Stefan Żeromski

"Ach! gdybym kiedy dożył tej pociechy..."

Prawie idylla
 Wąziuchna sandomierska drożyna prowadziła mię - Bóg ją raczy wiedzieć, dokąd 
prowadziła... Zapadała niekiedy na dno wąwozu i pełzła na jego dnie, blada z 
przerażenia wobec wielkich brył gliny, zwieszających się nad nią z groźbą i 
szyderstwem - to znowu dźwigała się hardo aż na szczyt wzgórza, skąd widać było 
całą równinę nieprzejrzaną, leżącą jak' ogromny kołacz pszeniczny...
Było popołudnie niedzielne jednego z pierwszych dni września. Powietrze dziwnie 
czyste pozwalało widzieć najdalsze przedmioty z całą wyrazistością ich zarysów. 
Pola okrywały się już ciemnoszmaragdowym puchem ozimin, dobywających się 
cieniutkimi źdźbłami, co jak mgła przesłaniały zagony z lekka wygięte, podobne 
do rąk długich, oplatających w miłosnym uścisku pierś ziemi. Niekiedy po 
szczytach okrągłych pagórków, po ziemi popielatej szedł cień chmury i zasępiał 
twarz ziemi, podobną do spracowanej twarzy chłopa, ale za chwilę uciekał, 
ścigany jasną smugą słońca. Wtedy wydawało się, że ziemia przeciąga się 
strudzona, że uśmiecha się i oddaje tej bezmiernej, nieświadomej radości, jaką 
czuje człowiek, gdy na progu jego serca staje miłość.
Daleko, daleko w przejrzystych mgłach, niby w ślubnych welonach, wśród zieleni 
wierzb i wiklin, na piersiach łąk leżał pas długi, srebrnolity. Jasna to była 
pani: dumna i piękna -Wisła.
Drożyna zawróciła na prawo. Tuż pod stopami mymi, w głębi wąwozu, tuliła się 
wieś. Białe chatynki stały obok siebie wzdłuż drogi błotnistej, wysadzonej 
wierzbami o wielkich rosochatych głowach. Od jednej do drugiej szedł, zataczając 
się, szary, postarzały płotek z wierzbowych palików powiązanych wikliną. W 
maleńkich ogródkach pod oknami chat kwitły georginie.
Okna były pootwierane, wieś pusta.
Za trzecią dopiero czy czwartą stodołą usłyszałem głosy. Przeszedłem przez płot 
i wyjrzałem spoza węgła chaty - co oni to tam robią?...
Na trawniku pod lipą rozłożyła się niemal cała gromada: chłopi leżeli na 
brzuchach, podpierając brody pięściami i nacisnąwszy na oczy "kapaluse", baby i 
dziewczyny skupiły się opodal i z pobożnym wyrazem twarzy słuchały, wpatrując 
się w Wicka Dziabasa, co siedział pośrodku na przewróconym wiaderku i... czytał.
- Istna idylla... - pomyślałem - chłopi przy książce!... Nadzwyczaj poważnie, 
powoli, monotonnie drżącym głosem czytał Wicek:
- "...Tu prze-rwał, lecz róg trzy-mał - wszystkim się zdawało, że Woj-ski wciąż 
gra jesce..."
		K O N I E C