Jan Bielecki
Piotr Micha�kiewicz

Turbo Pascal 7.0



OCopyri*ht:
Piotr Micha�*iewicz i Ireneuaz �wituazak, Warszawa 1993
Pnujekt okdadki:
Artur J. Praczyk, Lynx-SFT*
Red�kcja techniczna, korekt� i skd�d: Zesp� wydawnictwa Lynx-SFT'*
Redakcj� merytoryczna:
Autorzy
Druk ksiѾki i okdadki:
Drukarnia A-Z Druk, Raazyn, ul. Lotnicza 5 tel. 56.06.55
Opraw�:
Introligatornia Dariuaza Truazczy�shiego Raazyn-Rybie, ul. Cicha 45, tel. 23.69.37
Znaki tow�rowe:
Turbo Paacal* 7.0 jest znahiem towarowym firmy Borland Inc.
� USA i do niej nale�� wazel*ie prawa do tego produktu.
NAZWY WSZYSTKICH FIRM I ICH PRODUKTY
WYMIENIONE W NINIEJSZEJ PUBLIKACJI ZOSTA�Y U�YTE JEDYNIE W CELU IDENTYFIKACJI !
Adres korespondencyjny wydawnictw�:
02-642 Warazawa, ul. Maklakiewieza 11/44 tel. (0-22) 48.30.04
Adres biura:
02-088 Warazawa, ul. Batorego 16 p.l33 tel./fax (0-22) 25.61.22, fax (0-22) 49.07.21

Niniejaza kaiѾkajeat *II pozycj� wydawnictwa Lynx-SFT*

WSTl*P

�RODOWISKO......

MENU.
FILE.....
EDIT
SEARGH RUN......
COMPILE... . DEBUG. TOOLS..
OPTIONS........ WINDOW HELP....

EDY�OR........
DYREKTYWY KOMP�*ATORA. Dyrektywy prze��cznikowe. . . Dyrektywy parametryczne... Dyrektywy warunkowe. . . . . . . .
Po�oata�e dyrektywy warunkowe....
KOMPILATOR ZEWNl*TRZ
Opcje odpowiadaj�ce dyrektywom kompilatora... Opcje trybu praey kompilatora........
Opcje trybu pracy debuggera
Opcje katalogowe.......
Plik TPC.CFG.

STRUKTURA PROGRAMU
BLOKI...
PROGRAMY
MODU�Y
ZALE�NO�GI MI*DZY MODU�AMI I PROGRAMEM. ELEMENTY PODSTAWOWE
SYMBOLE PODSTAWOWE.
IDENTYFIKATORY. .
� LICZBY.
ETYKIETY �A�CUCHY... KOMENTARZE TYPY DANYCH

ISBN 83-85455-33-7

TYP RZECZYWISTY.. TYP �A�CUCHOWY.. TYP PROCEDURALNY TYP WYLICZENIOWY
TYP OKROJONY

108 109 110 110 111
TYP LOGICZNY .. ..111 TYP ZNAKOWY. ..112 TYP WSKA�NIKOWY. ..112 TYP TABLICOWY ..114 TYP REKORDOWY . .117 TYP OBIEKTOWY . .119 TYP ZBIOROWY ..122 TYP PLIKOWY ..122 ZGODNO�� TYP�W.... ..123 STA�E I ZMIENNE.... ..125
STA�E..... ..125 ZMIENNE ..126 STA�E INICJOWANE.. ..127 WYRA�ENIA..... ..131
OPERATORY ARYTMETYCZNE. ... .. . . .131 OPERATORY BITOWE ..131 OPERATORYLOGICZNE....... ..132 OPERATORY �A�CUCHOWE ..132 OPERATORYZNAKOWO-WSKA�NIKOWE ..132 OPERATORY MNOGO �CIOWE ..133 OPERATORY RELACYJNE.... ..133 OPERATOR WSKAZANIA... ..134 ZMIANA TYPU WYRA�ENIA ..134
INSTRUKCJE....

1R5

INSTRUKCJE PROSTE ..135 Instrukcja pr�ypisania. . . . .135 Instrukcja procedury.... . ..135 Instrukcja skoku. ..136 Instrukcja pusta.. ..136
INSTRUKCJE STRUKTURALNE.... ..137 Instrukcja z�o�ona ..137 Instrukcja warunkowa... ..141 Instrukcja iteracyjna. . . . . . . .145 Instrukcja wiѾ�ca . .148 Instrukcja kodu. . . . .151 Instrukcj a asemblerowa. . .153
PROCEDURY I FUNKCJE.... ..154

Dyrektywa Near i Far.... ..1* Dyrektywa Interrupt...... ..1* Dyrektywa Forward. . . . . . . . l E Dyrektywa External... ... ..1; Dyrektywa Aasembler.... ..1* Dyrektywa Inline ..1* FUNKCJE .. l E PARAMETRY... ..1* PARAMETRY OTWARTE.. . .. IE

MODU�.Y .. l E MODU�. SYSTEM .. lE
STA�E INICdOWANE. .. lE ZMIENNE ..1 * PROCEDURY I FUNKCJE..... ..1 *
Procedury steruj�ce wykonan.iem kodu ..1 * Funkcje przekszta�cenia typu... ..1 * Funkcje arytmetyczne.. .. . .1 i Procedury i funkcje porz�dkowe ..1� Proce�ury i funkeje �a�cuchowe ..1� Proeedury wej�cia i wyj�cia..... . .. lt Dynamicznego przydzia�u pami�ci....... .. 2E Funkcje wska�nikowe i adresowe........ .. 2C Inne procedury i funkcje .. 2E MODU� CRT.... . .. 2l
STA�E... . .. 2* ZMIENNE . . 2 l PROCEDURY I FUNKCJE..... .. 2* MODU� PRINTER...... .. 2* MODU� DOS... .. 2*
STA�E..... .. 2* ZMIENNE .. 2* TYPY.... ... .. 2* PROCEDURY I FUNKCJE.... .. 2*
Procedury zwi�zane z czasem... .. 2* Procedury obs�ugi przerwa�..... .. 2* Funkcje statusu dysk�w. .. 2* Funkcje i procedury obr�bki plik�w..... .. 2* Procedury i funkcje �arz�dzania katalogami. .. 2i Funkcje obr�bki otoczenia procesora komend .. 2* Inne procedury i funkcje .. 2; MODU�WINDOS....... .. 2*
STA�E..... .. 2�


4

utvuui*i*u..... ..
Typy", .. 238 PROCEDURY I FUNKCJE.. . .. 240
Procedury zwi�zane z czaaem ... 240 Procedury oba�ugi przerwa�.. ... 243 Funkcje statuau dyak�w ... 244 Funkcje i procedury obr�bki plik�w.. .... 244 Procedury i funkcje zar��dzania katalogami... .......... 247 Funkcje obr�bki otoczenia procesora komend... ........ 248 Inne procedury i funkcje.... .. ..... 249 MODU� STRING... ... .. .. 251 MODU� GRAPH....... ..... 257
STA�E... ..... 257 ZMIENNE....... ..... 266 Typy", .. 266 PROCEDURY I FUNKCJE GRAFICZNE.. ..... 268 MODU� OVERLAY.. ..... 300
STA�E... . .. 300 ZMIENNE... ... ..... 300 PROCEDURY I FUNKCJE OVERLAY... . .. .. 30* PROGRAMY NARZ*DZIOWE.. .... 305
TEMC - kompilator makrodefinieji edytora systemowego............. 305 STRUKTURA SKRYPTU.... ..... 305 DEKI.ARACJA MAKR . . . . . 306 DEKLARACJA KLAWISZY.. . . . . . 306 KOMENDY J*ZYKA TEML. . . .. . 307
TOUCH - program ustawiaj�cy dat� i czas za�o�enia pliku........ .. 317 GREP - progran� wyszukiwania ci�g�w znak�w.. ..... 317
PRZE��CZNIKI . . . . . 317 WY�A�ENIA REGULARNE . .. 319 BINOBJ - program konweraji plik�w binarnych na pliki.OBJ...... 320 TPTJMOVER - program do aktuali�acji bibliotek ..... 321 NIAKE - program do kompilacji z�o�onych program�w.. .. ... 321
OPCJE PROGRAMU MAKE . .... 322 TWORZENIE PLIK�W ftOBOCZYCH MAKE . . .. 328 KOMENTARZE ..... 323 REGU�Y JAWNE... . ... .. 324 REGU�Y NIEJAWNE ..... 325 LISTA POLECE�...... MAKRODEFINICJE.. ...... 328 DYREKTYWY . . . . .. 330 B�*DY WYKAZYWANE PRZEZ NIAKE . . . . . . 332
WYKAZ B�*D�W

335


6

vv* * *r

J��yk Turbo Paacal 7.0 jest przeznaczony dla tych wazygtkich, kt, chc� twor�y� aplikacje pracuj�ce w �rodowisku systemu operacyj� DOS. Jeat onjednym z najbardziej popularnychj�zyk�w programowa kt�re*o zalety w zaacznyn� stopniu po�walaj� na wykorzystanie gc nauki programowania. KsiѾka ta ma za �adanie zapozna� u�ytkowr � elementami j�zyka Turbo Paacal 7.0 oraz przedstawi� �integrow �rodowiako pracy doat�pne dla programisty.

J��yk Turbo Paacal 7.0 jeat nast�pc� wersji Turbo Pascala 6.0, k1 zosta�a wzbogacona o nowe mo�liwo�ci. Najwa�niejaz� z nieh jest mc wo�� praey w dw�ch zintegrowanyeh �rodowiskach pracy. Pierwa�e, typowym nast�pc� �rodowiska 7'urbo Pascala 6.0, za� drugie jest pc bne wizualnie, ale pozwala na wykorzystanie przez to �rodowisko paz ci extended. Po�� tym rozazerzono mo�liwo�ci �rodowiska o nast�pu= pozycje:

/ elementy programu, np. s�owa kluczowe, identyfikatory, komei rze lub inne, mog� by� wy�wietlane w r�nych kolorach, co �n; nie zwi�ksza c�ytelno�� programu;

/ obiekt ObjectBrowser, s�u��cy do przegl�dania wyat�puj�cycl programie element�w, np. modu��w lub obiekt�w oraz okre�laj ich budow� i wszelkie odwo�ania do tych element�w w progran

/ menu lokalne, pozwalaj�ce na ustawienie odpowiednich par* tr�w �rodowiska tylko dla danego okienka;

/ menu program�w narz�*�iowych Tools, pozwalaj�ce na do��cze do menu g��wnego innych program�w ua�ugowych, a naat�pnie wywo�ywanie ich be� wychodzenia z systemu oraz wy�wietle komunikat�w zwracanych przez te programy w specyalnym oki ku Measages;

/ do��czenie do syatemu w�asnych plik�w pomocy (help);

/ mo�liwo�� wycofania ostatniej operaeji edytorskiej i grupy oper edytorskich (Undo), a nawet wykonanie cofni�cia wycofania ( do);

/ do��czono nowe dyrektywy kompilatora po�walaj�ce na konti zmiennych waka�nikowych zwracanych pr�ez operator O {g generowanie kodu kontroluj�cego wyst�pienie przepe�nienia wyniku wykonania operacyi arytmetycznej {$Q}, u�ycie �a�cuch


Programowanie w Turbo Pascal T.0

otwartych ($P}, generowan�e �n�ormac*� u*� **=G�*� * waer;

Ponadto zwi�ka�ono efektywno�� generowanego kodu. W stosunku do Turbo Pascala 6.0 w obecnej wersji j�zyka dodano nast�puj�ce pozycje:

/ parametry sta�e i otwartejako parametry formalne procedur i funkcji;

/ dyrektyw� Public, umo�liwiaj�c� widoczno�� deklarowanego elementu obiektu poza modu�em, w kt�rym ten obiekt zoata� zadeklarowany;

/ s�owo kluczowe Inherited, pozwalaj�ee na wywo�anie metody przodka bez podawania jego nazwy;

/ tablice metod dynamicznych pozwalaj�ce w stoaunku do dotych- czas u�ywanych tablic metod wirtualnych na zmniejazenie potrzeb- nej dla danego obiektu pami�ci;

/ modu� Strings dostarczaj�cy procedur i funkcji operuj�cych na zmiennych typu PChar, czyli �a�cuchach znak�w zako�czonych znakiem #0, kt�rych makaymalna d�ugo�� wynosi 64 KB;

/ modu� WinDoa jest odpowiednikiem modu�u Dos, ale wszystkie operacje wykonywane a� na �a�cuchach zako�czonych znakiem #0.

Dodano naat�puj�ce procedury i funkcje do modu�u System: / Aaaigned

/ Break

/ Continue
/ Include / Exclude
/ High / Low

oraz wzbogacono bibliotek� Turbo Vision o procedury kontroli danych i nowe obiekty.

Wszystkie powy�aze nowo�ci, poza bibliotek� Turbo Vision, zosta�y opisane w tej publikacji. Pomini�cie Biblioteki Turbo Vision zoata�o podyktowane zbyt obszernym tematem jak na tego rodzaju publikacj�.

weraji j�zyka Turbo Paseal, jak i dla u�ytkownik�w programuj�cyel innych j�zykach, kt�rzy chcieliby zapozna� si� z mo�liwo�eiami obec weraji Turbo Pascala 7.0.

Ca�y materia� podzielony zoata� na rozdzia�y opisuj�ce �rodowisko pr programiaty, j�zyk programowania, opis modu��w atandardowych, F gramy narz�dziowe dostarczane ��cznie z systemem oraz wykaz b��� i tabel� znak�w kodu ASCII.



































g P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

5 I'* V V V Vl/ I * I't V

Po zainatalowaniu pakietu mamy mo�liwo�� wyboru pracy w dve zintegrowanych �rodowiskach pracy (Z�P).

�rodowiaka te uruchamiane a� � r�nych plik�w. Plik TURBO.� powoduje uruchomienie Z�P w trybie r�eezywistym, kt�re b�dzii nazywali �rodowiakiem TURBO, za� plik TPX.EXE powoduje urw mienie Z�P w trybie chroniony�n (wirtualnym), okre�lanymjako �r, wisko TPX.

Nale�y pami�ta�, �e pr�y pracy w trybie chronionym w katalogu kt�rym znajduje ai� plik TPX.EXE, muaz� by� umies�ezone * DPMll6BI.OVL i RTM.EXE.

Czym r�ni* sig te �rodowiska?

Opr�cz r�nicy w opcjach dost�pnych w tych �rodowiskach zasadn r�nic� jest mo�liwo�� adresaeji pami�ci. Mikroprocesory 8086 i & pozwala�y na adresowanie pami�ci operacyjnej do 1 MB, za� nast� czyli mikroproceaory 80286, 80386 oraz 80486, pozwalaj� na przekro nie tej granicy i adresowanie pami�ci operacyjnej do 16 MB dla 802 4 GB dla 80386, 80486. Mimo mo�liwo�ci adreaowania wi�kszego obs� pami�ci, mikroproeeaory te atandardowo pracuj� w trybie r�eczywiat czyli w trybie na�laduj�cym tryb praey mikroproeesor�w 8086 i 8I Poniewa� obazar pami�ci powy�ej 1 MB nie jest doat�pny w tr; rzeczywiatym mikroproceaor�w 80x86, a tylko w trybie chronionym, * w celu jego wykorzyatania atoauje ai� programy obslugi pami�ci roz rzonej, np. HIMEM.SYS. Aby udoat�pni� mo�liwo�� tworzenia du� program�w, �rodowisko TPX pracuje w�a�nie w trybie chronionym.

Podezas uruchamiania dowolnego �rodowiska mo�emy u�y� odpow nich parametr�w. Nale�y w takim wypadku u�y� nast�puj�cej sk�* polecenia:

T U R Bo (/opeja)[nazwa pliku]

lub

TPX (/opcja)(nazwa pliku]







P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

gdzie parametr /opeja okre�la apoa�b uruchomienia Z�P, za� nazwaku okre�la nazw� programu, kt�ry cheemy umie�ci� w edytorze ay mowym. Znak + lub apacja po nazwie opeji powoduje jej wl�czenie, znak - jej wy��czenie.


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Doat�pne a� nast�pu*�ce opc*e:                               umozuw�a oa�worzen�e pa*ety kolor�w w
/Cnazwa*pliku - umo�liwia podezas uruchomienia Z�P wezyta-   cie EGA,gdy program u�ytkownika spowt
nie pliku konfiguraeyjnego,okx'e�lonego przez                jej zmian�.
u�ytkownika za pomoe� nazwa*pliku; mi�dzy                    - umo�liwia zapami�tanie,po wyj�ciu z s
liter� C i ���w� pliku nie mo�e wyat�pi� od-                 mu,bie��cego katalogu,kt�ry at
                                                             anie si� 1
at�p.                                                        logiem bie��cym po ponownym uruchomi
                                                             syatemu; osi�gni�cie tego efektu b�dzie �z
- umo�liwia rac Z�P tzw.dualn co oznacza,                    we dopiero po ustawieniu opeji Auto Sav
�e ayatem mo�e wap�lpracowa� jednocze�nie z
dwoma kartami graficznymi; je�eli w ayatemie                 pola Deaktop.
komputerowym nie wyst�puj� dwie karty,to                     /S - umo�liwia,w przypadku braku pami�ci
opeja ta zostanie zignorowana.                               expand.ed,okre�lenie �cie�ki dost�pu do ol
umo�liwia zmian� rozmiaru sterty edytora i.                  ru wymiany,np.do RAM dyaku.
jest d
ost�pna tylko dla �r�dowiska TURBO;                          - �aduje plik TUftBO.TPL w momeneie at
atandardowo uatawionajeat warto�� minimal-                   systemu; je�eli opeja jest wy��czona,to n*
na 28KB; warto�� makaymalna wynoai 128                       za pomoc� programu TPUMOVER wyodr�
KB;parametrpoprawiawydajno��,je�eliprze-                     modul SYSTEM.TPU z biblioteki T
twarzany plik znajduje ai� na dyaku twardyn�.                BO.TPL.
- umo�liwia zmian� rozmiaru pami�ci przezna-                 - umo�liwia zmian� rozmiaru aterty prze
czonej dla pliku wymiany obslugiwanego przez                 nej na okno i jeat doat�pna tylko z�
                                                             dla �rod
program RTM.EXE i est dost�pna tylko w                       ska TURBO; mo�e ona zawiera� si� w g�
�rodowiaku TPX; wielko�� tego pliku mo�e za-                 cach od 24do 64KB,za� atandardowo usta
wiera� si� w granicach od 1024do 1638KB.                     najes
                                                             t na warto�� 32KB.
- umo�liwia zarezerwowanie 8KB pami�ei na                    - umo�liwia zwi�kszenie wydajno�ci Z�P p
pami�� ekranu przy uruchomianiu program�w                    umieszezenie kodu nak�adek,danych ed5
pracuj�cych na kartach EGA,VGA i MCGA za                     nych i innych zaaob�w ayatemu w pan*
pomoc� programu uruchomieniowego (ang.de-                    EMS; atandardowo jeat wl�czona.
bbuger).                                                     umo�liwia zapami�tanie informaeji o ayn
parametr powinien by� u�yty podezas pracy z                  lach pomi�dzy kolejnymi kompilacjami.
ekranem LCD.
okre�la,czy przy pracy z kart� CGA ma wyst�-
pi� �nie�enie.
umo�liwia zmian� ro�miaru aterty przeznaczo-
nej na nakladki; mo�e ona zawiera� ai� w
granicach od 64do 256KB,za� atandardowo
uatawianajeat na warto�� 112KB.





12

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

,vi c iv v


Wmenu aystemu Turbo Paacal mo�emy wyr�ni� nast�puj�ce opcje: Edit, �Search, Run, Compile, Debug, Toola, Options, Window, Hel* celu przej�cia do linii menu nale�y przycisnѹ klawisz <F10>. Po * wszym przyci�ni�ciu zoatanie pod�wietlona opcja File, za� przy kolej* ostatnio pod�wietlona. Po pod�wietleniu interesuj�cej naa opeji naci my klawiaz <Enter>, co apowoduje wy�wietlenie komend dost�pnyi danej opcji. Innym aposobem dost�pu do komend danej opcji jes1 bezpo�rednie wy�wietlenie przez naci�nigcie klawisza <Alt>+pier* litera nazwy opcji.

Niekt�re � komend maj� mo�liwo�� uruchomienia odpowiedniej kon dy, bez wywo�ywania menu, za pomoc� odpowiedniej kombinacji kL szy. Klawisze te s� umieazezone z prawej strony nazwy komendy w o* menu.

Cz��� nazw komend zako�c�ona jest trzema kropeczkami, co ozna �e po wybraniu danej komendy zoatanie wy�wietlone dodatkowe okie* s�u��ce do wy�wietlenia lub wpiaania dodatkowych danych. Stt ardowymi przyciskami dost�pnymi w takich okienkach a� pr�yciski

Cancel - odwo�anie komendy i powr�t do aktyw� okienka edycyjnego.

Help - wy�wietlenie dodatkowych informacji doty* cych u�ytkowania okienka.

Pozoata�e przyciaki doat�pne w poazczeg�lnych okienkach s� przed wione w opisie komend wy�wietlaj�cych dane okienka.

Niekt�re z komend dotycz� tylko �rodowiska TPX lub Turbo i oznacz s� w opisie menu napiaem "tylko TPX" lub "tylko Turbo".












76 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Opr�cz menu opiaanego wy�ej mamy mo�liwo�� uruchomienia mt lokalnego dla bie��cego okienka. Jakie komendy wyst�puj� w tym mt zale�y od danego okienka, ale nale�y pami�ta�, �e ka�de wywo�a komendy z menu lokalnego oddzia�ywuje tylko na okienko, do kt�r nale�y dane menu lokalne. Menu lokalne wywo�ujemy �� pomoc� kla szy <Alt>+<F10> lub pr�ez klikni�cie okienka prawym pr�yciski myazki.





Programowanie w Turbo Pascal 7.0

FILE



Komenda ta powoduje otwarcie nowego okienka edycyjn�go o nazwie NONAMExx.PAS. Znaki xx oznaczaj� liczb� ca�kowit� � zakresu od 0 do 99. Ka�de kolejno otwarte ohno ma t� warto�� zwi�hszon� ojeden. Nazwa tajestjednocze�nie tymezasow� nazw� pliku edytowanego w tyn� ohienhu. W momencie zapisywania tego pliku na dysk system wy�wietli okienko dialogowe, w kt�rym b�dziemy mogli poda� w�a�ciw� nazw�, pod kt�r� plih zostanie zapisany.

F3
�l���

Komenda ta wc�ytuje plik do nowego ok.ienka edycyjnego lub do okienka aktywnego, po usuni�ciu �najduj�cego ai� w nim pliku. Po wybraniu tej komendy aystem wy�wietla okienko dialogowe o nazwie "Open a File", ht�re umo�liwia nast�puj�ce operaeje:
O*en - wc�ytanie wybranego pliku do nowego okienha edycyjnego.

Replace - wc�ytanie wybranego pliku do aktywnego okienka po usuni�ciu znajduj�cego si� w nim pliku.

Komenda �apiauje na dysku plik z aktywnego okienka edycyjnego. Je: plik w aktywnyn� okienku ma standardow� nazw� NONANIExx.PAS zoatanie wy�wietlone okienko dialogowe, jakie jest wy�wietlane po * braniu opcji Save as...

Save as. . .


Komenda pozwala na zmian� nazwy pliku z ahtywnego okienha pr; jego zapisaniem na dysku. Po jej wybraniu jest wy�wietlane okie� dialogowe o nazwie "Saue File As", w kt�rym mo�emy opr�cz zmi* nazwy pliku zmieni� tak�e nazw� atacji ora� katalogu.




















RYSUNEK 4

Je�eli na dyaku iatnieje ju� plik o podanej nazwie, to jego rozszerze� �oatanie zmienione na BAK. Po wybraniu pr�yciaku OK zoatanie wyl nany zapia pliku zgodnie z ustawionyn�i w okienhu warto�ciami.

Save all

Komenda powoduje zapisanie na dyaku wszystkich plih�w z wszystki okieneh edycyjnych, ht�re uleg�y modyfihacji od ostatniego zapiaania i na dysku.

HYS UNEK 3



18

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Ii

Change dir

Komenda pozwala na zmian� bie��cego katalog�� oraz stacji. Po jej wybraniu zostanie wy�wietlone okienko dialogowe o nazwie "Change I)irectory", w kt�rym mo�emy dokona� zmiany zar�wno katalogu, jak i stacji.

Wybranie komendy powoduje wy�wietlenie na ekranie okien ka dial wego o nazwie "Printer Setup".



















RYSUNEK 6

RYSUNEK 5

W okienku mo�liwe s� nast�puj�ce operacje:

OK - zaakceptowanie ustawionych w okienku warto�ci. Chdir - wy*wietlenie wszystkich podkatalog�w dla katalogu,

kt�ry jest aktualnie wybrany.

Revert - przywr�cenie poprzedniej �awarto�ci o*ienka dialo� gowego.


Print

Komenda pozwala na wydrukowanie pliku znajduj�cego si� w aktywnyn* ohienku edycyjnym zgodnie z parametrami ustawionymi w Printer se* tup.





20 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

W polu Filter Path mo�emy okre�li� �cie�k� dost�pu do filtru druka kt�rym atandardowo jest plik PRNFLTR. Pole Command Line okrf parametry linii komendy dla drukarki i domy*lnie ustawione jest warto�� $NOSWAP/EPSON. Pole ostatnie okre�la, czy Z�P zawi sekwenc*� kod�w pozwalaj�cych na wydruk typu bold, italic czy un� line. Komenda Printer setup pozwala na okre�lenie nast�puj�cych dz�j�w drukarek: Epson, HP LaserJet i PostScript przez naat�puj linie komend:

standardowo - $NOSWA�'/ASCII Epson - $NOSWAP/EPSON HP LaserJet - $NOSWAP/HP

PostScript - * $NOSWAP/PS

oraz na okre�lenie nast�puj�cych opc*i dodatkowych:

- - liczba linii na stron� (standardowo 55)



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

/O[nazwa*pliku] - plik lub urz�dzenie wyj�ciowe,do kt,�rego na-         Komenda ta pozwala na cofnigcie ostatnio wykonanej operacji Undo :
at�pi wydruk (standardowo LPTl)                                         efektywna bezpo�rednio po Undo.
                                                                        Cut
prze� ni� akceptowane.                                                  *� rv*w�*� **� u�u****c*G z nxLyW�egO ox�enxa eaycy*nego za
                                                                        c�onego bloku tekatu i umieazezenie go w buforze Clipboard.Tekst z
DOS shell                                                               bufora mo�emy we�yta� w inne miejsca w tek�eie,w dowolnym okie
                                                                        edyeyjny�n,za pomoc� komendy Paste.
Komenda pozwala na tymezasowe opuszezenie Z�Pj��yka Turbo Paseal
i przej�cie do ayatemu DOS,wykonanie komendy DOS i powr�t do Z�P.       CopY Ctrl+Ins
Powr�t nast�puje po wydaniu komendy EXIT w syatemie DOS.                Komenda pozwala na skopiowanie z aktywnego okienka edyeyjz
Alt+X                                                                   z*naczonego bloku tekstu i umieszezenie go w buforze Clipboard.Tt
Exit                                                                    z tego bufora mo�emy wezyta� w inne miejsca w tek�cie,w dowol�
Komenda powoduje �ako�ezenie pracy w Z�P jgzyka Turbo Pascal            okienku edycyjnym,za pomoc� komendy Paste.
i przej�cie do ayatemu DOS.W przypadku gdy plik po oatatniej modyf�-    Paste
kacji nie zosta� zapiaany na dysku,to przed �ako�ezeniem pracy system   Shih+Ins
zapyta aig,czy go zapisa�.Po wybraniu zapisu na ekranie pojawi si�      Komenda pozwala na akopiowanie tekatu znajduj�cego sig w bufc
okienko dialogowe "Save File As".                                       Clipboard do aktywnego okienka edycyjnego.Kopiowny tekstjeat un
                                                                        azezany w tym okienku,zaezynaj�c od aktualnego po�o�enia kursor*
E D IT                                                                  Clear Ctrl + Del
Undo Alt+BackSpace                                                      Komenda pozwala na usuni�eie z aktywnego okienka edycyjnego �az:
Komenda pozwala na cofnigcie ostatnio wykonanej operacji edycyjnej,     Clipboard ku tekstu.Usunigty tekst nie �oatanie umiesze�ony w bufo
Powt�rne jej u�ycie powoduje,�e edytor bgdzie kontynuowa� cofanie
poprzednich operacji edycyjnych.Undo wstawia dowolne znaki,kt�re        � Show clipboard
skaaowa�e�,kaauje �naki,kt�re wstawi�e�,odtwarza te,kt�re zosta�y
nadpisane oraz ustawia kursor w poprzednim miejscu.Mo�liwe jest         Komenda powoduje wy�wietlenie okienka z zawarto�ci� bufora Clipl
tak�e eofnigcie operacji wykonanej na bloku tekstu.                     *'d.Ostatni blok kt�r zosta� umieazezony w tym buforze,jeat wyn
                                                                        niony.W okienku tym mo�emy dokonywa� operacji edytorshich,pod,
Po ustawieniu o cji Group Undo w okienku dialogowym "Editor Op*         nie jak w normalnych okienkach ed c *n ch.
tiona",kt�re jeat dostgpne po wybraniu komendy Options I Environ*
ment I Editor,mo�emy wykonywa� tzw.cofni�eia grupowe.Mo�emy wy�         * ` SEARCH
I ' nie
odrgbni� naatgpuj�ce grupy komend edycyjnych: wstaw�an�e,kasowa *
n mie sca kursora.Oznacza to �e w isan ci�g
I ii ij'"
nadpiaywanie,zmia a j                                                   Find...
znak�w mo�e zoata� anulowanyjedn� komend� Undo,a nie po kolejnym
anulowaniupojedynezychznak�w.                                           *,;j Komenda pozwala na wyazukanie w tek�cie znajduj�eym si� w akty
                                                                        nyn� okienku edycyjnym okre�lonego ci�gu �nak�w.Po wybraniu kome
                                                                        d na e
                                                                        y kran�e wy�wietlane jest okienko dialogowe "Find",w kt�ry
22 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                                          Programowanie w Turbo Pascal 7.0

r ~ r -
rametr�w wyszukiwania.

Je�eli w chwili wywolania komendy kursor umieazczony by� na d�wolnym s�owie w tek�cie, slowo to �ostanie wy�wietlone w polu 'Text to Find'. W pole to wpiaujemy szukany ci�g znak�w. W okienku "Find" mo�em okre�li� nast�puj�ce grupy parametr�w wyazukiwania zadanego ci�g��: 1. Optiona - pozwala na w��czenie lub wyl�czenie nast�puj�cych

opcji:

































�� ouivzn i

� Casesenaitiue - w��czenie powoduje rozr�nianie du* �ych i malych liter.


* Whole worda only - wl�czenie powoduje, �e podczaa wyszukiwania brane b�d� pod uwag� tylko s�owa, to jest ci�gi znak�w ograniczona , apacjami lub znakami interpunkcyjny* mi.


� ftegular expreasion - wl�czenie powoduje, �e podczaa wyszu* j*, ;* kiwania rozpoznawane a� tak zwane * * znaki uniwersalne: ^,$,.,*,+,(),\.




24 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

jrvu n �i* ii* V�JI;J Vll�l�� Wy/*rajl�e k�erunku szukt
od miejaea okre�lonego w opcji Origin:

* Forward - w kierunku ko�ca pliku. ' Backward - w kierunku pocz�tku pliku. 3. Scope - pozwala na opcjonalne wybranie zakresu poszuki
nia:

� Global - przeszukiwanie ca�ego pliku.
' Selected text - przeazukiwanie zaznaczonego bloku kstu.
4. Origin - pozwala na opcjonalne wybranie pocz�tku, od kt� go nast�pi wyszukiwanie:

� From curaor - od bie��cej pozycji kuraora. � Entire scope - w calym tek�cie lub zaznaczonym b
ku.

Replace. . .

Komenda pozwala na wyazukanie w tek�cie znajduj�cym si� w akty nym okienku edycyjnym okre�lonego ci�gu znak�w i zamian� go na in: ci�gznak�w. Po wybraniu komendy na ekranie wy�wietlanejest okien dialogowe "Replace", w kt�rym wpisujemy azukany oraz nowy ci znak�w oraz mamy mo�liwo�� uatawienia parametr�w wyszukiwania




















� * * viv*n *


� Programowanie w Turbo Pascal 7.0 2;




�

Je�eli w chwili wywo�ania komendy *uraor um�Grr****==.r *.r nym s�owie w tek�cie a�owo to zostanie wy�wietlone w polu 'Text to Find'. W ole to wpisujemy azukany ci�g zn*�w. W pole 'New text' wpisujemy nowy ci�g znak�w, kt�ry ma zast�pi� wyszukiwany. Przycisk OK ro�po-

yna wyazukiwanie pierwazego wyat�pienia zadanego ci�gu znak�w, przycisk Change all wyazukuje wazystkie wyat�pienia zadanego ci�* znak�w, za� przy<*ak Cancel anuluje wykonanie komendy. W okienku "Replac� ' mo�emy okre�li� pat'ametry wyszukiwania zada- nego ci�gu znak�w, takie aamejak w okienku komendy Find. Dodatkowo w Optiona wyst�puje opcja Prompt on replace, kt�ra po w��czeniu powoduje po ka�dym wyazukaniu szukanego ci�gu znak�w wy�wietlenie zapytania potwierdzaj�cego wymian� jednego ci�gu znak�w na dru*.























H. Y* UN*x y


Search again
Komenda powoduje powt�r�enie ostatnio wykonanej komendy Find lub Replace, pami�ta parametry uatawione w tych komendach. Go to line number...

Komenda pozwala na przej�eie do okre�lonego wiersza tekatu znajduj cego ai� w aktywnym okienku edycyjnym. Po wybraniu komendy

RYSU N Ef* 10


























26 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

wy�w�etlone zostanie okienko dialogowe "Go to Line Number', wpisujemy numer azukanego wiersza.

Show last compiler error





















Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Komenda wy�wietla oatatni komunikat o b��dzie, kt�ry zdarzy� si* czaaie ostatniej kompilacji, umieszczaj�c kursor w okolicach tego b��

Finc1 error

Komenda wy�wietla ohienko dialogowe "Find Error ', za pomoc� kt�rego mo�esz zlokalizowa� miejsce, w kt��'ym wys*pi� b��d uruchomienia. Pracuj�c w obydw�ch �rodowiskach Turbo Pascala, b��d uruchomienia powoduje, �e kursor automatyc�nie zostanie uatawiony w miejscu jego wyst�pienia. Przy b��dzie powsta�ym podczas pracy w systemie DOS nale�y �apami�ta� zwracany przez DOS adres wyst�pienia tego b��du i wykorzysta� okienko "Find Error', w celu znalezieniajego wyst�pienia. Adres wpisywany w okienku ma format Seg:Ofs, gdzie Seg okre�la adres segmentu, za� Ofs przesuni�cie wzgl�dem pocz�tku segmentu i jest. okre�lony w postaci szesnastkowej. Przy korzystaniu � tej komendy musi by� w��czona opcja Integrated w komendzie Option I Debuger.

Find orocedure...

Komenda pozwala na odszukanie definicji procedury lub funkcji w aktywnym okienku edycyjnyn�. Wybranie komendy powoduje wy�wietlenie okienka dialogowego "Find Procedure", w kt�ryn� wpisujemy nazw� szukanej procedury lub funkcji. Komenda jest dost�pna po uruchomieniu programu lub podczas jego krokowego uruchamiania.


























tt YJ UNGn Iz

iyircu

Komenda powoduje wy�wietlenie oatatniego okienka u�ywanego po� przegl�dania obiekt�w, modu��w, symboli wyst�puj�cych w progr; za pomoc� obiektu ObjectBrowser. Obiekt ten aktywowanyjest za pi
c� komend Objects, Units, Globals i Symbol dost�pnych w menu Se*

Objects tylko TPX

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Brnwse:Object", wy�wiet cego liat� obiekt�w wyst�puj�cych w programie oraz przedstawia z; no�ci mi�dzy nimi na �asadzie drzewa. Je�eli drzewo jest mocno ro ��zione i mamy trudno�ci w jego analizie, to mo�emy wy��ezy� wy�* lanie potomk�w danego obiektu za pomoc� klawisza <->, za� w�* ponownie klawiszem <+>. Aby wykona� t� operacj� za pomoc� �ay; nale�y klikn�� na lini� dochodz�c� z lewej strony do nazwy obiektu

Chc�c dowied�ie� si� co dany obiekt �awiera, nale�y go wyr�: i nacisn�� klawiaz <Enten lub wykona� podw�jne klikni�cie myszk tym obiekcie. Wynikiem tej operacji b�d�ie okienko �awieraj�ce wszystkich element�w danego ol5iektu. Prze� wybranie elementu ; listy i wci�ni�ciu klawisza <Enter> mo�emy wy�wietli� okienko za raj�ce list� odwo�a� do danego elementu w programie.

W okienkach mamy mo�liwo�� wyboru, o ile aktualnie b�d� dost�; opeji S, I, R przez klikni�cie na nich myszk� lub �� pomoc� klaw odpowiednio <Ctrl+S>, <Ctrl+I> i <Ctrl+R>. Opcje te oznaczaj�:

- wy�wietlenie zawarto�ci obiektu.
- wy�wietlenie dr�ewa, � kt�re*o pochodzi d obiekt.
R - wy�wietlenie listy odwo�a� do danego ele�z tu w programie.

Pr�ed u�yciem tej komendy program musi zosta� skompilowany * ustawionych wszystkich opcjach pola Debugging w menu Option I C piler.

Units tylko TPX

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Browse:Units" wy�wietl cego list� modu��w, z kt�rych kor�ysta program.



2g P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

RYSUNEK 13

Chc�c dowiedzie� si� co dany modul zawiera, nale�y go wyr�ni� i nacisnѹ klawis� <Enter> lub wykona� podw�jne klikni�cie myszk� na tym module. Wynikiem tej operacji b�dzie okienko zawieraj�ce list� wszyatkich aymboli wyat�puj�cych w danym module.

Identyfikatory symboli poprzedzone s� ieh okre�leniami:

type - identyfikator typu

eonst - stala
zmienna lub stala inicjowana func - funkeja

proc � procedura
Przez wybranie elementu z tej listy i wci�ni�cie klawisza <Entez* mo�emy wy�wietli� okienko zawieraj�ce list� odwo�a� do danego elementu w programie.

W okienkach mamy mo�li*vo��, o ile aktualnie b�d� dost�pne, wyboru opeji S, I, R przez klikni�eie ich myszk� lub za pomoe� klawiszy odpowiednio <Ctrl+S>, <Ctrl+I> i <Ctrl+R>. Opcje te oznaezaj�:
- wy�wietlenie zawarto�ci obiektu.

tt Y J UNL�K 14

Globals
tylko TPX

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Browse Globals", wy�w laj�cego liat� aymboli wyat�puj�cych w programie. Poprzez wyr�nit i naci�ni�cie klawisza <Enter> lub podw�jne klikni�cie myazk� interf j�cego nas elementu mo�emy uzyska� o nim dok�adniejsze dane, je jeat on elementem z�o�onym, np. rekord lub liat� odwola� do dan elementu w programie. W okienkach mamy mo�liwo��, o ile aktual b�d� dost�pne, wyboru opeji S, I, R przez klikni�cie na nich myszk� za pomoc� klawiszy odpowiednio <Ctrl+S>, <Ctrl+I> i <Ctrl+R>. O1 te oznaczaj�:







- vry�wietlenie drzewa, z kt�rego pochodzi dany obiekt.
- wy�wietlenie listy odwola� do danego elemen* tu w programie.

- wy�wietlenie zawarto�ei obiektu.

- wy�wietlenie drzewa, z kt�rego pochodzi d* obiekt.

- wy�wietlenie liaty odwola� do danego elem, tu w progran�ie.






30
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak � Programowanie w Turbo Pascal 7.0 ;

r=*sl�* *u** zuscac sxomp�*owany uatawionych wszystkich opejach pola Debugging w menu Option I i piler.

rrzea uzyc�em uG* n**
uatawionych wazyatkich opcjach pola Debugging w menu Option I Compiler.

Cvmhnl. . * tylko TPX

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Browse Symbol", za pomoc� kt�rego mo�emy wyszuka� odwo�ania w programie do okre�lonego syn�b i**




















H Y5 UN�tt ! 5

Je�eli kursor zostal ustawiony na intereauj�cym nas symbolu w edytArze, to po wywo�aniu tej komendy symbol ten zostanie wstawiony do lin� edycyjnej okienka "Browae Symbol". W okienkach mamy mo�liwo��, o ile aktualnie b�d� dost�pne, wyboru opcji S, I, ft przez klikni�cie na nieb myszk� lub za pomoc� klawiszy odpowiednio <Ctrl+S>, <Ctrl+I> i <Ctrl+R>. Opcje te oznaczaj�:

- wy�wietlenie zawarto�ci obiektu.
- wy�wietlenie drzewa, z kt�rego pochodzi dany obiekt.
- wy�wietlenie listy odwola�i do danego elemen* tu w programie.

Przed u�yciem tej komendy program musi zosta� skompilowany przy ustawionych wszystkich opcjach pola Debugging w menu Option I Com piler.

Run Ctrl+F9 Komenda uruchamia program znajduj�cy ai� w aktywnym o*e edycyjnym. Za pomoc� komendy Parameters mo�emy przeka�a, uruchamianego programu parametry. W przypadku gdy od ostatn uruchomienia program zoata� zmodyfikowany, to automatycznie ze nie wykonana kompilacja.

Step over F8
Komenda pozwala na krokowe uruchomienie programu, to znaczy, �* wybraniu tej komendy zostanie wykonana jedna instrukcja progra* Gdy wykonywan� inatrukcj� jest wywo�anie procedury, to procedur; jeat traktowana jako pojedyncza inatrukcja i zoatanie wykonan* je*ym kroku.

Trace into
F7
, Komenda pozwala na krokowe uruchomienie programu, to znaczy, �e wybraniu tej komendy zoatanie wykonana jedna instrukcja progran Gdy wykonywan� ina*k*�jeat wywo�anie procedury, to naat�pi pr* �cie do jej pierwszej inatrukcji. Procedura nie jest traktowana j* pojedyncza instrukcja i zostanie wykonana w aekwencji krok�w. Go to cursor F4
Komenda powoduje wykonanie programu a� do miejsca w okien: edycyjnym, w kt�rym znajduje ai� kuraor. Je�eli kursor znajduje si� lin�, w kt�rej nie wyat�puje �adna inatrukcja, to zostanie wy�wietlo: komunikat. Punktem rozpocz�cia wykonywania programu m�e 15 miejace oatatniego zatrzymania je_go praey, za� punktem zako�czen uatawiony punkt przerwania.
Program reset Ctrl + F2 Komenda powoduje zako�czenie bie��cej aesji debuggera �jednoczesny , zwolnieniem przydzielonej pami�ci oraz z zamkni�ciem otwartych przi
progran� plik�w. '





P M* h �k* *c I �wituszak

32 ic a iewi z, .
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Parameters...

Komenda wy�wietla okienko "Program Parameters", w kt�rym wpiauje. my parametry przeay�ane do programu w chwili jego uruchomienia. W systemie DOS parametry te w chwili wywo�ywania programu s� umie s�czane po jego nazwie.

Komenda wykonuje kompilacj� wszyatkich plik�w zwi�zanych z k lowanym programem podstawowym, kt�re uleg�y modyfikaeji od niej kompilacji, tworz�c plik wynikowy.EXE lub modu�.TPU. Je� pomoc� komendy Compile I Primary file �osta� okre�lony plik pods wy, to zoat,anie on akompilowany; w pr�eciwnym wypadku jakc podatawowy traktowanyjest plik z aktywnego okienka edycyjnego

Build

Komenda wykonuje kompilacy� wazystkich plik�w zwi��anych z kc lowanym programem podstawowym, niezale�nie od tego c�y uleg�* modyfikacyi od oat,atniej kompilacji, c�y te� nie, tworz�c plik wynil .EXE lub modu�.TPU.

Destination Disk tvlko Turbo

Komenda a�u�y do okre�lenia docelowego miejsca umieazc�enia F wynikowego pow�*a�ego w wyniku kompilac*i. Je�eli ustawimy parai Disk, to plik wynikowy �ostanie zapiaany na dyaku, za� gdy usta* parametr Memory, to plik wynikowy zapami�tywany jest w pami traeony po opuszc�eniu aystemu Turbo Paacal. Wybrany parametr wy�wietlany obok nazwy komendy w menu.
RYSUNEK 16

COMPILE


Compile Alt+ F9

Komenda wykonuje kompilac*� programu �najduj�cego si� w aktywnyt okienku edycyjnym. Podczas tego procesu na ekranie wy�wietlane jes okienko, kt�re informuje nas o stupniu zaawanaowania kompilacji ora jej re�ultaeie. Po zako�c�eniu kompilacji okienko to nale�y usun�i naciskaj�c dowolny klawia�. Komunikat o ewentualnym b��d�ie zosta* wy�wietlony u g�ry ekranu. W �ale�no�ci od ustawienia parametru* komendzie Compile I Destination plik wynikowy.EXE b�dzie zapisyw* ny na dysku lub w pami�ci operacyjnej. W przypadku kompilacji na dy� plik b�dzie zapami�tany w tym samym katalogu co plik �r�d�owy lub* katalogu, kt�ry zosta� okre�lony za pomoc� komendy Compile I Direcb ries.





34 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Primary file...

Komenda s�u�y do ustawienia t,ak zwanego pliku podstawowego, k, jako pierws�y zostanie akompilowany w wyniku wykonania kome: Make lub Build. Plik ten okre�lamy w okienku dialogowym "prim File"; ajego nazwa �oatanie wy�wietlona obok na�wy komendy w me














Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Inforn�ation", w kt�ry�z stem informuje o przel5iegu ostatniej kompilacji.

DEBUG

Breakpoints...

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka dialogowego "Breakpoir s�u��cego do ustawiania, kasowania ora� poprawiania punkt�w p rwania wykonywanego programu.





Rv* IINEK 17















tt Y,5 UNLK ly








Clear primary file


zosta� ustawiony za pomoc� komendy Compile I Primary hle.




36 P. Micha�kiewicz, I. .�wituszak

W okienku tym umieazczone jest podokienko, w kt�rym wypisant wszystkie ustawione punkty przerwania. W okienku mo�emy wyl nast�puj�ce przyciski:

OK - zatwierdzenie ustawionych punkt�w przerwa i zamkni�cie okie��ka.

Delete - usuni�cie punktu przerwania wyr�nionego na li�





r--. - -- -- r- r -- ---r- ---ny jest wyr�niony na li�cie punkt przerwania. Clear all - kasuje wszystkie ustawione punkty przerwania.


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Edit - powoduje wy�wietlenie kolejnego okienka dialogowego "Edit Breakpoint", w kt�rym mo�emy ustawi� nowy lub zmodyfikowa� wyr�niony na li�cie w poprzednim okienku punkt przerwania; w polu Condition okre�lamy warunek, po spe�nieniu kt�rego ma wyst�pi� w dany�n punkcie programu pr�erwanie, za� w polu Pass count wpisujemy liezb� okre�laj�c� ile ra�y dany punkt przerwania ma by� pomini�ty, aby takie przerwanie �asz�o; pole File name i Line number okre�laj� nazw� pliku i numer wiersza dla danego punktu przerwania; przycisk Modify s�u�y do modyfikacji, za� przycisk New do ustawienia nowego punktu przerwania.




RYSU NEl*21

Aktualnie wywo�ana procedura lub funkcja wy�wietlana jest u okienka, za� s�owo PROGRAM lub nazwa programu umieszczon s�owie program w kodzie �r�d�owym u do�u okienka. Ka�da procei lub funkcjajest wy�wietlana razem z warto�ciami parametr�w wyvr nia.

Register

Komenda wy�wietla okiex�ko "CPU" i uaktywnia je. W okienku �no�emy obserwowa� wartn�ci rejeatr�w i flag.








i�i uvi*zii *v


Call stack

Ctrl+ F3

Komenda powoduje otwarcie okienka "Call stack", za pomoc� kt�re* mo�emy �obaczy� sekwencj� wywo�a� procedur lub funkcji, a� do osi* ni�cia procedury lub funkcji bie��cej podc�as u�ywania komendy Run I Trace into.





38 P. M*cha�kiewicz, I. �wituszak

Watch

Komenda wy�wietla okienko "Watches", kt�rego zadaniemjest wy�* lenie warto�ci ustawionych w nim wyra�e� po ka�dym uruchomie programu i ustawiajejako aktywne.










Programowanie w Turbo Pascal 7.0

RYSUNEK22

Uruchomienie mo�e by� tak�e wykonane za pomoc� komend St,ep over i Trace int,o z menu ftun. Korzystaj�c z tych komend mo�emy �ledzi� , �miany warto�ci ustawionych w o*ienku wyra�e�.






















*�. r * vivzn z*





40 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

':;cr�;

RYSUNEK24

Output

Komenda wy�wietla okienko "Output" i ustawiajejako aktywne. Oki ko pozwala na podgl�d ekranu wyj�ciowego dla uruchamianego pro* mu w ramach �integrowanego �rodowiska pracy. Mimo �e okienk* wygl�da jak oliienko edycyjne, to nie mo�na na nim wykona� �ad operacji edycyjnej.

User screen Alt+F5

Komenda po�w�l� �� podgl�d ca�ego ehranu wyj�ciowego dla uruel mianego programu. Aby powr�ci� do zint,egrowanego �rodowiska pra nale�y nacianѹ dowolny hlawisz hlawiatury lub mys�*i.

Evaluate/modify... Ctrl+F4

Komenda wy�wietla oliienko "Evaluate and Modify ', kt�rego zadanie jest wy�wietlenie warto�ci us*wionych w nim �miennych lub wyra�e a *�e umo�liwia nadanie nowych warto�ci okre�lonej zmiennej.







Programowanie w Turbo Pascal 7.0

RYSUNEK25
                                                                     t*Y SUNEK26
W przypadku gdy p u my w*d **nie *n umie* ne p )*                    W przypad
entyfikatorze lub                                                    ku gdy pracujemy w ed to
                                                                     rze i kursor ustawiony jest
*=u =**ou**.*� �v*vc4�w� *v ew vaiue mozemy poaczas uruchamiani�     *' ""***llc w potu ed*
p d E * iennej now� warto��.W okienku mo�emy wybra� nast�puj��       * * Add breakpoint...
II
Evaluate - powodu e obliczenie i wy�wietleni                         * Komenda powoduje wy�wi
J e warto�ci ustawia                                                 ' a�u��cego do d etlenie ohienka dialogowego "Add Break*
nych w polu Expression.                                              int ' odania i modyfikacji punkt�w przerwania wykon
                                                                     w*ego programu,kt�re wy�wietlane s w
Modify - ohre�la now� warto�� dla zmiennej ustawionej w poh          *kienko to wygl�dem odpowi o*e*u Breakpoint�
Expression.                                                          otrzymujemypo wybr ada okienku "Edit Breakpoint",kt�
                                                                     hu wyst�puj� na *lu opcji Edit w okienku "Breakpoint,s".W okie:
                                                                     st�puj�ce pola:
Add watch... Ctrl+F7
                                                                     Condition o spe�nieniu kt�rego ma wyst
                                                                     - okre�la warunek,p
Komenda wy�wietla okienko "Add Watch ',za pomoc� kt�rego mo�e*       *a :� w danym pun**e programu przerwanie. �p
wpisa� do okienka "Watches" wyra�enie lub nazw� �miennej,kt��        � *r�*id-; pass _
warto�� ma zosta� wypisana w ohienku "Watches" podczas uruchomieni   count wpisujemy liczb� okre�laj�c� ile razy dany punk
programu.                                                            z z� a ma by� pomini�ty,aby takie przerwani,
                                                                     a*
                                                                     File name, - okre�laj� n*w�
                                                                     Z.ine number punktu przerw*pliku i numer wiersza dla daneg*
                                                                     :IR*
                                                                     *!l ; *
                                                                     az nast�puj�ce przyc�s*;
42 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak
                                                                     Programowanie w Turbo Pascal 7.0
                                                                     43

iviom�y New

TOOLS

Messages

powoduje uatawienia nowego punktu przerwania.






Komenda powoduje wy�wietlenie okienka "Messagea", a�u��cego do wy. �wietlania komunikat�w zwracanych przez programy zewn�trzne, np, program Grep.

wiednio opiaanym wy�ej klawiazom Ctrl+Ente epacji.

Go to next Alt+ F8

Komenda po jej pierwszym wybraniu powoduje pr�ej�cie do naat pozycji w liatach wy�wietlanych przez okienka Messages i Browst P*y ka�dym nast�pnym wyborze t,ej komendy zostanie wy
szukan lejne wyst�pienie okre�lonego w li�cie symbolu w tek�cie �r�d�o programu. Wyazukiwanie odbywa ai� w kierunku ko�ca programu
Go to previous Alt+F7

Komenda po jej pierwszym wybraniu powoduje przej�cie do poprze� pozycyi w listach wy y
P*y ka�dym nast�pnymtl ch rzez okienka Mesaa ea i Browse, lejne wyst�Pieni wyborze tej komendy zoatanie wyazukane
e okre�lonego w li�cie symbolu w tek�cie �r�d�ov programu. Wyazukiwanie odbywa ai� w kierunku pocz�tku progran
Grep � Shift+F2
Komen�la powoduje wywo�anie programu narz�dziowego Grep, k*ry* doatarczany razem z j�zykiem Turbo Paacal. Jeat on opiaany w rozdzi
"Programy narzgdziowe".




RY� UN*K 27

Doat�pne a� naat�puj�ce komendy:

Ctrl+Enter - powoduje przej�cie do tekatu �r�d�owego oraz * mkni�cie okienka Meaaagea, je�eli opcja Cloae on g to aource w menu Options I Enviro- nment I Prefer* ces jeat w��czona.

Space * - powoduje pod*wietlenie wieraza w tek�ci (klawiaz apac*i) �r�d�owym programu, kt�ry zawiera aymbol � ahb
alnie wybranej linii komunikat�w okienka Messa* Alt+F10 - powoduje wy�wietlenie menu lokalnego dla okie*
Mesaagea, gdzie Clear powoduje wyczysze�efl ok�enka, za� pozoata�e dw�e opc*e odpow�ada*�
oP



P. Micha�kiewicz, i. �wituszak

y 5 . ,tGI

-lfi�.











: *,* *�; ' * **bs*


i*5(git*


' 8 *j�i;,

�,� ** *�* ' '*q. �**,





Programowanie w Turbo Pascal 7.0

allowed *** ' �*' 6* ny kod modu�u ma by� nak�adk�. Opeja odpow
Compiler... dyrektywie prze��cznikowej kompilatora {$O).

Komenda powoduje wy�wietlenie okienka '*Compiler Optiona'*, s�u��ceg do ustalenia parametr�w dzia�ania kompilatora.

Word align - opcja powoduje zapami�tanie danych w pan data pr�e� ich wyr�wnanie do granicy s�owa mas�yno,
lub bajtu. Je�eli opejajest w��czona, to �mienne 1 wyr�wnywane do granicy s�owa mas�ynowego, e efektem jeat azybs�y dost�p do tych zmiennyc pami�ei. Opeja ta dotyczy procesor�w typu 80x86 nie daje efektu pr�y procesorze 8088. Opeja odpo* da dyrektywie prze��cznikowej kompilatora {$A
286 - opeja powoduje uatawienie rodzaju generowa� inatruetiona kodu w �ale�no�ci od procesora. Je�eli opeja
wy��czona, to generowany jest kod dla proce, 8086. Dla opeji w��czonej, w celu optymalizacji k generowanego programu, kompilator u�ywa do* kowo inatrukeji proceaora 80286. Nale�y pami�* �e wygenerowanie kodu dla proceaora 80286 uniei �liwia uruchomienie danego programu przy ko� ataniu z komputer�w opartych o proceaory 8I i 8086. Opeja odpowiada dyrektywie prze��czniko* kompilatora {$G}.
RYSUNEK 28 Runiime errorg Wazyatkie parametry zoata�y pod�ielone na grupy umieazezone w osob nych polach. Pole w��czone zaznae�one jeat znakiem X. Pole mo�em* "**** - w��cze��ie opeji powoduje, �e wygenerowany kod 1 w��czy� i wy��czy� �� pomoc� klawisza spacji. Mo�emy wyr�ni� nas* .** * checking dzie podlega� kontroli zgodno�ci indeka�w tab p�*j�ce grupy parametr�w: *4**i*** * i �a�cuch�w z warto�ciami zadeklarowanymi, Je�
naat�pi takie przekroczenie zakreau, to program : Code generation atanie zatrzymany i zoatanie wy�wietlony komunil3 Force far - okre�la rodzaj odwo�ania do procedur i funkeji. Je�* * * j*'*'' o *�dzie. Opeja odpowiada dyrektywie prze��czni* calla opejajest w��c�ona, to wa�ystkie odwo�ania a� odwo '*'**'*' wej kompilatora {$R}.
�*:t ), w przeciwnym wypadkua ** ** Stack �aniami dalekimi (FAR - w��czenie opeji powoduje automatyczne generowan to odwo�ania bliakie (NEAR). Je�eli opeja jeat wy�!,* j* * * checking kodu, kt�ry podezaa wywo�ania procedury lub funk czona, a procedura lub funkeja zadeklarowanajest* powoduje kontol� doat�pnej pami�ci na zmienne 1 cz��ci opiaowej modu�u (interface), to kompila* kalne. Je�eli wyat�pi brak takiej pami�ci lub obsz; mimo wy��e�enia opcji traktuje odwo�ania do m* ****, jej jeat �� ma�y, to program zoata��ie zatrzyma� jako dalekie. W pr�ypadku u�ywania nak�adek oP9 *:t*,t . �..:
i zoatar�ie wy�wietlony komunikat o b��dzie. Op� nale�y w��c�y�. Opeja odpowiada dyrektywie p* - * ne* * odpowiada dyrektywie prze��c�nikowej kompilato* ��cznikowej kompilatora {$F). ****;*= - {$S}.



:, *;;



46 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak '

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

�cia/wyj*c�aprogramzoa�an�e zacrzy*a*ly 1 wyaw.*uli ai� komunikat o b��dzie. W przeciwnym wypadku nale�y aamemu zapewni� kontrol� b��d�w za pomoc� funkeji IOR.eault. Opcja odpowiada dyrektyw�e prze��cznikowej kompilatora {$I}.

Overflow - gdy opejajest w��czona, to dla nast�puj�eych operacji checking arytmetycznych wyst�pi kontrola przepe�nienia: +, -,
*, Aba, Sqr, Succ, Pred. W przypadku wyat�pienia przepe�nienia nast�pi zako�ezenie programu i zosta� nie wy�wietlony komunikat o b��dzie. Opeja odpowiada dyrektywie prze��cznikowej kompilatora {$Q),

Syntaac options


Strict var- - w��czenie opcji powoduje �cis�� kontrol� zadekla� atrings rowanego i aktualnego �a�cucha, powoduj�c przy
wi�kszej d�ugo�ci �a�cucha aktualnego wyat�pienie b��du. Przy opeji wy��czonej kontrola ta nie wyat�pu� je. Opeja odpowiada dyrektywie prze��cznikowej kompilatora {$V}.

Complet,e - opeja powoduje optymaliza*� generowanego kodu boolean eval dla wyra�e� logicznych, zawieraj�cych operatory la
giczne and i or. Je�eli opcja jest w��czona, to anali zowane jest ca�e wyra�enie logiczne, nawetje�eli po analizie cz��ci tego wyra�enia znanyjestjego wynik , Przy opcji wy��czonej obliczanie wyra�enia ko�e�y
ai� z chwil� uatalenia warto�ci wyra�enia. Opeja odpowiada dyrektywie prze��cznikowej kompilatora {$B}.


Extended - w��czenie opeji powoduje uatawienie zgodno�ci po ayntax mi�dzy typem PChar i tablieami znak�w zaczyn�j*
cymi si� od indeksu zerowego oraz pozwala na tre ktowanie funkeji jako procedur, powoduj�c zignom wanie ich wynik�w. Opeja odpowiada dyrektyw* prze��cznikowej kompilatora {$X}.

da dyrektywie prze��eznikowej kompilatora {$T Open - w��czenie opeji powoduje, �e u�ycie a�owa St parametera b�d�ie oznacza�o tzw. �a�cuch otwarty, za� gdy o
jest wy��czona, to s�owo String zacl�owuje znacz z poprzednich weraji j�zyka Turbo Paseal. O odpowiada dyrektywie prze��cznikowej kompil� {$P}.

Debugging
Debug - w��czenie opeji powoduje generowanie inforxna* information wyat�puj�cych b��dach i umieszczenie ich w plik
.EXE i.TPU. Umo�liwia to lokalizacj� b��d�w pomoc� komendy Find Error. Uatawienie takie zwala na krokowe uruchamianie programu i u: wianie punkt�w przerwania dzia�a��ia progra� Opcja odpowiada dyrektywie prze��cznikowej k* pilatora {$D}.

- w��czenie opeji powoduje automatyczne generowa aymbola kodu zawieraj�cego inforn�acje o nazwach i typ;
wazyathich zmiennych i ata.�ych, kt�re wyat�puj* cz��ci implementacyjnej modu��w oraz w funkcj* i procedurach. Pozwala to podczaa uruchamia* programu na kontrol� i modyfikacj� wartu�ci zmi* nej. Opcja odpowiada dyrektywie prze��czniko* kompilatora {$L}.

Symbol - w��czenie opeji powoduje, �e kompilator genen inforn�ation informa�je o aymbolach wyatgpuj�cyeh w progran (tylko TPX) oraz odwo�ania do tych aymboli. Dane te wykorzys*
wane a� pr�ez obiekt ObjectBrowser, uruchamia za pomoc� komend Object, Unita, Globals i Symbo opeji menu Search.
Nun*eric processing
8087/80287 - w��czenie opeji powoduje, �e program b�dzie wyh rzyatywa� koprocesor arytmetyczny do wykonywan operacji na liczbach zmiennoprzecinkowych we wsz atkich doat�pnych typach rzeczywiatych: Wy��czen opeji apowoduje, �e do wykonania tych operacji u�y zoatanie biblioteka, kt�ra bgdzie emulowa�a kopr

Typed - opcja okre�la rodzaj waka�nika generowanego p** �s*t*. operat,or operator *. Je�eli opejajeat wy��czona, tu rezultate ,*,*"*.*
u�ycia operatora * jeat typ Pointer, kt�ry jeat ka* patybilny ze wazyatkimi typami waka�nikowy* Gdy opeja jest w��czona, to wynikiem jeat wska�*


48 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0 4

-'-J **
prze��cznihowej hompilatora ($N).

Emulation - w��czenie opcji powoduje, �e w przypadku braku koproceaora aryt*etycznego zoatanie do��czona bib� lioteka, kt�ra go emuluje. Opcja odpowiada dyrekty� wie prze��c�nikowej kompilatora ($E}.

Co�ditional de*ines

Pole to a�u�y do wprowadzania definicji aymboli, kt�re odnosz� ai� do warunkowych dyrektyw kompilatora. Nazwy te muaz� by� oddzielone �rednikami.

Memory sizes. . .

Komenda powoduje otwarcie ohienka dialogowego "Memory Sizes", * kt�rym mo�emy ok�'e�li� rozmiar pami�ci przeznaczonej dla aegmentu

�tnn,i nraz BteY'tv.

























!t Y J V*v Gn z*

W okienku znajduj� ai� nast�puj�ce pola:
Stack size - okz'e�la rozmiar aegmentu stosu w bajtach, sta* makaymalny rozmiar wynoai 65536 bajt�w.

**o.* *u=**�***y ruzm�ar aterty w bajtach, limit atandardowo wynoai 0 bajt�w,

High heap - okre�la makaymalny rozmiar sterty w bajtach, : limit atandardowo wynosi 655360 bajt�w. Nale�y p*
ta�, �e nie mo�e by� on mniejszy od minimal rozn�iaru aterty.

Linker...

Komenda powoduje otwarcie okienka dialogowego "Linker ', w kti mo�emy okre�li� parametry maj�ce wp�yw na dzia�anie systemo* programu ��cz�cego.

























i� r * uNL*K 30
W okienku tym wyr�niamy naat*puj�ce opcje:
Map file - okre�la, ezy zbi�r o rozazerzeniu.MAP b�dzie utr� r�ony, a je�eli tak, t4 j*e informacje b�dzie zaw ra�. Opcja ta ma naat�puj�ce pola, z kt�rych tyl: jedno mo�e by� w��czone:

plik nie b�dzie tworzony.
*egmen�s - plik b�dzie zawiera� list� segment�w, adr* pocz�tkowy programu oraz komunikaty b� d�w powsta�ych podczaa ��czenia.


50 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal T.0

na alfabetyc�nie.

Detailed - jak opcja Public plus dok�adny opis aegment�w zawieraj�cy nazw� aegmentu, jego d�ugo�� w bajtach. Opcja dzia�a poprawnie, gdy w��czona jeat opcya Optiona I Compiler I Debug inforn�a. tion.

Link - okre�la, c�y buforem podc�as ��czenia ma by� pami�* buffer czy dyak.
Memory - jako bufor wykor�yatywana jest pami��. Disk - jako bufor wykorzystywany jest dyak. Wyko�
rzyatanie pami�ci na bufor przyspiesza proces kompilowania programu, ale �ajmuje pami��, Debugger...

Komenda powoduje otwarcie o*ienka dialogowego "Debugge� " dla �rodo� wiaka Turbo lub o*ienka "Debugging/Browaing" dla �rodowiaka Tpx, w kt�rych mo�emy ok�'e�li� parametry maj�ce wp�yw na dzia�anie progra* mu wya�u*iwania i poprawiania b��d�w w programie (tzw. debugger).




















RYSUNEK 31




52 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

w ox�e��ku tym wyr�niamy nast�puj�ce opcje:
Debugging- opcja posiada nast�puj�ce pola: Integrated - opcjajest atandardowo w��czona i pozwa
u�ycie debuggera zar�wno wbudowane �rodowiako,jak i �ewn�tr�nego, np. Turb* buggera. Opcja dzia�a poprawnie, gdy w�; na jeat opcja Options I Compiler I Debug i: mation opcja jest atandardowo w��c�ona. Standalone - w��czenie opcji pozwala na u�ywanie tylk,
buggera zewn�trznego, np. Turbo Debu Opcj
a d��a�a poprawnie, gdy w��c�ona jest cja Optiona I Compiler I Debug info��natio� W �rodowiaku Tpx opcje te maj� nast�pu,j�ce nazwy; Integrated de� ging/browaing, Standalone debugging.
Diaplay awapping - opcja okre�laj�ca tryby prze��c�ania pomi� e*'anem edytora a ekranem u�ytkownika podc dzia�ania debuggera. Opcja posiada naat�puj; pola:

None - ekran u�ytkownika niejeat wy�wietlany, Smart ekran u�ytkownika jeat wy�wietlany y
t 1 podczas wykonywania p*e� program opera wyj�cia.

e** *ytkownika jest wy�wietlany p


" *4f*;.
Always -
odcz; wykonywania ka�dej instrukeji. **"*"' Po u�yciu podczaa uruchomiania a atemu Turbo Paacala rze��czni* * '** * mo�emy pracow
�� z dwoma monitorami. Najednym monitorze widz my e*an ed*,* y
te o te� ra a stemowe o za� na dru m ekran u�ytkownika. g powodu opcja Display awappingjest w tym trybie pracy pomij*
*�**f� * *il*;
=****:,
DireGtories. . .
�s**;



atyw*e podc�as pracy * *t�rych zapami�tane s� pliki wykorzy� systemie Turbo Paecala.




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

t�w wy�wietlanych w bie��eyn� okienku "Brn. wae" spowoduje otwarcie nowego okienka: New browser - otwarcie nowego okienka.
Replace - wymiana zawarto�ci bie��cego okienka. current

Preferred pane - ohre�lenie rodzaju wy�wietlanej inforn�acji: Scope - informacje o zasi�gu.
Reference - informacje o odwolaniaeh.

Display - okre�la, jakie informacje maj� by� wy�wietlane:

�*ualified - nazwy symboli dziedziczonych wy�wietlane b�. syn�bols d� z kwalifikatorami ich obiekt�w, pod warunkiem, �e w grupie Symbols wl�ezona b�dzie opcja Inherited.
Sortalways - w��c�a alfabetyczne wy�wietlanie symboli; standardowo symbole wy�wietlane s� w kolejno�ci ich deklarowania.

Tools...
Komenda powoduje otwarcie okienka dialogowego "Tools", za pomoc� kt�rego mo�emy doda� do menu Tools dodatkowe programy narz�dziowe, kt�re b�d� wywolywane z poziomu systemu Turbo Pascala.


I I
















56 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

--' r-*'o*~ * * vucuuio u*
pnych w menu Tools oraz mi�dzy innymi przyciski Edit, New, Del pozwalaj�ce na operaeie odpowiednio edycji pozycji z listy progran dodania nowego programu do listy oraz skasowania programu z li Wybranie pr�ycisku Edit lub New, ewentualnie wci�ni�cie klaw <Enter>, gdy jeste�my w polu listy, spowoduje przej�cie do okie
"Modify/New Tool", w kt�rym okre�lamy:

Title - opis programu (nazwa), kt�ry �ostanie wy�wie na w menu Tools. Je�elijedn� z liter w tym op umie�cimy mi�dzy �nakami ~, np. ~D~rukuj Za~p~isz, to w menu Tools zostanie ona wypis grubsz� czcionk� i w innym kolorze, a jednoc; nie b�dziemy'mogli dany program uruchomii wej�ciu do menu Tools, przez wci�ni�cie tej liti
Progran� path - na�w� programu oraz opcjonalnie �eie�k� do; pu. Je�eli nie okre�limy �cie�ki dost�pu, to * gram b�d�ie poszukiwany w bie��cym katali oraz w katalogach ustawionych za pomoc� polf nia PATH systemu operacyjnego DOS.
Command line - para�netry lub makra, kt�re maj� by� przes�; do progran�u podczas jego uruchomienia. Mal zawsze musz� zaczyna� si� znakiem dolara $.
Hot keys - klawisze, za pomoc� kt�rych mo�na b�dzie u chomi� dany program bezpo�rednio z edytora,1 wywolywania opcji z menu.


















Programowanie w Turbo Pasca! 7.0

Powoduje otwarcie ohienka dialogowego "Preferences", �� pomoc* rego mo�emy okre�li� wygl�d oraz zachowanie ai� sya*mu po, praey.
W oliienku mo�emy wyr�ni� naat�puj�ce grupy parametr�w: Screen ai�ea - uatawienie wymiar�w ekranu:
25 linea - uatawienie trybu ekranu wy�rvietlaj�ce* wierazy i 80 kolumn.
43/50 lines - uatawienie trybu ekranu wy�wietlaj�eeg 43 wieraze i 80 kolumn dla karty EGA 50 wierazy i 80 kolumn dla karty VGA.

RYSUNEK 35

Environment

Wybranie komendy powoduje rozwini�cie nast�pnego podmenu zawi* raj�cego opcje okre�laj�ce prac� systemu Turbo Pascala:
























ni u vivzn ao






P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Source tracking okre�lenie okienka, do kt�rego b�dzie wczyty* dodatkowy plik, wykor�ystywany przez prog podczaa krokowego uruchomienia programu podczaa pracy z o*ienkiem Measagea.
New window - otwarcie nowego okienka.
Current - zapiaanie do o*ienka bie��cego po upr�ed window skasowaniu jego zawarto�ci.

Auto aave - opcje pozwalaj�ce na automatyczny �apis nast�p* cych element�w syatemu:
. Editor files - w��c�enie tej opcji powoduje automatyc zapia �awarto�ci edytora podczas uruchon nia programu lub przej�cia z aystemu Tu Paacala do aystemu operacyjnego DOS za moc� komendy File I DOS shell, je�eli �o* o� zmodyfikowany od czaau ostatniego za au.
Environment - w��czenie tej opcji powoduje automatyc2 zapis przy wyj�ciu � systemu bie��cej ko� guracji ustawionej w danej sesji. Dane te zapisywane w pliku TURBO.TP.
Deaktop - w��c�enie tej opcji powoduje automatycz zapis pr�y wyj�ciu z systemu bie��cych olii i ich �awaxto�ci do pliku TURBO.DSK. Px ponownym uruchomieniu syatemu na podsl wie tego pliku �ostanie odtworzony poprzed stan okien z ich zawarto�ci�. Plik ten je


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

tworzony tyrxo w�eay, gay u�worzony*es� �uh TllRBO.TP.

Options - opeje ustawiaj�ee operacje zwi�zane z u�ywaniem okienka Messages oraz ustawianie katalogu bie��ce. go:

Auto track - je�eli opeja jest w��czona, to podezas u�ywa. aource nia okienka Messages (lub obiektu Object.
Browser ze �rodowiska TPX) wiersz w tek�cie �r�d�owym, zawieraj�cy syn�bol wskazywany przez to okienko, b�dzie pod�wietlony. Close on go - je�eli opeja jest w��ezona, to podezas u�ywa, to source nia okienka Messages (lub obiektu Object,
Browser ze �rodowiaka TPX) u�ycie klawiszy <Ctrl>+<Enter> spowoduje przej�cie do tekstu �r�d�owego oraz zamkn�eie okienka Measages.


Change dir - w��czenie opeji powoduje, �e po u�yciu kuon open mendy File I Open naat�pi zmiana katalogu
bie��cego na katalog zawieraj�cy otwierany plik.

t*d�tor

Powoduje otwarcie okienka dialogowego "Editor Optiona", za po; kt�rego mo�emy okre�li� tryby pracy sysZemowego edytora Turbo P la.




















�*YSUNE�* 37

Desktop file - okre�la, gdzie ma by� zapisany plik TURBO.DSK, W okienku mo�emy wyr�ni� nast�puj�ce grupy parametr�w: zawieraj�cy informacje o po�o�eniu i zawarto�ci okien, punkty przerwania programu i inne syste- Editor optiona - - uatawiaj� opeje dzia�ania edytora: mowe info��nacje dotycz�ce platformy. Create backup - po w��ezeniu opcji ka�dy zapis pliku na *
Current - zapis w bie��cym katalogu. f�les poprzedza utworzenie z jego poprzednio z direetory aanej wersji pliku o rozszerzeniu.BAK. Config file - zapis w katalogu systemowym zawieraj�cym directory plik TURBO.PL. I��sert mode - po w��czeniu tej opeji ka�dy wpisany tek
edytorze spowoduje przesuni�cie istniej�, Desktop file - (tylko TPX) okre�la, czy inforn�acje aymboliczne, tekstu w praw� stron�. Podezas pracy w, optiona b�d�ce wynikiem oatatniej kompilacji, maj� by� torze stan taki mo�e zosta� zmieniony za
zapisane w pliku syn�bolicznym o rozszerzeniu moe� klawiaza <lna>, ale nie b�dzie on za .PSM w czaaie zapisywania pliku TURBO.DSK. mi�tany. Desktop only - zapia tylko pliku TURBO.DSK. Auto indent - w��czenie opeji powoduje, �e po naci�ni Deaktop and - zapis pliku TURBO.DSK i pliku aymboliczne�
mode klawisza <Enter> kursor zawsze ustawi a: aymbols go. nowej lin� pod pierwazym znakiem linii
przedniej.




60 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal T.0

Use tab - wi�czen�e opc*� powoau*e,ze po uzyc�u *awi.          ..iJ*'o�*'u�"u�" **'eZ*. vr J' �rvr*vuuJ*, *.o otc*oiiuy 1
charactera aza <Tab> zostanie wprowadzony znak tabula-         programu b�d� wyst�powa�y w r�nych I
eji o kodzie ASCII 9,za� gdy opeja jeat wy��.                  rach,w przypadk� kart graficznych um
czona,to zamiast znaku tabulacji wprowadza-                    wiaj�cyeh u�ywanie kolor�w lub b�d� n
ne s� spacje,kt�ryeh ilo�� okre�la parametr                    r�ne atrybuty przy kartach monochroma*
Tab aize.                                                      nych.
Optimal fill - w��czenie opeji powoduje optymalizacj� liczby   Block inaert - w��czenie opeji powoduje prze��czenie gra
u�ytych znak�w tabulacji i spacji na pocz�tku                  cursor nej reprezentacji kuraora.Oznaeza to,�e
ka�dej linii (zamiaat okre�lonej liczby spacji,                aor przy trybie wpiaywania (inaert) b�dzie
kt�ra jest okre�lona przez paran�etr Tab size,                 wygl�djak przy trybie nadpisywania (ovex
zostanie umieszezony znak tabulacji).                          te) i odwrotnie.
Backspace - je�eli opeja jeat w��czona i kuraor znajduje si�   Find text - w��czenie opcji powoduje,�e przy u�yciu
unindents w puatej lin� lub na pozycji pierwazego znaku        at cursor mend Search I Find oraz Search I Repla*
w linii,tu po naci�ni�ciu klawiaza <Backapa-                   pole wyszukiwanego tekatu zostanie wezy
ce> zoatanie on przesuni�ty razem z tekstem,                   a�owo,na kt�rym aktualnie znajduje si�
je�eli on wyat�puje,do pozycji odpowiadaj�cej                  sor; przy wy��czonej opeji komendy te I
pozycji pierwszego znaku w poprzedniej linii.                  pami�ta�y poprzednio wpisany tekat.
Cursor through - wy��czenie opeji sprawia,�e u�ycie strza�ek   Tab size - parametr ten okre�la o ile znak�w ma przesun�
poziomych w miejscach u�yeia znak�w tabula-                    kuraor po naci�ni�ciu klawiaza <Tab>.Standard
cji powoduje przeskok do naat�pnego znaku                      jest ustawiona wartu�� 8,ale zakres parametru
tabulacji.
                                                               nosi od 2do 16znak�w.Okre�lenie nowej wan
                                                               spowoduje uatawienie jej we wszystkich miejs*
Group Undo - po w��czeniu opeji mo�emy wykonywa� tzw.          u�ycia klawisza <Tab> w tek�cie.
cofni�cia grupowe za pomoc� komendy
Edit I Undo.                                                   Highlight - opeja pozwala na okre�lenie,kt�re pliki b�d�
                                                               exte�iaions �wietlane przy u�yciu kolor�w lub atrybut�w.
Persistent - w��czenie opeji umo�liwia po zaznaczeniu blo*
bloeks ku przesuniecie kuraora,za� gdy opeja jest
wy��czona,przeauni�cie kursora powoduje za-
n�echan�e operacji zaznaczania bloku.                          Mouae
Overwrite w��czenie tej opeji przy wy��czonej opeji Per*       Powoduje otwarcie okienka dialogowego "Mouae options",za pon
blocks sistent blocks powoduje,�e po zaznaczeniu               kt�rego mo�emy okre�li� parametry pracy myszki w systemie Ti
bloku u�ycie klawiszy <Backapace> oraz                         Pascala.
<Del> powoduje uauni�cie bloku z tekatu,gdy
:*T *
za� naci�niemy dowoln� l�ter� lub wezytamy Y
zawarto�� bufora Clipboard,tu po usuni�eiu
bloku zostanie ona zapisana na pozycji pocz�t*
,*"
kowej bloku.
I I
- *�"
62 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                                 Programowanie w Turbo Pascal 7.0

r-~-- r r*~r --***, **.. . rvu**v Jii* nu*yyl**;lc. *wlU
ustawiamy za pomoc� przesuni�cia wska�nik poziomym auwaku. Zw�oka bgdzie n�jmniejaza waka�nik zn�jdzie sig z lewej strony suwaka (F n�jwigksza z prawej atrony suwaka (Slow). Reverae mouse buttons - w��czenie parametru powoduje, �e aktyw
klawiszem myszki staje ai� klawisz prawy. Startup

Powoduje otwarcie okienka dialogowego "Startup options", za poi kt�rego mo�emy okre�li� parametry uruchomienia systemu Turbc scala.




RY,SUNEK 38

W�okienku mo�emy wyr�ni� nastgpuj�ce grupy parametr�w: Ctrl+Rightmouse button- opcje tego pola s�u�� do okre�lenia reakcji
aystemu na naci�ni�cie klawiszy <Ctrl>+prawy klawisz myszki. Je�eli w��czony jest parametr Mouae double click, opcje te odnosi� sig b�d� do przyci�nigcia klawis�a <Ctrl>+lewy klawis� myszki, Nothing - brak reakc*i.

Topic search - odpowiada komend�ie Help I Topic search.

- Go to cursor - odpowiada komendzie Run I Go to cursor.
Breakpoint - odpowiada komendzie Debug I Toggle breakpoint.

,sx**.




Evaluate - odpowiada komendzie Debug I Evaluate. Add watch - odpowiada komend�ie Debug I Add watch.

Browse - odpowiada komend�ie Search I Symbol (tylko syn�bol TPX).

M�use double elick - parametr ten s�u�y do ustawienia zw�oki c�asowej migdzy dwoma kolejnymi klikni�ciami. Je�eli czas migdzy dwoma klikni�c'iami mie�ci si� w ustawionej zw�oce, to dwa oddzielne kliknigcia traktowane a*


64 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

i*i uvir*n ay

Parametry te odpowiadaj� prze��cznikom u�ywanym podczas inicja nia syatemu i tam zosta�y opisan�. Ustawione parametry dad�� efek powt�rnym uruchomieniu systemu.
Dual monitor - odpowiada prze��cznikowi /D support

Graphics screen - odpowiada prze��cznikowi /G save

EGANGA -
odpowiada prze��cznikowi /P palette aave



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

checking
LCD color aet - odpowiada prze��cznikowi /L Load - odpowiada prze��c�nikowi /T
TURBO.TPL

Uae expanded - odpowiada prze��cz��ikowi /X (tylko Turbo) memory

Return to - odpowiada prze��cznikowi /R
laat dir

Preaerve - odpowiada prze��c�nikowi lY (tylko TPX) aymbola

Window heap - odpowiada pr�e��cznikowi /W (tylko Turbo)
eize

Editor heapaize

Overlay heapsize

Swap filedireatory



Colors

odpowiada prze��cznikowi �E (tylko Turbo)


odpowiada prze��eznikowi /0 (tylk� Turbo)


odpowiada prze��cznikowi /S






Powoduje otwarcie okienka dialogowego "Colors", za pomoc� kt�rego mo�emy okre�li� kolory poszczeg�lnych element�w �rodowiska Turbo Pascala.
W zale�no�ci od typu karty gr*�cznej dost�pne s� naat�puj�ce pola: ' karta monochromatye�na: Group, Item, Color, pole kontrolne; ' karta kolorowa: Group, Item, Foreground, Background, pole kon*
trolne.

'*�**4"
" **.
























7* �

* *i

Group




Item



Color


NormalHighlight Underline Inuerae Foregro��ndBackgroundpole kontrolne

Open...

RYSUNEK 40

pole zawieraj�ce list� wszyatkich nazw grup elem t�w doat�pnych w ayatemie, kt�rym mo�emy zmie kolory.

pole �awieraj�ce liat� dost�pnych element�w w, branej w polu Group grupie.

mo�emy uatawi� dla kart monochromatycznych : st�puj�ce atrybuty:

- tekat normalny
- tekat rozja�niony
- tekat podkre�lony
- tekat w inwersie
okienko a�u��ce do wyboru koloru tekatu okienko a�u��ce do wyboru koloru t�a

pokazuje aktualne ustawienie kolor�w lub atrybut




Po wybraniu tej komendy ayatem wy�wietla okienko dialogowe o naz,
"Open Optiona", kt�re umo�liwia nam wczytanie pliku konfiguraeyjn* z dyaku.


66
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal T.0

RYSUNEK 41
� 1 O Vl V*� g*

Standardowo od�ytywany jeat plik TURBO.TP, ale je�eli zapiaali�my awoj� konfiguracj� w innym pliku, to mo�emy okre�li�jego nazw� w polu W Optiona file name lub wybra� z pola Filea.

Save TURBO.TP tylko Turbo

Komenda zapiauje na dyahu plih TURBO.TP, zawier�j�cy m.in. wszy* atkie parametry uatawione za pomoc� komend w menu Options, w komendach Compile I Primary file oraz Search I Find i Search I Repla* Jedno�e�nie zapiaywany jeat plik TITRBO.DSK, zawieraj�cy dane * temat aktualnie u�ywanej platformy, m.in. polo�enie i zawarto�� okiet4 punkty przerwania programu.

Save TPX.TP tylko TPX

Jak Saue TURBO.TP, ale doty�y pliku TPX.TP �rodowiaka TPX.

Save as...

Komenda pozwala na zapiaanie aktualnej konfiguracji w pliku o inni nazwie ni� TURBO.TP i TlTRBO.DSK. Po jej wybraniu wy�wietla * okienho dialogowe o nazwie "Save Optiona As", w kt�rym mo�emy op* �miany na�wy pliku zmieni� tak�e nazw� atacji oraz katalogu.




68 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Tile

Komenda powoduje takie uatawienie ohien, aby �adne z nich nie zak wa�o innego okna.


.r*w.,;r
Cascade
Komenda powoduje takie uatawienie ohien, aby tylkojedno bylo w ca�c wido�ne na ehranie. Z pozoata�ych olden wido�ne a� tylko linie tytu
-*�.;. we z numerem i nazw� ohienka.

Close all

*~-- Komenda powoduje zamkni�cie wazyatkich o*ien znajduj�cych ai� ehranie.

Refresh display

":** ; Komenda od�wie�a ekran �rodowiaka Turbo Paacala.





Programowanie w Turbo Pascal 7.0 t

III











RYSUNEK 41

Standardowo odczytywany jeat plih TURBO.TP, ale je�eli zapiaali�my
awoj� ho��*guracj� w innym plihu, to mo�emy ohre�li�jego nazw� w po�u WI N DOW Optiona file name lub wybra� z pola Filea.

Save TURBO.TP tylko Turbo

Komenda zapiauje na dyahu plih TURBO.TP, zawier�j�cy m.in. wszy� athie parametry uatawione za pomoc� homend w menu Options, w homendach Compile I Primary file oraz Search I Find i Search I Replace, Jednocze�nie zapiaywany jeat plih TllR,B0.DSK, zawieraj�cy dane na temat ahtualnie u�ywanej platformy, m.in. po�o�enie i �awa�to�� okien, punhty przerwania programu.

Save TPX.TP tylko TPX

Jah Save TLTRBO.TP, ale dotyczy plihu TPX.TP �rndowiaha TPX.

Save as...

Komenda pozwala na zapiaanie ahtualnej honfiguracji w plihu o irm* nazwie ni� TURBO.TP i TURBO.DSK. Po jej wybraniu wy�wietla *8 ohienho dialogowe o nazwie "Save Optiona Aa", w ht�rym mo�emy opr�* zmiany nazwy plihu zmieni� tah�e nazw� atacji oraz hatalogu.




68 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

:�*.*.























,+* *�

RYSUNEK 42





Tile

Komenda powoduje tahie uatawienie ohien, aby �adne z nich nie zal wa�o innego ohna.

Cascade

Komenda powoduje tahie uatawienie ohien, aby tylhojedno by�o w ca�* widoczne na ehranie. Z pozoata�ych ohien widoczne a� tylho linie tyti we z numerem i nazw� ohienha.

Close all

Komenda powoduje zamhni�cie wazyathich ohien znajduj�cych ai� ehranie.

Refresh display

Komenda od�wie�a ehran �rodowiaha Turbo Paacala.





Programowanie w Turbo Pascal T.0

Komenda pozwala na �mian� rozmiar�w i po�o�enia okienka na ekranie, W celu zmiany po�o�enia nale�y u�y� lilawiazy str�a�ek, za� do zmiany rozmiar�w nale�y u�y� kombinacji *lawiaza <Shift> i atrza�ek. Te same operacje mo�na wykona� przy u�yciu myazki. Zmiany po�o�enia wyko. nujemy przez ustawienie kursora myazki na linii tytu�owej okienk.a, wci�ni�ciu lewego przycisku i pr�eauni�ciu tak �apanego okienka do nowego po�o�enia. W celu �miany rozmiaru nale�y �apa� prawy dolny r�g okienka i rozci�gn�� o*ienko do odpowiednich rozmiar�w.

2oom F5

Komenda powoduje powi�ks�enie aktywnego okienka do rozmiaru ma. kaymalnego lub zmniejszenie do poprzedniego ro�miaru,je�eli wcze�niej wykonali�my ju� t� komend�. T� sam� operacj� mo�emy wykona� za pon�oc� myszki. W tym celu nale�y dwukrotnie hlikn�� na linii tytu�owej lub klik���� na polu zmiany ro�miaru, umieszc�onym w nawiasacb kwadratowych w prawym g�rnym rogu o*ienka. Next F6

Komenda powoduje zmian� aktywnego okienka. Okienkiem aktywnym zostaje o*ienko nast�pne pod wzgl�dem numeracji.

Previous Shift+ F6
Komenda powoduje zmian� aktywnego okienka. Okienkiem aktywnym zoataje o*ienko popr�ednie pod wzgl�dem numeracyi. Close Alt+ F3
Komenda powoduje zamkni�cie aktywnego o*ienka. List... Alt+0

Komenda wy�wietla o*ienko dialogowe "Window List", za pomoc� k* rego mo�emy wybra� nowe o*ienko aktywne.







70 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

HELP

Contents

r:t'




















*,**! �:









*i**** r.. * *d*:,�





�*I*

RYSUNEK 43






Wybranie komendy powoduje wy�wietlenie okienka "Help", zawier cego spis dost�pnych grup informacji pomocniezych.



















Programowanie w Turbo Pascal 7.0

cji. Doat�pne a� naatgpuj�ce informacje:                               *%I�I+hl
How to              - opis metod u�ywania opcji Help.                  Komenda ta po�w�l� �� znalezienie opiau elementuj�zyka Turbo P
                                                                       znajduj�cego ei� w miejscu uatawienia kursora w oknie edycyjnym.*
Uae Help                                                               kuraor ustawiony jeat mi�dzy dwoma elementami jgzyka oddziela
Menus and           - opia menu ayatemu Turbo Pascal i klawiszy bez�   od aiebie apacj�,to zoatanie wys�ukana informaeja o elemencie zn
Hot Keya            po�redniego dost�pu do opcji menu.                 j�cym ai� z lewej atrony kuraora,co wynika z faktu,�e kursor
                                                                       znajdowa� si� na dowolnej literze danego a�owa lub na spacji �
Editor              - opia operacji dost�pnych w edytorze systemu.     prawej atrony.Je�eli dane alowo nie zostanie znalezione
Commands                                                               ,* s5
                                                                       wy�wietli lis indeksow� dost�pnych informacji w syatemie,za� k
Built-in            - opia wbudowanego w system j�zyka Assembler.      zosta�ie ustawiony na tym elemencie indeksu,kt�rego litery poc��t:
Aaaembler                                                              * zawieraj� n�jwi�cej liter z wyazuhiwanego a�owa.
Command             - opia opcji inicjuj�cych prac� ayatemu.           Previous topic
                                                                       Alt+F1
Li��e
                                                                       Komenda ta pozwala na cofni�cie ai� do poprzednio wy�wietla
Debugging       -   opia zasad poa�ugiwania si� programem urucho-      okienka pomocy Help.Syatem pami�ta 20oatatnio wy�wietlonych *
                    mi�j�cym (debugger).                               nek.
Directivea      -   opia dyrektyw kompilatora.
                                                                       Using help
Error Measage   -   opia bl�d�w.
                                                                       Komenda ta opisuje metody u�ywania opcji Help.Je�eli jeate�my ji
ObjectBrowaer   -   opis zaaad poa�ugiwania si� obiektem ObjectBro�    innym okienku Help,to opcj� t� mo�na uruchomi� za pomoc� klaw
(TPX)               waer.                                              <Fl>.
Reaerved        -   opis sl�w *luczowych i dyrektyw.                   Files...
Words
Start-Up        -   opia opcji inicjuj�cych prac� ayatemu.             Komenda wy�wietla ohienko dialogowe "Install Help Filea",za pon
0tiona
                                                                       kt�rego mo�emy zainatalowa� lub u�u��� dodatkowe pli*i pon
                                                                       (Help).Standardowojeat instalowany plik TURBO.TPH.
Turbo Vision    -   opia uruchomienia pomocy dotycz�cej biblioteki     : ' *
                    Turbo Viaion.                                      Compiler directives
Units           -   opis atandardowych modul�w ayatemu.                Komenda wy�wietla okienko zawi�raj�ce opia dyrektyw wyat�puj�c
                                                                       wj�zyku Turbo Paacal.
Index               Shift+F1
                                                                       1�5 :~
                                                                       Reserved words
Komenda ta powoduje wy�wietlenie alfabetycznego indeksu wazystki*
element�w dost�pnych w j��yku Turbo Paacal.Wyazuhiwanie odbyws         Komenda wy�wietla oltienko zawiera* ce
                                                                       )� opia sl�w kluczow ch w *
a� na �aaadzie kolejnego u�ci�lania,tzn.je�eli azukamy opiau funk*    u c ch w * z
                                                                       P J� y )� yku Turbo Paacal.
EnvStr,to naciakamy najpierw liter� e,co spowoduje ustawienie kursa
ra w indekaie na pierwazym s�owie zaczynaj�cym ai� od litery e,kolej*
litera n uatawia kursor na a�owach zac�ynaj�cych ai� od liter en itd.
                                                                       Pro ram
*' 72
P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                                            g owanie w Turbo Pascal T.0
il

I i

Komenda wy�wietla okie��ko zawier�j�ce opis standarduwych modu��w wyst�puj�cych w j�zyku Turbo Pascal.

Turbo Pascal Language

Komenda wy�wietla okienko zawieraj�ee opis podstawowych element�w j��yka Turbo Paacal.




















Error messages

cu � * v�

�'9.

Po uruchomieniu zintegrowanego �rodowiska pracyj�zyka Turbo P mo�einy od razu przyst�pi� do wpisywania programu, poniewa� sy automatycznie ustawia si� w trybie edycji. System umo�liwia pra wielu oknach, co oznacza, �e w ka�dym z nich mo�emy wpisywa� program. Spos�b pracy edytora okre�l�j� opcje umieazezone w n Options I Environment I Editor, kt�rych opis znajduje si� w opisie m Edytor systemowy, mimo �e nie jest prnfesjonalnym edytorem tek* to posiada podstawowe fu��kcje edytors*ie w zupe�nosci wystarcz: do wprowadzania program�w. Funkcje te zosta�y wymienione w p* szym zestawieniu:



















Komenda wy�wietla okienko zawieraj�ce opis b��d�w, kt�re mog� w9* st�pi� w systemie Turbo Pascala.

About...

Komenda wy�wietla oliienko "About", zawieraj�ce numer wersji system Turbo Pascala oraz nazw� producenta.
*:g**;








74 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Ctrl-E Ctrl-X
Ctrl-!*-D Ctrl-Q-S Ctrl-Q-E Ctrl-Q-X Ctrl-!1-R



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Operacje sterujgce przemieszcze�iem. kursora

il

Upis                               noma�nac*a
                                   klawiszy            kombinacj a .
do ho�ca tehatu                    Ctrl-PgDn           Ctrl-Q-�
do poprzedniego polo�enia          Ctrl-b2-P
do miejaca,w kt�rym wyat�pil       Gtrl-Q-W
oatatni bl�d
Operacje wpisywania i k�sow�nia
wl�c�enie lub wy��czenie trybu     Ina                 Ctrl-V
wpiaywania tekatu
watawienie puatej linii            Ctrl-N
ahaaowanie linii                   Ctrl-Y
ahaaowanie tehatu od miejaca       Ctrl-Q-Y
po�o�enia huraora do ho�ca linii
ahaaowanie znahu z lewej atrony    BachSpace           Ctrl-H
huraora
ahaaowanie znahu w miejacu         Del                 Ctrl-G
kuraora
ahaaowanie a�owa z prawej atrony   Ctrl-T
huraora
Operacje na blok�ch tekstu
zaznaczenie
pocz�tku blohu                     Ctrl-K-B
ho�ca bloku                        Ctrl-K-K
alowa                              Ctrl-K-T            Shift-Ctrl-f
                                                       Shift-Ctrl-* * - :*
zaznaczenie blohu                  Shift- � Shift-*
                                   Shift- y Shift-*-
zaznaczenie linii                  Ctrl-K-L



76 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0 7

uu*
kombinacja ***,; :
















'**rt: **




















































I ,(g*g,*,. ! *�dl*


*****!�� iI !. *: i*Jt *�`.




Ctrl-K-S







78 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak






:;

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

1) komentarzy
2) s��w kluc�owych 3) identyfikator�w

4) symboli

5) �a�cuch�w

6) liczb
7) instrukcji j�zyka assembler 8) odst�p�w w tek�cie

Kolory lub atrybuty dobiera si� za pomoc� okienka "Colors", kt�re zostalo przedstawione w opisie menu Options I Environment I Colors. Pliki, kt�r� b�d� wyr�niane w ten apos�b, okre�lane s� w polu Highlight extensiom w menu Options I Environment I Editor. Mo�emy oczywi�cie zrezygnowal z u�ywania kolor�w w edytorze przez wy��czenie opcji Syntax highlighl w menu Options I Environment I Editor, nie likwiduj�c dotychczas u�* wanego ustawienia kolor�w.










8O P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

u � r* G, I1 I 1� w y t(u M P * *��O RA
W rozdziale tym zostan� opisane dyrektywy kompilatora. Dyrekt a�u�� do okre�lenia pracy kompilatora. Za ich pomoc� programista n
"powiedzie�" kompilatorowi, jak ma wykona� kompilacj� ea�ego pro , mu lubjego cz��ci.

Mo�emy wyr�ni� trzy rodzaje dyrektyw:
/ dyrektywy prze��cznikowe / dyrektywy parametryczne
*� *


/ dyrektywy warunkowe


* Dyrektywy prze��cznikowe
Dyrektywy prze��cznikowe powoduj� w��czenie b�d� wy��czenie od wiedniej opcji dzia�ania kompilatora. Ka�da dyrektywa prze��czniko



': Pi'H:*
ma sw�j odpowiednik w menu Options I Compiler. Pod wzgl�dem zasi� ***" dzia��nia mo�emy okre�li� dyrektywy globalne oraz lokalne. Dyrekty , *j.i** globalne odnosz� si� do ca�ego procesu kompilacji programu lub mod� *ytw * i umieszezane s� przed cz��ci� deklaracyjn�. Dyrektywy lokalne, pon *i*=:***; wa� odnosz� si� do cz��ci kompilacji, mog� wyat�powa� w dowoln,
miejscu programu.

Nazwa dyrektywy sk�ada si� z litery poprzedzonej znakiem $ oraz znal * + oznaczaj�cego w��czenie dyrektywy lub znaku - oznaczaj�cego wy�
czenie dyrektywy i umieszczonajest w nawiaaach klamrowych {}. yn� mo�na u�y� nawet kilku dyrektyw, a
Wjednym nawiasie klamrow
e tylko przed pierwsz� nale�y umie�ci� znak $. Dyrektywy te musz� b; **g b*�: oddzielone przecinkami.

�,*' :* P*yk�adowo zamiast pisa�


{$N+} vt _

* h, :
' mo�emy napisa�

{$N+,E-}





















::* *'+*.

Programowanie w Turbo Pascal 7.0 8 *

Edytor syatemowy 1'urbo Pascala ma mo�liwo�� u�ywania r�nych kola r�w, w przypadku kart graficznych udost�pniaj�cych kolory lub r�nye* atrybut�w, w przypadku kart monochromatycznych do oznaczenia na, st�puj�cych element�w sk�adni:

                                                                                          w*-
$A
                                                                                          Standardowo   .   {$E+}
Standardowo              . {$A+)
                         globalny                                                         Zasi�g        .   globalny
Zasi�g                   Dyrektywa powoduje �apami�tanie danych w pa.                     Opis          .   Standardowe ustawienie dyrektywy powoduje,
Opis
                         mi�ci prze� ich wyr�wnanie do granicy slowa                                        w przypadku braku koprocesora arytmetyczne*
                         maszynowego lub bajtu.Je�eli dyrektywa.jest                                        �ostanie do��czona biblioteka,kt�ra go ernulu-
                         w��c�o�ia (A+); to �mienne b�d� wyr�wnywane c)c                                    Ustawienie dyrektyw w postaei ($N+,$E+) pow
                         *ranicy s�owa maszynowego,c�ego efektem,jest                                       duje utworzenie programu, kt�ry emulu
                         szybazy dost�p do tych zmiennych w pamieci,                                        koprocesor arytmetyczny,je�eli nie zostanie *
                         Opcja ta dotyc�y procesor�w typu 80x86,ale nie                                     wykryty; w przeciwnym razie zostanie on u�y
                         daje efektu przy procesorze 8088.                   '* t".�                        przez program. Je�eli program ma pracowa� tyl:
                                                                             -,r*,        ,                 z wykor�ystaniem koprocesora arytmetyc�ne*
                                                                                                            to nale�y ustawi� nast�puj�ce dyrektyv
Standardowo              : ($B-                                              * ~"*` ' =
                                                                             ,**;,:       $F
Zasi g
                         lokaln
                                                                             **'ur~'.!*
Opis
                         Dyrektywa powoduje opty�nalizacj� generowane        .**�*        Standardowo   .   {$F-)
                         go kodu dla wyra�e� logic�nycl� �awieraj�cycb                    �asi�g        .   lokalny
                         operatory logiczne and i or.Je�eli dyrektywa jes!   .
                         w��czona ($B+),to analizowane jest ca�e wyra�e                   Opis          .   Dyrektywa okre�la rodzaj odwo�ania do proced
                         nie logiczne,nawet je�eli po analizie c穌ci tego   .                              i funkcji.Je�eli dyrektywajest w��czona {$F+},
,                        wyra�enia znanyjestjego wynik.Przy ustawieniu                                      ws�ystkie odwo�ania s� odwo�aniami dalek�
                         standardowyn� obliczanie wyra�enia ko�c�y si�a                                     (FAR); w przeciwnym wypadku a� to odwo�an
                         chwil� ustalenia warto�ci wyra�enia.
                                                                             :rbaw *                        bliskie NEAR).Je�eli dyrektywa jest wy��czoi
                                                                             :,***; ;~*                     {$F-},a procedura lub funkeja zadeklarowanaje
                                                                                                            w c穌ci opisowej modu�u (interface),to kompil
$D                                                                                                          tor mimo wy��czenia dyrektywy traktu
Standardowo              . {$D+)                                             ?e***'*                        odwo�ania do nich jako dalekie.W przypadl
                                                                                                            u�ywania nali�adek nale�y dyrektyw� ($F+) ust
Zasi�g                   . globalny                                                                         wi� na pocz�tku programu i ka�dego madu�u.
                         : Standardowe ustawienie dyrektywy powoduje
                         nerowanie infor�naeji o wyst�puj�cych b��dacb
                         i umieszczenie ich w plikach.EXE i.TPU.Umo
                         �liwia to lokali�acj� b��d�w za pomoc� komendl                   Standardowo   .   {$G-} dla trybu pracy rzec�ywistego
                         F d Error.Standardowe ustawienie dyrekty*                                          {$G+} dla trybu pracy chronionego
                         amu
                         pozwala na krokowe uruchamianie progr               *            Zasi�g        :   globalny
                         i ustawia��ie punkt�w rzerwania.
                                                                             **           Opis          .   Dyrektywa powoduje ustawienie rodzaju genez
                                                                                                            wanego kodu w zale�no�ci od pro
***j*alMj*****'i***l**                                                                                      *est kod ala procesora t5Ut5ti.u1� ayrex�ywy w,



g2 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

czonej [*t,r+t, w ceiu op�ym*ul****l h*uu s*==*=u� *;6 u*o**r=."..-* *,r **, ...a**"**. .,y wanego programu, kompilator u�ywa dodatkowo *;* rektywy apowoduje, �e do wykonania t inatrukcji proceaora 80286. Nale�y pami�ta�, �e operacji u�yta zoatanie biblioteka, kt�ra b� wygenerowanie kodu dla proceaora 80286 unie. . emulowa�a koprocesor arytmetyczny. mo�liwia uruchomienie danego programu przy korzysta��iu z procesor�w 8088 i 8086.
Standardowo . {$0-} $I Zasi�g . globalny Standardowo . {$I+} ;* Opia . W��czenie dyrektywy ($O+) jest wyn�agane, Zaai�g . lokalny dy, gdy generowany kod modu�u ma Opia . Dyrektywa w��cza lub wy��cza automatyczne ge. ";
nak�adk�. nerowa��ie kodu, kt�ry kontroluje poprawno�� � wykonania operacji wej�cia/wyj�cia. Je�eli dyre� l*t* ; S*ndardowo . {$P-) ktywa jest w��e�ona {$I+}, to przy b��dacb wej�cia/wyj�cia progran� zoatanie zatrzymany Zaai�g . globalny i wy�wietlony zoatanie komunikat o b��dzie. W . W��czenie dyrektywy {$P+) powoduje, �e u� przeciwnym wypadku nale�y aamemu zapewni� * a�owa String b�dzie oznacza�o tzw. �a�cuch ot, kontrol� b��d�w za pomoc� funkcji IOReault. ty, za� przy standardowym uatawieniu s�
String zachowuje znaczenie z poprzednich w* j�zyka Turbo Pascal, ezyli okre�la �a�cuch o ksymalnej d�ugo�ei do 255 znak�w. Standardowo . {$L+} Zaai�g . globalny *'*** " *e
y ** Standardowo . f$Q-) Opia . Standardowe uatawienie dyrektywy powodujs ***s.";

automatyczne generowanie kodu zawieraj�cego *** * Zaai�g . lokalny info�'macje o nazwach i typach wazyatkich zmien� *** � nych i ata�ych, kt�re wyat�puj� w cz��ci Opia . Powoduje w��czenie lub wy��czenie kontroli * implementacyjnej modu��w oraz w funkcjacb w*. pe�nienia dla generowanego kodu. Gdy dyrekt i procedurach. Pozwala to podczaa urucharnianie k jeat w��czona {$Q+}, to dla nast�puj�cych ope: programu na kontrol� i modyfikacj� warto* : *- arytmetycznych wyst�pi kontrola przepe�nie
+, -, *, Abs, Sqr, Succ, Pred. W przypadku w5 zmiennej. pienia przepe�nienia nast�pi zako�czt
programu i zoatanie wy�wietlony komunik b��dzie. Standardowo . {$N-} Zasi�g . globalny
Standardowo . ($R-) Opia . W��czenie dyrektywy ($N+} powoduje, �e p* Zasi�g . lokalny
gram b�dzie wykorzystywa� koproces arytmetyczny do wykonywania operacji na li* Opis . W��czenie dyrektywy {$R+} powoduje, �e wyg bach zmiennoprzecinkowych we wazystki*b rowany kod b�dzie podlega� kontroli z od�
indeks�w tablic i �a�cuch�w z warto�ciami z


84 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                  zakresu,to program zostanie �atrzymany i zosta. *
                  nie wy�wietlony kornunikat o b��dzie. * Standardowo             . {$X+)
                  Zaai�g                                                          . globalny
                  Opia                                                            . Standardowe ustawienie dyrektywy powo
Standardowo   :   {$S+}
                                                                                  ustawienie zgodnu�ci pomi�dzy typem P(
asi�g         :   lokalny                                                         i tablicami znak�w zaczynaj�cymi ai� od indi
                                                                                  zerowego oraz po�w�l� �� traktowanie fu�
Opis          .   Standardowe ustawienie dyrektywy powoduje                       jako prucedur,powoduj�c zignorowanie ich w
                  autornatyczne generowanie kodu,kt�ry podezas
                  *,
                                                                                  k�w.
                  wywo�ania procedury lub funkeji powoduje k�n.
                  trol� dost�pnej pami�ci na zmienne lokalne.
                  Je�eli wyst�pi brak takiej pami�ci lub obszar jej Standardowo   {$y+)
                  �'.�i
                  jestza ma�y,to program zostanie zatrzymany
                  i zostanie wy�wietlony komunikat o b��dzie. Zasi�g              . globalny
                  :�S=::
                  :*,;"`* 0                                                       . Standardowe ustawienie dyrektywy daje mc
                                                                                  wo�� wy�wietlenia symboli i odwo�a� do niet
Standardowo   :   {$T-}                                                           pomoc� okienka Object Browser.Dyrektywa
                                                                                  st�pna tylko w �rodowisku TPX.
Zasi�g        .   globalny ,.*"� G:,;
Opis          .   Dyrektywa okre�la rodzaj wska�nika generowa- * ***;** Dyrektywy parametryczne
                  nego prze� operator Q.Je�eli dyrektywa jeat
                  wy��czona {$T-),to rezultatem u�ycia operatora '**"'*" Dyrektywy parametryczne pozwalaj� na okre�lenie rozmiaru segme*
                  Q jest typ Pointer,kt�ry jest kompatybilny ze . stosu dla programu,ro�miaru minimalnego oraz maksymalnego ste
                  wszystkirni typami wska�nikowymi.Gdy dyrekty- przeznaezonej na zmienne dynamiczne tworzone podezas dzia�ania p
                  wa jest w��czona {$T+},to wynikiem jest gramu,a tak�e na okre�lenie nazw plik�w,kt�re maj� zosta� do��c�c
                  wska�nik na zmienn� okre�lone o t u (^T ). do ro amu            od z
                  P �'*' p                                                        c as komp�lac*�.Nazwa dyrektywy sk�ada si� z lit*
                  * poprzedzonej znakiem $ oraz parametru i umies�ezonajest w nawias*
                  * I klamrowych {).
Standardowo   .   {$V+}
                  ` $I Nazwa Pliku
Zasi�g        .   lokalny
                  * Zaai�g                                                        . lokalny
Opis              Standardowe ustawienie dyrektywy powoduje �ci- G* *
                  s�� kontrol� zadeklarowanego i aktualnego ;1>*:.: OPis          : z pomoc� tej dyrektywy nakazujemy kompilato*
                  r                                                               w� do�
                                                                                  czen�e do k
                  �                                                               om
                  ancueha,powodu*�c pr�y w�gksze* d�ugo�e� aktu- *                p�lowanego programu plik
                  alnej wyst�pienie b��du.Przy dyrektywie �                       kt�rego na�w� podajemy jako parametr.Rozs2
                                                                                  r�enie nazw
                  wy��czone* {$V-) kontrola ta nie wyst�puje.                     y pl�ku standardowo przyjmowa:
                                                                                  jest jako.PAS.W ���w*
                                                                                  �e pliku mo�emy u�
                  *Ki;.
                                                                                  �cie�ki dost�pu.Je�eli �cie�ka dost�pu nie wyst
                                                                                  puje,to dany plik pos�ukiwany jest najpierw
                                                                                  katalogu bie��cym,a nast�pnie w kataloga*
                                                                                  okre�lonych w polu Inelude directories okien*
P.Micha�kiewicz,I.�wituszak
                  Programowanie w Turbo Pascal 7.0                                8

- �
opcji Menu I Directories. Nale�y pami�ta�, �e dy. rektywy tej nie wolno u�ywa� wewn�trz instrukcjl * z�o�onej.

$L Nazwa Pliku

le�y pami�ta�, �e nie mo�e by� on mniejaz minimalnego rozmiaru sterty.

$O Nazwa Modu�u

Zasi�g . lohalny
Zasi�g . lohalny                                                         Opis . Dyrektywa ohre�la modul o podanej nazwie j
Opia . z pomoc� tej dyrektywy nakazujemy kompilato�          .           nahladh�.Dyrektywa ta musi wyat�pi� bez
rowi do��czenie do kompilowanego programu lub                            �rednio po klauzuli uaes w prograrnie.
modulu pliku,kt�ry jest ju� skompilowany i g*
siada roza�erzenie.OBJ,przez podanie jeg*                                Dyrektywy warunkowe
nazwyjako p p * ru' *e je t ko OB*T.W *                                  Dl*ktywy warunhowe pozwala*j� na warunhow� hompilacj� cz��ci h*
standardo                                                                programu w oparciu o okre�lone nazwy symboli.
zwie pliku mo�emy u�y� �cie�ki dost�pu.Je�eli
�cie�ka dost�pu nie wyst�puje,to dany plik poszu.
kiwany jest najpierw w katalogu bie��cym,a                   ,rH*v;      $DEFINE Nazwa Sy�nbolu
naat�pnie w katalogach okre�lonych w polu Ob�                *r*�r�:     Dyrehtywa ta slu�y do definiowania nazwy aymbolu,ht�ry b�dzie u
ject directories okienka "Directoria",kt�re jest             .           wany przez pozostale dyrektywy warunkowe.Nazwy nadawane ayni
wywo�ywane za pomoc� opcji Menu I Directories,               * *         lom spelniaj� te aame reguly co identyfihatory j�zyha Turbo Pas*
Nale�y pami�ta�,�e dyrektywy tej nie wolno u�y*              .           Symbole odpowiadaj� zmiennym typu Boolean,a dyrektywa $DEFl1
wa� wewn�trz instrukcji zlo�onej.Przewa�nie                  * * *I*''   okre�la ich warto�� jaho true (prawda).Nie zachodzi jednah �ad
dyrektywa tajeat atoaowana do dol�czenia zewn�-              .           zale�no�� pomi�dzy zdefiniowanymi symbolami,a identyfihatorami u:
trznych procedur i funkcji napisanych w j�zyku               * '.        wanymi w programie,co pozwala na u�ywanie tej aan�ej nazwy
asaembler.                                                   *�**        ohre�lenia aymbolu i na przyhlad zmiennej : J�zyh Turbo Paacal defini�
                                                             1�** G*c*   atandardowo naat�puj�ce aymbole:
$M stos,min sterty,maz sterty
                                                                         VER70 - gdy wskazuje wersj� 7.0j�zyha Turbo Pascal.In
Zaai�g : globalny                                                        wersje j�zyha maj� symbole r�ni�ce ai� numere*
Opis : Za pomoc� tej dyrektywy mo�emy okre�li� roz�                      np.j�zyh Turbo Pascal 5.5poaiada ayn�bol VER5S
miar pami�ci przeznaczonej dla segmentu stosu,
oraz sterty.W dyrektywie znajduj� si� nast�pu)�              *:,*        MSDOS - gdy ayatemem operacyjnym jest MS-DOS lub P
ce parametry:                                                            DOS.
atoa - okre�la rozmiar aegmentu stoau w bajtach.'            **          CPUB6 - gdy proceaor nale�y do rodziny proceaor�w 80x86.
                                                             57
Standardowo przyjmowanyjeat rozmiar 163&1*                               CpUB7 - gdy wy*-yty zostanie koprocesor arytmetyczny z r
bajt�w,za� makaymalny rozmiar wyno*;                         k _
65536bajt�w;                                                             dziny 80x87.
min sterty - okre�la minimalny rozmiar sterty w ba*tac* ;    **          U*EF Nazwa Symbolu
kt�ry standardowo wy��oai 0bajt�w i nie motet                            Dyrehtywa ta jeat przeciwie�stwem dyrektywy $DEFINE i okre�l
by� wi�kazy ni� 655360bajt�w;                                *:          wart*g� zdefiniowanego symbolujako false (fa�sz).
max aterty - okre�la maksymalny rozmiar sterty w bajtac* *   *


88 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

I,OZOs�a�e uy, cn*y** y "~' ~' "*- -* * . KO M P I LATO R ZEWN �TRZNY Posiadaj�c zdefiniowane symbole, pozosta�e dyrektywy warunkowe wy. kor�ystuje si� w nast�puj�cych konst�-ukcjach:
Opr�cz zintegrowanych �rodowi8k pracy TUftBO i 1'PX mo�emy kor

$ I Fxxx Nazwa Symbolu 8ta� z kornpilatora zewn�trznego o nazwie TPC.EXE, kt�ry wywo�ywa
jest z linii komend systemu DOS. Sk�adnia takiej komendyje8t nast�)

$ENDIF j�ca:


oraz

$I Fxxx Nazwa Symbolu
$ELSE $ENDIF

gdzie jako $IFxxx mog� wyst�pi� nast�puj�ce dyrektywy: *IFDEF - powoduje skompilowanie tek8tu programu wys*

puj�cego po tej dyrektywie, je�eli ���w� symboh zosta�a zdef�niowana.


$IFNI7EF - powoduje 8kompilowanie tekstu programu wys* puj�cego po tej dyrektywie, je�eli nazwa symbolu n* zosta�a zdefiniowana.

*IFOPT - powoduje skompilowanie tekstu programu v prze��cznik puj�cego po tej dyrektywie, je�eli stan prze��c

w dyrektywie odpowiada aktualnie ustawionej ktywie prze��cznikowej.

Przyk�ady u�ycia dyrektyw warunkowych:


{$IFOPT N+}

type
Real=Extended; {$ENDIF}
{$
IFDEF CPUB7
{$N+} type
Real=Extended; {$ELSE}
{$N-} type
Extended=Real; {$ENDIF}

TPC [opcje) nazwa pliku (opcje)
gdzie przez opcjonalny parametr opcje okre�la si� dzia�anie kompilato Je�eli w nazwie pliku nie podamy roz8zerzenia, to dumy�lnie poszukiv ny b�dzie plik o rozszerzeniu.PAS. Gdy jednak naaz plik nie posia rozszerzenia, to jego nazw� nale�y zako�czy� kropk*. Opcje mog� zaczyna� si� znakiem / lub znakiem -, ale gdy u�ywa* znaku -, to musi wy8t�pi� od8t�p mi�dzy opcjami, np. zapisowi


TPC /IC:\KATALOG PROGRAM /$A+/$B+

i odpowiada


TPC -IC:\KATALOG PROGRAM -$A+ -$B+

***; * Mo�emy tak�e przy wypisywaniu opcji u�y� zapisu skr�conego, kt* *t u�ywa tylko jednego znaku $, np.:


F,* ; TPC PROGRAM /$A+,B+


**f; :,. ZamlaBt

TPC PROGRAM /$A+/$H+

Mo�liwo�� ta nie dotyczyjednak opcyi $M, kt�rej parametry 8� oddzielo przecinkami jak przy zapi8ie skr�conym. Mo�emy wyr�ni� opcje:

* * 1) odpowiadaj�ce dyrektywom kompilatora

* 2) trybu pracy kompilatora 3) trybu pracy debuggera

, 4) katalogowe


.*�*




' g0 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

Programowanie w Turbo Pasca! 7.0

Opcje odpowiadaj�ce dyrektywom kompilatora

Poni�aza tabela przedstawia opcje kompilatora zewn�trznego i ich odpa, wiedniki w menu Options I Compiler zintegrowanego �rodowiska pracy,

OPCJA                  MENU OPTIONS
                       I COMPILER
/$A                    Word ali data
$B                     Complete boolean eval..
/$D                    Debu inforn�ation......
/$E                    Emulation....
/$F                    Force Far Calls
/$G                    286instructions....
/$I                    I/O checking.......
/$L                    Local aymbols....
/$N                    8087/80287...
/$0                    Overla a allowed....
/$P                    Open parameters....
/$Q                    Overtlow checking....
/$R                    Ran echeckin..
i !!** /$S             Stack checkin..
IN
II /$T                 T e � o erator....
* **,1I I
/$V                    Strict var-string....
/$X                    Extended ayntax....
/Dnazwy                Conditional defines opcja
/$Matos,min,max        atus - Staek size
                       m�n - Low heap l�m t
                       max - High heap limit
Nale�y pami�ta�,�e ustawienie dyrektywy w tek�cie powoduje F
ni�cie odpowiadaj�cej jej upcji ustawionej podczas wywu�ywania
latora zewn�trznego.
II 92 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak

1'*** Przyklady:

TPC /IC:\TP\PROGRAMY GRA /$M16384,0,655360 TPC MAGAZYN /DZAPISZ;DRUKUJ/$A+ TPC MAGAZYN /DZAPISZ/DDRUKUJ/$A+

h t Ostatnie dwa przyk�ady a� r�wnowa�ne.

"*         Opcje trybu pracy kompitatora
           Poza opcj� /!* pozosta�e opcje odpowiadaj� przedstawionyn� �u
ut*s'*     komendom z menu.Nie mo�najednocze�nie u�ywa� opcji /M i lB.
%�** t '
           odpowiada komendzie Compile I �uild � n
           odpowiada komendzie Search I Find En
           menu
           odpowiada komendzie Options I Linker I :
           Buf3Eer z menu
           odpowiada komendzie Compile I Make z n
           - eliminuje wy�wietlanie nazw plik�w i ��
***u* :    r�w lin� podczas kompilaeji
:+*.Opcje trybu pracy debuggera

/G

















. *4 :
* Opcje katalogowe


. rx,

- odpowiada komendzie Options I Linker I : File odpowiednio

- od�owiada komendzie Options I Debu* I Debugging z menu



Po ka�dej opcji katalogowej nale�y okre�li� �cie�k� doat�pu do odpow n�ego katalogu np /ID�\TP7\PROGRAMY

; .
odpowiada kumendzie Options I Director: EXE and TPU directory z menu

odpowiada komendzie Options I Compiler I clude directoriea z menu

okre�la miejace po�o�enia pliku konfigura negu TPC.CFG


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Unit directnries z menu

Piik TPC.CFG

Po uruchomieniu kompilatora zewn�trznego w pierwszej kolejno�ci W bie��cym katalogu poszukiwanyjestjego plik kon�guracyjny o naz*vie TPC.CFG. Je�eli nie zostanie on znaleziony w bie��cyn� katalogu, * szukany jest w katalogu zawieraj�cym kompilator �ewn�trzny TPC.EXE. Plik ten zawiera info��nacje, jakie opcje kompilatnra maj� zosta� dod*ne do opcji u�ytych podczas jego wywo�ania. Mo�e on tak�e zawiera� nazw� prograrnu, kt�ry ma zosta� skompiluwany. Informaeje te *dla ka�dej opcji umieszcza si� w osobnej lin�, przykladowo:

/ID:\TP7\PROGRAMY /UD:\TP7\MODU�Y /$A+
/$B+

Je�eli plik TYC.CFG zawiera powy�sze dane, to po wywo�aniu:

TPC PROGRAM

kompilator zewn�trzny zoatanie uruchomiony, takjak po naat�puj�cym * wywo�aniu:


TPC /ID:\TP7\PROGRAMY /UD:\TP7\MODU�Y PROGRAM /$A+ /B+


















94 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

.,1**:

Struktura programu
Ka�dy program w j�zyku Turbo Paseal ma okre�lon� budow�. N1, wyr�ni� w nim nag��wek, klauzul� importu modul�w oraz blok g: programu. Nagl�wek okre�la nazw� programu, za� blok realizuje * nanie przez program zadanego algorytmu. Klauzula im�ortu m pozwala na do��czenie do programu kod�w gotowych element�v procedur lub funkcji. Zar�wno nagl�wek programu, jak i klauzul portu wystgpuj� opcjonalnie.


W celu osi�gni�cia proatej i przejrzystej postaci zapisu programu or wzgl�du na �atwiejsze uruchamianie i testowanie programu mo�ei bloku gl�wnym programu wydzieli� cz��ci kodu w postaci proc i fu��kcji, kt�re podobnie jak program sk�adaj� si� z nag��wka i b; za� dok�adna ich budowa opisanajest w rozdziale "Procedury i fun*


BLOKI

Blok" zar�wno programu g��wnego,jak i procedury czy funkcji,je;
cz��� programu sk�adaj�ea si� z cz��ci deklaracyjnej oraz instrukcy
Cz��� deklaracyjna wyat�puje opcjonalnie.W cz��ci deklaracyjnej bl
definiujemy:
,;'* /   etykiety
/        atale
/        typy
�EYjt�
/        zmienne
/        procedury
/        funkcje
� �
1* Wazystkie zadeklarowane element  s dost�pne tylko wewn�trz dane
**x bloku.
:."***
�.
         * Programowanie w Turbo Pascal 7.0

blok�w:

1. Bez c穌i deklaracyjnej


begin
writeln('Ten blok zawiera tylko jedn� instrukcj�'); end

2. Z cz��ci� deklaracyjn*


type
tablica=array[0..100) of integer; v��
x:tablica;

begi�
writeln('Podaj elementy tablicy'); end

Wewn�trz bloku mo�e zosta� umieszczony inny blok, np.:


(*1*) type
tablica=array[0..10) of integer;

var
X:tablica;
procedure sumuj(m:integer); (*2*) var
Z,N:integer;

begin

z:=0;
for N:=1 to m do Z:=Z+X[N];
writeln(Z);

(*2*) end;


begin
sumuj(3); (*1*) end

Blok g��wny ograniczony jest za pomoc� znak�w (*1*), za� blok wewn* trzny za pomoc� znak�w (*2*). Zmienna X typu tablicowego zadekla*' wana w bloku g��wnym jest dost�pna tak�e w bloku wewn�trznym, *e zmienne Z i N zadeklarowane w bloku wewn�trznym nie s� dost�pne � bloku g��wnym. Zmienne X jest okre�lana jako zmienna globalna, Z*

a*a zadeklarujemy zmienn� lokaln� o tym samym identyf�ku�, *�*ze co zm na globalna w bluku g��wny�n, to spowodujemy tzw. przykrycie zrnie* globalnej. Przyk�adowo, gdy def�nicja procedury z powy�szego p�*yk� by�aby nast�puj�ca:

procedure sumuj(m:i�teger);

(*2*) var

X,N:integer;

begin

X:=0;
for N:=1 to m do X:=X+N;
writeln(X);

(*2*) end;

tu za pomoc� zmiennej X nie mo�emy odwo�a� si� w bloku wewn�tr� do tablicy zadeklarowanej w bloku g��wnyn�. Og�lnie mu�na powied �e:

- zmienna lokalna przykrywa zmienn� glubaln� o tym samyn� iden katorze,

- zasi�g identyfikatora pola rekurdu ograniczony jeat do deklaracj kordu oraz do odwo�ania ai� do rekordu za pomoc� zmiennej rekc wej lub instrukcji wiѾ�cej with,

- zaai�g ak�adnik�w obiektu ograniczunyjest do deklaracji obiektu i metod, wszyatkich obiekt�w potOmnych oraz du odwo�ania si* obiektu za pomoc� zmiennej obiektowej lub instrukcji wiѾ�cej w


PROGRAMY

`?*3 * Program w j�zyku Turbo Pascal ma nast�puj�c� struktur�:

program Nazwa Programu ( Lista Parametr�w ); uses Nazwy_Modu��w;

blok.

Pierwaza linia tej struktury, okre�lana mianem nag��wka, a�u�, .*w ; ** (i okre�lenia nazwy programu oraz liaty identyfikator�w dla parame
, przekazywanych do programu. Identyf�katory te muaz� by� oddzie ** ;, przecinkami. Nazwa programu wyst�puje po a�owie program, a * parametr�w wyat�puje opcjonalnie.



g� P. Micha�kiewicz, l. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

s�ywane w program�e. u�s�� �� *es� wyazezegom�ana po s�ow�e uses i � wyat�puje opcjonalnie. Identyfikatory modu��w oddziela si� przecinka, mi. Opis modu��w znajduje si� w nast�pnym punkcie rozdzia�u. Linia trzecia okre�la blok g��wny programu, kt�rego struktura zosta�a opisana w poprzednim punkcie. Nale�y zapami�ta�, �e blok g��wny programu zawaze jest zako�czony kropk�.

Przyk�ady program�w:

1. Program ak�adaj�cy si� tylko z bloku


begin
writeln(' 5ie ma !');

end.

2. Program z nag��wkiem


program Uwaga; begin

writeln('Uwaga !'/; end.

3. Program u�ywaj�cy procedury clracr z modu�u Crt


uses Crt ; begin
clrscr;

writeln('Uwaga ! Ten program ma parametry'); end.


MODU�Y

Cz�sto u�ywane deklaracje ata�ych, typ�w, zmiennych, proeedur i fi mo�emy oddzieli� od programu i umie�ci� w tzw. module. Dzi�ki ra� utworzone przez programist� elementy, kt�re zosta�y umieaz w module, mo�e on wykorzystywa� w wielu programach.

Modu�y mo�na wykorzysta� do tematycznego podzia�u utworzo: element�w programowych, czego przyk�adem s� standardowe mo j�zyka Turbo Paacal: Syatem, Doa, WinDoa, Crt, Printer, O*e: Stringa, Graph. Dzi�ki modu�om mo�liwa jest tzw. modularyzacja gramu. Pozwala ona na pisanie program�w zwi�z�ych i przejrzysty* przede wszyatkim na �atwiejsze ich uruchamianie.



98 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

unit Nazwa_Modu�u; i�terface

uses Nazwy Modu��w;
deklaracje typ�w;
deklaracje sta�ych;
deklaracje*zmiennych;
nag��wki procedur i*funkcji; implementation
uses Nazwy Modu��w;
deklaracje procedur i funkcji; cz��� inicjuj�ca;

end.

Podobnie jak program, modu� zawiera nag��wek, w kt�rym po s�o unit wyst�puje nazwa modu�u. W przeeiwie�stwie do programu ��� modu�u muai wyst�pi�, poaiewa� za jej pomoc� odwo�ujemy si� w * gramie do danego modu�u. Z tego te� powodu w jednym programie mo�emy u�ywa� dw�ch r�nych modu��w o tej samej nazwie. Nal* tak�e pami�ta�, �e nazwa pliku �r�d�owego i binarnego modu�u m odpowiada� nazwie modu�u u�ytej w nag��wku modu�u, z dok�adno� do pierwszych 8 znak�w, co nie obowi�zuje w przypadku progran poniewa� kompilator nie bierze nazwy programu pod uwag�. Cz��� modu�u po s�owie interface s�u�y do deklaracji typ�w, ata�y, zmiennych oraz nag��wk�w procedur i funkcji, kt�re b�d� dostgpne programie lub innych modu�ach, kt�re importuj� dany modu�. W cz� deklaracyjnej umieszcza ai� tylko nag��wki procedur i funkcji, za� i deklaracje umieszcza ai� w cz��ci implementacyjnej modu�u, wyst�puj cej po. s�owie implementation. Wyj�tkiem od tej zasadyjest umieszczen procedury lub funkcji z dyrektyw� inline w cz��ei deklaracyjnej. Cz��� modu�u rozpoezynaj�ca si� s�owem implementation, poza dekl racj� procedur i funkcji z cz��ci interface, pozwala na umieszczen ata�ych, zmiennych, procedur i funkcji, kt�re dost�pne s� tylko w dany module. Ku1.*��u�� deklarowania procedur i funkcji w cz��ci impleme* tacyjnej jest duwolna. Mo�na pominѹ liat� parametr�w, kt�ra zosta3 zadeklarowana w nag��wku danej procedury lub funkcji w cz��ci inte: face.
Cz��� inicjuj�ca modu�u zawiera instrukcje, kt�re wykonywane s�, chwili importowania modu�u. Ka�dy modu� ko�czy s�owo end z kropk*



Programowanie w Turbo Pascal 7.0 g*

Poni�sze przyk�ady przedstawiaj� zale�no�ci:

bezpo�rcdnie pomi�dzy prograrnem i modul�mi

program Test;
uses Modu*1,Modu�2; begin end.


unit Modu�l; interface
implementntio� end.


unit Modu�2; interface


implementation e�d.

Program Testjest bezpo�rednio zale�ny od modu��w Modu�l i Modu�*

po�rednie pomi�dzy programem i modu*�mi

program Test; uses Modu�l; begin end.


unit Modu�l; interface
uses Modu�2; implementation end.


unit Modu�2;


*. Michalkiewicz, I. �wituszak

implementation end.

*.z.       W tym przypadku prngram Test jest bezpo�rednio zale�ny tylko *
.          modu�u Modu�l,za� po�rednio zale�ny od modu�u Modu�2.Modu
           zale�y bezpo�rednio od modu�u Modu�2.O�nacza to,�e identyfikato
*t�,       zadeklarowane w module Modu�2a� dost�pne w module Modu�l,ale n
;*;*.,;    s� dost�pne w pro*ramie Test.
           modu*y wzajemn.ie z�le��e od siebie
: �.r**.
Mfi \:

:boi* * Program Test;
uses Crt, Modu*l;
begin
clrscr;
Pisz XY(10,10,'Naci�nij dowolny klawisz'); Pisz XY(100,100,'Ten napis nie zostanie wy�wietlony') end.


unit Modu�l;
� interface
procedure Pisz XY ( x,y: integer; komunikat: string implementation
uses Crt, Modu�2;
procedure Pisz XY ( x,y: integer; tekst: string ); begin
if ( x in [1..80] ) and ( y in [1..25) ) then begin
gotoxy(x,y); write(tekst);
end else
Komu�ikat('Wsp�rz�d�e poza zakresem :'); end;

end.


unit Modu�2;
interface
procedure Komunikat(kom:strinq); implementation
uses Modu�l;


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

procedure Komunikat(kom:str��g);                                         ��*,.`* ~vv***..v..�
begin
PiszXY (1,1,' Uwaga - ' +kom ) ;                                         SYMBOLE PODSTAWOWE
end                                                                      J�zyk Turbo Pascal posiada nast�puj�ce symbole,kt�rych u�ywa s:
;-,i'�;
Modul2w cz��ci implementacyjnej importuje � modulu Modull proce�         * ppja* znakitst ri�* f ' spacja (niewidoczny znak oi
dur� PiazXY,kt�rej u�ywa w deklaraeji procedury Komunikat,Z*
Modull importuje z modu�u Modul2procedur� Komunikat,kt�rej u�yWa         Zestaw litex sk�ada si� z nast�puj�cych znak�w:
podezas deklaracji procedury PiszXY.Takie wzajemne zale�no�e* *
mo�liwe tylko dlatego,�e u�ycie klauzuli uses w cz��ci implementacyjn*   A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
powoduje ukrycie wewn�trznych odwo�a� w importowanym module,             a b c d e f g h i j k 1m n o p q r a t u v w x y z
Nale�y pa�ni�ta�,�e cz��ei interface nie mog� by� wzajemnie zale�ne.
Je�eli chcieliby�my umie�ci� w procedurach PiszXY i Komunikat dodaw      oraz znaku podkre�lenia (*).
kowy parametr okre�laj�cy okno na ekranie np.za pomoe� typu:             Zest�w cyfr sklada si� z nast�puj�cych znak�w:
type
                                                                         0123456789
okno = record                                                            Do znak�w specjalnych nale��:
xl,yl,x2,y2: integer;
kolor okna : byte;                                                       +-*/=<>(].,():;'^*{}*#
end;
a nagl�wki mialyby nast�puj�c� posta�:                                   ,oraz podw�jne znaki steruj�ce:
                                                                         <= >= ..(* *) (..)
procedure Komunikat(ekran: okno ; kom:string);
procedure PiszXY (ekran : okno ; x,y : integer ; komunika ` ** ;         z kt�rych (* i *) mo�na u�ywa� zamiast znak�w { i },za� znak�w (
string ) ;                                                               zamiaet znak�w [ i ].Do znak�w steruj�cych nale�� znaki o kodach A;
to deklaracja tego typu nie moglaby by� umieszezona w cz��ciach in ,*    od 0do 31.
face obu tych modu��w.Rozwi�zaniem tego problemu jest utworze *
nowego modu�u,kt�ry slu�ylby tylko do zadeklarowania typu okno,n ';      IDEN1'YFIKATORY
unit Typokno; *                                                          Identyfikatory slu�� do opisu program�w,modu��w,typ�w,stal:
interface
* '                                                                      zmiennych,funkeji,proeedur,metod oraz p�l w rekordach i obiekta
type *****                                                               Okre�laj� one nazw� danego elementu programu i mog� by� zbudow
okno = record                                                            z liter,znaku podkre�lenia (*) oraz cyfr.Znakiem poez�tkowym musi
xl,yl,x2,y2: integer ;                                                   litera.lub znak podkre�lenia.Dlugo�� identyfikatora mo�e by� dowo:
kolor okna : byte; ***                                                   ale nale�y pami�ta�,�e tylko pierwsze 63znaki s� znacz�ce.
�;
end ; ,j * ;                                                             Przykladowe identyfikatory:
implementatio�
s;*;-`
end.                                                                     nazwisko
x
                                                                         wysoko��
                                                                         123
                                                                         zmiennal



102

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                                                         U r
                                z dyrektywy.             r ~ *uj�ayw�llC I� *� I*yc w tolinacie d�iesigtnym *
azezeg�lnym znaczeniu, a� to tzw. ��ow� kluczowe ora     szesnaatkowym
                                                         nych dla liczb ca�k ki s liczb ca�kowitych jest uzale�niony od typu
                                                         o tych i maksymalne warto�ci mo�e przyj
S�owa kluczowe nie mog� by� zmienione przez programistg; a� o��e  typu Longint mowa,
zarezerwowane przez j�zyk i maj� ustalone znaczenie. Do ���w kluczo�  w zakresie ud -2147483648 do 2147483647.
wychj�zyka Turbo Pascal nale�� nast�p�j�ce s�owa:        Liczby r�ec�ywiste mog� by� zapisywane tylko w fo�macie dziesi tn
and            if               repeat                   Zakres liczb rzec� wist ch zale�y od te o czy w kornputer�e jest ko
                                f.:                      cesor arytmetyczny.W przypadku gdy koprocesor nie wyst�puje,��1
arra           im lementation   shi                      liczb r 9zywiatych3�kre�la ty� Real o warto�ciach � przed�ia�u
asm            in               s                        * *
begin          inherited        shr �*C;*;               2.910 do 1.710.Gdy mo�emy u�y� koprocesora,to �wigks�*
� case         inline           string *s�               zakres liczb rzee�ywistych do przedzia�u od 3.4*10*4932d01.1*104
                                                         kt�ry to zakres definiuje typ Extended.
construc:tor   labelface        en                       U�ywaj�e liczb rzec�ywistych mo�emy u�ywa� do ich zapisu tzw.not
destructor     mod              t e
                                Yp                       naukowej.Ma ona naat�puj�cy forn�at:
div            nil              unit
do             not              until
                                                         mEc lub mec
downto         object           uses
                                                         gdzie:
else           of               var
for            procedure        xor
funetion       program                                   - liczba ca�kowita ze znakiern,okre�laj�ca cec
goto           record                                    liczby
W odr�nieniu od a��w kluezowych,znaczenie dyrektyw mo�e by� zmie-  r."  E,e - aymbole notacji naukowej
nione przez programist�,ale nie jest to zalecane.Do standardowych
                                                         Przyk�ady lic�b rzecz wiat
dyrektyw j�zyka nale�� nast�puj�ce dyrektywy:            y ych w notacji naukowej:
absolute       forward          private                  . 1.5e4 oznacza 1.5*10q
assembler      interrupt        public                   6.7E-2 oznacza 6.7*102
I 'I '                          t 1 y* �* *              -2.3E-3 oznacza -2.3* 1 -3
external       near             vir ua                   0
far
                                ***                      ETYK*Ty
LICZBY                                                   Etykiety a�u�� do oznaczenia miejsc w programie,do kt�rych zostani
                                                         pr�ekazane aterowanie,czyli o�w�l�* n
                                                         w ro p J� a przeJ�e�e z dowolnego miejac
                                                         amie d
                                Wa.                      p *' o m�e sca w kt�r
W j�zyku Turbo Pascal mamy mo�liwo�� korzystania � lic�b zap�sy  J , ym zostanie dana etykieta umiesze�on*
nych w systemie d�iesi�tnym i szesnastkowym.Liczby szesnastk wB  * *  Przkk �anie aterowania wykonuje sig za pomoe� instrukeji goto.Nazw
popr�edzane a� znakiem $,np.liczba $10w system�e szesnastkowym  t  t. y o�e by� okre�lona za pomoc� identyfikatora lub liczby ca�kc
                                ezzna*a `                ,1� zakresu od 0do 9999.Nale� am�
od ow�ada l�ezb�e 16w s stem�e d��es� tn  .Wa� stk�e l�ezb b : �  y p ta� ze zer
p                                                        � , a w�od�ce ni
                                                         odro�n�a et kie
                                                         J� y t m� dz
                                                         sob
                                Moze 1                   � y �,tzn.�e et kie
$ s� traktowane Jako l�ezby zap�aane w system�e dz�es�gtnym.  y ty 0099� 99okre�laj� *
wyr�ni� liezby ca�kowite oraz r�ec�ywiste.  : E         a*� etykiet�.Deklaracja etykiety ma nast�puj�c� posta�:
                                                         Label lista etykiet
104 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                          Programowanie w Turbo Pascal 7.0 105

**lZlc ��*u�*cuy�icu v*ir�**� r
przecinkiem, np.:

� Label start,koniec;


*.A�CUCHY

�a�cuchy Znak�w zbudowane a� ze �nak�w rozsZerzonego kodu ASCII, W sk�ad �a�cucha wchodz� dowolne Znaki, w��ezaj�c w to znak spa* (niewidoczny odst�p), liczby ca�kowite poprzedzone znakiem #, o war*. �ciach od 0 do 255 oraz znaki ateruj�ce uzyskiwane za pomoc� Znaku * i litery.

Przyk�ady:


'JAROSLAW �YCZYWEK'
'Micha�kiewicz'N13*10'�wituszak'

'Irek'"C'Gosia'


"

Ostatni przyk�ad okre�la �a�cuch pusty. Poniewa� znaki widoczne umie, sZczone s� w apostrofaeh ('), to w celu umiesZczenia apostrofu w �a�euchu* nale�y u�y� go podw�jnie, np.:

'abc"def'

co spowoduje, �e mi�dzy Znakami c i d umieszczony Zostanie apostrof,


KOMENTARZE

KomentarZjest to ci�g znak�w umieszczonych w nawiasach klamrowyrb (} lub ograniczony za pomoc� dwuZnak�w (* *). Nale�y pami�ta�, * komentarze s� ignorowane przez kompilator. Je�eli po nawiasie klanr rowym ( lub dwuznaku (* wyst�puje znak $, to komentarZ traktowan) jestjako dyrektywa kompilatora. Przyk�adowe komentarze: '


{ To jest komentarz}
(* To takie jest komentarz *)

Przyk�adowe dyrektywy:


{sx+}

(*$x+*)

,: TYP
�
*,"5 !






LOGICZNY









aiq ;i*

3t**j,

"�**.il





























,..**,

Cb

PROSTY










�A�CUCHOWY









WSKA�NIKOWY



RZECZYWISTY




STRUKTURALNY

BOOLEAN BYTEBOOL WORDBOOL LONGBOOL













REAL
SINGLE DOUBLE
EXTENDED COMP
TABLICOWY REKORDOWY O Bi EKTOWY ZBIOROWY PLIKOWY

CA*KOWITY


INTIGER SHORTINT LONGINT
BYTE WORD






ZNAKOWY
WYLICZENIOWY OKROJONY
















PROCEDURALNY



106

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Typydanych

Ka�da sta�a, zmienna, wyra�enie czy te� funkeja jest okre�loneg� typu, Typ ten dok�adnie charaktery�uje �bi�r wartu�ci �r�yjmowanycl� p�*zez wy�ej wymienione elementy. Wj�zyku Turbu �'ascal mo�emy wyr�ni� standardowe typy dla liczb ca�kowitych, rzec�ywistych, znak�w i war*, �ci logicznyeh. Dodatkowo mo�erny okre�li� typy definiowane prze� u�ytkownika. Nale�� do nich ty�: okrojony, wyliczeniowy, wska�nikowy, tablicowy, rekordowy, obiektowy, zbiorowy, plikowy i proceduralny, �*,** Rysunek na sLr.107 przedstawia struktur� typ�w wj�zyku Turbo Pascal.


TYP CA�KOWITY                                         Przyk�ad:
Dane tego typu stanowi� zbi�r lie�b ca�kowitych. Mo�na wyr�ni� pi��  type
podtyp�w ca�kowitych r�ni�eych si� zakresem, a co �� tym idzie,  Odleg�o�� = Real;
reprezentacj� bajtow� ka�dego z nich.Warto�ci te przedstawia poni�sza  Waga = sinqle;
tabelka:
                  ZAKRES W BAJTACH          ROZMIAR
                                                      TYP �A�CUCHOWY
                                                      Typ �a�cuehowy s�u�y do deklarowania zmiennych sk�adaj�cych si
Shortint          -128..127                           ci�g�w znak�w. Dane tego typu zapami�tywane s� jako ci�g znak*
Integer           -32768..32767             2 f       kt�re s� poprzedzone bajtem okre�laj�cym ich ilo��.Poniewa� lic:
                  -2147483648..214748364?   4         znak�w okre�lajeden bajt,wi�c typ Stringmo�e sk�ada� si� maksy�
Lon *nt                                               nie z 255znak�w.Definiujemy go za pomoc� s�owa String,za� d�ug
Byte              0..255                              *'* �a�cucha definiujemy za pomoc� indeksu,kt�rego warto�� musi b
                  0..65635                  2         ** * * zakresu od 1do 255.Brak indeksu powoduje ustawienie jego wartc
Word                                                  na 255.Znak o indeksie 0zawiera inforn�aej� o bie��cej d�ugo�ci dan*
Przyk�ad:                                             * * �a�eucha i mo�na go ode�yta� �� pomoc� funkeji Length('�ekst) l
                                                      �***; funkcji Ord(Tekst[0)),gdzie Tekat jest �mienn� �a�cuchow�.Pr�yk�*
type                                                  * deklaracji typ�w �a�cuchowych:
Liczba Ca�kowita = integer;
Liczba Ca�kowita Dodatnia = Word;                     type
                                                      a=String;
                                                      b=5tring[10];
TYP RZECZYWISTY                                       c=5tring[ 123) ;
Dane tego typu atanowi� zbi�r liczb rzeczywistych. Mo�na wyr�nic pl podtyp�w rzeczywistych r�ni�cych si� zakresem, a co za tyn� idzie, reprezentacj� bajtow� ka�dego � nich oraz liczb� miejsc znacz�cy*b� Waxto�ci te przedstawia tabelka.

*:: W pr�ypadku def�niowania procedury lub funkeji, kt�rej parametr* mog� by� zmienne �a�cuehowe o r�nych d�ugo�ciach, mo�emy u�y� deklaracji identyfikatora OpenString jako nazwy typu albo deklara procedury lub funkeji u�y� ��cznie z dyrektyw� {$P+) kompilato: Otr�ymamy wtedy tzw. �a�cuchy otwarte.

Przyk�ad:

Procedure Dodaj ( var Tekst : Openstring );


108 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

1 Sp+y
Procedure Dodaj( var Tekst : 5tring ); begin end; ISP-1

Dla tak zdefiniowanej procedury Dodaj i dla nast�puj�cych zmiennych


uar
x:5t�ing;
y:5tring[15];

wywo�ania poni�aze a� poprawne:

Dodaj(x); Dodaj(y);

�a�euchy o wi�ks�ej d�ugo�ci mo�emy twor�y�, wykorzystuj�c typ PCh* opisany w typach wska�nikowych.


T Y P Pft OCEDURALNY

W przeciwie�stwie do standardu j��yka Paacal, j�zyk Turbo Pascal� traktuje procedury i funkejejako elementyj�zyka, kt�re mo�na przywi** zywa� do zmiennych i przesyla�jako parametry. Deklarowanie zmiennej' tego typu jest podobne do delilaracji funkeji lub procedury, a r�ni siaf tym, �e po slowie funetion lub procedure nie wyst�puje identyfikatat� funkcji lub procedury. Przyklady deklaracji typ�w proceduralnych: *


type
a=Procedure;
b=Procedure(n:Real);
c=Function(m:5tring):Char;


Nale�y pami�ta�, �e �mienne tego typu nie mog� by� zwracane funkej�.


TYP WYLICZENIOWY

Typ wyliczeniowy definiuje zbi�r identyfikator�w oznac�aj�cych posze g�lne warto�ci przez ich wyliczenie. Przykladowe typy wylic�eniowe:



170 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Dzie� Tygodnia=(pon,wto,�ro,czw,pi�,sob,nie); P�e�=(m��ezyzna,kobieta);


Uporz�dkowanie danych typu wyliczeniowego wynika � kolejno�c wyst�powania na li�cie identyfikator�w ijest okre�lane lic�b� porz� w�. Liczba porz�dkowa dla danej okre�lonej pr�e� pierwszy identy tnr jest r�wna zero i dla ka�dej nast�pnej jest o jeden wi�ksza. Li porz�dkow� wyznacza si� za pomoc� funkeji Ord. Za pomoc� funkeji ; i Succ mo�emy wyznae�y� popr�ednik i nast�pnik danej warto�ci wyliczeniowego, �a� za pomoc� funkeji Low i High najmniejsz� i naj ks�� warto�� z danego �akresu.


TYP OKROJONY

Typ okrojony okre�la podzbi�r dowolnego typu porz�dkowego lub v :yt � ezeniowego, kt�ry ogranic�a zakres dost�pnych warto�ci danego t r***r porz�dkowego. Przykladowe typy okrojone:


type
Rok=1990..1999;
Ma�e Litery='a'..'z';












;:
**b'*' Dla zmiennej R typu Rok mo�emy podstawi� tylko warto�ci z zakresi 1990 do 1999, za� podstawienie innych warto�ci powoduje b��d.


TYP LOGICZNY













t::*`

Typ logiczny jeat to typ wylie�eniowy, kt�ry przyjmuje dwie warb ' okre�lane za pomoc� identyfikator�w False i True. Mo�emy wyr�:
nast�puj�ce typy logiczne:


ROZMIAR W BA*TTACH Boolean 1 ByteBool 1 WordBool 2 Lon Bool 4




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

j*yp 1*u01e�� �lUZC *7lLy*uivw�u u,yinv - r-- z

pozoata�e typy logic�ne mog� przyjmowa� r�ne wartu�ci porz�dkowe. Podaumowuj�c, typ logiczny przyjmuje wa�to�� False,je�elijego warto�� porz�dkowa jest r�wna 0, �a� True dla warto�ci wi�kszych od zera.


'1'YP ZNAKOWY
Typ znakowy okre�la zbi�r znak�w okre�lonycl� przez rozszerzony zbi�r znak�w ASCII. Warto�� �orz�dkowa, kt�r� rno�erny odczyta� za pomoe� funkcji Ord, okre�la kod danego znaku. Przyk�adowe typy �nakowe:


type
Znak=Char Litera=Char;


TYP WSKA�NIKOWY

Typ wska�nikowy �ozwala na okre�lenie zmiennycl�, za pon�oc� kt�rych * mo�emy odwo�a� ai� do obszar�w pami�ci operacyjnej. Wyr�niamy ! naat�puj�ce trzy deklaracje typu wska�nikowego:


type
Wsk*l = " Typ podstawowy;

Wsk 2 = Pointer;
Wsk 3 = P Char;

Dehlar�cja 1

Deklaracja pierwsza okre�la typ wska�nikowy s�u��cy d o deklaracji

zmiennych, wskazuj�cyeh dane zdef�niowane za pomoc� typu Typ*pod� stawowy. Przyk�ad:


type
Wsk = "Osoba;
Osoba = record

imi�,
nazwisko: String(15];
wiek: Byte;

end;

var

P:Wsk
i ;

gdzie zmienna P b�dzie mog�a przechowywa� adres na atruktur� pami* opiaan� za pomoc� typu Osoba.



I 712 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

�qIY,5

Za pomoc� drugiej deklaraeji definiujemy zmienne, kt�re nie wsl okre�lonych danych. Warto�ci typu Pointer a� jednak zgodne � � typami waka�nikowymi.

Deklar�cja 3

Deklaracja trzecia okre�la typ wska�nikowy PGhar slu��cy do dekl zmiennych wska�uj�cych ci�gi znak�w, kt�re mo�na okre�li� jak cuchy dynamiczne. �a�icuchy te nie maj� z g�ry okre�lonej d�* znak�w, za� ich d�ugo�� mo�e wynosi� maksymalnie 65535 zn Ka�dy �a�cuch dynamiczny jest zapami�tany jako tablica zn� kt�rej oatatnim znakiem jeat �nak NULL (#0). Poniewa� ka�da tablica zac�yna si� od indeksu zerowego, wi�c jej zapis zawaz nast�puj�cy:

array [O..X) of Char

gd�ie X o�nacza liczb� ca�kowit� wi�ksz� od zera. Przyk�ad:


a)


var

Wsk:P Char

begin



* rF:
Wsk:='Przyk�adowy �a�cuch znak�w'; end.
b)


const
Dana: array [0..2] of Char = 'Pr2yk�adowy �a�cuch znak�w';

var
� Wsk:P Char;

begin
Wsk:= * Dana

" end.
Obydwa przyk�ady a� r�wnowa�ne, a w wyniku ich wykonania zmit Wak wskazuje na oba�ar pami�ci �awieraj�cy kopi� danego �a�c*
f
�nak�w.
Po zastosowaniu dyrektywy *X wazyatkie tablice �nak�w �ac�ynaj�c od indeksu zerowego odpowiadaj� typowi PChar, co umo�liwi wykon


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

�asL�puj�cG*u �vu*wwioiu�.


var
Dane:array[0..1'1] of Char
Wsk:P Char; Znak:Char;

begin
Wsk:=Dane;
Z nak : =I*sk ( 15 ] ;
* Znak:= Dane(15];

end.

W wyniku tego podstawienia zmienna Wsk wskazuje na pierws�y ele.
-99i* * * ;

ment tabliey Dane. O�nacza to, �e zamiast oc�ekiwanej �miennej typu PChar, mo�na �astosowa� tablic� zac�ynaj�c� si� indeksem zerowym. Ostat�ie dwie instrukcje s� wtedy r�wnowa�ne.


Typ PCharjest �definiowany w module System nast�puj�co: * :ur*
type

P Char = " Cha�;

Procedury i funkcje u�ywaj�ce jako paramtr�w zmiennych typu PCh* zawiera modu� Strings.

Przypisuj�c do zmien�ej wska�nikowej s�owo kluczowe nil mo�emy okre�li� zmienn� wska��ikow�, kt�ra nie wskazuje na �aden obszar pami�ci.


TYP TABLICOWY

Typ tablicowy okre�la tablic� sk�adaj�c� si� ze sta�ej liczby element�w okre�lo�ego typu. Ka�demu �lementowi w tablicy przyporz�dkowany jest indeks okre�laj�cy jego pozycj� w tablicy. Og�lna deklaracja ma nast�puj�e� posta�:


type
Nazwa Tablicy = array [wymiary) of Typ Podstawowy;

gdzie Typ*Podstawowy okre�la typ element�w tablicy, �a� wyn� �def`�niowane s� naat�puj�co:
II!
Zakres Dolny..Zakres G�rny[,Zakres Dolny..Zakres G�rny[,..,])

i Przyk�ad:
Ii



114 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Y*
Tablica Znak�w=array[1..10] of Char;


gdzie TablicaZnak�w jest tablic� jednowymiarow�, ak�adaj�c� e� elem�nt�w typu Char. Dolny zakrea jest r�wny 1, za� g�rny 10. elementami tablicy b�d� tablice, to definiujemy je jak w poni� przyk�adzie:


type
Tablica Linii=array[1..25] of array[1..80) of Cha*


Tablic� tak� mo�emy w skr�cie zapisa� w postaci:

type
Tablica Linii=array[1..25,1..80] of Char;

Do okre�lania wymiar�w tablicy mo�na u�ywa� warto�ci o typie po kowym, z wyj�tkiem typu Longint i typ�w okrojonych opartych Longint.

W�r�d tablic mo�emy wyr�ni� tablice:

� znakowejednowymiarowe o zakresie dolnym r�wnym 0 (ze*

� otwarte

*. dost�pu do pami�ei,

� dost�pu do port�w.
Znakowe tablice jednowymiarowe o zakresie dolnym r�wnym 0 def wane s� nast�puj�eo:


type
Tablica=array[O..x) of Char;
gdzie X oznacza dodatni� liczb� ca�kowit�, wi�ksz� od zera. Tablice takie przy uatawieniu dyrektywy {$X+} lub w��czeniu * Extended syntax w menu Optiona I Compiler s� �godne z typem PC: Przyk�ad:


var
Tab:array[0..100] of Char; *isk : PChar ;

beqin
i*sk : =Tab;


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

opcji Open parametera w menu Options I Compiler. Tablice te s� stoso- * wane s�jako parametry fo�malne procedur i funkcji. Tablice te nie maj* okre�lonego wyn�iaru i definiowane s� nast�puj�co:

array of Typ

Przyk�ad:
�*!'

procedure Wpisz Warto��(var Tab : array of Inteqer);

gdzie parametrem procedury jest tablica Tab o nie ustalonyzn z g�ry wymiarze. Po przekazaniu tablieyjako parametru do funkcji lub pro*e. duryjest ona traktowanajako tablica o nast�puj�cej strukturze:

array [ O..N-1 ) of Typ

*laa�pu,]�c� lbudow�:

segment:offset

pr�yk�adowo:


Tryb Pracy Sterownika Ekranu := Mem($0040:$0049) Liczba Xolumn Na Ekranie := Mem W($0040:$004A);
Tablice �ozwalaj�ce na bezpo�redni dost�p do port�w posiadaj� na puj�ce identyfikatory:

' Port - elementami s� dane typu Byte.
PortW - elementami s� dane typu Word.
Indeksy tych tablic s� typu Word i okre�laj� adres portu.
gdzie N okre�la liczb� element�w w przekazanej tablicy.               TYp REKORDOWY
Mo�emy si� o tym przekona� po wykonaniu nast�puj�cego programu:
                                                                      Typ rekordowy opisuje z�o�on� struktur� danych.Struktura ta sk�a
type                                                                  ai� z p�l.Ka�de pole mo�e by� innego typu i mo�e by� tak�e atrukt�
ray (3..10] of Byte ;                                                 z�o�on�,np.rekordem.Definicja rekordu rozpoczyna ai� s�owem reco:
Tab=ar                                                                a ko�czy s�owem end i ma nast�puj�c� budow�:
const
T:Tab=(1,2,3,4,5,6,7,8);
procedure Wypisz(var Tablica:array of Byte);                          �f;*t record
begin                                                                 Pole :
                                                                      Typ;
Write Ln(Low(Tablica),'',High(Tablica));
                                                                      Pole : Typ;
e��d ;
begin
Wypisz (T ) ;                                                         POle :
                                                                      Typ
Write Ln(low(T),'',High(T/);
                                                                      end;
end.
sibyf                                                                 * ** e ole oznacza identyf�kator pola w rekordzie,za� Typ
Typ element�w tablicy przekazywanej do procedury lub funkcji mu       oznacza ty
taki sam,jak typ element�w tablicy otwartej.
                                                                      *; Przyk�adowe typy rekordowe:
Tablice pozwalaj�ce na bezpo�redni dost�p do pami�ci posiadaj� nas*
puj�ce identyfikatory:                                                type
                                                                      Osoba=record
Mem - elementami s� dane typu Byte.
                                                                      Imi�:5tring(10);
� MemW - elementami s� dane typu Word.                                Nazwisko: 5trinq [ 20] ;
                                                                      Wiek:Integer;
.� MemL - elementami a� dane typu Longint.                            Adr�s : string (3o )


116 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Kartoteka=record
xod Pracownika:Inteqer;
Pracownik:Osoba;
5tanowisko:5tring[20]

end;

Dost�p do p�l rekordu odbywa si� za pomoc� identyfikator�w zmienn* danego typu rekordowego i pola.
Przyk�adowo, gdy zdefiniujemy zmienn�


var

Lista:Kartoteka;

to.do p�l rekordu mo�emy odwo�a� si� w nast�puj�cy spos�b:

Lista.Pracownik.Imig:='Ireneusz';
Lista.5tanowisko:='Dyrektor';

lub za pomoc� instrukcji with, np.:

with Lista do

begin
xod Pracownika:=121;
Stanowisko:='xierownik' Pracownik.Imi�:='Piotr'; end;

Odmian� typu rekordowego jest tzw. typ rekordowy z wariantami, kt�q ma nast�puj�e� budow�:

record
Pole : Typ; Pole : Typ;



case Pole W : Typ Porz�dkowy of
wariant:(Pole : Typ;... ; Pole : Typ;I7 wariant:(Pole : Typ;... ; Pole : Typ;)� wariant:(Pole : Typ;... ; Pole : Typ;l* end;

gdzie Pole oraz PoleW oznac�a identyfikatory p�l w rekord�i*, Typ TypPorz�dkowy oznaczaj� typy tych p�l, za� wariant mo�liwo�� wy


118 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

uczeuiuwego.

Nale�y pami�ta�, �e deklaracja pola z wariantami jest ostatni� dek; cj� w definicji rekordu.
Przyklad typu rekordowego � wa�iantami:


type
Zdolno��= ( p�yrva, niep�ywa ) ;
Rodzaj=(dowolny,klasyczny,delfin,grzbietowy); Osoba=record
Imi�:5tring(10);
Nazwisko:5tring[20];
Wiek:Integer;
Adres:5tring(30];
case P�ywanie:Zdol�o�� of p�yr*a : ( 5ty1: Rodzaj ;
Dystans:Integer;
Czas:Real);
niep�ywa: (Brak:Char);
end;


**)** Przykladowo, gdy zdefiniujemy zmienn�
` * *,i 11 i
' twb*c=. var
;a*rru? : : * Z awodnik : Osoba

to do p�l rekordu mo�emy odwo�a� si� w nast�puj�cy spos�b:

Zawodnik.Imi�:='Ireneusz'; Zawodnik.Wiek:=1?3
If Zawodnik.P�ywanie=p�ywa The� � begin
Zawodnik.5ty1:=klasyczny;





9 :
Zawodnik.Dystans:=100 ; e�d Else
Zawodnik.Hrak:='N'



Z*P OBIEKTOWY
Typ obiektowy opisuje �o�on� struktur� danych. Struktura ta sk�ai si� z p�l, podobniejak struktura rekordu, oraz tzw. metod, czyli opera* wykonywanych na obiekcie. Definieja obiektu ro�poczyna si� s�owe


Programowanie w Turbo Pascal 7.0 11

                                                 end;
object (dziedziczno��
Pole : Typ;                                      Obiekt Okr�gjeat potomkiem obiektu Punkt,c�yli dziedzic�y po nimj
Pole : Typ;
                                                 pola i metod**.
II
                                                 W�r�d metod mo�emy wyr�ni� dwie metody specjalne,deklarowane
Pole : T                                         pomoC� a��w conatructor i deatruktor.S�u�� one do inicjowania i uau*
                                                 :; nia obiekt�w,gdy korzyatamy z procedur New i Dispose oraz do ini*
Metoda                                           * lizacji obiekt�w zawieraj�cych metody wirtualne.
Metoda;
                                                 Metoda wirtualna deklarowana jeat za pomoc� s�owa virtual,a
                                                 deklaracja ma naat�puj�c� poata�:
Metoda;
end;                                             ***ti*, nag��wek metody; virtual ;
gdzie: Dziedziczno�� - nazwa obiektu pr�odka     np.:
Pole - ide�tyfikator pola w obiekCie             procedure Init (a,b,c : Integer ) ; virtual ;
- typ pola                                       Je�eli �adeklarujemy metod� jako wirtualn�,to we ws�yatkich typa
                                                 b k po*mnych metody o tym aamym identyf�katorze musz� by� deklarove
Metoda - deklaracja operacji na o ie cie         ne tak�e jako wirtualne.
Deklaracje p�l wykonuje ai� tak, jak w rekordzie, z � metody  ek a* je Opr�Cz metod wirtualnych iatniej� t�w. metody dynamiczne, kt�re ma
my tak,jak deklaruje si� funkeje lub proce ury   a e�y pa �, * naat�puj�C� deklaracj�:
l�
deklaracja metody wewn�trz typu obiektowego okre�la tylko nag��w
tod �a� e defini a znajduje si� poza deklarac    t u obiektowe * nag��
                                                 j� yp wek metody; virtual indeks;
Przyk�ad typu obiektowego:                       �
                                                 dzie indeka okre�la lic�b z �akreau od 1do 65535.
                                                 Metody dynamiczne w por�wnaniu z metodami wirtualnymi po�w�l�
type                                             *" na ograniczenie pami�ci wykorzystywanej do zapamigtania wska�nik�
Punkt=ob*ect                                     * do metod wirtualnych dla ka�dego obiektu.
procedure Zeruj ;                                Do metod mo�emy odwo�a� aig za pomoc� s�owa with,podobnie jak
                                                 zmienn ch rekord w
end;                                             y o ych lub za pomoc� a�owa inhex�ted s� '
                                                 uz ce o c
okr�g=object(Punkt)                              *; wywo�ania metody pr�odka.Nale�y pami�ta�,�e s�owo inherited mo�
promie� : Integer ;                              * by� u�ywane tylko w pr�ypadku,gdy obiekt poaiada rzodka.
                                                 5
procedure Zeruj Promie�;
end                                              * Zar�wno pola,jak i metody mog� by� udoat�pniane tylko wewn�tx
                                                 modu�u,w kt�rym zadeklarowano dany obiekt (private) lub tak�e poz
gd�ie x,y okre�laj� wsp�r�dne punktu,za� procedura Zeruj ustawia  nim (public).Dyrektywy public i private mog� by� powtar�ane,np.:
na warto�� r�wn� zero i mo�e by� zdef�niowana nast�puj�co:
                                                 type
procedure Punkt.Zeruj;                           Obiekcik=object
begin
                                                 x,y:Inteqer;
x:=0;
                                                 private
120 P.Micha�kiewicz,I.�witusz�k                  Programowanie w Turbo Pascal 7.0 12*

public
z:Real;
procedure Zeruj; private
c:Real;

end;

Wyr�niamy nast�puj�ce deklaracje typu plikoweg :
t Y Pe
Plik*l = file of T
Plik 2 Yp Podstawowy;
= file; Plik 3 = Text

gdzie pola x,y,z i metoda Zeruj s� typu public, za� pola a,b,c to pola typu t De*aracja w pierwsz* przy*adzie o private. Typ*Podatawowy, np.: znacza plik o elementa*


TYP ZBIOROWY

Typ zbiorowy okre�la zbi�r pot�gowy, kt�rego elementy s� typu porz�d kowego. Przez zbi�r pot�gowy nale�y rozumie� zbi�r ws�ystkich mo�U. wych pod�bior�w warto�ci typu porz�dkowego, w��czaj�c w to tahze zbi�r pusty. Typ �biorowy definiujemy nastgpuj�co:


type
Typ Zbiorowy = set of Typ;
gdzie Typ*Zbiorowy o���c�� nazw� definiowanego typu, za� Typ okre�l* typ porz�dkowy.
Typ porz�dkowy mo�e zawiera� maksymalnie do 256 element�w, pr* czyn� warto�� porz�dkowa elementu pierwszego wynosi 0, �a� ostatni 255. Elementy typu zbiorowego zapisywane s� w nawiasach kwadrat4 wych, przy czym zbi�r pusty oznac�a si� za pomoc� symboli []. Przyk�adowe typy zbiorowe:


type
litery=set of 'a'..'z','A'..'Z'; cyfry=set of '0'..'9'

za� zmienne tych typ�w mog� przyjmowa� np. nast�puj�ee warto��:

['a','b','c','A','B','C') ['2','3','4','5')


TYP PLIKOWY

Typ plikowy okre�la zbi�r danych sekwencyjnych o zmiennej * element�w tego samego typu. Elementy sk�adowe nie mog� byE plikowego oraz typu, kt�ry �awiera w sobie de*laracje typu pliko,

ty Pe
plik I = file of Hyte; Osoba = file of record
imie
�azwisko: String[15j; wiek: Byte;
end;
D *a Tcja w* g;im przy*adzie o�nacza tzw.typ
yp ta stosow                     plikowy nie zde
est                              ��wnie do bezpo�redniego dostg)
lik�w dyakow ch w ich forn�a*ch wewn�trznych.
* Deklaracja w trzecim rz *
wy,kt�rego elementam s� dzie okre�la tzw.atandardowy plik te
                                 naki z*�powane w linie.Ka�da
P* uw d n * P*ez tzw.znak powrotu karetki (an
j in� (ang.li                    eed). g.carriage ret
                                 ne f
ZGODNO�� Typ*�i
r ; Identyczno�� typ�w
d**ty� no�� typ�w musi wyst�pi� pomi�dzy parametram
yn�i,wyst u c i                  i forn�aln*
*� Z'm w wywo�aniach procedur i funkcji.
D t* y I i T2s� identyc�ne,gdy ape�niony jest jeden z p
                                 oni�sz*
f.. ' TI i T2maj� ta* sam identyfikator typu.
',Tl jest zadeklarowany jako identyc�ny z T2,tzn.zachodzi r�
*r
nanie T1=T2.
P*yk�ady:
t Y Pe
�: TI=Real;
T2=TI;
Typy Tl,T2i Rea1s� identyezne.
1

122 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pasca/ 7.0

type
T1=set of Real; T2=set of Real;

Typy T1 i T2 nie s� identyczne, poniewa� aet of Real nie jest identyf�ka, torem typu.

Zgodno�� typ�w

Zgodno�� typ�w jeat nieraz wymagana w wyra�eniach. Dwa typy Tl i '1* a� zgodne, gdy spe�nionyjeatjeden z pon �szych
i warunk�w : 1) obydwa typy a� takie same,

2) obydwa typy s� typami rzeczywiatymi,

3) obydwa typy a� typami ca�kowityn�i,

4) jeden typ jest typem okrojonym typu drugiego,

5) obydwa typy a� typami okrojonymi tego aamego typu, 6) obydwa typy s� typami zbiorowymi ze zgodny�ni typami bazowy�ni, 7) obydwa typy a� typami �a�cuchowymi o identycznej lic�bie el ement�r


jed
8) en z typ�wjeat typem �a�cuchowym, za� drugi typem �a�cuchow lub znakowym,

9) jeden z typ�w jeat typem Pointer, ��� drugi dowolnym typ� wska�nikowyna,

10) jeden � typ�w jest typem PChar, za� drugi tablic� znak�w o inde* dolnym r�wny�n zero (tylko gdy w��czona jest dyrektywa $X), 11) obydwa typy s� typami wska�nikowyn�i, wakazuj�cymi na ten sa typ (tylko gdy w��czona jest dyrektywa $T),

12) obydwa typy s� typami proceduralnymi z identyczn� lic�b� paran* kt re od owiada � aobie typami oraz z identycznymi typami wy>
tr�w, � p j

k�w.

Zgodno�� typ�w w sensie przyp�s�ni�

Zgodno�� typ�w T1 i T2 w senaie przypisania zachodzi wtedy, ga inatrukeji przypiaania x:=y zmienna x jest typu T enna ty
1, za� zmi T2. Dwa typy T1 i T2 a� zgodne w senaie przypiaania, gdy spe�nionyr jeden z poni�szyeh warunk�w:

1) typy T1 i T2 a� identyc�ne i �aden z nich nie jeat typem pliko*


P. Mic*a�kiewicz, I. �wituszak

iuu u,y Zroiu
plikowego,

2) typy T1 i T2 s� �godnymi typami porz�dkowyn�i, a warto�� y t) T2 mie�ci ai� w zakreaie w��'tu�ci typu T1,

3) typy T1 i T2 a� typami rzeczywistymi, a warto�� y typu T2 mit ai� w zakreaie wartu�ci typu T1,
4) T1 jeat typem r�eczywistyn�, za� T2 typem ca�kowityn�, 5) T1 i T2 s� typami �a�cuchowy�ni,
6) T1 jeat typem �a�cuehowym, za� T2 typem �nakowy�n, 7) Tl i T2 s� zgodnymi typami �biorowyn�i, a warto�ei zbioru typu
�awieraj� ai� w �biorze wartu�ci typu T1,

8) T1 i T2 s� �godnyn�i typami wska�nikowy���i,

9) T1 jeat typem PChar, za� T2 jeat ata�� �a�cuchow� (tylko * w��czona jest dyrektywa $X),
10) T1 jeat typem PChar, ��� typ T2 jest tablic� �nakow� o indek dolnyn� r�wnyn� zero (tylko gdy w��c�ona jest dyrektywa $X),

11) TI i T2 s� zgodnymi typami proeeduralnyn�i,

12) T1 jest typem proceduralnym, za� T2 jest procedur� lub funkcj identyczn� liczb� parametr�w, kt�re odpowiad�j� sobie typami m z identycznymi typami wynik�w,

13) T2 jeat typem obiektow*�n, kt�rego dziedzina nale�y do d�iedzi typu obiektowego T1,

14) Ttyp waka�nikowy P2 wskazuj�cy typ obiektowy T2 jest �godny aensie pr�ypiaania z typem waka�nikowym Pl, wakazuj�cy�n t obiektowy Tl, je�eli T2 jeat typem obiektowyxn, kt�rego dziedzi
*i� ; nale�y do dziedziny typu obiektowego T1.

Sta�e i zmienne


; STA�.E

Sta�a jest identyfikatorem, kt�remu przyporz�dkowano warto��. W; to�� ata�ej nie mo�e by� zmieniona podezas wykonywania progran Sta�e deklaruje ai� po a�owie const.


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Deklaracja przyk�adowych sta�ych:


const
Liczba Max=1000;

Komunikat='UWAGA !';

Opr�cz tego typu sta�ych mo�emy deklarowa� sta�e, u�ywaj�c t�w, *,: wyra�e� sta�ych, np.:


I I const

Kod A = Ord('A
K�t = 90*Pi/180; Imi�*l = 'Piotr';

Imi� 2 = 'Ireneusz'

Razem = Imi�*l + Imi� 2;

Liczba Min = Liczba Max - 500;

Podczas takich deklaracji mo�emy u�ywa� tylko nast�puj�cych funkc)r standardowych:

Abs Lo Ptr
Chr Low Ro und Hi Odd 5izeOf
High Ord succ ; Length Pred 5wa

Trunc !

Osobal,Osoba2 : Nazwisko;

lub


var
Osobal,Osoba2 : array[0..20] of Char;

Deklarowanie zmiennych mo�e odbywa� sig zar�wno w cz��ci de cyjnej programu g��wnego, jak i w czg�ciach deklaracyjnych proc funkcji. Zmienne deklarowane w cz��ci deklaraeyjnej programu g� go nazywane s� zmiennymi globalnymi, za� deklarowane w proced i funkcjach - to zmienne lokalne.

Zmienne globalne przechowywane s� w segmencie danyeh, kt�re* miar nie mo�e przekroczy� 65520 bajt�w.

Zmienne lokalne przechowywane s� na stosie, kt�rego rozmiar ; ardowojest ustawiony na warto�� 16384 bajt�w i mo�e zosta� zmie za pomoc� dyrektywy $M w zakresie od 1024 do 65520 bajt�w.

W�r�d zmiennych mo�emy wyr�ni� tzw. zmienne absolutne, okre�laj� umiejscowienie zmiennej w pami�ci.

Zmienne te deklarujemy za pomoc� s�owa absolute nast�puj�co:


u��
Nazwa:Typ absolute seqment:offset;

*t

'*: ZMIENNE
Zmienna jest identyfikatorem okre�laj�cym warto��, kt�ra mo�e u zmianom podczas dzia�ania programu. Zrnienne deklaruje si� po s* var. Ka�da zmienna przed jej u�yciem musi by� zadeklarowana. D racja pojedynczej zmiennej jest nast�puj�ca:


var
Nazwa zmiennej : Typ zmiennej;

Je�eli kilka zmiennych jest tego samego typu, to rno�na zadeklarov nast�puj�co:


var
Zmienna 1,Zmienna 2,Zmienna 3 : Typ zmiennej; przy czyn� typ zmiennej mo�e by� okre�lony w cz��ci deklaracyjnej lub bezpo�rednio okre�lony podczas deklarowania zmiennej, np.:


type
Nazwisko=array(0..20] of Char;


126 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

gdzie segment i of3Eset okre�laj� adres w pami�ci, np.:


var
Crt Mode : Byte absolute $0049:$0049; Crt Cols : Byte absolute $0040:$004A; Crt Start : Bye absolute $0040:$004E;

gdzie zmienne wskazuj� nast�puj�ee kom�rki w pami�ci:

Crt Mode - bie��cy tryb pracy sterownika ekranu Crt Cols - liczba kolumn na ekranie
Crt Start - adres pocz�tku obrazu w pami�ci obrazu


STA*,E INICdOWANE

Sta�e inicjowane mog� by� por�wnywane do zmiennych, kt�rym na warto�� pocz�tkow�. W przeciwie�stwie do sta�ych opisanych w podczas deklarowania sta�ych inicjowanych okre�la si� ich typ


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

CO S
Nazwa sta�ej : Typ sta�ej = Warto�� sta�ej;

Podczaa uruchomiania programu sta�e s� inicjowane zgodnie z warto. i kre�lonyn�i w deklaracji, jednak w trakcie dzia�ania program�
�ciam o
mog� si� te warto�ci zmienia�. Nale�y pami�ta�, �e w przypadku de kla.

ro
wania sta�ych inicjowanych w cz��ciach deklaracyjnych procedur i funkcji kolejne ich wywo�ania nie powoduj� ponownej inicjacji tych sta�ych.


Przyk�adowa procedura:

procedure Licznik; const
L:Integer=0; begin

Inc(L);
Writeln(L/; end;

przy kolejnych wywo�aniach b�dzie wypisywa� liczb� okre�laj�c� ilo��j* wywo�a�. Oznacza to, �e przy kolejnym wywo�aniu procedury lub funk* poprzednia warto�� b�dzie w niej pami�tana.

W przypadku typ�w tablicowego, rekordowego i obiektowego nie mo� by� w nich u�yta zmienna typu plikowego. Pola musz� by� okre�l0ne w takiej samej kolejno�ci, wjakiej wyst�puj� w deklarowany�n typie. Je�* rekord jest rekordem z wariantami, to mo�emy okre�li� warto�ci tyl* dla p�l dotycz�cych jednego wariantu, niezale�nie od warto�ci pob okre�laj�cego wariant, kt�re zawsze musi by� inicjowane. Dla obiekt�" niedozwolone jest inicjowanie warto�ci dla metod wchodz�cyeh w* sktad danego obiektu.

P�ni�sze przyk�ady pokazuj�,jak mo�na deklarowa� sta�e inicjowane r�nych typ�w danych:

� typy proste


const
max:I�teger=100; min:Intege�=0; enter:Char=#13; w:Real=o.25;


128 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

COP
urz�d:5tring=* Urz�d 5karbowy*; nazwisko:5tring[20)=* Micha�kiewic�,
' typ tablicowy


const
* cyfry:array[0..9j of Char=*0123456789* wektor:array[1..5) of Real=(1.2,2.3,1.7,3.8); tablica:array[0..2,0..2] of
Integer=((1,2,3),(4,5,6),(7,g,9)); kostka:array[0..2,0..2,0..2j of
Byte=(((1,2,3),(4,5,6),(7,8,9)),
(l9,8,7),(6,5,4),(3,2,1)), ((1,2,3),(4,5,6),(7,g,9))]; ' typ rekordowy (analog�cznie typ obiektowy)

type
opi S=record
imi�:string[15); nazwisko:string[30]; pracuje?:Boolean; wiek:Byte;
end;

const
os Oba:opis=(imi�:* Piotr*; nazwisko:'Micha�kiewicz* pracuje:True; wiek:87);
* tab:array[1..2] of opis=((imi�:* Piotr*; nazwisko:* Micha�kiewicz* pracuje:True; wiek:87),
(imi�:* Ireneusz*; �azwisko:'5wituszak' pracuje:False; wiek:17));
' typ rekordowy z wa�iantami


type
Zdolnosc=(plywa, nieplywa);
Rodzaj=(dowolny,klasycz�y,delfin,grzbietowy); Osoba=record
Imie:5tri�g[10];
Wiek:Integer;
case Plywanie:Zdolnosc of


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

iii��iy �� * **,. .

plywa: (5ty1:Rodzaj;

Dystans:Integer;

Czas:Real);

end;

const
Zawodnik:osoba=(imie:'Piotr'; wiek:123; plywanie:nieplywa;
styl:delfin; dystans:25; czas:12);


� typ zbiorowy


type
cyfry=set of 0..9;

const
parzyste:cyfry=[0,2,4,6,8]; litery : set of 'a'. 'z'=['y','n'l; * typ wska�nikowy

*+ *,;,




















type
lista="osoba; osoba=record
imi�:5tring[10);
wiek:Integer;
nast�pny:Lista;

end;

const
wskafnik : Pointer = nil;

�a�cuch : P Char = 'To jest �a�cuch'

osobal : osoba=(imi�:'Piotr'; wiek:47; nast�pny:nil/; osoba2 : osoba=(imi�:'Irek'; wiek:123; nast�pny:

osobal);
osoba3 : osoba=(imi�:'Ewa'; wiek:23; nast�pny:@osoba2l pocz�tek listy : lista = @osoba3;

� typ proceduralny


type
funkcja = function(s:string):integer;
function ilo�� znak�w(�a�cuch:5tring):Integer; far; begin
ilo��_znak�w := length(�a�cuch);

end;


130 . P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

*r

d�ugo�� : funkcja = ilo�� znak�w; begin
write( d�ugo��('Piotr'/ );

end.


Wyra�enia

Wyra�enia sklad�j� si� � argument�w i operator�w. Przy pomocy * tor�w mo�emy na argumentach wyra�enia wykona� okre�lone op* w wyniku kt�ryeh otrzy�namy warto�� pewnego typu. Kolejno�� w5 wania operacji �ale�y od priorytetu operator�w. Najwy�szy pri maj� operatory not i *, nast�pnie kolejno operatory multiplikat addytywne i operatory relacji, kt�re przedstawia poni�sza tabela.












>=. i�


Je�eli dwa operatory maj� ten sam priorytet, to operacje wykon5 s� od lewej do prawej strony wyra�enia. Kolejno�� wykonywanycl racji mo�e ulec zmianie po zastosowaniu nawias�w, kt�re pow wyliczenie wyra�enia, zac�ynaj�c od najbardziej �agl�bionych pod �e� uj�tych w nawiasach, np.

a+b*(x+y*(m-n))

gd�ie kolejno�� operacji jest nast�puj�ca:

1) wynikl := m-n
2) wynik2 = y*wynikl 3) wynik3 := x+wynik2 4) wynik4 := b*wynik3 5) wynik5 := a+wynik4

Wynik pi�ty jest warto�ci� ca�ego wyra�enia, za� pozosta�e w



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ll PFR A T�lRV

pokazuj� kole*ne etapy wyuczGn�a �vWy****** w.r

Mo�emy wyr�ni� nast�puj�ee rodzaje operator�w: arytmetyczne, bi*. *r* we, logiczne, �a�cuchowe, znakowo-wska�nikowe, mnogo�c�owe, rela*i * i wskazania.












:'�.

P - PChar





Q - PGhar








































;*; :











































































































4 ;








132 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

ZNACZENIE TYP
ARGUMENT�W

suma �bior�w zbiorowe z odne zbiorowy
"�nica zbior�w zbior�we zgodne zbiorowy ezg�� wsp�lna zbiorowe zgodne * zbiorowy





RACJA TYP TYP WYNIKI ARGUMENT�W

*no�ci typy proste logiczny
















Programowanie w Turbo Pascal 7.0

OPERATORY ZNAKOWO-WSKA�NIKOWE

                                                               *J*
PERATO   OPERACJA          TYP TYP WYNIKU
_ _      _                 ARGUMENT6W                          Instrukcje s� to elementy programu s�u��ce do opisania algory
                           t                                   dzia�aj�ce na wcze�niej zadeklarowanyeh danych.Wjgzyku Turl
<=       mniejszy-r�wny    typy proste logiezny                scal mo�emy wyr�ni� nastgpuj�ce rodzaje instrukcji:
                           �a�cuchowe PChar
                           ** *                                - proate
>=       wi�kszy-r�wny     typy proste logiczny
                           �a�cuchowe PChar                    - atrukturalne
<=       jest podzbiorem   zgodne zbiorowe logiczny
>=       jest nadzbiorem   zgodne �biorowe logic�ny            *STRUKC�E PftOSTE
in       zawarty w         porz�dkowy (jako logiczny =         Instrukcje proate a� to instrukcje,kt�re nie zawieraj� jako sk�ado
                           argument 1)                         innych instrukcji.W�r�d instrukcji prostych mo�emy wyr�ni� nas
                           � zb�orowy ()ako
                                                               j�ce instrukc7e:
                           arg�zment 2) o tym                  - przypiaania
                           sam t ie
                           5'm yP
                           odstawowym                          - procedury
                                                               - skoku
                                                               - pusta
OPERATOR WSKAZANIA
                           *: e ; *                            Instruhcja przypisania
Operator wskazania * u�ywany jest do okre�lenia adresu �miennej,  Inatrukcja przypisania ma nas u* c sk�adn* *
rocedur  funkc*i 1b m
                                                               *P J� � �g.
p        y, * u etody.Powodu*e on utworzen�e warto�ci
waka�nikowej wska�uj�cej na dany argument.                     Nazwa zmiennej : = wyra�enie ;
'''                                                            lub
                           �;
ZMIANA TYPU WYRA�ENIA
                                                               Nazwa funkcji := r*yra�enie
Wyra�enia typu porz�dkowego i waka�nikowego mo�emy zamienia� n�
wyra�enia innego typu porz�dkowego lub waka�nikowego.Do tego celu  f  Inatrukcja przypisania powoduje przypisanie warto�ci wyra�enia
i III
s�u�y konstrukcja:                                             zmiennej lub funkcji.Wyra�enie muai mie� typ zgodny w sensie prz
                                                               sania z typem zmiennej lub typem warto�ci zwracanym przez funkc
         identyfikator typu (v*yra�enie)
1 I
,' gdzie identyfikator typu okre�la nowy typ dla wyra�enia.Je�eli ��k�'*b
warto�ci dla od owiednich ty �w s  *�ne to nas i obci cie lub t*' *  Pr�yk�ady:
                           , *P g
szer�enie danej warto�ci wyra�enia.                            X := 1000
                                                               minimum := 25;
                                                               maksimum := 10* minimum
                                                               c := sqr(sin(alfa)) + sqr(cos(alfa));
134      P.Micha�kiewicz,I.�wituszak  *                        .Programowanie w Turbo Pascal 7.0 7

oPE�*cJa


<= * mniejszy-r�wny


>= * wi�kszy-r�wny


<= *est poazb�orem >= jest nadzbiorem in �awarty w

ARGUMENT�W

typy proste
�a�euchowe Pchar typy proste
�a�cuchowe Pchar zgodne zbiorowe zgodne zbiorowe porz�dkowy (jako
argument 1)
i zbiorowy (jako
argument 2) o tym samym typie podstawowvn�

TYP WYNIKU


logiezny


logiczny







log�c�ny










OPERATOR WSKAZANIA

Operator wskazania * u�ywany jeat do okre�lenia adresu procedury, funkcji lub metody. Powoduje on utwor�enie wska�nikowej wskazuj�cej na dany argument.


ZMIANA TYPU WYRA�ENIA

Wyra�enia typu porz�dkowego i wska�nikowego i��o�emy �amienia� wyra�enia innego typu porz�dkowego lub wska�nikowego. Do tego c s�u�y konstrukcja:

identyfikator typu (wyra�enie)
gdzie identyfikator typu okre�la nowy typ dla wyra�enia. Je�eli zakrt warto�ci dla odpowiednich typ�w s� *�ne, to nast�pi obci�cie lub n szerzenie danej warto�ci wyra�enia.







134 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

*. wr. v�v**
Instrukcje s� to elementy programu s�u��ce do opisania algoryt d�ia�aj�ee na wcze�niej zadeklarowanych danych. W j�zyku Turb* scal mo�emy wyr�ni� nast�puj�ce rodzaje instrukcji:

- proste

- strukturalne


- INSTRUKC*TE PROSTE

*; Instrukcje proste s� to instrukcje, kt�re nie zawieraj� jako sk�ado* innych instrukcji. W�r�d instrukcji prostych mo�emy wyr�ni� nast j�ce instrukcje:

- przypisania

- procedury
- skoku **, : - pusta


Instruhcja przypis�nia
Instrukcja przypisania ma nast�puj�c� sk�adni�: Nazrr*a zmiennej := wyra�enie ;

lub


Nazwa funkcji := wyra�enie ;
Instrukcja przypisania powoduje przypisanie warto�ci wyra�enia zmiennej lub funkeji. Wyra�enie musi mie� typ zgodny w sensie prz; sania z typem �miennej lub typem warto�ci �wracanym przez funkc�


Przyk�ady:

x := �ooo;
minimum := 25 ;
maksimum := 10 * minimum
c := sqr(sin(alfa)) + sqr(cos(alfa));



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

�UWyLtjLC 111Pu1 u�uJ* �5E rvj.*.*. o�
wyst�pi� tak�e nast�puj�ee instrukeje:

licznik := licznik + 1 ;

y := y - 23 ;
wynik := y > licznik ;

Zapis ten oznac�a, �e do zmiennej licznik zostanie podstawiona je* poprzednia warto�� zwi�kszona o 1, za� do zmiennej * jej poprzednia
o e i warto�� zmniejszona o 23. Ostatnia instrukeja sprawdza warto�� 1 gi z, n� wyra�enia y > lieznik i do zmiennej wynik przypisuje warto�� true (relaeja prawdziwa) lub false (relacja fa�szywa).

Przypisywanie warto�ci wyxa�enia nazwie funkeji opisanejeat w rozdzia. le "Procedury i funkeje".

Instruheja procedury

Instrukeja procedury powoduje wykonanie cz��ci programu umieszezo� nej w deklaracji procedury i ma nast�puj�c� sk�adni�:

Nazwa Procedury [( parametery aktualne));

gdzie Nazwa Procedury okre�l� identyfikator procedury, za� parametry aktualne, kt�re s� opejonalne, okre�laj� liat� parametr�w przekazywanych do procedury w chwili jej wywo�ania. Procedury opiaane a� A rozdziale "Procedury i funkcje".
Je�eli w��czonajest dyrektywa $X, to funkeje mog� by� traktowane ta* jak procedury.

Przyk�ady:

Dodaj(a,b/;
Drukuj Tabel�;

Instrukeja shoku

Instrukeja skoku powoduje zmian� kolejno�ei wykonywania in Sk�adnia instrukcji skoku jest nast�puj�ca:

goto Nazwa Etykiety ;

gdzie Nazwa Etykiety okre�la identyfikator etykiety zadeklar tyn� samym bloku, w kt�rym u�yto instrukeji sk�ku. Po instrukeji skoku nast�pnie wykonywan� inatrukej� jest i� umieszezona po nazwie etykiety u�ytej w instrukeji skoku.



136 P. Michalkiewicz, I. �wituszak

label Koniec; begin

geto Koniec ;
write('Ten napis nie zostanie wy�wietlony'); Koniec: write('Koniec programu');

end.

", W wyniku wykona*ia programu zostanie wy�wietlony tylko napis niec programu", c0 jest wynikiem dzia�ania instrukeji skoku, 1 przekaza�a sterowanie do instrukcji wyst�puj�cej po etykiecie Kon

Instruheja. pusta

Instrukeja pusta nie powoduje wykonania �adnych czynno�ci. Ma jednak zastosowanie w przypadku, gdy algorytm czg�ci programu bt opraeowany w nast�pnym kroku, np.:

procedure Drukuj Tabel�; begin end;

gdzie po s�owie begin nie wyst�puje �adna instrukeja, co dla kompila jest r�wnoznaczne z u�yeiem instrukeji pustej.

Przyk�ady:

for i := 1 to 1000 do ; { instrukcja pusta }


case cyfra of
1: write('1');
2: ; { instrukcja pusta } 3: write('2')

end;


INSTRUKC*TE STRUKTURALNE

Instrukeje atrukturalne sk�adaj� ai� z jednej lub wi�kszej liczby ins kcji i powoduj�, zale�nie od rodzaju tej instrukeji, odpowiednie wykonanie. Mo�emy wyr�ni� nast�puj�ee rodzaje instrukeji struktu nych:

- z�o�ona

- warunkowa



Programowanie w Turbo Pascal T.0

- wiѾ�ca

- kodu

- aaemblerowa

I�strukcja z*o�on�

Inatrukcja z�o�ona powoduje utworzenie z ci�gu instrukcji jednej instru. kcji pr�ez uj�cie inatrukcji ak�adowych mi�dzy s�owami begin i end. Sk�adnia inatrukcji z�o�onej jeat nast�puj�ca:


begin
instrukcja 1; instrukcja 2; instrukcja n end;

Po oatatniej inatrukeji ak�adowej mo�emy pominѹ �rednik.

Przyh�ady:


begin
writeln('Linia 1'); writeln;
writeln('Linia 3') end;


begin

x:=10;

y:=sqr(x);
write(x,'',y) end;


Instrukcja warunkowa

Inatrukcja warunkowa powoduje wykonanie cz��ci kodu programu w zale�no�ci od warto�ci warunku. Mo�emy wyr�ni� dwie instru*<7e warunkowe w j�zyku Turbo Paacal:

- if


- caae



138
P. Micha�kiewlcz, I. �wituszak

l�s�rurzc*� tr

Inatrukcja ta ma naat�puj�c� ak�adni�:

if warunek then instrukcja 1 ;

* lub

if warunek then instrukcja*l

:;r* else
* instrukcja 2;

: ~t
Je�eli warunekjeat prawdziwy (true), to zostanie wykonana z; * * pierwazym, jak i w drugim przypadku inatrukcja*l; za� gdy
jest fa�azywy (falae), to w pierwazym przypadku nast�pi pr* *, pierwazej inatrukcji po instrukcji if, za� w drugim przypadku
wykonana inatrukcja 2.
Po wykonaniu pierwszej lub drugiej inatrukcji nast�pn� rea instrukcj�jeat pierwaza inatrukcja wyat�puj�ca po instrukcji if inatrukcja*l, jak i inatrukcja 2 mog� by� inatrukcjami z�o�ony Przyk�ady:

if a > 100 then write('a > 100');


if Nast�pny='Irek' then begin
imi� : 'Ireneusz';
nazwisko : '5wituszak' wiek := 123
end else
write('To nie jest Irek'j;

*; Instrukcje if mog� by� zagnie�d�ane, tzn. �e po a�owie then wyat�puje nast�pna inatrukeja if, przyk�adowo:

if a > 0 then if b> 0 then
write('a i b s� wi�ksze od zera') else
write('b nie jest wi�ksze od zera') else
write('a nie jest wi�ksze od zera');


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

if a > 0 then
if b > 0 then
instrukcja 1 else
instrukcja 2;

jest odpowiednikiem nastgpuj�cego �apisu:

if (a > 0) and (b > 0) then instrukcja_1

else
instrukcja 2;

Instrukcja case

Instrukcja ta ma nast�puj�e� sk�adni�:

case wyra�enie of
lista wyboru*l : instrukcja ; lista wyboru 2 : instrukcja ; . lista wyboru n : instrukcja
end;
lub
case selektor of
lista wyboru*l : instrukcja ; lista wyboru 2 : instrukcja ; lista wyboru n : instrukcja
else
instrukcja

end;

W wyniku wykonania instrukcji case zostaje wylic�ona warto�� selekta ra, kt�ra jest nast�pnie por�wnywana z warto�ciami umieazczonyx��i w listach wyboru. Je�eli kt�ra� z list wyboru ma warto�� r�wn� selektorn� wi, to zostanie wykonana inatrukcja �najduj�ca si� bezpo�rednio za dan* list� wyboru.
Je�eli warto�� selektora nie wyst�puje w �adnej li�cie wyboru, to wyko� nana zostanie instrukcja pusta lub w przypadku wyst�pienia s�owa else, instrukcja znajduj�ca si� za tym s�owem.
Warto�� selektora musi by� typu porz�dkowego, �a� warto�ci znajduj** si� w listach wyboru musz� by� zgodne z typem selektora i nie mo powtarza� si� w innych liatach wyboru. Warto�ci sta�ych w lista<* wyboru oddziela si� pr�ecinkami.


140 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

rrzyktacty:

case p�e� of
m�tczyzna : write(' urodzony '); kobieta : write(' urodzona ') end;


case klawisz of 'y','Y' : begin
x:=100; y:=150

end;
'n','N' : begin x:=o; y:=0
end else

w�ite('�*lci�ni�to nie ten klawisz')
end;
�* Instrukcja case por�wnuje warto�� zmiennej klawisz z warto�ciami � ;* wyboru. Je�eli warto�� ta odpowiada �nakom y,Y � pierwszej li
wyboru, to zmiennej x zostanie przypisana warto�� 100, za� zmienn* warto�� 150. W przypadku gdy warto�� ta odpowiada znakom n,1 drugiej listy wyboru, to �miennym x i y �ostanie przypisana warto�i W przeciwnym przypad.ku zostanie wypisany komunikat 'Wci�ni�to : ten klawisz'.

*i Instrukcja iteracyjna
Instrukcje iteracyjne s�u�� do wielokrotnego wykonania pewnej � g< okre�lonej grupy instrukcji. Mo�emy w�r�d nich wyr�ni� jedn� inst* krj� o znanej liczbie iteracji oraz dwie instrukcje o nieznanej liczl iteracji. Te dwie ostatnie inatrukcje s� wykonywane, dop�kijest spe�n ny warunek lub do jego osi�gni�cia.
( y Instruhcja for
,* Instrukeja ta wykonuje okre�lon� liczbg iteraeji. Ma ona nast�puj* sk�adni� :
for licznik := wyr pocz�tkowe to wyr ko�cowe do instrukcja;

lub
for licznik := wyr pocz�tkowe downto wyr ko�cowe do instrukcja;







�:
Programowanie w Turbo Pascal 7.0 1*

O" K "" '*IK"K "" ' J "' " J'1 """ **J' rv*L**,
kowe i wyr ko�cowe m�wi�, ile ra�y b�dzie wykonana iteracja. Zmienna steruj�ca jest typu porz�dkowego, a wyr*pocz�tkowe i wyr ko�cowe g, typu �godnego z ni� w sensie przypiaania.

Liczba iteracji jeat r�wna:

liczba iteracji = abs(wyr ko�cowe - wyr pocz�tkowe)+1 **=

dla obydwu sk�adni.

Wykonanie instukcji for ro�poezyna ai� od obliczenia wyra�e� wyr-pM c��tkowe i wyr ko�cowe. Nast�pnie, je�eli wyat�puje s�owo "to", to do zmiennej ateruj�cej przypisywane a� kolejno warto�ei, zaczynaj�c od wyr*poc��tkowe i ko�cz�c na wyr ko�cowe, w przypadku liczb ca�kov*. tych z przyrostem r�wnym 1, wykonuj�c za ka�dym pr�ypiaaniem inat*. kcj� umieszczon� w instrukcji for. W przypadku wyst�pienia s�owa
"downto" przyrost dla lic�b ca�kowitych wynosi -1.

W przypadku gdy wyr"pocz�tkowe > wyrko�cowe pr�y s�owie "to" lub wyr*pocz�tkowe < wyr*ko�cowe przy s�owie "downto", to iteracja nia zoatanie wyk�nana. Gdy wyr*pocz�tkowe = wyr*ko�cowe, iteracja zoa*. nie wykonanajednokrotnie.

Przyk�ady:

for 1 := 1 to 100 do x:=x+1;

Zak�adaj�c, �e warto�� zmiennej x pr�ed wykonaniem instrukcji fo� wynosi�a zero, to po �ako�czeniu p�tli zawiera� b�d�ie aum� liczb od 1 do 100.


for k := 100 do*vnto 20 do begin
writeln('linia nr:',k);

Wynikiem tego przyk�adu b�dzie wypisanie w kolejnych liniach * ekranie tekstu 'linia nr:' z numerern linii �aczynaj�cym si� od 100 ko�cz�cym na warto�ci 20.

for litera : *a' to,z' do writeln(litera);

W kolejnych liniach na ekranie wypisze litery, zaczynaj�c od litery i ko�cz�e na literze 'z'.




142 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

for j := 1 to 4 do
Tab[i,j] := 0;

Wyzerowanie �awarto�ci tablicy dwuwymiarowej Tab. Instrukcj� repeat

Instrukcja repeat ma nast�puj�c� ak�adni�:


repeat
instrukcja;


instrukcja;
until rryratenie ;

Instrukcja ta s�u�y do powtarzania instrukcji zawartych mi�dzy s�o repeat until, a� do ape�nienia warunku okre�lonego pr�ez wyra: Warto�ci� wyra�enia muai by� warto�� logiczna.

Przyk�ady:


repeat until Keypressed;

Instrukcja powtarza instrukcjg puat� a� do naci�ni�cia *lawisza:

repeat
znak:=Read Key;
until (znak in [,1'..'5']) or (znak = 'K'


Instrukcja powtarza odczyt klawis�a do naci�ni�cia du�ej litery jednej � cyfr od 1 do 5.

Instrukcj� while

Instrukcja while ma nast�puj�c� sk�adni�:



while wyra�enie do instrukcja;


Inatr�kcja ta s�u�y do powtarzania instrukcji wyst�puj�cej po s�*
"do",je�elijeat ape�niony warunek okre�lony pr�ez wyra�enie. Warto wyra�enia muai by� warto�� logiczna, za� instrukcja mo�e by� zar� instrukcj� prost�, jak i z�o�on�.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

while i < 100 do
writeln('Cze�� Micha�');
Dop�ki warto�� i jest mniejsza od 100, to bgdzie wypisywany napis 'C Zes* Micha�'.

while not eof (plik) do

begin
read(�lik,znak);
z�aki:=znaki+znak;

end;


zudx i uu�*czuny uu puprzeun�o oaczy�anycn znaxow.

Instrukeja wi��ca

Instrukeja wiѾ�ca ma naat�puj�e� sk�adnig:

with nazwa [,�azwa. .] do
instrukeja;
' Inatrukeja ta pozwala na odwo�anie si� do p�l rekordu lub obiektu 15e� konieczno�ci stosowania kwantyfikatura.

Przyk�ad:












I i 1'* ii

type
Dane=record

imi�,
nazwisko:5tring[15]; wiek:Integer;

end;

u��
osoba:Dane;

Odwo�anie do p�l zmiennej osoba bez instrukeji wiѾ�cej:

. osoba.imi� : 'Ma�gorzata'; osoba. nazwisko : ' l*lieczorek ' osoba.wiek := 19;
oraz z wykorzyataniem instrukeji wiѾ�cej: with osoba do

begin
imi� : 'Ma�gorzata';



144 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

ii�*win�v :
wiek := 19 end;



I�strukeja kodu

Instrukcja kodu pozwala nam na do��czenie kodu maszynowego 1 �rednio do programu.

Skladnia instrukeji kodu jest nast�puj�ca:

inline ( lista element�w );
*; gdzie lia* element�w okre�la elementy kodu oddzielone od siebie e n� kreak� /. Jako element listy mog� wyst�pi�:

'' - sta�e okre�laj�ce warto�ci liczbowe

- identyfikatory �miennych

- identyfikatory zmiennych ze sta�� poprzedzon� znakiem + lub- operatory rozmiaru kodu < i >

Przyk�ad:

       inline(10/$2345/Licznik + 2/Dane - Skok);
*      gdzie pierwsze dwa elementy okre�lone s� za pomoc� sta�ych,za�
       sta�e dwa za pomoc� zmiennych,uwzgl�dniaj�c przesuni�cie wzgl*
       *,
       liczb� 2,za� w drugim przez sta�� Skok.
*,     Wszystkie elementy powoduj� utworzenie jednego bajtu lub jed
       s�owa kodu.Je�eli warto�� elementujest z zakresu 0..255,to genero,
       jest kod programu jako 1 bajt, za� dla pozosta�yeh warto�ci genero*
G      jest kod okre�lony przez 1a�owo.Je�eli chcemy zmieni� to standan
       ustawienie,mo�emy u�y� operator�w rozmiaru generowanego *
*      Operator < powoduje,�ejako kod wykorzystywanyjest najm�odszy
       J ,
*f *   okre�lone warto�ci za� operator > powoduje,�e niezale�nie od wart
* *    kod ma zawsze rozmiar s�owa.
;"     Przyk�ad:
       inline($9876/<$9876/$38/>$38);
i
       Programowanie w Turbo Pascal 7.0

$76, $98, $76, $38, $38, $00

Je�eli jako element wyst�pi identyfikator zmiennej, to okre�la on warto�� przemieszezenia tej zmiennej w�gl�dem adresu podstawowegu, w przypadku zmiennej globalne* adresem podstawowym jest adres seg. mentu danych, okre�lany za pomoc� rejeatru DS, za� dla zmienne lokalnej adres aegmentu atosu, do kt�rego odwo�ujemy si� bior�c pod uwag� pr�esuni�eie wzgl�dem rejestru BP.

Instruheja asemblerowa

Inatrukeja asemblerowa wykorzyatywana jest do umiesze�enia instru. keji j��yka asembler w programie. W por�wnaniu � instrukej� kodu nie musimy zna� kod�w maszynowych odpowiadaj�cych poszczeg�lnym in. strukejom asemblera. Korzystaj�c z tej inatrukeji nale�y pami�ta�, �e nie * wolno zmienia� �awarto�ci rejeatr�w BP, SS, SP i DS.

Skladnia instrukeji asemblerowej jeat nast�puj�ca:


asm
instrukeja


instrukcja end

gd�ie instrukeja okre�la inatrukej�j�zyka aaembler. Instrukeje te muaz� by� oddzielone �rednikiem, komentarzem j�zyka Turbo Pascal lub zna� k�em nowej lin�.

Instrukejaj�zyka asembler ma naat�puj�c� akladni�: [ etykieta: ] <pr�edrostek> [ kod operaeji [ operand <, operand>) ]

Etykieta

Etykieta jeat to identyfikator zako�ezony dwukropkiem, kt�rym : popr�edzi� ka�d� inatrukejg jg�yka asembler i za pomoc� kt�rego my �mieni� kolejno�� wykonywania inatrukeji. Skok do takiej et mo�emy wykona� za pomoc� instrukeji goto lub inatrukeji skoku * asembler. Etyhiety deklarowane s� w bloku zawieraj�cym inst asm za pomoc� slowa kluc�owego label.

label DODAJ; beqin


asm


DODAJ: ADD AX,HX end;


end.

Wyat�puje tu etykieta DODA,T, do kt�rej mo�emy wykona� skok pomoc� instrukeji JMP DODA.1.
Mo�emy tak�e wyr�ni� t�w. etykiety lokalne, kt�re wyst�puj� wewn�l inatrukcji a*m i a� dost�pne tylko w jej �akresie. Nie mo�na wi wykona� akoku do tej etykiety za pomoc� inatrukeji goto. Etykie lokalne nie wymagaj� deklarowania, ale przed ich identyfikatorami mu by� umieazezony znak �*,

Przyklad:

beqin asm


@START: MOV AX,(ES:BX] end; asm


@START: ADD AX,g X


end; end

Pomimo �e w tym bloku wyat�puj� dwie etykiety o takim samym identyfikatorze, to nie maj� one �e aob� nic wsp�lnego, gdy� ieh zasi�* ograniczonyjeat tylko do w�asnych instrukeji aam.
Przedrosth�

Przedroatki a� umieaze�ane pr�ed kodem operacji, aje�eli on nie wystgpuje w danej linii, to dotycz� one inatrukeji znajduj�cej si� w linii naat�pnej. Ich zada��iem jeat zmiana apoaobu d�ia�ania inatrukeji

746 P. Micha�kiewicz, I- �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

"'J -'*J u *
oddzielamy odst�pem. Mo�emy wyr�ni� nast�puj�ce przedroatki: LOCK - zablokowanie dost�pu do azyny.

REP - powtarzanie operacji �a�cuchowej.

REPE - powtarzanie operacji �a�cuchowej, dop�ki jest spe�. I ;~*" niony warunek r�wno�ci.

REPZ - powtarzanie operacji �a�cuchowej, d�p�ki jest spe�.; *


" 'I

niony warunek r�wny zero.

REPNE - powtarzanie operacji �a�cuchowej, dop�ki nie je*t ape�niony warunek r�wno�ci.
REPNZ   -   powtarzanie operacji �a�Cuchowej,do��ki nie jest
            ape�niony warunek r�wny zero.
SEGCS   -   wymuazenie wyboru rejeatru CS.
SEGDS   -   wymuszenie wyboru rejestru DS.
SEGES   -   wymuazenie wyboru rejestru ES.
SEGSS   -   wyn�uszenie wyboru rejeatru SS.


Kody operacji

Kody operacji okre�laj� dyrektywy i inatrukeje asemblera.

1. Instrukeje

Mo�emy korzysta� z inatrukeji procesor�w 8086 i 80826 oraz z instruk* koprocesor�w arytmetycznych 8087 i 80287. Nale�y jednak pami�ta�* ograniCzeniach. Z instrukeji proceaora 80286 mo�emy korzysta� po w* czeniu dyrektywy {$G+), z inatrukeji koproCeaora arytmetycznego 8 po w��czeniu dyrektywy {$N+}, za� z instrukeji koprocesora arytmety nego 80287 po w��czeniu obu powy�szych dyrektyw.

2. Dyrektywy

Dyrektywy s�u�� do zarezerwowania odpowiedniej liczby pami�* zmiennyCh, kt�rych nazwy wymienione a� po dyrektywie. Mo�emy u �ci� kilka-zmiennych po dyrektywie, ale muaimy oddzieli� je przeci mi. Pami�� dla tych zmiennych rezerowowana jest w segmencie k CS.



148 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

%T\T A l**71*hTT L*

uyrektywa rezerwuje dla umieszCzonych po ni


Dyrektywa re�erwuje dla umieszezonych pu nr
zmiennv�h nn lPl*hVn1 a*nmiu

Dyrektywa rezerwuje dla umieszezonych po ni* zmiennych pojednym podw�jnym a�owie


Oper�ndy
Operandy s� to wyra�enia zawieraj�ce k�mbinacj� sta�ych, nazv �laj�cych d�st�pne rejestry, symboli i operator�w. Okre�laj�c o* nale�y pami�ta�, �e niekt�re a�owa a� zaatrze�one i nale�� do ni*

- nazwy rejeatr�w


AH BP rX DX sT AL BX DH ES AX CH DI SI BH CL DL sP BL CS DS 55

- nazwy operator�w (tabela na naat�pnej stronie).
S�owa zastrze�one maj� wy�azy p��orytet ni� identyfikatory zade wane pr�ez programist�.

Przyk�ad:


var
BH : Byte; begin

BH:=10;

asm
MOV BH, 3 END;
writeln(BH); end





Programowanie w Turbo Pascal 7.0

***vw** *uv*G*uy nu*zya�ae z �ast�pt�*�CyCh dy:

AND okre�la iloczyn logiczny wartn�ci bezpo�rednich na oszeze �lnych bitach

HIGH je�eli wyra�enie jest s�owem, to �wraca bard�iej


LOW *je�eli wyra�enie jest a�owem, to �wraca mniej �nacz�cy *

MOD      zwraca reszt� z dzielenia dw�ch warto�ci bez o�rednich
NOT      okre�la negacj� warto�ci bezpo�redniej na
         os�eze �lnych jej bitach
OFFSET   zwraea adres wyra�enia wzgl�dem segmentu w kt�rym
         ono wyat�puje
OR       okre�la aum� logiczn� warto�ci be�po�rednich na
         poazezeg�lnych bitach
PTR      okre�la adres pami�ci dla wyra�enia umieszc�onego po
         operatorze o typie okre�lonym przed operatorem
SEG      zwraca adres segmentu,w kt�rym znajduje ai�
         WV1'A*P�llP

SHL powoduje przesuni�cie logiczne w lewo warto�ci bezpo�redniej, umies�e�onej przed operatorem, o liczb� bit�w okre�lon� przez warto�� bezpo�redni�,


SHR powoduje przesuni�eie logiezne w prawo warto�ci bezpo�redniej, umieazczonej pr�ed operatorem o liczb� bit�w okre�lon� przez warto�� bezpo�redni�,


c.d. na nast�pnej stronie

P�z�iewa� identyfikator BH jest s�owem zastrze�onym w instr asemblerowej asm, to ma on wy�szy priorytet od identyfikatora zmif BH typu Byte. Powoduje to, �e warto�� 3 zostanie przypiaana do reji BH a nie do zmiennej BH. Na ekranie zostanie wy�wietlona liczba Je�eli ehcemy odwo�a� si� do zmiennej, kt�ra poaiada taki sam ide� kator, jakjedno ze s��w �aatr�e�onych, to musimy przed identyf�ka* �miennej u�y� znaku &.




150 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

P*'zyk�ad:

ur*r*r*r*H odwo�anie da: NEAR, OFFFEH odwo�anie bli okre�la sum� modulo 2 dw�ch warto�ci bezpo�redn�
�� ��a�r�u�iilr",*1, 1,:*....u






var
BH : Byte;
begin

BH:=10;

asm


MOV & BH, 3


END;
� writeln(BH);

end.
Poniewa� przed identyfikatorem BH umie�cili�my �nak &, to wartc � zoatanie przypiaana do zmiennej BH, a nie do rejestru BH. Na ekr;
zoatanie wy�wietlona liczba 3. Po�� operatorami wymienionymi w , doat�pne s� operatory wymienione w tabeli na nast�pnej stronie.
Podobniejak operatory wj�zyku Turbo Pascal, tak�e powy�sze opera* poaiadaj� okre�lone priorytety. Poni�ej pr�edatawione s� operat poczynaj�c od operator�w o najwy�szym priorytecie:


I1 , tl, .


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

- sta�e

- nazwy rejestr�w

- symbole

r? Mo�emy u�ywa� sta�ych numerycznych i �a�cuchowych. Sta�e nu�z czne mog� by� z zakresu od -2147483648 do 4294967295. Mo�emy tym stosowa� opr�cz standardowej notacji d�iesi�tnej tak�e no1 zapisu liczb w postaci dw�jkowej, �semkowej i azesnastkowej. : stosowaniu tych notacji po liczbie nale�y umie�ci� liter� odpowiedni O lub H. Zamiast litery H mo�emy u�ywa� znaku $, umies�ezonego p liczb�. W przypadku notacji szesnastkowej z u�yciem litery H na
*' dodatkowo przed liczb� umie�ci� zero, je�eli jej pierwsza cyfra ukre�lona �� pomoc� litery.

Pr�yk�ad:,


$AOOF OAOOFH 1200170
l0l0000000001111B � 40975

Wszystkie powy�sze lie�by okre�laj� t� sam� warto��, ale w r�n notacjaeh.
Sta�e �a�cuchowe musz� by� umieszezone w cudzys�owach lub w apos * fach. Je�eli wewn�trz �a�cucha chcemy umie�ci� cudzys��w lub aposl
to do zaznac�enia sta�ej �a�cuchowej u�ywamy drugiego znaku �apisujemy go podw�jnie.
rr
** Pr�yk�ad:








HIGH, LOl*l

+, -

OFFSET, SEG, TYPE ; PTR, *, /, MOD, SHL SHR +, -

NOT, AND, OR, XOR


152
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

' Pawe� Ku� '
' Nazwisko : "Pawe� Ku� "
' To jest apostrof '
' To tak�e jest apostrof " '

** W wyra�eniach mo�emy u�ywa� nast�puj�cych syn�boli j��yka Tu fj* Pascal: etykiet, sta�ych, zmiennych, typ�w, procedur i funkeji p , symbolami:

* 1) ident*�kator�w standardowych procedur i funkeji;



Programowanie w Turbo Pascal 7.0 1

154

3) sta�ych �a�cuchowych, zbiorowych i zmiennoprzecinkowych; 4) procedur i funkcji z dyrektyw� inline;
5) etykiet, kt�re nie s� �adeklarowane w bie��cym bloku. Opr�c� tych aymboli mo�emy u�ywa� nast�puj�cych symboli asemblera *Code - reprezentuje bie��cy segment kodu.

*Data - repre�entuje bie��cy segment danych.
*7Result - reprezentuje zmienn� okre�laj�c� warto�� funkcji. Syn�bole *Code i *Data musz� wyst�pi� ��cznie z operatorem SEG.

Procedury i Funkcje

W bloku g��wnym mo�emy wyodr�bni� cz��ci kodu, kt�re tworz� logi*. n� ca�o�� i kt�re mog� by� wielokrotnie u�yte w czasie pisania program*, W tym celu u�ywa si� procedur i funkcji. Deklaracja procedury i funkcji, podobniejak program, sk�ada si� � nag��wka i bloku, ale �ako�czonaje* �rednikiem.


PROCEDURY

Sk�adnia proeedury jest nast�puj�ca:

procedure Nazwa Procedury ( Parametry ); dyrektywa; blok;

gdzie Nazwa Procedury jest identyfikatorem, za� Parametry oznaczt list� parametr�w formalnych, w kt�rej poszczeg�lne sk�adniki oddzi* ne s� od siebie pr�ecinkami. Dok�adny opis parametr�w znajduje si� punkcie "Parametry '.

Lista parametr�w formalnych, dyrektywa oraz blok mo�e wyst�pi� o* nalnie. Mog� wyst�pi� nast�puj�ce dyrektywy: near, far, interru; wyst�puj�ee razem � blokiem procedury oraz dyrektywy: forward, exG nal, assembler i inline bez bloku procedury. Ka�da procedura j* uaktywniana za pomoc� instrukcji procedury, kt�r� stanowi identy�* tor procedury oraz, je�eli wyst�puje, lista parametr�w aktualnych. J* wywo�ana procedura zawiera w swoim bloku wywo�anie samej siebie, tego typu procedura na�ywana jest procedur� rekurencyjn�.



P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Wj�zyku Turbo Pascal wszelkie odwo�ania do procedur mog� b c dalekiego (far) lub bliskiego (near). Typ odwo�ania jeat automa � okre�lany przez kompilator w oparciu o deklaracj� procedury.
Procedury �adeklarowane w c穌ci interfaee modu�u s� traktowa procedury z odwo�aniem dalekim, za� zadeklarowane w cz��ci mentation modu�u lub w programie jako procedury z odwo�ani skim. Dla odwo�a� bliskich procedura ma efektywny kod pod wz; rozmiaru oraz szybko�ci wykonania, ale mo�e by� wywo�ywana wn�trza modu�u, w kt�rym zosta�a zadeklarowana. Je�eli wyt odwo�anie dalekie, to procedura mo�e by� wywo�ywana tak�e � modu��w, alejej kodjest mniej efektywny.
Programista mo�e sam okre�li� typ odwo�ania do procedury przez � dyrektywy kompilatora $F lub bezpo�rednio �� pomoc� dyrekty*
lub far, umieszczonych przed blokiem procedury.
Przyk�ad procedury z odwo�aniem dalekim:

procedure Pisz XY (x,y : i�teger; tekst : stri�g); far

begin
if (x in [1..80]) and (y i� [1..25]) then begin
Go To XY(x,y); Write(tekst);
end;

end;


�yrehtywa Interrupt

Dyrektywa interrupt po�w�l� �� pisanie procedur obs�ugi przez Ka�da taka procedura musi posiada� nast�puj�c� sk�adni�:

procedure Nazwa Procedury (Flags, C5, IP, AX, BX, 5 I, DI, DS, ES, BP : hiord ) ;
interrupt;
blok;

Podana wy�ej lista parametr�w nie musi wyst�powa� w takiej poe Mo�e by� kr�tsza i u�ywa� innych na�w, ale zawarto�� rejestr�w * przesy�ana w takiej kolejno�ci, jak w powy�szej deklaracji.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

uyreR�ywa * orwaru

Zdarzaj� si� przypadki podczas programowania, �e procedury s� wza. jemnie zale�ne, to znaczy, �e w bloku jednej procedury wywo�ujemy inn* procedur�, kt�ra wewn�trz swojego bloku wywo�uje procedur�, kt�ra wywo�uje, np. :

procedure Procl(a: integer; b: string);

begin


?roc2(2.9);


end;
procedure Proc2(z: Real); begin


Procl(10,'Piotr'); end;

Gdy podczas kompilacji procedury Procl kompilator nie ma dost�pu do wszystkich deklaracji u�ywanych w pocedurze Procl, to wy�wietli b��d Aby temu zapobiec, stosuje si� tak zwane deklaracje wyprzedzaj�ce� zastosowaniem dyrektywy forward, kt�ra m�wi kompilatorowi, �e dehla� racja definicji procedury wyat�pi w dalszej cz��ci programu.

Powy�szy przyk�ad z poprawn� deklaraej� proeedur:

procedure proc2(z: Real); fox'ward; procedure Procl(a: integer; b: string); begin


Proc2(2.9); end;


procedure Proc2; begin


Procl(10,'Piotr');


end;

Jak wida� na powy�szym przyk�adzie, ca�a deklaracja procedu* dyrektyw� forward sk�ada si� z deklaracji wyprzedzaj�cej i dekl*


156 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

aenn�c*� proceaury. w ae*larac*� detinicji mo�emy pominѹ list� * metr�w formalnych. Obie cz��ci deklaracji procedury musz� wyst�* tej samej cz��ci deklaracyjnej. Pomi�dzy nimi mog� znajdowa� si� di racje innych procedur lub funkcji odwo�uj�cyeh si� do dekiaracji wy) dzaj�cej.

Deklaracja definicji mo�e by� deklaracj� external lub assembler, al* mo�e mie� deklaraeji far, near, interrupt, inline lub innej dekla wyprzedz�j�cej.


Dyre*tywa Extern�l

Poeiadaj�c zbi�r gotowych, akompilowanych procedur, napisanyc j�zyku assembler, mo�emy do��czy� je do naszego programu za pon dyrektywy kompilatora {$L PLIK.OBJ}, gdzie PLIK.OBJ jest na ::: pliku zawieraj�c� do��czane procedury. Do��czone procedury mo�
" wykorzysta� po ich wcze�niejszym zadeklarowaniu za pomoc� nag�� procedury z dyrektyw� external.

Przyk�ad deklaracji:

procedure Rysuj P Cx( nazwa : 5tring ); external;

Dyrehtywa Assembler

Mimo �e kompilatorj�zyka Turbo Pascal daje efektywny kod, to niek problemy mo�emy efektywniej rozwi�za� za pomoc� j�zyka assem* W tym celu za pomoc� dyrektywy assembler mo�emy umieszcza . procedurach instrukcje assemblera poprzedzone s�owem asm, kt�re
wymagaj� w tym przypadku u�ycia bloku ograniczonego s�owami bt i end.

Przyk�ad:


procedure suma(var a,b:integer); assembler; asm
les bx,b
mov ax, es:[bx]













:;,
les �ix, a
add ax,es:[bx] mov es:[bx),ax

end;
*rocedura suma wykonuje naat�puj�ce dzia�anie: a:=a+b


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

asm
mov ah,30h int 21h

end;


Dyrehtyw� Inl�ne

Dyrektywa ta pozwala na wstawienie bezpo�rednio do programu instr*. keji kodu maazynowego zamiaat bloku instrukeji. Poszezeg�lne kody odd�iela si� znakiem /.

Przyk�ady:








FUNKC*lE

procedure Zablokuj Przerwania; inline($FA);


procedure Odbloku j Przervrania ; inline($FB);




Sk�adnia funkeji jest nast�puj�ca:

function Nazwa_Funkcji ( Parametry ): Typ Rezultatu; dyrektywa;
blok;

gdzie Nazwa Funkeji jest identyfikatorem, za� Parametry o�nacz* liat� parametr�w forn�alnych, w kt�rej poszezeg�lne sk�adniki oddziela ne s� od siebie przecinkami. Dok�adny opia parametr�w znajduje si� * punkcie "Parametry".

Ka�da funkeja w wynikujej wykonania zwraca wynik za pomoe� instrW keji przypiaania o naat�puj�cej sk�adni:

Nazwa Funkcji := zwracany wynik;

kt�rego typ okre�lamy w nag��wku funkeji jako Typ Rezultatu. Lisa parametr�w formalnych oraz dyrektywa mo�e wyst�pi� opejonalm& Mog� wyst�pi� nast�puj�ce dyrektywy: near, far, wyat�puj�ce razemf blokiem funkeji oraz dyrektywy: forward, external, asaembler i inlina bez bloku funkeji.

Ka�da funkejajest uaktywniana podczas oblic�ania wyra�enia, w kt�N* zoata�a umieszezona, przez umies�e�enie w nim identyfikatora fun*

.. ..J",.yY JY, **"**J Yu i**' u�uuniuyl;11. ucZGl1 WyWOt
funkeja zawiera w swoim bloku wywo�anie samej siebie, to tego t funkeja na�ywanajest funkej� rekurencyjn�.

Wazyatkie dyrektywy umies�ezone w opiaie proeedury, opr�cz dyrekt; interrupt, s� mo�liwe do u�ycia.

Przyk�ad funkeji:

function Silnia ( n: Integer): Longint; var
i:Integer;
wynik:Longint;

begin

wynik:=1;
for i:=1 to n do rrrynik : =wynik*i ;
5ilnia:=wynik;
end;


funetion Silnia ( n: Integer): Longint; var
i:Integer;

begin
if n=0 then silnia:=1

else
silnia:=silnia(n-1)*n;

end;



J Pierwsza funkeja lic�y silni� metod� iteracyjn�, za� druga w oparci* * rekurenej�. Obie funkeje nie kontroluj� zakresu parametru wej�ciowt
n, co powoduje przekroczenie zakreau typu Longint i zwrot b��d: warto�ci.


PARAMETRY

W nag��wkach procedur i funkeji mog� wyst�pi� parametry. Mo�ei wyr�ni� parametry:

- formalne

- aktualne


158 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

procedure Mn�t ( A, B: Macierz ; var C: Macierz );

zawiera tr�y parametry formalne A, B i C typu Macierz.

Parametry formalne s� lokalne w deklarowanej procedurze lub funkeji i nie s� dost�pne w bloku nadrz�dnym do danej procedury lub funkeji. Parametry aktualne s� to parametry, kt�re zostan� przypisane do parametr�w forrx�alnych w czasie wywo�ania pr�cedury lub funkeji, Je�eli w programie mamy zadeklarowaz�e zmienne TablicaA, TablieaB oraz TablicaC typu Macierz, to podezas wywolania:

Mn� ( Tablica A, Tablica B, Tablica C );

zmienne te stanowi� w�a�nie parametry aktualne wywo�ania, za� we. wn�trz procedury widziane s�jako zmienne A, B i C.
Lic�ba i typ parametr�w aktualnyeh musi odpowiada� liczbie i typo* parametr�w forn�alnych. Skojarzenie parametr�w aktualnyeh i forn�alnych wykonuje ai� wed�ug kolejno�ci ieh wyst�powania, tzn. �e pierwszy p�rametr aktualny kojarzonyjest � pierwszym parametrem forxualnym, drugi z drugim itd.
Pr�ekazywanie parametr�w aktualnych mo�e odbywa� si� na cztery aposoby:

1) przez warto��

Parametry pr�ekazywane s� przez warto��, je�eli przed ich identyfikatorem nie jest umies�czone s�owo kluczowe var lub const. Odpowiednie parametry aktualne musz� by� wyra�eniami. Nale�y pami�ta�, �e war to�� wyra�enia musi by� zgodna w sensie pr�ypiaania z typem odpowiadaj�cego mu parametru forn�alnego, ale nie mo�e by� typu plikowego ani atrukturalnego, kt�rego ak�adowym typem jest typ plikowy. Parametry formalne przyjmuj� warto�ci pocz�tkowe r�wne warto�ciom obliczonym z odpowiadaj�cych im parametr�w aktualnych. Wszelkie operacje na parametrach forn�alnych nie powoduj� zmiany warto�ci parametr�w aktualnych.

Przyk�ad:


uar
Liczba:integer;


procedure Dodajl0(x:integer); begin


*�O
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

write(x); end;


beqin
Liczba:=l;
Dodajl0(Liczba); writel�(Liczba); end.

Po wykona��ru tego przyk�adu zoatan� wypia*e na ekranie lic� i 1. Zmienna Lic�ba jest pr�ekazywana jako parametr aktual: procedury Dodajl0, ale wewn�trz procedury zwi�kszanyjest par; formalny x, kt�ry wyst�puje jako kopia zmiennej Liczba. Ponieu procedurze Dodajl0 nie operujemy bezpo�rednio na zmiennej L: tylko najej kopii, to po wykonaniu tej procedury zmienna dalej zachc warto�� r�wn� l.

2* przez stadc*

Parametry pr�ekazywane s� przez ata��, je�eli pr�ed ich identyfikatr jest umieszezone alowo kluczowe conat. Parametr formalny okre�lo ten apos�b mo�e by� tylko udezytywany i nie mo�na do niego przy* innej warto�ci. Stoaowanie tego rudzaju parametru zalecane jest, wewn�trz procedury lub funkcji nie jeat przewidywana zmiana da* paran�etru, a �arazem stosowanie go powoduje optymalizacj� kodu, parametry przekazywane przez ata�� s� typu tablicowego lub �a�cu wego.

Przyk�ad:


var
Liczba, Skala:integer;


procedure Dodaj*y: Integer; const x: Integer); begi�

y:=y+x;
ivriteln (y ) ;
end;


begin
Liczba:=3; Skala:=10;
Dodaj(Liczba,5kala); writeln(Liczba);


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Po wykonaniu tego przyk�adu zoatan� wypisane na ekranie lic�by:13 i 3. Zmienna I.iczba, b�d�ca parametrem aktualnym,jest przekazyw*a pr�ez warto��, ale zmienna Skala jest przekazywana jako sta�a, ponie. wa�jej warto�� nie b�dzie ulega�a zmianie wewn�tr� procedury. Pozw*a to mi�d�y innymi na �wi�kszenie hontroli nad pisanym programem, gd* przypisanie warto�ci tej zmiennej powoduje b��d kompilacji.

3) przez zmienn�

Parametry przekazywane s� przez zmienn�, je�eli przed ich identyfik* torem jest umieazc�one s�owo kluczowe uar. Parametr ahtualny okre�la ny w ten apos�b muai by� zmienn�, kt�rej typ musi by� taki aam, jak typ odpowiadaj�cego jej parametru formalnego. Parametr przehazywany przez zmienn� atoauje ai� wtedy, gdy procedura musi �wr�ci� wyn* awojego d�ia�ania do awojego otoczenia. Jest to mo�liwe tylko dlatego, * wazystkie operacje wyhonywane na parametrze formalnym a� fahtyczn* wykonywane na parametr�e aktualnym.

Przyk�ad:


uar
Liczba:integer;

procedure Dodajl0(var x:integer); begin
x:=x+10; write(x);

end;

begin
Liczba:=1;

Dodajl0(Liczba); writeln(Liczba); end.

Po wyhonaniu tego pr�yh�adu zostan� wypiaane na ekranie liczby:1 i 11. Zmienna Liczba jeat pr�ekazywana jako parametr ahtualny a procedury Dodajl0, a wewn�trz procedury zwi�kszany jest param* '�' formalny x. W przeciwie�atwie do parametr�w pr�ekazywanych p*

warto��, parametr formalny xjeat skojarzony � parametrem aktualny� co powoduje, �e po �aho�czeniu procedury parametr aktualny b�
� w rto p am t fo * dhu jako ho a p g ametru kt a fo*



162 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

Parametry przehazywane a� pr�ez zmienn� ��ieokre�lonego typu, w deklaracji nag��wka procedury lub funkcji nie ohre�limy typu metru foz�nalnego. W wyniku takiej deklaracji parametry aktualne by� dowolnego typu, ale muaz� to by� zmienne. Parametry fon muaz� wyst�pi� ze a�owem kluczowym var lub �e a�owem conat. wyst�pi a�owo var, parametr mo�e zosta� zmodyfikowany, za� gd at�pi s�owo conat, mo�e on zosta� tylho odc�ytany. Parametry okrf przez �mienne nieokre�lonego typu wewn�trz bloku posiadaj� ty zgodny z �adnym innym typem. Mo�emy ich u�ywa� poprze� kon, typu w nast�puj�cy apoa�b:

dost�pny typ ( parametr z nieokre�lonym typem )

Przyk�ad:


-var
Liczba:integer;

procedure Dodajl0(var x); beqin
integer(x):=integer(x)+10; writeln(integer(x));
end; begin

Liczba:=1;

Dodajl0(Liczba); writeln(Liczba); end.

Po wyhona��iu tego przyh�adu zostan� wypisane na ehranie licz* i 11. Zmienna Lic�ba jeat przekazywana jako parametr aktual* procedury Dodajl0, a wewn�trz procedury zwi�hszany jest par* forn�alny x, ht�ry podlega honwersji typu.


PARAMETRY OTWAR,TE
Parametry otwarte pozwalaj� na pr�esy�anie do procedur i funkcji 1 i �a�cuch�w o zmiennej d�ugo�ci.
Mo�emy wyr�ni� parametry otwarte tablicowe i �a�cuchowe. Tablice otw�rte

Tablice otwarte dost�pne a� po u�yciu dyrektywy ($P+} lub w��cs



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

opCj� vpen pa�dtu�i.cl* w iuciiu vrwv**o,w*                              uu,ccuc,ey vr.wur�e
wane jako parametry formalne procedur i funkCji.Tablice te nie maj�      *;
okre�lonego wymiaz�� i definiowane s� nast�puj�co:                       W P*z'Padku definiowania proCedury lub funkeji,kt�rej paraz
                                                                         mog� by� zmienne �a�CuChuwe o r�nych d�ugn�CiaCh,mo�emy
array of Typ Podstawowy                                                  deklaracji identyfikatora OpenString jako nazwy typu lub de*
                                                                         procedury lub funkCji ��y� ��cznie z dyrektyw� ($P+} komp:
gdzie Typ Podstawowy okre�la typ element�w tabliCy.Parametry aktu�       Otrzymamy wtedy tzw.�a�cuchy otwarte.Identyfikator Ope�
alne musz� by� zmiennymi typu Typ Podstawowy lub tablicami o ele�        � �adeklarowanyjest w module Syste*.
mentach tego typu.                                                       Przyk�ad:
Nale�y pami�ta�,�e przy przesy�aniu przez warto�� du�ych tablic do
                                                                         Procedure Dodaj (uar Tekst : openstring );
' procedur i funkeji z otwartymi parametrami mo�e wyst�pi� przepe�n**
nie stosu.Wynika to z faktu,�e kompilator tworzy kopi� tej tablicy.      �' lub
Przyk�ad:
                                                                         Pxocedure Dodaj(var Tekst : 5tring );
procedure Wpisz Warto��(var Tab : array of Integer);                     begin
                                                                         7
gdzie parametrem procedury jest tablica Tab o nie ustalonym z g�ry       end
wymiaz'ze.Po przekazaniu tablicy jako parametr�� do funkCji lub proce-
dury jest ona traktowana jako tablica o nast�puj�cej strukturze:
                                                                         Dla tak zdefiniowanej procedury Dodaj i dla nast�puj�cych zmie�
array [ O..N-1] of Typ
                                                                         var
gdzie N okre�la liczb� element�w w przekazanej tablicy.                  x : string ;
                                                                         y:5tring[15);
Mo�emy si� o tym przekona� po wykonaniu nast�puj�cego programu:
                                                                         wywo�ania poni�sze s� poprawne:
                                                                         Dodaj(x);
                                                                         Dodaj(y);
Tab=array[3..10] of Byte;
const                                                                    ; Za pomoc� funkeji Low i High mo�emy odezyta� indeks pierv
T : Tab= (1,2,3,4,5,6,7,8) ;                                             i o8tatniego elementu w tablicy.W pr2ypadku tablicy otwartej f�
procedure Wypisz (var Tablica : array of Byte ) ;                        LOw zawBZe zwraCa zero.
begin
Write Ln(Low(Tablica),'',High(Tablica));
end;
begin                                                                    i
Wypisz(T);
Write Ln(Low(T),'',High(T)/;
end.
Typ element�w tablicy przekazywanej do proCedury lub funkCji musi b*
taki sam,jak typ element�w tablicy otwartej.Za pomoc� funkeji I*A
i High mo�emy odezyta� indeks pierw*zego i ostatniego elementu A
tablicy.W przypadku tablicy otwartej funkej� Low zawsze zwraca *e*
164 P.Micha�kiewicz,I.�witu�zak                                          Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Modu� Syst*m


sra*,E n*��cJowaNE

ErrorAddr

ak�adnia

opis




�obacz
EgitCode ak�adnia opia









zobacz EzitProc N" ah�adnia

opis





zobacz

conat ErrorAddr: Pointer = nil;
Sta�a zawiera adrea instrukcji, kt�ra apowodi �a b��d wykonania. Je�li program zako�czy normalnie lub zosta� przerwany wywo�aniem cedury Halt, tu wa�to�ci� tej ata�ej jeat nil. ExitGode, ExitProc



. conat ExitCode: Integer = 0;
. Sta�a okre�la kod zako�czenia programu. * program zako�czy� ai� normalnie, to ExitC jest r�wne 0, za� dla programu przerwanego wo�aniem procedury Halt zmienna ExitC zwraca warto�� odpowiadaj�c� parametrowi cedury Halt. W przypadku przerwania progr* z powodu wyat�pienia b��du wykonania w E�** de jeat zwraeany b��d wykonania.
. ErrorAddr, E�*tProc



. const E�*tProc: Pointer = nil;
. Sta�a u�ywana do zainstalowania procedury, �cia, kt�ra jest wykonywana przy normal� zako�czeniu programu, zako�czeniu progr* przerwanym przez procedur� Halt lub wyat� niem b��du wykonania.

. ErrorAddr, E*�tCode




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia opis













zobacz

F*'eeList

sk�adnia opis







zobacz

HeapEnd ak�adnia opis



zobacz
HeapError sk�adnia

opis

conat FileMode: Byte = 2;
Sta�a u�ywana do ukre�lania trybu dost�pu do plik�w otwartych przez procedur� fteaet. Zakre* i '&:* doat�pnych warto�ci ata�ej zale�y od u�ywanej weraji Doa-u. Jednak dla wazyatkich weraji s� �definiowane naat�puj�ee tryby:

0 - plik tylko do odczytu,

1- plik tylko do pisania,

2 - plik do odczytu i do piaania.

Standardowo war�o�ci� zmiennej FileModejewt2.

. ftewrite



. const FreeList: Pointer = nil;
. Sta�a wskazuje na pierwszy wolny blok na stercie. Blok ten zawiera wska�nik do naat�pnego wolne� go bloku, a ten z kolei do nast�pnego wolnego bloku itd. Oatatni wolny blok zawiera wska�nik na wierzcho�ek sterty. Je�li na atercie nie ma wolnych blok�w, to warto�" FreeList odpowiada HeapPtr.

. Dispose, FreeMem, HeapPtr



: const HeapEnd: Pointer = nil;
. Sta�a wakazuje na koniec pami�ci DOS'u u�ywa� nej przez program. Sta�a ta jest inicjalizowana w chwili rozpocz�cia dzia�ania programu.
. HeapOrg, HeapPtr



. const HeapError: Pointer = nil;
: Sta�a wakazuje adres funkcji oba�ugi b��du sterty, kt�rajest wywo�ywana, gdy na atercie zabrak*e


768
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

1

** rl*.ruz*e*en�a. *natalowanie
r*'*-*ir*
obs�ugi b��du aterty odbywa si� przez prz* jej adreau do ata�ej HeapError:

heap Error:= @ Heap Func
zobacz . GetMem, New

HeapOrg
sk�adnia . const HeapOrg: Pointer = nil; opis . Sta�a wakazuje na sp�d (pocz�tek) sterty, zobacz . HeapEnd, HeapPtr
HeapPtr
ak�adnia       : const HeapPtr: Pointer = nil;
opis           . Sta�a wakazuje na wierzcho�ek sterty, kt�
               zarazem pocz�tkiem wolnej pan�i�ci.Za k
               razem,gdy zmienna dynamiczna jeat odkl
               na atert�,to ata�a HeapPtr jeat przeauw*
               g�ry o wielko�� tej zmiennej.
zobacz .       HeapOrg,HeapEnd
InOutR.es
a*�adnia .     conat InOutRes: Integer = 0;
opia .         Sta�ajest u�ywana przez wewn�trzne funkcj
               �cia - wyj�cia.W ata�ej tej jest zapisywany,
               dzia�ania funkcji IOReault.
zobacz :       IOReault
OvrCodeList
deklaracja .   conat OvrCodeLiat: Word = 0;
opia .         Sta�a u�ywana jeat przez program zarz�dz
               nak�adkowaniem i zawiera liczb� segn�ent�,
               du nak�adek.Je�eli program nie zavc
               nak�adek,to sta�a ta jeat r�wna 0,w innym
               padkujest r�na od 0.Sta�a tajest inicjalizo*
               przez linker Turbo Pascala i nie nale�y jej �
               nia�.
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sk�adnia . const OvrDebugPtr: Pointer = nil;                           *owy mo�na przesunѹ do innego po�o
                                                                       p*l�* P*ez P*l*Pisanie nowych war
opis . Sta�a jest u�ywana przez wbudowany debugger                     sta�ych OvrHeapOrg,OvrHeapPtr i
systemu T��rbo Pascala lub pr�ez debugger �ew.                         apEnd.Wszelkie zmiany powinny by�
n�trzny,np.Turbo Debugger przy uruchamianiu              *             pr�eprowadzone przed wywo�a��iem pr
program�w nak�adkowych.                                                Ovrlnit,a po wywo�aniu procedury OvrC]
OvrDosHandle                                                           aby upewni� si�,�e bufor nak�adkowy jes
                                                                       Ponadto wielko�� bufora obliczona jako
s*�adnia : conat OvrDosHandle: Word = 0;                               OvrHeapOrg-OvrHeapEnd powinna by�,
                                                                       lub pr�ynajmniej r�wna wielko�ci dane
opis . Sta�a przechowuje uchwyt pliku stanowi�cego �d-                 OvrHeapSize:
k�adk� programu.Sta�a jest inic*alizowana przez          zobac�        . OvrHeapEnd,OvrHeapPtr,OvrSetBuf
procedur� Overlnit z modu�u Overlay.Warto�� 0
tej sta�ej informuje,�e plik na*�adkowy aktualnie        OvrHeapPtr
nie jest otwarty.
                                                         sk�adnia      . const OvrHea Ptr: Word
zobacz . OvrInit
                                                         opis          . Sta�a pr�echowuje wska�ni* b*'ora na*
OvrEmsHandle                                                           Sta�a jest u�ywana pr�ez program zarzѹ
sk�adnia . const OvrEmsHandle: Word = $FFFF;                           na*a*owaniem.
                                                         * zobacz      OvrHeapOrg
opis . Sta�a przechowuje uchwyt pliku do bloku pami�ci
typu expanded dla programu nak�adkowego.Sta-             OvrHeapSize
�a jeat inicjalizowana przez procedur�
                                                         F*.
OverlnitEMS z modu�u Overlay.Warto�� $FFFF               s*�adnia      . const OvrHeapSize: Word = 0;
tej sta�ej informuje,�e nie zosta� przydzielony          * opis        : Sta�a zawiera minimalny rozmiar bufora *
blok pami�ci rozs�erzonej dla nak�adek.                                dek odpowiadaj�cy najwi�kszej nak
zobacz . Ovrlnit,OvrlnitEMS                                            programu.Je�eli program nie zawiera �a
OvrHeapEnd                                                             nak�adek,to s*a * ma warto�� r�wn� 0.
                                                         zobacz        . OvrHeapOrg
ak�adnia . const OvrHeapEnd: Word = 0;                   OvrLoa*,ist
opis . Sta�a przechowuje adres ko�ca segmentu bufora
przeznaczonego dla nak�adek.                                           . const OvrLoadList: Word = 0�
zobacz : OvrHeapOrg,OvrSetBuf                            *.; opis      . Sta�a u�ywana jest przez program zarz�dz
                                                                       nak�adkowaniem i zawiera lic�b� za�adowa
O*rHeapOrg
                                                                       na*�adek.Je�eli program nie zawiera nak�;
sh�adnia . const OvrHeapOrg: Word = 0;                                 * sta�a ta jest r�wna 0,w innym pr�ypadk�
opis . Sta�a rzechowu e adres ocz tku se entu bu-        *             r�na od 0.Sta�a ta jest inicjalizowana *
                                                                       linker Turbo Pascala i nie nale�yjej �mieni*
fora pr�eznaczonego dla nak�adek o rozmia*
danym w zmiennej OvrHeapSize.Bufor na*ad-


170
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sh�adnia opis


RandSeed sh�adnia

opis


zobacz
Seg0040 sk�adnia










zobacz

SegA000

sk�adnia opia










zobacz

. const PrefixSeg: Word = 0�
. Sta�a zawiera adres segmentu PSP utworzoneg , ` * przez system DOS, gdy jeat wykonywa��y pro.





. conat RandSeed: Long�nt = 0;
. Sta�a przechowuje wbudowany "zarodek" gene ratora liczb losowych.
� Random, Randomize



. eonat Seg0040: Word = $0040;

w=, *wiy i��uze Ayc u�yty przy dostgpie do segmentu ROM BIOS o adresie $0040. w �rya�e rzeczywistym Seg0040 ma zawsze warto�� $0040, natomiast w trybie chronionym warto�� tej sta�ej mo�e by� r�na.
. SegA000, SegB000, SegB800



. const SegA000: Word = $A000;
. Sta�a wybiera aegment o adreaie $A000. Sta�a zawiera selektor, kt�ry mo�e by� u�yty przy doat�pie do atron pami�ci graficznej dla kart EGA i VGA o adresie aegmentu $A000. Sta�� do��czuno dla kompatybilno�ci mi�dzy rzeczywistym trybem DOS'u a trybem chronionym. W trybie rzeczywiatym SegA000 ma zawsze warto�� $A000, natomiaat w trybie chronionym warto�� tej sta�ej mo�e by� r�na.
Seg0040, SegB000, SegB800



172 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

i *,* ; '* ** :

sk�adnia . const SegB000: Word = $B000; opis . Sta�a wybiera aegment o adreaie $B000.
zawiera selektor, kt�ry mo�e by� u�yty pr; st�pie do pami�ci wideo sterov monochromatycznego o adreaie segmentu $ Sta�� do��czono dla kompatybilno�ci mi�d� czywiatym trybem DOS'u a trybem chroni* W trybie rzeczywistym SegB000 ma �awazi to�� $B000, natomiast w trybie chroni warto�� tej sta�ej mo�e by� r�na. zobacz : Seg0040, SegB000, SegB800

SegB800
sk�adnia : conat SegB800: Word = $B800; st�pie do pami�ci wideo dla karty CGA o a segmentu $B800. Sta�� do��czono dla komp SegB800 ma zawaze warto�� $B800, natom trybie ehronionym warto�� tej sta�ej mo: r�na.

zobacz : Seg0040, SegA000, SegB000

SelectorInc
sk�adnia . const Selectorlnc: Word = $1000; opia . Sta�a zawiera warto��, kt�ra mo�e by� dod2
odj�ta od selektora segmentu, aby przesun da� lub odjѹ) wska�nik o 64 KB. W rzeezywistym sta�a ta ma warto�� $1000 miaat w trybie chronionym warto�� tej sta�f by� r�na.

zobacz : Seg0040, SegB000, SegB800






Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                                                                          * ir nvrttvl*r;SUH
sk�adnia    .   const StackLimit: Word = 0;                               proceaor 80287
opis        .   Sta�a zawiera przesuni�eie dna atoau w segmen*e           3 proceaor 80387lub p�m
                stoau.
zobacz      .   SPtr                                                      Sta�a okre�la czy instrukcje zmiennoprzeeir
                                                                          b�d� wykonywane czy emulowane.
Test8086
                zobacz                                                    Teat8087
ak�adnia    .   const Test8086: Byte = 0;
opia        .   W sta�ej zapiaywany jeat rezultat kontroli typu ZMIENNE
                procesora 80x86,w jaki jeat wyposa�ony ko�npu,
                ter.Sta�a mo�e mie� naat�p��j�ee warto�ei: *Put
                ** sh�adnia                                               . var Input: Text;
                WARTO�� TYP PROCESORA opis                                . Zmienna eat li*iem t lko d
                                                                          J P y o odczytu,ako*
                0 procesor 8086                                           nym ze standardowym wej�ciem pliku sys
                                                                          operacyjnego (zwykle z klawiatur�).
                procesor 80286 zobacz                                     ,
                                                                          Out ut
                procesor 80386lub Output
                p�niejszy                                                var OutPut: Text*
                ak�adnia
                Je�eli zostanie wykryty procesor 80386(lub opis           . Zmienna jest pliliiem tylko do piaania,skoj
                p�niejazy),to b�d� u�ywane instrukcje procesom *         nym ze standardowym wyj�ciem pliku sys1
                80386,aby przyspieszy� niekt�re operacje,np, '*r:,        operacyjnego (zwylile z monitorem).
                u�ywanie 32-bitowych instrukcji przy mno�eniu, zobacz     Input
                dzieleniu,przeauwaniu itp.
                SaveIntX�L
zobacz      :   Test8087
                opia                                                      . Zmienne przechowuj� wektory przerwa�.M
Test808*                                                                  Syatem definiuje nast�puj�ce zmienne S
" '                                                                       Int�*:
sli�adnia   :   const Test8087: Byte = 0;
opia        :   W ata�ej zapisywany jeat rezultat wykxycia i hlt nazwa    typ opis
                syikacji koprocesora arytmetycznego 80a8*�
                Sta�a mo�e mie� nast�puj�ce ar** : Savelnt00              Pointer zapisanie wektora $C
I               w ei
                Savelnt02                                                 Pointer zapisanie wektora $C
                WARTOS� TYP KOPROCESORA
                SavelntlB                                                 Pointer zapisanie wektora $1
                0 nie wykryto �adnego
                koproceaora �* SaveInt21                                  Pointer zapisanie wektora $2
                proceaor 8087 Savelnt23                                   Pointer zapiaanie wektora $2
174          P.Micha�kiewicz,I.�wituszak  Programowanie w Turbo Pasca� 7.0

Savelnt34   Pointer                zap�aanie wektora $34    '
                                                            * ak�adnia . Continue;
Savelnt35   Pointer                zapis�u�ie wektora $35   w opia : Kontynuuje wykonywaniejedne* � inet
                                                            J rukc)
Savelnt3�   Po�nter                zapiaanie wektora $36    racyjnych for,while lub repeat,z pomini*
                                                            instrukeji wyst�puj�cych wewn�trz tych p�*
Savelnt37   Pointer                zapiaanie wektora $37    * continue.
Savelnt38   Pointer                zapisanie wektora $38    *' zobac� : Break,Exit,Halt
Savelnt39   Pointer                zapisanie wektora $39    Ezit
Savelnt3A   Pointer                zapisanie wektora $3A    sk�adnia : Exit;
SaveInt3B   Pointer                zapiaanie wektora $3B    : Powoduje przerwanie wykOnywania podprc
                                                            mu (procedury lub funkc*i) i powr�t do miE
SaveInt3C   Pointer                �apisanie wektora $3C    wywo�ania tego podprogramu.
                                                            zobaez
SaveInt3D   Pointer                                         ' Halt
                                   zapisanie wektora $3D
SaveInt3E   Pointer                                         Halt
                                   zapiaanie wektora $3E    "
Savelnt3F   Pointer                zapiaanie wektora $3F    sk�adnia : Halt [ (E�*tCode: Word,�
                                                            ],
                                   zapiaanie wektora $75    opia : Powoduje natyehmiaatowe przerwanie prOgr�
Savelnt75   Pointer                                         i powr�t do aystemu �perac *ne o.Exit
                                                            y J g Code
W zmiennych tych s� zapiaywane stare wektory przerwa� przed insta�  sta�� inicjow�tn� typu Word i okre�la kod zak
lacj� nowyeh.Po wykonaniu programu,a pr�ed powrotem do systemu  czenia programu.Wywo�anie procedury Halt
operaeyjnego,wektory przerwa� s� odtwarzane na podatawie Sav*  parametrujest r�wnowa�ne wywO�aniu Halt(i
IntX**.                                                     . Exit,RunError
                                                            �obac�
zobac�      : Exec,SwapVectors
                                                            RunError
PROCEDURY I FUNKC*TE                                        ak�adnia . RunError [ (ErrorCode: Byte ) ];
                                                            opis . Powoduje natychmiaatowe przerwanie progra*
Procedury sterujQ;ce wykonaniem hodu programu:              oraz wygenerowanie b��du o numerze okre�lon*
Break
                                                            w ErrorCode.Pomini�cie parametru powod,
sk�adnia    . Break�                                        w wo�anie rocedur z kodem b� du r�wnym I
                                                            zobacz . E2�t,Halt
opis        : Powoduje natychmiaatowe opuszezenie jednej :
            p�tli: for,while i repeat.Po wykonaniu tej instN'
            keji wykonywana jest instrukeja znajduj�ca *!
            bezpo�rednio po jednej z tych p�tli (for,wh*�
            repeat).
zobaez      : Continue,E*�t,Halt


176
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

r untzc*e �rytmetyczne:
Chr Abs ak�adnia . Chr (X: Byte); ah�adnia
Aba (X); opia . Funkcja Chr zwraca znak o podanym w zmienne*
opia . Funkcja zwraca warto�� bezwzgl�dn� wy **merze por��dkowym zgodnie z tabel� kod�w X typu ca�kowitego lub rzeczywiatego, wynik . Char ArcTan *

* �
�obac� . Ord ak�adnia . ArcTan (X: Real)� *rd : Funkcja ArcTan �wraca arcua tangena z,
nia X typu r�eczywiatego. Zwracany prze�
ah�adnia . Ord (X); wynikjeat w radianach. opia . Funkcja Ord zwraca numer porz�dkowy podane. wynik
go dowolnego wyra�enia X typu porz�dkowego. zobacz . Coa, Sin wynik . Longint `*
Cos �obacz . Chr
ah�adnia . Coa (X: Real) ftound ;
opia . Funkcja Coa zwraca coainua podanego k� ak�adnia . Round (X: Real); radianach. Xjeat wyra�eniem typu rzeczyvc opia . Fun*cja Round zaokr�gla warto�� wyra�enia X * wynik
typu rzeczywiatego do najbli�azej liczby ca�kowitej * typu Longint. Je�li warto�� wyra�enia X znajd*a zobacz . ArcTan, Sin ai� po�rodku dw�ch liezb ca�kowitych, to w wynr ku otrzymamy liczb� ea�kowit� o Wi�kBZej warto�ci bezwzgl�dnej. ak�adnia . Exp (X: Real); wynik . Longint * oPia . Fu��kcja zwraca warto�� eX. X jeat wyra� zobac� . Int, Trunc
typu rzeczywiatego, wynih . zobacz . Ln ak�adnia : Trunc (X: Real)� *ac opia . Funkcja Trunc powoduje obci�cie c穌ci u�am** ** ak�adnia . Frac (X: Real);
wej wyra�enia X typu r�eczywiatego. opia . Funhcja zwraca cz��� u�amkow� wyra�eni� wynik . Longint pu rzeczywiatego. zobacz . Round, Int
, zobacz . Int


178 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia   .     Int (X: Rea1);
opia       , .   Funkcja zwraca cz��� ca�kowit� wyra�en�a X typu
                 r�ec�ywiatego.
zobacz     .     Frac,Round,Trunc
Ln
akladnia   .     Ln (X: Real);
opia       .     Funkcja �wraca warto�� logarytmu natural:�eg
                 OZ
                 wyra�enia X typu rzeczywistego.
           .     Real
zobac�     �     Ex
           .     p



sk�adnia
.            ,
opis :       Funkcja zwraca warto�� Pi r�wn� 3.1416,a do-
             k�adnie 3.1415926535897932385.
:            Real
Sin
ak�adnia :   Sin (X: Real);
upis .       Funkcja zwraca sinua podanego k�ta X w radia-
             nach.Xjeat wyra�eniem typu rzec�ywistego.
wynik .      Real
zobac� .     ArcTan,Coa
Sqr
sk�adnia .   Sqr (X);
opis .       Funkcja �wraca kwadrat wyra�enia X.Xjest wl'-
             ra�eniem typu ca�kowitego lub rzeczywistego.
.            Jest tego aamego typu co wyra�enie X.




P. Micha�kiewicz, I: �wituszak

**ri
akladnia opis


wynik

: Sqrt (X: Real);
. Funkcja �wraca pierwiaatek kwadratowy, nia X. Xjest wyra�eniem typu r�eczywistf
. Rea1

*'rocedury � funhcje porz�dkowe:
Dec
ak�adnia        : Dee (var X [ ; N: Longint ) );
opia            . Powoduje �mniejszenie warto�ci zmiennej
                lub o warto�� wyra�enia N,je�li N zosta�c
                �lone.Xjest zmienn� typu porz�dkowego,a
                wyra�eniem typu calkowitego.
                Nale�y zauwa�y�,�e procedura Dec(X) odpo
                inatrukcji:
                X:=X-1
                �a� �ec(X,N) odpowiada instrukcji:
                X:=X-N
                ale jest *d nich bardziej efektywna.
;,*; zobac� :   Inc,Pred,Succ
* High
akladnia .      High (X);
opis .          Zwraca najwi�kaz� warto�� z zakresu argum
                X.Xjest zmienn� lub identyfikatorem typu,
                czym zmienna lub identyfikator typu musz*
                typu porz�dkowego,typu tablicowego lub
                la�cuchowego.
* ' zobac�
.               Low
Inc
sk�adnia .      Inc (var X [ ; N: Longint ) );
opis .          Powoduje zwi�kszenie warto�ci zmiennej X o 1
                o warto�� wyra�enia N,je�li N �osta�o okre�li
                X jest zmienn� typu porz�dkowego,a N jeat
Programowanie w Turbo Pascal 7.0  ;

           ra�eniem typu ca�howitego.Nale�y zauwa�y�,�e
           procedura Inc(X) odpowiada instruhcji:
           X:=X+1
           za� Inc(X,N) odpowiada instruhcji:
           X:=X+N
           ale jest od nich bardziej efehtywna.
zobacz     . Dec,Pred,Succ
L0w
ah�adnia   . Low (X);
           Zwraca najmniejsu� warto�� � zahresu argumen-
opis       * ,X jeat zmienn� lub identyfih
           tu X atorem typu,
           przy czym zmienna lub id.entyfihator typu musz*
           by� typu porz�dhowego,tablicowego lub �a�cu-
           chowego.
zobacz     . High
Odd
d a        . Odd (X: Longint);
sh�a ni    nieparzya*�* Wl*a-
opis       *l*ihiem jest war*
           Funh a s�u� do teatowania
           �enia typu ca�howitego x
           Xjest 1czb� nieparu a*� J*
           logiczna True,je�li 1 *em *
           natomiast Xjest liczb� paruya
           w*rto�� logiczna Falae.
           , Boolean
Pred
           Pred"(),
           Funhcja zwraca warto�� poP*edzaj�c�
           XWda'
opis       em dowolnego typ*
           nym typ j
zobac�     . Dec,Inc,Succ
           P.Micha�kiewicz,I.�wituszak

Succ
sh�adnia opis



zobacz

* Succ (X)

Funhcja zwraca nast�pn� wat'*�� po X w da typie. Xjest wyra�eniem dowolnego typu poz howego.

. Dec, Inc, Pred


Procedu*y i funkEje *a�cuchowe:

Concat sh�adnia opis
























































































;*

wynih zobacz Copy
sh�adnia opis











wynih zobacz Delete sh�adnia opis

ConCat (S1 *, S2, ..., SN ]:String);

Funhcya a�u�y do po��czenia hilhu �a�cuch� [, S2, ..., SN ]l w jeden �a�cuch. Ka�dy elem* jest dowolnym wyra�eniem typu �a�cuchu Je�li �a�cuch wynihowy jeat d�u�szy ni� 25 h�w, to po 255 znahu zostanie obci�ty. . String

. Copy, Delete, Insert, Lenght, Pos


. Copy (S: String; Index, Count: Integer); Wynihim funhcji jest �a�cuch o d�ugo�ci wyci�ty z podanego �a�cucha S, pocz�vr znahu o pozycji ohre�lonej przez Index. Index jest wi�hauy ni� d�ugo�� �a�cuch funhcja zwraca �a�cuch pusty; natomia* Count ohre�la wi�cj znah�w ni� pozost,a�* cuchu, licz�c od pozycji Index, to jeat �v tylho pozosta�a cz��� tego �a�cucha. S jea* n=,m wyra�eniem typu �a�euchowego; Count s� wyra�eniami typu ca�howitego.


. String

Concat, Delete, Insert, Lenght, Pos



ueie�e t*: Nu1==*s, ==..--,Procedura s�u�y do usuni�cia cz��ci �a d�ugo�ci Count z podanego �a�cucha S, p


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Index jest wi�kezy ni� d�ugo�� �a�cucha S, * �aden znak nie zostanie uauni�ty. Natomiaat je. �eli Count okre�la wi�cj znak�w ni� pozoata�� W �a�cuchu, licz�c od pozycji Index, tu jeat uauwana pozoata�a cz��� tego �a�cucha (licz�c od pozycji Index).

               Sjeat dowolnym wyra�eniem typu �a�cuchowego,
               Index i Count a� wyra�eniami typu ca�kowitego,
zobacz     .   Concat,Copy,Insert,Lenght,Pos
Insert
skladnia   :   Insert(Source:String; uar S:String; Index:Inte-
               ger);
opis       .   Pr�cedura s�u�y do wstawienia �a�eucha S�urce
               d� �a�e��eha S,pocz�wazy od znaku o p�zycji
               re'1ne* rzez Index.Je�li �a�cueh w nik�w
               jest d�u�azy ni� 255znak�w,to po 255znaku
               zostanie obci�ty.
               Sourcejest dowolnym wyra�eniem typu �a�eueho-
               wego,S jest zmienn� dow�lnego wyra�enia typu
               �a�cuchowego o dowolnej d�ugo�ci,Index jest do-
               wolnym wyra�eniem typu ca�kowitego.
zobacz     :   Concat,Copy,Dalete,Lenght,Poa
Lenght
ak�adnia   .   Lenght (S: String);
opis       :   Funkeja zwraca d�ugo�� wyra�enia S typu �a�cu*
               chowego.
wynik      :   Integer
zobacz     :   Concat,Copy,Delete,Inaert,Pos
Pos
a*�adnia   .   Pos (Substr,S: String);
opis       .   Funkcja wyszukuje pod�a�cuch Substr wewn***
               �a�cucha S oraz pozwala okre�li� pozycj� W �**
               cuchu S,od kt�rej zaczyna ai� pod�a�cuch Subs* *
               Je�eli �a�cuch S nie zawiera podanego pod�a**';


184

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

cud au*s�r, �o �unkc*a zwraca 0. Substr i , wyra�eniami typu �a�cuchowego. wynik
zobacz . Concat, Copy, Delet,e, Inaert, Lenght Str

ak�adnia . Str (X [:Width [:Decimals ] ]; var S);

opia . Procedura zamienia warto�� numeryczn� wyra nia X na jego reprezentacj� �a�cuchow�, zgod:
' � parametrami forn�atuj�cymi Width oraz DE mals. Wynik zamiany jeat podstawiany zmiennej typu �a�cuchowego. S. X jeat wyra: niem typu ca�kowit,ego lub rzeczywistego. Widt Decimala s� wyra�eniami typu ca�kowit,ego. *
*` ra�enie Width okre�la minimaln� d�ugo�� p< wyj�ciowego i powinno mie� warto�� wi�kaz� od Je�eli dla wyprowadzenia wyra�enia wyj�ciowe

--�- r*-~ *---* Y"" ** r�i�iucl,i
Width, to jeat wyprowadzana taka ilo�� znak� jaka konieczna jeat do przedatawienia tego wy* ku. Wyra�enie Decimals mo�e by� podane tyl dla typ�w rzeczywiatych i tylko wtedy, gdy zoat nie podany parametr Width; wyra�enie t,o okreF liczb� miejsc dzieai�tnych po kropce. zobacz ; �*, W**

Va1

sk�adnia : Val (S; var V; var Code: Integer);
opis . Procedura zamienia warto�� �a�cuchow� wyra� nia S na jego reprezentacj� numeryczn�. Wyn: zamianyjest podstawiany do zmiennej numeryc nej V. V jest wyra�eniem typu ca�kowitego 1� rzeezywiatego. Codejest zmienn� typu ca�kowit go. Podany �a�cuch muai by� ci�giem znak�* tworz�cym poprawn� liczb� ca�kowit� lub rzecz: wist�. Je�eli �a�cueh nie przedstawia poprawn, liczby, t,o pod zmienn� Code podstawiana je* pozycja pierwazego b��dnego znaku. Je�eli �a� cuch przedstawia poprawn� liczb�, to po zmienn� Code podstawiane jeat 0.
zobacz : Str



Programowanie w Turbo Pascal T.0

Appe:�d

ali�adnia . Append (var F: Text);
opia . Powoduje otwarcie pliku akojarzonego ze �mi*nn� plikow� F. Je�eli plik o podanej nazwie nie istnie*e t,o w s i b� d. Po otwarciu liku aktualn .po�ycja pliku jeat ustawiona na ko�cu tego pliku, dzi�ki czemu mo�liwe jeat bezpo�rednie dopisywanie tekst�w na ko�cu pliku. F jeat zmienn� plikow� plik�w tekatowych i muai by� akojarzona z dowolnym �ewn�tr�nym plikiem, u�ywaj�c procedury Aaaign. Je�eli F jest ju� otwarty, to zoatanie zamkni�ty, a nast�pnie ponownie otwarty. Je�eli nazwa pliku akojarzonego ze �mienn� F jeat �a�cuchem puatym (wykonano procedur� Aaaign(F,")), to po wywo�aniu Append(F) zmienna F odnoai ai� do atandardowego wyj�cia. Plik skojarzony ze �mie��n� F zostaje otwarty tylko do
i w k 'nik liku *est na ko�cu liku. Prz piaania a �� p * p y dyzektywie kompilatora {$I-} funkcja IOResult zwraca 0, je�li operacja wykonana �osta�a poprawnie; w przeciwnym wypadku funkcja zwraca warto�� r�n� od 0.

zobac� . Asaign, Cloae, Reset, Rewrite

Assign

ak�adnia . Aasign (var F; Name);

opia . Procedura s�u�y do akojarzenia �miennej plikowej F z zewn�trznym plikiem podanym przez Name. Fjeat zmienn� dowolnego typu plikowego, Name jeat wyra�eniem typu �a�cuchowego, okre�laj�cym �cie�k� doat�pu i nazw� pliku. D�ugo�� Name nie mo�e by� d�u�aza ni� 79 znak�w. Je�eli Name jeat �a�cuchem puatym, to zmienna F zostani8 akojarzona z atandardowym wej�ciem lub atand' ardowym wyj�ciem, w zale�no�ci od tego c�y plik zoatanie otwarty procedur� Reaet(F) (wej�cie), czy Rewrite(F) (wyj�eie). Procedury Aaaign nie nale�y u�ywa� do plik�w otwartych.

zobac� . Append, Close, Lst, Reset, Rewrite


186 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

ak�adnia . . BlockRead (var F: file; var Buf; Count: Word [ ; Reault: Word ] );
opia . Procedura czyta rekordy o lic�bie bajt�w r�w lub mniejazej od warto�ei Count z pliku F i z* bajtu �ajmowanego prze� zmienn� Buf Je�eli
a` rametr Reault nie zoata� podany i lic� pr�eczytanych rekord�w jest mniejaza ni� pod* w Count, to wyat�pi b��d wej�cia-wyj�cia. Sy acja taka mo�e wyst�pi�, gdy oai�gni�ty zos koniec zbioru dla mniejazej liczby odczytan* rekord�w ni� podano w Count. Je�eli natomi;
*' okre�lono tak�e zmienn� Result, to b�dzie o zawiera� aktualn� liczb� przeczytanych rekord i b��d wej�cia-wyj�cia nie wyst�pi. Aby u�ywa� procedury, plik F powinien by� otwarty. F j, �mienn� plikow�, Bufjest dowoln� zmienn�, ( unt jeat wyra�eniem typu Word, a Result jf zmienn� typu Word. Rozmiar bloku czytaneg* pliku zajmuje co najwy�ej iloczyn Count*r* miar*rekordu (rozmiar*rekordu podaje si� pr otwieraniu pliku, je�eli nie podano, to jeat prz: mowane 128 bajt�w).
Warto�� iloczynu Count*rozmiar rekordu n mo�e by� wi�ka�a od 64 KB. Przy dyrektyw kompilatnra {$I-} funkcja IOReault zwraca 0, je� operacja odczytu rekord�w wykonana zoata�a p prawnie; w przeciwnym wypadku funkcja zwrai warto�� r�n� od 0.
�obacz : BlockWrite
BlockWrite
ak�adnia : BlockWrite (var F: file; var Buf; Count: Word [;v* Reault: Word ] );
* * opia . Procedura zapisuje rekordy o liczbie bajt�w r�rr
" nej lub mniejazej od warto�ci Count z pami�c ro�poczynaj�c od pierwszego bajtu �ajmowaneg przez zmienn� Bufi zapiaujeje do pliku F. Je�el paran�etr Result nie zosta� podany i liczba zapiaa nych rekord�w jest mniejsza ni� podano w Coun1

Programowanie w Turbo Pascal 7.0 18;

mo�e wyst�pi�, gdy nast�pi przepe�nienie dysku * przy mniejs�ej lic�bie rekord�w ni� podano w Count. Je�eli natomiast okre�lono tak�e zmienn Reault, to b�dzie ona zawiera� aktualn� lic�bg zapisanych rekord�w i b��d wej�cia-wyj�cia nie wyst�pi. Aby u�ywa� tej procedury, plik F pow;,* nien by� otwarty. Fjest zmienn� plikow�, Bufjest dowoln� �mienn�, Count jest wyra�eniem typu Word, a Resultjest zmienn� typu Word. Rozmi* bloku zapisywanego do pliku zajmuje co najwy�e, iloczyn Count*rozmiar rekordu (rozmiar*reko* podaje si� pr�y otwieraniu pliku, je�eli nie podano, to jeat przyjmowane 128 bajt�w).
Warto�� iloczynu Count*rozmiar rekordu me mo�e by� wi�ksza od 64 KB. Pr�y dyrektyrvie kompilatora {$I-} funkeja I OResult �wraca 0, je�li operacja zapisu rekord�w wykonana zosta�a po� prawnie; w przeciwnym wypadku funkeja �wraca
warto�� r�n� od 0.

zobacz : BlockRead Chdir

s*�adnia : Chdir (S: String);
opis : Procedura zmienia aktualny katalog okre�lony przez �cie�k� S. Je�li S okre�la atacj� dysk�w, * aktualny dyak r�wnie� zostanie �mieniony. S jeat wyra�eniem typu �a�cuchowego. Przy dyrektywia kompilatnra {$I-} funkeja IOResult zwraca 0, je* operacja miany katalogu wykonana zosta�a po� prawnie; w przeciwnym wypadku funkeja zwraca warto�� r�n� od 0.

zobacz

Close

sk�adnia

GetDir, Mk�ir, RmDir, SetCurDir



. Close (var F);

opis . Powoduje uaktualnienie i zamkni�cie pliku s*oja* rzonego ze �mienn� plikow� F. F jest �mien*! dowolnego typu plikowego otwartego weze�niel' azym u�yciem Reset, Rewrite lub Append. *



188 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

                - x- ~ r---- ,**g ** uivuiia gltUj*l
                innym zewn�trznym pliliiem.Przy dyrel?
                kompilatora {$I-} funkcja IOResult zwraca I
                operacja zamkni�cia pliku wykonana zosta
                prawnie; w przeciwnym wypadku funkeja �
                warto�� r�n� od 0.
zobac�      .   Append,Assign,Reset,Rewrite
Eof
sk�adnial   .   Eof [ (var F: Text) );
opis        :   Funkeja daje warto�� logiczn� True,je�eli al
                na po�ycja pliku znajduje si� przed ost;
                zna*iem pliku lub gdy plik ni� zawiera �ai
                element�w.W przeciwnym wypadku daje w;
                log�czn� False.F jest zmienn� plikow� p
                tekstowyeh.Je�li pominigto F,to przyjmo
                jeat atandardowa wej�ciowa zmienna plil
                Przy dyrektywie kompilatora {$I-} funkeja 1
                ault zwraca 0,je�li operacja wykonana z*
* "*`           poprawnie; w przeciwnym wypadku funkcja :
*:;
*:'             ca warto�� r�n� od 0.
wynik       :   Boolean
zobac�      .   Eoln,SeekEof
sk�adnia2   :   Eof (var F);

opis : Funkeja daje warto�� logic�n� True, je�eli a13 na pozycja pliku znajduje ai� przed osta znahiem pliku lub gdy plik nie �awiera �acl element�w. W przeciwnym wypadku daje wa �ogiczn� False. F jest �mienn� plikow�. Prz rektywie kompilatora {$I-} funkeja IOR zwraca 0, je�li operacja wykonana zosta�a p wnie; w pr�eeiwnym wypadku funkeja �v warto�� r�n� od 0.

. Boolean Eoln

ak�adnia . Eoln [ (var F: Text) );
opis : Funkeja daje warto�� logiczn� True, je�eli ak na pozycja pliku znajduje si� na ostatnim zi wiersza lub gdy wynikiem EofrF) jest wa


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

               �oac iog�czn� r'alae.r'jeat zmienn� plihow� plih�w *
               tehstowych.Je�li pomini�to F,to przyjmowana
               jeat etandardowa wej�ciowa �mienna plihowa,
               Przy dyrehtywie hompilatora {$I-} funhcja IORe.
               ault zwraca 0,je�li operacja wyhonana zoata�a
               poprawnie; w przeciwnym wypadku funhcja zwra.
               ca warto�� r�n� od 0.
wynih      :   Boolean
zobac�     .   Eof,SeehEoln
Erase
ak�adnia   .   Erase (var F);
opia       .   Powoduje uauni�cie plihu shojarzonego �e zmien.
               n� plihow� F.F jeat zmienn� dowolnego typu
               plihowego.Przy dyrehtywie hompilatora {$I-} fun.
               hcja IOReault zwraca 0,je�li operacja uauni�cia
               plihu wyhonana �oata�a poprawnie; w przeciw.
               nym wypadhu funhcja zwraca warto�� r�n� od 0.
zobac�     .   Rena�ne
*lePose
ah�adnia   .   FilePos (var F)�
opis       .   Funhcja podaje aktualn� pozycj� plihu ahojarzo
               nego ze �mienn� plihow� F.Je�li aktualna pozycja
               plihujeat na pocz�thu tego plihu,to wynihiem taj
               funhcji jeat 0.Natomiaat je�li aktualna pozyqa
'              pliku jest na ko�cu tego pliku,tzn.wyniliiem
               EofiF) jeat warto�� logiczna True,to wyniliiem
               funhcji FilePoa(F) jest warto�� r�wna warto�*
               funhcji FileSize(F),czyli rozmiarowi plihu F.F
               jeat zmienn� plihow�.Przy dyrehtywie hompila*
               tora {$I-} funhcja I O Reault zwraca 0,je�li operacja
               wyhonana �osta�a p�prawnie; w przeciwnym w9'
               padhu funhcja zwraca warto�� r�n� od 0.
wynih      .   Longint
zobac�         FileSize,Seeh
            P.Micha�kiewicz,I.�wituszak  �

ah�adnia . FileSize (var F)*
opia : Funhcja podaje ahtualny rozmiar pliku a* nego ze �mienn� plihow� F. Je�li plik jea1 to wynihiem tej funhcji jest 0. F jest �i plihow�. Przy dyrehtywie hompilatora {$: hcja IOReault �wraca 0, je�li operacja wyl zoata�a poprawnie; w pr�eciwnym wypad! kcja zwraca warto�� r�n� od 0.
wynih . Longint �obacz . FilePos
Flush

ah�adnia . Fluah (var F: Text);
opis : Procedura powoduje dla plihu wyj�ciowego tego przez Rewrite lub Append wyzera bufora plihu. To gwarantuje, �e wszyathie �apiaywane do plihu w danej chwili �oatan; aane w plihu �ewn�trznym. Przy dyre* hompilatora {$I-) funkcja IOReault zwraca i operacja wyhonana zosta�a poprawnie; w pr ny�n wypadhu funhcja zwraca warto�� r�n;
GetDir
ak�adnia : GetDir (D: Byte; var S: String); opis . Procedura po�w�l� w �miennej S uzyaha�
macj� o ahtualnym hatalogu dla nap�du * podanego w zmiennej D. D jeat wyra�enien: ca�howitego o warto�ci typu bajt, S jest zm: typu �a�cuchowego. Dla D=0 wahazywan, nap�d bie��cy, dla D=1 jeat nap�d A, dla nap�d B, dla D=3 nap�d C itd. * zobac� . ChDir, MhIlir, RmDir, GetCurDir IOResult
ah�adnia . IOResult;
opia . Funhcja s�u�y do sprawd�ania poprawno�ci v nywanych operacji wej�cia-wyj�cia warunhiem, �e aystemowa hontrola waru�


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

JJ""`" J""* "J `K""" `"1 "Y' ""J " ~rn~ `-*y-             ***iui� u,y*u *iianUWC*U:
rektywy kompilatora {$I-}.Je�eli ayatemowa
kontrola warunk�w wej�cia-wyj�cia jeat wy��czo-           Procedura c�ytajeden znak z pliku i przypi*
na i wyat�pi b��d wej�cia-wyj�cia,to wa�yatkie            zmiennej.Gdy wynikiem funkeji EotiF) jes
nast�pne operacje wej�cia-wyj�cia a� ignorowane           to�� logiczna True zanim wykona si� pro*
a� do wywo�ania funkeji IOReault,kt�ra wyzeruje           * Read,to pod zmienn� podatawiana jest w
wewn�trzn� flag� bl�d�w.Przy dyrektywie kom-              c Chr(26) (znak Ctrl-Z).Gdy wynikiem f
pilatora {$I-} funkeja I O Reault �wraca 0,je�li          r Eoln(F)jeat warto�� logiczna True zanim w*
operacja wej�cia-wyj�cia wykonana zosta�a po-             na zoatanie procedura Read,to pod zmienn
                                                          atawianajest warto�� Chr(13) (znak CR - p
prawnie; w przeeiwnym wypadku funkeja �wraca              karetki).Przy kolejnym wywolaniu procedu
warto�� r�n� od 0,kt�ra jest kodem b��du.                *
                                                          ad b�dzie czytany nast�pny znak z pliku.
wynik : Integer
zobacz . I�OutRes
                                                          2.Zmienne typu calkowitego i r�eczywiate*
                                                          !` Procedura czyta ci�g znak�w o poataci liczl
MkDir                                                     kowitej � pliku F,a naat�pnie warto�� tej
sk�adnia : MkDir(S: String);                              wadzonej liczby zoataje przypisana zmi*
                                                          Vl*azyat*ie znaki apacji,tabulacji i znaki
opia . Procedura tworzy nowy podkatalog o �cie�ce okre-   '. linii poprzedzaj�ce czytany ci�g znak�w a�
�lonej przez S.Oatatni element �cie�ki S nie mo�e         rowane.Czytanie ci�gu znak�w jeat przer5
by� nazw�ju� istniej�cego pliku w podanej �cie�-          pr�y pierwazym wyst�pieniu po �a�cuchu �
ee.S jeat wyra�eniem typu �a�cuchowego.Przy               *
dyrektywie kompilatora {$I-) funkeja IOResult             rycznym jednego ze znak�w: znak puaty,t*
                                                          cja,znak ko�ca linii lub gdy wynikiem f�
�wraca 0,je�li operacja utworzenia katalogu wy-           *' Eo*F) jeat warto�� logic�na True.Je�li la
konana zoata�a poprawnie; w przeciwnym                    numeryczny nie jeat zgodny z oczekiwany�
wypadku funkeja zwraca warto�� r�n� od 0.                �
                                                          matem,to wyat�pi b��d wej�cia - wyj�cia
zobacz : Chdir,GetDir,RmDir,CreateDir                     wy��ihiem fu��keji Eo*F) jeat warto�� lo*
                                                          True zanim wykonana zostanie procedura
ftead                                                     lub gdy po pomini�ciu znak�w puatych,tab
skladnial . Read ([uar F: Text;] V� [,V2,...,VN] );
                                                          i znak�w ko�ca linii wynikiem funkeji Eo*�
                                                          warto�� logic�na True,to pod zmienn� podst
opis . Procedura a�u�y do we�ytania przynajmniej jed-     na jeat warto�� 0.Przy kolejnym wywo�anii
nej warto�ci z pliku F pod podane zmienne                 cedury Read czytanie znaku b�dzie rozpocz*
V1,V2,...,VN.F jest plikow� zmienn� tekstow*.             znaku,kt�ry apowodowa� w poprzednim wy
Je�eli F nie zosta�o podane,to przyjmowanyjest            ,! *
                                                          niu tej procedury przerwanie czytania la�i
standardowy plik wej�ciowy (klawiatura).                  ;* numerycznego.
V1,V2,...,VN mog� by� zmiennymi typu znakowe-
go,ca�kowitego,rzeczywistego lub la�cuchowego.            ' 3.Zmienna typu la�cuchowego:
Pr�y dyrektywie kompilatora {$I-} funkeja IORe-           *
sult zwraca 0,je�li operacja wykonana zost*a              * Procedura czyta ws�ystkie znaki a� do nap
poprawnie; w przeciwnym wypadku funkeja zwra-             nia znaku ko�ca linii lub gdy wynikiem fu
                                                          Eo*F) jest warto�� logiczna True i rezultat
ea warto�� r�n� od 0.                                    czytanego la�cueha zna.k�w �oataje przyp
                                                          zmiennej.Je�eli �a�cuch wynikowy jest d�,


192 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

* v n G*                                                                -- - - r - --�^-~ -~**yY" j 'uui *
to jest obcinany.Przy kolejnym wywo�aniu proce.                         F i wczytywanie zawarto�ci tej linii,wg z
dury Read czytanie znaku b�dzie rozpocz�te od                           �piaanych w procedurze Read.Je�eli F zo
znaku ko�ca linii,kt�ry spowodowa� w poprze.             **             podane,tojest plikow� zmienn� tehatow�,w ;
dnim wywo�aniu tej procedury przerwanie czy*.            ,�             ciwnym wypadku przyjmowanyjest standan
nia �a�cucha znakowego.O�nacza to,�e nie mo��            �'             plik wej�ciowy (*lawiatura).V1,V2,...,VN �
na u�y� procedury Read do czytania kolejnych                            by� zmiennymi typu znakowego,ca�kowitego
wierszy,poniewa� po napotkaniu znaku ko�ca
                                                                        czywiatego lub �a�cuchowego.Przy dyrekt
lin� kolejne wywo�anie tej procedury spowoduje                          kompilatora {$I-} funkcja IOResult zwraca 0,
zwr�cenie �a�cucha pustego.Do czytania kolej.            *�             operacja wykonana zosta�a poprawnie; w prz,
nych wierazy nale�a�oby u�y� procedury ftea*Ln,          **             nyn� wypadku funkcja zwraca warto�� r�n�
zobacz . ReadLn,Write,WriteLn                            zobacz     .   Read
sli�adnia 2 . ead (F,V� C,V2,...,VN] 7;                  Ren�me
opis : Procedura s�u�y do czytania element�w z pliku F   sk�adnia   .   Rename (var F; Newname);
pod podane zmienne V�,Vz,...,VN.Fjest zmienn�            opia       .   Powoduje zmian� nazwy pliku skojarzone*
plikow� pliku skojarzonego z dowolnym zewngtrz-                         zmienn� plikow� F na plik o nazwie Newn
nym plihiem dowolnego typu,z wyj�tliiem plihu            1:             Dalsze operacje na zmiennej F s� operacjan
tekstowego; V1,V2,...,VN s� zmiennymi o typie                           pliku z now� nazw� Newname.F jest �mi*
zgodnym z typem element�w pliku.Po ka�dorazo�                           dowolnego typu plikowego,Newname jest v
wym odczytaniu zmiennej nastgpuje przesuni�cie           r.             �eniem typu �a�cuchowego.Przy dyrekt
pozycji pliku na kolejny element.Przy pr�bie od-                        kompilatora {$I-} funkcja IOResult zwraca 0,
czytu z pliku,gdy aktualna pozycja pliku jest na                        operacja zmiany nazwy pliku wykonana zo
ko�cu tego pliku,tzn.gdy wyni*iem fu��kcji               *              poprawnie; w przeciwnym wypadku funkcja z
EofiF) jest warto�� log�czna True,wyst�pi b�*d.                         ca warto�� r�n� od 0.Procedury tej nie vr
Plik skojarzony ze zmienn� plikow� F powinien            �              u�ywa� do zmiany nazwy plik�w otwartych.
by� otwarty.Przy dyrektywie kompilatora {$I�)
! funkcja IOResult zwraca 0,je�li operac*a wykona        ` zobacz   :   Erase
na zosta�a poprawnie; w przeciwnym wypadhu               �;eset
funkcja zwraca warto�� r�n� od 0.
                                                         sh�adnia   :   Reset (uar F [:file; RecSize: Word ] );
zobacz . Write
                                                         opis       .   Powoduje otwarcie pliku skojarzonego ze zm�
Readln                                                                  plikow� F.Je�eli plik o podanej nazwie nie is
s*�adnia . ReadLn ([var F: Text;] V� [,V2,...,VN] );                    je,to wyst�pi b��d.Po otwarciu pliku aktu
P d � d ia rz a mniej je*                                               pozycja pliku jest ustawiona na pocz�tku
opis . roce ura s u�y o wczytan p yn j
nej warto�ci z pliku F pod podane �mienne                               pliku.Fjest zmienn� dowolnego typu plikow
V1,V2,...,VN.Procedura ta wykonuje te sanaB                             musi by� skojarzona z dowolnym zewn�tr�
czynno�ci co procedura Read oraz powoduje p*er           .*             pli*iem,u�ywaj�c procedury Assign.RecSizt
�cie do pocz�tku nast�pnej linii pliku F.Oznac.*                        wyra�eniem typu Word,okre�laj�cym rozmit
to,�e mo�na u�y� tej procedury do czytania *ol*                         kordu w bajtach do zapisu (je�eli nie po
nych wierszy,poniewa� przy ka�dym k�lejny*                              rozmiaru rekordu,to jest przyjmowane 128
u�yciu ReadLn po napotkaniu znaku ko�ca *                               t�w7.Wyra�enie ReeSize mo�e by� podane 1
; 194 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                        Programowanie w Turbo Pascal T.0

otwarty, to zostanie �amknigty, a nastgpnie po,
nownie otwa�ty.Je�eli nazwa pliku skojarzonego         sh�adnia      . SeekEoln [ (var F: Tekst) ];
ze zmienn� F jest �a�cuchem pustym (wykonano           opis          . Funkcja daje warto�� logic�n� True,je�eli
procedur� Aasign(F,)),to po wywo�aniu Reaet(F*                       na po�ycja pliku znajduje si� na ostatnin
�mienna F odnosi sig do standardowego wej�*a
                                                                     rviersza,przy czym s� ignorowane ws�yst.
(*lawiatura).Je�eli plik skojarzony �e zmienn�                       cje i tabulatory Znajduj�ce si� pr�ed oi
jest pliliiem tekatowym,to zostaje otwarty tylho
do czytania.Przy dyrektywie kompilatora {$1.*                        znahiem wiersza lub gdy wynihiem Eoln
funkcja IOResult zwraca O,je�li operacja wykOna.                     warto�� logiczna True.W przeciwnym w
na zosta�a poprawnie; w przeciwnym wypadhu             ,*            daje warto�� logiczn� False.Fjest zmienn
funkcja zwraca warto�� r�n� od 0.                                   w� plik�w tekstowych.Je�li pominigt*
                                                                     przyjmowana jest standardowa wej�ciowa
zobacz . Append,Assign,Close,Rewrite,Truncate                        na plikowa.Funkcja jest u�ywana prZy c;
                                                                     warto�ci numerycznych z plik�w tekstowyi
                                                                     powinien by� otwarty prZed u�yciem tej f
sh�adnia . Rew��te (var F [:file; RecSi�e: Word ] )*                 Przy dyrektywie kompilatora {$I-} funkcja
opis . Powoduje utworzenie i otwarcie nowego pliku o                 sult zwraca 0,je�li operacja wykonana :
nazwie skojarzonej ze zmienn� plikow� F.Je�eli         '             poprawnie; w przeciwnym wypadku funkcj;
plik o podanej nazwie ju� istnieje,to zostanie         ;;            ca warto�� r�n� od 0.
usunigty i wjego miejsee zostanie utwor�ony nowy       wynik         . Boolean
pusty plik.Je�eli F jest ju� otwarty,t0ZOstanie        zobacz
zamknigty,a nastgpnie ponownie otwarty.Po                            . Eoln,SeekEof
otwarciu pliku aktualna pozycja pliku jest usta�       SetTe2tB��f
wiona na pocz�tku tego pustego pliku.F jest
zmienn� dowolnego typu plikowego i muai by�            ` sk�adnia    . SetTextBuf (var F: Text; var Buf [; Size: W
skojarzona z dowolnym �ewngtrznym pliltiem,            *
                                                       opis          . Procedura powoduje przypisanie bufora w
u�ywaj�c procedury Assign.RecSize jest wyra�e*
niem typu Word,okre�laj�cym rozmiar rekordu                          wyj�cia do pliku tekstowego F.F jest zm
w bajtach do Zapisu (je�eli nie podano rozmiaru        "             plikow� teks*w�,Bufjest dowoln� zmie�
rekordu,to jest przyjmowane 128bajt�w).Wyra-                         Size jest opcjonalnym wyra�eniem typu V
�enie RecSi�e mo�e by� podane tylko dla plik�w                       okre�la rozmiar bufora w bajtaeh.Ka�da �m
nie zdefiniowanych.Je�eli ���w� pliku skojar*o'                      plikowa tekstowa posiada bufor,kt�ryjest �
nego ze zmienn� F jest �a�cuchem pustym                              rzystywany podczas przesy�ania danych
(wykonano procedurg Assign(F,")),to po wywola          **            operacjach Read i Write.Standardowa wit
niu Rewrite(F) zmienna F odnosi ai� do                               tego bufora wynoai 128bajt�w.Wywo�an
standardowego wyj�cia.Je�eli plik skojarzony *         ^             procedury powoduje dla pliku tekstowego F
zmienn� F jest plikiem tekatowym,to zost.*                           ng standardowego bufora wej�cia-wyj�cia na
otwarty tylko do zapisu.Przy dyrektywie kompr                        okre�lony przez zmienn� Buf Je�eli w wyw0
latora {$I-} funkcja IOResult zwraca 0,je*                           pominigto parametr Size,to przyjmuje sig
operacja wykonana zosta�a poprawnie; w przeci*'                      *o�� Size O*Buf),tzn.rozmiar bufora Sizf
nym wypadku funkcja zwraca warto�� r�n� od 0.                       r�wny ca�emu obs�arowi pamigci zajgtemu *
                                                                     zmienn� Buf Procedury tej nie powinno si� �
zobacz . Append,Assign,Close,Reset,Truncate                          stoaowa� do plik�w otwartych.


196
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal T.0

ali�adnia . Truncate (var F);
opia : Procedura powoduje uauni�cie wazyatkich element�w � zewn�trznego pliku (ahojarzonego ze zmienn� F), pocz�wazy od aktualnej pozycji pli*u do ko�ca pliku. Po wykonaniu tej procedury ahtualna pozycja pliku staje aig ko�cem tego pliku. F jeat �mienn� plikow� dowolnego typu poza p*. kiem tekatowym i musi by� akojarzona z dowolnym �ewn�trznym pliliiem, u�yw�j�c pr�*e dury Aaaign. Plik powinien by� otwarty przed u�yciem tej procedury. Przy dyrektywie kompila. tora {$I-} funkeja I OReault zwraca O,je�li opera*a wykonana �oata�a poprawnie; w przeciwnym wy. padku funkeja zwraca warto�� r�n� od 0.
�obac� . Reaet, Rewrite, Seek

Write

ak�adnia 1 . Write ( [var F: Text;) P� [, P2, ..., PN7 ); opia . Procedura a�u�y do wpisaniajednej lub wi�cej nit
jednej warto�ci z podanych zmiennych P�,P2,...,PN do pliku F. F jeat plikow� zmienn* tekatow�. Je�eli F nie zoata�o podane, to przyjmowany jeat atandardowy plik wyj�ciowy. P�,P2,...,PN a� parametrami obejmuj�cymi wyra�enia wyj�ciowe, kt�rych warto�ci zoatan� wpiaane do pliku. Ka�de wyra�e��ie wyj�ciowe muai by� typu znakowego, ca�kowitego, rzeczywistego, �a�cuchowego, upakowanego �a�cuchowego lub logicznego. Ka�dy paran�etr P mo�e obejmowa� r�wnie� pole o podanej szeroko�ci i liczbie miejac dzieai�tnych. Parametr P ma naat�puj�e� poata�:


r*yratenie [: szeroko�� [:miejsca dziesi�tne )1

Szeroko�� i miejaca dzieai�tne a� wyra�eniam* typu ca�kowitego. Parametr azeroko�� okre�la mi' nimaln� szeroko�� pola i musi by� wi�ka�y od 0. Je�eli warto�� wyra�eniajeat reprezentowana na azerazym polu ni� podano w para�netrze sze�b'


198
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

xoac, �o wyprowadzana jeat taka ilo�� z* kt�ra jeat niezb�dna do przedatawienia te ra�enia. Je�eli pomini�to ten par*etr, to wadzana jeat talia ilo�� znak�w, jaka jeat c�na do przedatawienia tego wyra�enia. Pa> miejaea d�ieai�tne okre�la liczb� miejsc d* nych (po kropce) w ata�opo�yeyjnej reprez* liczb rzeczywiatyeh ora� muai by� wi�ksz* Parametr miejaca dzieai�tne mo�e by� F tylko wtedy, gdy wyra�enie jest typu r�ec�y go i gdy podano parametr azeroko��. Pr�y ktywie kompilatora {$I-} funkeja IOReault z 0, je�li operacja wykonana zosta�a popraw przeciwnym wypadku funkeja �wraca w r�n� od 0.

1. Zmienna typu �nakowego:

Je�eli pomini�to parametr azeroko��, to do F zostanie wprowad�ony znak b�d�cy war wyra�enia wyj�ciowego, w przeciwnym wy* (t�n. podano parametr azeroko��) przed �nt zoatan� wprowadzone odat�py o ilo�ci ohre! pr�ez warto�� (minimalna azeroko�� -1 zna

2. Zmienna typu ca�kowitego;

Je�eli pomini�to parametr azeroko��, to do F zoatanie wprowadzona d�ieai�tna reprezen wyra�enia wyj�ciowego, w przeeiwnym wyp (tzn. podano parametr azeroko�� i jeat on wit od d�ugo�ci �a�cucha dzieai�tnego reprezen cego wyra�enie wyj�ciowego) przed t� repre�i cj� �oatan� wprowad�one odat�py, ta* aby a ko�� pola wyj�ciowego by�a r�wna paramet azeroko��.

3. Zmienna typu rzeezywiatego;

Je�eli wyra�enie ma warto�� typu rzeczywial do pliku zoatanie zapiaana d�ieai�tna repreze cja tego wyra�enia. Format reprezentaeji wyra�enia zale�y od tego, czy para�netr n aca dzieai�tne zoata� podany. Je�eli para� miejaca dzieai�tne pomini�to (lub podany


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

= *** **G�*"dc*� az�es�tnego ta�cuc]�� zmiennoprzecinkowego:

[ -j <cyfra>. <cyfra dzies> E [+-* <wyk�adnik*
gdzie poszczeg�lne elementy tego formatu maj� nast�puj�ce znaczenie:


[ -) znak r*yratenia (odst�p " "dla warto�ci dodatnich i minus "-" dla ujemnych),

<cyfra> pojedyncza cyfrajest r�wna 0 tylko w*. dy, gdy warto�ci� wyr*eniajeat 0,

**y *i a az�es> cyfra dzieaigtna po krop, paran�etr miejsca-dziesi�tne jest wi�ksz 4. Zmienna typu �a�cuchowego:
Je�eli pomini�to parametr szeroko��, to d F zostanie wprowadzony �a�cuch b�d�cy �ci� wyra�enia wyj�ciowego, w prze*wn, padku (tzn. podano parametr szeroko��) o: jego warto��jest wi�ksza od d�ugo�ci �a�cu przed wprowadzanym do pliku F ci�g;iem z zostanie wprowadzona odpowiednia ilo�� p�w.
<cyfra dzies> cyfra dziesi�tna po kz*opce,          6.Zmienna typu log�cznego:
(+- ) znak ^ + ^ lub ** - ^ wyk�adnika,             ynikiemjest wyprowadzenie �a�cucha Tr
<wyk�adnik> dwucyfrowy wyl;�adnik o podata.         False w zale�no�ei od warto�ci wyra�enia.
wie 10.                                             * zobacz . Read ReadLn WriteLn
Litera E oddziela mantys� od cz��ci wyk�adniczej,   s*adnia 2 . Write (F,Vl (,V2,...,VN) )-
                                                    * opis
Je�eli pomini�to parametr szeroko��,to przyjmo-     � procedura s�u�y do wpisania podanych zi
wana szeroko�� pola wynosi 17znak�w.Je�eli          nych V1,V2,...,VN do pliku F.F jest zmi
wa*o�� parametru szeroko�� jest mniejsza od 8,      plikow� pliku skojarzonego z dowolnym
to jest przyjmowana za r�wn 8                       zewz
                                                    p ikiem dowolnego typu z wyj�tl*em *
Je�eli podano parametr miejsca-dziesi�tne *         * tekstowego,V1,V2,...,VN s� zmiennymi o
any nast�puj�cy format re rezenta-                  :x zgodnym z typem element�w pliku.Po ka�do:
                                                    -* *vicJiiy c*Gment.Yrzy zapis:
[<odst�p>j [-] <cyfra> [. <cyfra dzies> ]           ' j pliku,gdy aktualna pozyeja plikujeat na k,
                                                    tego pliku,tzn.gdy wynikiem funkcji Eo*F)
gdzie poszczeg�lne elementy tego forn�atu m**       warto�� logiczna True,nast�pi rozszerzenie 1
nast�puj�ce znaczenie:                              plik skojarzony ze zmienn� p
                                                    likow� F pow�
[ <odst�p> ) je�li podana szeroko�� pola wyj�cio*   fy� otwarty,przy dyrektywie kompilatora j
wego jest wi�ksza ni� potrzeba do reprezenta�       unkcja IOResult zwraca 0,je�li operacja zoa
danej liczby,to przed t� liczb� wyst�pi� uzup**     wykonana poprawnie; w przeciwnym wypa*
niaj�ce odst�py,                                    funkcja zwraca warto�� r�n� od 0.
                                                    zobacz WriteLn
[ - ) znak ^ - ^ wyra�enia je�li wyra�enie j*
ujemne,
<cyfra> przynajmniej jedna cyfra,
* 200 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak
                                                    Programowanie w Turbo Pascal 7.0 21

n1rr�2u                                                                            u�*c ci* uicvnic8iviin i �vZn*GjgZd WyWOia�lf
                                                                                   b�dzie powodowa�o b��dy.P jeat zmienn� t
!, ak�adnia   . WriteLn ((var F: Text;) P� C,P2,...,PNl l;         �               waka�nik,utworzon� prze� wcze�niejaze u�
opia          . Procedura a�u�y do wpiaaniajednej lub wi�cej ni�                   procedury GetMem.Size jeat wyra�eniem o:
              jednej warto�ci z podanych zmienny*h                 *               �laj�cym wielko�� w bajtach Zwalnianego oba2
              P1,PZ,...,PN do pliku F.Procedura ta wyhonuje *                      pami�ci dynamicznej i muai by� dok�adnie *
              aame czynno�ci co procedura Write oraz powoduje                      aamo,jak wcze�niej przydzielone tej zmie�
              przej�cie do pocz�tku naat�pnej lin� pliku F.Je.                     przez procedur� GetMem.
              �eli F zoata�o podane,to jeat plikow� zmienn�        zobacz          . Diapoae,HeapError,GetMem,New
              tekatow�,w przeciwnym wypadku przyjmowany            *
              jeat atandardowy plik wyj�ciowy.Przy dyrekty*ie      GetMem
              kompilatora f$I-1funkcja IOReault zwraca 0,je�*
              operacja wykonana zoata�a poprawnie; w przeciw�      sk�adnia        . GetMem (var P: Pointer; Size: Word);
              nym wypadku funkcja zwraca warto�� r�n� od 0,       opis            : Powoduje przydzielenie bloku pami�ci o roz�
zobacz        . Write                                                              rze Size i zwraca waka�nik na ten blok w zmie�
                                                                                   P.Odwo�anie do tego bloku naat�puje przez P
Procedury i funkcje dynamicznego przydzia�u pami�ci:                               jeatzmienn� typu waka�nik.Sizejeat wyra�en
                                                                                   ukre�laj�cym wielko�� w bajtach obazaru pa*
Dispose                                                                            dynamicznej,ktory chcemy przydzieli�.Naj*
ak�adnia      . Dispose (var P: Pointer [,Deatructor ) );                          kazy blok pami�ci,kt�ry mo�e by� jednoraz
                                                                                   przydzielony ze aterty,wynoai 65.528baj
opia          . Procedura niazczy zmienn� wakazywan� przez P                       (64Kb-$8).Je�eli na atercie jeat mniej wolnej
              oraz zwraca do aterty obazar pami�ci dynamicznej                     mi�ci ni� podano w Size,to wyat�pi *
              zajmowanej przez t� zmienn� (tzn.obazar zmien�                       wykonania.
_             nej,na kt�r� wakazuje P).Po wywo�aniu t*j            * zobacz        . Diapoae,FreeMem,HeapError,New.
              procedury wartO�� P ataje ai� nieokre�lona i         F:
              p�niejaze wywo�anie P^ b�dzie powodowa�o W*         *; MagAvail
              dy.Wywo�anie procedury Diapoae z parametre*n�
              DeatructOr stoeuje si� do zwalniania pami�ci z*j-    '*** ak�adnia   . MaxAvail;
              mowanej przez obiekt dynamiczny.Pjeat zmienn*        opia            . Funkcja podaje w bajtach rozmiar n�jwi�ka:
              typu waka�nik,utworzon� przez wcze�nieje�            ,*              w danej chwili wolnego,ci�g�ego bloku na ste*
              u�ycie procedury New.                                                kt�ry mo�e by� przydzielony przez New lub t
zobacz        . FreeMem,GetMem,New
                                                                                   Mem.Minimalny i maksymalny rozmiar at
                                                                                   mo�e by� okre�lony za pomoc� dyrektywy ko�
,"
*'eeMem                                                                            latora $M.
                                                                   "
ak�adnia      . FreeMem (var P: Pointer; Size: Word);                              . Longint
opia          . Procedura niazczy Zmienn� wakazywan� p**p          zobac2          . MemAvail
              d t0 obazar pami�ci dynami�n*
              oraz zwraca o s au
              zajmowanej przez t� zmienn� (tzn.obazar
              zn�i*
              nej,na kt�r� wakazuje P) o d�ugo�ci okre*lon*
              przeZ Size.Po wywo�aniu tej procedury Wa*'**p


202 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pasca! 7.0
sk�adnia   . MemAvail;                                        * zobacz     . Ofa, Ptr, Seg
opia       . Funkeja podaje aum� ro�miar�w wszystkich wol.    Assigned
           nych blok�w (w bajtach) na atercie.Nale�y          ;*
           zauwa�y�,�e w przypadku fragmentacji aterty        w sh�adnia   . Asaigned (var P);
           suma rozmiar�w wazystkich wolnych blok�wjest       t opia       . Funkcja okre�la, c�y zmienna t*
           r�na od najwigkazego wolnego ci�g�ego blohu.                   wska1nikowego lub proceduralnego wskazuje
           Minimalny i makaymalny rozmiar sterty �no�e                     adres puaty nil.Funkcja daje warto�� True,j
           by� okre�lony �� pomoc� dyrektywy kompilatora                   zmienna P nie wska�uje na nil.Natomiaatje�
                                                                           wakazuje na nil,to funkcja zwraca warto�� Fa
wynik      . Longint                                          wynik        . Boolean
zobac�     . MaxAvail                                         CSeg
                                                              5
New
                                                              sk�adnia     . CSeg;
ah�adnia   . New (var P: Pointer [,Init: Constructor ] )�
                                                              opia         . Wynikiem funkcji jeat aktualna warto�� rejes
opis       . Tworzy now� zmienn� dynamiczn� i ustawia                      CS,tzn.adrea aegmentu pami�ci �awier�j�c
           zmienn� waka�nikow� P na t� zmienn� (inaczej       ;            eegment kodu,w kt�ry�n wywo�ano funkcj� CE
           pod zmienn� waka�nikow� P podstawia adres          k            . Word
           utworzonej zmiennej dynamicznej).Odwo�anie do      zobacz       . DSeg,SSeg
           tej zmiennej dynamicznej naat�puje pr�ez P^.P
           jeat zmienn� typu waka�nik.                        DSeg
           Rozmiar przydzielanego bloku pami�ci jest za1e�-   sk�adnia     . D Seg;
           ny od rnzmiaru zmiennej dynamicznej,na kt�r�
           wakazuje zmienna waka�nikowa P.Wywo�anie           opia         . Wynikiem funkcji jest aktualna warto�� rejes
           procedury New z parametrem Init atoauje si� do                  DS,tzn.adres aegmentu pami�ci zawieraj�c*
           zainicjowania zmiennej dynamicznej typu obie                    aegmentdanyeh.
           ktowego za pomoc� odpowiadaj�cego danemu           wynik        . Word
           obiektowi konatruktora.Je�eli na stercie nie ma
           do�� wolnej pami�ci,to wyat�pi b��d wykonania.     zobacz       . CSeg,SSeg
zobacz     . Diapoae,FreeMem,GetMem,HeapError                 Ofs
ak�adnia                                           . Ofs(X);
Fu�kcje wsk��ikowe i �dresowe:
opia                                               . Funkcja zwraca wielko�� przesuni�cia obiekt�
Addr                                               w�gl�dem pocz�tku segmentu pami�ci.X m*
sk�adnia . Addr (X);                               by� dowoln� �mienn�,nazw� procedury lub fi
                                                   kcji.
opis . Funkcja zwraca adres obiektu X.X mo�e by�   . Word
dowoln� zmienn�,nazw� procedury lub funkeji�
zobacz                                             . Addr,Seg
204 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                    Programowanie w Turbo Pascal 7.0 2

sk�adnia       . Ptr (Seg, Ofa: Word);
opis           Funkcja zamienia adres aegmentu i przeauni�*
               w ramach aegmentu na warto�� typu
               wska�nikowego.Seg i Ofa a� wyra�eniami typu
               Word,gdzie Seg oznac�a adrea segmentu pami�*
               a Ofa przesuni�cie wewn�trz tego segmentu.
           .   Pointer
zobacz     .   Addr,Ofa,Seg
Seg
ak�adnia   :   Seg (X);
opia       .   Funkcja zwraca adres aegmentu pami�ci,w k*.
               rym jeat obiekt X.X mo�e by� dowoln� zmienn�,
               nazw� proeedury lub funkcji.
wynik      .   Word
zobacz     .   Addr,Ofa
SPtr
ak�adnia   :   Sptr;
opia       :   Wynikiem funkcji jeat aktualna warto�� rejeatru
               SP,tzn.przeauni�cie waka�nika atoau wewn�t�2
               aegmentu stoau.
wynik      :   Word
zobacz     .   SSeg
S Seg
ak�adnia   .   SSeg;
opis       :   Wynikiem funkcji jeat aktualna warto�� rejeatru
               SS,t�n.adres aegmentu pami�ci �awieraj�eego
               segment stoau.
wynik      .   Word
zobacz     .   SPtr,CSeg,DSeg





206 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Egclude
ak�adnia       . Exclude (var S: aet ofT; I: T)�
opis.          . Procedura a�u�y do wyk1uczenia elementu I
               zbioru S.S jest zmienn� typu zbiorowego,I j*
               wyra�eniem typu zgodnego z podatawowym
               pem S. Nale�y zauwa�y�, �e procedu
               Exclude(S,I) odpowiada instrukcji:
               S:=S-(I)
               ale jest od niej bardziej efektywna.
zobac�     .   Include
*llChar
ak�adnia   .   FillChar (var X; Count: Word; Va1ue)�
opis       .   Procedura wype�nia okre�lon� liczb� bajt�w C
               unt podan� warto�ci� Value,pocz�wszy c
               pierwazego bajtu zaj�tego przez zmienn� X.Xje
               zmienn� dowolnego typu,Countjest wyra�enie1
               typu Word,a Value jest dowolnym wyra�enie*
               typu porz�dkowego.Dobrze jeat,je�li to tyl*
               mo�liwe,okre�la� parametr Count przy pomoc
               funkcji SizeOf
zobacz     .   Move
Hi
ak�adnia   :   Hi (X)
opia       .   Funkcja zwraea w poataci wart0*ci be� znak1
               wa*t0�� bardziej znacz�cego bajtu podanego wy
               ra�enia X.X jest wyra�eniem typu Integer lul
               Word.
           .   Byte
zobacz     :   Lo,Swap






Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sk�adnia . Include (var S: aet of T; I: T);

opis . Procedura s�u�y do do��ezenia elementu I do zbioru S. S jest zmienn� typu zbiorowego, I jest wyra�eniem typu zgodnego z podstawowym ty. pem S. Nale�y zauwa�y�, �e procedura Include(S,I) odpowiada instrukcji:

S:=S+[I]
ale jest od niej bardziej efektywna. zobacz : Exclude

Lo

sk�adnia . Lo (X);

opia . Funkeja �wraca w postaci warto�ci bez �naku warto��mniej znacz�eego bajtu podanego wyra�e� nia X. Xjeat wyra�eniem typu Integer 1u1� Word,
wynik      :   Byte
zobacz     :   Hi,Swap
Move
sk�adnia   .   Move (var Source,Dest; Count: Word);
opis       .   Procedura kopiuje okre�lon� liczb� bajt�w Count,
               poez�wszy od pierws�ego bajtu zaj�tego przez
               zmienn� Source do miejsca pami�ci zaj�tego prze�
               zmienn� Dest,pocz�wszy od pierws�ego bajtu tej
               zmiennej.Source i Dest s� zmiennymi dowolnego
               typu,Count jest wyra�eniem typu Word.Dobrze
               jest,je�li to tylko mo�liwe,okre�ia� parametr
               Count przy pomocy funkcji Si�eOf.
zobacz     .   FillChar

ParamCount

sk�adnia . ParamCount;

opia : Funkcja podaje lic�b� parametr�w przekazany* w linii komend do programu podczasjego uz'u*s miania. Jako aeperatory mi�d�y przekazywanym parametrami a�u�� tabulatory i spacje.



208

P. Michalkiewicz, I. �wituszak

zobacz       .   ParamStr
ParamStr
sk�adnia     .   ParamStr (Index);
opia         .   Funkcja podaje warto�� parametru o numerze
r=
                 Index,przekazanego w linii komend do programu
                 podczasjego uruchamiania.Indexjest dowolnym
                 wyra�eniem typu Word.Indeka pierwazego para-
                 metru ma warto�� 1,za� ostatniego ParamCount.
                 Gdy inedka b�dzie r�wny zeru,to funkcja zwr�ci
                 �cie�k� doat�pu do plikuj� wywo�uj�cego,��c�nie
                 z nazw� tego pliku.
fF,
W 1          .   S n
* * zobacz   .   ParamCount
Random
*

sk�adnia . Random ( (Range: Word) ];
opia . Wyni*iem funkcjijest liczba loaowa. Je�eli zakrea Range nie zoata� podany, to warto�ci� funkcji jest liczba loaowa typu rzeczywistego z pr�edzia�u [0,1). Natomiast je�eli podano zakrea Range, to warto�ci� funkcji jeat liczba loaowa � przedzia�u [O,Range). Dla zakreau Range r�wnego 0 funkcja zwraca 0. Range jeat wyra�eniem typu Word. Wywo�anie tej procedury powinno by� poprzedzone �ainicjowaniem generatora liczb loaowych procedur� Randomize.

zobacz . Randomize

Randomize

ak�adnia . Randomize;
opia . Procedura inicjuje wbudowany generator liczb losowych, kt�rego "zarodek" pr�echowywany jest w sta�ej inicjowanej RandSeed. Warto�ci loaowe a� uzyakiwane � zegara systemowego.
zobacz : Random



Programowanie w Turbo Pascal 7.0 209

ak�adnia   .   SizeOf (X);
opia       .   Funkcja ohre�la rozmiar w b*jtach pami�ci �aj,
               mowanej przez X.X mo�e by� nazw� zmiennej lub
               identyfikatorem typu.Funkcji tej powinno ai� za,
               waze u�ywa� przy okre�laniu rozmiaru pami�ci w
               FillChar, Move, GetMem itp.
wynik      .   Word
Swap
ak�adnia   .   Swap (X);
opia       .   Funkcja zamienia mi�dzy aob� bardziej znacz�cy
               b�jt z mniej znacz�cym bajtem podanego wyra�e.
               nia X.Xjeat wyra�eniem typu Integer lub Word.
zobacz     .   Hi,Lo
'I*peOf
ak�adnia   .   TypeOf (X);
opia       .   Warto�ci� funkcji jeat waka�nik tablicy metod
               wirtualnych (VMT) typu obiektowego okre�lonego
               przez X.Funkcja ta mo�e by� atoaowana tylko na
               tych obiektaeh,kt�re poaiadaj� tabl�c� metod wir
               tualnych (VMT); wazyatkie inne typy daj� w
               wyniku b��d.X mo�e by� identyfikatorem typu
               obiektowego lub zmienn� typu obiektowego.
wynik      .   Pointgr
UpCase
ak�adnia   .   Upcaae (Ch: Char);
opia       .   Funkcja a�u�y do zamiany ma�ych liter na dut&
               Chjeat dowo1ny�n wyra�eniem typu Char.Dozw*
               lone znaki Ch a� z zakreau a..z.
wynik      .   Char
210         P.Micha�kiewicz,I.�wituszak

STA�E
1.1. Sta�e trybu tekatowego:
sta�a       warto��   opis
BW40        0         40x25czarno-bia�y CGA,EGA,VGA
� BWBO      2         80x25 czarno-ba�y CGA, EGA, VGA
Mono        7         80x25 czarno-bia�y Herculea
C040        1         40x25 kolor CGA,EGA,VGA
C080        3         80x25 kolor CGA,EGA,VGA
Font8x8     256       EGA/VGA 43/50wierazy
C40         C040      zapewnienie zgodno�ci z TP 3.0
C80         C080      zapewnienie zgodno�ci z TP 3.0
�obacz :    zmienna DirectVideo
1.2.Sta�e reprezentuj�ce kolory:
sta�a       warto��   kolor
Black       0         czarny
Blue        1         niebieaki
Green       2         zielony
Cyan        3         turkuaowy
' Red       4
                      czerwony
Magenta     5         kar�nazynowy
" Brown     6         br�zowy
LightGray   7         jaanoazary
DarkGray    8         ciemnoazary
LightBlue   9         jaanoniebieaki
Programowanie w Turbo Pascal 7.0  211

l�

LightCyan 11           jasnoturkusowy ak�ad�ia   . var CheckSnow: Boolean*
Lightfted 12           jaanoczerwony opis        . Zmienna pozwala na w��czanie i wy��czanie
                                                 troli efektu "�nie�enia" wyst�puj�cego w ka2
LightMagenta 13        jasnokarmazynowy          CGA podczas zapisu do pami�ci ekranu.Zjavc
Yellow 14              ��ty                     tu nie wyat�puje na innych ka�tach graf1cz�
White 15               bia�                      Standardowo zmienna ta ma wartn�� logi
                                                 True i efekt "�nie�enia" dla tej wartu�ci nie w,
Blink 128              migotanie                 puje.W nowszych kartach CGA mo�na wy�*
                                                 kontrol� efektu "�nie�enia" przez uatawienie *
Sta�e s� u�ywane przez proeedury  TextColor      *�* *j zmiennej na Falae,co pozwoli na ���
i TextBackground.                                przyapieszen�e operacji pisania na ekranie.V*
                                                 czenie kontroli powinno by� atosowane
�obacz . TextBackground, TextColor, zmienna TextAttr  pocz�tku pro*ramu i po ka�dym wywo�aniu
                                                 ceduxy TextMode (w celu poprawienia s�ybH
ZMIENNE
                                                 uperacji pisania na ekranie).
                       * zobacz                  . zmienna DirectVideo
CheckBreak
                       Direct Video
ak�adnia : var CheckBreak: Boolean;
                       ak�adnia                  . uar DirectVideo: Boolean;
opia . Zmienna jest u�ywana do kontroli przyci�nigcia
klawiszy Ctrl+Break.Je�li CheckBreak ma war-  * opis  . Warto�� logic�na True tej zmiennej powodujf
to�� logic�n� True,to przyci�nigeie Ctrl+Break   procedury W��te i WriteLn,pia��c do plik�w,
apowoduje przerwanie wykonywania programu        jar�onych � CRT,b�d� umieazeza� zn
(atandardowo jeat ustawiona na True).Pr�yci�-    bezpo�rednio w pami�ci ekranu,� pomini�c
nigcie Ctrl+Break,gdy CheckBreak ma warto�E      odwo�a� do BIOS-u.Warto�� logic�na Fa1se
logiczn� Falae,nie wywo�a �adnych reakcji.       zmiennej powoduje,�e procedury Write i *
zobacz : KeyPresaed,ReadKey,zmienna modu�u SystemteLn,�iaz�c na ekranie,b�d� si� odwo�ywa1
SavelntlB                                        BIOS-u.
                       zobacz                    . zmienna CheckSnow
CheckEOF
                       * LastMode
ak�adnia : var CheckEOF: Boolean;
opia . Zmienna jest u�ywana do kontroli ko�ca pliku  ak�adnia  . var LaatMode: Word;
znakowego.Je�li CheckEOF ma warto�� logiczn�  : * opis  . W t� zmienn� jeat wpiaywany aktualny tryb
True,to przyci�ni�cie klawiazy Ctrl+Z,podczas  * kstowy przy ka�dym wywo�aniu proced*
czytania z pliku akojarzonego z ekranem,apowo-   TextMode.
                       * k*;
duje wygenerowanie ko�ca pliku.Przyci�ni�cie  �obacz
Ctrl+Z,gdy CheckEOF ma warto�� logiczn� F*-      TextMode
se,nie wywo�a �adnych reakcji (standardowojest
uatawiona na Falae).


212
P. Micha�kiewicz, l. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                                                     i irvvuuv*ri i r virnuvr*
TeztAttr
sk�adnia
var TextAttr:Byte;                                   Asgi*Crt
W zmiennej a� przechowywane aktualne atrybuty        s*adnia . AaaignCrt (var F: Text);
opis te*atu.Atrybuty tekstu mo�na zmieni�,zapisuj�   * opia : Procedura a�u�y do gkojarzenia plik�w teksto-
odpowiednie warto�ci bezpo�rednio do zmiennej        ** wych F z urz�dzeniem CRT.Procedura ta
TextAttr.Poata� bitowa tej zmiennej jest nast�pu.    1' wykonywana jegt podobnie do procedury Aaaign,
j�ca:                                                ale nie podaje ai� w niej nazwy pliku.Pliki teketo-
                                                     we s� automatycznie kojarzone � CRT.U�ycie tej
? 6543210                                            procedury zapewnia gzybaze wyj�cie i wej�cie ni�
gdzie:                                               przy u�yciu gtandardowego wyj�cia i wej*cia.
- bit 7jeat bitem migotania,                         ClrEo1

- bity 6-4 a� bitami okre�laj�cymi kolor t�a, g**adnia : ClrEol;

- bity 3-0 g� bitami okre�laj�cymi kolor tekatu. opia . Procedura a�u�y do uauni�eia wszyst*ieh znak�w od aktualnej po�ycji kursora do ko�ca bie��cej zobacz : LowVideo, NormVideo, TextBackground, TextCo- linii. Po wykonaniu tej operacji pozycja kursora
lor nie ulega zmianie. WindMin
zobacz : ClrScr, Window ah�adnia . var WindMin: Word� ClrSCr opig . W zmiennej tej a� wpiaywane wap�rz�dne lewego a*�adnia . ClrScr

g�rnego rogu bie��cego okna. Warto�� tajest usta- wiana przez procedur� W�ndow. Wsp�rz�dna X
opia . Proeedura a�u�y do wyczya�czenia zawarto�ci aktualnego ok��a. Po wykonaniu tej operacji pozyjegt pami�tana w m�odszym (mniej znac� c l , , cja kursora b�dzie znajdowa� si� w lewym g�rnym bajcie, natomiast wap�rz�dna Y jeat pami�*a f:
rogu ok�ta. Je�eli przed wywo�aniem tej procedury wbajcie atarszym. nie okre�lono rozmiaru okna (procedura Winzobacz : TextMode dow), to wyczys�czona zostanie �awarto�� ca�ego
ekranu. Po wykonaniu tej procedury kolorem t�a WindMaz aktualnego okna staje gi� aktualny kolor t�a sh�adnia .
var WindMax: Word� (�godnie z ustawionym w procedurze TextBackopia
W zmiennej tej a� wpiaywane wgp�r�dne prawe ground). go dolnego rogu bie��cego okna. Warto�� ta est � zobac� ClrEo1 Window ugtawiana przez procedur� Window. Wsp�**d* na X jegt pami�tana w m�odszym (mniej : Delay znac��cym) bajcie, natomiaat wap�r�dna Y jeB* '* gk�adnia . Delay (Ms: Word); pami�tana w bajeie atarazym. opig . Procedura powoduje zatr�ymanie wykonywania zobacz : TextMode programu na okre�lon� liczb� miligekund Ms. Ma
jegt wyra�eniem ca�kowitym typu Word.


214 P. Mi��a�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sk�adnia . DelLine;                                    sk�adnia    . KeyPreased*
przez aktualn �o kuraora.W *                           opia
                                                                   Funk a zwraca warto�� lo czn True,je
                                                                   gy y
nywania tej operacji wazyatliie wieraze znajduj�ce                 ata� na klawiaturze naci�ni t dowoln h
                                                                   w przeciWnym wypadku daje warto�� li
jed p wi � d g a k c je dodaw o                        *           Falae. Funkcja nie wykrywa klawiszy przi
nowy wieraz o akt 1 * 1                                            cia, np. Shift, Alt, Numlock itp.
ua nym o orze t�a.                                                 odpowiadaj�cy naci�nigtemu *lawiazowi p
zobac� . InaLine,Window                                            je w buforze klawiatury i aby ponoWnie u
G*otoXY                                                            warto�� logiczn� Falae tej funkcji,nale�y �;
                                                                   wa� funkcjg
                                                                   ReadKey.
sli�adnia GotoXY (X,Y: Byte); '                        w           . Boolean
opia . Procedura pozwala ustawi� kursor w podanych     zobacz      . ReadKey
wsp�rzgdnych aktualnego okna okre�lonych              LowVideo
przez X i Y.
Xjeat numerem kolumny,a Yjeat numerem wier.            a*�adn�a    . LowVideo�
aza.
Lewy g�rny r�g ohna ma wsp�rz�dne (1,1).                          : Procedura powoduje zmniejsze��ie jaakr*
zobacz Wlie*X * y                                                  znaku poprzez zmiang ata�ej reprezentuj�*
ere,Window                                                         lor tekatu w zmienne' TextAttr
                                                                   * Z WartO�Cl :
HighVideo                                                          na 0-7.
ali�adnia . HighVideo;                                 obacz       . HighVideo,Norn�Video,TextBackground,
                                                                   Color
opia . Procedura powoduje �wi�kazenie jaskrawo�ci      NormVideo
znaku poprzez zmiang sta�ej reprezentuj�Cej ko�
lor tekatu w zmiennej TextAttr z warto�ci 0-7na        ak�adnia    NormVideo*
8-15.
zobacz LowVideo N V d                                              : Procedura powoduje uatalenie ta*iego kolor
, orm i eo,TextBackground,TextCo�
                                                                   �wietlanych �nak�w i ich t�a 'a*i b �
lor                                                                ,) y �� pOC*
                                                                   programu,poprZez odtworzenie warto�* at;
InsLine                                                            tu video bajtu predefiniowan�j zmiennej Text
ak�adnia . InaLine ' ;                                 zobacz      . HighVideo,LowVideo,TextBackground,Te*
                                                                   lor
opia . Procedura pozwala watawi� puaty wieraz w mi*'   NoSound
acu wskazywanym pr�ez aktualne po�O�enie
kursora.W czaaie wykonywania tej operacji wazy'        sk�adnia    No Sound
stkie wiersze �najduj�ce si� po wstawianym                         ;
j                                                                  : Procedura powoduje wy��czenie wewngtrz:
wierazu s� pr�eauwane o eden wiera� w d�.
zobacz DelLine,Window
                                                                   g�o�niczka.
                                                       zobac�      . Sound
I * 216 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak
                                                       Pr
                                                       ogramowan*e w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia   .   ReadKey;                                           ak�adnia     . TextColor(Color:Byte)�
opia       .   Funkeja a�u�y do wezytania z klawiatury jednego    opia         : Procedura a�u�y do uatawiania koloru wy�wietl*
               znaku.Wczytany znak niejeat wyprowadzany na                     nych znak�w.Color jest wyra�eniem typ
               ekran monitora.Je�eli przed wywo�aniem tej fun-                 ca�kowitego z przedzia�u 0-15,odpowiadaj�cyz
               keji warto�ci� funkeji KeyPressed by�a warto��     *            eta�ej koloru tekstu.W predefiniowanej �miennf
               logiczna True,to wynikiem funkeji ReadKey bg.      *            TextAttr bitom 0-3jest przypiaywana podan
               clzie �nak �najduj�cy si� w buforze klawiatury.W                warto�� Color.Je�li warto�� Colorjest wi�ks�a o
               przeciwnym wypadku (tzn.warto�ci� funkeji Key-                  15,to jeat ustawiany bit migotania (7bit) zmien
               Preased by�a warto�� logiczna False) funkej*                    nej TextAttr; w przeeiwnym wypadku (t�n
               ReadKey b�dzie oc�ekiwa�a na naci�ni�cie dowol-                 Color<l5) bit migotania jest zerowany.
               nego klawiaza.                                     .            HighVideo,LowVideo,NormVideo,TextBackgro
                                                                  zobaez
wynik      .   Char                                                            und,ata�e repre�entuj�ce kolory.
zobacz     .   KeyPresaed                                         TegtMode
So��ud                                                            ak�adnia :   TextMode (Mode: Word);
sk�adnia   .   Sound (Hz: Word);                                  opis * .     Procedura a�u�y do wyboru trybu tekatowego pra
opia       :   Procedura powoduje w��czenie wewn�trznego          ',           cy monitora.Wywo�anie tej procedury powoduji
               g�o�niczka.Hz jest wyra�eniem typu Word,okre-                   automatycznxe pr�yj�cie �� okno ca�ego ekran�
               �laj�cym cz�stotliwo�� emitowanego d�wi�ku w                    monitora oraz przypisanie do zmiennej DirectVi
               hercach.G�o�niczek b�dzie emitowa� d�wi�k do       `*           deo warto�ei logieznej True.Je�li wybrano try�
               chwili wy��czenia go przez wywo�anie proeedury                  kolorowy ekranu,to do zmiennej CheckSnow zo
               NoSound.                                                        atanie pr�ypisana warto�� logiczna True.Ponadtt
                                                                               aktualny atrybut tekatu jest ustawiany na nor
�obacz     .   NoSound                                                         maln
                                                                               y (odpowiada to wywo�aniu procedur5
TegtBachground                                                                 Norn�Video).Ustalenie popr�edniego trybu prac5
                                                                               ekranu pojego zmianie otrzymuje si� przez wywo�
sk�adnia   .   TextBackground (Color: Byte);                                   �anie procedury TextMode ze zmienn� LastMode
opis       .   Procedura a�u�y do ustawiania t�a wy�wietlanych
               �nak�w.Colorjest wyra�eniem typu ea�kowitego                    Wywo�anie poataci TextMode(LastMode) stosujE
               z przedzia�u 0-7,odpowiadaj�eym jednemu �                       si� przy powrocie z trybu grafeznego do trybu
               o�miu pierwazych ata�ych koloru.W predefinio-                   tekstowego.
               wanej zmiennej TextAttr bitom 4-6jest              * �obacz :   RestoreCrtMode,sta�e trybu tekatowego.
               przypisywana podana warto�� Color.
zobacz     .   HighVideo,LowVideo,NormVideo,TextColor,
                                                                  WhereX
               sta�e reprezentuj�ce kolory.                       ak�adnia :   WhereX;
                                                                  opis :       Funkeja zwraca inforn�acj� o aktualnyn� po�o�e-
                                                                               niu kursora w aktualnym oknie.Funkeja daje
                                                                               warto�� wsp�r�dnej X.


218
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

zobacz     .   GotoX Y,WhereY,Window
WhereY
sk�adnia   :   WhereY;
opia       .   Funkcja zwraca informacj� o aktualnym po�o�e�
               niu kuraora w aktualnyn� oknie.Funkcja daje
               warto�� wap�rz�dnej Y.
wynik      .   Byte
�obacz     .   GotoX Y,WhereX,Window
Window
sk�adnia   .   Window (X1,Y1,X2,Y2);
opia       :   Procedura pozwala �definiowa� na ekranie okno
               tekstowe.X1i Y1okre�laj� wsp�rz�dne lewego
               g�rnego rogu okna,natomiaat X2i Y2ohre�laj�
               wap�rz�dne prawego dolnego rogu okna.Lewy
               g�rny r�g okna ma wsp�r*�dne (1,1).Najmniej-
               azym mo�liwym rozmiarem okna jest okno
               a*�adaj�ee ai� zjednej kolumny ijednego wiersza,
               Standardowo przyjmowanym oknem jest
               (1,1,80,25) w 25wierazowym trybie ekranu lub
               (1,1,80,43) w 43wiers�owym trybie ekranu.Pro-
               cedury i funkcje dzia�aj�ce na oknie
               zdefiniowanym pr�ez u�ycie Window s� nast�pu-
               j�ce: ClrEol,ClrScr,DelLine,GotoX Y,InsLine,
               WhereX,WhereY,ftead,ReadLn,Write,W*'
               teLn.Wywo�anie proeedury Window zawsze
               ustawia kuraor w pozycji (1,1).
zobacz     .   ClrEo1,ClrScr,DelLine,GotoX Y,WhereX,Whe'
               reY











220

P. Mlcha�kiewicz, I. �wituszak

c�

Lst

deklaracja : Lat: Text;
opis . Zmienna mo�e by� u�yta do sliierowania wyj�ei programu na drukark�. Zapiauje standardow wyj�cie jako plik tekatowy.
zobacz . procedury Aaaign, Rewrite z modu�u Syatem


































Programowanie w Turbo Pascal T.0

vuvL


STA�E

1.1. Sta�e atrybut�w plik�w:

sta�a warto��
fteadOnly $Ol Hidden $02 SyaFile $04 Volun�elD $08 Directory $10 Archive $20 AnyFile $3F
zobacz . FindFirat, FindNext, GetFAttr, SetFAttr 1.2. Sta�e pozwalaj�ce na teatowanie warto�ei bit�w w rejeatrze znacznik�w po wywo�aniu procedur Intr i MsDos:


sta�a        warto��
FCarry       $0001
FParity      $0004
FAu*�liary   $0010
FZero        $0040
FSign        $0080
FOverflow    $0800


zobacz : Intr, MaDoa







222
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

i.v. uu��c ucu���u** uuPu�*lt�c wiLiW*l;1 ul� �uld lvloae re*orau *
tekstowego TextRec i TFileRec. Sta�e u�ywane przez procedury vc nuj�ee operacje otwierania i �amykania plik�w:

sta�a warto��
fmClosed $D7BO fmlnput $D7B1 f�nOutput $D7B2 fmlnOut $D7B3


ZMIENNE DoaError ak�adnia opia























zobacz

: var DosError: Integer;
: Zmienna ta a�u�y do sygnalizacji b��d�w i u�ywana przez wiele proeedur. Warto�c zmiennej odpowiadaj� kodom b��d�w ayst DOS.

warto��   znaczenie
0         brak b��du
2         ��ie znaleziono pliku
3         nie znaleziono �cie�ki
5         doat�p niemo�liwy
6         niew�a�ciwy uchwyt pliku
8         brak pamigci
10        r�iew�a�ciwe �rodowisko
11        z�y format
18        nie ma wi�cej plik�w
. CreateDir,Exec,FindFirst,FindNext,GetC,
Dir,GetFAttr,GetFTime,RemoveDir,
SetCurDir,SetFAttr,SetFTime



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

3.1. Typ daty u�ywany w procedurach Unpackl`ime i Pack1'ime: sk�adnia . type
Date'�inxe= record
Year,Month,Day,Hour,Min,Sec: Word; end;

opis . poprawne zakresy zmiennych s� nast�puj�ce: Year =1980 - 2099
Month =1-12
Day=1-31 Hour = 0 - 23 Min=0-59 See=0-59


zobacz . FindFirst, FindNext, GetF*me, SetFTime

3.2 Typy okre�laj�ce maksymalne d�ugo�ci element�w �cie�ki dostgpu do pliku s� nast�puj�ce:


type
Com Str = string[127); (�a�cuch linii komend) Path Str = string[79]; (pe�na �cietka dost�pu do pliku) Dir Str = string[67]; (nazwa dysku i katalogu) Name Str = string[8); (nazwa pliku)
Ext Str = string[4]; (nazwa rozszerzenia pliku)

3.3. Typ rekordowy opisuj�cy para�netry plik�w u�ywany wewn�trznie prze� Turbo Pascal:

skladnia . type
FileRec = record Handle : Word;
Mode : Word;
RecSize : Word;
Private : array[1..26) of Byte; UserData: array[1..16] ofByte; Name : array[0..79] of Char; end;

�obac� . typ TextRec

- * *J*                              Y*'*'EuJuu *
metrami wej�ciowymi lub wyj�ciowmi procedur Intr i MsDos:
sk�adnia . type Regtsters = record
case Integer of
       0: (AX,BX,CX,DX,BP,SI,DI,DS,ES,F1
Word)*
       1: (AL,AH,BL,BH,CL,CH,DL,DH: Byte)�
end;
�obacz . Intr,MsDos
3.5.'�yp u�ywany w procedurach FindFirsti FindNext,okre�laj�cy ce
znale�ionego pliku:

sk�adnia . type SearchRec = record
Fill : array [1..21) ofByte;
Attr : Byte;
Time : Longint; Si�e : Longint;
Name : string[12);
end;
Pole Fill jest zarezerwowane przez DOS i nale�y go zmienia�.
3.6. Typ rekordowy opisuj�cy parametry pliku tekstowego, u�yw; wewn�trznie pr�ez Turbo Pascal:

skladnia : type TextBuf= array[0..127] of Char; Teztftec = record
Handle : Word;
Mode : Word;
BufSize : Word; Private : Word; BufPos : Word; BufEnd : Word;
Buf Ptr : ^TextBuf; OpenFunc : Pointer; InOutFunc : Pointer; FluahFune : Pointer; CloseFunc : Pointer;
UserData : array[1..16) ofByte; Name : array[0..79] of Char; Buffer : TextBuf;
end;


224 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

PROCEDURYIFUNKC*

proceduty zwi�znne z czasem:
GetDate sli�adnia
GetDate (var Year, Month, Day, DayofWeeh:



opis









zobacz
GetFTime sk�adnia


opis

.. *...."

Zwraca bie��c� dat� ustawion� w systemie DOS. Zakres zmiennych jest nast�puj�cy:

Year =1980 - 2099
Month =1-12
Day=1-31
DayOfWeek = 0 - 6 (0-nied�iela)


, GetTime, SetDate, SetTime












zobacz

Get'1`ime

skladnia : opia







zobacz

GetFTime (var F; var Time: Longint);

Zwraca dat� i czas ostatniej modyfikacji pliku okre�lonego za pomoc� zmiennej plikowej F. Plik musi by� otwarty. C�as zwracanyjest w �miennej Time i mo�e �osta� rozpakowany za pomoc� p*cedury UnpackTime. B��dy okre�la zmienna DosError.

DosError, PackTin�e, SetFTime, UnpackTime


GetTime (var Hour, Minute, Second, SeclOa Word);


Zwraca bie��cy c�as ustawiony w syste*�e D0* Zakrea zmiennych jest nast�puj�cy:

Hour = 0 - 23
Minute = 0 - 59 Second = 0 - 59 Secl00 = 0 - 99

GetDate, SetDate, Set1'ime, Unpack'*me




226 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sk�adnia . PackTime (var DT: TDateTime; var Time gint);
opis . Wykonuje konwersj� zmiennej DT na c�terc w� liczb� typu Longint, kt�ra jest u�ywana instrukcj� SetFTime. Typ TDateTime jest n�owany w A�ax�otece w�nuos.
zobacz . GetF*ime, GetTime, SetFTime, SetTime, L kTime
SetDate
sk�adnia        . SetDate (Year,Month,Day: Word);
* opis          . Powoduje ustawienie bie��cej daty systen
                B��dna data jest ignorowana.Zakres zmie:
                jest nast�puj�cy:
                Year =1980- 2099
                Month =1-12
                Day=1-31
zobacz      :   GetDate,GetTime,SetTime
SetF'l*me
sk�adnia    :   SetFTime (var F; Time: Longint);
opis        :   Powoduje ustawienie daty i czasu ostatniej :
                fikacji pliku okre�lonego za pomoc� zmi
                plikowej F.Plik musi by� otwarty.C�as pod*
                jest w zmiennej Time i mo�e �osta� utworzc
                pomoc� Packl*ime.Ewentualne b��dy ol
                zmienna DosExror.
zobaez      :   DosError,GetFTime,PackTime,SetFAttx
                packTime

Set*me
sk�adnia : SetTime (Hour, Minute, Second, Secl00: W opis . Powoduje uatawienie bie��cego czasu syste�
go. B��dnie okre�lony czas jest ignoro, Zakres �miennych jest nast�puj�cy: Hour = 0 - 23
Minute = 0 - 59 Second = 0 - 59 Secl00 = 0 - 99


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

zobacz . ure�ua�e, ure� i �me, kTime

Unpack'I*me

sk�adnia : UnpackTime (Time: Longint; var DT: TDate*i. me);

opis . Wykonuje konwersj� zmiennej Time, kt�ra w formie apakowanej okre�la czas i dat�, na rozpakowan� zmienn� rekordow� DT. Pola rekordu nie s� kontrolowane na przekroczenie zakreau, Typ TDateTime jest zdefiniowany w bibliotece WinDos.

zobacz . DateTime, GetFTime,Get*me, PackTime, SetFTime, SetTime, TDateTime

Procedury obs�ugi przerwa�:
GetIntVec
sk�adnia   .   GetIntVee (IntNo: Byte; var Vector: Pointer);
opis       .   Zwraca adres procedury obs�ugi przerwania o nu-
               merze IntNo.Adres zwracany jest w zmiennej
               Vector.
zobacz     .   SetIntVec
Intr
sk�adnia   .   Intr (IntNo: Byte; var Rega: TRegisters);
opis       .   Powoduje wykonanie przerwania programowego,
               gdzie IntNo okre�la numer tego przerwania,za�
               Regs zmienn� rekordow� zdef�niowan� w biblio-
               tece WinDos,okre�laj�c� rejestry proceaora.
               Przed wykonaniem obs�ugi przerwania rejestry
               procesora ustawiane a� na warto�ci okre�lone w
               Regs,a po wykonaniu obs�ugi przerwania w��'**
               �ci rejestr�w procesora przepisywane s� ponownie
               do tej zmiennej.
zobacz     :   MsDos,TRegister






228

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sk�adnia      : MaDos (var Regs: TRegisters);
opis          : Powoduje wykonanie funkcji DOS, co uzn
              konanie instrukcji Intr � parametre�
              r�wnym $22.R,egsjest zmienn� rekordo*
              niowan� w bibliotece WinDos.
zobacz .      Intr,Regiaters,Tftegisters
Set Int Vec
sk�adnia :    SetIntVec (IntNo: Byte; Vector : Pointer;
opis .        Powoduje ustawienie adresu procedury
              przerwania dla przerwania o numerze In
              res tej procedury jest okre�lony przez :
              Vector.
zobacz :      GetIntVec

Funkcje st�tusu dysk�w:
DiskFree
sk�adnia       : DiskFree (Drive: Byte);
* opia         . Zwraca liczb� wolnych bajt�w na dyaku
               nym przez Drive.Warto�� Drive r�wna 1
               dysk A,2oznacza dysk B itd.Warto�� 0
               dysk bie��cy.W przypadku b��dnie ok
               stacji funkcja zwraca warto�� -1.
wynik      :   Longint
zobaez     :   DiskSize,GetDir
DiskSize
sk�adnia   :   DiskSize (Drive: Byte);
opis       .   Okre�la w bajtach pojemno�� dysku okrf
               przez Drive.Warto�� Drive r�wna 1ozna*
               A,2oznacza dysk B itd.Warto�� 0oznac
               bie��cy.W przypadku b��dnie okre�lon
               funkc*a zwraca warto�� -1.
wynik      .   Longint
zobacz     :   DiskFree,GetDir
Programowanie w Turbo Pascal 7.0
*le E%pand
sk�adnia      .   FileExpand (Deat,Name: PChar);
opis          .   Z nazwy Name twor�y pe�n� nazw� pliku dla
                  aystemu DOS.Wynik zwracany w Dest podlega
                  konwersji na du�e litery oraz zawiera nazw� sta-
                  cji,dwukropek,�cie�k� dost�pu ora� nazw� pliku
                  z rozszerzeniem.Nazwa pliku ora� rozazerzenie
                  a� odpowiednio obcinane do 8i 3znak�w.Wsta-
                  wione znaki '.' i '..' okre�laj�ee katalogi zostan�
                  usuni�te.
wynik         .   PChar
zobacz        .   FExpand,FindFirst,FindNext,FileSplit
F*leSearel�
sk�adnia      :   FileSearch (Deat,Name,List: PChar);
opis          :   Szuka pliku o nazwie okre�lonej przez Name w
                  katalogach okre�lonych przez List.Nazwy kata-
                  log�w w List musz� by� rozdzielone przez
                  �redniki,analogicznie do inatrukeji PATH w sy-
                  stemie DOS.Wyazukiwanie zawsze rozpoczyna
                  ai� od bie��cego katalogu bie��cej stacji.Gdy plik
                  zosta� znale�iony,to Dest okre�la �cie�kg dostgpu
                  do tego pliku; za� gdy dany plik nie zosta� znale-
                  �iony,to Dest jest �a�cuchem pustym.Chc�e do
                  poazukiwa� wykorzysta� katalogi ustawione w
                  systemie DOS za pomoc� instrukeji PATH,nale�y
                  jako parametru List u�y� warto�ci zwracanej
                  przez funkej� GetEnvVar('PATH').Maksyn�alna
                  d�ugo�� �a�cucha Dest okre�lana jest przez sta��
                  fsPathName i wynosi 79.
wynik         :   PChar
�obac�        :   FileExpand,FileSplit,FSearch
FileSplit
sk�adnia      :   FileSplit (Path,Dir,Name,Ext: PChar);
opia          :   Ro�k�ada �a.�cuch Path na trzy ak�adowe okre�la-
                  j�ee posze�eg�lne cz��ci nazwy pliku,gdzie D�
                  okre�la �cie�k� dost�pu,Name nazw� pliku,za*


230 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

r�wna nil, oznacza to, �e odpowiednia cz��� p metru Path jeat pusta i nie jest zapami�tywana. Maksymalne d�ugo�ci �a* ch�w Dir, Name i Ext okre�laj� ata�e faDirect faFileName i faExtension. Zwracana warto�� kombinacj� masek bitowyeh feDirectory, fd Name, fcExtension oraz feWildcards. S fs* i fc** s� zdefiniowane w biblio WinDos.

wynik . Word
zobacz . FileExpand, FindFirst, FindNext, FSplit * Sndl* Srst

ak�adnia . FindFirst (Path: PChar; Attr: Word; var S:1 archRec);
opis : Szuka pierwazego wyst�pienia pliku o na; okre�lonej za pomoc� wzorca w masce kata: Path (np: *.* lub *.EXE) i okre�lonego �� po� atrybut�w umieszezonych w Attr. Je�eli nie o �limy katalogu, to przeszukiwany jest kat bie��cy. Wynik umiesze�onyjest w zmiennej 1 TSearchRec, kt�ry to typ zdefiniowany je* bibliotece WinDos. Parametr Attr mo�e by� o �lony za pomoc� sta�ych okre�laj�eych atryl pliku, kt�re �definiowane a� w biblitece Winl B�gdy okre�la zmienna DosError.
zobacz : DosError, FExpand, FileExpand, FindNext, arehRec, TSearchRec

F*ndNezt

sk�adnia : FindNext (var S: TSearchRec);
opia . Zwraea kolejne wyst�pienie pliku okre�loneg pomoc� procedury FindFirst. Parametr S n by� zmienn�, kt�ra �osta�a u�yta w wywo�* procedury FindFirst. Ewentualne b��dy okr �mienna DosError.
zobacz . DoaError, FExpand, FileExpand, FindFirst, archRec, TSearchRec



Programowanie w Turbo Pascal T.0

sk�adnia           .   GetFAttr (var F; var Attr : Vl%ord);
�, opis            .   Zwraca atrybuty pliku okre�lonego za pomoc�
                       zmiennej plikowej F.Plik nie mo�e by� otwarty,
!                      Atrybuty pliku okre�laj� bity zmiennej Attr,kt�re
                       mo�emy odczyta�,u�ywaj�c masek okre�lonych
                       za pomoc� sta�ych atrybut�w pliku,kt�re zdefi-
                       niowane s� w biblitece WinDoa.Ewentualne b��dy
                       okre�la zmienna DosError.
zobac�             :   DoaError,GetFTime,SetFAttr,SetFTime
SetFAttr
j sk�adnia         .   SetFAttr(var F; Attr : Word);
opis               .   Powoduje uatawienie atrybut�w Attr pliku okre-
                       �lonego za pomoe� �miennej plikowej F.Plik nie
                       mo�e by� otwarty.Atrybuty pliku mog� by� okre-
                       �lane przez maski zdefiniowane w biblitece
'w'*                   WinDoa jako ata�e.Ewentualne b��dy okre�la
                       zmienna DosError.
zobacz             .   GetFAttr,GetFTime,SetFTime
Procedury i funkcje z�rz�dzania l�at�logami:
I I
CreateDir
ak�adnia               CreateDir (Dir: PChar);
opis               :   Powoduje utworzenie katalogu o nazwie okre�lo-
                       nej przez Dir.Zmienna DoaError zwraca
                       ewentualne b��dy.
zobac�             :   GetCurDir,SetCurDir,RemoveDir
GetCurDir
sk�adnia           .   GetCurDir (Dir: PChar; Drive: Byte);
opis               .   Zwraca nazw� bie��cego katalogu dla stacji okre-
                       �lonej przez parametr Drive.�a�cuch zwracany
                       w Dir zawsze zac� na si od liter okre�laj�cej
'� ;*j* *l**j� *       na�w� ataeji,dwukropka i znaku backslash (�
                       Warto�� Drive r�wna 1oznacza dysk A,2oznacza
                       dysk B itd.Warto�� 0oznacza dyak bie��cy.Ewen-
                       tualne b��dy okre�la zmienna DosError.
*' 232              P.Micha�kiewicz,I.�wituszak

zobacz . SetCurDir, CreateDir, RemoveDir RemoveDir

ali�adnia . RemoveDir (Dir: PChar);
opia : Powoduje uauni�eie puatego katalogu o ; doat�pu okre�lonej przez parametr Dir.
zobacz : GetCurDir, CreateDir, SetCurDir SetCurDir

sk�adnia : SetCurDir (Dir: PChar);
opia . Ustawia jako bie��cy katalog okre�lony pr; rametr Dir. Je�eli �a�cuch Dir zawiera okre�laj�c� nazw� stacji, to naat�pi tak�e � stacji. Ewentualne b��dy okre�la �mienna l ror.

zobac� . GetCurDir, CreateDir, RemoveDir

Funhcje obr�bki otoczeni� procesora homend:
GetArgStr
ak�adnia    . GetArgStr (Deat: PChar; Index: Integer; M
            Word);
opia        . Pr�ekazuje do programu kolejny parametz
            komend okre�lony prze� Index.W przypad
'           Indexjest mniejszy od zera lub wi�ks�y od
'           �ci zwracanej przez GetArgCount,to zw
            jeat �a�cuch pusty w zmiennej Dest.Je�eli
            jeat r�wny zero,to w Dest zwracana jest
            bie��cego modu�u.Makaymalna d�ugo�� �
            nego �a�cucha jest okre�lona prze� pa*
            MaxLen.
wynik       : PChar
** zobacz   : GetArgCount,ParamCount,ParamStr






Programowanie w Turbo Pascal 7.0

t,ret*nv v ar
ak�adnia GetEnvVar (VarName: PChar);
                                                    zobacz      . SetVerify
opia Zwraca waka�nik do warto�ci zmiennej �rodo*.   SetCBreah
akowej okre�lonej przez parametr VarName,           a*adnia     : SetCBreak(
; Parametr ten mo�e by� okre�lony za pomoc� nla-                Break: Boolean);
�ych lub du�ych liter,nie mo�e jednak �awiera�      opia        . Powoduje ustawienie reakcji ayatemu Dt
znaku r�wno�ci wyst�puj�cego po nazwie �mien-                   kombinacj� klawiszy <Ctrl+Break>.Je�eli
nej �rodowiakowej.Je�eli podana zmienna                         metr Break ma warto�� False,to ko:
�rodowiskowa nie istnieje,to zwracana jeat war-                 naci�ni�cia tych klawiazy jest wykonywan;
to�� nil.                                                       podczas operacji wej�cia-wyj�cia; za� gdy *
                                                                True,to podczaa ka�dej operacji ayatemu.
. PChar
                                                    zobac�      : GetCBreak
Inne procedury i funkcje:
                                                    SetVerify
DosVersion                                          ak�adnia    . SetVerify (Verify: B
                                                                oolean);
sk�adnia . DosVeraion*
'                                                   opia        Powoduje ustawienie atanu systemowej ko
opis
Zwraca numer wersji DOS.Bajt m�odszy okre�la                    VERIFY.Gdy zmienna Verify ma warto�
cz��� ca�kowit�,za� atarszy c穌� u�amkow� nu-                  oznacza to,�e komenda tajest wy��czona; �
meru wersji.
                                                                ciwnym wypadku oznacza to w��czenie ko*
                                                                W��czenie komendy oznac�a kontrol� pop
. Word                                                          �ci ka�dego zapisu na dysk.
GetCBreak                                           zobac�      . GetVerify
sk�adnia . GetCBreak (uar Break: Boolean);
o ia
Zwraca statua uatawienia reakcji ayatemu DOS        *
na kombinacj� klawiszy <Ctrl+Break>.Je�eli wy-
� y
nik ma warto�� False,to kontrola naci�ni cia t ch
klawiazy jest wykonywana tylko podczas operaq>
wej�cia-wyj�cia; za� gdy wynik ma warto�� Tru*
to podc�aa ka�dej operacji systemu.
�obacz SetCBreak
GetVerify
' GetVerify (var Verify: Boolean);
sk�adnia .
Zwraca atan w��czenia ayatemowej komend *
RIFY.Gdy zmienna Verify ma warto��
fal*
oznacza to �e komenda ta jest wy��czon ; W
ciwn w adku oznacza to w��cze
i* ��uuo�� ** --~* -- --
* 234 P.Micha�kiewicz,I.Swituszak                   Programowanie w Turbo Pascal 7.0

i�uuc*;wiy *1V
faArchive $20 faAnyFile $3F
zobac� . FindFirst, FindNext, GetFAttr, SetFAtt


1.4. Sta�e okre�laj�ce maksymalne d�ugo�ci element�w �cie�ki do pliku:
































236 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sta�a warto��
fsPathName 79 fsDirectory 67 fsFileName 8 fsExtension 4
zobacz . FileSearch, FileSplit
1.5: Sta�e pozwalaj�ce na testowanie bit�w w warto�ci zwracan funkej� FileSplit:

sta�a warto��
fcExtension $0001 fcFileName $0002 feDirectury $0004 fcWildcards $0008
zobacz . FileSplit


ZMIENNE DosError sk�adnia opis

var DosError: Integer;
Zmienna DosError s�u�y do sygnali�acji b: jest u�ywana przez wiele procedur. Wazt zmiennej odpowiadaj� kodom bl�d�w a, DOS.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

0
     brak b��du
2    nie znaleziono pliku
3    nie znaleziono �cie�ki
5    dost�p niemo�liwy
6    niew�a�ciwy uehwyt pliku
8    brak pan�i�ci
10   niew�a�ciwe �rodowiako
11   z�y forn�at
18   nie ma wigcej plik�w
�obacz : CreateDir,Exec,FindFirat,FindNext,GetGur-
Dir,GetFAttr,GetFTime,RemoveDir,
SetCurDir,SetFAttr,SetFTime


TYPY
3.1. Typ daty u�ywany w procedurach UnpackTime i PackTime: ' sk�adnia:


type
T Date Time = record Year,Month,Day,

Hour,Min,5ec : Word;
end;

opis , : Nast�puj�ce zakresy �miennych s� poprawne:
Year = 1980 - 2099
Month = 1 - 12
Day = 1 - 31 Hour = 0 - 23 Min = 0 - 59 Sec = 0 - 59
zobacz . Pack*me
II



!* 238 P. Michalkiewicz, l. �wituszak

przez Turbo Paacal: ak�adnia:


' * type
T File Rec = record Handle : Word





;R;


Mode : Word;
Rec Size : Word;
Private : array[1..26] of Byte; User Data: array[1..16] of Byte; Name : array(0..79j of Char; end;
3.3. Typ rekordowy opisuj�cy parametry pliku tekstow wewn�trznie przez Turbo Pascal:
sk�adnia:


type
P Text Buf = "T Text Buf;
T Text Bu� = array[0..127] of Char; T Text Rec = record
Handle : Word;
Mode : Word;
Buf Size : Word; Private : Word; Buf Pos : Word; Buf End : Word
Buf Ptr : P Text Buf; Open Func : Pointer; In Out Func : Pointer Flush Func : Pointer
1_'r
Close Func : Pointer
User Data : array[1..16) of Byte; Name : array[0..79) of Char; Buffer : z*xtBuf;
:r:
end;








Programowanie w Turbo Pascal 7.0

3.4.Ty� pozwalaj�cy na okre�lenie zawarto�ci rejestr�w D�a�cycn �ara.  u** = -**
metrami wej�c�owy�ni lub wyj�ciowmi procedur Intr i MsDos:  sk�adnia  . GetFTime (var F; var Time: Longint);
                                opis              . Zwraca dat� i czas ostatniej modyfikac
sk�adnia:                                         okre�lonego za pomoc� zmiennej plikowe
type
                                                  musi by� otwarty.Czas zwracany jest w �
TRegisters = record             ,                 Time i mo�e zosta� rozpakowany za pom
case Integer of                                   p
                                                  ackTime.B��dy okre�la zmienna DosEz
0: (AX,BX,CX,DX,BP,SI,DI,DS,ES,Flags: hlord);
1: (AL,AH,BL,BH,CL,CH,DL,DH :   Byte ) ; zobacz   . DosError,PackTime,SetFTime,Unpach
end                             Getl*me
i %
u�ywany w procedurach FindFirst i FindNext, okre�laj�cy cechy  sk�adnia  : GetTime (var Hour, Minute, Second,
3.5.Typ                                           Word);
znalezionego pliku:
                                opis              . Zwraca bie��cy czas ustawiony w syaten
sk�adnia:                                         Zakres zmiennych jest nast�puj�cy:
                                                  Hour = 0- 23
T Search Rec = record
                                                  Minute = 0 - 59
Fill : array [ 1..21)           of Byte ;         Second = 0- 59
Attr : Byte;
Time : Longint                                    Secl00= 0- 99
5ize : Longint
                                �obac�            . GetDate,SetDate,SetTime,UnpackTi�z
Name : array [0..12] of Char
end;
                                Pack1*me
'                                                 PackTime (
                                                  var DT: TDateTime; var T�
Pole Fill est �arezerwowane przez DOS i nie nale�y go zmienia�.  sk�adnia
j                               ;                 gint);
zobacz . FindFirst,FindNext                       , Wykonuje konwersj� zmiennej DT na czt
                                                  w� lic�b� typu Longint,kt�ra jest u�yw*
PROCEDURY I FUNKC*IE
                                                  instruk SetFTime.T TDateTime j
                                                  niowany w bibliotece WinDos.
Procedury zw�qcz�ne z czasem:   �obacz            : GetFTime,GetTime,SetFTime,SetTim
                                                  kTime
GetDate
ih ',                           SetDate
sk�adnia
� GetDate (var Year,Month,Day,Dayof*Ve  �
Word);                          sk�adnia
                                                  SetDate (Year,Month,Day: Word *
                                stemie DOS.       . Powodu*e ustawienie bie��cej daty sy;
Zwraca bie��c� dat� ustaw�on� w sy  ' op�s        J
opis ennych jest nast�puj�cy: Year =198*          B��dna data jest ignor
Zakres zmi
                                                  owana.Zahres z:
M th =1-12Day =1- 31DayOfwee* '                   jest nast�puj�cy:
- 2099 on
0- 6(0-niedziela).                                Year =1980- 2099
                                k'
�obacz : GetTime,SetDate,SetTime                  Month =1-12
                                                  Day=1-31



240 P. Micha�kiewicz, !. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

SetFI*me



4*��urrr� ---o--- i
opis . Powoduje ustawienie daty i czasu oatatniej mody. fikacji pliku okre�lonego za pomoc� zmiennej plikowej F. Plikmusi by� otwarty. Czaa podawany jest w �miennej Time i mo�e zoata� utwor�ony za pomoc� PackTime. Ewentualne b��dy okre�)a zmienna DosError.

zobac� . DosError, GetFTime, PackTime, SetFAttr, Un. packTime

SetZ*me
sk�adnia . SetTime (Hour, Minute, Second, Secl00: Word); opia . Powoduje uatawienie bie��cego czasu aystemowe�
go. B��dnie okre�lony c�as jest ignorowany, Zakres zmiennych jest nastgpuj�cy:

Hour = 0 - 23
Minute = 0 - 59 Second = 0 - 59 Secl00 = 0 - 99

zobacz . GetDate, GetTime, PackTime, SetDate, UnpackTime

Unpack'l*me

sk�adnia : UnpackTime (Time: Longint; var DT: TDateTr me);

opis . Wykonuje konweraj� zmiennej Time, kt�ra w for mie spakowanej okre�la czas i dat�, na rozpakowan� �mienn� rekordow� DT. Pola rekot du nie s� kontrolowane na przekroczenie zakreew Typ TDateTime jest zdefiniowany w bibliote* WinDoa.

zobacz . DateTime, GetFTime,GetTime, PackTime, Seb

FTime, SetTime, TDateTime



242

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

GetIntVec
                *.. v u * uu ****u.,v.uyuc,var V GCWT: Y01�
opis            : Zwraca adres procedury obs�ugi przerwar
                merze IntNo.Adres zwracany jest w z:
                Vector.
zobaez      .   SetIntVec
I��tr
sk�adnia    .   Intr tlntNo: Byte; var Regs: TRegisters);
opis        .   Powoduje wykonanie przerwania progran
                gdzie IntNo okre�la numer tego przerwa
                Regs zmienn� rekordow� zdefiniowan� v
                tece WinDos,okre�laj�c� rejestry pra
                Pr�ed wykonaniem oba�ugi przerwania
                procesora ustawiane s� na warto�ci okre
                Regs,a po wykonaniu obs�ugi pr�erwani*
                �ci rejestr�w procesora przepisywane s� po
                do tej �miennej.
zobacz      .   MsDos,TRegiater
MsDos
sk�ad�ia    .   MsDoa (var Rega: TRegistera);
opis        .   Powoduje wykonanie funkcji DOS,co o���
                konanie instrukcji Intr z parametrem
                r�wnym $21.Regsjest zmienn� rekordow
                niowan� w bibliotece WinDoa.
zobacz      :   Intr,Reg�sters,TRegisters
SetIntVec
sk�adnia    :   SetIntVec (IntNo: Byte; Veetor : Pointer);
opis        .   Powoduje ustawienie adresu procedury
                przerwania dla przerwania o numerze Intl
                res tej procedury jest okre�lony przez zi
                Vector.
zobacz      :   GetI�tVec
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

j ;;

                                                                   =    w..*u�i uri
DiskF 5*ee                                                                    . FileSearch (Deat,Name,Liat: PChar)-
                                                                   sk�adnia
sk�adnia     .                                                                '
             DiskFree (Dz�ve: Byte);                               opis       : Szuka pliku o nazwie okre�lonej przez
opis         . Zwraca liczb� wolnych bajt�w na dysku okre�lo�                 katalogach okre�lonyeh prze� List.Na:
             nym przez Drive.Wa�to�� Drive r�wna 1oznac                       log�w w List musz� by� rozd�ielo:
             dysk A,2oznacza dysk B itd.Warto�� 0oznacza                      �redniki,analogic�nie do instrukcji PA
             ��
             dysk bie��cy.W przypadku b��dnie okre�lone                       stemie DOS.Wyszukiwanie zawsze rc
             stacji funkcja zwraca warto�� -1.                                si� od bie��cego katalogu bie��cej stacji.
             . Longint                                                        zosta� znaleziony,to Dest okre�la �cie�k*
                                                                              do tego pliku; �a� gdy dany plik nie zos*
�obac�       : DiskSize,GetDir                                                ziony,to Dest jest �a�cuchem pustym.
                                                                              poszukiwa� wykorzysta� katalogi usta
DiskSize                                                                      systemie DOS za pomoc� instrukcji PATl
sh�adnia     . DiskSize(Drive: Byte);                                         jako parametru List u�y� warto�ci �
                                                                              pr�e� funkcj� GetEnvVar('PATH').Ma*
opis         . Okre�la w bajtach pojemno�� dysku okre�lonego                  d�ugo�� �a�cucha Dest okre�lana jest pr
             przez Drive.Warto�� Drive r�wna 1o�nacza dysh                    fsPathName i wynosi 7g.
             A,2oznacza dysk B itd.Warto�� 0oznacza dyak           � wynik    . PChar
             bie��ey.W przypadku b��dnie okre�lonej stacji
             funkcja zwraca warto�� -1.                            zobac�     . FileExpand,FileSplit,FSearch
wynik        . Longint                                             *leSplit
zobacz       : DiskFree,GetDir                                                . FileSplit (Path,Dir,Name,Ext: PChar);
                                                                   sk�adnia
Funhcje i pr*cedury obr�bki plih�w:
                                                                   opis       . R,ozk�ada �a�cueh Path na tr�y sk�adowe
                                                                              j�ce poszczeg�lne ez��ei nazwy pliku,g
*1eEgpand                                                                     okre�la �cie�k� dost�pu,Name na�w� p1
sk�adnia     . FileExpand (Dest N : PCh                                       Ext jego rozszerzenie.Gdy kt�ra� z cz*
             , ame ar);                                                       r�wna nil,oznac�a to,�e odpowiednia cz�
                                                                   5
opis         . Z nazwy Name tworzy pe�n� nazw� pliku dla                      metru Path jest pusta i nie jest ona z
             systemu DOS.Wynik zwracany w Dest podlega                        tywana.Maksymalne d�ugo�ci �a�cuch
             konwersji na du�e litery oraz zawiera na�w� sta-      r          Name i Ext okre�laj� sta�e fsDirectory,fe
             cji,dwukropek,�cie�k� doat�pu oraz nazw� plikn                   me i faExtension.Zwracana warto
             z rozszerzeniem.Nazwa pliku oraz rozs�erzenie         ;e         kombinacj� masek bitowych fcDirectory
             s� odpowiednio obcinane do 8i 3znak�w.Wsta-           t          Name,fcExtension oraz fcWildcards
             wione znaki '.' i '..' okre�laj�ce katalogi zostan�              fs* i fcX�* s� zdefiniowane w bi
             usuni�te.                                                        WinDos.
             . PChar                                               wynik      . Word
zobacz       : FExpand,FindFirst,FindNext,FileSplit                zobacz     . FileExpand,FindFirst,FindNext,FSplit




244
P. Michalkiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia . FindFirat (Path: PChar; Attr: Word; var S: TSe-   sk�adnia       . SetFAttr(var F; Attr : Word)�
archRec);
                                                             opis           . Powoduje ustawienie atrybut�w Attr *
opis . S�uka pierwazego wyst�pienia pliku o na�wie                          *lonego �� pomoc� zmiennej plikowej l
okre�lonej za pomoc� wzorca w masce katalogu                                mo�e by� otwarty.Atrybuty pliku mog*
Path (np: *.* lub *.EXE) i okre�lonego za pomoc�                            �lane przez maaki zdefiniowane w
atrybut�w umies�czonych w Attr.Je�eli nie okre-                             WinDos jako stale.Ewentualne bl��
�limy katalogu,to przeszukiwany jeat katalog                                �mienna DosError.
bie��cy.Wynik umies�czonyjest w zmiennej typu                zobac�         . GetFAttr,GetFTime,SetFTime
TSearchRec,kt�ry to typ �definiowany jest w
bibliotece WinDos.Parametr Attr mo�e by� okre-               pro*edury 1 funkcje z�rzq,dzania kat�log�mi:
�lony za pomoc� stalych okre�laj�cych atrybuty
pliku,kt�re �definiowane s� w biblitece WinDos.              CreateDir
B��dy okre�la �mienna DosError.
zobacz : DosError,FExpand,FileExpand,FindNext,Se-            s*�adnia       . CreateDir (Dir: PChar);
archRec,TSearchRec                                           opis           . Powoduje utwor�enie katalogu o nazw;
                                                                            nej pr�ez Dir.Zmienna DosError �wra
*ndNext                                                                     ewentualne bl�dy.
sk�adnia . FindNext (var S: TSearchftec);                    zobaez         . GetCurDir,SetCurDir,ftemoueDir
opis . Zwraca kolejne wyat�pienie pliku okre�lonego za       GetC��rDir
pomoc� procedury FindFirst.Parametr S rnusi
by� zmienn�,kt�ra zosta�a u�yta w wywo�aniu                  skladnia       . GetCurDir (Dir: PChar; Dz�ve: Byte);
procedury FindFirst.Ewentualne bl�dy okre�la                 opia           . Zwraca nazw� bie��cego katalogu dla s
zmienna DosError.                                                           �lonej przez parametr Drive.�a�cuch
zobacz . DosError,FExpand,FileExpand,FindFirst,Se-                          w Dir zaws�e �aczyna si� od litery o*
archRec,TSearchRec                                                          nazw� stacji,dwukropka i znaku bac*
GetFAttr                                                                    Warto�� Drive r�wna 1oznacza dysk A,
                                                                            dysk B itd.Warto�� 0o�nacza dysk bie�*
ak�adnia . GetFAttr (var F; uar Attr: Word);                                tualne b��dy okre�la zmienna DoaErrm
opis . Zwraca atrybuty pliku okre�lonego za pomoc�           wynik          . PChar
zmiennej plikowej F.Plik nie mo�e by� otwazty.               zobac�         : SetCurDir,CreateDir,RemoveDir
Atrybuty pliku okre�laj� bity �miennej Attr,kt�re
mo�emy odc�yta�,u�ywaj�c maaek okre�lonych                   *' RemoveDir
za pomoc� sta�ych atrybut�w pliku,kt�re zdefi-               *
niowane s� w biblitece WinDos.Ewentualne b��dy               * s*adnia      . RemoveDir (Dir: PChar);
okre�la �mienna DosError.                                    opis           . Powoduje uauni�cie pustego katalogu
zobacz : DosError,GetFTime,SetFAttr,SetFTime
                                                                            - dost�pu okre�lonej pr�ez parametr Dir.
                                                             zobaez         . GetCurDir,CreateDir,SetCurDir



246
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia . SetCurDir (Dir: PChar);
opis . Uatawia jako bie��cy katalog okre�lony przez g*rametr Dir. Je�eli �a�cuch Dir zawiera literg okre�laj�c� nazw� atacji, to naat�pi tak�e zmiana stacji. Ewentualne b��dy okre�la zmienna DosEr. ror.

zobacz . GetCurDir, CreateDir, RemoueDir



*- w*o�**c vv* uv�o v*vc;4ciccu �i vcGavi � Kvircrnu:

GetArgStr

ak�adnia . GetArgStr (Dest: PChar; Index: Integer; MaxI,en: Word);
opis . Przekazuje do programu kolejny parametr z lin� komend okre�lony przez Index. W przypadku gdy Indexjest mniejs�y od zera lub wi�kazy od warto� �ci �wracanej pr�ez GetArgCount, to �wracany jest �a�cuch pusty w zmiennej Deat. Je�eli Index jeat r�wny zero, to w Deat zwracana jest nazwa bie��cego modu�u. Maksymalna d�ugo�� zwracanego �a�cucha jeat okre�lona przez parametr MaxLen.

wynik . PChar
�obac� . GetArgCount, ParamCount, ParamStr GetEnvVar

sk�adnia . GetEnvVar (VarName: PChar);
opis . Zwraca wska�nik do warto�ci �miennej �rodowiskowej okre�lonej przez parametr VarName. Parametr ten mo�e by� okre�lony za pomoc� ma�ych lub du�ych liter, nie mo�e jednak zawiera� �naku r�wno�ci wyst�puj�cego po nazwie zmiennej �rodowiskowej. Je�eli podana zmienna �rodowiskowa nie istnieje, to �wracana jest war'to�� nil.

wynik . PChar




248
P. Michalkiewicz, l. �wituszak

DosVersion

ak�adnia


opia







s*�adnia opis






zobacz
GetVerify sk�adnia


opia






zobaez
SetCBreah sk�adnia


op�s






�obacz

. DoaVersion;
. Zwraca numer weraji DOS. Bajt m�ods: cz��� ca�kowit�, za� atarazy cz��� u�am meru wersji.

. Word



. GetCBreak (var Break: Boolean); . Zwraca statua ustawienia reakcji syatf
na kombinacj� klawiszy <Ctrl+Break>. * nik ma warto�� False, to kontrola naci�n klawiszy jeat wykonywana tylko podcza wej�cia-wyj�cia; �a� gdy wynik ma wart to podczas ka�dej operacji systemu. . SetCBreak



GetVerify (var Verify: Boolean); Zwraca atan w��c�enia systemowej kom RIFY. Gdy zmienna Verify ma wartt o�nacza to, �e komenda tajest wy��czon; ciwnym wypadku o���c�� to w��czenie 1 W��czenie komendy o���c�� kontrol� p �ci ka�dego zapisu na dysk.

SetVerify


: SetCBreak (Break: Boolean);
: Powoduje ustawienie reakcji syatemu kombinacj� klawiszy <Ctrl+Break>. Je* metr Break ma warto�� Falae, to : naci�ni�cia tych klawiszy jest wykonyw; podczas operacji wej�cia-wyj�cia; za� gd* True, to podczaa ka�dej operacji aystemi
: GetCBreak



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sk�adnia : SetVerify (Verify: Boolean);

opia . Powoduje ustawienie atanu aystemowej komendy VERIFY. Gdy zmienna Verify ma warto�� false, o���c�� to, �e komenda tajest wy��czona; w przeeiwnym wypadku oznacza to w��czenie komendy, W��czenie komendy oznacza kontrol� poprawno�ci ka�dego zapisu na dysk.

zobacz : GetVerify.

































250

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

StrCat
sk�adnia . StrCat(Dest,Source:PChar); opis : Do��cza kopi� �a�cucha Source do �a*
a nast�pnie zwraca �a�cuch Dest. P* kcja nie sprawdza d�ugo�ci �a�c� nale�y pami�ta�, �e bufor dla �a�cuet mie� pojemno�� nie mniejaz� ni� St StrLen(Source)+1 znak�w. Kontrol� pewnia funkcja StrLCat.
wynik . PChar zobacz . StrLCat
StrComp
sk�ad�ia . StrComp(Str1,Str2:PChar); opia . Por�wnuje �a�cuch Strl z �a�cuchem
ca nast�puj�cy wynik:
Str1 < Str2 wynik < 0 Strl = Str2 wynik = 0 Strl > Str2 wvnik > 0
wynik      :   Integer
zobac�     .   CtrIComp,StrLComp,StrLIComp
StrCopy
ak�adnia   .   StrCopy(Deat,Source:PChar)*
opia       .   Kopiuje �a�cuch Source do �a�cucha :
               atgpnie �wraca �a�cuch Dest.Poniew
               nie aprawdza d�ugo�ci �a�cuch�w,vc
               pami�ta�,�e bufor dla �a�cucha Dest
               pojemno�� nie mniejsz� ni� StrLen
               �nak�w.Kontrol� d�ugo�ci �apewn;
               StrLCopy.
wynik      :   PChar
zobacz     .   StrECopy,StrLCopy
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

��rur*�v**
ali�adnia    . StrDiapoae(Str:PChar);                            ak�adnia          . StrLCat(Deat,Source:PChar;MaxLen:Wo
opia         . Uauwa ze aterty �a�cuch Str, kt�ry zoata� umiesz- opia              . Do��cza makaymalnie MaxLen-StrLen(De
             czony na niej za pomoc� funkcji StrNew.Je�eli Str   .r*               k�w �a�cucha Source do ko�ca �a�cucha
             jeat r�wny nil,to funkcja nic nie robi.                               naat�pni
                                                                                   e zwraca �a�cuch Dest.
zobacz
             StrNew                                              wynik         .   PChar
StrECopy
                                                                 zobacz        .   StrCat
ak�adnia     . StrECopy(Deat,Source:PChar);                      StrLComp
opia         . Kopiuje �a�cuch Source do �a�cucha Deat, a na-    * ak�adnia    .   StrLComp(Str1,Str2:PChar; MaxLen:Wo*
             at�pnie zwraca StrEnd(Deat).Bufor dla �a�cucha      opis          .   Por�wnuje �a�cuch Strl z �a�cuchem Str2
             Deat muai mie� pojemno�� nie mniejaz� ni�
                                                                                   pod uwag� tylko MaxLen pocz�tkowych �
             StrLen(Source)+1znak�w.                                               Zwraca naat�puj�cy wynik:
wynik                                                                              Strl < Str2          wynik < 0
zobacz       . StrCopy,StrEnd
                                                                                   Strl = Str2          wynik = 0
StrEnd
                                                                                   Strl > Str2          wynik > 0
ali�adnia    . StrEnd(Str:PChar);                                wynik         .   Integer
opia         . Zwraca waka�nik na znak NULL,b�d�cy ko�eem
             �a�cucha Str.                                       zobacz        .   StrGomp,StrLIComp,StrIComp
             . PChar                                             StrLCopy
zobacz       . StrLen                                            *: ak�adnia   .   StrLCopy(Deat,Source:PChar;MaxLen:W
Str IComp                                                        opis          :   Kopiuje makaymalnie MaxLen znak�w z �a
                                                                                   Source do �a�cucha Deat,a naat�pnie zwra
ak�adnia     . StrIComp(Strl,Str2:PChar);                                          cuch Deat.Funkcja zapewnia kontrol� d
opia         . Por�wnuje �a�cuch Strl z �a�cuchem Str2,bez
                                                                                   �a�cuch�w.
             uwzgl�dniania wielko�ci liter.Zwraca naat�puj*-
                                                                 wynik         .   PChar
             cy wynik:
                                                                 zobacz        .   StrCopy
             Strl < Str2 wynik < 0
                                                                 StrLen
             Strl = Str2 wynik = 0
                                                                 al5�adnia     .   StrLen(Str:PChar);
             Strl > Str2 wynik >                                 opia          .   Zwraca liczl5� znak�w w �a�cuchu Str.
             . Integer                                           wynik         .   Word
zobacz       . StrComp,StrLComp,StrLIComp
                                                                 zobacz        .   StrEnd



252 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

StrLIComp
sk�adnia   . StrLIComp(Dest,Source:PChar; MaxLen:Word);
opis       . Por�wnuje �a�cuch Strl z �a�cuchem Str2, bior�c
           pod uwag� tylko MaxLen pocz�tkowych znak�w
           oraz nie uwzgl�dnia du�ych i ma�yeh liter.Zwraca
           nast�puj�cy wynik:
           Strl < Str2 wynik < 0
           Strl = Str2 wynik = 0
           Strl > Str2 wynik > 0
wynik      . Integer
zobac�     . StrComp,StrIComp,StrLComp
StrLower
sk�adnia   : StrLower(Str:PChar);
opis       . Dokonuje konwersji wszystkich liter �a�cucha Str
           na ma�e litery.
wynik      . PChar
zobacz     . StrUpper
StrMove
sk�adnia   . StrMove(Dest,Source:PChar; Count:Word);
opis       . Kopiuje Count �nak�w z �a�cucha Souree do �a�-
           cucha Dest,a nast�pnie zwraca �a�cuch Dest.
           Obydwa �a�cuchy mog� si� pokrywa�.
wynik      . PChar
StrNew
sk�adnia   . StrNew(Str:PChar);
           Umieszc�a na stercie kopi� �a�cucha Str,zajmu-
opis
           j�c obszar StrLen(Str)+1znak�w oraz �wraca
           wska�nik do tej kopii.Je�eli jednak Str okre�la
           �a�cuch pusty lub r�wny nil,to nie zostanie on
           umieszczony na stercie.
wynik      : PChar
�obacz     . StrDispose



254 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sk�adnia   :   StrPas(Str:PChar);
opis       .   Dokonuje konwersji �a�cucha dynamic�ne
               na standardowy �a�cuch typu String.
wynik      :   String
zobacz     .   StrPCopy
StrPCopy
sk�adnia   .   StrPCopy(Dest:PChar; Source:String);
opis       :   Kopiuje standardowy �a�cuch Source j�zy
               scal do �a�cucha dynamicznego Dest,a nae
               zwraca �a�cuch Dest.Poniewa� funkc
               sprawdza d�ugo�ci �a�cuch�w,wi�c nale�y *
               ta�,�e bufor dla �a�cucha Dest musi
               pojemno�� nie mniejsz� 灾 Length(Sou
               �nak�w.
wynik      :   PChar
zobacz     :   StrCopy
StrPos
sk�adnia   :   StrPos(Str1,Str2:PChar);
opis       .   Zwraea wska�nik do miejsca okre�laj�ceg
               wsze wyst�pienie �a�cucha Str2w �a�cuch
               Je�eli�a�cuch Str2nie wyst�puje w Strl,t*
               cana jest warto�� nil.
wynik      :   PChar
�obacz     :   StrRScan
StrRScan
sk�adnia   :   StrRScan(Str:PChar; Ch:Char);
opis       .   Zwraca wska�nik do miejsca okre�laj�ceg*
               nie wyst�pienie �naku Ch w �a�cuchu Str
               �nak Ch nie wyst�puje w Str,to zwraca:
               warto�� nil.Jako �nak uwa�a si� tak�e
               �ako�czenie �a�cucha dynamicznego.
' wynik    :   PChar
* zobacz   :   StrPos,StrScan
Programowanie w Turbo Pascal T.0

w�Hrn
ak�adnia     . StrScan(Str:PChar; Ch:Char);
opia         . Zwraca wska�nik do miejsca okre�laj�cego pier-
�            waze wyst�pienie znaku Ch w �a�cuchu Str.Je�eli
             znak Ch nie wyat�puje w Str,to zwracana jest
             warto�� nil.Jako znak uwa�a si� tak�e �erowe
             zako�c�enie �a�cucha dynamicznego.
wynik :      PChar
zobacz .     StrR.Scan
StrUpper
ak�adnia .   StrUpper(Str:PChar);
opia .       Dokonuje konwersji ws�ystkich liter �a�cucha Str
             na du�e litery.
wynik .      PChar
zobacz :     StrLower

STA*,E
l.l. Sta�e u�ywane przez procedur� Bar3D do okre�lenia, czy rysowana g�rna powier�chnia proatopad�o�cianu:

sta�a warto��
TopOn True - powoduje rysowanie g�rn* powierzchni prostopad�o�eianu.
TopOf3E Falae - g�rna powierzchnia prost d�o�cianu nie b�dzie ryaowana.
; zobac�              Bar3D
;I 1.2. Sta�e u�ywane w procedurach Putlmage i SetWriteModejal
metr BitBlt do okre�lenia operacji logicznych mi�dzy ekrane�
�wietlanym obrazem:
sta�a                 warto��
CopyPut               0
XOR,Put               1(xor)
Sta�e u�ywane tylko przez procedur� Putlmage:
OrPut                 2(or)
AndPut                3(and)
NotPut                4(not)
1.3.Sta�e u�ywane przez procedur� SetViewPort do ohre�le�
rysun*i i teksty wychodz�ce po�� uatalane okno maj� by� obcint
sta�a                 warto��
ClipOn                True (obcinanie aktywne)
ClipOff               Fa1ae (bez obcinania)
zobacz : SetViewPort
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

256 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

L.4.*L2lfe uZyw�lle �IGdZ �ivt;cuuiy ucw �icuuc i vouc  - r -' r-  Y ******.**i �icuuc u*
                                             standardu kolor�w karty EGA na sterowniku IBM 8514:
STA�A          WAftTO��   KOLOR
Black          0          czarny             STA�A             waRro��
Blue           1          niebieski          EGABlack          0
Green          2          zielony            EGABlue           1
Cyan           3          turkusowy          EGAGreen          . 2
Red            4          czerwony           EGACyan
Magenta        5          karn�azynowy       EGARed
Brown          6          br��owy            EGAMagenta        5
LightGray      7          jasnos2ary         EGABrown          20
DarkGray       8          eiemnoszary        EGALightGray      7
LightBlue      9          jasnoniebieski     EGADarkGray       56
LightGreen     10         jasnozielony       EGALightBlue      57
LightCyan      11         jasnoturkusowy     EGALightGreen     58
LightRed       12         jasnoc2erwony      EGALightCyan      59
                          :A
LightMagenta   13         jasnokarma�ynowy   EGALightRed       60
� Yellow       14         ��lty              EGALightMagenta   61-
White          15         bialy              EGAYellow         62
                                             EGAWhite          63
�obacz :       SetAllPalette,SetPalette,SetColor  zobacz : SetRGBPalette









258 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

STA�A OKRE�LAI�CA WARTO��
KART* GRAFICZN�

CurrentDriver -128
(aktualny sterownik przesy�any do procedury GetModeRange)

Detect
(automatyczne rozpoznanie sterownika graficznego)
CGA MCGA
2

EGA
3

EGA64
4
EGAMono IBM8514
6

HercMono
7


ATT4OO
8

VGA
9


PC3270
10


zobacz . DetectGraph, GetModeRange, InitGraph







260

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

k�w









































Programowanie w Turbo Pascal 7.0

pogrubionymi li�iami pochylyn po*rubionvmi li�iami "kn�n*,



liniami uko�nymi [ \\\ )

siatk� poziom� siatk� uko�n�

liniami przeplatanyrni





















I I

kropkami zag�szezonymi wzorzec zdefiniowa�y prze
u�ytkownika













vria

kr�j standardowy o rnatrycy 8x�










wyprowadzanie poziome (od le* prawej)

wyprowadzanie pionowe (od g� dolu)

rozrniar znaku definiowany pi u�ytkownika



�obacz : GetTextSettings, SetTextStyle, TextSettingsType





262 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

zobacz . DetectGraph, GetModeftange, InitGraph 1.8. Sta�e definiuj�ce wzorzec stosowany przy wype�nianiu obszar�w:

�obacz : FillPatternType, GetFillSettings, SetFillSt 1.9. Sta�e definiuj�ce kroje c�cionek:

1.10.5ta�e kontro*� poz�omego � p�o�owegu wy*uw**�*11� ****u,�*.r..*.*
pr�ez SetTextJustify:
STA�A        WARTO��   OPIS
LeftText     0         (wyr�wnanie do lewej)
CenterText   1         (wyr�wnanie centryczne)
RightText    2         (wyr�wnanie do prawej)
BottomText   0         (wyr�wnanie do do�u)
CenterText   1         (wyr�wnanie centryczne)
TopText      2         (wyr�wnanie do g�ry)


zobacz . SetTextJustify


1.11. Sta�e u�ywane do okre�lenia rodzaju i grubo�ci rysowanych lin�, u�ywane z procedurami GetLineSettings i SetLineStyle:

u*rapn:



OPIS

operacja graficzna vvykor pomy�lnie

nie zainstalowano trybu grai

nie wykryto karty grafic* nie znaleziono pliku sterov
graficznego zastosowano niewla�ciwy ste
graficzny

brakuje pami�ci do zaladov sterownika graficznegi

przekroezenie pami�ci p* wypelnianiu obszaru metoda
przekroczenie pami�ci p� wype�nianiu obszaru metod* nie znaleziono pliku definiuj
czeionki

brakuje pami�ci do zalado* kroju czcionek

zastosowano niewla�ciwy tr* sterownik graficzny

STA�A        WARTO��   OPIS
SolidLn      0         (linia ci�g�a)
DottedLn     1         (linia kropkowa)
CenterLn     2         (linia centrowana)
DashedLn     3         (linia przerywana)
UaerBitLn    4         (rodzaj lin� zdefiniowanej
                       przez u�ytkownika)
Norn�Width   1         (linia cienka)
ThickWidth   3         (linia pogrubiona)


zobacz . LineSettingsType

1.12. Sta�a okre�laj�ca maksymaln� ilo�� kolor�w:

de*laracja . const MaxColors =15;

zobacz : GetDefaultPalette, GetPalette, SetAllPalette



264 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

bl�d operacji grafieznyd

bl�d wej�cia - wyj�cia grafics zastosowano niewla�ciwy 1
czcionek











Programowanie w Turbo Pascal 7.0

zobacz . GraphResult

GraphFreeMemPtr

deklaracja . var GraphFreeMemPtr: Pointer;

opis . W �miennej tej jest przechowywany adres procedury zwalniania pami�ei ze sterty (inaczej wska�nik na proeedur� powoduj�c� usuni�cie ze sterty sterownik�w). Zmienna wykorzystywana pr�ez programy posiadaj�ce w�asne procedury zar��dzania stert�, przykladowo:
GraphFreeMemPtr:=*MojaObsluga;

GraphGetMemPtr

deklaracja : var GraphGetMemPtr: Pointer;

opis . W zmiennej tej jest przechowywany adres procedury przyd�ielania pami�ci na stert� (inaczej wska�nik na procedur� powoduj�c� przydzielanie pami�ci dla sterownik�w graf�cznych, kroj�w czcionek oraz dla bufora grafiki). Zmienna wykorzystywana prze� programy posiadaj�ce wlasne procedury zarz�dzania stert�, przykladowo: GraphGetMemPtr := *MojaObs�uga;


TYPY

Arc Coordsl*pe

skladnia: . type
ArcCoordsType = record
X,Y,
Xstart, Ystart,
Xend, Yend: Integer;

end;

opis . Typ u�ywany przez GetArcCoords do uzyskania informacji o ostatnim wywolaniu Arc lub Ellipse.

zobacz : GetArcCoords

FillPatternl*pe

skladnia . type
FillPatternType = array[1..8) ofbyte; opis : Typ definiuje wlasny wzorzec u�ytkownika wyPe�niania obszar�w.

*ui �uuciii, u*41C UCI��lu*
wzor�ec.
*llSettingsType

s*�adnia . type
FillSettingsType = record
Pattern,
Color : word;
end;

opis . Typ okre�la wzor�ec i kolor wype�nianego ob* zobacz . GetFillSettings
LineSettingsl*pe

sk�adnia . type
LineSettingsType = record
LineStyle: Word;
Pattern: Word;
Thickness: Word;
end;

opis : Typ okre�la rod�aj, wzorzec i grubo�� linii. zobacz . GetLineSettings, SetLineStyle Palettel*ype

sk�adnia : type
PaletteType = record

Size: Byte;
Colors: array[O..MaxColors) of Shortint; end;
opis . Typ definiuje rozmiar i numer kolor�w pale U�ywanyjest pr�ez procedury GetDefaultPalet GetPalette, SetAlIPalette.

Pointl*pe

sk�adnia . type
<~ PointType = record
X, Y: Integer;
end;

opis . Typ okre�laj�cy wsp�rz�dne punktu.



266 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                                                           vu�uu      . u�rcie,**t�pae,FiIlEllipae,GetArcCoorc
TeztSettingsl*pe                                                      apeetRatio, PieClice, Sector, Set�spectF
sh�adnia . type                                            Bar
TextSettingaType = record
Fo�t,                                                      ak�adnia   . Bar (X1,Y1,X2,Y2: Integer);
Direction,                                                 opia       . Procedura ryauje na ehranie a�upek (u�y,
CharSize,
                                                                      w wyhreaach a�upkowych) jaho wype�ni
Horiz                                                                 atok�t obowi�zuj�cym aktualnie z
                                                                      wype�niaj�cym i kolorem.Znak wype�i
Vert: Word;                                                           kolor okre�lane a rzez
end;                                                                  � p procedury Set:
opis . Typ definiuje atrybuty tekstu ijeat u�ywany przez              lub SetFillPattern.Pu��kt (X1,Y1) od�
procedurg GetTextSettinga,                                            wap�rz�dnym lewego g�rnego naro�nik*
                                                                      k�ta,a punkt (X2,Y2) odpowiada wap�z
ViewPort'l*pe                                                         prawego dolnego naro�nika prostok�ta.*
ak�adnia . type                                                       z*nicjowany tryb graficzny.
ViewPortType = record                                      zobacz     . Bar3D,Graphfteault,SetFillStyle,Set
X1,Y1,X2,Y2: Integer;                                                 tern,SetLineStyle
Clip: Boolean;
end*                                                       BarBD
opia : Typ definiuje aktualny stan okienka ijeat u�ywa-    ah�adnia   : Bar3D (Xl,Y1,X2,Y2: Integer; Depth: Wo
ny przez procedur� GetViewSettinga.Para                               Boolean)*
punkt�w (X1,Y1) i (X2,Y2) wyznacza aktywne
o*ienko graficzne.Zmienna Clip jeat warto�ci�                         . Procedura ryauje na ekranie tr�jwymiaru
logiczn� okre�laj�e�,czy obcinanie rysunk�w i                         pe* jako wype�niony prostopad�o�cian,
tekat�w wychodz�cych poza to oknojeat aktywne.                        p�'zednia �ciana jeat proatok�tem wype�:
zobacz . GetLineSettings,SetLineStyle                                 obowi�zuj�cym aktualnie znakiem wyp*
                                                                      cym i kolorem.Znak wype�niaj�cy i
                                                                      okre�lane a� przez procedury SetFillStyle 1
PROCEDURY I FUNKC*lE GRAFICZNE                                        FillPattern. Widoczne kra,
                                                                      prostopad�o�cianu a� ryaowane aktualnie *
Arc
                                                                      zuj�cym rodzajem i kolorem linii usta
ak�adnia : Arc (X,Y: Integer; StAngle,EndAngle,Radius:                przez procedury SetLineStyle i SetColor.
Word);                                                                (X1,Y1) odpowiada wap�rz�dnym lewego g
opia . Procedura ryauje na ekranie �uk okr�gu o �rodhu                n*'o�nika proatok�ta,a punkt (X2,Y2) odp,
w punkcie (X,Y),promieniu ftadiua,k�cie pocz�b                        wap�rz�dnym prawego dolnego naro�ni*
kowym StAngle i k�cie ko�cowym EndAnglB�                              atok�ta.Depth okre�la liczb� punkt�w E
K�ty pocz�tkowy i ko�cowy a� liczone w atopnia*                       wl'**aj�c� g��bi� proetopad�o�cianu.ToF
                                                                      *la,czy ma by� rysowana g�rna powier
od 0do 360wzgl�dem oai X,w hierunk p
nym do ruchu wskaz�wek zegara (0odpowia*                              proatopad�o�cianu.U�ycie:
godzinie 3,a 90atopni odpowiada godzinie 12)�
                                                                      TopOn - powoduje ryaowanie g�rnej powie*
Muai by� zainicjowany tryb graficzny.                                 proatopad�o�cianu.


268

P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

lUjJVt1 - *virr� jrv**i *. Y=***^*r*-~ *--* * *u viw*vrru*

nie b�d�ie rysowana. sk�adnia : CloaeGraph; j
Zaniechanie wykre�lania g�rnej powierzchni pro- opis : Procedura s�u�y do �ako�c�enia pracy w atopad�o�cianu umo�liwia na�o�enie jednego pro- atopad�o�cianu na drugi. Musi by� zainic*owany g�'afic�nym. Odtwarza oryginalny tryb ekr
kt�rego zainicjowano tryb graf�c�ny oraz z, tryb grafic�ny. pami�� przyd�ielon� na stert� dla bufora g zobacz . Bar, GraphResult, SetFillStyle, SetFillPattern, ;t Ponadto powoduje zwolnienie pami�ci ;
Set Line Style przez sterownik graficzny oraz przez w5 kr�j pisma. Musi by� zainic*owany tryb gra:
Circle zobacz . DeteetGraph, GetGraphMode, InitGraph, ak�adnia . Circle (X, Y: Integer; Radiua: Word); reCrtMode, SetGraphMode
1
opis . Procedura rysuje na ekranie okr�g (w aktualnym DetectGraph kolorze ustawiony�n prze� procedur� SetColor) o �rodku w punkcie (X,Y) i promieniu Radius. Musi ak�adnia : DetectGraph (var GraphDriver, GraphMo* by� zainic7owany tryb graficzny. teger);

zobacz . Arc, Ellipae, FillEllipse, GetArcCoorda, GetA- opis . Procedura s�u�y do ro�poznania karty gra1 apectRatio, PieClice, Sector, SetAspectRatio i okre�lenia, jaki sterownik oraz jaki tryb g:
ny pracy ekranu jest u�ywany. Zm: ClearDevice GraphDriver �wraca warto�� okre�laj�c� s1
nik karty graficznej, natomiast zm: ak�adnia . ClearDevice; GraphMode �wraca warto�� okre�laj�c� try opis . Procedura s�u�y do oczyszc�enia ekranu grafic�- fiezny wysokiej ro�dzielczo�ci. Zmienne te
nego. Ekran jest wype�niany kolorem t�a ** by�u�ytedopoprawnego�a�adowaniastero* uatawionym przez SetBkColor oraz kursor jest
i zainicjowania trybu graficznego procedur; ustawiany w pozycji (0,0). Musi by� zainicjowany Graph. tryb graficzny. " zobacz : CloseGraph, GraphResult, InitGraph, sta�i zobacz . ClearViewPort, CloaeGraph, GraphDefaults, niuj�ce sterownik i tryby grafic�ne.
InitGraph, RestoreCrtMode, SetGraphMode DrawPoly

ClearViewPort sk�adnia . DrawPoly (NumPoints: Word; var PolyPoin
ak�adnia . ClearViewPort: opis : Procedura s�u�y do rysowania wielok�t�w u opis : Procedura a�u�y do�oczyszczenia bie��cego ohien' j�c aktualnego rodzaju i koloru lini. Polyl
ka. Okienko jeat wype�niane kolorem t�a oraz jest parametrem nieokre�lonego typu i ol przeauwany jeat kursor do pozycji (0,0). Musi b ', wap�rz�dne kolejnych wierzcho�k�w wiel* zainicjowany tryb graficzny. Wap�rz�dne wierzcho�k�w sk�adaj� si� z � zobac� . ClearDevice, GetViewSettings, SetViewPort s��w: warto�ci X oraz warto�ci Y. NumPoini
dowoln� wielko�ci� typu Word okre�laj�c� wierzcho�k�w wielok�ta.



270 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Nale�y zaznac�y�,�e aby otrzyma� t�gur� za-           1u1rv1yj
mkni�t� o N wierzcho�kach,nale�y poda� N+1            ak�adnia . FillPoly (NumPointa: Word; var PolyPoi
wa �rz�dnych tych wierzcho�k�w,przy czym
w p�rz�dne pierwazego i oatatniego,tzn.N+1           opia . Procedura a�u�y do wype�niania wielok*
wi� zcho�ka,powinny by� identyczne (PolyPo-           waj�c aktualnie obowi�zuj�cego znah1
N+1]).Musi by� �ainicjowany                           niaj�cego i koloru �definiowanego pr�e
inta(1)=PolyPoints(                                   IStyle lub przez SetFillPattern.Bolii wi�
tryb graficzny.
                                                      ryaowane lini� i kolorem ustalonym prz
zobacz
FillPoly,GetLineSettings,GraphReault,SetCo-           dury SetLineStyle i SetColor.PolyPo
lor,SetLineStyle,SetWriteMode                         parametrem nieokre�lonego typu i okre�
                                                      rz�dne kolejnych wierzcholk�w wi
Ellipse                                               Wap�rz�dne wierzcho�k�w ali�adaj� ai�
Ellipae (X,Y: Integer; StAngle,EndAngle: Word;        a��w: warto�ci X ora� warto�ci Y.NumP*
ak�adnia                                              dowoln� wielko�ci� typu Word,ohre�laj*
XR,adiua,YRadiua: Word);                              wier�cho�k�w wielok�ta.Muai by� zain
opis
� Procedura ryauje na ekranie �uk elipay (w aktual-   tryb graf1czny.
nym kolorze uatawionym przez procedur
SetColor) o �rodku w punkcie (X,Y),
oaiachpozio-                                          * zobacz . DrawPoly,GetFillSettings,GetLine;
mej XRadiua i pionowej YRadiua, k�cie                 GraphResult,SetFillPattern,SetFillStyl
pocz�tkowym StAngle i k�cie ko�cowym EndAn-           ne5tyle
gle.K�ty pocz�tkowy i ko�cowy s� lic�one w            Flood*��
atopniach od 0do 360w�gl�dem oai X,w ki * od k        ak�adnia . FloodFill (X,Y: Integer; Border: Word);
przeciwnym do ruchu wakaz�wek zegar
wiada godzinie 3,a 90atopni odpowiada godzinie        opis . Procedura a�u�y do wype�niania wn�trza
12).Muai by� �ainiejowany tryb graficzny.             zamkni�tego lini� i obejmuj�eego pun
Arc,Circle,FillEllipae,GPtArcCoords,PieSlice,         Wz�r i kolor wype�niania a� okre�lane p
zobacz *spectRatio                                    FillStyle lub przez SetFillPattern.Br
GetAspectRatio,Sector,Se                              obszaru zoatanie zaznaczony kolorem ok*
                                                      przez Border.Muai by� zainicjowany tryl
F'illEllipse                                          n.
(X,Y: Integer; XRadius YRadius:
sk�adnia . FillEllipse '                              zobacz : FilIPoly,GraphResult,SetFilIPattern
Word);                                                l5tyle
Procedura rysuje na ekranie elipa� (w aktualnym
opis o                                                GetArcCoords
kolorze ustawionym prze� procedur� SetColor)
�rodku w punkcie (X,Y),osiach poziomej XRadius        sk�adnia : GetArcCoords (var ArcCoords: ArcCoor�
i pionowej YRadiua,a nast�pnie wype�nia j� o*-
aktualnie znakiem wype�niaj�c*
                                                      opis . Proeedura okre�la wap�lrz�dne luku wyl
wi�zuj�cym                                            go prze� procedur� Arc.W zmiennej rel
kolorem.Musi by� �ainicjowany tryb graf�c�n �
Arc Circle,Ellipse,GetArcCoords,PieSliee,Sec-         �rodka � ku okr�gu - pun *e si� wsp
                                                      kt (X,Y) oraz wa
�obacz * ectftatio                                    ne punktu poez�tkowego (Xstart,Ystart)
tor,SetAap
                                                      ko�cowego �uku (Xend,Yend).Warto�ci
                                                      by� wykorzystane np.do po��czenia ko�*
                                                      odcinkiem.Musi by� zainicjowany tryb g


I � *t szak
272 P. Micha�kiewicz, . w* u

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

**aucuy i�uu�vuyc, *o �uy vu=*J*�u ==5*Y *�
mkni�t� o N wierzcho�kach, nale�y poda� N+1 wsp�rz�dnych tych wierzcho�k�w, przy czym ws��r�dne pierwazego i oatatniego, tzn. N+1 wierzcho�ka, powinny by� identyczne (PolyPointa[1]=PolyPoints[N+1]). Muai by� zainicjowany tryb graficzny.
zobac�        . FillPoly,GetLineSettings,GraphReault,SetCo-
              lor,SetLineStyle,SetWriteMode
Ellipse
ak�adnia      . Ellipse (X,Y: Integer; StAngle,EndA��gle: Word;
              XRadiua,YR.adiua: Word);
opis          : Procedura rysuje na ekranie �uk elipay (w aktual-
              nym kolorze uatawionym przez procedur�
              SetColor) o �rodku w punkcie (X,Y),oaiach pozio-
              mej XRadiua i pionowej YRadiua, k�eie
              pocz�tkowym StAngle i k�cie ko�cowym EndAn-
              gle.K�ty poc��tkowy i ko�cowy a� lic�one w
              stopniach od 0do 360wzgl�dem osi X,w kierunku
              przeciwnym do ruchu wakaz�wek zegara (0odpo-
              wiada godzinie 3,a 90atopni odpowiada god�inie
              12).Musi by� �ainicjowany tryb graficzny.
zobacz        . Arc,Circle,FillEllipae,GetArcCoorda,PieSlice,
              GetAapectRatio,Sector,SetAapectR.atio
FillEllipse
ak�adnia      : FillEllipse (X,Y: Integer; XRadiua,YRadius:
              Word);
opis          . Procedura rysuje na ekranie elipa� (w aktualnym
              kolorze uatawionym przez procedur� SetColor) o
              �rodku w punkcie (X,Y),oaiach poziomej XRadius
              i pionowej YRadiua,a naat�pnie wype�nia j� obo-
              wi�zuj�cym aktualnie znakiem wype�niaj�cym 1
              kolorem.Muai by� zainicjowany tryb graficzny.
zobacz        . Arc,Circle,Ellipse,GetArcCoords,PieSlice,Sec-
              tor,SetAapectRatio

ak�adnia . FillPoly (NumPointa: Word; uar PolyPointa) opis . Procedura a�u�y do wype�niania wielok�t�w u�ywaj�c aktualnie obowi�zuj�cego znaku wype�niaj�cego i koloru zdefiniowanego pr�ez SetFillStyle lub przez SetFillPattern. Boki wielok�ta a* rysowane lini� i kolorem uatalonym przez procedury SetLineStyle i SetColor. PolyPointa jeat parametrem nieohre�lonego typu i okre�la wap�rz�dne kolejnych wierzcho�k�w wielok�ta. Wsp�rz�dne wier�cho�k�w ak�adaj� ai� � dw�ch s��w: warto�ci X ora� warto�ci Y. NumPointa jeat dowoln� wielko�ci� typu Word, okre�laj�c� liczb� wierzcho�k�w wielok�ta. Muai by� zainicjowany tryb grafiezny.
zobacz . DrawPoly, GetFillSettinga, GetLineSettinga, GraphReault, SetFillPattern, SetFillStyle, SetLineStyle

FloodFill
ak�adnia . FloodFill (X, Y: Integer; Border: Word); opia . Procedura a�u�y do wype�niania wn�trza obszaru
zamkni�tego lini� i obejmuj�cego punkt (x,y). Wz�r i kolor wype�niania a� okre�lane prze� SetFillStyle lub przez SetFillPattern. Brzeg tego obazaru zoatanie zaznaczony kolorem okre�lonym przez Border. Muai by� zainiejowany tryb grafic�ny.
zobac� : FillPoly, GraphResult, SetFillPattern, SetFill Style
GetArcCoords
sk�adnia . GetArcCoorda (var ArcCoords: ArcCoordsType); opia . Procedura okre�la wap�r�dne �uku wyhre�lonego przez procedur� Arc. W zmiennej rekordowej typu ArcCoordType otrzymuje si� wsp�rz�dne �rodka �uku okr�gu - punkt (X,Y) oraz wsp�rz�dne punktu pocz�tkowego (Xstart, Ystart) i punktu ko�cowego �uku (Xend, Yend). Warto�ci te mog� by� wykorzystane np. do po��czenia ko�c�w �uku odcin*iem. Muai by� zainicjowany tryb graficzny.


272 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7-0

ZObaCZ       . �YC, l.ilrCle, r*tl��sc, r tur,��r�*c, r rcvucc, * *cv**cc.
             XY,SeCtor
GetAspectRatio
akladnia     . GetAapectRatio (var Xasp, Yasp: Word);
opis         . Procedura �wraca aspekt ekranu graficZnego, eo
             pozwala obliczy� atoaunek azeroko�ci Xaap do wy-
             soko�ci Yaap obrazu.Znajomo�� aspektu ekranu
             graficznego umo�liwia rysowanie na ekranie kwa-
             drat�w,okr�g�w itp.Musi by� zainicjowany tryb
             graficzny.
zobacz       : Arc,.Cirele,Ellipse,GetMaxX,GetMaxY,PieSli-
             ce,SetAapectRatio
GetBkColor
skladnia     . GetBkColor;
opis         . Funkeja zwraca numer palety okre�laj�cej aktu-
             alny kolor tla.Zakres kolor�w tla jest od 0do 15,
             w zale�no�ci od aktualnego sterownika i trybu
             graficznego.Musi by� zainicjowany tryb graficz-
             ny.
wynik        : Word
zobacz       . GetColor,GetPalette,InitGraph,SetAllPalette,
             SetBkColor,SetColor,SetPalete
GetColor
skladnia     . GetColor;
opis         : Funkeja zwraCa numer aktualnego koloru usta-
             wionego przeZ uprzednie u�ycie procedury
             SetColor.Zakres kolor�w tla jeat od 0do 15,w
             zale�no�ci od aktualnego sterownika i trybu gra-
             ficznego.Muai by� zainicjowany tryb graficzny.
wynik        : Word
Zobacz       . GetBkColor,GetPalette,InitGraph,SetAllPalet-
             te,SetColor,SetPalete
GetDefaultPalette
akladnia     : GetDefaultPalette (var Palette: PaletteType);
opia         . Funkeja zwraca w zmiennej rekordowej typu Pa-
             letteType palet� kolor�w,ktora byla podezas



274 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

                     Graph.Musi by� zainicjowany tryb graficzny.
wynik            .   PaletteType
Zobacz           .   GetPalette,InitGraph,Set.AlIPalette,SetPalt
GetDriverName
sk�adnia         .   GetDriverName;
opis             :   Funkeja zwraca �a�cuCh zawieraj�cy nazw� a:
                     alneg� sterownika karty graficznej.Muai
                     zainicjowany tryb graficzny.
wynik            :   String
zobacz           :   GetModeName,InitGraph
GetFillPattern
sk�adnia         :   GetFillPattern (var FillPattern: FillPatter�
                     pe);
opis.            :   Procedura w zmiennej typu FillPatternl
                     zwraca wzorzec znaku wype�niaj�cego ob
                     okre�lonego uprzednim wywolaniem SetFill
                     tern.Je�eli przed wywo�aniem proced
                     GetFillPattern nie u�yto procedury SetFill
                     tern, to elementom FillPattern Zost
                     przypisane warto�ci $FF.Musi by� zainicjoue
                     tryb graficzny.
zobacz           :   GetFillSettings,SetFillPattern,SetFillStyle
GetF*llSettings
akladnia         .   GetFillSettings (var Filllnfo: FillSettingaTyF
opis             :   Procedura w zmiennej typu FillSettingsl
                     zwraca wzorzec znaku wype�niaj�cego ob
                     oraz kolor tego znaku,okre�lone uprzednim
                     wo�aniem procedury SetFillPattern
                     SetFillStyle.Pole Pattern okre�la aktualnie
                     brany wzorzec znaku wype�niaj�Cego,naton
                     pole Color aktualnie wybrany kolor znaku w:
                     niaj�cego.Oba te pola mog� by� zmienione *
                     wywo�anie procedury SetFillPattern lub F
                     SetFillStyle.Musi by� zainicjowany tryb gr*
                     ny.
zobacz           :   FillPoly,GetFillPattern,SetFiIlPattern,Se
                     1Style
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

s*�adnia    . GetGraphMode;
karta       nazwasta�ej   warto��   rozdzielczo��   paleta    strona
grafic�na                           kol.x wiersz
CGA         CGACO         0         320x 200        CO        1
            CGACl         1         320x 200        Cl        1
            CGAC2         2         320x 200        C2        1
            CGAC3         3         320x 200        C3        1
            HAHi          4         640x 200        2kolory   1 *
MCGA        MCGACO        0         320x 200        CO        1
            MCGAC1        1         320x 200        C1        1
            MCGAC2        2         320x 200        C2        1
            MCGAC3        3         320x 200        C3        1
            MCGAMed       4         640x 200        2kolory   1
            MCGAHi        5         640x 480        2kolory   1
EGA         EGALo         0         640x 200        16kol.    4
            EGAHi         1         640x 350        16kol.    2
EGA64       EGALo         0         640x 200        16kol.    1
            EGAHi         1         640x 350        4kol.     1
EGA-MONO    EGAMonoHi     3         640x 350        2kolory   1*
            EGAMonoHi     3         640x 350        2kolory   2*
HERC        HercMonoHi    0         720x 348        2kolory   2
ATT4OO      A1"�400C0     0         320x 200        CO        1
            ATT4OOC1      1         320x 200        C1        1
            ATT4OOC2      2         320x 200        C2        1
            ATT4OOC3      3         320x 200        C3        1
            ATT4OOMed     4         640x 200        2kolory   1
            ATT4OOHi      5         640x 400        2kolory   1
� VGA       VGALo         0         640x 200        16kol.    2
            VGAMed        1         640x 350        16kol.    2
            VGAHi         2         640x 480        16kol.    1
PC3270      PC3270Hi      0         720x 350        2kolory   1
IBM8514     IBM8514Lo     0         640x 480        256kol.   1
            IBM8514Hi     0         1024x 768       256kol.   1



I 276
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

ustalony przez proceuu*y 1===*u=* GraphMode. Wynikiem funkcji jest liczba ca�kowita o warto�ci od 1 do 5, w �ale�no�ci od aktualnie ustawionego aterowniha harty graficznej. Muai by� zainicjowany tryb gra*�czny powy�sza tabela przedstawia wykaz warto�* try b�w graficznych.

, Integer

zobaez . ClearDevice, DetectGraph, InitGraph, Rest4 reCrtMode, SetGraphMode


Getlmage

*�adnia : Getlmage (X1, Yl, X2, Y2 :Integer; var BitMap; Procedura s�u�y do �apami�tania obrazu zawa
opis y tego w prostok�tnym okienku graficzn : zdefiniowanym przez Par� Przeciwleglych wier cholk�w (X1,Y1) i (X2,Y2l pod zmienn� BitMa BitMap jest parametrem nieokre�lonego typ zajmuj�cym co najmniej 6 bajt�w oraz bajty ni zb�dne do zapami�tania obra�u. Pierwsze d, slowa (4 bajty) zmiennej BitMap okre�laj� sze* ko�� i wysoko�� obrazu, natomiast trzecie slo* jest �are�erwowane. Aby okz'e�li� rozmiar BitM konieczny do zapa.ml�*ia obrazu, nale�y us funkcji ImageSize. Musi by� �ainicjowany t* graficzny.

zobacz . ImageSize, Putlmage

Getl*ineSettings


ali�adnia . GetLineSettings (var Linelnfo: LineSettings pe) ;

Procedura w zmiennej typu LineSettingsT opis 1 i oraz jej gru*
zwraca rod�aj lin�, wzorzec ini ohre�lone przez procedur� SetLineStyle. Musi �ainicjowany tryb graficzny.


zobacz . DrawPoly, LineSettingsType, SetLineStyle, t u�ywane do okre�lenia rodzaju i grubo�ci rysi nych linii.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia     . GetMaxColor-
                                                                       sk�adnia   . GetMaxY;
opis         . Funkcja daje inforn�acjg o maksyn�alnym (dla da-        opis       . Funkcja daje informacj� o maksymalnej d
             nego trybu graficznego) numerze koloru, kt�ry                        warto�ci wsp�r�dnej pionowej ekranu �
             mo�e by� u�yty przez procedurg SetColor. Musi                        alnego trybu graficznego ekranu oraz a
             by� zainicjowany tryb graficzny.                                     karty graf�e�nej.Na przyk�ad dla karty
                                                                 * 4
wynik        : Word                                                               trybie 320x200punkt�w funkcja GetM;
zobac�       . SetColor                                                           warto�� 199.Musi by� zainicjowany try�
                                                                                  ny.
GetMaxMode
                                                                       wynik      . Integer
ak�adnia     . GetMaxMode-                                             zobacz     . GetMaxX,GetX,GetY,MoveTo
opis         : Funkcja daje informacj� o maksymalnym nume-             GetModeName
             rze trybu grafic�nego ekranu dla danej karty
             graficznej.                                               sk�adnia   . GetModeName (ModeNumber: Integer);
                                                                       opis       : Funkcja zwraca �a�cuch �awieraj�cy ���
             Wynik zwr�cony prze� funkcj� GetMaxMode jest
                                                                                  nego w ModeNumber numeru tryb
             maksymaln� warto�ci�, kt�ra mo�e bye u�yta
                                                                                  graficznej.Musi by� �ainicjowany tryb g
             przez procedur� SetGraphMode. Ka�da karta
             graficzna mo�e pracowa� w trybie od 0do Get-        *     wynik      . String
             MaxMode.Musi by� zainicjowany tryb graficzny.       r     zobacz     . GetDriuerName,GetMaxMode,GetMod
wynik        . Word
                                                                       GetModeRange
zobacz       . GetModeRange,SetGraphMode
                                                                       sk�adnia   . GetModeRange (GraphDriver: Integer; v
GetMaxX                                                                           de,HiMode: Integer);
ak�adnia     . GetMaxX;                                                opis       . Procedura w zmiennych LoMode i HiN
                                                                                  warto�� najmniejs�ego i najwi�kszego do
opia         . Funkcja daje informacy� o makaymalnej doat�pnej                    trybu grafic�nego dla sterownika gn
             warto�ci wap�r�gdnej poziomej ekranu dla aktu-                      okre�lonego przez GraphDriver.Je�li zot
             alnego trybu graficznego ekranu oraz aktualnej                       ny b��dny aterownik GraphDriver,to �*
             karty graficznej.Na przyk�ad dla karty CGA w                         LoMode i HiMode zostanie przypisana w
             trybie 320x200punkt�w funkcja GetMaxX daje
             warto�� 319.Musi by� zainicjowany tryb graficz-                      Przyk�ad:
             ny.
                                                                                  uaes Graph;
wynik        : Integer
                                                                                  var Low,High: Integer;
�obacz       . GetMaxY,GetX,GetY,MoveTo                                           begin
                                                                                  GetModeRange (VGA,Low,High);
                                                                                  WriteLn ('Najmniejazy= ',Low);
                                                                                  WriteLn ('Najwi�kazy= ',High);
                                                                                  end.


2 78
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

GetPalette akladnia

opis






zobacz


GetPaletteSize sk�adnia

opis

wynik zobacz

GetPigel sk�adnia

opis


wynik zobacz
GetTeztSettings sk�adnia



opis

GraphMode

*et.



GetPalette (var Palette: PaletteType)�
Procedura daje inforn�acj� o aktualnej pale*e kolor�w i jej rozmiarze w zmiennej typu PaletteType. Procedura mo�e by� u�ywana tylko dla k*, graficznych EGA, EGA64 lub VGA (nie mo�e by* stosowana dla IBM 8514 lub dla VGA w trybie 256 kolor�w). Musi by� zainicjowany tryb graficzny. GetDefaultPalette, GetPaletteSize, Set.AllPalette, SetPalette


. GetPaletteSize;
. Procedura daje info��nacj� o ilo�ci kolor�w, kt�re s� dost�pne w aktualnym trybie graficznyn�. Musi by� zainicjowany tryb graficzny.
. Integer
. GetDefaultPalette, GetMaxColor, GetPalette SetPalette


GetPixel(X, Y: lnteger);
Funkcja daje inforn�acj� o kolorze punktu (X,Y). Musi by� zainicjowany tryb graficzny.
Word

Getlmage, Putlmage, PutPixel, SetWriteMode


GetTextSettings (var TextInfo: TextSettingsType);
Procedura daje informacj� o aktualnym rodzaju ezcionki tekstu, kierunku wyprowadzania tekstu (poziomy lub pionowy), wielko�ci znak�w oraz o wyr�wnywaniu tekstu ustawionym przez procedury SetTextStyle i przez SetText*ustify. Musi by� zainicjowany tryb graficzny.


280 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sk�adnia . GetViewSettings (var ViewPort: ViewPort opis . Procedura daje informacj� o aktualnym ol
graficznym ustawionym przez procedur� ; wSettings. W zmiennej typu ViewPortT zwracane wsp�rz�dne aktualnego okna or; to�� logiczna okre�laj�ca spos�b trakt� rysunk�w i tekst�w wychodz�cych poza t� Musi by� zainicjowany tryb graficzny. zobacz . ClearViewPort, SetViewPort, ViewPortTy



sk�adnia . GetX;
opis : Funkcja daje informacj� o aktualnej wsp�� poziomej X kursora. Wsp�lrz�dna pozion okre�lana wzgl�dem aktualnego o*ienka * nego. Musi by� zainicjowany tryb graficzn:

wynik . lnteger
zobacz . GetViewSettings, GetY, lnitGraph, Move1 ViewPort

GetY

sk�adnia . GetY;
opis . Funkcja daje informacj� o aktualnej wsp�l� pionowej X kursora. Wsp�lrz�dna piono* okre�lana wzgl�dem aktualnego okienka * nego. Musi by� zainicjowany tryb graficzn;

wynik . lnteger
zobacz . GetViewSettings, GetX, lnitGraph, Move1 ViewPort

in��*rrapn, ae�l exwua���y, ae�i'ex�atyle, '1 ight, TextSettingsType, TextWidth, definiuj�ce kroje czcionek.

GetViewSettings





































Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia . GraphDefaults;                                   Bar GetGraphMode               SetAllPalette
opia . Procedura owodu e r� wr�cenie                        Bar3D ImageSize                SetFillPattern
at
and-
ardowych parametr�w graficznych.Standa*
parametry obejmuj�:                                         ClearVievPort InitGraph        SetFill Style
- okno grafic�ne na ca�y ekran,
                                                            CloseGraph InstallUserD*�ver   SetGraphBut5i
- palet�,                                                   DetectGraph InstallUserFont    SetGraphMode
- kolor ryaowanyeh lin� i kolor t�a,                        DrawPol PieSlice               SetLineSt le
- rodzaj i wzor�ec lin�,
                                                            FillPoly RegisterBGldriver     SetPalette
                                                            FloodFill ftegisterBGlfont     SetTextJustify
- wzorzec znaku wype�niaj�cego obs�ar oraz h*
lor tego znaku,                                                                            SetTextStyle
- rodzaj czcionki tekstu,wyr�wnywanie tehg*                 Muai by� zainicjowany tryb graf�ezny.
oraz ro�miar �nak�w.
wynik                                                       . Integer
Tryb graficzny musi by� zainicjowany. _
*� zobacz                                                   . GraphErrorMsg,ata�e b��d�w wyat�puj�cy
�obacz . InitGraph                                          module Graph.
GraphErrorMsg In�ageSize
's?
sk�adnia . GraphErrorMsg (ErrorCode: Integer); sk�adnia     . ImageSize (X1,Y1,X2,Y2: Integer);
opis : Wynikiem funkejijest �a�cuch znak�w,kt�ry d*e opia   . Funkeja okre�la ilo�� bajt�w potrzebnyeh *
komunikat o b��dzie w trybie grafic�nym dla po-             pami�tania obrazu zdefiniowaneg*
danego korlu b��du ErrorCode.                               proatok�tny�n okienku graficznym,zdefin
wynik : String                                              nym przez par� przeciwleg�ych wierzch*
                                                            (Xl,Yl) i (X2,Y2).Funkeja ImageSize okre
zobacz : DeteetGraph,GraphResult,InitGraph                  czb� bajt�w wymaganych przez proct
Graphftesult                                                GetImage do zapami�tania okre�lonego ot
                                                            ekranu.Musi by� zainicjowany tryb graficz
ak�adnia . GraphReault;                                     : Word
opis . Funkeja zwraca kod b��du ostatniej operacji gra-
zobacz                                                      . Getlmage,Putlmage
ficznej.Po wywo�aniu funkeji GraphResult
ayatem pr�ypisuje jej warto�� 0,dlatego do p** InitGraph
chowania warto�ci funkeji GraphResult nale�y
u�y� dodatkowej zmiennej pomocniczej.Funkc Ja ak�adnia      . InitGraph (var GraphDriver: Integer; var G
�a�euchowa GraphErrorMag daje komunikat                     Mode: Integer; PathToDriver: String);
o b��dzie dla kodu b��du ErrorCode zwr�conego               : Procedura s�u�y do zainicjowania trybu gra1
prze� GraphReault.Funkeje i procedury ustawia'              go.Je�li warto�ci� GraphDriver jest Deti
282 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

"*vuu *
grafieznego, tzn. aystem wybierze taki steroW GraphDriver i tryb pracy ekranu GraphM*
�D ** jakie zoatalyby okre�lone przez procedur e Driver. Je�li warto�� GraphDriverjeat r�na
od * (Detect), to warto�� tej zmiennej okre�la n�m aterownika; w tym przypadku parametr Gr
aPh. Mode muai okre�la� doat�pny tryb graficzny * podanego sterownika. PathToDriver ohre�* �cie�k� doat�pu do aterownika graficznego, J PathToDriverjeat la�cuchem puatym, t* ***iv nik graficzny musi by� w aktualnym ka*o
ik gr * Procedura InitGraph �aduje aterown afi przez przydzielenie mu pami�ci, a nast�pnie duje z procedury SetFillStyle lub SetFilIPattern, Widoczne kraw�d�ie prostopadlo�cianu s� rys* wane aktualnie obowi��uj�cym rodzajem i kolo. rem lin�, uatalonymi przez procedury SetLine Style i SetColor. Punkt (X1,Y1) odpowiada wsp*rz�dnym lewego g�rnego naro�nika prostok�ta, a punkt (X2,Y2) odpowiada wap�lrz�dnym prawegti dolnego naro�nika proatok�ta. Depth okre�la li�b� punkt�w ekranu wyra�aj�c� gl�bi� prosto� pad�o�cianu. Top okre�la, czy ma by� rysowana g�rna powierzchnia prostopad�o�cianu. U�ycie:

TopOn (warto�� logiczna True) powoduje ryaowanie g�rnej powierzchni proatopadlo�cianu.

TopOff(warto�� logiczna False) g�rna powierzchnia prostopad�o�cianu nie b�dzie rysowana.

Zanieehanie wykre�lania g�rnej powierzchni p�'* atopadlo�eianu umo�liwia na�o�enie jednego p�'* atopad�o�cianu na drugi. Muai by� zainicjowany tryb graficzny.

zobacz
. Bar, GraphReault, SetFillStyle, SetFillPattern, SetLineStyle







284
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

ak�adnia . InatallUaerDriver (Name: String; AutoDei Pointer);
opia . Funkcja slu�y do zainatalowania sterowni ty grafic�nej u�ytkownika. Name jest nowego sterownika graficznego BGI. A tectPtr jeat waka�nikiem dla opcjo aamoinataluj�cej ai� funkcji, kt�ra mo�e tt azy� nowemu aterownikowi.

wynik . Integer.
zobacz : GraphResult, InitGraph, InstallUaerFon* aterBGldriver, RegisterBGIfont

InstallUserFont

skladnia   . InstallUserFont (FontFileName: String);
opis       : Funkcja alu�y do zainstalowania noweg
           czcionek nie wbudowanych w ayatem BGl
           FileName jeat nazw� nowego atylu c�
           Funkcja zwraca numer kroju,kt�ry mi
           przekazany do procedury SetTextStyle,do
           nia tego kroju.
wynik      . Integer.
�obacz     . InatallUaerDriver,RegiaterBGldriuer
           sterBGIfont,SetTextStyle
Line
skladnia   . Line (X1,Y1,X2,Y2: Integer);
opia       . Procedura rysuje odcinek lin� proatej od
           (X1,Y1) do (X2,Y2).Rodzaj i grubo�� li
           okre�lana przez SetLineStyle,a jej kolo
           procedur� SetColor.Muai by� zainicjowa
           graficzny.
zobacz     . GetLineSettings,LineRel,LinTo,Move1
           tangle,SetColor,SetLineStyle,SetWritel\






Programowanie w Turbo Pascal 7.0

sk�adnia . LineRel (Dx,Dy: Integer);                                   ClearDeuiceLineRelOutTeat
opis . Procedura rysuje odcinek lin� proatej od pun
                                                                       ClearViewPortLineToSetGraphMode
okre�lonego przez aktualn� pozycj� kursora do            ***
punktu,kt�ry jest przesu�i�ty o (Dx,Dy) wzgl*,                         GraphDe�aultsMoueRelSetViewPort
dem aktualnej pozycji kursora.Rodzaj i gru*
                                                                       InrtGraphMoveTo
liniijest okre�lana prze� SetLineStyle,ajej k0lo�
pr�ez procedur� SetColor.Pozycja kursora �o**.           �*            Je�li okienko graficzne jest aktywne,to
nie przesuni�ta do ostatniego punktu rysowane*
                                                                       kursora jest przesuwana do punktu (X,Y;
przez t� procedur�.Musi by� zainicjowany **                            dem tego okienka.Musi by� zainicjowa:
grafic�ny.
                                                                       grafczny.
zobac� . GetLineSettings,Line,LinTo,MoveRel,MoveTo
SetLineStyle,SetWriteMode
,                                                        .,
                                                         �obacz        GetMaxX,GetMaxY,GetX,GetY,MoveRi
LineTo                                                   OutTezt
skladnia . LineTo (X,Y: Integer);                        skladnia      : OutText (
                                                                       TextStrin : Strin �
opis . Procedura rysuje odcinek lin� prostej od punhtu   opis          : Procedura slu�y do wyprowadzenia teks
okre�lonego przez aktualn� pozycj� kursora do
                                                                       tString na ekran monitora wzgl�dem ak
punktu (X,Y).Rodzaj i grubo�� liniijest okre�lang
                                                                       po�ycji kursora,u�ywaj�c aktualnego ust;
pr�ez SetLineStyle,a jej kolor pr�ez proced��*
                                                                       wyr�wnywania tekatu.Je�eli wyprow
SetColor.Pozycja kursora �ostanie przesuni�ta do
                                                                       tekst nie mie�ci si� na ekranie lub w a*
punktu (X,Y).Musi by� zainicjowany tryb graf1cz.
                                                                       ustalonym okienku graficznym,to jest ot
                                                                       Procedura u�ywa czcionek ustalonych pr;
                                                                       cedur� SetTextStyle.Musi by� zainicjow2
zobac� . GetLineSettings,Line,LinRel,MoveRel,MoveTo,                   grafic�ny.
SetLineStyle,SetWriteMode
                                                         '*5* zobac�   : GetTextSettings,OutTextXY,SetText.
MoveRel                                                                SetTextStyle,SetUserCharSize,TextHig:
                                                                       tWidth
skladnia . Moveftel (Dx,Dy: Integer);
opis . Procedura przesuwa pozycj� kursora o (Dx,Dy)
                                                         OutTegtXY
wzgl�dem aktualnej pozycji kursora.Musi by�              sk�adnia      . OutText (X,Y: Integer; TextString: Strin;
�ainicjowany tryb graficzny.
�obacz                                                   * opis        . Procedura s�u�y do wyprowadzenia teke
GetMaxX,GetMaxY,GetX,GetY,LineRel,Line-                                tString na ekran monitura wzgl�dem pui
To,MoveTo                                                              Y),u�ywaj�c aktualnego ustawienia wyr�
MoveTo                                                                 nia tekstu.Je�eli wyprowadzany tekst ni
                                                                       si� na ekranie lub w aktualnie ustalonym *
sk�adnia : MoveTo (X,Y: Integer);                                      graficznym,to jest obcinany.Procedura
opis . Procedura przesuwa aktualn� pozycj� kursora do
                                                                       c�cionek ustalonych przez SetTextStyle.r
punktu (X,Y).                                                          zainicjowany tryb grafic�ny.


286
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

* ** * onu, Nc * * cXW u8tli*r, * A�dYut 3 (OpeYBC,ja a�d)
TextStyle, SetUaerCharSi�e TextWidth , TextHight
, NotPut 4 (operacja not)
PieSlice Muai by� zainicjowany tryb graficzny. ak�adnia . PieSlice (X, Y: Integer; St,An le EndAngle *, zobacz . Getlmage, ImageSize
7
diua: Word ; PutPigel opie . Procedura ryauje na ekranie, a naat�pnie W
nia wycinek ko�a o �rodku w punkcie (X a*�adnia . PutPixel (X, Y: Integer; Pixel: Word);
romieniu Radiua, k� c�e pocz�tkowym St,**** opia . Procedura wy�wietla punkt (X,Y) w kolor�e o
k�cie ko�cowym EndAngle, u�ywaj�c aktualn*o �lonym przez Pixel. Muai by� zainicyowany koloru i w�orca wype�niania zdefiniowa�y*h graficzny. przez SetFillStyle lub SetFillPattern. K�ty
zobacz . Getlmage, GetFixel, Putlmage cz�tkowy i ko�cowy a� liczone w atopniach od 0 do 360 wzgl�dem oai X, w hierunku przeciwnym do * Hectangle ruchu waka��wek zegara (0 odpowiada godzinie * 3, a 90 atopni odpowiada godzinie 12). Muai b* ak�adnia . RecTangle (X1, Yl, X2, Y2: Integer); zainicjowany tryb graficzny. zobacz opia : Procedura ryauje na ekranie proatok�t (w akt
� Arc, Circle, FillEllipae, GetArcCoorda, GetABp* nym rod�aju lin� i kolorze, uatawionymi p tRatio, Sect
or, SetFillStyle, SetFillPattern procedury SetLineStyle i SetColor) o parze p SetGraphButSize
ciwleg�ych wierzcho�k�w (X1, Y1) i (X2, Y2), * PutImage czym mua�� by� ape�nione dwa waru*
0<=Xl<X2<=GetMaxX ora� ak�adnia . Putlmage (X, Y: Integer; var BitMap; BitBlt; 0<=Yl<Y2<=GetMaxY.
Word); Muai by� zainicjowany tryb graficzny. opia . Procedura a�u�y do wy�wietlenia na ehranie
zobac� . Bar, Bar3D, GetViewSettinga, InitGraph, Se uprzednio �apami�tanego proatok�tnego ob lor, SetLineStyle, SetViewPort, SetWriteMo�
ra�u pod zmienn� BitMap. Punkt (X, Y) ohre�la lewy R,egisterBGIdriver g�rny naro�nik wy�wietlanego obrazu. BitMap jeat parametrem nieokre�lonego typu, kt�ry defi- e*�adnia : RegiaterBGldriver (Driver: Pointer); niuje azeroko�� i wyaoko�� obrazu oraz zawiera
opia : Funkc*a a�u�y do do��czenia aterownika k bity okre�laj�ce wy�wietlany na ekranie obraz.
graficznej BGI do tworzonego podczaa kompi Parametr BitBlt okre�la atoaowany operator bi- pliku o roza�er�eniu EXE. Aby do��czy� aterov narny podczaa nak�adania zapamigtanego obrazu
grafic�ny do pliku Exe u�ytkownika, nale�y u na ekran. Sta�e operatora BitBlt u�ywane prze� r�y� plik typu OBd z do��c�anego aterow; procedur� Putlmage:
graficznego (u�ywaj�c BINOBJ.OBd), a naat�
CopyPut o (operaCja rnov) po��czy� plik OBJ � programem u�ytkow: XOftPut C*.EXE). W ten apoa�b mo�na do��czy
1 (operacja xor) programu liilka aterownik�w graficznych. l OrPut 2 (o ra kcja RegiaterBGldriver po�vinna by� u�yta p
pe cja or)
�ainicjowaniem trybu grafic�nego. Do��cz

288 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

przez wywo�anie funkeji InstallUserDriver *e , a na,
st�pnie wywo�anie funkeji RegisterBGId** Je�li wyst�pi� b��d, to funkeja �wraca Wa mniejsz� od 0; w przeciwnym razie daje num
et sterownika karty grafeznej. Musi by� zainicjowa. ny tryb graficzny.
wynik      : Integer
zobacz     . InitGraph,InstallUserDriver,RegisterBGIfont
RegtsterBGIfont
sk�adnia   : RegisterBGIfont (Font: Pointer);
opis       . F�nkeja s�u�y do do��czenia pliku z krojami czci*.
           nek CHR do tworzonego pode�as kompilacji pliku
           o rozszerzeniu EXE.Aby do��czy� plik z krojami
           czcionek do pliku Exe u�ytkownika,nale�y utwo.
           rzy� plik typu OBJ � do��c�anego pliku (u�ywaj�c
           BINOBJ.OBJ),a nastgpnie po��czy� plik OBJ z
           programem u�ytkownika (MAKE.EXE).W ten
           spos�b mo�na do��czy� do programu kilka kroj�w
           czcionek CHR.Funkeja RegisterB Glfont powinna
           by� u�yta przed zainicjowaniem trybu grafiezne-
           go.Je�li wyst�pi� b��d,to funkeja zwraca warto��
           mniejsz� od 0; w przeciwnym ra�ie daje numer
           kroju c�cionki.
           Musi by� �ainicjowany tryb graficzny.
wynik      : Integer
zobacz     : InitGraph,InstallUserDriver,InstallUserFont
           SetTextStyle
RestoreCrtMode
sk�adnia   : RestoreCrtMode;
opis       : Procedura powoduje pr�ywr�cenie trybu teksto-
           wego,tzn.trybu obowi�zuj�cego pr�ed ustaleniem
           trybu graficznego.Procedura w po��czeniu z Set-
           GraphMode mo�e by� u�ywana do prze��czania
           migdzy trybami: tekstowym a graficznym.Musi
           by� �ainicjowany tryb grafic�ny.



290
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Graph, Sett,rrapt��noae

Sector

sk�adnia . Sector (X, Y: Integer; StAngle, EnctAngle, dius, YRadius: Word);


opis
� Procedura rysuje na ekranie, a nast�pnie, nia wycinek elipsy o �rodku w punkcie osiach poziomej XRadius i pionowej YRadii cie pocz�tkowym StAngle i k�cie ko�c Enc IAngle, u�ywaj�c aktualnego koloru i, wype�niania zdefiniowanych przez SetFi lub SetFillPattern. K�ty pocz�tkowy i ko�c liczone w stopniach od 0 do 360 wzgl�den w kierunku przeciwnyn� do ruchu wskaz�* gara (0 odpowiada godzinie 3, a 90 odpowiada godzinie 12). Musi by� zainic tryb graficzny.


zobacz . Arc, Cirele, Ellipse, FillEllipse, GetArc GetAspectRatio, PieSlice, SetFillStyle, lPattern, SetGraphBufSize

SetActivePage


sk�adnia : SetActivePage (Page: Word); � Procedura s�u�y do wyboru aktywnej st*
opis
wyj�cia graficznego. Po wykonaniu tej p� wszystkie operae*e graficzne bgd� odnosi strony o numerze Page. Karty Hi EGA(256) i VGA pozwalaj� pracowa� � stronami ekranu. Procedura ta jest wyl wana w procesie animaeji do szybkiej, (wy�wietlenia) stron na ekranie przez p SetVisuaIPage. Musi by� �ainicjowany t: czny.

zobacz : SetVisualPage

SetAllPalette


sk�adnia . SetAllPalette (var Palette); * Proeedura s�u�y do zmiany palety kc
opis
kolory okre�lone prze� �mienn� Pale* metr Palette jest zmienn� nieokre�lor


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

rg*
lety, a nast�pne n bajt�w okre�la aktualne kolory sls�adnia . SetFillPattern (Pattern: FillPatter� palety. Ka�dy kolor mo�e przyjmowa� warto�* *d Word);
-1 do 15. Bajt o warto�ci -1 oznacza, �e okre�lon przez ten bajt kolor nie zostanie zmieniony. Lic�� opia : Procedura s�u�y do okre�lenia w�ore; ba dopuszczalnych kolor�w zale�y od aktualnego pelniaj�cego obszar w zmiennej P sterownika i trybu graficznego. Musi by� zainicja koloru w zmiennej Color. Wzorzec z* wany tryb graficzny. niaj�cego jest definiowany w o�mioi zobacz . GetBkColor, GetColor, GetPalette, GraphRe- tablicy typu Byte, czyli tablica ta ok

ekranu o wymiarze 8x8 punkt�w. D sult, SetBkColor, SetColor, SetPalette, warto�ci koloru Color zale�� od akt SetRGBPalette
rownika i trybu graficznego. Pr SetAspectRatio pozwala u�ytkownikowi na tworze
wzorc�w znaku wypelniaj�cego. Mu sk�adnia . SetAspectRatio (Xasp, Yasp: Word); cjowany tryb graficzny. opis . Procedura slu�y do zmiany aspektu ehranu aktu- zobacz : Bar, Bar3D, FilIPoly, GetFillPattern
alnie u�ywanego trybu graficznego. Aspeht sult, GetFillSettings, PieSlice, sta�e 1 ehranu jest wyra�any przez stosunek szeroko�ci wyst�puj�cych w module Graph. Xasp do wysoko�ci Yasp ekranu. Odpowiednia warto�� aspektu ekranu graficznego umo�liwia , SetI**llStyle rysowanie na ekranie kwadrat�w, okr�g�w itp. Je�li np. przy rysowaniu okr�gu na ehranie pojawi s*�adnia : SetFillStyle (Pattern: Word; Color: * si� elipsa, b�dzie to oznacza�, �e aspekt ekranu opis . Procedura slu�y do okre�lenia sta jest �le dobrany. Do odczytania aktualnego aspe- wzorea znaku wype�niaj�cego obszaz ktu ekranu mo�na u�y� GetAapectftatio. Musi byf Pattern oraz koloru w zmiennej Co zainicjowany tryb graficzny.
_ czalne warto�ci koloru Color zale�� o* zobacz . GetBkColor, GetColor, GetPalette, SetAllPalet- * sterownika i trybu graficznego. Je�el
te, SetColor, SetPalette, SetRGBPalette warto�� UserFill, to aktywnym wzc SetColor wype��*aj�cego staje si� wzorzec �
przez u�ytkownika wcze�niejszym sk�aclnia . SetColor (Color: Word); SetFillPattern. Musi by� zainicjowa� opis . Procedura s�u�y do zmiany aktualnego koloru
ezny. rysowania na kolor z aktualnej palety o numerze zobacz . Bar, Bar3D, FillPattern, FillPoly, G* Color. Zahres dopuszczalnych warto�ci kolorujeat tings, GraphResult, PieSlice, GetMa od 0 do 15, zale�nie od aktualnego sterownika i sta�e definiuj�ce stosowany wzorzec trybu graficznego. Funkc*a GetMaxColor daje in* nianiu. formacj� o maksymalnym dost�pnym dla aktualnego sterownika i trybu graficznego num* SetGraphBufSize rze koloru. Musi by� zainicjowany tryb graficzny�
sk�adnia : SetGraphBufSize (BufSize: Word); zobacz . DrawPoly, GetBkColor, GetColor, GetMaxCo-

lor, GetPalette, GraphResult, SetAllPalette, opis . Procedura slu�y do zmiany rozmian SetBkColor, SetPalette, SetRGBPalette wanego do wypelniania obszar�w


292 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak . Programowanie w Turbo Pascal T.0

                                                                                     iuA pogru*�on� *l*h�ekW��th. 5zes:
               niu trybu graficznego procedur� InitGraph na        :*                wzorzec okre�lony przez parametr
               stercie jest przydzielana pami�� na bufor.Stan.                       wykorzystywany tylko wtedy,gdy wa:
               dardowo wielku�� bufora wynosi 4kB,co jest                            Style jest UserBitLn,tzn.linia z*
               wielko�ci� wystarezaj�c� na wype�nienie wielok�.                      przez u�ytkownika.Musi by� zainic
               ta o oko�o 650wierzcho�kach.Wywo�anie te*                             graficzny.
               procedury po zai��icjowaniu trybu graficzneg*
               procedur� InitGraph jest ignorowane.                zobacz            . DrawPoly,GetLineSettings,GraphR
zobacz                                                                               LineRel,LineTo,SetWriteMode,sta�
.              FloodFill,FillPoly,InitGraph                                          ce rodzaj i grubo�� rysowanych lin�.
SetGraphMode                                                       SetPallete
sk�adnia .     SetGraphMode (Mode: Integer);
                                                                   sk�adnia          . SetPalette (ColorNum: Word; Color:
opis :         Procedura s�u�y do ustawienia trybu grafiezneg*
                                                                   opis              . Proeedura zmienia kolor palety Colm
               i wyczyszezenia ekran��.Zmienna Mode n�usi by*                        lor okre�lony przez Color.Dopuszcza
               liczb� ca�kowit� o warto�ci od 1do 5,w zale�no�ci   2                 koloru ColorNum zale�� od aktualne
               od aktualnego sterownika karty graficznej.Set-                        ka i trybu grafieznego i mog� mie� v
               GraphMode pozwala wybra� inny tryb graf�ezny                          do 15.Wszelkie zmiany zrobione pr:
               ni� ustalony standardowo przez InitGraph.Pro-                         dur� s� natychmiast widoczne :
               cedura ta w po��czeniu z RestoreCrtMode mo�e                          monitora.Procedura mo�e by� u�yw2
               by� u�ywana do prze��czania mi�dzy trybami:                           kart grafieznych EGA,EGA64lub VC
               tekstowym a graficznym.Ponadto procedura Set-                         by� atosowana dla IBM 8514lub dla *
               GraphMode powoduje ustawienie wszystkich            *
                                                                                     256kolor�w).Musi by� zainicjowany
               parametr�w graficznych na warto�ei stand-
               ardowe.Wywo�anie tej procedury musi by�
               poprzedzone pomy�lnym wykonaniem procedury          zobacz            . GetBkColor,GetColor,GetPalette,G
               InitGraph.                                                            sult,SetAllPalette,SetBkColor,SetC
zobacz                                                                               SetRGBPalette
.              ClearDeviee,CloseGraph,DetectGraph,Get-             *�*
               GraphMode,GetModeRange,GraphResult,                 * SetRGBPalette
               InitGraph,sta�e definiuj�ce sterownik i tryb        d*
               graficzny,Rest,oreCrtMode.                          sk�adnia          : SetRGBPalette (ColorNum,RedValu
                                                                                     lue,BlueValue: Integer);
SetLineStyle
                                                                   opis              : Procedura s�u�y do zmiany wej�ciow
sk�adnia :     SetLineStyle (LineStyle: Word; Pattern: Word;       ; *               lor�w i mo�e by� u�ywana tylk
               Thickness: Word);                                                     graficznych IBM 8514i dla VGA.Par;
opis :         Procedura okre�la rodzaj LineStyle,wzorzec Pat-                       Num okre�la numer palety,kt�ra
               tern i grubo�� Thickness rysowanej linii.Linia      *                 za�adowana,natomiast parametry
               okre�lona przez parametr LineStyle mo�e by�                           GreenValue i BIueValue podaj� prol
               ci�g�a,przerywana,centrowana kru kowa lub                             podstawowych kolor�w palety.Dla
               ' p                                                                   IBM 8514ColorNum mo�e przyjmo*
               inna zdefiniowana przez u�ytkownika.Parame*                           od 0do 255,natumiast dla VGA v
               Thickness mo�e okre�la� lini� cienk� Nor�nWld*                        kolor�w zakres ColorNum jest od 0di


294
P. Micha�kiewicz, I- �wituszak
Programowanie w Turbo Pasca� 7.0

" * " "*'*'ulyc� tted. Value, GreenValue i BIueValue i tylko
6 najbardziej znacz�cych bit�w tego b�jtu. Musi b *
b gr y
zainicjowany try aficzn.
zobacz . GetBkColor, GetColor, GetPalette, GraphResult, SetAllPalette, SetBkColor, SetColor SetPalette
SetTezt*T*;ti*,
sk�adnia : SetText*Tustify (Horiz, Vert: Word)� opis . Procedura okre�la spos�b wyr�wnywania te*tu
wykor�ystywany pr�ez procedury OutText i Out. TextXY. po wy*onaniu tej procedury wy�wietlauy tekst graficzny bgdzie wyr�wnywany w poziomie Hori� i w pionie Vert wzgl�dem aktualnego po�o�enia kursora. Musi by� zainicjowany tryb g�'aficzny.
zobacz . GetTextSettings, GraphResult, OutText, SetLineStyle, SetUserCharSize, TextHeight, TextWidth, sta�e kontroli poziomego i pionowego wyr�wnania tekstu.
Set Tezt Style
sk�adnia . SetTextStyle (Font: Word; Direction: Word; CharSize: Word);
opis : Proeedura ta ustala aktualny rodzaj czeion*i tekstu Font, kierunek wyprowad�ania tekstu Direction (po�iomy lub pionowy) oraz wsp�czynnik powigkszenia znaku CharSize. Wap�czynnik powigkszenia znaku CharSize mo�e mie� warto�ci od 1 (rozmiar standardowy) do 10. Musi by� zainicjowany tryb grafiezny.
zobac� : GetTextSettings, GraphResult, OutText, OutTex*. , Reg�sterBGlfont, SetTextJustify, SetUaerCharSi�e, TextHeight, TextWidth, sta�e okre�laj�ce kroje c�cionek.
SetUserCharSize
sk�adnia : SetUaerCharSize (MultX, DivX, MultY, DivY: Word);
opis : Procedura pozwala u�ytkownikowi zmieni� s�ero

296 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

okre�la wsp�czynnik wielokrotno�ci szf znaku, natomiast MultY:DivY wsp�czyn� lokrotno�ci wysoko�ci znaku. Na przyk otrzymania znaku dwa razy wy�szego nal MultY podatawi� warto�� 2, natomiast p* warto�� 1 (2:1=2). Wywo�anie tej procedur duje ustawienie aktualnego ro�miaru zna okre�lone warto�ci. Musi by� zainicjowa graficzny.

zobacz : SetTextStyle, OutText, OutTextXY, Text TextWidth

SetViewPort

sk�adnia . SetViewPort (X1, Y1, X2, Y2: Integer; Clip

an);
i. opis : Procedura ustawia aktualne okienko gr Punkt (Xl, Y1) okre�la lewy g�rny wier okienka graficznego, natomiast punkt (: okre�la prawy dolny wierzcho�ek okienka nego, przy c�ym musz� by� spe�nione v (0<=Xl<X2) i (0<=Yl<Y2). Lewy g�rny wi �ek okienka graficznego ma wsp�r�dn Zmienna Clip jest warto�ei� logiczn� okre c�y obcinanie rysunk�w i tekst�w wycho* poza ustalane oknojest aktywne. Wywo�a ViewPort(O,O,GetMaxX,GetMaxY spowoduje ustawienie okienka graficzneg

1.
�y ekran monitora. Wszystkie operacje g* (np. GetX, GetY, MoveTo, Rectangle itp.; konywane w�glgdem aktualnego o graficznego. Procedury InitGraph, Gra* ulta i SetGraphMode powoduj� ust* okienka grafic�nego na ca�y ekran monitr rametry aktualnego okienka grafic�� udost�pniane przez wywo�anie procedury wSettings. Procedura ustawia r�wnie� k� pozycji o wsp�r�dnych (0,0). Musi by� 2 wany tryb graficzny.

�obacz . ClearViewPort, GetViewSettings, Graph�



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

skladnia . SetVisualPage (Page: Word);

opis . Procedura alu�y do wy�wietlenia atrony grafiezne ,l
o numerze Page na ekranie. Karty Herc��le* EGA(256) i VGA pozwalaj� praeowa� z kilk*ma stronami ekranu. Procedura ta jeat wykorzystywana w proceaie animacji do s�ybkiej wynzi* wy�wietlenia) atron na ekranie. Musi by� zainicjowany tryb grafic�ny.
zobaez : SetActivePage


SetWriteMode
sk�adnia : SetWriteMode (WriteMode: Integer); opis . Procedura ustawia tryb pisania dla rysowanych
lin� na ekranie monitora. Spoa�b nakladania lin� na ekran mo�e by� okre�lony nast�puj�co: CopyPut - wykonanie operacji mov na kolorach linii i ekranu.
XO RPut - wykonanie operacji xor na kolorach lin� i ekranu.

                Musi by� �ainicjowany tryb graf`�czny.
zobac�      .   Line,LineTo,Putlmage,SetLineStyle
Te2tHeigh
akladnia    :   TextHeigh (TextString: String);
opis        :   Funkcja okre�la wysoko�� tekstu w punktach (pi-
                kaelach) ekranu,uwzgl�dniaj�c aktualny rozmiar
                znak�w i wsp�c�ynnik powi�kszenia.Funkcja ta
                jeat u�yteczna przy ustalaniu odleg�o�ci mi�dzy
                liniami,obliczaniu odpowiedniej wysoko�ci dla
                okienka grafcznego itp.Musi by� zainicjowany
                tryb graficzny.
wynik       :   Word
zobacz      .   OutText,OutTextXY,SetTextStyle,SetUser-
                CharSize,TextWidth


298
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

skladnia : TextWidth (TextString: String); opis . Funkcja okre�la azeroko�� tekatu w pu:
kaelach) ekranu, uwzgl�dniaj�c aktual znak�w i wap�c�ynnik powi�kazenia. : jest u�ytec�na przy oblic�aniu odpowi roko�ci dla okienka grafic�nego lub znak�w itp. Musi by� zainicjowany tryk wynik . Word
zobacz . OutText, OutTextXY, SetTextStyle, CharSize, TextHeidth































Programowanie w Turbo Pascal 7.0

STAt,E

St��e okre�laj�ce warto�ci, kt�re mo�e pr�yjmowa� �mienna OvrI"e g*t
























ZMIENl*
OvrFileMode sk�adnia

opis









zobacz

var OvrFileMode: Byte;

Zmienna okre�la rodzaj dost�pu do otwieranego pliku nak�adkowego. Standardow� warto�ci� tej zmiennej jest 0 - co odpowiada dost�powi tylko do odezytu. Aby zmieni� rodzaj dost�pu do pliku nak�adkowego, nale�y zmieni� warto�� tej �miennej przed wywo�aniem procedury Ovrlnit. Po�w�l� to np. na dzielenie dost�pu przy pracy w aieci.



300 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

sk�adnia            . var OurLoadCount: Word;
opis                . Zmienna ta stanowi lie�nik za�adowanyc�
                    dek.Warto�ci� poc��tkow� tej zmiennejje
                    z ka�d� za�adowan� nak�adk� warto�� tej
                    nej jest zwi�kszana o 1.
zobacz              . Ou�r�rapCount
OvrReadBuf
sk�adnia            . type
                    OvrReadFunc = function (OvrSeg:Word): :
                    var OvrfteadBuf: OurReadFunc;
opis            .   Zmienna pozwala zapami�ta� adres w�aa:
                    kcji wczytywania nak�adek.
OvrResult
sk�adnia        :   var OvrReault: Integer;
opia            :   Zmienna przechowuje rezultat ostatniej v
                    nej procedury modu�u Overlay.
zobacz          .   Ovrlnit,OvrlnitEMS,OurSetBuf
Ovr15rapCount
ak�adnia        :   var OvrTrapCount: Word;
opis            .   Zmienna ta stanowi licznik przerwanych w
                    nak�adek.Warto�ci� pocz�tkow� tej zmie�
                    0.Z ka�dym wywo�aniem procedury lub
                    modu�u Overlay przerwanym przez prog*
                    rz�dzaj�cy nak�adkami z powodu braku n
                    w pami�ci lub gdy nak�adka jest w okres:
                    nym,powoduje zwi�kszenie warto�ci tej ��
                    o 1.
zobac�          .   OvrLoadCount







Programowanie w Turbo Pascal T.0

OurClearBuf

ah�adnia . OvrClearBuf;
opis . Procedura s�u�y do czya�czenia bufora naklade*, Procedura ta powoduje usuni�cie � bufora nakla. dek wszystkich aktualnie �a�adowany*h nak�adek.
zobac� . OvrGetBuf, OvrSetBuf
OvrGetB�af

sk�adnia . OvrGetBuf;

oPis . Funkcja daje rozmiar aktualnego bufora nak�adek. Rozmiar bufora nak�adek jest uatawiany przez wywo�anie procedury OvrSetBuf. Pocz�tkowy rozmiar tego bufora jeat ma�y i odpowiada rozmiarowi najwi�ks�ej nakladki.

wynik zobacz

OurGetftetry

Longint

. Ovrlnit, OvrInitEMS, OvrSetBuf



skladnia : OvrGetRetry;
opis . Wynikiem tej funkcjijest aktualny ro�miar obazaru pr�bkowania, kt�rego wielko�� by�a ustalona pr�ez oatatnie wywo�anie procedury OvrSetRetry.
. Longint
zobacz . OvrSetRetry

Ovrlnit

sk�adnia : Ovrlnit (FileName: String);
opis . Procedura powoduje zainicjowanie �arz�dcy nakladek ora� otwarcie pliku zawieraj�cego nak�adki. Procedura Ovrlnitmuai by� wywolywana jako pierwa�a pr�ed innymi procedurami i funkcjami modu�u Overlay. Zn*ienna FileName okre�la �cie�k� dost�pu oraz plik nakladkowy (plik o rozszer�eniu.ovr). Je�eli �cie�ka dost�pu nie zoatanie podana, to plik nakladkowy b�d�e

302 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

                 obejmuj�cym plik o rozazerzeniu.exe oraz kata
                 gach okre�lonych w �miennej �rodowiaka PAT
                 Wynik wykonania procedury jest zapisywany
                 zmiennej OvrResult.
�obacz       .   OurGetBuf,OvrlnitEMS,OvrSetBuf
OvrInitEMS
skladnia     .   OvrInitEms;
opia         .   Procedura powoduje �aladowanie pliku nakla*
                 do pami�ci EMS,je�eli wyhryto aterownik pan
                 ci EMS ora� dost�pna jeat wystarczaj�ca ilo��
                 pami�ci.
zobacz       :   OvrGetBuf,Ovrlnit,OvrResult,OvrSetBuf

OvrSetBuf

skladnia : OvrSetBuf(BufSize: Longint);

opis : Procedura uatala rozmiar bufora nak�ad Zmienna BufSize musi by� wi�ksza lub r�v pocz�tkowemu ro�miarowi bufora nakladkow oraz mniejaza lub r�wna wielko�ci okre�lonej j (MemAvail + OvrGetBuf). Pocz�tkowy rozn bufora nakladekjest zwracany przez funkcj� C GetBuf (zanim rozmiar tego bufora zoata �mieniony wywolaniem procedury OvrSetB Procedura OvrSetBuf wyn�aga, aby sterta 1 pusta. Je�li na stercie zostanie przydzielona mi�� dla dowolnych zmiennych dynamiczn przez procedury New lub GetMem, to wys* bl�d. Poniewa� zainicjowanie trybu graficzn procedur� InitGraph powoduje r�wnie� przyd lenie pami�ci na atercie, to procedura OvrSet nie mo�e wyat�pi� po procedurze InitGraph. � �wi�ks�aniu rozmiaru bufora nakladek, u�yw tej procedury, nale�y u�y� w programie dyre wy kompilatora $M odpowiednio �wi�kazaj minimalny rozmiar sterty.

�obacz : OvrGetBuf, Ovrlnit, OvrInitEMS, OvrResult



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ak�adnia . OvrSetRetry (Size: Longint);
opis . Procedura ustala rozmiar obszaru pr�bkowania buforze nakladek w celu zoptymalizowania �adu. wania nak�adek do bufora. Zmienna Si�e okreg)a rozmiar obszaru pr�bkowania. Zalecanym zakre. aem warto�ci optymalnego rozmiaru obszaru pr�bkowania jest od I/3 do 1/2 rozmiaru bufora nak�adek.
�obac� . OvrGetRetry

rHVt*iHAMY NARZ�DZIOWE

TEMC - kompilator makrodefinicji edytora systemowego

Program TEMC.EXE jest kompilatorem makrodefinicji komend d pnych w edytor�e sytemowymj�zyka Turbo Pascal. Definicje makz klawisze je wywo�uj�ce umies�czamy w pliku tekatowym, kt�ry b* my okre�la� mianem akryptu. Standardowym skryptem jest D; ULTS.TEM znajduj�cy ai� w katalogu BIN. Skrypt ten mo�emy tr wa� jako w��r, kt�ry mo�emy �mienia� lub mo�emy utworzy� w�aany akrypt. Poza skryptem atandardowym w katalogu BIN ���si� dodatkowo akrypty definiuj�ce klawiatur� u�ywan� w edyto: Edit aystemu MS-DOS 5.0, Briefi Epailon.

Skrypty pia�emy w specjalnym j��yku TEML, a naat�pnie kompiln je za pomoc� programu TEMC, kt�rego wywo�anie ma posta�:

TEMC [-c] akrypt plik konfiguracyjny

gdzie:

-c - opejonalny prze��cznik; jego brak powoduje aktualizaej� dotyc� sowego pliku konfiguracyjnego,

akrypt - nazwa akryptu (pliku zawieraj�cego makra),

plik konfiguracyjny - plik zawieraj�cy konfiguracj� �rodowiaka at ardowo TURBO.TP lub TPX.TP.


STRUKTURA SKR,YPTU

Skrypty maj� naat�puj�c� struktur�:

script Nazwa_5kryptu; makra;
klawisze;

gd�ie: makra - okre�la deklaracj� makr o ak�adni opiaanej ni�ej, klawisze - okre�la pr�ypiaanie do danego klawisza lub sekwe klawiszy okre�lonych makr.



304 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

j Dehlaracja mahrode&nicji ma na8t�puj�c� sh�adni�;                     PgDn
MACRO Nazwa                                                                                  8trzH�ka w lew0
Komendal
Komenda2;                                                                                    8trza�ka w prawo
                                                                        UpAr                 8trza�ha do g�ry
Komenda N;
END;                                                                    DnAr                 atrza�ha do do�u
gdzie homendy ohre�laj� zdefiniowane przez u�ytkowniha mahrodefin;.     Ins
cje lub homendy dost�pne w *�zyhu TEML.
                                                                        Del
DEKI,ARACJA *WISZY                                                      Enter
Dehlaracja hlawiszy ma nat�puj�c� ah�adni�:                             *�* Return           odpowiednih Enter
Klawisz : xornenda;                                                     BhSp                 BachBpace
lub                                                                     Tab
x�awisz : BEGIN                                                         BhTab                odpowiednih Shift+Tab
xomendal;
                                                                        Esc
xomenda2
                                                                        "*`
                                                                        Star                 znah * na hlawiaturze numeryc�nej
Komenda N
FND;                                                                    Minua                znah - na klawiaturze numerycznej
gdzie Klawisz oznacza:                                                  PluB                 znah + na hlawiaturze numerycznej
- pojedynczy hlawisz                                                    Space                apaeja
- hlawiaz poprzedzony hlawiazem Ctrl,Shift lub Alt
- aehwencj� klawiazy przedzielonych znakiem +
                                                                        Fl to F10            hlawiaze funkcyjne
y y
' Poniewa� niekt�r eh klawiaz nie mo�na w isa� bez o�rednio z klawia-
tury,to zoata�y okre�lone specjalne nazwy,za pomoc� ht�rych mo�na si�   KOMENDY *l*ZYKA
                                                                        TEML
do nich odwo�a�.Nazwy te przedatawia poni�sza lista w ht�rej op�s       x
dotyczy tylho tych nazw,ht�re nie wyat�puj� na klawiaturze:
                                                                        Nazwa komendy        Wykonanie komendy
Nazwa klawisza Opis                                                     BackspaceDelete      ShaaOwanie znaku przed kursorem.
Home                                                                    BottomOfScreen       Przeauwa hursor do Ostatniej linii w
End                                                                                          Oknie bez zmiany kolumny.
                                                                        CenterFixScreenPos   Przeauni�cie huraora do �rodhowej li-
* 306 P.Micha�kiewicz,I.�wituszak                                       Programowanie w Turbo Pascal 7.0  307

CopyBloek



CuraorCharLeft





CursorCharRight





CursorDown




CuraorLeft

CursorRight

CursorSwitchedLeft


CuraorSwitchedRight


CuraorUp




DeleteBlock DeleteChar DeleteLine DeleteToEOL

Kolumna pozostaje be� zmian.

Skopiowanie �a�nac�onego bloku miejace okre�lone przez pozycj� kurg*
ra.

Pr�eauni�cie kursora o jeden Z�ak w lewo. W przypadku gdy kursor jeat w pierwszej kolumnie, to �ostanie przeauni�ty na pierwaz� kolum� Za ostatnim znakiem w poprzedniej lin�, Przesuni�cie kuraora o jeden znah w prawo. W przypadku gdy kuraorjeat W ostatniej kolumnie, to zostanie prZeauni�ty do pierwa�ego �naku w naat�pnej lin�.

Przesuwa kuraor o jedn� lini� w d�. Gdy kuraorjest w ostatniej lin� okna to zawarto�� okna zoatanie przesuni�ta do g�ry.

Przesuwa kursor o jeden znak w lewo.

Przeauwa kursor o znak w prawo.

Pr�esuni�cie kuraora o jeden znak w lewo.

Przesuni�cie kursora o jeden znak w
prawo.

Przeauwa kuraor o jedn� lini� w g�r�. Gdy kursorjest w pierwazej linii okna, to zawarto�� ok��� zoatanie przeauni�ta do do�u.

Skasowanie zaznaczonego bloku. Kasuje �nak w miejacu kursora.

Kasuje bie��e� lini�.

Kaauje znaki od miejaca po�o�enia kuraora do ko�ca linii.


308 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

u*louG w uru      Kasuje �naki od miejaca po�o�enia ku1
                  aora do pocz�tku nast�pnego s�owa.
EndCursor         Przesuni�cie kuraora na koniec pliku
ExtendBlockBeg    Zaznaczenie poez�tku bloku na bie��
                  cym po�o�eniu kuraora.
ExtendBlockEnd    Zaznaczenie ko�ca bloku na bie��cyn
                  po�o�eniu kursora.
FixCuraorPos      Pr�eauni�cie kuraora do widoc�nej *
                  okienku cz��ci tekatu,je�eli jest on vc
                  okienku niewidoc�ny.
FixScreenPos      Przeauni�cie tekatu w okienku tak
                  aby widoczny by� kursor,je�eli jest on
                  w okienku niewidoczny.
FullPaintScreen   Od�wie�enie ca�ego tekstu znajduj�ce-
                  go si� w ohienku.
HideBlock         Wy��cznie pod�wietlenia zaznaczone-
                  go bloku.
HighlightBlock    W��czenie pod�wietlenia zaznac�one-
                  go bloku.
HomeCuraor        Przeauni�cie kuraora na pocz�tek pli-
                  ku.
IndentBlock       Pr�eauni�cie zaznaczonego bloku o
                  jedn� kolumn� w prawo.
InsertText        Umieazczenie w pliku,poczynaj�c od
                  pozycji kuraora,�a�cucha �nak�w po-
                  przez wywo�anie InaertText("�a�cuch
                  Z�ak�W )
LeftOf Line       Pr�eauni�cie kursora na pocz�tek linii.
LiteralChar       Watawienie �naku na bie��cej pozycji
                  kuraora popr�ez wywo�anie Literal-
                  Char(znak),gdzie znak mo�e by� ata��
                  tekatow� lub kodem ASCII.




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

iv uii*mu
pomi�d�y tekstem w okienku a
katem w pliku. Znacznikjest wy�wlet.
lany w lewym dolnym rog*� ol*enka, * OutdentBlock MarkButUnModified Wyl�czenie znacznika zaj�cia zmi*
pomi�dzy tekstem w okienku a * PageDown katem w pliku.
MatchPairBackward Je�eli kursor uatawionyjeat na znahu   PageScreenDown
(,),f,i,(,],(*lub*),tokomenda                            *
powoduje przeauni�cie kuraora do �na�
ku zamykaj�cego go,np.dla zna**                          PageScreenUp
(b�dzie to znak) lub odwrotnie.Je�e*
kursor ustawionyjeat na znaku ' lub "
to zoatanie on przeauni�ty do dane*
znaku wcze�niej wyat�pu,j�cego w te*,                    PageUp
�cie.
                                                         c:
MatchPairForward Jak w MatchPairBackward,z tym,�e        PaintScreen
wyszukiwanie znak�w ' lub " odbywa
ai� do przodu.
                                                         ' ReDo
MoveBlock Przeniesienie zaznaczonego bloku w
miejace okre�lone przez pozycj� kurso.
ra.                                                      ftightOf Line
MoveToBlockBeg Przesunigcie kursora na pocz�tek blo-     RightOfWord
ku.
                                                         *;
MoveToBlockEnd Przesunigcie kuraora na koniec bloku.     :* ScrolIScreenDown
MoveToMark Przesuni�cie kursora do miejsca okre-
�lonego za pomoc� komendy SetMark,                       Scroll5creenUp
poprzez wywo�anie MoveToMark(n),
gdzie n jeat liczb� z zakresu od 0do 9.
okre�laj�c� po�o�enie kursora.
                                                         SetAutolndent
MoveToPrevPos Przesuni�cie kursora do poprzednio
zapami�tanego za pomoc� komendy                          ` SetAutoOutdent
SetPrevPos po�o�enia.
MoveToTempPos Przesuni�cie kuraora do o rzednio          " SetBlockBeg
P P
zapami�tanego za pomoc� komendy
SetTempPos polo�enia.



310 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

wywo�an�e eay�ora Dez wyk �adnej jego funkcji.
Przeauni�cie zaznaczonego b jedn� kolumn� w lewo.

Przeaunigcie kuraora i ekranu cz�tek nast�pnej atrony.

Przeauni�cie ekranu na pocz�l at�pnej atrony bez zmiany p� kuraora.

Przeauni�cie ekranu na pocz�* przedniej strony bez zmiany p� kuraora.
Przesuni�cie kuraora i ekranu cz�tek poprzedniej atrony. Od�wie�enie tylko widocznego w okienku.
Wycofanie wykonanego co1 oatatniej operacji edycyjnej. Przesuni�cie kuraora na konie* Przesuni�cie kursora do kolum at�puj�cej po a�owie.
Przeauni�cie ekranu ojedn� lin bez zmiany polo�enia kuraora. Przeauni�cie ekranu o jedn� g�r� bez zmiany polo�enia kur: W��czenie automatycznego a wania.
Wl�czenie przeauwania tekatu po u�yciu klawisza Backspace. Zaznaczenie pocz�tku bloku w * aktualnej pozycji kuraora.





Programowanie w Turbo Pascal 7.0

                            w**� uiu�u w mle*g*u
                            aktualnej pozycji kuraora.
SetCursoz'1`hroughTabMode   W��czenie przeakoku kuraora w rniej.
                            seach wyst�pienia znaku tabulacji.
SetlnsertMode               Ustawienie opcji wstawiania nowy*h
                            znak�w mi�dzy inne znaki.
SetMark                     Uatawienie znacznika pozycji,do **.
                            rej mo�na przesunѹ kuraor za pomo*
                            komendy MoveToMark w miejgcu
                            aktualnej pozycji kursora poprzez wy.
                            wo�anie SetMark(n),gdzie njestlic�b�
                            kolejnych zaznaczonych pozycji i jegt Z
                            zakresu od 0do 9.
SetOptimalFillMode          W��czenie automatycznego wype�nia-
                            nia pocz�tku lin� znakami tabulacji i
                            apacjami.
SetPrevPos                  Uatawia bie��ce po�o�enie kursora ja-
                            ko tzw.po�o�enie poprzednie,do kt�re-
                            go mo�emy przeaunѹ kursor za pomo-
                            c� komendy SwapPrevPos.
SetTabbingMode              W��czenie opeji tabulowania.
SetTempPoa                  Ustawia tymczasowe po�o�enie kurgo-
                            ra,do kt�rego mo�emy przesunѹ kur-
                            aor za pomoc� komendy MoveToTemp-
                            Pos.
SmartRefreshScreen          Od�wie�enie ekranu �rodowiska j�zy-
                            ka Turbo Pacal.
SmartTab                    Watawienie znak�w spacji lub znaku
                            tabulacji,w zale�no�ci od tego ezy �o-
                            ata� w��czony tryb tabulacji i ile spacji
                            odpowiada znakowi tabulacji.
SwapPrevPos                 Przeauni�cie kuraora do miejsca po-
                            przedniego po�o�enia.
ToggleAutolndent            W��czenie lub wy��czenie przesuwa-
                            nia automatycznego akapitowania.


312 P. Michalkiewicz, I. �wituszak

**1***G***G *uu wys�czen�e przeauwania tekstu w lewo po u�yciu klawisza Backspace.
ToggleCuraorThrough W��czenie lub wy��czenie pr�eskoku TabMode kuraora w miejscach wyst�pienia znaku tabulacji.

ToggleHideBlock W��czenie lub wy��czenie pod�wietlania bloku.

Togglelnaert W��czenie lub wy��czenie opcji wstawiania nowych znak�w mi�dzy inne znaki.

ToggleOptimalFillMode W��czenie lub wy��czenie automatycznego wype�niania pocz�tku linii znakami tabulacji i spacjami.

ToggleTabbingMode W��czenie lub wy��czenie opcji tabulowania.

TopOFScreen Przesuwa kursor do pierwazej lin� w oknie bez zmiany kolumny.

UnDo Cofni�cie ostatnio wykonanej operacji edycyjnej.

WordLeft Przesuni�cie kursora na pocz�tek poprzedniego s�owa lub na koniec poprzedniej linii, je�eli bie��cym po�o�eniem kursorajeat pierwazy znak pierwszego s�owa w linii.

WordRight

Przeauni�cie kursora na pocz�tek naat�pnego a�owa lub na koniec lin�.

Poni�aze komendy powoduj� wykonanie pewnych operacji w �rodowisku pracy j�zyka Turbo Pascal, np. przej�cie do linii menu, wy�wietlenie okienka "Save File Aa", czy te� zako�czenie pracy w tym �rodowisku.

Komenda

ChangeDirectory

Opis

wy�wietla okienko "Change Directory ' a�u��ee do zmiany katalogu bie��cego.

ClipCopy

kopiuje zaznaczony tekst do bufora Clipboard.


Programowanie w Turbo Pascal T.0

GIipPaste

GIipShow


CloseWindow CompileFile
CompileMenu CompilerOptions


EditMenu

FileMenu

GetFindString



GotoWindowl GotoWindow2 GotoWindow3 GotoWindow4 GotoWindow5 GotoWindow6 GotoWindow7 GotoWindow8 GotoWindow9

Help
HelpMenu Helplndex

",.uuuV u* uu�
*ra Clipboard i kasuje go w okienku ed, cyjnym.
kopiuje tekst z bufora Clipboard. wy�wietla okienko "Clipboard" us*, wiaj�c je jako aktywne.

zamyka aktywne okienko edycyjne.

wykonuje kompilacj� pliku.
udost�pnia komendy z menu Compil* wy�wietla okienko "Compiler Option, �awieraj�ce opeje praey kompilatora. udost�pnia komendy z menu Edit. udost�pnia komendy � menu File. wy�wietla okienko "Find" po�walaj�cf na wyszukiwanie w tek�cie zadanega �a�cucha znak�w.

powoduje uaktywnienie okienka nr 1, powoduje uaktywnienie okienka nr 2. powoduje uaktywnienie okienka nr 3. powoduje uaktywnienie okienka nr 4. powoduje uaktywnienie okienka nr 5. powoduje uaktywnienie okienka nr 6. powoduje uaktywnienie okienka nr 7. powoduje uaktywnienie okienka nr 8. powoduje uaktywnienie okienka nr 9. wy�wietla okienko pomocy "Help". udost�pnia komendy z menu Help. wy�wietla okienko pomocy "Help" zawieraj�ee spis dostgpnyeh informacji.

314 P. Michalkiewicz, I. �wituszak

Make Menu Modify




NextWindow OpenFile


OptionsMenu PrintBlock


*uit


ReadBlock



RepeatSearch Replaee




RunMenu

RunProgram


SaveFile

..Ju..*
pomoey "Help".

wykonuje kompilaej� typu Make. powoduje przej�eie do linii menu. wy�wietla okienko "Evaluate and M* dify" pozwalaj�ce na zmian� lub obl czenie warto�ci zmiennej lub wyra�t nia.

uaktywnienie nast�pnego ok�enk edycyjnego.
wy�wietla okienko "Open a File", kt�z pozwala wezyta� plik z dysku. wy�wietla okienko "Editor Option: pozwalaj�ce na zmian� opeji dzia�ani edytora.
powoduje wydrukowanie zaznaczoni g� bloku.
zako�czenie pracy w �rodowisku j�z, ka Turbo Pascal.
wy�wietla okienko "Read Block fro� File", pozwalaj�ce na wstawienie d tekstu pliku z dysku.
powoduje powt�rzenie ostatnio wyki nanej operacji wysz��kiwania (Fin* lub zamiany (Replace) znak�w. wy�wietla okienko "Replace", pozwal; j�ce na wyszukiwanie w tek�cie zad: nego �a�cucha znak�w i zast�powan: go innym �a�cuchem znak�w. udost�pnia komendy z menu Run. powoduje skompilowanie i uruch, mienie programu.
powoduje zapisanie tekstu z aktywn* go okienka do pliku. Je�elijest to now tekst, to zostanie najpierw wy�wietl* ne okienko "Save File As".


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

*.. l,e. go okienka do pliku z mo�liwo***a zmianyjego nazwy i katalogu za po**; c� okienka "Save File As". SearchMenu udost�pnia komendy z menu Search. WindowList wy�wietla okienko "Window List" za.
wieraj�ce nazwy wszyst*ch otwarty*h okien i pozwala na wybranie okna aktywnego.
WindowMenu udost�pnia komendy z menu Window, WindowCascade powoduje ta*e ustawienie ohien, aby
tylkojedno by�o w ca�o�ci widoczne na ekranie; z pozosta�ych okien widoczne s� tylko linie tytu�owe z numerem i nazw� okienka.
Windowl*le powoduje takie ustawienie ohien aby �adne z nich nie za a�o innego okna.
WordHelp wy�wietla okienko pomocy "Help" zawieraj�ce liat� indeks�w,
WriteBlock powoduje zapisanie zaznaczoego bloku na dysk z mo�liwo�ci� podania nazwy i katalogu.
ZoomWindow powoduje powi�kszenie aktywnego okienka do rozmiaru maksymalnego lub zmniejszenie do poprzedniego rozmiaru, je�eli wcze�niej wykonali�my ju� t� komend�.










316 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

* vv*.n prugram us�awia*�cy aa� pliku

Przy tworzeniu z�o�onych program�w sk�adaj�cych si� z wielu modu��, podczaa kompilacji sprawd�ana jest data i czas ich za�o�enia. Mo� wyst�pi� sytuacja, kiedy chcieliby�my ju� skompilowany modu� podda ponownej kompilacji, bez zmianyjego wersji �r�d�owej. Poniewa� po� czas tej operacji, kt�r� mo�emy wykona� w �rodowisku lub za pomoc programu narz�dziowego MAKE, sprawdzana jest data i czas za�o�eni pliku, to nale�a�oby zmieni� te dane. Do tego celu s�u�y w�a�nie prograz TOUCH, kt�ry powoduje w okre�lonych plikach zmian� daty i czasu n warto�ci bie��ce. Spos�b wywo�ania jest nast�puj�cy:


TOUCH Nazwa Pliku [ Nazwa Pliku...]

gdzie NazwaPliku okre�la nazw� pliku, kt�rego dat� i czaa chcem, ukatualni�.

GREP - program wyszukiwania ci�g�w znak�w

Progran� GREP s�u�y do wyszukiwania okre�lonego ci�gu znak�w pliku lub grupie plik�w. Ma on nast�puj�e� sk�adni� wywo�ania:

GREP [prze��czniki) tekst [pliki]


gdzie:
prze��czniki - s�u�� do okre�lania sposobu pracy programu GREP, tekst - okre�la tekst, kt�ry ma by� wyszukany lub wyra�enie regularne pliki - nazwa pliku lub ich specyfikacja, np. wszystkie pliki z rozszerze niem.PAS.


PRZE��CZNIKI

Poni�ej przedstawione s� dost�pne prze��czniki. Nale�y pami�ta�, �* niekt�re z nich mog� ze sob� kolidowa� i s� tu: C, L, N, Z. Je�eli zajdzii potrzeba ��cznego ich u�ycia, nale�y przestrzega� nast�puj�cej ich kolej no�ci: -Z -L -C -N, gdzie pierwszy wyst�puj�cy prze��cznik ma najwy�sz; priorytet. Prze��cznik w��czony zaznaczamy znakiem "+", za� wy��czon; znakiem "-", np. -W+ -L-. Znak "+" mo�emy pominѹ, gdy� jest o� standardowo brany pod uwag� oraz nie nale�y myli� znaku "-" prze* nazw� i po nazwie prze��cznika.



Programowanie w Turbo Pascal 7. 0 31 *

powoduje wy�wietlenie nazwy pliku i liczby lin� zawieraj�cych azukan tekst; linie te nie s� wy�wietlane. je�eli w specyfkacji plik�w podano wzor�ec pliku, np. *.PAS, to dany tekat b�dzie poszukiwany w katalogu bie��. cyxn i we ws�ystkich jego podkatalo. gaeh. Je�eli za� u�yt,o nazwy pliku i nie wyst�puje on w bie��cym katalogu, * najpierw zostanie wykonane wyszukanie pliku w podkatalogaeh, a dopiero je�eli dany plik istnieje, ro�poc�nie si� wyszukiwanie w nim szukanego tekstu.

powoduje, �e ma�e i du�e litery nie
b�d� ro�r�niane.
powoduje wy�wietlenie nazw plik�w kt�re zawieraj� szukany tekst. powoduje wy�wietlenie numerulin�, w kt�rej znaleziono s�ukany tekst. powoduje wy�wietlenie na pocz�tku ka�dej lin� nazwy pliku, z kt�rej ona pochodzi (forn�at systemu UNIX). interpretuje szukany tekstjako wyra�enie regularne, kt�rego budowa opiaana jest ni�ej.

powoduje dodanie prze��cznik�w okre�lonych w poleceniu do standardowo ustawionych i zapisanie ich do zbioru GREP.COM.
powoduje wy�wietlenie linii, kt�re nie �awieraj� szukanego tekstu.
powoduje wyszukiwanie s��w. Oznaeza, �e szukany tekst nie mo�e wyst�pi� jako podci�g innego tekstu i musi


318
P. Micha�kiewicz, �. �wituszak

-Z




WYRAZENIA REGULARNE

wych, cyfr i znaku podkre�lenia (*) pomoc� opeji -W[�bi�r) mo�emy o* �li� �bi�r dodatkowych znak�w, kt mog� wehod�i� w sk�ad s�owa; [zb jest wyra�eniem regularnym.

powoduje wy�wietlenie na�wy pli linii zawieraj�eych szukany tekst o linie te nie s� wy�wietlane




W przypadku u�ycia pr�e��cznika R, parametr tekst w wywo�aniu F gramu GREP traktowany jeat jako wyra�enie regularne. Wyra�e regularne r�ni si� od normalnego tekstu u�yciem operator�w, kt steruj� wyszukiwaniem. Po��czenie dw�ch wyra�e� regularnych � wyra�enie regularne. Poni�ej przedstawiona jest list,a mo�liwych u�ycia operator�w.

Operator Opis

^ Ustawiony na pocz�tku wyra�enia woduje wys�ukiwanie w pliku li kt�re zaczynaj� si� podanym w w= �eniu tekstem.

$ Ustawiony na ko�cu wyra�enia po duje wyszukiwanie w pliku lin�, kt ko�ez� si� podanym w wyra�eniu kstem.

Odpowiada dowolnemu znakowi. * Umieszezony po znaku o�nacza, �e
ny znak mo�e nie wyst�pi� lub wy; pi� wielokrotnie, np. nos* mo�e od wiada� nast�puj�cym tekstom: no, � noss, nosss itd.

+ Umieszezony po znaku oznacza, �e ny znak mo�e wyst�pi� wielokrot* np. nos* mo�e odpowiada� nast�p� cy�n tekstom: nos, noss, nosss itd., nie tekst,owi no.


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

* J *'*i�* *c *11�K0*�
umieszczonych w nawiasach, np. [qWe* oznacza jeden �e znak�w q, w lub e. mo�emy okre�li� zakres znak�w za po. moc� znaku -, np. [a-k] oZnaczaj�cy dowolny znak z zakresu od znaku a do znaku k, a1e nie mo�e to by� znak s, t czy Z; umiesZczenie jako pierwszego
Z�aku ^ OZ�aCZa, �e Z�ak �le mO�e
nale�e� do znak�w umieszczonych w nawiasach, np. [^zxc] nie pozwala na u�ycie znak�w z, x, c.

Pozwala na okre�lenie nast�puj�cego po nim znakujako normalnego znaku a nie operatora, np. \. oZnacza kropk�, a nie operator okre�laj�Cy dowolny znak.

BINOBJ - program konwersji plik�w binarnych na pliki typu.OBJ

Program BINOBJ.EXE s�u�y do konwersji dowolnych plik�w binarnych na pliki typu.OBJ, kt�re mog� by� do��czane do program�w paskal0- wychjako procedury. Funkcja tajest u�yteczna, gdy plik danych binarnych musi rezydowa� w segmencie kodu lubjest Za du�y, by umie�ci� go w tablicy sta�ych. Na przyk�ad programu tego mo�na u�y� do beZpo�redniego do��czenia do programu sterownika graficznego Z modu�u Graph. Wywo�anie programu BINOBJ ma posta�:

BINOBJ �r�d�o[.BIN) cel[.OHJ) nazwa procedury

gdzie:

�r�d�o - okre�la przekszta�cany plik binarny, cel - okre�la nazw� tworZonego pliku.OBJ,

nazwa*procedury - okre�la nazw� deklarowanej procedury zewn�trznej w programie paskalowym.






320 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

�r�*rarn �� aK�uaii�ac)I DIDIIO�eK

Program TPUMOVER s�u�y do usuwania rzadko u�ywanych mi biblioteki modu��w TURBO.TPL oraz do dodawania modu��, u�ywanych do tej biblioteki. Biblioteka TURBO.TPL wraz Z m jest automatyCznie �adowana przez kompilator systemu Turbo F pami�ci. Wywo�anie programu TPUMOVER ma posta�:


TPUMOVER nazwa pliku operacje


gdzie:

nazwa*pliku - jeat nazw� pliku typu.TPU lub typu.TPL,

operaeje - jest opcjonaln� list� polece�:

+nazwa modu�u - dodanie modu�u do biblioteki
-nazwa modu�u - usuni�cie modu�u z biblioteki *nazwa modu�u - wyodr�bnienie modu�u z bibliote
usuwania qo z tej biblioteki)
Je�eli nie podano operacji, t0 program TPUMOVER wy�wif modu��w Zawartych w bibliotece.

Jak napisano wcZe�niej, w systemie Turbo Pascal a� dwa rodzaj Z modu�ami:

pliki.TPU - powsta�e w wyniku kompilacji modu�u, plik tego ty zawiera� tylko jeden modu�;

pliki.TPL - pliki te w przeciwie�stwie do plik�w.tpu mog� � wiele modu��w (przyk�adowo plik turbo.tpl Zawiera modu�y: overlay, crt, dos i printer).

* MAKE - program do kompilacji z�o�onych prograi

Program MAKE s�u�y do kompilacji w oparciu o pliki robocze (on dalej) z�o�onych program�w paskalowych. Sk�adnia wywo�ania mu Make jest nast�puj�ca:

make (opcje) [pliki wynikowe)


gdzie:
opcje - s�u�� do okre�lenia sposobu pracy programu MAKE, pliki*wynikowe - nazwy plik�w powsta�ych w wyniku kompilacj


Programowanie w Turbo Pascal 7.0

= r--o-----~ **-ov *iuyi*�iuc w llnl]
komend systemu DOS polecenia make. Po wydaniu tego polecenia pro� gram MAKE b�dzie s�uka� pliku roboczego o na�wie NIAKEFILE, aje�eli nie znajdzie go, to b�dzie szuka� pliku MAKEFILE.MAK, a gdy i tego pliku nie znajdzie, to przerwie wykonywanie i wy�wietli komunikat * b��dzie. Mo�na r�wnie� uruchomi� program MAKE z plikiem roboczy* o innej nazwie ni� przyj�te standardowo pr�ez wywo�anie go z opcj� -f i nazw� tego pliku (np. make -fprogram.mak). Pr�y ka�dym uruchomieniu programu MAKE jest ponadto szukany plik o nazwie BUIL� TINS.MAK i je�eli zostanie on znale�iony, to program MAKE interpretuje go przed u�yeiem pliku MAKEFILE (lub innego pliku roboczegoj, Plik BUILTINS.MAK jest pr�eznac�ony na dowolne regu�y (zwyl*e regu�y niejawne) lub makrodefinicje wsp�lnie u�ywane przez dowolne pliki. Je�eli nie u�yto opcji -I, to program MAKE szuka pliku NIAKEFILE w bie��cym katalogu.


OPC*TE PROGRAMU MAKE

Opcja Opis
-Dnazwa definiuje podan� na�wg makra.
-Dnazwa=tekst definiuje podan� nazw� makra jako �a�cuch tekst znajduj�cy si� po znaku r�wno�ci.
-Ikatalog program MAKE b�dzie s�uka� plik�w roboczych w podanym katalogu.
-Unazrva anuluje poprzedni� definicj� makra o podanej nazwie.
powoduje, �e polecenia wykonywane prze� program Make nie b�d� wy�wietlane (standardowo polecenia s� wy�wietlane przed wykonaniem). powoduje wy�wietlanie polece� bez ich wykonywania przez program MAKE. Opcja jest u�ywana do prze�ledzenia poprawno�ci pliku makefile.
-fnazwa*pliku uruehomienie programu MAKE z plikiem roboczym o innej nazwie ni� przyj�ta standardowo.
-? lub -h wy�wietla inforn�acje pomocnicze.


322
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Plik roboczy (na�ywany dalej makefile) dla programu MAKE ol def�nicje i relaeje wykor�ystywane p�niej prze� ten program do alniania, kompilacji i ��czenia powi�zanych ze aob� program�w. �xtwor�y� dowoln� ilo�� plik�w roboczych o dowolnych nazwach nie podano nazwy pliku roboczego przy uruchomianiu programu to program ten azuka pliku z dorny�ln� nazw� MAKEFILE, a je znajd�ie go, to b�dzie azuka� pliku MAKEFILE.MAK, a gdy i te* nie znajdzie to przerwie wykonywanie i wy�wietli komunikat o Plik makefile mo�na utworzy� pod dowolnym edytorem tekst�* (np. edytor wbudowany w �rodowiako j�zyka 1`urbo Paacal). W, regu�y, definieje i dyrektywy, zapiaane w pliku makefile, mu zako�czone znakiem ko�ca linii CR (uzyskiwanym prze� nac klawiaza E��ter). Je�eli linia jest �� d�uga, to w celu kontynua* nast�pnej linii nale�y u�y� znaku \ jako ostatniego znaku li oddzielenia identyfikator�w plik�w oraz do wyodr�bnienia pole wn�trz regu� a�u�� spacje i tabulatory.

Twor�enie plik�w makefile jest podobne do piaania program�w rych mo�na wyr�ni� nast�puj�ce elementy:

- komentarze,

- regu�y jawne,

- regu�y niejawne,

- makrodefinicje,

- dyrektywy.


KOMEN*�ARZE

Ws�yatkie znaki rozpoczynaj�ce aig od znaku # do ko�ca wif traktowane jako znaki komentarza i s� ignorowane przez *


Komentarz mo�e ai� rozpoczyna� w dowolnym wierszu ora� w kolu�nnie.








Pr*gramowanie w Turbo Pascal T.0

Regu�yjawne maj� naat�puj�c� posta�;

cel [cel. . ): [�r�d�o �r�d�o., ] [linial] [linia2]


[linia N]

gdzie:

cel - nazwa uaktualnianego pliku wynikowego (pliku ko�cowego), �r�d�o - nazwa pliku, na podstawie kt�rego jest tworzony plik wynikowy (cel),

liniaN - polecenia DOS (obejmuj� one pliki.bat i pliki wykonawcze.com i.exe).

Regu�ajawna definiuje przynajmniej jeden plik wynikowy oraz opcjonalnie pliki �r�d�owe z opcjonaln� list� polece� do wykonania. Nazwy plik�w �r�d�owych i wynikowych mog� by� poprzedzone nazw� nap�du dyaku oraz �eie�k� dost�pu.
Nazwa pliku wynikowego muai by� w pierwszej kolumnie lin� pocz�tkowej regu�y jawnej, a wszystkie polecenia muaz� by� poprzedzone pr�ynajmniejjednym znakiem apacji lub znakiem tabulacji. Jak wspomniano wcze�niej, znak \ mo�e by� u�ytyjako znak kontynuacji lin�, gdy lista plik�w �r�d�owych lub polecenie jest za d�ugie, by si� zmie�ci� w jednej linii. Pliki �r�d�owe oraz polecenia wyst�puj� opcjonalnie, tzn. mog� by�, ale nie musz�.

Posta� regu�y jawnej mo�e by� r�wnie� nast�puj�ca:

cel [cel. . ):

Regu�yjawne wraz z poleeeniem lub list� polece� s�u�� do utworzenia lub uaktualnienia pliku wynikowego w oparciu o pliki �r�d�owe. Po napotkaniu przez program MAK* regu�yjawnej naat�puje sprawdzenie czy pliki �r�d�owe tej regu�y atano*� pliki wynikowe innej regu�y pliku makefile. Je�li tak, to najpierw s� wykonyw*e polecenia tych regu�. Dla wszystkich plik�w �r�d�owych utworzonych lub uaktualnianych w oparciu o regu�yjawne lub niejawne program MAK* sprawd�a, czy istnieje plik wynikowy. Je�eli plik wynikowy nie iatnieje, to ka�de poleceniejest wykonywane w uatalonym w pliku makefle porz�dku. Je�eli plik wyni


324 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

*v**,r *�w**c**, w ui.�a i u�u� v�u�wuc* iuvuyun�c*i *c*v �l*xu]es� p
nywana z czaaem i dat� utworzenia ka�dego pliku �r�d�owego. Je�l i data modyfikacji jakiego� pliku �r�d�owego jest p�niejsza od c: daty pliku wynikowego, tojest wykonywana lista polece� w odpowit regule.
Tylko raz w pliku mahefile mo�e wyat�pi� regu�ajawna okre�laj�c wynikowy o danej na�wie.
Program Make rozpatruje wazyatkie linie naat�puj�ce po regule j; jako list� polece� tej regu�y do napotkania lin� rozpoczynaj�cej pierwazej kolumnie lub do ko�ca pliku. Linie puste a� ignorowane Przyk�ad atoaowania regu� jawnych w plikach makefile:
prg��wny.exe: prg��wny.pas modu�l.obj modu�2.obj tpc prg��wny /Tc:\tp7\bin
modu�l.obj: modu�l.asm
tasm modu�l.asm, modu�l.obj;
modu�2.obj: modu�2.asm
tasm modu�2.asm, modu�2.obj;

Pierwszy wieraz informuje program MAKE, �e plik prg��wny.exe � od plik�w: prg��wny.pas, modu�l.obj i modu�2.obj. Drugi wiersz ol spos�b utworzenia pliku prg��wny.exe przez wywo�anie zewn�tr: kompilatora tpc. Trzeci wiersz informuje program MAKE, �e plil du�l.obj zale�y od pliku modu�l.asm. Czwarty wiersz okre�la s utworzenia pliku modu�l.obj przez wywo�anie kompilatora tasm. wiersz informuje program MAKE, �e plik modu�2.obj zale�y od modu�2.asm, a ostatni wiersz okre�la spos�b utworzenia pliku du�2.obj przez wywo�anie kompilatora Turbo Aaaemblera tasm. Pro MAKE jest wykonywany n* podanym pliku makefile do jego k Program b�dzie ponownie kompilowa� tylko te pliki, dla kt�rycl wynikowy jeat m�odazy od plik�w �r�d�owych.


REGUf.Y NIEJAWNE

Program MAKE pozwala r�wnie� definiowa� regu�y niejawne, kt� og�lniejsze ni� regu�y jawne. Do pokazania r�nic mi�dzy nimi w regu��jawn� z wcze�niejazego przyk�adu:

modu�l.obj: modu�l.asm

tasm modu�l.asm, modu�l.obj;

Nale�y tu zauwa�y�, �e plik.obj utworzony przez wywo�anie kompil Turbo Aasemblera taam ma tak� sam� nazw�, jak plik.asm.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

*a"' J*w*
xly**l, *�ore ma*� taki sam format. U�yWaj�c regu� niejawnych zamiast regu� ja.wnych, mo�na Wye)iminoWa� Wszystkie regu�y jaWne o tak.i�* samym forn�aeie plik�w Wynikowych. Regu�a niejawna z p�wy�sze przyk�adu mog�aby wygl�da astgpuj�co:
�n

.asm.obj:
tasm $*.asm,$*.obj

gdz�e $* reprezentuje nazw� p�iku bez jego rozsZerzenia. Regu�y niejawne maj� nast�puj�c� posta�:

rozszerzenie*�r�d�a.rozszerzenie celu: (linial) (linia2]


(li�ia N]

gdzie:

rozszerzeni* �r�d�a - jeat roZszer�eniem pliku �r�d�owego (musi rozpoczyna� aig w pierwazej ko�umnie)

rozszerzenie celu - jest rozsZerzeniem pliku wynikowego. Rozszerzenia te s� stusowane dla plik�w maj�cych forn�at:

�azwa pliku.ro2szerzenie �r�d�a nazwa pliku.rozszerzenie celu

gdzie nazwa*glikujest tak� san�� nazw� dla obu tych p�ik�w. Regu�a niejawna zast�puje wazystkie regu�yjawne maj�ce posta�:

nazwa,pliku.rozszerzenie celu:
nazwa pliku.rozszerzenie �r�d�a (linial) (linia2]


[linia N)

dla dowolnej nazwy pliku.

Reg��y niejaWne s� u�ywane, je�li dla daneg� pliku wynikowego nie znaleziono regu�yjawnej lub gdy regu�ajawna dla tego pliku nie zawiera �adnych polece�.



326 P. Micha�kiewicz. I. �wituszak

= * * * * *r.* . ir*ux�uu *�wxxyutx, w xc*u�ctl;xx xllc**lw�yC� WsZystli
polecenia musz� by� poprZedzone przynajmniej jednym znakiem spa, lub z��akiem tabulacji. Ka�da linia golece� w regule niejawnej mu rozpoczyna� sig od spacyi. Program Make rozpatr��je wszystkie lin nast�puj�ce po regule niQja Wnej jak� list� polece� tej regu�y do napotk nia lini� rozpoc�ynaj�cej si� w pierwsZej kolumnie lub do ko�ca plik Linie puste s� ignorowane.


LISTA POLECE�
Ka�da linia polece� z listy golece� regu�y jawnej lub niejawnej mu rozpoczyna� si� od spacji lub znaku tabulatora i ma nast�puj�c� posta

[ przedrostek... ] polecenie

gdzie:
przedrostek - okre�la spos�b traktowania przez pr�gram MAKE nast puj�cego po nim polecenia,

pulecenie - okre�la wykonywane polecenie DOS.
Dozwolone s� nastgpuj�ce przedrostk�: Przedrostek Opis

Powoduje wy�wietlenie na ekranie m* nitora polecenia przed jego wykon; niem (dotyCZy tylko tego polecen� przed kt�rym si� pojawi).

-numer przedrostek ten okre�la spos�b trak* wania przez progxam MAKE kodu w* konania polecenia DOS; je�eli numf jest mniejszy od kodu wykonania poli Cenia �OS, to wykonywanie program MA�* zostanie przerwane.

podanie prZedrostka bez numeru p* woduje, �e program MAKE nie b�dzi sprawdza� kodu wykonania poleCeni DOS. OznaCza to, �e bez wZgl�du n kod wykonan�a polecenia DOS pr* gram MAKE b�dzie kontynuowa� pr* c�.




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

�*-C-^-*J `*v **J*v
jedno z polece� wbudowanych w syatem DOS

BREAK MD
RENAME VERIFY


MAKRODEFINICJE

CD CHDIR CLS COPY MKDIft PATH PROMPT REN SET TIME TYPE VER VOL




Bardzo cz�eto polecenia, nazwy plik�w oraz opeje s� wielokrotnie u�ywane w pliku makefile. Dla uproszezenia wprowadzania zmian w takich plikach mo�na stosowa� makrodefinicje. Makrodefinicja jest nazw� reprezentuj�c� dowolny �a�cueh znak�w (liter i cyfr). Makrodefinicja jest okre�lana przez nazw� makra oraz przypisany jej tekst, kt�ry jest wstawiany przez program MAKE w miejscu wyst�pie� nazwy makra.

Posta� makrodefinicji jest nast�puj�ca:

nazwa makra=TEKST

gdzie:

- nazwa makra - jest nazw� (rozr�niane s� du�e i ma�e litery) wykonywanej makrodefinicji na �a�cuchu liter i cyfr (bez spacji),
- TEKST - jest dowolnym �a�cuehem znak�w obejmuj�cym litery, cyfry, spacje i znaki interpunkcyjne; tekst powinien by� zako�ezony znakiem ko�ea lin� CR.

Wywo�anie makrodefinicji w pliku makefile ma posta�:

$(nazwa makro)

przy e�ym wywo�anie to nie mo�e wyst�pi� przed okre�leniem tej makrodefinicji.

Przyk�ad makrodefinicji o nazwie �CIE�KA r�wnowa�nej �a�cuchowi znak�w c: \tp7\bin:

�CIE�KA=c:\tp7\bin

Plik makefile m�g�by wygl�da� nast�puj�co:

prg��wny.exe: prg��wny.pas modu�l.obj modu�2.obj tpc prg��wny /T$(�CIE�KA)
modu�l.obj: modu�l.asm

modu�2.obj: modu�2.asm
tasm modu�2.asm, modu�2.obj;

Po wywo�aniu programu MAKE w miejsce wywo�ania makrodefu $(�CIE�KA) zostanie wstawiony tekst c:\tp7\bin.

Program MAKE dostareza kilka predef�niowanych odwo�a� do m* definicji: $d, $*, $<, $:, $. i $&.

Odwo�anie Opis

sprawdza, czy makrodefinicjajest finiowana i jest u�ywane w dyre wach warunkowych !if i !elif stos* nych w regu�aehjawnych i niejawn odwo�anie to daje liczb� 1, je�eli na podanej makrodefinicji jest ju� z niowana, w przeciwnym razie da* czb� 0.
$* zast�puje nazw� (bez rozszerze tworzonego pliku wynikowego wr; �cie�k� dost�pu do tego pliku. zast�puje pe�n� nazw� (z rozsz* niem) tworzonego pliku wyniko, wraz ze �cie�k� dost�pu do tego p zast�puje �cie�k� dost�pu do tw nego pliku wynikowego (bez nazw go pliku).
zast�puje nazw� (z rozszerzen tworzonego pliku wynikowego �cie�ki dost�pu do tego pliku). zast�puje tylko nazw� (bez rozsz nia oraz bez �cie�ki dost�pu do pliku) tworzonego pliku wynikow Przyk�ad stosowania odwo�ania $d:


:if :$d(�CIE�KA)

�CIE�KA=c:\tp7\bin

:endif



328 P. Micha�kiewicz I. �wituszak Programowanie w Turbo Pascal 7.0

-, r, *v**a. nie ona zdefiniowanajako �a�cuch znak�w c:\tp?\bin. Wywo�anie pro. gramu MAKE poleceniem:


make

spowoduje, �e za makro �CIE�KA b�d�ie podstawiany tekst e:\tp?\bi�, Natomiast wywo�anie programu MAKE poleceniem

make -D� CIE�KA=c:\tp7\programy

spowoduje, �e za makro �CIE�KA b�dzie podstawiany tekst c:\tp7\pr�� gramy.


DYREKTYWY

Dyrektywy s�u�� do warunkowego wywo�ywania innych plik�w makefile warunkowego wykonywania regu� i polece�, wypisywania info��nacji o b��dach oraz do anulowania definicji makrodefinicji o podanej nazwie. Dyrektywy w plikach makefile rozpoczynaj� si� od znaku!

Dost�pne s� nast�puj�ce dyrektywy:

!include

!if
!else !elif
!endif !error !undef
Dyrektywa !include okre�la nazw� pliku do��czanego do pliku makefle. Posta� tej dyrektywy jest nast�puj�ca:



lub

: include "nazwa pliku "



:include <nazwa pliku>

gdzie nazwa*pliku oznacza nazw� do��czanego pliku. Do��czany plik mo�e zawiera� kolejne dyrektywy !include.


330 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

uylGnbywy waiu**nvwc :ii, :cui, :ci�c, i :ciiuir *rvr.n�i�*� iiu ci��u.y
sze konstruowanie plik�w makefile. Dyrektywy te s�u�� do waru� go wykonywania regu� i makrodefinicji. Dyrektywy te mog� mie� puj�ce postacie:



:if wyratenie linial; linia2;


linia N; !endif




:if wyratenie linial; linia2;


linia N; :else
linial; linia2; linia N; :endif




:if wyra�enie linial; linia2;


linia N;
:elif wyraienie linial; linia2;


linia N; :endif


gdzie linia oznacza wyst�pienie dowolnej makrodefinicji, reg kolejnej dyrektywy.



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

Dyrektywa !error powoduje �atrzymanie wykonywania programu MA�* oraz wypisanie tekstu komunikatu podanego po dyrektywie !error. Dyrektywa ta ma nast�puj�c� posta�:

lerror [dowolny tekst komunikatu]
Stosowanie tej dyrektywy w dyrektywach warunkowych pozwa�a u�ytkownikowi okre�li� warunki przerwania wykonywania programu NIAKE. Dyrektywa !undefpowoduje anu�owanie definicji makra o podanej nazwie. Dyrektywa ta ma naat�puj�c� posta�:

:undef nazwa makrodefinicji

Je�eli makrodefinicja o tej nazwie nie zoata�a �definiowana, to u�ycie dyrektywy !undef nie powoduje �adnego dzia�ania.


B�*DY **YKAZYWANE PRZEZ PROGRAM MAKE

Pozosta�e b��dy:
1.   Bad f�e name format in include atatement
     B��dna nazwa p�iku w dyrektywie !inc�ude.
2.   Bad undef statement syntax
     B��d syntaktyczny w dyrektywie !undef
3.   Character constant tou �ong
     Sta�a znakowa mo�e �awiera� ty�ko jeden lub dwa znaki.
4.   Command arguments too long

Liczba znak�w w komend�ie wykonania przez program MAKl jest wi�ksza od 127 znak�w (ograniczenie na�o�one prze system DOS).
B��dy krytyczne:
                                                              5.   Command syntax error
l. Don't know how to make
                                                                   B��d syntaktyczny w po�eceniu.
B��d ten pojawia si�,gdy program MAKE natknie si� na p�ik o
nie istniej�eej nazwie oraz gdy nie ma regu� pozwalaj�cych    6.   Division by zero
stworzy� ten p�ik.
                                                                   Dzie�enie pr�ez zero.
2. Error directiue: *                                         7.   Expression syntax error in !if statement
Wypisanie tekstu komunikatu dyrektywy !error.                      d k !if.
                                                                   B��d syntaktyczny w wyra�eniu yre tywy
3. Incorrect command line argument: XXX
                                                              8.   File name too �ong

B��d ten pojawia si�, gdy podano niew�a�ciwe argumenty dla programu NIAKE.

4. Not enough memory

Nazwa p�iku podanego w dyrektywie !include jest za d�u* Nazwa p�iku wraz z �cie�k� dost�pu nie mo�e by� d�u�sza � 78 znak�w (ograniczenie na�o�one pr�ez system DOS).

B��d ten pojawia si�, gdy �abraknie pami�ci. 9. I��egal eharacter in constant expression X 5. Unable to execute command
Niedozwolony znak X w wyra�eniu warunkow B��d ten pojawia si�, je�eli wykonanie polecenia jest 10. Illegal octal digit niemo�liwe.
Niedozwo�ona cyfra �semkowa.

6. Unable to open makefile
11. Macro expansion too lon

B��d ten pojawia si�, gdy aktualny katalog nie zawiera pliku
Makrodefinicja nie mo�e zawiera� wi�cej ni� 4096 znak�w. makefile.



332
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

Programowanie w Turbo Pascal 7.0

ektywa elif w st i�a bez wcze�nie a�e o ** ** * * v vv Dyr ! dyrektywy
!if..
B��dy wykonania programu
Misplaced else statement 1 Invalid function number
Dyrektywa f lse wyst�pi�a bez wcze�niejszego wyst�pienia dyrektywy B��dny numer funkeji 14. Misplaced endif statement 2 File not found

Dyrektywa !endif wyst�pi�a be� wcze�niejszego wyst�pienia dyrektywy !if

15. No file name ending

W dyrektywie !include nie zako�czono nazwy pliku znakiem
" lub >.

16. Redefinition of target ****
Ponowne okre�lenie tej samej nazwy (***SQ***) pliku wynikowego w regulejawnej.
1?. Unable to open include file
Plik o tej na�wie (podany w dyrektywie !include) nie mo�e by� otwarty. Plik nie istnieje lub jest do��c�ony do siebie. 18. Unexpected end off�le in conditional started on line #
Nieoczekiwany koniec pliku roboezego w dyrektywie warunkowej. Program M*E napotka� koniec tego pliku zanim w dyrektywie warunkowej wyst�pi�a dyrektywa !endif 19. Unknown preprocessor statement
Nieznana dyrektywa.

Plik nie �osta� znaleziony

3 Path not found

Scie�ka dost�pu nie zosta�a znaleziona

4 Too many open files
Zbyt du�o otwartych plik�w 5 File access denied
Brak dost�pu do pliku 6 Invalid file handle

Niew�a�ciwy uchwyt pliku 12 Invalid file access code

Niew�a�ciwy kod dost�pu do pliku

15 Invalid drive number

Niew�a�ciwe numer stacji
16 Cannot remove current directory Niemo�liwe usuni�eie bie��cego katalogu

1'7 Cannot rename across drives Niemo�liwa zmiana nazwy pliku

18 No more files

Brak plik�w o nazwach okre�lonych w wywo�aniach procE FindFirst i FindNext



334 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak
Programowanie w Turbo Pascal 7.0

      B��d odczytu dysku
101   Disk write error
      B��d zapiau dysku
102   File not aasigned
      Plik nie zosta� powi�zany ze zmienn� plikow�
103   File not open
      Plik nie jeat otwarty
104   File not open for input
      Plik nie jest otwarty do odc�ytu
105   Fil*not open for output
      Plik nie jest otwarty do zapisu
106   Invalid numeric forn�at
      B��dny format numeryczny
150   Disk is write-protected
      Dysk jest �abe�pieczony przed zapisem
151   Bad drive requeat atruct length
      B��dna ���w� atacji
152   Drive not ready
      Stacja nie jest gotowa
153   Unknown command
      Nieznana komenda
154   CRC error in data
      B��d w danych
156   Disk seek error
      B��d przeszukiwania dysku


336 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

      Nieznany typ ur��d�enia
158   Sector Not Found
      Sektor nie zosta� znaleziony
159   Printer out of paper
      Brak papieru w drukarce
160   Device write fault
      B��d urz�dzenia podczas zapisu
161   Device read fault
      B��d urz�dzenia podczas odczytu
162   Hardware failure
      Uszkod�enie sprz�tu
200   Division by �ero
      Dzielenie przez �ero
201   Range check error
      B��d przekroczenia �akreau
202   Stack overflow error
      B��d przepe�nienia stosu
203   Heap overtlow error
      B��d przepe�nienia sterty
204   Invalid pointer operation
      B��dna operacja waka�nikowa
205   Floating point overflow
      Przepe�nienie w wyniku operacji zmiennopr�ecinkowej
206   Floating point underflow
      Niedomiar w wyniku operacji zmiennoprzecinkowej
      Programowanie w Turbo Pascal 7.0 33*

208




209



210



211



212



213



214



215




216

B��dna operacja zmiennopr�eeinkowa
Overlay manager not installed
Program �arz�dzaj�cy nak�adkowaniem nie zoata� zainstalo� wany

Overlay file read error

B��d odczytu � pliku nak�adkowego

Object not initialized

Obiekt nie �osta� zainicjowany

Call to abstract method

Wywo�anie abstrakcyjnej metody wirtualnej
Stream regiatration error B��d rejestracji strumienia Gollection index out of range

Indeks kolekcji jest po�� zakresem

Gollection overflow error

B��d przepe�nienia kolekcji

Arithmetie overflow error
B��d przepe�nienia lub wynik operaeji arytmetyc�nej poza zakresem

General Protection fault

Odwo�anie si� przez program do pami�ci dla niego niedost�pnej

B��dy wykrywane przez kompilator

1 Out of memory

Brak pami�ci




338 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

     Oczekiwano identyfikatora
3    Unknown identifier
     Nieznany identyfikator
4    Duplicate identifier
     Podw�jny identyfikator
5    Syntax error
     B��d ak�adni
6    Error in real constant
     B��d w ata�ej rzee�ywistej
*    Error in integer constant
     B��d w ata�ej ca�kowitej
8�   String conatant exceeds line
     Sta�a �a�cuchowa przekracza wiersz
10   Unexpected end of file
     Nieapodziewany koniec pliku
11   Line too long
     Zbyt d�uga linia - makaymalnie 127�nak�w
12   Type identifier expected
     Oczekiwany identyfikator typu
13   Too many open filea
     Zbyt du�o otwartych plik�w
14   Invalid file name
     B��dna nazwa pliku
15   File not found
     Nie znaleziono pliku



Programowanie w Turbo Pascal T.0

     Dyak jeat pe�ny
17   Invalid compiler directive
     B��dna dyrehtywa hompilatora
18   Too many filea
     Zbyt du�o plih�w
19   Undefined type in pointer definition
     Niezdefiniowany typ w definicji wsha�nika
20   Variable identifier expected
     Oc�ehiwano identyfihatora zmiennej
21   Error in type
     B��d w dehlaracji typu
22   Strueture too large
     Zbyt du�y typ struhtura1ny
23   Set baae type out of range
     Typ bazowy przehracza zakres
24   File componenta may not be files or objecta
     Sk�adnihami plihu nie mog� by� plihi ani obiehty
25   Invalid atring length
     B��dna d�ugo�� �a�cucha
26   Type mismatch
     Niezgodno�� typ�w
27   Invalid subrange base type
     B��dny typ bazowy typu ohrojonego
28   Lower bound greater than upper bound
     Dolny zahres wi�hazy od g�rnego zahresu


340
P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

     Oczehiwano typu porz�dhowego
30   Integer conatant expeeted
     Oczehiwano sta�ej ca�kowitej
31   Conatant expected
     Oczekiwano ata�ej
32   Integer or real constant expeeted
     Oczekiwano sta�ej ea�kowitej lub rzeczywiatej
33   Pointer Type identif�er expected
     Oczehiwano identyfikatora typu waka�nihowego
34   Inualid funetion reault type
     B��dny typ wyniku funkeji
35   Label identifier expected
     Oczehiwano identyfkatora etyhiety
36   BEGIN expected
     Oczehiwano BEGIN
37   END expected
     Oczekiwano END
88   Integer expresaion expected
     Oczekiwano wyra�enia ca�kowitego
39   Ordinal expresaion expeeted
     Oczekiwano wyra�enia porz�dhowego
40   Boolean expreasion expected
.    Oczehiwano wyra�enia logicznego
41   Operand types do not match operator
     Niezgodno�� typ�w operand�w dla operatora



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

     B��d w wyra�eniu
4*   Illegal assignment
     Niedozwolone przypisanie
44   Field identifier expected
     Oczekiwano identyfikatora pola
45   Object file too large
     Zbyt du�y plik.OBJ
46   Undefined external
     Niezdefiniowany podprogram �ewn�trzny
47   Inva1id object file record
     B��dna �awarto�� pliku.OBJ
48   Code segment too large
     Zbyt du�y segment kodu
49   Data segment too large
     Zbyt du�y segment danych
50   DO expected
     Oczekiwano DO
51   Invalid PUBLIC definition
     B��dna definicja PUBLIC
52   Invalid EXTRN definition
     B��dna definicja EXTRN
53   Too many EXTRN definitions
     Zbyt du�o definicji EXTRN
54   OF expected
     Ocze*iwano OF


342 P. Michalkiewicz, I. �wituszak

     Oczekiwano INTERFACE
56   Inualid relocatable reference
     B�gdne odwo�ania relokowalne
57   THEN expected
     Oczekiwano THEN
58   TO or DOWNTO expected
     Oczekiwano TO lub DOWNTO
59   Undefined forward
     Niezdefiniowana deklaracja forward
61   Invalid typecast
     Niew�a�ciwa konwersja
62   Division by zero
     Dzielenie przez zero
63   Invalid file type
     Niew�a�ciwy typ plikowy
64   Cannot read or write variables of this type
     B��dny typ argumentu procedur Read,Readln,Write,Wz
65   Pointer va��able expeeted
     Oczekiwano zmiennej wska�nikowej
66   String variable expected
     Oczekrwano zmiennej �a�cuchowej
67   String expression expected
     Oc�e*iwano wyra�enia �a�cuchowego
68   Circular unit referenee
     Zap�tlenie odwo�a� mi�dzy modu�ami
     Programowanie w Turbo Pascal 7.0

     Niezgodno�� nazw modu��w
70   Unit version mismatch
.    Nie�godno�� wersji modu��w
71   Internal stack overf1ow
     Przepe�nienie wewn�tr�nego stosu
72   Unit file format error
     B��d formatu plik.TPU
73   IMPLEMENTATION expected
     Oczekiwano IMPLEMENTATION
74   conatant and case types do not match
     Niezgodno�� sta�ej i pola wyboru
75   Record or objeet variable expected
     Oczekiwano zmiennej rekordowej lub obiektowej
76   constant out ofrange
     Sta�a po�� zakresem
77   File va��able expected
     Oezekiwano zmiennej plikowej
78   Pointer expression expected
     Oczekiwano wyra�enia wska�nikowego
78   Integer or real expression expected
     Oczekiwano wyra�enia ca�kowitego lub rzeczywistego
80   Label not within current bloek
     Brak etykiety w bie��cym bloku
81   Label already defined
     Etykietajestju� zdefiniowana


344 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

vrr   vuu�lllcu l�uc1111fJlct;culll* riL�LclllCllL *l��L
      Wyst�pi�a niezdefiniowana etykieta
83    Invalid * argument
      B��dny argument operatora *
84    UNIT expected
      Oczekiwano UNIT
85    ";" expected
      Oczekiwano �rednika
86    ." expected
      Oc�ekiwano dwukropka
87    "," expected
      Oczekiwano przecinka
88    "(" expected
      Oczekiwano nawiasu poc��tkowego
89    ")" expected
      Oczekiwano nawiasu ko�cz�cego
90    -" expected
      Oczekiwano znaku r�wno�ci
91    ." expected
      Oczekiwano znaku przypisania
92    "[" or "(." expected
      Oczekiwano nawiasu poc��tkowego (.lub [
98    "]" or ".)" expected
      Oczekiwano nawiasu ko�cz�cego.) lub ]
94    '." expected
      Oc�ekiwano kropki



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

      Oczekiwano dw�ch kropek
96    Too many variables
      Zbyt du�o �miennych
9'7   Inualid FOft control va��able
      B�gdna zmienna ateruj�ca w inatrukeji FOR
98    Integer variable expected
      Ocze*iwano zmiennej ca�kowitej
99    Filea typea are not allowed here
      Pliki s� tutaj niedo�wolone
100   String length mismatch
      Niezgodno�� d�ugo�ci �a�cuch�w
101   Invalid ordering offields
      B��dne uporz�dkowanie p�l
102   String constant expected
      Oczeliiwano sta�ej �a�cuchowej
103   Integer or real variable expeeted
      Ocze*iwano zmiennej ca�kowitej lub rzeezywistej
104   Ordina1 variable expected
      Oc�e*iwano zmiennej por��dkowej
105   INLINE error
      B��d w inatrukcji kodu INLINE
106   Character expresaion expected
      Ocze*iwano wyra�enia znakowego





346 P. Micha�kiewicz, l. �wituszak

Zbyt du�y program.EXE. Utw�rz mniejsze i u�yj procedur* Exec z modu�u Doa

108 Overflow in arithmetic operation

Przepe�nienie w wyniku przekroczenia zakresu w operacji aryt metycznej
109 No encloaing FOR, WHILE or REPEAT statement Procedury Break i Continue wyat�pi�y poza instrukcjami FOR WHILE, REPEAT

110 Debug information table overflow

� Przepe�nienie podczas generowania do pliku.EXE informac dla debuggera
112 CASE constant out of range Sta�a wyboru poza zakresem
113 Error in atatement B��d w inatrukcji

114 Cannot call an interrupt procedure
Niemo�liwe wywo�anie procedury obs�ugi przerwania 116 Muat be in 8087 mode to compile thia
Kompilaeja mo�liwa przy u�yciu dyrektywy {$N+} 117 Target addresa not found
Nie znaleziono adreau docelowego 118 Include files are not allowed here
W tym miejacu do��c�enie pliku jeat niemo�liwe 119 No inherited methods are acceaaible here

U�ycie a�owa hluczowego inherited poza metod� lub w metodz bez przodka




Programowanie w Turbo Pascal 7.0

      Oc�ekiwano NIL
121   Invalid qualifier
      B��dny kwalifikator
122   Inualid variable reference
      B��dne odwo�anie do zmiennej
123   Too many aymbola
      Zbyt du�o aymboli
124   Statement part too large
      Zbyt du�a cz��� wykonaweza
126   Files muat be var parameters
      Pliki musz� by� parametrami przekazywanymi przez �mienn�
127   Too many conditional symbola
      Zbyt du�o warunkowych nazw aymbolicznych
128   Misplaced eonditional direetive
      Niew�a�eiwie umiea�e�ona dyrektywa warunkowa
129   ENDIF direetive miaaing
      Brak dyrektywy ENDIF
130   Error in initial conditional defines
      B��d w definicji warunkowej nazwy symbolicznej
131   Header does not match previous definition
      Niezgodno�� nag��wka � poprzedni� definicj�
133   Cannot eva1uate this expression
      Obliczenie wyra�eniajest niemo�liwe
134   Expresaion incorrectly terminated
      Nieprawid�owe zako�ezenia wyra�enia


348 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

       B��dny forn�at elementu opisuj�cego
136    Invalid indirect reference
       B��dne odwo�anie po�rednie
137.   Structured variables are not allowed here
       U�ycie �miennych atrukturalnych w tym miejscu nie jest d*
       zwolone
138    Cannot eualuate without Syatem unit
       Bez modu�u System nie mo�na wykona� danych oblicze�
189    Cannot access this aymbol
       Brak dost�pu do danego aymbolu
140    Invalid floating point operation
       B��dna operacja zmiennopr�ecinkowa
141    Cannot compile overlays to memory
       Kompilowanie nali�adek do pami�ci jest niedozwolone
142    Pointer or procedural variable expected
       Oc�ekiwano zmiennej wska�nikowej lub proeeduralnej
148.   Invalid procedure or funetion reference
       B��dne odwo�anie do procedury lub funkeji
144    Cannot overlay this unit
       Modu� nie by� skompilowany z dyrektyw� {$0+) i nie mo�e b;
       atosowany jako nak�adka
145    Too many nested scopes
       Zbyt du�y zakrea zagnie�d�e� - 512dla ca�ego programu 1�
       128dla modu�u
146    File access denied
       Brak dost�pu do pliku



Programowanie w Turbo Pascal 7.0

      Oczekiwano typu obiektowego
148   1.ocal object types are not allowed
      Lokalne typy obiektowe nie a� do�wolone
149   VIRTUAL expected
      Oczekiwano VIRTUAL
150   Method identifer expeeted
      Oczekiwano identyfikatora metody
151   Virtual constructors are not allowed
      Konstruktory wirtua1ne nie s� dozwolone
152   Constructor identifier expected
      Oczekiwano identyfikatora konstruktora
153   Destructor identifier expected
      Oczehiwano identyfikatora destruktora
154   Fail only allowed within eonstruetors
      Procedura Fail mo�e by� wywo�ana tylko z wn�trza konstru-
      ktora
155   Inva1id combination ofopcode and operands
      B��dna kombinacja kodu operacji i operand�w
156   Memory reference expected
      Ocze*iwano odwo�ania do pami�ci
157   Cannot add or subtract relocatable symbols
      Symbole relokowa1ne nie mog� by� dodawane lub odejmowane
158   Invalid register combination
      B��dna kombinacja rejestr�w




350 P. Micha�kiewicz, I. �wituszak

       Instrukeje procesora 80286 i koprocesora arytmetyezne;
       80287 nie s� dozwolone
160    Invalid symbol reference
       Bl�dne odwo�anie do symbolu
161    Code generation error
       Bl�d generacji kodu
162    ASM expected
       Oczekiwano ASM
163    Duplieate dynamic method index
       Dwukrotne u�ycie indeksu metody dynamicznej
164    Duplicate resouree identifier
       Dwukrotne u�ycie identyfikatora zasobu
165    Duplicate or invalid export index
       Dwukrotnie u�yty lub b��dny indeks eksportu
166    Procedure or funetion identifier expected
       Oc�ekiwano identyfikatora procedury lub funkeji
16'7   Cannot export this symbol
       Symbol nie mo�e by� eksportowany
168    Duplicate export name
       Dwukrotne u�ycie na�wy eksportowej
169    Executable file header too large
       Zbyt du�y nagl�wek pliku wykonywalnego
1*0    Too many segments
       Zbyt du�o segment�w
       Programowanie w Turbo Pascal 7.0

*ezsn;*rzn* ** *z**rzna**�*y***� 'd

9�Z



      80$    Qla*nloA*3
      *0$     aI�*B*S*3
      *0$   uapp�l.;>*3
      TO$      *luOP**3
*so*.�e�*

:n,g*�ld n*o*nq*tz** a*;S 'E'I

EHLQ$ 3�OuI*3 *gLQ$ *�d3�O��3 THLQ$ 3�dul��3 OHLQ$ pasol**3



:nng*�ld *�u***m*z � *�u*�����*o aC**�ado ao*Cnuo**nn *.;mpaao.zd zaz,�d au*nrufzn a*S '*'�

soQsW '.z*ul . za*qoz 0080$ Mo*��O* 0800$ *�5* 0*00$ o*�Z* 0T00$ *�l*d* *000$ *3*d*
�ooo$ *�=***



. :soQeW �.z*ul ��p��o�d n�u*�om*n* od �*g*�u
-z**uz az,�*sa,fa,� n* n*o3�q �**o*�*�* ��u*��o3s�* *u aa*C**n�zod a*;S �T�T

3'*'ZS

soarvinn *naow

'gE* �u *uo.x*s **��* **soz *��u�u�od �*z*��* M **z8n**""* *I *z**'*a*�***�W *d :*z*o3n*
"0'L 'Id*S'dd OH*I�Z n**z*C m a�u*nno��*.z*o.zd" �*z��s* op dZ**