oświetlonego pomieszczenia staje otworem.
W ścianach rzędy ponumerowanych metalowych sejfów, na środku pomieszczenia tylko 
stół 
z prostym fotelem. Dyrektor zostawia wytwornego pana samego. Oprócz lampy 
rtęciowej na 
stole towarzyszyć mu będzie przycisk do przywołania dyrektora po zakończeniu 
operacji; do 
tego czasu jego obecność jest zbędna. Zaszyfrowany kod do zamka sejfu zna tylko 
klient, 
dyrektor nie ma prawa go podglądać.
Zawartość sejfu, ciemnopopielate irchowe woreczki z diamentami o wartości wielu 
milionów 
funtów szterlingów, nie wywołuje u wytwornego pana dreszczy; oczekiwał tego. To 
one stały 
się powodem śmierci jego przyjaciela. Bo wygląda na to, że Horacy, ten 
szlachetny rycerz bez 
skazy obwieszony medalami za wierną służbę królowej, podczas sprawowania swej 
wysokiej 
funkcji na południowym cyplu Afryki nie tylko dobro Korony miał na sercu...
Wytworny pan ma własną wersję wypadków. Może ona odpowiadać prawdziwemu 
przebiegowi zdarzeń, może być błędna. Jest to, jak sam nazywa, wersja robocza. 
Każde nowe 
odkrycie pomaga weryfikować ją. Jedne elementy odrzuca, w ich miejsce wprowadza 
nowe, 
zwiększając w ten sposób stopień prawdopodobieństwa. Jak w badaniu naukowym. 
Wersja 
obecna zakłada:
Kamienie w sejfie banku na Paradeplatz nie były własnością Horacy’ego. Podczas 
swego 
ostatniego pobytu w RPA były wyższy urzędnik Korony, znany dobrze władzom 
lotniska w 
Johannesburgu i przez władze te szanowany, a więc nie poddawany kontroli celnej, 
podjął się 
przemytu diamentów, uprawianego już wcześniej, dla kogoś spoza General Selling 
Conference i British Diamond Pavilion. Diamenty nie dotarły do miejsca 
przeznaczenia. 
Przemytnik, zgodnie z ustaloną marszrutą mającą na celu wykołowanie celników na 
drugim 
końcu trasy, wysiadł w Zurychu i do Londynu przybył samolotem linii Swissair, 
ale... bez 
woreczków irchowych.
Niebo przebacza błądzącym, na ziemi sprawy te wyglądają prozaiczniej. Horacy 
zapłacił za 
swój grzech. To już przeszłość nie do odwrócenia, i dobrze, że zapłacił tak 
drogo. Tylko 
komu?
Zagadka — stwierdził rzeczowo Highbrow mający o tych sprawach niezłe 
wyobrażenie. I 
długo zagadką pozostanie. Ale nadziei na jej rozwikłanie nie tracił.
Wezwał do siebie Nelly.
Jego myślami zawładnęły diamenty z Lilie, od kolacji w Carltonie w jakiś sposób 
wiążące się 
z Attentownem. Już wcześniej zapoznał się z systemem cyrkulacji tych kamieni, od 
wydobycia ich na powierzchnię ziemi, kontrolowanego przez General Selling 
Conference, do 
obróbki w szlifierniach i dalej — pod pancerne szkło wystawowych gablot 
jubilerów. System 
zdawał się być dla obcych hermetycznie zamknięty, wodoszczelny, wstrząsoodporny. 
Lilie 
zadało temu kłam.
Nazajutrz po ujawnieniu afery Highbrow udał się do Brukseli, do Marcela Samaeya, 
swego 
odpowiednika po fachu „pracującego w kamieniach”. Agencje łączył cichy układ, na 
mocy 
którego Highbrow miał oko na sprawy Marcela rozgrywające się w Londynie, ten zaś 
spłacał 
dług podobnymi usługami na swoim podwórku. Diamenty przechwycone w Lilie nie 
dotrą do 
lewych szlifierzy w Antwerpii i Amsterdamie, co nie oznacza, aby GSC nie 
wystawił 
pewnym ludziom rachunku do uregulowania. Rozpocznie się wielkie polowanie na 
czarownice, które w przemycie maczały palce. Poleje się krew. Marcel postawił 
swoje czujki 
na baczność. W osobiście prowadzonej od lat kartotece, kiedy Kongo z bogatymi 
złożami 
diamentów należało jeszcze do Belgii, ma zdjęcia i dane personalne ryb stale 
pływających w 
tym stawie i zawijających tu gościnnie. To jego największy majątek. Wartość 
rynkowa zbioru 
przekracza cenę jego życia i Marcel zna osoby, które cenę tę uiściłyby od ręki. 
Jedna z nich 
odwiedziła Brukselę. Z paszportu nazywa się Peter Krueger, między kamratami 
zwany 
„Zajęczą Wargą”, obywatel RPA. Wczoraj — donosił Marcel, ale bez podawania 
personaliów 
— widziano go w restauracji Hotelu Palace przy placu Rogera w towarzystwie 
barczystego 
mężczyzny w wieku około czterdziestu pięciu lat, mówiącego z amerykańskim 
akcentem, o 
imieniu Dave. Po wspólnym posiłku mężczyzna ów udał się późnym wieczorem 
taksówką na 
lotnisko, skąd samolotem linii British Airways odleciał do Londynu.
— Ten Marcel — Highbrow odezwał się do obserwującej go w skupieniu Nelly — nie 
mówi 
nam wszystkiego. Jak zawsze. Szczegółowo opisuje nam jednego, który wygląda na 
Attentowna, o drugim napomyka tylko, że przybył tym samym samolotem, co van 
Bootha. W 
Brukseli mieszka w Hotelu Palace, ale tutaj luka: w książce meldunkowej żadnego 
gościa z 
RPA nie ma. Jest to o tyle dziwne, że obcokrajowców spoza krajów Wspólnego Rynku 
recepcjoniści belgijscy wpisują do księgi sami. Coś tu nie gra.
— Może facet włada holenderskim? — podsunęła niezawodna Nelly. — Jako 
Afrykander...
— To byłoby wytłumaczenie. Ten, co chciał odkupić agencję — pamiętał Highbrow — 
był 
też Afrykanderem.
— A nie sądzisz, że jeden i drugi to ta sama osoba? — wtrąciła ostrożnie Nelly. 
— W 
zasadzie wykluczam tę możliwość. Tacy ludzie, jakimi wysługiwał się Horacy, bez 
ważnego 
powodu nie zdejmują rękawiczek. Chyba że są siebie absolutnie pewni lub stają 
przed 
koniecznością wyboru: albo, albo.
Highbrow uśmiechnął się zachwycony.
— Jesteś moim największym odkryciem, Nelly. — Przysiadł naprzeciwko swojej 
bahamskiej 
miłości. — Gdy busz staje w ogniu, zwierzęta tracą orientację — stwierdził 
sentencjonalnie. 
— Porównanie to niezupełnie pasuje do sytuacji, ale wygląda na to, że władcy GSC 
odkryli, 
iż do ich imperium dobrały się korniki. Imperium silnie obsadzonego w 
strukturze, któremu, 
jeśli nie nastąpi zdecydowane przeciwdziałanie, grozi zawalenie. Przyjazd van 
Boothy zdaje 
się potwierdzać tę tezę: gotuje się ze strony GSC akcja, jaka zmrozi krew w 
żyłach wszystkim 
kornikom. Jesteśmy świadkami jej fazy wstępnej: rozpoznania, kolejną będzie 
zgrupowanie 
sił i stadium końcowym — uderzenie. Mobilizacja już w toku. Africa-Aid. Zwykle 
płotka 
żerująca na terytorialnych wodach imperium z jego łaskawego przyzwolenia, dziś 
sojusznik w 
walce o wspólne przetrwanie. Zastanawia mnie gość w Hotelu Palace. Marcel jak 
gdyby 
rezerwował go dla siebie; nie wiemy nawet, jak wygląda. Wybór tego hotelu nie 
jest 
przypadkowy: władając holenderskim, w księdze hotelowej podając się za Flamanda, 
czyli 
swego, ma pełną swobodę ruchu. Uwagę powinniśmy skupić na Attentownie. Coś mi 
podpowiada, że naprowadzi nas na trop. Ta jego wzmożona ruchliwość! Jeden 
wieczór w 
Carltonie, następny w Brukseli, w biurze nie było go cały dzień; Cooper tak 
umęczył 
telefonami tę Nancy, że dziewczyna jest gotowa iść z nim na kawę. Interesuje 
mnie też, gdzie 
ten ruchliwy osobnik spędził resztę dnia. Gdyby moje przypuszczenia sprawdziły 
się, 
mielibyśmy trójkąt: van Bootha, Afrykander, Attentown. Szef policji GSC musiał 
mieć jakiś 
cel, prosząc go do swego stołu. Musimy się nim zająć. Kogo proponujesz, Nelly?
— Gdybym była młodsza...
— Niezwykłe kobiety się nie starzeją — powiedział Highbrow wcale nie traktując 
tego jako 
komplement. — Wobec tego kogo?
— Arthura Coopera. Z Humbera nic ciekawego chwilowo nie wyskoczy. Hotelu Windsor 
i tej 
ślicznotki dopilnują jego kontakty. Attentown potrzebuje kogoś mocnego.
— Ale nie wtajemniczonego w nasze brudy. Cooper odpada.
Powiedziawszy to Highbrow spoważniał. Bezczynne przyglądanie się biegowi 
wypadków 
mogło doprowadzić do pojawienia się w tym gabinecie kogoś, kto tym razem nie 
interesowałby się tylko kupnem agencji.
— Nie chcę zbędnych ofiar — zakończył. — To nasza wewnętrzna sprawa. Zajmę się 
Attentownem sam. Z twoją pomocą będę czuł się pewniejszy. Co ty na to, Nelly?
Sekretarka skinęła aprobująco głową.
Zdjęcie wykonane z wieży lotniska w Lilie nie było wyraźne: odległość od wieży, 
słabe 
oświetlenie, w ogóle amatorszczyzna.
Gdyby w momencie pstryknięcia słońce było łaskawsze albo pasażerowie mieli w tle 
płonącą 
awionetkę, a nie ołowianą zieleń trawy! Ale mimo to podobieństwo było olbrzymie.
Attentown poddał zdjęcie skrupulatnej analizie. Uwagę skupił na pasażerach. 
Zasięgnął 
porady specjalisty. Wyraz twarzy, dowiedział się — abstrahując od chirurgii 
kosmetycznej — 
można zmienić. Niezbędne do tego akcesoria, dostępne na rynku, są na pierwszy 
rzut oka 
nierozpoznawalne. Podobieństwo twarzy nie jest już w sądzie argumentem nie do 
podważenia 
przez obronę. Budowa ciała i ruch. Ucharakteryzować się można na każdego. 
Zmienić można 
linię nosa, barwę owłosienia, ale nikt nie zmieni swojej specyfiki ruchowej.
Postacią numer jeden był pasażer w kapeluszu, rwący się ku spowitej płomieniami 
awionetce. 
Gdyby nie równie rosły pilot, częściowo go sobą zasłaniający, nie byłoby 
wątpliwości, kim 
był ten szalony człowiek, i to niezależnie od kapelusza noszonego na wyjątkowy 
bakier. 
Ustalenie tożsamości powstrzymującego go za poły marynarki towarzysza byłoby 
wtedy 
sprawą prostą. Gdyby zatem pierwszy był Tedem Cullinanem, drugi musiałby nazywać 
się 
Alex Zagora — ta para syjamskich braci jest zdolna do rzucenia się na słońce.
Więc ten pierwszy to Cullinan czy nie Cullinan?
Szarada ta ma dwa rozwiązania. To drugie Attentown wolałby zaraz wykluczyć.
Posiadacz kapelusza mógłby z powodzeniem być kimś jeszcze innym. W grupie 
podopiecznych, których wspierał materialnie, znajdował się jeden łudząco podobny 
do 
Cullinana, nie tylko budową ciała i wzrostem. Do Indochin przybywali wszyscy 
ostrzyżeni na 
zapałkę, jednakowo umundurowani, kartę identyfikacyjną stanowiły twarz i głos. 
Już 
wówczas zdarzyło się, że pomylił jednego z drugim. Garnitur zuniformizował 
ludzi, 
utrudniając rozpoznanie na odległość. Gdyby jednak Cullinan znalazł sobie 
stuprocentowe 
alibi, to do figury przy awionetce pasuje...
Samo wymienienie imienia i nazwiska tego człowieka, w kontekście tej sprawy, 
przyprawiało 
Attentowna o zawrót głowy.
Jeszcze w czasach tułaczki po wioskach Czechosłowacji na wozie handlarza 
starzyzną David 
przygarnął bezdomnego kundla. W gospodarce ojca liczył się każdy halerz, 
dodatkowy 
brzuch do napełnienia nie był obojętny. Wydając obecnie lekką ręką tysiące 
dolarów, 
zagarniając krocie wpływające na jego konta bankowe za jednym podniesieniem 
ręki, 
Attentown często powracał myślami do swego żebraczego dzieciństwa, nie mogąc się 
nadziwić pokrętności życia — wymagało hartu, tym większego, im niższa była 
grzęda.
Ojciec Davidka nigdy nie postawiłby sprawy na ostrzu noża, gdyby nie choroba 
kundla. 
Davidek niczego nie dostrzegał. Krosty na skórze? — sam rzadko nie miał krost. 
Ale tym 
razem ojciec nie ustąpił. Po utopieniu psa w starej studni dwaj mieszkańcy wozu 
dzielili nadal 
wspólne dole i niedole. Ale parasol nieba nad nimi, z kolorowego przeplatańca, 
już na stałe 
zaciągnął się chmurami. Na ławce wozu nic się w zasadzie nie zmieniło. Ławka 
była ta sama, 
tyle że teraz miała dwa bieguny. Na jednym siedział schorowany ojciec, na drugim 
jego 
śmiertelny wróg, życzący mu takiego samego końca, jaki przypadł psu.
Minęły lata. Rodziciela, choć to już postać sprzed wieków, David wciąż pamiętał. 
Krewnych, 
którzy po śmierci ojca ściągnęli go do Ameryki, dali dach nad głową i 
wykształcenie, też nie 
zapomniał. Kobiety wylatywały mu z głowy po wyjściu z łóżka — mało zajmowały 
miejsca 
w jego myślach. Normalne męskie życie. Gotowość do podzielenia się z kimś 
ostatnim kęsem 
chleba zabrał ze sobą do studni okryty krostami kundel. Pustkę w nieprzystępnym 
sercu tego 
samotnika wypełniał Andrew Skala.
Jakie ono było naprawdę — pod maską wykalkulowanej rzeczowości — żaden z 
kolegów, 
którym okazywał wielkoduszność, nie wiedział. Serca, w przeciwieństwie do oczu, 
nie są 
przejrzyste. A szkoda. Bo gdyby były, żaden z nich nie poważyłby się na 
nadużycie jego 
zaufania.
Andy Skala. Sztokholmski detektyw Zetterstamm, wynajęty przez Humbera — dzięki 
informacji z wiadomego źródła — wszedł mu na ogon już jako rezydentowi hotelu 
Kalastajatorppa. Obiekt zajmował luksusowy apartament, szastał pieniędzmi, 
otaczał się 
pięknymi kobietami, jednej tylko nocy przegrał w ruletkę równowartość dwudziestu 
kilku 
tysięcy dolarów. Po dwudniowej przerwie w życiorysie, która śledzącemu pozostała 
nie 
znana, został odnaleziony w prywatnym bungalowie prezesa koncernu Xetem w lasach 
pod 
Kapyla. Chodziło o warunki do pracy literackiej. Przemysłowiec fiński, 
utrzymujący rozległe 
kontakty handlowe z Rosjanami, oddał mu do dyspozycji swoją letnią rezydencję...
Attentown wysłał do przyjaciela na poste restante pilny telegram z żądaniem 
niezwłocznego 
wyznaczenia miejsca spotkania.
Rozdział 10
Niebo było wciąż zasnute chmurami. Całkowitego rozjaśnienia Samuel Highbrow tak 
szybko 
się nie spodziewał. Sprawa „Ronald W. Humber and Company” — takim kryptonimem 
opatrzył zlecenie Roberta Vinnella vel Davida Attentowna — jaka gmatwanina! — 
zataczała 
coraz większy, niebezpieczny krąg. Gdyby przewidywał, jak daleko sięgnie swymi 
ko-
rzeniami i jakie osobistości obejmie, może by się jej nie podjął. Amatorzy w 
zawodzie 
prywatnego detektywa, rekrutujący się przeważnie spośród zdymisjonowanych 
oficerów 
policji lub śledczych, tylko marzą o dorwaniu się do zagadek skrywanych pod 
skromnymi 
szyldami ponadnarodowych przedsięwzięć, profesjonaliści znają swoje granice. I 
dobrze na 
tym wychodzą. Chyba że trafi się wyjątek od tej reguły — wyzwanie. Niepodjęcie 
go byłoby 
poniżej godności szanującego się byłego wyższego oficera British Intelligence 
Service.
Wysiadając z samolotu na lotnisku w Rotterdamie, wraz ze swoim nowym nabytkiem, 
który 
tak się podoba Nelly, Arthurem Cooperem, Highbrow podsumowywał swoje aktywa i 
pasywa. Te drugie w jego bilansie przeważały.
Dlaczego towarzystwo Arthura Coopera, mężczyzny o budowie pięcioboisty, byłego 
oficera 
londyńskiej Metropolitan Police, którego Highbrow pierwotnie nie chciał 
angażować w 
rodzinne brudy Agencji Debenhamsa?
Niezawodna Nelly wywąchała sobie znanymi sposobami istotny dla prowadzonego 
śledztwa 
sekret przystojnego Arthura: mundur Metropolitan Police był zasłoną dymną dla 
świata 
przestępczego. Jego prawdziwym miejscem pracy była międzynarodowa organizacja 
Interpol, 
Wydział Zwalczania Handlu Narkotykami, dymisja zaś następstwem zastrzelenia 
przez niego 
w ulicznym pojedynku ogniowym z gangiem przemytników heroiny o jednego człowieka 
za 
wiele.
Z lotniska udali się wprost do Beatrix, niedużego hotelu w portowej dzielnicy 
Katendrecht, 
wynajmującego pokoje przygodnym parom na godziny. Rezerwacji dokonano wcześniej, 
na 
fikcyjne nazwiska.
Zamówili do pokoju dostawę gorących i zimnych zakąsek oraz wytrawnego wina. 
Niedługo 
po zrealizowaniu zamówienia do drzwi zapukała młoda kobieta, ubrana od stóp po 
kapelusz 
na głowie w czerń. Monotonię tego smutnawego w barwie stroju ożywiały czerwony 
goździk 
wpięty w klapę kostiumu i czerwona, z dobrej skóry, torebka. Przejaskrawiony 
makijaż i 
czarne pończochy — wyzywające kabaretówki — miały świadczyć o uprawianej przez 
nią 
profesji. Wyglądem swoim nie odbiegała od typu pań odwiedzających gości 
hotelowych. 
Gdyby w pokoju był David Attentown, rozpoznałby w niej kobietę w czerni z 
jadłodajni 
MacDonalda, w której werbował Dustina Longstone’a do szpiclowania swoich 
kolegów. 
Spodobała mu się. Miała w sobie coś z Nancy. I z urody, i przenikającego 
człowieka na wylot 
spojrzenia dużych jak kasztany oczu. Gdyby nie obawa o zarażenie się, 
poświęciłby jej nieco 
swego czasu.
Arthur Cooper dokonał prezentacji:
— Pani Alphonse Franskin-Moens, porucznik Interpolu, Wydział Zwalczania Handlu 
Narkotykami, a to mój obecny boss, dyrektor agencji detektywistycznej Debenhamsa 
w 
Londynie, pan Samuel Highbrow. Aby przekonać cię, Alphonse, z kim masz do 
czynienia, 
dodam, że pan Highbrow jest emerytowanym pułkownikiem British Intelligence 
Service...
Skupione twarze przedstawionych sobie osób rozjaśniły się.
Okazała, dobrze zrobiona na młodą panią domu dorabiającą sobie na boczku 
kobieta, ocenił 
Highbrow swoim fachowym okiem. Skojarzyła mu się z warunkami fizycznymi Coopera. 
Wspaniały materiał mają w tym Interpolu!
Z szacunkiem skłonił przed nią głowę.
— Samuel Highbrow.
— Porucznik Franskin-Moens, pułkowniku.
Zbudowany nią Highbrow zaproponował uczczenie miłej znajomości lampką wina. 
Torebka, 
której Holenderka nie wypuszczała z rąk, mieściła na pewno broń. Przepisowe 
zachowanie — 
zanotował. Nowa znajoma każdym swoim ruchem zyskiwała jego uznanie.
Zwilżono wargi, zapalono papierosy.
Mówiła porucznik Franskin-Moens:
— Wyda się to panu, pułkowniku, odrobinę niezrozumiałe: moja służbowa 
specjalność — i 
afera „Bellami”. Istotnie. Kamienie szlachetne to inny departament niż 
narkotyki, ale sprawy 
stykają się drzwiami... Belgia i Holandia — światowe centra obróbki diamentów. 
Amsterdam, 
Rotterdam, Antwerpia — największa portowa aglomeracja świata. Byłoby dziwne, 
gdyby 
przy nabrzeżach tych portów narkotyki, a także kamienie, nie zmieniały 
właścicieli. Tu, i 
tylko tu — jeżeli dotąd nie zainkasowali swojej doli i nie ulecieli już w 
spokojniejsze strony 
— muszą kręcić się ptaszki z Lilie oraz ich tropiciele. Ale po kolei.
Dzielnica, w której ten hotelik się mieści, ma swoją sławę. Międzynarodową. Jest 
odpowiednikiem hamburskiej Sankt Pauli, kopenhaskiej Tivoli, londyńskiego Soho. 
Prostytucja, narkotyki, kontrabanda, nielegalny handel wszystkim, na czym można 
szybko 
zbić majątek, są wabikiem dla awanturników wszelkiego autoramentu. Sprzyja im 
usytuowanie Katendrechtu w samym sercu portu i możliwość błyskawicznego 
rozpłynięcia 
się w tej najbardziej zaludnionej części Europy. Tylko o wyciągnięcie ręki od 
nabrzeży 
portowych, w śpiących, zdawałoby się, tawernach i kafejkach uwiły sobie gniazdka 
ćmy 
stroniące od światła, rozbitki życiowe; ludzie zagubieni, których łatwo 
wykorzystać do każdej 
roboty, byle nie stałej. Na przykład kawiarnia „Tulipan” przy ciasnej 
Tarwestraat jest 
schronieniem zbuntowanych przeciwko każdemu porządkowi społecznemu, Bogu, wojnie 
i 
pokojowi, kolorowi herbaty czy smakowi marmolady, przeważnie dzieci zamożnych 
rodziców, zniechęconych koniecznością wstawania rano z łóżka lub uczenia się. 
Można tam 
znaleźć przeciwników obowiązku służby wojskowej z Republiki Federalnej Niemiec i 
ich 
dziewczyny, a także dezerterów z armii amerykańskiej w Indochinach. Niegroźna to 
klientela, 
choć nigdy nie wiadomo. Nie brak tu narkomanów, a ci, kiedy ich przypili, gotowi 
są na 
wszystko.
Z jednym nawiązałam bliższą znajomość. To niezły chłopak, jego nieszczęściem 
jest słaba 
odporność psychiczna. Dustin Longstone się nazywa. Ten wieczny nędzarz od 
czternastu dni 
rozrzuca pieniądze. Oczywiście, zainteresowaliśmy się nim. Wykorzystując 
pierwszy lepszy 
pretekst poddaliśmy go głodowi narkotycznemu. Wydostaliśmy z niego interesujące 
wiadomości. Pieniądze pochodziły z legalnego źródła. Otrzymał je od swego 
przyjaciela z 
Londynu, też Amerykanina, w zamian za odszukanie dwóch jego kolegów, dezerterów 
z 
lotnictwa amerykańskiego, zamieszkałych od pewnego czasu w tym mieście: 
niejakiego Teda 
Cullinana i Alexandra Jacoba Zagory. Miał ich też wybadać, gdzie przebywali w 
dniu 
katastrofy taksówki powietrznej w Lilie i później, i co też takiego miłego im 
się przydarzyło, 
że nie zgłaszają się po odbiór pięćsetdolarowej comiesięcznej zapomogi, jaką od 
niego 
regularnie otrzymywali...
— Ted Cullinan... Alexander Jacob Zagora... Rzeczywiście interesujące — mruknął 
Higbrow. 
Nie odczuwał przy tym świerzbienia języka, aby Holenderce odpłacić się pięknym 
za 
nadobne, zdradzając jej istnienie jeszcze jednej osoby należącej do paczki 
amerykańskich 
dezerterów, wspomaganej materialnie przez Attentowna, pilnie przez niego 
ostatnio 
śledzonej. Na to, zgodnie z jego angielskim sposobem myślenia, był jeszcze czas.
Mówiła porucznik Franskin-Moens:
— Zaszachowaliśmy naszego bohatera: albo będzie z nami współpracował, albo o 
wszystkim 
dowiedzą się jego koledzy wraz z hojnym przyjacielem z Londynu. Nie trzeba 
dodawać, że 
wyraził zgodę na podwójną grę. Strach ma wielkie oczy. Widmo cierpień w 
przypadku 
odsunięcia od narkotyku, wreszcie obawa przed deportacją do Stanów otworzyły 
biednemu 
Dustinowi usta. Londyński dobroczyńca nazywa się David Attentown, jest 
właścicielem 
przedsiębiorstwa Africa-Aid przy Cliff Street 16, byłym pracownikiem Centralnej 
Agencji 
Wywiadowczej. Łącznikiem na terenie krajów Beneluxu między nim a kompanami jest 
jego 
współpracownik, niejaki Ronald W. Humber, też były pracownik CIA. Zdumiewająca 
zbieżność to ich byłe miejsce pracy, ale zastanawianie się nad tym nie należy do 
zadań 
Interpolu.
Tymczasem Dustin odszukał swoich kolegów. Czas swojej nieobecności w Rotterdamie 
spędzili z nowymi kochankami, zamożnymi turystkami z Republiki Federalnej, z 
którymi 
zorganizowali sobie mały rajd krajoznawczy po Belgii, na koszt tych pań, 
oczywiście. Skąd 
one mają tyle pieniędzy? — obaj też wydają się dysponować rezerwami gotówki — 
odpowiedzieli mu, że dżentelmeni takich pytań nie zadają; jeżeli Dustinek chce, 
mogą mu też 
namotać zamożną Niemeczkę. Opowiastkę tę poddajemy weryfikacji. Odtworzyliśmy 
ich 
marszrutę i miejsca pobytu. Do pełnego obrazu brakuje nam jeszcze trochę danych, 
niemniej 
już teraz wydaje się on godny uwagi. Panami tymi interesuje się także pewien 
obywatel 
Republiki Południowej Afryki, częsty tutaj bywalec, oficjalnie właściciel 
magazynu broni w 
Kapsztadzie, nieoficjalnie pracujący, jak to się u nas mówi, w diamentach...
Highbrow:
— Pan ten przebywał niedawno w Hotelu Palace w Brukseli. Jeśli się nie mylę, 
zjadł tam 
kolację z Davidem Attentownem...
Franskin-Moens:
— Cieszę się, że nasze wiadomości potwierdzają się. Zameldowany był jako 
obywatel 
holenderski pod nazwiskiem Petera Kruegera z Rotterdamu.
Highbrow:
— Nosi rude wąsy, zakrywające górną wargę... Franskin-Moens:
— Ja go nie widziałam, ale tak mówią. Podobno wśród swoich ma przydomek „Pet-
Zajęcza 
Warga”. To wielki pan, nie marnujący czasu dla byle kogo, jego zainteresowanie 
kolegami 
Attentowna zaostrzyło więc naszą czujność. Może w tym miejscu pomyśli pan, 
pułkowniku, 
czy przypadkiem nie za bardzo zajmuję się sprawami nie należącymi do moich zadań 
służbowych lub też, czy nie wiem za dużo. Pańska sprawa, co pan sobie myśli, 
moja — 
bardzo, jak najbardziej prywatna — dowiedzieć się o tym panu jeszcze więcej...
Highbrowowi wydało się, że było to powiedziane raczej do Arthura Coopera niż do 
niego. 
Słuchał.
— O nim, a także o Ronaldzie Humberze. Highbrow:
— O tym z Africa-Aid... Franskin-Moens:
— Zgadza się. Highbrow:
— Hm... Franskin-Moens:
— Z tego, co powiedziałam dotąd, nie wynika dla panów nic rewelacyjnego. 
Oczywiście 
„Bellami”. Oczywiście nasza policja nie zasypia gruszek w popiele. Oczywiście 
odpowiedni 
ludzie z General Selling Conference, którą afera ta dotknęła najbardziej, robią 
swoje. Bez 
wątpienia podziemny światek szlifierzy ma pełne ręce roboty. Ich telefony są na 
podsłuchu. 
Wejścia do szlifierń trzymamy na okrągło pod okiem fotokamer. Gdyby prasa miała 
to 
wywąchać, odpowiednie dementi, złożone przez odpowiednią osobę, jest 
przygotowane. Nie 
dałabym głowy, czy nie „zapluskwiono” im samochodów, ale na to policja otrzymała 
zezwolenie sądu. Teraz tylko czekać. Nie ma wątpliwości, że godzina rozliczeń 
jest bliska.
Na zakończenie dodam, że Dustin otrzymał od Attentowna polecenie zwerbowania 
kolegów 
do wyprawy na południe Afryki. Do dobrze płatnej pracy dla właścicieli kopalń 
złota i 
diamentów. Obiecuje im dorobienie się w krótkim czasie fortuny...
Highbrow:
— W krótkim czasie, mówi pani. A w jakim charakterze mają tam pracować?
Na skupionej twarzy porucznika Interpolu pojawił się uśmiech zakłopotania.
— Przykro mi, pułkowniku, ale nie jestem upoważniona do zdradzania panu tajemnic 
służbowych...
Highbrow, z szarmanckim skłonem głowy:
— Ależ, oczywiście. Bardzo panią przepraszam, Madame.
Zagęszczone nad Highbrowem chmury rozstąpiły się i ukazały skrawek nieba. 
Niewielki. Nie 
mówiący wszystkiego o warunkach pogodowych, panujących na wysokościach, na jakie 
winien się wzbić. Skrzydła jego nie były aż tak silne, żeby nie obawiać się 
zderzenia z 
czyhającymi tam wichurami, gotowymi ze śmiałka, nie upoważnionego do szybowania 
na 
zastrzeżonych dla siebie piętrach nieba, zrobić kogel-mogel. Gdyby nie wrodzona 
żyłka do 
hazardu, już same trzy literki — jedne czy drugie — którym jego klienci się 
wysługiwali, 
choćby kiedyś tylko, złowrogie dla obcych, winny skłonić go do zaniechania 
sprawy i zajęcia 
się w wolnym czasie golfem. Podobno ta dyscyplina sportowa pomaga panom w jego 
wieku 
dożyć długich i spokojnych lat. Ale ta żyłka właśnie!
Do odlotu samolotu pozostawało kilka godzin. Cooper został na ten czas z 
Alphonse, umówili 
się na lotnisku o osiemnastej.
Serce Highbrowa rozsadzała radość. Kobiety są wspaniałymi istotami, myślał bez 
związku z 
Alphonse czy Nelly, o wszystkich myślał, choć nie zawsze się z tym zgadzał. Dziś 
gotów był 
przyznać im to bez zastrzeżeń. A jakie zmyślne, przebiegłe umieją być — o, 
poznał je na tyle 
dobrze, aby pozostać w starokawalerstwie, czy jednak mógłby się bez nich obyć? 
Bo w 
miłości te niebiańskie istoty są tak słodkie, że aż nieobliczalne. Na dobre czy 
na złe. 
Nieobliczalne! — potwierdził to uderzeniem laską o holenderski bruk. Dzisiaj 
rozgrzeszał je z 
tej wady. I Alphonse, i Nelly.
Wszyscy święci urządzają sobie rundki krajoznawcze, on też. Rozejrzał się po 
ludnej ulicy. 
Katendrecht — ciekawa dzielnica. Aby zobaczyć więcej, udał się tramwajem do 
stacji metra 
Maashaven, stamtąd wolnym krokiem ruszył ku sławetnej twierdzy zbuntowanych przy 
Tarwestraat. Był to przyjemny spacer. Z zielenią Katendrecht jest tak samo na 
bakier jak 
londyńska city, ma za to swoje niepowtarzalne uroki: ciasne uliczki wybrukowane 
wyślizganą 
kostką, kolorowe, poprzetykane czarnym ściegiem belek budynki pamiętające czasy 
Rembrandta i Vermeera, ma też swoją nowoczesność, widoczną na każdym kroku w 
całej 
niechlubnej okazałości: tabuny dzieci-kwiatów, odurzonych narkotykami pomyleńców 
obojga 
płci i wszelkiej narodowości, wyzywająco obnoszących swoją odmienność. Czysta 
koszula 
dla nch — symbolem zła. Wyprasowane spodnie — zbrodnią. Mydło? — Kara śmierci 
dla 
mydła! Permissive society — społeczeńtwo przyzwalające. Przyzwalające we 
wszystkich 
klasach ekspresu mknącego na atomowych szynach ku przyszłości. Wyrozumiałe dla 
prostytucji, pornografii, narkomanii, pijaństwa, korupcji, złodziejstwa, dla 
urodzonych w 
niedzielę — pieprzone społeczeństwo. Etyka, moralność — do kosza z tymi 
starociami! 
Hellada. Milion funtów za trafną odpowiedź na pytanie: Co znaczy słowo HELLADA? 
Atlantyda rozpadła się z wyroku mocy nadprzyrodzonych, tę cywilizację pchnie na 
dno 
zgnilizna obyczajów i głupota jej mędrców. Wspaniała natura człowieka 
dwudziestego wieku. 
Very permissive one. Do diabła z taką naturą! W latach jego młodości osobników 
takich 
wbijano w mundury i wysyłano na front. Oto, co by tym buntownikom dobrze 
zrobiło!
Pełen sprzecznych myśli dotarł przed senny fronton kamieniczki ze wstydliwie 
opuszczonymi 
rzęsami. „Tulipan”. Niby nic, a jak wiele. Światła. Więcej światła na tę budę! 
Relacje: włos a 
trajektoria komety Halleya? Wesz a diamenty z Lilie? Czyżby wielkie tajemnice 
kryły się 
zawsze pod maską niepozorności? Nie wszedł do środka. Kawiarenka, jakich w 
Katendrechcie dziesiątki, nie dla takich gości jak on. Chyba że zapragnąłby 
zawrzeć 
znajomość z którąś z rozmemłanych dziewczyn przyglądających się mu zza szyby, 
odprowadzających go sennym wzrokiem, na pewno znajomych Dustina Longstone’a. 
Gdyby 
ten młody człowiek wiedział, w jakie tryby się dostał... Albo częsty tutaj 
bywalec, pan 
Humber... Nie oczekiwał przypadkowego zetknięcia się z którymś z nich. Obaj 
panowie mają 
dziś rendez-vous w Brukseli.
Jeszcze raz rzucił okiem na nie odnawiany od lat fronton budynku, przeznaczonego 
chyba do 
wyburzenia, na jego nijakość w ustalonym od wieków porządku Katendrechtu, nie 
pasującą 
do tej dzielnicy, będącą jednak niezbędnym elementem całości. Całość. Wszystko 
zamknięte 
w sobie stanowi całość. Jak krąg albo wieczność. Jasność oświetlającego ulicę 
słońca 
rozproszyła tkwiące w nim ciemności. To jest to — upewnił się ostatecznie w 
swych 
dociekaniach. Wątpliwości, które natruły mu tyle krwi opuściły go. Poczuł się 
jak matematyk, 
który długo nie mógł dojść do wyniku końcowego rachunku i nagle znalazł 
brakująca 
niewiadome. I jak po dokonaniu każdego wielkiego odkrycia osaczyły go znaki 
zapytania. 
Dotyczyły one jednak tylko jego samego, bo to mogło być już tylko TO! Z lekkim 
sercem 
zatrzymał taksówkę i pojechał na lotnisko. \ Po starcie samolotu zapadł 
raptownie w drzemkę. 
Cooper go rozumiał. Stewardesie rozwożącej napoje dał znak, aby go nie budziła. 
Maszyna 
znajdowała się nad morzem, gdy Highbrow zbudził się nagle i zapytał o tę 
strzelaninę. — Tę, 
wiesz... — Gdzie miała miejsce, chciał wiedzieć, jeśli to Cooperowi nie sprawi 
przykrości.
— W Warwick Gardens, na parkingu hotelu Windsor.
— Ach, tam!...
Cooper nie doczekał się wyjaśnienia, co znaczy to „ach, tam”.
Systematyczność! I wyobraźnia! — to zawołania bojowe Highbrowa w pracy.
Nazajutrz, w ramach przeprowadzonej z takim nakładem sił wizji lokalnej miejsc 
związanych 
ze śledztwem, pojechał samochodem na drugi koniec Londynu, do hotelu Windsor, 
gdzie 
podczas pojedynku ogniowego z przemytnikami heroiny z Ameryki Południowej 
Cooperowi 
zdarzyło się ustrzelić o jednego człowieka za dużo, być może osobę całkowicie 
przypadkową, 
najprawdopodobniej jednak mającą powiązania z kimś wpływowym, z tak zwanych 
sfer.
Nigdy tu nie był. Obejrzał sobie placyk wokół hotelu, sąsiadujące z nim 
instytucje i sklepy, 
drogi dojazdowe, usytuowanie parkingu, po czym zdecydował się na nawiązanie 
bliższej 
znajomości z restauracją hotelu — miejscem spotkania pana Humbera „z kimś 
będącym 
przejazdem ze Stanów”. Nie żałował sobie przy stole. Po licznych przystawkach, 
pobudzających wydzielanie soków trawiennych, jako danie główne zamówił 
karaibskiego ho-
mara z dodatkiem wenezuelskich pomidorów duszonych w czerwonym winie, po nim 
zupę 
żółwiową, na deser poszły owoce południowoamerykańskie, obiad wieńczyły 
francuski 
koniak, kawa i hawańskie cygaro. Rachunek chwalebnie świadczył o wykwintności 
spożytych 
dań. Nie bardzo go obchodził. Wszak był wliczony do drugiej części jego 
wynagrodzenia, 
składającego się :;e stałej stawki dziennej plus wydatki specjalne.
Już w ciszy swego gabinetu napisał odręcznie pismo, które później doręczył swemu 
adwokatowi. I „Do Dyrektora Generalnego Scotland Yardu! I Ja, Samuel B. 
Highbrow, 
niniejszym oświadczam, że w przypadku mojej gwałtownej, nienaturalnej śmierci 
zabójcą 
moim będzie morderca Horacy’ego C. Debenhamsa. Mordu na mojej osobie dokona na 
polecenie pana Johannesa van Boothy, szefa wewnętrznej policji koncernu General 
Selling 
Conference. Nazywa się on...”
Wykaligrafował pełne imiona i nazwisko oraz miejsce zamieszkania, po czym pismo 
podpisał.
Big Ben na wieży opactwa Westminster wybił jedenastą. Stary zegar nie spóźniał 
się: na 
wszystkich zegarach Londynu była teraz jedenasta. Dla rosłego mężczyzny z rudym 
wąsem 
zakrywającym górną wargę, energicznym krokiem wchodzącego do hallu Agencji 
Debenhamsa, była w tej chwili przysłowiowa za pięć dwunasta.
Nacisnął klamkę drzwi do sekretariatu.
— Dyrektor Highbrow, mam nadzieję, jest u siebie?
Nelly nie zraziła się obcesowością przybyłego. Płaszcz przerzucony przez ramię, 
w wolnej 
ręce elegancka laska zwieńczona metalową rękojeścią, którą z powodzeniem można 
by zatłuc 
lwa. Jeśli dobrze pamięta, głowa świętej pamięci Horacy’ego Debenhamsa 
zmasakrowana 
została uderzeniem czegoś tępego, niewykluczone, że rękojeścią takiej laski.
— Tak, pan dyrektor Highbrow jest w gabinecie. Kogo mam przyjemność zgłosić?
— Rand van Weghen.
— Och, pan Rand van Weghen... Ależ tak, gościliśmy już pana. — Uprzedzona o 
możliwości 
zjawienia się tego osobliwego klienta przycisnęła kolanem umowny sygnał. — W 
jakiej 
sprawie, jeśli wolno?
— To nie na twoje śliczne uszy, dziecinko. Impertynent! Nelly umiała sobie 
radzić z takimi 
typami.
— Pamiętam ciebie, drogi wujaszku, z poprzedniej wizyty w tym domu — odparła. — 
Nie z 
nazwiska, bo się nie przedstawiłeś; po sumiastym wąsie skrywającym zapewne jakąś 
tajemnicę.
Nacisnęła przełącznik wewnętrznego telefonu. — Niejaki pan van Weghen żąda 
widzenia się 
z panem, dyrektorze.
Highbrow włączył zamaskowaną w ścianie dźwiękową kamerę filmową. Nie pomyślał o 
odbezpieczeniu umieszczonego w szufladzie pistoletu. Do pertraktacji z tym 
klientem miał w 
zanadrzu argument silniejszy niż broń palna.
Jego rozmowa z przybyłym, który bez zaproszenia rozsiadł się w fotelu i sam 
poczęstował się 
agencyjnym cygarem, miała nietypowy przebieg i nie trwała długo.
Właściciel starego flamandzkiego nazwiska nie miał nastroju do wymiany 
grzeczności. — 
Dzisiaj — zaznaczył — już nie czas na ceregiele. Rozumiem, że pan zdecydował się 
sprzedać 
mi to muzeum.
Rozłożył na biurku przygotowany wcześniej akt transakcji, na którym pozostało 
tylko 
wypisać cenę i złożyć podpis sprzedającego. Nieczytelny podpis nabywcy, 
reprezentowanego 
przez nie znaną Highbrowowi spółkę adwokacką, był już złożony. — Płacę, jak pan 
widzi, 
godziwą cenę za te graty i papierzyska.
Highbrow podniósł dokument do oczu, poprawił okulary.
— Ćwierć miliona funtów za najlepiej prosperującą agencję detektywistyczną w 
Londynie 
nazywa pan godziwą ceną? — Roześmiał się ironicznie. — Pewien kupiec zaoferował 
mi 
niedawno znacznie, ale to znacznie więcej.
— Ile?
— Dużo więcej, szanowny panie.
— Pan igra z ogniem, Highbrow.
— Bynajmniej. A co ciekawe, był łudząco podobny do pana.
— Koniec żartów — zniecierpliwił się van Weghen. — Dobrze wiesz, stary lisie, 
kto za 
moimi plecami stoi. Trzysta tysięcy!
— Tak podobny — ciągnął niewzruszenie Highbrow — że wziąłem go za pańskiego 
bliźniaka. Tylko nazwisko miał inne...
Nie zwracając uwagi na srogą minę nabywcy, sięgnął po swój, z takim nakładem sił 
i 
środków przygotowany, argument obronny.
— Właściwie jestem panu winien kilka słów o tym człowieku, choćby ze względu na 
to 
niesamowite podobieństwo. Jest to obywatel Republiki Południowej Afryki, w 
pańskim 
wieku, nazywa się Peter Krueger, jego hipoteka w Interpolu jest mocno obciążona, 
a już z 
całkowicie pewnego źródła wiem, że maczał on palce w zabójstwie byłego 
właściciela tej 
agencji, Horacy’ego Debenhamsa. Ponieważ darzę pana sympatią, zdradzę panu, że 
jeden z 
moich przyjaciół, wyższy funkcjonariusz Kwatery Głównej Scotland Yardu, żywo 
interesuje 
się nim. Ze względu na pana osobiste bezpieczeństwo byłoby wskazane skontaktować 
się z tą 
szacowną instytucją. Chętnie panów zapoznam. Co pan na to?
Skrzyżowali spojrzenia.
— Igra pan z ogniem — powtórzył van Weghen. — Być może nie do ugaszenia własnymi 
siłami.
— Też tak myślałem — przyznał skwapliwie Highbrow — dlatego od pożaru 
ubezpieczyłem 
się w Scotland Yardzie, a polisę ubezpieczeniową zdeponowałem u nadinspektora 
Yardu, 
pana Johna Chatterleya...
Przybyły myślał chwilę.
— To jakieś nieporozumienie — powiedział. — Nie mam brata bliźniaka. 
Interesowała mnie 
pana agencja jako obiekt urządzenia się na stare lata, chętnie bym ją odkupił. 
Skoro jednak 
nie jest do sprzedania...
Zgarnął płaszcz i pożegnał się skinieniem głowy. Po jego wyjściu Highbrow wezwał 
do siebie 
swoją niezawodną sekretarkę.
— Nelly! — zawołał rozpromieniony — pana Petera Kruegera i jego możnych 
zleceniodawców mamy z głowy. Co byś powiedziała na wspólny obiad w Carltonie. We 
troje. 
Z naszym przemiłym Arthurem Cooperem, naturalnie.
Małemu Dawidkowi, który wówczas nie nazywał się Attentown, wpadło w ucho 
nieznane 
słowo. Ojciec oburzał się na nie, złościł się na siebie. Dawidek nie wytrzymał.
— Tatełe — spytał ze swego końca ławki pod budą — co to jest to słowo?
Tatełe: Jakie słowo, Dawidek?
Dawidek: To, co cię tak złości: „ufaj”.
Tatełe: Tego słowa nie wolno wymawiać. Nigdy.
Dawidek: Ale co ono znaczy?
Tatełe: Co ono znaczy? Aj, pytasz, co znaczy? Straszną rzecz znaczy. — Podcięcie 
konia 
batem. — Znaczy wiarę. Dawać wiarę człowiekowi, rozumiesz? Zaufać, znaczy 
uwierzyć. W 
to, co człowiek mówi. Co robi nie dla siebie, rozumiesz?
Minęło kilka dni.
Dawidek: Tatełe, ja już znam to słowo.
Tatełe: No?
Dawidek: Ufać znaczy wierzyć. Zaufać — zawierzyć. Nikomu nie wolno zawierzyć, 
czyli 
zaufać. Dobrze, tatełe?
Tatełe: Bardzo dobrze. To jest to słowo. Mądry z ciebie chłopaczek, synku.
Dawidek: Ufać znaczy wierzyć, zaufać — zawierzyć. Nikomu nie wolno zaufać. Ale 
komuś 
chyba wolno?
Tatełe: Zaufać?
Dawidek: No!
Tatełe: Nikomu. Zapamiętaj to sobie: nikomu!
Dawidek: A człowiekowi dobremu?
Tatełe: Nie ma takich ludzi.
Dawidek: A jeśli się trafi? No, powiedzmy...
Tatełe: Nie trafi się. Mądremu człowiekowi nigdy się nie trafi. Tylko głupiemu.
Dawidek: Ale dajmy na to, że się trafi.
Tatełe: Tym bardziej nie ufaj. Żadnemu człowiekowi, rozumiesz?
Dawidek: A mamełe? Jeśli mamełe wróci do nas, to co?
Tatełe: Mamełe to też człowiek. Kobieta to bardzo niebezpieczny człowiek. To 
więcej niż 
człowiek. Nie ufaj człowiekowi, synku.
Dawidek: A kotu?
Tatełe: Kot to nie człowiek. To ścierwo.
Dawidek: A psu?
Tatełe: To też ścierwo.
Dawidek: A koniowi?
Tatełe: To samo.
Dawidek: A... a... a... a... a... a...
Tatełe: Co tam dukasz, synku?
Dawidek: A Jahwe?
Tatełe: Aj, jaki z ciebie filozof, Dawidek! Aj, jaki filozof! Uspokoiłeś mnie. 
Nie martwię się 
już o twoją przyszłość — ty wyrośniesz na mądrego człowieka.
Zaproszenie na kolację było dla Nancy zaskoczeniem. Od wieczoru z Ronem Humberem 
w 
owym oddalonym od świata hotelu w Warwick Gardens David nie znalazł okazji do 
porozmawiania z nią prywatnie. Nie miała mu tego za złe. W grach towarzyskich 
David był z 
góry skazany na zajęcie ostatniego miejsca, a poza tym całymi dniami przebywał 
poza 
biurem. Atmosfera w AA nigdy nie sprzyjała rozdawaniu uśmiechów. Nie z powodu 
nadmiaru pracy. Tej było tyle, co zawsze. Przypominała z wojskową precyzją 
przeprowadzane zadania bojowe, po wykonaniu których żołnierzom dawano czas na 
nabranie 
sił i zwarcie szeregów do kolejnego uderzenia. Dobrze przygotowanego w 
szczegółach, gdyż 
niepowodzenie na jakimś odcinku frontu rozciągającego się na połowę świata 
groziło 
konsekwencjami dla całego wojska i mogło być nie do odrobienia, przynajmniej w 
tym kraju. 
Anglia wymaga od przeciętnego obcokrajowca dużego wysiłku adaptacyjnego, od 
współczesnego Amerykanina — przeskoku z rakiety międzyplanetarnej w epokę 
kamienia 
łupanego. Wszystko tutaj jest lewostronne, stoi do góry nogami, nie trzyma się 
kupy, na 
każdym kroku można potknąć się o niewidoczne dla cywilizowanego oka przeszkody i 
nabić 
sobie guza. Obserwując akrobatyczne wyczyny Davida z perspektywy swojego biurka 
Nancy 
nieraz dostawała palpitacji serca, choć zdawała sobie sprawę, że do niej 
docierają tylko 
odbicia fal sejsmicznych wstrząsów mających miejsce na księżycu. Była dla niego 
pełna 
podziwu. Jak dla genialnego dyrygenta orkiestry symfonicznej, który z 
pojedynczych, na łapu 
capu zebranych grajków dobywa oszałamiające słuchacza dźwięki utworów 
Beethovena; ale 
też, tak jak z dyrygentem tej orkiestry czy samym Beethovenem, nie poszłaby z 
nim do łóżka. 
Nie dlatego, żeby nie odpowiadał jej jako typ mężczyzny. Pod tym względem dawno 
już 
wyzbyła się iluzji nastolatek, kierowała się praktycyzmem, który podpowiadał, że 
ciche 
kokietowanie takiego pana nie jest dla kobiety zbliżającej się do trzydziestki 
czymś 
nagannym.
Tym razem zaproszenie przyjęła z zadowoleniem. W AA coś się działo. Nie 
wyczytała tego z 
płacht teleksu, z korespondencji, z eufemistycznego języka, jakim posługiwano 
się w 
rozmowach telefonicznych. Lustro wody w tym stawie pozostawało niezmącone, kogoś 
z 
zewnątrz kusiłoby do wzięcia odświeżającej kąpieli, ona sama jednak nie 
zaryzykowała nurka 
w jego głębiny. Zbyt dużo wiedziała o wirach w tym stawie, czyhających na 
niewprawnego 
pływaka.
Od pewnego czasu Nancy wydaje się, jakby w tryby AA dostały się ziarna piasku. 
Będąc w 
dobrym nastroju David nazywa ją „nieuchwytnym obłokiem przyjemnego zapachu”. 
Ładnie 
ją nazywa ten milczek. Nieuchwytny zapach. Przyjemny. Czy można powiedzieć 
kobiecie coś 
bardziej milszego? Odrywał ją wtedy od baterii słuchawek i prosił do siebie na 
kawę. 
Rozmowa nigdy nie schodziła na tematy prywatne. W przeciwieństwie do Rona 
Humbera, 
który z łapami pcha się od razu pod spódniczkę, Dave nigdy nie pozwolił sobie na 
nic 
osobistego. Ale najszczęśliwsza podczas tych seansów nie była. Czuła się jakby 
na roz-
palonym żużlu. Angielka umiałaby mówić z nim o pogodzie, o zwierzakach domowych; 
przelewanie pustego w próżne dla normalnej Amerykanki jest męką, oddychała z 
ulgą, gdy 
lądowała z powrotem w swoim pokoju. Roentgen. Siedząc vis-a-vis niego czuła się 
jak odarta 
z najskrytszych myśli; kobieta nie wytrzymuje długo takiego obnażenia. Była 
gotowa oddać 
mu się na biurku, na dywanie, na parapecie okna — poza i miejsce obojętne — byle 
jak 
najszybciej zgasić światło w jego żydowsko mądrych, trawionych gorączką 
teleskopach 
przeszywających ją na wylot. Nieraz zadawala sobie pytanie, co w tym ciężkawym, 
powolnym w ruchach mężczyźnie działa na nią tak odpychająco, a co powoduje, że 
na samą 
myśl o nim w weekendowe poranki wilży się w pochwie i nabrzmiewa krwią. 
Niemożliwość 
podporządkowania go sobie czy strach przed jego gniewem? Jaki on jest, kiedy 
brama 
rozwiera się na oścież? Taran rozwalający przeszkody na drodze czy 
skompleksowany 
chłopczyk, którego trzeba prowadzić za rączkę? Irytujące bywają weekendowe 
poranki 
przekontemplowane w łóżku. Bo zabawką w rękach kobiety Dave nigdy nie będzie.
Osaczenie. Nie przez ludzi, nie przez rzeczy, nie przez świadomość popełnienia 
nieprawego 
czynu. Jest taki rodzaj osaczenia. Nikt go nie opisał, nie zrobił z niego 
specjalności medycz-
nej, ale ono jest i kiedy wybierze człowieka, robi z niego galaretę albo 
desperata. Zawodem 
Davida jest osaczać ludzi. Z kim by się nie zetknął, nie spoczął, dopóki nie 
uzależnił tej osoby 
od siebie; dopiero wtedy czuł się bezpieczny. Rzadko popełniał błąd w 
dopasowaniu metody. 
Ludzie się obnażają. Tak łatwo dają się podejść od swojej słabej strony. A już w 
ogóle, gdy 
napotkają czyjąś życzliwość. Od zarania dziejów ludzie chorują na brak 
życzliwości.
Więc Guliwer i liliputy. Nie ten przytroczony do ziemi, ale przypatrujący się 
swemu stadku z 
wyżyn. Żaden ruch na dole nie uchodzi jego uwagi, wszystkie sznurki w jego ręku, 
tylko 
pociągać. Aż naraz, tak się Nancy wydaje, układ ten odwrócił się do góry nogami 
i pod lupą 
znalazł się Guliwer.
Tylko jak mu to powiedzieć?
Czekała na tę rozmowę. Sama by jej nie zainicjowała — do kierownicy swego 
pojazdu Dave 
nie dopuszczał nikogo, jeśli jednak nie była mu wroga, winna podzielić się z nim 
swoimi 
obserwacjami. Najlepszą areną do tego byłoby łóżko. Jest to chyba jedyne 
miejsce, w którym 
on dopuszcza kobietę do głosu. Ale wtedy mogła być zrozumiana opacznie. Nie 
chciała go na 
stałego kochanka ani szukała dla siebie roli powiernicy w interesach. Pojazd AA 
zaczynał 
zdradliwie odrywać się od twardej nawierzchni. Jednym z pasażerów była ona. 
Nancy nie 
zamierzała roztrzaskać się tylko dlatego, że jego kierowca, cierpiąc na 
chorobliwy brak 
zaufania do niezawodności pojazdu, wybiera się nim w tak niebezpieczną podróż.
Jeszcze tylko ten śliski zakręt, tamten stromy odcinek — i wyjście na prostą, 
już do końca 
otwartą drogę. A potem nigdy więcej. Precz hazard, precz miraże wielkiego 
świata. Potem za-
szyć się w odludziu z jakimś znośnym typem i choćby hodować kury, byle w 
spokoju.
Odludzie to będzie pełne kwiatów, wśród których bawić się będą mali chłopcy i 
dziewczynki. 
Od rana do wieczora, jak dzień długi, rozbrzmiewać będzie śmiechem radości. Na 
odludziu 
tym nigdy nie zajdzie słońce.
Skromne są plany na przyszłość kobiety tak atrakcyjnej jak Nancy Springfield.
W oczach szeregowych pracowników AA Nancy jest smakowitym kąskiem dla mężczyzny, 
w 
opinii człowieka czynu, za jakiego się uważa Ron Humber, jest czterema literami. 
Do wnętrza 
których prędzej czy później on i tak się dobierze. Strasznie pewny siebie stał 
się poza plecami 
Davida.
Nancy nie lubi wulgaryzmów. Między mężczyznami nie mają one znaczenia, używane w 
obecności kobiety sprowadzają ją do parteru — poziomu dla ptaków z podciętymi 
skrzydłami. Ta, która da się tam ściągnąć, nigdy nie wzbudzi sobą zachwytu. A 
mimo to 
zdecydowała się na spędzenie z Ranem wieczoru w odległym od jej miejsca 
zamieszkania 
hotelu Windsor. Z nim oraz z jego przyjacielem ze Stanów będącym przejazdem w 
tym 
mieście. Podobno kimś fantastycznym.
Człowiek ten na pierwszy rzut oka, w korzystniejszym dla siebie oświetleniu, 
mógł kobiecie 
zaimponować, zamienić ją w uległe zwierzątko. Patrząc uważniej Nancy dojrzała w 
nim 
obieżyświata, którego olśnić żadna kobieta nie zdoła.
Podkrążone oczy, żółtaczkowa cera, nerwowe, gwałtowne ruchy. U czterdziestolatka 
oznacza 
to skłonność do alkoholu, balansowanie na linie, zblazowanie kobietami, 
narkotyki. 
Jasnokremowy tropikalny smoking, ciężkie sygnety na środkowym i serdecznym 
palcach 
prawej ręki mogące z powodzeniem zastąpić w potrzebie kastet, wężyk 
meksykańskiego 
wąsika nad kreską stale przygryzanych warg dopełniały obrazu właściciela stada 
latynoskich 
niewolników na plantacjach czegoś tam, teksaskiego handlarza bydła, faceta od 
mokrej roboty 
albo alfonsa z burdelów Las Vegas, oderwanego nagle od stołu w kasynie gry.
Nancy była dla niego mgłą. Gdyby wstała i odeszła, pewnie by wcale tego nie 
zauważył. 
Mogła też siedzieć dalej i przysłuchiwać się ich... Czemu? Bo rozmową to nie 
było. Było 
czymś z dukania elektronicznego robota rodem z dwudziestego pierwszego wieku 
albo 
jeszcze z epoki dźwięków nieartykułowanych: „Taa”, „nie”, „ach, to!” „byczo”, 
„bomba”, 
„gringo”, no i te męskie przerywniki, bez których dzisiejsi panowie nie umieją 
sklecić do 
jednego zdania. To „gringo” powtarzało się w różnych konfiguracjach, uniwersalne 
słówko 
czy imię, rodzaj dżokera wypełniającego lukę w każdej sekwencji kart. Żeby dla 
czegoś 
takiego przelatywać Atlantyk, a ją zmuszać do godzinnego przepychania się przez 
kichy 
londyńskich ulic?
Facecisko nazywało się Baxter Ford. Nancy nigdy o kimś takim nie słyszała.
Jej kontakt fizyczny z Baxterem ograniczył się do podania mu ręki w hallu. W 
sali 
restauracyjnej odczuła na ramieniu dotyk jego lepkiej dłoni, kierujący ją w 
stronę 
zarezerwowanego stołu. Żołądek podszedł je] do gardła. Myśl, że ta 
upierścieniona łapa, która 
może przed godzinami babrała się w trzewiach jakiejś kolorowej dziwki, mogłaby 
ześliznąć 
się na jej gołe plecy, przyprawiała ją o zawrót głowy. Bliski przyjaciel Rona. O 
którego 
przyjeździe David, przebywający owego dnia poza AA, nic nie wiedział. 
Rozczarowała się, 
gdy nazajutrz pierwszą sprawą, jaką mu Ron zreferował, był hotel Windsor. Czyżby 
bał się, 
że może być uprzedzony?
W drodze powrotnej zagadnęła go sama.
Całą trasę nie była zmuszona do opędzania się przed jego rękami. To było tak 
niepodobne do 
Rona. Znajdowali się o przecznicę od jej domu. Jeśli chciała pozbyć się 
natrętnych myśli, mu-
siała się szybko decydować. Jeszcze kawałek, a dżentelmen mógł się wprosić do 
niej na 
małego drinka; podniesienie tej sprawy w czterech ścianach, przy jego 
bezceremonialności, 
mogło doprowadzić do kłopotliwej sytuacji.
— Prawdę mówiąc — zaczęła — nie wiem, dlaczego wyciągnąłeś mnie z domu. Fajny 
był ten 
Baxter, nie spostrzegłam jednak, abym zrobiła na nim wrażenie. — Westchnęła. — 
Szkoda.
— On już taki jest z kobietami, ale to duża firma. Wierz mi na słowo.
Zdobyła się na odwagę.
— Duża w diamentach czy w narkotykach? — spytała niewinnie.
Samochód gwałtownie przystanął.
— Spieprzaj! — warknął groźnie Ron. — Spieprzaj i trzymaj się z dala od nie 
swoich spraw. 
Radzę ci po koleżeńsku...
Mężczyźni śmieją się z tego, nie wierzą, że kobiety mają ten szósty zmysł!
Byli śledzeni. Czyjeś niewidzialne oko przyglądało się, jak Ron pochyla się nad 
nią, 
szamocze się z drzwiami i dosłownie wypycha ją z wozu. Zaczęło się to w hallu 
hotelu. Już 
tam opanowało ją przeświadczenie, że ktoś stoi za jej plecami. Panowie przy 
stole byli zajęci 
sobą, mogła rozejrzeć się po sali. Poprawiając makijaż, sprawdziła w lusterku 
swoje zaplecze. 
Niczego podejrzanego nie zauważyła, ale uczucie, że jest śledzona, pozostało. Ze 
swoją 
klęską w hotelu, bo tak byłoby to odczytane, i później w samochodzie, nie mogła 
zdradzić się 
przed Davidem, bez narażania się na kłopotliwe pytania. Ale to wścibskie oko już 
jej nie 
opuściło, ostatnio zaś zagnieździło się w AA. Dłużej zwlekać nie powinna.
David zdawał się być w dobrym nastroju. Nancy dawno nie widziała go tak 
rozluźnionego. 
Gdyby go nie znała, pomyślałaby, że stara się być zalotny. Była to ich trzecia 
kolacja we 
dwoje. Pod koniec pierwszej, domyślając się ku czemu rzecz zmierza, nie 
wiedziała, czy dla 
świętego spokoju iść z nim na tak zwaną całość, czy nie. Kiedy się wreszcie na 
tę całość 
wielkodusznie zdecydowała, ku swemu zaskoczeniu została grzecznie odwieziona 
przed dom 
i tam pozostawiona. Może nie był w formie, mężczyznom to się zdarza. Z drugiego 
wieczoru 
— poza zdenerwowaniem i postanowieniem, że więcej takich imprez we dwoje z nim 
nie 
będzie — nic jej w pamięci nie pozostało. Zaproszenia na tę kolację nie mogła 
się doczekać.
Musiała porozmawiać z nim. O wielu sprawach, ale głównie o Ronię. Jego 
ostrzeżenie 
rozważała ze wszystkich możliwych stron i doszła do wniosku, że nie było czczą 
pogróżką. 
Nie było jednak sprawą najważniejszą.
Dave jest nie kwestionowanym kapitanem statku. Nikt z załogi nie odważyłby się 
stanąć mu 
w poprzek drogi. Praca w AA przebiega ustalonym trybem, każdy wykonuje swoje 
zadanie, 
nawalanki nie ma, bo być nie może, a Nancy wydaje się, że statek nabiera wody. 
Dzieje się 
tak za sprawą jednego członka załogi, który — dla sobie znanego celu — nie jest 
zainteresowany w dopłynięciu do portu kursem wytyczonym przez kapitana. 
Przestrzegać 
ustalonych reguł gry — rzecz dla Davida święta, wydaje się natomiast, że Ron 
pogwizduje 
sobie na to.
Ron jest łącznikiem między Davidem a jego kolegami przebywającymi na 
kontynencie. 
Ostatnie sprawozdania ze spotkań z nimi insynuują — gęsia skórka pokrywa 
człowieka na 
samą myśl o tym — że Ted Cullinan z Alexem Zagorą maczali ręce w aferze 
„Bellami”. Do 
dwójki tej dorzuca najczulszy punkt Davida, a swoją antypatię, Andy’ego Skalę. 
Uprzedzenia 
zawodowe. Jako były pracownik Wydziału Wojny Ideologicznej Ron sądzi każdego po 
jego 
postawie wobec firmy. Porzucić jej szeregi można, wstąpić na ścieżkę wojenną z 
firmą, tak 
jak Andy, jest zbrodnią. Musi mieć z nim jakieś zadawnione porachunki, 
delikatne, gdyż 
atakuje go tylko zza pleców. Andy i te diamenty — majaki, ten podstępny lis 
jednak wie, że 
ziarno raz zasiane w chorobliwą nieufność Davida musi zakiełkować. Wczoraj 
spotkał się w 
Brukseli z Dustinem. Tę plastelinę można ugnieść wedle woli. Teraz każda jego 
wersja 
wypadków będzie miała koronnego świadka. To, co jej udało się podsłuchać, może 
skończyć 
się dla tej trójki tylko jednym. Podejrzenia na pewno nieuzasadnione, gdyby 
jednak miały 
dojść do uszu ludzi van Boothy — lepiej nie myśleć...
Do domu wróciła rozczarowana sobą. Dave był wspaniały. Tym razem był chyba gotów 
iść z 
nią na całość. Ona też tego chciała. Napaliła się jak głupia, nie mogła później 
znaleźć sobie 
miejsca. W łóżku, rozebranemu ze swoich pancerzy, powiedziałaby mu wszystko. Ale 
coś w 
ostatniej chwili nie wypaliło i miast zaciągnąć go do siebie na górą, jak sobie 
to wyreżyse-
rowała, pocałunkiem w policzek podziękowała mu za wieczór i zamknęła za sobą 
drzwi.
Nie pada, nie wieje, na jesiennym niebie kula słońca. Czysta jak łza. Letnie 
upały skończyły 
się. Jesień do Seattle przychodzi cichym krokiem małego złodziejaszka. Kiedy 
mocniej stanie 
na brzegu, odziewa naturę barokowym bogactwem kolorów.
Piękne popołudnie zachęca do partyjki golfa na świeżym powietrzu, do nawdychania 
się lasu 
przed wieczorną nasiadówką przy telewizorze. Okna domów pootwierane na 
przestrzał, ale 
puste. Na Good Weather Street, na odcinku, o którym mowa, nie widać mężczyzn 
uganiających się po ogródkach z kosiarkami, nie słychać ich żon mających im 
zawsze coś do 
powiedzenia, baraszkujące zwykle na trawnikach i chodnikach dzieci gdzieś 
poznikały, ruch 
samochodowy, z wyjątkiem autobusów komunikacji miejskiej, wyraźnie zmalał. 
Czyżby 
wszyscy zmienili nagle swój od lat unormowany porządek dnia?
Wolne żarty. Porządek dnia mieszkańców tej ekskluzywnej ulicy miasta zwącego się 
dumnie 
The Aviation Center of the World, pracujących co do jednego nad umocnieniem 
potęgi lot-
niczej kraju, zburzyć może tylko trzęsienie ziemi, koniec świata albo coś równie 
niezależnego 
od człowieka.
Drzwi do domu pod numerem 17 byłego szefa pilotów oblatywaczy koncernu Boeing 
otwiera 
jego córka Helen. Jej wrażliwa twarz rozjaśnia się uśmiechem.
— A to przyjemna niespodzianka! Proszę do środka. — Usuwa się z przejścia. — 
Czytał pan 
już?
Przybysz kręci głową. Ale wie, co się stało. Złe wieści zawsze rozchodzą się 
szybko.
— Rozumiem.
Helen spogląda na ulicę, obrzuca wzrokiem masyw willi Jacksonów zasłaniający 
widok na 
ogród botaniczny założony z okazji Wystawy Światowej, na milczący dom 
Connollych. 
Przechwytuje penetrujące ją spojrzenie gościa.
— Ach, przepraszam — mityguje się. — Ojciec jest u siebie na górze. Zaraz podam 
napoje.
— Proszę się nie fatygować, miss Helen. Ja tylko tak...
— Kawa z kropelką rumu i coś na ochłodę, tak? Pan, jak wiem, jest z kolacją na 
stopie 
wojennej. A może jednak coś konkretnego?
— Broń Boże, tylko nie to — wzdraga się przybyły. — Obżarstwo wieczorem to 
pierwszy 
stopień do piekła. Miałem męczący dzień w szpitalu — usprawiedliwia się doktor 
Aaron 
Silberstein z nie zapowiedzianej wizyty. — Pomyślałem, że parę słów ze starym 
przyjacielem 
dobrze mi zrobi. A jak on...
Helen wzrusza ramionami: — Och, pan wie!
Wygląda jeszcze raz na ulicę. Samochód doktora z opuszczonymi przednimi szybami 
stoi 
przy chodniku. Jakiś „nie znany nikomu wyrostek” wrzuci do środka petardę czy 
coś tam i 
policja znowu najdzie dom z pretensjami o zakłócenie porządku.
Wyciąga rękę.
— Pozwoli pan kluczyk, doktorze, zaparkuję wóz na podjeździe do garażu. Na 
wszelki 
wypadek...
Nic podobnego, nie jest przewrażliwiona! Doktor jest dobry w kardiologii, ona w 
cybernetyce, którą jeszcze do ubiegłego piątku wykładała w California Western 
University. 
Sprzężenie zwrotne. Czy doktor wie, co to takiego? Medycy nie mają głowy do nauk 
ścisłych, 
więc obrazowo. Domino. Tę grę doktor na pewno zna. Uderz w stół, a nożyce się 
odezwą — 
na tym się to opiera. Uderzy się w jeden klocek, a wszystkie stojące za nim się 
walą.
Przyleciała przedwczoraj. Cindy skapitulowała. Ciśnienie z zewnątrz było ponad 
jej siły. 
Krztusiła się przy telefonie, zalewała łzami — Helen to wystarczyło. Stara 
służąca wyznaje 
się na gotowaniu, praniu, sprzątaniu, jest niezła w przepowiadaniu przyszłości z 
fusów od 
kawy, wszystko spoza domu ma wielkie ślepia i straszy ją.
Urodzona na południu Stanów, ma południowe wyobrażenie o życiu. Jeżeli biali 
wieszają 
czarnych, nie ma w tym nic zdrożnego. Jeżeli palą im domy, wyrzucają z pracy, 
nie pozwalają 
przebywać w miejscach zastrzeżonych dla siebie — ich prawo. Biali są białymi, 
czarni 
czarnymi, podział ustalony został już w niebie, pierwsi są panami, drudzy 
sługami, 
wyłamywać się z tego porządku jest obrazą boską, a karą — potępienie wiekuiste. 
Cindy nie 
uważała się za pracownicę państwa Skala. Pracownica — ci wichrzyciele związkowi 
jeszcze 
się biedy napytają. Była duszą i ciałem zaprzedaną im niewolnicą, gdyby chcieli, 
mogli krajać 
ją żywcem w plasterki i smażyć na wolnym ogniu. Bo czarni, o czym biali nie 
wiedzą, 
cierpieniem na ziemi zyskują sobie łaskę odkupienia. Ale powiedziane jest w 
Piśmie 
Świętym, którego Cindy nigdy nie czytała, że kiedy biali biorą się między sobą 
za łby, 
obowiązkiem czarnych jest trzymać się od nich z daleka.
Już spakowana i gotowa do drogi czekała na przybycie miss Helen z San Francisco. 
Resztkami sił czekała. Czarni znowu zbuntowali się w wielu miastach, podpalają 
domy, 
żądają dla siebie praw. Postradali rozum: o Black Power się upominają. Biali 
teraz odkują się 
na niej. Uciekać. Brać nogi za pas i jak najdalej od tego domu.
Po odwiezieniu służącej na lotnisko Helen odetchnęła. Nieobecność tej 
roztrzęsionej kobiety 
powinna wyjść ojcu na zdrowie.
Doktor Aaron Silberstein nie pozwala alarmować kokpitu swoim przybyciem. Poradzi 
sobie 
ze schodami. Ojciec powinien był widzieć go zajeżdżającego przed dom. Jeżeli nie 
ma go 
jeszcze na dole, oznacza to, że zapadł w drzemkę. Niech więc Helen zajmie się 
przygotowaniem napojów i, jeśli można prosić, zostawi ich samych. Mężczyźni mają 
sobie 
zawsze coś do powiedzenia.
Było wczesne rano, ulica dopiero wstawała. Zaalarmowani wybuchem mieszkańcy 
wyjrzeli 
przez okna, ale wszystko, co dostrzegli, to obłok pomarańczowego dymu 
wydobywający się z 
podpiwniczenia willi; wyglądało to w pierwszej chwili na pożar. Żadnego 
podejrzanego 
osobnika rzekomo uciekającego — jak twierdzi gospodarz domu — z miejsca 
zdarzenia 
samochodem bez świateł nikt nie widział. Słyszano natomiast dwa strzały 
karabinowe oddane 
z kokpitu — z całą pewnością z wieżyczki je oddano, nie licząc się z tym, że 
mogą trafić w 
kogoś zupełnie niewinnego.
Z dokładnym ustaleniem lufy, z której strzelano, nie było kłopotu:
— Karabin marlin-444 magnum albo „armata”, jak go między sobą nazywają myśliwi 
na 
grubego zwierza — delektował się nie ukrywający swego zgorszenia wypadkiem 
użycia broni 
sierżant Sean Hatfield, bawiąc się znalezionym na ulicy zdeformowanym pociskiem. 
— 
Przypadkowo słyszałem o pewnym panu, który niedawno kazał firmie Buffalo Arms 
dostarczyć sobie do domu takie cacko... Był to, jeśli mnie pamięć nie myli, 
niejaki mister 
Skala. Zna go pan?
Był w doskonałym humorze.
O zezwolenie na posiadanie broni palnej sierżant nie pytał. Znając jego stosunek 
do sprawy 
„Skala” można śmiało iść o zakład, że pytanie to zarezerwował sobie na inną 
okazję.
Przyznał rację przygodnemu przechodniowi:
— Good Weather Street przestała być pogodna. — Zafrasowany drapał się w wygoloną 
do 
krwi brodę. — Rzeczywiście stała się niebezpieczna dla mieszkańców.
Deszcz w nocy spulchnił ziemię. Sierżant nie zażyczył sobie zrobienia przez 
technika 
śledczego gipsowego odlewu śladów obuwia pozostawionych w ogrodzie. Duży numer, 
przynajmniej jedenastka. — Tyle ludzi kręci się ostatnio wokół tego domu — 
powiedział. — 
Skąd mamy mieć pewność, że to nie pańskie?
Skala nosi obuwie numer osiem medium. Podniósł nogę sierżantowi do oczu.
Na szczęście dla niefortunnego strzelca śladów krwi nie znaleziono.
Dzisiejsza popołudniówka „Seattle’s Monitor” ograniczyła się do zamieszczenia 
wzmianki o 
zdarzeniu, bez własnego komentarza. Może jutro złośliwi oskarżą policję o 
nieuzasadnioną 
tolerancję. Strzelano, narażano ludzi na śmierć, a tylko mandat za zakłócenie 
spokoju! 
Wybory do władz municypalnych za pasem, czyżby Wardowi sprzykrzył się fotel 
wiceburmistrza miasta?
Akademicy to nie policjanci. Rozmawiają między sobą językiem akademików.
— Pomawianie pani doktor o szerzenie haseł wywrotowych na terenie uczelni, o 
udział w 
demonstracjach pacyfistycznych... — plotek nie traktujemy poważnie. Uczelnia 
nasza zawsze 
była w czołówce walki o pokój i sprawiedliwość społeczną. Żyjemy w wolnym kraju! 
Ale 
nastrojów młodych ludzi, jakimi są studenci, politycznie jeszcze nie 
wyrobionych, nie wolno 
nam bagatelizować. Jest pani obiecującym pracownikiem dydaktycznym i dlatego, do 
chwili 
rozładowania nieprzyjaznych nastrojów, Rada Wydziału postanowiła udzielić pani 
płatnego 
urlopu do czasu, powiedzmy, wygaśnięcia umowy o pracę... Czas ten będzie pani 
mogła 
wykorzystać na dokończenie swojej pracy habilitacyjnej. A potem zobaczymy. Co 
pani 
doktor na to? Pragnę z całą stanowczością podkreślić, że nasza postawa nie ma 
nic wspólnego 
z działalnością pani brata za granicą. Każdy Amerykanin ma prawo do własnego 
punktu 
widzenia na politykę rządu.
Piękne jest San Francisco. To najpiękniejsze miasto świata. Piękne jak całe 
zresztą Stany. 
Podobnie jak brat, Helen jest zakochana w swoim kraju i w jego wspaniałych 
ludziach.
Bo, nie dawajcie wiary fałszywym prorokom, powiedziano.
Zaprawdę mówię wam, iż bliski jest dzień, kiedy prawe nazywać będziecie lewym, a 
lewe 
prawym, kłamstwo zmiesza się z prawdą, biel z czernią, mleko matki z krwią, 
braci i siostry 
brać będziecie za nieprzyjacioły wasze. Będzie to dzień próby, sprawiedliwym 
zaś, co nie 
dadzą zmylić się Szatanowi, obiecuję wnijście do Królestwa mojego. Więc pytam: 
Kto chce 
się poddać próbie, niech wynijdzie z szeregu!
Jam gotowa, Panie, mogłaby odpowiedzieć skołatana Helen.
Matka telefonowała z hotelu w Monachium. Niczego o wydarzeniu się nie 
dowiedziała, po co 
ją martwić. Jej spokojny głos — umie maskować emocje — może wyprowadzić w pole 
ojca, 
ale nie ją. Kobieta może wykołować mężczyznę, nigdy kobietę. Przebywa tam już 
drugi 
dzień. Sama. Co się stało z Andym?
Same znaki zapytania.
Tysiąc myśli kłębi się w głowie Helen. Ile jest dwa razy dwa? Było cztery. Jak 
długo rachunki 
podsumowywano na liczydłach, wszystko grało, od kiedy do arytmetyki dopuszczono 
komputery, klapa. Helen ogłasza stan alarmu dla logiki.
Podręczną torbę lekarza przesunęła na boczne siedzenie, kluczyk mechanicznie 
wcisnęła w 
stacyjkę. To nieporozumienie z tymi rachunkami. Prawda, że po żenującej klęsce w 
Indochinach bilanse polityczne pewnym ludziom się nie zgadzają. Powstał popyt na 
kozły 
ofiarne. Wina za to nie obciąża jednak kraju. Kraj jest nadal w porządku, Helen 
nie wyobraża 
sobie życia w żadnym innym. Choroba, jaka go toczy, to postępowanie ludzi 
identyfikujących 
swój osobisty interes z interesem państwa, egoistycznych typów z ograniczonymi 
horyzontami myślowymi. Ludzi takich nie brakuje nigdzie na świecie. Gwałcą prawo 
jednostki do krytyki ich poczynań, a potem nazywają to atakiem na państwo. Ale 
to minie, 
cierpliwości.
Helen spogląda w brylantowe niebo. Jest koniec lata w Seattle. Tak samo piękny 
jak w 
Kalifornii, jak na całym Zachodnim Wybrzeżu Stanów. Niedługo zaczną się deszcze, 
które 
trwać będą do wiosny, a potem znowu na okrągło słońce. Czy takiego kraju można 
nie 
kochać?
Więc co chciała zrobić z tym wozem? Aha, zaparkować go na podjeździe do garażu. 
Ale 
najpierw spojrzeć za siebie, przed siebie i, jeżeli droga wolna, dopiero wtedy 
ruszać. 
Uruchomiła światło skręcania, nadepnęła na pedał gazu. Prawo jazdy Helen ma 
dziesięć lat. 
Nigdy jednak nie poświęciła tyle uwagi, by nierozważnym ruchem kierownicy nie 
narazić się 
przyczajonemu gdzieś policjantowi.
Panorama miasta, oglądana z kokpitu, urzeka masą różnorodnych konstrukcji, które 
wydają 
się nie mieć końca. Wzniesionych w ciągu kilkudziesięciu lat. Niezwykłe są 
pracowitość i 
pomysłowość Amerykanów. Doktor Aaron Silberstein jest pełen podziwu dla tego 
narodu. 
Dla europejskiego Żyda przeganianego z kąta w kąt, wyjętego spod prawa, 
skazanego na 
wytępienie w komorach gazowych, który na stare lata znalazł w Ameryce bezpieczne 
schronienie, niepojętego w swojej złożoności. Wielki eksperyment. Psy i koty, 
owce i wilki 
spędzono na pustkowia tego kontynentu i pozostawiono sobie. I oto co — miast 
pozżerać się, 
zdane tylko na własne siły — stworzyły w ciągu tak krótkiego czasu!
Europa nigdy tego nie zrozumie.
Kokpit — lepszej nazwy dla tej nadbudówki nie można wymyślić. Przestrzenią 
odpowiada 
sektorowi pasażerskiemu pierwszej klasy jumbo jęta, wyposażenie to mieszanka 
nowoczesności i przeszłości. Nieamerykańska. Dobrane meble, dywany, fotele, 
tapczan, 
biurko, dużo, jak na męską samotnię, zieleni i kwiatów, telefon, magnetowid, 
komputer 
domowy — można to zobaczyć w każdym średnio zamożnym domu; uwagę przyciągają 
porozwieszane na ścianach emblematy dywizjonów myśliwskich RAF-u, akcesoria 
wojny 
powietrznej: śmigło spitfire’a, połówka płata nośnego hurricane’a, ster pionowy 
messerschmitta z numerem asa niemieckiego lotnictwa myśliwskiego, zestrzelonego 
nad Lon-
dynem, masa porozstawianego po kątach szmelcu z latającego żelastwa. Dla 
większości 
młodych ludzi niewartego funta kłaków. Starczyłoby tego na urządzenie małego 
muzeum 
lotniczego. Nie każdy gość tego domu wyróżniony bywa zaszczytem przekroczenia 
progu tej 
świątyni.
Doktor Silberstein obraca pokrętłem selekcjonera swojej pamięci...
Od dziś siedem lat wstecz. Największe kino Londynu. Uroczysta premiera filmu o 
wielkiej 
batalii powietrznej drugiej wojny światowej, pod magnetyzującym tytułem „The 
Battle of 
Britain”. Bitwa o być albo nie być Europy, a może czegoś więcej. Sala wypełniona 
widzami z 
całego świata. Proscenium w kwiatach. Na ścianach i kurtynie emblematy eskadr i 
dywizjonów myśliwskich Królewskich Sił Lotniczych Wielkiej Brytanii, które w 
ciągu 
jednego miesiąca zmagań na londyńskim niebie rozniosły w drzazgi skrzydlatą 
potęgę 
niepokonanych wówczas Niemiec.
Sala zamiera w ciszy.
Podniosły głos prosi na scenę gości rządu Jej Królewskiej Mości — żyjących asów 
myśliwskich Royal Air Force. Wchodzą w kolejności wywoływanych nazwisk i stopni 
wojskowych. W cywilnych ubraniach i w mundurach. Przy każdym zrywa się na sali 
huragan 
oklasków. Dla spłacenia długu nielicznym, co ocalili życie tak wielu. Na tę 
uroczystość 
Silberstein przebył wszerz kontynent amerykański i Atlantyk. W karnym szeregu 
mężczyzn 
na scenie rozpoznaje jednego z nich. Tego nie pomyliłby z nikim, rozpoznałby po 
ciemku. W 
drzemiącym przy oknie człowieku z karabinem marlin-444 magnum na kolanach też go 
rozpoznaje. Pomimo posiwiałych od czasu premiery w londyńskim kinie skroni i 
podkutych 
chorobliwym cieniem oczu. Chluba alianckiego lotnictwa myśliwskiego, pułkownik-
pilot 
Casimir Skala.
Najstarszy z rodu Silbersteinów, Isaak, też lekarz przed odejściem transportu z 
Warszawy — 
złudzeń już nie było — powiedział: Nie róbcie takich grobowych min, lekarzy 
potrzebują 
wszędzie. Oby tylko szczęśliwie dojechać do miejsca przeznaczenia.
Wuj był okropnym wrogiem sentymentów.
Silberstein Aaron — nie. Młoda żona, dzieci, wuj Isaak z rodziną, nikt im życia 
nie 
przywróci. Sentymentalizm w starczym wieku ma kolor opadłych liści, cuchnie 
grobem. 
Aaron nic na to nie poradzi.
W jego głowie kołacze się myśl. Głupia, warta śmiechu.
Głupie myśli są uparte.
Niech więc będzie:
Ilu mieszkańców Good Weather Street, którzy patrzą na Casa bykiem, jest godnych 
oczyszczenia jemu butów?
No answer. You are in America, Mister Silberstein! 
Film wyświetlano w Seattle.
Syn Ralfa Simpsona — cztery domy od Skali — powiedział:
— To gratyfikacji w gotówce za zestrzelenia, jak u nas w Wietnamie, Anglicy nie 
płacili? 
Narażać się za frajer? Ja bym nie latał!
A jego dziewczyna Phil:
— Jak Boga kocham, makaron. Co z tego filmu zapamiętałam? Ciuchy Pomocniczej 
Służby 
Kobiet RAF-u. Bomba! Musiały siać popłoch wśród chłopaków.
Phil ma język! Jednym słówkiem opowie cały film. „Makaron”, „bomba”, „duchy” — 
wyraźne zadatki na awangardową pisarkę.
Ekstremiści irlandzkiego pochodzenia urządzili przed kinem demonstrację 
antybrytyjską. 
Granda z takim filmem w jedną stronę. Że też Hitlerowi się nie udało! Następnym 
razem 
Anglicy nie ujdą patelni!
Europejska eskapada pań nie mogła wypaść w gorszym czasie. Trzeba Cathi 
sprowadzić do 
domu. Ona na pewno nie wie, co się tu dzieje. Tylko jej obecność może uchronić 
Casa przed 
nieszczęściem.
On ma rację z tym niewidzialnym reżyserem nagonki, ale po co ułatwiać draniowi 
zadanie. 
Przeklęte dziedzictwo krwi. Gdzie taktyka? Oni by nigdy nie wygrali z Goliatem.
W kokpicie nie można napatrzeć się reliktom walki powietrznej. Przy odrobinie 
wyobraźni 
łatwo ujrzeć siebie przy sterze spitfire’a. Dziwne uczucie. Zamknięty w klatce 
pilota, zdany 
tylko na własne siły. I zwierzyna, i myśliwy. Refleks przeciwko refleksowi. Cały 
czas va 
banque. To już nie wyparuje z człowieka.
Dom w stanie oblężenia.
Zdalnego — pociesza Silberstein.
„Armata” z zapasowymi magazynkami amunicji, nabity rewolwer w zasięgu ręki, 
pryzmatyczna lornetka do wypatrywania przedpola — to już widział. Ale to 
karbowane jajo 
na parapecie okna, którego wczoraj tam nie było, to chyba nie ananas...
Przygarbiony wiekiem Silberstein zakłada na swój prowokacyjnie semicki nos 
cienkie 
druciane okulary.
Boże drogi, to nie ananas! Cas wypowiedział Ameryce wojnę...
Silberstein nie jest mówcą. Czy zresztą można mówić do ściany?
Dlaczego zaraz z najcięższego kalibru? Każdy medal ma dwie strony.
Piszą na płocie „zdrajca”, rzucają ulotki, telefonują.
I co z tego? Ludzie są tylko ludźmi. Piszą, piszą i się wypiszą. Telefony też 
nie są darmowe, 
ludzie umieją liczyć.
To zwariowane identyfikowanie siebie z „Mr. Kingsbloodem” Sinclaira Lewisa. 
Silberstein 
czytał tę powieść. Dla Europejczyka, widzącego w Ameryce oazę wolności, wstrząs. 
Jak to? 
Czy kraj, w którym kropla krwi murzyńskiej odkryta w żyłach białego człowieka 
automatycznie degraduje go, zalicza do ludności kolorowej, ma prawo do miana 
cywilizowanego?
Europejskie dramaty. Rebe, ten z Warszawy, któremu się tyle rzeczy tam nie 
podobało, 
mawiał: „Kobietę na żonę bierze się całą. Gdyby tak można wybierać z niej tylko 
lepsze 
kawałki...”
Sztuka współżycia z ludźmi w obcym domu. Żydzi zagarnęli ją całą dla siebie, 
stąd ta sprawa.
Tętno arytmiczne, ciśnienie podwyższone. W tym stanie napięcia nerwowego nie 
może być 
inaczej. Silberstein napomknął o prywatnej klinice kardiologicznej swego kolegi 
na drugim 
krańcu miasta. Las, woda, wspaniale położona rzecz.
Rozmawiali po polsku. Fatalnie pertraktuje się w tym języku.
— Naturalnie to przejściowe — przytaknął. — Tylko błagam cię, Cas, nie daj się 
ponieść 
emocjom.
Napoje zostawił nietknięte. Nie pozwolił odprowadzić się na dół.
— Niech pani nie zostawia go samego — doradził Helen, która zeszła z nim do 
samochodu. 
— Proszę sprowadzić matkę. Koniecznie. Andy się teraz nie liczy. Niech wsiada w 
pierwszy 
samolot i...
— Ta cisza w powietrzu, słyszy pan? Nożem ją można. Nie znoszę ciszy.
Uroda po matce, krew po ojcu. Niedobrze. Taka ładna kobieta. Wyszłaby za mąż, 
postarała 
się o dzieci, dziewczynki byłyby uroczymi blondyneczkami. Po co jej polityka?
— Miss Helen, mówiłem o matce... W oczach determinacja. Bardzo źle.
— Ta pustka dokoła. Niech pan popatrzy. I to o tej porze!
— O matce mówiłem! Sprowadzić ją do domu. Koniecznie!
— To nic nie da, doktorze. To nadciąga, niech się pan wsłucha w tę ciszę. Mówił 
panu ojciec? 
Podobno uformował się Komitet Sąsiedzki. Sprawka Hartfielda, wierzę w zdrowy 
rozsądek 
mieszkańców ulicy, ale były telefony, że się uformował i żąda od nas wyniesienia 
się stąd. 
Według mnie gotuje się jakąś zorganizowaną demonstrację, policja swoją postawą 
tylko 
zachęca do tego. Biedny kapitan Braddocks. Szkoda mi go, będzie musiał rozejrzeć 
się za 
jakimś zajęciem. Ojciec nie przesadza: zupełnie jak z Neilem Kingsbloodem. 
Podniosła oczy.
— On nie pytał o zezwolenie na posiadanie broni palnej, mówił panu ojciec? Ten 
Hatfield ze 
swoją zgrają coś knują.
Silberstein z optymizmem:
— Skoro tak, to przynajmniej wiecie, co robić. To mnie napawa nadzieją. Wie 
pani, jak w tej 
sytuacji postąpiłby Żyd? Oddałby wszystko agentowi od nieruchomości do 
sprzedania i wziął 
nogi za pas. Każdy jeden by tak postąpił, mówię pani. W tym kraju miejsca dla 
nikogo nie 
zabraknie. To wielki kraj. Słowo daję, wielki.
Zdaniem Davida zasady dopasowuje się do potrzeb. Jak prawa dla prawodawcy. 
Jeżeli 
dopasować się nie dają, za burtę z nimi!
David — imię błogosławione i przeklęte. Gdyby matka zdawała sobie sprawę, jak 
uzależniłem się od niego.
Skąd wziąć pieniądze?
Od pewnego czasu dręczy mnie pytanie: Co robię, żeby żyć w zgodzie z własnym 
sumieniem? Odpowiadam: Dużo, ale moje sumienie nie chce żyć w zgodzie ze mną.
Do Monachium przybyłem z paroma banknotami dwudziestodolarowymi. Bank przy 
wymianie na marki potrącił sobie cztery procent manipulacyjnego. Cholerni 
Niemcy! W 
Skandynawii tyle nie biorą.
Błagałem, aby nie fatygowała się na dworzec, ale to wołanie na puszczy. Ona to 
nazywa 
matczyną intuicją. Tak ustawiła się na peronie, że wysiadając z wagonu wpadłem 
wprost w 
jej ramiona. W taksówce nie zdołała wydobyć z siebie słowa. Ja także byłem 
wzruszony. Też 
myślałem, tylko nie wiem, o kim więcej Perkele!
Zamieszkała w hotelu Vier Jahreszeiten, klasa hamburskiego Atlanticu, ceny dla 
naftowych 
szejków. Nigdy nie byliśmy milionerami, ale i nie biedakami, no i ta jej 
smykałka do 
oszczędzania. Zarób, odłóż na czarną godzinę, czasownik „wydaj” jest dla niej 
bękartem. 
Pierwszy motor, czeską jawę, dostałem dopiero na szesnaste urodziny, część 
należności za 
marnego volkswagena, garbusa z drugiej ręki, musiałem zarobić sobie roznosząc 
mleko i 
gazety przed lekcjami, prawdziwy samochód sprawiono mi na studiach i też nie bez 
mojej 
dokładki. Szwajcaria! Od zarania dziejów kasę naszej rodziny prowadzi ona. 
Ojciec prze-
bywał przeważnie poza domem, więc to naturalne. Romantycy są lichymi 
rachmistrzami (jej 
wersja). Ojca nie nauczono w jego kraju szacunku dla pieniędzy, gdyby nie żona 
Szwajcarka... Nigdy nie dopowiedziała: gdyby nie ja, poszlibyśmy z torbami, choć 
ojciec 
zarabiał za czterech; zdumiała mnie tym hotelem. Czyżby prasowe brednie o moim 
rozbiciu 
banku w Kalastajatorppie wzięła na serio? Muszę szybko sprowadzić ją na ziemię.
Już nie muszę. Imperium Boeinga. Że też nie przyszło mi to do głowy.
Wieść o rozstaniu pań dzięki elektronicznemu językowi Glendy Jackson zahaczyła o 
odpowiednie ucho w Seattle. Imperium ma swój styl. Imperialny. Kacyki w kraju od 
podziemnej roboty miewają humory, z którymi trzeba się liczyć, ale zobowiązania 
wobec 
swoich ludzi respektuje się do końca. W Zurichu odwiedził matkę z ogromnym 
koszem 
kwiatów genewski przedstawiciel Imperium, taktownie dał do zrozumienia, że on 
też nie 
przepada za ekskursjami grupowymi, wręczył jej kartę kredytową — bez limitu, 
uprzedzając, 
że centrala respektować będzie tylko rachunki wystawione przez najlepsze 
hotele... I niech 
kto powie, że Ameryka nie jest krajem kontrastów!
Rano nie chciałem jej budzić, telefonowałem z Frankfurtu. Zastałem ją w nerwach 
i głodną — 
zestresowana żyje samą herbatą, straty nadrabia po uspokojeniu się. Zeszliśmy na 
kolację. Nie 
wiedziałem, że w podróż turystyczną zabiera się szafy garderoby. Mam piękną i 
wytworną 
matkę. Oglądano się za nami. Nie dziwiłbym się, gdyby któryś ze starszych panów 
na sali 
wystartował do niej, prosząc do tańca. O, dwóch posrebrzonych dżentów kłania się 
pięknej 
pani. Już zdążyli ją namierzyć.
Jej ręce nie odrywają się ode mnie. Nie wytrzymuję tego; tak odwykłem od 
matczynej 
czułości. Nie widzieliśmy się trzy lata. Ktoś z boku — nie mam nic z niej — może 
śmiało 
wziąć nas za kochanków. Wytworna starsza pani i jej pikolak. Jest jakaś 
nienaturalnie 
nerwowa, podegzaltowana, powiedziałbym. Tylko czym? O domu nic. Telefonowała, 
ojciec 
czuje się dobrze, pozdrawia mnie, opiekuje się nim jego ukochanie, Helen, 
istnieję tylko ja. 
Okropne. Ożenię się tylko pod warunkiem, że żona nie urodzi mi syna. Matki są 
szalone. 
Wszystkie kobiety w miłości są jednakowo ślepe. Jest zaalarmowana moim brakiem 
apetytu. 
— Nie czujesz się dobrze? — Świat się wali, więzy z najbliższymi ludźmi 
pozrywane, w 
kościach dwadzieścia tysięcy mil, w głowie zmartwienie o mój apetyt. Stanowczo 
nie znam 
się na kobietach.
Jestem wyrodnym synem. Prysznic przywrócił mi świeżość, zmył ze mnie dnie i noce 
przespółkowane z Gaby. Przespółkowane — techniczne słówko. Jak odstawienie 
szychty w 
kopalni. Staję się lapidarnie precyzyjny.
Na granatowym ekranie nieba gwiazdy, w kotlinie poniżej willi światła statków. 
Jedne w dół 
rzeki, inne w górę. Różaniec świetlnych paciorków przesuwający się wolno u 
podnóża 
Blankenese. Nie wiedziałem, że ujście Łaby jest tak szerokie i malownicze. W 
fotelu na 
oszklonej werandzie cegła zachodnioniemieckiego cudu gospodarczego. Setnie 
urobiona 
dźwiganiem kraju z ruin, obfitą kolacją, wypitą piwnicą win. Między nim a mną 
jego żywy 
cud, Gaby. Wieczorowa suknia, na ramionach futrzana etola (nie znam się na 
szlachetnych 
skórach), oczy, spostrzegłem to z przerażeniem, podbite na czarno spółkowaniem. 
Oczywiście nie pozwoli mi wrócić do hotelu; pokoi gościnnych w willi pod 
dostatkiem.
Nie tylko Anglicy mają poczucie humoru. Poprzednią noc przygotowała pokazując mi 
pomnik żelaznego kanclerza Bismarcka pośród pomoshopów, burdeli, sekskabaretów 
na St. 
Pauli. Zwiedziliśmy to i owo, podnieceni wróciliśmy do domu. Jej myśli obracają 
się stale 
dokoła tego samego. Uśmiecha się zalotnie. Jest w niej coś szczególnego. Nie 
jest pierwszą 
kobietą w moim życiu. Na arenie służb specjalnych kręci się mnóstwo pięknych 
kobiet, 
ekwilibrystek łóżkowych wysokiej klasy. Spoglądam na nią poprzez stół i 
porównuję. Jeżeli 
chodzi o urodę, szybko się znajdzie konkurentki, w wyrafinowaniu, w bezczelnej 
pewności 
siebie jest absolutnie Numerem Jeden. Świetny materiał do pracy w wywiadzie. 
Statki na 
Łabie pohukują syrenami, gwiazdy z granatowego nieba nie mogą się napatrzyć 
jednoosobowemu przedstawieniu w wykonaniu Gaby. Zabawa w kuszenie na Wzgórzu 
Nieoliwnym: jak swawolna dziewczynka suknię cal po calu podnosi na wyuzdanie 
rozchylone 
uda, szczerząc zęby w grymasie cierpienia przyzywa mnie do siebie. Przy 
drzemiącym ojcu... 
Nauki pobierała na tutejszej St. Pauli? Na Rue Pigalle? Uciekam do parku ścigany 
jej 
gardłowym śmiechem.
Jej ostatni pomysł: Nigdzie dalej nie pojadę, koniec z włóczeniem się po 
świecie. 
Zamieszkam u niej. Oskar, Oskar, czy mógłbym wreszcie przestać o tym durniu; 
Oskar ze 
Spitsbergenu udaje się ponownie na rok na Antarktydę, cały dom będzie wolny. 
Kryl. 
Słyszałem o czymś takim? Jakiś krab, z którym nie mogą się uporać wieloryby, 
podobno 
dobry dla ludzi. Będzie badał zasoby. Kryla albo mikroorganizmów, którymi to 
paskudztwo 
się odżywia, zresztą nieważne. Oskar bardzo mnie lubi, nie będzie miał nic 
przeciwko memu 
zamieszkaniu z nią. Pracownię urządzi mi na piętrze, cudowne warunki do pisania 
powieści 
mi stworzy. Będę pisał bestsellery. Tak, tak, stanę się sławny na cały świat. Co 
ja na to?
Jestem pusty, wydrenowany, wyciśnięta cytryna jestem. O czym też miałbym pisać?
Ona: Tematu nie masz? Po naszych wspólnych nocach nic ci do głowy nie wpadło? 
Zacznij 
tak:
„Czuję się, jak gdybym do Hamburga dopiero co przybył. Samochodem wjechałem do 
garażu, stamtąd windą do salonu, gdzie na tapczanie odbyłem morderczy (piszesz, 
oczywiście, o mnie), unicestwiający nas oboje stosunek, po czym, uskrzydlony 
wyzwoleniem 
z cielesnego pożądania, przeniosłem się do sypialenki na piętrze, skąd po 
drabinie z róż 
przystawionej do okna, szczebel po szczebelku, boso, zszedłem do basenu w 
ogrodzie, w 
którym nie było wody, wykąpałem się i nagi pobiegłem do dwupiętrowej willi 
duchów w 
Blankenese okolonej żywopłotem” — tak zacznij.
Jak one umieją grać. Wodzić nas za nos, pokazywać to, czego na składzie nie 
mają. Jakie to 
artystki w maskowaniu swoich rogów. W pamiętnej jeździe taksówką z Alhambry do 
Kalastajatorppy dane mi było poznać w niej wygłodniałą tygrysicę spuszczoną z 
uwięzi — 
tak mi się wtedy wydawało. Źle mi się wydawało! Po stokroć, po tysiąckroć źle: 
dobrała się 
do mnie łagodna kotka, przymilne stworzonko spragnione utulenia, a ja zaraz 
takie 
porównania. Zwierzaka, który z upolowanej zdobyczy zostawia na placu boju 
żałosne resztki, 
poznałem znacznie później.
Jakim żółtodziobem byłem w sprawach łóżkowych! Dobrze, że nie wdałem się w 
przygodę z 
Glendą Jackson, oj, dostałbym za swoje. Biedny Maynard. Gdybym kiedyś miał 
chwycić za 
pióro — moje pisarstwo jest na dobre pogrzebane — gdybym jednak dał się znowu 
omamić 
temu amokowi, napisałbym powieść o kobiecie. Od jakiej ucieka się na kraj 
świata, aby po 
chwili wytchnienia być gotów zaprzedać duszę diabłu za jeden jej uśmiech. Ale 
nie przed 
pokonaniem w sobie pewnych oporów. Estetycznych przede wszystkim. Strasznie 
naiwnymi 
chłopaczkami bywamy. Kiedy oczarują nas sobą, objawiają się księżniczkami z 
bajki, 
uduchowionymi istotami, do których proza życia nie ma dostępu, aby już krok 
dalej, gdy 
siódma zasłona zdjęta, porażać chropowatością swego wnętrza. „Miałam dziewięć 
lat. Dzie-
więć. Nie na rowerze, nie siusiając pod wiatr, nie lekarz... Palec. Chcesz 
zobaczyć jak?” 
Powieść zatytułowałbym.....Niedobra miłość”. Nic trafniejszego nie przychodzi mi 
do głowy: 
NIEDOBRA — pisane dużymi literami.
Ten rozdział dla mnie zamknięty.
Matka kurczowo chwyta mnie za przegub ręki.
— Miałbyś ochotę zatańczyć? Tyle pięknych kobiet wodzi za tobą oczami. Powiedz, 
miałbyś?
Myślami byłem w marmurowym grobowcu pana Hagenbecka nad Łabą w hamburskiej 
dzielnicy dla milionerów. Ludzi leżących na workach ich przeklętych D-marek. 
Kręcę głową 
na nie.
— Nie musisz krępować się mną. Chciałbyś?
— Chcę być tylko z tobą — odpowiadam zdumiony stanowczością mego głosu.
— Wiedziałam. Jesteś kochany. Wiedziałam, że tęsknisz za mną. Powiedz, Andy, 
tęskniłeś?
— Tak, mamo.
— Bo ja nie mogłam już dać sobie rady. Musiałam cię zobaczyć. Choćby nie wiadomo 
co. 
Jesteś kochany. A jak wyprzystojniałeś!
Oczy psa uszczęśliwionego odnalezieniem swego pana. Nigdy nie kupię sobie psa, a 
jeśli 
kupię, to go nie zgubię.
Pachniała. Największe odkrycie mego życia: moja matka perfumuje się. Pachniała 
zawsze. 
Od kiedy pamiętam, pachniała ogrodem kwiatów, innej jej nie znam. Nic z perfum 
francuskich kupowanych wagonami przez Gaby. Gardenia. Wiecznie zielony krzew 
lasów 
subtropikalnych, pospolity w dżunglach centralnej Ameryki, liście skórzaste, 
kwiaty żółte lub 
białe. W Sleeping Valley mieliśmy sporą ich uprawę, gdy zawiało od ogrodu, 
oddychało się 
tym zapachem. Nigdy nie zapomnę: Gardenia Florida. Cały dom tonął w kwiatach. 
Był to 
dom wydzierżawiony ojcu za psie pieniądze przez zwariowanego fana lotnictwa my-
śliwskiego, dom — uroczysko kwiatów (na Zachodnim Wybrzeżu wszystkie są chyba 
takie), 
od zewnątrz strzegły go cyprysy i eukaliptusy przeplatane żywopłotem z krzewów 
gardenii, 
wewnątrz tego zielonego muru obronnego, wokół owalnego podjazdu z angielskim 
trawnikiem, rozpościerał się rajski ogród z koloniami wszystkich odmian 
tulipanów, róż, 
orchidei, amarylisów, niewidzialna chmura zapachów unosiła się nad tym rajem, 
najintensywniej jednak działała na moje nozdrza gardenia. Dusząco. Nie lubiłem 
tego 
zapachu.
Matka przeholowała. Może chciała przypomnieć mi dom, i przesadziła. Jest 
podniecona. 
Nieprzerwany uścisk jej dłoni przypomina mi boa dusiciela ślizgającego się po 
mnie pewnej 
nocy w dżungli. Spaliśmy z dala od drzew i mokradeł — mateczników węży i 
kajmanów. Boa 
nie atakuje kłami. Miażdżącym szalem owija ofiarę, dopiero potem ją pożera. 
David zbudził 
się w porę, ostrą jak brzytwa maczetę miał pod ręką. Gardenia Florida mnie 
uśpiła. Niektóre 
dziko rosnące odmiany wywołują napady dusznicy, niektóre mają właściwości 
lecznicze. 
Jestem uczulony na ich zapach, z czym się nigdy przed matką nie zdradziłem. 
Matylda 
pachniała jakimś kwiatkiem polnym, zapachem tak ulotnym, że uchwytnym tylko dla 
niskiego progu powonienia. Zmęczeni kobietami Anglicy nazywają to luring — 
nęceniem, 
wabieniem do kielicha kwiatu kolorem lub wonią. Prasa doniosła o nowym 
humanitarnym 
środku bojowym wynalezionym przez naszych chemików — gazie porażającym centralny 
system nerwowy na czas wystarczająco długi do zajęcia terytorium przeciwnika, 
nie 
zabijającym. Dobrotliwe uśpienie. Budzisz się już wyzwolony od trosk. Tylko 
poddać się ich 
eterycznym zapachom, czułym słówkom, dotykowi rąk. Robię uniki. Ratunku szukam w 
manipulowaniu papierosem, zapalniczką, szklankami, każdy ruch wyzwalający moją 
rękę z 
jej kleszczy jest dobry, ale jej potrzeba fizycznego kontaktu ze mną jest nie do 
zaspokojenia. 
Odwołuję się do wyrozumiałości. Byłem jej ukochaniem. Od dzieciństwa nic nie 
zapowiadało 
mojej przyszłej samodzielności, gdy ojciec gonił mnie do czegoś, natychmiast 
spieszyła z 
odsieczą. Maminsynkiem szukającym schronienia w jej spódnicy byłem, aż nagle 
wszystko 
się odwróciło. Z chłopcami podobno zawsze tak.
Mówię tak, myśląc nie. Uśmiecham się. Czarne godziny przychodzą same. To nie z 
Szekspira.
A to z Szekspira: But soft! here come my executioners. Z jego „Tragedii króla 
Ryszarda 
Trzeciego”. Odbieram to, jak gdyby to po moją głowę przybywała dwójka oprawców. 
Sztylet, 
miecz, topór, kłamstwo, fałsz, podstęp, zdrada, mord — tworzywo Szekspira. Nie 
lubię jego 
sztuk! Czyżby ten wierszokleta już wtedy pracował dla namiastki Firmy?
„Orwelliadę” miałem zadedykować... Byłem w kłopocie: ojcu, który jest dla mnie 
gwiazdą 
przewodnią, matce czy memu życiowemu wzorcowi, Davidowi?
Opróżniliśmy butelkę „Heidsieck Brut Dry”. Niezła winnica. Matka przepada za 
szampanem. 
Złociste bąbelki i wytrawne wina, żadnych innych alkoholi. Cieszę się z jej 
małego rauszu.
Ale coś się zaczyna...
Imponujące pudło róż. Cała sala je podziwia.
Ręce matki ze mnie wędrują do czoła. Jest oszołomioną.
— To dla mnie?
Boy wskazuje głową pana siedzącego w towarzystwie młodej kobiety. Niezwykłe 
podobieństwo, na pewno córka.
— Tak, madame.
Wytworny pan w czarnym smokingu przesyła przez salę ukłon. Poszedłbym o zakład, 
że to 
arystokrata.
Zgadłem!
Wizytówka: Maximilian-Ludwig von Alterwald. Nad nazwiskiem rodowy herb: dwa 
poszczerbione miecze na krzyżackiej tarczy. Żadnego tytułu, żadnej funkcji, ale 
herb 
wystarcza. Miecze w obronie wiary chrześcijańskiej poszczerbione. Na odwrocie 
karty: 
„Przepięknej Pani”.
Matka jak ścięta z nóg, gdyby wypadało, sięgnęłaby po puderniczkę.
Sprawy w tym kraju są dopięte na ostatni guzik.
Dyrygent orkiestry pochyla ucho ku kierownikowi sali, potakuje, wertowanie nut i 
batuta w 
górę. „Tango Marina”; Niemiecki przebój lat wojennych. Piekielnie ckliwy. Nie 
wiem, czy 
przypomnienie go sobie w okopach w Rosji zagrzewało do walki na bagnety. Na sali 
poruszenie, wytworny pan sunie ku naszemu stolikowi.
— Jeśli szanowny pan łaskawie pozwoli...
Łaskawie pozwalam poprosić do tańca moją matkę.
Galanteria sprzed wieków. Nasi dżentelmeni z epoki „Przeminęło z wiatrem” 
wybranki do 
tańca przywoływali kiwnięciem palca. — Na Boga — zdążyłem powiedzieć matce, nim 
wyprężył się przed nami — tylko nie odmawiaj. Błagam! I nie przyznawaj się do 
Ameryki. 
Jesteśmy niemieckojęzycznymi Szwajcarami!
Jego córka. Dwaj młodzi panowie zostali przez nią odprawieni z kwitkiem, 
wyraźnie 
rezerwuje się dla mnie. Nie pójdę!
Moja matka w ramionach potomka krzyżowych rycerzy, którzy na karkach niewiernych 
poszczerbili sobie miecze. Europa fin de siecle na parkiecie. To musiały być 
czasy!
Facet ma klasę. Widzę go w pojedynku na pistolety. Monokl w oku, korporancko-
akademicka 
blizna po szabli na policzku, wyprężona pierś, dziesięć kroków przed siebie, w 
tył zwrot, bez 
zmrużenia oka pal! — ta klasa. Matka wygląda jak królowa. Gdzie nauczyła się tak 
tańczyć, 
przecież ojciec nie umiał zrobić w takt muzyki dwóch kroków. Przepiękna, napawa 
mnie 
dumą. Zawiedziona obrotem sprawy córka „poszczerbionego” ulotniła się gdzieś, 
uwagę moją 
skupiam na królowej sali i jej rycerzu. Wygląda na pięćdziesiąt pięć, 
pięćdziesiąt siedem albo 
sześćdziesiąt lat, ale nie tak spracowanych jak mego ojca; Europa nie haruje tak 
jak Ameryka. 
Maximilian-Ludwig von Alterwald... Gdzie ja to słyszałem? Wzrost i wiek mego 
ojca, 
doskonale utrzymany jak na swoje lata, w klapie smokinga jakaś złota miniaturka. 
Imiona 
bawarskiej arystokracji gdzieś jednak obijały mi się o uszy. I to nazwisko. 
Wyostrzonym 
wzrokiem przyciągam miniaturkę z jego klapy do siebie. Jest to, jeżeli się nie 
mylę... 
Strasznie przylepne to tango, matka mogłaby z trochę większym dystansem. Nie tak 
biodro w 
biodro. O, tak! Jest to, jeśli wzrok mi się nie zepsuł... miniaturka orła 
lotniczego. 
Nieprawdopodobne! Ten Maximilian-Ludwig — takich imion się nie zapomina. Ani 
takich 
facetów! Podobizna jego, o trzydzieści sześć lat młodszego, pałęta się w 
wojennym albumie 
ojca. To musi być on! Pułkownik pilot Maximilian-Ludwig von Alterwald.
Ojciec ma między innymi na rozkładzie dwóch słynnych myśliwców niemieckich. Obu 
zestrzelił, ale nie zabił: nad Londynem słynnego generała Sperlinga, przyjaciela 
generalnego 
inspektora lotnictwa Udeta, który po bitwie o Anglię, obciążony przez Hitlera 
odpowiedzialnością za klęskę Luftwaffe, popełnił samobójstwo. Była to jedna z 
sensacji 
drugiej wojny światowej. Sperling, as myśliwski już w czasach pierwszej 
światówki, dla 
odróżnienia się w powietrzu latał samolotem specjalnie pomalowanym w 
żółtoczerwone 
błyskawice, szyję owijał sobie jasnopomarańczowym szalem. Fanatyczny wyznawca 
nazizmu 
i bożyszcze Niemiec rzucił brytyjskim myśliwcom chełpliwe wyzwanie do pojedynku; 
przedstawiony w obozie jenieckim swemu zwycięzcy, odmówił rozmowy z nim; 
całkowite 
przeciwieństwo asa Jagdluftwaffe w armii marszałka Rommla, dżentelmeńskiego 
Maximiliana-Ludwiga Alterwalda, którego ojciec zestrzelił w pojedynku nad El 
Alamejn i 
osobiście — rzadki przypadek, dużo się o tym rozpisywano — wziął do niewoli. Na 
jednym 
zdjęciu zwycięzca i pokonany. Jeszcze w kurtkach bojowych i pilotkach, ucinają 
sobie 
pogawędkę. Podniebni przeciwnicy.
A teraz bogdanka rycerskiego zwycięzcy w szponach rycerskiego pokonanego. 
Ciekawe, czy 
Bóg, oszczędzając mu wtedy życie, już układał sobie tę kombinację? Stanowią 
wspaniale do-
braną parę, tańczą niczym Fred Astaire ze swoją Ginger. Nie wyszumiana młodość 
odezwała 
się w niej. Gdyby wiedziała, jak bardzo jej w tych kolorach do twarzy. Graf 
Maximilian-
Ludwig und seine Geliebte mają zaszczyt prosić szanownych gapiów na uroczysty 
show z 
okazji Okazji, jaki odbędzie się na Zamku... Dyskrecja zapewniona.
Wciąż nie może odzyskać zagubionego na parkiecie seattle’owskiego rytmu. 
Przeszaleć cały 
wieczór z przypadkowo spotkanym człowiekiem? Zupełnie zapomnieć o świecie na 
oczach 
swego syna?
Ich dylemat wszechczasów: Co ja sobie o niej pomyślę?
— Zamienimy się pokojami — zaproponowała. One są cudowne.
— Ależ, mamo!
— Nie nazywaj mnie stale mamą, nie wyglądam na to...
— Z tym się zgadzam.
— Dziękuję, zamienimy się. Błagam. Nie zdradziłam mu numeru mego apartamentu, 
wierzysz mi? Pytał, ale nie zdradziłam. Nie odpowiadałam na żadne osobiste 
pytanie, 
wierzysz mi? — mówi szybko, milczenie mogłoby ją zabić. — Nie był natrętny, to 
prawdziwy dżentelmen, ale na wszelki wypadek. Ty przeniesiesz się do mego 
apartamentu, ja 
do twego. Mieszka piętro wyżej, dokładnie nad nami, tak myślę, bo końcówka jego 
numeru 
taka sama. Jak mogłeś być tak okrutny dla jego prześlicznej Karoline-Luise?
Ociera chusteczką zwilżone czoło. Czoło — papierek lakmusowy ich myśli, bo 
oczami 
umieją mataczyć.
— Tak — ciągnie urwany wątek — jutro zmienimy lokal. Jeszcze przed śniadaniem 
przeniesiemy się do Bayerischer Hof. Ach, Andy, gdybyś wiedział, jak bardzo 
tęskniłam za 
tobą!
Opatulona w koce przesiedziała w fotelu do białego rana. O drzwi dalej marnował 
się w 
pustostanie trzypokojowy apartament z puchowym łożem. Byłem świadkiem mąk ptaka 
schwytanego w potrzask własnej chuci. Życzyłem mu kapitulacji. Telefon 
wydzwaniał, gdyby 
nie moja obecność, podniosłaby słuchawkę. Wyszczerbionemu też zabrakło odwagi, 
by zejść 
piętro niżej po gotowy łup; chyba telepatycznie wyczuł roszadę z apartamentami. 
Z 
diaboliczną satysfakcją przyglądałem się z łóżka jej cierpieniu.
Wielka sala Bayerische Staatsoper do ostatniego miejsca na galerii nabita 
widzami. Bilety 
wykupiono już przed miesiącami. Największe wydarzenie artystyczne roku w całej 
Bundesrepublice, czy wiem o tym? Większe od festiwalu w Bayreuth, czy wiem o 
tym? 
Pytanie goni pytanie. Tonę w pytaniach.
Nie znam się na tym gatunku sztuki. Długo nie milknąca owacja na cześć 
dwucetnarowej 
odtwórczyni roli Salome zdaje się potwierdzać tę opinię. Reprezentacyjna loża 
szefa Landu 
Bawarien oddana do naszej dyspozycji. W ciemnościach za moimi plecami oni. Sami. 
Nic 
mnie nie obchodzi, jak daleko boa dusiciel oplatał swoją ofiarę i gotuje się do 
jej pożarcia, nie 
moja to sprawa; ofiara ma swoje lata i wie, co robi. W przeraźliwie błękitnych 
oczach 
Karoline-Luise odbija się dno Jeziora Bodeńskiego. Nic mnie nie obchodzi kolor 
jej oczu, nie 
interesuje mnie głębia tego jeziora, nigdy się na te wody nie zapuszczę. 
Matylda, moja 
arystokratyczna współpasażerka z pociągu do Monachium, która zapałała do mnie na 
pewno 
nie matczynym afektem, nie może usnąć. Cierpi na migrenę aklimatyzacyjną — Dolna 
Sak-
sonia a basen Morza Śródziemnego — nie mogąc spać, z balkonu Hotelu Negresco 
rozmawia 
z księżycem o swojej rozterce. Pal licho jej zmartwienia, w tej chwili 
interesuje mnie coś 
innego, a właściwie nie interesuje: nie umiem, fizycznie nie mogę myśleć o matce 
w tych 
kategoriach. Tak samo jak o „higienicznym” raz na tydzień puszczaniu się Helen. 
Kazirodcze 
to, wstrętne, bronię się przed natręctwem tych myśli, ale dama za moimi plecami 
to moja 
rodzicielka, a kosmita z Good Weather Street 17, wiszący na niej jak na jedynym 
gwoździu 
na ścianie swego życia, to moja gwiazda przewodnia, która, gdyby dama ta... 
Wielki dramat 
stworzył Richard Strauss. Ogromny. Czuję, że jego prawdziwy epilog rozegra się 
daleko od 
sceny Bayerische Staatsoper.
Matka dobrze\ oceniła urodę Karoline-Luise: śliczny kwiat od paru lat już 
dojrzały, ale 
wyhodowany w oranżerii, a ja wolę kwiaty rosnące dziko. Jasnoblond włosy 
zwinięte na 
skroniach w Brunhildę, brwi, rzęsy, wargi — żadnej koncesji na rzecz sztuki; 
wielu rasowo 
czystych ogrodników musiało nad tym kwiatkiem pracować, specjalistów innych 
dyscyplin 
także. Widzę ją w długiej białej sukni grającą na harfie, widzę w chórze 
aniołów, jako 
kapłankę w świątyni Westy ją widzę, ale nie w łóżku z mężczyzną. Niemiecka 
pedanteria, 
niemiecka perfekcja wykonania; kochać się z takim produktem... Powracam do 
spektaklu. 
Karoline-Luise jest encyklopedią opery. Sopran dramatyczny, liryczny, 
koloraturowy, 
mezzosopran, alt, fraza, partytura, libretto... Mój Boże, gdyby nasze dziewczyny 
karmiły 
chłopaków taką papką, Ameryka wymarłaby na skutek zaniku reprodukcji prostej. A 
w ogóle 
„Salome”. Czy wiem — usłyszałem przed podniesieniem kurtyny — że motywem 
przewod-
nim opery nie jest zdarzenie historyczne, ale mściwość Herodiady przeniesiona na 
własną 
córkę Salome, która swym tańcem wzbudza zachwyt króla Heroda, wykorzystany przez 
matkę dla zaspokojenia żądzy zemsty na podziwianym przez Heroda Janie 
Chrzcicielu? 
Odwieczna męka kobiety dążącej do podporządkowania sobie pożądanego mężczyzny — 
o to 
w tej operze chodzi. Czy wiem — szeptem w trakcie spektaklu, dotykając mego 
ramienia 
milimetrem kwadratowym powierzchni obnażonego łokcia — że nie zaspokojone 
pożądanie 
kobiety przemienia się zawsze w destrukcyjną nienawiść? Mężczyźni tego nie 
rozumieją.
Metafizyka, mistyka, libido, fetyszyzm, destrukcja — nic nie rozumieją! Dotyk 
jej parzył 
mnie jak ssawka ośmiornicy. Całus śmierci samcożernej modliszki. Gdybym łokciowi 
ustąpił 
pola — przy moim nastawieniu do niej to niemożliwe, ale gdybym uśpił straże i 
dał ponieść 
się zwodniczej ciekawości — wessałaby mnie w siebie wraz z butami. Precz ode 
mnie. 
Apage, Satana! Udawałem wzruszonego. Strauss mieszkał w Wiedniu. Freud też. 
Pewnie 
blisko siebie mieszkali i często się widywali — kleiło mi się w głowie, ale nie 
za bardzo, gdyż 
całą moją uwagę skupiałem na zainteresowaniu jej ojca mną. Przypominam mu kogoś. 
Kogoś 
z odległej młodości. Niezłą pamięć wzrokową ma facet. Tylko to nazwisko. Gdyby 
nie twarde 
„k”, nie dające się wcisnąć w foremki języków zachodnich, i mój doskonały, jak 
na 
Amerykanina, niemiecki. Ten żart ze Szwajcarami był wyborny. Wirklich, 
ausgezeichnet 
war!
Siedziałem kwaśny. Z całej opery jedynie ścięta głowa Jana Chrzciciela podana na 
srebrnej 
tacy ożywiła mnie. Oryginalne zachcianki miała Herodiada, ale żadnej wyobraźni: 
na jej 
miejscu podszepnąłbym córce nagrodzenie jej tańca głową kogoś innego... 
Karoline-Luise 
wyszła z loży z podkrążonymi oczami. Jej ojciec był przejęty głosem odtwórczyni 
roli 
Salome, podobno drugim w świecie, po Marii Callas. Ogromne przeżycie 
artystyczne, 
musimy uczcić je czymś typowo bawarskim. Oktoberfest. Całe Monachium szaleje, 
mowy nie 
ma o powrocie do hotelu.
Karoline-Luise:
— Wspaniale, ojcze. Musimy się zabawić. Jedźmy na grzane wino przy orkiestrze 
dętej. To 
takie monachijskie.
Maximilian-Ludwig:
— Ein Glaschen Gliihwein bei der Blasmusik? Wunderbar! Rozgrzewająca rzecz na 
żołądki 
nie trawiące opery... Akceptuję! Co państwo na to?
Moja matka (po nie przespanej nocy):
— Wspaniale! A ty, Andy?
Andy (rozgląda się w duchu za kimś, komu mógłby przyłożyć. Czubek lewego buta! 
Ktoś w 
szatni nadepnął mu na czubek buta. Podnosi but):
— Potrzebuję pucybuta. Matka (parska śmiechem):
— Amerykańskie poczucie humoru... Jestem dumna z ciebie, Andy. Więc Gliihwein?
Karoline-Luise:
— Więc Gluhwein. Mam ochotę na Gluhwein mit gebrannten Mandeln.
Maximilian-Ludwig:
— Aber ja!
Karoline-Luise (klaszcząc w dłonie):
— I pojeździmy karuzelą. Uwielbiam jazdę karuzelą. Czy w Ameryce macie jeszcze 
karuzelę? Andrew, macie?
Ja (głupia krowa):
— Przykro mi, ale nie czuję się na siłach. Kac po wczorajszym morzu szampana...
Moja matka:
— Ależ kochanie! W Europie nie bywa się każdego dnia. Ja:
— Sorry. Kac nie wybiera. Matka, błagalnie:
— Chyba nie zepsujesz mi tej przyjemności... Zatrzymuję taksówkę.
— Dlatego wracam do hotelu.
Karoline-Luise (chyba gotowa zrezygnować z Gluhwein mit gebrannten Mandeln i też 
wracać 
do hotelu):
— Ależ Andrew... Ja:
— Sony. Maximilian-Ludwig:
— Ależ Andrew... Karoline-Luise, jeszcze raz:
— Ależ Andrew... Cała trójca razem:
— Ależ... Ja:
— Sorry.
Matka kiwa mi ręką.
— Bye, bye, Andy, nie zabawimy długo. Aspiryna! Pamiętaj o aspirynie. I każ 
sobie 
przynieść dużo gorącej herbaty!
Z odjeżdżającej taksówki oglądam pełne zaćmienie mego słońca. A ja się dziwiłem 
Matyldzie.
Goethe:
Herz, mein Herz, was soll das sein?
Was bedrängt dich so sehr? 
Welch ein fremdes, neues Leben! 
Ich erkenne dich nicht mehr. 
Weg ist alles, was du liebtest weg, 
warum du dich betrübtest, 
weg dein Fleiss und deine Ruh — 
ach, wie kamst du nur dazu!
Serce, moje serce, co się z tobą stało?
Piękny jest niemiecki język. Język poetów, reformatorów, myślicieli. Wspaniały 
język. Ale 
paradoksy. Ale złośliwości rzeczy. Ale moce tajemne czające się w płatku róży. 
Ale 
podstępne czarownice zaklinające dzień w noc, słabych w mocarzy, aniołów w 
diabły. To ona 
nauczyła mnie niemieckiego.
Nienawidzę tego języka!
Noc rozstrzygnięć. Muszę zachować absolutną trzeźwość umysłu.
Mój podręczny minibar, oprócz napojów gazowanych, likierów i win, oferuje: 
Doornkaat, 
Smirnoff Wódka, Polska Wódka Wyborowa, Laird O’Logan, White Horse, Old Grand 
Dad, 
Black Label, Johnny Walker, Chivas Regal, London Dry Gin, Campari. Sięgam po 
przejrzystą 
butelkę z polską Wyborową. Ale nie, za mocne to. Butelkę wstawiam na swoje 
miejsce, do 
szklanki wlewam podwójnego burbona, bez lodu. Ręce. Przy nalewaniu drżały mi 
ręce.
Pewna dama w przypływie świętego ognia, jaki damy niekiedy ogarnia, na 
pożegnanie rzuciła 
mi w apaszce pierścionek z brylantem. Hotel Negresco, Nicea. Jeżeli mi nie 
odpowiada, 
przyjedzie do każdego wyznaczonego przeze mnie miasta.
Pierścionek parzył mnie. Ten brylant wart był chyba ze trzy tysiące dolarów...
Poleciłem służbie hotelowej odesłać pierścionek pocztą. Adres: Hrabina Matylda 
von und zu 
Wunstorfberg, Hotel Negresco, Nicea.
Popełniłem błąd. Sprawę mojej sytuacji materialnej powinienem był postawić od 
razu jasno. 
Nie chodzi o doraźny zastrzyk uskładany z kieszonkowego. Potrzeba mi środków 
utrzymania 
na około pół roku, chcąc zorganizować taką kwotę poza plecami ojca, matka 
musiałaby wziąć 
pożyczkę z banku pod zastaw swojej polisy ubezpieczeniowej. Przegrana sprawa. 
Wszystko z 
matką przegrane.
Senator Walter Huebenthal zaproponował mi zajęcie pośrednika handlowego na 
gruncie 
amerykańskim. Kraj znam, ludzi znam, mógłbym, nie nadwerężając się specjalnie, 
nieźle 
zarobić. Propozycja padła na sławetnym bankiecie Xetemu w Helsinkach; w Hamburgu 
senator do niej nie powrócił. Nasi sojusznicy mogą podskakiwać, ale nie za 
wysoko.
Przegrana sprawa. Wszystko z łatwym zarobieniem pieniędzy przegrane. Wpadłem w 
matnię. 
Sam się w nią zapędziłem. Goniąc za czymś, co nie ma kształtu. Dnia wczorajszego 
szukam, 
jestem kopnięty!
Z lokali sączą się chóralne śpiewy, niebo rozświetlają sztuczne ognie. 
Oktoberfest. Okna 
apartamentu wychodzą na Maximilianstrasse, główną ulicą Monachium, pełną 
rozbawionych 
ludzi. Poza Maximilianstrasse jest jeszcze Maximilianeum, Maximiliandom, 
Maximiliankirche, Maximilianbriicfce, Maximiliankrankenhaus, Maximiliamtheater, 
pół 
tuzina szkół, przedszkoli, żłobków imienia Maximiliana. Miasto Maximiliana. 
Szkoda, że nie 
ma publicznego wychodka pod wezwaniem Maximiliana. Pieprzone miasto!
Zatrzaskuję okno i schodzę do westybulu.
Z mego miejsca widzę wejście główne oraz recepcję. Dlaczego tu zszedłem? Dla 
niczego. 
Spać i tak nie mógłbym, zostając sam na sam z minibarem uległbym butelce Polska 
Wódka 
Wyborowa, a muszę zachować trzeźwość umysłu.
O północy zjawiła się Karoline-Luise i jak na skrzydłach pognała z kluczem do 
windy.
Nie podniosę słuchawki. Dzwoni niemiecka pedanteria, kapłanka świątyni Westy 
dzwoni — 
nie podniosę! Upór za upór. Odstawiła harfę na bok i wydzwania. Ten ich cholerny 
święty 
ogień! Oby tylko nie zdecydowała się zejść na moje piętro.
Chyba się już nie zdecyduje. Minęła druga. Oni mogą wrócić lada chwila.
Wypaliłem jeszcze pół paczki papierosów, wypiłem kilka wódek.
O czwartej zbudził mnie wściekły hałas dzwonów kościelnych nad moją głową. 
Półprzytomny zerwałem się do telefonu.
Nie poznałem jego głosu. Nigdy nie słyszałem go tak wzburzonego. Niewdzięcznik! 
Skaczę z 
kraju do kraju, używam świata myśląc tylko o swojej dupie, a że ktoś z mego 
powodu może 
mieć kłopoty... Z mego powodu! Czy, do jasnej cholery, wyobrażam sobie, w co go 
wpędziłem?
— Ależ Dave!
— Od miesiąca szukam wiatru w polu. Nicuję flaki, podczas gdy ty... Ale 
rozumiem: forsy 
mamy w bród, więc na diabła nam Dave.
— Nic podobnego!
— Masz najzwyczajniej wszystko w dupie. Trzeba być kretynem. Czy zdajesz sobie 
sprawę z 
powagi sytuacji, w jaką mnie wpędziłeś? Książeczka czekowa... Kto ci ją 
wystawił?
— Ależ Dave...
— Zawsze szedłem ci na rękę, a ty... Żeby nie zdobyć się na telefon...
— To nie tak. Wpadłem w tarapaty. Chciałem wykaraskać się z nich o własnych 
siłach, 
dopiero potem. Było mi po prostu głupio.
— Słowa. Mnie możesz mieć w głębokim poszanowaniu. Ali right, możesz. Ale nie 
wydawcę, z którym w twoim imieniu jestem związany umową. Facet domaga się 
książki. 
Domaga się zakończenia albo odszkodowania obwarowanego umową. A nie chodzi o 
centy...
— Dave, ja...
— Nie dopuszczam myśli o zamiarze wykołowania mnie, choć Ron jest innego zdania.
— Dopuść mnie do głosu, Dave. Mam kłopoty. Hamlet... Na obu końcach linii, 
rozumiesz? 
Ja...
— Wszystko ma swoje granice.
— To nietypowa sprawa. Jestem z matką. W domu pożar, chyba już wiesz. Piekielny 
mętlik 
się zrobił.
— Tym szybciej musimy porozmawiać. U mnie też konie stają dęba. Każdy ma swoje 
problemy, z tym że twoje problemy stały się moimi. Cholerne problemy, a nie 
wiem, czy 
nadal jesteś dawnym Andym!
— Jak możesz!
— Wyjście we wspólnym działaniu, jeżeli oczywiście mogę liczyć na ciebie. Mam 
koncepcję, 
ale nie na telefon. Wybieraj: Bruksela, Rotterdam, Antwerpia, Hamburg, Monachium 
— spo-
tkamy się i omówimy. Jeżeli stoimy razem...
— Stoimy, Dave. Tylko daj mi nieco czasu.
— Nieprzytomny jesteś! Ziemia mi się trzęsie pod nogami, a ty potrzebujesz 
czasu. Nie 
mamy o czym gadać. Trudno...
— Nie przerywaj rozmowy! Piszę się pod każdą koncepcją. Ale błagam, daj mi 
trochę czasu.
— Ile?
— Powiedzmy tydzień.
— W głowie ci się przewróciło!
— Trzy dni, Dave.
— Dwa. Jeżeli do jutra wieczora nie zadzwonisz, możesz się więcej nie fatygować. 
Good 
bye!
Las w Käpylä. I jeziora. Można tam nic nie robić — dosłownie. Można całymi 
dniami 
siedzieć na werandzie bungalowu i patrzeć w las, można stać w oknie z rękami w 
kieszeniach 
i spoglądać w niebo, można położyć się nad jeziorem i gapić się w wodę, można 
nie zadawać 
sobie pytań, nie mówić do siebie, nie tęsknić do ludzi, nie przyjmować do 
wiadomości ich 
istnienia, można nie czytać, nie pisać, nie golić się, wszystko można. Można 
wyłączyć 
myślenie. Nieprawdopodobne nieprawdopodobieństwo. Wyłączyć myślenie, czyli 
wstrzymać 
przepływ krwi przez mózg. I nie umrzeć.
Jesień w Käpylä jest inna niż w Seattle, niż w sąsiadującej z moim stanem 
kanadyjskiej 
prowincji Vancouver, choć szerokość geograficzna prawie ta sama. To przez 
nagrzane wody 
Pacyfiku. Ale lasy i jeziora podobne. I przejmująca, jak podczas Podniesienia, 
cisza.
Nie pamiętam, kiedy ostatni raz byłem w kościele. Ojciec też nie pamięta. Ma z 
Bogiem 
zadawnione spory. Pewnych win nie może Mu odpuścić. Wszystkie inne — tak, tych — 
nie!
Już nie zasnąłem.
Pomyliła apartamenty: miast do swego, jak poprzedniej nocy, przyszła do mego.
— Dlaczego mnie budzisz? — udaję zaspanego.
Stoi pod drzwiami niczym złodziej schwytany na gorącym uczynku.
— Przepraszam cię, ale zabrałeś oba klucze.
— Co zrobiłem?
— Zabrałeś oba klucze.
Zapalam nocną lampkę i patrzę na zegarek. Jest piąta trzydzieści. Odwracam się 
do niej 
plecami. — Wobec tego bierz swój i dobranoc.
Nie wytrzymuje napięcia.
— Zdecydowałam się opuścić ten hotel. — Wargi ma pogryzione do krwi. — Bez 
chwili 
zwłoki.
Wyciągam rękę do telefonu.
— W porządku. Poproszę o przygotowanie rachunku. Zanosi się gwałtownym szlochem. 
Nigdy w takim stanie jej
nie widziałem.
— Andy... Andy... — bełkocze — to nieprawda. Zostanę tu jeszcze kilka dni. Och, 
jak mi 
przykro, Andy... Powinnam wracać do domu, wiem, ale...
Nie tylko wargi ma pogryzione. Szyja i poniżej... Z żarłoczną ośmiornicą się 
parzyła.
— Co?
— Nie mogłabym. Myśl o mnie, co chcesz, nie mogłabym. To moja klęska, wiem. 
Wszystko 
przewiduję, ale pragnę tych dni bardziej niż życia. Chcę się dopełnić. — Chwyta 
się za głowę. 
— Ja naprawdę oszalałam. Postradałam zmysły, wiem, ale nie wyrzekłabym się tego 
za żadne 
skarby świata. Przypadek otworzył mi oczy. Całe moje kobiece życie przekarmiłam 
okruchami szczęścia prawdziwego, podawanego jednak w drobinkach, w 
mikroskopijnych 
porcjach, podczas gdy ja łaknęłam tarzania się w rozkoszy; dopiero teraz się o 
tym 
przekonałam.
Próbuje podejść do mnie i objąć mnie ramionami, ale cofam się pod ścianę.
— Mój drogi, kochany Andy, ty... ty nigdy tego nie zrozumiesz. Jesteś tak 
podobny do ojca 
— tym gorzej dla twoich kobiet — i tak jak on na pierwszym miejscu stawiający 
zawsze 
wasze przeklęte ideały. Co my, kobiety, dla was znaczymy? — Ociera łzy rękawem. 
— Bądź 
spokojny, nie stchórzę. Nie umiałabym go oszukiwać, to byłoby gorsze od śmierci. 
Ale teraz 
błagam, daj mi te kilka dni. Potem...
Jestem rakietą jądrową gotową do startu. Niech ona, na litość boską, tylko nie 
zaczyna 
odliczania. Zrywam się z łóżka.
— A potem niech świat się zawali, tak? Przez wasze cholerne mrzonki o szczęściu, 
tak? Bo 
twoja szlachetność made in Swiss nie zniżyłaby się do kłamstwa, niech więc 
piekło pochłonie 
wszystkich, tak?
Mógłbym trzasnąć ją w twarz.
— Ty głupia suko! — wrzasnąłem. — Czy do twego móżdżku nie dotarła jeszcze myśl, 
że 
kłamstwo w dobrej intencji jest błogosławieństwem, a prawda, co rani innych, 
zbrodnią? 
Puszczaj się, jeśli ci to do szczęścia potrzebne. Podstawiaj się na lewo i 
prawo, tylko rób to z 
głową na karku — ja cię nie potępię. Gdyby każda niewierność kobiety miała 
zabijać, świat 
byłby dawno bezludną planetą. — Podniosłem pięść do jej twarzy. — Ale nie waż mi 
się go 
ranić. Byłaś i jesteś jego życiem. Byłaś więcej niż żoną i matką jego dzieci, bo 
zastąpiłaś mu 
jego największą świętość, ojczyznę. A teraz jazda mi stąd, do twego gacha! Że 
też ojciec go 
wtedy oszczędził!
Rozdział 11
— Liść azalii! Skąd na balkonie ten liść? Helen, spójrz! To nie z naszego 
krzewu... Najlepszy 
znawca botaniki w rodzinie, Helen, poprawiła ojca:
— To nie liść, a kwiat. — Przyjrzała się znalezisku. Rododendron ojciec nazywał 
z 
europejska: azalią. — Ale masz racją. Nasz ma kwiaty czerwone, a ten płatek jest 
żółty. To z 
ogrodu botanicznego. Chyba wiatr nocą...
— Chyba tak. Wczoraj wieczorem zerwał się wiatr. A znasz się na symbolice 
kolorów?
— Na symbolice? Skąd ci to przyszło?
— Znikąd. Żółty?...
— To zazdrość lub fałsz, czerwony — miłość, biały — niewinność, czarny...
— Dość! — przerwał córce Skala. — Za mojej młodości dziewczyny wróżyły sobie z 
koloru 
kwiatów. Zabobony. Kiedyś, jeszcze w gimnazjum, ofiarowałem jednej herbacianą 
różę. 
Najpiękniejszą, jaką znalazłem, i wyobraź sobie, dała mi kosza.
— Głupia. Pewnie została za to starą panną. Wiesz coś o niej? Skala wzruszył 
ramionami.
— To było dawno. Ten świat już nie istnieje. Wiesz, czasami wydaje mi się, że w 
ogóle nie 
istniał, był tworem mojej wyobraźni. Ale co też ja...
Nabrał powietrza w płuca. Nocą znowu padało. Po porannym incydencie wczorajszy 
dzień, 
mający być jego zdaniem krytycznym w rozpętanej nagonce, minął spokojnie; ku 
swemu 
zaskoczeniu noc przespał kamieniem. Nie wiedział, że Helen z polecenią doktora 
Silbersteina 
zaprawiła mu herbatę wzmocnioną dawką valium. Zbudził się wypoczęty, nieomal 
radosny.
Ogarnął spojrzeniem ulicę i rozciągający się za willą Jacksonów ogród 
botaniczny.
— Emocje — powiedział. — Głupie emocje, chyba już się opamiętali.
Helen spostrzegła, że „armata” została przeniesiona z kokpitu do kojca na broń w 
głębi 
pokoju, zniknięcie z parapetu okna granatu, którego bała się wziąć do ręki, 
uznała za dobry 
znak. — Też tak myślę — powiedziała. — „Telefoniści” także ucichli.
Stali na odsłoniętym balkonie w świetle wolno zachodzącego słońca. Good Weather 
— dobrą 
nazwę dano tej spokojnej ulicy. Niedługo emocje wygasną i wszystko wróci do 
normy.
Skala objął córkę ramieniem.
— Według mnie — przemówił — skończyło się. Chciałbym mieć was wszystkich w domu. 
Matkę, Andy’ego. Ale i to nastąpi, prawda?
Helen sceptycznie pokręciła głową.
— Jesteś niepoprawnym marzycielem. Jak zawsze. Nic w niej ze wzdychania do 
księżyca. Po 
matce.
— A czy to źle? — odparował obronnie.
— Na pewno dobrze. — Przynajmniej dla twego samopoczucia. — Spojrzała mu w oczy. 
— 
Powiem ci coś. Mieszkasz w tym kraju ponad trzydzieści lat, ale wcale go nie 
poznałeś, bo 
patrzyłeś na niego oczami z tamtego, niezrozumiałego dla mnie kąta świata. Nie 
rozumiesz 
Ameryki i nigdy jej nie zrozumiesz. Tu, mam na myśli naszą ulicę, już się nic 
nie zmieni. 
Pozostaniecie izolowaną wyspą. Nie dlatego, że tacy Jacksonowie, Connolly’owie, 
Alisterowie i inni są złymi ludźmi, bynajmniej: zdarzenia odcisnęły w ich 
umysłach trwały 
ślad. Będziecie dla nich ciałem już na dobre wyobcowanym, któremu się można na 
ulicy 
odkłonić, owszem, ale nie podać ręki. W twarz nikt wam też nie splunie, ale 
swoje będzie 
myślał. Świat się radykalizuje. Siła ma to do siebie, że wymusza posłuch, chce 
mieć pewność 
swego stanu posiadania. To nie sezonowa moda na jakąś przemijającą nowość, ale 
coś 
trwalszego. Jesteście tego ofiarami. Ofiarami nowych” obyczajów w polityce. I 
nie wiń o to 
tylko Ameryki. Dlatego...
Helen utkwiła wzrok w kępie rododendronów w ogrodzie botanicznym. — Co tam 
spostrzegłaś? — spytał ojciec. Rozejrzał się za lornetką.
— Nic. Pies Jacksonów. Przeskoczył ogrodzenie i pobiegł jak głupi w azalie.
— Pewnie wy wąchał królika. On jest cięty na króliki. Zapłacą karę.
— Ale nie szczeka — zauważyła Helen. — Biegnąc za królikiem, szczekałby.
— Z psami nigdy nie wiadomo. Ale nie skończyłaś. Więc co: dlatego?
— Dlatego proszę cię, posłuchaj Silbersteina. Żydzi mają w tych sprawach 
doświadczenie, 
zaufaj mu. Sprzedaj dom i wynieś się do innego stanu, gdzie nikt ciebie nie zna. 
I broń Boże 
nikomu z nowego miejsca nie przyznawaj się do swoich tarapatów. This is America, 
Mister 
Skala. Wspaniały, naprawdę wspaniały kraj. Rozumieć go nie musisz, dostosować 
się do jego 
reguł gry to inna para kaloszy. Did you get me, father? 
Podała ojcu fiolkę z tabletkami nasercowymi. — Twój popołudniowy posiłek... 
Zaraz 
przyniosę herbatę. Zabrała jamniczkę Peggy i zeszła na dół.
Irving żyje tylko jednym:
— Piąta generacja komputerów albo inaczej System Przetwarzania Informacji 
Naukowych, 
albo, obrazowo, urządzenie zdolne nie tylko zapamiętać astronomiczną ilość 
danych i 
przetwarzać je z prędkością miliardów na sekundę, lecz logicznie rozumować, 
stawiać 
hipotezy, postępować inteligentnie, czyli — tak jest! — wykonywać pracę 
ludzkiego mózgu. 
Zbudowanie takiego komputera to żadna mrzonka futurologiczna. Japończycy już nad 
tym 
główkują. Nie możemy przyglądać się bezczynnie. Kto pierwszy zbuduje taki 
komputer, 
zdobędzie supremację nad światem!
Helen to zna. Wykładu tego słucha miesiące, nauczyła się go na pamięć.
Oczywiście Irving ma rację. Oczywiście Irving pójdzie na to jak w dym. 
Oczywiście rzuci 
dobrze zapowiadającą się karierę na uniwersytecie Stanforda i pójdzie. Obrócić 
myśl w czyn 
— jego drogowskazem życiowym; dydaktyka dla takiego to bambosze.
— Oczywiście, Irv. Powiadają jednak, że to sprawa przyszłego wieku. Jeżeli w 
ogóle...
— Krakanie!
Irving ma rację. Z jego — obracania myśli w czyn — punktu widzenia. Ale człowiek 
żyje nie 
tylko tą cholerną informatyką! Helen zbliża się do trzydziestki...
— Uczucie jest rzeczą wtórną — odpowiada na to cybernetycznym językiem Irving. — 
Nie 
kochasz Irvinga Cartlanda, kochasz człowieka, który ci czymś zaimponował — tak 
ma się 
rzecz z waszymi uczuciami. Jednego dnia znajdzie się facet, który zaimponuje ci 
bardziej niż 
ja, nazajutrz znajdziesz się w jego łóżku. Proszę, nie oponuj, taka jest droga 
waszych uczuć; 
ty też nie wzięłaś mnie tylko swoimi majtkami. Rzuć uczelnię i jedź ze mną. 
Przemysł 
komputerowy połknie każdego cybernetyka.
Irvinga już połknął. Połknął, pożarł z butami, unicestwił jako istotę ludzką.
Oprócz zwierzęcej fizjologii ludzi łączą potrzeby wyrażane nie tylko okazyjnym 
tarciem 
narządów płciowych. Spoidłem tym jest wymiana myśli poprzez mowę. Ma ona duże 
znaczenie dla kobiety. Ograniczona do artykułowania o bitach, o pamięciowych 
potencjach 
płytki (PPP) krzemowej, o systemach odniesienia, życie osobników o odmiennej 
płci 
przekształca w wykonywanie funkcji mechanicznych dwóch sprzężonych ze sobą 
maszyn. 
Dla Irvinga i jemu podobnych to stan absolutnej doskonałości, nirwana, dla niej 
— paranoja. 
Nie tylko dla niej. Co śmielsi medycy obeznani ze środowiskiem tych maniaków 
stan ten 
uważają za wstępną fazę schizofrenii informatycznej — ładną nazwę wynaleźli dla 
tego 
schorzenia. Irv mówi: „rzuć tę pieprzoną uczelnię, przemysł komputerowy połknie 
każdego 
cybernetyka”, myśli natomiast o hermetycznym odcięciu jej od świata ludzi 
normalnych; 
dziecko spłodzone z takim PPP będzie drugim Einsteinem albo założycielem kolonii 
Ziemian 
na jednej z planet Drogi Mlecznej. Fatalne uczucie. Helen broni się przed tym 
skojarzeniem. 
Ale podczas stosunku z nim często odnosi wrażenie, że ciało jej stało się 
klawiaturą 
programatora, on zaś sam jest nie żywym człowiekiem, a pojękującym robotem, z 
którego za 
chwilę wysypią się śrubki.
Zaparzając herbatę Helen byłaby się o włos poparzyła; przez Peggy: jamniczka 
zerwała się 
nagle z posadzki i skomląc przeraźliwie pobiegła na górę.
Pocisk przebił czaszkę na wylot, odbił się od skrzydła spitfire’a i zdeformowany 
upadł na 
dywan. Przeciągając linię prostą — od miejsca, w którym leżały zwłoki, do śmigła 
— musiał 
być oddany z rezerwatu rododendronów, wnioskował na gorąco oficer śledczy. Ale 
to nic 
pewnego. Pewne jest tylko to, że został wystrzelony z karabina z tłumikiem; nikt 
nie słyszał 
wystrzału — oświadczył nie odstępującym go dziennikarzom.
Wezwał policjantów do usunięcia ich z kokpitu.
Widok rozerwanego pociskiem czerepu czaszki, rozbryzganego na balkonie mózgu 
mógł 
przyprawić o torsje najodporniejszego. Zmasakrowaną głowę nakryto serwetą zdjętą 
ze stołu.
— Musimy go zabrać — zwrócił się po raz któryś do córki klęczącej nad zwłokami 
ojca. 
Helen nie płakała. Wstrząsana konwulsjami tłumionego szlochu nie dawała się 
oderwać od 
jego piersi. — Proszę się opamiętać, miss Skala. Rozumiem pani ból, lecz to nic 
nie da. 
Musimy go zabrać.
Wynoszeniu zwłok zamordowanego Casimira Skali przypatrywali się milcząco 
przerażeni 
mieszkańcy Good Weather Street.
Rozdział 12
Gardenia Florida. Nigdy nie uwolnię się od tego zapachu. Do końca życia 
przypominać mi 
będzie ciepło łona kobiety ze Sleeping Valley i jej odrażającą odmianę z 
Monachium.
To moje uprzedzenie do tego krzewu... Już od dziecka...
Cielsko boa dusiciela ślizgającego się po mojej piersi. Nigdy nie znalazłem 
odpowiednika dla 
wstrętu większego niż przerażenie, jakim przejmuje człowieka ruch łuskowatej 
skóry tego 
gada na nagim ciele. Ale jeszcze większym wstrętem napawa mnie myśl o dłoniach 
tej suki. 
Na „Salome” broniłem się przed tymi myślami, teraz moja wyobraźnia uwolniona od 
hamulców widzi je błądzące po czymś zupełnie innym niż przegub mojej ręki...
Tak długo zmuszać naturę do milczenia. Ile wysiłku musiało ją to kosztować!
Czy ten wysiłek nie powinien być dla niej rozgrzeszeniem?
Tak oto, za sprawą rzeczy tak zwyczajnej jak obudzona chuć starzejącej się 
kobiety, Good 
Weather Street wyparowała z mojej pamięci w nicość.
Telefonowałem w południe. Sześć godzin później powitałem go na lotnisku. 
Człowiek-
błyskawica!
Z Cliff Street do lotniska Heathrow potrzebował — wleczenie się samochodem przez 
zatłoczone ulice, formalności, samolot też nie czekał wyłącznie na niego — 
przynajmniej 
dwóch godzin, do tego przesiadka we Frankfurcie nad Menem... Coś rzeczywiście 
pali mu się 
pod nogami.
Regulamin Firmy zabrania poruszania tematów służbowych w taksówce czy w obcym 
samochodzie. W drodze do hotelu przestrzegaliśmy tego w całej rozciągłości. 
Problemy 
zostawiliśmy sobie na później. Liczyłem, że pozostanie na noc. Ale dla Dave’a 
czas zawsze 
liczył się na wagę złota.
Zresztą tak lepiej. Człowiek, który wysiadł z samolotu, nie przypominał dawnego 
Davida.
Z bezalkoholową kolacją, spożytą na stojaka, uporaliśmy się w apartamencie. 
Alkohol i praca 
u Dave’a nie chadzają w parze.
Kondolencji mi nie składał. Ograniczył się do współczującego klepnięcia po 
ramieniu. 
Sprawy, na których bieg Dave nie ma wpływu, dla niego nie istnieją. Odpowiada mi 
to 
podejście.
Nie pytał też o matkę. Myślałem o tym w drodze do portu lotniczego nie bez 
zakłopotania. Ze 
wstydu za nią przygotowałem sobie bajkę o jej kilkudniowym wyskoku ze znajomymi 
gdzieś 
do Tyrolu, o moich bezowocnych, zresztą prawdziwych, staraniach nawiązania z nią 
kontaktu. Niecodzienna sytuacja. Mąż w prosektorium, jego małżonka, która nie 
wyobrażała 
sobie życia bez niego, przeżywa swoją drugą młodość.
Wiedziałem, że Dave nie zacznie wprost. Postanowiłem bez chwili zwłoki 
przedstawić mu 
moją sytuację materialną.
Dave był szybszy ode mnie.
Rozejrzał się po salonie, przez otwarte na oścież drzwi zapuścił żurawia do 
gabinetu i sypialni 
— okna wystawowego hoteli dbających o swoją światową reputację. Gwizdnął przez 
zęby. —
— A kto za ten luksus płaci? Jeśli się nie mylę, jest to najdroższy zajazd w tym 
mieście...
Nie mogłem zaprzeczyć.
Nie widzieliśmy się ponad pół roku. Jechałem po niego z duszą na ramieniu. Jak 
na pogrzeb 
kogoś bliskiego, kto zapomniał umrzeć. Gdybym mógł, przyprawiłbym taksówce 
skrzydła, i 
najchętniej miał to spotkanie za sobą.
Snuliśmy plany wspólnego działania. Optymizm nas nie opuszczał. Po zwycięskiej 
batalii o 
przywrócenie nam prawa do honorowego powrotu do kraju. Dave będzie się ubiegać o 
miejsce w Senacie, o mnie też nie zapomni. Nie pamiętam, kiedy to było.
Niższy ode mnie o trzy cale, znacznie potężniejszy Dave cmokał z przekąsem. To 
rzeczywiście nie był Dave. Ani ten z bardzo dawna, ani ten z londyńskich czasów, 
z którym 
potrafiłem przekomarzać się jak równy z równym. Nie mogę powiedzieć, aby jego 
nowe 
wcielenie porażało delikatnością.
— Diablo hojnego wujaszka sobie znalazłeś. — Skinął na kufer z garderobą, 
stojący w hallu 
apartamentu, wysyłany przez matkę statkiem. — Co z jego właścicielką, jeśli 
wolno?
Nie widziałem powodu do matactwa.
— Wolno. Czekał.
— Jak z każdą panią domu na pierwszym samotnym urlopie w życiu: wyjechała z 
poznanym 
tu gachem. Niemieckim arystokratą. Jeżeli cię to bawi, jest to facet, którego 
mój ojciec 
zestrzelił nad El Alamejn w Afryce. Nie żartuję. Z pozostawionego listu wynika, 
że urwała się 
na kilka dni. Dokąd? — nie wiem. Nie wie tego jego córka zostawiona mi na 
pocieszenie, 
którą odesłałem do wszystkich diabłów, nie wie dyrekcja hotelu, nie wiedzą 
zarządcy jego 
posiadłości pod Rosenheim i Garmisch Partenkirchen — telefonowałem. Pozostało 
odwołanie 
się do policji, ale mimo mego stosunku do jej wybryku, zaoszczędzę jej tego. Mam 
nadzieję, 
że szybko mu się znudzi i, jeśli całkowicie nie postradała zmysłów, zjawi się 
tu. — Nie 
wymeldowała się z hotelu — dodałem.
Helen tego nie powiedziałem; telefon jest na pewno na podsłuchu FBI. Jak ich 
znam, domu i 
jego połączeń ze światem nie spuszczają z oka i ucha. Poza tym Helen ma kłopoty 
ze swoją 
ostatnią miłością i mogłaby przyjąć to zbyt osobiście. Jest zdecydowana wyjść za 
mąż, 
choćby tego kroku miała żałować do końca życia. Rozwód może nastąpić po wyjściu 
z Town 
Hall, ale dziecko, które da sobie przedtem zrobić, ma mieć legalnego ojca. 
Naukowcy, 
twierdzi, nie są najlepszym materiałem na męża, mają jednak niegłupie geny. Za 
rok z 
haczykiem skończy trzydziestkę. Poza tą kreską zaczyna się dla kobiety Sahara. 
Musi się 
spieszyć.
— Twoja matka nie wymeldowała się — podjął kontemplacyjnie Dave. — Teraz 
rozumiem, 
dlaczego nadal korzystasz z gościnności wujaszka z Seattle...
Nie jestem agresywny, ale daleko mi do potulności owieczki.
— Dave! — zaprotestowałem.
Uśmiechnął się. Stał na rozstawionych nogach i uśmiechał się. — A ja — bawił się 
sytuacją 
— liczyłem na zastrzyk gotówki, jaki miałem otrzymać po przekazaniu wydawcy 
ostatniego 
rozdziału twojej książki. Jestem w opałach, czy wiesz?
— Niby skąd? Nie ogłaszasz w prasie swego stanu majątkowego...
— Jestem w opałach — powtórzył. — Kiedy dostanę końcówkę „Orwelliady”?
Mówił z cygarem w zębach. Zawsze go podziwiałem: mówić wdychając gryzący w oczy 
dym, nigdy mi się to nie udawało. Ojciec zapalał cygaro dla relaksu, on dla 
zamaskowania 
wściekłości. Gdy w AA wyciągał ze swego bogato rzeźbionego pudła cygaro, 
pracownicy, nie 
wyłączając Nancy, woleli schodzić mu z drogi.
Mnie jego sposób palenia bawi. Zawsze czekam, kiedy, z nadbiegłymi krwią oczami, 
jak 
teraz, zakrztusi się dymem albo, wyprowadzony z równowagi, zdusi cygaro.
— Czuję się skacowany tym wszystkim — zmieniłem temat.
— Nie przyjechałem, żeby roztkliwiać się twoim kacem! O książkę pytam. Kiedy 
dostanę 
końcówkę?
— Nie ukończę tej książki — odparłem stanowczo. — Postanowione. Dlaczego? — nie 
pytaj. 
Nie czuję jej, jak mawiają ludzie pióra. Wydarzenie z bagażem uzmysłowiło mi, że 
pisałem ją 
jak gdyby na zamówienie. Trochę przesadne to, ale pewnego dnia poczułem się, jak 
gdybym 
był wynajęty do mokrej roboty. Ostatecznie w każdym państwie są brudy, może 
nawet gorsze 
od naszych, tyle że nie pokazywane całemu światu. Teatr. Nieograniczona u nas 
wolność 
środków masowego przekazu spowodowała, że staliśmy się największym teatrem 
świata 
poddanym na krytykę wszystkich. Nie samokrytykę — to coś zupełnie innego — a 
własne, 
dla każdego cwaniaka osobistych celów wybrzydzanie. Nie wiem, czy siedząc w 
Białym 
Domu nie podejmowałbym decyzji, które jeszcze niedawno tak mnie oburzały. Byłem 
nieopierzonym pętakiem, któremu się wydawało. Ten rozdział dla mnie zamknięty. 
Reakcji 
Dave’a nigdy nie umiałem przewidzieć.
— A byłbyś gotowy oświadczyć to prasie? Wystąpić publicznie i oświadczyć. Bez 
uprzedniego zabezpieczenia sobie tyłów oddać się sądowi i odpowiadać za 
dezercję, za co u 
nas można załapać ze trzydzieści lat. Bądź co bądź w Indochinach występowałeś w 
rządowym kostiumiku...
Na urlop do domu przybyłem w mundurze kapitana łączności; Firma miała wtyczki we 
wszystkich rodzajach broni. Jako oficer tych wojsk byłem uroczyście podejmowany 
przez 
organizacje kombatanckie. Później z bohatera zrobiono zdrajcę i — patriotyczno-
ojczyźniany 
wózek toczy się dalej, tyle że bez mego ojca, którego nazwisko wraz z 
wizerunkiem jest 
ozdobą British War Museum w Londynie. Wokół którego tragicznej śmierci prasa w 
Europie 
milczy. A gdyby nawet nie milczała, to która opętana amokiem kobieta weźmie 
gazetę do 
ręki.
Zarządcy posiadłości barona Maximiliana-Ludwiga von Alterwalda wciąż o nim nic 
nie 
wiedzą. — Aber ja, gnadiger Herr, jak tylko herr baron się odezwie, 
poinformujemy go o 
pańskich telefonach. Że w sprawie nie cierpiącej zwłoki gość pana barona ma się 
niezwłocznie skontaktować z hotelem Vier Jahreszeiten w Monachium. Sie können 
ruhig 
bleiben, gnädiger Herr, powiemy.
Odwet po latach.
Na zdjęciu w wojennym albumie ojca zestrzelony pułkownik pilot Maximilian-Ludwig 
von 
Alterwald uśmiecha się jak rasowy pokerzysta po przegraniu z jeszcze lepszym 
graczem 
wysokiej stawki. Byłem złym psychologiem. On wówczas przegrał tylko pierwszą 
rundę 
walki.
Jestem w ogóle złym psychologiem.
A biedna Helen ma ręce pełne roboty.
Kiedy przechodziłem ulicę w mundurze, zewsząd mnie pozdrawiano. Ile bym dał, aby 
jeszcze 
kiedyś przespacerować się przez Good Weather Street i popatrzeć w oczy 
sąsiadom...
— A widzisz? — Dave przerwał moje milczenie. — Gdybym ciebie nie znał, 
pomyślałbym, 
ie strach cię obleciał. Wybacz szczerość, ale mówisz jak prowokator. Czyżby 
sprzątnięcie 
twego ojca podcięło ci nogi?
W Bayreuth wystawiają dawno zapowiadaną nową inscenizację „Lohengrina” Wagnera, 
nadwornego kompozytora pomylonego króla Bawarów, Ludwika II. Wieczorowe stroje, 
pompa, ekstaza. W loży, z wypiekami na twarzy, samotna Karoline-Luise. Tylko 
komu w tym 
tłumie koneserów wycia na scenie wytłumaczy ona różnicę między tą inscenizacją a 
poprzednimi?
— Co mówiłeś?
— Że postępujesz jak prowokator. Prowokator! Że masz pełne gacie.
Irytował mnie.
— „Prowokator”, „pełne gacie” — nie masz czego innego na składzie? Moja decyzja 
jest 
rezultatem przemyśleń. Pewność słuszności obranej drogi opuściła mnie już 
wcześniej. 
Objawem tego była niezdolność do koncentracji, jałowość myśli. Zabrakło mi 
ognia. Pisałem 
na siłę, a w tej robocie to już tylko układanie klocków. W dalszym ciągu uważam, 
że nasz 
protest — reakcja na Indochiny, był słuszny, ale sposób — zły. Walczyć o sprawę 
trzeba na 
miejscu walki, my zaś zabawiamy się w krzykaczy, z dala od ognia. Nieobecni nie 
mają racji. 
Czuję się winny śmierci ojca. To moja postawa wcisnęła mętom broń do łapy. Ten 
człowiek 
zginął za moje winy, w osamotnieniu. Naprawiać kraj trzeba w kraju. Gdyby pastor 
King 
gardłował za prawami dla czarnych w Europie i gdyby kropnięto go tu, nie w 
Memphis, nic 
by tym dla swoich nie zwojował. Taka jest rzeczywistość. Moje miejsce jest w 
kraju.
— A twoje kontakty z Rosjanami?
Przypominał mi tym Douga Wilsona. Był mi tak samo wstrętny jak tamta kreatura. — 
Owszem — odparłem — rozmawiałem z przedstawicielem ich handlu zagranicznego na 
wystawie Xetemu. Jak z każdym innym, czy to zabronione?
— Zawsze miałeś dar przekonywania mnie. Przekonaj jednak Firmę.
— Traktuję ją jako moje byłe miejsce pracy; ślubu z nią nie brałem. Uporządkuję 
swoje 
sprawy i wracam.
David zdusił cygaro.
— A nie pomyślałeś, że koledzy tutaj potraktują to jako dezercję, tym razem z 
naszych 
szeregów?
— Nie zmienię decyzji. Przygryzł wargi.
— Jak postanowione, to postanowione. Ale poza długiem solidarności wobec kolegów 
masz 
jeszcze inny dług... Pomyślałeś o tym? Byłem na to przygotowany.
— Matka, po tym, co się stało, na pewno nie pozostanie w Seattle. Sprzeda dom, z 
części, 
jaka przypadnie na mnie...
— Dom — przerwał mi — nie jest do końca spłacony, sam mówiłeś. Po potrąceniu 
hipoteki i 
podatku spadkowego do podziału między was troje pozostaną centy. A moje 
pieniądze! — 
Uderzył pięścią w stół. — Jesteś mi winien sto tysięcy. Sto! Albo płacisz w 
gotówce, albo 
każę cię aresztować za wyłudzenie. Gdziekolwiek postawisz stopę, czekać na 
ciebie będzie 
nakaz aresztowania. Albo płacisz, albo odrobisz dług w postaci wykonania dla 
mnie zlecenia. 
Wybieraj!
Pół godziny później sięgnął po płaszcz i aktówkę, z którą tylko przyjechał, i 
bez podania mi 
ręki zniknął za drzwiami.
Grupa facetów niezależnych od General Selling Conference odkryła w Namibii nowe 
złoża 
diamentów. „ Potrzebuje ludzi do transportu lotniczego i ochrony, wypróbowanych 
i 
zdecydowanych. Stawka dla oficerów-najemników sięga obecnie średnio tysiąca 
dwustu 
dolarów miesięcznie plus utrzymanie i wyposażenie. Niezależni dają dwa tysiące 
plus trzy-
dzieści tysięcy gratyfikacji za roczny kontrakt. Nie trzeba dodawać o możliwości 
podwojenia 
sobie tej stawki na boczku.
Mam zorganizować doświadczonych na froncie byłych oficerów marines, jako 
dowódców 
ochrony, oraz lotników do obsługi samolotów transportowych i śmigłowców.
Ponieważ mają to być ludzie absolutnie wodoszczelni, w grę wchodzą (poza mną 
jako 
dowódcą całości): Ted Cullinan i Alex Zagora — jako lotnicy, Jim Stark i Dustin 
Longstone 
— jako marines. Odlot grupy za czternaście dni z Paryża, dalsze instrukcje 
otrzymam w 
samolocie.
W przypadku niewywiązania się z zadania, piętnastego dnia od dzisiejszej rozmowy 
do sądu 
zostanie skierowany pozew o zwrot stu tysięcy dolarów wyłudzonych od pana Davida 
Attentowna akonto wpływów z rzekomo pisanej przeze mnie i już na pniu sprzedanej 
książki.
We wszystkich sprawach mam się kontaktować wyłącznie z Ronem Humberem. Z nami — 
koniec!
Na poczet moich wydatków otrzymałem czek — wystawiony na okaziciela — na pięć 
tysięcy 
dolarów.
Mój najdroższy przyjaciel, David Attentown...
Zabukowałem miejsce w samolocie do Rotterdamu odlatującym jutro przed południem.
W recepcji zostawiłem list do niej.
„Nadzwyczaj pilne!” — napisałem. Bez względu na to kiedy przyjedzie, ma bez 
chwili 
zwłoki wracać do domu. I tak wróci za późno.
Nie napisany dziennik Helen Mary Skala.
Wtorek:
W godzinę po fatalnym strzale na ekranach telewizyjnych wszystkich kanałów 
ukazują się 
zdjęcia z miejsca wypadku. Spikerzy zapowiadają dalsze informacje o tej zbrodni 
w ciągu 
najbliższych minut.
Środa:
Miasto jest zaszokowane wydarzeniem na Good Weather Street.
Wszystkie poranne gazety wydawane w mieście donoszą o morderstwie dokonanym na 
byłym 
szefie pilotów oblatywaczy koncernu Boeing.
Wszystkie, z „North American Mail” na czele, nie ukrywają oburzenia na sprawcę 
zbrodni, 
kimkolwiek był, jakimikolwiek motywami się kierował.
Wszystkie wyrażają opinie o postępującej radykalizacji życia społecznego. 
Przyczyn 
zastraszającego zdziczenia obyczajów politycznych doszukują się w rozdarciu 
narodu 
spowodowanym klęską sił zbrojnych kraju w Wietnamie.
Wszystkie dzienniki wyrażają współczucie rodzinie zamordowanego, podkreślają 
jego dzielną 
postawę w krytycznych dniach bitwy powietrznej o Anglię.
Nie wszystkie. Wiodący w nagonce na dom Casimira Skali „Seattle’s Monitor” 
ogranicza się 
do suchej relacji.
Posesja na Good Weather Street 17 otoczona kordonem umundurowanej policji. Jedna 
grupa 
pracowników ekipy śledczej kontynuuje przerwane nocą badania na przeszklonej 
nadbudówce, inna dokonuje pomiarów terenu przyległego do willi, okolonego świeżo 
pomalowanym na biało płotkiem. Na poboczach ulicy i podjeździe do ogrodu 
botanicznego 
mnóstwo wozów prasy, radia i telewizji. Nie dopuszczeni do wnętrza willi 
dziennikarze 
bombardują pytaniami kręcących się oficerów policji kryminalnej. — Nie robić 
zbiegowiska! 
— Nie blokować ulicy! — upominają przez głośnik regulatorzy ruchu. Błyski 
fleszów, 
pstrykanie aparatów fotograficznych. Ukryci w stojącym na uboczu wozie 
technicznym 
detektywi robią zdjęcia podejrzanych, na bieżąco sprawdzają w centrali tożsamość 
właścicieli 
numerów rejestracyjnych samochodów spoza miasta i stanu.
Po rzęsistym deszczu, jaki spadł o północy, nastał suchy, słoneczny poranek. 
Ulicę eskortują 
dwa rzędy nabrzmiałych wilgocią krwisto-złotawo-żółtych koron drzew, atmosfera 
przesycona jest świeżością. Na niebie klucze ptaków odlatujących na południe. 
Koniec lata. 
Nigdy więcej do takiego Seattle nie wrócą.
Punktualnie o dziewiątej przybywa granatowym mercedesem wysoki, masywnie 
zbudowany 
starszy mężczyzna. Dla siedzącego w zamkniętej budzie wozu technicznego 
sierżanta Seana 
Hatfielda z miejscowego posterunku policji postać znana. — To dyrektor Hart z 
Boeinga — 
rzuca w mikrofon krótkofalówki do policjantów. — Zróbcie mu przejście!
Ubrany na czarno, z czarnym kapeluszem w ręku Hart z trudem przeciska się ku 
wejściu do 
tragicznego domu. Policjanci mitygują dziennikarzy. Pokonanie ostatnich 
trzydziestu jardów 
podejścia zajmuje mu wieki. Znika w drzwiach willi, w salonie przystaje przed 
złamanym 
cieniem młodej kobiety w czerni. Barry Hart z nabrzmiałą od niewyspania twarzą 
ma wyrazić 
jej swoje własne, całego personelu latającego, dyrekcji oraz rady nadzorczej 
koncernu 
ubolewanie z powodu skrytobójczej śmierci jej bohaterskiego ojca. W osobie Casa 
stracił 
najdroższego przyjaciela — chce powiedzieć stojącej przed nim z pustymi oczami 
kobiecie, 
którą zna od dziecka. Ale nie może wydukać słowa. Niezwykła sprawa. Otrzaskany z 
burzami 
życia Hart przestępuje z nogi na nogę, chrząka, mocuje się z sobą, wreszcie 
zrezygnowany 
obejmuje potężnymi ramionami kruchą Helen i bez słowa zrasza jej włosy łzami. 
„Bohater 
narodowy Ameryki z czasów drugiej wojny światowej i najbliższy przyjaciel 
zamordowanego, Barry Hart — napiszą gazety — opuścił dom spłakany”.
Na ulicy nadziewa się na wiceburmistrza Stanleya Warda. Słońce przyświeca coraz 
mocniej. 
Z opuszczonymi głowami, jak gdyby raziło ich w oczy, wymieniają kilka słów, po 
czym roz-
chodzą się. Hart znika w mercedesie, Warda dopadają dziennikarze. Co może 
powiedzieć o 
zbrodni? Kim jest morderca? Motywy czynu? Co wiceburmistrz odpowiedzialny za 
bezpieczeństwo w mieście może na ten temat powiedzieć?
Nic nie może. Ward reprezentuje tu urząd i siebie, a jego kadencja niebawem się 
skończy; nie 
może zbyć przedstawicieli prasy, jak uczynił to Hart. Obiektywy kamer filmowych 
i tele-
wizyjnych kierują się na niego. Mrowie pytań zlewa się w huk wodospadu. Ward 
żałuje, że 
nie pada; deszcz przerwałby natręctwo dziennikarzy. Czy podejrzewał? Czy 
przypuszczał? 
Czy dopuszczał możliwość? Nic nie przypuszczał, nie dopuszczał, nie podejrzewał! 
Jest to 
najsmutniejszy dzień w jego życiu. Ward, podobnie jak Hart, też były pilot 
myśliwiec z ósmej 
US Air Force Army walczącej w Europie, nie zmrużył oka. Całą noc bił się z 
tysiącem 
napastliwych, bezlitosnych myśli, powieki mu opadają ze zmęczenia. Pytania są 
podchwytliwe. Na takie nie ma odpowiedzi. Ale on jest wiceburmistrzem miasta i 
obojętne, 
jaką taktykę przyjmie, nie może sobie pozwolić na komfort zignorowania ludzi, 
których jutro, 
w walce o ponowny wybór na swój eksponowany fotel, może mieć przeciwko sobie.
Więc krótko: Śledztwo w toku. Zbrodniarz nieznany. Motywy czynu w trakcie 
ustalania. 
Śledztwo prowadzi porucznik Brett Charger — jest wewnątrz domu, jak wyjdzie, 
powie 
więcej, on, Ward, traktuje sprawę jako swój osobisty obowiązek: wspólnie z Casem 
Skalą i 
Barrym Hartem zestrzeliwali nad Londynem niemieckie rakiety V-1.
Jego zastępca do spraw public relations, z wiązanką kwiatów w celofanowym 
płaszczyku, 
potakuje. Wysuwa na plan kwiaty. Władze miasta współczują rodzinie Skala. 
Celofan 
wdzięcznie lśni w odbłyskach słońca. Na oczach dziennikarzy wiceburmistrz 
odbiera kwiaty, 
przerzuca nogi przez biało pomalowane sztachetki i z nabożeństwem składa je pod 
ścianą 
willi. Żołniersko wyprostowany chwilą skupienia oddaje hołd pamięci swego 
tragicznie 
zmarłego przyjaciela. Jeszcze kondolencje złożone na ręce Helen: kilka słów w 
kokpicie z por 
icznikiem Chargerem i, szarpany rozterkami, zanurza się w niecierpiące zwłoki 
codzienne 
małe sprawy dwumilionowej metropolii, które przez jeden strzał, oddany z 
ukrycia, mogą 
nabrać rozmiarów groźnego problemu.
Ward pamięta rozmowę telefoniczną z Casem. Dotyczącą kapitana Jima Braddocksa, 
pamięta 
każde słowo. Słyszy ton, jakim rozmowę tę zakończył. Nie daruje sobie tego do 
końca życia. 
Pociesza się tylko, że rozmowa nie dotyczyła nagonki rozpętanej przeciwko 
Casowi.
Ward był już wczoraj na miejscu wypadku, ale do nieobecnej duchem Helen nic nie 
dochodziło. Uzmysławia sobie brak w domu pani Skala. Gdzie się podziewa Cathi? W 
Europie, przypomina public relations man. Na wycieczce zafundowanej przez 
Boeinga. Wraz 
z żoną Maynarda Jacksona i tą... jak jej tam... Judith — nazwisko wyleciało mu z 
głowy. Jest 
na pewno w drodze do domu.
Świat Helen składa się z haseł — symboli. Europa. Boeing. Porucznik Brett 
Charger. 
Korowód manekinów przewijających się przez dom. Kobieta, pani Sue Madison, 
przysłana jej 
do pomocy przez Barry’ego Harta. Prosektorium szpitala Virginia Temple.
W głowie wata. Gdzie mieści się Virginia Temple Hospital? St. Frances Cabrini 
Hospital 
mieści się przy Madison Street. Wyrostek. Podczas pierwszego pobytu w nowym 
nabytku ro-
dziców dostała torsji, myślała, że zatrucie albo ciąża, w St. Frances wycięto 
jej appendix. 
Kobieta od Harta nazywa się jak ta ulica.
— Co proszę?
Porucznik Brett Charger ponawia prośbą.
Helen przeprasza za nieuwagę. Ojciec by nie pozwolił dotknąć tej świętości 
nikomu, ale to 
już nieważne. — Oczywiście — Helen słyszy siebie jak przez watę — może pan 
zabrać.
— Jak tylko przeprowadzimy badanie odprysku na śmigle, spowodowanego uderzeniem 
pocisku, oddamy.
Helen kiwa głową. Ten człowiek może brać z kokpitu, co mu potrzeba. Karabin 
marlin też. 
Granat, rewolwer, całe to strzelające świństwo.
— Zostawię pokwitowanie.
Obcy człowiek kręci się po domu jak po swoim. Jak on właściwie wygląda?
Wygląda jak każdy obcy. Widząc go na ulicy nie domyśliłaby się, że to gliniarz.
— Niepotrzebne mi pańskie pokwitowanie.
— Matka przebywa ze znajomymi gdzieś w Tyrolu. Zaalarmowałem wszystkie hotele, 
ale 
cierpliwości, bo to świat zabity deskami. Jak tylko co, przetelefonuję. Nie 
wyobrażasz sobie, 
jak mi przykro. Ze względu na ciebie, biedna siostro.
— A ze względu na matkę?...
Z zamkniętej budy technicznego wozu wygramolił się sierżant Hatfield. Zwaliste 
to, gęba 
oprycha. Jakiś człowiek na chodniku przed domem mu się nie podoba. Jakiś starszy 
mężczyzna. Hatfield przyzywa go do siebie.
— O matce mówiłam, Andy. Słyszysz mnie?
— Oczywiście. Ale przez jej wyjazd wszystko teraz spadło na ciebie...
— No tak. Czy ten Tyrol to jakiś nowo odkryty kontynent, że tak trudno wezwać ją 
do 
telefonu?
Potem Andy telefonował jeszcze raz i jeszcze raz. Będzie dzwonił rano czasu 
Zachodniego 
Wybrzeża Pacyfiku, czyli około północy w Europie. Tu — tak, tam inaczej. Świat 
postawiony 
na głowie. Ten nowy, jaki powstanie kilkadziesiąt milionów lat po nuklearnej 
zagładzie, 
będzie lepszy. W ostatnim słowie Andy przypomina o środkach nasennych. 
Koniecznie!
Dziesiąta rano tu, to u niego szósta po południu. Matka hula na nartach — są dla 
niej 
wszystkim — do hotelu wróci nie wcześniej niż na kolację, czyli jutro w południe 
tutejszego 
czasu będzie w domu. Panie, zmiłuj się nade mną!
Do jutra!
Jutro w południe, czyli w czwartek, matka będzie w domu. Jeżeli — Andy zastrzegł 
się w 
ostatniej rozmowie — do dzisiejszego europejskiego wieczora, czyli za dwie, trzy 
godziny 
dotrze do telefonu.
Dlaczego nie miałaby dotrzeć, ten cholerny Tyrol to przecież nie Tybet!
Porucznik Brett Charger nie widzi podstaw do opóźnienia pogrzebu. Sędzia też. 
Sekcja zwłok 
zakończona, ustalenia nie będą miały wpływu na tok śledztwa, pogrzeb — jeżeli 
nie odbędzie 
się pojutrze, w piątek — będzie musiał być z powodu weekendu odłożony do 
poniedziałku. 
Podjęcie decjiji sędzia pozostawia rodzinie.
Pogrzeb!
Nie rozmawia z żoną, z córką zmarłego rozmawia. Żona przebywa w Europie, wróci 
jutro i 
podejmie decyzję. Ale od tych spraw i tak się nie ucieknie.
Właściciel domu pogrzebowego jest tego samego zdania. Wobec tego, gdy tylko sąd 
wyrazi 
zgodę na wydanie zwłok, niezwłocznie zajmie się przygotowaniami. Od bramy 
prosektorium 
do złożenia ciała na omentarzu wszystko bierze na siebie. Musi jednak prosić o 
upoważnienie 
na piśmie. Podpis w tej rubryce.
— Dziękuję. A to — na miejsce upoważnienia, które właściciel „Przystani 
Niebiańskiej” 
wkłada do teczki, plik katalogów. — Proszę wybrać trumnę i tak dalej... Jeśli 
świętej pamięci 
zmarły nie ma czarnego garnituru, mamy pierwszorzędnych krawców. Kilka ostatnich 
zdjęć 
zmarłego pomogłoby nam uporać się z twarzą — mamy najlepszych kosmetyków w 
mieście. 
I jeszcze to: każda pozycja ma swój numer katalogowy i cenę. Przy regulowaniu 
należności 
gotówką dom udziela dziesięcioprocentowego rabatu. W zamówieniu proszę operować 
tylko 
numerami pozycji. Wystarczy telefonicznie.
I jeszcze rodzaj polisy ubezpieczeniowej.
I jeszcze tylko to: wyprowadzenie odbędzie się z kościoła czy z kostnicy 
cmentarnej? Jeśli z 
kościoła, to z jakiego?
— O, z kościoła Świętej Trójcy się odbędzie, ksiądz proboszcz Frank Kovalsky jut 
tu! Bardzo 
mi przyjemnie widzieć księdza proboszcza. Wobec tego pozwolę sobie pożegnać 
panią. Do 
widzenia, Miss Skala. Do zobaczenia, księże proboszczu.
Znakomitą herbatę podaje ten dom, ksiądz proboszcz już miał przyjemność pić 
herbatę z 
ojcem. Taki wspaniały człowiek! Straszny cios dla tej zacnej rodziny. Wielka 
strata dla 
Polonii w tym mieście, zdominowanym przez Amerykanów pochodzenia brytyjskiego i 
niemieckiego. Zaiste, niezbadane są wyroki Pana. Pogrzeb będzie manifestacją 
wkładu 
Polonii w wielkość Ameryki. Żałobną mszę świętą odprawi osobiście biskup 
diecezji. Jego 
ekscelencja zapowiedział swój udział w ceremonii, prosił o przekazanie rodzinie 
wyrazów 
ubolewania i współczucia.
Tę barierę Helen musi pokonać.
— Ale, proszę księdza, ja nie życzę sobie żadnej manifestacji… etnicznej, że tak 
powiem. 
Ojciec nie był Polakiem, a Amerykaninem polskiego pochodzenia. Amerykaninem! Ja 
też nie 
jestem Polką. Jestem rodowitą Amerykanką. Tak samo mój brat. To ta szopka z 
podziałem 
narodu na antagonistyczne grupy etniczne zabiła ojca. Nie chcę Ameryki 
podzielonej według 
krajów pochodzenia naszych protoplastów. Ameryka jest jedna. I będzie jedna. Dla 
wszystkich swoich obywateli jednakowa!
— Jaka pani jest polska w tym uporze i dzielności! Nawet nie zdaje sobie z tego 
sprawy. Ja 
też urodziłem się już w tym kraju. Jestem i czuję się Amerykaninem. Ale 
korzenie, moje 
dziecko. Człowiek jak drzewo potrzebuje korzeni. To bardzo ważne w życiu.
Proboszcz robi znak krzyża nad głową Helen.
— Niech dobry Bóg ma cię w swojej opiece, córko.
Helen nie wie, co odpowiedzieć. Bóg. Nigdy nie zastanawiała się nad tym 
pojęciem. Może to 
kara... Miasto tonie w słońcu. Tylko żyć i radować się życiem. Przez otwarte 
okna wlewa się 
zgiełk ulicy, która do wczorajszego wieczora była pogodna nie tylko z nazwy. 
Wszystko ma 
więcej twarzy niż jedną.
Hatfield czepiał się tego człowieka, który złożył kwiaty pod ogrodzeniem domu. 
Prowokowanie do demonstracji mu zarzuca. Wiceburmistrza się nie czepiał.
Ile twarzy ma człowiek?
Sue Madison nalewa koniak. Zachęca do przełamania się i wypicia. Skąd Hart 
wytrzasnął tak 
elegancką i pewną siebie pomoc domową?
Z kieliszkiem w ręku Helen siada w fotelu. Ostrożnie, jakby trzymała kruchy 
skarb. — Proszę 
wypić duszkiem — zachęca wytworna pomoc domowa, chyba w wieku matki. — To pani 
dobrze zrobi, sama się przekonałam. — Podnosi swoją lampkę. — Jestem dla pani 
Sue, jeśli 
wolno...
— Helen.
— Dziękuję, Helen. Sama przeszłam przez to i wiem.
— Nie rozumiem. Przez co, jeśli wolno spytać?
— Przez, dokładnie, przynajmniej w skutkach, to samo, co ty. Sue Madison? 
Madison?...
— Czy ty — Helen zbiera się w sobie — jesteś tą... Sue jest.
— To mój mąż. Mieliśmy lecieć razem. W Miami mąż zdawał maszynę i chcieliśmy 
wreszcie 
po latach wspólnie odpocząć. Ale w ostatniej chwili coś mnie w domu zatrzymało i 
Denis 
poleciał beze mnie.
„Jakie szczęście”, chciała powiedzieć Helen. Jakie szczęście, że nie powiedziała 
tego.
Katastrofa wstrząsnęła krajem. Czołowe zderzenie nad Arkansas dwóch samolotów 
pasażerskich w biały dzień. Oba należące do North American Airlines. Jeden 
leciał z Seattle 
do Miami, drugi z Miami do Seattle. Ten pierwszy prowadził najbardziej oblatany 
pilot 
Stanów, Denis Madison.
— Pieprzę Europę! Mam w nosie tamtejsze trudności, chcę mieć ją w domu. 
Słyszałeś, Andy 
— w domu!
Moc kwiatów. Luzem, w wiązankach, wieńcach. Zawieszonych na ogrodzeniu, 
rozrzuconych 
na podejściu, na dolnym tarasie, złożonych pod ścianą. Anonimowych. Dom w 
kwiatach. 
Oranżeria. Znosiły je chyba duchy, gdyż Helen nikogo przynoszącego kwiaty nie 
zauważyła. 
— Ile w nich ludzkiego serca — mówi Sue.
— Postaw się na głowie i znajdź ją. To nie igła!
Buda z Hatfieldem. Wozy prasy i telewizji zniknęły, buda pozostała. Przy 
przeciwległym 
chodniku parkuje cywilny samochód, ogromny ośmiocylindrowy oldsmobile, dobry do 
prze-
łajowego ścigania przemytników narkotyków, bez świateł na dachu, syreny, 
oznakowań 
bocznych. Wewnątrz dwóch znudzonych dryblasów w dżinsowych ciuchach, ale to z 
pewnością gliny. Obserwują dom czy strzegą go? Ten obok kierowcy podnosi 
ukradkiem 
mikrofon radiotelefonu. Gliny!
— A w ogóle, skąd dzwonisz?
Trzeba będzie zrobić porządek z tymi kwiatami, bo Hatfield gotów uruchomić płytę 
z 
zakłócaniem porządku. Sue jest innego zdania: zostawić. Za każdym kwiatkiem stoi 
żywy 
człowiek — nie odważy się. Ward dał zresztą przykład. Jak mu się nie podoba, 
niech sam 
zabierze się do porządkowania ulicy albo dzwoni do Warda, a wówczas ktoś na 
pewno 
nadepnie mu na odcisk. Zostawić!
Muzyka dla Denisa — mówi eteryczna Sue — miała duszę, kwiaty — skrzydła ptaków. 
Gdyby Denis żył, powiedziałby, że to dusze poległych druhów Casa, zaklęte w 
kwiaty, 
zleciały się do opustoszałego gniazda swego brata.
— Z Rotterdamu dzwonisz?
Zastępca szeryfa dzielnicowego posterunku policji Hatfield butem usuwa kwiaty z 
chodnika 
pod ogrodzenie. Kopie je jak przeciwnika. Tak dużych butów Helen nie widziała.
Przyciska słuchawkę do ucha.
— Z Rotterdamu, powiedziałeś?
I broń Boże zwracać uwagę na pojedynczych krzykaczy, radzi Sue. Niech się ich 
czepia ten 
przykładny strażnik porządku publicznego.
— Nie rozumiem... Spakowałeś swoje manele i pojechałeś w interesie do 
Rotterdamu? 
Najzwyczajniej zostawiłeś jej bagaże i pojechałeś? Ja chyba źle słyszę...
Sue jest niespokojna. W Europie szaleje terror.
— Co tam list! Żaden list tego nie załatwi. Powinieneś był zostać na miejscu i 
czekać. A nie 
pomyślałeś, że ona może potrzebować twojej pomocy? Przecież byłeś jej umiłowanym 
synalkiem...
Strzelają tam po ulicach. W biały dzień porywają dzieci milionerów. A w 
Niemczech 
najgorzej, utrzymuje Sue.
— Nic z tego nie rozumiem, Andy. Jak Boga jedynego, nic. Glenda Jackson wróciła. 
Widzę 
ją przez okno wynoszącą z Maynardem i służbą z samochodu walizy, tymczasem 
matka, która 
z nimi wyjechała, rozpłynęła się jak kamfora, ty zaś zostawiasz jej hotel i 
gonisz za 
interesami. Udaj się o pomoc do naszej ambasady. Od czego te skurczybyki są! 
Żądaj ich 
interwencji! Włącz telewizję i prasę do poszukiwań! Jeśli dotąd nie odezwała 
się, to nie 
wykluczam porwania albo wypadku w górach.
— Jeszcze dzisiaj będzie rozmawiać z panią sędzia, Miss Skala. Nie potrzebuję 
dodawać, że 
dom państwa cieszy się sympatią społeczeństwa, dowody tego ma pani w prasie i w 
domu... 
Worki listów i telegramów. Ale sprawy są sprawami. Jeśli pani pozwoli, miałbym 
przed 
rozmową z sędzią kilka pytań.
Wodolej. Jeśli wszystko poprzedza takim wstępem, to pogratulować wyników.
— Słucham pana, poruczniku.
— Obserwacja domu i obejścia. Normalnie nie zwracamy uwagi na ruch wokół domu. 
Kiedy 
jednak czujemy, że coś wokół jest nie tak, nasz zmysł obserwacyjny wyostrza się. 
Tak zwany 
syndrom zagrożenia odzywa się w człowieku. Czy coś na zewnątrz domu, czyjeś 
zachowanie 
względnie obecność rzuciły się pani w oczy? Anonimowe telefony, o których już 
mówiliśmy, 
zostawiamy.
— Syndrom zagrożenia, powiada pan. Hm... Chodzi panu o to, że spostrzegawczość — 
tak, 
jeśli się nie mylę, psychologia stan ten nazywa — osoby zagrożonej ulega z 
jednej strony 
stępieniu, z drugiej — zawężeniu do z góry przyjętych źródeł zagrożenia, działa 
więc 
wybiórczo. Czy dobrze rozumuję?
— Mniej więcej. W tym stanie jeden element osaczenia, niekiedy nieobecny, 
dostrzega się, 
inny natomiast, obiektywnie istniejący, przeoczą.
— W tym stanie — Helen dopowiada zawoalowaną insynuację Chargera — człowiek może 
dopatrzeć się rzeczy nie istniejącej, a nie zobaczyć faktycznie istniejącej, 
może też mieć 
zwidy, czyli urojenia. Czy tak?
— Jak to przyjemnie mieć do czynienia z osobą wybitnie inteligentną...
Zarozumiały sukinsyn.
— Czy zatem rzuciło się pani coś w oczy?
— Byłam zbyt pochłonięta możliwymi skutkami poczynań dla mego chorego na serce 
ojca, 
ze strony elementów zagrożenia obiektywnie istniejących, których policja 
subiektywnie nie 
chciała dostrzegać, aby zabawiać się w obserwatora ruchu ulicznego. Jeśli się 
nie mylę, macie 
od tego specjalne służby...
— To brzmi jak zarzut. Nie sądzę, abyśmy na coś takiego zasłużyli.
— Nie oczekujecie chyba oklasków od córki zamordowanego?
Porucznik Charger zapala nowego papierosa. Zapalniczkę i papierosy chowa do 
kieszeni. 
Przy okazji włącza mieszczący się tam minimagnetofon. Nie uchodzi to uwagi 
Helen.
Zdobywa się na luz.
— Praktyczniejsze to od ołówka... Chyba nie ma pani nic przeciwko?
— Jestem entuzjastyczną wielbicielką elektronicznego podsłuchiwania ludzi. To 
rzeczywiście 
praktyczniejsze od ołówka. — Uprzedza ruch ręki Chargera do kieszeni. — Może pan 
nie wy-
łączać.
— Idźmy zatem dalej — proponuje Charger. Głęboko zaciąga się papierosem. — Pani 
była 
jedyną osobą przebywającą w domu w ostatnich dniach. Czy tak?
— Od przyjazdu przed dziesięciu dniami nie opuszczałam ojca. Poza dokonywaniem 
zakupów.
— Czy w tym czasie przychodził ktoś do domu. Powód obojętny.
— Chyba nikt. Poza... zapomniałam nazwisko pana z Komitetu Obywatelskiego.
— Znamy je. Możemy także darować sobie funkcjonariuszy policji, którzy tu byli w 
związku 
z ostrzelaniem przez pani ojca samochodu, pana Knowdena, któremu ojciec zlecił 
dokonanie 
ekspertyzy substancji chemicznej petardy podrzuconej pod dom, dostawcy granatów 
z firmy 
Buffalo Arms, nie mówiąc o doktorze Silbersteinie.
— Doktor Silberstein jest naszym codziennym gościem. To stary przyjaciel ojca i 
zarazem 
jego lekarz.
— Doktora Silbersteina też zostawmy. A ktoś inny? Jacyś domokrążni handlarze, na 
przykład?
— Nikt.
— A podczas pani pobytu poza domem?
— Ojciec by mi powiedział. Był nawet przygotowany na najście domu podczas mojej 
nieobecności.
— Mówi pani o ewentualnie zamierzonym wykorzystaniu do tego celu pani 
nieobecności.
— Dokładnie tak.
— Spójrzmy na osobę pani ojca z boku, że tak powiem. Zgadzam się, ojciec miał 
prawo do 
zdenerwowania. Ale patrząc na niego właśnie z boku, chłodnym okiem, czy nie 
uważa pani 
jego postawy za, powiedzmy, wyzywającą?
— Wyzywającą? — Helen podnosi wzrok na swego interlokutora. — Pan jest oficerem 
prowadzącym śledztwo czy oskarżycielem? Kogo pan tu właściwie reprezentuje? Na 
człowieka, który jest moim ojcem, napastowanego w swoim własnym domu, na ulicy, 
każe 
pan mi patrzeć z boku. Czyimi oczami, jeśli wolno spytać?
— Przejęzyczenie, przepraszam. Aktywną postawę miałem na myśli. Z tym pani się 
chyba 
zgodzi i, jako wytrawny psycholog, przyzna, że postawa taka może być poczytana 
przez 
kogoś przewrażliwionego za wrogość. Teoretycznie.
— Czyli, dokończę pańskiego teoretycznego rozumowania, byłby to powód 
wystarczający do 
sprowokowania agresji. Wszak ludzie są tak wrażliwi... I postawię pytanie: Jaką 
pan przyjmie 
postawę, jeśli dom pana będzie bezkarnie zaśmiecany obelżywymi ulotkami, 
obmalowywany 
słowem „zdrajca”? Jeśli na ulicy sparzą panu twarz roztworem kwasu solnego? 
Jeśli policja, 
miast napastnikami, zajmować się będzie panem? Jeśli podłożą panu pod tyłek 
cuchnącą 
petardę? Już drugi dzień z rzędu myszkuje pan w kokpicie ojca, co dla mnie jest 
równoznaczne z szukaniem tam zbrodniarza.
Helen wstaje z fotela.
— Tam! — wskazuje palcem na schody do kokpitu — dosięgnęła ojca kula mordercy. 
Tam! 
— przenosi rękę na otwarte na oścież okna salonu wychodzące na ulicę i ogród 
botaniczny — 
została wystrzelona. Śmierć przyszła do tego domu z zewnątrz. Tara winna 
zostawić swoje 
ślady! Czy prawidłowo rozumuję, poruczniku Charger?
Charger ma jeszcze kilka pytań. Ale musi zmienić ton. — Niezamierzenie 
zdenerwowałem 
panią — usprawiedliwia się. — Przepraszam. Czy możemy kontynuować rozmowę?
— Słucham.
Pochyla się ku wzburzonej Helen.
— Czy ojciec miał wrogów?
— Wrogów?
— Ludzi mu nieprzyjaznych.
— Kto ich nie ma. O żadnym zdeklarowanym wrogu nie wiem. Chociaż złośliwości 
zastępcy 
komendanta posterunku policji sierżanta Hatfielda, graniczącej z przekroczeniem 
kompetencji 
służbowych, nie nazwałabym, dowodami przyjaźni.
— Sierżant Hatfield mógłby prawdopodobnie powiedzieć to samo o pani ojcu; nie 
znam 
policjanta, do którego nie zgłaszano by pretensji. Koszty zawodu. A ktoś z pracy 
pani ojca? 
Jako szef pilotów oblatywaczy decydował o karierze tych ludzi Negatywna opinia 
równała się 
z utratą lukratywnych zarobków pilotów oblatywaczy.
— Proponuję zwrócić się z tym do przełożonego mego ojca, dyrektora Barry Harta.
— Karabin. Karabin, który ojciec sobie sprawił. Czy ojciec wychodził z nim na 
taras?
— Niby w jakim celu?
— No... na przykład, by pokazać, że jest uzbrojony. W naszym języku nazywamy to 
demonstracją zbrojną w celu zastraszenia przeciwnika.
— Daruje pan — policzki Helen ściągają się w nerwowym tiku — ale to zakrawa na 
obrazę 
pamięci mego ojca. Poważny człowiek miałby się zabawiać w chłopczyka obnoszącego 
się po 
tarasie z karabinem...
— Więc pani nie widziała ojca na odsłoniętym tarasie z karabinem w ręku.
— Nie.
— Proszę się zastanowić.
— Powiedziałam.
Charger spokojnie gasi papierosa.
— Wobec tego zmuszony jestem zadać pani niedyskretne pytanie; bez obecności 
swego 
adwokata nie musi pani odpowiadać: Gdzie i z kim pani spędziła czas krytycznego 
poranka, 
kiedy pani ojciec ostrzelał z tarasu przejeżdżający samochód?
— Syndrom osaczenia. Syndrom osaczenia. Syndrom... — powtarza Helen chodząc 
nerwowo 
po salonie. Nie wie, że myli zagrożenie z osaczeniem.
Potyczka z porucznikiem załamała Helen. A jeszcze koniec dnia daleki. W kolejce 
czekają: 
sędzia prowadzący śledztwo, ksiądz proboszcz Frank Kovalsky wraz z właścicielem 
„Przysta-
ni Niebiańskiej”. Decyzja o dniu pogrzebu — jutro czy w poniedziałek — musi być 
podjęta 
najpóźniej za godzinę.
Na nieustające prośby telefoniczne o rozmowę odpowiada z jej upoważnienia, bez 
wyjątku 
odmownie, Sue. Ten telefon spotyka się z jej przychylnością.
O zdarzeniu, faktycznie już były kapitan policji miejskiej Jimmy Braddocks, 
dowiedział się w 
Olympii. Stolica stanu leży o krok od Seattle, samochodem byłby rychło na 
miejscu. Ale do 
chwili formalnego rozwiązania stosunku służbowego każde jego zbliżenie się do 
Good 
Weather Street mogło być traktowane przez władze sądowe i miasta z uzasadnioną 
podejrzliwością.
— Nie jestem tu służbowo — dodaje Braddocks po złożeniu Helen kondolencji. — Od 
wczoraj nie służę już w policji, od dzisiaj mam patent prywatnego detektywa. 
Ojca pani 
darzyłem wielkim szacunkiem, poczytałbym sobie za wyróżnienie, gdybym mógł 
służyć pani 
pomocą.
Kładzie przed nią bilet wizytowy z adresem i numerem prywatnym telefonu.
— Mam gorącą prośbę. Kilkakrotnie byłem gościem pani ojca w kokpicie, jak on 
nazywał 
swoje sanktuarium. Czy pozwoli mi pani obejrzeć to miejsce jeszcze raz?
Ojciec ciepło wyrażał się o tym człowieku. Helen poprowadziła go na piętro.
Nie zabawili tam długo. Braddocks przyjrzał się obwiedzionemu kredą miejscu 
ułożenia 
zwłok zabitego, pustemu hakowi po śmigle spitfire’a, o które pocisk się odbił, 
zabranym do 
badania, najdłużej przypatrywał się rezerwatowi rododendronów oddalonemu od 
tarasu około 
stu pięćdziesięciu jardów. To robota strzelca wyborowego, pomyślał.
Rododendrony — kwiaty stanu Waszyngton...
— Przepraszam za to pytanie — odezwał się — ale to ważne. Czy pani mogłaby 
powiedzieć, 
gdzie stał ojciec, kiedy go pani zostawiła?
— Dokładnie tam, gdzie trafiła go kula.
— A wówczas, do umykających wozem sprawców podłożenia pod dom petardy, pani 
ojciec 
oddał dwa strzały, tak?
— Dwa.
A pocisk znaleziono tylko jeden, myślał Braddocks. I jeden ślad po uderzeniu 
pocisku w 
asfalt ulicy. Skala, strzelec-myśliwiec, nie mierzył przecież w zabudowania. 
Mierzył do celu 
będącego w ruchu. Jeśli spudłował, musiałyby być ślady po dwóch pociskach. Kule 
marlina 
ryją asfalt niczym dum-dum.
— I jeszcze jedno — odezwał się. — Czy przebywając na tarasie nie zauważyła pani 
czegoś 
niezwykłego, nietypowego w tym miejscu i otoczeniu? Mieszkańcy tej dzielnicy 
żyją trybem 
ustalonym. Proszę się zastanowić.
— Cały czas byłam spięta. Jak bym przeczuwała tę tragedię. Coś nietypowego, pyta 
pan. — 
Helen poszukała w pamięci. — Zachowanie psa Jacksonów. Apolla, tego wilczura. 
Mówiłam 
o tym porucznikowi Chargerowi.
— Co to było, Miss Helen?
— Przeskoczył ogrodzenie willi i pognał do rezerwatu rododendronów. Jak gdyby 
zwęszył 
królika albo obcego kota. Zdziwiło mnie, że nie szczekał. To ostry pies.
— Tak?
— Wydało mi się to dziwne, ale porucznik Charger oświadczył, to nic do sprawy 
nie wnosi. 
Że Apollo zachował się jak rasowy pies myśliwski.
W żadnym z kilkunastu pocztowych worków z telegramami i listami, jakie napłynęły 
i nadal 
napływają z całego świata z wyrazami współczucia i potępienia zbrodniczego 
czynu, nie ma 
słowa od Irvinga. Jakiś znak stanowiłby dla Helen nawet zaskoczenie. To istota 
dwudziestego 
pierwszego wieku. Robot ucieleśniony w człowieka. Irv nie ma czasu dla prasy, 
radia, 
telewizji. Wiadomości o zdarzeniach, inne niż nowinki z jego dziedziny, 
informatyki 
komputerowej, nie interesują go. Poza godziną pływania i godziną solowego 
grzmocenia 
piłką tenisową o ścianę, jak dzień długi siedzi w pracowni. Co nie oznacza, aby 
milczenie 
jego było dla Helen obojętne. Scott-Valley, Dolina Krzemowa — to mój nowy adres. 
Jeśli się 
zdecydujesz, przywitam cię na lotnisku, powiedział.
Irving organicznie nie znosi uzewnętrzniania się. Uzasadnia to własnym 
Dekalogiem, z 
którego dwa pierwsze przykazania brzmią: Wszystkie ładne słówka to pic na wodę; 
stosunki 
międzyludzkie zależą od społecznej pozycji człowieka; wysforowałeś się, stają 
przed tobą na 
baczność, wleczesz się w ogonie — mają cię w dupie. Więc do przodu!
Rodzice Irvinga, ludzie niewątpliwie inteligentni, lecz na ten kraj 
niepraktyczni, swoje 
niepowodzenia życiowe utopili w oceanie alkoholu. W spadku po sobie pozostawili 
jedynakowi patologiczną awersję do ludzkich słabości, jeżeli nie do ludzkości 
jako gatunku w 
ogóle.
Na ostatnim roku studiów w Stanford Irv zabrał głos na odczycie sprowadzonego z 
Europy 
laureata Literackiej Nagrody Nobla, pięknoducha widzącego w ludziach uciemiężone 
aniołki. 
Dużo bulwersujących, działających na wyobraźnię rzeczy wygłosił. W swojej 
replice, 
przerywanej raz protestami, raz gwizdami aprobaty, Irv porównał ludzi, 
społeczeństwo 
ludzkie do robactwa zasługującego na nuklearną zagładę, a europejskich polityków 
i 
wierszokletów nazwał mięczakami i gnidami. Ogień nie człowiek. Zafascynował 
Helen.
Teraz widzi go inaczej. Gdyby Irv miał wtedy osiemnaście lat, nazwałaby to 
światoburczym 
warczeniem szczeniaka, któremu to przejdzie. Ale nie przeszło. Przerzuciło się 
tylko na ukła-
dy scalone.
— Andy, słuchaj mnie uważnie: przesunęłam pogrzeb na poniedziałek. Mnóstwo 
organizacji 
społecznych, przedstawicieli władz miejskich i stanowych, z burmistrzem i 
gubernatorem, za-
powiedziało swój udział. Przyjadą biskupi z Chicago, Detroit, Milwaukee i 
Cleveland. Cindy 
też przyleci. Ale co z matką? Na miłość boską, co z matką? Przecież to się nie 
mieści w gło-
wie...
— Skąd dzwonisz?
Szczygły. Dom obleciały szczygły, niemiłosiernie jazgoczą. Ojciec miał dar 
porozumiewania 
się z tymi pospolitakami. Kiedy pokazywał się na tarasie czy w ogrodzie, 
zlatywały się jak do 
świętego Franciszka.
— Ach, z Brukseli... A co z matką, nadal nic nie wiadomo? Inne ptaki przed nim 
też nie 
uciekały.
— Więc słuchaj, Andy: pogrzeb pojutrze o trzeciej. Traktuj tę datę jako 
definitely fixed. 
Nieodwołalną. Jeżeli do jutra, czyli niedzieli, matka się odnajdzie, w 
poniedziałek rano 
byłaby w Seattle, jeśli nie — nie chcę myśleć. Tak czy inaczej nie zamierzam 
robić z ojca 
mrożonki, nie mogę też wodzić świata za nos. Poniedziałek o piętnastej czasu 
Zachodniego 
Wybrzeża Pacyfiku!
W „Seattle’s Monitor” ukazała się na zasadzie odpłatnego ogłoszenia 
całostronicowa odezwa, 
podpisana przez bliżej nie znany Komitet Ocalenia Narodowego Stanów 
Zjednoczonych, 
zatytułowana:
CELNIE STRZELAJĄ NIE TYLKO W DALLAS...
Odezwa znajduje kraj w stanie całkowitego rozkładu.
Od czasu przystąpienia Ameryki do wojny w Europie po stronie niewłaściwego 
sprzymierzeńca czerwoni agenci opanowali wszystkie dziedziny i szczeble każdej 
kolejnej 
administracji.
Klęska sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych w Azji Południowo-Wschodniej jest 
rezultatem 
zmowy Białego Domu z Kremlem. Polityka paktowania z wrogiem, miast konfrontacji 
zbrojnej z użyciem całej nuklearnej potęgi kraju, wiedzie niechybnie ku upadkowi 
wolnego 
świata.
ZDRAJCOM STANÓW ZJEDNOCZONYCH AMERYKI — ŚMIERĆ!
AMERYKO, OBUDŹ SIĘ, PÓKI NIE JEST ZA PÓŹNO!
Odezwa zapewnia zaniepokojonych rozwojem sytuacji obywateli, że są w tym mieście 
ręce 
zdolne jeszcze do chwycenia za broń w obronie prawdziwej demokracji. Strzelające 
celnie!
— Ja nie płaczę, Andy. To nie to. Naprawdę nie płaczę, ja tylko...
Ty kryjesz coś przede mną. Moja babska intuicja podpowiada mi, że mnie 
okłamujesz. Bo nie 
chce się wierzyć, aby to było możliwe. Chyba postradałam zmysły. Czy ona 
przypadkiem nie 
urwała się z jakimś gachem, a ty rozsnuwasz zasłonę dymną?
Totumfacki zastępca szeryfa Hatfielda, posterunkowy Gino Massini, któremu 
kapitan policji 
miejskiej Jimmy Braddocks kiedyś coś darował.
Prywatny detektyw Jimmy Braddocks poprosił go telefonicznie o niezwłoczne 
przybycie do 
jednego z ponad trzydziestu kościołów rzymskokatolickich Seattle.
W niecałą godziną później zastał go w ławce bocznej nawy wpatrzonego żarliwie w 
doskonale odtworzoną replikę posągu Matki Boskiej Loretańskiej. Dziadkowie 
Massiniego 
wywodzili się z Loreto, dokąd, jak legenda głosi, Matka Boska została kiedyś 
cudownie 
przeniesiona z Nazaretu.
Braddocks także chwilę pomedytował, po czym, nie odwracając głowy od ołtarza 
głównego, 
przemówił:
— Nie brakuje wam przypadkiem w garażu jakiegoś służbowego wozu, przyjacielu?
— A dlaczego by miało brakować? — odparł Massini znad książeczki do nabożeństwa.
— Żaden z waszych wozów nie uległ w tych dniach jakiemuś uszkodzeniu?
— A dlaczego miałby ulec?
— Jakiemuś zadraśnięciu? — ciągnął Braddocks. — Przedziurawieniu? Ty, Gino, spec 
od 
mechaniki pojazdowej u szeryfa, nie spostrzegłeś w którymś z wozów dziurki?
— W karoserii?
— Inteligentny jesteś, Gino. Mogła być w kole, w oponie, ale skoro powiedziałeś 
w karoserii, 
niech będzie karoseria.
— Niby od czego? Ta dziurka...
— Nigdy nie wątpiłem w twoją inteligencję, Gino. Dziurka. Na przykład po pocisku 
z 
marlina-444 magnum.
— Z marlina? — Massini potrząsnął głową. — Wszystkie służbowe wozy są w 
porządku. 
Najmniejszego zadraśnięcia.
— A prywatne wozy twoich kumpli i Hatfielda, co Gino?
— Przecież oni mi się nie opowiadają. Braddocks westchnął.
— Kiedyś porównałem cię do zwierzaka. W pewnych sytuacjach, powiedziałem, 
odzywają 
się w tobie odruchy dzikiego zwierzęcia... Do jakiego zwierzaka porównałem cię, 
Gino? 
Szybko, nie grzeszę nadmiarem czasu!
— Do psa, kapitanie.
— Masz także psi węch! Włącz go, Gino. Włącz niezwłocznie i wywąchaj to. Daję ci 
na to 
cztery godziny. Co do minuty. Za cztery godziny spotykamy się na tej ławeczce. 
Śliczny to 
kościółek, prawda, Gino?
Policjant przytaknął.
— To podziękuj teraz Bożej Rodzicielce za to, że nie kiblujesz w mamrze, i 
zamień się w 
wiatr. Ale chwileczkę, Gino. Fajną limuzynę sobie sprawiłeś...
— Pewien znajomek mi odpalił. Za centy, dlatego.
— Nie pytam za co, bo co mnie to obchodzi. Ale co z twoim chevrym? Był w 
doskonałym 
stanie. Jak cię znam, sprzedałeś go i jeszcze dobrze na tym zarobiłeś. Podobał 
mi się. 
Mógłbyś podać mi nazwisko tego gościa i adres?
— Wątpię. To przypadkowy facet. Braddocks podrapał się w wygoloną brodę.
— W życiu, przyjacielu, wszystko jest wątpliwe. Ale kiedy się chce... Od 
niedorosłych 
siusiek, mam nadzieję, trzymasz się już z daleka?
Policjant uderzył się w pierś. Uderzenie poparł przysięgą na zbawienie duszy 
swojej zmarłej 
mamusi.
— Wiem, Gino, jesteś słownym chłopaczkiem. A teraz pożegnaj się z Bozią i za 
cztery 
godziny z powrotem do spowiedzi. Spływaj! Ale, ale. Nie pogratulowałem ci 
zdobycia w 
Wietnamie odznaki strzelca wyborowego. Gratuluję. Czegoś takiego za byle co się 
nie daje, 
musiałeś natłuc tych Vietcongow, chłopie.
Sprawił tym radość udręczonemu policjantowi.
— Cała przyjemność po mojej stronie, Gino. Więcej takich szczęśliwców wróciło do 
tego 
miasta?
— Poza mną jeszcze jeden.
— Do naszych szeregów się dostał? Tego Massini nie wiedział.
— Nie szkodzi. Gdybyś go spotkał, złóż mu moje gratulacje. Mam cholerne uznanie 
dla 
facetów, którzy z ćwierci mili trafiają w makówkę. Kłaniaj się mu ode mnie i — 
znikaj.
Glenda Jackson poprosiła gościa do gabinetu męża, bo salon i bawialnia — jak to 
po dłuższej 
nieobecności gospodyni domu... Okropna jest ta dzisiejsza służba!
Jimmy Braddocks zdecydował się na mały koniak, sobie pani Jackson nalała 
podwójnego 
burbona. Pierwszego dzisiaj. — Ta Europa! — powiedziała po szybkościowym 
podmalowaniu się i narzuceniu na siebie paryskiego w kroju tiulowego peniuaru. — 
To 
przechodzi wszelkie wyobrażenia! Jestem szczęśliwa, że powróciłam do kraju.
Jej trzecia eskapada za Atlantyk. Po każdym powrocie ostatnia. Woli wyspy 
Pacyfiku albo 
Karaiby. Chociaż ci Latynosi nie uznają mydła i potwornie śmierdzą.
Żeby człowiek nie czuł się bezpieczny w swoim domu! Jeszcze samobójstwo — w 
sytuacji 
Casa Skali — byłoby zrozumiałe; ludzie tak łatwo ulegają stresom. Nie mogła 
doczekać się 
słówka ze strony gościa, które otworzyłoby furtkę dla jej opinii o tajemniczym 
zniknięciu w 
Europie Cathi Skala. Cnotliwe, tak uwielbiane przez swoich mężów, kobiety — pani 
Jackson 
wie o nich swoje. Święte matrony. A niech się tylko takiej przydarzy okazja, 
wychodzi z niej 
dziwka. Cichodajki! Na pewno odnajdzie się!
— Męża nie było w domu tragicznego dnia — wyjaśniła. — O zdarzeniu dowiedział 
się z 
telewizji. Przebywał w Orlando na Florydzie w zakładach Martin-Marietta 
Aerospace. — 
Zaśmiała się. — Jeden do zera dla nas, mamy stuprocentowe alibi. Mąż lubił Casa. 
Ale nie 
przepadał za jego towarzystwem. Z wzajemnością. Pan wie, kapitanie, piloci nie 
kochają 
konstruktorów bezzałogowych systemów nawigacyjnych. — Pociągnęła ze szklanki. — 
Szkoda Casa. W gruncie rzeczy nie miałam mu nic do zarzucenia.
Od Maynarda Jacksona, poza „Hello, Captain” na powitanie, Braddocks niczego nie 
usłyszał.
Wybitny konstruktor nie słynął z wylewności. Niedziela — dzień zastrzeżony dla 
rodziny. 
Gospodarz, któremu do wzięcia u kobiet brakowało tylko z pięć cali wzrostu i 
innej twarzy, 
nie ukrywał zaskoczenia z nie zapowiedzianej wizyty. Nie darzył sympatią tego 
przystojniaka. Kiedyś minęli się w wozach na ulicy. Czerwone światło dało 
Glendzie okazję 
do zawieszenia się na nim łakomym wzrokiem. „Z takich lędźwi jak jego musi 
tryskać dobre 
nasienie”, powiedziała potem. Suczysko!
W miękkich mokasynach, bonżurce i flanelowej, sportowej koszuli w kratę czekał 
na 
wyjaśnienie przyczyny wizyty. Jego małżonka miętosiła na kolanach czarnego 
pinczerka, 
Tridenta, u jego fotela warował podobny do niedźwiedzia burozłotawoszary Apollo, 
nie 
spuszczający z przybysza ślepi.
Braddocks pociągnął drinka.
— Robię sobie wyrzuty z powodu najścia państwa — zaczął — ale nie widzę wokół 
siebie 
nikogo bardziej kompetentnego. Chodzi mi o radę ludzi mających doświadczenie z 
psami. 
Nie mam o tych przyjemnych zwierzętach zielonego pojęcia, a zamierzam nabyć 
młodego 
owczarka. Apollo robi wrażenie. Kilka razy widziałem go z panem w ogrodzie 
botanicznym. 
Zdumiewające posłuszeństwo, zaimponował mi. To wilk? Owczarek?
Trafił w jedyny, poza bezzałogowymi systemami nawigacyjnymi, temat interesujący 
Jacksona.
— Ani to, ani to: krzyżówka. Apollo, wstań! Proszę popatrzeć na jego krótsze niż 
u 
wilczurów i niemieckich owczarków nogi, na potężnie rozbudowaną klatkę 
piersiową, w 
której drzemie siła tygrysa, na szerokie łapy — łapy wodołaza. Pływa jak kaczka, 
a nos, 
dzięki krótszym nogom, ma blisko ziemi. Fantastyczny węch. Apollo wyczuje swego 
na milę. 
Wyjdźmy do ogrodu, zademonstruję panu.
Nie widząc, gdzie kamień pada, Apollo odnajdywał go w lot. Jackson zachęcił 
gościa do 
sprawdzenia psa. Ma potrzymać chwilę kamień w ręku, dając się przedtem obwąchać, 
po 
czym rzucić. Czołowy miotacz Seattle University zamachnął się i kamień poleciał 
aż w 
rezerwat rododendronów.
— Ale ma pan kopnięcie!
— Chciałem nie tam, przepraszam. Mógłbym niechcący trafić kogoś.
Pies przefrunął nad ogrodzeniem i z najeżonym grzbietem znikł w gęstwinie 
krzewów. Parę 
sekund później, merdając z zadowolenia ogonem, aportował kamień.
— Niezwykłe — zdumiał się Braddocks. — W tej gęstwinie — I przy tej odległości — 
dodał 
Jackson — bo rozmach ma pan na wagę złotego medalu olimpijskiego. Ale to 
częściowo 
dzięki wiatrowi. Wieje w naszą stronę. W innych warunkach też by znalazł, lecz 
nie tak 
błyskawicznie. A proszę zwrócić uwagę: nie aportował kamienia mnie, ale panu. 
Przestrzega 
tego jak przykazania bożego. Policyjna tresura.
Był zachwycony popisem swego pupilka.
Trzymiesięcznego szczeniaka otrzymał od dyrektora portu, amatorskiego kynologa. 
Ofiarodawca załatwił tresurę prezentu w policyjnej szkole psów prowadzonej przez 
jego 
przyjaciela. Silne psy muszą reagować na komendę natychmiast, inaczej są 
niebezpieczne dla 
otoczenia. Jeżeli Braddocks chce, zarekomenduje go właścicielowi szkoły.
— Bardzo ważny jest treser — zaznaczył Jackson. — Apollo dostał się w najlepsze 
ręce. 
Treser ten nazywa się... wyleciało mi z głowy; jest krewniakiem policjanta z 
naszego 
posterunku. Pies przejmuje osobowość trenera. Jest wierny swemu panu, ale 
tresera nie 
zapomina do końca życia.
Odprowadził gościa do samochodu. Przyjemny facet, myślał, nie taki skurwysyn, 
jak mi się 
wydawało. Naciskając na gaz gość myślał: Mruk ten Jackson, ale znowu nie taki, 
jak o nim 
opowiadają.
Braddocks dopił kawę.
— Na mnie już czas, Miss Helen. Mam jeszcze bardzo ważne spotkanie. Pozwoli 
pani, że się 
pożegnam.
— Tak mi przykro, kapitanie. Nie wiedziałam, że pańska żona zginęła w 
katastrofie lotniczej 
wraz z Denisem Madisonem. Sue nic mi o tym nie mówiła.
— Rodzice mojej żony byli polskiego pochodzenia. Przybyli do Stanów z obozu 
zagłady w 
Europie. Bardzo ją...
— Proszę dokończyć.
— ...kochałem.
— Tak mi przykro, kapitanie.
— Proszę mówić mi po imieniu. Jestem Jimmy.
— Dziękuję, Jimmy. Ale proszę, mów dalej.
— Podczas ostatniej rozmowy z twoim ojcem, Helen, pozwoliłem sobie pogratulować 
mu 
pięknej córki. Powiedziałem, że gdybym miał ponownie...
— Tak, Jimmy?
— Nie mam odwagi, Helen.
Irving ma nowy punkt widzenia na przyszłość gatunku ludzkiego. Czysto naukowy.
Natura człowieka — wygłosił przed swoim jednoosobowym, nieziemsko na jego tyrady 
odpornym audytorium — jest podatna na kurzą ślepotę. Skóra jego składa się z pół 
tuzina 
warstw, co jedna to inna funkcja, w zetknięciu z ogniem przepala się cała, 
zamienia się w 
wulkan bólu, w ostrzeżenie, w opis relacji ognia do skóry, po to tylko, aby w 
następnym 
spotkaniu z rozżarzonym żelazem popróbować znowu, kto kogo? Człowiek. Czara 
doświad-
czeń bez dna. Wieczny głód nowego, jak w damskiej modzie. Jego najnowsza kreacja 
to 
inżynieria genetyczna. Zaczęta od zapłodnienia jaja jednej kobiety in vitro i 
wszczepienia 
embrionu drugiej kobiecie, od kombinowania nad wyparciem z użycia męskiego 
członka i 
pochwy kobiety, do zastąpienia stosunku płciowego syntetycznym pozyskaniem 
spermy, 
macicy — probówką, organizmu kobiety inkubatorem podłączonym do zbiorników ze 
skład-
nikami odżywczymi płodu, resztę załatwia komputerowy system kontrolny. Regulować 
się 
będzie płeć noworodka, uzdolnienia, barwę skóry, oczu, włosów, faza kolejna 
weźmie na 
warsztat tak zwanego ducha. Już niedługo aktu koncepcji nie będzie się dokonywać 
w 
sypialni przy ckliwej muzyce, miejscem stanie się laboratorium, produkt zwać się 
będzie 
Mózgowcem. Osobnicy ci charakteryzować się będą szczątkowymi kończynami, nie wy-
kształconymi genitaliami, niezdolnymi do odbycia horyzontalnego czy odtylnego 
stosunku 
płciowego, głowami wielkości dyni osadzonymi na kruchych tułowiach w trzech 
czwartych 
wypełnionymi galaretą mózgową (stąd nazwa), porozumiewać się będą nieuchwytnymi 
dla 
ucha ultrakrótkimi falami elektromagnetycznymi, odżywiać dwutlenkiem węgla, 
mieszkać 
pod ziemią w sterylnych celach zbudowanych na kształt plastra miodu z tworzyw 
sztucznych. 
Przemysłowa produkcja Mózgowców jest kwestią dopracowania szczegółów techniczno-
technologicznych, uczeni są tego pewni. Wizja świata niedalekiego. Niesamowite 
perspek-
tywy. Karaluchy przyszłości. Tylko oni pozbawieni ludzkich cech i wszystkożerne 
synantropomorficzne owadziska z rzędu karakonów, odporne na bardzo wysokie i 
bardzo 
niskie temperatury, zaludniać będą Ziemię. Ale nie ma władzy bez władanych. 
Dzisiejszy 
człowiek ze swoimi narowami do myślenia, które pod każdą szerokością 
geograficzną bez 
względu na ustrój, epokę, na czas, w jakim żyje, prowadzą niechybnie do buntu 
przeciwko 
władcom, nie będzie miał racji bytu. Siła robocza jest podstawowym komponentem 
każdej 
struktury życia społecznego, niezbędna będzie również nie przystosowanym do 
pracy 
fizycznej Mózgowcom. Wystąpi zapotrzebowanie na robotników. Robotniko-
niewolników, 
gdyż nie wszystkie prace będą mogły być wykonane przez mechaniczne roboty. Na 
kreatury 
wyposażone w rozwinięte kończyny górne i dolne, w których głowach o gabarytach 
ziarnka 
maku mieścić się będzie tylko antenka odbiorcza rozkazów. Nauka nie zna granic. 
Geniusz 
człowieka przyniesie koniec człowiekowi występującemu w naturze pod nazwą Homo 
sapiens, gatunkowi, który nie zdał egzaminu praktycznego, kolejną formą jego 
ewolucji 
będzie: homo blattodea. Człowiekokaraluch. Nie podupadajmy więc na duchu, wszak 
życie 
na ziemi nie zginie!
Wspomnienie o tym wywodzie, które ni stąd, ni zowąd spadło na Helen, przyprawiło 
ją o 
mdłości. Gdyby nie to, że właśnie kończy menstruację, pomyślałaby, że jest w 
ciąży. Tak 
przez nią chcianej, tak konsekwentnie przez Irvinga odrzucanej. Mieć z nim 
dziecko. A gdyby 
miało główkę wielkości ziarnka maku z antenką?
Obudziła się z ulgą.
Znawcy miasta porównują Seattle do pięknej kobiety. Pysznej, pewnej siebie.
„The Aviation Center of the World” — mianowało się samo i miana tego nie daje 
sobie 
odebrać konkurentom z innych krajów.
„The Boeing Empire” — zostało, bo przy takiej pracy, jak u Boeinga, zostać 
musiało.
„The Boating Capital of the World” — Stolicą Światowego Aportu Wodnego stało się 
i 
chlubi się tym tytułem, niepomne przemijalności chwały.
Seattle. Ko wie, jak wyglądałyby dzisiaj Stany Zjednoczone, jakie byłoby ich 
miejsce na 
politycznej i gospodarczej mapie świata, gdyby nie takie miasta jak Seattle. I 
jego 
mieszkańcy.
Spotkanie nastąpiło z dala od centrum miasta. Z samochodów, które jeden za 
drugim 
wjechały na parking Jacht Klubu, wysiedli dwaj rośli mężczyźni w ciemnych 
trenczach. 
Spotkanie nie było przypadkowe. Uścisnęli sobie dłonie. — Poprowadzę pana — 
powiedział 
tęższy z nich i biorąc za łokieć szczuplejszego skierował się ku cumowisku 
jachtów przy 
nabrzeżu.
Strażnik nocny rozpoznał w nim pana Clifforda M. Duncana, członka Izby 
Reprezentantów, 
właściciela i naczelnego redaktora najbardziej wpływowego na północno-zachodnim 
wybrzeżu Stanów dziennika „North American Mail”, cieszącego się przydomkiem „The 
Guy 
that Can Do All” — Wszechmocnego. Cokolwiek o nim w mieście i kraju się mówi, 
nie jest 
bez pokrycia. Duncan stroni od taniej sensacji. Łowienie plotek w mętnej wodzie 
pozostawia 
brukowcom. Zarzuca mu się pozowanie na przebrzmiałą imperialnobrytyjską 
konserwę. 
Kiedy jednak dobiera się do czyjejś skóry, głośno jest w całym kraju.
Duncan podziękował. Żadnej pomocy nie potrzebuje. Nie wypływa na morze. Niczyjej 
wizyty na jachcie sobie nie życzy.
Strażnik skłonił się i wycofał do swojej budki.
Późnemu spotkaniu sprzyjała czarna jak smoła, bezksiężycowa noc. Powietrze 
składało się z 
chłodzonych kryształków gazu. Nie wilgotnych jak latem, nie orzeźwiających jak 
wiosną, ale 
suchych; świdrowały w nosie. Zapowiadały chłodny dzień. Światła rzęsiście 
iluminowanej 
klubowej sali dancingowej tańczyły chybotliwie na gładkiej powierzchni Zatoki 
Elliota. 
Bawiono się jeszcze. Przybysze wzięli kurs ku okazałemu jachtowi pełnomorskiemu. 
Po 
trapie wyrzuconym na ląd wspięli się na pokład.
Niedługo potem, zamknięci od wewnątrz, rozsiedli się wygodnie w salonie 
kapitańskim.
Tu mogli omówić sprawę. W lokalu, w jego w wiktoriańskim stylu urządzonym 
gabinecie 
przy Czwartej Alei, nawet w domu czy klubie spotkanie z Jimmy Braddocksem 
rozeszłoby 
się w lot po mieście. Wieść o schadzce wysokiego oficera policji, skłóconego z 
wiceburmistrzem, z „The One that Can Do All” zakłóciłoby spokój wielu godnym 
szacunku 
obywatelom miasta. Noc, nie podglądana przez zdrajcę księżyca, sama nie wydaje 
kochanków, a strażnika Duncan był pewny.
Na zasłonie iluminatora trzepotała ćma o bajecznie kolorowych skrzydłach, 
wielkich jak u 
południowoamerykańskich motyli. Ślepa pasażerka z ostatniego rejsu jachtu do 
Panamy i 
Wenezueli. Jedyny świadek ich rozmowy.
Duncan włączył magnetofon.
Mówił Braddocks:
— Skrytobójczym strzałem zamordowano Casimira Skalę, byłego szefa pilotów 
oblatywaczy, 
asa lotnictwa myśliwskiego RAF-u podczas drugiej wojny światowej, bądź co bądź 
osobistość. Echa zbrodni odbiły się w Waszyngtonie i Londynie. Wyniki śledztwa 
prowadzonego przez porucznika Chargera z policji kryminalnej, dotąd znane, zdają 
się 
wskazywać, że sprawca zbrodni nie zostanie wykryty. Wobec stwierdzonych przeze 
mnie 
poważnych uchybień w trybie prowadzenia śledztwa u tak doświadczonego detektywa, 
jakim 
jest Charger, wręcz świadomych, zastanawiałem się, czy w tej sytuacji nie byłoby 
lepiej 
sprawy nie ruszać. Tajemnicza śmierć wszystkich po kolei siedemnastu osób, które 
miały 
nieszczęście widzieć miejsce, skąd padły strzały do prezydenta Kennedy’ego, inne 
niż 
ustalone przez FBI, przemawia za nieangażowaniem się w sprawę.
Rzecz jest szyta grubymi nićmi. Sugerującymi pewność siebie sprawców i swojej 
nietykalności. Niezwykle łatwo bowiem mnie, outsiderowi, udało się wpaść na trop 
zabójcy i 
jego kompanów. I jeżeli okaże się, że nie jest to robota rzezimieszków, to każdy 
podważający 
oficjalne wyniki śledztwa może się znaleźć w konflikcie z groźnymi siłami.
Relacji Braddocksa towarzyszył jedynie chlupot wody o burtę.
Włączone urządzenie alarmowe trapu, reagujące na każdy krok a schodach, 
milczało. Duncan 
podniósł szklankę rozcieńczonej w hisky.
— Jestem dla pana Cliff.
— Dziękuję. Jimmy.
— Nie marnujmy czasu, Jim.
— Więc po kolei. Przed mniej więcej miesiącem „Seattle’s Monitor” zamieścił 
zdjęcie 
dezerterów z naszej armii w Azji Południowo-Wschodniej demonstrujących przed 
Ambasadą 
US w Sztokholmie przeciwko polityce zagranicznej Waszyngtonu, na którym 
zidentyfikowano syna zamordowanego, dezertera z szeregów CIA. Dało to impuls do 
rozpętania przez Gwiaździsty Sztandar, przy współudziale „Monitora”, znanej ci 
nagonki na 
dom Skali. Nie przebierano w środkach, które we wstępnej fazie każdy adwokat 
określiłby 
jako atak na swobody obywatelskie, dający się jednak podciągnąć pod „emocjonalne 
dawanie 
upustu uczuciom patriotycznym”, kwalifikację — ocean, która przełknie każdą 
akcję short of 
law breaking *. Na tym etapie wielką wyrozumiałością dla „patriotów” wykazał się 
zastępca 
szeryfa dzielnicowego posterunku policji, sierżant Sean Hatfield, natomiast 
agresją wobec 
napastowanego zorganizowanymi pikietami i czynnie Skali. Moja ingerencja w 
obronie 
napastowanego skończyła się wymuszonym na mnie podaniem się do dymisji. Świadczy 
to o 
udziale w tym czynników wyższych od wiceburmistrza Warda, odpowiedzialnego za 
bezpieczeństwo w mieście. Ale ocenę tego pozostawiam tobie, Cliff.
Duncan wyłączył nagrywanie.
* short of law breaking — na pograniczu prawa (ang).
— Nie sądzę, abyś znalazł w mieście adwokata, który by się podjął przekonania 
ławy 
przysięgłych o winie Hatfielda, a tym bardziej Warda. Inspirowane nękanie 
obywatela, 
zgadzam się, ale short of law breaking, a z tego łatwo się wymigać. Bo 
zwolnienia z pracy 
Skali, będącego w wieku emerytalnym, nie da się podważyć. Z tych czy innych 
względów — 
motywacja obojętna — Boeing skorzystał z przysługującego mu prawa, przyznasz 
natomiast, 
że gratyfikacja materialna, jaką go obdarował, oraz oficjalna forma rozstania 
wystawia 
koncernowi wysoką notę z etyki.
— W mojej relacji sprawę tę pominąłem...
— Zauważyłem to. Jedź dalej, Jim. — Duncan włączył magnetofon.
— Dotąd mieliśmy do czynienia — podjął Braddocks — ze zorganizowaną akcją 
nękania, ale 
następne nie dały na siebie czekać. Niedługo potem Skala został oblany na ulicy 
kwasem 
solnym, co jest napaścią czynną. Jednak i tu policja zachowała się biernie, 
nawet nie 
wszczynając dochodzenia. Krytycznym momentem, najprawdopodobniej nie 
przewidzianym 
w scenariuszu nękania, stało się ostrzelanie przez Skalę sprawców podrzucenia 
pod dom 
petard z substancją żrąco-cuchnącą. Postawę policji zostawiam chwilowo na boku. 
Do 
umykających samochodem napastników Skala oddał dwa strzały z karabinu marlin-444 
magnum. Musiał widzieć ich wskakujących do samochodu, skoro otworzył ogień. As 
lotnictwa myśliwskiego, mający opanowaną sztukę strzelania z wyprzedzeniem do 
obiektu 
będącego w ruchu, mógł chybić, ale nie mógł nie trafić w pustą o tej porze, 
szeroką jezdnię. I 
istotnie: znaleziono miejsce uderzenia pocisku — jedno i jeden pocisk. Dziecinne 
pytanie, 
jakie policja winna sobie zadać, lecz nie zadała — w co uderzył drugi pocisk, 
naprowadziło 
mnie na właściciela wspomnianego samochodu oraz na zabójcę Skali...
Kamienna twarz Duncana na słowo „zabójca” ani drgnęła. Braddocks przyspieszył 
tempo 
relacji.
— Właścicielem samochodu marki „Chevrolet” rocznik 75, niestarego, okazał się 
policjant 
podlegający bezpośrednio Hatfieldowi, Gino Massini. Ten łotrzyk niedużego 
kalibru, skłonny 
do wykorzystywania nieletnich dziewcząt schwytanych podczas wykroczeń przeciwko 
prawu, 
dostał się do policji po powrocie z Wietnamu, gdzie dorobił się odznaki strzelca 
wyborowego. 
Skala został trafiony śmiertelnie w głowę jednym strzałem. Oddanym z odległości 
stu 
dwudziestu jardów. Do takiego celu trafi tylko strzelec wyborowy. Hasło 
„strzelec 
wyborowy”, jakie nie przyszło na myśl porucznikowi Chargerowi, zaprowadziło mnie 
wprost 
do Massiniego, do zabójcy zaś — pies państwa Jacksonów, sąsiadów Skali z 
naprzeciwka, 
wilczur Apollo, bardzo czujny pies, który kilka minut przed strzałem pognał w 
rezerwat 
rododendronów. Pognał, nie ujadając, gdyż wywęszył tam obecność swego tresera, 
też 
strzelca wyborowego...
W wyścigu z czasem Braddocks nie zdążył zdecydować się: dziwić się łatwości, z 
jaką 
rozwikłał sprawę, czy pewności siebie osób zamieszanych w nią. Od zauważenia 
Massiniego 
wysiadającego z nowiutkiego wozu wszystko, poza osobą zabójcy, było dla niego 
jasne, 
zapoznanie się z walorami psa należącego do konstruktora bezzałogowych systemów 
nawigacyjnych wyjaśniło resztę.
Mowa jest słabą stroną Giną Massiniego, jego relację trzeba wpierw uporządkować. 
Więc po 
kolei:
Gino wypożyczył swój prywatny samochód swemu kumplowi;
Kumpel oddał mu wóz z przestrzeloną karoserią i pokrwawioną tapicerką wraz z 
gotówką na 
zakup nowego;
Uszkodzony wóz kazał natychmiast dać do sprasowania na złom i sprasowania 
dopilnować;
Bojąc się trzymać przy sobie tyle pieniędzy, sprasowanie Gino zostawił 
właścicielowi 
cmentarzyska samochodów, sam zaś taksówką pojechał do autodealera po nowy wóz.
Właściciel cmentarzyska samochodów, niejaki Harry Pigeon, miał na składowisku 
ten sam 
model, w tym samym kolorze, poturbowanego w kraksie chevroleta. Pod prasę 
poszedł ten 
wóz, wóz Massiniego, po wymianie tapicerki i zaklajstrowaniu przestrzału, 
sprzedał hodowcy 
bydła z niedalekiego Riverville.
Do Jacht Klubu Braddocks przybył tym właśnie wozem.
Jeden z dwóch strzałów oddanych przez Skalę okazał się celny. Ugodził siedzącego 
w tyle 
wozu brata strzelca wyborowego, kolegi Massiniego z Wietnamu, z zawodu tresera 
psów...
Pasażer chevroleta, Billie Jearn, był notowany w kartotekach policyjnych za 
różne nie 
udowodnione przestępstwa.
Według oświadczenia jego kochanki, w przeddzień wypadku opuścił Seattle i udał 
się w 
nieznanym kierunku, może na wschód, może na południe kraju. Billie — policja 
chyba wie o 
tym — lubi ruch, jak wróci, to się zgłosi. — W przeddzień jakiego wypadku? — 
spytał 
Braddocks. Kobieta wzruszyła ramionami. — Jakiego? A skąd mam to wiedzieć, tyle 
wypadków zdarza się każdego dnia.
Można by stawiać dalsze punkty, jak na przykład, dlaczego porucznik Charger nie 
podjął 
tropu z psem, dlaczego...
W przesłoniętych dymem z cygara oczach właściciela luksusowego, za półtora 
miliona 
dolarów, jachtu Braddocks uchwycił sceptycyzm.
— Zdaje się, że jestem zbyt drobiazgowy — powiedział. — Przepraszam.
— Bynajmniej. Zrobiłeś dobrą robotę detektywistyczną. Gratuluję, Jim.
Duncan słynie z wpływów, pieniędzy i z dobrych manier. Braddocks podziękował.
— A teraz spójrz na te niewątpliwe rewelacje oczami obrońców oskarżonych — 
usłyszał. — 
Jak oni zakwalifikują je w sądzie?
— Jako odwet za zabójstwo brata.
— I tym samym z problemu politycznego zrobią zabójstwo w afekcie, czyli 
pospolite. 
Zgadzasz się ze mną?
— Tak. W tym ujęciu to nie jest rzecz na rangę twego pisma. Przykro mi, że cię 
fatygowałem, 
Cliff.
Przed rozstaniem się na parkingu Duncan powiedział:
— Śmierć Skali wydaje mi się całkowicie daremna. Słońca z plam i tak nie 
oczyścimy, ale 
ludzką rzeczą jest próbować. Pozwól mi to przemyśleć.
Już siedząc w wozie spytał:
— Czy Massini potwierdzi swoje zeznanie przed sądem?
— Dysponuję przeciwko niemu tak zwanym argumentem nie do odrzucenia.
— Trzeba więc zadbać, aby przedtem nie wydarzył się mu jakiś wypadek... 
Dobranoc, Jim.
Msza żałobna, koncelebrowana przez katolickich biskupów Seattle, Nowego Jorku, 
Chicago, 
Detroit, Cleveland odbyła się w kościele Świętej Trójcy.
Trumnie nakrytej sztandarem Stanów Zjednoczonych złożyli cześć przedstawiciele 
sił 
zbrojnych, władz miasta i stanu. Wśród licznych delegacji zauważono attache 
wojskowego 
ambasady brytyjskiej.
Zwyczajem amerykańskim oddanie zwłok ziemi odbyło się w wąskim gronie rodziny. 
Samotnej Helen towarzyszyli pani Sue Madison, eks-kapitan policji Jimmy 
Braddocks, 
Cindy, przedstawiciel Boeinga, dyrektor Barry Hart, wiceburmistrz miasta Stanley 
Ward wraz 
z małżonkami. W niewielkiej odległości od grupki żałobników stali na czarno 
ubrani 
Maynard Jackson i All Connolly, bez żon.
Przy dźwiękach „Ostatniego pożegnania”, odegranego przez trębacza, i salwach 
honorowych 
plutonu kadetów Akademii Lotniczej z Colorado Springs, trumna ruszyła w swoją 
ostatnią 
drogę.
Chmury, wiszące nad miastem od wczesnego rana, ustąpiły na tę chwilę miejsca 
słońcu. 
Helen nie płakała. Stała nad grobem już pogodzona ze światem. Może płakała, ale 
pod czernią 
welonu nic nie było widać. Gdy trumna spoczęła w ziemi, podniosła umęczoną twarz 
ku 
słońcu i trwała tak, dopóki z odrętwienia nie wyrwał jej głos księdza proboszcza 
Franka 
Kovalsky’ego:
And do not wonder, Lord,
That the world is as cruel
As it is.
For it is the way —
We, mankind, have done it. 
Stary proboszcz odwrócił się ku Helen i uczynił nad nią znak krzyża. — Boże — 
dodał po 
polsku — pomóż temu biednemu dziecku.
Trzy godziny później na lotnisku Seattle-Tacoma International wylądowała pani 
Catherine 
Scala.
In memory of...
Powietrza! Pootwierać okna, włączyć wentylatory!
W Africa-Aid śmierdzi szczurzymi odchodami. Gdy się ściemni, wystarczy zgasić 
światło, 
które w mrocznych pomieszczeniach pali się nieprzerwanie, a wyłażą ze swoich nor 
w 
dawnych stajniach i rynnami, rurami kanalizacyjnymi wciągają swoje bure cielska 
na piętra, 
aby zza listew podłóg, pewne swej bezkarności, przyglądać się swoim nowym 
współmieszkańcom. Wozy konne wiktoriańskiej straży ogniowej dawno poszły do 
pieców 
hutniczych, wąsaci strażacy w paradnych hełmach przenieśli się do krainy ojców. 
Akt 
dzierżawy, opisujący z angielską skrupulatnością stan posesji przy Cliff Street 
16 w chwili 
zawierania umowy, nic o jej stałych właścicielach nie wspomina. Gryzoniom to nie 
przeszkadza. Po ich obecnych sublokatorach w białych koszulach z rozluźnionymi 
kołnierzykami, odzywających się do siebie przyjaźnie, po imieniu, niedługo 
ostanie się tylko 
szyld, one pozostaną tu nadal, nie zagrożone w swym stanie posiadania. Bo 
szczury, w 
przeciwieństwie do dwunożnych stworów w białych koszulach, jakie się tu za dnia 
kręcą i 
wdzięczą fałszywie jeden do drugiego, są wobec siebie lojalne.
Zdrada. Słowo duże, małe, treść zawsze ta sama.
Ostatnie wątpliwości Davida Attentowna rozwiały się, pozostały nagie fakty: 
wszyscy wokół 
niego są zdrajcami. Ron z tą dziwką Nancy, w której on dopatrywał się świętości, 
Ted Culli-
nan, Alex Zagora, do tego towarzystwa dołączył teraz Andy. Wypróbowany 
przyjaciel... 
Gdyby się zajął kleceniem romansideł, odniósłby sukces — ten gatunek pisarstwa 
zawsze 
znajdował nabywców. Ale jemu, jak to z idealistami bywa, zaświtała we łbie 
naprawa świata. 
Cześć ich niewiernej pamięci!
Gra mi na nerwach ta jego zabawa z naładowaną spluwą, gdy przemawia do nas. Albo 
niewyżyte ciągoty wodzostwa go rozpierają, albo to jeszcze pętak.
Mógłby się skracać. Znamy to na pamięć, ale niech mu tam. Słuchałem z nogami na 
oparciu 
fotela Alexa Zagory.
Trasa podzielona na. trzy etapy. Te i inne związane z marszrutą szczegóły 
wałkowaliśmy 
przez pół jednej nocy, pół drugiej kłóciliśmy się z powodu jej wyboru, zgodę na 
nią opiliśmy 
kartonami ballantine’a w trzecią noc, aby po nieprawdopodobnych harcach z 
dziwkami, 
trwającymi do białego rana, powracać do sprawy siedząc już na spakowanych 
klamotach. Ta 
gnojowa w burdelu to wstęp. Kwarantanna. Czeka nas długa kąpiel w gównach, a nie 
można 
tak od razu w szambo bez wstępnego poćwiczenia w mniej śmierdzących dołkach. 
Bilety w 
garści: Paryż — Nairobi, Nairobi — Johannesburg, stamtąd prywatnym samolotem do 
Gaborone w Botswanie. GABORONE. Długo szukałem tej dziury na szczegółowej mapie 
RPA. W Nairobi przejmie nas wysłannik pracodawcy, podobno facet — plaster miodu. 
Zresztą sami zobaczymy.
Ron Humber rzucił na stół pięć kopert.
— Wasze paszporty i zaliczka. Aż do upływu kontraktu ty, Andy, jesteś Szwajcarem 
z 
Zurichu, wszędzie po drodze porozumiewasz się po niemiecku, jako urodzonemu w 
niemieckojęzycznej Szwajcarii nie sprawi ci to kłopotu. Rezerwacja miejsc w 
samolocie oraz 
pokoi w New Stanley Hotel w Nairobi potwierdzona. Reszta, jak omówiliśmy. Odlot 
z 
lotniska de Gaulle’a. Za godzinę przyjeżdżają po nas samochody. Macie jakieś 
pytania?
Małpowany ton swego szefa, stylistyka własnego chowu. No i ta spluwa. Nie 
chciałbym być 
jego podwładnym.
New Stanley — najlepszy hotel w Afryce Wschodniej. Pięć pobrzękujących 
prawdziwym 
złotem gwiazdek w największym burdelu świata, powiada Ron, który nie bez podstaw 
uważa 
się za globtrottera. Noc w New Stanley dobrze nam zrobi. Tamtejsze dziewczyny, 
wybrane z 
najlepszych i przed użyciem sprawdzone pod mikroskopem, bo syf tam na każdym 
kroku, 
dobrze nam zrobią. Trzeba opróżnić jaja, powiada Ron, gdyż później dup długo 
wąchać nie 
będziemy.
Pytań nie ma. Jak znam Davida Attentowna, z momentem przyklepania umowy pytań 
nie 
przyjmuje do wiadomości. Moi towarzysze ledwie kryją znudzenie. Noc w Lido i w 
Alcazarze jeszcze z nich nie wyparowała. Tylko podkręcony prochami Dustin 
uśmiecha się 
głupawo.
Jemu kobiety do szczęścia niepotrzebne. Ani one, ani alkohol. Jego luba ma na 
imię Heroina, 
on na pewno dotrzyma jej dozgonnej wierności. Dzienną dawkę podniósł do... Kto 
go wie; 
przyznaje się do czterech—pięciu strzałów. Warunkiem angażu było zerwanie z 
nałogiem. 
Solennie to przyrzekł. Jak tylko odłoży nieco dolców, wróci do kraju i zerwie.
Najpierw wróci, potem zerwie czy odwrotnie — tego przed złożeniem podpisu na 
umowie nie 
ustalono. Ale to bez znaczenia. Nie wiem, do czego nam taki Dustin. Jego wpadka 
w Wie-
tnamie nie była potknięciem nowicjusza. Strach przed walką jest w nim 
zaprogramowany, jak 
kogoś takiego można wciągać do tej roboty. Według Rona — można. W Wietnamie 
strzelano 
do Dustina, „tam” broń nosić będzie tylko jedna strona, a to różnica.
Mówi jedna, niech będzie jedna. Oby tylko jak najprędzej uciec z Europy.
Konspiracja naszej wyprawy nikogo nie dziwi. Podział trasy, zmiana koni po 
drodze, gdy 
można jednym skokiem, lewe paszporty — w tej profesji inaczej być nie może. 
Murzyni robią 
w ONZ wielki rwetes wokół białych najemników. Boją się ich bardziej niż byłych 
kolonizatorów. Uważają za gorszych od SS. Nie bez powodu trzęsą przed nimi 
portkami. 
Czarni obchodzą oenzetowskich białych tyle co zeszłoroczny śnieg, savoir-vivre. 
Dzisiaj 
wszystko robi się na oczach widowni, a dżentelmeni dbają o czystość rąk.
Nazywam się Andreas Klaus Tegern — od jeziora Tegern na granicy z Niemcami, 
łatwe do 
zapamiętania. Każdy z nas rozstał się ze swoją tożsamością. Jestem doktor 
Tegern, 
biznesmen, gdyby kto pytał, udaję się do RPA w interesach, kropka. Paszporty 
zrobione na 
medal. Dopóki Europa nie zafunduje sobie skomputeryzowanego centrum rejestracji 
ludności, 
jak u nas, nie do rozszyfrowania. Jestem gotów iść o zakład, że autentyczność 
połowy 
paszportów pasażerów jumbo jęta, udających się naszą kombinowaną trasą do 
Republiki 
Południowej Afryki, nie wytrzymałaby pierwszej próby ognia. Państwo-dziwoląg. 
Stworzone 
kiedyś przez niewątpliwie dzielnych ludzi, dziś wstrząsane konwulsjami 
sprzeczności nie do 
pogodzenia. Utrzymujące się na wodzie dzięki gangsterskiej solidarności 
najmożniejszych 
tego świata. Wszystko w nim, z wyjątkiem diamentów, złota i rudy uranu, jest 
podrobione 
pod kolor interesu. Astronomicznego. Póki czas, niech i ja z tego Eldorado coś 
dla siebie 
uszczknę.
Za dwie godziny moje sprawy osobiste, mój dom rodzinny, co roztrzaskał się na 
dupie jego 
pierwszej damy, zawisną na rok na kołku. Wyprowadzam się z tego mieszkanka, 
proszę 
państwa. Moje nowe miejsce pobytu nieznane. The residence — unknown. Sorry.
Słowo: kontrast.
Rozkładam księgę pamięci. Czytam:
„Kontrast równa się jaskrawo występującym przeciwieństwom między porównywalnymi 
rzeczami”. Są w tej księdze jeszcze inne wykładnie dla tego słowa, ale ta mi 
wystarcza.
Jeśli tak ma się rzecz z tym słówkiem, to różnica między światem ludzi białych a 
czarnych w 
rogu Afryki, którego gliniastą, na popiół spaloną, splugawioną ziemię depczę, 
jest zaprze-
czeniem porównywalności rzeczy w ogóle.
Malownicze to. Położone tylko o godzinę lotu awionetką z pachnącego, kapiącego 
złotem 
Johannesburga. Nie zgadzam się z tezą, że znamionami nędzy są głód, smród i 
brud; nędza 
ma swoje kolory. Nędza jest malownicza. Na swój sposób. Europejczycy, 
Amerykanie, 
przybywajcie do Gaborone zobaczyć malowniczość nędzy!
W tumanach ceglastego pyłu wlokę się senny wśród gęstwiny niesamowicie 
śmierdzących 
bud skleconych z odpadków zebranych w śmietnikach białych. Pytań nowemu, od 
Nairobi, 
pilotowi naszej ospałej grupki nie stawiam. To nie sprawa alkoholu, którego 
Baxter Ford na 
każdym postoju nam nie żałuje. W czymś takim jak Gaborone, stolica „niezależnego 
państwa 
Botswana”, pytania nie mają prawa bytu. Nie dziwię się Anglikom, że 
porozumiewali się z 
napierającymi na nas stworami przy pomocy pejcza. Ale dziwię się Bogu. Dziwię 
się ja, Andy 
Skala vel doktor Andreas Klaus Tegern, który naoglądał się ludzkiej nędzy. Ty, 
miłościwie 
nam panujący Boże — ciskam w jego dobrotliwie uśmiechniętą gębę — patrzysz z 
wyżyn na 
ten swój produkt i nic nie mówisz? Przyglądasz się temu spokojnie i nie grzmisz?
To przed tymi śmierdzącymi stworami będziemy bronić umiłowanych przez Boga 
białych 
właścicieli kopalń diamentów.
Baxter i jego kompan z zajęczą wargą (Pet, wołają go, przypałętał się do nas na 
lotnisku w 
Johannesburgu) nie zdejmują palców ze spustów trzymanych w gotowości do strzału 
thompsonów.
Cullinan mi zawsze imponował. Nie spuszczając swoich gniewnych oczu z Peta, 
zadrwił:
— Paradujecie po ulicach z tymi szczękotkami dla frajdy czy taka tu moda?
— Konieczność — odparł znający tutejsze sprawy Pet. — Sześć sióstr zakonnych, co 
przyleciały tu niedawno z Nowej Zelandii i spieszyły do tych bydlaków ze słowem 
bożym, 
znaleziono parę mil stąd zgwałconych, z poobcinanymi głowami i powyżeranymi 
dupami. 
Kłami tych bydlaków powyżeranymi. Biała dupa to dla tych skurwieli cymes.
Delektuje się anatomią czy taki dokładny?
Nabrałem wyrozumienia dla ich naładowanych szczekotek.
Gdzie ja tę zajęczą wargę już widziałem? — zastanawiałem się. Gdzieś widziałem. 
Nie piłem 
z nią, nie byłem na dziwkach, nie łączyło nas nic osobistego, ale gdzieś 
otarliśmy się o siebie. 
Tylko gdzie? Nie w Europie, nie w Azji — tam na pewno nie, a jeśli nie tam, to 
pozostawała 
Ameryka Południowa. I nie były to sielankowe okoliczności. Ted Cullinan zdawał 
się też 
zadręczać tym pytaniem.
— Dosyć turystyki — zarządził Baxter. — Musimy nacisnąć na gaz. Doba tutaj 
dzieli się na 
połowę: nasz jest dzień, tych bydlaków — noc. A do kopalni mamy spory kawałek 
przez busz 
i pustynię.
Śmiać mi się chciało z niewydarzonej miny Dustina.
Usadowiliśmy się w dużym landrowerze, przystosowanym, jak z nazwy wynika, do 
jazdy po 
bezdrożach, szczelnie okutanym brezentem przed zamiecią piaskową. Gurtowych 
siedzeń w 
tyle wozu wystarczyło dla naszej piątki. Baxter i Pet zajęli miejsca w szoferce 
z 
kuloodpornego szkła. Po tak wysoko płatnych i jeszcze wyżej ubezpieczonych na 
życie przez 
Davida Attentowna pasażerów wynajmujący nas diamenciarze mogli wysłać coś 
bardziej 
wygodnego. A na dodatek te kanistry z benzyną wypełniające każdy skrawek wolnego 
miejsca, obijające się nam o nogi; o czymś do picia na tę mitręgę natomiast nie 
pomyślano. 
Wiozą tego, jak gdybyśmy wybierali się na kraniec Afryki! Rychło z kolebania na 
udeptanej 
ziemi wóz przeszedł do podskakiwania na wertepach; posuwaliśmy się nie 
uczęszczanymi 
drogami.
Najbardziej z nas zmaltretowanemu alkoholem Starkowi, który już w Nairobi 
zamierzał dać 
nogę i wracać do swoich Szwedek, podróż w ciemnicy pod brezentową budą nie 
podobała się. 
Niezbyt budująco na jego samopoczucie wpłynął ręczny karabin maszynowy 
rosyjskiej 
produkcji, diegtiariew czy coś takiego — widywałem to mało efektowne z wyglądu, 
lecz za to 
niezawodne świństwo w Wietnamie — będący obecnie na uzbrojeniu Kubańczyków i 
czarnych rebeliantów, zamontowany po wyjeździe z miasta na masce silnika, 
załadowany 
magazynkiem i okapturzony przed piaskiem pokrowcem. W rozmowach na temat naszych 
przyszłych zadań Ron nie wspomniał o kontaktach z regularnymi oddziałami; jeżeli 
to rzecz 
zdobyta tutaj, to możemy sobie pogratulować... A w ogóle dlaczego w tym morzu 
wszelkich 
typów broni produkcji zachodniej akurat diegtiariew? — Wiozą nas jak bydło na 
rzeź — 
mamrotał nieufnie Jim. Nie nawykli do pomiatania sobą Alex Zagora i Ted Cullinan 
posępnie 
milczeli. Początkowo obruszyli się na moją propozycję zaciągnięcia się na 
najemników. 
Pchać się w ten wrzący kocioł? Ale z niewytłumaczalnego powodu stali się nagle 
orędownikami wyprawy i sami napierali na przyspieszenie wyjazdu. Ja wyłączyłem 
myślenie. 
W tunelu niepewności, kiedy nie widzę światła, stać mnie na taki zabieg; 
przecież dopóki nie 
wydostanę się na otwarte, i tak nic nie mogę zrobić. Przez szparę w budzie nad 
szoferką 
wdzierał się promyk czerwieniejącego słońca: zamieszkane tereny Botswany ciągną 
się na 
północ i północny wschód od Gaborone, my posuwaliśmy się na zachód, cały czas na 
zachód, 
czyli w gardziel pustyni Kalahari. Czyżby tam znajdowały się „nasze” kopalnie 
diamentów?
Jazda przeciągała się. Nasza osada, według tego, co powiedział Baxter, winna 
znajdować się 
bliżej. Kiedy już dawno powinniśmy być na miejscu, koła wozu zabuksowały w 
piasku. 
Stanęliśmy.
— Wysiadka na rozprostowanie kości — zapowiedział Pet.
— Daleko jeszcze do celu? — zainteresował się Alex. Popatrzył na krwawe, 
opadające 
słońce. — Niedługo noc i pustynna zimnica, a my nie mamy nawet koców.
— To już blisko.
Od wciskających się w ciało gurtów zdrętwiały mi lędźwie. Pierwszy wygramolił 
się 
Cullinan, za nim ja. Klnąc szpetnie wysypali się pozostali.
Nie mogłem uwierzyć oczom. Pusta, spalona na amen królowa pustyń świata, 
KALAHARI.
Przedzierałem się przez dziewicze dżungle w dorzeczu Amazonki, topiłem się w 
trzęsawiskach Azji i Filipin, przepływałem wpław wylęgowiska krokodyli i węży; 
mój koń 
doświadczył metod piranii w dopływie Rio Negre, w czymś takim jak Kalahari nie 
byłem. 
Hipnotyzujący widok. Księżyc. Coś dla ludzi bez wyobraźni. Zewsząd otaczała nas 
pustynia. 
Jak okiem sięgnąć nic tylko hałdy wędrującego, szklistego piasku, rozbełtany 
wichurą ocean 
piasku, ani źdźbła trawy, krzaczka — słońce już od tysięcy lat uporało się tu z 
wszelkimi 
formami życia. Wirujące w oszalałym jitter-bugu chmury zmielonych kryształków 
szkliwa 
uniemożliwiały rozejrzenie się w terenie. Przymrużyłem oczy. Jak Boga Jedynego, 
dokąd nas 
wdostano?
Chłopcy odeszli na stronę po długiej jeździe ulżyć pęcherzowi. Język stał mi 
kołkiem w 
gardle. Całą drogę myślałem o zimnym piwie. — Macie coś do picia?
Szarpiąc się na uboczu z rozporkiem dostrzegłem wystające z hałd kości zwierząt. 
Gwizdnąłem przez zęby. — Wesoło tu! — Nafaszerowany heroiną Dustin wymierzył w 
kości 
palcem. — Bum-bum-bum-bum! — tak będzie strzelał do czarnuchów.
Osłoniłem oczy przed słońcem i tumanami piasku.
To nie były kości zwierząt...
— To ludzie! — rozpoznał Stark. — Jezu, to po ludziach!
Spod szkliwa piachu straszyło obżarte przez sępy, spalone słońcem rumowisko 
ludzkich 
szkieletów. Na lewo i prawo — szkielety. Osaczeni przez szkielety. Znajdowaliśmy 
się 
pośród odkrytych przez burzę ludzkich kości, niektórych nie do czysta obżartych 
z ciała. 
Cmentarzysko nie mogło być wiekowe. I musiało otrzymywać stałe dostawy świeżego 
towaru...
Paraliżująca myśl przeszyła mi głowę: Matnia. Dostali nas w matnię! A ja dałem 
zrobić z 
siebie wabia!
Baxter stał przy szoferce. W tarczy zachodzącego słońca mieliśmy zwalistą plamę 
Peta z 
załadowanym thompsonem w łapach. My zamykaliśmy ten trójkąt. Klasyczny potrzask. 
Bez 
wyjścia. Za plecami pustynia, mogli nas wziąć w krzyżowy ogień jednocześnie.
Wiem, gdzie otarłem się o Peta! W Chile. Przed zamachem na prezydenta Allende.
Przewodzenie nam Baxtera skończyło się w Johannesburgu, tutaj o wszystkim 
decydowała 
zajęcza warga: Pet.
Spod szoferki doszedł mysi chrobot przekładania zapiaszczonego bezpiecznika 
karabinu 
maszynowego. Zrosiłem się zimnym potem. I tak oto po długiej wędrówce po tym 
najgorszym ze światów dobrnąłem do kresu. Na śmierć w mojej pracy byłem 
przygotowany 
każdego dnia, nie mogłem sobie darować, że sprowadzę tę panią na siebie w tak 
frajerski 
sposób! Mógłbym płakać i drzeć z siebie skórę z rozpaczy. Trudno, mój 
nieszczęśliwy ojcze, 
już niedługo. Żyć, kiedy dokona się tak fatalnego wyboru jak mój, zdarza się 
czasem jak 
świnia, ale umrzeć trzeba godnie. Choćby dla własnej satysfakcji. Zdobyłem się 
na spokój.
— To po czarnych czy białych?
Pet uśmiechał się. Był najwyraźniej zachwycony zabawą.
— Po takich jak wy.
Przegrana sprawa. Szansa, choćby dla jednego z nas, w spłaszczeniu trójkąta w 
prostą; 
wówczas uniemożliwimy im ogień. Każdy z nas myślał na pewno to samo.
Do wyprostowania trójkąta mieliśmy z dziesięć jardów.
— Niby jakich? — przeciągałem dialog.
— Co w Wietnamie zdradzili własnych towarzyszy broni. I im podobnych...
Wciąż nie rozumiałem.
— Na przykład?
— Stul mordę, czerwony sługusie! Tobą zajmiemy się za chwilę, teraz mamy parę 
słów do 
Cullinana i Zagory. To wyście zrobili Lilie. Mamy na to niezbite dowody. 
Powiedzcie, gdzie 
są te kamyki i dla kogo je zrobiliście, a będziecie wolni. Odpowiadać!
Cullinan splunął piachem.
— To pomyłka. O niczym nie wiemy.
— Pomyłka?
— Powiedziałem.
Pet zachichotał cienko.
— Palanty! Chcieliście urwać się z Europy do czasu przyschnięcia sprawy, aby po 
roku 
wrócić i poużywać sobie. Jak Boga kocham, trzeba być cholernymi palantami, aby 
się nie 
kapnąć, że te zamożne Niemeczki... — zachłysnął się własnym śmiechem — były 
naszymi 
wtyczkami...
Cullinan zgiął ramię w łokciu.
— Nic od nas nie wyciągniecie, co najwyżej możemy iść na układ. Fifty-fifty. Nie 
inaczej.
Pet strzelił mu ostrzegawczo pod nogi.
— Żadnego układania się nie będzie. Odpowiadać!
Dustin padł na kolana.
— Przyjaciele! Zawsze szedłem wam na rękę, możecie spytać Dave’a. Jestem 
niewinny. To ci 
dwaj zrobili tę awionetkę, a teraz chcieliby...
Pojedynczym strzałem Baxter roztrzaskał mu głowę.
— Odpowiadać!
Zabawa musi być doprowadzona do końca — do odzyskania diamentów, myślał Pet 
Krueger. 
Osaczeni nie mogą nie zdawać sobie sprawy z tego, co ich czeka. Ted Cullinan i 
Alex Zagora 
mają być chwilowo oszczędzeni. Wydostanie nazwisk i adresów osób z nimi 
związanych to 
połowa zadania. Trzeba jeszcze osoby te odnaleźć w Europie i odzyskać łup, 
dopiero potem 
pójdą pod nóż.
Harda postawa Cullinana nie zaskoczyła go. Diamenty warte są siedem milionów 
dolarów. 
Dla takich pieniędzy i on, gdyby nie znał światowego zasięgu macek GSC, 
poszedłby na 
całego.
Uważać na Cullinana i Zagorę, poradzono mu na odprawie w Brukseli. Ta gotowa na 
wszystko para zdolna jest sprawić niespodziankę w każdej sytuacji. Ale gdyby 
nawet 
ucieczka któremuś się udała, nie wiedzą, że wszystkie drogi z tego miejsca 
prowadzą z 
powrotem do Gaborone, a tam — pułapka. Każdy czarnuch wziąłby takiego za 
zabłąkanego 
najemnika i — na paszę dla tutejszych świń z nim! Niejeden biały przepuszczony 
został przez 
flaki tych wszystkożernych bestii. A poza tym zabicie ich równałoby się utracie 
diamentów. 
Trzeba ich bardziej rozmiękczyć. Kropnąć teraz Andy’ego czy Starka?
Zdecydował się na Skalę, już w Londynie przeznaczonego do likwidacji w pierwszej 
kolejności.
— Hej, ty — nakazał Andy’emu — odejdź na stronę!
W zawierusze piaskowej Baxter zrozumiał go opacznie i strzałem z diegtiariewa 
skosił z nóg 
Starka, prowokując jego kolegów do desperackiego skoku na niego. Wywiązała się 
bezładna, 
krzyżująca plany jatka, w której i jemu oberwało się niegroźnie, ale wynik mógł 
być tylko 
jeden.
Rzężenia rozstrzelanych ucichły. Drgające ciała uspokoili strzałami w głowę. 
Odpowiedzialny za zadanie Krueger, klnąc na swego kompana, spoglądał posępnie na 
zwłoki 
pomordowanych. Siedem milionów dolarów zabierały ze sobą do ziemi. A teraz jemu 
przypadnie tłumaczyć się przed van Boothą, gdyż Baxter to człowiek Londynu.
Robiło się szaro i zimno. Z ubrań zabitych powyciągali portfele z dokumentami i 
pieniędzmi, 
pozdzierali zegarki, sygnety, wisiorki, paski od spodni z metalowymi 
sprzączkami. Następnie 
ciała zaciągnęli do najbliższego wgłębienia między hałdami piasku, oblali 
benzyną i podpalili. 
Do jutra z tej pożogi nie pozostanie ślad, z niedopalonymi resztkami uporają się 
sępy, i 
cmentarzysko, na które nie zapuści się żaden czarny mieszkaniec Botswany, 
wchłonie jedną 
tajemnicę białych więcej.
Następnego dnia do przedsiębiorstwa Africa-Aid przy Cliff Street 16 w Londynie 
nadszedł z 
Johannesburga telegram informujący dyrektora przedsiębiorstwa, pana Davida 
Attentowna, o 
dotarciu przesyłki do miejsca przeznaczenia, niestety — w stanie nie nadającym 
się do 
użytku.
Dwa tygodnie później w londyńskiej prasie ukazało się ogłoszenie o likwidacji 
Africa-Aid.
Roszczenia pod adresem zlikwidowanego przedsiębiorstwa należy zgłaszać w 
przepisanym 
prawem terminie do biura adwokatów: Amory B. Campbell and Roy C. Harris, przy 
Rochester Street 8.
W rok po wydarzeniach na obrzeżach pustyni Kalahari kadrowy pracownik Centralnej 
Agencji Wywiadowczej, David Attentown, otrzymał nowe zadanie. Nikaragua 
trzeszczy w 
posadach. Guerrilleros spod znaku Sandino opanowali dwie trzecie kraju. Czerwona 
zaraza 
rozszerza się. Jeżeli nie nadejdzie pomoc z zewnątrz, grozi powstanie nowej 
Kuby, tym razem 
już na stałym lądzie Ameryki Łacińskiej.
Zadaniem Attentowna, władającego językiem hiszpańskim, będzie przeniknięcie do 
szeregów 
guerrilleros i zdobycie ich zaufania. Dalsze rozkazy zależeć będą od rozwoju 
wydarzeń.
Nie ma odpowiedzi. Pan jest w Ameryce, mister Silberstein (ang.).
Zrozumiałeś mnie, ojcze?
I nie dziw się, Panie 
Że świat jest taki okrutny 
Jak jest, 
Bo jest taki, 
Jakim ludzkość go uczyniła.