Tofting

Doktor dolitle

Tytuł oryginału angielskiego „The story ofDoIittle"
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo „Nasza Księgarnia", Warszawa 
1955, 1997
' ISBN 83-10-10625-4
PRINTED IN POLANO
Wydawnictwo „Nasza Księgarnia", Warszawa 2000 r.
Druk z gotowych diapozytywów wykonała:
Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca S.A. w Krakowie.
Zam. 423/00
PUDDLEBY
Dawno, bardzo dawno temu - w czasach gdy nasi dziadkowie byli jeszcze małymi 
dziećmi - żył doktor, który nazywał się Dolittle - Jan Dolittle, dr med. ,,Dr 
med." to znaczy, że był to prawdziwy doktor i że umiał bardzo dużo.
Mieszkał w Anglii w małym miasteczku Puddleby nad rzeką Marsh. Młodzi i starzy 
znali go bardzo dobrze, a kiedy szedł ulicą w swym wysokim cylindrze, szeptano: 
„Idzie doktor! O, to mądry człowiek!" A wszystkie dzieci i psy biegły za nim i 
towarzyszyły mu; nawet wrony, gnieżdżące się na kościelnej wieży, krakały i 
kiwały głowami.
Dom jego stał na krańcu miasta i był bardzo mały; ale ogród przed domem był 
bardzo wielki, miał rozległy trawnik i ławki z kamienia, i zwieszające się nad 
nimi płaczące wierzby. Siostra doktora, Sara Dolittle, prowadziła mu 
gospodarstwo; ogrodem jednak zajmował się doktor sam.
Doktor kochał bardzo zwierzęta i miał wśród nich
wielu ulubieńców. Prócz złotych rybek w ogrodowej sadzawce hodował króliki w 
spiżarni, białe myszy w fortepianie, wiewiórkę w komorze i jeża w piwnicy. Miał 
także krowę i cielątko, i starego kulawego konia-który liczył już dwadzieścia 
pięć lat - i kury, i gołębie, i dwie owce, i jeszcze wiele innych zwierząt. Ale 
naj-
bardziej lubił kaczkę Dab-Dab, psa Jipa, prosiątko Geb-Geb, papugę Polinezję i 
sowę Tu-Tu.
Siostra jego gderała często i żaliła się, że zwierzęta robią nieporządki w domu. 
A pewnego dnia, kiedy jakaś starsza pani chora na reumatyzm przyszła do doktora 
po poradę, zdarzyło się, że usiadła na jeżu, który zwinięty w kłębek spał na 
kanapie; odtąd nigdy już nie przychodziła do doktora, lecz co sobota jeździła do 
miasteczka odległego o dziesięć mil, by tam leczyć się u innego lekarza.
Wówczas siostra doktora, Sara Dolittle, powiedziała:
-Janie, nie spodziewasz się chyba, że pacjenci będą. do ciebie przychodzili, 
dopóki mieszkają w twoim domu te wszystkie zwierzęta? Ładny doktor, którego 
poczekalnia pełna jest jeży i myszy! Czwartą już osobę wypłoszyły one od nas. 
Pan Jonkins i proboszcz oświadczyli również, że nie chcą więcej przyjść do 
ciebie, choćby byli nie wiem jak chorzy. Z każdym dniem jesteśmy biedniejsi. 
Jeśli tak dalej pójdzie, to nikt z „lepszego towarzystwa" nie będzie się u 
ciebie leczył.
- Ależ ja wolę zwierzęta od „lepszego towarzystwa" - odrzekł doktor.
- Jesteś śmieszny - oświadczyła siostra i wyszła z pokoju.
Z biegiem lat sprowadzał sobie doktor coraz to więcej i więcej zwierząt; a 
pacjentów przychodzących do niego po poradę miał coraz mniej i mniej. Aż w końcu 
nie pozostał nikt prócz kupca sprzedającego żywność dla kotów, którego nie 
odstraszało żadne zwierzę. Ale ten kupiec nie był wcale zamożny i chorował tylko 
raz
do roku - na Boże Narodzenie - a wtedy płacił dok-lorowi pół szylinga za flaszkę 
lekarstwa.
/a pół szylinga na rok niepodobna było wyżyć -nawet wówczas, przed tylu laty. I 
gdyby doktor nie miał trochę zaoszczędzonych pieniędzy w skarbonce, klo wie, co 
by się stało!
Przy tym hodował on w domu coraz więcej zwierząt, a /.ywność dla nich 
kosztowała, rozumie się, bardzo dużo pieniędzy. Oszczędności topniały coraz 
bardziej.
Sprzedał więc doktor fortepian, a białym myszkom ur/.ądził mieszkanie w 
szufladzie biurka. Ale i te pieniądze, jakie dostał za fortepian, rozeszły się 
szybko, lak że musiał wkrótce sprzedać brązowe ubranie, które nosił od święta. I 
tak z każdym dniem doktor był coraz biedniejszy i biedniejszy.
Teraz, kiedy szedł ulicą w swym wysokim cylindrze, ludzie mówili do siebie: „Oto 
idzie Jan Dolittle, dr ined.! Dawniej był najsławniejszym doktorem w naszej 
okolicy, a teraz, patrzcie - nie ma wcale pieniędzy, a pończochy jego są całe w 
dziurach."
Ale psy, koty i dzieci jeszcze ciągle biegały za nim i towarzyszyły mu przez 
miasto, tak samo jak niegdyś, iidy był bogaty.
MOWA ZWIERZĄT
Pewnego dnia siedział doktor w kuchni i rozmawiał z kupcem, który przyszedł po 
poradę z powodu bólów żołądka.
- Dlaczego nie przestanie pan leczyć ludzi? Dlaczego nie zostanie pan raczej 
doktorem zwierząt? -zapytał kupiec.
Papuga Polinezja siedziała na oknie, patrzyła w deszcz i nuciła sobie jakąś 
marynarską piosenkę. Teraz przestała śpiewać i zaczęła się przysłuchiwać.
- Widzi pan, panie.doktorze - ciągnął dalej kupiec -pan wszystko wie o 
zwierzętach, o wiele więcej od jakichś weterynarzy. Książka, którą pan napisał o 
kotach, jest po prostu cudowna! Nie umiem wprawdzie czytać ani pisać - gdybym 
umiał, napisałbym już parę książek; ale moja żona Teodozja jest bardzo uczona i 
ona przeczytała mi pańską książkę. Tak, tak, książka jest cudowna, nie ma co 
mówić, cudowna! Zupełnie jakby pan sam był kotem - tak dób r/c pan wie, co koty 
myślą. Niech pan posłucha: mógłby pan zarobić dużo pieniędzy lecząc zwierzęta. 
Rozumie pan? Będę panu posyłał wszystkie stare kobiety, które mają chore koty 
lub psy. A gdyby nie dość często chorowały, mogę dodawać coś do mięsa, które dla 
nich sprzedaję, aby dostały boleści.
- O, nie - odparł doktor szybko. - Tego nie wolno panu uczynić, to nie byłoby 
uczciwe.
f - Och, nie miałem na myśli prawdziwych boleści -odparł kupiec. - Myślałem 
tylko o lekkich kurczach żołądkowych. Ale ma pan słuszność, nie byłoby 
przyzwoicie obchodzić się w ten sposób ze zwier/ętami. Chorować jednak będą w 
każdym razie, gdyż te stare baby tuczą je zanadto. A i chłopi z okolicy, którym 
konie kuleją lub cielęta chorują - przyszliby również do pana. Zostań pan 
doktorem zwierząt.
Gdy kupiec odszedł, papuga sfrunęła z okna na stół doktora i powiedziała:
- Ten człowiek ma zdrowy rozsądek. Oto co powinieneś naprawdę zrobić. Zostań 
doktorem zwierząt!
U/uć tych głupich ludzi, co nie mają dość rozumu, aby wiedzieć, że jesteś 
najlepszym lekarzem na świecie; poświęć swoją wiedzę raczej zwierzętom - one się 
prędko na tym poznają. Zostań doktorem zwierząt!
- E, weterynarzy jest dość - odparł Jan Dolittle wystawiając doniczki z kwiatami 
za okno, by je deszcz pokropił.
- Oczywiście, nie brak ich - rzekła Polinezja. - Ale wszyscy razem niewiele są 
warci. Posłuchaj, doktorze, powiem ci coś: czy wiesz, że zwierzęta umieją mówić?
- Wiem tylko, że papugi mówią - rzekł doktor.
- O, my papugi znamy dwa języki: mowę ludzką i mowę ptasią - odparła Polinezja 
dumnie. - Gdy mówię: „Poły chce biszkopta", to rozumiesz mnie. Ale teraz 
posłuchaj: ,,Ke-ke-ci-i, fi-fi".
- O, na Boga! - wykrzyknął doktor. - Co to ma /.naczyć?
- To znaczy po ptasiemu: „Czy kasza jest już gorąca?"
- Wielki Boże! To chyba żarty! Nigdy dotąd nie mówiłaś tak do mnie! - zawołał 
doktor.
- Nie miałoby to sensu - odparła Polinezja strzepując okruszyny sucharka z 
lewego skrzydła. - Nie zrozumiałbyś mnie przecież.
- Opowiedz mi o tym coś więcej - rzekł doktor podniecony; podbiegł do kuchennego 
kredensu i wydobył z szuflady notesik rzeźnika i ołówek. - Zaraz, tylko nie za 
prędko, chcę to sobie zapisać. To zajmujące, bardzo zajmujące, to coś całkiem 
nowego. Podyktuj mi naprzód ptasie abecadło, ale powoli.
l w ten sposób dowiedział się doktor, że ptaki mają
własny język i mogą z sobą rozmawiać. Przez całe deszczowe popołudnie siedziała 
Polinezja na kuchennym stole i uczyła doktora słówek w ptasim języku, a doktor 
notował je w notesie. Pod wieczór, gdy pies Jip wbiegł do kuchni, papuga rzekła 
do doktora:
- Patrz, on mówi do ciebie.
- Widzę tylko, że drapie się w ucho - odparł doktor.
- Zwierzęta nie zawsze porozumiewają się za pomocą ruchów pyszczka - pouczała 
papuga piskliwie, wznosząc brwi do góry. - Rozmawiają uszami, łapami, ogonem - 
czym się da, gdy nie chcą robić hałasu. Czy widzisz teraz, jak Jip podnosi w 
górę jedno nozdrze?
- Co to znaczy? - zapytał doktor.
- To znaczy: „Czy nie widzisz, że deszcz przestał padać?" - odparła Polinezja. -
Zadaje ci jakieś pytanie. Psy niemal zawsze posługują się nosem, gdy chcą o coś 
zapytać.
Po pewnym czasie wyuczył się doktor z pomocą papugi tak dobrze języka zwierząt, 
że sam mógł z nimi rozmawiać i rozumiał wszystko, co mówiły.
Wtedy porzucił zupełnie leczenie ludzi.
A skoro tylko kupiec rozpowiedział wszystkim razem i każdemu z osobna, że Jan 
Dolittle zostaje doktorem zwierząt, wszystkie stare panie zaczęły sprowadzać do 
niego swoje mopsy i pudle, które przejadły się ciastkami; a chłopi przychodzili 
z daleka, aby obejrzał ich chore krowy i owce.
Pewnego razu przyprowadzono mu spracowanego konia, który ciągnął od wielu lat 
pług. Biedne zwierzę ucieszyło się ogromnie, że spotkało wreszcie człowieka, z 
którym się mogło dogadać.
10
- Doktorze - rzekł koń - weterynarz za wzgórzem na niczym się nie zna. Przez 
sześć tygodni leczył mnie na włogaciznę *. Mnie tymczasem potrzeba tylko 
okularów: ślepnę bowiem na jedno oko. Nie wiem, dlaczego konie nie miałyby nosić 
szkieł podobnie jak ludzie. Ale ten głupi człowiek za wzgórzem nawet nie 
obejrzał moich oczu. Wciąż tylko kazał mi łykać duże pigułki. Próbowałem 
porozmawiać z nim, lecz nie rozumiał ani słowa z naszej końskiej rriowy. Okulary 
- oto czego mi trzeba.
- Oczywiście, oczywiście - odpowiedział doktor. -Zaraz ci je sprawię.
- Chciałbym mieć podobne do pańskich, tylko zielone. Chroniłyby moje oczy przed 
słońcem, gdy będę orał nasze wielkie, pięćdziesięciomorgowe pole.
- Rozumie się - powiedział doktor. - Dostaniesz zielone.
- Wie pan, złości mnie tylko - zauważył koń, kiedy doktor otwierał bramę, by go 
wypuścić - złości mnie to, że każdy sobie wmawia, iż potrafi być lekarzem 
zwierząt tylko dlatego, że one się nie skarżą. W rzeczywistości jednak dobry 
lekarz zwierząt musi posiadać o wiele więcej rozumu od zwyczajnego lekarza 
ludzi. Syn mojego gospodarza sądzi, że zna się na koniach. Chciałbym, żeby go 
pan zobaczył - twarz ma tak tłustą, że nie widać zupełnie oczu, a mózgu posiada 
tyle, co kartofel. Zeszłego tygodnia chciał mi przyłożyć kataplazm **.
* Wlogacizna - choroba pęcin u konia. ** Kataplazm - oktad.
11
- A w którym miejscu go przyłożył? - spytał doktor.
- O, nigdzie, to mu się nie udało - odparł koń. -Próbował tylko. Ale wtrąciłem 
go do kaczego bajorka.
- Ojej! - zawołał doktor.
- Zwykle jestem całkiem spokojnym stworzeniem -opowiadał dalej koń - bardzo 
potulnym wobec ludzi, nigdy nie ma ze mną wielkich kłopotów. Byłem rozgniewany 
na weterynarza za to, że mi dał fałszywe lekarstwo, a gdy ten pucołowaty głuptas 
zaczął drwić ze mnie, nie mogłem dłużej wytrzymać.
- Czyś bardzo poturbował chłopaka? - spytał doktor.
- Och, nie - odpowiedział koń - kopnąłem go tylko we właściwe miejsce. Teraz 
weterynarz go kuruje. A kiedy będą gotowe moje okulary?
- W przyszłym tygodniu - odrzekł doktor. - Przyjdź we wtorek. Do widzenia!
Potem zakupił Jan Dolittle piękne, duże, zielone okulary i koń, który ciągnął 
pług przez wielkie pole, widział odtąd równie dobrze jak dawniej.
Wkrótce okoliczni chłopi przyzwyczaili się do widoku zwierząt w okularach, a 
ślepy koń stał się czymś zupełnie nie znanym w okolicach Puddleby.
Podobnie miała się sprawa ze wszystkimi innymi zwierzętami, jakie przyprowadzono 
do doktora. Skoro tylko spostrzegły, że rozumie ich mowę, opowiadały chętnie, co 
je boli, jak się czują, i doktor mógł z łatwością je leczyć.
A wszystkie te zwierzęta po powrocie do domu rozpowiadały przyjaciołom i 
braciom, że w małym
domku z wielkim ogrodem mieszka doktor, który jest naprawdę doktorem. I gdy 
tylko jakieś stworzenie zachorowało - nie tylko konie i krowy, i psy, ale 
wszystkie małe zwierzątka po polach, myszy polne i myszy domowe, jeże i 
nietoperze - udawały się natychmiast do domu doktora Dolittle na skraju miasta, 
tak że jego wielki ogród zawsze niemal pełny był zwierząt, które starały się 
dostać do niego.
Tyle zaś ich przychodziło, że doktor musiał zrobić osobne wejścia dla różnych 
zwierząt. Nad drzwiami frontowymi wypisał; „Diakoni", nad bocznymi: „Dla krów", 
a nad kuchennymi: „Dla owiec". Dla każdego gatunku zwierząt były osobne drzwi - 
dla myszy był nawet mały tunel prowadzący do piwnicy, gdzie spokojnie czekały w 
ogonku, aż doktor i do nich zejdzie.
A po upływie paru lat wiedziało każde stworzenie w okręgu wielu mil o Janie 
Dolittle, dr med., a ptaki odlatujące na zimę do ciepłych krajów opowiadały tam 
zwierzętom o cudownym doktorze z Puddleby, który zna język zwierząt i umie im 
pomóc w potrzebie. I w ten sposób dr Dolittle stał się sławny wśród zwierząt na 
całym świecie, sławniejszy niż kiedykolwiek w swej okolicy. Był więc szczęśliwy 
i zadowolony ze swego życia.
Pewnego popołudnia doktor zajęty był robieniem notatek w książce, a Polinezja 
siedziała na oknie -jak zazwyczaj - i przyglądała się liściom fruwającym w 
ogrodzie. Nagle roześmiała się głośno.
- Co ci się stało, Polinezjo? - zapytał doktor i spojrzał znad książki.
14
- Nic, myślałam tylko... - odpowiedziała Polinezja i przypatrywała się dalej 
liściom.
- O czym myślałaś?
- O ludziach - odrzekła. - Jeszcze się kiedyś przez nich rozchoruję. Wmawiają 
sobie, że są doskonali. 'Tymczasem świat trwa tysiące lat, prawda? A czego 
nauczyli się dotąd z mowy zwierząt? Rozumieją tyle lylko, że gdy pies macha 
ogonem, to chce powiedzieć: „Jestem w dobrym humorze". Jakie to śmieszne. Ty 
jesteś pierwszym człowiekiem, który mówi jak my. Nieraz wściekam się ze złości -
jak to się oni mądrzą, gdy mówią o „niemych zwierzętach". Niemych? Znałam 
niegdyś ptaka Makao, który mówił „Dzień dobry!" w siedmiu językach, nie 
otwierając nawet ust. Rozumiał każdy język - nawet grecki. Pewnego dnia kupił go 
stary profesor z siwą brodą. Ale ptak niedługo siedział u niego. Nie mógł po 
prostu słuchać, jak stary, nie umiejący poprawnie po grecku, kaleczył ten język. 
Nieraz już myślałam, co się z nim potem stało. Geografię znał tak dobrze jak 
żaden człowiek. Ludzie, mój Boże! Przypuśćmy, że nauczą się kiedyś latać - jak 
każdy zwyczajny wróbel - to na pewno nigdy nie przestaną się tym chwalić.
- Jesteś starym, mądrym ptakiem - zauważył doktor. - Ile masz lat właściwie? 
Wiem, że papugi i słonie /yją nieraz do późnej starości.
- Nie znam dokładnie swego wieku - odrzekła Polinezja. - Mam pewnie sto 
osiemdziesiąt trzy lub sto osiemdziesiąt dwa lata. Ale pamiętam, że gdy po raz 
pierwszy przyleciałam z Afryki, król Karol krył się w t l/.i upli dębu, sama go 
tam widziałam. A jaki był prze-si ruszony!
15
NOWE KŁOPOTY PIENIĘŻNE
Wkrótce doktor znowu zaczai zarabiać dużo pieniędzy, a jego siostra, Sara, 
kupiła sobie nową suknię i była szczęśliwa.
Niektóre zwierzęta, przybywające do niego w charakterze pacjentów, były tak 
ciężko chore, że musiały cały tydzień pozostawać w domu doktora i leczyć się. A 
gdy stan ich zdrowia poprawiał się nieco, wylegiwały się na leżakach ustawionych 
na trawniku.
I nieraz, już po całkowitym ozdrowieniu, nie chciały opuszczać domu doktora - 
tak dobrze im tam było i tak bardzo kochały właściciela. A doktor nigdy nie miał 
serca odmówić im gościny, gdy go pytały, czy mogą pozostać. W ten sposób 
zbierało się u niego coraz to więcej i więcej zwierząt.
Pewnego razu, gdy siedział na murze ogrodowym i palił fajkę, przechodził 
kataryniarz, Włoch, prowadzący małpkę na sznurku. Doktor zauważył natychmiast, 
że małpka ma za ciasną obrożę i że jest brudna i nieszczęśliwa. Odebrał więc 
zwierzę Włochowi, dał mu szylinga i kazał mu odejść. Ale kataryniarz rozzłościł 
się i oświadczył, że chce małpkę z powrotem. Doktor jednak powiedział, że jeśli 
nie pójdzie zaraz precz, to go zbije. Jan Dolittle był silny, choć nie bardzo 
wysoki. Włoch zatem zląkł się i odszedł wśród wyzwisk i obelg; małpka zaś 
pozostała u Jana Dolittle, gdzie znalazła gościnny przytułek. Inne zwierzęta w 
domu przezywały ją „Czi-Czi", co jest słowem znanym w małpim języku i znaczy 
„imbir".
Innym znów razem, kiedy do Puddleby przybył wędrowny cyrk, krokodyl, który 
cierpiał na straszny
16
hol zębów, uciekł i zjawił się w ogrodzie doktora. Doktor rozmówił się z nim po 
krokodylemu, wziął go do mieszkania i wyleczył mu zęby. Ale krokodylowi spodobał 
się dom doktora z tymi różnymi kątami dla różnych zwierząt - i chciał tu 
pozostać. Poprosił doktora, aby mu pozwolił spać na dole w ogrodzie, w rybim 
stawku, i przyrzekł święcie, że nie będzie pożerał ryb. Kiedy zaś cyrkowcy 
przyszli po niego, wpadł w taki dziki szał, że wszystkich przepłoszył. Natomiast 
dla domowników był zawsze łagodny jak baranek. Teraz jednak z obawy przed 
krokodylem starsze panie przestały posyłać swe ulubione pieski do doktora; 
również i chłopi nie chcieli uwierzyć, że krokodyl nie pożre jagniąt ani cieląt, 
które posyłali na kurację. Doktor więc zwrócił się do krokodyla i oświadczył mu, 
że będzie musiał wrócić do cyrku. Lecz krokodyl zaczął płakać tak rzewnymi łzami 
i tak gorąco błagał, by mu pozwolono zostać, że doktor uległ jego prośbom. 
Siostra doktora jednak powiedziała:
- Janie, musisz koniecznie oddalić tego potwora. Chłopi i starsze panie boją się 
posyłać swe zwierzęta do ciebie - a właśnie teraz zaczęło się nam nieco lepiej 
powodzić. Obecnie czeka nas zupełna ruina. Nie, nie będę dłużej prowadzić 
gospodarstwa, jeśli nie wyrzucisz tego aligatora!
- To nie aligator - poprawił doktor - to krokodyl.
- Niech się nazywa, jak chce - odparła siostra. - To straszne znaleźć taką 
bestię pod swym łóżkiem. Nie chcę go mieć tu w domu.
- Przecież obiecał mi solennie nie pożreć nikogo.
2 — Doktor Dolittle
17
Nienawidzi cyrku, a ja nie mam pieniędzy na odesłanie go z powrotem do Afryki, 
skąd pochodzi. Zresztą nie zwraca na nikogo uwagi i na ogół zachowuje się 
zupełnie przyzwoicie. Nie rób tyle hałasu o taki drobiazg.
- Mówię ci, że nie chcę, by się tu wałęsał - odrzekła Sara. - Zjada linoleum. 
Jeśli go zaraz nie wyrzucisz, pójdę sobie stąd i wyjdę za mąż.
- Dobrze - powiedział doktor - idź i wyjdź za mąż. Na to nie ma rady. - Z tymi 
słowy wziął kapelusz i wyszedł do ogrodu.
Sara Dolittle spakowała istotnie swoje rzeczy i opuściła dom brata, a doktor 
został sam ze swą rodziną zwierząt.
Bardzo prędko nędza zajrzała do jego okien.
Tyle gąb trzeba było wszakże wyżywić, o cały dom się troszczyć, a nie było 
nikogo, kto by łatał bieliznę i ubranie. W dodatku nie starczało pieniędzy na 
zapłacenie rachunków u rzeźnika, toteż sprawy poczęły brać coraz gorszy obrót. 
Ale doktor nie przejmował się tym zupełnie.
- Pieniądze to kłopot - mówił zwykle. - Wiodłoby się nam wszystkim o wiele 
lepiej, gdyby ich nigdy nie wynaleziono. Co nas obchodzą pieniądze, dopóki 
jesteśmy szczęśliwi?
Ale wkrótce same zwierzęta zaczęły się trapić. I pewnego wieczoru, gdy doktor 
zdrzemnął się w fotelu przed kominkiem w kuchni, zaczęły rozmawiać ze sobą 
szeptem. Sowa Tu-Tu, która znała dobrze arytmetykę, liczyła, że pieniędzy 
starczy jeszcze tylko na tydzień - o ile wszyscy będą jeść raz dziennie, nie 
więcej.
18
Następnie zabrała głos papuga:
- Jestem zdania, że powinniśmy sami zająć się gospodarstwem. Przynajmniej to 
możemy zrobić, przecież z naszego powodu został ten stary człowiek taki samotny 
i ubogi.
Zgodzono się, że małpka Czi-Czi będzie gotowała i łatała bieliznę, pies miał 
zamiatać pokoje, kaczka wycierać kurz i słać łóżka, sowa Tu-Tu miała prowadzić 
rachunki, a świnka zająć się ogrodem. Papugę Polinezję mianowano gospodynią i 
praczką, bo była najstarsza.
Naturalnie z początku te nowe zajęcia wydawały się /wierzętom bardzo trudne - 
wszystkim z wyjątkiem
19
Czi-Czi, która miała ręce i mogła chwytać przedmioty jak człowiek. Ale wnet 
wprawiły się i z wielką uciechą przyglądały się psu lipowi, jak wycierał podłogę 
szmatą przywiązaną do ogona, posługując się nim niby miotłą. Po jakimś czasie 
wykonywały wszelkie prace tak dobrze, że doktor twierdził, iż nigdy przedtem nie 
było u niego tak czysto i ładnie.
I znowu długi czas szło wszystko wcale dobrze, tylko brak pieniędzy sprawiał im 
sporo kłopotów.
Wówczas urządziły zwierzęta przed ogrodową furtką stragan z warzywami i kwiatami 
i sprzedawały rzodkiewki i róże przechodniom na ulicy.
Ale mimo to nie zarabiały dosyć na spłatę wszystkich rachunków - doktor zaś 
dalej nie przejmował się tym wcale.
Kiedy papuga przyszła do niego i oświadczyła mu, że handlarz ryb nie chce im 
więcej dostarczać towaru, doktor odrzekł:
- To nic nie szkodzi. Dopóki kury składają jaja, a krowa daje mleko, możemy jeść 
jajecznicę i śmietanę. W ogrodzie jest też jeszcze dużo jarzyn. A do zimy 
jeszcze bardzo daleko. Nie denerwujcie się tylko. To była największa wada Sary, 
że się wciąż denerwowała. Ciekaw jestem, jak się jej powodzi. Wspaniała kobieta 
- pod pewnym względem, rozumie się.
Lecz śnieg spadł tego roku wcześniej niż zwykle; a chociaż stary, kulawy koń 
przywiózł mnóstwo drzewa z lasu, tak że mogli rozpalać wielki ogień w kuchni, to 
jednak większa część jarzyn była już zjedzona, a resztę przykrył śnieg. I 
zwierzętom zaczai dokuczać głód. ,.,.,,;,... ,.-.-.
20
WEZWANIE Z AFRYKI
Tego roku zima była bardzo groźna i dokuczliwa. Pewnej nocy grudniowej, kiedy 
wszystkie zwierzęta siedziały w kuchni wokoło ciepłego kominka, a doktor c/ytał 
im na głos książki, jakie sam napisał w języku /.wierząt, odezwała się nagle Tu-
Tu:
- Co to za hałas na dworze?
Wszyscy zaczęli nadsłuchiwać i istotnie usły-s/.eli jakieś dudnienie, jak gdyby 
ktoś szybko pędził. Po chwili drzwi od strony pola pchnięto gwałtownie i do 
kuchni wbiegła pędem zdyszana małpka C/.i-Czi.
- Doktorze - krzyknęła już od progu - otrzymałam smutną wiadomość z Afryki od 
moich krewnych; panuje tam jakaś straszliwa zaraza pośród małp! Wszystkie bez 
wyjątku zapadają na nią i giną setkami. Usłyszały o panu i błagają, aby pan 
pojechał do Afryki i wstrzymał tę chorobę.
- Kto ci przyniósł tę wiadomość? - spytał doktor zdejmując okulary i kładąc je 
na książce.
- Jaskółka - odparła Czi-Czi. - Siedzi na dworze, na beczce z wodą.
- Przyprowadź ją tutaj do ognia - polecił doktor.-/ziębła pewnie do szpiku 
kości. Jaskółki odleciały od nas już wszakże przed sześciu tygodniami.
Przyprowadzono jaskółkę; piórka jej były nastro-s/,one i dygotała na całym 
ciele; ale chociaż lękała się /.razu troszkę, odtajała wnet, usiadła na krawędzi 
kominka i zaczęła opowiadać. Kiedy skończyła, dok-lor rzekł:
- Chętnie wybrałbym się do Afryki, zwłaszc.za pod-
21
czas tych srogich mrozów, ale boję się, że nie starczy mi pieniędzy na kupno 
biletów. Podaj mi skarbonkę, Czi-Czi!
Małpka wspięła się na najwyższą półkę kredensu i zdjęła stamtąd skarbonkę.
Była zupełnie pusta - nie było w. niej ani pensa.
- A ja myślałem, że są w niej jeszcze na pewno dwa pensy - powiedział doktor.
-1 były istotnie - odezwała się sowa. - Ale wydał je pan na grzechotkę, kiedy 
nasz mały borsuk dostawał zęby.
- Doprawdy? - zdziwił się doktor. - Ach, mój Boże! Jakie kłopoty sprawiają 
zawsze te pieniądze. Ale to nic nie szkodzi. Może uda mi się wypożyczyć na 
wybrzeżu jakiś statek, który nas powiezie do Afryki. Znałem niegdyś pewnego 
marynarza, który przyprowadził do mnie swe dziecko chore na odrę. Może on 
pożyczy nam statek - dziecko wyzdrowiało wtedy.
Tak więc doktor nazajutrz wczesnym rankiem poszedł na wybrzeże. A po powrocie 
oświadczył zwierzętom, że wszystko jest w porządku - marynarz pożyczył mu 
statek.
Wówczas krokodyl i małpka, i papuga ucieszyły się bardzo i zaczęły śpiewać z 
radości. Miały przecież powrócić znowu do Afryki, do swej prawdziwej ojczyzny. 
Doktor jednak oświadczył:
- Mogę zabrać tylko was troje oraz psa Jipa, kaczkę Dab-Dab, prosię Geb-Geb i 
sowę Tu-Tu. Wszystkie pozostałe zwierzęta, chomiki i szczury wodne, i nietoperze 
muszą wrócić na swoje pola i tam zaczekać, aż przyjedziemy do domu. A że 
większość z nich zapada i
22
luk w sen zimowy, nie będzie im się czas zbytnio dłużył
- zresztą nie byłoby dla nich bynajmniej zdrowo jechać do Afryki.
Teraz Polinezja, która dawniej odbyła niejedną długą podróż morską, zaczęła 
wyliczać doktorowi rzeczy, które musi zabrać na statek.
- Przede wszystkim ogromną ilość sucharów -oświadczyła - a także konserwy mięsne 
oraz kotwicę.
- Zdaje mi się, że mój statek posiada własną kotwicę
- wtrącił doktor.
- To możliwe, ale musisz się co do tego upewnić -odparła Polinezja - to jest 
nadzwyczaj ważne. Nie możesz się zatrzymać, jeśli nie posiadasz kotwicy. A 
dzwonek potrzebny jest również.
- Po co? - spytał doktor.
- Aby mierzyć czas - odparła papuga. - Co pół godziny będziesz dzwonił i w ten 
sposób dowiesz się, która godzina. A -wystaraj się także o długą linę, ona 
oddaje zawsze świetne usługi w czasie morskich podróży.
Potem zaczęli się wzajemnie pytać ze zdumieniem, skąd wezmą pieniędzy na kupno 
wszystkich potrzebnych przedmiotów.
- O Boże, znowu te przeklęte pieniądze! - zawołał doktor. - Naprawdę będę 
szczęśliwy, gdy przyje-d/iemy do Afryki, gdzie ich nie potrzeba! Zapytam kupca, 
czy nie zechciałby zaczekać na pieniądze aż do mego powrotu. Nie, poślę raczej 
marynarza, on go /.apyta.
Marynarz poszedł do kupca i wrócił ze wszystkimi potrzebnymi rzeczami.
23
Wtedy zwierzęta zaczęły wielkie pakowanie, zakręciły kurki wodociągów, aby rury 
nie zamarzły, zabiły okiennice i zamknęły dom, a klucz oddały staremu koniowi, 
który pozostał w stajni.
I upewniwszy się, że na strychu jest dosyć siana, aby koń przez zimę nie zdechł 
z głodu, wyniosły cały bagaż na wybrzeże i załadowały go na statek.
Kupiec sprzedający żywność dla kotów przybył tu również, aby się pożegnać z 
doktorem, i przyniósł mu w prezencie wielką paczkę budyniu, bo jak słyszał, w 
obcych krajach nie można dostać budyniu.
Zaledwie znaleźli się na statku, prosię Geb-Geb zapytało, gdzie są łóżka, bo 
dochodziła godzina czwarta po południu i prosię chciało się zdrzemnąć, jak 
zwykle o tej porze. Polinezja więc zaprowadziła je na dół do wnętrza statku i 
pokazała mu łóżka stojące przy ścianie jedne nad drugimi, podobnie jak półki 
szafy bibliotecznej.
- Jak to, przecież to nie jest łóżko! - krzyknęło Geb-Geb. - To zwyczajna deska!
- Łóżka okrętowe są zawsze takie - objaśniała papuga. - To nie jest żadna deska! 
Wczołgaj się tylko na górę i połóż się spać. To się nazywa koja.
- Nie chce mi się wcale spać - powiedziało Geb--Geb. - Jestem zanadto wzburzone; 
wrócę na pokład, chcę widzieć, jak odjeżdżamy.
- Słusznie, to przecież twoja pierwsza podróż morska - rzekła Polinezja. - Z 
czasem przywykniesz do życia na statku.
Wyszła z powrotem po schodach na górę, nucąc cicho: ;". > . ;.--., i
24
'/.wiedziłam Morze Czerwone i Czarne
I Białą Wyspę objechałam wokoło.
Widziałam Żółtą Rzekę i Chińczyków kraje, ,/
/ - w blasku miesiąca - Rzekę Pomarańczową.
Teraz wypływam na błękitne, gładkie morze, I ląd zielony z wolna się za mną 
roztapia. O, Joanno, wkrótce będę znów przy tobie! Mam już dość wszystkich 
widoków świata! ';.
.luz, już mieli odpływać, gdy wtem doktor przypomniał sobie, że musi właściwie 
rozpylać marynarza o drogę do Afryki.
Lecz jaskółka uspokoiła go: ona już lyle razy odbywała tę podróż, że wskaże im, 
którędy trzeba jechać.
Wówczas doktor rozkazał Czi-Czi, aby podniosła kotwicę, i rozpoczęła się podróż.
WIELKA PODRÓŻ
I tak żeglowali i żeglowali pełnych sześć tygodni przez falujące morze; jechali 
w kierunku, jaki im wskazywała jaskółka lecąca przed okrętem. Nocą nosiła 
maleńką latarkę, aby ją mogli dojrzeć w ciemności, a załogi innych okrętów brały 
to światełko za spadającą gwiazdę.
Im dalej i dalej posuwali się na południe, tym robiło się goręcej i goręcej. 
Polinezja, Czi-Czi oraz krokodyl cieszyły się ogromnie tym rozgorzałym, palącym 
słońcem. Uganiały się z głośnym śmiechem po pokładzie i wypatrywały, czy nie 
widać już upragnionego lądu Afryki. Ale prosię i pies, i sowa Tu-Tu nie mogły w
25
takim upale pracować. Siedziały tylko z wywieszonymi językami na tylnym 
pokładzie statku w cieniu wielkiej beczki i piły bez przerwy lemoniadę.
Kaczka Dab-Dab skakała często dla ochłody w morze i płynęła za statkiem. W ten 
sposób we wtorki i piątki łowiła śledzie - toteż w te dni wszyscy pasażerowie 
statku jedli ryby, aby oszczędzić suszone mięso.
Gdy przybyli w pobliże równika, ujrzeli latające ryby, które skierowały się 
zaraz w ich stronę. Ryby zapytały Polinezję, czy to statek doktora Dolittle. 
Skoro potwierdziła, uradowały się bardzo, gdyż małpy w Afryce poczęły już 
wątpić, czy doktor kiedykolwiek do nich przyjedzie. Polinezja spytała, ile mil 
dzieli ich jeszcze od Afryki, a latające ryby oświadczyły, iż teraz pozostało 
już tylko pięćdziesiąt pięć mil do przepłynięcia.
Kiedy indziej znów wynurzył się z fal morskich cały rój delfinów. I one także 
pytały Polinezję, czy to statek słynnego doktora i czy doktorowi nie brak czegoś 
w podróży. A Polinezja odparła:
- Owszem, zabrakło nam cebuli.
- Niedaleko stąd jest wyspa - powiedziały - gdzie rośnie dzika cebula, soczysta 
i piękna. Jedźcie tylko dalej, zerwiemy kilka cebul i przyniesiemy wam.
I delfiny pomknęły jak strzały, ale wkrótce papuga ujrzała je zno-wu; płynęły za 
statkiem i ciągnęły za sobą cebulę w wielkich sieciach z morskich alg*.
Nazajutrz wieczorem po zachodzie słońca doktor powiedział:
Algi - wodorosty.
- Podaj mi lunetę, Czi-Czi. Nasza podróż dobiega kresu. Sądzę, że wnet zobaczymy 
wybrzeże Afryki.
I naprawdę w pół godziny później zdawało im się z pewnością, że widzą w dali 
zarysy lądu; ale że tymczasem ciemność zapadła zupełna, nie mogli stwierdzić, 
czy to był naprawdę stały ląd.
Potem zaskoczyła ich gwałtowna burza z błyskawicami i grzmotami. Wiatr wył, całe 
strugi wody lały się z nieba, a bałwany morskie piętrzyły się tak wysoko, że 
zalewały pokład. Nagle rozległ się głośny trzask: „Bum!" Statek stanął w miejscu 
i pochylił się na bok.
- Co się stało? - spytał doktor wychodząc spiesznie z kajuty na pokład.
- Nie wiem dokładnie - odrzekła papuga - ale mam wrażenie, że statek nasz rozbił 
się. Powiedz kaczce, aby wskoczyła do wody i zbadała położenie.
Dab-Dab zanurzyła się głęboko pod fale, a kiedy wypłynęła z powrotem, 
oświadczyła, że najechali na skałę: statek ma u spodu wielką dziurę, przez którą 
wpływa szybko woda, i wkrótce zatonie zupełnie.
- W takim razie najechaliśmy chyba na Afrykę -powiedział doktor. - Mój Boże, mój 
Boże! Teraz musimy wszyscy przepłynąć do brzegu.
Ale Czi-Czi i Geb-Geb nie umiały pływać.
- Weźcie linę - poleciła Polinezja. - Mówiłam wam przecież, że ona przyda się 
nam bardzo. Gdzie kaczka? Chodź tu, Dab-Dab. Weź ten koniec liny, poleć do 
brzegu i przywiąż go do palmy, a drugi koniec przy-wiążemy tutaj do statku. Kto 
nie umie pływać, ten
28
in usi przejść po linie na ląd. To się nazywa lina ratunkowa.
W ten sposób dostali się wszyscy na wybrzeże -jedni płynąc, drudzy fruwając, a 
ci, którzy czołgali się po linie, przenieśli kuferek i walizkę doktora. Statek 
jednak był już do niczego - i po chwili wzburzone morze m/biło go doszczętnie o 
skałę, a fale uniosły deski i belki. Potem doktor i jego zwierzęta znaleźli 
schronienie w ładnej, dużej grocie, którą odkryli wysoko w nór/e w nadbrzeżnych 
skałach. Tam przeczekali bu-i/c.
Nazajutrz, kiedy słońce wzeszło, udali się wszyscy na wybrzeże, aby się 
wysuszyć.
- Poczciwa stara Afryka! - westchnęła Polinezja. -Jak to miło wrócić znowu do 
domu. I pomyśleć tylko, /c jutro mija sto sześćdziesiąt dziewięć lat od chwili, 
kiedy tu byłam! A nie zmieniła się przez ten czas ani troszeczkę: te same stare 
palmy, ta sama czerwona /icmia, te same stare, czarne mrówki! Nie ma nic ponad 
ojczyznę.
Inne zwierzęta spostrzegły, że papuga ma łzy w oc/ach, tak ją uszczęśliwił widok 
ojczyzny.
Doktor jednak zauważył nagle brak swego cylindra, k lory mu wicher zdmuchnął do 
morza: wyprawiono /ulem kaczkę na poszukiwanie cylindra.
Ujrzała go hen, w dali; kołysał się na wodzie niby małe dziecinne czółenko.
Kiedy do niego doleciała, znalazła w nim jedną z białych myszek, skuloną z 
trwogi i zgrozy.
- A ty co tu robisz? - zapytała kaczka. - Miałaś pr/.ecież zostać w Puddleby.
- Nie chciałam zostać w Puddleby - odpowiedziała
29
myszka. - Chciałam koniecznie zobaczyć, jak wygląda Afryka. Mam tutaj krewnych. 
Ukryłam się tedy w bagażu i razem z sucharami dostałam się na statek. Kiedy 
statek zaczai tonąć, przestraszyłam się okropnie, bo nie umiem dobrze pływać - 
pływałam, póki mi sił starczyło, ale wkrótce wyczerpałam się całkiem i sądziłam 
już, że mój koniec się zbliża. Wtem nadpłynął kapelusz doktora; wśliznęłam się 
do niego, bo nie chciałam utonąć.
Kaczka wzięła cylinder razem z myszką do dzioba i powróciła z nim na wybrzeże, a 
wszystkie zwierzęta obstąpiły kapelusz chcąc zajrzeć do środka.
- To się nazywa „ślepy pasażer" - pouczyła papuga. Nagle, gdy wszyscy byli 
zajęci szukaniem wygodnego miejsca dla myszki w kuferku doktora, małpka Czi--Czi 
zawołała.
- Cicho! Słyszę czyjeś kroki w lesie.
Umilkli i nasłuchiwali. Po chwili wyszedł z lasu czarny człowiek i zapytał ich, 
co tu robią.
- Moje nazwisko jest Jan Dolittle, dr med. - przedstawił się doktor. - Wezwano 
mnie do Afryki, abym uleczył chore małpy.
- Musicie wszyscy stanąć przed królem - oświadczył czarny człowiek.
- Przed jakim królem? - spytał doktor, który nie chciał tracić czasu.
- Przed królem państwa Jolliginka - odparł człowiek. - Cały ten kraj należy do 
niego i wszyscy cudzoziemcy muszą się stawić przed nim. Chodźcie za mną!
Tak więc zabrali swoje tobołki i poszli za czarnym przez leśną gęstwinę.
30
POLINEZJA I KRÓL
1*0 pewnym czasie wyszli z gęstego lasu na szeroką, jasną polanę; stał tu pałac 
królewski zbudowany z gliny.
Mieszkał w nim król ze swoją królową Ermintrudą oni/, ich syn, książę Bumpo. 
Książę poszedł był właśnie nad rzekę łowić łososie. Ale król i królowa siedzieli 
pod wielkim parasolem przed bramą pałacu. Królowa spala.
C idy przywiedziono doktora przed króla, zapytał go e/arny.władca, po co przybył 
do Afryki; doktor opowiedział mu, w jakim celu wybrał się w tak daleką podróż.
- Nie wolno ci podróżować przez moje kraje -oświadczył król. - Przed wielu laty 
przybył tu na wybrzeże pewien biały i przyjąłem go bardzo życzliwie. Ale 
szukając złota wykopał dziury w ziemi i pozabijał wszystkie słonie dla ich 
białych kłów, po c/.ym odpłynął potajemnie na swym statku nie powie-d/iawszy mi 
nawet „dziękuję". Od tej pory żaden biały c/lowiek nie ma prawa podróżować po 
państwie Jol-liginka.
Następnie król zwrócił się do kilku czarnych stojących obok niego i wydał 
rozkaz:
- Zaprowadźcie tego znachora wraz z jego zwierzętami do mojego najcięższego 
więzienia.
I naprawdę sześciu czarnych poprowadziło doktora i wszystkie jego zwierzęta do 
kamiennego lochu i tam ich zamknięto. Loch ten posiadał tylko jedno małe okienko 
wysoko w murze, opatrzone żelazną kratą; drzwi zaś były mocne i grube.
31
Posmutnieli tedy wszyscy, a prosię Geb-Geb zaczęło nawet płakać. Ale Czi-Czi 
oświadczyła, że zbije je na kwaśne jabłko, jeśli w tej chwili nie przestanie 
ryczeć; świnka więc umilkła.
- Czy wszyscy jesteśmy tutaj?- spytał doktor oswoiwszy się nieco z półmrokiem 
panującym w więzieniu.
- Tak mi się zdaje - odpowiedziała kaczka i zaczęła liczyć.
- A gdzie Polinezja? - spytał krokodyl. - Nie ma jej tutaj.
- Czy jesteś tego pewien? - zapytał doktor. - Rozejrzyj się jeszcze raz! 
Polinezjo, Polinezjo! Gdzie jesteś?
- Zdaje mi się, że czmychnęła- mruczał pod nosem krokodyl. - No, to dobrze o 
niej świadczy - ukryć się w jakiejś dziupli, podczas gdy jej przyjaciele są w 
biedzie.
- Takim bezwstydnym ptakiem nie jest na pewno -odezwała się papuga wyłażąc z 
tylnej kieszeni surduta doktora. - Jestem dość mała, aby przedostać się przez 
kratę tego okienka, obawiałam się zatem, że zamkną mnie w klatce. W chwili kiedy 
król mówił i na nic nie zwracał uwagi, ukryłam się w kieszeni doktora i w ten 
sposób dostałam się tutaj! To się nazywa „podstęp" -dokończyła i wygładziła 
dziobem zmięte pióra.
- Na litość boską! - zawołał doktor. - Masz doprawdy szczęście, że nie usiadłem 
na tobie.
- Otóż słuchajcie - rzekła Polinezja. - Dziś wieczorem, skoro tylko mrok 
zapadnie, przepchnę się przez kratę okienka i polecę do pałacu. A potem - 
zobaczycie - znajdę już takie środki i drogę, aby król wypuścił nas wszystkich z 
więzienia.
32
- Ach, jakże ty zdołasz nam pomóc! - westchnęło Cicb-Geb marszcząc żałośnie nos 
i zalewając się łzami. - Jesteś wszak tylko ptakiem!
- Słusznie! - odparła papuga. - Ale nie zapominaj, że mimo to umiem mówić jak 
człowiek - i znam dobrze czarnych.
Tak więc z nastaniem nocy, kiedy księżyc przeświecał przez palmy i straż 
królewska posnęła, przemknęła się papuga przez kratę więzienia i pofrunęła do 
pałacu. Ubiegłego tygodnia tenisowa piłka rozbiła okno spiżarni i przez ten 
otwór wleciała papuga do wnętrza.
Słyszała, jak książę Bumpo chrapie w swej sypialni w tylnym skrzydle pałacu; na 
paluszkach weszła po schodach na górę aż do sypialni króla. Ostrożnie otwo-r/yła 
drzwi i zajrzała do środka.
Królowa była tej nocy na balu u swych krewnych; król jednak leżał w łóżku i spał 
mocno.
Polinezja wsunęła się z ogromną ostrożnością do środka i ukryła się pod łóżkiem. 
Potem zakaszlała -/upełnie tak samo, jak zwykł był kaszleć doktor Dolittle. 
Polinezja umiała naśladować każdego.
Król otworzył oczy i zapytał sennie:
- Czy to ty, Ermintrudo?
Myślał, że to królowa wróciła już z balu.
Potem zakaszlała papuga powtórnie - głośno jak mężczyzna. Wtedy król ocknął się 
zupełnie, usiadł wyprostowany w łóżku i spytał:
- Kto tam?
- Doktor Dolittle - odparła papuga naśladując doskonale doktora.
- Co robisz w mojej sypialni?! - krzyknął król. - Jak śmiałeś opuścić więzienie?
Doktor Dolittle
33
Ale papuga roześmiała się tylko głośnym, głębokim, wesołym śmiechem, zupełnie 
tak jak się śmiał doktor.
- Przestań się śmiać i zbliż się natychmiast do mnie, abym cię mógł widzieć - 
rozkazał król.
- Ty głupi królu - odrzekła Polinezja. - Czyś zapomniał, że mówisz z Janem-
Dolittle, dr med., najcudowniejszym człowiekiem na świecie? Oczywiście nie 
możesz mnie widzieć, zrobiłem się bowiem niewidzialnym. Nie ma rzeczy, której 
bym nie mógł uczynić. A teraz słuchaj: przybyłem do ciebie dziś w nocy, aby cię 
ostrzec. Jeśli nie pozwolisz mnie i wszystkim moim zwierzętom podróżować po 
twoim państwie, ześlę na ciebie i na twój lud tę samą chorobę, na którą teraz 
zapadły małpy. Albowiem umiem czynić ludzi chorymi i umiem ich uzdrawiać; 
wystarczy, abym podniósł mały palec. Poślij natychmiast swych żołnierzy, aby 
otwarli drzwi więzienia, w przeciwnym razie będziesz miał „świnkę", zanim 
jeszcze słońce wzejdzie nad górami Jolliginki.
Król począł drżeć i trząść się ze strachu.
- Doktorze - zawołał - stanie się wedle twojego życzenia! Nie podnoś twego 
małego palca, błagam cię, nie podnoś!
Zeskoczył z łóżka, pobiegł do żołnierzy i kazał im otworzyć natychmiast bramę 
więzienia.
Zaledwie wyszedł z sypialni, wymknęła się papuga znowu cichaczem przez schody i 
opuściła pałac przez okno spiżarni.
Ale królowa, która właśnie otwierała kluczem tylne drzwi, ujrzała papugę 
wylatującą przez rozbite okno. I gdy król wrócił do łóżka, opowiedziała mu, co 
widziała. :
34
Wtenczas domyślił się król, że mu spłatano figla, /uc/ął się pienić z 
wściekłości i pognał pędem do więzienia.
Przybył jednak za późno.
Drzwi stały otworem, loch był pusty, a doktor i jego zwierzęta byli już daleko.
MAŁPI MOST
N igdy w życiu jeszcze nie widziała królowa Ermin-liuda swego małżonka tak 
rozzłoszczonego jak tej nocy. Zgrzytał z wściekłości zębami; nazywał każdego 
głupcem; rzucił szczoteczką do zębów w pałacowego kota. Gonił w nocnej koszuli 
po całym pałacu i zbudził całe swe wojsko, które wysłał na poszukiwanie doktora. 
Za wojskiem posłał całą swoją służbę, kucharzy i ogrodników, fryzjera i 
guwernera księcia Bumpo; nawet królowa mimo wielkiego zmęczenia - przetań-c/yła 
bowiem prawie całą noc w ciasnych trzewikach -musiała również pomagać żołnierzom 
w pościgu.
Tymczasem doktor i jego zwierzęta pędzili co sił pr/ez las w stronę małpiego 
państwa.
Prosię Geb-Geb, które miało bardzo krótkie nóżki, /męczyło się od razu i doktor 
musiał je wziąć na ręce, co utrudniało ogromnie ucieczkę; musieli przecież 
d/wigać prócz tego kuferek i walizkę.
Król Jolliginki sądził, że jego wojsko znajdzie z łatwością całą bandę, ponieważ 
doktor był obcy w tym kraju i nie znał drogi.
Ale omylił się, bo małpka Czi-Czi znała wszystkie leśne ścieżki lepiej nawet od 
żołnierzy. Zaprowadziła więc doktora i jego zwierzęta w naj-
35
niedostępniejszy gąszcz, gdzie nie stanęła nigdy stopa człowieka - i tu ukryła 
wszystkich w ogromnym, wydrążonym pniu między wysokimi skałami.
- Najlepiej tutaj przeczekać - radziła Czi-Czi - aż żołnierze zawrócą i położą 
się znów spać. Potem możemy iść spokojnie dalej do krainy małp.
Pozostali tedy przez całą noc w tym miejscu.
Chwilami dochodziły ich głosy i nawoływania czarnych, którzy szukali ich dokoła 
w dziewiczym lesie. Byli jednak zupełnie bezpieczni, gdyż nikt prócz Czi--Czi 
nie znał ich kryjówki, nawet inne małpy nie wiedziały o niej.
Wreszcie kiedy blask poranny zaczął przeświecać przez gęste listowie - 
posłyszeli, jak królowa Ermin-truda oświadczyła głosem osłabłym ze znużenia, że 
dalsze poszukiwania są bezcelowe, lepiej wrócić do pałacu i pospać jeszcze 
trochę.
Żołnierze i służba zawrócili, a wtedy Czi-Czi wyprowadziła doktora i jego 
zwierzęta z kryjówki i wszyscy podążyli dalej do państwa małp.
Była to droga daleka, bardzo daleka i nieraz byli ogromnie zmęczeni, zwłaszcza 
prosię Geb-Geb. Ale gdy tylko zaczynało kwilić, dawali mu mleko z kokosowego 
orzecha, jego ulubiony przysmak.
Jadła i picia mieli zawsze pod dostatkiem, bo Czi--Czi i Polinezja znały 
najrozmaitsze gatunki owoców i jarzyn rosnących w puszczy i wiedziały, gdzie ich 
szukać. Robili sobie lemoniadę z soku dziko rosnących pomarańcz i słodzili ją 
miodem z uli, jakie znajdowali w dziuplach drzew. Mogli żądać, czego się im 
tylko zachciało: Czi-Czi i Polinezja umiały prawie zawsze wystarać się o to lub 
przynajmniej o coś podobnego.
Pewnego dnia przyniosły nawet doktorowi tytoń, kiedy chciał palić, a starego 
tytoniu zabrakło.
Nocami sypiali w namiotach z palmowych liści, na grubych, miękkich posłaniach z 
siana. Wkrótce przywykli do długich marszów i nie męczyli się tak prędko jak 
przedtem, i to wędrowne życie sprawiało im wiele radości. Cieszyli się też 
codziennie, bo kiedy zapadała noc i zatrzymywali się na odpoczynek, doktor 
rozpalał niewielkie ognisko z chrustu i po wieczerzy zwierzęta siadały dokoła 
ognia, i przysłuchiwały się pieśniom Polinezji o morzu albo opowiadaniom Czi-Czi 
o puszczy.
Wiele z opowiadań Czi-Czi było bardzo zajmujących. Bo chociaż małpy posiadają 
własne książki historyczne dopiero od czasu, kiedy je dla nich napisał doktor 
Dolittle, to jednak wszystkie dawne wydarzenia żyją dla nich w bajkach, jakie 
dorosłe małpy opowiadają małpiątkom.
Czi-Czi opowiadała wiele takich gadek, które posłyszała od swej babki - historie 
z dawnych, zamierzchłych czasów, jeszcze wcześniejszych niż Arka Noego i potop - 
z lat, kiedy ludzie nosili zamiast ubrań niedźwiedzie skóry i żyli w skalnych 
jaskiniach, i jedli surowe mięso, bo nie znali sztuki gotowania, ponieważ nie 
umieli jeszcze rozniecać ognia. Opowiadała im o wielkich mamutach i jaszczurach 
tak długich jak cały pociąg żelazny, które w tych prastarych czasach wędrowały 
po górach i obgryzały listki z wierzchołków drzew. Nieraz zwierzęta słuchały z 
takim napięciem, że ogień wygasał zupełnie, kiedy Czi-Czi kończyła, i musiały 
biec szukać chrustu, aby go na nowo rozniecić. ,.;.,.
38
Skoro żołnierze powrócili do pałacu i zameldowali, /c nie udało im się odszukać 
nigdzie doktora, wysłał ich król powtórnie i rozkazał im pozostać w puszczy, 
dopóki go nie złapią. Tak więc przez cały ten czas służba króla ścigała doktora, 
który wraz ze zwierzętami maszerował spokojnie do krainy małp uważając się za 
zupełnie bezpiecznego. Gdyby Czi-Czi o tym wiedziała, ukryłaby ich 
prawdopodobnie po raz drugi. Ale nie podejrzewała niczego.
Pewnego dnia wspięła się Czi-Czi na wysoką skałę, skąd roztaczał się daleki 
widok ponad wierzchołkami drzew. Zszedłszy na dół oświadczyła, że teraz znajdują 
się już niedaleko państwa małp i niezadługo tam przybędą.
I w istocie jeszcze tego samego wieczoru ujrzeli na własne oczy krewnych Czi-Czi 
i mnóstwo innych małp, które do tej pory były zdrowe. Siedziały wszystkie na 
drzewach nad brzegiem wielkiego moczaru i wyczekiwały niecierpliwie doktora. 
Ujrzawszy wreszcie owego słynnego męża, podniosły małpy straszliwy wrzask; 
krzyczały, wymachiwały palmowymi liśćmi i zeskakiwały co tchu z gałęzi na 
ziemię, aby go powitać.
Odebrały mu w mig kuferek i walizkę, i wszystko, co miał, a jedna z większych 
małp wzięła nawet Geb-Geb na ręce, bo prosię było znowu /męczone.
Potem dwie małpy pobiegły przodem, aby zanieść chorym krewniaczkom radosną 
wieść, że wielki dok-lor przybył nareszcie.
Ale ludzie króla, którzy jeszcze wciąż ich ścigali, posłyszeli radosną wrzawę 
małp i teraz wiedzieli, gdzie
39
się doktor znajduje; przyspieszyli zatem kroku chcąc go schwytać.
Wielka małpa jednak, niosąca Geb-Geb, została z tyłu za innymi i widziała, jak 
kapitan czarnych żołnierzy skrada się przez zarośla. Pośpieszyła więc za 
doktorem i krzyknęła, aby uciekał.
Natenczas wszyscy popędzili tak prędko jak jeszcze nigdy w życiu; ludzie zaś 
króla, którzy ich ścigali, poczęli również biec pędem, a kapitan biegł 
najszybciej.
Nagle doktor potknął się o swojąp torbę z lekarstwami i upadł jak długi na 
ziemię, a czarny kapitan pomyślał sobie, że teraz go już na pewno złapie.
Ale kapitan miał bardzo długie uszy, a włosy krótkie. I kiedy skoczył naprzód, 
by złapać doktora, jedno jego ucho zaplątało się w krzaki, więc całe wojsko 
musiało się zatrzymać, żeby go ratować.
Przez tę chwilę doktor podniósł się z ziemi i znowu wszyscy popędzili galopem. 
Biegli i biegli co tchu, a Czi-Czi krzyczała: „Wytrwajcie! To już niedaleko!"
Ale granicę królestwa Jolliginki tworzyła stroma przepaść, spadająca w dół 
rzeki, po drugiej zaś stronie za rzeką rozciągało się już państwo małp.
Jip rzucił okiem w dal, ku stromej przepaści, i zawołał:
- Nieszczęście! Nie przedostaniemy się tędy!
- O Boże - westchnęło Geb-Geb - żołnierze królewscy są już bardzo blisko - 
patrzcie, patrzcie! Boję się, że wpakują nas z powrotem do więzienia. -1 prosię 
zalało się łzami.
Lecz wielka małpa, niosąca Geb-Geb, posadziła prosię na ziemi i zawołała do 
swych towarzyszy:
40
- Dalejże, chłopcy, zróbcie most! Prędko, zróbcie most! Mamy tylko minutę. 
Oswobodzili już kapitana i l c raz pędzi za nami jak dziki jeleń. Prędziutko! 
Most!
Doktor był ciekaw, z czego też małpy zbudują most. R o/ej rżał się nawet dokoła, 
czy nie ukryły gdzie kłód clr/cwa.
Ale gdy spojrzał znów na skałę, nad rzeką wisiał już K.olowiuteńki most, a 
składał się cały z żywych małp. l to podczas gdy doktor odwrócił się tyłem do 
rzeki, matpy z .szybkością błyskawicy utworzyły pomost w ten sposób, że sczepiły 
się ze sobą rękami i no-y,;i m i.
A wtedy wielka małpa zawołała do doktora:
- Przechodźcie, prędko, przechodźcie wszyscy! Spieszcie się!
Geb-Geb lękało się zrazu przejść przez tak wąski most na tak zawrotnej 
wysokości, ale przeszło zupełnie łatwo, podobnie jak wszystkie zwierzęta.
Jan Dolittle przeprawił się przez most ostatni. I w tejże samej chwili, kiedy 
znalazł się na drugim brzegu, czarni żołnierze przybiegli na skraj otchłani.
Wygrażali pięściami i syczeli z wściekłości, bo widzieli, że przybywają za 
późno. Doktor razem ze swymi zwierzętami znajdował się już bezpieczny w krainie 
małp i most został wciągnięty na drugą slronę.
Potem Czi-Czi zwróciła się do doktora i rzekła:
- Wielu wybitnych badaczy i przyrodników z siwymi brodami kryło się i czatowało 
całe tygodnie w puszczy, chcąc koniecznie ujrzeć tę słynną sztukę
41
małp. Ale nigdy nie pozwoliłyśmy żadnemu białemu oglądać jej. Pan jest 
pierwszym, który widział sławny małpi most. Doktor był bardzo zadowolony.
PRZYWÓDCA LWÓW
Jan Dolittle miał teraz ogromnie dużo roboty. Zastał setki i tysiące chorych 
małp - goryli, orangutanów, szympansów, pawianów; małp szarych, rudych, małp 
najrozmaitszego gatunku. A dużo z nich już przedtem umarło.
Pierwszą rzeczą, jaką zrobił, było oddzielenie małp zdrowych od chorych. Potem 
polecił Czi-Czi i jej krewnym, aby mu zbudowały małą chatkę z trawy, i rozkazał 
wszystkim małpom, które jeszcze były zdrowe, aby przyszły do niego na 
szczepienie.
Przez trzy dni i przez trzy noce przychodziły bez przerwy małpy z lasów, gór i 
dolin do małej chatki z trawy, gdzie doktor siedział dniem i nocą i szczepił, 
szczepił, szczepił.
Potem kazał zbudować jeszcze jeden dom, wielki dom o wielu łóżkach, i przenieść 
do niego wszystkie chore małpy.
Ale tak dużo było chorych małp, że nie wystarczyło zdrowych do ich 
pielęgnowania; doktor posłał więc gońców do innych zwierząt: lwów, lampartów i 
antylop, prosząc je, aby przyszły i pomogły mu pielęgnować chore małpy.
Wódz lwów był jednak bardzo dumnym stworzeniem i kiedy przybył do wielkiego domu 
doktora, zapełnionego tyloma łóżkami, rozgniewał się i obraził.
42
- Jak pan śmie, mój panie, żądać ode mnie czegoś podobnego?! - ryknął obrzucając 
doktora wściekłym spojrzeniem. - Jak pan śmie żądać ode mnie, króla zwierząt, 
abym obsługiwał czeredę brudnych małp?! Nie pożarłbym ich nawet wtedy, gdybym 
był bardzo głodny.
Chociaż lew wyglądał straszliwie, doktor starał się nie okazywać po sobie 
przerażenia.
- Nie wezwałem pana wcale po to, aby pan pożerał małpy - odrzekł spokojnie. - A 
poza tym nie są one wcale brudne. Wszystkie kąpały się dziś rano; natomiast 
sierść ich należałoby koniecznie wyszczotkować - koniecznie. Chcę panu tylko 
jedno powiedzieć -może nadejść dzień, kiedy i lwy się rozchorują. A jeśli teraz 
nie pomożecie innym zwierzętom, może się zdarzyć, że zostaniecie same w biedzie. 
Tak często bywa z pyszałkami.
- Lwy nie będą nigdy w biedzie. Lwy tylko innym sprawiają biedę - odpowiedział, 
wódz lwów. Zmarszczył nos i czując się mądrym i dzielnym pomaszerował dumnie z 
powrotem do puszczy.
Wtedy lamparty także okazały się dumne i powiedziały, że nie będą pomagać 
małpom. Wtedy antylopy, ma się rozumieć, chociaż były za nieśmiałe i lękliwe, by 
się zachować wobec doktora tak niegrzecznie jak lew, zaczęły przebierać nóżkami, 
uśmiechać się głupkowato, mówiąc, że nigdy dotąd nie były pielęgniarkami 
chorych.
Doktor zmartwił się ogromnie, bo nie miał pojęcia, skąd wziąć dostateczną pomoc 
dla pielęgnowania tylu małp.
Skoro jednak wódz lwów wrócił do swego mieszka-
44
nią, wybiegła mu naprzeciw jego żona, królowa lwów, / rozwianą grzywą.
- Jedno z naszych lwiątek nie chce jeść- powiedziała. - Nie wiem, co z nim 
począć. Od wczoraj wieczór nie wzięło ani kęsa do ust.
l ze zdenerwowania zaczęła głośno szlochać i drżeć -lx) była dobrą matką, mimo 
że była lwicą.
Wódz lwów wszedł do mieszkania i spojrzał na iwoje dzieci - dwa rozkoszne, 
maleńkie-lwiątka leżące na podłodze. Jedno z nich wyglądało żałośnie.
Kiedy lew opowiedział żonie z dumą, jaką odpowiedź dał doktorowi, lwica 
rozgniewała się tak strasznie, że o mało co nie wypędziła go z mieś/kania.
- Nigdy nie miałeś ani szczypty rozumu! - krzyknęła. - Wszystkie zwierzęta aż po 
Ocean Indyjski opowiadają sobie cuda o tym człowieku -jak on potrafi uleczyć 
każdą chorobę i jaki on uprzejmy, jedyny r/lowiek na całym świecie, który 
rozumie mowę zwie-r/;|t. I teraz gdy nasz malec choruje, ośmielasz się go 
obrażać! Ty bałwanie! Tylko głupiec może się zachować tak bezczelnie wobec 
dobrego doktora.Ty! -l /aczęła mu wyrywać łapami sierść.
- Idź natychmiast z powrotem do tego białego człowieka - rozkazała - i powiedz 
mu, że żałujesz swego postępku. I zabierz z sobą te wszystkie pustogłowe 
/wierzęta, te głupie antylopy i lamparty! A potem róbcie wszystko, co wam doktor 
rozkaże. Harujcie jak Murzyni! Może udobrucha się w końcu i zechce zaj-i/.eć do 
naszego chorego chłopca. Wynoś się w tej Chwili! Spiesz się, słyszysz?! Nie 
zasługujesz na to, aby być ojcem!
45
I poszła do sąsiedniej nory, do drugiej lwiej matki, aby się przed nią użalić. 
Wódz lwów zaś wrócił do doktora i powiedział:
- Przechodzę przypadkiem tędy, chciałem więc zajrzeć do pana; czy pan znalazł 
już pomoc?
- Nie - odrzekł doktor strapiony -jeszcze nie, jestem wprost zrozpaczony.
- W dzisiejszych czasach trudno jest o pomoc -mówił lew. - No, ponieważ jest pan 
w trudnym położeniu, uczynię chętnie wszystko, co mogę, jedynie dla pańskiej 
przyjemności. Poleciłem też wszystkim zwierzętom, aby tu przyszły i pomogły 
panu. Lamparty będą tu za kilka minut... Aha, prawda, byłbym zapomniał. Mamy w 
domu chore dziecko. Nie sądzę, żeby mu coś doprawdy dolegało, lecz moja żona 
jest nerwowa i niepokoi się. Gdyby pan był przypadkiem dziś wieczór w naszej 
okolicy, może zajrzałby pan do niego - dobrze?
Doktor był bardzo szczęśliwy, bo wszystkie lwy, lamparty, antylopy, żyrafy i 
zebry - wszystkie zwierzęta z lasów, gór i dolin - przybyły, aby mu pomóc. A 
przyszło ich tyle, że musiał niektóre odesłać z powrotem i zostawił tylko 
najzręczniejsze.
Wkrótce małpy zaczęły wracać do zdrowia.
Po tygodniu wielki dom o wielu łóżkach opustoszał do połowy, a z końcem drugiego 
tygodnia wyzdrowiała ostatnia małpa.
Praca doktora była więc ukończona; on sam jednak był tak strasznie zmęczony, że 
położył się na łóżku i spał bez przerwy trzy doby nie obróciwszy się ani razu. f
46 •"
NARADA MAŁP
Czi-Czi stała przed drzwiami doktora i odganiała ka/.dego, póki się doktor nie 
zbudził. A gdy się wreszcie Jan Dolittle wyspał, oświadczył małpom, że teraz 
musi powrócić do Puddleby.
Ta wieść zaskoczyła je, sądziły bowiem, że doktor l x (/ostanie u nich na 
zawsze, i następnej nocy zebrały się w puszczy, aby omówić tę sprawę.
Naczelnik szympansów powstał i zabrał głos:
- Dlaczego ten dobry człowiek chce od nas odejść? C/.y nie jest tutaj 
szczęśliwy?
Lecz nikt nie mógł mu dać na to odpowiedzi. Potem podniósł się wódz goryli i 
powiedział:
- Sądzę, że powinniśmy wszyscy udać się do niego i prosić, aby tutaj pozostał. 
Może, o ile wybudujemy mu nowy, obszerny dom z większym łóżkiem i obiecamy mu 
obsługę małpią, która będzie dla niego pracować i umilać mu życie - może wtedy 
nie będzie chciał od nas
Wtenczas powstała Czi-Czi, a inne małpy zaczęły s/.eptać:
- Pst! Uwaga! Czi-Czi, wielki podróżnik, chce mówić!
Czi-Czi zwróciła się do małp i oświadczyła:
- Moi przyjaciele, obawiam się, że daremne będą wasze prośby. Doktor jest winien 
w Puddleby pienią-il/e, dlatego chce wrócić i spłacić dług.
Małpy zapytały chórem:
- Co to są pieniądze?
Więc Czi-Czi opowiedziała im, że w kraju białych lud/i nie można dostać niczego 
bez pieniędzy. Bez
47
pieniędzy nie można w ogóle się ruszyć. Życie bez pieniędzy jest prawie 
niemożliwe. Kilka małp zawołało:
- Czy nie można przynajmniej jeść i pić bez płacenia za to?
Czi-Czi potrząsnęła przecząco głową i opowiedziała, jak to nawet ją wyuczono 
prosić dzieci o pieniądze, kiedy wędrowała po świecie z kataryniarzem.
Na to zwrócił się naczelnik szympansów do najstarszego orangutana i rzekł:
- Mój kuzynie, cóż to za dziwne stworzenia z tych ludzi! Kto by z nas chciał żyć 
w takim kraju! Jakież to okropne!
Czi-Czi mówiła dalej: .
- Kiedy wybraliśmy się do was, nie posiadaliśmy własnego statku, na którym 
moglibyśmy jechać przez morze, ani pieniędzy na zakup żywności potrzebnej w 
drodze. Więc pewien człowiek pożyczył nam trochę sucharów i przyrzekliśmy 
zapłacić mu po powrocie. Również i statek pożyczyliśmy od pewnego marynarza, ale 
rozbił się nam na skałach, gdy dobijaliśmy do wybrzeża Afryki. Otóż doktor jest 
zdania, że musi wrócić do swej ojczyzny i odkupić marynarzowi nowy okręt, gdyż 
człowiek ten jest biedny i okręt był jego jedynym majątkiem.
Małpy milczały chwilę, siedziały cicho na ziemi i rozmyślały, co czynić. W końcu 
powstał najstarszy pawian i powiedział:
- Moim zdaniem, należy temu zacnemu człowiekowi dać przed wyjazdem piękny 
podarunek, aby wiedział, że wdzięczne mu jesteśmy za wszystko, co dła nas 
uczynił.
48
l
A maleńka, ruda małpka, siedzącitóna drzewie, przy-laknęła: '!
- Jestem tego samego zdania!
I wtedy małpy zaczęły wołać wszystkie razem wśród ogólnego hałasu:
- Tak, tak, podarujemy mu najpiękniejszą rzecz, jaką kiedykolwiek posiadał biały 
człowiek!
I natychmiast zaczęły się zastanawiać i naradzać, jaki dar mógłby być 
najodpowiedniejszy. Jedna z małp rzekła:
- Pięćdziesiąt worków pełnych kokosowych orzechów!
Druga małpa oświadczyła:
- Sto pęków bananów! Przynajmniej nie będzie musiał kupować sobie owoców w tym 
kraju, gdzie za wszystko, co się je, trzeba płacić.
Lecz Czi-Czi osądziła, że te wszystkie rzeczy są zbyt ciężkie i nie nadają się 
do dalekiej podróży, zepsują się /resztą, zanim się je do połowy zje.
- Jeśli mu chcecie sprawić przyjemność - radziła -lo podarujcie mu jakieś 
osobliwe zwierzę, którego biali ludzie nie mają w menażeriach.
Małpy zapytały:
- Co to są menażerie?
Czi-Czi objaśniła im, że menażerie są to takie m iejsca w kraju białych ludzi, 
gdzie zwierzęta siedzą w klatkach, aby je sobie ludzie oglądali. To oburzyło 
małpy do żywego i mówiły do siebie:
- Ci ludzie zachowują się jak bezmyślne dzieciaki, głupie i swawolne, cieszą się 
z byle czego. Pfe! To pewnie jest więzienie.
l poczęły wypytywać Czi-Czi, co by to mogło być za
Dnktor Dolittle
49
osobliwe zwierzę, którego biali ludzie jeszcze nie posiadają. Najmędrsza z 
jedwabistych małpek spytała:
- Czy mają tam u was iguanę*? Lecz Czi-Czi odparła:
- Tak, jest jedna w zoologicznym ogrodzie w Londynie.
Inna znów zapytała:
- A czy mają okapi**?
I Czi-Czi znów odparła:
- Tak, w Belgii, gdzie mnie przed pięciu laty kupił mój kataryniarz, posiadali 
okapi w pewnym wielkim mieście, które się nazywa Antwerpia.
A inna znów spytała:
- Czy mają dwugłowca? Wtedy Czi-Czi powiedziała:
- Nie. Żaden biały nie widział nigdy na oczy dwugłowca. To zwierzę podarujemy 
doktorowi!
NAJRZADSZE ZWIERZĘ
Dwugłowce wymarły już obecnie. To znaczy: nie ma już dziś zwierząt tego gatunku. 
Ale w dawnych latach, kiedy żył doktor Dolittle, mieszkało jeszcze kilka z nich 
w najgłębszych puszczach Afryki i nawet wtedy były już bardzo, bardzo rzadkie. 
Nie miały one ogona, tylko na obu końcach ciała głowę, a na każdej głowie jeden 
długi ostry róg. Były ogromnie nieśmiałe, lękliwe i niezmiernie trudne do 
schwytania.
* Iguana - odmiana wielkiej jaszczurki. : Okapi - zwierzę spokrewnione z żyrafą.
50
Murzyni łapią zwierzęta przeważnie w ten sposób, /c zakradają się do nich od 
tyłu.
Ale w ten sposób nie można postąpić z dwugłowcem, bo jego dwie głowy widzą 
zawsze człowieka z każdej strony, z której się zbliża. Przy tym śpią one zawsze 
tylko jedną połową ciała, druga zaś czuwa i ma się na baczności. Dlatego nie 
można było nigdy złapać i wystawić na pokaz w zoologicznym ogrodzie żadnego /, 
tych zwierząt. I chociaż wielu słynnych łowców i najdzielniejszych właścicieli 
menażerii spędzało całe lata w puszczy, aby bez względu na pogodę przetrząsać 
leśne ostępy w poszukiwaniu dwugłowca, nie udało im się nigdy schwytać ani 
jednego. Nawet wówczas, przed tylu, tylu laty, był to na świecie jedyny rodzaj 
zwierząt o dwu głowach.
Małpy wybrały się przeto na poszukiwanie dwugłowca. Przeszukawszy spory kawał 
lasu odkryły wreszcie dziwaczne ślady stóp na zboczu prowadzącym do rzeki, 
domyśliły się tedy, że osobliwe zwierzę /najduje się w najbliższej okolicy.
Szły więc dalej nad brzegiem rzeki i po chwili spostrzegły miejsce zarośnięte 
bujną, wysoką trawą, więc odgadły, że dwugłowiec tu musiał się ukryć.
Podały sobie ręce i wielkim kołem otoczyły kępę trawy. Dwugłowiec słyszał, jak 
małpy nadchodzą, i usiłował wymknąć się z ich kręgu. Ale nie udało mu się to. 
Spostrzegłszy, że jego ucieczka jest niemożliwa, usiadł na ziemi i czekał. 
Wówczas małpy spytały go, c/y chce pojechać z doktorem Dolittle do kraju białych 
ludzi i tam dać się wystawić na pokaz.
Lecz zwierzę potrząsnęło energicznie obu głowa-
51
- Za nic na świecie!
Objaśniły mu zatem, że nie zostanie wcale zamknięty w menażerii, tylko ludzie 
będą przychodzić do doktora, aby go oglądać. Doktor jest bardzo zacnym 
człowiekiem, brak mu tylko pieniędzy i ludzie będą mu płacili, aby zobaczyć 
dwugłowe zwierzę. W ten sposób doktor wzbogaci się i będzie mógł zapłacić za 
statek, który sobie pożyczył na podróż do Afryki.
Ale dwugłowiec odparł:
-Nie, wiecie przecież dobrze, jaki jestem wstydliwy, nie cierpię, aby mnie 
oglądano. - I o mało co się nie rozbeczał.
Przez trzy dni usiłowały małpy wszelkimi sposobami przekonać go. Pod koniec 
trzeciego dnia oświadczył wreszcie, że pójdzie z nimi jedynie po to, aby poznać 
doktora.
Tak więc małpy wyruszyły wraz z dwugłowcem w drogę i przybywszy do małego domku 
doktora zapukały do drzwi.
Kaczka, która właśnie pakowała kuferek, zawołała: „Proszę!" - a Czi-Czi z 
ogromną dumą wprowadziła zwierzę do wnętrza i przedstawiła doktorowi.
- Wielki Boże, a to co znowu takiego? - spytał zdumiony Jan Dolittle i zapatrzył 
się na cudaczne stworzenie.
- Boże, zlituj się nad nami! - wykrzyknęła kaczka. -Czyż taki potwór może 
rozsądnie myśleć?
- Wątpię, czy on w ogóle kiedykolwiek myśli -wtrącił pies Jip.
- Oto, doktorze - powiedziała Czi-Czi - dwugłowiec, najrzadsze zwierzę ze 
wszystkich, jakie żyją w
52
afrykańskiej puszczy, i jedyne dwugłowe zwierzę na świecie. Zabierz je ze sobą 
do domu. Ludzie zapłacą wszelką cenę, aby móc je obejrzeć.
- Ależ mnie wcale nie trzeba pieniędzy - odparł doktor.
- Owszem, potrzebne są panu pieniądze - odezwała się kaczka Dab-Dab. - Czy pan 
już nie pamięta, jak musieliśmy wytrząsać i wyskrobywać każdy pens ze skarbonki, 
aby móc wyrównać rachunek rzeźnika w 1'uddleby? A jakim cudem odda pan 
marynarzowi nowy okręt, tak jak pan obiecał, jeśli nie będziemy mieć pieniędzy?
- Chciałem mu wybudować nowy okręt - odpowie-d/iał doktor.
- Och, bądźże pan rozsądny! - zawołała Dab-Dab. -
53
- Za nic na świecie!
Objaśniły mu zatem, że nie zostanie wcale zamknięty w menażerii, tylko ludzie 
będą przychodzić do doktora, aby go oglądać. Doktor jest bardzo zacnym 
człowiekiem, brak mu tylko pieniędzy i ludzie będą mu płacili, aby zobaczyć 
dwugłowe zwierzę. W ten sposób doktor wzbogaci się i będzie mógł zapłacić za 
statek, który sobie pożyczył na podróż do Afryki.
Ale dwugłowiec odparł:
-Nie, wiecie przecież dobrze, jaki jestem wstydliwy, nie cierpię, aby mnie 
oglądano. - I o mało co się nie rozbeczał.
Przez trzy dni usiłowały małpy wszelkimi sposobami przekonać go. Pod koniec 
trzeciego dnia oświadczył wreszcie, że pójdzie z nimi jedynie po to, aby poznać 
doktora.
Tak więc małpy wyruszyły wraz z dwugłowcem w drogę i przybywszy do małego domku 
doktora zapukały do drzwi.
Kaczka, która właśnie pakowała kuferek, zawołała: ,,Proszę!" - a Czi-Czi z 
ogromną dumą wprowadziła zwierzę do wnętrza i przedstawiła doktorowi.
- Wielki Boże, a to co znowu takiego? - spytał zdumiony Jan Dolittle i zapatrzył 
się na cudaczne stworzenie.
- Boże, zlituj się nad nami! - wykrzyknęła kaczka. -Czyż taki potwór może 
rozsądnie myśleć?
- Wątpię, czy on w ogóle kiedykolwiek myśli -wtrącił pies Jip.
- Oto, doktorze - powiedziała Czi-Czi - dwugłowiec, najrzadsze zwierzę ze 
wszystkich, jakie żyją w
52
afrykańskiej puszczy, i jedyne dwugłowe zwierzę na świecie. Zabierz je ze sobą 
do domu. Ludzie zapłacą wszelką cenę, aby móc je obejrzeć.
- Ależ mnie wcale nie trzeba pieniędzy - odparł doktor.
- Owszem, potrzebne są panu pieniądze - odezwała się kaczka Dab-Dab. - Czy pan 
już nie pamięta, jak musieliśmy wytrząsać i wyskrobywać każdy pens ze skarbonki, 
aby móc wyrównać rachunek rzeznika w 1'uddleby? A jakim cudem odda pan 
marynarzowi nowy okręt, tak jak pan obiecał, jeśli nie będziemy mieć pieniędzy?
- Chciałem mu wybudować nowy okręt - odpowie-cl/iał doktor.
- Och, bądźże pan rozsądny! - zawołała Dab-Dab. -
53
Skądże pan weźmie drzewo i gwoździe na budowę statku? A zresztą, z czego 
będziemy żyH po powrocie? Będziemy przecież biedniejsi niż kiedykolwiek. Czi--
Gżi ma zupełną słuszność. Niech pan zabierze z sobą to zabawne stworzenie.
- Dobrze, przyznaję ci częściowo słuszność - bąknął doktor. -Zresztą jestem 
pewny, że jest to bardzo miłe stworzenie... nie pamiętam, jak je nazwałaś? Czy 
ono zechce pojechać z nami do obcego kraju?
- Tak jest, chętnie pojadę z panem - oświadczył dwugłowiec, który po twarzy 
doktora poznał od razu, że jest to człowiek godny zaufania. - Pan był tutaj tak 
dobry dla zwierząt, a małpy powiadają, że ja jestem jedynym stworzeniem, dzięki 
któremu mógłby pan zarobić pieniądze. Ale musi mi pan przyrzec, że odeśle mnie 
pan z powrotem, o ile nie spodoba mi się kraj białych ludzi.
- Ależ oczywiście, naturalnie, naturalnie - odparł szybko doktor. - Wybacz moje 
pytanie, ale czy ty nie jesteś przypadkiem spokrewniony z rodziną jeleni?
- Tak jest - odrzekł dwugłowiec - z abisyńskimi gazelami oraz azjatyckimi 
kozicami - od strony matki. Mój pradziadek zaś był ostatnim jednorożcem.
- Niezwykle interesujące - mruknął doktor; wyjął z kuferka, pakowanego przez 
Dab-Dab, grubą księgę i począł przerzucać jej karty. - Zobaczymy, czy Buffon 
pisze coś o tym.
- Gdy mówisz, poruszasz ciągle tylko jednym pyskiem - zauważyła kaczka. - Czy 
twoja druga głowa nie umie mówić?
- Ależ tak - odpowiedział dwugłowiec. - Drugiego pyska jednak używam przeważnie 
do jedzenia. W ten
54
sposób mogę mówić nawet podczas jedzenia, nie będąc niegrzecznym. Należę do rodu 
zwierząt bardzo dobrze wychowanych.
Gdy pakowanie było już ukończone i wszystko gotowe do odjazdu, wyprawiły małpy 
wielką ucztę na cześć doktora i zaprosiły na nią wszystkie zwierzęta z lasu. 
Były tam ananasy i owoce mango, i miód, i różne inne wyborne smakołyki do 
jedzenia i do picia.
Po skończonej biesiadzie podniósł się doktor i powiedział:
- Drodzy przyjaciele! Nie umiem niestety przemawiać pięknie po uczcie, jak 
niektórzy ludzie, a właśnie /jadłem moc owoców i wiele miodu. Ale muszę wam 
przynajmniej powiedzieć, że smutno mi rozstać się z waszą miłą krainą. Mam wiele 
spraw do załatwienia w kraju białych ludzi, dlatego muszę stąd odjechać. Lecz po 
moim odjeździe pamiętajcie zawsze o tym, żeby muchy nie siadały na waszym 
jedzeniu, i nie śpijcie nigdy na gołej ziemi w porze deszczu. Ja... hm... hm... 
mam nadzieję, że dożyjecie późnej i szczęśliwej starości.
Skoro doktor skończył i usiadł, małpy klaskały długą chwilę i szeptały do 
siebie:
- Nasz naród powinien pamiętać po wszystkie czasy, że tutaj, pod tymi drzewami, 
siedział doktor l )olittle i jadł wraz z nami. Albowiem na pewno jest on 
największym z ludzi.
Wódz goryli, którego włochate ramiona posiadały siłę siedmiu koni, przytoczył 
więc olbrzymi głaz do stołu, gdzie siedział doktor, i rzekł:
- Ten kamień ma na wieki wieków oznaczać to miejsce.
55
I aż do dziś dnia leży ów głaz na tym samym miejscu w środku puszczy. A kiedy 
małpie matki kołyszą się na drzewach ze swymi młodymi, wskazują poprzez gałęzie 
ów kamień w dole i szepczą do swych dzieci:
- Cicho, widzicie, tutaj jest miejsce, gdzie w roku wielkiego moru siedział i 
jadł z nami dobry biały człowiek.
A po uczcie doktor ze swymi ulubieńcami wyruszył z powrotem ku wybrzeżom Afryki. 
I wszystkie małpy towarzyszyły mu aż do granicy swego państwa i dźwigały jego 
kuferek i walizkę.
CZARNY KSIĄŻĘ
Wkrótce dotarli nad urwisty brzeg rzeki i stanęli, aby się wzajemnie pożegnać. 
Trwało to długi czas, bo każda z tysiąca małp pragnęła uścisnąć prawicę Jana 
Dolittle.
Kiedy potem doktor ze swymi zwierzętami szedł dalej sam, Polinezja odezwała się:
- Musimy teraz stąpać ostrożnie i mówić cicho, ponieważ maszerujemy przez 
państwo Jolliginki. Jeśli zaś król usłyszy, pośle znów swych żołnierzy, aby nas 
złapać. Z pewnością jest jeszcze wciąż okrutnie rozzłoszczony za ten figiel, 
jaki mu spłatałam. .
- Rad bym tylko wiedzieć - odezwał się doktor -skąd weźmiemy nowy statek na 
powrotną drogę... No, może ostatecznie znajdziemy na wybrzeżu jakiś stary okręt, 
którego nikt już nie używa.
Pewnego dnia, kiedy maszerowali przez wielką gęstwinę, Czi-Czi pobiegła naprzód, 
aby nazbierać kokosowych orzechów. W czasie jej nieobecności doktor i
56
pozostałe zwierzęta zbłądzili w głębi dziewiczego lasu, ponieważ nie znali tak 
dobrze leśnych dróżek. Kręcili się w kółko, wędrowali wzdłuż i wszerz puszczy, 
lecz w /aden sposób nie mogli odnaleźć drogi do wybrzeża morskiego.
Czi-Czi, nie widząc ich nigdzie; przeraziła się okropnie. Wspinała się na 
wysokie drzewa i z najwyż-s/ych gałęzi wypatrywała, czy nie ujrzy gdzie 
wysokiego cylindra doktora; wywijała rękami i krzyczała z całych sił, wołała 
każde zwierzę po imieniu, ale ws/ystko nadaremno. Doktora i jego towarzyszy 
jakby /.icmia pochłonęła.
l doprawdy zbłądzili Straszliwie. Zboczyli spory kawał z właściwej drogi, a 
puszcza wokół nich ze swymi krzewami, pnączami i lianami była tak gęsta, że 
niekiedy z trudem tylko mogli przedzierać się naprzód i doktor musiał nieraz 
wyjmować swój scyzoryk i torować nim drogę. Potykali się i wpadali w głębokie 
bagna, nogi ich plątały się między grubymi zwojami lian, kaleczyli się o kolce i 
ciernie - dwa razy o mały włos nie zgubili kuferka z lekarstwami w gęstym 
podszyciu lasu. Nie było końca ich udrękom. A w którąkolwiek S/,1 i stronę, 
nigdzie nie mogli trafić na właściwą drogę.
W końcu, po wielu dniach uciążliwej wędrówki, gdy od/ież ich była podarta, a 
twarze uwalane błotem, dostali się przez nieuwagę prosto do ogrodu czarnego 
króla. Żołnierze królewscy nadbiegli natychmiast i /łapali ich.
Ale Polinezji udało się pofrunąć na drzewo w ogro-«l/ic bez zwrócenia 
czyjejkolwiek uwagi i tam ukryć się między liśćmi. Doktora zaś oraz resztę 
zwierząt przyprowadzono do króla. <
57
- Ha! Ha! - wykrzyknął król. - A więc złapano was znowu! Tym razem już mi nie 
ujdziecie! Zaprowadźcie ich wszystkich do więzienia i zamknijcie drzwi na 
podwójne kłódki. Ten biały człowiek musi mi przez resztę swego życia szorować 
podłogę w kuchni.
Odprowadzono więc doktora i jego ulubieńców z powrotem do więzienia i zamknięto 
ich na dwa klucze. Doktorowi jednak oświadczono, że nazajutrz rano musi zacząć 
szorować podłogę w kuchni.
Wszyscy byli bardzo nieszczęśliwi.
- To doprawdy przykra historia - odezwał się doktor. - Wszak muszę koniecznie 
wrócić do Puddleby. Ten biedny marynarz gotów sądzić, że ukradłem mu statek, 
skoro nie wrócę do domu... Ciekaw jestem, czy te zawiasy mocno siedzą.
Ale drzwi były bardzo mocne i dobrze zamknięte. Nie było żadnej możności 
ucieczki. Prosię Geb-Geb rozbeczało się na nowo.
Przez cały ten czas Polinezja siedziała cichutko na drzewie w pałacowym 
ogrodzie. Nie mówiła ani słówka, mrugała tylko oczami. To był u niej zawsze 
bardzo zły znak, ilekroć nic nie mówiła i mrugała oczami; znaczyło to, że stało 
się nieszczęście, a ona biedzi się nad tym, jak by z niego wybrnąć.
Nagle zobaczyła małpkę Czi-Czi, która przerzucała się z drzewa na drzewo, wciąż 
jeszcze wypatrując doktora. Czi-Czi, ujrzawszy papugę, skoczyła jednym susem na 
jej drzewo i spytała, co się stało z doktorem.
- Żołnierze czarnego króla pojmali go wraz ze wszystkimi zwierzętami i zamknęli 
powtórnie w wię-
58
/icniu - szepnęła Polinezja - zabłądziliśmy w puszczy i przez omyłkę wpadliśmy 
prosto do pałacowego ogrodu.
- Ale dlaczego ty ich nie prowadziłaś? - zapytała ('/i-Czi. I zaczęła łajać 
papugę, że pozwoliła im zejść z drogi, gdy tymczasem ona sama szukała kokosowych 
or/echów.
- Wszystkiemu winne jest to głupie prosię - rzekła Polinezja. - Nie sposób go 
było upilnować, co chwilę /bnczało z drogi węsząc za korzeniami imbiru. Tyle 
miałam roboty z szukaniem go i przyprowadzaniem z powrotem, że zamiast na prawo 
zboczyłam na lewo, kiedy przyszliśmy nad bagnisko. Pst... Spójrz no! Książę 
Bumpo wchodzi do ogrodu. Nie powinien nas widzieć. Siedź teraz cicho i nie 
ruszaj się, cokolwiek się stanie.
l rzeczywiście książę Bumpo, syn króla, otworzył ogrodową furtkę. Pod pachą 
niósł książkę z bajkami, nucił cicho pod nosem jakąś smutną piosenkę i szedł 
/wirowaną aleją w stronę kamiennej ławki stojącej właśnie pod drzewem, na którym 
ukryły się papuga i małpka. Potem wyciągnął się na ławce i zaczął czytać bajki. 
Czi-Czi i Polinezja śledziły go z góry i zachowywały się zupełnie cicho.
Po chwili syn królewski odłożył książkę i westchnął /c smutkiem.
- O, gdybym był białym księciem! - szepnął z marzycielskim, tęsknym wyrazem w 
oczach.
Wtenczas papuga przemówiła wysokim, cienkim głosikiem jak mała dziewczynka:
- Bumpo, może ktoś potrafiłby cię przemienić w białego księcia! ; f
59
Książę zerwał się na równe nogi i rozejrzał się wokoło.
- Co słyszę?! - zawołał. - Zdaje mi się, że stamtąd, z tego cienistego gąszczu, 
zabrzmiał słodką muzyką srebrny głos wróżki. Jakie to dziwne!
- Szlachetny książę - powiedziała Polinezja siedząc całkiem spokojnie, tak że 
Bumpo nie mógłjej dojrzeć -
60
mówisz skrzydlate słowa prawdy. To ja, Tripsitinka, królowa wróżek, przemawiam 
do ciebie. Jestem u-kryta w pączku róży.
- O, powiedz, królowo wróżek - zawołał Bumpo i z radością zaczął klaskać w 
dłonie - powiedz mi, kto mógłby mnie przemienić w białego?!
- W więzieniu twego ojca - mówiła papuga - siedzi sławny czarnoksiężnik, 
nazwiskiem Jan Dolittle. Zna on medycynę i magię i dokonał już wielu wspaniałych 
c-/ynów. Ale twój królewski ojciec zamknął go haniebnie w więzieniu i każe mu 
szorować podłogę w kuchni. Id/ do niego, odważny Bumpo, idź potajemnie po 
/achodzie słońca - a zaprawdę zostaniesz zamieniony w najbielszego białego 
księcia, jaki kiedykolwiek pozyskał serce pięknej damy! A teraz czas na mnie! 
Muszę wracać do państwa wróżek. Bądź zdrów!
- Bądź zdrowa - zawołał książę - i tysiączne dzięki, dobra Tripsitinko!
l usiadł znów na ławce z uśmiechem na twarzy, C/ekając, aż słońce zajdzie.
MEDYCYNA I CZARNOKSIĘSTWO
/ gęstej korony drzewa sfrunęła Polinezja leciutko, leciutko na dół, upewniając 
się co chwila, czy aby nikt jej nie widzi, i poleciała do więzienia.
Przy okienku natrafiła na prosię Geb-Geb; wystawiło ono ryjek przez kratę, chcąc 
zwęszyć zapach jadła / pałacowej kuchni. Poleciła śwince, aby czym prędzej 
pr/.ysłała doktora do okna, ponieważ chce z nim mówić w ważnej sprawie. Geb-Geb 
poszło więc obu-11 /,ić doktora, który drzemał.
61
- Słuchaj - szepnęła papuga, gdy za kratą ukazała się twarz Jana Dolittle - 
książę Bumpo odwiedzi cię dziś wieczorem. Musisz koniecznie wymyślić coś, aby go 
zamienić w białego. Ale naprzód każ mu przysiąc, że otworzy ci drzwi więzienia i 
że ci się wystara o okręt na powrotną drogę.
- Wszystko bardzo pięknie - odparł doktor. - Ale nie jest wcale tak łatwo 
zamienić czarnego człowieka w białego. Mówisz o tym tak, jakby to była suknia, 
którą ma się przefarbować. To nie takie proste. Czy lampart może zmienić swoje 
plamy albo Etiopczyk zmienić swoją skórę? Wiesz przecie...
- Nie wiem nic - przerwała mu niecierpliwie papuga. - Ale musisz z tego Murzyna 
zrobić białego. Pomyśl sam o sposobie, w jaki to uczynić, zastanów się nad tym 
poważnie. Masz jeszcze mnóstwo leków w swoim kuferku. On zrobi dla ciebie 
wszystko, jeśli zmienisz barwę jego skóry. To jedyna możliwość dla was, aby 
wydostać się z więzienia.
- Dobrze, może to jakoś pójdzie - odparł doktor. -Czekaj, zaraz zobaczę - i 
poszedł do swego kuferka z lekami mrucząc coś pod nosem o „działaniu chloru na 
pigment zwierząt" oraz o nałożeniu grubo maści cynkowej jako środka 
przejściowego.
I rzeczywiście tego samego wieczoru przyszedł książę Burnpo potajemnie do 
więzienia doktora i rzekł do niego:
- Biały człowieku, jestem bardzo nieszczęśliwym księciem. Przed kilku laty 
wybrałem się na poszukiwanie śpiącej królewny, o której czytałem w jakiejś 
książce. Wędrowałem wiele dni po świecie i w końcu odnalazłem ją i ucałowałem, 
aby ją zbudzić - bardzo
62
delikatnie, tak jak poleca książka. I naprawdę obudziła się. Zaledwie jednak 
ujrzała moją twarz, krzyknęła: „Och, czarny człowiek!" i uciekła, i nie chciała 
za nic w świecie mnie poślubić, wolała raczej zapaść z powrotem w sen. Wróciłem 
tedy z rozpaczą w sercu do królestwa mego ojca. Teraz dowiedziałem się, że ty 
jesteś potężnym czarodziejem i że posiadasz cudowne c/arnoksięskie napoje i 
maści. Przybywam zatem do ciebie i błagam cię o pomoc. Jeśli uczynisz mnie 
białym, tak abym mógł powrócić do śpiącej królewny, otrzymasz w nagrodę połowę 
mojego królestwa. A oprócz tego wszystko, czego twoja dusza zapragnie.
- Książę Bumpo - powiedział doktor patrząc w zamyśleniu na swoje flaszki z 
lekarstwami - jeśli zabarwię twoje włosy na piękny jasny kolor, czyż to nie 
wystarczy, by cię uczynić szczęśliwym.
- Nie - odparł Bumpo. - To mi nie wystarczy. Muszę zostać białym księciem.
- Wiesz przecież, książę, że bardzo trudno jest zmienić kolor skóry człowieka-
rzekł doktor.-Jest to jedna l najtrudniejszych rzeczy, jakie czarnoksiężnik 
zrobić może. Chcesz mieć tylko twarz białą, prawda?
- Tak, to mi wystarczy - odrzekł Bumpo - bo na ciało nałożę błyszczącą zbroję i 
stalowe rękawice, jak inni biali książęta, i będę siedział na koniu.
- Czy twoja twarz musi być zupełnie biała? - spytał doktor.
- Tak, najzupełniej - rzekł Bumpo. - Chciałbym również bardzo mieć niebieskie 
oczy. Ale obawiam '.ie, że to będzie zbyt trudno uczynić.
- Tak, istotnie - odparł doktor prędko. - Dobrze, uczynię dla ciebie, co tylko 
będzie w mojej mocy.
63
Musisz być jednak bardzo cierpliwy - wiesz przecież, że niektórym lekom nie 
można ufać. Może będziesz musiał zastosować je dwa i trzy razy. Skórę masz 
wytrzymałą, prawda? Dobrze, w takim razie wszystko w porządku. Proszę, podejdź 
tutaj do światła - aha, ale zanim coś zrobię, musisz iść na wybrzeże i 
przygotować dla nas statek, abyśmy się mogli przeprawić przez morze. Nie 
wspominaj o tym nikomu ani słowa. A kiedy uczynię to, czego żądasz, musisz 
wyprowadzić z więzienia mnie oraz wszystkie moje zwierzęta. Przysięgnij mi to na 
koronę Jolliginki!
Książę obiecał solennie wypełnić wszystkie żądania doktora i odszedł, aby 
przygotować statek na wybrzeżu.
Kiedy powrócił z wiadomością, że wszystko gotowe, doktor polecił kaczce Dab-Dab, 
aby przyniosła miskę, potem wymieszał w tej misce całe mnóstwo leków i wezwał 
księcia Bumpo, żeby zanurzył w niej twarz.
Książę pochylił się i zanurzył całą twarz w misce, powyżej uszu.
Wytrzymał w niej bardzo długo, tak długo, że doktor począł się okropnie 
niepokoić, czy mu się co złego nie stało; przestępował z nogi na nogę, oglądał 
wszystkie flaszki, z których użył płynu na ową miksturę, i wciąż na nowo 
odcyfrowywał etykietki na nich. Ostry zapach jakby spalonego papieru napełnił 
więzienie.
Wreszcie książę podniósł twarz, zaczerpnął głęboko tchu - i wszystkie zwierzęta 
wydały okrzyk zdumienia. Albowiem oblicze jego było tak białe jak śnieg, a jego 
oczy zazwyczaj mętne, o nieokreślonym, brązowym kolorze, jaśniały przeczystą 
szarą barwą.
A gdy doktor podał mu małe lusterko, aby się w nim
64
pr/ejrzał, począł Bumpo śpiewać i tańczyć z radości. I ,ccz doktor prosił go, 
aby nie robił hałasu; i zamknąwszy pośpiesznie swój kuferek z lekami wezwał 
księcia, by otworzył drzwi więzienia.
Bumpo pragnął bardzo zachować lusterko, było to bowiem jedyne zwierciadło w 
państwie Jolliginki, i c h ciał "się w nim przez cały dzień przeglądać. Lecz 
doktor oświadczył, że potrzebne mu jest ono do golenia.
Potem książę wyciągnął z kieszeni pęk mosiężnych kluczy i otworzył podwójne 
kłódki. I natychmiast doktor i jego zwierzęta pobiegli jak najprędzej ku 
wybrzeżu, gdy tymczasem Bumpo z błogim uśmiechem na twarzy pozostał sam, oparty 
o mur pustego więzienia. Jego gruba twarz lśniła w księżycowym blasku niczym 
polerowana kość słoniowa.
Przybywszy nad brzeg morza znaleźli Polinezję i (V,i-Czi; czekały na nich na 
skale obok statku.
- Żal mi serdecznie Bumpa - odezwał się doktor. -
Doktor Dolittle
65
Boję się, że działanie tego lekarstwa nie będzie zbyt długotrwałe. 
Najprawdopodobniej zaraz jutro, kiedy się książę obudzi, będzie tak samo czarny 
jak zawsze. Dlatego właśnie nie chciałem mu zostawić lusterka. A zresztą może 
zachowa biały kolor twarzy - nie stosowałem dotąd nigdy tej mikstury. Co prawda, 
sam byłem zdumiony jej nadzwyczajnym działaniem. Musiałem jednak zdobyć się na 
to - prawda? Nie mogłem chyba przez/resztę życia szorować podłogi w królewskiej 
kuchni. To była strasznie brudna kuchnia. Widziałem ją z okna więzienia. Tak, 
tak, biedny Bumpo!
- Och, naturalnie spostrzeże on wkrótce, że wystrychnęliśmy go na dudka - 
zauważyła papuga.
- Nie mieli przecież wcale prawa zamykać nas -wtrąciła kaczka Dab-Dab machając 
gniewnie ogonem. - Nie zrobiliśmy im nigdy nic złego. Dobrze mu tak, niech 
sczernieje z powrotem. I mam nadzieję, że ta czarność będzie najczarniejsza.
- Ale wszak on jest zupełnie niewinny - rzekł doktor. - To ojciec jego, król, 
kazał nas uwięzić. Książę Bumpo nie przyłożył do tego ręki... Zastanawiam się, 
czy nie powinienem wrócić i usprawiedliwić się przed nim. No, ostatecznie poślę 
mu trochę cukierków po naszym powrocie do Puddleby. A zresztą kto wie? Może w 
końcu pozostanie biały?
- Śpiąca królewna i tak go nigdy nie zechce, nawet gdyby pozostał biały - 
oświadczyła Dab-Dab. - Moim zdaniem, wyglądał nawet przedtem o wiele lepiej. 
Szkaradny będzie zawsze, bez względu na to, jakiej jest barwy.
- Mimo wszystko ma dobre serce - rzekł doktor -
66
bardzo dobre. A zresztą: piękny jest ten, kto pięknie postępuje.
- Nie wierzę w to wcale, że ten biedny głuptas odnalazł naprawdę śpiącą królewnę 
- zabrał głos pies Jip. - Ciekaw jestem, kogo tym razem pocałuje. Pocieszna 
historia!
Potem dwugłowiec, biała myszka, Geb-Geb, Dab-=Dab, Jip oraz sowa Tu-Tu wsiedli 
razem z doktorem MU statek; ale Czi-Czi, Polinezja i krokodyl pozostały w Afryce 
- bo tutaj była ich prawdziwa ojczyzna, w kraju, gdzie się urodziły.
Kiedy doktor stał już na statku i patrzył przez burtę na wodę, przyszło mu na 
myśl, że nie mają obecnie nikogo, kto by im wskazywał drogę do Puddleby.
Ogromne, ogromne morze wyglądało bardzo samot-nic w blasku miesiąca; doktor 
zaczął więc rozmyślać, c/y też nie zbłądzą gdzieś w drodze, kiedy ląd zniknie im 
z oczu.
Ale, wtem, gdy się jeszcze nad tym zastanawiał, posłyszał jakiś dziwny łomot i 
szum wysoko w górze, w powietrzu, dochodzący go wśród ciemności nocy. I 
zwierzęta również posłyszały ten szum, przestały się żegnać z sobą i zamilkły.
Szum stawał się wyraźniejszy. Widocznie się zbliżał - teraz miało się wrażenie, 
że to jesienny wiatr porusza l iśćmi topoli albo że silny deszcz bije o słomianą 
strze-fhę,
.lip wskazując nosem w górę i prostując ogon powie-łl/iał:
- To są ptaki! Miliony ptaków, które szybko lecą. Wówczas wszyscy spojrzeli w 
górę i dostrzegli
67
tysiące i tysiące ptaków, przesłaniających tarczę księżyca niby olbrzymi rój 
maleńkich mrówek. Wkrótce zdawało się, że zapełniły one całe niebo, a jeszcze 
wciąż nadciągały nowe - coraz to więcej i więcej. Było ich takie mnóstwo, że 
chwilami zakrywały cały księżyc, tak że przestawał świecić, i morze stawało się 
czarne i ciemne jak wówczas, gdy przed burzą chmury zasłaniają słońce.
Nagle wszystkie ptaki obniżyły lot i teraz leciały tak nisko, że skrzydełkami 
muskały lekko wodę i ląd; niebiosa stały się znów przejrzyste i księżyc świecił 
jasno jak przedtem. Lecąc tak ptaki nie wydawały żadnego dźwięku; nie rozlegał 
się żaden świergot, żaden krzyk albo śpiew - słychać było jedynie szum piór, 
który rozbrzmiewał coraz głośniej.
Skoro wreszcie ptaki opuściły się z wolna na piasek, na liny statku - wszędzie, 
tylko nie na drzewa, ujrzał doktor, że ptaszki mają czarne skrzydełka, białe 
brzuszki i słabo opierzone nóżki.
A gdy wszystkie znalazły wreszcie miejsce i spoczęły, ustał szelest i zapanowała 
cisza zupełna.
Wtedy w łagodnym blasku księżyca przemówił Jan Dolittle:
- Nie sądziłem, że byliśmy aż tak długo w Afryce. Będzie prawie lato, kiedy 
przyjedziemy do domu, bo te ptaki to jaskółki powracające z ciepłych krajów. 
Jaskółeczki, dziękuję wam, że zaczekałyście na nas. To bardzo uprzejmie z waszej 
strony. Teraz nie potrzebujemy się już obawiać, że zabłądzimy na morzu. 
Podnieście kotwicę i rozwińcie żagle.
Kiedy statek odbił od brzegu, Czi-Czi, Polinezja i krokodyl, które pozostały w 
Afryce, posmutniały bar-
68
dzo. Bo w życiu nie kochały nikogo tak jak doktora Jana Dolittle z Puddleby nad 
rzeką Marsh.
Okrzykom pożegnalnym nie było końca i nawet kiedy statek był już daleko na 
morzu, zwierzęta stały jeszcze długo na skałach, płakały gorzkimi łzami i dawały 
znaki, póki statek nie zniknął im całkiem z oczu.
CZERWONE ŻAGLE I CZARNE SKRZYDEŁKA
Tak więc pożeglowali w stronę ojczyzny. Ale po drodze statek doktora musiał 
opłynąć wybrzeże Barbarii. Wybrzeże to przechodzi w głębi lądu w olbrzymią 
pustynię. Jest to okolica odludna i dzika - nic, lylko piasek i skały. Gnieżdżą 
się tam jedynie piraci Barbarii.
Owi piraci, zbieranina hultajów i złych ludzi z całego świata, zwykli byli 
czyhać na okręty rozbijające się u ich brzegów. Nieraz, ujrzawszy na morzu 
przepływający statek, urządzali za nim pościg na swych chyżych żaglowcach, aby 
nim owładnąć. Jeśli w ten sposób udało im się zdobyć statek na morzu, rabowali 
wszystko, co się tylko zabrać dało, po czym, uprowa-d/,iwszy z sobą załogę, 
zatapiali go i, dumni z dokonanego czynu, żeglowali wśród śpiewów i wrzasków z 
powrotem. Potem zmuszali jeńców, aby pisali do domu, do swych przyjaciół po 
pieniądze na okup. Jeśli /as przyjaciele nie posyłali zaraz pieniędzy, wtedy 
piraci wrzucali jeńców do morza.
W pewien słoneczny dzień przechadzał się doktor z Dab-Dab po pokładzie, aby 
rozruszać nieco zdręt-
69
wiałe nogi. Miły, rześki wiatr dął w żagle, wydymał je i pchał statek naprzód, 
wszyscy byli szczęśliwi. Nagle Dab-Dab dojrzała żagiel jakiegoś obcego okrętu, 
który wynurzył się za nimi na horyzoncie. Żagiel ten był czerwony.
- Ten żagiel nie podoba mi się zupełnie - oświadczyła Dab-Dab. - Mam wrażenie, 
że należy on do okrętu mającego jakieś złe zamiary względem nas. Obawiam się, że 
czekają nas jeszcze większe nieszczęścia niż te, jakie dotąd przeszliśmy.
Jip, leżący w pobliżu i odbywający właśnie popołudniową drzemkę, zaczął warczeć 
głucho i mówić przez sen.
- Dolatuje mnie zapach wołowej pieczeni - mamrotał - trochę przypalonej, w 
brunatnym, pieprznym sosie.
- O Boże - zawołał doktor - co się stało z tym psem? Węszy przez sen i jeszcze 
mówi w dodatku.
- Oczywiście - objaśniła Dab-Dab. - Wszystkie psy umieją węszyć we śnie.
- Ale skąd zwęszył coś takiego? - spytał doktor. - Na naszym okręcie nie ma 
wszakże wołowej pieczeni.
- Nie - odparła Dab-Dab - ta pieczeń jest pewnie na tym drugim okręcie.
- Ale przecież on jest oddalony od nas o jakie dziesięć mil!-.wykrzyknął doktor. 
-Na taką odległość pies nie może niczego zwęszyć.
- I owszem, może - rzekła Dab-Dab. - Zapytaj go pan sam.
Jip, jeszcze wciąż w głębokim śnie, warknął znowu. Górną szczękę podciągnął z 
wściekłością, obnażając rząd białych, ostrych zębów. , .
70
- Dolatuje mnie woń złych ludzi - warczał przez sen - tak, złych ludzi, jakich 
jeszcze nigdy nie spotkałem. Węszę nieszczęście. Węszę walkę - sześciu złych 
łotrów przeciw jednemu zacnemu człowiekowi. Chciałbym mu pomóc. Hau-hau! - 
szczeknął głośno i ocknął się zupełnie, ze zdziwioną miną.
- Patrzcie! - krzyknęła Dab-Dab. - Okręt zbliża się ku nam! Można już policzyć 
trzy wielkie żagle. Wszystkie są czerwone. Kimkolwiek są ci ludzie - ścigają 
nas... Ciekawa jestem bardzo, czego od nas chcą?
- To są źli ludzie - odezwał się Jip - a okręt ich jest bardzo szybki. To są z 
pewnością piraci Barbarii.
- W takim razie musimy rozpiąć więcej żagli -powiedział doktor - abyśmy mogli 
prędzej posuwać się naprzód i umknąć im. Biegnij na dół, Jip, i przynieś 
wszystkie żagle, jakie tylko znajdziesz.
Pies zbiegł na dół i przyniósł na pokład wszystkie żagle, jakie tylko znalazł.
Ale mimo że rozpięli na masztach wszystkie żagle, aby złapać w nie wiatr, to i 
tak statek nie płynął ani o połowę tak szybko jak okręt korsarzy, który zbliżał 
się do nich coraz to bardziej i bardziej.
- Książę dał nam jakiś nędzny statek - żaliło się prosię Geb-Geb. - Zdaje się, 
że to najpowolniejszy statek, jaki mógł wyszukać. Równie dobrze można by wygrać 
wyścigi w wazie z zupą, jak spodziewać się, że umkniemy przed pościgiem piratów 
w tym marnym c/.ółnie. Patrzcie, jak blisko są już. Można rozpoznać wąsiska na 
ich twarzach -jest ich sześciu. O Boże, co my poczniemy?!
Wówczas doktor poprosił kaczkę Dab-Dab, aby poleciała w górę do jaskółek i 
zaniosła im wieść, że
71
piraci ścigają ich na szybkim okręcie, i spytała, co należy wobec tego uczynić.
Jaskółki, posłyszawszy nieszczęsną nowinę, opadły wszystkie z powietrza na 
statek doktora i poradziły mu, aby rozmotał parę kawałków długiej liny i jak 
najprędzej sporządził z nich całe mnóstwo cienkich sznurków. Sznurki te 
przywiązano jednym końcem do dzioba statku, drugi zaś koniec ujęły jaskółki 
nóżkami i pofrunęły ciągnąc go za sobą.
A chociaż jaskółki niewielką posiadają siłę, jeśli jest tylko jedna albo dwie, 
to przecież mogą zdziałać bardzo wiele, kiedy jest ich całe mnóstwo. Do statku 
doktora uwiązano co najmniej tysiąc sznurków, a każdy sznur ciągnęło dwa tysiące 
jaskółek - wszystkie były świetnymi, prędkimi latawcami.
Toteż w jednej chwili statek począł pruć tak chyżo wodę, że doktor musiał 
oburącz przytrzymywać swój wysoki cylinder na głowie; miał wrażenie, że statek 
nie płynie, lecz unosi się na falach, pieniących się i kłębiących za nim.
I wszystkie zwierzęta poczęły się śmiać i tańczyć z uciechy w poświście wichru i 
szumie morza; bo gdy rzucały okiem wstecz, ku okrętowi piratów, widziały, że 
zamiast rosnąć maleje on z każdą chwilą. Czerwone żagle pozostały w wielkiej, 
wielkiej dali.
OSTRZEŻENIE SZCZURÓW
Ciągnąć statek przez morze to praca nie lada. Po dwóch czy trzech godzinach 
osłabły czarne skrzydełka jaskółek i wyczerpane ptaszki dyszały ciężko. Posłały 
przeto poselstwo do doktora z wiadomością, że muszą
72
odpocząć i że ukryją tymczasem statek w głębokiej /atoce wyspy, aż odzyskają 
tyle sił, by mogły ciągnąć go dalej.
Wnet ujrzał doktor wyspę, o której mówiły, a na jej środku wznosiła się bardzo 
piękna wysoka, zielona góra.
Kiedy statek wpłynął do zatoki, ta'k że z otwartego morza nie można go było 
zupełnie dostrzec, doktor oświadczył, że chce iść na ląd i poszukać wody - bo 
woda do picia na statku skończyła się już. Wezwał też swoje zwierzęta, aby 
poszły wraz z nim, by wytarzać się w trawie i rozprostować nogi, zdrętwiałe od 
długiej jazdy.
Kiedy jednak mieli wysiąść, doktor zauważył, że cała masa szczurów wypełzła z 
głębi statku na pokład i opuszcza go również. Jip chciał pobiec za nimi, gdyż 
polowanie na szczury należało do jego ulubionych igraszek, lecz doktor zabronił 
mu surowo.
Wielki, czarny szczur, chcący najwidoczniej powiedzieć coś doktorowi, posuwał 
się ostrożnie po krawędzi burty, zerkając wciąż z ukosa na psa. Odkaszlną-wszy 
nerwowo parę razy, pogłaskał sobie szczur bródkę, otarł łapką pyszczek i 
powiedział:
- Hem, hem, doktorze, wiadomo panu oczywiście, /.c na wszystkich statkach 
ukrywają się szczury, prawda? #
- Tak jest - odparł doktor.
- I wie pan również z pewnością, że szczury opu-s/,czają zawsze tonący okręt.
- Tak - odrzekł doktor - opowiadano mi o tym.
- Ludzie - ciągnął szczur - mówią o tym zawsze ze /.łością, jak gdyby to była 
niewdzięczność z naszej
73
strony. Ale chyba nie można nam brać tego za złe, prawda? Któż pozostałby na 
tonącym okręcie, jeśli się może ratować?
- Naturalnie - przytaknął doktor - to szczera prawda. Rozumiem cię doskonale... 
A czy może... czy chciałeś mi jeszcze coś powiedzieć?
- Tak jest - odparł szczur - chciałem panu donieść, że opuszczamy okręt. Ale 
zanim odejdziemy, chciałyśmy pana ostrzec. Pański statek jest marny. Nie jest 
bezpieczny. Ściany jego nie są dość wytrzymałe. Deski są wewnątrz zbutwiałe i 
jeszcze przed jutrzejszym wieczorem będzie leżał na dnie morza.
- Skąd wiesz o tym? - spytał doktor.
- My wiemy takie rzeczy zawsze - powiedział szczur. - Koniuszki ogonków 
poczynają nas swędzić i rwać w taki osobliwy sposób - podobnie jak wtedy, gdy 
noga drętwieje. Dziś rano o szóstej godzinie podczas śniadania poczułem nagle 
owo swędzenie w ogonie. Zrazu sądziłem, że to mój stary reumatyzm odzywa się na 
nowo. Poszedłem więc do ciotki i zapytałem, jak się czuje - pamięta pan moją 
ciotkę? Taka długa, chuda, plamista szczurzyca, która ubiegłej wiosny przyszła z 
żółtaczką do pana, w Puddleby? Tak, otóż ona oświadczyła, że i ją ogon rwie jak 
szalony. Wówczas wiedziałem już na pewno, że statek zatonie przed upływem dwóch 
dni, i postanowiłyśmy wszystkie opuścić go, skoro tylko przybije do brzegu.To 
marny statek, doktorze! Niech pan na nim dalej nie płynie, w przeciwnym razie 
utonie pan z pewnością. Bądź pan zdrów! Teraz rozejrzymy się za jakimś dobrym 
mieszkaniem na wyspie.
: - Bądźcie zdrowe! - rzekł doktor. -1 dzięki wam za
74
to, żeście mnie ostrzegły. To bardzo ładnie z waszej strony, naprawdę bardzo 
ładnie. A pokłońcie się ode mnie waszej ciotce. Przypominam ją sobie 
doskonale... Jip, zostaw szczura w spokoju! Do nogi! Waruj! Potem doktor ze 
wszystkimi swymi zwierzętami udał się na ląd. Zabrali wiadra i garnki, aby 
napełnić je wodą do picia. Jaskółki zaś wypoczywały tymczasem.
- Ciekaw jestem, jak się ta wyspa nazywa - powiedział doktor wspinając sfę na 
zbocze góry. - To jakiś bardzo miły zakątek. Jaka tu moc ptaków!
- Są to oczywiście Wyspy Kanaryjskie - objaśniła Dab-Dab. - Czy pan nie słyszy, 
jak kanarki śpiewają?
Doktor stanął cicho i nasłuchiwał.
- Ależ tak, naturalnie - powiedział wreszcie. - Jaki ja głupi! Może one powiedzą 
nam, gdzie tu znajdziemy dobrą wodę do picia.
I w tejże samej chwili nadleciały kanarki, które od przelotnych ptaków słyszały 
już o doktorze Dolittle, i zaprowadziły go do pięknego źródła tryskającego 
zimną, przejrzystą wodą, gdzie się zazwyczaj same kąpały; pokazały im także 
urocze łąki, gdzie rosło pełno muchotrzebu, którym się ptaki żywią, oraz inne 
rzeczy godne obejrzenia na wyspie.
Dwugłowiec cieszył się bardzo, że tu przybyli, bo wolał zieloną, soczystą paszę 
stokroć bardziej od suszonych jabłek, jakie musiał jeść na statku. Prosię (ieb-
Geb zaś kwiczało z zachwytu na widok dolinki /.arośniętej dziką trzciną cukrową.
Nieco później, kiedy całe towarzystwo podjadłszy sobie i popiwszy do syta 
wylegiwało się na trawie i słuchało śpiewu kanarków, nadleciały spiesznie dwie 
jaskółki. Były ogromnie wzburzone i bez tchu.
75
- Doktorze - wołały już z daleka - piraci wpłynęli do zatoki i opanowali twój 
statek! Szukają pod pokładem rzeczy, które by mogli zrabować. Swój własny okręt 
pozostawili jednak bez straży. Jeśli pan zbiegnie prędko na wybrzeże, będzie pan 
mógł wsiąść na ich okręt - a jest on bardzo prędki - i uciec. Ale musi się pan 
bardzo spieszyć!
- To znakomity pomysł, świetny pomysł - rzekł doktor i natychmiast zwołał 
wszystkie swoje zwierzęta, pożegnał się szybko z kanarkami i pobiegł pędem na 
wybrzeże.
Przybywszy tu ujrzeli w zatoce statek piratów o trzech czerwonych żaglach; nie 
było na nim żywej duszy, tak jak opowiadały jaskółki; wszyscy bowiem piraci 
przetrząsali statek doktora.
Jan Dolittle polecił swym zwierzętom, aby stąpały zupełnie cicho, i ostrożnie, 
na palcach weszli na okręt piratów.
Wszystko poszłoby gładko, gdyby nie to, że prosię dostało na wyspie kataru 
jedząc wilgotną trzcinę cukrową.
Więc kiedy podnieśli bez szmeru kotwicę i z wielką ostrożnością holowali okręt z 
zatoki na pełne morze, Geb-Geb kichnęło nagle tak głośno, że korsarze na drugim 
statku skoczyli na pokład, aby zobaczyć, co to za dziwny hałas.
Ujrzawszy, że doktor zamierza zbiec na ich własnym okręcie, skierowali drugi 
statek prosto do ujścia zatoki, zagradzając doktorowi drogę na pełne morze.
Potem wódz złych piratów, zwący się sam „Smokiem", pogroził zaciśniętym kułakiem 
doktorowi i zawołał przez burtę: ,
76
- Ha! Ha! Alem cię złapał, kotku! Chciałeś się wymknąć na moim okręcie, co? Na 
to, aby podejść lien Alego, Smoka Barbarii, musi się być dzielniejszym żeglarzem 
od ciebie! Musisz mi dać twoją kaczkę i twojego prosiaka! Zachciało nam się dziś 
na wieczerzę wieprzowych kotletów i pieczonej kaczki; a potem, /.anim pozwolimy 
ci odjechać do twej ojczyzny, muszą mi twoi przyjaciele przysłać kufer złota.
Nieszczęsne Geb-Geb zaczęło płakać. Dab-Dab zaś gotowała się do odlotu, by 
ratować życie. Ale sowa Tu-Tu szepnęła doktorowi do ucha:
- Pomów pan z nim, doktorze. Bądź pan uprzejmy dla niego. Nasz stary statek musi 
wnet utonąć; szczury powiedziały, że przed jutrzejszym wieczorem znajdzie się on 
na dnie morza, a szczury mają zawsze rację. liądź pan uprzejmy dla niego, póki 
statek nie utonie. Wdaj się pan z nim w rozmowę.
- Co, aż do jutra wieczór mam z nim gadać? - spytał przerażony doktor. - Dobrze, 
uczynię, co w mojej mocy. Zobaczymy... A o czym mam z nim właściwie mówić?
- O, pozwólmy im tylko zbliżyć się do nas! -wykrzyknął wojowniczo Jip. -Zalejemy 
sadła za skórę lym brudnym łotrom! Jest ich wszak tylko sześciu. Niech się 
zbliżą! Bardzo chętnie opowiedziałbym polem owczarkowi sąsiada z Puddleby, że 
zagryzłem prawdziwego korsarza. Niech się zbliżą. Już sobie dam / nimi radę!
- Ależ oni mają pistolety i miecze - zauważył dok-lor. - Nie możemy więc ich 
pokonać. Muszę z nim porozmawiać... Słuchaj, Ben Ali...
Doktor nie mógł nic więcej powiedzieć, gdyż piraci
77
zaczęli podpływać do okrętu; śmiali się do rozpuku z mściwej uciechy i pytali 
się wzajemnie:
- Kto też pierwszy porwie tę świnkę?
Biedne prosię Geb-Geb kuliło się w śmiertelnym strachu. Dwugłowiec ostrzył swoje 
rogi ocierając je o maszt. Jip zaś skakał, warczał głośno i ciskał Ben Alemu 
obelgi w psim języku.
Nagle na statku owładniętym przez piratów zapanowało zamieszanie. Przestali się 
śmiać i żartować i wyglądali na strapionych - coś ich widać zaniepokoiło.
Ben Ali, który gapił się długą chwilę na swoje nogi, ryknął głośno: , - Do 
pioruna! Ludzie, ten statek jest dziurawy!
Wówczas także inni korsarze wychylili się za burtę i spostrzegli, że statek 
istotnie zanurza się coraz głębiej i głębiej w wodę. A jeden z nich powiedział 
do wodza:
- Jeśli ten statek naprawdę ma utonąć, to przede wszystkim powinny go szczury 
opuścić.
Wtedy Jip zawołał drwiąco z drugiego statku:
- Starzy głupcy! Przecież szczurów nie ma już na tym statku. Przed dwiema 
godzinami opuściły go! Ha, ha, dobrze wam tak!
Ale naturalnie korsarze nie rozumieli ani słówka z tego, co wołał.
Wkrótce dziób statku począł się zanurzać coraz głębiej i głębiej, coraz prędzej 
i prędzej w wodę - tak że statek wyglądał, jak gdyby stał na głowie. Piraci 
musieli się czepiać poręczy i masztów, i lin, i wszystkich innych umocowanych 
przedmiotów, by się nie ześliznąć z pokładu. Potem morze wtargnęło z hukiem 
przez okna i drzwi do wnętrza i wreszcie statek pośród
78
straszliwego szumu i bulgotu poszedł prosto na dno morza - a sześciu złych łudzi 
spłukały fale z pokładu i kołysały ich tam i z powrotem na głębokich wodach 
/atoki.
Niektórzy próbowali dopłynąć do brzegu wyspy, inni usiłowali wdrapać się na 
okręt doktora. Ale zaledwie któryś z nich wynurzył głowę z wody, natychmiast 
.lip, zgrzytając kłami, zamierzał się groźnie i nie dopuszczał.
Nagle zaczęli wszyscy wrzeszczeć w panicznym strachu:
- Rekiny! Rekiny nadciągają! Puśćcie nas na wasz okręt, zanim nas pożrą! Na 
pomoc! Na pomoc! Rekiny! Rekiny!
I w tejże chwili doktor ujrzał również, jak cała /atoka zaroiła się od grzbietów 
ogromnych ryb prujących chyżo wodę.
Wielki rekin podpłynął pod okręt doktora, wystawił nos z wody i spytał:
- Czy pan jest Janem Dolittle, słynnym lekarzem zwierząt?
- Tak jest - odparł doktor - tak się nazywam.
- Dobrze - oświadczył rekin - my wiemy, iż ci piraci są bezwstydną bandą, 
zwłaszcza Ben Ali. Jeśli sprawiają panu jakikolwiek kłopot, to z przyjemnością 
pożremy ich, aby się panu przysłużyć. Wówczas już nigdy nie będzie pan miał z 
nimi do c/ynienia.
- Dziękuję ci - powiedział doktor - to naprawdę uprzejmie z twej strony. Ale 
sądzę, że nie ma potrzeby pożerania tych ludzi. Wystarczy, jeśli nie dopuścicie 
/adnego z nich do brzegu, dopóki wam nie powiem -
79
niech tylko ciągle pływają w kółko po zatoce. A teraz, proszę, przygnaj tu do 
mnie Ben Alego, chcę z nim pogadać.
Rekin odpłynął i po chwili przypędził wodza piratów pod okręt doktora.
- Posłuchaj mnie, Ben Ali - odezwał się Jan Dolittle opierając się o burtę - 
byłeś bardzo niedobrym człowiekiem; słyszałem, żeś zabił wielu ludzi. Te dobre 
rekiny ofiarowały się właśnie pożreć was wszystkich - i w istocie byłoby 
dobrodziejstwem uwolnić morze od ciebie i twojej bandy. Ale jeśli przyrzekniesz 
zrobić to, co ci powiem, pozwolę ci cało i bezpiecznie odpłynąć stąd.
- A co mam zrobić? - zapytał korsarz zerkając trwożnie na wielkiego rekina 
ludojada, który mu obwąchiwał nogę pod wodą.
- Nie będziesz nigdy więcej zabijał ludzi - powiedział doktor. - Nie będziesz 
nigdy więcej rabował. Nie wolno ci zatopić odtąd nigdy żadnego statku. Musisz 
przestać być korsarzem.
- Ale co mam w takim razie począć? - spytał Ben Ali. - Z czego mam żyć?
- Ty i twoja banda macie się udać na tę wyspę i zająć się uprawą roli dla ptaków 
- odparł doktor. - Macie dbać o pokarm dla kanarków.
Smok Barbarii aż pobladł z wściekłości.
- Co, uprawiać siemię dla ptaków? - wyjąkał ze wzgardą. - Czy nie wolno mi 
pozostać marynarzem?
- Nie - odrzekł doktor - nie wolno ci. Byłeś już dość długo marynarzem i wiele 
wspaniałych statków, i wielu poczciwych ludzi posłałeś na dno morza. Przez
80
resztę twego życia masz być spokojnym rolnikiem. Rekin czeka. Szkoda jego czasu, 
decyduj się!
- Do stu piorunów! - zaklął Ben Ali. - Uprawiać rolę dla kanarków! - Potem 
spojrzał znowu w wodę i spostrzegł, jak ogromna ryba obwąchuje z kolei jego 
drugą nogę.
- Dobrze - powiedział ze smutkiem. - Zostanę rolnikiem.
- Pamiętaj o tym - upomniał go doktor. - Jeśli nie dotrzymasz swego 
przyrzeczenia, jeśli zaczniesz znowu grabić i zabijać, to ja z pewnością dowiem 
się o tym, bo kanarki odszukają mnie i doniosą mi o wszystkim. Bądź pewien, że 
potrafię znaleźć drogę, aby cię ukarać. Chociaż nie umiem tak dobrze prowadzić 
statku jak ty, to dopóki ptaki i dzikie zwierzęta, i ryby są moimi przyjaciółmi, 
dopóty nie potrzebuję się obawiać wodza korsarzy, choćby się on nawet zwał 
Smokiem Barbarii. A teraz idź, bądź dobrym rolnikiem i żyj w spokoju!
Potem doktor zwrócił się do wielkiego rekina, skinął ręką i powiedział:
- Wszystko w porządku! Pozwólcie im dopłynąć cało do wybrzeża!
TU-TU PODSŁUCHUJE
Podziękowawszy raz jeszcze rekinom za ich pomoc i uprzejmość doktor i jego 
zwierzęta popłynęli na nowo w stronę dalekiej ojczyzny na chyżym statku o trzech 
czerwonych żaglach.
Kiedy wydostali się na pełne morze, wszystkie zwierzęta udały się pod pokład, 
aby sobie obejrzeć wnętrze
82
nowego okrętu. Doktor jednak stał z fajką w ustach, oparty o burtę, i patrzył, 
jak Wyspy Kanaryjskie znikają w sinych mgłach zmierzchu.
Gdy tak stał i dumał nad tym, jak też powodzi się uzdrowionym przez niego małpom 
i jak będzie wyglądał jego ogród po powrocie do Puddleby, wyszła Dab--Dab swym 
kołyszącym się, wolnym krokiem po schodach na pokład, naładowana nowinkami i 
uśmiechnięta wesoło.
- Doktorze - zawołała - ten korsarski statek jest cudowny, po prostu cudowny! 
Łóżka w kajutach są wysłane jedwabiem - a na nich setki poduszek i Jaśków! Na 
podłogach leżą grube, miękkie dywany; stołowy serwis jest cały ze srebra, prócz 
tego mnóstwo wybornych rzeczy do jedzenia i do picia - jakieś niezwykłe 
przysmaki. Spiżarnia wygląda, no, jak by to opisać - jak duży sklep, tak, 
zupełnie jak sklep. W całym swym życiu nie widział pan takich cudów! Wyobraź pan 
sobie tylko: ci ludzie jedli aż pięć różnych gatunków sardynek. Niech pan sam 
zejdzie i /obaczy na własne oczy. Aha, i znaleźliśmy na dole jeszcze jeden mały 
pokój z zamkniętymi drzwiami. Jesteśmy wszyscy szalenie ciekawi, co tam być 
może. .lip twierdzi, że piraci ukryli tam zapewne swój skarb. Ale nie umiemy 
otworzyć tych drzwi. Chodźże pan na dół, może panu uda się wpuścić nas do 
środka.
Doktor zszedł z kaczką na dół i przekonał się, że okręt jest naprawdę bardzo 
piękny. Jego zwierzęta stały przed tajemniczymi, zamkniętymi drzwiami -inówiły 
wszystkie naraz i usiłowały zgadnąć, co się za nimi kryje. Doktor nacisnął 
klamkę, lecz drzwi pozostały zamknięte. Poczęli tedy wszyscy szukać klucza.
•
83
Zajrzeli pod słomiankę i pod wszystkie dywany, przetrząsnęli wszystkie szafy i 
szuflady, i skrytki, i wielkie skrzynie w jadalni - słowem, szukali wszędzie.
Podczas tego szukania znaleźli całe mnóstwo nowych i cudownych rzeczy, 
zrabowanych przez korsarzy na innych statkach: kaszmirowe szale tkane kwiatami i 
złotem, tak zwiewne jak pajęczyna; dzbany pełne drogocennego tytoniu z Jamajki; 
rzeźbione skrzynie z kości słoniowej z rosyjską herbatą; stare skrzypce z 
przerwaną struną i obrazkiem na odwrotnej stronie; wielką szachownicę, której 
figurki były z korala i bursztynu; laskę z ukrytym w niej sztyletem, który można 
było wyciągnąć za rękojeść; sześć pucharów o brzegach wykładanych turkusami i 
srebrem oraz piękną cukiernicę z masy perłowej. Ale nigdzie na całym statku nie 
znaleźli klucza, który by się nadawał do otwarcia zamkniętych drzwi.
Wrócili przeto wszyscy pod te drzwi i Jip zajrzał przez dziurkę od klucza.
Ale widocznie coś musiało stać wewnątrz i zasłaniać otwór, nie dojrzał więc nic.
Stali tak kołem, rozważając co dalej robić, gdy nagle odezwała się sowa:
- Pst! Słuchajcie! Mam wrażenie, że wewnątrz jest ktoś!
Zamilkli na chwilę. Potem doktor powiedział:
- Musiałaś się omylić, Tu-Tu. Ja nic nie słyszę.
- Ja słyszę na pewno - oświadczyła sowa. - Cicho! O, znowu. Czy nie słyszycie?
- Nie, ja nie słyszę - odparł doktor. - A co takiego słyszysz?
84
ii-
- Słyszę jakiś szelest, jak gdyby ktoś wkładał rękę do kieszeni.
- Ale to przecież w ogóle nie sprawia żadnego szelestu - powątpiewał doktor. - 
Tego nie mogłaś tu za drzwiami usłyszeć.
- Wybacz pan, ale ja mogę to usłyszeć - odrzekła Tu-Tu. - Powiadam panu, że za 
tymi drzwiami jest ktoś, kto wkłada rękę do kieszeni. Wszystko sprawia hałas - o 
ile oczywiście ma się dość wyczulone ucho. Nietoperze na przykład słyszą,, jak 
kret przebiega w podziemnym chodniku - i wmawiają sobie, iż mają czuły słuch. 
My, sowy, jednak potrafimy słuchając jednym tylko uchem, rozpoznać barwę młodego 
kota jedynie po sposobie, w jaki trzaska w nocy jego na-elektryzowana sierść.
- Zdumiewasz mnie - powiedział doktor. - To ogromnie zajmujące. Nastaw jeszcze 
raz ucha i powiedz mi, co ten człowiek tam robi.
- Nie wiem jeszcze dokładnie, czy to mężczyzna. Może to kobieta. Podnieś mnie 
pan nieco, abym mogła podsłuchać przez dziurkę od klucza, potem /araz powiem 
panu dokładnie.
Doktor podniósł sowę i przytrzymał ją tuż pod d/iurką.
Po chwili sowa rzekła:
- Teraz trze sobie policzek lewą ręką. Jest to mała i\'ka i mała twarz. Równie 
dobrze może to być kobieta - nie! Teraz odgarnia sobie włosy z czoła... To 
jednak jest mężczyzna.
- Kobiety czynią to także niekiedy - zauważył dok-lor.
- To prawda - przytaknęła sowa. - Ale gdy to czy-
85
nią, ich długie włosy sprawiają zupełnie inny szmer... Pst! Pilnujcie, aby to 
prosię-wiercipięta zamilkło wreszcie. Wstrzymajcie na sekundę oddech, abym mogła 
dobrze słyszeć. To, co teraz chcę uczynić, jest rzeczą bardzo trudną - a te 
straszne drzwi są takie grube! Pst! Bądźcie wszyscy cicho - zamknijcie oczy i 
wstrzymajcie dech!
Tu-Tu nachyliła się i nadsłuchiwała długo z natężoną uwagą.
W końcu zwróciła się do doktora i powiedziała:
- Ten człowiek tam jest bardzo nieszczęśliwy. Płacze. Postanowił jednak nie 
płakać głośno i nie siąkać nosa, abyśmy nie usłyszeli, że płacze. Ale słyszałam 
całkiem wyraźnie, jak łza spadła mu na rękaw.
- Skąd wiesz, że to łza? Może to kropla wody, która spadła na niego z sufitu? - 
spytało Geb-Geb.,
- Pfe! Jakaż to nieświadomość - parsknęła wzgardliwie Tu-Tu. - Kropla wody 
spadająca z sufitu robi dziesięć razy tyle hałasu.
- Jeśli ten biedak tam zamknięty jest istotnie nieszczęśliwy - powiedział doktor 
- to musimy koniecznie wejść do środka i zobaczyć, co się z nim dzieje. Podajcie 
mi siekierę, rozbiję drzwi.
PLOTKARKI OCEANU
Prędko przyniesiono siekierę i doktor wybił w drzwiach otwór dostatecznie 
wielki, aby dostać się do wnętrza.
Najpierw nic nie widział, tak ciemno było w pokoju, zaświecił więc zapałkę.
Pokój był bardzo mały, bez okna i o niskim suficie.
86
Całe umeblowanie składało się z jednego tylko krzesła. Dokoła ścian stały 
wielkie beczki przyśrubowane do podłogi, aby nie staczały się na siebie podczas 
chwiania i kołysania statku. Nad beczkami na drewnianych hakach wisiały cynowe 
dzbany różnej wielkości. Mocna woń wina przesycała cały pokój. W środku zaś, na 
podłodze, siedział mały, może ośmioletni chłopa-c/,ek i płakał gorzko.
- Oświadczam wam, że to jest piwnica z winem tych korsarzy - szepnął Jip.
- Tak! Piękne mi wino - powiedziało Geb-Geb. -Sam zapach przyprawia o zawrót 
głowy.
Malec zląkł się najwidoczniej obcego człowieka, który stał przed nim, i tych 
wszystkich zwierząt, które gapiły się weń przez wybity w drzwiach otwór. Ale 
zaledwie przy świetle zapałki ujrzał twarz Jana Dolittle, przestał natychmiast 
płakać i podniósł się.
- Ty nie jesteś żadnym z tych korsarzy, prawda? -/a pytał.
A gdy doktor potrząsnął głową i roześmiał się serdecznie i głośno, chłopaczek 
uśmiechnął się również, podszedł do doktora i podał mu rękę.
- Śmiejesz się jak przyjaciel - rzekł - a nie jak korsarz. Czy nie mógłbyś mi 
powiedzieć, gdzie jest mój wujek?
- Niestety nie - odparł doktor. - Kiedy widziałeś się /, nim po raz ostatni?
- Przedwczoraj - opowiadał chłopczyk. -Wybrałem się z wujaszkiem na połów ryb w 
naszej małej łodzi, i',dy wtem nadpłynęli piraci i pojmali nas. Zatopili naszą 
barkę, a nas obu zabrali na ten okręt. Zażądali od
87
mego wuja, aby został korsarzem jak oni, bo umie prowadzić okręt przy każdej 
pogodzie. Ale powiedział, że nie chce za nic w świecie zostać korsarzem, bo dla 
dobrego rybaka byłoby hańbą zabijać ludzi i grabić okręty. Wówczas wódz piratów, 
Ben Ali, wpadł we wściekłość, zgrzytał zębami i groził wujkowi, że go wrzuci do 
morza, o ile go nie posłucha. Potem posłali mnie na dół do kajuty i słyszałem, 
jak walczyli na pokładzie. A gdy na drugi dzień pozwolili mi wyjść znowu na 
pokład, nie widziałem już nigdzie mojego wujka. Pytałem korsarzy, gdzie się 
podział, lecz nie chcieli mi powiedzieć. Boję się bardzo, że go wrzucili do 
morza. I malec zaczął znowu rzewnie płakać.
- Tylko spokojnie, zaczekaj chwileczkę - rzekł doktor. - Nie płacz! Chodź, 
napijemy się herbaty w jadalni i pogadamy. Może twój wujek znajduje się przez 
cały czas w bezpiecznym ukryciu. Ty nie wiesz, czy on utonął, prawda? To już coś 
znaczy. Może potrafimy go odnaleźć. Naprzód napijemy się herbaty i zjemy chleba 
z marmoladą poziomkową. A potem zobaczymy, co się da zrobić.
Wszystkie zwierzęta otoczyły ich kołem i z napięciem słuchały tej rozmowy.
A kiedy pili w jadalni herbatę, kaczka Dab-Dab stanęła za krzesłem doktora i 
szepnęła:
- Powinien pan zapytać delfiny, czy wuj chłopca utonął. One będą z pewnością 
wiedziały.
- Całkiem słusznie - odparł doktor i wziął sobie jeszcze kromkę chleba z 
marmoladą.
- Co to za śmieszne, grzechoczące tony wydajesz twym językiem? - spytał 
chłopczyk.
- Och, powiedziałam tylko parę słów w kaczej mowie - odrzekł doktor. - To jest 
Dab-Dab, jedno z moich ulubionych zwierząt.
- Nie miałem pojęcia, że kaczki mają swą własną mowę - powiedział chłopczyk. - 
Czy te inne zwierzęta są także twoimi ulubieńcami? A co to jest - to dziwne 
stworzenie z dwiema głowami?
- Cicho! - upomniał go doktor. - To jest dwugło-wiec. Nie trzeba, aby 
spostrzegł, że o nim mówimy, jest ogromnie wstydliwy. Opowiedz mi, dlaczego 
zamknięto cię w piwnicy.
- Korsarze zamknęli mnie tam, zanim poszli rabować jakiś okręt. Skoro usłyszałem 
uderzenia toporem w drzwi, zląkłem się strasznie. Ucieszyłem się bardzo widząc, 
że to ty. Jak sądzisz, czy uda ci się odnaleźć mojego wujka?
- Uczynię wszystko, co możliwe - przyrzekł doktor. - A jak twój wujek wyglądał?
- Miał rude włosy - odparł chłopczyk - rude jak ogień, a na jednym ramieniu 
wypaloną w skórze kotwicę. Był bardzo silnym człowiekiem, dobrym wuj-kicm i 
najdzielniejszym żeglarzem na południowym Atlantyku. Jego barka zwała się 
„Śmiały Lis", była to s/a lupa z takielunkiem *.
- Co to jest: szalupa z takielunkiem? - szepnęło (icb-Geb zwracając się do Jipa.
-Cicho! To rodzaj statku, jaki posiadał ten człowiek • odparł Jip. - Czy nie 
umiesz się zachowywać spokojnie?
Takielunek - maszt, liny i ofcttcia łodzi Żaglowych.
89
- Ach - westchnęło prosię - to tylko to? A ja sądziłem, że to coś do picia.
Potem doktor zostawił chłopca ze zwierzętami w jadalni, sam zaś udał się na 
pokład, aby poszukać delfinów.
Po chwili nadciągnęło całe stado, które płynęło do Brazylii skacząc i tańcząc na 
falach.
Ujrzawszy doktora opartego o burtę delfiny podpłynęły pod okręt i spytały go, 
jak mu się powodzi. Doktor zaczął je zaraz wypytywać, czy nie widziały gdzie 
rudowłosego człowieka z wytatuowaną na ramieniu kotwicą.
- Pan ma na1 myśli kapitana „Śmiałego Lisa"? -spytały delfiny.
- Tak - odparł doktor - o niego właśnie pytam. Czy utonął?
- Jego szalupa została zatopiona, widziałyśmy ją na dnie morza, ale nie było w 
niej z pewnością nikogo, bo opłynęłyśmy ją wkoło i zajrzałyśmy nawet do środka.
- Jego mały siostrzeniec znajduje się na moim okręcie - powiedział doktor. - Boi 
się okropnie, że korsarze wrzucili jego wujka do morza. Może będziecie tak 
uprzejme i dowiecie się, czy on utonął, czy nie?
- O, nie utonął z pewnością - odparły delfiny. -Gdyby utonął, posłyszałybyśmy o 
tym od dziesięcior-nic żyjących w głębinach morza. Znamy wszystkie nowinki 
słonych wód, skorupiaki przezywają nas nawet „plotkarkami oceanu". Niech pan 
powie chłopcu, że nie wiemy, niestety, gdzie się jego wuj znajduje, ale
w morzu nie utonął stanowczo.
i
90 j
Z tą wiadomością pospieszył doktor do malca, który /. radości zaczai klaskać w 
dłonie. Dwugłowiec wziął go na grzbiet i hasał z nim dokoła stołu. A wszystkie 
/wierzęta szły za nimi, wybijały takt łyżkami o pokrywki i wołały, że to jest 
procesja.
POGŁOSKI
- Musimy odnaleźć twego wuja - rzekł doktor. — \Viemjuz bowiem, że nie wrzucono 
go do morza.
Dab-Dab zbliżyła się doń znowu i szepnęła:
- Poproś pan orły, aby rozejrzały się za tym człowiekiem. Żadna żyjąca istota 
nie ma bystrzejszego wzroku od orła. Na wysokości kilku mil nad ziemią potrafią 
one zliczyć mrówki pełzające po ziemi. Poproś pan orły.
Natenczas doktor wysłał jedną z jaskółek, aby przyprowadziła orły.
W niespełna godzinę przyleciała jaskółka z powrotem z sześciu różnymi orłami; 
był tam orzeł czarny, or/ćł łysy, orzeł rybołów, orzeł złoty, sęp oraz orzeł 
morski o białym ogonie. Każdy z nich był dwa razy większy od małego chłopaczka, 
a wszystkie stały obok siebie na poręczy statku, poważne, nieme i sztywne niby 
barczyści żołnierze, a ich wielkie, czarne, błysz-c/,i|ce oczy rzucały dokoła 
przenikliwe spojrzenia.
Cieb-Geb zlękło się ich wzroku i wczołgało się za wielką beczkę, twierdząc, że 
ma takie uczucie, jak gdyby te przeraźliwe oczy wwiercały mu się prosto w 
/ołądek, aby zobaczyć, co jadło na śniadanie.
Doktor przemówił do orłów:
- Zginął pewien człowiek, rybak o rudych włosach,
91
z kotwicą wypaloną na ramieniu. Może będziecie tak uprzejme i odnajdziecie go, o 
ile potraficie. Ten chłopczyk jest jego siostrzeńcem.
Orły nie mówią wiele, toteż odparły krótko swymi zachrypłymi głosami:
- Bądź pan pewien, że dla Jana Dolittle uczynimy wszystko, co jest w naszej 
mocy.
Potem odleciały i prosię wylazło znów zza beczki, aby śledzić ich lot. Wzbiły 
się wysoko, bardzo wysoko w górę i wznosiły się coraz to wyżej i wyżej w 
powietrzny przestwór; potem, gdy były już tak wysoko, że doktor zaledwie mógł je 
dostrzec, rozdzieliły się i poleciały w cztery strony świata - na północ, 
południe, wschód i zachód. Wyglądały teraz jak maleńkie, maleńkie ziarnka 
czarnego-piasku, rozsypanego po olbrzymim, niebieskim niebie.
- Mój ty Boże! - wykrzyknęło Geb-Geb z uwielbie-
92
niem. - Co za lot! Dziwi mnie, że nie osmalą sobie skrzydeł - tak blisko słońca! 
r
Przez długi czas nie było ich widać, a gdy ich olbrzymie skrzydła zaszumiały 
znów nad okrętem, była już noc.
- Przeszukałyśmy wszystkie morza i lądy, i wyspy, i wszystkie miasta, i wsie na 
tej połowie kuli ziemskiej -opowiadały orły. - Ale nie znalazłyśmy tego rybaka. 
Na głównej ulicy Gibraltaru widziałyśmy trzy czerwone włosy na taczkach przed 
piekarnią, lecz nie były to włosy człowieka - były to włosy z futra. Nigdzie ani 
na lądzie, ani na morzu nie udało się nam odkryć choćby śladu wuja chłopca. A 
jeśli my go nie widziałyśmy, w takim razie nie można go w ogóle widzieć... 
Albowiem, Janie Dolittle, uczyniłyśmy, co było w naszej mocy.
Potem sześć olbrzymich ptaków załopotało olbrzy-mimi skrzydłami i poleciało z 
powrotem do swych d/,ikich domostw w skałach i górach.
- Co teraz poczniemy? - spytała Dab-Dab po ich odlocie. - Chłopak jest za mały, 
aby sam obijał się po świecie. Dzieci nie są jak młode kaczki - trzeba się o nie 
troszczyć, póki całkiem nie dorosną. Szkoda, że nie ma tu Czi-Czi. Ona na pewno 
potrafiłaby znaleźć tego c/,łowieka. Poczciwa, stara Czi-Czi! Rada bym wie-
d/icć, jak się jej powodzi.
- Gdybyśmy tylko mieli Polinezję wśród nas - oderwała się biała myszka - ona już 
by z pewnością coś mądrego wymyśliła. Pamiętacie, jak nas oswobodziła /, 
więzienia po raz drugi? Boże, jakaż ona była mądra!
- Nie mam zbyt wielkiego zaufania do tych orłów -
93
oświadczył Jip. - Są one tylko zarozumiałe. Mają naturalnie bystry wzrok i inne 
zalety, ale kiedy się je prosi, aby odszukały człowieka, to tego nie potrafią - 
i są jeszcze na tyle bezwstydne, by wrócić i twierdzić, że nikt inny nie potrafi 
go odszukać. Są tylko zarozumiałe - zupełnie jak ten szkocki owczarek w 
Puddleby. Wszystko, co nam mogły powiedzieć, to tylko to, że człowieka tego nie 
ma tam, gdzie były. My jednak nie chcemy wcale wiedzieć, gdzie go nie ma - 
chcemy wiedzieć, gdzie on jest.
- Ech, nie gadałbyś tyle - wtrąciło Geb-Geb. -Gadać to nie żadna sztuka; ale 
sztuką jest znaleźć człowieka, jeśli go trzeba szukać na całym świecie. Może 
tymczasem włosy rybaka posiwiały ze zmartwienia o siostrzeńca i dlatego orły nie 
mogły go znaleźć? Nie zjadłeś jeszcze wszystkich rozumów, Jip. Mówić jest łatwo, 
ale pomóc trudno. Nie odnalazłbyś z pewnością prędzej od orłów wuja chłopczyka - 
ba, ani tego byś nie potrafił, co one.
- Doprawdy? - odparł obrażony pies. - I to twoja cała mądrość, ty głupi połciu 
ciepłej słoniny? Czy może już próbowałem, co? Poczekaj tylko, a zobaczysz!
Po czym Jip poszedł prosto do doktora i powiedział:
- Spytaj pan chłopca, czy nie ma przypadkiem w kieszeni czegoś, co należało do 
jego wuja.
Doktor zapytał o to chłopca, ten zaś pokazał mu złoty pierścionek, który nosił 
na sznurku na szyi, bo był za wielki na jego palec.
Opowiedział, że wuj dał mu ten pierścionek, gdy widział zbliżających się 
piratów.
94
t^^f A. m
Jip obwąchał pierścionek i rzekł:
- To do niczego. Spytaj go pan, qzy nie posiada jes/cze czego, co należało do 
jego wuja.
Wówczas chłopak wyciągnął z kieszeni wielką, grubą chustkę i powiedział:
- Ona należała także do mego wujka. Zaledwie chłopak ją wyciągnął, Jip zawołał:
- Tabaka, jak mi Bóg miły, czarna tabaka Rappee. Nie czujecie? Jego wuj zażywał 
tabakę, zapytaj go pan lylko, doktorze.
Doktor zwrócił się znów do chłopca, a ten potwier-d/ił:
- Tak jest. Mój wujaszek zażywał bardzo często tabakę.
- Doskonale! - krzyknął uradowany Jip. - Ten człowiek jest jakby już 
odnaleziony! To będzie teraz takie liilwe, jak ukraść mleko młodemu kotkowi! 
Obiecaj pan chłopcu, że mu odnajdę wujka jeszcze przed upływem tygodnia. 
Pójdziemy na górę na pokład i zoba-'•/,ymy, z której strony wieje wiatr.
95
- Ale przecież teraz jest ciemno - powiedział doktor. - W ciemności nie możesz 
go odnaleźć.
- Nie potrzebuję światła, aby odnaleźć człowieka, który pachnie czarną tabaką 
Rappee - odparł Jip skacząc żwawo po schodach w górę. - Gdyby człowiek ten 
pachniał jakimś innym zapachem, na przykład sznurami lub gorącą wodą, sprawa 
przedstawiałaby się oczywiście trudniej. Ale tabaka - ha, ha!
- Jak to, czy gorąca woda ma też jakąś woń? -zdziwił się doktor.
- Oczywiście - odpowiedział Jip. - Gorąca woda pachnie zupełnie inaczej niż 
zimna. Gorąca woda lub lód mają naprawdę woń bardzo trudną. Pewnego razu szedłem 
dziesięć mil w zupełnej ciemności za jakimś człowiekiem, kierując się jedynie 
zapachem gorącej wody, której używał do golenia, bo biedak nie miał mydła... No, 
a teraz popatrzmy, z której strony wiatr dmucha. Wiatr jest ogromnie ważny przy 
wąchaniu na wielką odległość. Nie może to być zbyt silny wiatr - i oczywiście 
musi dąć z właściwej strony. Najlepsza jest stała, wilgotna, miła bryza *... Ha! 
Ten wiatr idzie od północy.
Jip pognał na przód statku, wystawił nos pod wiatr i począł mruczeć sam do 
siebie:
- Smoła, hiszpańska cebula, nafta, mokre płaszcze, zwiędłe liście bobkowe, 
paląca się guma, koronkowe firanki, rozwieszone na sznurze do suszenia, i lisy -
setki młodych lisów - i...
- Czy naprawdę potrafisz wywąchać te wszystkie rzeczy z tego jednego wiatru? - 
zapytał doktor.
*Bryza - lekki wiatr sprzyjający połowom.
96
- Ależ naturalnie - odparł Jip. - I to jest zaledwie cząstka łatwych zapachów, 
są to mianowicie zapachy najmocniejsze. Każdy zakatarzony kundel potrafiłby 
rozeznać te wonie. Czekaj pan chwilę, a wymienię panu kilka trudniejszych 
zapachów naniesionych wia-1 rem - kilka delikatnych zapachów.
I pies zamknął mocno oczy, wyciągnął łeb daleko pod wiatr i węszył z natężeniem, 
z na wpół otwartym pyskiem.
Długi czas nie mówił nic, stał nieruchomo jak kamień i zdawał się ledwie 
oddychać, a gdy wreszcie począł mówić, brzmiało to prawie jak smutne nucenie 
przez sen.
- Cegły - zawodził cichutko - stare, żółte cegły, które kruszeją ze starości w 
jakimś ogrodowym murze; słodka woń młodych cieląt, stojących w górskim potoku; 
blaszany dach gołębnika - lub może spichlerza - a na nim południowe słońce; 
czarne rękawiczki skórkowe w szufladzie biurka z orzechowego drzewa; droga pełna 
kurzu i koryta do pojenia koni pod platanami; małe grzyby przebijające się przez 
zgniłe liście
i - i - i...
- A nie ma pasternaku? - zagadnęło prosię.
- Nie - odparł Jip. - Tobie zawsze tylko żarcie w głowie! Pasternaku nie ma. Nie 
ma także tabaki -dochodzi mnie tylko woń fajek i papierosów, i cygar, ale tabaki 
ani śladu. Musimy czekać, aż powieje wiatr /, południa.
- Jakiż to nędzny wiatr- wtrąciło Geb-Geb. - Mam wrażenie, że łżesz, Jip. Czy 
kto słyszał już coś podobnego, aby wyłącznie przez powonienie można było
97
odnaleźć człowieka pośród oceanu?! Mówiłem ci od razu, że nie potrafisz tego.
- Zaczekaj tylko - odparł Jip dotknięty do żywego. -Zaraz ugryzę cię w nos! 
Dlatego, że doktor nie pozwala, abyś oberwało, co ci się należy - nie wmawiaj 
sobie jeszcze, że wolno ci być tak zuchwałym wobec mnie!
- Przestańcie się kłócić! - rozkazał doktor. - Przestańcie w tej chwili! Życie 
jest na to za krótkie. Powiedz mi, Jip, jak ci się zdaje, skąd płyną te 
wszystkie zapachy?
- Z Dewonu i Walii *, przynajmniej większość z nich - odpowiedział Jip. - Wiatr 
wieje stamtąd.
- To godne zastanowienia, doprawdy godne zastanowienia - powiedział doktor. - 
Muszę sobie to zanotować, przyda mi się do mojej nowej książki. Ciekaw jestem, 
czy potrafiłbym również nauczyć się tak świetnie wąchać. A zresztą nie, może mi 
lepiej z takim nosem, jaki mam. Wszystko w miarę, jak mówi przysłowie. No, 
chodźmy do jadalni na wieczerzę. Jestem strasznie głodny.
- I ja też - powiedziało Geb-Geb.
l
SKAŁA
- Uff! - ziewały zwierzęta nazajutrz rano przeciągając się na jedwabnej 
pościeli. Zobaczyły, że słońce świeci już jasno i że wiatr dmie z południa.
Jip wąchał przez pół godziny, nadstawiając łeb pod wiatr. Potem poszedł do 
doktora i potrząsnął głową:
* Dewon i Walia - prowincje w Anglii.
98
- Do tej pory nie wy wąchałem jeszcze znikąd tabaki - oświadczył. - Musimy 
poczekać, aż wiatr powieje od wschodu.
Ale nawet kiedy o trzeciej po południu zadął wiatr wschodni, nie mógł pies dalej 
złapać woni tabaki.
Chłopczyk był ogromnie rozczarowany, płakał i szlochał, że na pewno nikt już nie 
potrafi znaleźć jego wuja; lecz Jip powiedział do doktora:
- Skoro tylko wiatr zmieni kierunek, znajdę jego wuja, choćby był w samych 
Chinach - pod warunkiem oczywiście, że zażywa jeszcze wciąż czarną tabakę 
Rappee.
Trzy dni musieli czekać na wiatr zachodni. Począł dąć w piątek rano bardzo 
wcześnie, zanim się jeszcze zupełnie rozjaśniło. Delikatny, wilgotny opar snuł 
się nad morzem niby przejrzysta mgła i wiatr był wilgotny, ciepły, 
pieszczotliwy.
Zaledwie Jip się obudził, podążył natychmiast na pokład i znów wysunął nos na 
wiatr. Potem nagle ogarnęło go wzburzenie, pobiegł szybko z powrotem do kajuty i 
obudził doktora.
- Doktorze - zawołał - mam go! Doktorze, wstań pan! Wiatr wieje z zachodu i 
przynosi wyłącznie woń tabaki. Chodź pan na górę i skieruj pan okręt w tę stronę 
- ale prędko!
Doktor zsunął się przeto prędko, jak tylko mógł, ze swej koi i udał się do 
steru, by prowadzić okręt.
- Stanę na dziobie statku - rzekł Jip - pan zaś będzie obserwował mój nos; w 
którą stronę go zwrócę, tam skieruje pan okręt. Rybak ten nie może być bardzo 
daleko - woń jest zbyt silna, a wiatr mamy wspaniały i wilgotny. A więc proszę 
uważać!
99
"V-
I tak Jip stał całe rano na dziobie statku, węszył i wskazywał doktorowi 
kierunek, w jakim ma sterować, a chłopiec oraz wszystkie zwierzęta stały dokoła 
niego z szeroko otwartymi oczyma, patrząc z podziwem na psa.
Około południa poprosił Jip kaczkę Dab-Dab, aby powiedziała doktorowi, że go coś 
niepokoi i że chce z nim mówić. Dab-Dab poszła zatem i sprowadziła doktora z 
drugiego końca statku. Jip powiedział do niego:
- Wuj chłopca umiera z głodu. Musimy płynąć możliwie prędko.
- Skąd wiesz, że umiera z głodu? - zapytał doktor.
- Ponieważ z zachodu wiatr nie niesie żadnej innej woni prócz tabaki - odparł 
Jip. - Gdyby rybak gotował sobie coś lub jadł cokolwiek, musiałbym to wywęszyć. 
Ale nie ma on nawet świeżej wody do picia. Wszystko, co ma, to tabaka - i bierze 
ją w wielkich ilościach. Zbliżamy się do niego coraz bardziej, bo woń jest z 
każdą minutą mocniejsza. Ale płyń pan możliwie szybko, gdyż jestem pewien, że 
człowiek ten ginie z głodu.
- Dobrze - powiedział doktor i posłał Dab-Dab do jaskółek z prośbą, aby raz 
jeszcze pociągnęły okręt, tak jak wtedy, kiedy korsarze urządzili za nimi 
pościg.
Dzielne, małe ptaszyny obniżyły lot i zaprzęgły się po raz wtóry do okrętu.
I teraz okręt pomknął z zawrotną chyżością przez fale. Sunął tak szybko, że ryby 
w morzu musiały skakać na bok i ustępować mu z drogi, bojąc się przejechania.
100
Zwierzęta były ogromnie zdenerwowane, przestaty śledzić Jipa i wypatrywały 
raczej na morzu jakiejś wyspy, na której mógłby się znajdować zgłodniały rybak.
Ale mijała godzina za godziną, okręt wciąż jeszcze mknął naprzód po gładkiej, 
lustrzanej toni, lecz nigdzie nie było lądu.
Wówczas zwierzętom zrzedły miny, zamilkły z wolna i skuliły się ciche i 
przygnębione dokoła psa. Mały chłopczyk posmutniał znowu, a Jip miał stroskany 
wyraz twarzy.
Wreszcie późno po południu, kiedy słońce chyliło się już ku zachodowi, sowa Tu-
Tu, siedząca w bocianim gnieździe na najwyższym maszcie, przestraszyła 
wszystkich głośnym wołaniem:
- Jip! Jip! Widzę przed nami wielką skałę. Patrz prosto, tam gdzie niebo i 
ziemia schodzą się ze sobą. Widzisz, jak lśni na niej słoneczny blask? Zupełnie 
jak złoto! Czy woń idzie stamtąd?
Jip odkrzyknął:
- Tak, to tam. Tam jest ten człowiek. Nareszcie!-Nareszcie!
Skoro się zbliżyli, ujrzeli, że skała jest bardzo duża-lak duża jak wielkie 
pole. Nie rosły na niej żadne drzewa ani trawa - nic zupełnie. Wielka skała była 
gładka i goła jak grzbiet żółwia.
Doktor sterował okrętem w ten sposób, aby objechać skałę dokoła. Ale nigdzie nie 
widzieli żywej duszy. Zwierzęta mało sobie oczu z głowy nie wypa-Irzyły, a Jan 
Dolittle przyniósł nawet lunetę na pokład.
Ale mimo to na całej wyspie nie mogli wykryć śladu
101
•fl
żyjącego stworzenia. Nie było tu ani mewy, ani rozgwiazdy, ani nawet strzępka 
morskich alg.
Wszyscy stali cicho, nasłuchiwali i w napięciu łowili choćby najlżejszy dźwięk. 
Ale jedynym szmerem, jaki dobiegał do ich uszu, był plusk małych fal obijających 
się o bok okrętu.
Poczęli tedy wszyscy wołać: „Halo! Tutaj! Halo!" -tak głośno, że aż ochrypli; 
ale od skały powracało jedynie echo. Mały chłopczyk zalał się łzami i 
powiedział:
- Boję się, że nie zobaczę już nigdy mojego wujka! Co powiem, gdy wrócę do domu?
Jip jednak zawołał do doktora:
- On musi tu być - musi - musi. Woń tabaki stąd idzie. Powiadam panu, on tu być 
musi. Podpłyń pan pod samą skałę i pozwól mi pan wyskoczyć na ląd!
Doktor skierował przeto okręt tak, że bok jego ocierał się nieledwie o skalistą 
wyspę, i spuścił kotwicę. Potem on i Jip wyskoczyli na ląd.
Jip zaczął natychmiast obwąchiwać ziemię i węsząc pobiegł przodem. Biegł w górę 
i w dół, naprzód i znowu w tył - w zygzakach, skrętach, kołach i podskokach. A 
doktor biegł wszędzie tuż-tuż za nim - aż o mało co nie stracił zupełnie tchu.
W końcu Jip szczeknął głośno i usiadł. A gdy doktor zbliżył się do niego, 
ujrzał, że pies wpatruje się w wielki otwór wydrążony w środku skały.
- Wujek chłopca leży tam w dole - oświadczył Jip spokojnie. - Nie dziw, że 
głupie orły nie mogły go dostrzec. Jedynie pies potrafi znaleźć człowieka.
Doktor zszedł w dół przez otwór; była to, zdaje się, jaskinia lub też podziemny 
tunel ciągnący się na
102
znacznej przestrzeni. Zaświecił zapałkę i zaczai szukać po ciemku drogi, Jip zaś 
szedł za nim.
Zapałka wnet zgasła i doktor musiał zaświecić drugą i jeszcze trzecią, i 
czwartą.
Wreszcie tunel skończył się i doktor znalazł się teraz w małej grocie, okolonej 
zewsząd skalnymi ścianami. I tutaj, w środku tej groty, z rękami pod głową leżał 
człowiek o płomienistorudych włosach i spał mocno.
Jip doskoczył do niego i zaczął wąchać to, co leżało obok niego na ziemi. Była 
to olbrzymia tabakiera -pełna czarnej tabaki Rappee.
OJCZYSTE MIASTECZKO RYBAKA
Lekko, leciutko obudził doktor śpiącego. Ale akurat w tym momencie zgasła 
czwarta zapałka, a rybak wziął doktora za powracającego Ben Alego i udejzył go w 
ciemności.
Skoro jednak Jan Dolittle objaśnił mu, kim jest, i że jego mały siostrzeniec 
przebywa bezpiecznie na jego okręcie, ucieszył się rybak ogromnie i żałował 
bardzo, y.c uderzył doktora - nie mógł go zresztą zbyt mocno uderzyć, bo było za 
ciemno, aby dobrze trafić i -poczęstował doktora tabaką.
Potem rybak opowiedział, w jaki sposób Smok Barbarii zawlókł go na tę skałę i tu 
samotnego porzucił, ponieważ nie chciał przyrzec, że zostanie korsarzem; i jak 
przez te wszystkie dni spał tu w jaskini, gdyż na całej skale nie było dachu, 
gdzie by się mógł ukryć i ogrzać w nocy.
Zakończył swe opowiadanie tymi słowami:
103
* - Przez cztery dni nic nie jadłem i nic nie piłem. Żyłem jedynie tabaką.
- A widzi pan! - wykrzyknął triumfalnie Jip. - Czy panu nie mówiłem?
Po czym zaświecili jeszcze parę zapałek i z ich pomocą wydostali się skalnym 
chodnikiem na światło dzienne. Doktor poganiał rybaka, aby jak najprędzej wsiadł 
na jego okręt i zjadł trochę ciepłej zupy.
A kiedy zwierzęta i chłopczyk ujrzeli doktora i psa, wracających wraz z 
rudowłosym człowiekiem, poczęli wołać „hura!" i skakać, i tańczyć z uciechy na 
pokładzie. A i jaskółki wysoko w górze, tysiące i miliony jaskółek zaćwierkały 
tak głośno, jak mogły, aby dać wyraz radości, że się odnalazł dzielny wujek 
chłopca. A wrzawa, jaką wszyscy razem czynili, była tak wielka, że żeglarzom 
daleko na morzu zdawało się, iż nadciąga jakaś straszliwa burza.
- Słyszycie, jak huczy wiatr na wschodzie? - mówili jeden do drugiego.
Jip był ogromnie dumny - ale zadawał sobie wiele trudu, by nie zadzierać nosa do 
góry. Kiedy kaczka Dab-Dab przystąpiła do niego i powiedziała: „Jip, nie 
wiedziałam wcale, żeś taki mądry" - zadarł głowę i odparł:
- O, to nie było nic trudnego. Tylko pies może znaleźć człowieka; wiesz, ptaki 
nie nadają się do takiego sportu.
Potem doktor zapytał rudowłosego człowieka, gdzie leży jego ojczysty dom. A 
kiedy rybak określił mu jego położenie, doktor uprosił jaskółki, aby tam przede 
wszystkim zaciągnęły okręt.
Gdy przybyli do ojczystego kraju rybaka, ujrzeli
104
małą rybacką mieścinę u podnóża skalistego pasma gór i rybak pokazał im dom, w 
którym mieszkał.
A kiedy spuszczali kotwicę, matka małego chłopczyka (która była siostrą rybaka) 
wybiegła naprzeciw na wybrzeże; śmiała się i płakała na przemian. Przez 
dwadzieścia dni siedziała na wzgórzu, patrzyła na morze i czekała na powrót 
obydwu.
Obsypała doktora pocałunkami, tak że doktor chichotał i czerwienił się niby 
pensjonarka. Chciała również koniecznie ucałować Jipa, ale pies uciekł i ukrył 
się na samym dnie okrętu.
- Głupi zwyczaj to całowanie - oświadczył. - Nie /noszę tego. Niechże sobie 
całuje Geb-Geb... jeśli już koniecznie musi kogoś całować.
Rybak i jego siostra ani słyszeć nie chcieli o tym, aby doktor odjechał zaraz 
dalej. Prosili go, aby pozostał u nich w gościnie chociaż przez parę dni. Tak 
zatem Jan Dolittle i jego wszystkie zwierzęta musiały spędzić całą sobotę i 
niedzielę, i pół poniedziałku w domostwie rybaka.
A wszyscy malcy z całej osady rybackiej zbiegali na wybrzeże, pokazywali sobie 
wielki okręt stojący na kotwicy i szeptali jeden do drugiego:
- Patrz, to jest okręt piratów - okręt Ben Alego, najstraszliwszego korsarza, 
jaki kiedykolwiek żeglował po siedmiu morzach. Stary pan w cylindrze, ten, co 
mieszka u pani Trevelyn, odebrał ten okręt Smokowi Barbarii - a jego samego 
przemienił w chłopa. Kto by się tego po nim spodziewał? Wygląda przecież tak 
uprzejmie i jest taki miły! Obejrzyj sobie te wielkie c/erwone żagle! Okręt 
wygląda groźnie - a prędki też hyc musi, jak mi Bóg miły! ;«
105
Podczas tych dwóch i pół dnia, spędzonych przez doktora w rybackiej mieścinie, 
zapraszali go ludzie ciągle na podwieczorki i śniadania, i na obiady, i na 
wielkie uczty. Wszystkie panie posyłały mu bombonierki z czekoladkami i kwiaty. 
Kapela miejska zaś grywała co wieczór przed jego oknem.
W końcu doktor powiedział:
- Mili ludzie, teraz już czas, abym pojechał do domu. Byliście dla mnie naprawdę 
bardzo, bardzo uprzejmi. Nie zapomnę tego nigdy. Ale muszę jechać do domu - bo 
mam tam różne sprawy do załatwienia.
Właśnie zamierzał doktor opuścić gościnne miasteczko, gdy na uliczce, gdzie 
mieszkał, zjawił się burmistrz z wielką świtą poważnych obywateli i wszyscy w 
odświętnych strojach. Burmistrz zatrzymał się przed domem rybaka, a wszystko, co 
żyło, zbiegło się przed dom; burmistrz przemówił:
- Doktorze Janie Dolittle, jest to dla mnie prawdziwa przyjemność i zaszczyt, że 
mogę człowiekowi, który oswobodził morze od Smoka Barbarii, wręczyć tę oto małą 
odznakę wdzięczności naszego czcigodnego miasta.
Po tych słowach wyciągnął burmistrz z kieszeni małą paczuszkę, zawiniętą w 
jedwabną bibułkę, i otworzywszy ją podał doktorowi prześliczny zegarek z 
prawdziwymi brylantami na kopercie.
Potem wydobył z kieszeni jeszcze jedną, nieco większą paczkę i zapytał:
- A gdzie jest pies?
Poczęli wszyscy szukać na gwałt Jipa. Wreszcie kaczka Dab-Dab znalazła go na 
drugim końcu mia-
106
steczka; stał na podwórzu otoczonym zewsząd stajniami, a wszystkie psy z okolicy 
stały dokoła niego, nieme z podziwu i uwielbienia. Skoro przyprowadzono psa 
przed doktora, burmistrz otworzył większą paczkę; leżała tam obroża ze szczerego 
złota.
A kiedy burmistrz schylił się i własnoręcznie nałożył psu złotą obrożę, głośny 
szmer zdumienia przebiegł całe zgromadzenie.
Albowiem na obroży były wyryte wielkimi literami następujące słowa: „Jipowi, 
najmędrszemu psu na świecie".
Potem cały tłum ruszył w stronę wybrzeża, aby odprowadzić doktora. I gdy 
rudowłosy rybak i jego siostra, i mały chłopczyk podziękowali raz jeszcze 
doktorowi i jego psu, wielki, chyży okręt z czerwonymi żaglami został ponownie 
skierowany w stronę Puddleby i wśród dźwięków miejscowej kapeli wypłynął na 
pełne morze.
Z POWROTEM W DOMU
Marcowe wichry nadciągnęły i znów przeszły. Kwietniowe burze minęły. Majowe 
pączki rozwinęły się już w kwiaty i czerwcowe słońce świeciło nad żyznymi 
polami, kiedy Jan Dolittle powrócił wreszcie do swojej ojczyzny.
Ale nie od razu wrócił do Puddleby. Najpierw objechał z dwugłowcem w cygańskiej 
budzie cały kraj zatrzymując się na wszystkich jarmarkach. I tam między 
akrobatami z jednej strony a teatrem marionetek z drugiej wywieszał stale wielki 
szyld, na którym było napisane: „Chodźcie wszyscy i oglądajcie sobie cu-
108
downe dwugłowe zwierzę z puszczy afrykańskiej. Wstęp pół szylinga".
Dwugłowiec siedział we wnętrzu wozu, reszta zaś /.wierząt doktora zwykle przed 
wozem. Doktor sam siedział na krześle przed wozem, pobierał opłatę za wstęp i 
uśmiechał się do wchodzących; a Dab-Dab musiała wciąż zerkać na niego, bo 
ilekroć odwróciła głowę, wpuszczał dzieci za darmo.
Właściciele menażerii i dyrektorzy cyrków przycho-d/ili do doktora z prośbą, aby 
im sprzedał osobliwe /wierzę; ofiarowywali mu za nie mnóstwo pieniędzy. Ale 
doktor potrząsał zawsze tylko głową i mówił:
- Nie, dwugłowiec nie zostanie nigdy zamknięty w klatce. Ma on mieć zawsze 
swobodę, aby mógł chodzić i robić, co mu się podoba, tak jak ja i pan.
Wiele dziwnych rzeczy i wydarzeń widzieli doktor i jego zwierzęta w czasie 
wędrownego życia, lecz po wielkich awanturach, jakie ich spotkały w obcych 
krajach, po czynach, jakich tam dokonali, wydawało im się obecnie wszystko 
zupełnie zwyczajne. Zrazu zajmowało ich ogromnie to, że stanowią jakby część 
cyrku. Po kilku tygodniach jednak znużyło ich bardzo to życie i zarówno doktor, 
jak i zwierzęta poczęli tęsknić ogromnie za domem. A tylu ludzi zbiegało się do 
ich wozu i płaciło po pół szylinga, aby móc oglądać dwu-głowca, że doktor 
wkrótce mógł już porzucić owo cyrkowe życie.
Pewnego pięknego rana, kiedy jesienne róże stały w pełnym rozkwicie, powrócił 
doktor z nabitym trzosem do Puddleby i zamieszkał znowu w małym domku z wielkim 
ogrodem. Stary, kulawy koń był szczęśliwy z jego powrotu. A także jaskółki, 
które z-nów uwiły
109
gniazdka pod gzymsem domu i miały młode, cieszyły się bardzo.
Dab-Dab była zadowolona, że są wreszcie w domu, który tak dobrze znała - chociaż 
wszędzie pełno było kurzu i pajęczyn i trzeba je było wymiatać.
Jip poszedł przede wszystkim z wizytą do szkockiego owczarka u sąsiada, aby mu 
pokazać swoją złotą obrożę; potem zaś pędził jak opętany po całym ogrodzie, 
szukał kości, które w nim kiedyś zagrzebał, i wyganiał szczury z szopy. Geb-Geb 
tymczasem wykopywało z ziemi brukiew, której pędy w kącie pod murem urosły na 
trzy stopy wysoko.
Doktor natomiast udał się do marynarza, który pożyczył mu statek, i kupił mu dwa 
statki oraz gumową lalkę dla jego dziecka. Kupcowi zapłacił za żywność, jaką 
pożyczył na podróż do Afryki. A dla białych myszy kupił nowy fortepian, bo 
skarżyły się, że w szufladzie biurka są przeciągi.
I nawet po napełnieniu starej skarbonki w kredensie pozostało doktorowi jeszcze 
mnóstwo pieniędzy i musiał kupić aż trzy nowe skarbonki, aby je schować.
- Pieniądze - mówił - to straszny ciężar, ale przyjemnie jest, jeśli człowiek 
nie musi się o nie troszczyć.
- Tak - przytaknęła Dab-Dab, która właśnie piekła ciasto z rodzynkami do herbaty 
- to święta prawda!
A kiedy zima na nowo nadciągnęła i wielkie płatki śniegu padały cicho za oknem 
kuchni, doktor i jego zwierzęta siedzieli sobie po wieczerzy dokoła wielkiego 
kominka. I doktor czytał im na głos swoje książki. , ,
10
A w dalekiej Afryce, gdzie na palmowych drzewach, pod wielkim, żółtym księżycem, 
biegają małpy, mówią one pewnie do siebie, zanim udadzą się na spoczynek:
- Chciałybyśmy wiedzieć, co też robi teraz nasz dobry doktor w kraju białych 
ludzi? Jak sądzicie, czy on kiedykolwiek powróci do nas?
A Polinezja skrzeczy z gałęzi:
- Może powróci, mam nadzieję, że powróci, prawdopodobnie powróci.
A potem krokodyl chrząka z głębi czarnego błota:
- Powróci na pewno - idźcie spać!