MARIANNA BOCIAN
ACTUS HOMINIS
Copyright by Marianna Bocian
Wydawnictwo „Tower Press”
Gdańsk 2001
3
Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, Gdańsk 2000
4
*
* *
tak sennie i najdalej od pamięci prochu i popiołu
w głębokim labiryncie piachu lotnego przepływu słońca
zasiało się w nas niebo i ptak się kolebie nad ciszą
jest to moment przekraczania uległości w zwycięski akt
zatapiania się światła w najstarszej płynnej ziemi
chleb nasz codzienny to karmienie śmierci
za naszym słowem za naszym uśmiechem
łzy niebieskie – plamy opadowe
nie ma cierpienia gdy nieznane szczęście
ziarno
i chociaż gleba jest wieczyście głodna dni
gnilna – to wieczność ziemska przez nią się poczyna
wpierwej nim się otworzą bramy do wieczności
szukamy w miłości przylądka nadziei jak poeci wolności
rozpięci na krzyżach kości – na wieczność skazani
w ciepłych ramionach mogących wykluczyć ze śmierci Część
żebracy bogactwem czułości chcą przekroczyć groby
przez albę mowy przenoszą białą rybę światła
ponad sobą jak słowo słowiańszczyzny
poza rozkładem w Bogurodzicy – błyskawiczna salwa
niepodległy hymn życia – bezimienny Embrion
tak sennie więc wysoka ofiara spełniona
i słowo o tym
jest człowieczo najcichsze
z ziaren krwi rośnie sen na kłosach miłosnych poranków
za nami rodzinne miasto zatopione ogniem woła głosem jedynym
przenieś czułość języka w środek dnia w utraconą kołyskę
nikt nie umiera przez język krwi cały
nie ma doskonałych zwyrodnień
ten zapis jeszcze jest martwy
tak sennie że mogłoby się w nas uleczyć opadające życie
5
czekanie z matką
patrzymy w ciemność – dwie skulone sowy niezdolne do nocnego lotu.
Po zmarszczkach płynie ta sama – jedyna łza samotnych.
Matka podnosi się ciężko – dziwnie w płaczu spokojna.
Pierwsza przerywa milczenie – idź spać moje drogie dziecko...
jutro jest tyle jeszcze do roboty w polu... potrza orać... siać...
Przez oporne zęby przeciska się głos... niech mama się położy
jutro trzeba przecież wstać... do roboty... w polach... potrza orać...
Wiemy – żadna z nas nie zaśnie tej nocy do świtu.
Nie dlatego że nadciąga burza.
Nie dlatego.
Czekamy pełne spełnionych odmówień. Wszystko w nas już się stało w żałobie.
Nie możemy
się cofnąć ani biec do dnia co nadciągnie. Dzień w którym coś się nowego stanie
powrócił w myślach w baśń dzieciństwa. Tak... czekanie matki jest czuwaniem
starszym niż
krew jej co we mnie. Matka drugi raz przemija. Podparte dłońmi rośniemy w szloch wśród
ścian chałupy. Za ścianami szumi las zerwany przez wiatr... burza... coraz bardziej
parno w chałupie... duszno... mokre ciała... samotność przekreśla lęk... czekamy na
chłodny deszcz... nic więcej niż mniej... dla wdowy...
Stoimy od siebie daleko i może dlatego przemijamy za blisko.
Nie rozmawiamy o tym nigdy. Mogłabym powiedzieć: kocham ciebie matko
za mądrość milczenia odpoczywam w twym bólu jak odpoczywa ranione zwierzę
w chłodzie wodopoju u źródeł bez słońca.
Nie mówię.
Surowe źródła czasu nie znoszą banału.
Czekamy na pierwszą błyskawicę na uspokojenie w deszczu.
Milczenie matki jest przeraźliwą miłością.
Kiedy milczy tokuje myślami nade mną. Zna historię ciała mego
wierzy w zmartwychwstanie pragnień we mnie. Czuwa sową.
Nie dlatego że nadciąga burza!
– Burza przeminęła trzydzieści lat temu
o deszcz się ta kobieta modli w katakumbie domu.
1974
6
*
* *
źródło co daje rozrzutnie w rozkoszy wzbiera nadmiarem
język co rozpowiada szumnie – wiesz! – zaledwie wypowiada cień Cienia
a wszystko wciąż dookoła pełne siebie – rzeczy nie znają niedostatku słowa
podrywa się we krwi biały kruk prześmignąć chce śmierć na życie
nic się nie bój tego co masz kochać po piękno z cierpienia
ciało pisane dla siebie wymiennie – twoje jest moim słońcem ciekłym
i tak się wymieniamy w zachwyceniu skończenie wykradając siebie pełnią
– twoje ramiona nie są teraz twoim królestwem ciepła pełnym
i twoja krew już do ciebie pełnią nie wróci
przeze mnie płynie twoja śmierć
dając odchodzimy od siebie
biorąc zachodzimy w nieskończoność pokoleń
i choć to noc bogata i choć jest to noc szczęśliwa
i choć to noc wysokiej błyskawicy
ciemny ból wynurza się z wapna kości – jakby i miłość nasza
była nam cierpieniem bezprzyczynnie budującym czas ziemi
przecież nie mogę powiedzieć tobie że jestem niczym obolały ślimak na drodze
okaleczony dogłębnie nim przyszło narodzenie w ognistej Gomorze wieku
pod jesień boli wiosna mroźnego dławienia się tlenem
choć teraz jestem przez ciebie tym kim powinnam ale ty właśnie
jesteś jakby za bogaty jak żaden człowiek w łagodności dziecka
bogactwo które kobieta we mnie dźwignąć już nie może w źródłach
teraz dwakroć wiem co ból z przeszłości znaczy i sens rany
co śmierć podwójna
nie jest to aby miłość wcieleniem zanikającego czasu
a może dopiero teraz życie moje uzyskuje podobieństwo życia?
a może to jest ów kaptur narzucony
pod gilotyną co opadł przed śmiercią
a może to są już tylko marzenia głowy ścięte j co się zabija
o słowo co się do ciebie zrywa na świtanie znakiem miłości
7
*
* *
łagodność falującego zboża jest ze mną w spleceniu
nieobliczalna nieobecność drugiego co był obok wczoraj
były dni pełne słów krążących w milczącej przestrzeni
dziś podwójnie boli a warga tobie nie powie jak głód narasta
siedząc na skraju lasu cień twój pragnieniem przebudzony
przecież ty masz więcej miejsca we mnie niż czas krwi co blednie
ten łan zboża już uboższy o brak słów z tamtego roku
to miejsce jest ze mną i będzie bolało piękno w słońcu
jeszcze więcej przypłynie wspomnieniem ciepła twoich ramion i słów
niewiadome jednak i skryte są żywioły pragnące w mowie nieprawdziwe
obejmij mnie a będę jak pulsujące w słońcu łany zbóż pod żniwa?
przywróć spokój domu a się nie wrócę myślą więcej?
– wołanie które zawstydza i pogłębia mróz
a śmierć na kształt pastucha spasa dni i noce
czy ty wiesz że słowo teraz już nie woła o ratunek
zrównane do milczenia zrodzone w mocnej strukturze słońca
przecież nie jest wołaniem – nie odrzucaj domu w ogień mrozu
nie jestem tu sądem – śmierć pierwsza poczęła miłość ostatnią
czas przelany w przepaść z której nocą wynurza się stara łódź
pełna dojrzałych jabłek ale umiłowałeś inne wiosła
doceniam łagodność miejsc doznanych tu uwierzyłam w słońcu
jak drwina skazańca odstąpionego nadziei że cud nadchodzi
gdy spojrzy ku niebu po raz ostatni
jak kobieta pod jesień że matką zostanie
budować czas według swojej natury ssaka
że był wtedy czas pięknego poranku poczęty ze słońca?
przecież żadnego imienia po roku onym nie mogę wysłowić
drzewa tu nie słyszą a piękność zboża co lśni falowaniem
jest ze mną i jest ta sama łagodność w cieple
czerwca ponad stan mój
ponad możliwe słowo
ponad objęcie źrenicą okręgu
pod stopami kwadratura koła
otwarta do zajęcia wieczności
zwą ją...
już nieważne
8
1972
9
nie jest
nie ma ramion północą by ręce w drżeniu ogrzać ciepłem południa
pozostaje ostre nieustępliwe w zimnej formie rzeczy s ł o w o
przeminęły przyjazne usta ojca i matki wbite w przestrzeń
nie ma białego głodu słów – zanikł urodzaj nocy
moc głodu i nadzieja łaknienia to zaguby wśród których stąpa jak tancerz
człowiek czujący śmierć – a – przecież wiele pozostało do czułego podjęcia
słów w rdzeniach kości i spać będą tam jakby niesłyszalne westchnienia
źrenica pozostaje otwarta i tnie w jutro co istnieje realnie jak amen
że nie byłam tu odpływem rzeki ani w pełni porankiem wersetu? że nam
gminność nagle odeszła z trzebieniem borów a powszechność głuszy
dosłowności szepty? że przyszło zmienić imię ojca po rozstrzale
omijać siebie przemilczać siebie dla druku?
jak wiadomo diament wyjęty z krwi nocą urąga popiołom
nie jest wciąż przyjęty w ziemi rozkosznie żyjących
wiernych przemilczaniom jak alkohol szumnych
ze im ból nie otworzy źrenicy nie powie pewnego dnia – dzień dobry
wtedy głos człowieczy staje się głębokością płaczu objawiającego
ale nie ma ucha ale nie ma ręki nie ma ramienia nie ma wargi
pozostaje zimno czystej przestrzeni – ciało umyte do źródeł
świat rzeczy martwych patrzy obojętnie i majestatycznie
ani on nam wrogi w różnicy ani my mu rodzicami w sensie
nam braknie zaledwie czasu na czuwanie w śmierci
narodzenie witamy obojętnym zimnym stukaniem
wypisującym akt urodzin akt zgonu
zgasł płomyk gromnicy
10
zawołanie
„pokorni posiądą ziemię” – wybacz Panie obietnicę
błądzącą w skołowanej głowie między żelbetonem
a cierpieniem dziecka – zdychają krety i świerszcze w polach
ważni i wysocy równają góry słońca i dźwięki muzyki
w płaskie pudełka po konserwie rosną karpaty śmietników
pozostaną twardą rzeczywistością – niepokornie
w przestępczości wołającej o dzień życia w pięknie
skurwiel Boży gra na skrzypcach głód sadów i deszcze
zapowiada w czas pożaru kochankom i pustynnej ziemi
cały oddając siebie ma prawo do modlitwy i słowa naszego
którego odbiorcą byłby ssak kosmosu – miara wszystkich
rzeczy
czym ja – niepłonne jabłko mowy
pomyleniec z obietnicą w pamięci
analfabeta odczytujący wyższy sens
rzeczy i oddechu zrodzonego z bólu matki
wiążących do postępowania po arteriach żył
źrenice w swej zachłanności wzięły za wiele
a już zaszło słońce i niepokornie śnieg
wiruje biegiem gwałtownego świata
1974
11
*
* *
znów rośnie aż za siebie kobietą na ślepo pracują płuca
może znów ciało nie chce wiedzieć co to za skala jasności
wieża zmysłów gdzie każdy mięsień śni co innego w zamieszaniu
do którego nie dorośnie żadna Babel języków sprzecznych
znów jesteś (z wyjątkiem śmierci) symfonią Bożej krwi
przez lata nie modliłam się tak ciałem w zbuntowaniu...
wszystko krzyczy o samotność rozumną w przestrzeni?
– ty ponad nią – przyznaję publicznie – jesteś stworzony
ku zazdrości anioła co mówi: kto wyśnił piękno twoje
aż ból swój w cieniu twoim czuję! Zobacz... już chyba lato
zakwitły tamte macierzanki – północny wiatr... zwiastowania pełny
znów przestrzeń w której rośniesz w najwyższą rzeczywistość
w każdym razie ja krzyknąć: kocham ciebie... nie mogę
jesteś za sekundą co nas rozdziela... wiem już jesteś
wiecznością ale z ziemska zostaliśmy stworzeni w mięsie
za bogate morze w tobie mówiące rzeczy stworzenia
za anielskiś... dlaczego Boże uczyniłeś go teraz
w naturalnej formie ciała aż bóstwem nadprzyrodzonym?
posiadam tylko siebie i siebie mogę jedynie oddać... cisza
nie wiedziałam że miłość może być wyzbyta upokorzeń i upodlenia
najlepiej będzie gdy pozostanie wyrazem stawania się tajemnicy
actus hominis i actus humanus
tylko Bóg i mężczyzna nie czynią Stworzenia połowicznie
kiedy umarłeś na przedmurzu życia była ciepła noc
właśnie wczoraj powróciła klimatem umiarkowanym
nic TAMTO
we wszystkich dniach byłeś przeznaczeniem
język przecież nie wyklucza zmartwychwstania
powietrze pełne zapachów... kwitną tamte macierzanki
tylko Ty w tym Innym to jednak... ciągła daremność
1971
12
uwodzenie lorda
spójrz – może ta noc nadciągająca łagodnie zaświeci słońcem
może uciekniemy z listy skazańców i powiemy aniołom stróżom – hej!
wędrując gwiazdami jak w lesie – anioły to opływy krwi
może się obudzą nasze ręce w splocie pierwszego żywiołu
obudzą się wzdłuż bioder modlitwą dotyku
litanią do wszystkich sekund ciała
otworzą się bramy ramion by wkroczył czas w czułości domu
– zapalą się wspólne języki uroczystym milczeniem
źrenice powiedzą: chodź zatoniesz jak sieci w żywiole morza
nieprzytomni nadchodzącym ku sobie prześwitaniem krwi
morze w przypływie zawstydza – tak! tak – pyszna bogata czułość ciała
i ręce wynoszące dato kobiety ponad bogactwo w matnię poczynania
gdyby nie czułość mężczyzny w akcie można by go posądzić
o pychę Boga – rozrzutność która przeraża czas bogactwem
jesteś białym huraganem co się wypowiada delikatnością
niemowlęctwa
nadchodzisz prześwitaniem nocy
– odwiecznym początkiem Stwórcy
srebrna fala co dopływa powierzchnią skóry
potem co odpłynie łagodnością zmęczenia...
w bezkres... patrząc... widząc...
l o r d z i e
rozmawiamy o zaniku w nas tęsknoty za... tak...
wszystko się stało w naszym życiu ale nasze ciała
nie obudziły się dla siebie skokiem lwa w dżungli słonecznej
a spójrz księżyc na nowiu a gwiazdy jakby wpatrzone... tak...
w odwiecznej sprzeczności łączącej w narodzenie!
Lordzie – teraz możemy naszej śmierci powiedzieć zwykłe
najszczęśliwsze z bajek dzieciństwa – NIE!
załóżmy – ta noc rzeczywiście jest piękna nami
drzewa modlą się na skazańców za... za nas
a jakby ziemia przeczuła pod nami ciepły alfabet
już składają z krwi nasze chytre palce ręce Zdanie
przecież zasadzkę krew tworzyła od samego rana
nie ma przyczyn – jest czas bólu i rozkosz
skoro otwierają się bezwzględnie ramiona
13
odkładamy słowa jak nieprzyzwoitą na nas bieliznę
jesteśmy dla świata skończenie w jednym JEST
za nami bezmiar ziemi – czas wyzbyty nawiasów
czas
przez który przejdziesz w syna skokiem lamparta
ponad ogniem zbyt dosłownej śmierci: stań się!
14
miłość i rozum
jakbym była tobie słoneczną zatoką porą północy uległością okrutną
nagły i gwałtowny przypływ fali przenika tobą wieczność – szepcące ręce
niczym prośba a raczej obustronne przebaczenie: błękitnieje sypka ziemia
a w krwiobiegu trwa gonitwa topliwego ognia – może za przenikliwie
myślę o białym obłoku nieskażonego piękna – wszak to twój tajemniczy ból
wypruwa się z żył wzburzonego oceanu błyskawica – czy może jeszcze
być coś okrutniejszego w pięknie niż wdarcie się w naczynie krwi
ciała drugiego – człowiek został skazany na inwazję
pod ogniste krople zapładniające zatokę wewnątrz której
śmierć i życie potrafią bywać tylko zgodą jałowej materii
przez dziewięć miesięcy jak przez jedną nieustającą rzeź całego gatunku
z każdej tkanki wydrzesz śmierci hostię tkanki – tak się oddaje kobieta
Idealnym spustoszeniem ssie Zmartwychwstanie jej ciało – realniejesz
dojrzewasz na moich oczach w poszerzonych brzegach
szumi głód pod tobą co wynurza się co miesiąc niejasnym spełnieniem
trudno nakreślić odmienność niespokojnej rozkoszy od wzburzonej fali
co wynurza ciała noworodków i ściera jak łupiny orzecha obumarłych
wiem – kliniki położnicze to miejsca przeraźliwej klątwy i wyzwisk
wśród potu i wycia rodzi się ostra gorycz że życie pokonało śmierć
a winno być bezboleśnie zabite – tu potrzebny czuły adorator by kobieta
doznała że nie jest skowyczącą tkaniną którą zszywa beznamiętna ręka
jeśli jest Bóg to ręczę że torsji dostaje w klinikach gdzie rana brzucha
jest wciąż raną Chrystusa – ktoś zabił sekundę olśnienia początkiem wśród męki
co za majestatyczna godzina gdyby przyszło kobiecie wić się niczym piskorz
wśród cichych pól na lnianej płachcie pod nadzorem słońca i swej matki
męka byłaby męką ale pierwszy płacz Życia byłby płaczem kosmosu
kłosy zboża pochyliłyby się zawstydzone objawieniem się Ciała
rodząca = człowiek sama w sobie i dla siebie zapłakałaby ziemią = niebem
jednak człowiek nieuleczalnie samotny nie przestaje oczekiwać cudu
cofa się w sobie aż za kobietę i rozgląda się za dobrą myślą
szepce w nim okrutny samobójca – wspaniale być wolnym i nie powiązanym
słyszy jednak płaczącą krew na kłamstwie i zakrywa twarz zimnym uśmiechem
oko lodowym księżycem przed Tym kogo chętnie nazywa przed sobą w tajemnicy
15
Morzem słońca pełnym – zwierzę umęczone obdarzonym rozumem
miazga krzyku wykrwawiana na zwyczajne zdania – makieta owocu
wszyscy powoli uwierzą w sensowną samotność i uśpienie zmysłów
nigdy kobieta – tak późno pewnie zaszło z nawyku słońce
człowiek wyjątkowy twór przejdzie bez śladu ZOON LOGIKON
kobieta w nim to gorycz na języku nocy – zatoka głodnej fali
ZOON LOGIKON mówi kobiecie niby drwiąc niby ocalając – tobie
tylko jasno wiedzieć: obnażone ciało jest brzydkie bo już stare
luminal kobiecie żeby nie płakała do rana śniąc pierwotny żywioł
o pójdź pójdź do mych źródeł... jakie to jest żenująco lepkie
obłe bredzenie aż bolą nas wargi od uroczystej ciszy i łez
zwierzę obdarzone rozumem nareszcie oszalało dziś w normalny piątek
przeraźliwie cicho i pogodnie powiedziało mężczyźnie – pocałuj mnie
w takiej ciszy słychać było jak Bóg wzruszony łzami galaktyk ściekał
rozumiejący odwagę błogosławił – na pewno błogosławił
bo czyż nie obmywała naszych ciał wieczna miłość
męka myśli i słowa została odjęta łagodnie...
za tą kropką wszystko było czystym snem
co przed było tylko luminalem ciału
bo to boli nawet słońce śmierci
samej sobie siebie zabić kobietą?
a jak nie być zakpiło
– i – opuścił rozum.
16
poza nas
co wiedzą w nas słowa co plączą czasy warg co stopy nasze
ile lat minęło od chwili gdy rzeka widziała nas w błękicie nocy
nie widziały już ręce rąk twoich słowa nie całowały włosów
źrenice nie odmawiają bałwochwalstwa szeleszczących modlitw
co wiedzą nasze tkanki ciała co krew wypowiada
opuszczonym nie wypada płakać pozostając w tamtym błękicie
nawet gdy trwa pocałunek objęcie ramion poza wciąż poza
czarnym szeregiem tych słów jesteś żywy gdzie nigdzie choć ludzie
przepowiadają że nie spotkałam ciebie przeszło minęło brak dlaczego
tych kilka lat ale co słowa wiedzą co mija czas co przeszło
coś jest czymś – czymś jest coś wobec przemilczanego
a pozostało jest wszystko co było pełnią księżyca a my
klęczymy przed sobą w błękicie bo to noc już ponad nocą
co trwa z mleczem słońca i tlenu i potu i ciszy
miłujących dla samej miłości
umierających dla samej śmierci
szczęśliwych dla samego szczęścia
myślących dla myślenia
milczących dla objawienia
noc bez braku szans na rozpacz lecz rosę szczęśliwych wędrowców
dzień bez braku szans na przegranie lecz zwycięstwo żałosne
co wiedzą w nas słowa co trwa znosząc noc płaczącego ciała
aż krwią objawioną – wypada się poddać! – tak wciąż tak
jesteś wszystkim poza słowem co zaledwie cień rzuca bez cienia
już pewnie rozgrzeszone w tobie ciało moje ale trwa
wszystkim jesteś i nic z ciebie mnie nie odjęto nawet słowa
ciszy wśród sierści gwiazd tego zbliżenia rąk – – –
nie starczyło nas na do widzenia – ocalającym jest każde dzień dobry?
którego już nie było a jest głos i słowem ciało jeszcze nie pozostaje
dźwięk by się zagubił jak czas wędrowców i drogi na pustyni
j e s t tylko t e n jedynie nie-będący
17
dosłownie – skończony jak Bóg
dzięki czemu wiesz...
natomiast co wiedzą słowa
a co krew mówi bez końca
nie znając początku co poza początkiem
co poza słowem jest życiem jest ciałem
a to tylko cień oświetlający cienie
aż wstyd
tak się wszystko roznosi w płaczu krwi
w płaczu mięsa pragnącego najzupełniej cieleśnie
za pomocą różnych języków
1973
18
*
* *
coraz mniej pewności z okresu bujnej zieleni
świat poza zegarem ciała odmierza własną wieczność
jest przestrzenią której wyobraźnia nie wyczuła instynktem
ręce tylko dotykają rzeczy w ostrych formach – płytkością
słów dajemy dowód zwykłej anemii myśli – dzikie oko
nie przenika wskroś rzeczy wynurzonych z rąk
wszystko dookoła drga niczym rtęć z serca Boga niczym uśmiech dziecka
woła – weź mnie w krajobraz ludzkich rzeczy wprowadź w kościół języka
oto jestem drży promień słońca w kropli rosy na wierzchołku trawy
oto niosę brzuch podwojony woła w głębi ulicy przechodząca kobieta
parada rzeczy i kondukt myśli synowie i łowcy zwykłego dnia
coś płacze ciszą bezustannej mszy żałobnej? weselnej?
nieustający cień człowieka jakby kapłana pochylonego nad sekundą
w adoracji cichej zadumie nad każdym w teraz JEST
wszystko się na oścież otwiera jak rany w ciele Chrystusa
wiekowo-przestrzenne sześciomiliardowe tabernakulum
wysokiego przeistoczenia pod łukami niebios w gotyku
niedowład słowa czy brak myśli w nas choćby głuchoniemych
urodzonych w świecie pierwotniejszym od życia człowieka
NIE WIEM – oczywiste że aż niewidoczne na co dzień
a ja się kurczę a ja się cofam a ja się zamykam niedopowiedzeniem
gdzieś we mnie płacze słowo nie połączone z rzeczą w domu
noworodek i starzec drzewo zagubione i grosz ostatni – jestem
jakbym została córką Noego pozostawiona na brzegu świata
zatem już arka odpływa pozostawiając – czuję NIC = wszystko = JEST
królestwem pełni – dzięki czemu coś jest czymś przemilczane
a przecież w każdym jest ogromna ilość głosu – nieprzeliczalna
nie mogąc się obejrzeć za siebie na pożegnanie ziemi obojętnej
trawię ostatnie przecięcie się źrenic z tym co trwa logicznie
woda zalewa przestrzeń i wargom tlen zostaje delikatnie
cofnięty
nie będzie prawdziwego intelektualnego poznania życia
nie zawołam – zabierzcie mnie w rejs ziemskiego życia
po raz ostatni widzę eksplozję świata – wulkan
genetycznie wcześniejszej matki i ojca: kosmos
19
*
* *
rozstrzygnij własne, narodzenie albo śmierć
boli co nie może się w tobie scalić
płoną wśród tłumu doniesienia – Bóg został zabity
Panie nie żyjesz – i co ja mam z tego gdy wstaję
człowiek składa się z samych znajomych pragnień
odtrąceń oczekiwania i ubywających oddechów
każdy od nowa szuka utraconej tragedii
bo z niej powracali w żywy świat umarli
w dzień rezurekcji wzrastało drzewo rodziny
kurczy się sen rozumu a baśń co nadciąga
jest ciągle niewiadoma choć pewne
– naznaczona jedynym stygmatem
o d r o d z e n i a
cichną prorocy umierają szamani zanikają lamparty słowa
tęskni czystym żywiołem w starcach: dzieciństwo i gwiazdy
za bezprzyczynnym uśmiechem w słońcu deszczu mroku nocy
głębokim płaczem że jabłonie przekwitły w sadzie
20
w szpitalu
jest taka sekunda w której rozkosz ból kreśli
pod zmierzch życia świetlistość spóźniona przybywa
dzień bywa w cierpieniu arcydziełem ciału
noc samotna aż w piękność przenika
teraz dopiero żal męki w kamień zapadłej
każdego dnia choć bolał w krwawieniu obfitym
kleją się powieki zmęczone i każda z nas chce
przeżyć noc i obejrzeć jeszcze raz słońce
jeszcze dzień a potem jedną noc i gwiazdy
jest sekunda golgoty co się staje szczęściem
w ciałach – samotna biologia – sypna doba w prześcieradłach
biała cisza sal gorączkujących – eter jak gaz w korytarzach
i łza słyszalnie spada za żelbetonową ścianą ktoś się modli
na poły ciała wychylone dni nasze w boleści
najmocniej kochane w szpitalach i pełnią trawione
tu kochamy surową miłością mękę swoją bo Życiem
tu pojmujemy mądrość ubywania i dorodną radość
ssiemy ostatnie krople mleka
z wymienia egzystencji
21
*
* *
jestem bo nie będę tym czym myśl prorokowała w odradzaniu
pomyłki nasze pozostają tropem ułudy – dowodem istnienia
którego języki odrastają na wzór praojca Syzyfa ale powiedzmy
starożytny świat mitu jest sielanką intelektualną
gorzej z krwawą prawdą więc i mlekopienną odrastającej ręki
pamiętajmy
branie miecza języcznego z wnętrza krwi groziło tylko prorokom
szczęśliwie bezdomnym mądrze bezmogilnym rozumnie samotnym
czy dziś nie zabijamy ryby świetlistej by płakać że ryby nie było?
czy niepodległość początku nie krwawi na samą myśl żałobnego wesela w Rapsodzie?
nie jesteśmy z myśli swoich jeszcze złudzeniem tworzenia tropu ku źródłom
otwierają się kości by językiem świat wypłynął w koryto semantycznej rzeki
czy myśmy przyszli na jej brzeg by śmierć przepowiadać rzeczami?
czy przez martwe mieliśmy przedrzeć się w jej trzewia by cofnąć śmierć?
w nas marskość mowy – dlatego jestem bo nie byłam z proroctwa szczęśliwości
więc dwakroć świeciła w mroku litera nadziei i gwoździe z rąk ukrzyżowanej Matki
nakaz kreślenia wzięłam z biologii ciała – tego co było doznane by drugi miał punkt
z a p r z e c z e n i a niedowładu słowa a nie ciała języcznego bo zdanie
trzeba rodzić by mieć codzienne granice do przekroczenia
1974
22
actus hominis
źrenice idą w głąb nieprzebytych rzeczy w świetle tajemnicy bólu
przechwytujemy zaledwie cień Stawania się przez obrazy
kwiat detonuje z wnętrza i jest językiem przestrzeni niewymownej
jeśli ucho jest czyste i długo przygotowywane do słuchania przepływu krwi
masz prawo zawołać – dałeś mi Panie ucałować bezmiar godziny bez słowa
o czym wiedzą doskonale nadsłuchujące kobiety w oczekiwaniu
na przymierze z życiem niesionym przez prawodawstwo mężczyzny
krew bez naszej zgody jest nieustającym wędrowcem
dążąc do kresów Spełnienia – z ubytku poczęty następca
czyż krew nie dostarcza ciału tajemnych wieści Stwórcy
z tamtej strony z której przyszliśmy w łodziach matek
przekazujących ciało jeszcze bez języka i dlatego każdy
przez lata dorasta do myśli tożsamej z sobą samym
objawione treści zamknięte są w nas i przed nami jak na ironię
wszystko co w nas idzie nie zawsze jest słyszalną karawaną słów
tylko od czasu do czasu rozum jak krzyk nocnych ptaków stawia pytania
– czy stopy nieustającego wędrowca zdążają po prawdziwe dziedzictwo
czy nasze wargi donoszą płacz aby bezpieczny i przytomną modlitwę
nie przynoszącą upokorzenia żywym w dniu gdy wieść posłyszy
p o w r a c a j
wszystko co w nas mówi nie zawsze jest w gorączce karawaną obłędu
czy nasze źrenice śmigające przez nieprzeniknione rzeczy
docierają do prawdy Centralnej płynącej przez wszystkie JEST
jakie żywioły plączą tu harmonię rzeczy
jakie języki mamiąc oddalają znaczenia
pielgrzymstwo nasze nie zna jeszcze żadnej antynomii
rodzaj bez języka ziemską wieczność kreśli przez śmierć w ciągłej drodze
idziemy będąc stacją p r z e k a ź n i k o w ą prawdy Centralnej
przeprawa tajemnicy świata z brzegu na brzeg – dnem krwi nie językiem
przecież w dwu wciąż NIEJASNYCH dla nas kierunkach wiozła łódź matek
w obliczu prawą do przemarszu
w obliczu Ziemi do nieśmiertelności
23
z tej czy tamtej strony pojęcie „jeden” i pojęcie „wszyscy”
staje się błędem czystych rozumowań i cieniem prawdy Mięsnej
Głos który krew słyszy cieknie z warg Niewidzialnych
choć znaczy jedno i to wszystko – Życie
– nigdy nie bywa jednakim słowo dla każdego
wystarczyła chwila nieuwagi – zapomnieliśmy że ciała naszego
nie utrzymuje sam fakt myślenia o nieśmiertelności
1973
24
*
* *
Zdjąć okulary! Przesuwać się wzrokiem pełzającym
jak cierpliwy ślimak i niczego nie nabierać w mózg
powoli zawężać pole ustawicznego widzenia
jak matematyk szukać dowodu na rozkład sensu
zaciskania się kręgów na których można oprzeć
stopę
zaciska się zdanie wokół tchawicy świata
z zewnątrz może jedynie nadejść list od matki
którego się już nie otworzy
gdy Ona będzie
słyszalną wiecznością
odchodzić błyskawicą pod ścianę
beznadziejnie nagłą i spodziewaną
1974
25
niewolnik w cesarstwie rzymskim
Nienawidzili ich! Zabijali ich po obu stronach Tybru.
Nienawidzeni, zabijani wielbili ich do końca kronik.
Męka na krzyżu była straszna. Krzyżowano na słonecznych stokach.
Cezar, jak wiemy, udzielał łaski w postaci prawa do samobójstwa!
Niewolnicy cierpliwie uczyli się wolności przez przyjaźń ze śmiercią.
Neron nie szczędził Rzymu, by zostać natchnionym poetą epoki.
Poeci nie oszczędzili ręki, myśli i krwi dla wieków i Rzymu,
ale nie oni ocalili to miasto od podwójnej zagłady.
Niewolnicy obwarowali Rzym – o tym milczą kroniki cesarstwa.
Przez ciemność rzymską niewolnik za cezarem niósł lampę.
Było to światło z jego krwi, nigdy ze słów bitewnych – jak głoszą poeci.
Jedynie niewolnik nie zgubił płomienia!
Szedł ślepy jak ten zapis przed tobą tworzony w przekładzie.
Słynne jego wejście do Miasta było czystym przypadkiem.
Kroniki kłamią! – Ślepca wołała śmierć ojca na krzyżu.
Zgasła lampa Niewolnika Niemego Kto za murami wołał:
niewolnik sam siebie prowadzi do wolności! – Kłamał.
A może my już NIC z tajemnego głosu historii nie pojmujemy?
Czy to było prawdą tamtych lat, czy nowożytność fałszując
dołączyła ten opis? – Nikt z nas nie będzie wiedział.
Starożytność, wszak wiemy, to świat potężnych burz i zwycięstw.
Zwyciężyło powszechne niewolnictwo! – Zanikli wolni.
Czy to stało się przez Niemego niewolnika?
– Mnie ten fakt nie interesuje!
Jaką miał śmierć Niewolnik, który wkroczył w bramy Rzymu przed cezarem?
Starożytność jest nader skąpa, poeci, i nie jest obrazem wszystko mówiącym o naszym teraz!
– W kronikach brak jest milczenia Reszty, zabijanej po obu stronach Tybru. „Żywoty
cezarów” spisano mnożąc wiedzę o zwyrodnieniu władców. Nieobecni niewolnicy czy mają
miejsce w pamięci obejmującej pierwszy dzień, w którym cezarom wysypały się jawnie karty
z rąk? – Właśnie o to nie pytamy. Zabłądzimy za każdym razem w dżungli przeszłości, szukając
zagubionej lampy, którą niewolnik trzymał za cezarem szepcąc „hominem te memento”!
– Cezar triumfował widząc światło nadciągającego przegrania!
Kto temu jednemu niewolnikowi dał wolność, zgubił cezara, ale czymże stał się TEN
dzień dla rodzaju?
26
Czym zastępstwa zapis? – Skoro nawet Kret nie odkryje tajemnych
przejść z przeszłości. Właśnie! – A ile kilometrów do nowożytności?
Niewolnicy nie oszczędzili wolnych i podejrzanych o wolność. Tak przetrwał haszysz. A
ile kosztuje nas w teraźniejszości kolisty przepływ rzeki Heraklita? – Nienawidzeni podwójnie
nienawidzili
i gęsto stawiali Krzyże po Chrystusie. Niewolnicy głosili, że filozofowie
i poeci kochają dzień swej śmierci! – Kochali ich! Opiekowali się nimi.
Kochali ich po obu stronach Tybru. Tak wykołatano nam Jutro.
1973
27
Wiek Dwudziesty... albo...
(na wyk ł adzie Pana Prof. Czapli ńskiego nie śpię )
jest rok 1900 właściwie nie było żadnego Ukrzyżowania
ostatni filozof umiera przeciwko hodowlanej filozofii
biedota czeka w kolejce na swe miejsce pracy
nikt nie protestuje przeciwko ugorom człowieczeństwa
patrzcie – rodzi się widowisko marszów i zwycięskich wojen
właściwie mniejszość w postaci starców i brzemiennych kobiet
nic nie ma w sobie z entuzjastów – twarze palonych czarownic
nastąpił czas umiarkowanych nadziei w miłosierdzie i ludzkość
pan z laską pod melonikiem obiecuje za mord honor europie
na pierwszy plan zbawienia świata wkracza jurna wojna
człowiek przesiąknięty nienawiścią żąda broni i ofiary
nieważne do kogo będzie strzelał – ważne że będzie polował
czerpiąc radość i swoisty orgazm zwycięstwa wieku
nie wiedzieli jakie ono będzie po latach?
jest rok 1900 właściwie nie było jeszcze Ukrzyżowania
patrzę na pola w przewlekłym poczuciu winy własnej
jednak człowiek musi przekroczyć siebie by odejść
od zbrodni aby pokolenia mogły umierać na własną starość
ziemi obiecanej poza własnym sercem nie szukam! Wiem
– to moja ciągła Panie Profesorze utopia... wolność
i znów sadzę jedną jabłoń – moja nadzieja nie
z tej przecież godziny nie z tego ogrodu wyjadą
najeźdźcy nie z tej wojny nie z tamtych pól wysiedlą
ale z nich wynurzą się wszyscy faszyści od początku!
Kiedy jak nie pod Troją runęła cywilizacja ducha?
Czy nie wtedy rzucono kości II wojny światowej?
jest rok 1975 osnowa życia jest wciąż pozytywna
kreśli Filozof Anonim ale wątkiem każdego wieku jest
zbrodnia – jednak człowiek musi przekroczyć mord
Pan Prof. Czapliński podobny jest do subtelnego Wykrzyknika
starość przypominająca olimpijski znicz na wietrze nocą
28
jest dzień jest drzewo jest mleko w butelce jest cień
niewiarygodna jest wiara w zbawienie i pamięć o raju
świat jest jego mumią życie jest ciągle złudzeniem
a bramy są w każdym i o każdej porze sam powracasz
lub siebie wypędzasz! Ciągleś rajski i zbrodniczy
odczarowany świat dlatego prawdą jest dziś każdy
dlaczego boją się nas ptaki i wolne zwierzęta?
jest jak nieznane może być w historii doznanym
kłoś się zbudzi jutro... jeśli poszedł spać wieczorem
w dniu 17 września w roku 1975... nocą jeszcze nie śpię
jutro powstaną nowe krajobrazy z teraz co ciągle jest
wszystko się zmieni by znów pozostać sobą w rdzeniu
po co mówimy że się żegnamy z historią
Panie Profesorze czy prawdą jest rok 1900?
Pan Prof. Czapliński oszlifowany przez czas
przepalony słońcem jakżeż podobny do srebrnej Trzciny
z uśmiechem prawie Mony znanej Lizy powiedział... nie
przezwyciężone zło jednej epoki obejmuje z podwójną
siłą narodziny następnej... a historii droga pani
nie należy słuchać – ją trzeba z chwili na chwilę
r o z u m i e ć we własnych doznaniach. Po tym dopiero
następuje p r z e b u d z e n i e człowieka
na słuchanie jej przewrotnych głosów...
Czy mogę Panie Profesorze zamiast kropki
łzę wzruszenia pozostawić...
Nauczycielu!
29
motyw Słowackiego
Kamienowana w poświacie księżyca ma na imię czułość
w lesie dziwnych noży krew tętnicza jeży się dygocąc
a Syn ze Stada cień rzuca aż z galaktyk
matka porusza się w liściach osiki lękliwie i chyża jest w trzepotaniu
i jakieś konie w tańcu i rytmie a z grzyw welony na wiorsty w ogniu strugi
czerwone czerwone welony purpury wieją a dziecko z niej na welony się kładzie
tarza się jak w żywym ciele w wodach a konie uderzają kopytami ogniście
las zamienił się na wulkany wyrzucające welony i czarne morze w dole
ktoś w pędzie z konia na koń przeskakuje z salwy na salwę ponad
koń na którym chciał uciec tym ptakiem jak pradziad daleko
i wolnym być zawsze. Dziś wysp samotnych zabrakło.
Dlatego pamięć nawet tu nas nie wytropi i nie wspomni
nie dogoni a my będziemy kamień toczyć do skrzypiec
w grobowce...?
ma kresach istnienia gdzie nie ma mogiły tam zaśniesz a wieczność...?
to puste znaczenie jeden z wielu kamieni. Nic więcej.
30
zapisk
nikt nie chce być grzebanym zza życia we śnie
nikt nie chce grzebać spraw w trumnie języka
nikt nie chce być aniołem myślącym dopiero po śmierci
tak synowie ziemscy śnią niebiosa wysokie od bruku
błądząc w tramwajach na rogatkach ulic wyczekują pana Nikogo?
może chcą rozsiać myśli swoje spotkać bezimiennych przyjaciół
świadomi tylko dała poezji po umarłych braciach?
czy nikt nie chce korony z drutu kolczastego dziedziczyć
nie chce stać jak nagi świadek w kościele ojców wstępujących
wciąż przez tabernakulum pieców z mroźnymi temperaturami
w czas podniesienia hostii co już nie ogrzewa w kościach?
nikt nie bierze otwarcie do rąk noża kainowego w mieście?
abel sam abel własnymi rękami odchodzi w wiekuisty busz?
jest ciągle tak w przeznaczeniu że wciąż jakby w nieskończoność
nikt nie ma prawa w samo południe choćby w poniedziałek powiedzieć
na rynku w mieście wszem i wobec siebie samego dla siebie – jam tym co nie zadał rany
drugiemu po mowie po kościach nie zabiłem w bracie niczego co z myśli z soli
nikt nie chce zrozumieć grzechu ani winy swojej na co dzień
żaden nie chce być samouzdrowicielem własnej godziny doby
nikt nie chce być prokuratorem ociemnicielstwa prywatnego
nikt nie chce być sędzią i ojcem własnego rozumu i zdania
kto chce się teraz narodzić dla siebie z siebie sensem?
wszystkie nasze skargi nocne zażalenia dzienne nie miały adresatów
rady i odpowiedzi były cynicznym wystrzeliwaniem ideałów na wiwat
a nam się z mlekiem matek śniły poematy rozkwitające z żył wapna
pani nam tu redaktor i pan edytorek nienawidzi poezji
starego i młodego pokolenia – uwielbia paranoję ceni bełkot
błogosławi czas samobójców i bezradność odchodzących
nikt nie chce a skąd tyle grafomanii ujrzało światło dzienne
skąd tyle analfabetyzmu i składni w rytmie rozkładu księżycowego
edytorzy nie chcą czynić wieczerzy nam tu wigilijnej lecz ostatnią
a nam się z kośćmi ojców śniło takie zdanie
którym można obsiać na chleb ziemię
31
nikt nie chciał nikt nie wiedział nikt nie chciał widzieć
wierzcie że nas bóg takimi w niebiesiech postwarzał – a te buble?
że nas zabija że nas zawsze ktoś zbawia – wierzcie w noże własne
w tu ręce poszły w kieszenie – ręka wazeliną łaska ręce nagłej
zresztą... to na powierzchni widoczne po protezach liter
makulaturze podniesionej do odwagi zera dzielnych lansjerów
kto w porę spostrzegł że cienie sadów wycięto w popioły
jeśli zasadził z prywatnej potrzeby jabłoń być poetą przestał
sypnął się jabłkami – sypnięto go na urodzaj ciszy
32
dopisk
Stanisława Gostkowskiego... Nie chowajcie mnie żyjącego...
by według człowieczej woli o losach świata o własnej sekundzie... to...
srebrny nasz sen... to sen nad rankiem wstającym nad polami co nam hostią
chleba... pozory pozory samodzielności rąk – nie z nich wzrastają dni
napoleoni pod nadzorem zbyt oczywistego celu i lęku historii
maszerują na elbę jak jankesi do domu
– gwałtownie wybuchają łzy ojców z lodu
żon z gazu ale to dalekie od zdania spraw z przeszłości
żona dziecko ojciec to nie polityka
– litery nie szczędzą starań
brawurowego milczenia KTOŚ niczym widmo Appijskie
zmartwychwstaje z ciebie europo w prastarym kształcie
nie szczędziliśmy krwi w rozbiorach
a jednak elba a jednak elba protektorze
to summa szczodrych obietnic – i – marsz legionów
poza księgami pielgrzymstwa
i raptem stopy po lesie pustyni stepie bruku
brzegiem oki białych sów krążenie
jedynie dziadek wsparty o szablę na wypłowiałym obrazie
objawia milczeniem
liczyć można tylko na własną konnicę lance i nogi
liczyć można tylko na własną głowę i ostrą szablę
szumiały braciom naszym drzewa na san domingo i ocean
jak krótko trwało oszołomienie na polach jednako zniewolonych
prawie że na polach nadniemeńskich nadwiślańskich tak samo płakały kobiety
tak samo odkrywamy talię podrabianych kart graczy i handlarzy narodami
tak samo płynęła wczoraj krew tak samo patrzyli zabici w kołyskach tak samo
przecież brzmi hymn wzrastają drzewa z ciał w słońcu –
i – szumią nie wydanym głosem
objawionym po dziś: zapomniani w encyklopediach historii europy
„za wasza i naszą wolność!” – zasypał śnieg w Alpach
powoli dojrzewały pragnienia – zapowiedziane w pieśniach hymnie i ziemi
wyśnione ciało Osiemnastoletniej przy nadziei Matki – pati natae
Santa Poloniae! tak nam bądź tak nam nie wybacz zapomnień tak nam zmartwychwstań
33
wierzyli poeci prorokowali oracze obsiewając pola i nie traciły nadziei kobiety
czujne lamparty północą poszły wpław a wyszły z doskoku w parlamenty
jak dawno? rok ów jak płynie we krwi – przeszłością
ale nikt z żywych nie wyklucza jeszcze zmartwychwstania
rankiem znów wychodzimy pochwalić dzień w ogrójcu i cień pocałunku
każdy na swoje konto sadzi jabłoń w metaforycznym ogrodzie
jest coś w kościach co niepodległą jesień objawia w jabłkach
w zielono-lesistym tabernakulum mowy co się sczarnolesia powolnie
widać konie ciągnące pługi pod zmierzch w czas nadciągania zamieci mrozu
są których nie ma i jest wciąż skok lamparta i wypłowiały obraz dziadka
nie sen śnisz – człowieka rzeźbisz z kręgów ojca syna i ducha
składnia mowy się jeszcze ciałem słanie Matce pod której obronę
jakie damy jej słowo jakie ziarno jaki rozum z serca
inni odziedziczą spadkiem... by według człowieczej woli...
34
obóz sztuki i narodów pełny – 1975
Panu Krzysztofowi Jasińskiemu
(za „Sennik polski”)
narasta biała nad obozem noc i tylko nieboskłonu czarny kruk poraża skrzydłami jaskrę
gwiazd i jedna krwią nam się zapala Francuzi mówią – nostalgia że został pożarty początek
rewolucji
coś w nas tu kiedyś bracia Spadało w spadaniu masek – wargami chciano nawet narastać;
wydawało się: ty będziesz tym, którego się czeka pod ciemnymi gwiazdami, a ty najzwyczajniej
(tak jak siewca stąpając rzuca ziarno!) z jutra wspólnych wieczerzy nadchodzisz z
chlebem i solą dramatu – wydawało się... już żadna męka zabitych nie zamieni się w melodię
secesji słowa
tabory rozbitych słów dźwiganych ciałem aktorów – ktoś krwią ktoś wodą ktoś śliną ktoś
za sceną ze wstydu zapłakał ktoś biletem rewolucji z Paryża zapalił „sporta” made in Poland
i cofając się na korytarzu rakiem posłyszał swoje własne lato z Baczyńskim co woła:
„Polsko odezwij się do nas!” – Było na festiwalu owszem gwarno nad piwem parno tak
sobie piękniało od falujących bioder chłopców ciekawo było łóżkowo-szkliście i nie było
naszej godziny ZERO!
W r a c a j! – upadku świata nie ma jeszcze w naszych kościach nadaremno jest wciąż
Sennik (he!he!he! – niech Pan wzmocni anemiczny tekst w spektakl wbije wiążące bretnale
w exodus chociażby ,,nie zabiłem bo kochałem”, albo „nie kłamałem bo milczałem”
bo bywa taka mleczny Bracie tragedii modlitwa, której nikt nie odtwarza... a to nam się
stało zgryźliwą dyskusją albo ciepłą wodą października pośrodku obozu sztuki, Pałacykowej
Rewolucji przy ul. świętej pamięci T. Kościuszki w anno chłopcy w domino dziewczyny
jakby 1975 – rozbito rozpito obozy przyjaznych narodów pełnych rekwizytów teatralnych;
kto by tedy szedł na ostre antypody myśli – przy alkoholu pewniejszy jest
śmiech! Rosła ochota na swojski bimber!). Dramat jednak nie przeżywa żadnego kryzysu.
Poezja – mówiąc niby żartem – umiera w rdzeniach czystej śmierci dlatego umrzeć w życiu
człowieka nie może. Rosła ochota na bimber!
Zobacz, jakby i my obcy sobie. Z nawyku nasze dzień dobry, co dobrego słychać? – Znużeniem
„do widzenia” do następnej porcji zmarszczek, zmęczenia w źrenicach. Wyjść.
35
Wyjść – znaczy nie przemilczać drogi własnej! Wyjść i zapłakać własnym milczeniem.
Nie wracać. Wyjść za bramy otwarte dla widzów tortowej operetki. Koniec znów oświecono
– słyszę! – nadzieją że jakoś było że jakoś będzie żegnać się palcami po betonie ustami
po ścianie ściekać w wiekuistości błękitny schron za miastem.
jasne hale przemysłu przejmą nasze siły mięśni, dzień, ciebie mnie tamtego
co jeszcze w anielstwie, sztuki teatru drży tańcząc siebie czy błazna? – Nie
wiem. Nie wiem po raz pierwszy tej nocy nie wiem siebie z przemilczania
przekołatanych dni wśród Was jaśniej i dokładniej nie wiem na rzecz
p r z e c z u w a n i a
zapadła biała nad obozem sztuki i narodów pełnym noc i tylko kruk lśni jak przepaska na
biodrze anioła ktoś gdzieś ucieka gdzieś krzyk kopanie i NIC większe nam od arcydzieła –
własne umieranie!
ktoś powie – nostalgia!
Pomyśl – Kończy się opowieść tragedii tych co poszukiwali syntezy
farsa jako nowy gatunek życia spopiela sceny teatru – wyjść
nad nami ta sama biała noc przepalająca mózg wiedzący
kruk strząsa gwiazdę i lśnią objawione plamy poematów
noc narodów pełna – obóz sztuki braw i śmiechu wśród tragedii
anioł głosu się pali – Publiczność pogodnie bije brawa!
exodus jest zupełnie między nami przyjacielu inny choć widzę masz ręce
powiązane złotą nicią umowy, bo jak by inaczej nazwać! – Mnie też nie wypada
uprawiać zboczenia dosłowności! – Nie przejdzie majdanem Głos,
nie wydostanie się myśl nasza – przyjacielu! – systematyczna
rana, znak: nic jeszcze nie umiera bo boli coś nas aż do kości
i nie nadaremno każdy błąd co rozjaśnia własną antypodę
więc
myślę – tak się zdrów ocal na dramat... i nie mogę
dokończyć... tak się zatnij nam na chleb... tak, tak
spektakl da się cudownie powtórzyć – (ktoś sepleni o cudownym śpiewie!) –
jeśli umarło – dodaję – całe do końca gardło człowieka w aktorze i reżyserze
dla głuchych i kochających sielanki wdzięczne – to już pamiętamy – dla ucha
to rzecz doskonała, dla ślepych to nawet i same róże zamiast znajomego ognia
są, będą, pojadą do własnych domów, nic takiego – sztuka składa się już z samych znajomych
chwytów. Ktoś gdzieś niby ucieka, gdzieś niby kochanie strategii, ówdzie podziwianie,
gdzieś niby kopanie, wołanie – człowiek za burtą! – Człowiek za sobą bez siebie, pałacyk
za pałacykiem, naród za narodem, spektakl za spektaklem, aktor za aktorem, maska
za maską, zabawa za zabawą, reżyser za reżyserem, prasa za telewizją, korespondent za
wysłannikiem, widz za widzem, bilet za biletem, złotówka za złotówką, setka za półlitrówką,
obiad za obiadem, pierogi ruskie za bigosem kluski leniwe, krytyk za gwiazdą co
wschodzi mu biodrem, artysta za pawiem reklamy, paw za taktyką, ja chłopaki za wami
wlokąc się patrzę, klnę ale trzeba od czegoś zacząć, udając że żyję, jako tako – kochani! –
śmiercią prywatną, prywatną chłopaki, prywatną!
narasta biała nad obozem noc i tylko nieboskłonu czarny kruk
poraża skrzydłami jaskrę gwiazd i jedna krwią nam się zapala
36
1975 w listopadzie
37
patrzenie na los Norwida
tu można zajść w słoneczność płomieni i płacz
zabłądzić w człowieka i w biel przeraźliwych lodów
tu można prześlepnąć od światła prawd i problematów
można zginąć w dżungli prawd i sądów bo któż z żywych
w stającym się świecie nie uwzględnia opisu
tu można rozpocząć rozmowy w serdecznej powadze
o tym że nikt nie wyczerpał tajemnicy w sobie
pro publico bono – i można milczeć choć jest to stan
mowy naszej nie złotem procentujący lecz rdzą
tu można pisać księgi uzgodnione z wapnem kości
i być pomijanym przez lat dziesiątki
nie być zza życia poetą i zmartwychwstawać
poetą grobów komunalnych – popioły to czas
który nie przekreśla myśli z każdej epoki
przez symbol
to bezustanne wkraczanie nasze do tej samej rzeki
a pan Heraklit jawnie zapomniany – jedyny w europie
o b i e k t y w n y kłamca
i nie zapuściły się korzenie jego myśli
tu można zawsze od
początku zerowego
od nauki alfabetu
ukrzyżowania od
do narodzenia
38
– tak –
Tak! – musimy żyć śmiercią niepowtarzalnie sensowną
trwać aby rozwinęła się choroba na ból myślenia
aż popłyną z żył zdań białe flamingi pieśni
tak! – marzyć bo nikt nie pomyślał że są przestępstwa
dalekie lato przybywa ucałować bliskie ślady zimy
tak musimy żyć postukując drewniakami rozczulając beton
tak! – musimy oddychać niepowtarzalnym darem każdej doby
nie mącąc swym przeznaczeniem plennej natury trutni
czujesz: podłość i zło nie zamierzają kapitulować
dlatego Zdanie człowieka wciąż wyzbywa się śmierci
czy prawdą jest że poezję stać na śmierć utajoną?
mam szansę wierzyć – następne pokolenia dosłownie
określą to komfortem psychicznym ponad stan mowy
zapłaczą czy przeklną nie znajdując podstaw negacji?
tranzytem przez ciemne korytarze zbrodni pełne
przedziera się sensownie miłość w embrionie
sypie się święty żużel z żył – objawienie
Tak! – musimy żyć śmiercią wyzbywając życie
z upokorzeń w przestrzeni lotu białego flaminga
nieuleczalni z potencji promienia słońca
przecinamy śmierć w ostatniej sekundzie
wstępujemy w utracony początek: stań się!
39
podróż
odjeżdżam z miasta nie tym pociągiem
z fałszywym biletem dziejów Czekam aż nie istniejący konduktor
spisze mnie między jedną a drugą spaloną stacją na mapie
Jest już grubo po północy Nie ma żadnej stacji przed tym pociągiem
Pociąg mija jakieś miasteczka Jakieś miasteczka nas mijają
na postoju pędu Logiczny niedowład daje się dyskretnie
odczytać na twarzach podróżnych
między nami nie ma już żadnej różnicy
co do zdania skór i kości do przechowalni i oclenia
mam inny sąd od dzieciństwa
ale na razie nie ma konduktora
Pociąg odmawia Psalm pędu do Nikąd
a Maszynista jego był i jest schizofrenikiem szepcą już niebiosa
i ziemia kończy się na wyjętych szynach
a
pociąg rozbija się o mur mroku!
Katastrofa Katastrofa śpiewają już nosze i wozy
Tyle miałam kapitanie nadziei
że coś się stanie w nieprzewidzianej podróży – szepcę pod murem.
Doznałam lekkiego wstrząsu ale i to mi odebrano
błyskawicznie obandażowano wargi stawiając
w szereg niemych ślepych chorych garbatych świadków cudownego Psalmu.
CO? – NIC!
Pasażerowie tego pociągu broczą posoką słów!
CO? – NIC!
nic! Jechałam na odpoczynek wiekuisty ale chirurg był doskonałym katem
najwyższy zacny Trybunale!
Wypisano mnie natychmiast z kliniki.
Kto dostał szoku niech się szokiem sam rozwiąże!
Rozwiązałam pustą kieszeń na pusty żołądek i na gapę chciałam
ale ale
przyuważyli mnie pod dachami grodu Wratislawa.
Dla zdrowia to prosto na prześwietlenie czaszki.
Odjeżdżam z miasta i wracam do miasta kliniki
40
na gapę tłuste gapy na gorączkę konduktora
na śmiech śmiechulaja bruku na śmiech śmiechujów...
...do wuja mówię że szumi nam wierzba kamienna
i raptem przewracam się na własnych zębach
i ziemia pyta – ,,a dokąd to tak moja miła?”
41
*
* *
zawsze samotność – już nie z nami słońce
(pamiętasz pierwsze pragnienie śmierci!)
zawsze samotność – już nie łaskawa jasność nocy
(pamiętasz pierwszy pocałunek ślub noc miłosną krew pierwszą
i pierwszą względną śmierć?)
zawsze nie z nami cel bo przeciwko nam drogi do niego poczynił Bóg (wierzysz?)
a przecież były godziny prawd jawnie dowiedzionych do ostrych kresów
a przecież był taki dzień kiedy nasze ciała oświecały słońce
widnokręgiem śmigały wrzaskiem mewy zwiastujące ciszę mrozu
noc kabaliły skrzydłami a słowo w nocy prześwietlało kamienie
ale noc była wykolebana przez glob we krwi na wydmie stygłeś o poranku
słońce nie było zawstydzone – wokół niosło się wesołe śpiewanie ptaków
gdzieś szumiało morze do którego szliśmy by noc była czystym żywiołem
pozostały wyrazy nie wypowiedzianej modlitwy w gardle
mewy spopielone przez czas w źrenicy
morze które szumi
jak bardzo tęskniło za tobą ciało moje
samotność można jak śmierć – rozdzieleni a skuci na ziemi
jak teraz uczynić dzień owocującym
przecież nie zbutwiała we mnie ziemia szczęśliwa
nad którą słyszę wesołe śpiewanie rosnącego kłosu ze słońca
po pierwsze – pamiętać jeszcze o zasadzeniu drzewa
po drugie – samotność to ogród w którym umarło Jedno
nie znaczy że Życie – to boli gdy widzę jak płynie po
samotny ptak – zawsze samotność jako chleb jadalny pozostanie
ten czy inny zapis powstaje z połączonych niemożliwości
wciąż nie mogę uczynić go wierszem z mowy pierworodnym
słowa tkanki hemoglobina – czarna synteza
kapłanie – co znaczy ten pęd tworzenia? – wszak to moc ze śmierci
pamiętasz boże trupa mego – co teraz nie do zabicia
drugą stroną podrasta w mowie do teraźniejszości
poezja – (tak właśnie moja) – padlina na rezurekcji
biała niepodległość
42
*
* *
ziemia pogrążona w łagodny poranek w ręce zimny piasek
człowiek jest tylko z mocy przeznaczenia skazany na ziemię
która nie jest mu ani wroga ani spolegliwa – godna zaufania
ziemia – rozeszły się nasze dni po domach rozsypały się słowa
wiesz – nie wrócisz tam gdzie ziemia poczynała ciebie
wędrowcem
dopisały kiedyś niejasne pociągi – dopłynęły czujne psy do rzeki
uciekającego niemowlęctwa – czytasz ź pamięci groby rodu po dębach
rozpoznajesz to czego nie będziesz wspominać początkiem prawdy
z daremności wstyd tylko przylgnął do twego języka
wiesz
odległość narodzenia ale prawda o tym jest ciągle nieskończona
nie wrócisz tam gdzie ziemia poczynała ciebie wygnańcem
ziemia – spójrz – zdążyła się pogrążyć w łagodny zmierzch
z bezmiaru bryzgnie gwiazda wieczorna nad kukurydzami
bosa matka brzemienna skoszona śpi – który to rok
zmartwychwstaje łanami na pokarm – ziemia ciepła
tak mówię ale kto odczuje ukryty kontekst historii
poza własnym ciałem poza domysłem poza hemoglobiną
– tak – noetyczne poznanie jest zwykłą drwiną
ziemia porosła kukurydzą – łagodny zmierzch matki we mnie
zabita nie przeminęła w rozproszonym oczekiwaniu rezurekcji
ziemia może kiedyś wytłumaczy nam pogrzebanym wszystko
uniesprzeczniając naszą śmierć i początek narodzin
1972
43
*
* *
skądinąd, znikąd – zostaniesz nagle wezwany
gdyby na wszelki wypadek nigdy nie zapominaj siebie
coś za późno przyszedł boś może zdanie za wcześnie począł
przecież tylko klęski są doskonałą magią posiadania rozumu
i to najczęściej potrzebne myślenie przekreśla lęk
w źródłach bez szans jednak na ostateczne nakreślenie sensu
szukania rzeczy wołających o nazwy tak przytomnym potrzebne
którzy bez odpowiedzi na pytanie: „kim jesteś” żyć już nie mogą
w zakrzywionych przestrzeniach (czy Bóg jest piśmienny?)
elementów krajobrazów księżycowych
skądinąd znikąd – zostaniesz wezwany głosem
przypuszczając powiedzmy
tego którego kochasz dygocąc z niepokoju
– może jednak odpowiedzieć na twoją miłość
ludzkim głosem nadejść! Wzywasz Go dlatego potrzebujesz rozwoju
nadziei w kościach że brak Jego umożliwia ci każdy zapisze śmierci
a to oddala od. prawdy że tylko życie jest śmiercią
skądinąd znikąd – nie można zapomnieć: nie z braku miłości
ani z braku wiedzy ani z braku wiary umiera głód myślenia
i zabija nas jednakie źródło! Nie z braku odwagi zabijani
nie mogli przekazać odpowiedzi zabijającym
jaki ma sens upragniona sekunda
zalana ich krwią
skądinąd
znikąd co wzywasz
i gdyby NIC to mogłabym zapomnieć że miejsca kaźni i rzezi
jedynie zarasta światło traw usta homerów serce chrystusów
aż pojawia się krzew gorejący składni wszystkich liter
skądinąd
znikąd
– jest –
obecnością twarzy i ziemi
magicznie w pokoju – jakby odwiedził siebie w tobie tylko na sublokatorce
jakżeż wściekle kochasz – bryzgającą krwią po pokoju w przestrzeni
a On jakby po tym usiłował uczynić i odprawić wysoką pokutę w M-2
za jeszcze jednego żywego którego powołał
– wszak nam mówiono o raju –
zawsze w miłości
44
z perskim zezem
choć śmierć w purpurze to biały flaming mknie tętnicami
śmierć zaledwie wypowiada posłuszeństwo a brak głodu końcem
jest w każdym biały życia głód – ciemna sól czerwonej
ziemi z której kiełkuje anioł do embrionu flaminga
ile lat nie czuje żalu do nas w kalectwie słowo
idąc wydaje się dzień niepowtarzalnej rzeczy
noc uczyni ciebie tarczą w którą uderzy jednak brat
kamieniem ostatecznie lubimy pomyłki ostatecznie
rzucamy w twarz celnie ostrą obelgą
tak się nie chce być tak się nie poddaj ktoś zawołał
tak się wytrzymaj do desek tak się chwyć zębami za brzytwę znaczenia
choćby nieraz zęby wprawiać dobrą ręką Marii od żebra nam tu Czopikowej żony
urodzeni w świecie – pomyśl – powracać będą precyzją myślenia
sensu znacząc zwykły trop – ból nasz obumrze wraz z nami
choć śmierć w purpurze to biały flaming mknie tętnicami
głód czuję za mową publiczną – głodu nawet potrafią poskąpić
elektryczne młoty czy raczej tresowane w metaforze hieny
tak się nie zwabić na pokurwienie poezji
tak się nie zalizać na makulaturę
oddać się rozrzutnie całym trwaniem
na ten zwykły nam tu język polski
tak mi Santa Poloniae dopomóż
tak mi nie wybacz pomyłek
nie rozgrzesz fałszu
na to amen co mi z hymnu
pierwszą przysięgą
jak bretnal się wbija
bracia – wszak
na pewną rezurekcję
45
opamiętanie
pomyśleć – wciąż się pojawia tajemny głos wołającego
choć nie ku temu czas dnia – totalnej krwi milczenie
pogasły gwiazdy, zanikły źródła, legendarne kołyski ducha
w kościele ciała naszego zanikło przeistoczenie słowa
wielkie pola, powszechne fabryki zbrodni opustoszały
ale w nas pamięć zagubiła złoty wiek słowa – tragedii
ironia i śmiech dopełnia historię – patrzę i wciąż
przerasta mnie cisza przemilczanej karty, której
jakby nie starczyło na rapsod żałobny, lecz tylko
na popiół czarnej chryzantemy. Powiedzmy wśród nas
– trzeba od czegoś zacząć słowo, przerwać sen przed śmiercią
choćby pytaniem: czym jest żywioł z którego jestem istnieniem?
jest 11 listopada 1974 roku godz. 2023 – stoję na ulicy
Legnickiej we Wrocławiu – pogoda jak pogoda miłościwi rodacy
wśród przestrzeni pojawia się wciąż tajemny głos
czym go urealnić, z czego wyprowadzić, czym dopełnić słowo,
jakimi treściami, choćby przemawiać do kamieni?
wysokiego żelbetonu? – trzeba być jednak pewnym
z czego przebłyskuje znaczenie gwiazdy, głosu i garści ziemi!
ze zbrodni czy z życia? – Ten głos! który słyszysz teraz
można rozpoznać w melodii głosu znaną symfonię
N i e z n a j o m e g o!
Bogowie zabici – i – totalną ciszę przerywa dziś czyj głos?
Kto wciąż słyszy we mnie – człowiek czy zbrodniarz?
Należałoby powrócić? – Kto z nas wie dokąd i po co?
Najbardziej niepokoją pytania? Złoty wiek! – Pomyśleć,
z drzewa totalnej ciszy wzrasta hostia głosu?!
– Przerwać zapis!
46
*
* *
„Prawda to jest to, co powinno być.
A nie to, co jest”
Filozof Anonim
...jeśli milczenie nie jest równe milczeniu...
to
pijmy zielony sok winny opar polskiej galilei ostro
przerywa letarg we wszystkich mrokach dzielnych kainów
w niebycie aniołów prowadźcie własne ciało na południe
mowy której nie starczyło nawet na początek wiary?
należało powiedzieć – jest to nasz kraj w którym
pomoc znikąd nie przyjdzie prócz nas samych
przeraźliwa namacalność życia w obrotach zwiastowania
można czas pić z powietrza stąpając bosymi stopami
odmieniać przez wszystkie przypadki zapach zbóż drzew
dwakroć w nieszczęściu potrzebne jest stysiąckrotnienie
dobrego słowa bo ono kierunkuje rankiem ku obsianiu
pola ziarnem aby ziemia poczęła wszelki pokarm
jedzcie zielone chleby żyzną krew na biały głód
na białe deszcze w sypkiej czerni – piękne noce
Jego ręka kładzie się na ramieniu a nietoperze
echem roztrzepują słyszalną wieczność – Synu mój
tylko doskonała miłość boli a Stwórstwa nie ubywa
w Nikim – myśl jest kształtem tego czym żyjemy
pijmy zielony sok winny opar polskiej galilei ostro
przerywa letarg – „człowiek jest oczekiwaniem miłości
własnej i cudzej. Oczekiwaniem na oddanie się własne i
przyjęcie oddania czyjegoś”! – Synu mój: „czego dokonasz
ukształca się w myśl” – i tylko doskonała miłość boli a
Stwórstwa nie ubywa w Nikim
1976