Szymon Styś poradnik prawny szefa firmy Centrum doradztwa organizacyjno-finansowego vektor Skierniewice 1993 Od redakcji Uwagi! - znaczkiem "ó" oznaczono "paragraf" - z uwagi na zmiany dokonane w Kodeksie Pracy ustawą z dn. 2.02.1996 Dz.U. nr 24896 poz. 110 pominięto wyciąg z przepisów Kodeksu Pracy zamieszczony w oryginale, jako nieaktualny; zmiany o których mowa wyżej należy również uwzględnić przy czytaniu tekstu Rozdziału 10.1) "Wybrane zagadnienia z prawa pracy" jako pisanego wg. stanu prawnego z roku 1993. 1. Wstęp Rynkowe warunki funkcjonowania jednostek gospodarczych stwarzają duże zapotrzebowanie na informacje z zakresu prawa. Wychodząc temu naprzeciw Zakład Wydawniczy "Framax" przygotował poradnik prawny szefa firmy. Według naszego rozeznania jest to pierwsza tego rodzaju pozycja na rynku wydawniczym. Poradnik zawiera podstawowe informacje z wybranych działów prawa, pogrupowane w bloki tematyczne obejmujące: wprowadzenie, wybrane przepisy oraz przykładowe wzory. Dobór materiałów w poszczególnych blokach tematycznych dokonano pod kątem potrzeb szefa firmy oraz jego funkcyjnych doradców. W części wprowadzającej w poszczególne bloki tematyczne, przedstawiono ogólną charakterystykę danego działu prawa zwracając uwagę na bardziej powszechne w praktyce podmiotów gospodarczych instytucje prawne oraz siatkę pojęciową, w tym metodę regulacji. W szeregu przypadkach funkcjonowanie przepisu zobrazowano przykładem, oczywiście jednak, w uproszczonej postaci. W części dotyczącej treści przepisów przedstawia się wyciągi z niektórych aktów normatywnych wybierając przepisy, które n. zd. mogą stanowić podstawę zachowań czynnych szefa firmy z punktu widzenia jego interesów. W części dotyczącej wzorów umów i pism procesowych, w sposób zamierzony nadano im pozornie konkretną postać. Chodzi nam bowiem o to, by poprzez operowanie przykładowym stanem faktycznym użytkownicy poradnika mogli zrozumieć istotę prawną danej umowy, czy też pisma procesowego oraz sposób zabezpieczania interesów firmy, względnie prowadzenia wywodu natury prawnej. Z tych też względów wyjaśniamy, że przytoczone w umowach i wzorach pism, nazwy, nazwiska, adresy, z wyjątkiem oznaczeń sądów i stany faktyczne są konstruowane przykładowo i ewentualny zbieg nazw czy faktów jest tylko przypadkowy. Pragniemy równocześnie zwrócić uwagę szefów firm na to, że w zamiarach wydawcy i autora poradnik ten nie ma na celu zastępowania radców prawnych, a przeciwnie, poprzez przybliżenie szefom problematyki prawnej, jej złożoności, obszaru oraz metod stosowania prawa, pomóc w pogłębianiu wiadomości z tej dziedziny, oraz w wypracowaniu płaszczyzn i form współpracy. Wyrażamy pogląd, że im większa będzie wiedza prawna szefów firm, tym lepsze będą rezultaty pracy radców prawnych w ochronie interesów firmy. 2. Wykaz skrótów B.N. - branżowa norma Dz.U. - Dziennik Ustaw Dz.Urz.M.P. - Monitor Polski J.t. - jednolity tekst K.c. - kodeks cywilny K.k. - kodeks karny K.p. - kodeks pracy K.p.a. - kodeks postępowania administracyjnego N.S.A. - Naczelny Sąd Administracyjny O.w.u.s. - ogólne warunki umów sprzedaży oraz umów dostawy P.N. - polska norma Por. - porównaj P.p. - przedsiębiorstwo państwowe Rozp. - rozporządzenie S.N. - Sąd Najwyższy Z.N. - zakładowa norma 3. Wybrane zagadnienia dotyczące ustroju prawnego podmiotów gospodarczych, w tym rejestrów Jednym z przejawów gospodarki rynkowej jest wielość funkcjonujących na rynku podmiotów gospodarczych. Ich istnienie w czasie jest zróżnicowane m.in. poprzez działanie prawa konkurencji. W płaszczyźnie prawnej stwarza to stan ogromnej ilości stosunków prawnych, których podmiotowa ocena szczególnie w profesjonalnym obrocie gospodarczym ma zasadnicze znaczenie. Prowadzi to w konsekwencji do potrzeby zajmowania się zdolnością prawną podmiotów gospodarczych, przede wszystkim w tych sytuacjach, w których od razu nie dochodzi do wykonania umowy (tzw. świadczenia z ręki do ręki). W stosunkach między osobami fizycznymi nie prowadzącymi profesjonalnej działalności gospodarczej, praktycznie badanie zdolności do czynności prawnych nie ma miejsca, chociaż może się okazać, że taka czynność jest nieważna, np. kupno roweru od osoby, która nie ukończyła 18 lat, a więc nie była pełnoletnia (art. 11, 14 i 58 ó#a k.c.). W stosunkach z udziałem osób prawnych oświadczenia woli tworzące stosunki prawne składane są przez osoby wchodzące w skład organów tej osoby lub pełnomocników ustanowionych przez te organy. Generalną normę w tym zakresie znajdujemy w treści art. 38 k.c. stanowiącym, że osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. W art. 39 k.c. zawarta jest natomiast norma traktująca o skutkach naruszania przepisów o zdolności prawnej osób prawnych. Praktycznie więc w stosunkach z osobami prawnymi zawsze należy uwzględnić dwa ryzyka a to, czy osoby działające w ich imieniu są czynnie legitymowane do tych działań jako członkowie ich organów lub pełnomocnicy, a także, czy zakres ich umocowania nie został przekroczony. Informacje w tym zakresie uzyskujemy z rejestrów prowadzonych dla poszczególnego rodzaju osób prawnych. Nie należy jednak przez to rozumieć, że przy zawieraniu każdej umowy, należy badać zdolność prawną. Celowość taka będzie natomiast uzasadniona przy zawieraniu umów na targach giełdach, z kontrahentem zagranicznym, czy też przy podejmowaniu decyzji odnoszących się do bytu prawnego danego podmiotu, czy też wkraczania w tę sferę. Z omawianych względów osoby reprezentujące w takich sprawach podmioty gospodarcze winny posiadać wyciągi z rejestrów i na nie się powoływać. Na wstępie należy zwrócić uwagę, że używane w języku prawnym terminy: podmiot gospodarczy i osoba prawna nie są tożsame, bowiem w zbiorze podmioty gospodarcze mieszczą się zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Definicję podmiotu gospodarczego znajdujemy w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324; zm.: Dz.U. z 1990 r. Nr 26, poz. 149; nr 34, poz. 198; Nr 86, poz. 504; z 1991 r. nr 31, poz. 128 i nr 41, poz. 179). Stanowi on, że podmiotem gospodarczym jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w celach zarobkowych i na własny rachunek. Definicję, typu blankietowego, osób prawnych zawiera art. 33 k.c. zaliczający do takich podmiotów prawa, Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Z art. 35 k.c. wynika natomiast, że powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, zaś organizacje i sposób działania tych osób, reguluje także ich statut opracowany na podstawie tych przepisów. Przepisy szczególne zbudowane są w układzie podmiotowym dla określonych grup osób prawnych. 1) Spółek prawa handlowego - rozp. Prez.Rz. z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 z.późn. zm.). W przyjętej klasyfikacji (osób prawnych) interesują nas tylko spółki kapitałowe, a mianowicie: a) z ograniczoną odpowiedzialnością - art: 158-306 b) akcyjne - art. 307-497 W tej grupie znajdują się również spółki powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę (ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz.U. Nr 51, poz. 298; rozdz. 2). Organem reprezentującym spółkę jest zarząd składający się z jednego lub większej liczby członków; uregulowania w tym zakresie zawarte są: a) w odniesieniu do spółki z o.o. - w umowie, b) w odniesieniu do spółki akcyjnej - w statucie. Wspólnicy mogą udzielić prokury mającej charakter pełnomocnictwa, upoważniającego do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem spółki. Prokura ujawniana jest w rejestrze handlowym. Przez zarejestrowanie spółka nabywa osobowość prawną (art. 17 i art. 335 kh). Spółki prawa handlowego wpisywane są do rejestru handlowego (art. 13 k.h.) Rejestr handlowy prowadzi sąd gospodarczy działający w miejscowości, w której ma siedzibę sąd wojewódzki (art. 1 oraz art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175; zm.: Dz.U. z 1990 r. Nr 14, poz. 88). Rejestr handlowy (podobnie zresztą jak inne rejestry) jest jawny przez co rozumie się prawo przeglądania zawartych w nim wpisów pod nadzorem sekretarza sądowego. Przepisy o rejestrze handlowym znajdują się w dz. Ii k.h. (art. 13-25) oraz rozp. Min. Sprawiedl. z dnia 1 lipca 1934 r. o rejestrze handlowych (Dz.U. Nr 59, poz. 511 z późn. zm). 2) Przedsiębiorstw państwowych - ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przeds. państw. (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80). Organem reprezentującym p.p. jest dyrektor. Zastępcy dyrektora oraz pełnomocnicy działają w granicach umocowania. Przy czynnościach obejmujących rozporządzenie prawem lub rodzących zobowiązanie o wartości powyżej 50 milionów zł. do skuteczności oświadczenia woli wymagane jest współdziałanie co najmniej dwóch osób (art. 50 i 51). Zakres umocowania dyrektora wynika ze statutu, a w zakresie w nim nie uregulowanym, z właściwych przepisów, natomiast pełnomocników - z pełnomocnictwa, którego treść ujawniana jest w rejestrze p.p. Przepisy o rejestrze zawarte są w rozdziale 5 ustawy o p.p. oraz w rozp. Rady Min. z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie prowadzenia rejestru p.p. (Dz.U. Nr 31, poz. 171; zm. Dz.U. z 1983 r. Nr 9, poz. 47; i Nr 75, pot. 335). Rejestry p.p. prowadzą również sądy gospodarcze. 3) Spółdzielni - ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.). Organem reprezentującym spółdzielnię jest zarząd składający się co najmniej z trzech osób (art. 48 i 49). Oświadczenia woli za spółdzielnię składają przynajmniej dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba przez zarząd upoważniona (art. 54). Zarząd i pełnomocnicy upoważnieni do dokonywania czynności prawnych są wpisywani do rejestru spółdzielni prowadzonego przez sądy gospodarcze na podstawie art. 1 oraz art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175; zm. Dz.U. z 1990 r. Nr 14, poz. 88) oraz rozp Rady Min. z dnia 14 marca 1983 r. w sprawie prowadzenia rejestru spółdzielni (Dz.U. Nr 20, poz. 87). Rejestr ten, podobnie jak poprzednio wymienione, jest jawny. W rejestrach spółdzielni wpisuje się zakres umocowania pełnomocników do dokonywania czynności prawnych oraz ewentualne ograniczenia zarządu np. że może zaciągać zobowiązania w imieniu spółdzielni do określonej kwoty (por. art. 10 ó#a pkt 7). Spółdzielnie, podobnie jak przedsiębiorstwa państwowe oraz spółki akcyjne - działają na podstawie statutu, który jest podstawowym aktem prawa wewnętrznego spółdzielni. Oczywiście wszystkie statuty nie mogą być sprzeczne z przepisami na podstawie których je opracowano. 4) Osobą prawną prowadzącą działalność gospodarczą jest także: a. spółka wodna - ustawa z dnia 24 października 1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230) z późn. zm. art. 108 i 111). b. spółka do zagospodarowania wspólnoty gruntowej - działająca na podstawie ustawy z 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych (Dz.U. Nr 28, poz. 169). W definicji podmiotu gospodarczego zwracaliśmy uwagę, że w profesjonalnym obrocie gospodarczym działają podmioty nie mające osobowości prawnej, ale utworzone na podstawie przepisów prawa. Przykładem tego rodzaju podmiotów są oddziały przedsiębiorstw państwowych, spółek oraz ostatnio w ramach rozwijania działalności gospodarczej przez samorząd terytorialny - zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze tworzone na podstawie art. 16 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe (Dz.U. Nr 4, poz. 18). Podmioty te mają zdolność gospodarczą na podstawie powołanego już art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, zdolność sądową w sprawach gospodarczych (art. 479.1 kpc), a te, które sporządzają bilans - zdolność podatkową. W stosunkach z takimi podmiotami w sprawach wymagających zdolności prawnej oraz jej zakresu a także ustroju prawnego danego podmiotu należy odsyłać się do unormowań jednostki statutowej, treści statutu nadanego danemu podmiotowi oraz treści pełnomocnictw osób działających w imieniu tych podmiotów. 4. Prawo cywilne 1. Przedawnienie Instytucja przedawnienia roszczeń majątkowych unormowana jest w tytule Vi księgi pierwszej kodeksu cywilnego w art. 117-125. Ogólnie ujmując, przedawnienie jest to prawny skutek niezrealizowania roszczenia przez czas w ustawie przewidziany. Przez roszczenie majątkowe rozumiemy uprawnienie wierzyciela wynikające z prawa podmiotowego, do żądania od dłużnika spełnienia określonego świadczenia, np.: zapłaty ceny za sprzedany towar (art. 535 k.c.), zapłaty wynagrodzenia za wykonanie dzieła (art. 627 k.c.), czy też przewiezienia osób lub rzeczy w ramach umowy przewozu, a także wydania rzeczy ruchomej (art. 222 k.c.), czy też zwrotu lokalu po zakończeniu najmu. Kodeks cywilny przewiduje nieliczne wyjątki od ogólnej zasady przedawnienia roszczeń majątkowych, np: wedle art. 223 k.c. nie ulegają przedawnieniu roszczenia właściciela o wydanie nieruchomości czy też roszczenie o zniesienie współwłasności (art. 223 k.c.). Nie ulegają również przedawnieniu roszczenia niemajątkowe np. wypływające z spraw osobistych lub rodzinnych i pozbawione charakteru majątkowego. Skutek przedawnienia polega na tym, i, ten przeciwko komu przysługuje roszczenie może się uchylić od jego zaspokojenia, chyba, że zrzeka się z zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed jego upływem jest nieważne (art. 117 k.c.). Terminy przedawnienia są ustalone bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa i nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną (art. 119 k.c.). Jak z powyższego wynika upływ przedawnienia nie zabrania dłużnikowi spełnienia przedawnionego świadczenia. Przy ocenie czy nastąpiło przedawnienie roszczenia względnie kiedy taki skutek nastąpi należy uwzględniać: 1) termin przedawnienia, 2) wymagalność roszczenia, 3) ewentualne zawieszenie lub przerwanie biegu przedawnienia. Ad.1. Kodeks cywilny przewiduje dwa rodzaje terminów przedawnienia, a mianowicie: a) szczególny - przewidziany w przepisach normujących określony rodzaj stosunku prawnego czy też prawa, np.: przy umowie sprzedaży w obrocie profesjonalnym (w art. 554 k.c.), z umowy o dzieło (w art. 646 k.c.), z umowy kontraktacji (w art. 624 k.c.), - roszczenia przedawniają się z upływem lat dwóch. W terminie jednego roku przedawniają się roszczenia m.in. z umowy najmu o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub uszkodzenia rzeczy jak również o zwrot nakładów albo nadpłaconego czynszu (art. 677 k.c.), oraz umowy użyczenia (art. 719 k.c.). Trzyletni termin przedawnienia przewidziany jest dla roszczeń z umowy ubezpieczenia (art. 819 k.c.). b) ogólny - gdy przepisy o których mowa w lit. a nie przewidują terminu szczególnego. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń majątkowych określa art. 118 k.c. Termin ten wynosi - dziesięć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe - trzy lata, np: roszczenia o czynsz najmu, dzierżawny czy też odsetki przedawniają się z upływem trzech lat. Praktyczne stosowanie ogólnych terminów przedawnienia można zobrazować następującym przykładem: skoro przepisy o umowie komisu, agencji, o roboty budowlane nie przewidują szczególnego terminu przedawnienia, znajduje zastosowanie art. 118 k.c. wedle którego roszczenia z tych umów np. o zapłatę wynagrodzenia przedawniają się zgodnie z art. 118 k.c. po upływie dziesięciu lat. Natomiast gdy przedmiotem roszczeń z tych umów byłyby świadczenia okresowe, np. prowizja - termin przedawnienia wynosi trzy lata. Ad.2. wymagalność roszczenia - to data z której nastąpieniem wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia, a dłużnik obowiązany jest to świadczenie spełnić. Podobnie jak przy terminie przedawnienia, wymagalność roszczenia może być określona w przepisach normujących określony rodzaj stosunku prawnego, np. w art. 646 k.c., przy umowie o dzieło czy też w art. 624 k.c. przy umowie kontarktacji. Natomiast w przypadku braku takich unormowań znajduje zastosowanie art. 120 k.c. wedle którego bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne z tym, że jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stałoby się wymagalne gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie, a jeżeli chodzi o zaniechanie, od dnia w którym dłużnik nie zastosował się do treści roszczenia. Ad.3. Bieg terminu przedawnienia może ulec: a) zawieszeniu np. przy roszczeniach dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej względnie wzajemnych roszczeń małżonków - przez czas trwania małżeństwa. Z treści art. 121 k.c. wyliczającego taksatywnie przypadki w których następuje zawieszenie biegu przedawnienia wynika wniosek, że strony danego stosunku majątkowego nie mogą same zawiesić biegu przedawnienia, gdyż jest to materia ustawowa uregulowana przepisami bezwzględnie obowiązującymi. b) przerwanie biegu przedawnienia następuje w przypadkach określonych w art. 123 k.c. tj. przez każdą czynność podjętą przed właściwym organem do rozpoznania lub egzekwowania roszczeń albo przed sądem polubownym - w celu dochodzenia roszczenia oraz przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której przysługuje. Wskutek przerwania biegu przedawnienia biegnie ono na nowo co oznacza, iż upływ przedawnienia rozpoczyna się na nowo (art. 124 k.c.). Zwrócić należy uwagę na treść art. 125 k.c. wedle którego roszczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego lub sądu polubownego jak również ugodą zawartą przed takimi sądami - przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy w świetle przepisów omówionych w pkt. ad.1. Jeżeli wyrok obejmuje świadczenia okresowe, roszczenia o te świadczenia należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Dla praktyki w stosowaniu instytucji przedawnienia istotne znaczenie ma treść art. 8 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). W myśl wymienionego przepisu do powstałych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, (tj. do dnia 1 października 1990 r.), a jeszcze nie przedawnionych roszczeń, które ze względu na strony stosunków z jakich te roszczenia wynikły przedawniały się według przepisów dotychczasowych z upływem jednego roku, stosuje się przepis art. 118 k.c. o przedawnieniu trzyletnim. Funkcjonowanie tego przepisu można zobrazować następującym przykładem: W myśl art. 554 k.c. roszczenia z tytułu ceny sprzedanego towaru firma może dochodzić w ciągu dwóch lat od daty wydania lub powierzenia przewoźnikowi - towaru. Jeżeli roszczenie takie powstało np.15 czerwca 1990 r. a obie strony stosunku prawnego były j.g.u. to wymienione roszczenie ulegało przedawnieniu z dniem 15 czerwca 1990 r. stosownie do poprzedniego brzmienia art. 118 k.c. Jeżeli natomiast również w stosunkach między j.g.u. takie roszczenie powstało w dniu 2 października 1989 r. termin przedawnienia dla takiego roszczenia jest już trzyletni, a więc upływa w dniu 2 października 1992 r. Zaznaczyć należy, że podany przykład dotyczy obrotu profesjonalnego i praktycznie może mieć bardzo szerokie zastosowanie do roszczeń o odsetki. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż roszczenie o odsetki przedawnia się za każdy dzień oddzielnie. Szerzej ten temat omówiono w rozdziale dotyczącym wybranych zagadnień z prawa finansowego na stronie 146. Podkreślić należy, że przedstawione wyżej unormowania instytucji przedawnienia dotyczy roszczeń cywilno-prawnych tj. takich które są unormowane w kodeksie cywilnym względnie do których stosuje się odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego. Nie dotyczy natomiast przedawnienia z zakresu innych gałęzi prawa, np. prawa spółdzielczego, przewozowego, wekslowego czy też autorskiego ponieważ terminy przedawnienia roszczeń z tych stosunków są unormowane w tych odrębnych przepisach. Jeżeli chodzi o roszczenia ze stosunku pracy to terminy ich przedawnienia są również określone w odrębnym akcie normatywnym jakim jest kodeks pracy, z tym że z mocy art. 300 k.p. w zakresie nieuregulowanym w tym kodeksie - mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego m.in. o wymagalności roszczeń, które w tej części zostały omówione. Kierując się celem niniejszego poradnika należy zwrócić uwagę na podstawowe znaczenie funkcjonowania instytucji przedawnienia w profesjonalnym obrocie gospodarczym i z tych względów należy kształtować treść stosunków prawnych z takim zakreśleniem terminów wykonania, które stwarzać będą dla strony prawne bezpieczeństwo ochrony jej interesów. 2. Wybrane zagadnienia z prawa zobowiązań ze szczególnym uwypukleniem instytucji umowy 1. Zobowiązanie jest to stosunek prawny zachodzący między dwoma lub więcej osobami, w którym jedna ze stron zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony zwanej dłużnikiem, określonego przepisami prawa zachowania się - świadczenia - a dłużnik obowiązany jest to świadczenie spełnić. Z punktu widzenia sytuacji prawnej wierzyciela, to uprawnienie do żądania od dłużnika określonego zachowania się jest wierzytelnością, natomiast obowiązek takiego zachowania się dłużnika z jego strony jest długiem. Źródłem prawa zobowiązań jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Wybór przepisów z Kodeksu cywilnego odnoszących się do zobowiązań zamieszcza się w wyciągu na stronie 29. Zobowiązanie powstaje w dwóch grupach sytuacji, a mianowicie: a) z woli jednej lub obydwu stron; b) z mocy przepisu prawa bez względu na wolę stron. Podstawowym, a równocześnie najpowszechniejszy przykładem powstawania zobowiązania z woli stron jest umowa (art. 353 k. c). Przykładem powstania zobowiązania z woli jednej strony jest publiczne przyrzeczenie nagrody za wykonanie określonej czynności (art. 919 ó#a k.c.), natomiast powstania zobowiązania z mocy przepisu prawa jest odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych. Czyny niedozwolone to zdarzenia i działania wyrządzające szkodę, z których zaistnieniem, przepisy prawa nakładają na osoby za ich powstanie odpowiedzialne - obowiązek naprawienia szkody. Przykładem czynu niedozwolonego będącego wynikiem działania jest wyrządzenie szkody wskutek kradzieży, umyślnego zniszczenia cudzej rzeczy (art. 415 k.c.), a także zderzenie się mechanicznych środków komunikacji wyrządzające szkodę (art. 436 k.c.). Zachodzą również zdarzenia bez woli dłużnika za które w wypadku ich powstania i wyrządzenia szkody, przepisy prawa nakładają na osoby za nie odpowiedzialne obowiązek naprawienia szkody. Przykładem takich zdarzeń są wypadki zawalenia się budowli lub oderwania się jej części (art. 434 k.c.) oraz spadnięcia, wyrzucenia lub wylania się jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia (art. 433 k.c.). Wreszcie czynem niedozwolonym jest wyrządzenie szkody przez zwierzęta, np.: pogryzienie przez psa (art. 431 k.c.). Odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego ma miejsce także ze strony rodziców (opiekunów) za szkody wyrządzone przez małoletniego (art. 427 k.c.). Należy zauważyć, że przy odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego do czasu jego powstania nie zachodzi między stronami żaden stosunek zobowiązaniowy i dopiero zaistnienie takiego czynu rodzi stosunek zobowiązaniowy, w przeciwieństwie do umów, gdzie szkoda jest wynikiem naruszenia umowy. Od opisanej zasady może nastąpić wyjątek w przypadku zbiegu odpowiedzialności np.: jedna ze stron umowy dokonuje kradzieży powierzonego mienia (art. 443 k.c.). W praktyce podmiotów gospodarczych odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych może powstać wskutek wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu przez działalność przedsiębiorstwa lub zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp), w tym przez ruch mechanicznego środka komunikacji (art. 435 i 436 k.c.). Wyjaśnić należy, że odpowiedzialność odszkodowawcza firmy z art. 435 i 436 k.c. będzie miała miejsce przy szkodach wyrządzonych osobom trzecim, natomiast w wypadku wyrządzenia szkody własnym pracownikom, odpowiedzialność w stosunku do nich uregulowana jest przepisem szczególnym, a mianowicie ustawą z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniu z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (j.t. Dz.u. z 1983 r. Nr 30, poz. 144; zm.: z 1989 r. Nr 35, poz. 192 i z 1990 r. Nr 36, poz, 206). W ogólnej charakterystyce (b. skrótowej) prawa zobowiązań, do zrozumienia funkcjonującej w tym prawie siatki pojęciowej, koniecznym jest wyjaśnienie niektórych pojęć z zakresu odpowiedzialności majątkowej dłużnika za szkodę. Odpowiedzialność ze stosunku zobowiązaniowego powstaje, gdy wystąpią łącznie następujące przesłanki tej odpowiedzialności: a) powstała szkoda; b) szkoda jest wynikiem zawinionego zachowania się dłużnika niezgodnie z treścią zobowiązania; analogiczny skutek wywołuje naruszenie umowy przez osoby, z których pomocą dłużnik wykonuje zobowiązanie; c) między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Przy szkodzie z tytułu czynu niedozwolonego dłużnik odpowiada za sam fakt działania lub inne zdarzenie wyrządzające szkodę, z którymi przepis prawa łączy obowiązek naprawienia szkody, przy czym ta odpowiedzialność zależnie od regulacji zawartej w odnoszącym się do danej sytuacji faktycznej przepisie, może opierać się na zasadzie winy, ryzyka a nawet współżycia społecznego. Przez szkodę majątkową rozumiemy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach jednostki, inaczej mówiąc jest to zmniejszenie się aktywów lub zwiększenie się pasywów w majątku wierzyciela. Przykładem szkody jest zniszczenie lub uszkodzenie przedmiotu, brak towarów w mieniu powierzonym, zaginięcie przesyłki, a więc rzeczywista strata. Szkodą jest również utrata korzyści, które by poszkodowany uzyskał gdyby mu szkody nie wyrządzono, np. utrata zysku, marży czy innego dochodu. Wina jest to natomiast stosunek psychiczny działającego do treści zobowiązania. Inaczej mówiąc są to psychiczne oceny własnego zachowania się dłużnika, zachodzące w jego świadomości przy wykonywaniu zobowiązania. Stopień natężenia zjawisk negatywnych w świadomości dłużnika kwalifikuje w sensie prawnym jego zachowanie w skali od winy umyślnej do winy nieumyślnej, której postaciami są lekkomyślność, względnie niedbalstwo. Na gruncie prawa cywilnego, tam gdzie przepis przewiduje odpowiedzialność na zasadzie winy, odpowiada się za każdą prawną postać winy. Związek przyczynowy jest to związek zachodzący między działaniem dłużnika a szkodą. Mający tu zastosowanie art. 361 ó#a k.c. stanowi, że dłużnik odpowiada tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Praktycznie więc istnienie związku przyczynowego sprowadza się do oceny, czy gdyby nie było określonego zachowania dłużnika - szkoda by powstała. Brak takiego związku wyłącza odpowiedzialność za szkodę. Przykładowo, jeżeli magazynier nie zamknął magazynu, a bezpośrednio po jego wyjściu z magazynu, wskutek wyładowań elektrycznych powstał pożar, to nie można przyjąć, iż między nie zamknięciem magazynu a szkodą wynikłą ze spalenia się towarów istnieje normalny związek przyczynowy. Innym przykładem braku związku przyczynowego przy szkodzie na osobie, która doznała obrażeń w wypadku drogowym będzie dalszy uszczerbek na zdrowiu, będący skutkiem wadliwego zabiegu operacyjnego. Odszkodowanie jest to świadczenie dłużnika, które prowadzi do naprawienia szkody, to jest do przywrócenia stanu poprzedniego, np. naprawienia samochodu czy innej uszkodzonej rzeczy, względnie do zastępczego jej naprawienia poprzez świadczenie pieniężne. Znacznie trudniejsze jest ustalenie odszkodowania przy szkodzie na osobie, jako że w tym wypadku w zasadzie nigdy nie dochodzi do wyrównania szkody, a tylko do pokrycia kosztów leczenia, zapłaty renty, a w odniesieniu do krzywdy niemajątkowej zadośćuczynienia. Przy rozpatrywaniu zagadnienia odszkodowania należy zwrócić uwagę na dwie sprawy, a mianowicie: a) sposób naprawienia szkody; b) zakres odszkodowania w wypadku przyczynienia się poszkodowanego do szkody. ad.a. Stosownie do treści art. 363 k.c. wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego. Może on żądać przywrócenia stanu poprzedniego bądź zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej. Jeżeli przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe albo pociągało dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, odszkodowanie ogranicza się w pieniądzu. Wysokość odszkodowania pieniężnego ustala się wg. cen z daty ustalenia, chyba że szczególne okoliczności uzasadniają przyjęcie cen istniejących w innej chwili. ad.b. W myśl art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza winy obu stron. Przykładowo, odszkodowanie winno ulec zmniejszeniu z umowy o roboty budowlane za wady, jeżeli inwestor przed zakończeniem robót zacznie korzystać z obiektu w sposób, który pogarsza techniczne możliwości wykonania robót. Podobnie odszkodowanie za niedobór może ulec zmniejszeniu, jeżeli z-d pracy nie stworzył pracownikowi dostatecznych warunków w zakresie zabezpieczenia mienia. Ii. Przedstawione w ust. I wprowadzenie w ogólną problematykę zobowiązań zdaje się umożliwiać przejście do problematyki zobowiązań umownych występujących w praktyce podmiotów gospodarczych. Ogólnie ujmując można stwierdzić, że z umową mamy do czynienia, gdy strony tej umowy zgodnie ustaliły treść i warunki wzajemnych świadczeń, a więc złożyły zgodne oświadczenia woli (art. 72 k.c.). Od razu jednak powstaje pytanie, jakie przepisy prawa normują treść umowy, a w szczególności jakie rodzaje postanowień należą do elementów istotnych (essentiale negoti). Otóż odpowiedź na powyższe należy ustalać w oparciu o regulacje prawne dotyczące danego rodzaju umowy. Na gruncie Kodeksu cywilnego stosunki umowne można zakwalifikować do jednej z dwóch podstawowych grup, a mianowicie: a) umów nazwanych (potocznie określanych jako typowe); b) umów nienazwanych (nietypowych). ad.a. Kodeks cywilny normuje jako wyodrębnione instytucje prawne następujące rodzaje umów nazwanych: 1) umowa sprzedaży (art. 535-582); w tym: - na raty (art. 583-588); - na próbę (art. 589-592); - z zastrzeżeniem prawa odkupu (art. 593-595) 2) umowa zamiany (art. 603-604); 3) umowa dostawy (art. 605-612); 4) umowa kontraktacji (art. 613-626); 5) umowa o dzieło (art. 627-646); 6) umowa o roboty budowlane (art. 647-658); 7) umowa najmu (art. 659-692); 8) umowa dzierżawy (art. 693-709); 9) umowa pożyczki (art. 720-724); 10) umowa rachunku bankowego (art. 725-733); 11) umowa zlecenia (art. 734-751); 12) umowa agencyjna (art. 758-764); 13) umowa komisu (art. 765-773); 14) umowa przewozu (art. 774-793); 15) umowa spedycji (art. 794-804); 16) umowa ubezpieczenia (art. 805-834); 17) umowa przechowania (art. 835-845); 18) umowa składu (art. 853-859); 19) umowa spółki cywilnej (art. 860-875); 20) umowa poręczenia (art. 876-887); 21) umowa darowizny (art. 888-902); 22) umowa renty (art. 903-907); 23) umowa dożywocia (art. 908-916). Elementy istotne danego rodzaju umowy to takie postanowienia, bez których umowa w ogóle nie dochodzi do skutku np. przy umowie sprzedaży brak określenia przedmiotu i ceny. Takie zakreślenie warunków umowy jest bardzo wąskie i niewątpliwie rodziłoby co najmniej rozbieżności a nawet i spory. Z tych względów wskazane jest korzystanie z rozwiniętych regulacji w tym zakresie zawartych w ogólnych warunkach umów sprzedaży oraz umów dostawy między j.g.u. stanowiących zał. do uchwały nr 207 Rady Ministrów z dnia 27 września 1982 r. opublikowanych w Dz. Urz. M.P. z 1986 r. nr 33, poz. 247 z późn.zm. Stan, że powołane owus dotyczą stosunków pomiędzy j.g.u. nie stoi na przeszkodzie aby w drodze analogii stosować niektóre unormowania w obrocie profesjonalnym z udziałem obrotów nieuspołecznionych, chyba że pozostawałyby z zasadami tego obrotu w sprzeczności. Kierując się treścią ó#e owus celowym jest w każdej umowie sprzedaży i dostawy ustalać następujące warunki: 1) rodzaj towaru jaki ma być przedmiotem sprzedaży lub dostawy, a w przypadku towaru oznaczonego tylko co do gatunku, jego symbol z ewentualnym powołaniem się na normy, sposób opakowania i oznaczenia; 2) ilość, asortyment i gatunek; 3) termin dostarczenia, cena oraz termin i sposób zapłaty; 4) sposób i miejsce odbioru jakościowego towaru; 5) zasady odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy. W sprawach nieuregulowanych w umowie, jeżeli strony nie dokonają dalszych uzgodnień, znajdują zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące danego rodzaju umowy, a także innych aktów normatywnych dotyczących danego rodzaju stosunku prawnego jak np. ustawy o cenach, normalizacji czy też podatkach i opłacie skarbowej. Podstawową cechą i funkcją umowy sprzedaży i dostawy jest przeniesienie własności rzeczy na kupującego z tym, że przy umowie sprzedaży rzeczy już materialnie istniejącej, zaś przy umowie dostawy rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, które zostaną dopiero wytworzone. W obydwu rodzajach umów na sprzedawcy (dostawcy) ciąży obowiązek wydania rzeczy, zaś na kupującym (odbiorcy) obowiązek odebrania rzeczy i zapłacenia ceny. Podstawowe znaczenie w umowach sprzedaży i dostawy mają unormowania dotyczące zasad odpowiedzialności za nienależyte lub nie wykonanie umowy. Tu wyróżniamy następujące instytucje prawne: 1) rękojmia za wady; 2) gwarancja; 3) odpowiedzialność odszkodowawcza. Ad.1. Rękojmia jest to ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy (dostawcy) za wady sprzedanego towaru (wady fizyczne i prawne). Przez wadę fizyczną rozumie się taką wadę, która zmniejsza wartość lub użyteczność rzeczy w stosunku do cech oznaczonych w umowie albo wynikających z okoliczności lub przeznaczenia rzeczy. Kryterium ocen stanowią przede wszystkim postanowienia norm przedmiotowych (PN, BN lub ZN), patrz: art. 556 ó#a k.c. Przez wadę prawną rzeczy rozumie się stan, w którym rzecz ta stanowi własność osoby trzeciej albo jest obciążona prawem tej osoby; patrz: art. 556 ó#b k.c. Jeżeli chodzi o wady fizyczne rozróżnia się: a) wady jawne; b) wady ukryte. ad.a. Wady jawne to takie, które były możliwe do ujawnienia w chwili odbioru rzeczy przy dołożeniu należytej staranności. ad.b. Wady ukryte to takie, które ujawniły się w okresie używania rzeczy i nie były możliwe do ujawnienia w czasie jej odbioru. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest niezależna od winy a nawet wiedzy sprzedawcy (dostawcy). Przesłanką realizacji uprawnień z tytułu rękojmi jest wypełnienie przez kupującego (odbiorcę) obowiązku zbadania rzeczy oraz zawiadomienia sprzedawcy (dostawcy) o wadach. Zależnie od tego, czy stronami umowy są podmioty uspołecznione czy też nieuspołecznione istnieją odrębne uregulowania co do terminu zbadania rzeczy oraz zawiadomienia o wadach. W obrocie uspołecznionym czynność zbadania towaru powinna być dokonana najpóźniej w ciągu 14 dni od jego otrzymania, zaś zawiadomienie o wadzie winno być dokonane niezwłocznie po zakończeniu czynności zbadania (ó#de ust. 1 i 4 owus), natomiast w obrocie nieuspołecznionym - profesjonalnym - zbadanie rzeczy winno nastąpić w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju, zaś zawiadomienie niezwłocznie po wykryciu wady (art. 563 ó#b k.c.). Sformułowanie to jest nieostre i zd. m. w drodze analogii winno się stosować zasady wypracowane w obrocie uspołecznionym. Uchybienie opisanym wyżej obowiązkom powoduje utratę uprawnień z tytułu rękojmi. Kupujący (odbiorca) w przypadku stwierdzenia wad rzeczy ma następujące uprawnienia: 1) odstąpienia od umowy (art. 560 ó#a k.c.); 2) żądania obniżenia ceny (art. 560 ó#a k.c.); 3) dla rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku - może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia (art. 561 ó#aŔ); 4) dla rzeczy oznaczonej co do tożsamości, gdy przy tym sprzedawca jest producentem rzeczy - może żądać usunięcia wady (naprawy), wyznaczając w tym celu odpowiedni termin, z zagrożeniem, że po jego bezskutecznym upływie od umowy odstąpi (art. 561 ó#bŔ). Aczkolwiek w literaturze są rozbieżne poglądy należy stwierdzić, że charakter kształtujący ma tylko uprawnienie wym. w pkt 1 (odstąpienie od umowy) pozostałe natomiast uprawnienia praktycznie mają charakter roszczenia. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie trzech lat, licząc od dnia kiedy rzecz została kupującemu (odbiorcy) wydana. Upływ powyższych terminów nie pozbawia uprawnionego wykonania uprawnień, jeżeli sprzedawca (dostawca) wadę podstępnie zataił (art. 568 k.c.). Instytucja rękojmi nie wyłącza innych zasad odpowiedzialności sprzedawcy (dostawcy) szczególnie odszkodowawczej. Ad.2. Gwarancja -jest to zapewnienie udzielone kupującemu przez sprzedawcę lub wytwórcę, że w wypadku gdyby w rzeczy sprzedanej ujawniły się wady w okresie ustalonym w gwarancji, zostaną one usunięte w terminie przewidzianym w gwarancji, nieodpłatnie. Przepisy o gwarancji zawarte są w art. 577-582 k.c. Gwarancja może być udzielona z woli stron lub z mocy przepisów prawa. W obrocie uspołecznionym, w stosunku do części towarów, nałożony został na producenta obowiązek udzielania gwarancji. Wykaz tych towarów ogłoszony został w załączniku do zarządzenia Min. Gosp. Mater. i Paliwowej oraz MHWiU z dnia 15 lipca 1987 r. opublikowanym w Dz. Urz. M. P. z 1987 r. Nr 22, poz. 189. W obrocie konsumenckim w stosunkach pomiędzy uspołecznionym sprzedawcą a indywidualnym nabywcą, kupującym, warunki gwarancyjne określone zostały w załączniku do uchwały Nr 71 Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów sprzedaży detalicznej towarów oraz ogólnych warunków gwarancyjnych dotyczących towarów trwałego użytku (M. P. Nr 21, poz. 118). Z mocy ó#c wym. uchwały, odrębnie unormowano warunki gwarancyjne: a) towarów niepełnowartościowych i używanych, wprowadzanych do obrotu rynkowego w uspołecznionym handlu detalicznym (zarządz. MHWiU z 7 maja 1986 r. opublikowane w Dz. Urz. M. P. z 1986 r. Nr 15, poz. 101); b) samochodów osobowych ogólnego przeznaczenia, samochodów specjalistycznych, motocykli oraz maszyn i sprzętu rolniczego sprzedawanych przez jednostki uspołecznionego handlu detalicznego (zarz. MHWiU z 8 grudnia 1986 r. M. P. z 1987 r. Nr 2, poz. 11); c) mebli sprzedawanych przez jednostki uspołecznionego handlu detalicznego (zarz. MHWiU z 14 czerwca 1988 r. M. P. Nr 20, poz. 178). W obrocie konsumenckim, w którym po stronie sprzedawców występują podmioty nieuspołecznione, ochrona interesów kupującego uregulowana jest przepisami kodeksu cywilnego, w zakresie rękojmi w art. 556-576, w odniesieniu natomiast do gwarancji w art. 577-582. Konsekwencją takiej regulacji jest stan, że regulacja instytucji rękojmi w zasadzie ma charakter uniwersalny bez względu na sferę obrotu, natomiast gwarancja w obrocie nieuspołecznionym konsumenckim powstaje z woli sprzedawców na co wpływa mieszany układ podmiotowy w handlu oraz zasada konkurencji rynkowej. Wykładni przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi i gwarancji dokonał Sąd Najwyższy w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 30 grudnia 1988 r. ustalając wytyczne wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach rękojmi i gwarancji. Uchwała ta opublikowana została m.in. w Dz. Urz. M. P. z 1898 r. Nr 1, poz. 6. Ad.3. Odpowiedzialność odszkodowawcza za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy sprzedaży i dostawy unormowana jest w art. 471-497 kc. Na etapie zawierania umowy odpowiedzialność taka może być ustalona w formie: a) kar umownych (art. 483-484 kc), b) na zasadach ogólnych (art. 471-482 kc). ad.a. Zastrzeżenie kar umownych w umowie, jako sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie, może być ustalone w dwojaki sposób: - w formie kary wyłącznej - w formie kary niewyłącznej (odszkodowania o konstrukcji złożonej). Z ustaleniem kary wyłącznej mamy do czynienia wówczas, gdy nie czyni się dodatkowych zastrzeżeń. Ma to taki skutek, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, uprawnionemu przysługuje prawo żądania zapłaty kary bez względu na wysokość szkody. W praktyce w umowach postanowienia o karach są rozbudowywane poprzez ustalanie kar za różne rodzaje negatywnych zachowań stron naruszających umowę. Przykładem mogą być postanowienia ó#fc-owus. Jeżeli natomiast zastrzega się w umowie, że w wypadku, gdy wysokość szkody przekroczy wysokość zastrzeżonej kary - uprawnionemu przysługuje prawo żądania obok kary, odszkodowania uzupełniającego - mamy do czynienia z ustaleniem kary niewyłącznej. Zastrzeżenie kar umownych w umowie, w praktyce upraszcza sposób dochodzenia odszkodowania. Uprawniony ma obowiązek wykazać, że umowa nie została wykonana, względnie że wykonano ją nienależycie. Nie musi natomiast udawadniać wysokości szkody. Nie można jednak m. zd. zaakceptować poglądu, że brak jakiejkolwiek szkody daje podstawę do żądania zapłaty kar umownych. Kodeks cywilny w art. 484 ó#b dopuszcza modyfikacje kary umownej poprzez obniżenie jej wysokości w dwóch przypadkach, a to: - gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, albo - gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Kara umowna jest rażąco wygórowana, gdy pozostaje w bardzo dużej proporcji - do szkody. ad.b. Zastrzeżenie odpowiedzialności za szkodę na zasadach ogólnych opiera się na konstrukcji art. 471 kc. Przepis ten stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (umowy) chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W świetle tego przepisu, jak już zaznaczono na stronie 12 dochodzący odszkodowania - wierzyciel - obowiązany jest wykazać istnienie zobowiązania, szkodę i jej wysokość, niewykonanie lub nienależyte wykonanie oraz związek przyczynowy między faktem niewykonania lub nienależytego wykonania a szkodą. Dłużnik natomiast, może się bronić wykazując, że za niewykonanie lub nienależyte wykonanie nie ponosi winy. Odpowiedzialność dłużnika oparta jest na winie z tym, że przeprowadzenie takiego dowodu nie obciąża wierzyciela a przeciwnie, dowód negatywny - brak winy - musi przeprowadzić dłużnik. W problematyce odpowiedzialności rozumianej szeroko należy uwzględnić, że: a) przy zastrzeżeniu kar umownych, dłużnik może również bronić się brakiem winy, b) brak w umowie jakiejkolwiek klauzuli co do odpowiedzialności (w postaci kar czy na zasadach ogólnych) nie wyłącza odpowiedzialności na zasadach ogólnych (przede wszystkim) na podstawie art. 471 kc, jako że przepis ten ma charakter normy bezwzględnie obowiązującej. Iii. Przedstawione w ust. Ii zasady odpowiedzialności odszkodowawczej na tle umowy sprzedaży i dostawy, mają również odpowiednie zastosowanie do innych umów nazwanych a także umów nienazwanych. Z umowami nietypowymi mamy do czynienia w dwóch grupach sytuacji: a) przy umowie o charakterze mieszanym łączącej w sobie elementy kilku nazwanych, np. umowy o dzieło i umowy agencyjnej polegającej na przyjęciu zobowiązania wykonania dzieła oraz doprowadzenia do zawarcia umowy sprzedaży dzieła w imieniu zamawiającego (dającego zlecenie), b) przy umowie nie wyodrębnionej kodeksowo, np. o usługi, czy też o najem lokalu z obowiązkiem sprzątania całego obiektu, umowie leasingu, umowie know how o udostępnienie wiadomości technicznych, przykładowo technologii wytwarzania. Dopuszczalność stosowania w obrocie umów nienazwanych, wynika z zasady swobody umów. Należy także odróżnić używany w piśmiennictwie termin - umowa typowa - w dwóch znaczeniach, a to jako umowa nazwana, albo też jako wzorzec pewnego rodzaju umowy. Wydaje się, że na gruncie języka prawnego, używanie terminu umowa typowa jest wadliwe, a w szczególności nieostre. Iv. W materii umów wskazane jest również poświęcenie kilku uwag co do sposobu ich zawierania. Unormowania prawne w tym zakresie zawarte są w księdze pierwszej, w tytule Iv, w dziale Ii k.c. zatytułowanym: "Zawarcie umowy". Pierwszą czynnością na tej drodze -jest oferta (art. 66 k.c.), w której należy podać istotne postanowienia proponowanej umowy oraz termin w jakim składający ofertę będzie oczekiwał odpowiedzi. Oferta winna być złożona na piśmie, ale może mieć również formę ustną, jeżeli składana jest bezpośrednio; może być także złożona w formie telefonicznej lub teleksowej (por. ó#c owus). W praktyce często ofertą są zamówienia. Zachowanie się adresata oferty może być następujące: a) przyjmie ofertę w terminie i bez zastrzeżeń, b) przyjmie ofertę w terminie i bez zastrzeżeń z tym, że zawiadomienie o przyjęciu dotrze do składającego po terminie, c) przyjmie ofertę z zastrzeżeniem, d) odmówi przyjęcia oferty lub nie udzieli na nią żadnej odpowiedzi, e) zaproponuje rokowania. Do stanu umowy dochodzi od razu tylko w sytuacji opisanej w lit. a. W sytuacji opisanej w lit. b umowa dochodzi do skutku z chwilą otrzymania odpowiedzi, chyba że składający ofertę zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, że wskutek opóźnienia umowę uważa za niezawartą (art. 67 k.c.). W przypadku opisanym w lit. c, zastrzeżenie uważa się za nową ofertę (art. 68 k.c.). W okolicznościach opisanych w lit. d i e, nie dochodzi do zawarcia umowy z tym, że w ostatnim przypadku rokowania mogą doprowadzić do stanu umowy. Traktujący o tym art. 72 k.c. stanowi, że gdy strony prowadzą rokowania umowa dochodzi do skutku, w przypadku uzgodnienia wszystkich postanowień, które były przedmiotem rokowań. Umowa powinna być zawarta na piśmie, bądź w formie aktu podpisanego przez obie strony, bądź w drodze pisemnego potwierdzenia przyjęcia zamówienia albo oferty. Dopuszczalne jest zawarcie umowy także ustnie, telefonicznie, telegraficznie lub dalekopisem, z tym że w obrocie powszechnym skutek taki następuje, gdy oferta zostanie niezwłocznie przyjęta (art. 66 ó#b k.c.), zaś w stosunkach między j.g.u., jeżeli potwierdzenie na piśmie nastąpi w ciągu trzech dni (ó#c ust. owus). W obydwu natomiast grupach sytuacji umowa dochodzi do skutku, gdy druga strona przystąpi niezwłocznie do jej wykonania. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na treść art. 75 k.c. stanowiącego iż rozporządzenie prawem, którego wartość przekracza 20 milionów złotych jak również przyjęcie zobowiązania przekraczającego tę kwotę winno być dokonane na piśmie. Jest to jednak zastrzeżenie formy czynności prawnej dla celów dowodowych (art. 74 k.c.). Podpisy na umowie, ofercie oraz zawiadomieniu o ich przyjęciu winny składać osoby upoważnione do działania. W przypadku osób prawnych są to osoby wchodzące w skład jej organów (art. 38 k.c.) lub pełnomocnicy. Występujące w praktyce przypadki podpisywania umów przez głównych księgowych w imieniu strony, gdy nie wchodzą w skład statutowego organu osoby prawnej ani nie są pełnomocnikami umocowanymi w tych sprawach - należy uznać jako wadliwe, bowiem główny księgowy jest przede wszystkim osobą, która w ramach funkcjonującego w danym podmiocie systemu kontroli wewnętrznej, potwierdza prawidłowość finansowych elementów umowy a nie rozporządza środkami majątku danej osoby prawnej. V. W korzystaniu z instytucji umowy w praktyce podmiotów gospodarczych należy zwracać uwagę zarówno na treść, jak i jej prawną formę. Chodzi mianowicie o to, by dobór prawnej formy umowy stwarzał wysoki stopień zabezpieczenia interesów strony. W tym miejscu wydaje się celowe zwrócenie uwagi na instytucję umowy zlecenia. Otóż bardzo często przeocza się, że tego rodzaju umowy są umowami o dokonanie czynności prawnej. Przykładem takiej umowy jest powierzenie wyspecjalizowanej firmie zakupu specjalistycznej aparatury z obowiązkiem przeniesienia jej własności na rzecz dającego zlecenie. Przepisy o zleceniu stosuje się odpowiednio do umów o usługi i tu mogą powstawać wątpliwości, czy ta forma umowy jest właściwa. Praktycznie powierza się szereg czynności jak np.: sporządzenie bilansu, wykonanie drobnych robót itp. w drodze umowy zlecenia. Jest to nieprawidłowe, bowiem tam, gdzie chodzi o uzyskanie rezultatu winno się zawierać umowę o dzieło (art. 627 i n. k.c:). Ma to istotne znaczenie dla odpowiedzialności za uzyskanie rezultatu, bowiem umowa zlecenia jest tylko umową starannego działania i wykonujący zlecenie w zasadzie nie odpowiada za uzyskanie rezultatu. Vi. W praktyce podmiotów gospodarczych często mamy do czynienia z oceną odpowiedzialności, a rzadziej z jej rozliczaniem. Celowi temu obok podanych już instytucji odpowiedzialności w ust. Ii służyć może również instytucja nienależytego świadczenia oraz bezpodstawnego wzbogacenia. Z instytucji tych korzystamy, gdy dochodzimy zwrotu świadczenia, które oceniamy jako świadczenie nienależne. Przykładem może być dochodzenie zwrotu nadpłaconego wynagrodzenia, zasiłku rodzinnego czy chorobowego a także innych bezpodstawnych wypłat (art. 410 ó#b k.c.). Zwrotu nienależnego świadczenia można dochodzić według zasad bezpodstawnego wzbogacenia. Oznacza to, że obowiązek zwrotu istnieje, jeżeli ten kto uzyskał korzyść majątkową bez podstawy prawnej ma ją w swoim majątku (jest wzbogacony), względnie, gdy wyzbywając się korzyści lub zużywając ją winien się liczyć z obowiązkiem zwrotu (art. 405 i 409 k.c.). Doświadczenie na tle funkcjonowania tej instytucji wskazuje, że w praktyce zwrot nienależytego świadczenia jest trudny do odzyskania, bowiem ten kto korzyść uzyskał broni się zarzutem zużycia korzyści, natomiast wykazanie, że zużywając lub wyzbywając się korzyści winien się liczyć z obowiązkiem zwrotu jest także utrudnione. W konsekwencji często dochodzi do sytuacji, że z tytułu szkody wywołanej nienależytym świadczeniem silniejsze prawo (roszczenie) jest w stosunku do osoby odpowiedzialnej za spełnienie takiego oświadczenia bez podstawy prawnej (art. 471 k.c.) niż do osoby, która nienależne świadczenie otrzymała (art. 409 k.c.). Poza tym, nie można żądać zwrotu nienależnego świadczenia, jeżeli spełniający je wiedział, że nie jest zobowiązany, gdy spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego, np. przy dobrowolnym alimentowaniu siostrzeńca, spełnienia świadczenia przedawnionego, czy też wcześniejszego świadczenia zanim stało się wymagalne, np. wypłacenie wynagrodzenia przed ustalonym umownie terminem wypłaty (art. 411 k.c.) 3. Kodeks cywilny Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. Nr 16, poz. 93; zm. z 1971 r. Nr 27, poz. 252; z 1976 r. Nr 19, poz. 122; z 1982 r. Nr 11, poz. 81; Nr 19, poz. 147; Nr 30, poz. 210; z 1984 r. Nr 45, poz. 242; z 1985 r. Nr 22, poz. 99; z 1989 r. Nr 3, poz. 11; z 1990 r. Nr 34, poz. 198 i nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464). Wyciąg Księga pierwsza. Część ogólna Tytuł I. Przepisy wstępne art. 1. Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. art. 3. Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. art. 5. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. art. 6. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tytuł Ii. Osoby Dział I. Osoby fizyczne Rozdział I. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych art. 8. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. art. 10. ó#a. Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście. ó#b. Przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności. art. 14. ó#a. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nie ważna. ó#b. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. art. 24. ó#a. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. ó#b. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. ó#c. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. Rozdział Ii. Miejsce zamieszkania art. 25. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Dział Ii. Osoby prawne art. 33. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. art. 34. Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych. art. 35. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy; w wypadkach i w zakresie w przepisach tych przewidzianych, organizację i sposób działania osoby prawnej reguluje także jej statut. art. 37. ó#a. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. ó#b. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy. art. 38. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. art. 39. ó#a. Kto jako organ osoby prawnej zawarł umowę w jej imieniu nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania takiego organu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania. ó#b. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy umowa została zawarta w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje. art. 40. ó#a. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa. ó#b. W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby na rzecz Skarbu Państwa ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty. art. 41. Jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. art. 42. ó#a. Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. ó#b. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a razie potrzeby o jej likwidację. art. 43. Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Tytuł Iv. Czynności prawne Dział I. Przepisy ogólne art. 56. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. art. 58. ó#a. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnych wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. ó#b. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. ó#c. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby wykonana. art. 60. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonywującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny (oświadczenie woli). art. 61. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. art. 64. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. art. 65. ó#a. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. ó#b. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jego dosłownym brzmieniu. Dział Ii. Zawarcie umowy art. 66. ó#a. Kto oświadczył drugiej stronie wolę zawarcia umowy, określając w oświadczeniu jej istotne postanowienia (oferta), i oznaczył termin, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, ten jest ofertą związany aż do upływu oznaczonego terminu. ó#b. Gdy termin nie był oznaczony, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą telefonu lub za pomocą innego środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, jeżeli nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia. art. 67. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu oferty nadeszło z opóźnieniem, lecz z jego treści lub z okoliczności wynika, że zostało wysłane w czasie właściwym, umowa dochodzi do skutku, chyba że składający ofertę zawiadomi niezwłocznie drugą stronę, iż w skutek opóźnienia odpowiedzi poczytuje umowę za nie zawartą. art. 68. Przyjęcie ofert dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treść poczytuje się za nową ofertę. art. 69. Jeżeli według przyjętego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty dojście do składającego ofertę oświadczenia drugiej strony o jej przyjęciu nie jest potrzebne, w szczególności jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy przystąpi do jej wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać. art. 70. ó#a. W razie wątpliwości poczytuje się umowę za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest potrzebne - w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy. ó#b. W razie wątpliwości poczytuje się umowę za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest potrzebne - w miejscu zamieszkania składającego ofertę w chwili zawarcia umowy. art. 71. Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do rozpoczęcia rokowań. art. 72. Jeżeli strony prowadzą rokowania w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem rokowań. Dział Iv. Wady oświadczenia woli art. 84. ó#a. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy dowiedziała się ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. ó#b. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i ocenił sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Tytuł. Przedawnienie roszczeń art. 117. ó#a. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. ó#b. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przed upływem terminu jest nieważne. art. 118. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. art. 119. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynności prawne. art. 120. ó#a. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. ó#a. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko któremu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. art. 121. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu: 1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej; 2) co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli; 3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa; 4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody. art. 122. ó#a. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. ó#b. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia. ó#c. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. art. 123. ó#a. Bieg przedawnienia przerywa się: 1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; 2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenia przysługuje. art. 124. ó#a. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. ó#b. Jednakże w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostało zakończone. art. 125. ó#a. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym przedawnia się przed upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Księga trzecia. Zobowiązania Tytuł I. Przepisy ogólne art. 353. ó#a. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. ó#b. Świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. art. 353.1 Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. art. 354. ó#a. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno - gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. ó#b. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. art. 355. ó#a. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). ó#b. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. art. 356. ó#a. Wierzyciel może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia. ó#b. Jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby działała bez wiedzy dłużnika. art. 357. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany do świadczenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a jakość rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani nie wynika z okoliczności, dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości. art. 357.1 ó#a. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. ó#b. Z żądaniem oznaczenia sposobu wykonania zobowiązania lub wysokości świadczenia albo rozwiązania umowy nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. art. 358. ó#a. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. ó#b. Skreślony. art. 358.1 ó#a. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. ó#b. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. ó#c. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. ó#d. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. ó#e. Przepisy ó#b i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych. art. 359. ó#a. Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. ó#b. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. ó#c. Wysokość odsetek ustawowych określa rozporządzenie Rady Ministrów. Rozporządzenie to może zakazać zastrzegania, jak również pobierania odsetek wyższych od tych, które określa jako maksymalne. art. 360. W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płacone co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy. art. 361. ó#a. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. ó#b. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. art. 362. Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. art. 363. ó#a. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. ó#b. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. art. 364. ó#a. Ilekroć ustawa przewiduje obowiązek zabezpieczenia, zabezpieczenie powinno nastąpić przez złożenie pieniędzy do depozytu sądowego. ó#b. Jednakże z ważnych powodów zabezpieczenie może nastąpić w inny sposób. art. 365. ó#a. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, że uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia. ó#b. Wyboru dokonywa się przez złożenie oświadczenia drugiej stronie. Jeżeli uprawnionym do wyboru jest dłużnik, może on dokonać wyboru także przez spełnienie świadczenia. ó#c. Jeżeli strona uprawniona do wyboru świadczenia wyboru tego nie dokona, druga strona może jej wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie terminu uprawnienia do dokonania wyboru przechodzi na stronę drugą. Tytuł Iii. Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych art. 384. W wypadkach, gdy wymaga tego ochrona interesów konsumentów, Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, określić szczegółowe warunki zawierania i wykonywania umów z udziałem konsumentów. art. 385. ó#a. Ogólne warunki umów, wzory umów lub regulaminy wydawane przez stronę upoważnioną do tego przez właściwe przepisy i w ich granicach wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy. W razie gdy posługiwanie się nimi jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiążą one także wtedy, gdy druga strona mogła z łatwością dowiedzieć się o ich treści. ó#b. Inne ogólne warunki umów, wzory umów czy regulaminy wiążą drugą stronę tylko wtedy, gdy znając ich treść wyraziła zgodę na włączenie ich do treści umowy. ó#c. Ogólne warunki, wzory umów czy regulaminy wydane w czasie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym wiążą drugą stronę, jeżeli zostały zachowane przepisy paragrafów poprzedzających, a strona nie wypowiedziała umowy w najbliższym terminie wypowiedzenia. art. 385.1. W razie sprzeczności treści umowy z ogólnymi warunkami umów, wzorem umowy lub regulaminem, strony są związane umową. art. 385.1. ó#a. Jeżeli ogólne warunki umów, wzór umowy lub regulamin zastrzegają dla strony, która je zastosowała, rażąco nieuzasadnione korzyści, druga strona może wystąpić do sądu o uznanie ich zastosowania za bezskuteczne. Jednakże nie może to nastąpić po upływie miesiąca od wykonania umowy. ó#b. Uprawnienie, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, nie służy stronie, która zawarła umowę w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. art. 386. Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą otrzyma ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach, brak odpowiedzi uważa się za przyjęcie oferty. art. 387. ó#a. Umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. ó#b. Strona, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła, obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o niemożliwości świadczenia. art. 388. ó#a. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. ó#b. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy. art. 389. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej oraz termin, w ciągu którego ma być ona zawarta. art. 390. ó#a. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. ó#b. Jednakże gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. ó#c. Roszczenia powyższe przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenie o naprawienie szkody przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne. art. 391. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia. art. 392. Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niej żądał spełnienia świadczenia. art. 393. ó#a. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. ó#b. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać. ó#c. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej. art. 394. ó#a. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. ó#b. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. ó#c. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony. art. 395. ó#a. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. ó#b. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za nie zawartą. To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie nie zmienionym, chyba, że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie. art. 396. Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego. Tytuł Vi. Czyny niedozwolone art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. art. 416. Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. art. 417. ó#a. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. ó#b. Funkcjonariuszami państwowymi w rozumieniu niniejszego tytułu są pracownicy organów władzy, administracji lub gospodarki państwowej. Za funkcjonariuszy państwowych uważa się również osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane z wyboru, sędziów i prokuratorów oraz żołnierzy sił zbrojnych. art. 418. ó#a. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego na skutek wydania orzeczenia lub zarządzenia, Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy przy wydaniu orzeczenia lub zarządzenia nastąpiło naruszenie prawa ścigane w trybie postępowania karnego lub dyscyplinarnego, a wina sprawcy szkody zastała stwierdzona wyrokiem karnym lub orzeczeniem dyscyplinarnym albo uznana przez organ przełożony nad sprawcą szkody. ó#b. Brak stwierdzenia winy w wyroku karnym lub orzeczeniu dyscyplinarnym nie wyłącza odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę, jeżeli wszczęciu albo prowadzeniu postępowania karnego lub dyscyplinarnego stoi na przeszkodzie okoliczność wyłączająca ściganie. art. 429. Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze, albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. art. 430. Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej czynności. art. 435. ó#a. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. ó#b. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo posługujących się takimi środkami. art. 436. ó#a. Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzający ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. ó#b. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również tylko na zasadach ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności. art. 440. W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego. art. 441. ó#a. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. ó#b. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz stopnia, w jakim przyczyniła się do powstania szkody. ó#c. Ten, kto naprawia szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy. art. 442. ó#a. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę. ó#b. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu, od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. art. 443. Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego zobowiązania wynika co innego. Tytuł Vii. Wykonanie zobowiązań i skutki ich niewykonania Dział I. Wykonanie zobowiązań art. 451. ó#a. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. ó#b. Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu. ó#c. W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego. art. 454. ó#a. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania. ó#b. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa. art. 455. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. art. 462. ó#a. Dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. ó#b. Dłużnik może żądać pokwitowania w szczególnej formie, jeżeli ma w tym interes. ó#c. Koszty pokwitowania ponosi dłużnik, chyba że umówiono się inaczej. art. 463. Jeżeli wierzyciel odmawia pokwitowania, dłużnik może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia albo złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. Dział Ii. Skutki niewykonania zobowiązań art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. art. 474. Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika. art. 475. ó#a. Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa. ó#b. Jeżeli rzecz będąca przedmiotem świadczenia została zbyta utracona lub uszkodzona, dłużnik obowiązany jest wydać wszystko, co uzyskał w zamian za tę rzecz albo jako naprawienie szkody. art. 476. Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełni świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. art. 477. ó#a. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. ó#b. Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. art. 480. ó#a. W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika. ó#b. Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił. ó#c. W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił. art. 481. ó#a. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. ó#b. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. ó#c. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych. art. 482. ó#a. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. ó#b. Przepis paragrafu poprzedzającego nie dotyczy pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. art. 483 ó#a. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). ó#b. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. art. 484. ó#a. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalna, chyba że strony inaczej postanowiły. ó#b. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Dział Iii. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych art. 487. ó#a. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych podlegają przepisom działów poprzedzających niniejszego tytułu, o ile przepisy działu niniejszego nie stanowią inaczej. ó#b. Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. art. 488. ó#a. Świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. ó#b. Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego. art. 489. Skreślony. art. 490. ó#a. Jeżeli jedna ze stron obowiązana jest spełnić świadczenie wzajemne wcześniej, a spełnienie świadczenia przez drugą stronę jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy, strona zobowiązana do wcześniejszego świadczenia może powstrzymać się z jego spełnieniem, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. ó#b. Uprawnienia powyższe nie przysługują stronie, która w chwili zawarcia umowy wiedziała o złym stanie majątkowym drugiej strony. ó#c. Skreślony. art. 491. ó#a. Jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. ó#b. Jeżeli świadczenia obu stron są podzielne, a jedna ze stron dopuszcza się zwłoki tylko co do części świadczenia, uprawnienie do odstąpienia od umowy przysługujące drugiej stronie ogranicza się, według jej wyboru, albo do tej części, albo do całej reszty nie spełnionego świadczenia. Strona ta może także odstąpić od umowy w całości, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. art. 492. Jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce. art. 493. ó#a. Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność strona zobowiązana, druga strona może, według swego wyboru, albo żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, albo od umowy odstąpić. ó#b. W razie częściowej niemożliwości świadczenia jednej ze stron druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. art. 494. Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy; może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. art. 495. ó#a. Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. ó#b. Jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe. Tytuł Viii. Potrącenie, odnowienie, zwolnienie z długu art. 498. ó#a. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej wielkości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. ó#b. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. art. 499. Potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. art. 500. Jeżeli przedmiotem potrącenia są wierzytelności, których miejsca spełnienia świadczeń są różne, strona korzystająca z możliwości potrącenia obowiązana jest uiścić drugiej stronie sumę potrzebną do pokrycia wynikającego dla niej uszczerbku. art. 501. Odroczenie wykonania zobowiązania udzielonego przez sąd albo bezpłatnie przez wierzyciela nie wyłącza potrącenia. art. 502. Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. art. 503. Przepisy o zaliczeniu zapłaty stosuje się odpowiednio do potrącenia. art. 504. Zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta. art. 505. Nie mogą być umorzone przez potrącenie: 1) wierzytelności nie ulegające zajęciu; 2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania; 3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych; 4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne. art. 506. ó#a. Jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie). ó#b. W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek. art. 507. Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą odnowienia, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia. art. 508. Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Tytuł Xi. Sprzedaż Dział I. Przepisy ogólne art. 535. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. art. 536. ó#a. Cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia. ó#b. Jeżeli z okoliczości wynika, że strony miały na względzie cenę przyjętą w stosunkach danego rodzaju, poczytuje się w razie wątpliwości, że chodziło o cenę w miejscu i czasie, w którym rzecz ma być kupującemu wydana. art. 537. ó#a. Jeżeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzedaży obowiązuje zarządzenie, według którego za rzeczy danego rodzaju lub gatunku może być zapłacona jedynie cena ściśle określona (cena sztywna), cena ta wiąże strony bez względu na to, jaką cenę w umowie ustaliły. ó#b. Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej, obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę. ó#c. Kupujący, który według umowy miał zapłacić cenę niższą od ceny sztywnej, a rzecz zużył lub odsprzedał po cenie obliczonej na podstawie ceny umówionej, obowiązany jest zapłacić cenę sztywną tylko wtedy, gdy przed zużyciem lub odsprzedaniem rzeczy znał cenę sztywną lub mógł ją znać przy zachowaniu należytej staranności. Kupujący, który rzeczy nie zużył ani nie odsprzedał, może od umowy odstąpić. art. 538. Jeżeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzedaży obowiązuje zarządzenie, według którego za rzeczy danego rodzaju lub gatunku nie może być zapłacona cena wyższa od ceny określonej (cena maksymalna), kupujący nie jest obowiązany do zapłaty ceny wyższej, a sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą, obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną różnicę. art. 539. Jeżeli w miejscu i czasie zawarcia umowy sprzedaży obowiązuje zarządzenie, według którego za rzeczy danego rodzaju lub gatunku nie może być zapłacona cena niższa od ceny określonej (cena minimalna), sprzedawcy, który otrzymał cenę niższą, przysługuje roszczenie o dopłatę różnicy. art. 540 ó#a. Jeżeli właściwy organ państwowy ustalił, w jaki sposób sprzedawca ma obliczyć cenę za rzeczy danego rodzaju lub gatunku (cena wynikowa), stosuje się, zależnie od właściwości takiej ceny, bądź przepisy o cenie sztywnej, bądź przepisy o cenie maksymalnej. ó#b. W razie sporu co do prawidłowości obliczenia ceny wynikowej cenę tę ustali sąd. art. 541. Wynikające z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej, minimalnej lub wynikowej roszczenie sprzedawcy o dopłatę różnicy ceny, jak również roszczenie kupującego o zwrot tej różnicy przedawnia się z upływem roku od dnia zapłaty. art. 542. Skreślony. art. 543. Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. art. 544. ó#a. Jeżeli rzecz sprzedana ma być przesłana przez sprzedawcę do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, poczytuje się w razie wątpliwości, że wydanie zostało wykonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju. ó#b. Jednakże kupujący obowiązany jest zapłacić cenę dopiero po nadejściu rzeczy na miejsce przeznaczenia i po umożliwieniu mu zbadania rzeczy. art. 545. ó#a. Sposób wydania i odebrania rzeczy sprzedanej powinien zapewnić jej całość i nienaruszalność; w szczególności sposób opakowania i przewozu powinien odpowiadać właściwościom rzeczy. ó#b. W razie przesłania rzeczy sprzedanej na miejsce przeznaczenia za pośrednictwem przewoźnika, kupujący obowiązany jest zbadać przesyłkę w czasie i w sposób przyjęty przy przesyłkach tego rodzaju; jeżeli stwierdził, że w czasie przewozu nastąpił ubytek lub uszkodzenie rzeczy, obowiązany jest dokonać wszelkich czynności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności przewoźnika. art. 546. ó#a. Sprzedawca obowiązany jest udzielić kupującemu potrzebnych wyjaśnień o stosunkach prawnych i faktycznych dotyczących rzeczy sprzedanej oraz wydać posiadane przez siebie dokumenty, które jej dotyczą. Jeżeli treść takiego dokumentu dotyczy także innych rzeczy, sprzedawca obowiązany jest wydać uwierzytelniony wyciąg z dokumentu. ó#b. Jeżeli jest to potrzebne do należytego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, sprzedawca powinien załączyć instrukcję dotyczącą sposobu korzystania z rzeczy. art. 547 ó#a. Jeżeli ani z umowy, ani z zarządzeń określających cenę nie wynika, kogo obciążają koszty wydania i odebrania rzeczy, sprzedawca ponosi koszty wydania, w szczególności koszty zmierzenia lub zważenia, opakowania ubezpieczenia za czas przewozu i koszty przesłania rzeczy, a koszty odebrania ponosi kupujący. ó#b. Jeżeli rzecz ma być przesłana do miejsca, które nie jest miejscem spełnienia świadczenia, koszty ubezpieczenia i przesłania ponosi kupujący. ó#c. Koszty nie wymienione w paragrafach poprzedzających ponoszą obie strony po połowie. art. 548. ó#a. Z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowe utraty lub uszkodzenia rzeczy. ó#b. Jeżeli strony zastrzegły inną chwilę przejścia korzyści i ciężarów poczytuje się w razie wątpliwości, że niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z tą chwilą. art. 549. Jeżeli kupujący zastrzegł sobie oznaczenie kształtu, wymiaru lub innych właściwości rzeczy albo terminu i miejsca wydania, a dopuszcza się zwłoki z dokonaniem oznaczenia, sprzedawca może: 1) wykonać uprawnienia, które przysługują wierzycielowi w razie zwłoki dłużnika ze spełnieniem świadczenia wzajemnego, albo 2) dokonać sam oznaczenia i podać je do wiadomości kupującego wyznaczając mu odpowiedni termin do odmiennego oznaczenia; po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu oznaczenie dokonane przez sprzedawcę staje się dla kupującego wiążące. art. 550. Jeżeli w umowie sprzedaży zastrzeżona została na rzecz kupującego wyłączność bądź w ten sposób, że sprzedawca nie będzie dostarczał rzeczy określonego rodzaju innym osobom, bądź też w ten sposób, że kupujący będzie jedynym odsprzedawcą zakupionych rzeczy na oznaczonym obszarze, sprzedawca nie może w zakresie, w którym wyłączność została zastrzeżona, ani bezpośrednio, ani pośrednio zawierać umów sprzedaży, które mogłyby naruszyć wyłączność przysługującą kupującemu. art. 551. ó#a. Jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z odebraniem rzeczy sprzedanej, sprzedawca może oddać rzecz na przechowanie na koszt i niebezpieczeństwo kupującego. ó#b. Sprzedawca może również sprzedać rzecz na rachunek kupującego powinien jednak uprzednio wyznaczyć kupującemu dodatkowy termin do odebrania, chyba że wyznaczenie terminu nie jest możliwe albo, że rzecz jest narażona na zepsucie, albo że z innych względów groziłaby szkoda. O dokonaniu sprzedaży sprzedawca obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić kupującego. art. 552. Jeżeli kupujący dopuścił się zwłoki z zapłatą ceny za dostarczoną część rzeczy sprzedanych albo jeżeli ze względu na jego stan majątkowy jest wątpliwe, czy zapłata ceny za część rzeczy, które mają być dostarczone później, nastąpi w terminie, sprzedawca może powstrzymać się z dostarczeniem dalszych części rzeczy sprzedanych, wyznaczając kupującemu odpowiedni termin do zabezpieczenia zapłaty, a po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu może od umowy odstąpić. art. 553. Skreślony. art. 554. Roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch. art. 555. Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii oraz do sprzedaży praw. Dział Ii. Rękojmia za wady art. 556 ó#a. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne). ó#b. Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej (rękojmia za wady prawne). art. 551. ó#a. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. ó#b. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. art. 558. ó#a. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach określonych w przepisach szczególnych. ó#b. Wyłączenie albo ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym. art. 559. Sprzedawca nie jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które powstały po przejściu niebezpieczeństwa na kupującego, chyba że wady wynikły z przyczyny tkwiącej już poprzednio w rzeczy sprzedanej. art. 560 ó#a. Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo zażądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca oświadczy gotowość natychmiastowej wymiany rzeczy wadliwej na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie. ó#b. Jeżeli kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej strony powinny sobie nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej. ó#c. Jeżeli kupujący żąda obniżenia ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej obniżenie powinno nastąpić w takim stosunku, w jakim wartość rzeczy wolne od wad pozostaje do jej wartości obliczonej z uwzględnieniem istniejących wad. Jednakże gdy obowiązuje zarządzenie, które określa cenę za rzeczy danego rodzaju lub gatunku, kupujący obowiązany jest zapłacić za rzecz wadliwą cenę wynikającą z tego zarządzenia. art. 561. ó#a. Jeżeli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, kupujący może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takie samej ilości rzeczy wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłe z opóźnienia. ó#b. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz określona co do tożsamości a sprzedawcą jest wytwórca tej rzeczy, kupujący może żądać usunięcia wady wyznaczając w tym celu sprzedawcy odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu od umowy odstąpi. Sprzedawca może odmówić usunięcia wady, gdyby wymagało ono nadmiernych kosztów. ó#c. Przepisy powyższe nie wyłączają uprawnienia do odstąpienia od umowy lub żądania obniżenia ceny. art. 562. ó#a. Jeżeli w umowie sprzedaży zastrzeżono, że dostarczenie rzeczy sprzedanych ma nastąpić częściami, a sprzedawca mimo żądania kupującego nie dostarczył zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad, kupujący może od umowy odstąpić także co do części rzeczy, które mają być dostarczone później. ó#b. Jeżeli w umowie sprzedaży zastrzeżono, że dostarczenie rzeczy sprzedanych ma nastąpić częściami, kupujący nie może wykonać uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne co do części dostarczonych później, jeżeli rzeczy dostarczone wcześniej miały te same wady, a ich ujawnienie mogło przy zachowaniu należytej staranności nastąpić po odebraniu rzeczy. Przepisu tego nie stosuje się, gdy wady fizyczne są następstwem naruszenia przepisów o sposobie wytwarzania rzeczy danego rodzaju. art. 563. Par. 1. Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Minister Handlu Wewnętrznego może w drodze rozporządzenia ustalić krótsze terminy do zawiadomienia o wadach artykułów żywnościowych. ó#b. Jednakże przy sprzedaży między osobami prowadzącymi działalność gospodarczą utrata uprawnień z tytułu rękojmi następuje, jeżeli kupujący nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o dostrzeżonej wadzie, a w wypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej wykryciu. ó#c. Do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego. art. 564. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym utrata uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy nie następuje mimo niezachowania terminów do zbadania rzeczy przez kupującego i do zawiadomienia sprzedawcy o wadach, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją. art. 565. Jeżeli spośród rzeczy sprzedanych tylko niektóre są wadliwe i dają się odłączyć od rzeczy wolnych od wad, bez szkody dla stron obu, uprawnienie kupującego do odstąpienia od umowy ogranicza się do rzeczy wadliwych. art. 566. ó#a. Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba, że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady, w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. ó#b. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio, gdy kupujący żąda dostarczenia rzeczy wolnych od wad zamiast rzeczy wadliwych albo usunięcia wady przez sprzedawcę. art. 567. ó#a. Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy nadesłanej z innej miejscowości kupujący odstępuje od umowy albo żąda dostarczenia rzeczy wolnej od wad zamiast rzeczy wadliwej, nie może on odesłać rzeczy bez uprzedniego porozumienia się ze sprzedawcą i obowiązany jest postarać się o jej przechowanie na koszt sprzedawcy dopóty, dopóki w normalnym toku czynności sprzedawca nie będzie mógł postąpić z rzeczą według swego uznania. ó#b. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy, kupujący jest uprawniony, a gdy interes sprzedawcy tego wymaga - obowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności. Powyższe uprawnienie przysługuje kupującemu także wtedy, gdy sprzedawca zwleka z wydaniem dyspozycji albo gdy przechowanie rzeczy wymaga znacznych kosztów lub jest nadmiernie utrudnione; w tych wypadkach kupujący może również odesłać rzeczy sprzedawcy na jego koszt i niebezpieczeństwo. ó#c. O zamiarze sprzedaży kupujący powinien w miarę możliwości zawiadomić sprzedawcę, w każdym zaś razie powinien wysłać mu zawiadomienie niezwłocznie po dokonaniu sprzedaży. art. 568. ó#a. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. ó#b. Upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawcą wadę podstępnie zataił. ó#c. Zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów, jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. art. 569. Skreślony. art. 570. Do sprzedaży zwierząt, które wymienia rozporządzenie Ministra Rolnictwa wydane w porozumieniu z Ministrami Sprawiedliwości oraz Przemysłu Spożywczego i Skupu, stosuje się przepisy o rękojmi za wady fizyczne ze zmianami wskazanymi w dwóch artykułach poniższych. art. 571. ó#a.Sprzedawca zwierzęcia jest odpowiedzialny tylko za wady główne i jedynie wtedy, gdy wyjdą one na jaw przed upływem oznaczonego terminu. Wady główne i terminy ich ujawnienia, jak również terminy do zawiadomienia sprzedawcy o wadzie głównej określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa wydane w porozumieniu z właściwymi ministrami. ó#b. Za wady, które nie zostały uznane za główne, sprzedawca ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy to było w umowie zastrzeżone. ó#c. Jeżeli w ciągu terminu oznaczonego w rozporządzeniu wyjdzie na jaw wada główna, domniemywa się, że istniała ona już w chwili wydania zwierzęcia. art. 572. ó#a. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa wydane w porozumieniu z właściwymi ministrami może postanowić, że uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają, jeżeli kupujący w określonym przez rozporządzenie terminie nie zgłosi choroby zwierzęcia właściwemu organowi państwowemu lub nie podda chorego zwierzęcia zbadaniu we właściwej placówce lekarsko - weterynaryjnej. ó#b. Uprawnienia z tytułu rękojmi, przeciwko któremu osoba trzecia dochodzi roszczeń dotyczących rzeczy sprzedanej, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o tym sprzedawcę i wezwać go do wzięcia udziału w sprawie. Jeżeli tego zaniechał, a osoba trzecia uzyskała orzeczenie dla siebie korzystne, sprzedawca zostaje zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wadę prawną o tyle, o ile jego udział w postępowaniu był potrzebny do wykazania, że roszczenia osoby trzeciej były całkowicie lub częściowo bezzasadne. art. 574. Jeżeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za którą sprzedawca odpowiedzialności nie ponosi. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę nie wiedząc o istnieniu wady; w szczególności może on żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł z nich korzyści, a nie otrzymał ich zwrotu od osoby trzeciej. Może również żądać zwrotu kosztów procesu. art. 575. Jeżeli z powodu wady prawnej rzeczy sprzedanej kupujący jest zmuszony wydać rzecz osobie trzeciej, umowne wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi nie zwalnia sprzedawcy od obowiązku zwrotu otrzymanej ceny, chyba że kupujący wiedział, iż prawa sprzedawcy były sporne, albo że nabył rzecz na własne niebezpieczeństwo. art. 576. ó#a. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej wygasają z upływem roku od chwili, kiedy kupujący dowiedział się o istnieniu wady. Jeżeli kupujący dowiedział się o istnieniu wady prawnej dopiero na skutek powództwa osoby trzeciej, termin ten biegnie od dnia, w którym orzeczenie wydane w sporze z osobą trzecią stało się prawomocne. ó#b. Upływ powyższego terminu nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił. ó#c. Zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższego terminu, jeżeli przed jego upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Dział Iii. Gwarancja art. 577. ó#a. W wypadku gdy sprzedawca udzielił kupującemu na piśmie gwarancji co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że sprzedawca jest obowiązany do usunięcia wad fizycznych rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji. ó#b. Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, termin wynosi jeden rok licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. art. 578. Jeżeli w gwarancji inaczej nie zastrzeżono, sprzedawca ponosi odpowiedzialność z tytułu gwarancji tylko wtedy, gdy wada powstała z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej. art. 579. Kupujący, który otrzymał gwarancję, może wykonać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy dopiero wtedy, gdy sprzedawca we właściwym czasie nie uczyni zadość obowiązkom wynikającym z gwarancji. Ograniczenie to nie dotyczy obowiązku naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady. art. 580. ó#a. Kupujący, który wykonuje uprawnienia wynikające z gwarancji, obowiązany jest dostarczyć rzecz na koszt sprzedawcy do miejsca wskazanego w gwarancji lub do miejsca, w którym rzecz została wydana, chyba że z okoliczności wynika, iż wada powinna być usunięta w miejscu, w którym rzecz znajdowała się w chwili ujawnienia wady. ó#b. Sprzedawca powinien wykonać obowiązki wynikające z gwarancji w odpowiednim terminie i dostarczyć kupującemu rzecz na swój koszt do miejsca wskazanego w paragrafie poprzedzającym. ó#c. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty rzeczy w czasie od wydania jej sprzedawcy do jej odebrania przez kupującego ponosi sprzedawca. art. 581. ó#a. Jeżeli w wykonaniu obowiązków z tytułu gwarancji sprzedawca dostarczył kupującemu zamiast rzeczy wadliwej rzecz wolną od wad albo dokonał istotnych napraw rzeczy sprzedanej, termin gwarancji biegnie na nowo od chwili dostarczenia rzeczy wolnej od wad lub zwrócenia rzeczy naprawionej. Jeżeli sprzedawca wymienił część rzeczy sprzedanej, przepis powyższy stosuje się odpowiednio do części wymienionej. ó#b. W innych wypadkach termin gwarancji ulega przedłużeniu o czas, w ciągu którego kupujący wskutek wady rzeczy sprzedanej nie mógł z niej korzystać. ó#c. Termin do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne nie może skończyć się wcześniej jak w trzy miesiące po upływie terminu gwarancji. art. 582. Przepisy działu niniejszego stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy sprzedawca, który nie jest wytwórcą rzeczy sprzedanej, dał kupującemu dokument gwarancyjny wystawiony przez wytwórcę. W wypadku takim kupujący może wykonać uprawnienia z tytułu gwarancji tylko względem wytwórcy, a uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy tylko względem sprzedawcy. Tytuł Xxxv. Ugoda art. 917. Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. art. 918. ó#a. Uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie byłaby powstała, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. ó#b. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy, chyba że została zawarta w złej wierze. Świadczenie stało się częściowo niemożliwe. 4. Wzory umów 1. Umowa przedwstępna w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości w dniu 15 września 1991 r. w Sochaczewie, pomiędzy: 1) małżonkami Janem i Zofią Kwaśniewscy zam. w Sochaczewie, przy ulicy 1 Maja 15, legitymującymi się dowodami osobistymi: pierwszy nr WL 1345672, druga nr WL 1349008, zwanymi dalej "Sprzedawcą", a 2) Spółką z o.o. pod nazwą Przedsiębiorstwo Wytwórcze Prefabrykatów mającą siedzibę w Sochaczewie przy ulicy Górnej 1, reprezentowaną przez Prezesa Zarządu p. Arkadiusza Woźniaka oraz wiceprezesa Zarządu Pana Czesława Lesiaka legitymujących się okazanym odpisem z rejestru handlowego nr RHB-1315 wydanym przez Sąd Rejestrowy w Skierniewicach w dniu 6 czerwca 1991 r. zwanymi dalej "Kupującym" została zawarta umowa przedwstępna w przedmiocie przeniesienia własności nieruchomości treści następującej: ó#a. 1) Sprzedawcy zgodnie oświadczają, iż na podstawie aktu nadania ziemi wydanego przez Urząd Powiatowy w Sochaczewie za nr ON-451-3592875 stali się właścicielami gospodarstwa rolnego o pow. 3,5000 ha położonego we wsi Gumieńce, z tym, że dotychczas dla gospodarstwa tego nie założyli księgi wieczystej. 2) W skład powyższego gospodarstwa wchodzi m.in. działka nr 15a o powierzchni 1,2500 ha, niezabudowana. ó#b. Kupujący oświadczają iż pragną opisaną w ó#a. ust. 2 działkę nabyć na własność reprezentowanej przez nich Spółki na cele pobudowania zakładu prefabrykatów. ó#c. 1) Niniejszą umową sprzedawcy zobowiązują się do zawarcia umowy o przeniesienie własności opisanej w ó#a. ust. 2, działki na kupującego za cenę 15.000.000,- zł. słownie: piętnaście milionów złotych. 2) Umowę o przeniesienie własności strony zobowiązują się zawrzeć w terminie do dnia 31 grudnia 1991 r. 3) W czasie poprzedzającym zawarcie umowy sprzedawca założy księgę wieczystą natomiast kupujący poczyni działania statutowe upoważniające zarząd do nabycia nieruchomości. ó#d. 1) Na wniosek Sprzedawców, Kupujący na poczet ceny nieruchomości ustalonej w ó#c. ust. 1. wręcza Sprzedawcom zadatek w kwocie zł. 10.000.000 słownie: dziesięć milionów złotych, który swoimi podpisami na umowie kwitują. 2) W przypadku niewykonania umowy przez sprzedawcę, zwróci on kupującemu zadatek w podwójnej wysokości, natomiast w przypadku niewykonania umowy przez kupującego wręczony przez niego zadatek - przepada. ó#e. Sprzedawca oświadcza, że nieruchomość nie jest obciążona prawami osób trzecich. ó#f. Strony ustalają, że koszty sporządzenia notarialnej umowy. o przeniesienie własności nieruchomości określonej w ó#a. ust. 2 oraz opłatę skarbową od tej umowy poniesie kupujący. ó#g. W sprawach nie uregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie odpowiednie przepisy Kodeksu cywilnego. ó#h. Umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. Podpisy: kupujący sprzedający Uwaga: 1. Zgodnie z treścią art. 390 ó#b. k.c. w zasadzie umowa przedwstępna o przeniesienie własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (patrz: art. 158 k.c.). Nie zachowanie formy aktu notarialnego nie daje możliwości wyegzekwowania roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości. Nie pozbawia natomiast strony, która poniosła szkodę przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej prawa żądania odszkodowania. Praktyka wskazuje, że zagrożenie odpowiedzialnością odszkodowawczą, także przy tego typu umowach prowadzi do zawarcia umów stanowczych. 2. Projektu umowy o przeniesienie własności nie przedstawia się ponieważ jak powiedziano może być ona zawarta w formie aktu notarialnego. 2. Umowa sprzedaży rzeczy ruchomych oznaczonych co do gatunku W dniu ... 199...r. w ..., pomiędzy: miejscowość 1. Firmą ... z siedzibą w ... nazwa miejscowość reprezentowaną przez Dyrektora... nazwisko i imię zwaną dalej "Sprzedawcą", a 2. Firmą ... z siedzibą w... nazwa miejscowość reprezentowaną przez Prezesa Zarządu ... nazwisko i imię zwaną dalej "Kupującym" została zawarta umowa sprzedaży treści następującej: ó#a. Sprzedawca oświadcza iż na mocy wpisu w rejestrze handlowym spółek pod nr w Sądzie Gospodarczym w ..., oraz rejestracji podatkowej, prowadzi m.in. działalność handlową i na podstawie niniejszej umowy zobowiązuje się dostarczać do placówek handlowych Kupującego wymienionych w załączniku nr 1, na zasadzie sprzedaży, towary branży spożywczej i przemysłowej ujęte w wykazie stanowiącym załącznik nr 2, a Kupujący na powyższe wyraża zgodę. ó#b. 1. Dostawy towarów do sklepów odbywać się będą w oparciu o zamówienia składane przez kierowników sklepów w czasie dostaw towarów, względnie bezpośrednio do działu zaopatrzenia Sprzedawcy. 2. Jakość towarów oraz sposób opakowania winny odpowiadać obowiązującym normom przedmiotowym. ó#c. 1. Towary będą fakturowane na poszczególne sklepy w oparciu o zamówienia o których mowa w ó#b. ust. 1, w cenach zbytu uzgadnianych między stronami na okresy miesięczne. 2. Koszt opakowań jednostkowych będzie wliczony w cenę towaru, natomiast opakowania transportowe będą fakturowane w odrębnej pozycji. 3. Zapłata za dostawy następować będzie przelewem z rachunku kupującego ...(nr i nazwa banku) w... na rachunek bankowy Sprzedawcy...(nr i nazwa banku), w terminie 7 dni od daty otrzymania faktury przez Sprzedawcę. 4. Za opóźnienie w zapłacie Sprzedawca będzie naliczał odsetki ustawowe. 5. Kupującemu przysługuje prawo odsprzedaży opakowań transportowych w ciągu jednego miesiąca od daty dostawy; postanowienia ust. 3 mają odpowiednie zastosowanie. ÂÁ?ÂÁ: 1. Strony ustalają, że na towary przemysłowe trwałego użytku będzie udzielana gwarancja. W przypadku braku gwarancji producenta, gwarancji udzielać będzie Sprzedawca. 2. Okres gwarancji wynosić będzie jeden rok od daty sprzedaży. Dowodem gwarancji będzie dokument gwarancyjny. 3. Brak gwarancji traktuje się jako towar w stanie niezupełnym, do dostawy, którego stosowane będą odpowiednio przepisy o rękojmi za wady. ó#e. Dostawy towarów do sklepów odbywać się będą na koszt i ryzyko sprzedawcy. ó#f. W sprawach ochrony interesów kupujących (użytkowników) strony będą stosować zasady ustalone w uchwale nr 71 Rady Min. z dnia 13 czerwca 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów sprzedaży detalicznej towarów oraz ogólnych warunków gwarancyjnych, towarów trwałego użytku sprzedawanych przez jednostki handlu uspołecznionego (M.P. Nr 21, poz, 118). ó#g. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o sprzedaży. ó#h. 1. Niniejszą umowę strony zawierają na czas nieoznaczony z mocą obowiązującą od dnia... 2. Każdej ze stron przysługuje prawo rozwiązania umowy za jednomiesięcznym wypowiedzeniem na koniec kwartału. Podpisy kupujący sprzedawca 3. Umowa zamiany rzeczy W dniu 199...r. w Skierniewicach, pomiędzy: 1. p. Czesławem Krzekotowskim zam. w Skierniewicach przy ul. Żabiej nr ..legitymującym się dowodem osobistym FW-391045 z jednej strony, a 2. p. Karolem Siemiątkowskim zam. w Woli Makowskiej nr 8, gminy Maków legitymującym się dowodem osobistym WL-1015320 z drugiej strony - została zawarta umowa zamiany treści następującej: ó#a. 1.1. Czesław Krzekotowski oświadcza, iż na mocy dowodu zakupu tj. faktury 1527 z dnia 15 lutego 1989 r. wystawionej przez PP. Polmozbyt w Łodzi jest właścicielem samochodu marki Fiat -126p, nr silnika 13190325, nr podwozia 865321, rok produkcji - 1989. 2. samochód ten jest zarejestrowany w Wydz. Komunikacji w Skierniewicach pod nr SKD - 1456. 2.1. Karol Siemiątkowski oświadcza, iż na podstawie umowy sprzedaży zawartej na giełdzie w Grójcu w dniu 10 czerwca 1985 r. z p.Stefanem Salamończykiem jest właścicielem samochodu marki Polonez nr silnika 369875 nr podwozia 301593, rok produkcji 1987. 2. Samochód ten jest zarejestrowany w Wydziale Komunikacji Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim pod nr WAD - 1567. ó#b. 1. Mocą nin. umowy strony dokonują zamiany samochodów opisanych w ó#a. w ten sposób, że: 1) Czesław Krzekotowski przenosi na Karola Siemiątkowskiego własność samochodu marki Fiat 126p szczegółowo opisanego w ó#a. ust. 2 a Karol Siemiątkowski na powyższe wyraża zgodę i własność wym. samochodu nabywa. 2) Karol Siemiątkowski przenosi na Czesława Krzekotowskiego własność samochodu marki Polonez szczegółowo opisanego w ó#a. ust. 2 a Czesław Krzekotowski na powyższe wyraża zgodę i własność wym. samochodu nabywa. 2. Strony oświadczają, że stany techniczne samochodów są im znane i nie wnoszą do nich zastrzeżeń. ó#c. 1. Wartość zamienianych nin. umową samochodów strony ustalają na kwoty: 1) Samochodu Fiat 126p na kwotę 15.000.000,- zł. (słownie: piętnaście milionów) 2) Samochodu Polonez na kwotę zł. 25.000.000,- zł. (słownie: dwadzieścia pięć milionów). 2. Dopłata różnicy ceny w kwocie zł. 10.000.000,- (słownie: dziesięć milionów) złotych do samochodu Polonez zostaje dokonana przez Czesława Krzekotowskiego przy podpisaniu nin. umowy. ó#d. 1. Przy podpisaniu nin. umowy strony wydały sobie nawzajem przedmioty zamiany, wraz z dowodami zakupu oraz dowodami rejestracyjnymi opisanymi w Par.1 ust. 1 i 2. 2. Strony zgodnie stwierdzają, że ich podpisy na nin. umowie, stanowią dowód przeniesienia własności, fizycznego wydania rzeczy oraz dokumentów zakupu i dowodów rejestracyjnych, a także dopłaty różnicy ceny. ó#e. Rejestracja nin. umowy oraz wniesienia opłaty skarbowej na własny koszt dokona Czesław Krzekotowski. ó#f. Każda ze stron zobowiązuje się ujawnić nabyte nin. umową prawo własności samochodu w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta w Skierniewicach w ciągu 3 dni od daty podpisania tej umowy. ó#g. W zakresie opłat podatku drogowego, i ubezpieczeń dobrowolnych, strony poddają się powszechnie obowiązującym przepisom i prawa w zakresie w jakim jest to dopuszczalne związane z wniesionymi podatkami i opłatami, przenoszą na nabywców. ó#h. W sprawach nie uregulowanych nin. umową mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie zamiany i umowie sprzedaży. ó#i. Umowę niniejszą sporządzono w czterech egz. po dwa dla każdej ze stron. Podpisy: Krzekotowski Czesław Siemiątkowski Karol 4. Umowa dostawy W dniu... ... w..., pomiędzy: miejscowość Firmą... reprezentowaną przez: nazwa i siedziba 1) Dyrektora p. ... nazwisko i imię 2) Z-cę Dyrektora d8s handlowych p... nazwisko i imię zwaną dalej "Dostawcą" a 2. Firmą... reprezentowaną przez: nazwa i siedziba 1) Prezesa Zarządu p... nazwisko i imię 2) Wiceprezes Zarządu p... nazwisko i imię została zawarta umowa dostawy treści następującej: ó#a. 1. Na podstawie niniejszej umowy Dostawca zobowiązuje się wytwarzać i dostarczać, periodycznie, Odbiorcy swoje wyroby. 2. Ilość, rodzaj, asortyment i cenę wyrobów objętych niniejszą umową strony ustalać będą: a) orientacyjnie, na okresy kwartalne, b) ściśle, na każdy miesiąc dostaw, co najmniej na 5 dni przed rozpoczęciem tych okresów. 3. Ilość, rodzaj, asortyment i cenę wyrobów przewidzianych do dostawy w pierwszym miesiącu trwania umowy określa załącznik Nr 1 do niniejszej umowy. 4. Podstawę ustalenia ceny wyrobów będą stanowić koszty wytworzenia oraz zysk w wysokości 10%. Kryteria te stanowić będą bazę dla negocjacji ceny. 5. Jakość wyrobów, ich opakowanie, oraz oznaczenie winny odpowiadać obowiązującym normom przedmiotowym i uzgodnionym przez strony warunkom technicznym. 6. W przypadku gdy przedmiotem dostawy będą nowo uruchamiane wyroby, lub wyroby co do których będzie następować zmiana warunków technicznych, na żądanie Odbiorcy warunki techniczne takich wyrobów strony będą ustalać co najmniej na jeden miesiąc przed przewidywanym terminem dostawy. ó#b. 1. Wyroby będą dostarczane przez dostawcę na adres Odbiorcy za pośrednictwem przewoźników, na koszt, niebezpieczeństwo i ryzyko odbiorcy. 2. W przypadku dostawy wyrobów transportem Dostawcy, ryzyko utraty lub uszkodzenia obciąża Dostawcę, natomiast koszt przewozu - Odbiorcę. 3. Odpowiednio do rozłożonego ryzyka przewozu ustalonego w ust. 1 i 2 strony ubezpieczać będą te ryzyka na własny koszt. ó#c. 1. Zapłata za dostawy następować będzie przelewem w ciągu 10 dni od daty otrzymania towaru. Opóźnienie w przekazaniu faktury nie wydłuża terminu zapłaty; w takim wypadku Odbiorca winien dokonać obliczenia należności w oparciu o ustalenia zawarte w ó#a. ust. 1 i 2. ó#d. W przedmiocie opakowań strony ustalają co następuje: 1. Koszt opakowań jednostkowych wliczony zostaje w cenę towaru. 2. Opakowania transportowe mogą być zależnie od wyboru dostawcy: a) wypożyczane; wówczas Odbiorca obowiązany jest do ich zwrotu na własny koszt i ryzyko w ciągu 30 dni od dostawy. b) sprzedawane; wówczas cena tych opakowań będzie fakturowana w odrębnej pozycji, c) za opóźnienie w zwrocie opakowań odbiorca obowiązany będzie zapłacić karę w wysokości odpowiadającej 5% wartości opakowań za każdy dzień opóźnienia, d) postanowienia ó#c. mają zastosowanie do zapłaty ceny opakowań sprzedawanych i odsprzedawanych, e) Odbiorcy przysługuje prawo odsprzedaży opakowań fakturowanych w ciągu 30 dni od daty dostawy. ó#e. 1. Dostarczane wyroby objęte będą 12 miesięczną gwarancją liczoną od daty sprzedaży użytkownikowi, w okresie nie dłuższym niż 18 miesięcy od daty dostarczenia przez Dostawcę. 2. Dokumenty gwarancyjne będą dostarczane wraz z wyrobami. 3. Brak gwarancji traktowany będzie jako wyrób w stanie niezupełnym, za który odpowiedzialność dostawcy kształtować się będzie według przepisów o rękojmi za wady. ó#f. 1. W razie nie wykonania lub nienależytego wykonania umowy strony ustalają kary umowne w następującej wysokości: a) Dostawca zapłaci Odbiorcy karę umowną za: 1) odstąpienie od umowy przez Odbiorcę z przyczyn za które odpowiada Dostawca w wysokości...% wartości umownej towaru, 2) za opóźnienie w dostawie w stosunku do ustalonego w umowie terminu w wysokości...% za każdy rozpoczęty dzień zwłoki. b) Odbiorca zapłaci Dostawcy karę umowną za: 1) odstąpienie od umowy przez Dostawcę z przyczyn za które odpowiada Odbiorca w wysokości...% wartości umownej towaru. 2. W zakresie w którym kara umowna nie pokryje szkody oraz nie objętym w ogóle karą umowną odpowiedzialność stron opierać się będzie na zasadach ogólnych. ó#g. Do ochrony interesów nabywców (użytkowników) z tytułu wad objętych niniejszą umową wyrobów strony będą stosować zasady ustalone w uchwale Nr 71 Rady Min. z dnia 13 czerwca 1983 r. w sprawie ogólnych warunków umów sprzedaży detalicznej towarów oraz ogólnych warunków gwarancyjnych towarów trwałego użytku, sprzedawanych przez jednostki handlu uspołecznionego (M.P. Nr 21, poz. 118). ó#h. W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o umowie dostawy i umowie sprzedaży. ó#i. 1. Niniejszą umowę strony zawierają na czas nieoznaczony z mocą obowiązującą od dnia... 2. Każdej ze stron przysługuje prawo rozwiązania umowy za uprzednim jednomiesięcznym wypowiedzeniem na koniec kwartału. Podpisy Odbiorca Dostawca 5. Umowa o dzieło Zawarta w dniu...199...r. pomiędzy: 1. Przedsiębiorstwem Państwowym p. n. Fabryka Mebli w Sulechowie reprezentowaną przez Dyrektora przedsiębiorstwa p. Grzegorza Hryńca zwaną dalej "Zamawiającym", a p. 2. Sylwestrem Kaczmarkiem zam. w Katowicach, ul. Plac Wolności nr 10, legitymującym się dowodem osobistym nr KT 1323578 zwanym dalej "Przyjmującym zamówienie". ó#a. 1. p. Sylwester Kaczmarek oświadcza, iż posiada wysokie kwalifikacje w zakresie technologii drewna na dowód czego przedkłada zaświadczenie o wpisie do rejestru rzeczoznawców, oraz zaświadczenie o odbyciu jednorocznego kierunkowego stażu zawodowego w Finlandii. 2. Dyrektor, Fabryki Mebli w Sulechowie stwierdza natomiast, że w ramach restrukturyzacji przedsiębiorstwa podjęte są działania w zakresie zmiany technologii pokrywania mebli lakierem w celu zwiększenia ich estetyki oraz trwałości lakieru. 3. W tym celu na zasadach konkursu przedsiębiorstwo zebrało projekty racjonalizatorskie w zakresie omówionym w ust. 2 i obecnie przystępuje do analizy oraz wyboru najlepszego projektu do wdrożenia. Przed podjęciem decyzji pragnie jednak uzyskać opinie rzeczoznawców. ó#b. 1. Mocą niniejszej umowy Zamawiający zleca przyjmującemu zamówienie przedstawienia opinii, zgłoszonych projektów racjonalizatorskich oznaczonych numerami od 15890 do 18891 w terminie dwóch tygodni od daty podpisania tej umowy. 2. Przyjmujący zamówienie na powyższe wyraża zgodę i zobowiązuje się przedłożyć opinię do wymienionych projektów racjonalizatorskich w terminie podanym w ust. 1 odrębnie do każdego projektu. ó#c. 1. Za wykonanie powierzonej pracy - opracowanie opinii, przyjmujący zamówienie otrzyma wynagrodzenie w wysokości pięć milionów złotych. 2. Wypłata wynagrodzenia nastąpi w ciągu 7 dni od dnia złożenia opinii. ó#d. 1. W celu umożliwienia oceny zaproponowanych w projektach rozwiązań zamawiający umożliwi przyjmującemu zamówienie zapoznanie się z dokumentacją i dotychczasową technologią stosowaną w przedsiębiorstwie. 2. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się natomiast do zachowania w tajemnicy uzyskanych wiadomości w tut. przedsiębiorstwie pod rygorem odpowiedzialności odszkodowawczej. ó#e. Ze względu na napięte terminy restrukturyzacji, zamawiający zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy w przypadku opóźnienia wykonania dzieła o więcej niż 7 dni. ó#f. W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o umowie o dzieło. ó#g. Umowę sporządzono w czterech egzemplarzach, po dwa dla każdej ze stron. Podpisy Przyjmujący zamówienie Zamawiający 6. Umowa o roboty budowlane W dniu 199...r. w Legionowie, pomiędzy: 1. Miejskim Przedsiębiorstwem Remontowo-Budowlanym w Legionowie z siedzibą przy ul. Marii Konopnickiej nr 13, reprezentowanym przez: 1) Dyrektora przedsiębiorstwa p. Mirosława Stec, 2) Z-cę Dyrektora d8s wykonawstwa p. Waldemara Górskiego zwanym dalej "Wykonawcą" z jednej strony, a 2. Przedsiębiorstwem Handlowo-Produkcyjnym Spółka z o.o., reprezentowanym przez: 1) Dyrektora Spółki p. Jarosława Lewoc, 2) Z-cę Dyrektora p. Grażynę Lisławską zwanym dalej "Zamawiającym - została zawarta umowa o roboty budowlane, treści następującej: ó#a. 1. Zamawiający powierza Wykonawcy wybudowanie pawilonu handlowego na działce nr 15 b położonej w Legionowie przy ul. Willowej nr 27 według dokumentacji oraz pozwolenia na budowę stanowiących załączniki do niniejszej umowy. 2. Wykonawca na powyższe wyraża zgodę i zobowiązuje się wybudować obiekt zgodnie z otrzymaną dokumentacją do której nie wnosi zastrzeżeń. ó#b. W ramach zobowiązania określonego w ó#a., strony zgodnie ustalają następujące warunki umowy: 1) przekazanie terenu budowy nastąpi do dnia...199...r.., 2) rozpoczęcie robót nastąpi w ciągu 7 dni od daty przekazania placu budowy, 3) zakończenie robót i oddanie obiektu nastąpi w ciągu czterech miesięcy od daty przekazania terenu budowy ustalonej w pkt 1, 4) zamawiający udostępnia, za odpłatnością, ze znajdujących się na terenie budowy, studni i transformatora-pobór wody oraz energii elektrycznej. Rozliczenie za zużyte, wymienione wyżej czynniki techniczne przez Wykonawcę będą dokonywane za okresy miesięczne w ciągu 10 dni od zakończenia miesiąca na podstawie odczytów z urządzeń pomiarowych, 5) wykonanie robót następować będzie z materiałów wykonawcy i przy użyciu jego sprzętu, 6) wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie obiektu zgodnie z częścią kosztorysową dokumentacji ustala się na kwotę zł. ... słownie: ... Wynagrodzenie to może ulec zmianie w wypadku konieczności wykonywania dodatkowych robót nie objętych kosztorysem, 7) dopuszcza się rozliczenie robót fakturami przejściowymi do wysokości 70% wartości kosztorysowej wykonanych robót potwierdzonych przez inspektora nadzoru wpisem do dziennika budowy. Ilość faktur przejściowych nie może przekraczać trzech, 8) zapłata za faktury przejściowe w granicach zatwierdzonych przez inspektora nadzoru będzie dokonywana w terminie 14 dni od daty przedłożenia faktury pod rygorem zapłaty odsetek ustawowych. 9) zapłata za fakturę końcową nastąpi w ciągu 30 dni po protokolarnym bezusterkowym odbiorze robót. W razie stwierdzenia wad przy odbiorze robót, Zamawiający zastrzega sobie prawo wstrzymania zapłaty odpowiedniej części wynagrodzenia do czasu usunięcia wad. 10) odbiór końcowy wykonanego obiektu nastąpi w ciągu 3 dni od daty zgłoszenia gotowości do odbioru, potwierdzonej przez inspektora nadzoru, 11) w wypadku przekroczenia terminu zakończenia robót i oddania obiektu ustalonego w ó#b. pkt 3, Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,01% wynagrodzenia za obiekt za każdy dzień zwłoki. ó#c. 1. Funkcję kierownika budowy pełnić będzie p. Jan Gromek. 2. Funkcję inspektora nadzoru inwestorskiego pełnić będzie p. Bogusław Ledzion. 3. Każdej ze stron przysługuje prawo zmiany wyznaczonych przez nią wyż. wym. osób, z tym, że w takim wypadku obowiązana jest zawiadomić drugą stronę co najmniej na dzień przed tą zmianą. ó#d. W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie o dzieło wraz z zawartymi tam odesłaniami. ó#e. Umowę niniejszą sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. ó#f. Umowa wiąże strony z dniem podpisania. Podpisy Wykonawca Zamawiający 7. Umowa pożyczki W dniu ... 199...r. w Warszawie, pomiędzy: 1. Grzegorzem Myślińskim, zam. w Warszawie przy ul. Komarowa nr 19088, legitymującym się dowodem osobistym WA-1639156 zwanym dalej "Pożyczkodawcą", a 2. Firmą p. n. Wytwórnia Mebli w Błoniu spółka z o.o., mającą siedzibę w Łodzi, przy ul. Szkolnej nr 5, zarejestrowaną w Sądzie Gospodarczym w Łodzi pod nr RHB - 395, zwaną dalej "Pożyczkobiorcą" - została zawarta umowa pożyczki treści następującej: ó#a. 1. Kierując się zasadami dotychczasowej współpracy handlowej stron oraz potrzebami Wytwórni Mebli zakupu materiałów, Pożyczkodawca udziela Pożyczkobiorcy pożyczki pieniężnej w kwocie zł. ... słownie: . i przenosi na Pożyczkobiorcę własność tej kwoty. 2. Pożyczka jest oprocentowana w wysokości 18% w stosunku rocznym. 3. Pożyczkobiorca na powyższe wyraża zgodę i nabywa własność przedmiotu pożyczki oraz zobowiązuje się zużyć uzyskaną kwotę na cele zakupu materiałów dla wykonania pilnych zamówień. 4. Wydanie przedmiotu pożyczki nastąpiło w dniu podpisania umowy co Pożyczkobiorca potwierdza i kwituje. ó#b. 1. Pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić otrzymaną kwotę w terminie sześciu miesięcy od daty podpisania niniejszej umowy, tj. do dnia ... 1991 r. 2. Zwrot pożyczki staje się natychmiast wymagalny w razie przeznaczenia przedmiotu pożyczki na inne cele, albo gdy stan majątkowy Pożyczkobiorcy ulegnie znacznemu pogorszeniu stwarzającemu wątpliwości co do zwrotu pożyczki. 3. Zwrot pożyczki wraz z odsetkami określonymi w ó#a. ust. 2 nastąpi przelewem na rachunek oszczędnościowy Pożyczkodawcy w PKO Warszawa nr ... 4. W przypadku nie dokonania zwrotu pożyczki w ustalonym terminie oprocentowanie pożyczki począwszy od dnia upływu terminu ustala się w wysokości odsetek ustawowych określonych rozp. Rady Min. wydanymi na podstawie art. 359 ó#c. k.c. ó#c. W sprawach nieuregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie pożyczki. ó#d. Niniejszą umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. ó#e. Rejestrację tej umowy i obowiązującą od niej opłatę dokona i wniesie na swój koszt - Pożyczkobiorca. Podpisy Pożyczkobiorca Pożyczkodawca 8. Umowa zlecenia W dniu ... 199...r. w Koluszkach, pomiędzy: 1. Powszechną Spółdzielnią Spożywców "Społem" w Koluszkach z siedzibą przy ul. Łódzkiej nr 15 reprezentowaną przez: 1) Prezesa Zarządu p. Grzegorza Gromke, 2) Wiceprezesa Zarządu p. Teresę Chmielewską zwaną dalej "Zleceniodawcą", a p. Hieronimem Waligórskim zam. w Koluszkach przy ul. Poniatowskiego nr 46, prowadzącym zakład usług elektrotechnicznych w Koluszkach pod adresem jak wyżej, zwanym dalej "Zleceniobiorcą" - została zawarta umowa zlecenia treści następującej: ó#a. Zleceniodawca oświadcza, iż z tytułu przygotowania zawodowego posiada uprawnienia do obsługi urządzeń energetycznych i na podstawie dokonanego zgłoszenia działalności gospodarczej - prowadzi warsztat usług elektrotechnicznych w Koluszkach przy ul. Poniatowskiego nr 46. ó#b. 1. Mocą niniejszej umowy Zleceniodawca zleca Zleceniobiorcy, konserwację urządzeń elektrycznych w piekarni Zleceniodawcy w Koluszkach przy ul. Łódzkiej nr 15, a ten to zlecenie przyjmuje. 2. Czynności konserwacyjne prowadzone będą zgodnie z dokumentacją tych urządzeń znajdującą się u kierownika piekarni oraz zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami. 3. Strony przyjmują zasadę, że przegląd i konserwacja urządzeń winny być dokonywane w odstępach nie dłuższych jak dwa tygodnie oraz niezwłocznie w przypadku zgłoszenia objawów uszkodzeń lub awarii. 4. Czynności przeglądu i konserwacji wpisywane będą przez Zleceniobiorcę w karcie ewidencyjnej znajdującej się u kierownika piekarni. 5. W razie stwierdzenia potrzeby naprawy będzie ona wykonywana przez Zleceniobiorcę niezwłocznie, a koszty jej wykonania rozliczane odrębnie jako nie objęte wynagrodzeniem za konserwację. W przypadku stwierdzenia, że przyczyną awarii była wadliwa konserwacja wynagrodzenie za naprawę Zleceniobiorcy nie przysługuje; powyższe nie dotyczy kosztów materiałów, które będzie zwracał Zleceniodawca. ó#c. 1. Za wykonywanie czynności konserwacyjnych określonych w ó#b. Zleceniobiorca będzie otrzymywał wynagrodzenie w kwocie... zł. słownie... 2. Podstawę wypłaty wynagrodzenia stanowić będzie rachunek Zleceniobiorcy ze stwierdzeniem przez kierownika piekarni - wykonania zlecenia. 3. W przypadku zastrzeżeń kierownika piekarni co do wykonania zlecenia ostateczne stanowisko w imieniu Zleceniodawcy będzie podejmował Prezes Zarządu. 4. W przypadkach określonych w ust. 1 i 2 wypłata wynagrodzenia nastąpi w ciągu 3 dni od przedłożenia zaakceptowanego przez kierownika piekarni, rachunku Zleceniobiorcy. W przypadku natomiast określonym w ust. 3 wypłata wynagrodzenia nastąpi niezwłocznie po pozytywnej decyzji Prezesa Zarządu. ó#d. 1. W przypadku przejściowej niemożliwości wykonywania konserwacji Zleceniobiorca zaproponuje zastępstwo. 2. Za okres niemożliwości wykonywania konserwacji bez względu na przyczynę wynagrodzenie nie przysługuje. ó#e. W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu oraz przepisy o obsłudze urządzeń elektrycznych. ó#f. 1. Niniejszą umowę zawiera się na czas nie oznaczony z mocą od dnia... 199...r. 2. Każdej ze stron przysługuje prawo rozwiązania umowy za uprzednim jednomiesięcznym wypowiedzeniem na koniec miesiąca. ó#g. Niniejszą umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. Podpisy Zleceniobiorca Zleceniodawca 9. Umowa agencyjna W dniu. ...199...r., pomiędzy: 1. Przedsiębiorstwem Wytwórczo-Usługowym, Spółka z o.o. w Kościerzynie przy ul. Północnej nr 5, reprezentowaną przez Prezesa Spółki p. Józefa Lewandowskiego, zwaną dalej "Zleceniodawcą", a 2. p. Serafinem Ziółkowskim zam. w Kościerzynie przy ul. Plażowej nr 16 legitymującym się dowodem osobistym Nr KO - 985116, zwanym dalej "Agentem" - została zawarta umowa agencyjna treści następującej: ó#a. 1. Niniejszą umową Zleceniodawca powierza Agentowi zawieranie umów sprzedaży jego wyrobów w imieniu i na rzecz dającego zlecenie oraz upoważnia Agenta do przyjmowania oświadczeń woli kupujących związanych z zawieraniem i wykonywaniem tych umów, w tym reklamacji i ich załatwiania. 2. Agent na powyższe wyraża zgodę i zobowiązuje się wykonywać umowę z należytą starannością i dbałością o interesy zleceniodawcy, oraz zasad ustalonych w niniejszej umowie. 3. W ramach zobowiązania i upoważnienia określonego w ó#a. ust. 1 do zadań Agenta należy w szczególności: 1) wyszukiwanie nabywców na wyroby Zleceniodawcy, w tym zbieranie zamówień, 2) zawieranie umów sprzedaży według zasad podanych w ó#a. ust. 1, 3) pobieranie z magazynu Zleceniodawcy, wyrobów i dostarczanie ich odbiorcom, z którymi doszło do zawarcia umowy, 4) fakturowanie dostaw na druku wz- faktura według zasad ustalonych w umowie, a to, że: a) zapłata nastąpi gotówką do rąk Agenta, albo że b) zapłata nastąpi przelewem w terminie ustalonym w umowie nie dłuższym jednak jak 15 dni od daty dostarczenia wyrobów, 5) odbieranie opakowań transportowych. W tym celu Agent będzie zależnie od umowy, albo bezpośrednio przy dostawie odbierał opakowanie, albo w przypadku pozostawienia ich u odbiorców będzie je fakturował jako opakowanie odsprzedawane, 6) załatwianie reklamacji w sposób zgodny z przepisami o rękojmi za wady. ó#b. 1. Za wykonywanie obowiązków ustalonych w niniejszej umowie, Agent będzie otrzymywał prowizję w wysokości 5% wartości sprzedanych wyrobów. 2. Wypłata prowizji następować będzie w ciągu 7 dni od daty wpłacenia uzyskanej ceny sprzedaży do kasy Zleceniodawcy, przez Agenta, a w przypadku rozliczeń w drodze przelewu, od daty dokonania przelewu przez bank płatnika na rachunek Zleceniodawcy. ó#c. 1. Niniejszą umową Agent przyjmuje odpowiedzialność materialną za powierzone mienie przez Zleceniodawcę, a także otrzymane od nabywców wyrobów w ramach umów zawartych w imieniu Zleceniodawcy. 2. Na zabezpieczenie roszczeń mogących wyniknąć z niniejszej umowy a w szczególności z tytułu nie rozliczenia się z powierzonego mienia - Agent wystawia weksel gwarancyjny in blanco z poręczeniem dwóch osób i upoważnia zleceniodawcę do wypełnienia tego weksla do sumy długu oraz przedstawienia mu do zapłaty. ó#d. Przewóz wyrobów do odbiorców w wyniku zawartych umów - następować będzie samochodem zleceniodawcy na jego koszt. ó#e. W sprawach nie uregulowanych tą umową znajdują zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie agencyjnej. ó#f. 1. Niniejszą umowę zawiera się na okres jednego roku począwszy od dnia ...199..r. 2. Każdej ze stron przysługuje prawo do wcześniejszego rozwiązania umowy za uprzednim jednomiesięcznym wypowiedzeniem na koniec miesiąca. ó#g. Niniejszą umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. Podpisy Agent Zleceniodawca 10. Umowa komisu W dniu ... 199...r., w Łodzi, pomiędzy: 1. Spółką Cywilną "Handlowiec" reprezentowaną przez wspólników: 1) Wojciecha Zatorskiego, zam. w Łodzi przy ul. Kwiatowej nr 1, legitymującego się dowodem osobistym nr LD - 3521702, a 2) Katarzyną Grabowską, zam. w Łodzi, ul. Kosynierów nr 6, legitymującą się dowodem osobistym nr LD 3331452, zwaną dalej "Komisantem", a 2. Firmą Wytwórnia Zabawek - Henryk Stoczyński mającą siedzibę w Łodzi, przy ul. Południowej nr 10, reprezentowaną przez właściciela firmy Henryka Stoczyńskiego zwaną dalej "Komitentem" została zawarta umowa sprzedaży komisowej treści następującej: ó#a. 1. Komisant oświadcza, iż na podstawie zgłoszenia prowadzenia działalności gospodarczej oraz rejestracji podatkowej prowadzi na terenie miasta Łodzi dwa sklepy z artykułami przemysłowymi przy ul. Zgierskiej nr 126 i ul. Przędzalnianej nr 83. 2. Na podstawie niniejszej umowy zobowiązuje się wprowadzić w tych sklepach sprzedaż artykułów branży zabawkarskiej, powierzonych do takiej sprzedaży na warunkach komisu, przez Komitenta. 3. Zobowiązanie o którym mowa w ust. 2 dotyczy tylko zabawek pochodzących z produkcji Komitenta. ó#b. 1. Ilość, rodzaj, asortyment i cena przyjmowanych do sprzedaży komisowej zabawek będzie każdorazowo uzgadniana między kierownikami sklepów wymienionych w ó#a. ust. 1, działającymi z upoważnienia Komisanta, a Komitentem. 2. Dokumentem powierzenia i przyjęcia wyrobów Komitenta do sprzedaży komisowej będzie faktura, w której w miejscu przeznaczonym na warunki płatności będzie wpis o treści: "sprzedaż komisowa". 3. Dostawy wyrobów do sklepów będą dokonywane na koszt Komitenta. ó#c. 1. Strony ustalają, że Komisant będzie prowadził na odrębnych arkuszach, dzienną kontrolkę sprzedaży wyrobów Komitenta, w której będzie ujmowana nazwa wyrobu, cena i ilość sztuk. 2. Wysokość prowizji komisowej ustala się na 15% od wartości sprzedanych towarów Komitenta. 3. Kwoty uzyskane ze sprzedaży wynikające z kontrolek o których mowa w ust. 1, po potrąceniu należnej Komisantowi prowizji o której mowa w ust. 2, Komisant będzie przekazywał na rachunek Komitenta w Powszechnym Banku Gospodarczym w Łodzi nr.. za okresy miesięczne w ciągu 7 dni po upływie każdego miesiąca kalendarzowego. ó#d. 1. W okresach kwartalnych strony będą dokonywać spisów wyrobów powierzonych przez Komitenta, a pozostających na stanie sklepów, oraz ustalać czy wyroby te pozostaną na sklepie do dalszej sprzedaży czy też zostaną odebrane przez Komitenta. W przypadku przeznaczenia do dalszej sprzedaży strony ustalą ten okres. 2. Spisy i decyzje o których mowa w ust. 1, będą dokonywane w ciągu 15 dni po upływie każdego kwartału trwania umowy. Osobami upoważnionymi do takich ustaleń są osoby wymienione w ó#b. ust. 1. 3. W przypadku ustalenia, że wyroby nie pozostają w dalszej sprzedaży, Komitent obowiązany jest odebrać te towary ze sklepu w ciągu 10 dni liczonych od tej daty. 4. W wypadku różnic inwentaryzacyjnych stwierdzonych w spisie kwartalnym lub w czasie odbierania towaru Komisant zapłaci Komitentowi różnicę wartościową w terminie 7 dni od daty ustalenia różnicy. ó#e. Komisant zobowiązuje się ubezpieczyć na własny koszt objęte niniejszą umową wyroby od kradzieży z włamaniem oraz szkód objętych żywiołami, od chwili przyjęcia do dnia ewentualnego zwrotu w przypadku nie sprzedania. Odpowiedzialność Komisanta za szkody spowodowane ryzykami o których mowa w zdaniu poprzedzającym ogranicza się do sum uzyskanych z ubezpieczenia. ó#f. W sprawach nie uregulowanych w niniejszej umowie mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie komisu. ó#g. Rejestracji niniejszej umowy oraz opłaty skarbowej dokona Komitent na własny koszt. ó#h. 1. Niniejszą umowę zawiera się na okres jednego roku z mocą od dnia ..199..r. 2. Strony zastrzegają sobie prawo do wcześniejszego rozwiązania umowy za uprzednim jednomiesięcznym wypowiedzeniem na koniec kwartału kalendarzowego. ó#i. Umowę sporządzono w dwóch egzemplarzach po jednym dla każdej ze stron. Podpisy Komitent Komisant 11. Umowa leasingu W dniu...199..r. w Łodzi, pomiędzy: 1. Zakładami Włókienniczymi "Przędza" p.p. w Łodzi, mającym siedzibę przy ul. Broniewskiego 50, reprezentowanymi przez: 1) Dyrektora Zakładów p.Dariusza Grabowskiego, 2) Zastępcę dyrektora d8s technicznych p.Wacława Strączyńskiego zwanymi dalej "Leasingobiorcą" z jednej strony, a 2. Przedsiębiorstwem Handlu Zagranicznego "Textill-Export" w Łodzi, S.A. z siedzibą przy ul. Traugutta nr 1, reprezentowanym przez: 1) Dyrektora p.Sylwestra Damięckiego, 2) Zastępcę dyrektora d8s finansowych p.Jerzego Żabkę zwanym dalej "Leasingodawcą - została zawarta umowa leasingu, treści następującej: ó#a. 1. Strony zgodnie stwierdzają w oparciu o rozeznanie rynków zbytu, oraz możliwości organizacyjno-techniczne Leasingobiorcy, iż są możliwości uruchomienia produkcji tkanin wiskozowych do czego potrzebna jest linia technologiczna typ ... 2. Ponieważ wiąże się to z możliwością eksportu takiej tkaniny na rynki zachodnie przy wykorzystaniu przedstawicielstw handlowych Leasingodawcy strony postanawiają co następuje: ó#b. 1. Leasingodawca zakupi w swoim imieniu i na swoją rzecz w Republice Włoskiej linię technologiczną do produkcji tkanin wiskozowych typ ... w terminie trzech miesięcy od daty podpisania nin. umowy i przekaże ją do używania przez Leasingobiorcę na cele określone w ó#a. 2. Wyboru producenta oraz odebranie i przywiezienie w8w linii do kraju dokona z upoważnienia Leasingodawcy, Leasingobiorca, na własny koszt i ryzyko. Czynności odbioru, o których wyżej, obejmują również odbiór jakościowy. ó#c. Leasingobiorca zobowiązuje się do uruchomienia produkcji na wym. wyżej urządzeniu w ciągu jednego miesiąca, a uzyskania pełnych zdolności produkcyjnych urządzenia w układzie dwuzmianowym w ciągu 3 m-cy od daty przekroczenia granicy polskiej przez przedmiot leasingu. ó#d. 1. Za korzystanie z przedmiotu leasingu, Leasingodawca będzie pobierać czynsz w wysokości . zł. kwartalnie. 2. Zapłata czynszu następować będzie z góry do dnia 10 pierwszego miesiąca każdego kwartału, z tym, że pierwsza data czynszu zostanie wpłacona do dnia ... 3. Wysokość czynszu określonego w ust. 1 będzie podlegać automatycznej zmianie odpowiednio do zmiany w danym kwartale stopy oprocentowania kredytu refinansowego NBP w stosunku do stopy oprocentowania obowiązującej w dniu ustalenia czynszu wym. w ust. 1. 4. Za opóźnienie w zapłacie czynszu Leasingodawca będzie pobierał odsetki ustawowe. ó#e. 1. Przedmiot leasingu przez cały czas trwania umowy jest własnością Leasingodawcy. 2. W celu zabezpieczenia interesów Leasingodawcy związanych z własnością przedmiotu leasingu, Leasingobiorca zobowiązuje się ubezpieczyć ten przedmiot od szkód spowodowanych żywiołami, na własny koszt. 3. Leasingodawca jest uprawniony do kontroli czy przedmiot leasingu jest prawidłowo wykorzystywany, w sensie technicznym. 4. Bez zgody Leasingodawcy przedmiot leasingu nie może być udostępniany osobom trzecim. 5. Koszty konserwacji oraz wymaganych napraw obciążają Leasingobiorcę. ó#f. 1. Niniejszą umowę zawiera się na lat 10 licząc od dnia w którym przedmiot leasingu przekroczył granicę polską (ó#c.). 2. Strony ustalają, że Leasingobiorca prowadzi przedmiot leasingu do swojej ewidencji jako środki trwałe obce i będzie od niego dokonywał odpisów amortyzacyjnych. 3. Strony ustalają również, iż z upływem okresu leasingu określonego w ust. 1 własność przedmiotu leasingu zostanie przeniesiona przez Leasingodawcę na Leasingobiorcę za zapłatą ceny wynikającej z kontraktu o którym mowa w ó#b. ust. 1. Na poczet tej ceny zostaną zaliczone kwoty zapłaconego czynszu pomniejszone o zawarte w nim oprocentowanie od kredytu refinansowego NBP. ó#g. Leasingodawca zastrzega sobie prawo odstąpienia od umowy w wypadku: 1) zalegania przez Leasingobiorcę z zapłatą czynszu za trzy pełne okresy płatności, 2) przekroczenia okresów ustalonych w ó#c. umowy o więcej niż trzy miesiące. ó#h. 1. Niniejszą umową Leasingodawca upoważnia Leasingobiorcę do realizowania przysługujących Leasingodawcy uprawnień z tyt. rękojmi do sprzedawcy przedmiotu leasingu. 2. Wobec postanowień ust. 1 Leasingodawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne wady przedmiotu leasingu. ó#i. Niniejszą umowę sporządzono w 4 egzemplarzach po dwa dla każdej ze stron. Podpisy Leasingodawca Leasingobiorca 12. Ugoda W dniu września 1991 r. w Lubartowie, pomiędzy: I. Zakładami Wytwórczymi Magnetofonów w Lubartowie reprezentowanymi przez: 1) Dyrektora Przedsiębiorstwa p. Ryszarda Sułek, 2) Z-cę Dyrektora d8s Handlowych p. Leokadię Stec zwanymi dalej "Wierzycielem" Ii. Łódzkimi Zakładami Radiowymi w Łodzi reprezentowanymi przez: 1) Dyrektora Przedsiębiorstwa p. Bogumiła Wocha, 2) Z-cę Dyr. d8s Ekonomiczno-Finansowych p. Waldemara Gałkę zwanymi dalej "Dłużnikiem" zawarto ugodę treści następującej: ó#a. Strony zgodnie stwierdzają, że z tytułu dostaw kooperacyjnych w okresie od 1 lipca 1989 r. do 31 sierpnia 1991 r. Dłużnik opóźnił się z zapłatą należności objętych wykazem stanowiącym załącznik do niniejszej ugody, i że z tego tytułu należne odsetki stanowią kwotę zł. 980.000.000; słownie: dziewięćset osiemdziesiąt milionów złotych. Przyczyną opóźnienia był brak środków płatniczych na rachunku bankowym Dłużnika. ó#b. W celu likwidacji sporu, w tym uniknięcia procesu sądowego rodzącego dodatkowe koszty, strony postanawiają co następuje: 1. Odsetki za okres od 15 lipca 1989 r. do 30 września 1989 r. w kwocie 150.000.000: zł. słownie: sto pięćdziesiąt milionów złotych uznają za przedawnione i wierzyciel w tym zakresie zrzeka się roszczenia. 2. Roszczenia z tytułu odsetek za okres od 1 października 1989 r. do 31 sierpnia 1991 r. w kwocie zł. 830.000.000.; słownie: osiemset trzydzieści milionów złotych, Wierzyciel obniża o 30% tj. o kwotę zł. 249.000.000. - słownie: dwieście czterdzieści dziewięć milionów złotych, a więc do kwoty zł. 81.000.000; słownie: pięćset osiemdziesiąt jeden milionów złotych. 3. Dłużnik zapłaci tę kwotę w dwóch równych ratach, a to: I - rata do dnia 15 września 1991 r. Ii - rata do dnia 15 października 1991 r. ó#c. W przypadku uchybienia terminu zapłaty ustalonego w ó#b. pkt. 3 niniejszą ugodę uważa się za rozwiązaną ex. tunc. Podpisy Dłużnik Wierzyciel 5. Postępowanie cywilne 1. Załatwienie sporów Załatwianie sporów zarówno gospodarczych w rozumieniu art. 2 ust. I ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych Dz.U. Nr 33, poz. 175; zm. Dz.U. z 1990 r. Nr 14 poz. 88 oraz w rozumieniu art. 479.1 ó#a. i pkt 1 i 2 kpc. jak i majątkowych spraw cywilnych w rozumieniu art. 1 kpc. może być dokonywana w drodze: 1. zawarcia bezpośrednio przez strony ugody w rozumieniu art. 917 k.c., 2. przeprowadzenia postępowania pojednawczego przed sądem powszechnym, 3. zapisu na sąd polubowny, i poddania się pod rozstrzygnięcie tego sądu, 4. poddania sporu pod rozstrzygnięcie sądu powszechnego. Poniżej przedstawia się charakterystykę poszczególnych postępowań wraz z odnoszącymi się do nich - przepisami podstawowymi. Ad.1. Ugody cywilne Sposób ich zawarcia unormowany jest w art. 917 k.c. Celem ugody jest zapewnienie wykonania roszczeń wynikających z istniejącego między stronami stosunku prawnego, albo uchylenie niepewności co do tych roszczeń względnie uchylenie sporu istniejącego lub mogącego powstać. Zasadą ugody winny być wzajemne ustępstwa stron i rezygnacja z zarzutów tworzących spór. Przedmiotem ugody nie mogą być prawa niezbywalne (np. użytkowanie - art. 254 k.c) i prawa niemajątkowe. Ugoda jest umową wzajemną i znajdują do niej zastosowanie przepisy k.c. o wykonaniu zobowiązań oraz skutkach ich niewykonania (art. 450-508 k.c.). Ugoda nie stanowi tytułu egzekucyjnego, chyba że została zawarta w formie aktu notarialnego w którym dłużnik poddał się egzekucji (art. 777 pkt. 3 k.p.c.). Zawarcie ugody nie wymaga szczególnej formy chyba, że dotyczyłaby przeniesienia prawa własności lub oświadczenia woli stron, przez nie podpisane. Ugoda może być wzruszona przez uchylenie się od jej skutków gdy została zawarta pod wpływem błędu co do stanu faktycznego, który strony uważały za niesporny i spór lub niepewność by nie powstały gdyby strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Uchylenie się od skutków prawnych ugody następuje przez oświadczenie woli złożone drugiej stronie. Przepisy o ugodzie cywilnej podane są na stronie 48. Ad.2. Postępowanie pojednawcze Jest formą likwidacji sporu w drodze ugody sądowej zawartej przed wniesieniem pozwu (art. 184 k.p.c.). Pozwanie takie rozpoczyna się przez zawezwanie strony cywilnej do zawarcia ugody, w drodze pisma złożonego do sądu. W piśmie tym należy oznaczyć zwięźle sprawę. Ugoda taka jest zawierana pod kontrolą sądu (art. 203 ó#d. k.p.c.) według zasad określonych w art. 917-918 k.c. Treść ugody wpisywana jest do protokółu posiedzenia sądu i podpisywana przez strony. Złożenie wniosku o wszczęcie postępowania pojednawczego rodzi skutek przerwania biegu przedawnienia roszczenia. Wniosek o wszczęcie postępowania pojednawczego składa się do sądu rejonowego według miejsca zamieszkania przeciwnika bez względu na właściwość rzeczową sądu (m.in. wysokość roszczenia). Wniosek taki podlega stałej wypłacie w wysokości 3.000 zł., a w przypadku zawarcia ugody w tym postępowaniu sąd pobiera wpis w wysokości 20% wpisu stosunkowego od wartości przedmiotu ugody przy zaliczeniu wniesionej opłaty od wniosku. Wysokość wpisu stosunkowego w sprawach gospodarczych przy wartości sporów do 100 mln złotych wynosi 12% (ó#a. pkt 2 i ó#f. ust. 2 rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 10 września 1991 r. Dz.U. nr 85, poz. zamieszczonego na stronie 109). Ad.3. Postępowanie polubowne Jest to rodzaj zinstytucjonalizowanego postępowania spornego w sprawach majątkowych uregulowanych w kodeksie postępowania cywilnego w art. 697-715. W tym trybie mogą więc być rozstrzygane wszystkie sprawy majątkowe podmiotów gospodarczych z wyjątkiem spraw: a) ze stosunku pracy b) o alimenty Nie mogą być rozstrzygane w tym postępowaniu także sprawy o charakterze niemajątkowym np.: o ochronę dóbr osobistych, znaków towarowych, praw autorskich czy też wymienione w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175). Od strony podmiotowej dla poddania sporu pod sąd polubowny nie ma ograniczeń z tym, że należy przyjąć iż strony takiego postępowania muszą mieć zdolność procesową w rozumieniu art. 65 k.p.c. Zdolność taką ma każda firma chociażby nie miała osobowości prawnej, np. spółka cywilna. Postępowanie polubowne może mieć miejsce tylko wówczas, gdy strony w drodze umowy ustalą że zaistniały między nimi spór poddadzą pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Umowa taka zwana zapisem na sąd polubowny może mieć miejsce w formie klauzuli zamieszczonej w umowie gospodarczej np.: w umowie sprzedaży, o dzieło, o wykonanie robót budowlanych, agencji, komisu itp., a także w formie odrębnej umowy dotyczącej tylko takiego zapisu. Zapis na sąd polubowny może dotyczyć sporu zaistniałego oraz sporów, które wynikną między stronami w przyszłości z określonego stosunku prawnego. Zapis na sąd polubowny winien ustalać osoby, które będą spór rozstrzygać, to jest arbitrów i przewodniczącego (super-arbitra) względnie ich liczbę i sposób powołania. Przepisy nie stawiają wymogów kwalifikacyjnych dla składu sądu ale jest oczywiste, że winny to być osoby znające problematykę sporu i obrotu gospodarczego. Wydaje się że szczególnie na super-arbitra winno się powoływać osobę o przygotowaniu prawniczym. Sąd polubowny może być powoływany ad hoc to jest dla danego sporu względnie w drodze zamieszczenia klauzuli arbitrażowej w umowie gospodarczej o powołaniu stałego sądu polubownego do rozstrzygania wszystkich sporów powstałych między stronami z danej umowy. Wówczas wskazane byłoby ustalenie przez strony regulaminu postępowania przed tym sądem. Sąd polubowny może stosować środki dowodowe jak sądy powszechne z wyjątkiem środków przymusu. Sąd polubowny może zwracać się do sądu państwowego o dokonanie określonej czynności, której sam nie może wykonać. Sąd polubowny rozstrzyga sprawę wyrokiem. Strony mogą również zawrzeć ugodę. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie. Strona może natomiast w ciągu miesiąca od doręczenia wyroku wnieść do sądu państwowego skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego. Z treści art. 713 ó#c. k.p.c. należy wprowadzić wniosek, że wyrok sądu polubownego podlega niezwłocznemu lub w terminie w nim określonym - wykonaniu i może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności po stwierdzeniu przez sąd państwowy - wykonalności. W przypadku złożenia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego - sąd państwowy może wstrzymać wykonanie wyroku polubownego. Na postanowienie sądu państwowego co do wykonalności wyroku sądu polubownego przysługuje zażalenie według ogólnych zasad (art. 713 ó#d. oraz art. 394 ó#b. i 3 k.p.c.). Od wniosku o wydanie postanowienia co do stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed tym sądem pobiera się wpis w wysokości 25% wpisu stosunkowego, który w sprawach gospodarczych o wartości przedmiotu sprawy do 100 mln złotych wynosi 12%; patrz: ó#a., pkt 2 i ó#i. ust. 1 pkt 2 rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 10 września 1991 r., Dz.U. nr 85, poz. zam. w wyciągu na stronie 109. Dodać należy, że stosownie do treści art. 123 ó#a. pkt 1 k.c. w związku z art. 697 k.p.c. z chwilą zapisu na sąd polubowny następuje przerwanie biegu przedawnienia roszczenia. W przypadku stałych klauzul arbitrażowych mogą powstać wątpliwości z jaką datą następuje przerwanie biegu przedawnienia i względy ostrożności przemawiają za poddawaniem konkretnego sporu pod rozstrzygnięcie sądu w terminach otwartych dla dochodzenia roszczeń gdyby zapisu na sąd polubowny w danej sprawie nie było: (Porównaj art. 119 k.c.). Podkreślić należy, że rozwijająca się gospodarka rynkowa oraz kształtująca się prawnie i organizacyjnie autonomia podmiotów gospodarczych stwarzać będą zapotrzebowanie na sądownictwo polubowne wobec czego należy przewidywać jego praktyczny i normatywny rozwój. Przepisy dotyczące sądownictwa zamieszcza się na stronach 69 - 75. Ad.4. Postępowanie zwykłe przed sądem powszechnym Postępowanie takie ma miejsce wówczas gdy: a) strony nie skorzystały z postępowań opisanych w pkt ad.1. - do ad.3, b) postępowania te nie dały rezultatu (nie doszło do ugody cywilnej, ugody w postępowaniu pojednawczym ani rozstrzygnięcia sporu przed sądem polubownym.) W praktyce podmiotów gospodarczych zależnie od charakteru sprawy, z wnioskiem (pozwem) o rozpoznanie sporu, należy wystąpić: a) w sprawie gospodarczej - do sądu gospodarczego, b) w innej sprawie cywilnej - do wydziału cywilnego sądu rejonowego, a w przypadku gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 20 milionów złotych - do sądu wojewódzkiego zarówno w sprawie gospodarczej jak i cywilnej. Pojęcie sprawy gospodarczej określone zostało w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175) oraz w art. 479.1 ó#a. kpc, zaś pozostałych spraw cywilnych w art. 1 k.p.c. Wszczęcie postępowania winno być poprzedzone wezwaniem dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia co stanowi w postępowaniu przed sądem gospodarczym formalny wymóg procesowy pod rygorem obciążenia kosztami powoda bez względu na wynik sporu (art. 479.1 z ó#a. i 3 k.p.c.). Wszczęcie postępowania następuje przez wniesienie pozwu, który powinien spełniać warunki określone w art. 187 w zw. z art. 126 k.p.c. Miejscowo właściwym, jest sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego (art. 27 i 30 k.p.c.). Powództwo o ustalenie istnienia umowy, jej wykonanie, czy też odszkodowanie z powodu niewykonania umowy można również wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania (art. 34 k.p.c.). W postępowaniu mogą być stosowane następujące tryby: 1. tryb zwykły, oraz 2. W postępowaniach odrębnych: a) postępowanie nakazowe, b) postępowanie upominawcze. Tryb zwykły polega na przeprowadzeniu postępowania dowodowego, i rozstrzygnięciu sprawy wyrokiem, natomiast postępowanie nakazowe i upominawcze przeprowadzane są bez wzywania stron w oparciu o dokumenty przedłożone przez powoda. Postępowania te kończą się wydaniem nakazu zapłaty lub odmową wydania takiego nakazu. Postępowanie nakazowe i upominawcze można umownie określić jako uproszczone tryby postępowania, w których sąd orzeka oceniając przedłożone przez powoda przy pozwie dokumenty od strony formalnej np. czy weksel lub czek są należycie wypełnione i podpisane. W sprawach gospodarczych możliwość orzekania w trybie nakazowym została poszerzona np. gdy powód dołączył do pozwu dowód wezwania dłużnika do zapłaty i oryginał pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu długu, w sprawach o roszczenia z umowy, a w postępowaniu upominawczym przy kwocie roszczenia do 1 mln zł. gdy do pozwu dołączono np. notę obciążeniową, wezwanie i gdy z oświadczenia powoda wynika, że dłużnik nie kwestionował należności. Postępowanie nakazowe i upominawcze prowadzone jest w oparciu o oryginały dokumentów. Kodeks postępowania cywilnego w części dotyczącej postępowania nakazowego w art. 479.14 pkt 2 dopuszcza wnioskowanie o wydanie nakazu w oparciu o dokument nie budzący wątpliwości, nie wyjaśniając w tym miejscu jakie cechy czy warunki dokument prywatny powinien spełniać. W tym celu należy się odesłać do treści art. 245 kpc który stanowi, że dokument prywatny jest dowodem tego, iż osoba która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Oświadczenie woli jest to natomiast uzewnętrznione wyrażenie woli określonej osoby zmierzające do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego lub prawa. W przypadku gdy sąd poweźmie wątpliwości lub zastrzeżenia co do przedłożonych przy pozwie dokumentów, odmawia wydania nakazu zapłaty zawiadamiając o tym powoda z pouczeniem, że może w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia odmownego żądać skierowania sprawy do zwykłego postępowania (art. 490 k.p.c.). W nakazach zapłaty sąd orzeka, że pozwany obowiązany jest zapłacić powodowi dochodzoną kwotę z odsetkami i kosztami z tym że: a) w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym - w terminie 7 dni od daty doręczenia względnie, że w tym terminie ma wnieść zarzuty, b) w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym - w terminie dni 14 od daty doręczenia nakazu lub w tym terminie wnieść sprzeciw. W przypadku wniesienia przez pozwanego w podanych wyżej terminach: a) zarzutów, - sąd w postępowaniu zwykłym rozstrzyga wyrokiem o utrzymaniu nakazu w mocy lub jego uchyleniu, b) sprzeciwu, - nakaz zapłaty traci moc i sąd w postępowaniu zwykłym orzeka wyrokiem o roszczeniu. Nakaz zapłaty do którego nie wniesiono zarzutów lub sprzeciwu - ma moc prawomocnego wyroku (art. 494 ó#b. i art. 503 ó#b. kpc). Opłaty od powództw w wym. wyżej postępowaniach wynoszą: a) w postępowaniu zwykłym: a.a. w sprawach gospodarczych - 12% od wartości sporu a.b. w pozostałych spr. cywiln. - 8% b) w postępowaniu nakazowym i upominawczym 25% wpisu podanego w lit.a, z tym, że w przypadku wniesienia zarzutów lub sprzeciwu - powstaje obowiązek uzupełnienia wpisu do pełnej wysokości tj. 484 jak w lit.a.: b.a. w postępowaniu nakazowym - przez pozwanego jako opłaty od zarzutów, b.b. w postępowaniu upominawczym - przez powoda. Zgodnie z treścią ó#a., pkt 1 i 2, ó#i. ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 10 września 1991 r. W sprawach zakończonych w pierwszej instancji wyrokiem - strona niezadowolona z rozstrzygnięcia może wnieść rewizję do sądu rewizyjnego, którym jest sąd wojewódzki a w przypadku gdy w pierwszej instancji rozpatrywał sprawę sąd wojewódzki, - do sądu apelacyjnego (art. 367 k.p.c.). Rewizję wnosi się za pośrednictwem sądu pierwszej instancji w ciągu 14 dni od daty otrzymania wyroku z uzasadnieniem a jeżeli strona nie żądała doręczenia wyroku zb uzasadnieniem - w ciągu 21 dni od ogłoszenia wyroku (art. 37 k.p.c.). Zwrócić należy uwagę że wyrok z uzasadnieniem doręcza się tylko na żądanie strony złożone w ciągu 7 dni od ogłoszenia sentencji wyroku. W sprawach rozpoznanych na posiedzeniu niejawnym, sentencje wyroku doręcza się z urzędu. Opłata od rewizji jest taka sama jak od pozwu w postępowaniu zwykłym (12% w sprawach gospodarczych i 8% w pozostałych sprawach cywilnych majątkowych). Środkiem zaskarżenia jest również zażalenie na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia i zarządzenia przewodniczącego w przypadkach wymienionych w art. 394 k.p. (m.in. na: zwrot pozwu, odmowę zwolnienia od kosztów, nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności, postanowienia zawieszające postępowanie czy też odrzucające zażalenie). Zażalenie wnosi się do sądu rewizyjnego za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, w ciągu 7 dni od doręczenia, a gdy strona nie zażądała w tym terminie doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia (art. 394 ó#b. k.p.c.). Opłata od zażalenia wynosi 20% wpisu stosunkowego; patrz: ó#a. pkt 1 i 2 oraz ó#i. ust. 3 rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 10 września 1991 r.; Dz.U. nr 8 poz. Wyroki zaoczne Sąd wydaje wyrok zaoczny w postępowaniu zwykłym, jeżeli pozwany nie stawi się na rozprawę albo gdy mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie (art. 339 k.p.c.). Wyroki zaoczne doręcza się stronom z urzędu z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia (art. 343 k.p.c.). Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku. Opłata od sprzeciwu od wyroku zaocznego wynosi w sprawach gospodarczych 6% a w pozostałych sprawach cywilnych 4% (ó#a. i 8 rozp. Min. Sprawiedliwości w sprawie wysokości wpisów w sprawach cywilnych.) Na skutek wniesienia sprzeciwu w terminie, sąd rozpoznaje sprawę ponownie i wydaje wyrok, w którym orzeka o żądaniu pozwu utrzymując w całości lub w części wyrok zaoczny względnie go uchyla i oddala powództwo, albo też odrzuca pozew lub umarza postępowanie (art. 363 w zw. z art. 776 i 777 pkt 1 i 2 k.p.c.). W uzupełnieniu uwag dotyczących wysokości wpisów od powództw i środków zaskarżenia - należy wyjaśnić, że wpisy te są częścią kosztów postępowania w sprawach cywilnych, w tym gospodarczych. Koszty te obejmują opłaty sądowe (wpis i opłatę kancelaryjną) oraz zwrot wydatków, np. koszty biegłych, adwokata (art. 2, 3 i 4 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz.U. Nr 24, poz. 110; zm.: z 1982 r. Nr 31, poz. 215; z 1991 r. Nr 22, poz. 93). W przypadku uwzględnienia powództwa sąd w zasadzie zawsze zasądza koszty procesu na rzecz strony, która sprawę wygrała. Jeżeli natomiast powództwo uwzględnione zostało tylko w części koszty mogą być wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone (art. 98 i 100 k.p.c.). 2. Kodeks postępowania cywilnego Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296; sprost.: Dz.U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113; zm.: Dz.U. z 1974 r. Nr 157 i Nr 39, poz. 231; z 1975 r. Nr 45, poz. 234; z 1982 r. Nr 11, poz. 82; z 1982 r. Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33; z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242; z 1985 r. Nr 20, poz. 86; z 1987 r. Nr 21, poz. 123; z 1988 r. Nr 41, poz. 324; z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175; z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55, poz. 321; z 1991 r. Nr 7 poz. 24 i Nr 22 poz. 92). Wyciąg Tytuł wstępny. Przepisy ogólne art. 1. Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne). art. 2. ó#a. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. ó#b. Skreślono. ó#c. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. art. 3. ó#a. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajenia czegokolwiek oraz przedstawić dowody. ó#b. Sąd powinien dążyć do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy i do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych. Sąd z urzędu może podejmować czynności dopuszczalne według stanu sprawy, jakie uzna za potrzebne do uzupełnienia materiału i dowodów przedstawionych przez strony i uczestników postępowania. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze Księga pierwsza. Proces Tytuł I. Sąd Dział I. Właściwości sądu Rozdział I. Właściwość rzeczowa Oddział I. Podstawy właściwości art. 16. Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów wojewódzkich. art. 17. Do właściwości sądów wojewódzkich należą sprawy: 1) o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, oprócz spraw o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa, o ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa oraz o przysposobienie; 2) o ochronę praw autorskich, jak również praw wynikających z opatentowania wynalazków lub rejestracji wzorów użytkowych i zdobniczych oraz znaków towarowych; 3) o roszczenia wynikające z Prawa prasowego; 4) o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa dwadzieścia milionów złotych; 5) o orzeczenie przepadku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa, jeżeli świadczenie to zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym. Tytuł Iv. Strony. Dział I. Zdolność sądowa i procesowa art. 64 ó#a. Każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). ó#b. Zdolność sądową mają także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej. art. 65. ó#a. Zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne lub organizacje, o których mowa w artykule poprzedzającym. ó#b. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. art. 67. ó#a. Osoby prawne oraz inne organizacje mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych przez organy uprawnione do działania w ich imieniu. ó#b. Za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. Dział V. Pełnomocnicy procesowi art. 86. Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników. Tytuł Vi. Postępowanie Dział I. Przepisy ogólne o czynnościach procesowych Rozdział I. Pisma procesowe art. 125. Pisma procesowe obejmują wnioski i oświadczenia stron składane poza rozprawą. art. 126. ó#a. Każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju pisma; 3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników. ó#b. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno nadto zawierać oznaczenie zawodu i miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt. ó#c. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa. ó#d. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama nie podpisała. Dział Ii. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji Rozdział I. Postępowanie pojednawcze art. 184. Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody sądowej zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo rażąco narusza usprawiedliwiony interes jednej ze stron. art. 185. ó#a. O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę. ó#b. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednoosobowym. ó#c. Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, osnowę jej wciąga się do protokołu. Strony podpisują ugodę; niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole. art. 186. ó#a. Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową. ó#b. Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. Rozdział 2. Pozew art. 187. ó#a. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać: 1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotem sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna; 2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu. ó#b. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o: 1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych; 2) dokonanie oględzin; 3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin; 4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich. Dział Iv. Orzeczenia Rozdział I. Wyroki Oddział I. Wydanie wyroku art. 316. ó#a. Gdy po zamknięciu rozprawy sąd uzna, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia stosunku spornego, wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejących w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się one wymagalne dopiero w toku sprawy. ó#b. Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności ujawniły się dopiero po jej zamknięciu. Oddział 3. Wyroki zaoczne art. 339. ó#a. Jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. ó#b. W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, jeżeli nie budzą one uzasadnionych wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy. ó#c. Skreślono. Dział V. Środki odwoławcze Rozdział 1. Rewizja art. 367. Od wyroków sądu pierwszej instancji przysługuje rewizja. art. 368. Rewizję można oprzeć na następujących podstawach: 1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) nieważności postępowania; 3) niewyjaśnieniu wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy; 4) sprzeczności istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału; 5) innych uchybieniach procesowych, jeżeli mogły one wpłynąć na wynik sprawy; 6) nowych faktach i dowodach, których strona nie mogła powołać w pierwszej instancji. Rozdział 2. Zażalenie art. 394. ó#a. Zażalenie do sądu rewizyjnego przysługuje na postanowienie sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienie sądu pierwszej instancji i zarządzenie przewodniczącego, których przedmiotem jest: 1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie; 2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub jego odwołanie; 3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji; 4) rygor natychmiastowej wykonalności; 5) skazanie świadka, biegłego, strony i osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia; 6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania; 7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia; 9) zwrot kosztów, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenia biegłego; 10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego; 11) odrzucenie zażalenia. ó#b. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia. ó#c. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazania zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów. Dział Iva. Postępowanie w sprawach gospodarczych Rozdział 1. Przepisy ogólne art. 479.1 ó#a. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach ze stosunków cywilnych między podmiotami gospodarczymi, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (sprawy gospodarcze). ó#b. Sprawami gospodarczymi, w rozumieniu niniejszego działu, są także sprawy: 1) ze stosunku spółki, 2) przeciwko podmiotom gospodarczym o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub naprawienie szkody z tym związanej oraz zakazanie lub ograniczenie działalności zagrażającej środowisku, 3) należące do właściwości sądów na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. art. 479.2 ó#a. Podmiotami gospodarczymi są w szczególności podmioty określone w przepisach o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz o zasadach prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a także banki. ó#b. Przepisów niniejszego działu nie stosuje się w sprawach, w których przynajmniej jedną stroną jest: 1) osoba fizyczna prowadząca osobiście, nie wymagającą zgłoszenia do ewidencji, działalność gospodarczą, z której zarobek stanowi dodatkowe źródło dochodu, 2) indywidualny rolnik w zakresie prowadzonej przez niego działalności wytwórczej, dotyczącej produkcji roślinnej, zwierzęcej, ogrodnictwa i sadownictwa. art. 479.3 ó#a. Sprawy gospodarcze rozpoznają sądy wojewódzkie, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów rejonowych lub sądu antymonopolowego. ó#b. Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy: 1) w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwadzieścia milionów złotych, 2) o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, niezależnie od wartości przedmiotu sporu, 3) inne, przekazane tym sądom przez odrębne przepisy. art. 479.4 Przepis art. 34 ma zastosowanie również w sprawach o zawarcie umowy, ustalenie jej treści oraz o zmianę umowy. art. 479.5 ó#a. W pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego bez udziału ławników, jeżeli: 1) pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew lub uznał powództwo albo 2) wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwóch milionów złotych. ó#b. Prezes sądu pierwszej instancji może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, jeżeli uzna to za wskazane także ze względu na jej precedensowy charakter. art. 479.6 Organizacje podmiotów gospodarczych, za zgodą zrzeszonego w nich podmiotu gospodarczego, mogą wziąć udział w toczącym się postępowaniu, w którym podmiot ten występuje w charakterze strony. art. 62 i 63 stosuje się odpowiednio. art. 479.7 W postępowaniu przed sądem gospodarczym zdolność sądową mają także podmioty gospodarcze będące jednostkami organizacyjnymi, nie mającymi osobowości prawnej, utworzone zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej. art. 479.8 Pełnomocnikiem zagranicznego podmiotu gospodarczego może być również pełnomocnik ustanowiony do reprezentowania tego podmiotu wobec polskich organów administracji państwowej, na podstawie przepisów o zasadach prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a także banki. art. 479.9 ó#a. W toku sprawy strona reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego jest obowiązana doręczać odpisy pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej. Do pisma procesowego wniesionego do sądu strona dołącza dowód doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowód wydania go listem poleconym. ó#b. Przepis ó#a. nie dotyczy wniesienia pozwu wzajemnego, rewizji, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu zapłaty, zarzutów od nakazu zapłaty, wniosku o zabezpieczenie powództwa i skargi o wznowienie postępowania, które strona jest obowiązana złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej. art. 479.10 Sąd, z urzędu lub na wniosek, zarządza odbycie posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych także wtedy, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę produkcyjną lub handlową strony. art. 479.11 Sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek strony oraz z przyczyn wskazanych w art. 177 ó#a. pkt 5 i 6, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu. art. 479.12 ó#a. Powód powinien dołączyć do pozwu odpis reklamacji lub wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania i oświadczenia co do stanowiska pozwanego w tym przedmiocie oraz informację lub odpisy pism o próbie wyjaśnienia spornych kwestii w drodze rokowań. ó#b. Niezłożenie odpisu wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania lub reklamacji może być usunięte w trybie art. 130. ó#c. Niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu w całości lub części tę stronę, która przez zaniechanie czynności wymienionych w ó#a. przyczyniła się do zbędnego wytoczenia sprawy lub wadliwego określenia jej zakresu. art. 479.13 ó#a. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są wynikiem niedozwolonych praktyk gospodarczych, albo gdy wymaga tego ochrona produkcji należytej jakości. ó#b. Sąd uzna ugodę zawartą przez strony za niedopuszczalną tylko wtedy, gdy jej treść jest niezgodna z prawem lub sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a także wtedy, gdy wymaga tego ochrona środowiska lub ochrona produkcji należytej jakości. art. 479.14 ó#a. Pozwany jest obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu. W sprawach o zawarcie, zmianę i rozwiązanie umowy oraz o ustalenie jej treści termin ten wynosi tydzień. Przewodniczący może przedłużyć te terminy w sprawach zawiłych lub w innych uzasadnionych wypadkach. ó#b. W odpowiedzi na pozew pozwany powinien powołać wszystkie zarzuty i dowody. art. 479.12. ó#c. Stosuje się odpowiedno. art. 479.15 Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że nie znajduje ono uzasadnienia w okolicznościach sprawy lub dotyczy spraw wymienionych w art. 479.1 ó#b. pkt 2 i 3. art. 479.16 Sąd powinien dążyć do wydania wyroku w sprawie w terminie trzech miesięcy od daty złożenia pozwu. Sprawy o zawarcie, zmianę i rozwiązanie umowy oraz o ustalenie jej treści powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności. art. 479.17 Sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo oraz gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów sąd uzna, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia. art. 479.18 ó#a. Skreślono. ó#b. Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew. art. 479.19 ó#a. Wyroki, o których mowa w art. 479.17 i art. 479.18, wiążą sąd od chwili podpisania sentencji. ó#b. Wyroki wymienione w ó#a. sąd z urzędu doręcza obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. art. 479.20 ó#a. Sąd rewizyjny rozpoznaje sprawę w granicach rewizji, bierze jednak z urzędu pod rozwagę naruszenie prawa materialnego i nieważność postępowania. ó#b. Sąd nie jest związany granicami ani wniosków, ani podstaw rewizji w sprawach, których przedmiotem są roszczenia wynikające z niedozwolonych praktyk monopolistycznych, z bezprawnego ograniczenia samodzielności podmiotu gospodarczego, z naruszenia ochrony środowiska lub z naruszenia przepisów dotyczących produkcji albo obrotu produktami złej jakości. art. 479.21 ó#a. Sąd rewizyjny, poza wypadkami określonymi w art. 388 ó#b. i 3 uchyla zaskarżony wyrok jedynie wówczas, gdy wydanie wyroku co do istoty sprawy wymagałoby ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości lub w znacznej części. ó#b. Przepisu ó#a. nie stosuje się w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. art. 479.22 Po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, chyba że strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. art. 479.23 Czynności należące do postępowania nakazowego i upominawczego są wykonywane przez sądy rejonowe. art. 479.24 W postępowaniu nakazowym sąd może ponadto wydać nakaz zapłaty, jeżeli: 1) powód dołączył do pozwu dowód wezwania dłużnika do zapłaty i oryginał pisemnego oświadczenia dłużnika o uznaniu długu albo dołączył dowód zaakceptowanego przez dłużnika żądania zapłaty, zwróconego przez bank i nie zapłaconego z powodu braku środków na rachunku bankowym, 2) roszczenie jest w całości stwierdzone dokumentem prywatnym nie budzącym wątpliwości. art. 479.25 W razie skierowania sprawy do zwykłego postępowania albo w razie wniesienia zarzutów zgodnie z przepisami Kodeksu, sąd rejonowy przekazuje sprawę sądowi wojewódzkiemu, jeżeli jest on rzeczowo właściwy. art. 479.26 Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym na wniosek powoda: 1) będzie wydany, jeżeli przedmiotem roszczenia jest należność pieniężna nie przekraczająca kwoty jednego miliona złotych i do pozwu powód załączył odpis odpowiedniego dokumentu rachunkowego oraz pisma zawierającego wezwanie dłużnika do dobrowolnej zapłaty wraz z dowodami przesłania ich dłużnikowi, a z oświadczenia powoda lub z treści wniosku wynika, że dłużnik nie kwestionował należności, 2) może być wydany, jeżeli przedmiotem roszczenia jest należność pieniężna nie przekraczająca kwoty jednego miliona złotych, a z załączonych do pozwu dowodów albo z oświadczenia powoda wynika, że pozwany nie udzielił odpowiedzi na wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia lub nie wskazał przyczyn odmowy zaspokojenia roszczenia, 3) może być wydany, jeżeli przedmiotem roszczenia jest należność pieniężna nie przekraczająca 300.000 zł. art. 479.27 ó#a. Rewizję nadzwyczajną można oprzeć na zarzucie rażącego naruszenia prawa. ó#b. Sąd Najwyższy oddala rewizję nadzwyczajną, gdy została ona złożona po upływie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia. ó#c. art. 421 ó#b. nie stosuje się. Rozdział 2. Postępowanie nakazowe art. 485. Powód może żądać w pozwie, aby sąd wydał przeciwko pozwanemu nakaz zapłaty, jeżeli dochodzi wierzytelności pieniężnej albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzenie roszczenia są udowadniane w całości dołączonymi do pozwu dokumentami urzędowymi lub prywatnymi. Dołączenie odpisów zamiast oryginałów nie jest dopuszczalne. art. 491. ó#a. Wydając nakaz sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu tygodnia od doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. ó#b. Nakaz wydany na podstawie weksla lub czeku może być w formie skróconej umieszczony na ich odpisie. ó#c. Nakaz zapłaty doręcza się stronom, a pozwanemu wraz z odpisami pozwu i dokumentów. Rozdział 3. Postępowanie upominawcze art. 498. W sprawach, w których powód dochodzi od swego dłużnika zapłaty sumy pieniężnej do wysokości jednego miliona złotych, można wnieść pozew z wnioskiem o wydanie nakazu zapłaty. Księga trzecia. Sąd polubowny Przepisy wstępne art. 695. Przepisy księgi niniejszej stosuje się zarówno do sądu polubownego powołanego do rozstrzygnięcia poszczególnego sporu, jak i do stałego sądu polubownego. art. 696. ó#a. Ilekroć w księdze niniejszej mówi się o sądzie, rozumie się przez to sąd, który byłby właściwy do rozpoznawania sporu, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny; ilekroć zaś mowa o sądzie rejonowym, rozumie się przez to sąd rejonowy właściwości ogólnej. ó#b. W sprawach należących do właściwości sądów gospodarczych, sądem określonym w ó#a. jest odpowiedni sąd gospodarczy. Tytuł I. Zapis na sąd polubowny art. 697. ó#a. Strony w granicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. ó#b. Dopóki strony obowiązuje taka umowa, nie można żądać rozpoznawania sporu przez sąd. ó#c. Skreślono. ó#d. Skreślono. art. 698. ó#a. Umowa o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego (zapis na sąd polubowny) powinna być sporządzona na piśmie i podpisana przez obie strony. ó#b. W zapisie na sąd polubowny należy dokładnie oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynika lub może wyniknąć. Zapis może również zawierać wskazanie arbitrów i przewodniczącego (superarbitra) lub liczbę arbitrów i sposób powołania ich i superarbitra. Tytuł Ii. Arbitrzy. art. 699. ó#a. Arbitrem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych i obywatelskich praw honorowych. ó#b. Arbitrem nie może być sędzia państwowy. art. 700. ó#a. Jeżeli arbitrzy nie zostali wyznaczeni w zapisie lub umowie dodatkowej, a wyznaczenie ich należy do stron, strona, która wyznaczyła swego arbitra (arbitrów), zawiadomi o tym przeciwnika, wzywając go, aby w ciągu tygodnia od otrzymania wezwania wyznaczył swego arbitra (arbitrów) i zawiadomił ją o swym wyborze. Zawiadomienie dokonywa się notarialnie lub listem poleconym. ó#b. Jeżeli wyznaczenie arbitrów należy według zapisu do osoby trzeciej, każda strona może ją do tego wezwać. W tym wypadku wyznaczenie arbitrów przez osobę trzecią powinno nastąpić w terminie tygodniowym od otrzymania wezwania strony. Wezwania osoby trzeciej dokonuje się w sposób przewidziany w paragrafie poprzedzającym. ó#c. Wyznaczeni arbitrzy wybiorą superarbitra, jeżeli zapis nie stanowi inaczej. art. 701. ó#a. Jeżeli strona przeciwna na wezwanie nie wyznaczy w terminie swego arbitra lub jeżeli arbitrzy nie zgodzili się na wybór superarbitra, sąd rejonowy na wniosek strony wyznaczy arbitra lub superarbitra, chyba że zapis stanowi inaczej. ó#b. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy arbitra lub superarbitra miała wyznaczyć osoba trzecia albo gdy wyznaczenie ich okazało się niemożliwe z innych przyczyn. ó#c. Postanowienie sądu w sprawie wyznaczenia arbitra lub superarbitra może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje zażalenie. art. 702. ó#a. W braku odmiennej umowy zapis na sąd polubowny traci moc, gdy arbiter lub superarbiter wyznaczony wspólnie przez strony w zapisie albo w umowie dodatkowej uchyli się od wykonania swego obowiązku lub gdy wykonanie tego obowiązku z innych przyczyn stanie się niemożliwe, a nie nastąpi wyznaczenie arbitra lub superarbitra w sposób określony w artykułach poprzedzających. ó#b. Jeżeli obowiązku swego nie wykona arbiter lub superarbiter, który nie został wyznaczony w sposób określony w paragrafie poprzedzającym, a strona zainteresowana na wniosek drugiej strony nie wyznaczy nowego arbitra albo arbitrzy nie dokonają wyboru nowego superarbitra, sąd rejonowy na wniosek strony wyznaczy arbitra lub superarbitra. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. art. 703. ó#a. Strona może żądać wyłączenia arbitra lub superarbitra z tych samych przyczyn, które uzasadniają wyłączenie sędziego. Żądanie takie zgłosić należy w terminie tygodniowym od powzięcia wiadomości o wyznaczeniu arbitra, nie później jednak niż przed rozpoczęciem rozpoznania sprawy przez sąd polubowny, chyba że strona uprawdopodobni, iż przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub doszła do jej wiadomości. ó#b. Sąd może rozstrzygnąć o wyłączeniu arbitra lub superarbitra na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli jednak wyznaczy rozprawę, wzywa osoby, co do których zgłoszono żądanie wyłączenia. art. 704. ó#a. Arbitrzy mają prawo do wynagrodzenia za swoje czynności oraz do zwrotu wydatków poniesionych w związku z wykonaniem tych czynności. Jeżeli co do wynagrodzenia nie nastąpiło porozumienie ze stronami, sąd rejonowy oznaczy na posiedzeniu niejawnym wynagrodzenie arbitrów stosownie do nakładu ich pracy oraz wysokość wydatków podlegających zwrotowi. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. ó#b. Za zapłatę wynagrodzenia i zwrot wydatków arbitrów strony odpowiadają solidarnie. Tytuł Iii. Postępowanie przed sądem polubownym art. 705. ó#a. Strony mogą określić same aż do chwili rozpoczęcia postępowania tryb postępowania, który powinien być stosowany w toku rozpoznawania sprawy. ó#b. Jeżeli strony tego nie uczyniły, sąd polubowny stosuje taki tryb postępowania, jaki uzna za właściwy. Sąd polubowny nie jest związany przepisani postępowania cywilnego. Nie może jednak zaniechać wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy. art. 706. ó#a. Sąd polubowny może przesłuchiwać strony, świadków i biegłych i odbierać od nich przyrzeczenia, nie może jednak stosować środków przymusu. ó#b. O wykonanie czynności, której sam nie może przedsięwziąć, sąd polubowny zwraca się do sądu rejonowego, w którego okręgu czynność ma być wykonana. art. 707. ó#a. Wyrok sądu polubownego zapada bezwzględną większością głosów, chyba że zapis wymaga jednomyślności. W braku większości głosów przeważa głos superarbitra. ó#b. Jeżeli przy wydaniu wyroku nie można osiągnąć wymaganej jednomyślności lub większości głosów co do rozstrzygnięcia o całości lub o części przedmiotu sporu, zapis na sąd polubowny w tym zakresie traci moc. art. 708. ó#a. Wyrok sądu polubownego powinien zawierać: 1) oznaczenie zapisu na sąd polubowny; 2) miejsce i datę wydania wyroku; 3) oznaczenie stron i arbitrów; 4) rozstrzygnięcie o żądaniach stron; 5) przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd polubowny przy wydaniu wyroku; 6) podpisy wszystkich arbitrów. ó#b. Jeżeli którykolwiek z arbitrów odmówi podpisu lub nie może podpisać wyroku, zaznacza się to na samym wyroku. Wyrok podpisany przez większość arbitrów ma moc prawną. art. 709. Sąd polubowny doręcza obu stronom za pokwitowaniem lub dowodem doręczenia odpis wyroku podpisany tak jak oryginał. art. 710. ó#a. Po doręczeniu stronom odpisu wyroku sąd polubowny złoży w sądzie akta sprawy wraz z oryginałem wyroku, dowodami doręczenia jego odpisów i innymi dokumentami. ó#b. Stałe sądy polubowne mogą przechowywać akta we własnym archiwum i wówczas powinny ich udzielać sądowi na jego żądanie. art. 711. ó#a. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie. ó#b. Wyrok sądu polubownego oraz ugoda przed nim zawarta mają moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego lub ugodą przed takim sądem zawartą, po stwierdzeniu przez sąd państwowy ich wykonalności. ó#c. Postanowienie co do wykonalności wyroku sądu polubownego oraz ugody wydaje się na posiedzeniu niejawnym. Sąd odmówi wydania takiego postanowienia, jeżeli ze złożonych akt sądu polubownego wynika, że wyrok lub ugoda treścią swą uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Rzeczypospolitej Polskiej. ó#d. Na postanowienie co do wykonalności przysługuje zażalenie. Tytuł Iv. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego art. 712. ó#a. Strona może żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli: 1) nie było zapisu na sąd polubowny albo gdy zapis był nieważny lub utracił moc; 2) stronę pozbawiono możności obrony jej praw przed sądem polubownym; 3) nie zachowano trybu postępowania przed sądem polubownym ustalonego przez strony lub przepisów ustawy, w szczególności przepisów o składzie sądu, głosowaniu, wyłączeniu sędziego i o wyroku; 4) rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Rzeczypospolitej Polskiej. 5) zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów kodeksu. ó#b. Jeżeli rozstrzygnięcie przekracza granicę zapisu, strona może żądać uchylenia wyroku w części przekraczającej zapis. Jednakże przekroczenie granic zapisu nie może stanowić podstawy żądania uchylenia wyroku, jeżeli strona, która brała udział w postępowaniu, nie zgłasza zarzutów co do rozpoznania roszczeń wykraczających poza granice zapisu. art. 713. ó#a. Skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego wnosi się do sądu w ciągu miesiąca od doręczenia wyroku. ó#b. Gdy skarga oparta jest na przyczynach, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania, termin liczy się według przepisów o wznowieniu. ó#c. Sąd na posiedzeniu niejawnym może wstrzymać wykonanie wyroku sądu polubownego, może jednak uzależnić wstrzymanie od złożenia zabezpieczenia. Na postanowienie przysługuje zażalenie. art. 714. Sąd jest związany podstawami skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, bierze jednak z urzędu pod rozwagę, czy wyrok nie uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 715. Postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego odbywa się według przepisów o postępowaniu w pierwszej instancji. Dział Ii. Tytuły egzekucyjne i klauzula wykonalności art. 776. Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. art. 777. Tytułami egzekucyjnymi są: 1) orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem; 2) wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem; 3) inne orzeczenia, ugody i akty, które w mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej; 4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia innych rzeczy zamiennych, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany. 3. Ustawa z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175; zm. Dz.U. z 1990 r. Nr 14, poz. 88) Wyciąg Rozdział 1. Rozpoznawanie spraw gospodarczych art. 1. Rozpoznawanie spraw gospodarczych powierza się sądom rejonowym i sądom wojewódzkim, w których tworzy się odrębne jednostki organizacyjne (sądy gospodarcze). art. 2. 1. Sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych pomiędzy podmiotami gospodarczymi prowadzącymi działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. 2. Ponadto sprawami gospodarczymi są sprawy: 1) ze stosunku spółki, 2) przeciwko podmiotom gospodarczym o zaniechanie naruszenia środowiska i przywrócenia do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku, 3) między organami przedsiębiorstwa państwowego, 4) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór, 5) skreślony, 6) z zakresu postępowania o poprawie gospodarki przedsiębiorstwa państwowego oraz o jego upadłość, 7) z zakresu prawa upadłościowego i prawa o postępowaniu układowym, 8) inne, przekazane przez odrębne przepisy. art. 3. Sądy gospodarcze prowadzą rejestry: 1) handlowy, 2) spółdzielni i ich związków, 3) przedsiębiorstw państwowych, 4) przedsiębiorstw zagranicznych, 5) jednostek badawczo - rozwojowych, 6) inne, przekazane przez odrębne przepisy. 4. Wzory pism procesowych 1. Pozew o zapłatę Skierniewice, dnia 20 września 1991 r Sąd Rejonowy Wydział Pracy w Skierniewicach ul. Reymonta nr 12/14 Powód: Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Melioracyjnych w Skierniewicach, ul. Kościuszki nr 1 Pozwany: Czesław Wojciechowski, technik ekonomista zam. w Skierniewicach, ul. Żeromskiego nr 29 Wartość przedmiotu sporu: zł. 1.820.000; Pozew o zapłatę Strona powodowa uprzejmie wnosi: 1) o zasądzenie od pozwanego Czesława Wojciechowskiego na rzecz powoda Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Melioracyjnych w Skierniewicach kwoty zł. 1.820.000; słownie: jeden milion osiemset dwadzieścia tysięcy złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lipca 1991 r. do dnia zapłaty, wraz z kosztami procesu według norm przepisanych, ponadto: 2) o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność przedstawiciela powoda, a w wypadku nieobecności pozwanego o wydanie wyroku zaocznego, 3) o przeprowadzenie dowodu ze świadków: 1. Barbary Niewiadomskiej, zam. w Skierniewicach, ul. Podrzeczna nr 2, 2. Bartłomieja Figata, zam. w Woli Makowskiej nr 15, na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu pozwu. Uzasadnienie Pozwany Czesław Wojciechowski na podstawie zawartej z powodem umowy o pracę przyjął i wykonywał czynności materialnie odpowiedzialnego magazyniera materiałów budowlanych. Dowód: umowa o pracę. Powierzenie mienia nastąpiło remanentem zdawczo-odbiorczym sporządzonym na dzień 15 maja 1990 r. Dowód: sprawozdanie z inwentaryzacji na dzień 15 maja 1990 r. Rozliczenie magazynu za okres od dnia 15 maja 1990 r. do dnia 30 czerwca 1991 r. wykazało niedobór, nieusprawiedliwiony, w kwocie złotych 1.820.000,- Dowód: sprawozdanie z inwentaryzacji na dzień 30 czerwca 1991 r. Pozwany nie podpisał wyliczenia wyjaśniając, iż nie ponosi odpowiedzialności za niedobór, gdyż miał trudne warunki pracy (dużo branż). Dowód: notatka złożona przez pozwanego. Na okoliczność zgłoszonych przez pozwanego zarzutów, powód przeprowadził postępowanie wyjaśniające przez komisję w skład której weszli: Bartłomiej Figat i Barbara Niewiadomska. Z protokołu sporządzonego przez te osoby wynika, że zarzuty pozwanego co do trudnych warunków pracy nie potwierdzają się, w szczególności ze względu na niskie zapasy i obroty magazynowe. Dowód: protokół z czynności w.w. komisji sporządzony w dniu 10 sierpnia 1991 r. O braku podstaw do ekskulpacji pozwanego powiadomiono w.w. i wezwano go do dobrowolnej spłaty długu, na co pozwany w ogóle nie zareagował. Dowód: pismo powoda z dnia 15 sierpnia 1991 r. W tym stanie rzeczy niniejsze powództwo stało się konieczne i ma oparcie w treści art. 124 ó#c k.p. Żądanie zapłaty odsetek ma oparcie w treści art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p., jako że zgodnie z umową o pracę roszczenie o zapłatę odszkodowania z tyt. niedoboru jest natychmiast wymagalne. zał. 6 + odpisy pozwanego Dyrektor 2. Pozew w postępowaniu nakazowym Klęczki, dnia 8 sierpnia 1991 r Sąd Rejonowy V Wydział Gospodarczy w Płocku ul. Pl. Narutowicza nr 6 Powód: Przedsiębiorstwo Handlu Sprzętem Rolniczym "Agroma" w Kutnie z/s w Klęczkach Pozwany: Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Kutnie ul. Kolejowa nr 5 Wartość przedmiotu sporu: zł. 30.000.000; Pozew w postępowaniu nakazowym Działając na podstawie art. 479 24 pkt 1 k.p.c. strona powodowa uprzejmie wnosi: 1) o wydanie nakazu zapłaty orzekającego, że pozwana Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Kutnie, obowiązana jest zapłacić powodowi Przedsiębiorstwu Handlu Sprzętem Rolniczym "Agroma" w Kutnie z/s w Klęczkach, w terminie 7 dni od daty doręczenia nakazu, kwotę zł. 30.000.000; słownie: trzydzieści milionów złotych, z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lipca 1990 r. oraz kosztami procesu według norm przepisanych, albo w tym terminie wnieść zarzuty; W razie wniesienia zarzutów: 2) o przekazanie sprawy do zwykłego postępowania właściwemu sądowi; 3) o utrzymanie wyrokiem, nakazu w mocy i zasądzenie na rzecz powoda dalszych kosztów postępowania; 4) o przeprowadzenie rozprawy, także w wypadku niestawiennictwa przedstawiciela powoda. Uzasadnienie W dniu 2 lipca 1990 r. upoważniony przedstawiciel pozwanego na podstawie pisemnego zamówienia i upoważnienia, zakupił w składnicy powoda kombajn żniwny typ ... w cenie zł. 30.000.000; według faktury z dnia 2 lipca 1990 r. nr 18506. Dowody: 1) zamówienie - pismo z dnia 30 czerwca 1990 r., 2) upoważnienie do odbioru, 3) faktura nr 18506 z dnia 2 lipca 1990 r. Odbiór kombajnu nastąpił w dniu 2 lipca 1990 r. co znajduje potwierdzenie na fakturze, z których jeden egzemplarz (oryginał) wydano upoważnionemu przedstawicielowi pozwanej. Pozwana tej należności dotychczas nie zapłaciła tłumacząc się brakiem środków płatniczych. Dowód: pismo pozwanej z dnia 15 września 1990 r. w którym wnosi o przedłużenie terminu płatności o jeden miesiąc. Ponieważ do chwili obecnej pozwana nie zapłaciła należności wniesienie powództwa stało się konieczne i ma oparcie w treści art. 535 k.c., odnośnie zaś odsetek, w treści art. 481 w zw. z art. 455 k.c. Zastosowanie trybu nakazowego jak podajemy na wstępie mieści się w dyspozycji art. 479 pkt 1 k.p.c. Żądanie zasądzenia kosztów opieramy na treści art. 98 i n. kpc. Zał. 4 wym. w treści jako dowody + odpisy dla pozwanego. Dyrektor 3. Pozew w postępowaniu upominawczym Regnów, dnia 15 października 1991 r. Do Sądu Rejonowego V-Wydział Gospodarczy w Skierniewicach ul. Reymonta nr 12/14 Powódka: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" w Regnowie Pozwana: Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Wilkowicach Wartość przedmiotu sporu: 1.000.000; Pozew w postępowaniu upominawczym Powodowa Spółdzielnia uprzejmie wnosi: 1) o wydanie nakazu zapłaty orzekającego, że pozwana Rolnicza Spółdzielnia w Wilkowicach, obowiązana jest zapłacić w ciągu 14 dni od doręczenia nakazu powodowej Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w Regnowie dochodzoną kwotę z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, oraz kosztami postępowania wg norm przepisanych, albo w tym terminie wnieść sprzeciw; W razie wniesienia sprzeciwu: 2) o przekazanie sprawy do postępowania zwykłego, zasądzenie wyrokiem dochodzonego roszczenia wraz z odsetkami i kosztami jak w pkt 1; nadto: 3) o przeprowadzenie rozprawy także w wypadku niestawiennictwa przedstawiciela powoda. Uzasadnienie Powodowa Spółdzielnia w dniu 18 lipca 1991 r. sprzedała pozwanej wg f-ry nr OR/1520, artykuły do produkcji rolnej za kwotę zł. 46.500.000. Ustalony przez strony termin zapłaty określony na 14 dni od daty wydania towaru i f-ry upływał 3 sierpnia 1991 r. Pozwana zapłaciła natomiast w dniu 30 września 1991 r. a więc ze zwłoką 57 dni. W związku z tym powódka naliczyła za okres opóźnienia odsetki ustawowe w łącznej kwocie 1.000.000; zł. i przesłała tę notę pozwanej. Pozwana nie kwestionując należności, do chwili obecnej nie zlikwidowała długu. W tym stanie rzeczy wniesienie nin. powództwa stało się konieczne i ma oparcie w treści art. 481 w zw. z art. 535 kc, natomiast zastosowany tryb procesowy, w treści art. 479.6 pkt 1 kpc. Załączamy dowody: 1) f-rę z pokwitowaniem odbioru 2) przelew należności głównej 3) notę odsetkową z wezwaniem do zapłaty. Zał. 3 - w oryginalnych kopiach, wym. wyż. za /Zarząd GS 4. Pozew o ustalenie stosunku prawnego Wrocław, dnia 22 marca 1991 r. Do Sądu Wojewódzkiego X Wydział Gospodarczy we Wrocławiu ul. Sądowa nr 1 Powód: Przedsiębiorstwo Budownictwa Mieszkaniowego we Wrocławiu, ul. Krótka nr 12 zastąpione przez Dyrektora - Grzegorza Trębskiego Pozwany: Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych we Wrocławiu, ul. Szkolna nr 126 Wartość przedmiotu sporu: zł. 80.000.000; Pozew o ustalenie stosunku prawnego Działając na podstawie art. 189 k.p.c. uprzejmie wnoszę: 1) o ustalenie wyrokiem, że strony są zobowiązane do zawarcia umowy o wykonanie robót inżynieryjnych (budowę studni głębinowej) na osiedlu mieszkaniowym we Wrocławiu przy ul. Zdrojowej, na podstawie porozumienia sporządzonego w Urzędzie Miasta w dniu 15 lutego 1991 r. podpisanego przez upoważnionych przedstawicieli stron, 2) o zasądzenie zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda według norm przepisanych. Uzasadnienie Powodowe przedsiębiorstwo jest generalnym wykonawcą budynków nr 15 i 18 na osiedlu mieszkaniowym we Wrocławiu przy ul. Zdrojowej, w oparciu o umowę zawartą ze Spółdzielnią Mieszkaniową "Świt" we Wrocławiu. Według planu realizacyjnego tego zadania przewidziana jest budowa studni głębinowej. Na spotkaniu w Urzędzie Miasta w dniu 15 lutego 1991 r. w czasie którego omówiono sprawy budownictwa mieszkaniowego, strony zawarły porozumienie, że pozwany wykona studnię głębinową zgodnie z przedłożoną mu dokumentacją i kosztorysem, oraz że strony zawrą umowę o budowę tej studni w terminie do dnia 15 marca 1991 r. Pozwany odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej twierdząc, że inwestor nie uzyskał jeszcze pozwolenia wodno-prawnego. Inwestor natomiast zapewnia na piśmie, że takie pozwolenie zostanie mu wydane po zakończeniu opracowania operatu wodno-prawnego, ponieważ badania geologiczne zasobów wód są pozytywne. Inwestor również przyjmuje odpowiedzialność za wszelkie ryzyka związane z budową studni głębinowej i przewiduje, że takie pozwolenie uzyska do końca miesiąca kwietnia 1991 r., a więc znacznie wcześniej niż planowane rozpoczęcie szczególnego korzystania z wód. Zawarcie spornej umowy już w chwili obecnej jest konieczne ze względu na potrzebę rozpoczęcia robót już z dniem 1 kwietnia 1991 r. zgodnie z ogólnym harmonogramem realizacji zadania. W tym stanie rzeczy, a w szczególności ze względu na to, że zawarte przez strony w dniu 15 lutego 1991 r. porozumienie spełnia warunki od których zależy ważność umowy przyrzeczonej - żądanie objęte niniejszym pozwem ma oparcie w treści art. 390 ó#b k.c. i jest uzasadnione okolicznościami sprawy. Do niniejszego pozwu załącza się: 1) porozumienie stron z 15 lutego 1991 r. (umowa przedwstępna). 2) dokumentacja techniczna z kosztorysem, 3) wezwanie pozwanego do zawarcia umowy, na które nie udziela żadnej odpowiedzi mimo wyznaczonego terminu. Dyrektor 5. Wniosek dowodowy Łódź, dnia 8 kwietnia 1991 r. Sąd Rejonowy Xix Wydział Gospodarczy w Łodzi ul. Kościuszki 105/107 W sprawie: sygn. akt Xix. G.c. 156/90 z powództwa: Wytwórni Mebli w Radomsku ul. Zielona nr 1 przeciwko: Powszechna Spółdzielnia Spożywców w Łodzi. Wniosek dowodowy pozwanego Wobec zarzutów powoda, że uznanie reklamacji klientowskiej było bezpodstawne, przedkładamy w załączeniu dokumentację reklamacyjną i prosimy o przesłuchanie w charakterze świadka, technika, p. Franciszka Szychowskiego, zam. w Łodzi, ul. Zgierska nr 5, na okoliczność że dalsza naprawa radioodbiornika objętego sporem nie gwarantowała sprawnej pracy. Dyrektor /-/ M.Gawroński 6. Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sochaczew, dnia 9 lipca 1991 r Sąd Rejonowy Wydział Cywilny w Sochaczewie ul. 1 Maja nr 7 W sprawie: sygn. akt. C. 189/91 z powództwa: Zakładów Motoryzacyjnych w Sochaczewie przeciwko: Przedsiębiorstwu Robót Drogowych w Sochaczewie (szczegółowe adresy w aktach) Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku W sprawie niniejszej uprzejmie prosimy o sporządzenie uzasadnienia wyroku ogłoszonego w dniu ... 199...r. (podstawa: art. 328 kpc. wniosek taki jest skuteczny, jeżeli zostanie złożony w ciągu 7 dni od ogłoszenia wyroku) Dyrektor 7. Rewizja od wyroku Radom, dnia 15 września 1991 r Sąd Wojewódzki Viii-Wydział Gospodarczy Kielce ul. 1 Maja nr 12 za pośrednictwem: Sądu Rejonowego V Wydział Gospodarczy w Radomiu, ul. Marsz. J.Piłsudskiego nr 10 Powód: Firma Wytwórnia Zabawek - Henryk Stoczyński w Łodzi z/s przy ul. Południowej nr 10 reprezentowaną przez właściciela - Henryka Stoczyńskiego, Pozwany: Przedsiębiorstwo Wielobranżowe w Radomiu Spółka z o.o. z/s przy ul. Jagiellońskiej 25. Wartość przedmiotu zaskarżenia: 1.800.000; zł. W sprawie: sygn.akt.V.GC-125/91 Rewizja pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Wydział Gospodarczy w Radomiu z dnia 5 sierpnia 1991 r. s/a V.GC.125/91 doręcz. dnia 10 września 1991 r. Na zasadzie art. 367 i 368 pkt 1 i 3 k.p.c. strona pozwana: 1) zaskarża wyrok Sądu Rejonowego Wydział Gospodarczy w Radomiu z dnia 5 sierpnia 1991 r. sygn. j.w., 2) wyrokowi temu zarzuca: a) naruszenie prawa materialnego, b) niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, 3) uprzejmie wnosi: a) o zamianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za Ii-gą instancję, ewentualnie, b) o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie Zaskarżonym wyrokiem Sąd I-Instancji zasądził od pozwanego kwotę zł. 1.800.000; z tyt. reszty ceny dostarczonych przez powoda zabawek w dniu 15 listopada 1991 r., w 10 zamkniętych fabrycznie kartonach stanowiących opakowanie zbiorcze. Sąd przyjął, że rozpakowanie przez pozwanego odbiorcę wszystkich kartonów w warunkach, gdy już w pierwszym kartonie stwierdzono różnicę, nakładało na tegoż odbiorcę obowiązek przerwania rozpakowywania i zawiadomienia dostawcy-producenta. Odmienne zachowanie się zd. Sądu podważa wiarygodność sporządzonego przez odbiorcę protokołu. Taka ocena Sądu zd. skarżącego pozostaje w sprzeczności z treścią zebranego w sprawie materiału, a w szczególności z notatką służbową sporządzoną przez przedstawiciela powodowego dostawcy, u odbiorcy w czasie rozpatrywania reklamacji. W notatce tej, tenże przedstawiciel powoda stwierdza, iż wym. wytwórca stosował w okresie poprzedzającym dostawę dwa rodzaje opakowań jednostkowych do lalek, w wyniku czego przy tym samym zapełnianiu kartonów (opakowań zbiorczych) zapakowywano zależnie od opakowań jednostkowych do jednego kartonu po 20 lub 18 lalek. (różnica po dwie). Takie też różnice stwierdzono u pozwanego odbiorcy a nadto, że znajdujące się opakowania wskazują na mniejsze ilości zapakowania bowiem odmienne pakowanie w kartonach powodowałoby uszkodzenia jednostkowych opakowań, a także mogłoby spowodować uszkodzenie lalek. Fakt, że takich opakowań powód już nie stosuje oraz że podobne stosują inni wytwórcy nie upoważnia n.zd. do wniosku, iż w działaniu pozwanego były zachowania nieuczciwe. Naruszenia prawa materialnego upatrujemy w tym, iż Sąd przyjął, że po stronie odbiorcy istniał obowiązek przerwania czynności rozpakowywania, chociaż żaden pozwanemu przepis mający w tym zakresie zastosowanie, nie przewiduje takiego zachowania. Należy mieć także na uwadze okoliczności faktyczne, iż nie ma warunków w sklepie, który otrzymał dostawę do przechowywania przesyłek w kartonach. W tym stanie rzeczy wniesienie rewizji uważamy za konieczne i uzasadnione okolicznościami sprawy. Zresztą przy odmiennych rozumowaniach należałoby obciążać za te braki pracowników, a pozwany do tego nie znajduje żadnych podstaw. Zał.1- odpis rewizji dla powoda. Dyrektor 8. Zażalenie Skierniewice, dnia 18 lipca 1991 r. Sąd Wojewódzki Wydział Cywilny Rewizyjny w Skierniewicach ul. Reymonta nr 12/14 za pośrednictwem: Sądu Rejonowego Ii Wydział Cywilny w Skierniewicach ul. Reymonta nr 12/14 W sprawie: sygn. akt. Ii.C.112/91 Powód: Zakład Produkcji Narzędzi Rolniczych w Skierniewicach, ul. Mazowiecka nr 5 Wartość przedmiotu zaskarżenia 1.200.000,- Pozwany: Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Godzianowie Zażalenie na zarządzenie Przewodniczącego Ii Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego w Skierniewicach z dnia 10 lipca 1991 r. s/a Ii.C.112/91 doręczone w dniu 14 lipca 1991 r. Na zasadzie art. 394 ó#a pkt 1 kpc - strona powodowa: 1) zaskarża wym. wyżej zarządzenie, wnosi uprzejmie, 2) o uchylenie zaskarżonego zarządzenia i nadanie biegu wniesionemu powództwu. Uzasadnienie Zaskarżonym zarządzeniem zwrócono pozew wniesiony przez powoda w dniu 15 czerwca 1991 r. z powodu nieuiszczenia wpisu od powództwa w kwocie zł. 96.000,- w zakreślonym terminie. Stanowisko Sądu uważamy za nietrafne i krzywdzące. Otóż faktycznie w dniu 10 czerwca 1991 r. powód otrzymał wezwanie do uiszczenia wpisu od powództwa w terminie 7 dni. Powód w wyznaczonym terminie dokonał na wskazane w wezwaniu konto Sądu, przelewu kw. zł. 96.000,-. Przelew powyższy został jednak przez bank zwrócony wobec błędnego oznaczenia konta bankowego Sądu. Okazało się faktycznie w wezwaniu Sądu pomyłkowo podano inny numer rachunku bankowego. Powód po otrzymaniu zwrotu bankowego przelewu, w dniu następnym ustalił prawidłowy nr r-ku bankowego Sądu i dokonał przelewu ale realizacja nastąpiła z opóźnieniem. Ponieważ uchybienie terminowi wniesienia wpisu od powództwa nastąpiło z przyczyn niezależnych od powoda wyrażamy pogląd, że występują przesłanki z art. 395 ó#b kpc do uchylenia zaskarżonego zarządzenia już przez Sąd I-instancji o co wnosimy. Zał. 1 kopia zażalenia dla pozwanego. 5. Postępowanie windykacyjne Taką zbiorczą nazwą można określić różne rodzaje postępowań zmierzających do wyegzekwowania należności zasądzonej wyrokiem lub ugodą zawartą przed sądem powszechnym (państwowym) albo polubownym jak też ugodą zawartą bezpośrednio przez strony na drodze pozaprocesowej (tzw. ugody cywilne). Tak rzecz ujmując należy rozróżnić następujące rodzaje postępowań: 1. Egzekucja Jest to unormowany w księdze drugiej kodeksu postępowania cywilnego (określanego dalej skrótem k.p.c.) sposób postępowania wierzyciela, sądu i komornika w celu przymusowego wyegzekwowania zasądzonych prawomocnymi wyrokami w tym ugodami w sprawach cywilnych, w tym gospodarczych, należności pieniężnych lub innych świadczeń. a) Jak już zaznaczyliśmy w rozdziale dotyczącym załatwiania sporów, pierwszą czynnością w postępowaniu egzekucyjnym, gdy dłużnik nadal nie wykonuje postanowień wyroku lub ugody - jest uzyskanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego. Tytułem wykonawczym jest prawomocny wyrok (tytuł egzekucyjny) zaopatrzony przez sąd pierwszej instancji na wniosek wierzyciela w klauzulę wykonalności (art. 776 k.p.c.). W przypadku gdy akta sprawy znajdują się w sądzie rewizyjnym ten sąd również może nadać klauzulę (art. 781 i 782 k.p.c.). Klauzula wykonalności w pewnym zakresie może ulec rozszerzeniu lub zmianie w stosunku do treści wyroku. Może to mieć miejsce w następujących sytuacjach: - stosownie do treści art. 787 k.p.c. sąd może rozciągnąć klauzulę wykonalności na współmałżonka po jego wysłuchaniu z ograniczeniem jednak do majątku objętego wspólnością ustawową. Tu wymagane jest aktualne pozostawanie w związku małżeńskim. - wedle art. 788 k.p.c. jeżeli uprawnienie lub obowiązek po wydaniu wyroku a w przypadku zbycia rzeczy w toku sprawy przeszły na inną osobę sąd może nadać klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tym osobom pod warunkiem, że wykażą one przejście praw lub obowiązków (np. przez następstwo prawne osoby prawnej w wyniku połączenia lub likwidacji, zbycia rzeczy lub prawa objętego sporem, przelew wierzytelności czy też przejęcie długu). - w myśl art. 793 k.p.c. w razie potrzeby prowadzenia egzekucji na rzecz lub przeciwko kilku osobom albo kilku składowych części majątku tego samego dłużnika, sąd oprócz pierwszego tytułu wykonawczego może wydawać dalsze tytuły, oznaczając cel do którego mają służyć oraz ich liczbę porządkową. Chodzi bowiem o takie sytuacje, gdy do egzekucji z danego tytułu jest właściwych kilku komorników, np. różne miejsca zamieszkania dłużników czy też różne miejsca położenia majątku objętych tym samym tytułem wykonawczym. Za nadanie klauzuli wykonalności sąd pobiera opłatę kancelaryjną w wysokości po 5.000 zł. za każdą stronę wydanego dokumentu oraz za samą klauzulę (rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 13 marca 1991 r. w sprawie opłat kancelaryjnych, Dz.U. Nr 32, poz. 135). b) Następną czynnością wierzyciela winno być skierowanie tytułu wykonawczego do właściwego komornika według miejsca zamieszkania dłużnika lub miejsca gdzie znajduje się majątek dłużnika (art. 796 w zw. z art. 13 ó#b i art. 27-40 k.p.c.)/. We wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel winien wskazać świadczenie, które ma być spełnione np. że żąda wyegzekwowania należności głównej z odsetkami i kosztami, oraz sposób przeprowadzenia egzekucji np. z ruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego (art. 797 k.p.c.), a także wskazywać numer rachunku na który należy wpłacać egzekwowane kwoty. W jednym wniosku można wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi (art. 799 k.p.c.). c) Zgodnie z treścią rozp. Min. Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie taksy za czynności komorników (Dz.U. Nr 62, poz. 264) wierzyciel obowiązany jest na żądanie komornika wpłacić zaliczkę na pokrycie kosztów egzekucji, na które składają się: opłata stosunkowa, ryczałt kancelaryjny i zwrot wydatków. Opłata stosunkowa według ó#ae cyt. rozp. który wchodzi w życie z dniem 1 grudnia 1991 r. wynosić będzie od 2-12% zależnie od rodzaju i sposobu egzekucji. Przepisy wewnętrzne rozporządzenia o ryczałcie kancelaryjnym i zwrocie wydatków weszły w życie z dniem 25 lipca 1991 r. Wysokość ryczałtu kancelaryjnego jest zróżnicowana i przykładowo w sprawach o roszczenia pieniężne wynosi 12% wartości egzekwowanego roszczenia lecz nie mniej niż 2% i nie więcej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia, z tym że w razie bezskuteczności egzekucji - ryczałt kancelaryjny wynosić będzie połowę tak obliczonej kwoty. Zauważyć więc należy, że koszty egzekucyjne w stosunku do dotychczasowych - znacznie wzrosły. d) Względy ekonomiczne nakładają na każdego wierzyciela potrzebę aktywności w procesie egzekucji. Chodzi tu mianowicie o interesowanie się przebiegiem egzekucji a także współdziałanie z komornikiem w zapewnieniu jej skuteczności. Tu mamy na uwadze m.in. treść art. 763 k.p.c., który umożliwia złożenie skargi do sądu rejonowego na czynności lub bezczynność komornika. Termin do wniesienia skargi wynosi 7 dni od daty zawiadomienia lub dowiedzenia się o czynności. Wpływ wierzyciela na przebieg egzekucji zapewniają również uregulowania zawarte w art. 827 k.p.c. wedle którego zawieszenie lub umorzenie postępowania może nastąpić po wysłuchaniu wierzyciela i dłużnika, oraz w art. 822 k.p.c. dotyczącym możliwości wstrzymania czynności egzekucyjnych czy też w art. 812 k.p.c. dającym wierzycielowi uprawnienie do obecności przy czynnościach egzekucyjnych w tym także dopuszczania obecności świadków. Poza tym wierzyciel może w każdym stadium postępowania egzekucyjnego składać wnioski zmierzające do sprawnego przebiegu egzekucji. e) Zgodnie z treścią art. 809 k.p.c. komornik sporządza z każdej czynności egzekucyjnej protokół, który powinien zawierać: 1. oznaczenie miejsca i czasu czynności, 2. nazwiska stron i uczestniczących osób, 3. sprawozdanie z przebiegu czynności, 4. wnioski i oświadczenia obecnych, 5. wzmiankę o odczytaniu protokółu, 6. podpisy obecnych i komornika. f) Przepisy k.p.c. dają komornikowi możliwość zawieszenia lub umorzenia postępowania, czasami wbrew woli wierzyciela np.: - zawieszenia w przypadku, gdy wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej (art. 818 k.p.c.), śmierci wierzyciela lub dłużnika, - umorzenia, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania polegającej przykładowo na niezłożeniu wniosku o ustanowienie kuratora dla dłużnika nieznanego z miejsca pobytu, czy też wniosku o opis i oszacowanie zajętej nieruchomości (art. 823 k.p.c.), względnie gdy jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych (art. 824 ó#a pkt 3 k.p.c.). Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie ponownemu wszczęciu egzekucji (art. 826 k.p.c.). W przypadku całkowicie lub częściowo nieskutecznej egzekucji komornik wraz z postanowieniem o umorzeniu postępowania zwraca wierzycielowi tytuł wykonawczy z adnotacją o poniesionych przez wierzyciela kosztach postępowania i wyegzekwowanych kwotach. g) Wpływ wierzyciela na skuteczność przebiegu egzekucji stwarzają także unormowania dotyczące wyjawienia majątku (art. 913-920.1 k.p.c.). Polegają one na możliwości złożenia wniosku do sądu o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku, co następuje w formie złożenia wykazu i przyrzeczenia. Zakres wyjawienia obejmuje również obowiązek podania stanu oszczędności na rachunku bankowym. h) Egzekucja świadczeń pieniężnych w zależności od wniosku wierzyciela może być skierowana do: - nieruchomości, - ruchomości, - wynagrodzenia za pracę, - rachunków bankowych, - innych wierzytelności i praw majątkowych. Przeciwko dłużnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa, egzekucja może być skierowana do dochodów uzyskiwanych z tej działalności przez ustanowienie zarządu nad przedsiębiorstwem prowadzonego według zasad o zarządzie w toku egzekucji z nieruchomości (art. 1062 k.p.c.). Jak już zaznaczyliśmy wcześniej przy wyborze sposobu egzekucji należy kierować się dwoma kryteriami a to: - efektywności zastosowania danego sposobu, - możliwie najmniejszej uciążliwości dla dłużnika (art. 799 k.p.c.), - należy unikać we wniosku egzekucyjnym równoległego żądania kilku sposobów egzekucji ponieważ rodzi to obowiązek ponoszenia opłat. i) Przy egzekucji z wynagrodzenia za pracę na zakładzie pracy ciąży obowiązek udzielenia komornikowi wyjaśnień co do wysokości wynagrodzenia dłużnika, terminu w jakich zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane a także o występujących przeszkodach. Zakład który uchybi ciążącym na nim obowiązkom a w szczególności wypłaci zajętą część wynagrodzenia odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę. W takiej sytuacji wierzyciel może wnieść powództwo odszkodowawcze przeciwko zakładowi pracy w którym również powinien przypozwać dłużnika przeciwko któremu toczy się egzekucja (art. 886 ó#c i art. 887 ó#b k.p.c.). j) W przypadku gdy m.in. suma uzyskana z egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli komornik sporządza plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji o czym powiadamia wierzycieli i dłużnika. W stosunku do tego planu wierzycielom i dłużnikowi przysługuje prawo wniesienia zarzutów do organu egzekucyjnego w terminie 14 dni od zawiadomienia. O zarzutach tych rozstrzyga sąd (art. 1023 i art. 1027 k.p.c.). 2. Postępowanie zabezpieczające Prowadzone jest ono na wniosek wierzyciela przed sądem powszechnym jeżeli roszczenie jest wiarygodne a brak zabezpieczenia mógłby pozbawić wierzyciela zaspokojenia. Postępowanie takie jest możliwe: a) przed wytoczeniem powództwa, b) po uzyskaniu wyroku podlegającego wykonaniu, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia oświadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił (art. 730 k.p.c.). Przy uwzględnieniu wniosku wierzyciela sąd wydaje zarządzenie tymczasowe, w którym oznaczy sposób i zakres zabezpieczenia, np. poprzez zakaz zbycia określonych przedmiotów. Wydając zarządzenie tymczasowe przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznaczy termin w którym powództwo o roszczenie musi być wniesione; uchybienie temu terminowi rodzi skutek upadku zabezpieczenia (art. 734 k.p.c.). Postępowanie zabezpieczające może mieć również miejsce w postępowaniu karnym w razie popełnienia przestępstwa przeciwko mieniu społecznemu. Postanowienie o zabezpieczeniu sąd karny a w toku postępowania przygotowawczego wydaje prokurator. Postępowanie o którym wyżej może się wiązać z wniesienie powództwa cywilnego w postępowaniu karnym (art. 248 k.p.k. w zw. z art. 52 i art. 59 k.p.k.). 3. Inne rodzaje działań windykacyjnych 1) Jak zaznaczamy w rozdziale dotyczącym załatwiania sporów, działaniami o b.wysokim stopniu skuteczności windykacyjnej są ugody cywilne, a więc umowy co do dobrowolnego sposobu spłacenia długu. W ugodach takich wskazane jest wprowadzenie stwierdzenia, że dłużnik uznaje istnienie długu co może mieć wpływ na ewentualne przyszłe działania dłużnika zmierzające do uchylenia się od skutków prawnych ugody. Przepisy o ugodzie podajemy na stronie 48. Ugody mogą być zawierane w każdym czasie, także w czasie toczącego się postępowania sądowego. 2) Jedną z form prowadzących do najmniej kolizyjnego sposobu likwidacji sporu i uzyskania zaspokojenia, jest omówiona w rozdziale o załatwianiu sporów instytucja postępowania polubownego. Unormowania prawne w zakresie sądownictwa polubownego zamieszczamy na stronie 84. 3) Zaspokojenie wierzycieli, szczególnie pozostających we wzajemnych stosunkach handlowych lub gospodarczych, może nastąpić poprzez dokonanie potrącenia. Instytucja potrącenia unormowana jest w art. 498-505 kc. Wedle tych przepisów, osoby będące względem siebie dłużnikami i wierzycielami, mogą potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, w przypadku gdy: a) przedmiotem wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tego samego rodzaju, b) obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem. Potrącenie dokonywane jest przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się do wysokości wierzytelności niższej. 4. Zaspokojenie w wierzytelności może również nastąpić w drodze odnowienia zobowiązania. Wedle art. 506 kc strony mogą uzgodnić, że dłużnik zaspokoi wierzyciela w drodze świadczenia zamiennego, np. przez wydanie towaru zamiast pieniędzy. 5. Działaniami wzmacniającymi procesy windykacyjne są działania stron w kierunku uzyskania poręczenia, względnie zabezpieczenia poprzez wystawienie weksla gwarancyjnego. 6. Aktualnie, w warunkach braku środków płatniczych, szczególnie w jednostkach uspołecznionych, wykształcają się inne pośrednie formy windykacji (zaspokojenia) w postaci sprzedaży wierzytelności, np. bankom. Tego rodzaju czynności należy dokonywać w drodze umowy sprzedaży zawieranej na podstawie przepisów k.c. o przelewie (art. 509-518) oraz przy odpowiednim stosowaniu przepisów o sprzedaży (art. 555). Ponieważ wierzytelność obejmuje również odsetki, rezygnowanie z nich wobec nabywcy zd.m. należy ocenić jako wadliwe, dlatego, że przechodzą one na nabywcę z mocy prawa wraz z wierzytelnością (art. 509 ó#b kc.). Umorzenie natomiast jest możliwe w stosunku do dłużnika a nie nabywcy. Z tych względów m.zd. w takich umowach winno się ustalać wysokość wierzytelności z uwzględnieniem skapitalizowanych do dnia zawarcia umowy odsetek, co nie stoi na przeszkodzie, by cena sprzedaży była ustalona poniżej wyliczonej w podany wyżej sposób wierzytelności jako że nabywca przy takiej umowie również winien uzyskać dochód. 7. Z problematyką windykacji wierzytelności wiąże się powstała aktualnie praktyka dyskontowania weksli w bankach w celu uzyskania kredytu na należności wekslowe których płatność nastąpić ma w terminie późniejszym. Przyjmowanie weksli do dyskonta opiera się na regulaminach opracowanych na podstawie zarządzenia Prezesa NBP z dnia 18 października 1989 r. w sprawie warunków jakim powinny odpowiadać weksle przyjmowane przez NBP od innych banków do redyskonta (Dz.Urz. NBP z 1989 r. nr 5, poz. 12). W świetle tych unormowań banki mogą przyjąć do dyskonta weksle odpowiadające wymogom prawa wekslowego, płatne tylko w określonym dniu nie później niż za 3 m-ce od daty przyjścia do dyskonta od których uiszczono opłatę skarbową. W umowie kredytowej banki zastrzegają zobowiązanie się podawców weksli do wykupienia zdyskontowanych weksli wraz z wszelkimi kosztami w wypadku ich zaprotestowania z powodu niezapłacenia przez dłużników (akceptantów). Praktycznie więc omawiana czynność ma charakter warunkowy. Odmienna sytuacja byłaby, gdyby bank wykupił weksel, wówczas musiałby dochodzić swoich należności z weksla zgodnie z przepisami prawa wekslowego. Dotychczasowe doświadczenia na tle omawianych umów kredytowych wskazują na potrzebę zaostrzenia praktyki w weryfikacji weksli przyjmowanych jako zapłata od strony wypłacalności podmiotu który weksel wystawia względnie indosuje oraz możliwości uzyskiwania dodatkowych zabezpieczeń w postaci poręczenia. 8. Z omawianą tematyką łączy się także zagadnienie umarzania należności. W okresie gospodarki scentralizowanej były w tym zakresie generalne regulacje (rozp.RM z 15.Ix.1982 r. w spr. zasad umarzania należności państw., Dz.U.nr 30, p.211 z późn.zm.), które utraciły moc. Aktualnie sprawę umarzania należności rozpatrywać od strony prawnej w płaszczyźnie unormowań zawartych w kc dotyczących zwolnienia dłużnika z obowiązku świadczenia. (art. 508). W przedsiębiorstwach uspołecznionych taka możliwość może doznawać ograniczeń w drodze regulacji statutowych. 6. Wzory pism w postępowaniu egzekucyjnym 1. Podanie o tytuł wykonawczy Łódź, dnia 28 sierpnia 1991 r Sąd Rejonowy Xix Wydział Gospodarczy w Łodzi ul. Kościuszki nr 105/107 W sprawie: sygn. akt Xix.GC.982/90 z powództwa: Przedsiębiorstwa Handlu art. Przemysłowymi w Łodzi, ul. Kilińskiego 33, przeciwko: Zakładom Motoryzacyjnym w Głownie ul. Rynek nr 18 Podanie W sprawie niniejszej uprzejmie prosimy o wydanie nam wyroku tut. Sądu ogłoszonego w dniu ..., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności i przysłania na nasz adres. (podstawa: art. 781 ó#a i 782 kpc) podpis wierzyciela 2. Wniosek o wszczęcie egzekucji Rawa Mazowiecka, dnia 10 lipca 1991 r Komornik Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej ul. Kościuszki nr 17 Wierzyciel: Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa "Samopomoc Chłopska" w Rawie Mazowieckiej ul. 1 Maja nr 1 Dłużnik: Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego w Rawie Mazowieckiej, ul. Mszczonowska nr 10 Wniosek egzekucyjny W załączeniu przesyłamy tyt. wykonawczy wydany przez Sąd Rejonowy Wydział Gospodarczy w Skierniewicach w dniu 5 czerwca 1991 r. w sprawie: sygn.akt.V.GC-339/91 zasądzający od dłużnika na rzecz wierzyciela kwotę zł. 1.483.500,- z wnioskiem: 1) o wyegzekwowanie od dłużnika kwoty zł. 1.483.500,- z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 1991 r., kosztami postępowania sądowego w kwocie zł. 250.000,- oraz kosztami wydania tytułu w kw. zł.10.000,- 2) o wyegzekwowanie od dłużnika poniesionych przez wierzyciela kosztów egzekucji, 3) o skierowanie egzekucji do rachunku bankowego dłużnika, a w przypadku braku środków na tym rachunku, - do ruchomości stanowiącej własność dłużnika, 4) o przekazywanie wyegzekwowanych kwot na rachunek wierzyciela, podany wyżej. 5) o powiadamianie wierzyciela o terminach czynności egzekucyjnych oraz ich wyniku, a także ewentualnych przeszkodach w prowadzeniu egzekucji, w celu złożenia odpowiednich wniosków. Zaliczkę na koszty egzekucji przekażemy po otrzymaniu wezwania. Zał.1. tyt. wykon.SR Sk-ce s/a V.G.C.399/ Prezes Zarząd 3. Pismo wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym Kutno, dnia 10 czerwca 1991 Komornik Sądu Rejonowego w Kutnie Wierzyciel: ... (nazwa, adres) nr r-ku bankowego i oznaczenie banku Dłużnik: ... (nazwa i adres) sygn. akt. egzekucyjnych ... Pismo wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym W sprawie niniejszej uprzejmie wnoszę: 1) O powiadomienie wierzyciela w jakim stadium postępowania znajduje się egzekucja i gdyby pozostawała bez biegu, o podjęcie czynności egzekucyjnych i zawiadomienie nas o ich wyniku. Podstawa: art. 763 kpc). 2) wstrzymanie czynności egzekucyjnych ponieważ: (przykładowo, dłużnik zobowiązał się spłacić w całości dług do dnia ... ewentualnie: wierzyciel udzielił zwłoki dłużnikowi do dnia ... podstawa: art. 822 kpc). 3) O zawieszenie postępowania egzekucyjnego wobec tego, że np: - dłużnik zobowiązał się spłacić dług dobrowolnie, - wierzyciel na prośbę dłużnika udzielił mu zwłoki. (podstawa: art. 820 kpc.) 4) O umorzenie postępowania egzekucyjnego, np. ze względu na: - spłatę długu, - umorzenie należności przez wierzyciela. (podstawa: art. 825 pkt kpc). Podpis osoby reprezentującej organ wierzyciela Uwaga: Pismo stanowi wzorzec różnych możliwych zachowań wierzyciela. Zależnie od kierunku żądania można wybrać odpowiedni wariant. 7. Ustawa z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110; z 1982 r. Nr 31, poz. 215; z 1991 r. Nr 22, poz. 93) Wyciąg Dział I. Przepisy ogólne art. 2. Koszty sądowe obejmują opłaty sądowe i zwrot wydatków. art. 3. Opłatami sądowymi są wpis i opłata kanceleryjna. art. 4. Do wydatków należą w szczególności: 1) diety i koszty należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu dokonywania czynności poza siedzibą sądu oraz ryczałt należny im za dokonywanie oględzin w sprawach dotyczących nieruchomości rolnych położonych poza miejscowością będącą siedzibą sądu, 2) należności świadków, biegłych i tłumaczów oraz kuratorów ustanowionych w danej sprawie, 3) opłaty należne innym osobom lub instytucjom, 4) koszty opłat telefonicznych i telegraficznych, 5) koszty przewozu osób, zwierząt i rzeczy, utrzymywania ich lub przechowywania. 6) koszty ogłoszeń, 7) koszty pobytu w areszcie. art. 5. 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powoduje wydatki. 2. Pismo wnoszone przez kilka osób podlega jednej opłacie. Jeżeli jednak przedmiotem sprawy są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju i oparte na jednakowej podstawie faktycznej oraz prawnej (współuczestnictwo formalne), każdy współuczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swego roszczenia lub zobowiązania. art. 6. 1. W każdym piśmie należy podać wartość przedmiotu sprawy, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty, a przedmiotem sprawy nie jest oznaczona kwota pieniężna. 2. Pisma dotyczące części przedmiotu sprawy podlegają opłacie tylko w stosunku do wartości tej części. 3. Przy oznaczeniu wartości przedmiotu sprawy każde rozpoczęte 1.000 zł liczy się za pełne. art. 8. 1. Skarb Państwa oraz instytucje państwowe, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, nie mają obowiązku uiszczania opłat sądowych. 2. Gmina oraz związek gmin nie mają obowiązku uiszczania opłat sądowych, chyba że sprawa dotyczy prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. art. 10. Nie pobiera się opłat sądowych od: 1) wniosku o zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych oraz od zażalenia na postanowienia w tym przedmiocie, 2) wniosku o zabezpieczenie powództwa lub roszczenia w postępowaniu nieprocesowym - zgłoszonego w piśmie rozpoczynającym postępowanie lub w toku postępowania. art. 18. Pismo zwrócone z powodu nieuiszczenia opłaty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem tego pisma do sądu. art. 19. Nie żąda się opłat od pisma, jeżeli już z jego treści wynika, że podlega ono odrzuceniu. art. 22. 1. Zażalenie przysługuje na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, zwrotu pisma nie opłaconego należycie oraz zwrotu opłaty lub zaliczki na pokrycie wydatków. Zażalenie nie przysługuje jednak na zarządzenie w przedmiocie określenia wpisu tymczasowego. 2. Zażalenie przysługuje też na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie odrzucenia z powodu nieuiszczenia należnej opłaty: rewizji, zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego lub zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz -jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy - w przedmiocie wymiaru opłaty lub obciążenia kosztami sądowymi. art. 23. Zażalenie dotyczące wyłącznie wysokości opłaty albo wysokości wydatków oraz podanie o zwrot opłaty lub zaliczki na pokrycie wydatków, jak również zażalenie w tej sprawie - wolne są od opłat sądowych. art. 26. Końcówki opłat zaokrągla się wzwyż do pełnego tysiąca złotych. art. 36. 1. Na żądanie strony zwraca się: 1) cały uiszczony wpis od pisma: a) zwróconego wskutek braków formalnych, b) odrzuconego lub cofniętego, jeżeli odrzucenie lub cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron - przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia, c) zaskarżającego postanowienie w przedmiocie ukarania grzywną lub aresztem, zmiany grzywny na areszt albo w przedmiocie przymusowego sprowadzenia, jeżeli zaskarżenie zostało uwzględnione. 2) połowę uiszczonego wpisu od pisma: a) cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa został skierowana, b/ wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej. Rozdział 2 Opłata kancelaryjna art. 38. 1. Za klauzulę wykonalności, stwierdzenie prawomocności, odpisy, zaświadczenia, wyciągi oraz inne dokumenty, wydawane na podstawie akt, pobiera się opłatę kancelaryjną. Dział Iii. Wydatki art. 41. 1. Strona, która wniosła o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest złożyć zaliczkę na ich pokrycie. Jeżeli dwie lub więcej stron wniosło o podjęcie czynności lub sąd czynności zarządził z urzędu albo na wniosek sądu polubownego; zaliczkę powinny złożyć strony w równych częściach lub w innym stosunku, według uznania sądu. 8. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 września 1991 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 85, poz. ) Wyciąg Rozdział 1. Przepisy ogólne ó#a. Cały wpis stosunkowy wynosi: 1) w sprawie cywilnej - 8% wartości przedmiotu sprawy, nie mniej jednak niż 30.000 zł. 2) w sprawie gospodarczej - przy wartości przedmiotu sprawy: a) do 100.000.000,- zł. 12%, b) od 100.000.000,- zł. do 300.000.000,- zł. - 10%, c) od 300.000.000,- zł. do 700.000.000,- zł. - 8%, d) od 700.000.000,- zł. do I.000.000.000,- zł. - 6%, e) powyżej 1.000.000.000,- zł. - 5% - nie mniej jednak niż 30.000,- zł. ó#b. Jeżeli przewiduje się wpis w postaci ułamkowej części, to wpis ten nie może wynosić mniej niż 20.000 zł. ó#c. Wpis tymczasowy określa się w granicach od 30.000 zł. do 500.000 zł., chyba że rozporządzenie przewiduje inne granice tego wpisu. ó#d. 1. Wpis stały w kwocie 20.000 zł. pobiera się od zażalenia na postanowienie w przedmiocie: 1) oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego, ławnika lub biegłego, 2) skazania na grzywnę strony, świadka, biegłego lub osoby trzeciej oraz odmowy zwolnienia od grzywny, 3) przymusowego sprowadzenia lub aresztowania świadka oraz odmowy zwolnienia od przymusowego sprowadzenia, 4) wynagrodzenie biegłego, 5) należności świadka. 2. Wpis stały w kwocie 20.000 zł. pobiera się od wniosku o: 1) przeprowadzenie postępowania pojednawczego, 2) zabezpieczenie dowodów. ó#e Wpis tymczasowy w granicach od 50.000 zł. do 500.000 zł. określa się od wniosku w sprawie o: 1) uznanie orzeczenia sądu zagranicznego, 2) uznanie ugody zawartej przed sądem zagranicznym, 3) stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego lub ugody zawartej przed takim sądem, 4) stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu polubownego wydanego za granicą. ó#f. 1. Jeżeli wartość przedmiotu ugody przewyższa wartość przedmiotu sprawy, przyjętej za podstawę obliczenia wpisu stosunkowego, pobiera się od tej nadwyżki dodatkowo piątą część wpisu stosunkowego. Na poczet tego dodatkowego wpisu zalicza się połowę wpisu uiszczonego od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej. Zwrotowi podlega jedynie nadwyżka, która pozostała po takim zaliczeniu. 2. Piątą część wpisu stosunkowego pobiera się od wartości przedmiotu ugody zawartej w postępowaniu pojednawczym. Na poczet tego wpisu zalicza się wpis uiszczony od wniosku o przeprowadzenie tego postępowania. Rozdział 2. Proces Oddział 1. Przepisy ogólne ó#g. 1. Cały wpis pobiera się od: 1) pozwu głównego i wzajemnego, 2) interwencji głównej, 3) rewizji, 4) skargi o wznowienie postępowania, 5) skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. 2. W sprawach o rozwód lub o unieważnienie małżeństwa, w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka, w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, pobiera się cały wpis obliczony od wartości zasądzonego roszczenia. W razie nakazania eksmisji jednego z małżonków, przyznania mieszkania jednemu małżonkowi, podziału wspólnego mieszkania albo podziału wspólnego majątku, pobiera się wpis w wysokości przewidzianej od pozwu lub wniosku w takiej sprawie. ó#h. Połowę wpisu pobiera się od sprzeciwu od wyroku zaocznego. ó#i. 1. Czwartą część wpisu pobiera się od: 1) pozwu w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, 2) wniosku o wydanie postanowienia co do wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed sądem polubownym. 2. Trzy czwarte części wpisu pobiera się od: 1) zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, 2) wniosku o skierowanie do zwykłego postępowania sprawy, w której odmówiono wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, 3) powoda w razie wniesienia przez pozwanego w terminie sprzeciwu przeciwko nakazowi zapłaty w postępowaniu upominawczym. 3. Piątą część wpisu pobiera się od: 1) interwencji ubocznej, jeżeli zgłoszenie nie jest połączone z inną czynnością procesową, podlegającą wpisowi, 2) zażalenia, jeżeli nie jest połączone z innym środkiem zaskarżenia. ó#aj. Jeżeli zażalenie zostało złożone lub interwencja uboczna została zgłoszona przed ustaleniem wpisu ostatecznego, wpis od zażalenia lub interwencji ubocznej oblicza się według określonego wpisu tymczasowego. Oddział 2. Sprawy z zakresu prawa cywilnego i rodzinnego ó#aa. 1. Wpis tymczasowy w granicach od 50.000 zł do 500.000,- zł określa się od pozwu w sprawie o: 1) ochronę dóbr osobistych, 2) ochronę praw autorskich, 3) ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, 4) unieważnienie małżeństwa, 5) rozwiązanie przysposobienia. 2. Wpis tymczasowy w granicach od 100.000,- zł do 1.000.000 zł określa się od pozwu w sprawie o: 1) rozwód, 2) zaprzeczenie ojcostwa, 3) zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami. ó#ab. Wpis stały w kwocie 200.000 zł pobiera się od pozwu w sprawie o: 1) naruszenie posiadania, 2) opróżnienie lokalu, 3) uchylenie uchwały organu spółdzielni, 4) przyjęcie w poczet członków spółdzielni mieszkaniowej, 5) ustalenie wstąpienia w stosunek najmu. ó#ac. Wpis uiszczony od powództwa cywilnego pozostawionego przez sąd karny bez rozpoznania zalicza się przy wytoczeniu tego powództwa przed sąd cywilny, jeżeli pozew zostanie złożony w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia orzeczenia sądu karnego o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania. Oddział 3. Sprawy gospodarcze ó#ad. Wpis tymczasowy w granicach od 100.000 zł do 3.000.000,- zł określa się od pozwu w sprawie o rozwiązanie spółki. ó#ae. Wpis stały w kwocie 300.000 zł. pobiera się od wniosku w sprawie między organami przedsiębiorstwa państwowego i między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim albo organem sprawującym nadzór. ó#af. Wpis stały w kwocie 500.000 zł pobiera się od pozwu w sprawie z umowy o przekazanie mienia w ramach prywatyzacji. ó#ag. Wpis stały w kwocie 5.000.000 zł pobiera się od pozwu w sprawie z umowy o przekazanie mienia w ramach prywatyzacji. ó#ah. Wpis stały w kwocie 1.000.000 zł pobiera się od odwołania od decyzji Urzędu Antymonopolowego. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 marca 1991 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 32, poz. 135) Wyciąg ó#a. 1 Za klauzulę wykonalności, stwierdzenie prawomocności, odpisy, zaświadczenia, wyciągi oraz inne dokumenty wydane na wniosek na podstawie akt pobiera się opłatę kancelaryjną w kwocie 5000 zł. za każdą stronicę wydanego dokumentu. 2. Opłatę, o której mowa w ust. 1, pobiera się również w razie przesłania z urzędu instytucji państwowej lub społecznej odpisu lub wyciągu wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, zasądzającego w postępowaniu karnym odszkodowanie pieniężne. 3. Każdą rozpoczętą stronę liczy się za całą. 4. Jeżeli pismo jest sporządzone w obcym języku lub zawiera tabelę, pobiera się opłatę w podwójnej wysokości. ó#b. Opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, doręczonego na skutek żądania sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, zgłoszonego w terminie siedmiodniowym od zgłoszenia sentencji, pobiera się: 1) w sprawach rozpoznawczych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy - w kwocie 10.000 zł. 2) w innych sprawach - w kwocie 30.000 zł. ó#c. Za uwierzytelnienie odpisu statutu w postępowaniu rejestrowym pobiera się opłatę kancelaryjną w kwocie 50.000 zł. ó#d. Od podania strony o założenie rewizji nadzwyczajnej pobiera się opłatę kancelaryjną w kwocie 50.000 zł. ó#e. Jeżeli obowiązek uiszczenia opłaty kancelaryjnej powstał przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, opłatę pobiera się w dotychczasowej wysokości. ó#g. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 maja 1991 r. 6. Postępowanie administracyjne 1. Wprowadzenie Postępowanie administracyjne ma miejsce przy załatwianiu spraw indywidualnych należących do kompetencji organów administracji rządowej względnie gminy zależnie od podziału kompetencji stosownie do unormowań zawartych w ustawie z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej ... (Dz.U. nr 34, poz. 198). Załatwienie sprawy przez wym. organy następuje poprzez wydanie decyzji. Postępowanie administracyjne normują: 1) ustawa z dnia 24 maja 1990 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 1980 r. nr 9, poz. 26 i Nr 27, poz. 111; zm. z 1982, Nr 7, poz. 55 i Nr 45, poz. 289; z 1983 r. nr 41, poz. 185; z 1984 r. nr 34, poz. 183; z 1986 r. nr 47, poz. 288; z 1987 r. nr 21, poz. 123 i nr 33, poz. 186; z 1989 r. nr 20, poz. 107; z 1990 nr 34, poz. 201). Jest to przepis proceduralny normujący tryb postępowania. 2) właściwe przepisy prawa materialnego kształtującego prawa podmiotowe (uprawnienia) i obowiązki obywateli w znaczeniu anonimowym, a które w drodze wywołania postępowania administracyjnego indywidualizują się jako prawo lub obowiązek określonej osoby fizycznej lub prawnej, np.: - na gruncie ustawy z 24 października 1974 r. Prawo budowlane (Dz.U. nr 38 poz. 299 z późn. zm.) może powstać decyzja lokalizacyjna czy też pozwolenie na budowę, względnie obowiązek rozebrania budynku zagrażającego bezpieczeństwu ludzi; - na gruncie ustawy z 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe j.t. (Dz.U. z 1987 r. nr 30, poz. 165 z późn. zm.) może powstać decyzja o przydziale lokalu względnie o obowiązku jego opróżnienia. 3) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 1991 r. nr 36, poz. 161) normująca sposób wymuszenia wykonania obowiązku wynikającego z decyzji lub wprost z przepisu prawa. 4) ustawa z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej ... (Dz.U. Nr 34, poz. 198). Wszczęcie postępowania administracyjnego następuje na wniosek strony lub z urzędu. Organ administracji może ze względu na ważny interes społeczny wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie w której przepis prawa wymaga wniosku strony; w takim wypadku organ administracji obowiązany jest uzyskać zgodę strony w toku postępowania, a w razie braku zgody - postępowanie umorzyć (art. 61 k.p.a.). Definicje strony znajdujemy w art. 28 i 29 kpa. Z przepisów tych wynika, że stroną jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami są osoby fizyczne i prawne, a gdy chodzi o państwowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Na tle tej regulacji należy stwierdzić, że podmioty gospodarcze w rozumieniu art. 2 ust. z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 z późn. zm.) mogą być stronami w postępowaniu administracyjnym chociażby nie miały osobowości prawnej. Wniosek o wszczęcie postępowania powinien być złożony na piśmie i spełniać warunki określone w art. 63 k.p.a. Strona może ustanowić pełnomocnika chyba, że charakter czynności wymaga jej osobistego działania (art. 32 k.p.a.). Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych (art. 33 k.p.a.). Zd.m. nie może być pełnomocnikiem w postępowaniu administracyjnym - osoba prawna. Postępowanie administracyjne winno się toczyć przed organami właściwymi. Kodeks postępowania administracyjnego rozróżnia właściwość rzeczową oraz właściwość miejscową. Właściwość rzeczową organu ustala się według przepisów w zakresie jego działania. Aktualnie unormowań w tym zakresie należy poszukiwać przede wszystkim w ustawie z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej ... (Dz.U. Nr 34, poz. 198). Właściwość miejscową organu ustala się w oparciu o treść art. 21 k.p.a. W przypadku sporu, o właściwości rozstrzygają organy wym. w art. 22 w brzmieniu ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. Nr 34, poz. 201). W czasie biegu postępowania istotne z punktu widzenia strony są unormowania k.p.a. dotyczące: 1) udziału w postępowaniu wszystkich zainteresowanych stron (art. 61 ó#d), 2) Szybkości postępowania (art. 35-38). Ustawodawca wprowadza tu następujące terminy załatwiania spraw, a mianowicie: a) niezwłocznie - winny być załatwione sprawy które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedłożone przez stronę lub możliwe do rozpatrzenia na podstawie danych którymi dysponuje organ (art. 35 ó#b), b) w ciągu miesiąca - sprawy wymagające przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego oraz w postępowaniu odwoławczym (art. 35 ó#c), c) w ciągu dwóch miesięcy - w sprawie szczególnie skomplikowanej (art. 35 ó#c). Są to terminy maksymalne. Wg art. 36 o każdym przypadku niezałatwienia sprawy w w/w terminach organ adm. obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny oraz nowy termin załatwienia. Na niezałatwienie sprawy w terminie podanym w art. 35 lub ustalonym w myśl art. 36 stronie służy zażalenie (art. 37). 3) Postępowania dowodowego w którym organ powinien dopuścić każdy dowód mogący przyczynić się do załatwienia sprawy. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje następujące środki dowodowe: a) dokumenty urzędowe i prywatne (art. 76), b) dowód ze świadków i biegłych (art. 77-84), c) dowód z oględzin (art. 85), d) dowód z przesłuchania stron (art. 86); jest to dowód o charakterze subsydiarnym przeprowadzany wówczas gdy po wyczerpaniu innych możliwości środków dowodowych o których mowa w lit. a-d, pozostały niewyjaśnione istotne fakty dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 86). 4) Przeprowadzenia rozprawy co powinno mieć miejsce w każdym przypadku gdy to przyczyni się do przyspieszenia wyjaśnienia sprawy, uproszczenia załatwienia sprawy lub uzgodnienia interesów stron (art. 89). O terminie rozprawy strony winny być zawiadomione co najmniej na siedem dni wcześniej (art. 92). 5) Zawieszenia postępowania z urzędu lub na wniosek (art. 97-98). W tym miejscu należy zwrócić uwagę na dyspozycję art. 98 ó#b wedle którego postępowanie zawieszone na wniosek stron umarza się gdy wniosek o podjęcie postępowania nie zostanie zgłoszony w ciągu 3 lat od zawieszenia. 6) Decyzji - jako formy rozstrzygnięcia, załatwienia sprawy. Wymogi formalne decyzji określone są w art. 107. 7) Środków zaskarżenia: a) w toku instancji - odwołanie (art. 127-140), b) po wyczerpaniu toku instancji - skarga do NSA (art. 196-216) Terminy do wniesienia wym. środków - są następujące: ad.a. - odwołania - 14 dni od otrzymania decyzji, a w przypadku gdy decyzja ogłoszona została ustnie, od dnia jej ogłoszenia stronie (art. 129), ad.b. - skargi - 30 dni od doręczenia lub ogłoszenia stronie decyzji (art. 199 ó#a). Strona która utraciła 30 dniowy termin do wniesienia skargi może podejmować starania o złożenie skargi przez prokuratora w terminie 6 m-cy (art. 199 ó#b). 8) Innych środków wzruszenia decyzji a mianowicie: a) stwierdzenia nieważności (art. 156) przez organ wyższego stopnia (art. 157 i art 17), b) wznowienia postępowania (art. 145). Wniosek o wznowienie składa się do organu administracji państwowej który wydał decyzję w I-szej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia (art. 148). 9) Wykonalności decyzji. W myśl art. 108 decyzja może być zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności co oznacza że podlega wykonaniu po uprawomocnieniu się; patrz art. 130 ó#b. Odmienne natomiast w sprawach podatkowych - decyzje są natychmiast wykonalne i wniesienie odwołania nie wstrzymuje ich wykonania, chyba że organ odwoławczy ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes podatnika wstrzyma wykonanie decyzji (art. 173). Wniesienie skargi do NSA nie wstrzymuje wykonania decyzji bez względu na to czy dotyczy spraw podatkowych czy też innych, z tym, że organ odwoławczy a po przekazaniu skargi do NSA ten sąd może wstrzymać wykonanie decyzji na wniosek skarżącego lub z urzędu (art. 201); niewątpliwie kryteria wniosku są analogiczne jak w art. 173 ó#a. Uzupełniająco należy wyjaśnić że kodeks postępowania administracyjnego w art. 253-256 normuje przyjmowanie skarg i wniosków. Normą wprost obowiązującą jedn. handlowe, usługowe i gastronomiczne jest art. 255. W praktyce podmiotów gospodarczych instytucja skarg ma przede wszystkim znaczenie w sferze opinii społecznej której wykorzystanie jest celowe. 2. Kodeks postępowania administracyjnego Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r (j.t. Dz.U. z dnia 28 marca 1980 r. Nr 9, poz. 26; zm.: Dz.U.1980 r. Nr 27, poz. 111; z 1982 r. Nr 7, poz. 55 i Nr 45, poz. 289; z 1983 r. Nr 41, poz. 185; z 1984 r. Nr 34, poz. 183; z 1986 r. Nr 47, poz. 228; z 1987 r. Nr 21, poz. 123 i Nr 33, poz. 186; z 1989 r. Nr 20, poz. 107 i z 1990 r. Nr 34, poz. 201) Wyciąg Dział I. Rozdział 1. Zakres obowiązywania art. 1. ó#a. Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie: 1) przed organami administracji państwowej oraz organami samorządu terytorialnego w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych, 2) w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji państwowej i organami samorządu terytorialnego oraz między tymi organami a sądami, 3) w sprawach zaskarżenia decyzji administracji do Naczelnego Sądu Administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, 4) w sprawach wydawania zaświadczeń. ó#b. Kodeks stosuje się również w postępowaniu przed organami: 1) państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych, 2) organizacji zawodowych, samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych - gdy są one powołane z mocy prawa do załatwienia spraw określonych w ó#a pkt 1 i 4. art. 2. Kodeks postępowania administracyjnego normuje ponadto postępowanie przed organami państwowymi, organami samorządowymi, organami państwowymi i komunalnych jednostek organizacyjnych oraz przed organami organizacji społecznych w sprawie skarg i wniosków (dział Viii). art. 3. ó#a. Przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do postępowania w sprawach karnych skarbowych. ó#b. Przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się również do postępowania w sprawach: 1) - 3) (uchylone), 4) należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Rozdział 2. Zasady ogólne art. 12. l. Organy administracji państwowej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. ó#b. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie. art. 13. ó#a. Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji państwowej (ugoda administracyjna). ó#b. Organ administracji państwowej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody. art. 14. ó#b. Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej. ó#b. Sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia sprawy powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji. art. 15. Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. art. 16. ó#a. Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie. ó#b. Decyzje mogą być - na zasadach i w trybie określonym w kodeksie - zaskarżone do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem. art. 17. Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu są: 1) w stosunku do organów gmin w sprawach należących do zadań własnych gmin - kolegia odwoławcze przy sejmikach, a w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej - wojewodowie, 2) w stosunku do kierowników rejonowych urzędów rządowej administracji ogólnej - wojewodowie, a w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie, 3) w stosunku do innych organów administracji rządowej, państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych - odpowiednie organy nadrzędne i właściwi ministrowie, 4) w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością. Rozdział 6. Strona art. 28. Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. art. 29. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej. art. 30. ó#a. Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. ó#b. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli. ó#c. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych statutowych przedstawicieli. ó#d. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni. art. 31. ó#a. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem: 1) wszczęcia postępowania, 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami Statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. ó#c. Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach strony. art. 32. Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. art. 33. ó#a. Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. ó#b. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. ó#c. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat może sam uwierzytelnić odpis udzielonego mu pełnomocnictwa. ó#d. W sprawach mniejszej wagi organ administracji państwowej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony. Rozdział 7. Załatwianie spraw art. 35. ó#a. Organy administracji państwowej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. ó#b. Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. ó#c. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. ó#d. Organy wyższego stopnia mogą określać rodzaje spraw, które załatwiane są w terminach krótszych niż określone w ó#c. ó#e. Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu. art. 36. ó#a. O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 36 organ administracji państwowej obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy. ó#b. Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji państwowej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu. art. 37. ó#a. Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35 lub ustalonym w myśl art. 36 stronie służy zażalenie do organu administracji państwowej wyższego stopnia. Dział Ii. Postępowanie Rozdział 1. Wszczęcie postępowania art. 61. ó#a. Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. ó#b. Organ administracji państwowej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć. art. 63. ó#a. Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, a także ustnie do protokołu. ó#b. Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. art. 64. ó#a. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możliwości ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpatrzenia. ó#b. Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. Rozdział 3. Udostępnianie akt art. 73. ó#a. W każdym stadium postępowania organ administracji państwowej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. ó#b. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony. Rozdział 7. Decyzje art. 104. ó#a. Organ administracji państwowej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. ó#b. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. art. 107. ó#a. Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji państwowej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. ó#b. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja. ó#c. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. ó#d. Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania. ó#e. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikła możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny. art. 112. Błędne pouczenie w decyzji co do odwołania albo wniesieni powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia. Rozdział 10. Odwołania art. 127. ó#a. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. ó#b. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji państwowej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy. art. 128. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalić inne wymogi co do treści odwołania. art. 129. ó#a. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. ó#b. Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia jej ogłoszenia stronie. ó#c. Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy do wniesienia odwołania. art. 130. ó#a. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. ó#b. Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji. Rozdział 11. Zażalenia art. 141. ó#a. Na wydanie w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi. ó#b. Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie - od dni jego ogłoszenia stronie. Rozdział 12. Wznowienie postępowania art. 145. ó#a. W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: 1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, 2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, 3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji państwowej, której podlega wyłączeniu stosownie do art. 24 i 25. 4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, 5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję, 6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu, 7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 ó#b), 8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. ó#b. Z przyczyn określonych w ó#a pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego. ó#c. Z przyczyn określonych w ó#a pkt 1 i 2 można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa. art. 146. ó#a. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 ó#a pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 ó#a pkt 3 - 8, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. ó#b. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej. art. 147. Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 ó#a pkt 4 następuje tylko na żądanie strony. art. 148. ó#a. Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji państwowej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. ó#b. Termin do złożenia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 ó#a pkt 4 biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji. Rozdział 13. Uchylenie, zmiana oraz stwierdzenie nieważności decyzji art. 154. ó#a. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji państwowej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. ó#b. W przypadkach wymienionych w ó#a właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji. ó#c. W sprawach należących do zadań własnych gminy do zmiany lub uchylenia decyzji, o której mowa w ó#a oraz w art. 155, właściwe są organy gminy. art. 155. Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji państwowej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 ó#b stosuje się odpowiednio. art. 156. ó#a. Organ administracji państwowej stwierdza nieważność decyzji, która: 1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, 2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, 3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, 4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie, 5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, 6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, 7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. ó#b. Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w ó#a pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne. art. 157. ó#a. Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez naczelny organ administracji państwowej - ten organ. Stwierdzenie nieważności decyzji wydanej przez kolegium odwoławcze przy sejmiku należy do właściwego naczelnego organu administracji państwowej. ó#b. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. ó#c. Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. art. 158. ó#a. Rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. ó#b. Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 156 ó#b, organ administracji państwowej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji. art. 160. ó#a. Stronie, która poniosła szkodę na skutek dania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 ó#a albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. ó#b. Do odszkodowania stosuje się przepisy kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art: 428 tego kodeksu. ó#c. Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 ó#a, chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji; w tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tej okoliczności. ó#d. O odszkodowaniu przysługującym od organu wymienionego w ó#a orzeka organ administracji państwowej, który stwierdził nieważność decyzji z powodu naruszenia przepisu art. 156 ó#a albo stwierdził, w myśl art. 158 ó#b, że została ona wydana z naruszeniem przepisu art. 156 ó#a. Dochodzenie odszkodowania od strony winnej powstania okoliczności wymienionych w art. 156 ó#a następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym. ó#e. Strona niezadowolona z przyznanego jej odszkodowania przez organ administracji państwowej wymieniony w ó#d, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenie jej decyzji w tej sprawie, może wnieść powództwo do sądu powszechnego. ó#f. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem przepisu art. 156 ó#a albo decyzja, w której organ stwierdził, w myśl art. 158 ó#b, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisu art. 156 ó#a. art. 196. ó#a. Decyzja organu administracji państwowej może być zaskarżona do sądu administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem. ó#b. Przepisy niniejszego działu stosuje się do decyzji organów, o których mowa w art. 1 ó#a pkt 1 i ó#b, wydanych w postępowaniach określonych w kodeksie lub innych ustawach szczególnych. ó#c. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio również do postanowień: 1) o odmowie dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu, o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, o zawieszeniu postępowania, o odmowie podjęcia zawieszonego postępowania, o zatwierdzeniu i odmowie zatwierdzenia ugody, w sprawie sprostowania i wyjaśnienia decyzji, o stwierdzeniu niedopuszczalności odwołania, o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania oraz w sprawie kosztów postępowania, 2) o rozstrzygnięciu zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego w administracji oraz o umorzeniu lub odmowie umorzenia tych postępowań. ó#d. Przepisów ó#a-3 nie stosuje się, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej, w sprawach: 1) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji państwowej, 2) wynikających z podległości służbowej w urzędach organów administracji państwowej oraz w innych państwowych jednostkach organizacyjnych, 3) odmowy powołania lub mianowania na stanowiska kierownicze i do pełnienia funkcji w organach państwowych, chyba że obowiązek powołania lub mianowania wynika z przepisów prawa, 4) dyscyplinarnych, 5) udzielania wiz, przyznawania prawa azylu, uzyskiwania zezwolenia na pobyt stały i wydalania, chyba że cudzoziemiec przebywa legalnie w Rzeczypospolitej Polskiej, 6) należących do właściwości Urzędu Patentowego i Komisji Odwoławczej przy tym Urzędzie, 7) należących do właściwości innych sądów. Dział Vi. Zaskarżanie decyzji do sądu administracyjnego art. 198. Skargę na decyzję organu administracji państwowej można wnieść do sądu administracyjnego po wyczerpaniu toku instancji w postępowaniu administracyjnym, chyba że skargę wnosi prokurator. art. 199. ó#a. Skargę na decyzję organu administracji państwowej wnosi się do sądu administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji. ó#b. Prokurator może wnieść do sądu administracyjnego skargę na decyzję w terminie sześciu miesięcy od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia stronie. ó#c. Nie można wnieść skargi do sądu administracyjnego na decyzję, jeżeli właściwy organ administracji państwowej wszczął postępowanie w celu zmiany, uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji albo wznowił postępowanie. art. 200. ó#a. Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję w ostatniej instancji. Termin do wniesienia skargi uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem skarga została wniesiona bezpośrednio do sądu administracyjnego; sąd przekazuje niezwłocznie taką skargę właściwemu organowi w celu nadania jej dalszego biegu. ó#b. Organ administracji państwowej, o którym mowa w ó#a, przekazuje skargę wraz z aktami sprawy do sądu administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia. Może też w tym terminie, jeżeli uzna skargę w całości za słuszną, zmienić lub uchylić decyzję na zasadach określonych w art. 207 ó#b. ó#c. Decyzja wydana na podstawie ó#b nie może być w tym samym trybie zmieniona lub uchylona. ó#d. W przypadku uchylenia decyzji z przyczyn określonych w art. 145 ó#a stosuje się odpowiednio art. 153. ó#e. Organ administracji państwowej, przekazując skargę sądowi administracyjnemu, jest obowiązany wnieść równocześnie odpowiedź na tę skargę, w której wskazuje przyczyny jej nieuwzględnienia oraz przedstawia stanowisko wobec wszystkich zawartych w niej zarzutów. ó#f. Jeżeli skarga wraz z aktami sprawy nie zostanie przekazana w terminie określonym w ó#b; wykonanie decyzji ulega wstrzymaniu z mocy prawa. 3. Wzory pism 1. Zażalenia Brzeziny, dnia 19 maja 1991 r Pan Wojewoda Skierniewicki w Skierniewicach za pośrednictwem Kierownika Urzędu Rejonowego Oddział w Brzezinach Skarżący Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Spółka z o.o. w Brzezinach Sprawa nr ... Zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie Wnioskiem z dnia 5 kwietnia 1991 r. wystąpiliśmy do Kierownika Urzędu Rejonowego w Brzezinach o wydanie pozwolenia na budowę pawilonu handlowo-usługowego w Brzezinach, przy ulicy Słowackiego nr 13. Do wniosku dołączyliśmy wymagane dokumenty w tym dotyczące prawa do terenu. Ponieważ wstępnie mamy uzgodnione terminy z wykonawcami sprawa dla nas jest pilna. Z uzyskanych natomiast w Wydziale Budownictwa informacji wynika, że wobec potrzeby badania sprawy przewiduje się jej załatwienie w drugiej połowie czerwca. Tak długie załatwianie sprawy w świetle art. 35 k.p.a. uważamy za nieuzasadnione. Z wymienionych względów uprzejmie prosimy Pana Wojewodę o wyznaczenie Organowi I-instancji możliwie najkrótszego terminu załatwienia sprawy. 2. Odwołanie od decyzji Skierniewice, dnia 12 września 1991 r Izba Skarbowa w Skierniewicach ul. Nowobielańska nr 61 B za pośrednictwem: Urzędu Skarbowego w Skierniewicach ul. Nowobielańska nr 61 B Skarżący: Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej Oddział w Skierniewicach, ul. Długa 6 Odwołanie od decyzji Urzędu Skarbowego w Skierniewicach z dnia ... 1991 r znak: US.I- .../91 doręczonej w dn. ... 1991 r. Na zasadzie art. 127 kpa Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej Oddział w Skierniewicach zaskarża wymienioną wyżej decyzję i uprzejmie wnosi: 1) o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania, ewentualnie, 2) uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy Organowi I- Instancji do ponownego rozpatrzenia. Uzasadnienie Zaskarżoną decyzją Organ podatkowy ustalił zobowiązanie podatkowe skarżącego w zakresie podatku dochodowego za I-sze półrocze br. w kwocie zł ... i zobowiązał tegoż do wpłacenia zaliczki w terminie. Decyzję tą uważamy za niesłuszną, ponieważ Organ ten nie uwzględnił w wyliczeniu sumy dochodów, kosztów ich uzyskania, a mianowicie ... Stanowisko Organu podatkowego uważamy za niezgodne z teścią art. ... ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz.U. z 1991 r. Nr 49, poz. 216). Dyrektor Uwaga: W odwołaniu można również zamieścić wniosek, z uzasadnieniem, o wstrzymanie wykonania decyzji. Wedle art. 173 kpa w odniesieniu do zobowiązań podatkowych (bo w tym zakresie decyzje są natychmiast wykonalne) organ odwoławczy może wstrzymać wykonanie decyzji gdy jest to uzasadnione interesem społecznym lub ważnym interesem podatnika. 3. Skarga na decyzję administracyjną do NSA Skierniewice, dnia 8 października 1991 r Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie ul. Jasna nr 1 za pośrednictwem: Pana Wojewody Skierniewickiego z/s w Skierniewicach ul. 3 Maja nr 6 Skarżący: Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Spółka z o.o. w Skierniewicach, ul. Skłodowskiej nr 92. Skarga na decyzję Wydziału Budownictwa i Gospodarki Przestrzennej z dnia 15 września 1991 r. Znak ... doręcz. w dn. 20 września 1991 r. Zaskarżoną decyzją utrzymano w mocy decyzję Organu I instancji z dnia 10 lipca 1991 znak: ..., w której odmówiono skarżącemu zezwolenia na lokalizację pawilonu handlowego przy ulicy Rawskiej nr 18 w Skierniewicach ze względu na rozwinięty dotychczas stan sieci sklepów. Decyzję taką uważamy za krzywdzącą i sprzeczną z treścią art. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 z późn. zm.) Nie znajdujemy również podstaw do odmownej decyzji w świetle rozp. Rady Min. z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie podziału inwestycji oraz zakresu, zasad i trybu ustalania ich lokalizacji (j.t. Dz.U. z 1990 r. Nr 11, poz. 75). Z wymienionych względów uprzejmie wnosimy: o uchylenie decyzji Organu I jak i Ii- Instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Organowi I-Instancji. Dyrektor Uwaga: Decyzja Administracyjna może być zaskarżona do NSA w ciągu 30 dni od jej doręczenia lub ogłoszenia. Podstawą zaskarżenia decyzji może być tylko zarzut naruszenia konkretnego przepisu prawa. W przypadku, gdy decyzja podlega wykonaniu, ze skargą można połączyć prośbę o wstrzymanie wykonania (chodzi tu przede wszystkim o decyzje pozytywne). 7. Postępowanie egzekucyjne w administracji Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym (uiszczenia należności pieniężnych) lub obowiązków o charakterze niepieniężnym (np. rozbiórka budynku zagrażającego bezpieczeństwu) a także sposób zabezpieczenia wykonania tych obowiązków. Jeżeli więc zobowiązany dobrowolnie wykona ciążący na nim obowiązek, np. zapłaci należny od niego podatek, postępowanie egzekucyjne nie będzie wszczynane jako że nie wystąpi taka potrzeba. Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki: 1) podatki, opłaty i inne należności do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych oraz grzywny i kary pieniężne a także inne należności pozostające w zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów gminy lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego, np. ostatnio świadczenia zakładów pracy na fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych z mocy ustawy z 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej inwalidów (Dz.U. nr 46, poz. 201), 2) wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów, 3) obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i gminy lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego. Źródłami prawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, są: 1) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji j.t. Dz.U. z 1991 r. nr 36, poz. 161), 2) rozp. Rady Min. z dnia 27 grudnia 1985 r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 1986 r. nr 1, poz. 4; zm.Dz.U. z 1989 r. nr 49, poz. 273. Rozdziały 5-8 utraciły moc na podstawie ó#c4 rozp. Min.Finans. podanego w poz. 3), 3) rozp. Min.Fin. z dnia 4 lipca 1990 r. w sprawie opłat za czynności egzekucyjne oraz sposobu przeprowadzenia publicznej licytacji i trybu postępowania przy przechowywaniu i egzekucyjnej sprzedaży niektórych nieruchomości (Dz.U. nr 47, poz. 281), 4) w zakresie nieuregulowanym w ustawie wymienionej w poz. 1, mają odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 1980 r. nr 9, poz. 26 z późn.zm.) Pełna publikacja w części pierwszej tego rozdziału. Duże znaczenie dla praktyki egzekucyjnej w administracji od strony wzmocnienia ochrony interesów osób do których skierowana została egzekucja mają zmiany do art. 196 k.p.a. wprowadzone ustawą z dnia 24 maja 1990 r. opublikowane w Dz.U. nr 34, poz. 201, dopuszczające skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego na postanowienia organów egzekucyjnych w przedmiocie rozstrzygnięcia o zgłoszonych zarzutach w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym. W świetle ustawy wym. w poz. 1 źródeł prawa, organami egzekucyjnymi są: a) w zakresie egzekucji należności pieniężnych - urząd skarbowy, b) w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym: b.a) rzeczowo właściwy terenowy organ administracji rządowej pierwszej instancji lub z którego właściwością związana jest sprawa poddana egzekucji administracyjnej, b.b) miejscowo właściwa gmina w zakresie zadań własnych lub zleconych (Patrz: ustawa z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy adm. rządowej ... (Dz.U. nr 34, poz. 198). Właściwość miejscową organu określa się wg miejsca zamieszkania (siedziby) zobowiązanego, a w braku takiego miejsca - wg miejsc pobytu. W sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie pomieszczeń - wg miejsca ich położenia. Podstawą egzekucji - jest tytuł wykonawczy. Wierzyciel do wniosku o wszczęcie egzekucji obowiązany jest dołączyć dowód doręczenia zobowiązanemu upomnienia do wykonania obowiązku, albo stwierdzić, że doręczenie upomnienia nie było konieczne. Zobowiązany, w terminie 7 dni od doręczenia mu przez organ egzekucyjny tyt. wykonawczego może wnieść do tego organu zarzuty. Podstawy zarzutów są określone w art. 33 ustawy o postępow. egzek. w administracji. W sprawie zarzutów organ egzekucyjny wydaje postanowienie na które służy zobowiązanemu i wierzycielowi zażalenie w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych z tym, że z ważnych powodów organ egzekucyjny może wstrzymać wym. czynności (art. 34, 35 i 17 wym. wyżej ustawy). Z dokonania czynności egzekucyjnych egzekutor sporządza protokół, który podpisują obok niego, zobowiązany oraz świadkowie jeżeli byli obecni. Na czynności organu egzekucyjnego (egzekutora) służy skarga. Skarga taka służy również wierzycielowi na przewlekłość postępowania. Z art 54 wym. ustawy wynika, że właściwym do załatwienia skargi jest organ egzekucyjny. Na postanowienie o oddaleniu skargi służy zażalenie na zasadach jak przy zarzutach. Powstaje jednak wątpliwość w jakiej relacji do siebie pozostają przepisy o zarzutach i o skardze skoro dotyczą one czynności tego samego organu (por. art. 33 i 34 oraz art. 54). Wydaje się że skarga o której mowa w art. 54 dotyczy pozostałych nie wym. w art. 33 tej ustawy, sytuacji. Można m.zd. bronić poglądu, iż uchybienie terminom do wniesienia zarzutów nie pozbawia zobowiązanego prawa do składania skargi. Postępowanie egzekucyjne może ulec zawieszeniu w okolicznościach określonych w art. 56 względnie umorzeniu w okolicznościach wym. w art. 59 omawianej ustawy. W razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy lub prawa - organ egzekucyjny wstrzymuje czynności i przekazuje akta właściwemu sądowi rejonowemu w celu rozstrzygnięcia który organ ma dalej prowadzić łącznie obie egzekucje (art. 62 ustawy o postępow. egzekucyjnym w administracji w związku z art. 773 ó#a kpc.). Na postanowienie sądu w tym przedmiocie stronom oraz organowi egzekucyjnemu przysługuje zażalenie (art. 773 ó#c kpc). W dziale Ii wym. ustawy o egzekucji administracyjnej unormowane są szczegółowo sposoby prowadzenia egzekucji z pieniędzy (art. 68) z wynagrodzenia za pracę (art. 72-78), ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezp. społecznego (art. 79), z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych (art. 80-88), z innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych (art. 89-96) z ruchomości (art. 97-111). W przypadku gdy środki egzekucyjne wym. wyżej okazały się bezskuteczne lub ze względu na okoliczności nie celowe, wierzyciel może wystąpić do komornika sądowego o przeprowadzenie egzekucji w trybie sądowym z nieruchomości (art. 70 wym. ustawy). W przypadku bezskuteczności egzekucji świadczeń pieniężnych wierzyciel może zwrócić się do sądu o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku wg zasad przewidzianych w art. 913-920 kpc. Z treści art. 7 i 30 wym. ustawy wynika, że egzekucja administracyjna winna być prowadzona przy stosowaniu najmniej uciążliwych środków dla zobowiązanego. Adresatem tego przepisu jest zarówno wierzyciel jak i organ egzekucyjny. W dziale Iii omawianej ustawy unormowane są rodzaje środków egzekucyjnych stosowanych w celu wyegzekwowania obowiązków o charakterze niepieniężnym. Środkami takimi zgodnie z treścią art. 116 wym. ustawy, są: 1) grzywna w celu przymuszenia, (art. 119-126), 2) wykonanie zastępcze, (art. 127-135), 3) odebranie rzeczy ruchomej, (art. 136-140), 4) odebranie nieruchomości, opróżnienia lokalu i innych pomieszczeń, (art. 141-147), 5) przymus bezpośredni, (art. 148-156). W dziale Iv tej ustawy unormowane zostało postępowanie zabezpieczające. Zabezpieczenie należności pieniężnych, względnie obowiązku o charakterze niepieniężnym, organ egzekucyjny dokonuje na wniosek wierzyciela przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję (art. 154). Okoliczność utrudnienia lub udaremnienia egzekucji organ egzekucyjny winien udowodnić (por. treść art. 156 co do wymogu wniosku wierzyciela w tym przedmiocie). W sprawie zabezpieczenia organ egzekucyjny wydaje postanowienie, które doręcza wierzycielowi i zobowiązanemu (art. 157 ó#a i 158 ó#a i 2). Na wym. postanowienie o zabezpieczeniu przysługuje w terminie 7 dni od doręczenia, prawo zgłoszenia zarzutów, zaś na postanowienie oddalające zarzuty prawo wniesienia zażalenia. Postanowienie o zabezpieczeniu podlega uchyleniu jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania nie zostanie zgłoszony w ciągu miesiąca od dokonania zabezpieczenia, a jeżeli chodzi o zabezpieczenia dokonane przed ustaleniem należności lub obowiązku o charakterze niepieniężnym, w ciągu trzech miesięcy od dokonania ich zabezpieczenia. Termin ten na wniosek wierzyciela z uzasadnionych przyczyn może być przedłużony (art. 159). W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że w praktyce gospodarczej materia postępowania administracyjnego w tym postępowania egzekucyjnego ma podstawowe znaczenie i dalsze jej zgłębianie przez kierownictwa firm jest niezbędne. `tc 8. Postępowanie podatkowe 1. Wybrane zagadnienia z prawa podatkowego Podatek - jest to wynikający z przepisu prawa obowiązek świadczenia pieniężnego na rzecz skarbu państwa związany z nabyciem lub realizacją określonego prawa majątkowego. Przepisy o podatkach są rozbudowane i jako całość znane nielicznej grupie specjalistów. Z punktu widzenia potrzeb kierownika firmy czy też głównego księgowego wysługujących się w praktyce specjalistami z zakresu finansów, niezbędne są wiadomości ogólne z wymienionego w tytule zakresu. Tak rzecz ujmując należy rozróżnić: 1. przepisy ogólne o podatkach do których należą: 1) ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. Nr 27, poz. 111; z 1982 r. Nr 45, poz. 289; z 1984 r. Nr 52, poz. 268; z 1985 r. Nr 12, poz. 50; z 1988 r. Nr 41, poz. 325; z 1989 r. Nr 4, poz. 23; Nr 33, poz. 176; Nr 35, poz. 192; Nr 74, poz. 443; z 1990 r. Nr 34, poz. 198); 2) rozp. Min. Fin. z dnia 31 grudnia 1989 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. z 1990 r. Nr 1, poz. 4; Nr 50, poz. 295); 3) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 1980 r. Nr 9, poz. 26; z 1980 r. Nr 27, poz. Iii; z 1982 r. Nr 7, poz. 55; Nr 45, poz. 289; z 1983 r. Nr 41, poz. 185; z 1984 r. Nr 34, poz. 183; z 1986 r. Nr 47, poz. 228; z 1987 r. Nr 21, poz. 123; Nr 33, poz. 186; z 1989 r. Nr 20, poz. 107; z 1990 r. Nr 34, poz. 201; 4) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161); 5) rozp. Min.Fin. z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie szczegółowych zasad obliczania podatków, terminu i trybu płatności oraz trybu sporządzania i przedstawiania organom podatkowym rozliczeń (deklaracji) podatkowych przez j.g.u. (Dz.U. Nr 24, poz. 171; Nr 36, poz. 240; z 1984 r. Nr 20, poz. 94; z 1988 r. Nr 2, poz. 5; z 1990 r. Nr 60, poz. 350); 6) rozp. Min.Fin. z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie zasad i trybu zgłaszania obowiązku podatkowego (rejestracji podatkowej) przez j.g.u. (Dz.U. Nr 24, poz. 172; z 1984 r. Nr 50, poz. 259); 7) rozp. Min.Fin. z dnia 16 lutego 1989 r. w sprawie rozciągnięcia przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych na niektóre rodzaje świadczeń pieniężnych oraz określenia właściwości organów podatkowych w zakresie umarzania zaległości podatkowych (Dz.U. Nr 6, poz. 40; z 1990 r. Nr 1, poz. 4); Stosownie do treści ó#bf rozp. wym. w poz. 2 z dniem 1.I.1990 r. utraciły moc ó#b-#f w zakresie umarzania zaległości podatkowych. 8) rozp. Min.Fin. z dnia 20 czerwca 1991 r. w sprawie terytorialnego zasięgu działania oraz siedzib urzędów skarbowych i izb skarbowych (Dz.U. Nr 56, poz. 241); 2. przepisy szczególne normujące poszczególne rodzaje podatków do których należą m.in.: 1a - ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 49 poz. 216); b - rozp. Min.Fin. z dnia 27 lutego 1990 r. w sprawie podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. Nr 12, poz. 80); c - rozp. Rady Min. z dnia 30 grudnia 1989 r. w sprawie obniżek podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 20; z 1991 r. Nr 37, poz. 162); 2a - ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. o opodatkowaniu j.g.u. j.t. Dz.U. z 1987 r. Nr 12, poz. 77; z 1989 r. Nr 3, poz. 12; Nr 35, poz. 192; Nr 54, poz. 320, Nr 74, poz. 443; z 1990 r. Nr 21, poz. 126; z 1991 r. Nr 9, poz. 30); b - rozp. Min.Fin. z dnia 17 kwietnia 1991 r. w sprawie stawek podatku obrotowego od j.g.u. oraz ulg i zwolnień od tego podatku (Dz.U. Nr 38, poz. 166); c - rozp. Min.Fin. z dnia 17 kwietnia 1990 r. w sprawie stawek podatku obrotowego od osób fizycznych i osób prawnych nie będących j.g.u. oraz ulg, zwolnień i trybu płatności tego podatku (Dz.U. Nr 27, poz. 156; Nr 31, poz. 185; Nr 60, poz. 347; z 1991 r. Nr 5, poz. 20); Przepisy w.w. rozp. od dnia 2 marca 1991 r. nie obowiązują w części dotyczącej podatku obrotowego od towarów importowanych; patrz poz. 2 d. d - rozp. Min.Fin. z dnia 15 lutego 1991 r. w sprawie stawek podatku obrotowego od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy oraz zwolnień od tego podatku (Dz.U. Nr 15, poz. 69; Nr 20, poz. 86); 3. Ustawa z dnia 22 grudnia 1990 r. o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń (Dz.U. z 1991 r. Nr 1, poz. 1); 4a - ustawa z dnia 24 lutego 1949 r. o podatku od wynagrodzeń (Dz.U. Nr 7, poz. 41; z 1956 r. Nr 44, poz. 201; z 1959 r. Nr 11, poz. 60; z 1969 r. Nr 57, poz. 309); Stawki podatku na 1991 r. określa art: 30 ustawy budżetowej na 1991 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 21, poz. 89). b - rozp. Min.Fin. z dnia 14 maja 1988 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od wynagrodzeń (Dz.U. Nr 16, poz. 118; z 1990 r. Nr 13, poz. 82; Nr 18, poz. 107); 5a - ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku wyrównawczym (Dz.U. Nr 42, poz. 188; z 1984 r. Nr 52, poz. 268; z 1988 r. Nr 34, poz. 254; z 1989 r. Nr 35, poz. 192); b - rozp. Min.Fin. z dnia 27 grudnia 1989 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku wyrównawczym (Dz.U. Nr 72, poz. 430; z 1991 r. Nr 14, poz. 63); c - rozp. Rady Min. z dnia 26 stycznia 1991 r. w sprawie zmian w podatku wyrównawczym (Dz.U. Nr 11, poz. 40); 6a - ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31); dotyczy podatku od nieruchomości, środków transportowych, opłat targowych, miejscowych i administracyjnych (opłaty administracyjne mogą być wprowadzane uchwałą rady gminy za czynności urzędowe wykonywane przez podległe jej organy, jeżeli nie są objęte przepisami o ustawie skarbowej, art. 18 cyt. ustawy). b - rozp. Min.Fin. z dnia 30 stycznia 1991 r. w sprawie podatku od środków transportowych (Dz.U. Nr 9, poz. 34); W praktyce finansowej podmiotów gospodarczych z materią podatkową wiążą się niepodatkowe obciążenia finansowe na rzecz budżetu do których należy zaliczyć przepisy o opłacie skarbowej, a mianowicie: 1. ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 4, poz. 23; Nr 74, poz. 443); 2. rozp. Min.Fin. z dnia 22 lutego 1989 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz.U. Nr 9, poz. 52; z 1990 r. Nr 12, poz. 79; Nr 56, poz. 330; Nr 82, poz. 480); 3. zarz. Min.Fin. z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie sposobu pobierania, uiszczania i zwrotu opłaty skarbowej oraz sposobu prowadzenia rejestrów tej opłaty (M.P. nr 25, poz. 193); Uwaga: Zaznaczyć należy, że podany wyżej wykaz przepisów zawiera tylko przepisy podstawowe, których znajomość pozwala zrozumieć poszczególne instytucje i pojęcia funkcjonujące w prawie podatkowym. Postępowanie podatkowe Postępowanie podatkowe obejmuje etap złożenia zeznania podatkowego (deklaracji), obliczenia podatku i odprowadzenia na konto właściwego organu stosownie do przepisów o dochodach gmin i budżetu oraz przepisów o właściwości terytorialnej izb i urzędów skarbowych. Wszczęcie postępowania podatkowego może być poprzedzone czynnościami kontrolnymi organu podatkowego (art. 167 k.p.a). Organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe wezwaniem podatnika do złożenia zeznania podatkowego, chyba że z przepisów wynika obowiązek samoobliczenia i odprowadzenia podatku, w tym zaliczek (art. 5 ustawy o zobow. podatkowych). Zależnie od oceny zeznania, a w przypadku obowiązku samoobliczenia i odprowadzenia gdy tego nie uczyniono - organ podatkowy wydaje decyzje. Decyzja winna spełniać warunki określone w art. 107 k.p.a. Od decyzji organu podatkowego przysługuje odwołanie do organu nadrzędnego w terminie 14 dni od daty jego doręczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Stosownie do treści art. 170 k.p.a. odwołanie powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie. Organ podatkowy do którego wpłynęło odwołanie przekazuje je wraz z aktami sprawy w ciągu 1 miesiąca od daty wpływu - organowi odwoławczemu (art. 171 k.p.a.). Organ podatkowy przekazując sprawę obowiązany jest ustosunkować się do zarzutów przedstawionych w odwołaniu. Organ wykonawczy powinien rozpatrzyć odwołanie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania (art. 172 k.p.a.). Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji z tym, że organ odwoławczy wstrzyma odwołanie w przypadku uzasadnionym interesem społecznym lub ważnym interesem podatnika (art. 173 k.p.a.). Wniosek o wstrzymanie odwołania może być zamieszczony w odwołaniu względnie w odrębnym piśmie złożonym organowi odwoławczemu. Od decyzji organu odwoławczego przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego, którą się wnosi za pośrednictwem organu odwoławczego w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji przez ten organ (art. 196 ó#a i 199 k.p.a.). Skarga może być wniesiona tylko po wyczerpaniu toku instancji co oznacza, że decyzja organu I-instancji nie może być zaskarżona drogą do NSA (art. 198 k.p.a.). Podstawą skargi może być tylko zarzut niezgodności decyzji z prawem, a nie np. względy słuszności (art. 196 ó#a k.p.a.). Podobnie jak w postępowaniu odwoławczym wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania decyzji, jednak organ administracji państwowej może przed przekazaniem skargi do NSA wstrzymać z urzędu lub na wniosek skarżącego wykonanie zaskarżonej decyzji. Po przekazaniu skargi do NSA o wstrzymaniu wykonania orzeka ten sąd (art. 201 k.p.a.). Wyjaśnić należy że zarówno w postępowaniu odwoławczym jak i w postępowaniu wskutek złożenia skargi organy, które otrzymały te środki zaskarżenia mogą przed przekazaniem odwołania czy też skargi zmienić własne decyzje lub je uchylić i wówczas nie nadają złożonemu środkowi zaskarżenia, biegu (art. 171 i 200 ó#b k.p.a.); należy przyjąć iż decyzja taka może zapaść tylko na korzyść skarżącego. W postępowaniu podatkowym należy uwzględniać ryzyko związane z obowiązkiem zapłaty odsetek za zwłokę przy podejmowaniu decyzji co do kwestionowania zobowiązania podatkowego. Stosownie do treści art. 20 ustawy o zobowiązaniach podatkowych od zaległości podatkowych pobiera się odsetki za zwłokę. W przypadku więc nie wstrzymania wykonania decyzji - odsetki za zwłokę będą liczone za cały okres postępowania podatkowego jeżeli środek zaskarżenia nie zostanie uwzględniony. Z wymienionych względów, w przypadku gdy szanse uchylenia decyzji w postępowaniu odwoławczym lub w postępowaniu ze skargi są niewielkie a podatnik pragnie odłożyć w czasie zapłatę należy rozważać możliwość składania wniosków o: 1) odroczenie terminu płatności, 2) rozłożenie na raty, 3) umożenie należności Wnioski wymienione w pkt 1 i 2 można składać już po ustaleniu zobowiązania podatkowego jak i w postępowaniu odwoławczym. Właściwość organów w tych sprawach określa rozdział I rozp. Ministra Finansów z dnia 31 grudnia 1989 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. z 1990 r. Nr 1, poz. 4; Nr 50, poz. 295); Wyciąg z w.w. rozp. w części dotyczącej odsetek za zwłokę zamieszczamy na stronie 143. Egzekucja zobowiązań podatkowych prowadzona jest w sposób określony ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161) w skrócie omówionej w rozdziale dotyczącym postępowania administracyjnego na stronie 130. Stopa procentowa odsetek od zaległości podatkowych: Okres Stopa (%) Organ promulgacyjny, w którym zamieszczono akt normatywny - rozp., zarz. Min. Fin. m-c styczeń 1990 r. 2,3% za każdy dzień Dz.U. z 90 r. Nr 1, poz. 4 m-c luty 1990 r. 1,3% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 1, poz. 2 m-c marzec 1990 r. 0,6% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 3, poz. 12 m-c kwiecień 90 r. 0,5% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 4, poz 15a m-c maj 1990 r. 0,35% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 7, poz. 22 m-c czerwiec 1990 r. 0,25% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 10, poz. 29 od 1.07.90r. -15.10.90r. 0,18% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 11, poz. 32 od 16.10.90r. - 25.11.90r. 0,23% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 16, poz. 44 od26.11.90r. - 31.01.91r. 0,3% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 17, poz. 47 od 1.02.91r. - 30.04.91r. 0,39% Dz.Urz.MF z 90 r. Nr 2, poz. 9 od 1.05.91r. - 7.07.91r. 0,32% Dz.Urz.MF z 91 r. Nr 7, poz. 31 od 8.07.91r. -1.08.91r. 0,27% Dz.Urz.MF z 91 r. Nr 10, poz. 47 od 2.08.91r. -14.09.91r. 0,24% Dz.Urz.MF z 91 r. Nr 11, poz. 55 od 15.09.91r. - nadal 0,20% Dz.Urz.MF z 91r.Nr ?, poz. ? 2. Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. Nr 27, poz. 111, z 1982 r. Nr 45, poz. 289, z 1984 r. Nr 52, poz. 268, z 1985 r. Nr 12, poz. 50, z 1988 r. Nr 41, poz. 325, z 1989 r. Nr 4, poz. 23; Nr 33, poz. 176; Nr 35, poz. 192 i Nr 74, poz. 443, z 1990 r., Nr 34, poz. 198) Wyciąg art. 2.1. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie do uiszczenia na rzecz skarbu państwa świadczenia pieniężnego zwanego dalej "podatkiem". 2. Obowiązek podatkowy określają ustawy. art. 3.1. Organami podatkowymi są stosownie do ich właściwości rzeczowej: urzędy skarbowe, izby skarbowe, organy gminy oraz, w zakresie określonym ustawami, także inne organy. 3. Podatnikiem jest jednostka gospodarki uspołecznionej, osoba fizyczna oraz nie będąca jednostką gospodarki uspołecznionej osoba prawna i inna jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana do uiszczenia podatku z tytułu ciążącego na niej obowiązku podatkowego. 4. Płatnikiem jest osoba obowiązana do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i do wpłacenia go na właściwy rachunek. 5. Inkasentem jest osoba obowiązana do pobrania podatku i do wpłacenia go na właściwy rachunek. art. 5. 1. Zobowiązanie podatkowe powstaje z chwilą doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego zobowiązania. 2. Jeżeli z przepisów prawa wynika obowiązek wykonania zobowiązania podatkowego bez uprzedniego doręczenia decyzji, zobowiązanie podatkowe powstaje z chwilą zaistnienia okoliczności, z którymi przepisy prawa łączą powstanie takiego zobowiązania. 3. W razie niewykonania przez podatnika zobowiązania podatkowego mimo zaistnienia okoliczności, o których mowa w ust. 2, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość tego zobowiązania. art. 6. Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. art. 7. Nie można wydać decyzji w sprawie ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, jeżeli od końca roku podatkowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, upłynęły 3 lata, a w wypadku gdy podatnik nie zgłosił obowiązku podatkowego lub nie złożył zeznania mimo że był do tego zobowiązany, albo biorąc udział w postępowaniu nie ujawnił wszystkich źródeł przychodów lub całego majątku niezbędnych do ustalenia wysokości danego zobowiązania podatkowego, a także gdy następuje opodatkowanie dochodu nie znajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów - 5 lat. 2. Jeżeli ustalenia podstawy opodatkowania i wysokości podatku związane jest z rozstrzygnięciem zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu do dnia, w którym decyzja tego organu stała się ostateczna, a gdy chodzi o orzeczenie sądu - do dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia, nie dłużej jednak niż 12 miesięcy. 3. Jeżeli decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego dotycząca podatku, co do którego istnieje obowiązek wpłacania przez podatników zaliczek lub poboru przez płatników przedpłat, nie zostanie wydana w terminie określonym w ustępach poprzedzających, za roczną kwotę zobowiązania podatkowego uważa się sumę należnych zaliczek lub pobranych przedpłat za ten rok, nie przekraczającą jednak wysokości zobowiązania podatkowego, które powinno być ustalone. Organ podatkowy wydaje decyzję w przedmiocie ustalenia wysokości nadpłaty. art. 10. 1. Podatek obliczany według skali progresywnej ustala się tak, aby z podstawy opodatkowania po potrąceniu podatku nie pozostało mniej, niż pozostaje z najwyższej podstawy opodatkowania bezpośrednio niższego stopnia skali po potrąceniu podatku przypadającego od tej podstawy. 2. Jeżeli po potrąceniu podatku pozostaje z podstawy opodatkowania mniej, niż wynosi najwyższa podstawa opodatkowania wolna od podatku, podatek ustala się tylko w wysokości nadwyżki ponad kwotę najwyższej podstawy opodatkowania wolnej od podatku. art. 11. 1. Organ podatkowy ustala podstawę obliczenia podatku w drodze szacunkowej, jeżeli brak jest danych niezbędnych do ustalenia tej podstawy. art. 13. 1. Minister Finansów może ze względu na szczególne okoliczności przedłużać dla grup podatników terminy przewidziane w przepisach podatkowych, z wyjątkiem terminów określonych w art. 7. 2. Uprawnienia, o których mowa w ust. 1, przysługują również terenowym organom administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, z tym że przedłużenie terminu nie może przekraczać 3 miesięcy. 3. Organ podatkowy może na wniosek podatnika odraczać terminy przewidziane, w przepisach podatkowych. art. 14. 1. Z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za ciążące na nim podatki. 2. Płatnik nie będący pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy odpowiada całym swoim majątkiem za podatek nie pobrany od podatnika lub pobrany w kwocie niższej od należnej, chyba że nastąpiło to z winy podatnika. Płatnik taki odpowiada również za niewypłacenie w terminie pobranego podatku. 3. Płatnik będący pracownikiem odpowiada za podatek nie pobrany od podatnika, pobrany w kwocie niższej od należnej lub za niewypłacenie w terminie pobranego podatku - na zasadach i w granicach odpowiedzialności materialnej pracowników, określonych w kodeksie pracy w stosunku do zakładu pracy. Za pozostałą część podatku nie pobranego lub pobranego w kwocie niższej od należnej odpowiada podatnik. 4. Inkasent odpowiada całym swoim majątkiem za podatki pobrane i nie wpłacone na właściwy rachunek. art. 15. W razie niedopełnienia przez płatnika lub inkasenta obowiązków określonych w ustawie organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość podatku nie pobranego lub nie wpłaconego przez płatnika albo podatku pobranego i nie wpłaconego przez inkasenta. art. 16. Jednostki gospodarki uspołecznionej oraz osoby prawne nie będące jednostkami gospodarki uspołecznione, jeżeli są płatnikami lub inkasentami podatków przypadających od osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie tych podatków oraz terminowe wpłacanie pobranych kwot na właściwy rachunek i zgłosić właściwemu organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie określonym dla dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej - w terminie czternastu dni od daty zmiany. art. 17. Płatnicy i inkasenci obowiązani są przechowywać dokumenty związane z poborem lub inkasem podatków przez okres 5 lat po upływie roku podatkowego, którego dotyczą. art. 18. 1. Termin płatności podatku wynosi czternaście dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. 2. Jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym zgodnie z przepisami wpłata powinna nastąpić. art. 19. 1. Podatek nie uiszczony w terminie płatności jest zaległością podatkową. 2. Za zaległość podatkową uważa się także nie wpłaconą w terminie zaliczkę lub nie pobraną przedpłatę. art. 20. 1. Od zaległości podatkowych pobiera się odsetki za zwłokę. art. 21. 1. Zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika przed terminiem płatności podatku, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane. 2. Zabezpieczenia można dokonać również przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa uchylenia się od wykonania obowiązku podatkowego. 4. Jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, organ podatkowy określa w decyzji o zabezpieczeniu przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego na podstawie posiadanych danych co do podstawy zobowiązania podatkowego; zabezpieczenie jest skuteczne do czasu wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. 5. Zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. art. 22. 1. Na wniosek podatnika termin płatności podatku może być odroczony lub płatność podatku rozłożona na raty. art. 26. 1. Zobowiązanie podatkowe wygasa przez opłatę podatku, przedawnienie lub umorzenie. art. 27. Jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na pokrycie zobowiązania podatkowego w kolejności od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności, chyba że podatnik wskaże, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty. Jeżeli wpłata dotyczy zaległości podatkowej, z wypłaconej kwoty pokrywa się również odsetki za zwłokę należne do zapłaconej kwoty zaległości. art. 30. 1. Zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat - licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. 2. Bieg przedawnienia przerywa się przez odroczenie terminu płatności, rozłożenia zaległości na raty oraz przez czynność egzekcyjną, o której zobowiązany został zawiadomiony. 3. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Jednakże w razie odroczenia terminu płatności podatku lub rozłożenia zaległości na raty, przedawnienie biegnie na nowo od terminu, do którego odroczono płatność podatku lub od terminu płatności ostatniej nie wpłaconej raty. Przedłużenie terminu przedawnienia nie może być większe niż dalszych 5 lat. 4. Nie ulegają przedawnieniu zaległości podatkowe zabezpieczone na nieruchomości. Jednakże po upływie terminu określonego w ust. 1 zaległości te mogą być egzekwowane tylko z tej nieruchomości. art. 31. 1. W wypadkach gospodarczo lub społecznie uzasadnionych zaległości podatkowe lub odsetki za zwłokę mogą być umorzone w całości lub w części przez Ministra Finansów lub organy podatkowe. 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, jaka część zaległości podatkowej została umorzona. art. 36. 1. Sądy i państwowe biura notarialne są obowiązane przesyłać właściwym organom podatkowym informacje podatkowe o zdarzeniach prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego. art. 37.1. Osoby wykonujące usługi lub dokonujące sprzedaży towarów są obowiązane na żądanie odbiorcy usługi lub kupującego wystawiać rachunki stwierdzające wykonanie usługi lub dokonanie sprzedaży. art. 39. Osoby fizyczne, osoby prawne nie będące jednostkami gospodarki uspołecznionej oraz inne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, zobowiązane do prowadzenia ksiąg, obowiązane są przechowywać księgi i związane z ich prowadzeniem dokumenty przez okres 5 lat, jeżeli nie są one składane łącznie z zeznaniem podatkowym do właściwego organu podatkowego. art. 40. 1. Za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają również osoby trzecie, jeżeli zachodzą przewidziane w ustawie okoliczności. O odpowiedzialności tych osób orzeka organ podatkowy w odrębnej decyzji. 2. Organ podatkowy odstąpi od orzeczenia odpowiedzialności podatkowej ze względu na zasady współżycia społecznego lub inne ważne względy społeczno-gospodarcze. art. 42. 1. Członek rodziny nie będący małżonkiem podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za jego zaległości podatkowe należne za okres, w którym stale współdziałał z podatnikiem w wykonywaniu przez niego działalności zarobkowej, z której został on opodatkowany i czerpał korzyści z tej działalności. 4. Organ podatkowy, na wniosek członka rodziny, o którym mowa w ust. 1, ograniczy lub wyłączy jego odpowiedzialność za zaległości podatkowe wymienione w tym przepisie, jeżeli stałoby to w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. art. 47. Wspólnik spółki jawnej oraz spółki cywilnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami za wszystkie zobowiązania podatkowe spółki i wspólników związane z działalnością spółki. 3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31 grudnia 1989 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. z 1990 r. Nr 1, poz. 4; Nr 50, poz. 295) Wyciąg Rozdział 3. Stawki odsetek za zwłokę i zasady ich obliczania ó#aa. 1. Odsetki za zwłokę pobiera się za okres od następnego dnia po upływie ustalonego w ustawie lub przepisach szczególnych terminu płatności zobowiązania podatkowego do dnia dokonania zapłaty włącznie. 2. Jeżeli termin płatności przypada na dzień wolny od pracy na podstawie obowiązujących przepisów, odsetki za zwłokę pobiera się od drugiego dnia po dniu lub dniach wolnych od pracy. 3. Za dzień dokonania zapłaty zobowiązania podatkowego uważa się: 1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia w kasie organu podatkowego, w banku lub w placówce pocztowej albo osobie uprawnionej do pobierania podatków, 2) przy zapłacie w drodze przelewu lub zlecenia pokrycia należności wystawionego przez organ podatkowy - dzień obciążenia rachunku bankowego płatnika lub podatnika. ó#ab. Odsetki za zwłokę płatne są bez wezwania organu podatkowego łącznie z zapłatą zaległości. Przy częściowych wpłatach na poczet zaległości podatkowych odsetki za zwłokę uiszcza się od kwot wpłaconych. ó#ac. 1. Od zaległości podatkowych odroczonych lub rozłożonych na raty odsetki za zwłokę pobiera się tylko do dnia wniesienia podania o odroczenie terminu płatności lub rozłożenia płatności podatku na raty. 2. W razie odmowy odroczenia lub rozłożenia płatności podatku na raty oraz w razie niedotrzymania terminu, do którego płatność zobowiązania podatkowego została odroczona, lub terminu płatności raty, od nie zapłaconej kwoty zaległości odsetki za zwłokę pobiera się, licząc od dnia następnego po upływie terminu płatności wynikającego z decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach, z których wynika obowiązek wykonania zobowiązania podatkowego bez uprzedniego wydania decyzji. 3. Jeżeli podanie o odroczenie terminu płatności lub rozłożenie płatności podatku na raty nie zostało przez organ podatkowy załatwione w ciągu jednego miesiąca, odsetki za zwłokę pobiera się tylko do dnia wniesienia tego podania. 4. W razie wstrzymania w związku z wniesionym środkiem odwoławczym wykonania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, od kwoty objętej wstrzymaniem wykonania nie pobiera się odsetek za zwłokę do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego oraz za okres czternastu dni od daty doręczenia tej decyzji. ó#af. 1. W razie niewpłacenia przez podatników zaliczki na podatki we właściwym terminie albo obliczenia i wpłacenia tej zaliczki w kwocie niższej, niż została następnie ustalona przez organ podatkowy, odsetki za zwłokę od kwoty nie wpłaconej albo różnicy pomiędzy kwotą wpłaconą a ustaloną pobiera się od dnia następnego po upływie terminu płatności określonego w odrębnych przepisach ustalających terminy płatności zaliczek. 2. Jeżeli obowiązek uiszczenia należności z tytułu zobowiązania podatkowego jest związany z obowiązkiem równoczesnego złożenia deklaracji podatkowej (zeznania, sprawozdania), odsetki za zwłokę pobiera się od dnia następnego po upływie terminu od złożenia deklaracji. W razie odroczenia decyzją organu podatkowego terminu złożenia deklaracji (zeznania, sprawozdania), odsetki za zwłokę pobiera się od dnia następnego po upływie nowego terminu. 3. W razie niedokonania przez podatnika zapłaty podatku, mimo zaistnienia okoliczności, z których wynika obowiązek wykonania zobowiązania podatkowego bez uprzedniego doręczenia decyzji lub dokonania w tych wypadkach wpłaty w kwocie niższej, tuż została następnie ustalona przez organ podatkowy, odsetki za zwłokę pobiera się od następnego dnia po dniu, w którym upłynął termin. Rozdział 5. Zasady sporządzania i udzielania informacji podatkowych oraz wymagania, jakim powinny odpowiadać rachunki. ó#bj. 1. Osoby prawne oraz państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej są obowiązane przesyłać izbom skarbowym, na których obszarze właściwości znajduje się siedziba tych jednostek, informacje podatkowe o zawartych z jednostkami fizycznymi oraz spółkami cywilnymi i jawnymi, których wspólnikami są osoby fizyczne lub osoby prawne, umowach o świadczenia w zakresie działalności wytwórczej, budowlanej, usługowej, handlowej, umowach dzierżawy lub najmu, a także o sprzedaży przez te osoby praw majątkowych, jeżeli wartość przedmiotu umów przekracza jednorazowo 200.000 zł., a jeżeli chodzi o umowy dzierżawy lub najmu albo sprzedaży praw majątkowych - 3.600.000 zł. 2. Osoby i jednostki wymienione w ust. 1 są ponadto obowiązane na żądanie izb i urzędów skarbowych oraz terenowych organów administracji państwowej o właściwości szczególnej do spraw finansowych stopnia wojewódzkiego i podatkowego udzielać informacji o zdarzeniach powodujących powstanie zobowiązań podatkowych osób fizycznych oraz spółek cywilnych i jawnych, których wspólnikami są osoby fizyczne. 3. Informacje, o których mowa w ust. 1, powinny być sporządzane według ustalonego wzoru i przesyłane właściwym izbom skarbowym w terminie do dnia 15 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. ó#ba. 1. Obowiązek, o którym mowa w ó#bj ust. 1 i 3, nie dotyczy: 1) umów o świadczenia, z których przychody podlegają opodatkowaniu od wynagrodzeń lub są zwolnione od tego podatku, 2) umów o świadczenia, z których przychody podlegają zryczałtowanemu opodatkowaniu podatkami obrotowym i dochodowym lub tylko dochodowym, pobieranym z mocy szczególnych przepisów przez płatnika, 3) umów sprzedaży rzeczy ruchomych przeznaczonych do dalszej odsprzedaży, jeżeli nabywcami tych rzeczy są przedsiębiorstwa skupu lub sprzedaż odbywa się za pośrednictwem sklepów komisowych, 4) umów zawieranych przez jednostki podległe Ministrom Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych. 2. Jednostki podległe ministrom wymienionym w ust. 1 pkt 2 obowiązane są przesyłać zamiast informacji podatkowych wykazy sporządzone według wzoru ustalonego przez Ministra Finansów w porozumieniu z właściwym ministrem. ó#bd. 1. Rachunek stwierdzający dokonanie sprzedaży towarów lub wykonanie usług powinien być wystawiony z kopią i zawierać: 1) imiona i nazwiska (nazwy firm) sprzedającego i kupującego bądź wykonującego i odbiorcy usługi, jak również adres sprzedającego bądź wykonującego usługi, 2) datę wystawienia i numer kolejnego rachunku, 3) określenie rodzajów towarów oraz wykonanych usług o ich ceny jednostkowe, 4) ogólną sumę należności (słownie) i sposób jej obliczenia, 5) podpis wystawcy rachunku. 2. Osoby wykonujące usługi lub dokonujące sprzedaży towarów, które - choćby mimo braku obowiązku - wystawiają rachunki, są obowiązane kolejno numerować rachunki i przechowywać w kolejności numerów ich kopie w okresie 5 lat podatkowych, licząc od początku roku, w którym wystawiono rachunek. 9. Wybrane zagadnienia z prawa finansowego 1. Unormowania prawne w zakresie rozliczeń pieniężnych Do dnia 10 sierpnia 1989 r. istniał dualizm regulacji prawnej rozliczeń pieniężnych podmiotów gospodarczych, odrębnie dla j.g.u. oraz odrębnie dla pozostałych. Z dniem 11 sierpnia 1989 r. utraciły moc przepisy rozp. RM z dnia 19 sierpnia 1985 r. w sprawie zasad rozliczeń pieniężnych j.g.u. (Dz.U. Nr 43, poz. 204 z późn. zm.) mające swe źródło w art. 23 uchylonej z dniem 10 lutego 1989 r. ustawy z dnia 26 lutego 1982 r. - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 7, poz. 56 z późn. zm.) patrz art. 121 ust. I ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz.U. z 1989 r. Nr 4, poz. 21 z późn. zm.). Skutkiem tej regulacji w zakresie rozliczeń pieniężnych podmiotów gospodarczych istnieją jednolite zasady wynikające z kodeksu cywilnego. Z treści art. 488 k.c. wynika, że świadczenia z umów wzajemnych powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest jednocześnie. Przepis ten również stanowi, że w przypadku obowiązku równoczesności świadczeń, każda ze stron może się powstrzymać ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego. Z dniem 1 października 1990 r. utracił moc art. 489 k.c. który przewidywał, że w stosunkach między j.g.u. strona zobowiązana do świadczenia wzajemnego niepieniężnego powinna spełnić świadczenie wcześniej, chyba że zgodnie z przepisami o rozliczeniach zapłata miała nastąpić gotówką albo że przepisy szczególne lub umowa inaczej regulowały kolejność świadczeń. Funkcjonowanie tego przepisu stwarzało stan, że w umowach wzajemnych najpierw powinien świadczyć dostawca (sprzedawca) natomiast odbiorca (kupujący) był zobowiązany do świadczenia w drugiej kolejności. Patrz art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321). W konsekwencji takich unormowań strony umowy wzajemnej (art. 487 ó#b k.c.) powinny ustalać termin zapłaty za spełnione świadczenie, w tej umowie. W przypadku gdy strony w umowie terminu zapłaty nie ustaliły wyłania się wątpliwość czy w świetle art. 455 k.c. ciąży na wierzycielu obowiązek wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Aktualnie w praktyce sądów gospodarczych - w takich sytuacjach przyjmuje się, że istnieje obowiązek wezwania dłużnika do zapłaty i że tym wezwaniem jest faktura, której otrzymanie umożliwia dokonanie prawidłowej zapłaty. Przyjmuje się również, że zapłata powinna nastąpić niezwłocznie po otrzymaniu wezwania - faktury, przy czym w pojęciu niezwłocznego świadczenia (zapłaty) mieści się zapłata w ciągu 14 dni. Rozważania te mają zasadnicze znaczenie dla kształtowania się odpowiedzialności za opóźnienia w opłacie. Stosownie do treści art. 481 ó#a i 2 k.c. w przypadku opóźnienia w zapłacie, wierzyciel może żądać od dłużnika odsetek za czas opóźnienia chciażby nie poniósł żadnej szkody, a także gdy opóźnienie było następstwem okoliczności za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Wysokość odsetek ustawowych ustalana jest rozp. Rady Min. na podstawie delegacji zawartej w art. 359 ó#c k.c.). Ze względów praktycznych w tym otwartych terminów prawa materialnego na końcu tego rozdziału zamieszcza się tabelę obowiązujących odsetek ustawowych opracowaną na podstawie rozp. o których mowa w art. 359 ó#c k.c. od dnia 1 stycznia 1990 r. przyjętej umownie. Opóźnienie, o którym wyżej należy odróżnić od zwłoki. Pojęcie zwłoki znajdujemy w treści art. 476 kc z którego wynika, że dłużnik dopuszcza się zwłoki gdy nie spełnia świadczenia w terminie z przyczyn za które odpowiada. Uchybienie terminowi zapłaty z przyczyn za które dłużnik odpowiada, upoważnia wierzyciela do żądania obok odsetek, także naprawienia szkody (art. 481 ó#c kc) na zasadach ogólnych (art. 471 k.c.). Należy wyjaśnić że w świetle art. 482 kc od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa. Po powstaniu zaległości strony mogą uzgodnić doliczenie zaległych odsetek od dłużnej sumy. Nie mogą się natomiast z góry umawiać o odsetki od zaległych odsetek (procent składany) ponieważ w tym zakresie ustawodawca w wym. przepisie wyłączył swobodę stron, wprowadzając zakaz anatocyzmu. W praktyce rozliczeń powstają wątpliwości co do ustalenia dnia, w którym zapłata nastąpiła szczególnie w warunkach obrotu bezgotówkowego. Chodzi mianowicie o to czy dniem spełnienia świadczenia jest data dokonania przelewu przez dłużnika, czy też data uznania rachunku wierzyciela. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 1989 r. sygn. akt. Iii. CRN 345/89 opublikowanym we wkładce do PUC nr 7 z 1990 r. pod poz. 22 wyraził pogląd iż w świetle art. 454 kc traktującego o miejscu spełnienia świadczenia, miejscem spełnienia świadczenia pieniężnego jest data uznania rachunku bankowego wierzyciela. Ma to uzasadnienie w tym, iż dopiero z tą datą wierzyciel może rozporządzać otrzymaną "zapłatą". Opisane wyżej unormowania prawne o dość dużym rygoryźmie wskazują na potrzebę właściwego kształtowania postanowień umownych w zakresie rozliczeń. Wydaje się że dotychczasowe orzecznictwo sądów gospodarczych co do 14-dniowego terminu zapłaty od daty otrzymania faktury zostanie przez te sądy zweryfikowane w kierunku ścisłego stosowania dyspozycji art. 488 kc o równoczesności świadczeń z możliwością odstępstwa tylko z woli stron. W piśmiennictwie dotyczącym terminu zapłaty zwraca się uwagę na celowość w rozliczeniach bezgotówkowych ze względu na czas przepływu dokumentacji, uwzględniać ten okres przy dokonywaniu zapłaty. Występujące w obrocie profesjonalnym szczególnie w sferze podmiotów uspołecznionych zjawisko braku środków płatniczych doprowadziło już do sytuacji że roszczenia o odsetki nabierają dużego znaczenia. Z tym wiąże się zagadnienie przedawnienia tego rodzaju roszczeń. Chodzi bowiem o to czy z faktu akcesoryjności roszczenia o odsetki dzieli ono w całości los długu głównego również w zakresie przedawnienia czy też po powstaniu uzyskuje byt niezależny od długu głównego. Na powyższe wątpliwości znajdujemy odpowiedź w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznie 1990 r. w spr. sygn. akt. Iv. CR 294/89 w którym został zaprezentowany następujący pogląd: "Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego po powstaniu, uzyskuje byt niezależny od długu głównego i ulega przedawnieniu według własnych reguł". Orzeczenie to zostało opublikowane w OSN CP z 2-3 z 1991 r. pod poz. 33. W tej sytuacji znajduje zastosowanie dyspozycja art. 118 kc odnośnie terminu przedawnienia i sposobu jego ustalania opisane w rozdziale o przedawnieniu. Pojęcie roszczenia o odsetki wymaga uzupełnienia o problematykę wymagalności tych roszczeń bez której nie byłoby możliwe ustalenie początku biegu terminu przedawnienia. Chodzi mianowicie o to czy roszczenie o odsetki przedawnia się kumulatywnie czy też za każdy dzień odrębnie. Odpowiedzi na powyższe wątpliwości udzielił Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z dnia 5 kwietnia 1991 r. w sprawie sygn. akt. Iii. CZP 21/91 wyrażając pogląd, iż roszczenie o odsetki staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia. Stopa procentowa odsetek ustawowych ustalanych na podstawie art. 359 ó#c kc Okres Wysokość Organ promulgacyjny, w którym ogłoszono rozp. RM m-c styczeń 1990r. 60% w stos. m-cznym Dz.U. z 90r.nr 1,p.1 m-c luty 1990r. 40% " Dz.U.z 90r.nr 4,p.25 m-c marzec 1990r. 18% " Dz.U.z 90r.nr 11,p.70 m-c kwiecień 1990r. 18% " Dz.U.z 90r.nr 19,p.116 m-ce maj i czerwiec 1990 12% " Dz.U.z 90r.nr 28,p.166 od 1 lipca do 30 listopada 1990r. 60% w stos.roczn. Dz.U.z 90r.nr 41,p.241 od 1 grudnia 1990 do 28 lutego 1991r. 90% " Dz.U. z 90r. nr 82,p.478 od 1 marca 1991r. do 14 września 1991r. 140% " Dz.U. z 91r. nr 12,p.56 od 15 września 1991r. - nadal 80% " Dz.U. z 91r. nr 82, poz. 367 9. Przepisy o rachunkowości, w tym o inwentaryzacji Z dniem 1 stycznia 1991 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 1991 r. w sprawie zasad rachunkowości. (Dz.U. Nr 10, poz. 35). Rozporządzenie to uchyliło poprzednio obowiązujące zarządzenie Min.Finansów z dnia 16 listopada 1983 r. w sprawie ogólnych zasad prowadzenia rachunkowości przez j.g.u. (MP Nr 40, poz. 233, z późn. zm.). Nowe rozporządzenie ujednolica zasady rachunkowości z wyjątkiem ubezpieczycieli, dla których ustalono zasady prowadzenia rachunkowości odrębnym rozporządzeniem Min. Finansów z dnia 27 grudnia 1990 r. opublikowanym w Dz.U. z 1991 r. Nr 6, pod poz. 23. Przepisy wymienionego rozporządzenia nie dotyczą również banków oraz szeroko rozumianych organizacji społecznych i politycznych jeżeli nie prowadzą one działalności gospodarczej lub nie otrzymują dotacji budżetowych. Wymienione rozporządzenie przede wszystkim dla potrzeb zawartych w nim regulacji definiuje stosowane w ewidencji pojęcia finansowe i księgowe, określa m.in. sposób ewidencji operacji gospodarczych w porządku chronologicznym i systematycznym, zasadę budowy zakładowego planu kont, wymogi dowodu księgowego, w tym sposób dokonywania poprawek, ustalania wartości aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego, sporządzania sprawozdań i terminy ich przekazywania właściwym organom, wreszcie zasady przechowywania dokumentów oraz inwentaryzacji majątku. Zauważyć należy, że wym. rozporządzenie nie eksponuje funkcji głównego księgowego, przypisując uprawnienia i odpowiedzialność w zakresie prowadzenia rachunkowości w tym ustalenia i wprowadzenia zakładowego planu kont - kierownikowi jednostki. Nie oznacza to m.zd. zniesienia funkcji głównego księgowego a tylko ścisłe podporządkowanie jej, - kierownikowi jednostki. Wydaje się także dopuszczalne ustalanie w strukturze jednostki zamiast stanowiska głównego księgowego, np. stanowiska zastępcy dyrektora d/s finansowych. W zakresie inwentaryzacji rozporządzenie przyjmuje zasadę przeprowadzania ich co najmniej raz w roku obrotowym, z tym że upoważnia kierownika jednostki do przedłużenia okresu międzyinwentaryzacyjnego, gdy składniki majątku znajdują się na terenie strzeżonym, do: a) przy środkach trwałych - 5 lat, b) przy materiałach, półfabrykatach, wyrobach gotowych oraz towarach, jeżeli są objęte ewidencją ilościowo-wartościową - do 2 lat. Rozporządzenie dopuszcza kompensowanie różnic inwentaryzacyjnych ujawnionych podczas tego samego spisu w danym punkcie rozliczeniowym, na podobnych składnikach majątkowych jeżeli jest to uzasadnione występującymi okolicznościami. Nie ma więc w rozporządzeniu postanowień odnośnie kompensat międzyokresowych (z różnych inwentaryzacji) co można rozumieć jako wyłączenie przez ustawodawcę możliwości takich kompensat. Wyłączenie dopuszczalności kompensat międzyokresowych nie wydaje się wykluczać możliwości korygowania rozliczeń inwentaryzacji z różnych następujących bezpośrednio po sobie okresów rozliczeniowych w przypadku stwierdzenia związku przyczynowego między wyliczonym niedoborem i nadwyżkami, na skutek ujawnionych błędów w przeprowadzonym spisie z natury bądź w ewidencji. W związku z uchyleniem zarządzenia Min.Finansów z dnia 16 listopada 1983 r. w sprawie rachunkowości j.g.u. (MP Nr 40, poz. 233) utraciło moc zarządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 14 czerwca 1985 r. w sprawie inwentaryzacji (Dz.U. MHWiU Nr 5, poz. 11 z późn. zm.). Mimo takiego stanu można zaprezentować pogląd, że siatka pojęciowa wprowadzona tym zarządzeniem, np. w zakresie niedoborów zawinionych, nieuzasadnionych czy też trybu postępowania sankcyjnego może być przydatna w aktualnej praktyce finansowej. Przypomnieć również należy, że w kodeksie karnym istnieje odrębny rodzaj przestępstwa niedoboru istotnego (art. 218) które to określenie można wypełniać siatką pojęciową z uchylonego cyt. wyżej zarządzenia MHWiU. (porównaj komentarz do k.k., Jerzy Bafia i inni; Wydawnictwo Prawnicze W-wa 1971 r. str. 517). 10. Prawo pracy 1. Wybrane zagadnienia z prawa pracy 1. Prawo pracy jest działem prawa regulującym stosunki społeczne zachodzące w procesach pracy najemnej pomiędzy pracownikami a pracodawcami. Podstawowym aktem normatywnym regulującym te stosunki jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. pod nazwą kodeks pracy opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 5 lipca 1974 r. Nr 24, poz. 141 z późn. zmianiami podanymi przy wyciągu z tekstu na str. 158. W niniejszym poradniku informację prawną z zakresu kodeksu ogranicza się do wyjaśnienia pojęcia stosunków pracy, ich postaci, sposobu nawiązywania i rozwiązywania umowy o pracę, odpowiedzialności materialnej pracowników oraz wyboru części tekstu wymienionego aktu. Pomijamy natomiast akty wykonawcze, których jest kilkadziesiąt. Prawne definicje (legalne) pracownika, zakładu pracy i kierownika zakładu pracy zawarte są w art. 2, 3, 4 tekstu ustawy. W tym miejscu należy uzupełnić, że zakładem pracy w rozumieniu art. 3 k.p. jest także firma prywatna zatrudniająca pracowników chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także zorganizowane jednostki administracji rządowej i samorządowej. Ponadto, w zakładach pracy w których pracodawcą jest osoba fizyczna z mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. (Dz.U. Nr 45, poz. 272) wydanego na podstawie art. 299 ó#b kp wyłączone zostało stosowanie następujących artykułów kodeksu pracy: 38, 52 ó#c, 66 ó#b, 81 ó#d, 98 ó#b, 4, 5, 99 ó#c, 101, 107, 119 ó#b, 121, 125, 126, 186, a w gospodarstwach domowych wyłącza się także stosowanie art. 45, 46, 47, 48, 51 ó#a, 56, 57, 74, 95, 131 ó#a, 163 ó#a, i 175. 2. Generalne reguły wykładni przepisów prawa pracy zawarte są w przepisach wstępnych i zasadach prawa pracy działu pierwszego. Szersze znaczenie w zakresie wykładni ma treść art. 8 i 18 k.p. art. 8 zasadza się na konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego, to jest korzystania z prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem oraz zasadami współżycia społecznego. Kodeks pracy nie definiuje pojęcia nadużycia prawa bowiem jak wyjaśnił Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniu z dnia 28.XI.1967 r. s/a I PR 415/67, OSPiKA z 1968 r., poz. 210, rozstrzygnięcie czy w danej sprawie wystąpiło nadużycie prawa wskutek naruszenia zasad współżycia społecznego zależy od oceny całokształtu występujących w niej okoliczności w świetle całościowo, kompleksowo rozumianych zasad o których przepisach ustawy jest zawsze mowa w liczbie mnogiej. Podkreślić jednak należy, iż poprzez treść wymienionego przepisu nie można korygować treści innych przepisów kodeksu jako że ustawodawca implicite tworząc przepis uwzględnia zasady współżycia. Praktycznie więc w tym przepisie chodzi o indywidualne szczególne sytuacje jak np.: umyślne wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje kilku dni do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej w danym zakładzie, czy też znaczne zaniżenie wynagrodzenia jednemu z pracowników w ramach posiadanej swobody, tylko w celu zmuszenia pracownika do rozwiązania umowy o pracę. W art. 18 k.p. chodzi o przestrzeganie zasady zgodności indywidualnych umów i aktów na podstawie których powstaje stosunek pracy - z przepisami prawa. Przepis ten zawiera sankcje w postaci skutków nieważności mniej korzystnych postanowień. Przykładowo można podać uczynione w umowie o pracę zastrzeżenie, że pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia za niezawinione przestoje. 3. Użyty w kodeksie pracy termin - stosunek pracy należy rozumieć jako zbiorczą nazwę różnych postaci prawnych tego stosunku. Stosunek pracy może powstać w wyniku: - zawarcia umowy o pracę (art. 25), - powołania (art. 68), - wyboru, jeżeli wynika z niego obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika (art. 73), - mianowania (art. 76), - spółdzielczej umowy o pracę (art. 77). Stosunek pracy na podstawie powołania powstaje m.in. z kierownikiem zakładu pracy i jego zastępcą, głównym księgowym, oraz komendantem straży przemysłowej i jego zastępcą. Wybór jako podstawa nawiązania stosunku pracy może występować w odniesieniu do osób wykonujących funkcje kierownicze w organizacjach społecznych, zawodowych i stowarzyszeniach. Stosunek pracy na podstawie mianowania powstaje w grupach zawodowych, w których stosunki pracy regulowane są pragmatykami służbowymi np.: sędziowie, prokuratorzy czy też nauczyciele oraz pracownicy PKP i łączności. Spółdzielcze stosunki pracy powstają w spółdzielczości pracy. W spółdzielniach użytkowników, np.: w spółdzielczości spożywców czy też w spółdzielczości "samopomoc chłopska" stosunki pracy powstają na podstawie umów o pracę. W działalności podmiotów gospodarczych w zasadzie mamy do czynienia z nawiązywaniem stosunków pracy na podstawie umów o pracę. Treścią umowy o pracę zajmuje się art. 29 k.p. którego tekst podajemy w wyciągu na stronie 160. W praktyce prawa pracy stosuje się powszechnie wzór umowy o pracę ustalony w wytycznych M.P.P.i S.S z dnia 24 grudnia 1974 r. opublikowanych w Dz.Urz. MPPi SS Nr 17 pod poz. 34 ze zm. w: w 1989 r. Nr 2 poz. 5 i Nr 9, poz. 24 oraz z 1990 r. Nr 4, poz. 13. Wzory te należy traktować jako przykładowe i nie ma przeszkód prawnych do opracowywania i wprowadzania całkowicie własnych tekstów umów o pracę z tym jednak, że wymogi zawarte w art. 29 k.p. powinny być zachowane, jako obowiązujące. Powstają nieraz wątpliwości czy powołany wyżej wzór umowy o pracę ustalony przez M.P.P.i S.S może być stosowany w stosunku do pracowników materialnie odpowiedzialnych. Na powyższe odpowiedź jest pozytywna z tym, że w części dotyczącej powierzenia stanowiska winno się pisać iż powierza się stanowisko, przykładowo: materialnie odpowiedzialnego kierownika sklepu. Z tą problematyką łączą się również zagadnienia umów o wspólnej odpowiedzialności materialnej. Te umowy mają charakter dodatkowy, nie zastępują umów o pracę a dotyczą przede wszystkim podziału wspólnej odpowiedzialności materialnej wśród pracowników w danym punkcie (np.: w magazynie czy sklepie). Dodać należy, że warunkiem powstania odpowiedzialności materialnej jest równoczesne powierzenie mienia w sposób określony w art. 124 ó#a i 2 k.p.; w sklepach i w magazynach w drodze inwentaryzacji z natury. Rodzaje umów o pracę określone są w art. 25 i 27 k.p., są to: a) umowa na czas nieokreślony, b) umowa na czas określony, c) umowa na czas wykonania określonej pracy, d) umowa na okres próbny. Wyjaśnić należy, że czas określony może być w umowie oznaczony konkretnymi datami albo też zdarzeniami zakreślającymi czas jej trwania np.: na okres urlopu wychowawczego innego pracownika, czy też zakończenia budowy przy umowie z dozorcą danej budowy. Umowa na okres próbny jest również odrębnym rodzajem umowy poprzedzającej zawarcie pozostałych typów umów, gdy strony postanawiają w tym czasie sprawdzić, czy zaistnieją przesłanki dla zawarcia umowy zasadniczej z wymienionych w art. 25 ó#a k.p. Czas trwania okresu próbnego może być kształtowany w granicach podanych w art. 27 k.p. vide strona 160. 4. Sposoby rozwiązania umów o pracę ustalone są syntetycznie w art. 30 k.p., natomiast tok postępowania przy stosowaniu poszczególnych sposobów, unormowany jest w art. 32-43 oraz w art. 52-55 k.p. W praktyce najczęściej powstają wątpliwości w ocenie czy przyczyna i podstawa wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia - są uzasadnione. Problematyką zasadności wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony zajął się Sąd Najwyższy w wytycznych uchwalonych w dniu 27 czerwca 1985 r. opublikowanych w M.P. z 1985 r. Nr 34, pod poz. 192. Aktualnie przy ocenie zasadności wypowiedzenia umów o pracę zasadnicze znaczenie mają unormowania zawarte w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 1990. Nr 4, poz. 19 ze zm.: w Dz.U. z 1990 r. Nr 10, poz. 59 i Nr 51, poz. 298. W ustawie tej chodzi o przyczyny ekonomiczne i organizacyjne oraz wypadki likwidacji zakładu pracy. Wypowiadanie umów na podstawie tej ustawy daje pracownikom określone uprawnienia np.: do odprawy pieniężnej i dodatku wyrównawczego w nowym miejscu pracy, gdy zarobki tam będą niższe (art. 8) oraz pierwszeństwo do ponownego zatrudnienia w zakładzie pracy w razie przyjmowania pracowników w danej grupie zawodowej (art. 12). Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia może nastąpić w dwóch grupach sytuacji: a) z winy pracownika z przyczyn określonych w art. 52 k.p. b) bez winy pracownika z przyczyn określonych w art. 53 k.p Na tle art. 52 ó#a pkt 1 powstają wątpliwości co do określenia ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Przy wykładni tego przepisu należy przede wszystkim zauważyć, iż zawarte w nim wyliczenie ciężkich naruszeń podstawowych obowiązków ma charakter przykładowy i mogą się znaleźć inne przypadki rażąco negatywnych zachowań pracownika, które mogą być zakwalifikowane jako ciężkie naruszenia podstawowych obowiązków. Z tych też względów w praktyce prawa pracy katalog ciężkich naruszeń określa się w regulaminie pracy (porównaj ó#e ust. rozp. RM z 20.Xii.1974 r. w sprawie regulaminów pracy (Dz.U. Nr 49, poz. 299 z późn. zm.). Ustanie stosunku pracy może nastąpić nie tylko w sposób określony w art. 30 k.p. ale także przez wygaśnięcie. Kodeks pracy przewiduje wygaśnięcie umowy o pracę w art. 64 i 65 wskutek porzucenia, natomiast w art. 74 przewiduje wygaśnięcie stosunku pracy w razie nie podjęcia pracy przez pracownika pozostającego na urlopie bezpłatnym w związku z wyborem w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru, chyba, że niedotrzymanie tego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika (np. choroba). W praktyce powstają wątpliwości jakie zachowania pracownika mogą być kwalifikowane jako porzucenie pracy. Wątpliwości te należy rozstrzygnąć na tle art. art. 65 k.p., który rozróżnia dwa rodzaje takich zachowań: a) gdy pracownik stawia się do pracy ale uchyla się od jej wykonywania, b) gdy pracownik nie stawia się do pracy 1 nie zawiadamia zakładu pracy we właściwym terminie o przyczynie nieobecności. Termin zawiadomienia o przyczynie nieobecności powinien być zamieszczony w regulaminie pracy. Przepisy szczególne przewidują również w określonych sytuacjach wygaśnięcie stosunku pracy np.: a) w art. 126 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony (j.t. Dz.U. z 1988 r. Nr 3a, poz. 207 z późn.zm.) wedle którego umowa wygasa w przypadku nie podjęcia pracy w ciągu 30 dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej. b) ó#d ust. 5 rozp. RM z 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego ... (j.t. Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259) wedle którego umowa wygasa w razie nie podjęcia pracy w ciągu 14 dni od zakończenia pracy za granicą. Decyzje w przedmiocie nawiązania umowy oraz jej rozwiązania w drodze porozumienia podejmują obie strony stosunku pracy, natomiast w przypadku wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia decyzję taką podejmuje jedna ze stron stosunku pracy. Decyzje te na gruncie prawa pracy mają formę oświadczenia woli złożonego drugiej stronie i ponieważ zmierzają do nawiązania zmiany lub ustania stosunku pracy - są czynnościami prawnymi. Wedle art. 23 k.p. czynności prawnych w zakresie stosunku pracy dokonuje w imieniu zakładu pracy - jego kierownik lub upoważniony do tego pracownik. Upoważnienie winno mieć charakter pełnomocnictwa. Przepisy dotyczące ustroju danej osoby prawnej określają sposób ustanawiania pełnomocników. Decyzje w przedmiocie rozwiązania stosunku pracy przez wypowiedzenie lub bez wypowiedzenia wymagają konsultacji z właściwą organizacją związkową (art. 38, 52 ó#d oraz 53 ó#d k.p.). Pracownik, który nie zgadza się z zastosowanym przez zakład pracy sposobem wypowiedzenia lub rozwiązania może wystąpić do sądu pracy względnie komisji pojednawczej: a) z odwołaniem od wypowiedzenia w ciągu 7 dni od otrzymania pisma wypowiadającego (art. 44 i 264 ó#a k.p.), b) z żądaniem przywrócenia do pracy lub o odszkodowanie w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę (art: 56 i 264 ó#b k.p.). Komisja pojednawcza obowiązana jest zakończyć postępowanie pojednawcze w ciągu 14 dni a w przypadku, gdy to postępowanie nie doprowadziło do ugody, komisja pojednawcza obowiązana jest na żądanie pracownika zgłoszone w terminie 14 dni od zakończenia postępowania przakazać niezwłocznie sprawę do sądu pracy. Postępowania w sprawach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy jest wolne od opłat sądowych (art. 263 ó#a k.p.). 5. Odpowiedzialność materialna pracowników. Unormowana jest w dziale V kodeksu pracy w art. 114-126. Kodeks pracy rozróżnia odpowiedzialność: 1) za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się (art. 124), 2) za wyrządzoną zakładowi pracy inną szkodę wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114). Odpowiedzialność majątkowa pracowników zarówno za mienie powierzone jak i w przypadku wyrządzenia innej szkody opiera się na zasadzie winy, z tym że: 1) za szkodę w mieniu powierzonym istnieje domniemanie odpowiedzialności pracownika, które może być obalone poprzez uprawdopodobienie, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych (art. 124 ó#c k.p.), 2) za inną szkodę - zakład musi udowodnić winę pracownika. Zakres odpowiedzialności pracowniczej jest również uzależniony od tego czy mamy do czynienia ze szkodą w mieniu powierzonym, czy też z inną szkodą. Za szkodę w mieniu powierzonym oraz szkodę w innym mieniu wyrządzoną z winy umyślnej - pracownik odpowiada w pełnej wysokości (art. 122 i 124 ó#a i 2 k.p.). Za szkodę w innym mieniu wyrządzoną z winy nieumyślnej, odpowiedzialność pracownika została ograniczona do wysokości nie przekraczającej trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczonego jak ekwiwalent za urlop z daty wyrządzenia szkody. Obok danych wyżej ustawowych granic odpowiedzialności, kodeks pracy dopuszcza dalsze złagodzenie materialnej odpowiedzialności pracowniczej, z woli zakładu pracy, a to: a) za każdą szkodę, z wyjątkiem wyrządzonej umyślnie, gdy jej naprawienie następuje na podstawie ugody zawartej z z-dem pracy; wówczas obniżenie odszkodowania może nastąpić, najwyżej o jedną trzecią a gdy ugoda zawierana jest w postępowaniu sądowym, stopień obniżenia odszkodowania nie może przekraczać jednej piątej. Patrz: art. 121 k.p.; b) przy innej szkodzie wyrządzonej nieumyślnie, gdy jej wysokość nie przekracza kwoty najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej, albo, gdy stopień winy pracownika jest nieznaczny, zakład pracy może zaniechać za zgodą pracownika dochodzenia odszkodowania i zastosować wobec pracownika karę porządkową przewidzianą w art. 108 k.p. (art. 119 ó#b k.p.). W takim przypadku (winy nieznacznej) swoboda zakładu pracy jest duża. Wydaje się że granica decyzji kierownika w takich wypadkach winna być określana regulacjami wewnątrzzakładowymi. W praktyce, mogą powstać wątpliwości co należy rozumieć przez inną przeszkodę niż w mieniu powierzonym, o której mowa w art. 114 k.p. Otóż tu chodzi o szkody w mieniu przy prowadzeniu spraw zakładu pracy, jak np: zawinione dopuszczenie do przedawnienia należności, zapłacenie kar z tytułu niewykonania umowy, odsetek w zapłacie należności budżetowych czy innych, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, wadliwe wykonanie wyrobu itp. Przy tego rodzaju szkodzie (z winy nieumyślnej), w myśl art. 115 k.p. pracownik odpowiada tylko w granicach rzeczywistej straty zakładu pracy i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Oznacza to, więc odpowiedzialność za damnum emergens i w granicach normalnego związku przyczynowego. Pracownik w takich wypadkach nie odpowiada za utracony przez zakład pracy zysk, jaki by osiągnął gdyby mu szkody nie wyrządzono. Jak już zaznaczono przy omawianiu postaci umów o pracę kodeks pracy w art. 125 dopuszcza przyjęcie przez pracowników wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone im mienie zakładu pracy. Zasady kształtowania i funkcjonowania tak rozumianej odpowiedzialności wspólnej unormowane zostały w rozp. Rady Min. z dnia 4 października 1974 r. opublikowanym w Dz.U. z 1974 r. nr 40, poz. 236. Według tych regulacji wspólna odpowiedzialność materialna powstaje po spełnieniu dwóch podstawowych warunków: a) zawarcia umowy o wspólnej odpowiedzialności i to na piśmie, b) powierzenia mienia w drodze inwentaryzacji z natury. Pracownicy ponoszący odpowiedzialność wspólną, odpowiadają w częściach ustalonych w umowie, na zasadach określonych w art. 124 k.p. Umowę taką mogą zawrzeć wszyscy pracownicy danego sklepu czy magazynu, względnie tylko kierownik i jego zastępcy. Zmiana w zespole pracowników ponoszących odpowiedzialność wspólną wymaga zawarcia nowej umowy i powierzenia mienia spisem z natury. W tym miejscu podkreślić należy, że występujące w praktyce zastępowanie inwentaryzacji, oświadczeniami, jest wadliwe i stwarza pracownikowi podstawy do uchylenia się od odpowiedzialności za szkodę (niedobór). Poza przypadkiem bezinwentaryzacyjnego powierzenia mienia pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę jeżeli wykaże że powstała ona z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez zakład pracy warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia (art. 124 ó#c k.p.). Może się również uwolnić za część szkody wyrządzonej umyślnie przez innego pracownika, np.: wskutek kradzieży. Przepisy wym. wyżej rozporządzenia stawiają ograniczenia ilościowe zespołów pracowniczych, którym może być mienie powierzone łącznie. Zwrócić należy uwagę na treść ó#ab cyt. rozp. w myśl którego nieprzerwana usprawiedliwiona nieobecność pracownika ponoszącego odpowiedzialność wspólną przez okres 35 dni, rodzi obowiązek przystąpienia do inwentaryzacji w ciągu 7 dni od upływu tej nieobecności tj. najpóźniej w 42 dniu tej nieobecności. Obowiązek przystąpienia do inwentaryzacji istnieje również w wypadku wypowiedzenia umowy lub odstąpienia przez pracownika od takiej umowy wskutek ujawnienia niedoboru. Uchybienie powyższemu obowiązkowi powoduje uwolnienie pracownika od odpowiedzialności wspólnej (por. ó#be cyt. rozp.). Zd.m. nie zwalnia to natomiast pracownika z odpowiedzialności według zasad przewidzianych art. 114 k.p. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikom może być również ukształtowana na zasadach przewidzianych w art. 114-116 i 118 k.p. w myśl rozp. Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone (Dz.U. Nr 36, poz. 191). Rozporządzenie to umożliwia po wprowadzeniu usprawnień organizacyjnych i technicznych, w nim określonych, w wyodrębnionych pomieszczeniach, w których zapewniono dozór ruchu mienia i osób po uprzednim zawiadomieniu o tym załogi i przeprowadzeniu inwentaryzacji - stosowanie ograniczonej odpowiedzialności pracowniczej. Wymienione rozp. nie dotyczy powierzonych pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności, narzędzi i instrumentów oraz odzieży ochronnej i roboczej. Za szkodę w takim mieniu pracownik odpowiada w pełnej wysokości z mocy art. 124 ó#a kp. Natomiast za szkodę w innym powierzonym mieniu odpowiedzialność pracownika może być obniżona na podstawie omawianego rozp. Wymienione w tym rozp. ograniczenie pracowniczej odpowiedzialności nie dotyczy umowy wspólnej odpowiedzialności za mienie powierzone łącznie (ó#e cyt. rozp.). Jednakże do takich pracowników może mieć również zastosowanie ó#f ust. 1 dopuszczający obniżenie odszkodowania w sytuacjach w nim określonych. (Patrz Mieczysław Piekarski w komentarzu do kodeksu pracy; Wydawn. Prawn., W-wa 1979 r. str. 365-366). Przy stosowaniu tej odpowiedzialności pracownik odpowiada na zasadzie winy za rzeczywistą szkodę (straty) a odszkodowanie określa się w wysokości 3-12 miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dacie wyrządzenia szkody. W kompleksie pracowniczej odpowiedzialności odszkodowawczej należy mieć zawsze na uwadze unormowania zawarte w art. 117 k.p. według którego: a) pracownik nie odpowiada za szkodę w takim zakresie, w jakim zakład pracy lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia, b) pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością zakładu. Patrz: (art. 127 k.p.). Zagadnienia pracowniczej odpowiedzialności materialnej były przedmiotem ocen Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 29 grudnia 1975 r. V PZP 13/75 opublikowanej w Dz.Urz. M.P. z 1976 r. Nr 10 pod poz. 51 ustalił wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w tym przedmiocie. Mimo, że te wytyczne wiążą sądy, ze względu na możliwość trafienia każdej sprawy do sądu, praktycznie wiążą i zakłady pracy oraz pracowników. W zakresie problematyki odpowiedzialności materialnej wydaje się za celowe w tym poradniku zaprezentowanie poglądu, że w warunkach racjonalizowania stosunków społecznych i prawa, materialna odpowiedzialność pracownicza będzie stosowana i oceniana przy właściwym eksponowaniu unormowań kodeksu pracy dotyczących obowiązków pracowniczych (art. 12, 22 i 100). Roszczeń odszkodowawczych z tyt. szkód wyrządzonych w ramach stosunku pracy, zakład pracy dochodzi na drodze sądowej przed sądem pracy według zasad podanych w rozdziale dotyczącym załatwiania sporów w postępowaniu zwykłym, opisanym na stronach ... z odstępstwem dotyczącym zdolności sądowej i procesowej zakładu pracy, właściwości sądu, sposobu zgłaszania środków dowodowych przez pracownika ochrony interesów pracownika (art. 460, 461, 465, 466, 469 k.p.c.). 11. Wybrane zagadnienia dotyczące obrotu środkami trwałymi w tym nieruchomościami Definicje środka trwałego znajdujemy w ó#b rozp. Rady Min. z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie uznawania składników majątkowych za środki trwałe ... (Dz.U. Nr 72, poz. 422; zm.: Dz.U. z 1990 r. Nr 42, poz. 248 i Nr 90, poz. 529; Dz.U. z 1991 r. Nr 19, poz. 83). Jest to definicja utworzona na potrzeby gospodarki finansowej w tym rozliczeń z budżetem, o czym świadczy delegacja zawarta w art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o podatku obrotowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 49, poz. 216). Dla omawianych celów zakres w.w. rozp. został rozciągnięty na osoby fizyczne na podstawie art. 22, ust. 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. ...). Obok podejścia finansowego, o środkach trwałych możemy mówić w znaczeniu ekonomicznym jako o dobrach materialnych służących zaspokajaniu określonych potrzeb. Na gruncie prawa cywilnego środki trwałe są rzeczami materialnymi (art. 45 k.c.). Rzeczy dzielą się na ruchomości i nieruchomości. Wedle art. 46 k.c. nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności, np. budynki wzniesione przez użytkownika wieczystego na gruncie stanowiącym własność Państwa (art. 235 k.c.), czy też lokal w budynku w którym ustanowiono odrębną własność lokali (art. 136 k.c.). Rzeczy materialne nie stanowiące nieruchomości są rzeczami ruchomymi (ruchomościami). Z obrotem środkami trwałymi mamy do czynienia w formach przewidzianych przez prawo cywilne, a to przenoszenia władztwa nad rzeczą w drodze umów obligacyjnych np. najem, dzierżawa, użyczenie, czy też umów rzeczowych, jak użytkowanie, wreszcie w drodze umów rozporządzających przenoszących własność rzeczy. Generalne reguły takiego obrotu możemy wyprowadzić z kodeksu cywilnego, z unormowań dotyczących zdolności prawnej (art. 11 k.c. w odniesieniu do osoby fizycznej i art. 38 k.c. w odniesieniu do osoby prawnej), formy czynności prawnych (art. 75 ó#a, 75.1, 158, 245.1 k.c.). Ponadto do takiego obrotu znajdą zastosowanie, zależnie od przyjętej formy, przepisy k.c. odnoszące się do danego rodzaju umowy, np. sprzedaży (art. 535-576 k.c.), najmu (art. 659-692 k.c.). Obroty środkami trwałymi można dokonać także w formie umowy leasingowej (por. ó#d ust. 3 powołanego wyżej rozp. Rady Min. z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie uznawania składników majątkowych za środki trwałe. W nowych regulacjach dotyczących przekształceń własnościowych dopuszcza się nawet oddanie do odpłatnego korzystania przedsiębiorstwa państwowego lub jego zorganizowanej części, oczywiście przede wszystkim, w drodze umów obligacyjnych (por. art. 37 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, Dz.U. Nr 51, poz. 298). W obrocie środkami trwałymi w tym nieruchomościami obok regulacji natury cywilistycznej należy uwzględnić zewnętrzne regulacje prawne dotyczące danego rodzaju podmiotów gospodarczych, np. przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni czy też banków, oraz regulacje wewnętrzne dotyczące danego podmiotu gospodarczego tj. prawo wewnętrzne do którego należy w przypadku przedsiębiorstwa państwowego, spółki akcyjnej czy też spółdzielni - statut, w przypadku zaś spółki z o.o. - umowa. Przykładowo, w odniesieniu do przedsiębiorstwa państwowego art. 46 ust. 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o p.p. (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80), zbycie środka trwałego następuje w drodze publicznego przetargu. Należy jednak uwzględnić, że czynność zbycia zbędnego przedsiębiorstwu środka trwałego ma charakter złożony i w świetle art. 24 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi p.p. (Dz.U. Nr 24, poz. 123) należy do kompetencji stanowiących - rady pracowniczej; to samo w zasadzie dotyczy czynności nabycia środków trwałych stanowiących inwestycje (art. 24 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie załogi p.p.). Podobnie jest w spółdzielniach, gdzie w świetle art. 46 I pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) podejmowanie uchwał w sprawie nabycia lub zbycia zakładu należy do kompetencji rady nadzorczej; statut może uzależnić od takiej uchwały nabycie i zbycie innych środków trwałych. W odniesieniu do spółek, sprawy nabycia i zbycia środków trwałych mogą być regulowane w spółkach z o.o. - w umowie, a w spółkach akcyjnych - w statucie. W problematyce obrotu nieruchomościami, które zawsze stanowią w rozumieniu przepisów finansowych - środki trwałe, należy uwzględniać uregulowania zawarte w ustawie z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (j.t. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127), w tym w ustawie z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464). Ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 29 września 1990 r. normuje gospodarkę gruntami nierolniczymi, przez które rozumie się grunty zabudowane i grunty przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego na cele zabudowy. Chodzi o zabudowę stanowiącą budowle i urządzenia służące do funkcjonowania miast i wsi oraz inne budowle i urządzenia o znaczeniu krajowym lub regionalnym. Ustawa nie obejmuje natomiast gruntów zabudowanych wchodzących w skład gospodarstw rolnych, państwowych gospodarstw leśnych oraz gruntów położonych na obszarach oznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele rolne i leśne. W ustawie tej znajdujemy regulacje dotyczące rozporządzania gruntami stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub własność gminy w drodze sprzedaży, oddawania w użytkowanie wieczyste, użytkowanie, dzierżawę lub najem. Ponadto ustawa ta normuje sprawę podziału takich nieruchomości, odpłatności za nabycie własności, użytkowania wieczystego, użytkowania, zarządu, wreszcie sprawy wywłaszczania oraz prawa pierwokupu. W ustawie z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o których wyżej, w art. 2 zawarte są unormowania wzmacniające pozycję prawną dotychczasowych użytkowników w tym podmiotów sprawujących zarząd. Chodzi mianowicie o to, że w świetle cyt. przepisu prawo zarządu nieruchomością ustanowione na rzecz przedsiębiorstwa państwowego z mocy prawa przekształca się w prawo użytkowania wieczystego w odniesieniu do gruntów, natomiast w odniesieniu do znajdujących się na tych gruntach budynków w prawo własności. Podobna regulacja wprowadzona została ustawą z dnia 30 sierpnia 1991 r. o waloryzacji udziałów członkowskich w spółdzielniach i zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1991 r. Nr 83, poz. 373) w odniesieniu do spółdzielni. Mianowicie spółdzielnie, z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych mają prawo do otrzymania w użytkowanie wieczyste dotychczas użytkowanych gruntów państwowych, zaś w odniesieniu do budynków - prawa własności. Stwierdzenie nabycia własności budynków przez przedsiębiorstwa państwowe czy spółdzielnie może nastąpić wówczas, gdy wykażą, że nakłady związane z ich wzniesieniem zostały przez te podmioty sfinansowane. Dotychczas w tym zakresie nie ma normatywnej reguły dowodowej, ale wydaje się, że w przypadkach braku dowodów negatywnych, winno zafunkcjonować domniemanie pokrycia kosztów przez podmiot sprawujący zarząd lub użytkowanie. 12. Słownik pojęć prawnych najczęściej używanych w profesjonalnej praktyce gospodarczej Akcja - papier wartościowy stanowiący dowód własności w spółce akcyjnej. Wyróżnia się akcje imienne wystawione na nazwisko konkretnego akcjonariusza, na okaziciela i uprzywilejowane dające pierwszeństwo przed innymi akcjami. Akredytywa - forma polegająca na wydzieleniu przez bank określonej sumy pieniężnej znajdującej się na r-ku bankowym klienta, celem zabezpieczenia i finansowania określonych płatności, np. z tyt. dostaw. Amortyzacja - to okresowe odpisy od wartości środków trwałych odpowiadające stopniu zmniejszania się ich wartości, odnoszone w ciężar kosztów działalności danego podmiotu. Bilans - sprawozdanie finansowe sporządzane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych wg obowiązującego wzoru i zasad przepisów o prowadzeniu rachunkowości. Cena - jest to wartość towaru przeznaczonego do sprzedaży. Wartość uzgodniona przez strony staje się ceną umowną. Cenowe klauzule - c. loco sprzedawca - oznacza, że koszty odbioru towaru obciążają kupującego. c. franco - oznacza miejsce do którego ponosi koszty sprzedawca, np. franco stacja przeznaczenia. Czek - jest pisemnym poleceniem zapłaty zwróconym do trasata, w formie przewidzianej przez prawo czekowe podpisanym przez wystawcę. Dług - przedmiot świadczenia w stosunku zobowiązaniowym. Dłużnik - to podmiot stosunku prawnego (zobowiązania) zobowiązany do świadczenia. Dyskonto - nabycie papieru wartościowego po potrąceniu pewnej części sumy nominalnej. Dywidenda część zysku z działalności podmiotu (spółki kapitałowej czy nawet spółdzielni) przypadająca wspólnikowi czy też członkowi. Faktura - dokument stanowiący podstawę rozliczenia się za spełnione świadczenia niepieniężne. Giełda - miejsce na którym dokonuje się transakcji sprzedaży papierów wartościowych (g. pieniężna) czy też towarów (g. towarowa). Kara umowna - jest to substytut odszkodowania zastrzeżony w umowie w przypadku powstania szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Norma prawna -jest to reguła zachowania zbudowana z przepisów prawnych wg określonego wzoru. Przykładowo w strukturze trójelementowej wyróżnia się: a) hipotezę oznaczającą stan faktyczny, b) dyspozycję określającą sposób zachowania się strony, c) sankcję określającą skutki niezgodnego z dyspozycją zachowania się np. nieważność czynności, zapłata odsetek itp. Obligacja - jest to papier wartościowy świadczący o długu, który eminent zobowiązuje się zwrócić uprawnionemu posiadaczowi obligacji na warunkach określonych w prospekcie emisyjnym. Odsetki - jest to wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy, z reguły z pieniędzy. Należą się bez względu na winę i szkodę. Osoba fizyczna - to każdy człowiek od chwili urodzenia. Osoba prawna - to zorganizowany zespół ludzi i środków, utworzony w sposób określony przez prawo, wyposażony w osobowość prawną. Osobowość taką uzyskuje z chwilą wpisu do właściwego rejestru. Odszkodowanie - jest to świadczenie stanowiące naprawienie wyrządzonej szkody. Może polegać na przywróceniu poprzedniego stanu tzn., sprzed chwili wyrządzenia szkody względne na świadczeniu określonej sumy pieniężnej. Poręczenie - jest to zobowiązanie się poręczyciela do wykonania zobowiązania, gdyby dłużnik tego nie uczynił. Rozróżniamy poręczenie cywilne, którego warunkiem skuteczności jest oznaczenie wysokości w przypadku poręczenia za dług przyszły, oraz poręczenie wekslowe i czekowe, w których taki warunek nie występuje. Pozew - jest to pierwsze pismo procesowe wniesione do sądu z żądaniem zasądzenia od strony przeciwnej (pozwanego) na rzecz powoda - określonego świadczenia np. zapłaty sumy pieniężnej. Przedawnienie - to ograniczenie możności dochodzenia roszczenia wskutek upływu czasu oznaczonego w przepisie odnoszącym się do danego rodzaju roszczenia. Prawo - to reguła zachowania obowiązująca w określonym Państwie i czasie, której przestrzeganie zabezpieczone jest przymusem państwowym. Jeżeli mówimy o ogóle norm obowiązujących w danym Państwie i czasie winniśmy mieć na myśli system prawa. Przepis prawny - jest to jednostka techniczna aktu prawnego wyrażona w postaci artykułu, paragrafu, ustępu czy punktu lub litery. Rękojmia - to ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy, dostawcy czy też wykonawcy dzieła za wady towaru, wyrobu lub dzieła. Jest to odpowiedzialność niezależna od winy i wiedzy osoby odpowiedzialnej. Roszczenie -jest to wynikająca z prawa podmiotowego możliwość żądania od oznaczonej osoby (dłużnika) określonego zachowania się odpowiadającego treści zobowiązania. Termin - pojęcie występujące w kodeksie cywilnym jak i w kodeksie postępowania cywilnego. Oznacza ono datę lub okres, z którego nastąpieniem lub przed jego upływem winni być spełnione świadczenie lub dokonana czynność procesowa. Weksel - to papier wartościowy wystawiony w formie przewidzianej przez prawo wekslowe, stwierdzający istnienie oznaczonej w nim wierzytelności. Rozróżniamy weksel własny, w którym wystawca zobowiązuje się zapłacić wskazanej osobie lub na jej zlecenie określoną sumę w oznaczonym czasie i weksel trasowany, w którym wystawca poleca drugiej osobie (trasatowi) wypłacenie określonej kwoty na rzecz innej osoby (remitenta). Wymagalność - jest to data, z której nastąpieniem wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia przez dłużnika, np. opuszczenia lokalu wskutek upływu terminu wypowiedzenia umowy najmu. Zdolność do czynności procesowych -.posiadają osoby fizyczne mające zdolność do czynności prawnych oraz osoby prawne i organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów. Zdolność prawna -jest to możność stania się podmiotem praw i obowiązków, np. nabycia spadku. Zdolność do czynności prawnych to możliwość poprzez swoje własne działanie lub osób, którym działanie takie zlecono, nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba pełnoletnia. Osoba prawna z faktu posiadania osobowości prawnej ma zdolność do czynności prawnych, nie oznacza to, że osoby wchodzące w skład organu osoby prawnej mogą nie posiadać takiej zdolności np. wskutek jej utraty. Zdolność sądowa - to zdolność występowania w procesie w charakterze strony lub uczestnika.