Denise Whichello Brown indyjski masaż głowy Z angielskiego przełożył Marek Czekański KDC KIM DII CIEBIE Tytuł oryginału TEACH YOURSELF INDIAN HEAD MASSAGE Projekt okładki i rysunki Agnieszka Skńabin Zdjęcie na okładce Bohdan M. Ruciński Redaktor prowadzący Fhweł Kozlowski Redakcja Jadwiga Kosmulska Korekta Mańa Gladyszewska Copyright © 2003 Denise Whichello Brown First published in the English language by Hodder and Stoughton Limited Copyright © lor the Polish translation by Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k. Warszawa 2006 Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k. Klub dla Ciebie ul. Majdańska 12 04-088 Warszawa www.kdc.pl Siedemset siedemdziesiąta publikacja Klubu dla Ciebie ISBN-10: 83-7404-516-7 ISBN-13: 978-83-7404-516-2 Skład i łamanie Mirosław Drożdż, Warszawa Druk i oprawa Toruńskie Zakłady Graficzne Zapolex Sp. z o.o. 87-100 Toruń, ul. Gen. Sowińskiego 2/4 Rozdział 1 Informacje ogólne 1 7 Jakie są korzyści? 8 "O Rys historyczny 12 _. CA Rozdział II Wszystko o głowie i twarzy 14 -H- Budowa czaszki " 8. Kości szyi i pasa barkowego Mięśnie głowy i twarzy 19 52 Diagnoza orientalna 23 O, Rozdział III Przygotowanie do masażu 34 Pomieszczenie 35 Wyposażenie 37 Przygotowanie osoby wykonującej masaż 38 Przygotowanie osoby poddającej się masażowi 42 Przeciwwskazania do indyjskiego masażu głowy 43 Rozdział IV Zastosowanie olejków 48 Korzyści wynikające ze stosowania olejków 49 Wybór podstawowego olejku do masażu 49 Inne olejki podstawowe tradycyjnie używane w Indiach 55 Czyste olejki esencjalne 57 Dziesięć najważniejszych olejków esencjalnych do skóry i włosów 58 Rozdział V Techniki masażu 62 Technika pierwsza - effleurage / gładzenie 63 Technika druga - wcieranie 65 Technika trzecia - petrissage 67 Technika czwarta - tapotement / uderzanie 71 Technika piąta - równoważenie czakramów 74 Czakramy wyższe 77 Rozdział VI Szczegółowy opis zabiegu 80 Kolejność wykonywanych czynności 83 Nawigzanie kontaktu 83 Masaż górnych pleców i barków 83 Masaż ramion 94 Masaż szyi 98 Masaż górnej powierzchni głowy 104 Masaż twarzy 108 Równoważenie czakramów 114 Porady ogólne 114 Rozdział VII Pomóżmy sobie sami 117 Automasaż 118 Pielęgnacja włosów 125 Pielęgnacja skóry 129 ZAKOŃCZENIE 133 SŁOWNICZEK 135 INDEKS 140 Rozdział 1 Informacje ogólne W tym rozdziale wyjaśnimy: • na czym polega indyjski masaż głowy • jakie korzyści fizjologiczne, psychologiczne i duchowe daje jego stosowanie • jaka jest jego przeszłość historyczna 1 •o 8> 2. o Indyjski masaż głowy jest formą holistycznej terapii równoważącej ciało, umysł i duszę z korzyścią dla zdrowia i samopoczucia. Uczucie niezrów-noważenia może prowadzić do całej gamy niepożądanych objawów i chorób, w tym także schorzeń bardzo poważnych. Stresy współczesnej cywilizacji, zła dieta, szkodliwy tryb życia oraz skażenie środowiska naturalnego to czynniki zaburzające równowagę energetyczną organizmu ludzkiego oraz blokujące normalny przepływ energii życiowej. Indyjski masaż głowy skutecznie przywraca równowagę ustroju, działając uzdrawiająco i zapobiegając chorobom. Tradycyjna sztuka indyjskiego masażu głowy wywodzi się ze starożytnego systemu medycznego zwanego Ajurvedą, praktykowanego w Indiach od tysięcy lat. Kiedyś była to technika terapeutyczna stosowana powszechnie w rodzinach na całym obszarze Indii jako element życia codziennego; obecnie zyskuje sobie coraz większą popularność we wszystkich częściach świata. Jakkolwiek termin „indyjski masaż głowy" sugeruje działanie ograniczające się wyłącznie do tej części ciała, to jednak obejmuje ono również szyję, barki, górne partie pleców oraz ramiona. Jest to bardzo prosta, bezpieczna, naturalna i łagodna forma terapii, podczas której pacjent znajduje się zwykle w pozycji siedzącej. Nie są potrzebne żadne akcesoria, a masaż można wykonywać przez ubranie. Pełna sesja indyjskiego masażu głowy trwa około 30 minut. Informacje i instrukcje zawarte w tej książce pozwalają opanować jego techniki i z powodzeniem stosować je w celu uspokajania, podnoszenia na duchu oraz rewitalizacji członków rodziny i innych osób zaprzyjaźnionych. Wykonywanie masażu głowy jest bardzo przyjemne dla obu stron. Jakie sq korzyści? Indyjski masaż głowy przynosi wiele istotnych korzyści natury fizjologicznej, psychologicznej i duchowej. Korzyści fizjologiczne Masaż głowy wywodzący się z Ajurvedy przywraca równowagę wszystkich funkcjonalnych układów ciała. Układ krążenia Indyjski masaż głowy poprawia ukrwienie wszystkich części ciała oraz dowóz składników odżywczych i tlenu do komórek i tkanek, jak również usuwanie produktów ubocznych przemiany materii, w tym dwutlenku węgla. Tlen i składniki odżywcze rozprowadza w organizmie krew tętnicza, a produkty odpadowe usuwa krew żylna. Dobre odżywienie tkanek sprzyja uzdrawianiu. Indyjski masaż głowy poprawia szczególnie ukrwienie mózgu, skóry głowy, twarzy, szyi i barków, co sprzyja zachowaniu pełnej przytomności psychofizycznej, zapobiega sztywnieniu mięśni oraz poprawia stan skóry i włosów. Ta forma masażu przynosi również konkretne korzyści w chorobach serca i nadciśnieniu, reguluje bowiem ciśnienie tętnicze i wzmacnia mięsień sercowy. Układ limfatyczny Indyjski masaż giowy zwiększa skuteczność układu limfatycznego, dzięki czemu możliwe jest sprawniejsze usuwanie ubocznych produktów przemiany materii oraz nadmiaru płynów zgromadzonych w tkankach. Pobudzone zostają mechanizmy obronne, co ma istotne znaczenie w zwalczaniu infekcji i w rekonwalescencji. Wzmożenie odporności oznacza mniejszą podatność na przeziębienia, kaszel i inne dolegliwości. Muskulatura Indyjski masaż głowy to doskonała terapia usuwająca bóle i usztywnienia z mięśni twarzy, wierzchu głowy, szyi, górnych pleców i barków. Mięśnie napięte i przykurczone nie rozluźniają się prawidłowo. Ruchy stosowane podczas masażu rozciągają i rozdzielają włókna mięśniowe, co umożliwia im rozluźnienie oraz funkcjonowanie z maksymalną skutecznością. Usuwanie węzłów napięcia pozwala w znacznym zakresie uśmierzać napięciowe bóle głowy oraz bóle występujące w obrębie szyi i barków. Odpadowe metabolity, takie jak kwas mlekowy, gromadzące się zwłaszcza po ćwiczeniach fizycznych, powodujące sztywność mięśni i ich zmęczenie, dzięki masażom głowy mogą być skutecznie usuwane z tkanek, co objawia się zmniejszeniem usztywnień. Kościec Indyjski masaż głowy zmniejsza usztywnienia stawów, zwiększając ruchomość w obszarze szyi i barków. Usuwane są wszelkie zbędne przylegania w stawach, przez co zwiększa się zakres ich ruchomości. Masaż przynosi też ulgę w chorobach układu kostnego, takich jak artretyzm. 9 5" Q O O (Q a 10 a> o Włosy Indyjski masaż głowy poprawia krążenie w obrębie skóry głowy, a tym samym wzrost włosów. Włosy stają się silne i zdrowe oraz nabierają połysku w wyniku lepszego ukrwienia, a przez to odżywienia i natlenowa-nia cebulek włosowych. Pobudzone zostają również gruczoły łojowe wydzielające naturalną substancję zwilżającą i natłuszczającą włosy. L Skóra Indyjski masaż głowy poprawia ukrwienie skóry, zapewniając zdrową cerę. Zwiększa się przy tym skuteczność złuszczania martwych komórek, dzięki czemu nowe komórki są lepiej eksponowane i skóra nabiera zdrowego wyglądu. W wyniku masażu następuje stymulacja oraz poprawa funkcjonowania gruczołów łojowych i potowych, a uboczne produkty przemiany materii są skutecznie wydalane przez pory skóry. Łój zapewnia skórze miękkość i elastyczność, a gruczoły potowe odblokowują zatkane pory, co sprzyja usuwaniu toksyn. Podobnie jak po zwykłym masażu, stan, koloryt, jędr-ność i elastyczność skóry ulegają poprawie, co powoduje znikanie drobnych zmarszczek i odmłodzenie wyglądu twarzy. Oczy Indyjski go :zy lyjski masaż głowy rozluźnia i uelastycznia napięte mięśnie oczu, skutkiem może być wyraźniejsze i ostrzejsze widzenie. cze- Nos Indyjski masaż głowy znakomicie pomaga w stanach obrzęków komór nosowych i zapaleniach zatok. Masaż twarzy pobudza wydzielanie śluzu oraz poprawia węch. Żuchwa Indyjski masaż głowy łagodzi dolegliwości związane z dolną szczęką. Zaciskanie zębów w sytuacjach stresowych oraz takich, w których usiłujemy znieść coś przykrego, powoduje wzrost napięcia w okolicy żuchwy, które za pomocą tego masażu można z łatwością usunąć. Korzyści psychologiczne Stres i napięcie Indyjski masaż głowy doskonale łagodzi stresy i napięcia. Pewien zakres „pozytywnego" stresu może być korzystny dla zdrowia, na przykład gdy wiąże się ze zwiększoną motywacją do zakończenia przedsię- wzięcia lub mobilizacją przed egzaminami. Każdy z nas ma jednak pewien próg tolerancji stresu, a utrzymywanie się wysokich jego poziomów w dłuższym czasie prowadzi do fizycznego i psychicznego wyczerpania. W takich warunkach drobne sprawy urastają do rangi poważnych problemów i w rezultacie dochodzi do groźnych zaburzeń zdrowia. Zdarza się, ze natrętne myśli uparcie powracają, uniemożliwiając nam odprężenie i wywołując bezsenność. Indyjski masaż głowy uspokaja umysł oraz łagodzi trudności ze snem. Niektóre osoby zasypiają podczas zabiegu; po obudzeniu twierdzą, że spały lepiej niż zwykle i czują się odświeżone jak nigdy przedtem. Stłumione emocje i napięcia mogą gromadzić się w ciele. Pogłębiające się uczucia beznadziejności i rozpaczy, a także obniżone poczucie własnej wartości, prowadzą do stanów głębokiego smutku i depresji. Skrajna rozpacz może być nawet źródłem zachowań agresywnych. Indyjski masaż głowy sprzyja eliminacji tego rodzaju zakłóceń emocjonalnych, dzięki czemu możliwe staje się podejmowanie codziennych życiowych wyzwań z wewnętrznym spokojem. Następuje również zwiększenie wydzielania w mózgu endorfin neutralizujących hormony stresu i przywracających dobre samopoczucie. Nastrój się poprawia, niepokój i depresja ustępują, a pacjent czuje się podniesiony na duchu i pewniejszy siebie. Poprawa koncentracji Indyjski masaż głowy zwiększa natlenowanie mózgu, a przez to usuwa zmęczenie oraz podnosi jasność myślenia i zdolność skupienia uwagi. Stan taki sprzyja kreatywności, ułatwia przypływ nowych idei i zwiększa produktywność myślenia. Podniesienie poziomu energii Indyjski masaż głowy zwiększa poziom energii życiowych. Energie znajdujące się w stanie stagnacji lub zablokowania przez wewnętrzne napięcia zostają uwolnione i zaczynają swobodnie przepływać w ustroju. Podczas zabiegu pojawia się uczucie głębokiego spokoju oraz przypływu sił życiowych. Zabieg przerywa na pewien czas odruchową aktywność umysłu i ciała, dzięki czemu może nastąpić energetyczne doładowanie. Po masażu pacjenci czują przypływ żywotności i ogólną poprawę samo- 11 Q O O 1 ffl poczucia. 12 a> I o o o o Korzyści w sferze duchowej Indyjski masaż głowy oddziałuje na subtelne ośrodki energii życiowych zwane czakramami, odblokowując je i równoważąc. Pod koniec zabiegu następuje wyrównanie tych energii oraz ich harmonizacja, co oznacza gruntowną odnowę ciała, umysłu i ducha. Ostrzeżenie! Indyjskiego masażu głowy nie powinno się nigdy traktować jako zabiegu zastępującego konwencjonalną medycynę, w stosunku do której jest on formą terapii komplementarnej, czyli uzupełniającej. Jakkolwiek w pełni wykwalifikowany terapeuta, mający duże doświadczenie w zakresie tego masażu, a także dobrą znajomość anatomii i fizjologii, może pomóc w opanowaniu wielu problemów zdrowotnych, to jednak w przypadkach utrzymujących się objawów chorobowych należy zawsze skorzystać z porad lekarskich. Rys historyczny Masaż jest najstarszą znaną człowiekowi formą działania leczniczego praktykowaną od tysięcy lat. Jak już wspomniałam, starożytna sztuka indyjskiego masażu głowy wywodzi się zAjurvedy - tradycyjnej medycyny indyjskiej. Sanskryckie słowo Ayurveda można tłumaczyć jako oznaczające „naukę o życiu", „wiedzę o życiu" lub „naukę o długowieczności". Ajurwedyjskie podejście do zdrowia opiera się na postulacie równowagi ciała, umysłu i ducha oraz promocji długiego życia. System ten rekomenduje masaż w połączeniu z dietą, ziołami, zabiegami oczyszczającymi, jogą, medytacją i ćwiczeniami fizycznymi. Masaż odgrywał zawsze podstawową rolę w życiu indyjskich rodzin. Jest on integralną częścią życia codziennego, zalecaną dla mężczyzn i kobiet w każdym wieku. • Niemowlęta. Codzienny masaż niemowląt i dzieci do lat trzech jest w Indiach bardzo popularnym zwyczajem. Służy podtrzymaniu więzi, zachowaniu dzieci w szczęściu i zdrowiu oraz zapewnieniu im poczucia bezpieczeństwa w środowisku rodzinnym. • Dzieci (3-6 lat). Dzieci indyjskie w wieku przedszkolnym poddaje się masażom 2-3 razy w tygodniu. Niektóre matki robią to codziennie -jak w przypadku niemowląt. • Dzieci (powyżej 7 lat). Dzieci w wieku szkolnym uczą się starożytnych technik masażu, obserwując innych członków rodziny oraz pod- dając się tym zabiegom. Stopniowo próbują masować innych członków rodziny. • Pned ślubem. Zgodnie z tradycyjnym zwyczajem narzeczem poddają się masażom przed ceremonią zaślubin. Zabiegi te mają działanie relaksujące, uzdrawiające i upiększające, a zarazem podnoszą kondycję fizyczną nowożeńców oraz ich płodność. • Ciąża. Kobiety spodziewające się dzieci poddają się masażom w całym okresie ciąży oraz przez co najmniej 40 dni po porodzie. • Dalsze życie. Masaże są w Indiach stałym elementem życia rodzinnego. Osobom starszym serwują te zabiegi młodsi członkowie rodzin -zwykle dzieci i wnuki. A zatem, masaż odgrywa ważną rolę w życiu rodzinnym. Indyjski masaż głowy wykonywały dawniej wyłącznie kobiety, traktując go jako element codziennych zabiegów pielęgnacyjno-oczyszczających. Związane z nim umiejętności były przekazywane w linii żeńskiej z pokolenia na pokolenie. Używane podczas masażu olejki sezamowe, migdałowe i kokosowe, wcierane w skórę głowy, zapewniały hinduskim kobietom zdrowe i długie włosy z pięknym połyskiem. W Indiach masażem głowy zajmują się również fryzjerzy. Typowe ich usługi obejmują zawsze champi - „masowanie głowy", od którego nazwy pochodzi zachodnie słowo „szampon". Fryzjerzy wykonują pobudzające i ożywiające masaże głowy, po których klienci czują się odświeżeni i pełni wigoru. Także i ci ludzie przekazują swoje umiejętności i doświadczenia z ojca na syna. Każdy lub każda z nich ma swoją indywidualną technikę i metodę. Masaże głowy są praktykowane w Indiach nie tylko w domach i u fryzjerów, lecz także w wielu innych miejscach. Zabiegowi takiemu można się poddać bez większego trudu zarówno na rogu ulicy, jak i na uczęszczanej przez turystów plaży. Indyjski masaż głowy dopiero niedawno trafił do krajów Zachodu, w których stał się od razu ogromnie popularny. Należy on obecnie do najszybciej rozwijających się terapii komplementarnych, a jego kursy organizuje się na wielu wyższych uczelniach całego świata. Masaż głowy zyskuje sobie wielką popularność w miejscach pracy, nie wymaga bowiem rozbierania się i używania jakichkolwiek akcesoriów, a przy tym jest łatwy do opanowania i ogromnie skuteczny. 13 | i o 1 (D Rozdział 2 Wszystko o głowie i twarzy W tym rozdziale zapoznamy się z: • kośćmi czaszki • kośćmi szyi i pasa barkowego • mięśniami głowy i twarzy • orientalną diagnozą głowy i twarzy Budowa czaszki Osoba wykonująca masaż głowy powinna znać kostno-mięśmową strukturę głowy, szyi i barków pacjenta. Pozwala to bardziej świadomie wybierać obszary, które trzeba masować oraz te, których podczas masażu należy unikać, a przez to uzyskiwać optymalne jego efekty. Chroniący mózg szkielet głowy składa się z 22 kości tworzących dwie grupy. 1 część czaszkową (8 kości) 2 część twarzową (14 kości) Czaszka Część czaszkowa składa się z następujących ośmiu kości: • czołowej • ciemieniowych (dwie) • skroniowych (dwie) • • potylicznej • klinowej • sitowej. Kość czołowa Kość czołowa obejmuje czoło i przednią część czaszki. Tworzy ona również stropy oczodołów. Zawiera zatoki czołowe i łączy się z dwiema kośćmi ciemieniowymi za pośrednictwem szwu wieńcowego. Kości ciemieniowe Dwie kości ciemieniowe tworzą znaczną część boków i sklepienia czaszki. Łączą się z wieloma kośćmi: za pośrednictwem szwu węgłowego z kością potyliczną; za pośrednictwem szwu łuskowego z kośćmi skroniowymi i kością klinową; oraz za pośrednictwem szwu wieńcowego z kością czołową. Kości skroniowe Dwie kości skroniowe tworzą dolne boczne części czaszki. W kościach tych są osadzone struktury ucha środkowego i wewnętrznego. Kość potyliczna Kość potyliczna tworzy dolną tylną część czaszki. Łączy się z trzema innymi grupami kości czaszkowych - kośćmi ciemieniowymi i skroniowy- 15 o o i 16 I I o o mi oraz kością klinową. W kości potylicznej znajduje się duży otwór (io-ramen magnum), przez który przechodzi górny odcinek rdzenia kręgowego. Kość klinowa Kość klinowa, znajdująca się w środkowej części podstawy czaszki, jest uważana za zwornik dna czaszki, a jej nazwa nawiązuje do jej kształtu. Łączy się ze wszystkimi innymi kośćmi czaszki oraz współtworzy gniazda oczodołów. Kość klinowa przypomina kształtem nietoperza z rozpostartymi skrzydłami i nogami wyciągniętymi w dół i do tyłu. Kość siłowa Lekka, gąbczasta kość sitowa znajduje się między oczodołami, przed kością klinową i za kośćmi nosowymi. Twarz Grupę 14 kości twarzowych tworzą: • kości nosowe (dwie) • szczęki (dwie) • kości jarzmowe (dwie) • żuchwa • kości Jzowe (dwie) • kości podniebienne (dwie) • małżowiny nosowe niższe (dwie) • lemiesz Kości nosowe Dwie niewielkie podłużne kości nosowe tworzą górną część grzbietu nosa. Dolna część nosa jest zbudowana z chrząstek. Szczęki Dwie połączone kości szczękowe tworzą razem górną szczękę. Służą jako zwornik architektury twarzy i łączą się ze wszystkimi innymi jej kośćmi z wyjątkiem żuchwy (szczęki dolnej). Kości szczękowe tworzą większą część podniebienia twardego (sklepienia jamy ustnej), część podstaw oczodołów oraz część komór nosowych. Każda z kości szczękowych zawiera zatokę szczękową. Kości jarzmowe Dwie kości jarzmowe kształtują głównie kości policzkowe, współtworzą jednak również oczodoły. Łączą się z kością czołową, z kośćmi skroniowymi i szczękowymi oraz z kością klinową. Żuchwa Żuchwa jest największą i najsilniejszą z kości twarzy, tworzącą dolną szczękę. Łączy się z kośćmi skroniowymi. Kości łzowe Dwie kości łzowe tworzą wewnętrzne ściany oczodołów. Są to najmniejsze z kości twarzowych, o wielkości paznokci palców dłoni i grubości papieru. Swą nazwę zawdzięczają bruzdom mieszczącym kanały nosowo--łzowe. Kości podniebienne Dwie kości podniebienne łączą się ze sobą wzdłuż linii środkowej, jak dwie duże litery „U. Tworzą tylną część sklepienia jamy ustnej, dno i ściany boczne nosa oraz niewielką część podstaw oczodołów. Małżowiny nosowe niższe Dwie małżowiny nosowe niższe, przypominające kształtem spiralne zwitki, tworzą zewnętrzne ściany nosa. (Małżowiny wyższe i pośrednie należą do kości sitowej.) Lemiesz Trójkątna kość lemieszowa tworzy część przegrody nosowej (na którą składa się część kości sitowej oraz struktury chrzestne). Asymetria (przesunięcie w jedną stronę) kości lemieszowej może być przyczyną nierównych objętości komór nosowych i związanej z tym skłonności do zaśluzowania, a nawet chronicznego zapalenia zatok. 17 I O o o o I Obszar wokół szczytu głowy Pierścieniowy obszar otaczający szczyt głowy obrazuje stan układu trawiennego. Tył głowy Tył głowy odzwierciedla wątrobę, śledzionę i trzustkę. Boki głowy Boczne powierzchnie głowy reprezentują płuca. Przód głowy Przednie części głowy są związane z narządami układu wydałniczego, a w szczególności z nerkami i pęcherzem moczowym. Mając obraz ogólny opiszemy teraz niektóre okolice bardziej szczegółowo. serce/ jelito cienkie Rys. 6. Górna powierzchnia gtowy Czoło W ogólności czyste czoło jest oznaką doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego. Górna część czoła Górne obszary czota wiążą się z układami krążenia i wydalania. Dobry stan tej strefy wskazuje na silne serce oraz zdrowe nerki i pęcherz. Zrównoważenie górnej części czoła oznacza też zrozumienie świata duchowego. Pryszcze i krostki wskazują na nadmierne spożycie niektórych pokarmów. Białe pryszcze oznaczają zbyt duży udział tłuszczów i olejów w diecie, czerwone - nadmiar cukru, żółte - nadmiar tłuszczów zwierzęcych, a ciemne - nadmiar białek w połączeniu z tłuszczami. Zaczerwienienie górnej części czoła pojawia się w warunkach przeciążenia układu krążenia objawiającego się przyśpieszonym pulsem. Nadaktywność wydalnicza przejawia się częstym oddawaniem moczu i biegunkami. Białe plamy na czole mogą się pojawić u osób konsumujących zbyt wiele produktów mlecznych, co podwyższa poziom cholesterolu i zwiększa wydzielanie śluzu. Nadmiar cukru w pożywieniu objawia się ciemnymi plamkami, oznaczającymi także możliwość powstawania kamieni nerkowych i częstych infekcji pęcherza. Środkowa część czoła Obszar środkowy reprezentuje układ nerwowy. Idealny jego stan oznacza pełnię zdrowia umysłowego. Białe zabarwienie środkowej części czoła zwykle oznacza spowolnienie funkcji umysłowych, a kolor czerwony wskazuje na nerwowość i nadwrażliwość. Pryszcze oraz białe, żółte lub ciemne plamki mogą mieć znaczenie podobne jak w przypadku górnej części czoła. Dolna część czoła Dobry stan dolnej części czoła oznacza silne układy trawienny i oddechowy oraz wysoki poziom energii fizycznych i mentalnych. Pionowe zmarszczki między brwiami wskazują na stwardnienie i upośledzenie funkcji wątroby. Ukazują one także tendencję do wybuchów złości i gniewu. Zaczerwienienie w dolnej części czoła to ostrzeżenie przed możliwością rozwoju stanów zapalnych w narządach trawiennych i oddechowych. Ściemnienie tej okolicy ukazuje spowolnienie metabolizmu i zaparcia, a także ryzyko zaburzeń oddechowych. W dolnej części czoła mogą się też pojawiać pryszcze i krostki oraz plamki, o których była mowa wcześniej. 27 ! 5S. O O (Q O Q 28 o 0) i o o "w I Skronie Skronie odnoszą się nie tylko do śledziony, lecz także do trzustki, wątroby i pęcherzyka żółciowego. Zielonkawe przebarwienia w tych obszarach wskazują na niedoczynność pęcherzyka lub nadczynność śledziony. Ściemnienie tych okolic ukazuje niedoczynność śledziony i wątroby, jak również możliwość zaburzeń trzustki. Mogą się także pojawiać krost-ki i plamki. Nos Nos jest zwierciadłem układów nerwowego i krążenia oraz pewnych aspektów układu trawiennego. Dobrze uformowany nos jest wskaźnikiem zrównoważonego układu nerwowego. Nos długi i prosty oznacza naturę wrażliwą i nerwową, a krótki i płaski - skłonności do ścisłego myślenia. Nos zaczerwieniony wskazuje na możliwość zakłóceń ciśnienia krwi, a zwłaszcza nadciśnienia tętniczego. Purpurowe zabarwienie nosa może też korelować z niskim ciśnieniem, a zabarwienie białe - z obecnością chłodu w częściach ciała najbardziej oddalonych od serca (takich jak palce dłoni i stóp). Dobrze uformowane nozdrza są oznaką silnego, męskiego charakteru oraz odwagi i determinacji. Nozdrza słabo uformowane to wskaźnik natury kobiecej, z właściwą jej wrażliwością i delikatnością. Nozdrza przesadnie rozbudowane korelują czasem ze skłonnościami agresywnymi, a niedorozwinięte - z niedostatkiem żywotności. Skrzywienie nosa w prawo pokazuje, ze narządy prawej połowy ciała są aktywniejsze od pozostałych. Skierowanie nosa w lewo oznacza tendencję do dominacji narządów położonych z lewej strony. Na nosie mogą tez występować pryszcze i plamki. Brwi Brwi ukazują historię rozwoju w okresie ciąży. Wczesne stadium embrionalne znajduje odbicie w ich obszarze wewnętrznym, stadium środkowe - w obszarze środkowym, a stadium końcowe - w zakończeniach brwi. Obszary te reprezentują również młodość, wiek średni i starość. Przestrzeń między brwiami Odstęp między brwiami zależy od sposobu odżywiania się matki podczas ciąży. Odstęp maiy jest skutkiem nadmiernego spożycia pokarmów pochodzenia zwierzęcego oraz rozgotowywania warzyw w słonej wodzie. Osoby obciążone w taki sposób mogą mieć problemy z wątrobą, trzustką, nerkami i sercem. Niewielki odstęp między brwiami oznacza również upór i determinację połączone z ograniczeniem horyzontów umysłowych. Odstęp szeroki to rezultat spożywania przez matkę nadmiernych ilości mleka, cukru, owoców, słodkich napojów oraz surowych warzyw liściowych. W takich przypadkach można się spodziewać kłopotów z płucami, pęcherzykiem żółciowym, jelitami i pęcherzem moczowym. Odstęp bardzo szeroki koreluje z niezdecydowaniem, brakiem życiowego napędu i determinacji oraz niepewnością. Kqt nachylenia brwi Brwi rozchodzące się ku górze są oznaką natury agresywnej, a opadające w dół reprezentują charakter delikatny i wyrozumiały. Brwi zaostrzone oznaczają osobę aktywną fizycznie, lecz łagodną z natury. Wygląd brwi Im grubsze brwi, tym bardziej energiczna osobowość. Brwi długie wróżą długowieczność, a krótsze - wcześniejszy koniec życia. Interesujące jest porównanie brwi z liniami życia na dłoniach. Brwi z przerwami wskazują na poważną chorobę w przeszłości lub w przyszłości. Oczy Oczy są zwierciadłem duszy, a także naszego zdrowia. Wielkość oczu Oczy małe charakteryzują osoby pewne siebie, zdecydowane, silne i żywotne, lecz bardzo małe ich rozmiary są oznaką skłonności agresywnych. Duże oczy znamionują łagodność i zmysłowość. Oczy niezwykle duże mogą oznaczać nieśmiałość, brak pewności oraz podatność na choroby nerwowe. Rozstaw oczu Wąskie osadzenie oczu - podobnie jak w przypadku brwi - może oznaczać upór, determinację oraz skłonność do agresji i ograniczenia horyzontów myślowych. Większy rozstaw oczu wskazuje na łagodniejszy charakter, lecz także na niezdecydowanie i intelektualne spowolnienie. 29 o o o I 30 f w o o L Okolice brwi b c ¦ -.1 a a wczesne stadium cigży-młodość b środkowe stadium ciqży - wiek średni c końcowe stadium cigży - wiek zaawansowany duży odstęp między brwiami mniejszy odstęp między brwiami Kqt nachylenia brwi brwi rozchodzące się ku górze brwi opadające Rys. 7. Brwi Okolice oczu Jednolite, naturalne zabarwienie skóry wokół oczu jest oznaką doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego. Ściemnienie skóry wokół oczu wskazuje na słabe funkcjonowanie nerek i nadnerczy, a w niektórych przypadkach także osłabienie narządów rozrodczych. Zaczerwienienie w okolicach oczu oznacza przeciążenie serca i układu krążenia. U kobiet cierpiących z powodu nieregularnych miesiączek może wystąpić przed menstruacją zaczerwienienie powiek oraz nerwowość. Żółte zabarwienie skóry wokół oczu to wskaźnik przeciążenia wątroby i pęcherzyka żółciowego w związku z nadmiernym spożyciem produktów mlecznych. Pryszcze lub grudki w pobliżu oczu pojawiają się w sytuacjach, gdy organizm usiłuje pozbyć się nadmiaru pożywienia. Wodniste i obrzmiałe worki pod oczami to oznaka zaburzeń nerkowych; w takich przypadkach występuje również częste oddawanie moczu. Worki wypełnione tkanką tłuszczową wskazują na gromadzenie się śluzu i tłuszczu w tkankach nerek. W obu przypadkach obserwuje się też zwykle zmęczenie, ociężałość, osłabienie pamięci i niezdecydowanie. Uszy Uszy reprezentują cały organizm, a w sposób szczególny obrazują stan nerek. Odzwierciedlają sposób odżywiania się matki w okresie ciąży. Jeśli jej dieta była zrównoważona, wówczas szczyty małżowin usznych znajdują się na poziomie oczu, a ich dolne zakończenia na poziomie końca nosa lub górnej wargi. Uszy wzniesione mogą oznaczać osobę bardziej agresywną, a spiczaste wskazują na połączone z agresywnością ograniczenie umysłowe. Ogólnie można powiedzieć, że większe uszy korelują z silniejszą konstytucją, nie należy się więc na nie uskarżać! Małe uszy występują zwykle u ludzi zajmujących się doraźnymi problemami i pozbawionych szerszego spojrzenia na świat. Uszy grube są oznaką szerokich horyzontów umysłowych, a cienkie - skłonności do uprzedzeń. 31 o o Q ¦3 Położenie uszu położenie normalne położenie wzniesione Rys. 8. Uszy 32 i Przyglądając się uszom dokładniej, możemy w nich dostrzec trzy warstwy. Na małżowinach usznych mają swoje odbicie wszystkie narządy i gruczoły ciała, a podczas indyjskiego masażu głowy masując je działamy na około 200 punktów refleksyjnych! Policzki Policzki odzwierciedlają w sposób szczególny stan układu oddechowego, a także układów krążenia i trawiennego. Policzki dobrze uformowane i jędrne, o czystej cerze i jednolitym zabarwieniu wskazują na doskonały stan układów oddechowego i trawiennego. Grubość powłoki mięśniowej mniejsza od normalnej oznacza funkcjonalne osłabienie tych układów. Zaczerwienienie policzków jest na poziomie fizycznym oznaką skłonności do nadciśnienia, a na poziomie mentalnym - ogólnej nerwowości. Białe policzki to wskaźnik nadmiernego spożycia produktów mlecznych, czego efektem może być zaśluzowanie, zwłaszcza płuc. Krosty i pryszcze na policzkach wskazują na gromadzenie się śluzu w płucach, szczególnie u osób pijących dużo mleka. Usta Usta obrazują stan narządów trawiennych, jako że przez nie wprowadzamy pożywienie do przewodu pokarmowego. Górna warga wiąże się z żołądkiem, a dolna z jelitami cienkim i grubym. Wielkość ust Wielkość ust zwiększyła się w okresie życia kilku ostatnich pokoleń, co jest oznaką postępującej degeneracji fizycznej i umysłowej człowieka! Wynika to z nadmiernej konsumpcji cukru i jego substytutów, kawy i innych napojów, tłuszczów, pomidorów oraz ziemniaków przez kobiety w ciąży. Osoby, których usta mają tę samą szerokość co ich nosy, cieszą się doskonałym zdrowiem psychicznym i fizycznym. Szerokie usta, występujące coraz powszechniej we współczesnych społeczeństwach, są oznaką słabości narządów wewnętrznych oraz utraty takich cech, jak wytrzymałość, odporność i wytrwałość. Zabarwienie ust Obrzmiałe wargi to oznaka zaburzeń trawiennych. Obrzęk górnej wargi wskazuje na choroby żołądka, a rozdęcie wargi dolnej - na problemy je- litowe mogące się objawiać zaparciami i biegunkami. Obecnie ponad 70% ludzi ma spuchnięte wargi dolne. Różowo-czerwone zabarwienie warg oznacza dobre krążenie i sprawne funkcjonowanie układu trawiennego, natomiast barwa intensywnie czerwona może być wskaźnikiem nadciśnienia lub stanów zapalnych. Usta zbielałe sygnalizują słabe krążenie i prawdopodobieństwo anemii. lak widać, twarz ujawnia zdumiewająco wiele danych. Interesujące jest to, ze niektóre cechy będące przedmiotem pożądania - a nawet zabiegów chirurgii plastycznej, takich jak powiększanie ust - wcale nie muszą być oznaką dobrego zdrowia! Masaż twarzy i głowy usprawnia funkcje wszystkich narządów ciała. Obserwacja twarzy przed zabiegiem może być bardzo pouczająca! 33 7? O usta normalnej wielkości Rys. 9. Usta I I usta powiększone Rozdział 3 Przygotowanie do masażu W tym rozdziale omówimy: • sposób przygotowania pomieszczenia do indyjskiego masażu głowy • sposób przygotowania osoby wykonującej masaż • sposób przygotowania osoby poddającej się takiemu zabiegowi • przeciwwskazania do zabiegu W indyjskim masażu głowy właściwe przygotowanie zabiegu ma ogromne znaczenie. Przede wszystkim należy stworzyć relaksujące, spokojne i kojące środowisko, w którym masaż będzie przyjemnym doświadczeniem dla obu zainteresowanych osób. 35 Pomieszczenie • Spokój i brak zakłóceń. Indyjski masaż głowy powinien odbywać się w pokoju, w którym możliwe jest sprowadzenie do minimum ewentualnych zakłóceń. Należy wyłączyć telefon lub przestawić go w tryb automatycznego cichego odbioru. Domowników trzeba poprosić o nie-zakłócanie sesji w ciągu najbliższych trzydziestu minut. Jeśli w domu są zwierzęta, powinniśmy zadbać o to, by nie przerywały zabiegu i nie rozpraszały uwagi. Wszelkie zakłócenia są wybitnie niepożądane, a sama świadomość możliwego ich wystąpienia psuje koncentrację oraz zaburza płynność i precyzję ruchów. Czas, w którym odbywa się masaż, powinien być traktowany w sposób szczególny oraz poświęcony wyłącznie relaksacji i odstresowaniu w przyjemnej atmosferze. • Temperatura w pokoju. W pomieszczeniu, w którym wykonujemy masaż, powinno być ciepło, ale nie duszno lub parno. Podczas zabiegu temperatura ciała pacjenta (-ki) obniża się nawet wtedy, gdy osoba ta niczego z siebie nie zdejmuje. Trzeba zawsze pamiętać o jego (jej) komforcie; wykonując masaż, możemy nie czuć chłodu, lecz ktoś, kto poddaje się temu zabiegowi, znajduje się w głębokim relaksie. Nie można się odprężyć, gdy czuje się chłód, jeśli więc w pomieszczeniu nie będzie dość ciepło, korzyści z zabiegu mogą okazać się problematyczne. Warunki idealne to dobra wentylacja połączona z odpowiednią temperaturą i brakiem przeciągów. • Oświetlenie. Pokój do masażu głowy powinien być oświetlony w sposób tworzący przyjemny i spokojny nastrój. Silne górne oświetlenie skierowane na twarz pacjenta nie sprzyja odprężeniu i wywołuje napięcia wokół oczu. Przydatny może być wyłącznik z regulacją natężenia światła elektrycznego oraz żarówki w ciepłych kolorach. Jeszcze lepszym rozwiązaniem są świece, których łagodne światło tworzy idealny nastrój. Odpowiednie jest oczywiście również oświetlenie naturalne. • Olejki aromatyczne. Do stworzenia odpowiedniej atmosfery możemy wykorzystać kominek do aromaterapii. Niektóre czyste olejki wywierają silny wpływ na sferę emocji, sprzyjając głębokiemu odprężeniu, podnosząc poziom energii życiowych, a nawet tworząc atmosferę zmysłowości. Wystarczy nieduży i niezbyt kosztowny kominek, w którym do miseczki z wodą dodajemy kilka kropli olejku. 36 s o o ¦D .0) O O Poniżej wymieniam niektóre olejki, zachęcając do wypróbowania ich wpływu na nastrój osób poddających się masażom. Olejki głęboko odprężające • rumiankowy • szałwiowy • kadzidlany • pelargoniowy • lawendowy • sandałowy • ylangylang Olejki podnoszące nastrój i działające przeciwdepresyjnie • bergamotowy • pelargoniowy • grejpfrutowy • limonowy • mandarynkowy • neroli Olejki afrodyzjakalne • jaśminowy • neroli • różany • ylangylang Olejki poprawiające koncentrację i rozjaśniające umysł bazyliowy pieprzowy imbirowy cytrynowy miętowy rozmarynowy Olejki uwalniające i porządkujące emocje • benzoesowy • kadzidlany • jałowcowy • lipowy • majerankowy • różany • Relaksująca muzyka. Uspokajająca muzyka sprzyja odprężeniu ciała, umysłu i ducha; pozwala również sprowadzić rozmowy do niezbędnego minimum. Niektórzy uwielbiają odgłosy przyrody, takie jak szum wiatru lub morza; inni reagują dobrze na dźwięki wydawane przez delfiny i wieloryby. Są też osoby, które lubią słuchać intonowania mantr i innych kultowych form wokalnych. Należy zapytać pacjenta (-kę) o jego (jej) muzyczne preferencje. Wiele osób woli poddawać się masażom w kompletnej ciszy. • Kryształy. Rozłożenie kryształów w pomieszczeniu może wybitnie poprawić panującą w nim atmosferę. • Ametyst purpurowy wchłania wszelkie negatywne emocje oraz generuje spokój i zadowolenie; jego obecność równoważy umysł, ciało i duszę. • Kwarc różany rozbudza miłość i współczucie, tworząc atmosferę łagodności i spokoju. • Kwarc bezbarwny, wykorzystywany intensywnie do celów terapeutycznych przez uzdrowicieli, pomaga w usuwaniu blokad, przywraca równowagę i podnosi poziom energii. • Hematyt sprzyja wzmocnieniu więzi z żywiołem Ziemi i może być pomocny w celu ugruntowania pacjenta (-ki) w końcowej fazie zabiegu. Kryształy należy rozmieścić w taki sposób, by można je było widzieć podczas zabiegu i - jeśli to możliwe - odczuwać ich uzdrawiające wibracje. Można też rozłożyć kryształy wokół miejsca, w którym ma się odbyć zabieg. 37 a i (0 a o 1 i Wyposażenie Przed rozpoczęciem masażu warto się upewnić, czy mamy pod ręką wszystko, co będzie nam potrzebne, bowiem po rozpoczęciu zabiegu nie powinno się go przerywać i wychodzić z pomieszczenia, w którym się odbywa. • Krzesło. Najbardziej odpowiednie jest krzesło z prostym, pionowym i niezbyt wysokim oparciem, najlepiej bez podlokietników. Wysokość siedziska powinna być tak dobrana, by osoba wykonująca masaż miała łatwy dostęp do głowy, szyi i barków pacjenta bez konieczności wyciągania się i napinania pleców. Krzesło, na którym siedzi pacjent, nie może mieć zbyt wysokiego oparcia; górne partie jego pleców oraz barki i szyja muszą być łatwo dostępne. Stopy pacjenta (-ki) powinny mocno opierać się na podłodze. 38 3 I O) Poduszki. Należy mieć pod ręką kilka poduszek. Osoba poddająca się zabiegowi może potrzebować jednej poduszki pod dolną część pleców, a drugiej na kolana, by mogła położyć na niej dłonie. Może też powstać potrzeba podłożenia poduszki pod głowę pacjenta (-ki) podczas wykonywania masażu twarzy. Ręczniki. Jeśli podczas masażu zamierzamy używać olejków, powinniśmy okryć pacjenta (-kę) dużym ręcznikiem. Dodatkowe ręczniki mogą się przydać, gdy pacjent (-ka) zacznie odczuwać chłód w następstwie głębokiego relaksu. Olejki (dodatkowo). Potrzebny będzie olejek do masażu, ewentualnie - jeśli ktoś woli - mieszanka olejków aromatycznych (więcej informacji o olejkach znajduje się w rozdziale IV). Kryształy (dodatkowo). Możemy dać pacjentowi (-ce) kryształy do trzymania w dłoniach. Do tego celu najlepiej nadają się kamienie gładko obrobione i wypolerowane. Woda. Przed zabiegiem należy przygotować szklanki i czystą wodę, którą podajemy po zakończeniu masażu. Podczas zabiegu z organizmu uwalniają się toksyny, które woda pomoże wypłukać. Duża spinka lub gumka do włosów. Podczas masażu górnych części pleców, barków i szyi długie włosy trzeba będzie zebrać i zabezpieczyć na szczycie głowy. Przygotowanie osoby wykonującej masaż • Ubiór. Najbardziej odpowiedni jest ubiór wygodny i luźny, pozwalający bez trudu poruszać się wokół pacjenta. Idealna jest luźna bluza lub koszula z krótkimi rękawami oraz szerokie i luźne spodnie, ponieważ osobie wykonującej masaż zwykle robi się bardzo ciepło podczas zabiegu. Najpraktyczniejsza jest odzież łatwa w praniu, ponieważ może czasem zostać niechcący poplamiona olejkami. Do masażu należy zawsze przystępować w czystym ubraniu. • Obuwie. Można wykonywać masaż bez obuwia lub w dowolnym obuwiu bez wysokich obcasów, np. typu sportowego. Higiena • Dłonie. Czystość dłoni ma zasadnicze znaczenie. Zawsze myjemy je dokładnie przed indyjskim masażem głowy i po jego zakończeniu. Wszelkie skaleczenia i/lub otarcia należy zakleić plastrami. • Paznokcie. Paznokcie powinny być czyste i przycięte w taki sposób, by podczas wykonywania masażu nie dotykały skóry pacjenta. Nie zaleca się używania lakierów, gdyż niektóre osoby mogą być uczulone na za- warte w nich substancje i reagować wysypką. W warstwie lakieru może również gromadzić się brud! • Jama ustna. Przed zabiegiem nie powinno się palić i spożywać pikantnych pokarmów, takich jak czosnek. Osoba wykonująca masaż znajduje się blisko głowy pacjenta, na którego mogą działać odpychająco niektóre zapachy. Dla odświeżenia oddechu warto przed zabiegiem umyć zęby lub wypłukać jamę ustną. • Woń ciała. Należy dołożyć starań, by woń ciała masującego nie wywoływała u pacjenta nieprzyjemnych skojarzeń. • Włosy. Ze względów praktycznych można związać długie włosy z tyłu głowy. • Biżuteria. Przed przystąpieniem do masażu zdejmujemy wszelką biżuterię, ponieważ pierścionki, bransolety i zegarki mogą powodować otarcia i zadrapania skóry pacjenta. Ćwiczenia dłoni Skuteczne wykonanie indyjskiego masażu głowy wymaga elastyczności, siły i wrażliwości dłoni. Opisane dalej ćwiczenia wzmacniają dłonie i zwiększają ich ruchomość. Można je wykonywać w wolnych chwilach, w miarę możliwości codziennie. 1 Ujmujemy w dłoń niewielką piłeczkę gumową i na przemian ściskamy ją i rozluźniamy palce dłoni. Obie dłonie gimnastykujemy w ten sam sposób. 2 Delikatnie wyciągamy i rozciągamy pojedynczo palce dłoni, a następnie ostrożnie wykonujemy nimi krążenia. 3 Trzymamy dłonie wewnętrznymi powierzchniami ku dołowi i wstrząsamy nimi od nadgarstków możliwie jak najluźniej i jak najszybciej. 4 Rozluźniamy wszystkie palce i wykonujemy krążenia nadgarstkami w obu kierunkach. Ruchy te można również wykonywać z zaciśniętymi pięściami. 5 Rozluźniamy dłonie, a następnie zginamy kolejne stawy, składając powoli dłoń w pięść z kciukiem na zewnątrz pozostałych palców. Ćwiczenie to można również wykonywać szybko, za każdym razem ściskając dłonie w pięści. 6 Energicznie prostujemy wszystkie palce maksymalnie je od siebie oddalając. Powtarzamy czynności co najmniej dziesięć razy. 7 Przyciągamy łokcie do talii i wykonujemy szybkie krążenia nadgarstków i przedramion w obu kierunkach. 8 Łączymy dłonie jak do modlitwy i szybko pocieramy je o siebie ruchami do przodu i do tyłu, zwracając uwagę na wydzielające się przy tym ciepło. 39 -o I ! o $¦ a. o Q 40 i o 1 i ¦5 O) I 9 Naprzemiennie uderzamy dłońmi w poduszkę, trzymając łokcie blisko tułowia i powoli zwiększając szybkość ruchów. Wrażliwość dłoni pomagają zwiększyć następujące ćwiczenia: 1 Zbliżamy dłonie do siebie wewnętrznymi powierzchniami na bardzo niewielką odległość. Zamykamy oczy, zwracając uwagę na wszelkie niezwykłe doznania, takie jak mrowienie, ciepło, wibracje lub pulsa-cje. Powoli oddalamy dłonie od siebie na odległość około 5 cm i ponownie je zbliżamy, wczuwając się w odczuwane wrażenia. Następnie rozsuwamy dłonie na około 10 cm, a potem 15 cm i obserwujemy własne reakcje. 2 Prosimy drugą osobę, by usiadła naprzeciw nas i zbliżamy dłonie do jej ciała na odległość około 5 cm, zaczynając od głowy. Przemieszczamy dłonie powoli płynnym ruchem wzdłuż ciała, badając jego pole energetyczne. Mogą się pojawić odczucia zmian temperatury, mrowienia, wibracji, pulsacji, a nawet doznania przypominające wyładowania elektryczne. Powtarzamy następnie to ćwiczenie, przesuwając dłonie w odległości około 20 cm od ciała badanej osoby. 3 Umieszczamy monetę pod czasopismem, zamykamy oczy i staramy się wyczuć jej położenie, badając palcami zewnętrzną powierzchnię. Jeżeli zadanie to okaże się zbyt trudne, powtarzamy ćwiczenie przykrywając monetę kilkoma kartkami papieru. Stopniowo zwiększamy grubość warstwy oddzielającej dłonie od monety. Praktykując regularnie to ćwiczenie, można zdobyć umiejętność lokalizowania ukrytego przedmiotu przez grubą książkę telefoniczną! 4 Kładziemy ludzki włos pod kartką papieru, zamykamy oczy i staramy się wyczuć jego położenie. Kiedy i to potrafimy zrobić, przykrywamy włos kilkoma warstwami papieru i powtarzamy ćwiczenie. 5 Kładziemy przed sobą kilka przedmiotów wykonanych z różnych materiałów (np. z gliny, gumy, tworzywa sztucznego, metalu i drewna). Mając oczy zamknięte, ujmujemy je po kolei w dłonie i badamy ich kształty, giętkość i powierzchnię. 6 Siadamy przy stole z drugą osobą naprzeciw. Prosimy partnera o położenie obu rąk na stole i rozluźnienie ich. Zbliżamy jedną dłoń do przedramienia partnera, a drugą kładziemy na stole. Koncentrujemy uwagę na pojawiających się odczuciach. Staramy się wyczuć różnicę między żywą tkanką i blatem stołu. Możemy mieć wrażenie przyciągania przez pewne okolice ręki partnera, takie jak nadgarstek lub ramię. Jeśli w przeszłości ręka ta doznała okaleczenia, będziemy mogli wyczuć to w jej polu energetycznym. Ćwiczenia te wymagają intensywnej koncentracji oraz bardzo lekkiego i powolnego nacisku w celu uzyskania maksimum danych zmysłowych. Dłonie powinny być całkiem rozluźnione; sztywne i twarde dłonie nie wykazują tego typu wrażliwości. Po opisanych ćwiczeniach oraz w warunkach użycia olejków podczas indyjskiego masażu głowy nasze dłonie staną się bardziej giętkie i miękkie niż kiedykolwiek! Stan umysłu Przed masażem trzeba poświęcić nieco czasu świadomej relaksacji. Pozwoli to utrzymać stan wewnętrznego spokoju, którego zabieg wymaga. Oto kilka wskazówek na ten temat: 1 Siadamy wygodnie na podłodze lub krześle. Niezwykle istotne jest wyprostowanie kręgosłupa umożliwiające swobodny przepływ energii i ustanowienie silnego połączenia z ziemią. 2 Zamykamy oczy i wykonujemy kilka głębokich oddechów. W trakcie wydechu staramy się odczuć wypływ napięcia z ciała. Podczas wdechów wizualizujemy napełnianie ciała uzdrawiającą energią i światłem. 3 Jeżeli w obrębie szyi i barków lub w innej okolicy ciaławystępują jakieś usztywnienia, delikatnie kierujemy oddechy do tych obszarów, rozpraszając wszelkie napięcia. 4 Po całkowitym rozluźnieniu ciała zaczynamy usuwać przypadkowe myśli z pola świadomości. Koncentrujemy się w tym celu na pojedynczym słowie, takim jak „spokój" lub „jedność", i powtarzamy je dopóty, dopóki nie uzyskamy całkowitego spokoju umysłu. Inną podobną techniką jest skupienie uwagi na wybranym kolorze do czasu, gdy myśli odpłyną. 5 Pozostajemy w stanie relaksacji tak długo, jak sobie życzymy. Gdy poczujemy gotowość powrotu, stajemy się świadomi ciała, nawiązujemy kontakt z ziemią i przez chwilę poruszamy palcami dłoni i stóp. Otwierając powoli oczy, uświadamiamy sobie stan zrelaksowanego skupienia. Ten właśnie spokojny stan umysłu i ciała będziemy przekazywali pacjentowi (-ce) podczas masażu. Uzdrawiające energie będą również płynęły przez nas, czemu będzie towarzyszyło wyostrzenie intuicji i wrażliwości. 41 42 ¦8 .2 6 Przygotowanie osoby poddającej się masażowi • Ubiór. Gdy pacjent (-ka) życzy sobie masażu bez olejków, najbardziej odpowiednim ubiorem jest koszulka z krótkimi rękawami. W przypadku użycia olejków (z korzyścią dla efektów terapeutycznych) zaleca się zdjęcie ubrania z górnych części ciała; dotyczy to w szczególności ra-miączek i klamerek damskich staników, które pacjentka może zdjąć lub przynajmniej zsunąć z ramion, odsłaniając barki. Tułów można wówczas owinąć dużym ręcznikiem lub kawałkiem naturalnej tkaniny. Rys. 10. Nawiązywanie kontaktu Biżuteria. Prosimy pacjenta (-kę) o zdjęcie wszelkiej biżuterii, takiej jak naszyjniki, kolczyki, klipsy oraz kółka noszone w nosie i inne ozdoby twarzy. Okulary. Prosimy o zdjęcie okularów. Włosy. Włosy powinny być rozczesane, aby podczas zabiegu nie uległy splątaniu. Podczas masażu górnych pleców, barków i szyi długie włosy upinamy na szczycie głowy. Makijaż. Dla uzyskania optymalnych korzyści z masażu twarzy z użyciem olejków wskazane jest usunięcie makijażu. Pozycja ciała. Prosimy pacjenta, by usiadł wygodnie na krześle i zdjął obuwie. Obie stopy pacjenta powinny spoczywać na podłodze, a nogi nie powinny być skrzyżowane. Na udach kładziemy poduszkę i prosimy o ułożenie na niej dłoni. Możemy też zaproponować trzymanie w dłoniach kryształów podczas zabiegu. Sprawdzenie, czy nie ma przeciwwskazań. Upewniamy się w kwestii ewentualnych przeciwwskazań do indyjskiego masażu głowy (patrz: szczegóły w następnym podrozdziale). Objaśnienie. Wyjaśniamy krótko, na czym polega indyjski masaż głowy i jakie przynosi korzyści. 43 ¦o i Q o. o Q Przeciwwskazania do indyjskiego masażu głowy Przeciwwskazania to wszelkie zaburzenia lub inne czynniki uzasadniające rezygnację z wykonywania indyjskiego masażu głowy. Przed rozpoczęciem zabiegu należy się upewnić w tej kwestii, nie chcemy bowiem pogarszać czyjegokolwiek stanu zdrowia. Masaż należy do najbardziej naturalnych, nieinwazyjnych i bezpiecznych form działania terapeutycznego. Jedynie w bardzo nielicznych przypadkach konieczna jest opinia lekarska bądź szczególna ostrożność podczas wykonywania zabiegu. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy zasięgnąć porady lekarskiej lub skonsultować sprawę z doświadczonym naturoterapeutą praktykującym tego rodzaju masaże. Kiedy nie należy wykonywać indyjskiego masażu głowy Gorączka Jeżeli pacjent ma gorączkę, powinniśmy poczekać, aż temperatura jego ciała powróci do normy. Podwyższona temperatura oznacza, że organizm zwalcza jakąś infekcję i jego mechanizmy obronne zostały uaktywnione. Indyjski masaż głowy może spowodować uwolnienie toksyn, co nie byłoby korzystne w sytuacji, gdy organizm ma ich już wystarczająco dużo do usunięcia! Zakrzepica/zatory Zakrzepica, czyli choroba zatorowa, jest przeciwwskazaniem do zabiegu, istnieje bowiem ryzyko uruchomienia zakrzepów, które po przejściu z krwią do innych części ciała mogą spowodować niedokrwienie narządów o zasadniczym znaczeniu dla życia. Jeśli zakrzep jest wystarczająco duży, wówczas może dojść do całkowitego zablokowania ważnego naczynia z natychmiastowym skutkiem śmiertelnym. W przypadku osób z rozpoznaną za-krzepicą należy więc poprzedzić ewentualny masaż konsultacją lekarską. Niedawny krwotok Krwotok, polegający na upływie większych ilości krwi z układu sercowo--naczyniowego, może być wewnętrzny lub zewnętrzny. Masaż jest w takich warunkach z oczywistych przyczyn wykluczony. Infekcje i choroby zakaźne Nie należy wykonywać masażu osobom cierpiącym na takie choroby, jak ospa wietrzna, odrą, grypa czy liszajec. Nie chcemy przecież pogorszyć stanu pacjenta ani też zarazić się chorobą lub przenieść ją na kogoś innego. Do najczęstszych chorób skóry głowy i szyi należą: • Liszajec. Silnie zakaźna choroba wywoływana przez paciorkowce i gronkowce. Zmiany chorobowe występują najczęściej na twarzy w pobliżu ust i nosa oraz wokół oczu, mogą się jednak również pojawiać na owłosionej skórze głowy. Mają one formę niewielkich pęcherzyków, zazwyczaj w zgrupowaniach, których pękanie i wysychanie prowadzi do powstawania żółtych strupów. • Opryszczka zwykła {frerpes simplex) zwana popularnie „zimnem". Chorobę tę wywołuje wirus obecny u 90% ludzkiej populacji, uaktywniający się pod wpływem stresu, innych chorób oraz światła słonecznego. Zmiany, pojawiające się wokół warg, zaczynają się od swędzenia, a następnie przybierają postać cieknących pęcherzyków, z których powstają twarde strupy. Choroba trwa zwykle dwa do trzech tygodni. • Grzybica skóry głowy (finea capitis). Jest to infekcja grzybicza objawiająca się okrągłymi, zaczerwienionymi i łuszczącymi się plamami na skórze, powodującymi swędzenie. • Wszawica (pediculosis capitis). Choroba wywoływana przez wszy głowowe [Pediculus humanus var. capitis) - niewielkie pasożyty żywiące się krwią ze skóry głowy. Jaja tych insektów składane są na włosach przy samej skórze, na której występują zaczerwienienia. Pacjenci odczuwają przy tym swędzenie. N.B. Do niezakaźnych i niezaraźliwych chorób skóry należą: łuszczyca, egzema, zapalenie skóry, łupież i łysienie (utrata włosów). Jeśli jednak z chorobowo zmienionych powierzchni sączą się jakieś płyny, należy je podczas masażu starannie omijać. Infekcje umiejscowione Okolice zmian związanych z iniekcjami umiejscowionymi, takich jak czyraki, karbunkuly, zapalenia spojówek lub jęczmyki, powinno się omijać podczas masażu. Czyraki i karbunkuly (czyraki mnogie) spotyka się najczęściej na tylnej powierzchni szyi; są bolesne i zawierają wydzielinę ropną, za pośrednictwem której mogą się przenosić. Objawami zapalenia spojówek, czyli błon śluzowych wewnętrznych powierzchni powiek i niektórych powierzchni gałek ocznych, są zaczerwienienia, obrzęki i wydzieliny. Stan zapalny przenosi się łatwo z jednego oka na drugie. Jęczmyki powstają w wyniku stanów zapalnych cebulek włosowych. Niedawne urazy głowy lub szyi Indyjski masaż głowy nie jest wskazany po urazach głowy i szyi, takich jak odgięciowy uraz kręgosłupa szyjnego oraz urazy w następstwie uderzeń głowy. W takich przypadkach może nastąpić zaostrzenie objawów pourazowych w postaci stanów zapalnych i bólu. Niedawne interwencje chirurgiczne w obrębie głowy lub szyi Po operacjach na głowie lub szyi należy unikać masażu, może on bowiem zakłócić proces gojenia. Masowanie świeżych blizn niszczy tkanki, powoduje bóle i spowalnia gojenie. W takich przypadkach masaż można podjąć po orzeczeniu lekarskim o całkowitym zakończeniu rekonwalescencji. W stanach po zabiegach chirurgicznych odległych w czasie masaż działa znakomicie - zmniejsza blizny, uśmierza bóle oraz zwiększa zakres ruchomości. Intoksykacja Po spożyciu alkoholu wzrasta dopływ krwi do głowy, co może powodować mdłości i zawroty głowy. Stany po użyciu alkoholu lub narkotyków nie kwalifikują się do indyjskiego masażu głowy, który można aplikować wyłącznie osobom całkowicie trzeźwym. Obrzęki i stany zapalne Podczas masażu należy omijać miejsca spuchnięte i znajdujące się w stanie zapalnym. Z działaniem w takich obszarach wiąże się ryzyko zaostrzenia objawów. 45 rozpuszczone w 10 ml olejku podstawowego 1 kropla olejku rozmarynowego Rozdział 5 Techniki masażu W tym rozdziale opiszemy: • podstawowe techniki indyjskiego masażu głowy • korzyści płynące z ich stosowania Techniki stosowane w indyjskim masażu głowy są bardzo proste, a przy tym ogromnie skuteczne. Ich systematyczny opis zawarty w tym rozdziale pozwala zapoznać się z podstawowymi ruchami. Nie trzeba się przejmować, gdy z początku będą się one wydawały niezręczne - wszyscy mamy naturalne, wrodzone umiejętności w zakresie masażu. Płynność osiąga się w tym względzie zdumiewająco szybko. Wraz z pewnością ruchów rozwija się w sposób naturalny indywidualny styl wykonywania masażu. Zachęcamy do częstych praktyk - chętnych na ogół nie brakuje. Wszystkie opisane dalej techniki wymagają siedzącej pozycji pacjenta, określonej wcześniej na stronie 37. Masaż można wykonywać przez ubranie lub bez, z użyciem olejków. Ta ostatnia metoda jest przyjemniejsza i skuteczniejsza pod względem terapeutycznym. Stosowanie olejków pozwala poruszać się po skórze w sposób całkowicie płynny i swobodny. 63 Q c Technika pierwsza - effleurage / gładzenie Effleurage (od franc: effleurer - lekko dotknąć, musnąć) to jedna z najważniejszych technik indyjskiego masażu głowy. Jest to forma gładzenia sygnalizująca początek i zakończenie zabiegu. Czynność ta pełni również rolę łącznika ułatwiającego zmianę technik i przechodzenie do kolejnych etapów masażu, jak również rolę wstępu oswajającego pacjenta z wrażeniem dotyku. Dla osoby wykonującej masaż jest to okazja do równomiernego rozprowadzenia olejku na skórze oraz przyzwyczajenia dłoni do kontaktu z nią. Wstępne ruchy effleurage tworzą klimat zaufania ułatwiający pacjentowi (-ce) pogrążenie się w stanie głębokiego odprężenia. Effleurage można wykonywać powoli lub szybko. Ruchy łagodne i powolne mają działanie kojące i relaksujące. Wpływają też uspokajająco, wyciszająco i nasennie na ciało i umysł. Szybki etfleurage energetyzuje, ożywia i rewitalizuje, usuwając apatię i zmęczenie. W indyjskim masażu głowy stosuje się oba warianty gładzenia - powolne i delikatne oraz żywe i energiczne. Effleurage wykonuje się zwykle całą powierzchnią wewnętrzną jednej lub obu dłoni. Na ograniczonych powierzchniach, np. w obrębie twarzy, używamy tylko opuszek palców, a w okolicach takich jak barki i górne plecy możemy włączać również przedramiona. 64 i o 'c U Ucisk może być powierzchowny bądź głębszy, w zależności od efektu, jaki chcemy uzyskać. Zawsze prosimy pacjenta o informację zwrotną 0 jego odczuciach i pozwalamy mu zdecydować, jak silny ucisk mu odpowiada. Dla niektórych osób delikatne i lekkie oddziaływania na skórę są drażniące i irytujące; inni czują dyskomfort przy głębszych uciskach. Relacja pacjenta pozwala wybrać najbardziej odpowiednią siłę ucisku. Pierwsze ćwiczenia effleurage najłatwiej wykonuje się na górnych plecach. Pacjent powinien siedzieć wygodnie na krześle z nogami nieskrzyżowany-mi i stopami opartymi płasko na podłodze. Stajemy pewnie za jego plecami, a jeśli ma długie włosy, prosimy o upięcie ich na szczycie głowy. 1 Wylewamy niewielką ilość olejku na wewnętrzną powierzchnię jednej dłoni, a następnie wcieramy go w dłonie i palce, podnosząc jednocześnie jego temperaturę. 2 Kładziemy obie dłonie, skierowane powierzchniami wewnętrznymi ku dołowi, na plecach pacjenta w rejonie dolnych krawędzi łopatek. Palce powinny być skierowane ku górze. 3 Obiema dłońmi równocześnie gładzimy plecy pacjenta, przesuwając je ku górze, a następnie na zewnątrz w kierunku barków. Wewnętrzne powierzchnie dłoni powinny dostosowywać się do konturów ciała. Podczas ruchów ku górze wywieramy zdecydowane rytmiczne uciski, a podczas ruchów powrotnych ku dołowi zwalniamy je, jedynie delikatnie muskając skórę. Z początku stosujemy ucisk lekki, a następnie stopniowo go zwiększamy. Eksperymentujemy z różnymi głębokościami ucisku. Powtarzamy effleurage dopóty, dopóki mięśnie nie staną się miękkie i rozluźnione. I ) Rys. U.Effleurage Korzystne efekty gładzenia / effleurage • rozpoczyna i kończy indyjski masaż głowy • rozprowadza równomiernie olejek • pełni rolę łącznika między kolejnymi czynnościami • buduje klimat zaufania • przyzwyczaja dłonie masującego do ciała pacjenta (-ki) • oswaja pacjenta (-kę) z dotykiem masującego • umożliwia ocenę optymalnej siły ucisku • poprawia samopoczucie • pobudza krążenie • zwiększa przepływ limfy, ułatwiając eliminację toksyn • wpływa kojąco na zakończenia nerwów czuciowych, pogłębiając odprężenie całego ciała, eliminując napięcia i łagodząc stres • przygotowuje ciało do głębiej działających ruchów • sprzyja usuwaniu martwych i wzrostowi nowych komórek skóry, przez co poprawia cerę • pobudza gruczoły potowe do zwiększonego wydzielania, co sprzyja samooczyszczaniu skóry • pobudza gruczoły łojowe do zwiększonego wydzielania, co wygładza i uelastycznia skórę • nadaje włosom zdrowy połysk dzięki stymulacji gruczołów łojowych • rozluźnia napięte mięśnie, uśmierzając bóle, a w szczególności bóle głowy • szybkie efBeurage ożywia i rewitalizuje pacjenta (-kę) 65 Ważne wskazówki • nie przerywać kontaktu dłoni ze skórą • masować całymi powierzchniami dłoni - nie tylko końcami palców • zachować rozluźnienie dłoni • unikać gwałtownych ruchów - efEeurage powinno być rytmiczne, równe i płynne • nie wywierać ucisku podczas ruchów powrotnych skierowanych w dół, ograniczając się do muskania skóry • używać większej ilości olejku w przypadku osób owłosionych Technika druga - wcieranie Technika ta obejmuje głębokie, penetrujące ruchy, doskonale nadające się do znajdowania i rozbijania energetycznych supłów i węzłów powstających w wyniku stresów i napięć. Jest szczególnie użyteczna w okolicach łopatek, po obu stronach kręgosłupa. 66 s o c Wcieranie wykonujemy zwykle kłębami kciuków, pomocne mogą być jednak również opuszki palców, kłykcie, nasady dłoni, a nawet łokcie. Głębokie ruchy okrężne o ograniczonym promieniu poruszają mięśnie pacjenta względem kości. Wraz z głębokością penetracji tkanek zwiększamy siłę ucisku. Ćwiczenia techniki wcierania najłatwiej rozpocząć na górnych plecach. 1 Stajemy za pacjentem, tak jak poprzednio. 2 Kładziemy opuszki kciuków na wysokości dolnych krawędzi łopatek, po obu stronach kręgosłupa. 3 Wykonujemy niewielkie, głęboko penetrujące ruchy okrężne, przesuwając dłonie w górę w kierunku okolic szyi. W ruchu powrotnym do położenia wyjściowego delikatnie muskamy skórę pleców. Powtarzamy masaż wielokrotnie, starając się wykryć obszar, w którym występują napięcia i węzły. 4 Po zlokalizowaniu obszaru wzmożonego napięcia koncentrujemy na nim dalsze czynności, zwiększając stopniowo siłę ucisku. W celu penetracji głębszych tkanek pomagamy sobie ciężarem własnego ciała lub nakładaniem jednego kciuka na drugi. W miarę ustępowania napięć mięśniowych pacjent odczuwa głęboką ulgę. Podczas posługiwania się tą techniką należy kierować się odczuciami pacjenta w kwestii normowania siły ucisku. Gdy pacjent sygnalizuje dyskomfort, nieznacznie zmniejszamy ucisk, który powinien być zdecydowany, lecz nie bolesny. 5 Po zakończeniu masażu techniką wcierania uspokajamy obszar metodą ef{leurage'u. Odpręża to pacjenta oraz sprzyja rozpraszaniu uwolnionych toksyn. \| \J Rys. 12. Technika wcierania w masażu górnych pleców Korzystne efekty wcierania • rozbija energetyczne supiy i węzły • poprawia lokalne krążenie, zwiększając dowóz tlenu i składników odżywczych do tkanek • zwiększa przepływ limfy, ułatwiając eliminację ubocznych produktów przemiany materii • uśmierza bóle • rozbija depozyty tłuszczowe • sprzyja dekompozycji starych zbliznowaceń Ważne wskazówki • ucisk na skórę wywierać opuszkami kciuków, tak by nie zagłębiać w nią paznokci • starać się uruchamiać tkanki leżące pod skórą, a nie tylko samą skórę • stopniowo zwiększać głębokość oddziaływania na tkanki • nie pobudzać przesadnie problematycznych obszarów, bo może to powodować obolałość • nie nadużywać olejków, ich nadmiar powoduje bowiem ślizganie się palców i utrudnia lokalizację miejsc energetycznie zaburzonych • nie garbić się pod wpływem wysiłku • zawsze kończyć masaż techniką elfleurage 'u Różnica między wcieraniem i pocieraniem Technika wcierania różni się od ruchów masujących określanych jako „pocieranie". To ostatnie jest techniką znacznie lżejszą, w której dłonie poruszają się po powierzchni skóry, podczas gdy wcieranie porusza leżące pod skórą mięśnie względem kości. Technika trzecia - petrissage Francuskie słowo pekissage pochodzi od czasownika petńr i oznacza „wyrabianie ciasta". Technika ta obejmuje wiele różnych typów czynności, takich jak wyciąganie, ściskanie, wałkowanie i wyżymanie. Zasadnicze znaczenie ma jednak - zgodnie z dosłownym znaczeniem nazwy - ugniatanie. Jeśli ktoś wie, jak ugniata się ciasto na chleb, to szybko może stać się ekspertem! Petńssage jest ruchem bardziej energicznym niż eflleurage, pozwalającym wniknąć głęboko w mięśnie. Tkanki miękkie są mocno odciągane od struktur znajdujących się pod nimi, a następnie ściskane i puszczane. Petrissage wykonuje się raczej całą dłonią, a nie tylko palcami. Czasami pomocne mogą być również nasady dłoni. 67 68 8 o 3 .c u O) Technikę tę można stosować na każdej części ciała z wyjątkiem twarzy. Jest ona szczególnie skuteczna i odpowiednia dla okolic dobrze umięśnionych, takich jak górne plecy i barki, i tam właśnie należy rozpoczynać jej ćwiczenie. 1 Stajemy za pacjentem, tak jak poprzednio. 2 Kładziemy obie dłonie, zwrócone wewnętrznymi powierzchniami ku dołowi, na barkach pacjenta. Kciuki powinny znajdować się po stronie tylnej, a pozostałe palce na szczytach barków. 3 Wyciągamy, ściskamy i puszczamy. Silnie chwytamy mięśnie (nie skórę) obydwiema dłońmi, a następnie ściskamy je i puszczamy. Nie należy przy tym ściskać ciaia między kciukami i pozostałymi palcami dłoni - większą część pracy wykonujemy wewnętrznymi powierzchniami dłoni Dodatkową praktyką może być kontynuacja działań tą techniką w obrębie ramion. Wyciąganie i ściskanie bardzo skutecznie usuwa skurcze. Czynności powtarzamy do czasu, gdy tkanki stają się miękkie i rozgrzane. Rys. 13. Wycigganie, ściskanie i puszczanie mięśni Rys. 14. Popychanie kciukami na barkach 69 Q 8 Rys. 15. Pociąganie palcami na barkach 70 3 c u 4 Wyciągamy i wałkujemy a Popychanie kciukami. Nie zmieniając pozycji dłoni, popychamy kciuki do przodu w kierunku pozostałych palców dłoni. Następnie delikatnie przesuwamy tkanki w kierunku tych palców, przechodząc przez szczytowe powierzchnie okolobarkowe. Można również próbować wykonywać tę czynność nasadami dłoni. Jest to szczególnie skuteczne w przypadku osób z szerokimi barkami. b Pociąganie palcami. Nie zmieniając nadal pozycji dłoni, pociągamy mięśnie palcami dłoni w kierunku przeciwnym do ruchu wykonanego kciukami. Powtarzamy działania w całej okolicy okołobarkowej. 5 Wyżymanie. Ten ruch jest wariantem wyciągania, w którym ruch unoszący tkanki łączy się ze skrętem! Stajemy za tym barkiem, na którym chcemy pracować. Kładziemy obie dłonie, zwrócone wewnętrznymi powierzchniami ku dołowi, na wybranej okolicy okołobarkowej. Jedną dłonią wyciągamy mięsień, ściskamy i przyciągamy ku sobie, a następnie powtarzamy procedurę drugą dłonią. Powtarzamy czynności chwytania i rozciągania mięśni w całej okolicy okołobarkowej. Rys. 16. Wyżymanie na barkach Korzystne efekty petri$$age'u • zwiększa ukrwienie, a tym samym dowóz tlenu i składników odżywczych • usuwa toksyny z głębiej położonych tkanek • rozbija węzły energetyczne zagnieżdżone w mięśniach • łagodzi skurcze mięśniowe • zapobiega usztywnieniom po wysiłku fizycznym • rozbija depozyty tłuszczowe • sprzyja odprężeniu • pobudza gruczoły łojowe Ważne wskazówki • używać raczej całych dłoni, a nie tylko palców i kciuków do chwytania i ściskania mięśni • starać się chwytać mięśnie, a nie tylko przemieszczać dłonie po powierzchni skóry • wykonywać petńssage tylko na mięśniach w umięśnionych okolicach ciała 71 8 Technika czwarta - łapotement/ uderzanie Tapołement to seria lekkich, szybkich i sprężystych ruchów wykonywanych naprzemiennie obiema dłońmi. Ruchy te pobudzają i wzmacniają tkanki, na które są kierowane. Wykonywanie tapotement wymaga rozluźnienia i uelastycznienia nadgarstków, w przeciwnym razie ruchy będą zbyt ciężkie i powolne. Działanie to wyprowadzamy raczej z nadgarstków, a nie z barków, w związku z czym może być pomocne przyciągnięcie łokci do boków. W indyjskim masażu głowy ma zastosowanie pięć rodzajów ruchów uderzających: dłońmi półzamkniętymi („muszlowanie"), zewnętrznymi krawędziami dłoni wyprostowanych (siekanie), champi (podwójne siekanie), „trzepanie" oraz klepanie (jak w grze na tabli). Opiszemy teraz każdy z tych ruchów. 1 Stajemy za pacjentem, jak w poprzednich ćwiczeniach. 2 Muszlowanie. Zbliżamy obie dłonie do okolicy okołobarkowej pacjenta, zaokrąglając je na podobieństwo płaskich muszli. Uderzamy szybko naprzemiennie tak uformowanymi dłońmi; prawidłowe wykonanie tej czynności powinno dawać odgłos przypominający trucht konia. 72 I o as Jeśli dźwięki kojarzą się bardziej z klapsami, należy silniej zaokrąglić palce dłoni. 3 Siekanie. Trzymając dłonie nad tą samą okolicą ciala, prostujemy palce i zwracamy dłonie wewnętrznymi powierzchniami ku sobie. W położeniu wyjściowym kciuki powinny znajdować się najwyżej. Rozpoczynamy szybkie, rytmiczne, naprzemienne uderzanie zewnętrznymi krawędziami dłoni. Ruchy te powinny być lekkie i sprężyste, a nie takie jak w uderzeniach karate! 4 Champi (siekanie podwójne). Łączymy dłonie jak do modlitwy i rozluźniamy, tak by pozostawały złączone tylko opuszkami palców i nasadami. Wykonujemy następnie szybkie, lekkie, rytmiczne uderzenia palcami połączonych dłoni. Obie dłonie działają tu jako całość. Rys. 17. Muszlowanie na barkach Rys. 18. Siekanie na barkach 5 Trzepanie. Ta technika jest bardzo podobna do siekania i bywa często określana jako „siekanie palcami". Różnica polega na tym, że kontakt ze skórą pacjenta mają jedynie małe palce dłoni, a nie całe ich zewnętrzne krawędzie. „Otrzepujemy" w ten sposób całą okolicę około-barkową. Rys. 19. Champi 6 Klepanie (gra na tabli). Tabla to narodowy instrument indyjski - bębenek używany w klasycznej i popularnej muzyce północnych Indii. „Gra na tabli" jest tak lekką techniką masażu, że można ją stosować na wszystkich częściach i okolicach ciała, nie wyłączając owłosionej skóry głowy, gdzie proponujemy ją przećwiczyć. Zbliżamy obie dłonie do powierzchni głowy pacjenta i delikatnie, naprzemiennie klepiemy ją opuszkami palców, przemieszczając dłonie powoli nad całą górną powierzchnią czaszki. Z początku staramy się używać równocześnie opuszek wszystkich palców dłoni, a następnie próbujemy ograniczyć się do jednego lub dwóch palców każdej dłoni. Można eksperymentować z różnymi rytmami. Klepanie wolne działa kojąco, szybkie natomiast energetyzuje i pobudza. Korzystne efekty techniki tapotement • pobudza i energetyzuje • poprawia krążenie w obszarze zabiegu • podnosi tonus mięśniowy • zmniejsza depozyty tłuszczowe • wykonywana na powierzchniach górnych pleców usuwa śluz z płuc 73 Q 74 8 i 5 'c Ważne wskazówki • rozluźniać nadgarstki, nadając ruchom charakter lekki i sprężysty • przy muszlowaniu zaokrąglać dłonie, by zabieg nie przypominał serii klapsów wymierzanych płaskimi dłońmi • podczas siekania nie wyprężać palców dłoni jak przy ćwiczeniach karate • nie stosować muszlowania i siekania na wrażliwych powierzchniach, takich jak twarz i kręgosłup Technika piqta - równoważenie czakramów Ważnym dopełnieniem indyjskiego masażu głowy jest równoważenie wszystkich czakramów. Jakkolwiek większość terapeutów koncentruje się na trzech wyższych czakramach, to jednak w naszym przekonaniu powinno się uwzględniać wszystkie ośrodki energetyczne. Ograniczanie się do oddziaływania jedynie na trzy najwyższe czakramy może doprowadzić pacjenta do stanu nieugruntowania, dezorientacji i zawrotów głowy. Rezultatem indyjskiego masażu głowy może być stan prawdziwie „odlotowy", dlatego podstawowe znaczenie ma ustanowienie równowagi i silnego powiązania z Ziemią. Sanskryckie słowo Cakra oznacza dosłownie „koło", „dysk" lub „okrąg". Czakramy są wirującymi stale „kręgami energii" przenikającej zarówno aurę, jak i ciało fizyczne. Można je również wizualizować jako kwiaty lotosu, poszczególne czakramy mają bowiem różne liczby płatów. Tworzą one pomost między ciałem fizycznym i ciałami subtelnymi. Istnieje siedem głównych czakramów, które poniżej krótko opiszemy. Czakram Podstawy Nazwa sanskrycka: Muladhara Cakra Znaczenie: korzeń/oparcie Usytuowanie: u podstawy kręgosłupa, w kroczu między odbytem i genitaliami Barwa: czerwień Żywioł: Ziemia (sanskr: Prthivi) Funkcja: przetrwanie, ugruntowanie, bezpieczeństwo, powiązanie ze światem fizycznym - Ziemią Gruczoły związane z czakramem: nadnercza, a według niektórych źródeł gonady (jądra/jajniki) Liczba płatów: cztery Mantra esencjalna: Lam' 75 Korona (Lotos Tysigcptatkowy) Czakram Trzeciego Oka Czakram gardta Czakram serca Czakram splotu słonecznego Czakram krzyżowy (brzuszny) Czakram Podstawy Rys. 20. Rozmieszczenie czakramów w ciele 76 1 o (V Formy nierównowagi fizycznej: stopy, kostki, kolana, uda, dolegliwości dolnego odcinka kręgosłupa, rwa kułszowa (ischałgia), zaparcia i hemoroidy. Możliwy jest także letarg (fizyczny i mentalny) lub niezdolność do spokojnego siedzenia. Formy nierównowagi psychicznej: uczucia „przestrzenności", brak ugruntowania i poczucia bezpieczeństwa, niepewność Czakram krzyżowy (brzuszny, seksualny) Nazwa sanskrycka: Svadhisthana Cakra Znaczenie: siedziba siły życiowej/świeżość Usytuowanie: w dolnej części brzucha Barwa: oranż Żywioł: Woda (sanskr.: Apas) Funkcja: żądza, seksualność Gruczoły związane z czakramem: jajniki/jądra, a według niektórych źródeł śledziona Liczba płatów: sześć Mantra esencjalna: Vam' Formy nierównowagi fizycznej: dysfunkcje męskich/żeńskich narządów płciowych, impotencja, oziębłość, zaburzenia funkcji nerek lub pęcherza, schorzenia prostaty i zaburzenia trawienne Formy nierównowagi psychicznej: perwersje seksualne, rozwiązłość, zaborczość, chciwość Czakram splotu słonecznego (pępkowy) Nazwa sanskrycka: Manipura Cakra Znaczenie: czakram mocy, lśniący klejnot Usytuowanie: między pępkiem i splotem słonecznym Barwa: żółta Żywioł: Ogień (sanskr.: Tejas) Funkcja: moc Gruczoły związane z czakramem: trzustka, a według niektórych źródeł nadnercza Liczba płatów: dziesięć Mantra esencjalna: Ram' Formy nierównowagi fizycznej: zaburzenia trawienne, takie jak wrzody żołądka, cukrzyca, hipoglikemia, alergie, anoreksja, bulimia, syndrom chronicznego zmęczenia Formy nierównowagi psychicznej: niskie poczucie wartości, wyczerpanie nerwowe, uzależnienia, wahania nastrojów, niezdolność do odprężenia Czakram serca Nazwa sanskrycka: Anahata Caha Znaczenie: dźwięk niewywoiany uderzaniem rzeczy o siebie Usytuowanie: środek klatki piersiowej, na wysokości serca Barwa: zieleń (także róż) Żywioł: Powietrze (sanskr.: Vayu) Funkcja: bezwarunkowa miłość Gruczoły związane z czakramem: grasica Liczba płatów: dwanaście Mantra esencjalna: Yam' Formy nierównowagi fizycznej: astma, nieprawidłowe ciśnienie krwi i problemy z krążeniem, choroby serca, zaburzenia oddechowe, osłabienie układu odpornościowego Formy nierównowagi psychicznej: depresja, niezdolność do okazywania miłości sobie i innym, autodestrukcja, brak współczucia, brak zdolności wybaczania 77 i? o 3, 3 Czakramy wyższe Czakram gardła Nazwa sanskrycka: Viśuddha Caha Znaczenie: oczyszczenie Usytuowanie: gardło Barwa: błękit Żywioł: Eter (sanskr.: Akaśa) Funkcja: porozumienie/kreatywność Gruczoły związane z czakramem: tarczyca Liczba płatów: szesnaście Mantra esencjalna: Ham' Formy nierównowagi fizycznej: choroby gardła, tarczycy i gruczołów przytarczycznych, dolegliwości szyi i barków, jąkanie się i logorea (sło- wotok) Formy nierównowagi psychicznej: niezdolność do wyrażania własnych myśli, zablokowanie kreatywności 78 o M C r: u Czakram Trzeciego Oka Nazwa sanskrycka: ĄnaCaicra (wym.: „Ad'nia Ciakra" lub „Agja Ciakra") Znaczenie: władanie, przewodnictwo, wiedza Usytuowanie: na środku czoła, w punkcie między brwiami Barwa: indygo Żywioł: Światło Wewnętrznej Przyczyny (sanskr: Antah-karana) Funkcja: intuicja Gruczoły związane z czakramem: przysadka mózgowa, a według niektórych źródeł szyszynka Liczba płatów: dwa (według niektórych źródeł 96, czyli 2 x 48). Mantra esencjalna: Om' Formy nierównowagi fizycznej: zaburzenia wzroku/choroby oczu, bóle głowy, zawroty głowy, senne koszmary Formy nierównowagi psychicznej: krańcowy zamęt, halucynacje, życie w świecie fantazji, brak intuicji Korona (Lotos Tysiącpłatkowy) Nazwa sanskrycka: Sahasrara Padma Znaczenie: Siedziba Stwórcy Usytuowanie: punkt nad szczytem głowy (u niemowlęcia ciemiączko przednie) Barwa: fiolet Żywioł: Duch, Czysta Świadomość, Wszechwiedza Funkcja: zrozumienie/szczęśliwość/oświecenie Gruczoły związane z Koroną: szyszynka, a według niektórych źródeł przysadka mózgowa Liczba płatów: tysiąc (wielkość będąca symbolem uniwersalnej wielości) Mantra esencjalna: Om' potencjalne, czyli Cisza (sanskr.: Śanti) Formy nierównowagi fizycznej: epilepsja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, zaburzenia pamięci Formy nierównowagi psychicznej: lęk przed otwarciem się na rzeczywistości duchowe, zamknięcie umysłowe 1 W celu zrównoważenia czakramów stajemy pewnie za pacjentem, rozkładając równo ciężar ciała i utwierdzając się w solidnym powiązaniu z Ziemią. 2 Kładziemy dłonie bardzo lekko na barkach pacjenta lub na jego głowie w celu nawiązania kontaktu energetycznego. 3 Prosimy pacjenta o wykonanie kilku głębokich oddechów w celu usunięcia wszelkich napięć i synchronizujemy własny oddech z oddechem pacjenta. 4 Bardzo delikatnie zdejmujemy dłonie z barków lub głowy pacjenta i przenosimy je powoli na boki. Umiejscawiamy dłonie tuż nad głową pacjenta i, nie dotykając jego ciała fizycznego, staramy się dostroić do jego czakramów. Mogą temu towarzyszyć odczucia ciepła lub mrowienia, a nawet wizje pięknych barw. Trzymając jedną dłoń przed pacjentem, a drugą za nim, przemieszczamy dłonie bardzo powoli w dół do kolejnych czakramów, w odległości kilku centymetrów od ciała. 5 Po dojściu do czakramu Podstawy przesuwamy dłonie powoli wzdłuż nóg pacjenta i kładziemy je na jego stopach, które następnie delikatnie masujemy w celu ugruntowania. Prosimy, by pacjent poruszył lekko palcami dłoni i stóp, a potem otworzył oczy, gdy poczuje się do tego gotowy. Dla zapewnienia pełnego ugruntowania możemy zaoferować pacjentowi kryształ o takim działaniu, np. czarny turmalin, obsydian, kwarc dymny lub hematyt. Korzystne efekty równoważenia czakramów • umożliwia przywracanie równowagi i harmonii ciała, umysłu i ducha • usuwa blokady energetyczne • zapobiega rozwojowi chorób • zapewnia dobre samopoczucie, spokój i miłość Ważne wskazówki • przed rozpoczęciem równoważenia czakramów sprawdzić i umocnić solidne ugruntowanie • nie martwić się, nie mając z początku żadnych szczególnych „odczuć" - być może za bardzo się wysilamy • nie spieszyć się - nie żałować czasu sobie i pacjentowi na pogrążanie w spokoju i uzdrowieniu wynikającym z równoważenia czakramów • upewnić się, czy pacjent jest w pełni ugruntowany po zakończeniu zabiegu i podać mu do wypicia szklankę czystej wody 79 —i o 3" 3 Rozdział 6 Szczegółowy opis zabiegu W tym rozdziale opiszemy: • dokładny przebieg indyjskiego masażu głowy • możliwe reakcje pacjentów na masaż • postępowanie pozabiegowe Zamieszczone dalej instrukcje i ilustracje pozwolą czytelnikowi przeprowadzić indyjski masaż głowy w sposób prosty, bezpieczny i skuteczny. Czas trwania zabiegu. Pełny masaż głowy powinien trwać około 30 minut. W wykonaniu osób z dużym doświadczeniem może być nieco krótszy. Liczba sesji. Dla uzyskania maksimum korzyści konieczne są regularne zabiegi, najlepiej w odstępach tygodniowych. Cotygodniowy masaż głowy powinien zapewnić pacjentowi wewnętrzny spokój, odprężenie oraz odporność na stresy codziennego życia. Tygodniowe odstępy między sesjami dają organizmowi czas potrzebny do samouzdrawiania. Jeśli taka częstotliwość zabiegów nie jest z jakichś powodów możliwa, należy poddawać się im przynajmniej raz w miesiącu. Siła ucisku. Siła, z jaką wywieramy ucisk podczas masażu, zależy od pacjenta i obszaru działania. Większość osób preferuje uciski dość silne, jednak pracując z dziećmi i osobami o wątłej konstytucji należy oddziaływać delikatniej. W obszarze górnych pleców i barków stosuje się ucisk znacznie silniejszy niż na twarzy. Trzeba też dostosować technikę masażu do języka ciała konkretnej osoby. Widząc oznaki dyskomfortu w postaci odruchowych napięć lub uników, zmniejszamy siłę ucisku. Pogrążanie się pacjenta w głębokim relaksie, czego objawem jest pogłębiony oddech, jest oznaką działania optymalnego. W każdym przypadku należy kierować się zdrowym rozsądkiem. Reakcje pacjentów. Po indyjskim masażu głowy może wystąpić jedna lub dwie spośród wymienionych dalej reakcji. Są to pozytywne oznaki oczyszczania ustroju z mentalnych i fizycznych toksyn oraz samouzdrawiania. Rodzaj reakcji zależy od indywidualnych cech pacjenta. Intensywne reakcje są bardziej prawdopodobne u osób podlegających w ostatnim czasie silnym stresom, u których nagromadziły się znaczne napięcia mięśniowe i nerwowe. Także i w tym przypadku jest to oznaką powrotu do równowagi. Oto reakcje występujące najczęściej: • uczucie głębokiego odprężenia i spokoju • obniżenie poziomu stresu połączone z uczuciem ulgi • głębszy i bardziej odświeżający sen • większa jasność myślenia • zwiększona zdolność koncentracji 81 °o o a ffi' 82 3 a o S1 • zwiększona czujność • uczucie zmęczenia - wynikające z uwolnienia napięć i toksyn -po którym następuje przypływ życiowych energii • bóle i obolałość w mięśniach • poprawa ruchomości w obszarze szyi i barków • poprawa stanu emocjonalnego w następstwie zrównoważenia czakra-mów • zwiększona aktywność skóry mogąca się objawiać szybko znikającymi krostkami, po których ustąpieniu skóra nabiera zdrowego wyglądu Istnieje również możliwość pojawienia się łagodnych reakcji podczas masażu. Płacz może oznaczać uwalnianie niepożądanego napięcia emocjonalnego. Trzeba zawsze uważnie słuchać tego, co pacjent mówi. Innym, dość częstym objawem jest senność, której nie należy się przeciwstawiać. Pozycja ciała osoby wykonującej masaż. Jest to kwestia bardzo istotna. Właściwa postawa podczas wykonywania masażu zwiększa jego skuteczność i zapobiega bólom pleców. Podczas indyjskiego masażu głowy plecy masującego powinny być rozluźnione i wyprostowane. W razie potrzeby uginamy lekko nogi w kolanach, zachowując mocne i bezpieczne oparcie w miednicy. Stopy powinny być mocno oparte na podłodze, a ciężar ciała równomiernie rozłożony między obie nogi. Nie należy przechylać się na boki, spoglądać w dół i wychylać głowy do przodu, gdyż może to być przyczyną bólów szyi. Świadome kontrolowanie postawy od samego początku chroni nas przed złymi nawykami, których potem trudno się pozbyć. Pamiętajmy, że indyjski masaż głowy to przyjemność - zarówno dla osoby wykonującej zabieg, jak i dla pacjenta. Podsumowanie • stworzyliśmy odprężające środowisko do masażu głowy (patrz: s. 35-37) • przygotowaliśmy wszystko, co będzie nam potrzebne (patrz: s. 37-38) • wzięliśmy pod uwagę ewentualne przeciwwskazania (patrz: s. 43-47) • przygotowaliśmy pacjenta (-kę) (patrz: s. 42-43) • przygotowaliśmy się właściwie do zabiegu (patrz: s. 38-41) Kolejność wykonywanych czynności Jeśli pacjent (-ka) ma długie włosy, trzeba je upiąć na szczycie głowy przed przystąpieniem do masażu górnych pleców, barków i szyi. Nawiązanie kontaktu Stajemy w lekkim rozkroku za plecami pacjenta, a następnie powoli i delikatnie opuszczamy obie dłonie na jego głowę. Prosimy o wykonanie kilku głębokich wdechów i synchronizujemy własny oddech z oddechem pacjenta. 83 i % w S er i Rys. 21. Nawigzanie kontaktu Efekty • pomaga w ustanowieniu więzi z pacjentem • umożliwia obu stronom odprężenie • pozwala skupić uwagę na rozpoczynającym się masażu Masaż górnych pleców i barków Korzystne efekty indyjskiego masażu pleców i barków Głowa jest tą częścią ciała, w której większość z nas gromadzi najwięcej napięć. Prowadząc samochód, siedząc przed komputerem i „dźwigając na swoich barkach" różnego rodzaju obowiązki poddajemy się działaniu 84 a o i czynników usztywniających okolice barków i górnych pleców. Indyjski masaż głowy doskonale usuwa napięcia z tego obszaru. 1 Effleurage górnych pleców Stając w lekkim rozkroku za pacjentem kładziemy obie dłonie, zwrócone wewnętrznymi powierzchniami ku dołowi, na jego plecach, po obu stronach kręgosłupa, na wysokości dolnych krawędzi łopatek. Palce dłoni powinny być skierowane do góry. Używając całych powierzchni dłoni, wykonujemy ruch gładzący ku górze, po czym w obszarze górnych pleców kierujemy dłonie w stronę barków. Podczas ruchu wznoszącego wywieramy zdecydowany ucisk, a podczas ruchu powrotnego lekko muskamy skórę pleców. Rozpoczynamy od ucisków umiarkowanych, a następnie zwiększamy stopniowo ich siłę i głębokość. Powtarzamy ruchy efReurage'u do wyraźnego rozgrzania i rozluźnienia mięśni. Rys. 22. Effleurage Efekty • rozprowadza równomiernie olejek (jeśli go używamy) • oswaja pacjenta z dotykiem • umożliwia przyzwyczajenie dłoni do ciała pacjenta oraz ocenę głębokości potrzebnego ucisku • poprawia krążenie krwi i przepływ limfy • przygotowuje ciało do głębszych oddziaływań 2 Masaż górnych pleców techniką wcierania Nie zmieniając pozycji ciała, kładziemy opuszki kciuków po obu stronach kręgosłupa pacjenta na wysokości dolnych krawędzi łopatek. Wykonujemy niewielkie ruchy okrężne połączone z głębokim uciskiem, posuwając się stopniowo ku górze. Po dojściu do szyi przesuwamy obie dłonie w dół do położenia wyjściowego, nie wywierając przy tym ucisku. Powtarzamy wcieranie wielokrotnie, starając się znaleźć obszary „węzłów energetycznych". W przypadku znalezienia takiego miejsca, wykonujemy w nim dodatkowe ruchy połączone ze stopniowo zwiększanym uciskiem. Dla pogłębienia efektu terapeutycznego kładziemy jeden kciuk na drugim i pomagamy sobie ciężarem własnego ciała. Ucisk powinien być mocny, ale nie bolesny - stosownie do reakcji pacjenta. Widząc oznaki dyskomfortu, zmniejszamy nieco siłę ucisku. Efekty • rozbija supły i węzły energetyczne • poprawia krążenie krwi i przepływ limfy 85 Rys. 23. Masaż pleców technikg wcierania 3 Masaż górnych pleców kłykciami Nie zmieniając pozycji ciała, składamy dłonie w luźne pięści i zbliżamy je do pleców pacjenta na wysokości dolnych krawędzi łopatek. Masujemy plecy równoczesnymi ruchami okrężnymi w kierunku na zewnątrz, przesuwając dłonie stopniowo w kierunku szyi. W miejscach zablokowanych energetycznie wykonujemy dodatkowo większą ilość ruchów. \ Rys. 24. Masaż górnych pleców kłykciami Efekty • głębiej penetruje tkanki • rozbija w większym zakresie włókniste przylegania 4 Okrężny effleurage wokół łopatek Łopatka prawa Stając z boku pacjenta, umieszczamy lewe ramię na przedniej powierzchni prawego barku pacjenta, a prawą dłoń na prawej jego łopatce. Wykonujemy obszerne krążenia całą prawą dłonią w całym obszarze łopatki. Powtarzamy siedem razy, po czym, zmieniając pozycję ciała i rolę dłoni, masujemy lewą łopatkę w podobny sposób. Rys. 25. Okrężny effleurage wokót łopatki Efekty • przygotowuje łopatkę do głębszych oddziaływań ¦ 5 Pocieranie łopatek Stojąc w tej samej pozycji co poprzednio (patrz: punkt 4), kładziemy całą otwartą dłoń na łopatce pacjenta. Wykonujemy szybkie, lekkie pocierania górnej, środkowej i dolnej części łopatki. Powtarzamy do wyraźnie odczuwalnego rozgrzania. W podobny sposób masujemy drugą łopatkę. Efekty • rozgrzewa, zwiększając dowóz tlenu i składników odżywczych do tkanek 6 Masaż łopatek techniką wcierania Stojąc jak w punktach 4 i 5, kładziemy kciuk na dolnym zakończeniu łopatki. Wykonujemy głębokie ruchy okrężne, masując dokładnie cały obszar wokół łopatki. W miejscach wyczuwanych węzłów energetycznych zwiększamy ucisk i liczbę ruchów. Zamiast kciuków można w tym masażu używać innych palców dłoni. Powtarzamy zabieg na drugiej łopatce. 87 o ¦g. to S 2 88 2 S .« a o Rys. 26. Masaż łopatek technikg wcierania Efekty • rozbija supły i węzły energetyczne • zwiększa ruchomość łopatek • uśmierza bóle 7 Popychanie kciukami Stojąc za pacjentem, kładziemy dłonie na jego barkach z kciukami po stronie tylnej i pozostałymi palcami po stronie przedniej. Popychamy kciuki ku górze, starając się w jak największym stopniu przesuwać mięśnie. Powtarzamy tę czynność w przestrzeniach między stawami barkowymi i szyją. W celu pogłębienia działania możemy zamiast kciuków używać nasad dłoni. Efekty • usuwa napięcie w okolicach barkowych • wyciska toksyny z mięśni pasa barkowego 89 I 1 (Q s Q er . I O) s o 8 Pociąganie palcami * Nie zmieniając pozycji dłoni, pociągamy mięśnie palcami w kierunku kciuków. Powtarzamy czynność wielokrotnie w przestrzeniach między stawami barkowymi i szyją. Efekty • dalsze rozluźnianie napiętych włókien mięśniowych • wyciskanie toksyn na powierzchnię . , 9 Wyciąganie i ściskanie mięśni okolicy barkowej Stojąc za plecami pacjenta, kładziemy dłonie w przestrzeniach między szyją i stawami barkowymi. Całymi dłońmi wyciągamy mięśnie ku górze, ściskamy je i puszczamy. Staramy się zawsze chwytać mięśnie, a nie samą skórę. Czynność tę wykonujemy całymi dłońmi, a nie tylko palcami. Rys. 29. Wyciąganie i ściskanie mięśni okolicy barkowej Efekty • usuwa toksyny z głębiej położonych tkanek • rozbija napięcie w węzłach energetycznych • zwiększa dopływ krwi do tkanek oraz dowóz tlenu i składników odżywczych 10 Wyżymanie mięśni okolicy barkowej Stojąc za jednym z barków pacjenta, kładziemy obie dłonie na okolicy barkowej. Jedną dłonią wyciągamy mięśnie ku górze, ściskamy i przyciągamy w swoją stronę, a następnie powtarzamy czynności drugą dłonią. Wykonujemy te działania wielokrotnie, rytmicznie chwytając i rozciągając mięśnie w przestrzeniach między stawami barkowymi i szyją. Efekty • głębsze rozluźnianie włókien mięśniowych • wydobywanie i uwalnianie toksyn z głębszych tkanek • pogłębianie relaksacji 91 Rys. 30. Wyżymanie mięśni okolicy barkowej 11 Tapotement w przestrzeniach okołobarkowych Muszlowanie Stojąc za pacjentem, zaokrąglamy dłonie w sposób przypominający płaskie muszle. Oklepujemy mięśnie naprzemiennie tak ukształtowanymi dłońmi, wykonując kolejne uderzenia w szybkim następstwie. Odgłos powinien być „pusty", a nie taki jak przy klepaniu płaskimi dłońmi. Siekanie Zwracamy płaskie dłonie wewnętrznymi powierzchniami ku sobie. Kciuki powinny znajdować się najwyżej. Wykonujemy szybkie, rytmiczne, naprzemienne uderzenia zewnętrznymi krawędziami dłoni. 92 s v> ¦5. O ni Champi (podwójne siekanie) Łączymy dłonie jak do modlitwy i rozluźniamy, tak by pozostawały złączone tylko opuszkami palców i nasadami. Wykonujemy następnie szybkie, lekkie, rytmiczne uderzenia palcami i zewnętrznymi krawędziami połączonych dłoni. Obie dłonie działają tu jako całość. Ruchy powinny następować po sobie jak najszybciej. Rys. 31. Muszlowanie okolicy barkowej Rys. 32. Siekanie okolicy barkowej Rys. 33. Champi Efekty • pobudza krążenie • energetyzuje i ożywia • podnosi tonus mięśniowy 12 Wygładzanie przestrzeni okołobarkowych Stojąc za pacjentem, kładziemy przedramiona na jego barkach i, stosując średni nacisk, przeciągamy je tam i z powrotem. Efekty • usuwa wszelkie toksyny • uwalnia mięśnie od napięć Masaż górnych pleców i okolic barkowych kończymy, kładąc delikatnie obie dłonie na barkach pacjenta; zwracamy uwagę na rozluźnienie, rozgrzanie i uelastycznienie mięśni. 93 I % N Q d (Q 94 Rys. 34. Wygładzanie przestrzeni okotobarkowych Masaż ramion Korzystne efekty indyjskiego masażu ramion Ramiona znajdują się w ciągłym ruchu podczas naszych codziennych zajęć w domu, w pracy i w czasie zajęć rekreacyjnych. Wykonując prace domowe, nosząc torby z zakupami, wyprowadzając psa, pracując wiele godzin przy komputerze i grając w tenisa, stawiamy naszym górnym kończynom najróżniejsze zadania. 1 Prasowanie ramion ruchem ku dołowi Stajemy w lekkim rozkroku za pacjentem, kładziemy obie dłonie na jego barkach, a następnie masujemy oba ramiona ruchami posuwistymi od barków do łokci, stosując silny ucisk. Powtarzamy tę czynność wielokrotnie, starając się gruntownie rozmasować ramiona. Efekty • uwalnia od napięć barki i ramiona • koryguje nadmierne unoszenie barków • kieruje toksyny do węzłów chłonnych pachowych i łokciowych 2 Ściskanie ramion Stojąc z boku pacjenta, obejmujemy dłońmi jego ramię od przodu i tyłu, a następnie delikatnie ściskamy je i uwalniamy. Powtarzając te czynności, przesuwamy dłonie w dół od barku do łokcia. Podobnie wykonujemy masaż drugiego ramienia. 95 % s er i Rys. 35. Ściskanie ramion Efekty • sprzyja wydobywaniu się toksyn na powierzchnię • usuwa toksyny z ramion 3 Ściskanie i wyciąganie mięśni ramion Stojąc nadal obok pacjenta, splatamy dłonie i kładziemy je wewnętrznymi powierzchniami na górnej części jego ramienia. Łagodnie ściskamy mięśnie, starając się je wyciągnąć na zewnątrz. Efekty • usuwa toksyny z głębiej położonych tkanek • rozluźnia włókna mięśniowe • zwiększa ukrwienie oraz dowóz tlenu i składników odżywczych 96 i Rys. 36. Ściskanie i wycigganie mięśni ramion 4 Masaż ramion nasadami dłoni Stojąc za pacjentem, obejmujemy dłońmi jego ramiona pod stawami barkowymi, a następnie przesuwamy mięśnie nasadami dłoni w kierunku końców palców. Czynności te powtarzamy w środkowej części ramion oraz w pobliżu stawów łokciowych. Rys. 37. Masaż ramion nasadami dtoni Efekty • łagodzi napięcia w obrębie ramion • uśmierza bóle i obolałości • rozgrzewa i zwiększa przepływ łimfy 5 Mobilizacja barków Stojąc obok pacjenta, kładziemy jedną dłoń na barku, a drugą podkładamy pod łokieć. Delikatnie i powoli poruszamy okrężnie barkiem pacjenta w jedną, a następnie w drugą stronę. Powtarzamy czynności na drugim barku. Efekty • zwiększa ruchomość w stawach barkowych • zmniejsza ograniczenia ruchowe oraz usuwa napięcia wokół stawów barkowych 6 Unoszenie barków Stojąc za pacjentem, podkładamy dłonie pod jego łokcie. Prosimy o wykonanie głębokiego wdechu i w czasie jego trwania unosimy ramiona pacjenta w górę tak wysoko, jak jest to możliwe bez dyskomfortu, przytrzymując je blisko tułowia. W fazie wydechu pozwalamy ramionom opaść do pozycji wyjściowej. Całość powtarzamy trzy razy. 97 I I s o; 1 Rys. 38. Unoszenie barków O) 0) 3 S « « Efekty • łagodzi napięcie .....- - - • likwiduje odruchowe unoszenie barków \r.*dl5 7 Masaż końcowy barków i ramion Stojąc za pacjentem, umieszczamy obie dłonie w pobliżu podstawy szyi, a następnie przesuwamy je po barkach i ramionach w kierunku stawów łokciowych. Z początku stosujemy mocny ucisk, a potem stopniowo go osłabiamy, kończąc w ten sposób masaż ramion. Rys. 39. Masaż końcowy barków i ramion Efekty • usuwa wszelkie utrzymujące się jeszcze napięcia • eliminuje toksyny Masaż szyi Korzystne efekty indyjskiego masażu szyi Szyja jest wyjątkowo podatna na fizyczne i emocjonalne napięcia i stresy. Skurcz mięśni szyi to główny czynnik sprawczy bólów głowy. Niezależnie od napinania mięśni szyjnych pod wpływem stresu większość z nas wysuwa również żuchwę podczas codziennych zajęć w pracy i w domu. Efektem tych odruchów jest stan permanentnego skurczu mię- śni szyi prowadzący do znacznego ograniczenia jej ruchomości, napięciowych bólów głowy, migren oraz wysilenia i zmęczenia oczu. Masaż szyi to doskonały sposób rozluźniania szyi i zwiększania jej ruchomości. Poprawia on również postawę. 1 Ocena napięcia w obrębie szyi Stojąc obok pacjenta, kładziemy jedną dłoń na jego czole, a drugą na tylnej powierzchni szyi. Powoli, bardzo delikatnie przechylamy głowę pacjenta trzykrotnie do tyłu i do przodu. 99 (D o> 5 s (A I o • łagodzi napięcie • przygotowuje szyję do głębszych oddziaływań 3 Ściskanie szyi Nie zmieniając pozycji stojącej, kładziemy jedną dłoń na czole pacjenta i prosimy o lekkie odchylenie głowy do tyłu. Drugą dłoń kładziemy na tylnej powierzchni szyi, obejmując ją kciukiem z jednej a pozostałymi palcami z drugiej strony. Delikatnie i powoli ściskamy mięśnie szyi i unosimy je do góry. Masujemy w ten sposób całą tylną powierzchnię od krawędzi czaszki do podstawy szyi. Rys. 41. Ściskanie szyi Efekty • rozluźnia mięśnie szyi • eliminuje napięcia 4 Masaż szyi metodą wcierania Stojąc za pacjentem, przechylamy lekko jego głowę w bok i podtrzymujemy, kładąc dłoń na czole i opierając ciężar głowy na przedramieniu w sposób wygodny i bezpieczny dla pacjenta. Wykonujemy łagodne okrężne ruchy wcierające opuszkami palców drugiej dłoni. Masujemy w ten sposób od góry do dołu tył i wyeksponowany bok szyi. Przechodzimy następnie na drugą stronę i powtarzamy czynności, pochylając głowę pacjenta w przeciwnym kierunku. Efekty • rozbija supły i węzły energetyczne • poprawia krążenie w obszarze szyi i głowy 5 Masaż boków szyi techniką ściskania i puszczania Nie zmieniając pozycji ciała, układamy kciuk i palce dłoni w kształt litery „V. Delikatnie i powoli ściskamy i puszczamy mięśnie bocznej powierzchni szyi. Powtarzamy po drugiej stronie. Efekty • rozluźnia mięśnie boków szyi • usuwa toksyny z głębiej położonych tkanek 6 Masaż boków szyi techniką popychania mięśni kciukiem Pozostając w tej samej pozycji, masujemy bok szyi metodą popychania mięśni kciukiem. Rozpoczynamy masaż pod uchem i posuwamy się w dół po bocznej powierzchni. Powtarzamy czynności po drugiej stronie. 101 O ¦o «r B a- Rys. 42. Masaż boków szyi technikg popychania mięśni kciukiem a o I Efekty- • • sprzyja rozbijaniu supłów i węzłów energetycznych - > ¦- • poprawia krążenie krwi i przepływ limfy 7 Masaż boków szyi techniką przyciągania mięśni palcami Nie zmieniając pozycji ciała, wykonujemy masaż boków szyi pacjenta metodą przyciągania mięśni w kierunku kciuków pozostałymi palcami dłoni. Obszar działania taki jak poprzednio. Wykonujemy czynności najpierw po jednej, a potem po drugiej stronie. Rys. 43. Masaż boków szyi technikg przyciggania mięśni palcami Efekty • rozbija w większym zakresie przylegania włókien mięśniowych • rozluźnia mięśnie szyi 8 Masaż obszaru podczaszkowego techniką wcierania Podtrzymując dłonią czoło pacjenta, wykonujemy delikatne wcierania opuszkami palców drugiej dłoni w całym poprzecznym obszarze szyi bezpośrednio poniżej podstawy czaszki. Efekty • rozluźnia mięśnie szczególnie napięte • usuwa toksyny i zastoje z okolicy podstawy czaszki 103 Rys. 44. Masaż obszaru podczaszkowego technikg wcierania 9 Masaż obszaru podczaszkowego nasadą dłoni Stojąc obok pacjenta, podtrzymujemy dłonią jego czoło i pochylamy delikatnie głowę do przodu. Kładziemy nasadę drugiej dłoni na szyi poniżej podstawy czaszki i wykonujemy masaż tej okolicy szybkimi i lekkimi ruchami pocierającymi. Rys. 45. Masaż obszaru podczaszkowego nasadg dtoni 104 a o <5 o> 8 u Efekty • pobudza krążenie, wywołując uczucie głębokiego ciepła • ożywia przepływ limfy • uśmierza ból 10 Zakończenie masażu szyi Stojąc obok pacjenta, kończymy masaż szyi bardzo łagodnymi ruchami gładzącymi powierzchnię tylną i boki. Efekty • usuwa pozostałe napięcia • eliminuje toksyny Masaż górnej powierzchni głowy Korzystne efekty indyjskiego masażu wierzchu głowy Mięśnie górnej - zwykle owłosionej - powierzchni głowy bywają często niewiarygodnie napięte. Napięcia tego rodzaju utrudniają przepływ krwi, czego następstwem mogą być bóle głowy oraz pogorszenie jakości włosów w wyniku niedożywienia mieszków włosowych. Masaż indyjski poprawia krążenie w skórze pokrywającej wierzch głowy, a przez to wpływa korzystnie na porost włosów. Włosy stają się mocne, błyszczące, lśniące i zdrowe. Pobudzenie gruczołów łojowych nadaje im imponujący wygląd. Przechodząc do dalszych czynności, należy rozpuścić włosy, które były wcześniej upięte na głowie. Dla większej przejrzystości na dalszych rysunkach owłosienie głowy przedstawiono w sposób symboliczny. 1 Nawiązanie kontaktu Stając w lekkim rozkroku za pacjentem, kładziemy delikatnie obie dłonie na bocznych powierzchniach jego głowy. Nawiązując kontakt, staramy się uświadomić sobie stopień jej napięcia. Efekty • ocena napięcia w obszarze wierzchu głowy 105 i o ¦< S 2 Rys. 46. Nawiązanie kontaktu z powierzchnią głowy 2 Pocieranie bocznych powierzchni głowy Stojąc nieco z boku pacjenta, kładziemy dłoń na bocznej powierzchni jego głowy. Używając nasady drugiej dłoni, wykonujemy lekkie i szybkie ruchy pocierające zaczynające się za uchem, a następnie przechodzące przed ucho i w górę w kierunku szczytu głowy. Masując, przemieszczamy się w górę i w dół po bocznej powierzchni głowy, a następnie zmieniamy role dłoni i powtarzamy czynności po drugiej stronie. Na koniec stajemy za pacjentem i masujemy szczyt głowy całą dłonią ruchem zygzakowatym. Efekty • pobudza skórę głowy • poprawia krążenie • aktywizuje gruczoły łojowe 3 Masaż głowy całą dłonią z zastosowaniem techniki wcierania Stojąc za pacjentem, kładziemy obie dłonie na szczycie jego głowy. Używając całych dłoni, wykonujemy obszerne, okrężne ruchy wcierające na całej górnej powierzchni głowy. Stosujemy przy tym dość mocny ucisk, który powinien pozwalać wyczuć ruch skóry głowy względem kości czaszki. 106 13 s O. O o ¦o s o Efekty • rozluźnia napięte mięśnie naczaszkowe • pobudza krążenie, gruczoły łojowe i przepływ limfy 4 „Szamponowanie" skóry głowy Stojąc nadal w tej samej pozycji, kładziemy obie dłonie na głowie pacjenta i rozchylamy szeroko palce. Opuszkami kciuków i pozostałych palców wykonujemy powoli ograniczone, ale mocne krążenia na całym wierzchu głowy. Staramy się przy tym wyczuć pod palcami ruch skóry. Rys. 47. „Szamponowanie" skóry gtowy Efekty • pobudza krążenie krwi i limfy • rozluźnia mięśnie naczaszkowe • łagodzi napięcie 5 Mierzwienie włosów Stojąc za pacjentem, delikatnie mierzwimy jego włosy na całej powierzchni głowy opuszkami wszystkich palców dłoni, zachowując przy tym rozluźnienie nadgarstków. Efekty • uspokaja nerwy • poprawia samopoczucie 6 „Skubanie" włosów (miękkie zbliżanie i szybkie unoszenie dłoni) Stojąc za pacjentem, zaokrąglamy szponowato palce dłoni i zbliżamy je delikatnie do szczytu jego głowy. Następnie szybkim ruchem podrywamy dłonie do góry, jednocześnie zbliżając palce do siebie, po czym „lądujemy" w innym miejscu głowy. Powtarzamy energiczne „starty" i łagodne „lądowania" na całej powierzchni czaszki. Efekty • pobudza wzrost włosów • energetyzuje pacjenta 7 „Gra na tabli" Unosząc obie dłonie nad głową pacjenta, delikatnie „bębnimy" końcami palców po całej jej powierzchni. Delikatne „uderzenia" palców w powierzchnię głowy mogą się kojarzyć ze spadaniem kropli deszczu. Używamy najpierw wszystkich palców obu dłoni z wyjątkiem kciuków, a później dwóch palców każdej dłoni i pojedynczych palców. 107 N O s ! t Q er Rys. 48. „Granie na tabli" Efekty • energetyzuje i pobudza • poprawia samopoczucie 8 Gładzenie/czesanie wfosów Masaż górnej powierzchni głowy kończymy łagodnym kilkakrotnym przeczesaniem włosów wszystkimi palcami obydwu dłoni. Rys. 49. Gładzenie/czesanie wtosów Efekty • pogłębia wewnętrzny spokój pacjenta Masaż twarzy Korzystne efekty indyjskiego masażu twarzy Masaż twarzy jest cudownie kojący i relaksujący. Napięcia na ludzkich twarzach są ewidentne i łatwo widoczne. Marszczymy czoło, zaciskamy usta, zwieramy kurczowo szczęki, zgrzytamy zębami. Po indyjskim masażu twarzy możemy wyglądać o wiele lat młodziej, bez botoksu i operacji plastycznych. Poprawa krążenia odmładza cerę, nadając jej zdrowy wygląd. Nawet drobne zmarszczki mogą się zmniejszyć lub zniknąć całkowicie. Masaż twarzy przynosi też ulgę w przypadkach „zajętych" zatok. Podczas masażu twarzy nie powinny powstawać napięcia w obrębie szyi pacjenta. Przechylamy jego głowę lekko do tyłu i podkładamy pod szyję zwinięty ręcznik lub małą poduszkę, opierając w razie potrzeby głowę pacjenta o swoje ciało. 1 Gładzenie twarzy Stojąc za pacjentem, kładziemy luźno splecione dłonie na jego czole i gładzimy je rozsuwając dłonie na zewnątrz. Podczas ruchów powrotnych nie wywieramy nacisku na skórę. Gładzenie policzków wykonujemy podobnie, umieszczając dłonie po obu stronach twarzy i przesuwając je w kierunku uszu. W dalszej kolejności gładzimy podbródek i dolną szczękę. Powtarzamy czynności wielokrotnie. 109 (0 Rys. 50. Gładzenie twarzy Efekty • rozluźnia mięśnie twarzy • poprawia krążenie krwi i przepływ limfy 2 Punktowe uciskanie powierzchni twarzy Stojąc za pacjentem, kładziemy opuszki obu kciuków na środkowej części czoła, tuż pod linią włosów. Powoli i zdecydowanie uciskamy czoło i zwalniamy uciski, posuwając się na zewnątrz wzdłuż linii poziomych. Masujemy w ten sposób całe czoło od góry do dołu w kolejnych równoległych pasmach. Powtarzamy ten sam zabieg na policzkach, używając palców wskazujących zamiast kciuków, a następnie na podbródku, zaczynając pod dolną wargą, a kończąc na brodzie. Rys. 51. Punktowe uciskanie powieizchni twarzy wzdtuż linii poziomych Efekty • uciskanie punktowe oczyszcza zatoki • sprzyja eliminacji toksyn • poprawia dopływ krwi do twarzy 3 Masaż skroni techniką wcierania Stojąc za pacjentem, kładziemy dłonie na jego skroniach. Wykonujemy powolne ruchy okrężne, masując skronie wewnętrznymi powierzchniami dłoni. W celu głębszego oddziaływania na skronie możemy używać nasad dłoni, a dla łagodniejszego ich potraktowania - opuszek palców. Efekty • działa odprężająco i kojąco • uśmierza napięciowe bóle głowy • zmniejsza napięcia wokół oczu i odpręża mięśnie oczu ni ta o ¦o Rys. 52. Masaż skroni technikg wcierania 4 Masaż uszu Kładziemy dłonie na małżowinach usznych i wykonujemy bardzo lekkie krążenia na zewnątrz w obszarze uszu. Następnie delikatnie ściskamy i masujemy uszy kciukami i palcami wskazującymi obu dłoni. Efekty • masaż uszu wpływa pozytywnie na wszystkie układy ciała • działa odprężająco na pacjenta 112 O) I IM 3H Rys. 53. Masaż uszu 5 Masaż przestrzeni wokół oczu Stojąc za pacjentem, bardzo delikatnie masujemy przestrzenie wokół obu oczodołów opuszkami palców wskazujących i środkowych. Efekty • poprawia ukrwienie okolic oczu • usuwa zastoje i obrzęki • odmładza oczy, nadając im młodzieńczy blask 6 Usuwanie napięć z żuchwy Stojąc za pacjentem, delikatnie ujmujemy jego żuchwę kciukami i palcami wskazującymi. Bardzo łagodnie ściskamy i zwalniamy uciski, posuwając się wzdłuż krawędzi dolnej szczęki. Efekty • rozluźnia mięśnie żuchwy • usuwa napięcie i drażliwość Rys. 54. Usuwanie napięć z żuchwy 7 Oklepywanie twarzy Delikatnie oklepujemy całą powierzchnię twarzy pacjenta opuszkami palców dłoni. Zabieg ten powinien się kojarzyć z łagodnym spadaniem kropli deszczu. Efekty • pobudza mięśnie twarzy • poprawia krążenie, przyczyniając się do poprawy jakości cery 8 Zakończenie Końcami palców delikatnie muskamy wszystkie powierzchnie twarzy pacjenta. 113 a o 5 Efekty • podsumowuje i zamyka masaż twarzy 114 3 a o Równoważenie czakramów Stojąc obok pacjenta, bardzo delikatnie kładziemy obie dłonie na jego głowie i prosimy o kilka głębokich wdechów. Kiedy pacjent je wykonuje, staramy się zsynchronizować z nim własne oddychanie, po czym unosimy dłonie nad jego głowę i powoli przemieszczamy je w dół, przesuwając jedną dłoń z przodu, a drugą za plecami pacjenta. W trakcie tej czynności wizualizujemy kolejne czakramy. Po dojściu do Podstawy stajemy przed pacjentem i przesuwamy dłonie wzdłuż jego nóg, nie dotykając ich. Na koniec kładziemy dłonie na stopach pacjenta, ugruntowując w ten sposób jego i siebie. Jeśli pacjent lub osoba wykonująca masaż doznaje w tym momencie uczucia nieugruntowania, bierzemy w dłonie kryształ o działaniu gruntującym, taki jak obsydian, czarny turmalin, he-matyt lub kwarc dymny. Efekty • przywraca równowagę i harmonię ciała, umysłu i ducha • usuwa blokady energetyczne Porady ogólne Czynności po zakończeniu masażu Po skończonym masażu oferujemy pacjentowi szklankę wody, której wypicie ułatwi proces detoksykacji. Pacjent powinien spokojnie kilka minut posiedzieć. Może też włożyć na siebie coś ciepłego. Jeśli używaliśmy olejku, radzimy nieusuwanie go przez kilka godzin po zabiegu. Pozwoli mu to przeniknąć w głąb tkanek oraz odżywić włosy i skórę głowy. Przy myciu tłustych włosów niewielką ilość szamponu powinno się nanosić bezpośrednio na włosy przed ich zamoczeniem. Między zabiegami Przestrzeganie podanych dalej zaleceń pozwala uzyskać maksimum korzyści z indyjskiego masażu głowy. • Picie większych ilości wody. Zwiększenie konsumpcji wody ułatwia proces detoksykacji. Woda to najprostszy, najtańszy i najłatwiej dostępny czynnik poprawy zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca dzienne spożycie ośmiu szklanek wody. Badania pokazują jednak, że tylko 10% ludzi stosuje się do tego zalecenia. Oznacza to, że większość z nas znajduje się w stanie chronicznego odwodnienia, co szczególnie obciąża nasze nerki. Zbyt małe spożycie wody zwiększa prawdopodobieństwo takich infekcji, jak zapalenie pęcherza oraz powstawanie kamieni nerkowych. Odwodnienie może tez prowadzić do innych zaburzeń, w szczególności do chorób układu trawiennego (np. zaparć) i bólów głowy. Woda zwiększa zdolność organizmu do zwalczania infekcji i znacznie podnosi poziom żywotności. Spadek zawartości wody w ciele o 2% może wywołać zaburzenia pamięci krótkoterminowej oraz trudności skupienia uwagi na zadrukowanej stronie lub ekranie komputera. Duża szklanka wody łagodzi też uczucie głodu. Mechanizm odczuwania pragnienia jest u człowieka tak słaby, że często mylimy je z łaknieniem. Woda może nawet działać odmładzająco, ponieważ wygładza zmarszczki, nadając cerze zdrowy, młodzieńczy wygląd. Unikanie ciężkostrawnych posiłków. Po indyjskim masażu głowy niewskazane są obfite i obciążające posiłki, pożądana jest natomiast lekka dieta w okresie, w którym organizm potrzebuje energii na cele samouzdrawiania. Zdrowa dieta może naprawić szkody spowodowane przez wieloletnie nadużycia pokarmowe, należy ją więc traktować jak najlepszą polisę ubezpieczeniową. Podstawą zrównoważonej diety powinny być owoce, warzywa i sałatki. Powinniśmy też zwiększyć spożycie błonnika, którego niedobór powoduje choroby jelit. Należy radykalnie ograniczyć konsumpcję rafinowanych węglowodanów, cukru, tłuszczu i soli oraz wykluczyć całkowicie produkty zawierające dodatki chemiczne i konserwanty. Ograniczenie spożycia kawy i alkoholu. Herbata, kawa, coca-cola i alkohol to napoje wybitnie obciążające organizm, a zwłaszcza nerki. Powodują one również odwodnienie i bóle głowy. Rezygnacja z palenia. Palenie tytoniu jest oczywiście bardzo niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia. Powoduje różnego rodzaju zaburzenia oddechowe, a w ostateczności często bywa przyczyną zachorowania na raka. 1 Regularne ćwiczenia fizyczne. Większość ludzi, niestety, prowadzi obecnie siedzący tryb życia. Poruszanie się w sposób naturalny zastąpiła jazda samochodem, do którego niektórzy z nas wydają się być „przyrośnięci". Regularne ćwiczenia fizyczne podnoszą poziom energii, dlatego powinny być uprawiane codziennie. Spróbujmy korzystać z klatki schodowej zamiast windy i odbywać każdego dnia krótki marsz, a wkrótce zauważymy poprawę. Wysiłek fizyczny pobudza krążenie krwi i limfy, wzmacnia układ odpornościowy i mięśnie, sprzyja głębokiemu oddychaniu i ułatwia pozbywanie się toksyn. 115 s (Q o ¦o 116 i 5 s i o o Odpowiednia ilość snu. Sen regeneruje, ma zatem ogromne znaczenie uzdrawiające. Deficyt snu powoduje drażliwość i spadek odporności na stresy życia codziennego. Średnie zapotrzebowanie na sen wynosi siedem do ośmiu godzin na dobę, jest jednak w znacznej mierze właściwością osobniczą. Czas na odpoczynek. Musimy się starać znaleźć czas na relaks i odpoczynek. Odprężeniu mogą służyć regularne sesje indyjskiego masażu głowy, kąpiele z użyciem olejków aromaterapeutycznych, słuchanie muzyki relaksacyjnej, a także automasaże z zastosowaniem olejków esencjalnych. Pozytywne myślenie. Pozytywne uczucia, takie jak radość i miłość, skutecznie neutralizują stresy, gdyż wzmacniają układ odpornościowy. Zdrowy i szczery śmiech przynosi szczęście nie tylko temu, kto się śmieje, lecz także jego otoczeniu. Poza tym przyśpiesza przemianę materii. Rozdział 7 Pomóżmy sobie sami W tym rozdziale nauczymy się: • automasażu • pielęgnacji włosów • pielęgnacji skóry zapewniającej jej zdrowy wygląd 118 i .2 3 8 I Doniosłe znaczenie ma regularna praktyka automasażu oraz pielęgnacja włosów i skóry. Automasaż Automasaż to znakomity sposób rozładowania stresu i pozbycia się napięć, a także usuwania popularnych dolegliwości, takich jak bóle głowy. Można go wykonywać niemal w dowolnym miejscu i czasie. Zabiegi powinno się wykonywać przynajmniej raz w tygodniu. W przypadku dyskomfortów, takich jak bóle szyi należy masować tę okolicę codziennie. Efekty będą zdumiewające. Wypróbowując na sobie techniki automasażu, trzeba zwrócić uwagę na to, które z nich szczególnie korzystnie oddziaiywują. Przynosi to podwójną korzyść - poprawę zdrowia oraz doświadczenie ułatwiające wykonywanie masażu na innych osobach. Szyja i barki Usztywnienia szyi i barków to niezwykle popularny objaw będący następstwem stresów i często powodujący bóle głowy. Opisane dalej proste techniki pozwalają rozbijać liczne supły i węzły energetyczne oraz radykalnie zwiększać ruchomość szyi. Warto je wypróbować, gdy czujemy się zestresowani oraz w ramach profilaktyki bólów głowy. Pozycja ciała: siedząca na krześle, łóżku lub podłodze. 1 Szyja - effleurage Rozluźniamy szyję, wysuwając głowę do przodu i kładziemy dłonie na jej tylnej powierzchni. Palce obu dłoni powinny się stykać końcami lub nieznacznie zaplatać. W tej pozycji wykonujemy głęboki effleurage na całej długości szyi. 2 Szyja - wcieranie Wykonujemy ograniczone okrężne ruchy wcierające końcami palców u podstawy czaszki. 3 Barki - effleurage Kładziemy dłonie na obojczykach w pobliżu podstawy szyi i wykonujemy ruchy gładzące w kierunku barków. Dla wykonania głębszego masażu prawego barku sięgamy lewą dłonią od przodu, kładąc ją u podstawy czaszki, po czym przesuwamy ją po bocznej powierzchni szyi i dalej 1" w kierunku barku. Powtarzamy tę czynność po drugiej stronie. -o Rys. 55. fffleurage szyi S: •< 8 Rys. 56. Masaż u podstawy czaszki metodg wcierania 4 Barki - wyciąganie i ściskanie mięśni Sięgamy ponownie dłonią do przeciwległego obojczyka, po czym ściskamy mięśnie i puszczamy, starając się uchwycić możliwie duże ich fragmenty. Powtarzamy kroki 3 14 po drugiej stronie. Rys. 57. Effleurage barków Rys. 58. Wycigganie i ściskanie mięśni pasa barkowego r ¦v;5'>^m#; ).«?>, 5 Łopatki - wcieranie Sięgamy prawą dłonią do lewej łopatki i wykonujemy głęboki masaż końcami palców, stosując technikę wcierania. Szukamy energetycznych supłów i węzłów. Powtarzamy z drugiej strony. Ręce i dłonie W codziennym życiu używamy stale ramion, nadgarstków i dłoni. Bóle kończyn górnych często są spowodowane powtarzalnością wykonywanych ruchów, choć mogą mieć również źródło w odcinku szyjnym kręgosłupa. Masaż tych okolic ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania siły i ruchomości kończyn górnych i jest szczególnie korzystny dla osób intensywnie eksploatujących ręce w pracy zawodowej, takich jak fryzjerzy, ogrodnicy czy osoby używające klawiatur komputerowych. Zabiegi te są również ważne dla sportowców, których chronią przed kontuzjami. Zgodnie z zasadami refleksologii na dłoniach znajdują się miniaturowe odzwierciedlenia wszystkich części ciała. (Informacje na ten temat czytelnik znajdzie w książce o refleksologii dłoni, która ukaże się niebawem w tej serii). Pozycja ciała: siedząca na podłodze, łóżku lub krześle, z dłońmi złączonymi i opartymi na udach. 1 Ręce - elfleurage Kładziemy dłoń na nadgarstku drugiej ręki i wykonujemy elfleurage w górę do stawu barkowego. 2 Ramiona - effleurage Wykonujemy głęboki masaż mięśni zginających w przedniej części ramion oraz mięśni prostujących w ich części tylnej. Ruchy masujące kierujemy zawsze ku górze, starając się w ten sposób ożywić przepływ lim-fy przez węzły pachowe. 3 Ramiona - pefrissage Ściskamy i wyżymamy mięśnie ramion, rozbijając przylegania włókien i wydobywając na powierzchnię głęboko zalegające toksyny. 4 Przedramiona - głębokie pocieranie Uginając rękę w stawie łokciowym i opierając łokieć na brzuchu dla lepszego oczyszczenia, masujemy mięśnie zginające i prostujące przedramienia głębokimi wzdłużnymi pocieraniami z góry na dół. Masujemy w ten sposób przednie i tylne powierzchnie przedramienia. 5 Nadgarstki - rozluźnianie i uruchamianie Delikatnie masujemy nadgarstki kciukiem i końcami pozostałych palców drugiej dłoni, stosując technikę wcierania. Następnie, po ruchach rozluźniających, zaplatamy dłonie i wykonujemy krążenia nadgarstków w obu kierunkach. 121 i s 122 o 6 Wewnętrzne powierzchnie dłoni - okrężne ugniatanie Masujemy wewnętrzną powierzchnię dłoni kłykciami drugiej złożonej w pięść, stosując ruchy okrężne rozluźniające mięśnie, ścięgna i stawy. 7 Palce dłoni - rozluźnianie i uruchamianie Ujmując kolejne palce, kciukiem i palcem wskazującym drugiej dłoni łagodnie je wyciągamy, a następnie wykonujemy nimi krążenia. Ćwiczenia te przynoszą ulgę w dolegliwościach reumatycznych i artretyzmie. Twarz i wierzch głowy Automasaż twarzy i wierzchu głowy to cudowny sposób relaksacji i od-stresowania usuwający objawy zmęczenia i niepokoju, łagodzący bóle głowy i oczyszczający zatoki. Po pewnym czasie, wraz z poprawą krążenia krwi i limfy, zauważyć można również poprawę jakości cery oraz znikanie drobnych zmarszczek. Pozycja ciała: leżąca na podłodze lub łóżku bądź siedząca na krześle. 1 Twarz - effleurage Kładziemy dłonie na czole z palcami skierowanymi ku sobie i gładzimy czoło, przesuwając dłonie na zewnątrz. Powtarzamy te ruchy na wysokości policzków i brody. Rys. 59. Gładzenie twarzy 2 Oczy - gładzenie Wykonujemy bardzo delikatny effleurage przestrzeni pod oczami, używając palców wskazujących lub wskazujących i środkowych. Masaż wykonujemy bardzo ostrożnie, gdyż są to okolice szczególnie wrażliwe. Zabieg ten usuwa obrzęki i drobne zmarszczki. 3 Podbródek i żuchwa - masaż ożywiający Szczypiemy kciukami oraz palcami wskazującymi i środkowymi ciało wzdłuż bocznych krawędzi dolnej szczęki. Zabieg ten zapobiega powstawaniu „podwójnej brody". 123 O o 5! Rys. 60. Łagodny masaż przestrzeni pod oczami Rys. 61. Masaż ożywiajgcy brody i żuchwy 124 I 9 1 4 Brwi - masaż ożywiający Poczynając od przestrzeni między brwiami, ściskamy kości łuków brwiowych i posuwamy się na zewnątrz. Czynność wielokrotnie powtarzamy. 5 Usta - wcieranie Układamy usta w kształt litery „O", po czym wykonujemy niewielkie okrężne ruchy wcierające wokół nich, używając palców wskazującego i środkowego. Masaż ten zapobiega pojawianiu się drobnych zmarszczek. 6 Wierzch głowy - wcieranie Używając końców palców dłoni, masujemy wierzch głowy niewielkimi ruchami okrężnymi. Usuwamy w ten sposób napięcie i poprawiamy krążenie, dzięki czemu włosy stają się zdrowsze. Rys. 62. Masaż wierzchu gtowy technikg wcierania 7 Zakończenie Kończąc automasaż, przykrywamy oczy nasadami dłoni i pozwalamy im odpocząć w kompletnej ciemności, przytrzymując dłonie przez kilka sekund. Po zdjęciu dłoni poczujemy się odświeżeni i ożywieni. Pielęgnacja włosów Włosy obrazują ogólny stan zdrowia. Ich kondycja zależy od wielu czynników - diety, zmian hormonalnych, czynników dziedzicznych, stresu, ekspozycji słonecznej, działania chemikaliów związanych z trwałymi ondulacjami, farbowaniem i lakierowaniem, wreszcie z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego i lekami. Prawidłowe mycie włosów i regularne masaże skóry głowy z użyciem olejków esencjalnych powodują, że włosy zachowują siłę, połysk i zdrowie. Mycie włosów Większość komercyjnych szamponów zawiera substancje chemiczne i syntetyki niszczące skórę i mieszki włosowe. Naruszają one osłonę kwasową, pozbawiając włosy naturalnych tłuszczów ochronnych. Po każdym myciu włosów zalecamy płukanie ich w soku cytrynowym lub organicznym occie winnym. Zabieg ten wypłukuje pozostałości mydła, ułatwiając przywracanie równowagi owłosionej skóry głowy. Należy unikać agresywnych szamponów zawierających detergenty. Polecamy wyłącznie szampony delikatne i naturalne oraz „szampon" własnego wyrobu sporządzony według następującej recepty: 100 g płatków mydlanych 1 1 wody źródlanej Wodę źródlaną doprowadzamy do wrzenia, dodajemy płatki mydlane i gotujemy do ich rozpuszczenia, po czym zlewamy płyn do butelki lub słoika i studzimy. Do przechowywania nadają się świetnie butelki z polietylenu o pojemności 100 lub 250 ml. Do naszego szamponu można dodać olejki esencjalne, których dobór zależy od typu włosów. Aby nie komplikować tematu, opiszemy dalej tylko dziesięć najważniejszych takich olejków wymienionych wcześniej w Rozdziale IV Są to olejki: bergamotowy, z nasion marchwi, rumiankowy, kadzidlany, pelargoniowy, lawendowy, cytrynowy, różany, rozmarynowy i z drzewka herbacianego. Włosy normalne Włosy normalne nie są wysuszone ani przetłuszczone. Są silne, błyszczące i łatwe do czesania. Oto wskazówki pozwalające utrzymać włosy w pełni zdrowia. 125 126 1 i i i Olejki esencjalne do włosów normalnych • cytrynowy • lawendowy • pelargoniowy • rozmarynowy • rumiankowy • z nasion marchwi Wybieramy którykolwiek z tych olejków i dodajemy do naturalnego szamponu mydlanego. Olejki rumiankowy i cytrynowy pasują doskonale do włosów jasnych, olejek rozmarynowy do ciemnych, a olejek marchwiowy do rudych. Włosy blond Osiem kropli olejku rumiankowego osiem kropli olejku cytrynowego osiem kropli olejku pelargoniowego 100 ml szamponu mydlanego Włosy ciemne Osiem kropli olejku marchwiowego osiem kropli olejku cytrynowego osiem kropli olejku rozmarynowego 100 ml szamponu mydlanego Co najmniej raz w tygodniu masujemy głowę, używając olejku odżywiającego włosy. Jest to szczególnie ważne przy częstym myciu głowy, dużej ekspozycji słonecznej oraz wystawieniu głowy na działanie wiatru lub chloru; w takich przypadkach konieczne są przynajmniej dwa masaże w tygodniu. Następujące mieszanki olejków skutecznie poprawiają stan włosów. Włosy blond Dwie krople olejku rumiankowego dwie krople olejku pelargoniowego 10 ml olejku podstawowego Włosy ciemne Jedna kropla olejku pelargoniowego jedna kropla olejku cytrynowego dwie krople olejku rozmarynowego 10 ml olejku podstawowego Wcieramy olejki dokładnie we włosy i skórę głowy, a następnie zakładamy na głowę plastikowy czepek kąpielowy. Olejek powinien pozostawać na włosach co najmniej przez godzinę lub, jeśli to możliwe, przez całą noc. Włosy suche Suchość włosów wynika z niedoczynności gruczołów łojowych. Masaż głowy to doskonały sposób ich pobudzenia. Olejki esencjalne do włosów suchych • lawendowy • pelargoniowy • rumiankowy z nasion marchwi Każdy z tych olejków może być dodany pojedynczo lub w połączeniach do naszego szamponu. Zalecamy: Osiem kropli olejku rumiankowego osiem kropli olejku pelargoniowego osiem kropli olejku lawendowego 100 ml szamponu mydlanego Włosy suche, zniszczone przez preparaty rozjaśniające i promieniowanie słoneczne, potrzebują solidnego odżywienia i troskliwej pielęgnacji. Zalecamy stosowanie podanej dalej recepty przynajmniej dwa razy w tygodniu. Warto sporządzić duży zapas olejku, przechowywać go w butelce z ciemnego szkła oraz wcierać niewielkie jego ilości między masażami w miejsca szczególnie wysuszone, takie jak zakończenia włosów. Jedna kropla olejku marchwiowego dwie krople olejku pelargoniowego jedna kropla olejku lawendowego 10 ml olejku podstawowego Włosy tłuste Przetłuszczanie się włosów jest spowodowane nadczynnością gruczołów łojowych. Stan ten pogłębia i nasila częste mycie włosów komercyjnymi szamponami. 127 5 O- 128 o w 9) 2 I I Olejki esencjalne do wtosów tłustych • bergamotowy • cytrynowy • kadzidlany • lawendowy • rozmarynowy Którekolwiek z tych olejków dodajemy do szamponu mydlanego. Bardzo skuteczna jest następująca mieszanka: Osiem kropli olejku bergamotowego osiem kropli olejku kadzidlanego osiem kropli olejku cytrynowego 100 ml szamponu mydlanego Korzystny wpływ na włosy przetłuszczone może mieć wcieranie i pozostawianie na noc płynu o następującym składzie: Dwie filiżanki wody źródlanej lub przegotowanej Dwie łyżki stołowe świeżego soku cytrynowego Dwie krople olejku bergamotowego Dwie krople olejku kadzidlanego Dwie krople olejku lawendowego Po dokładnym wymieszaniu aplikujemy płyn na tłuste włosy. Może się wydawać, że włosy tłuste nie potrzebują olejków do masażu, jest jednak odwrotnie - należy stosować olejki do włosów przetłuszczających się. Proponujemy spróbować następującej receptury: Jedna kropla olejku bergamotowego + jedna kropla olejku kadzidlanego + jedna kropla olejku lawendowego + jedna kropla olejku rozmarynowego + 10 ml olejku podstawowego Inne wskazówki dotyczące włosów • Do włosów wilgotnych należy używać grzebieni z szerokim rozstawem zębów, są one bowiem bardzo kruche i łatwo ulegają uszkodzeniom. • Włosy powinno się suszyć w sposób naturalny, z dala od silnego działania promieni słonecznych. • Suszenie suszarkami radzimy sprowadzić do minimum. Jeśli nie można go uniknąć, należy posługiwać się powietrzem umiarkowanie cie- płym, a jego strumień kierować na włosy z rozsądnej odległości - co najmniej 20 cm. Starajmy się zminimalizować użycie lokówek, gorących wałeczków, szczypiec i innych akcesoriów. Unikajmy wszelkich procesów z zastosowaniem chemikaliów, a w szczególności trwałych ondulacji i farbowania włosów. Chrońmy włosy przed działaniem promieniowania słonecznego, wody morskiej oraz chlorowanej wody w basenach kąpielowych. Przestrzegajmy zasad zdrowej diety. Dbajmy o relaks w jak największym zakresie, gdyż stres może być przyczyną wypadania włosów. 129 I Pielęgnacja skóry Skóra jest również odbiciem ogólnego stanu zdrowia. Produkowane przemysłowo kosmetyki zawierają mnóstwo substancji syntetycznych, takich jak czynniki konserwujące, barwniki i sztuczne aromaty. Wszystkie te chemikalia niszczą naturalną florę skóry oraz jej ochronną „powłokę kwasową", przyśpieszając tym samym proces starzenia. Indyjski masaż głowy jest doskonałą metodą poprawiania cery i nadawania skórze jedwabistej gładkości. Olejki stosowane w tym masażu ułatwiają usuwanie martwych komórek oraz rozwój i regenerację nowych. Pod ich wpływem poprawia się funkcjonowanie gruczołów łojowych, samooczyszczanie porów skóry oraz eliminowanie toksyn. W sumie oznacza to poprawę jakości skóry, która staje się zdrowa, gładka, elastyczna, świeża i lśniąca. Zachęcamy do codziennego masowania twarzy według wskazówek podanych na stronach 122-124. Eiekty nie dadzą na siebie długo czekać. Skóra normalna Skóra normalna jest gładka, z otwartymi porami, miękka i elastyczna, bez widocznych wad i skaz. Taką nieskazitelną cerę spotyka się czasem u dzieci, osoby dorosłe muszą się jednak bardzo o nią starać. Naturalny, zdrowy stan skóry ulega zmianom w wyniku zaburzeń hormonalnych, chorób i zmian dietetycznych. Olejki esencjalne do skóry normalnej • kadzidlany • lawendowy • pelargoniowy 130 o .2 xt o I • rozany • rumiankowy Wybieramy którykolwiek z tych olejków i dodajemy do olejku podstawowego. Dla cery normalnej zaleca się szczególnie następujące olejki podstawowe: z pestek moreli i brzoskwiń, ze słodkich migdałów oraz jojoba. Tworzymy specjalną aromaterapeutyczną mieszankę do twarzy i przechowujemy ją w butelce z ciemnego szkła. Raz dziennie wcieramy olejek w skórę twarzy, stosując się do zaleceń zawartych w części poświęconej automasażowi: Jedna kropla olejku rumiankowego dwie krople olejku pelargoniowego jedna kropla olejku lawendowego 10 ml olejku podstawowego Zabiegiem korzystnym dla cery normalnej jest okazjonalna kąpiel parowa gruntownie oczyszczająca pory, wypłukująca toksyny i pobudzająca krążenie. Gorącą wodę w ilości 0,5-1 litra wylewamy do miednicy i dodajemy sześć kropli wybranego olejku esencjalnego. Pochylamy twarz nad powierzchnią wody, nakrywamy głowę ręcznikiem i pozostajemy w tej pozycji przez dziesięć minut. Skóra sucha Wysuszenie skóry wiąże się z medoczynnością gruczołów łojowych, które me wydzielają dostatecznych ilości łoju. Cera taka jest szczególnie podatna na zmarszczki i powinno się jej codziennie dostarczać odżywczych i ochronnych olejków. Olejki esencjalne do skóry suchej • kadzidlany • lawendowy • pelargoniowy • różany • rumiankowy • z nasion marchwi Każdy z tych olejków można dodawać do następujących olejków podstawowych: z pestek moreli i brzoskwini, z nasion ogórecznika, z wiesiołka dwuletniego, ze słodkich migdałów oraz jojoba. Olejek z awokado jest penetrujący, lecz dość gęsty i kleisty, nadaje się więc do samodzielnych zabiegów jedynie jako dodatek w bardzo niewielkich ilościach. Polecamy następującą kompozycję: Jedna kropla olejku marchwiowego jedna kropla olejku kadzidlanego jedna kropla olejku różanego 10 ml olejku podstawowego Osoby mające suchą cerę powinny unikać gorących kąpieli parowych twarzy i gorących maseczek. Bardziej odpowiednie są dla nich letnie kompresy. Kompres taki przygotowujemy, dodając cztery krople wybranego olejku esencjalnego do 25 ml gorącej wody i dokładnie mieszając. Zwilżamy następnie flanelę w roztworze, przykładamy do czoła i pozwalamy wystygnąć. Podobne kompresy nakładamy na policzki i brodę. Skóra tłusta Przetłuszczanie się skóry jest spowodowane nadczynnością gruczołów łojowych. Występuje najczęściej w okresie dojrzewania w związku ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w tym wieku. Pory skóry ulegają zatkaniu, co powoduje powstawanie zaskómików, a nawet trądziku. Szczególnie narażone są powierzchnie nosa, podbródka, policzków i czoła. Olejki esencjalne do skóry tłustej • bergamotowy • cytrynowy • kadzidlany • lawendowy • pelargoniowy • rozmarynowy Którykolwiek z wymienionych olejków esencjalnych dodajemy do wybranego olejku podstawowego, którym może być: olejek z pestek moreli lub brzoskwini, olejek ze słodkich migdałów lub olejek z nagietka lekarskiego. Wcieramy raz dziennie w skórę twarzy następującą mieszankę: Jedna kropla olejku bergamotowego jedna kropla olejku kadzidlanego jedna kropla olejku cytrynowego 10 ml olejku podstawowego Pojedyncze plamki lub zaskómiki można nawilżać pojedynczymi kroplami nierozcieńczonych olejków lawendowego lub z drzewka herbacianego za pomocą patyczków ze zwitkiem bawełnianym. W pobliżu oczu należy zachować szczególną ostrożność. 131 ¦< 8 o; <5' 8 132 i o a. Zabiegiem korzystnym dla cery tłustej jest kąpiel parowa usuwająca toksyny i gruntownie oczyszczająca pory. Przeprowadzamy ją tak samo jak dla cery normalnej, zgodnie ze wskazówkami na stronach 129-130. Cera tłusta wymaga też stosowania maseczek oczyszczających oraz wzmacniających i ożywiających skórę. Najważniejszym składnikiem jest ziemia Fullera lub glina wyciągająca toksyny. Maseczkę kładziemy na twarz raz w tygodniu. Maseczka dla cery tłustej Dwie łyżki stołowe gliny/ziemi Fullera Jedna łyżeczka miąższu cytrynowego Jedna łyżeczka wody Jedna łyżeczka miodu Jedna kropla olejku pelargoniowego Jedna kropla olejku cytrynowego Wszystkie składniki należy wymieszać na jednolitą papkę, którą nakładamy na twarz, omijając oczy, i pozostawiamy do wyschnięcia. Usuwamy maseczkę ostrożnie ciepłą wilgotną flanelą. Inne wskazówki dotyczące skóry • Warto zwrócić uwagę na dietę, która powinna zawierać duże ilości świeżych owoców, warzyw i sałatek oraz co najmniej osiem szklanek czystej wody dziennie. • Palenie oraz nadużywanie alkoholu, herbaty, kawy lub napojów zawierających kofeinę wybitnie pogarsza cerę, powodując przedwczesne starzenie się skóry. • Regularne ćwiczenia fizyczne poprawiają krążenie. • Należy unikać ekstremalnych temperatur, silnego nasłonecznienia i wiatrów. • Stres przyśpiesza proces starzenia. • Osoby mające problemy ze skórą powinny przyjmować uzupełnienia cynku, preparaty z wiesiołka dwuletniego oraz witaminę C. • Unikajmy syntetycznych kosmetyków sprzyjających starzeniu się skóry. Mam nadzieję, że praktyka indyjskiego masażu głowy w gronie rodziny i przyjaciół przyniesie moim czytelnikom wiele radości i pożytku. Osoby, które ta książka zainspirowała i które uzyskały zachęcające efekty w praktyce, mogą się zdecydować na kursy profesjonalne. Wiele krótkich kursów masażu indyjskiego organizuje się w środowiskach akademickich. Pozwalają one rozwinąć i pogłębić umiejętności, traktując masaż jako cenne hobby. Pragnąc się wznieść na poziom profesjonalny, trzeba jednak poszukać czegoś poważniejszego. Kurs indyjskiego masażu głowy na poziomie zawodowym powinien obejmować studium anatomii i fizjologii oraz zobowiązywać uczestników do złożenia egzaminów teoretycznych i praktycznych, jak również zaprezentowania opisów pewnej ilości przypadków. Wskazówki ułatwiające wybór kursu Przed dokonaniem wyboru należy podjąć następujące działania: • Przestudiować i porównać różne oferty. • Odwiedzić placówkę podczas trwania kursu, porozmawiać z uczestnikami w trakcie przerwy w zajęciach i starać się wyrobić sobie szczegółowy pogląd na to, co się na kursie dzieje. • Umówić się na spotkanie z wykładowcą. Od jak dawna osoba ta praktykuje indyjski masaż głowy? Czy nadal przyjmuje pacjentów? Jakie ma kwalifikacje? Czy legitymuje się jakimś dyplomem uprawniającym do prowadzenia kursów i wykładów? • Ustalić, jak długo placówka istnieje i jaką ma statystykę egzaminacyjną. • Ustalić, czy placówka organizująca kurs posiada akredytację cieszącego się szacunkiem stowarzyszenia zawodowego. • Ustalić, czy organizator kursu oferuje ubezpieczenia związane z podjęciem praktyki po jego ukończeniu. • Starać się nawiązać kontakt z absolwentami i zapoznać się z ich opiniami. • Poprosić o wgląd w prace byłych kursantów i opracowane przez nich opisy przypadków. ISI > O M m Z m 134 c NI o Nie należy wnosić jakichkolwiek opłat, dopóki nie jesteśmy w pełni usatysfakcjonowani w wymienionych kwestiach. Jak dotąd, najlepszym sposobem dotarcia do dobrych kursów indyjskiego masażu głowy jest osobista rekomendacja. Przyszłość Popularność indyjskiego masażu głowy jako formy terapii komplementarnej gwałtownie wzrasta. Praktykuje się go w sanatoriach, gospodarstwach rekreacyjno-terapeutycznych i prywatnych gabinetach, na pokładach samolotów, w biurach i ośrodkach konferencyjnych, w zakładach kosmetycznych i fryzjerskich, w ośrodkach rehabilitacji, na statkach wycieczkowych i w wielu innych miejscach, często w połączeniu z innymi terapiami komplementarnymi, takimi jak masaże, aroma-terapia i refleksologia. Forma i zakres praktyki tego masażu - na poziomie profesjonalnym lub tylko hobbystycznym - zależy od decyzji czytelników. Mam nadzieję, że stanie się on stałym elementem życia codziennego wielu z nich. 134 ,L s u s o rsi Nie należy wnosić jakichkolwiek opłat, dopóki nie jesteśmy w pełni usatysfakcjonowani w wymienionych kwestiach. lak dotąd, najlepszym sposobem dotarcia do dobrych kursów indyjskiego masażu głowy jest osobista rekomendacja. Przyszłość Popularność indyjskiego masażu głowy jako formy terapii komplementarnej gwałtownie wzrasta. Praktykuje się go w sanatoriach, gospodarstwach rekreacyjno-terapeutycznych i prywatnych gabinetach, na pokładach samolotów, w biurach i ośrodkach konferencyjnych, w zakładach kosmetycznych i fryzjerskich, w ośrodkach rehabilitacji, na statkach wycieczkowych i w wielu innych miejscach, często w połączeniu z innymi terapiami komplementarnymi, takimi jak masaże, aroma-terapia i refleksologia. Forma i zakres praktyki tego masażu - na poziomie profesjonalnym lub tylko hobbystycznym - zależy od decyzji czytelników. Mam nadzieję, że stanie się on stałym elementem życia codziennego wielu z nich. Ayurveda Starożytny system medyczny praktykowany w Indiach od tysięcy lat. Jego nazwa sanskrycka składa się z dwóch słów: ayur oznaczającego „życie" i veda oznaczającego „wiedzę" lub „naukę". Naczelne zasady Ayurvedy to: całościowe, holistyczne podejście do człowieka i zdrowia, przywracanie stanu równowagi oraz profilaktyka. anemia Często spotykana choroba krwi objawiająca się niskim poziomem hemoglobiny (zawierającej żelazo) będącej składnikiem krwinek czerwonych. Objawami anemii są: uczucie zmęczenia, skrócenie oddechu, zawroty głowy, omdlenia, bladość cery i zaburzenia łaknienia. antybakteryjny Niszczący bakterie lub hamujący ich rozwój. antywirusowy Powstrzymujący rozwój i rozprzestrzenianie się wirusów. aromaterapia Wykorzystanie olejków esencjalnych do równoważenia ciała, umysłu i ducha. artretyzm Popularna choroba degeneracyjna atakująca głównie obciążone stawy, takie jak biodra i kolana. atlas Pierwszy kręg szyjny kręgosłupa. bezsenność Trudności z zasypianiem. Średnio co trzeci człowiek cierpi na bezsenność w jakimś okresie swojego życia. champi (inaczej: „podwójne siekanie") Technika masażu o działaniu energetyzującym i ożywiającym. choroba Parkinsona Schorzenie układu nerwowego objawiające się drżeniem mięśni, usztywnieniami i posuwistym chodem. czakram Węzły energii życiowej. Sanskryckie słowo cafcra oznacza „koło", „dysk" lub „okrąg". W żywym ciele ludzkim znajduje się sześć głównych czakramów oraz siódmy ośrodek nadrzędny nad głową (Korona). CO o Z O NI 136 1 eftieurage Stosowany podczas masażu ruch gładzący, wykonywany powoli, działający uspokajająco i kojąco na ciało i umysł. Szybki effleuiage energetyzuje, rewitalizuje i usuwa zmęczenie. egzema Stan zapalny skóry objawiający się charakterystycznym jej łuszczeniem się lub tworzeniem się pęcherzyków. endorfiny „Hormony szczęścia" wywołujące stany uniesienia i dobrego samopoczucia oraz uśmierzające ból. granie na tabli Lekka technika masażu polegająca na delikatnym naprzemiennym uderzaniu palcami w skórę. Tabla to niewielki bębenek używany w muzyce północnych Indii. gruczoły łojowe Gruczoły rozmieszczone w skórze, wydzielające nawilżający ją łój i nadający połysk włosom. grzybica skóry głowy (tinea capitis) Infekcja grzybicza głowy objawiająca się okrągłymi zaczerwienionymi plamami, łuszczeniem się skóry i swędzeniem (tinea corpońs jest analogiczną infekcją innych części ciała). jęczmyk Niewielki ropień w sąsiedztwie powieki spowodowany infekcją. krwotok Obfite krwawienie. liszajec Wybitnie zaraźliwa choroba zakaźna powodowana przez paciorkowce i gronkowce. Objawia się najczęściej zmianami na twarzy w okolicach ust, nosa i wokół oczu, a rzadziej na owłosionej skórze wierzchu głowy. Mają one postać pęcherzyków, zwykle występujących w grupach i pękających. Z ich wydzieliny powstają żółte strupy. łupież Popularna dolegliwość objawiająca się obfitym występowaniem we włosach martwych płatków skórnych. łuszczyca Choroba skórna, w której przebiegu pojawiają się czerwone plamy pokryte łuszczącą się skórą, zwłaszcza na łokciach, kolanach, wewnętrznych powierzchniach dłoni, podeszwach stóp oraz na głowie. Łuszczyca ma często podłoże dziedziczne, może się jednak objawić dopiero w wieku dojrzałym. Etiologia tego schorzenia nie jest znana, wydaje się jednak, ze stres może być ważnym czynnikiem sprzyjającym. łysienie Wypadanie włosów lub ich brak, przeważnie widoczny na skórze głowy, wywołany czynnikami dziedzicznymi lub stresem. migrena Dotkliwy ból głowy, zwykle jednostronny, połączony z nudno-ściami, wymiotami i zaburzeniami wzrokowymi. muszlowanie Technika masażu polegająca na szybkim naprzemiennym klepaniu umięśnionych okolic półzamkniętymi dłońmi. Prawidłowemu jej wykonaniu towarzyszy charakterystyczny pusty odgłos uderzeń. nadciśnienie Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze krwi. niedociśnienie Zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi. obrotnik Drugi kręg szyjny kręgosłupa. olejki esencjalne Wonne i lotne substancje pochodzące z aromatycznych roślin. olejki podstawowe Używane do masażu olejki pochodzenia roślinnego, takie jak olejek ze słodkich migdałów, w których rozcieńcza się olejki esencjalne. opryszczka zwykła {Herpes simplex) Wirus występujący u około 90% ludzi, wchodzący w fazę intensywnego rozmnażania pod wpływem stresu, choroby lub nasłonecznienia. Wywołuje swędzenie w sąsiedztwie ust, a następnie powoduje powstawanie niewielkich pęcherzyków, których wydzielina tworzy strupy. Zmiany te zanikają zwykle po 2-3 tygodniach. osteoporoza Stan chorobowy występujący często u kobiet w okresie po-menopauzalnym, objawiający się kruchością kości i ich zwiększoną podatnością na złamania. petńssage Technika masażu polegająca na odciąganiu mięśni od struktur położonych pod nimi, ściskaniu ich i puszczaniu, przypominająca czynności wyrabiania ciasta. przeciwdepresyjny Przeciwdziałający stanom depresyjnym. przeciwgrzybiczy Niszczący grzyby lub zapobiegający ich rozwojowi. 137 7? pizeciwpasożytniczy Niszczący pasożyty, takie jak wszy. przyleganie Wzajemne przywieranie sąsiadujących włókien mięśniowych, prowadzące do powstawania węzłów energetycznych. siekanie Technika masażu polegająca na szybkim naprzemiennym uderzaniu zewnętrznymi krawędziami dłoni. świeizb Zakażenie skóry wywoływane przez roztocza wnikające w skórę i składające w niej jaja. Schorzenie silnie zaraźliwe. tapotement Grupa technik masażu polegających na sprężystych naprzemiennych ruchach klepiących lub uderzających przypominających perkusyjne tremolo z pojedynczych uderzeń. Ma działanie pobudzające i wzmacniające. tonizujący Wzmacniający i ożywiający. trądzik Trądzik występuje najczęściej w okresie dojrzewania, zdarza się jednak również u osób dorosłych. Przyczyną tego zaburzenia jest nad-czynność gruczołów łojowych skóry (wydzielających łój). Nadmiar wydzieliny powoduje rozwój bakterii oraz zatykanie porów skóry, czego efektem są pryszcze i zaskórniki, a w dalszej kolejności zbliznowacenia. układ krążenia Układ fizjologiczny złożony z serca, tętnic, żył, naczyń włosowatych i krwi. układ limfatyczny Układ fizjologiczny odprowadzający z tkanek nadmiar płynów, szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny oraz pełniący ważną rolę w systemie odpornościowym organizmu. wcieranie Technika masażu wykorzystująca ruchy okrężne z uciskiem, pomocna w poszukiwaniu energetycznych supłów i węzłów. wszy głowowe Niewielkie pasożyty żywiące się krwią, żyjące w owłosionej skórze głowy. Składają jaja na włosach bardzo blisko skóry. Wszawi-ca objawia się swędzeniem i zaczerwienieniem skóry. zapalenie mózgu z mialgią (choroba islandzka, choroba Akureyri) Choroba objawiająca się silnym zmęczeniem mięśni, osłabieniem i wyczerpaniem, znana również jako „syndrom zmęczenia powirusowego". zapalenie skóry Stan zapalny skóry mający podłoże alergiczne lub inne 13' nieznane przyczyny. y> zapalenie spojówek Stan zapalny wyściółek oczodołów objawiający się zaczerwienieniem oczu, obrzękami i wydzieliną ropną. Łatwo przenosi się z jednego oka na drugie. zapalenie zatok Bolesny stan zapalny błon śluzowych zatok wywołany iniekcją. Może powstawać jako powikłanie zwykłego zaziębienia. Objawia się między innymi pulsującym bólem i uczuciem „wypełnienia", a niekiedy również utratą powonienia. | o' N 140 C A splotu słonecznego 76-77 afrodyzjakalne działanie 36 Trzeciego Oka 78 alergie 59,60 czaszka 15-17 anemia 33 czoto 24,26-27 antydepresyjne dziatanie 59 czynności po masażu 114-116 artretyzm 9 atlas 17 Ć automasaż 118 ćwiczenia ręce i dłonie 121-122 dtoni 39-41 szyja i barki 118-120 fizyczne 115 twarz i wierzch gtowy 122-124 Ayurveda&, 50,51,55 D depresja 11,59 B diagnoza orientalna 23-33 baheda57 dtonie 38 bakuchi 57 drzewo sandałowe 36 bazylia 36 dzieci 12-13 bezsenność 11 biżuteria 39,42 E blizny 59,60 EWeurage bóle gtowy 104 gładzenie 63-65 brwi 28-29 korzyści 65 egzema 52-53 C endorfiny 11 champi (podwójne siekanie) 13,71,72 choroby G serca 46 ghritkumari 57 zakaźne 44 głowa 25-26 ciqża 13,46 gorgczka 43 cukrzyca 46 granie na tabli 107 czakramy 12,74-79 grzybica skóry głowy (finea capitis) 44 gardta 77 Korona 78 H krzyżowy 76 hematyt79,114 Podstawy 74, 76 higiena 38-39 serca 77 historia 12-13 1 L 141 imbir 36 lemiesz 17 — intoksykacja 45 liszajec 44 g- w J t jałowiec 36 łopatki 19 jaśmin 36 łuszczyca 58,59 jęczmyk 45 M K majeranek 36 kalonjiSl małżowiny nosowe niższe 17 kominek do aromaterapii 35 mandarynka 36 koncentracja 11 medycyna ortodoksyjna 12 korzyści mendhi 57 fizjologiczne 8-10 mieszanie 57-58 psychologiczne 10-11 mięsień subtelne/duchowe 12 dźwigacz wargi górnej 20 kości okrężny ust 21 łzowe 17 potyliczno-czotowy 19-20 nosowe 16 szeroki szyi 21 skroniowe 15 mięśnie kość bródkowe 21 ciemieniowa 15 dźwigacze kqtów ust 20 czołowa 15 jarzmowe 20 jarzmowa 16-17 marszczgce brwi 20 klinowa 16 mimiczne 19-21 podniebienna 17 nosowe 20 potyliczna 15-16 obniżacze dolnej wargi 21 ramieniowa 19 kgtów ust 21 sitowa 16 okrężne oczu 20 krwotok 44 podłużne 20 kryształy 3 policzkowe 20 ametyst 37 skroniowe 23 czarny turmalin 79,114 skrzydłowe 23 hematyt 37 śmiechowe 21 kwarc czysty 37 żwacze 23 dymny 79,114 mięta pieprzowa 36 różowy 37 migrena 45 obsydian 79,114 muszlowanie 71-72 krzesło 37 muzyka 37 kuthSl 142 N z nagietka lekarskiego 53 z wiesiołka dwuletniego 53 arachidowy 54 . . ylang ylang 36 z awokado 53 • z zarodków pszenicy 55 ' ' benzoesowy 36 olejki bergamotowy 36,58 aromatyczne 35-36 bhringaraja55 \ - ' ^ esencjalne 57 brahmi 56 ' * -t. indyjskie 55-57 '-' cytrynowy 36,58-59,61 korzyści 49 : z drzewka herbacianego 59 mineralne 49,57 f-**' dziurawcowy 54 *• podstawowe 49-57 gorczycowy 50-51 H - tłoczone na zimno 49 grejpfrutowy 36 oliwa z oliwek 51 jojoba54 •- . opryszczka zwykła (herpes s/mp/ex) 44 kadzidlany35,59,6l *. i osteoporoza 46 kokosowy 50 oświetlenie 35 krokoszowy 54 "a ^ . * \ł kukurydziany 53 *' P r lawendowy 36 i. ¦ pas barkowy 17,19 leszczynowy 53 paznokcie 38-39 limonowy 36 ri petrissage 67-71 *w v lipowy 36 korzyści 71 z makadamii 54 i pękanie naczyń włosowatych 58,60 marchwiowy 53 pieprz czarny 36 z migdałów (słodkich) 52 pocieranie 67 z miodli indyjskiej 56 podbródek 25 W « N z nagietka lekarskiego 53 m nadciśnienie 32,33 "i '•;* <*¦ z nasion marchwi 58 ix ' g nawiązywanie kontaktu 83 U v:.' ogórecznika 53 ~ ^ut(u L neroli 36 pelargoniowy 36,59,61 niemowlęta 12 z pestek brzoskwini 54 nos 10,25,28 moreli 53 " ¦• . winogron 53 0 rozmarynowy 36,60,61 *.*¦.-: obojczyk 19 różany 36,60,61 obrotnik 17 i' • z róży pomarszczonej 54 obrzęki pod oczami 31 * rumiankowy 36,60 ' -- >¦ obsydian 79,114 t sezamowy 51-52 ~ , u *¦% obuwie 38 shikakai 56-57 ochrona przed słońcem 50,52,53 ze słodkich migdałów 52 oczy 10,25,29-31,112 słonecznikowy 54 ¦¦- olejek sojowy 54 zamli55 z wiesiołka dwuletniego 53 arachidowy 54 . j ylang ylang 36 z awokado 53 ' z zarodków pszenicy 55 * ' benzoesowy 36 olejki ¦: bergamotowy 36,58 aromatyczne 35-36 bhringarajaSS '¦» j» i ' esencjalne 57 brahmi56 * ¦ .u indyjskie 55-57 ¦=' cytrynowy 36,58-59,61 korzyści 49 i z drzewka herbacianego 59 mineralne 49,57 f-Ar dziurawcowy 54 > > podstawowe 49-57 gorczycowy 50-51 >H - tłoczone na zimno 49 grejpfrutowy 36 oliwa z oliwek 51 jojoba 54 opryszczka zwykła (herpes simplefi 44 kadzidlany35,59,61 ^ i osteoporoza 46 kokosowy 50 oświetlenie 35 krokoszowy 54 V ^ . kukurydziany 53 *' P lawendowy 36 Ł- pas barkowy 17,19 leszczynowy 53 paznokcie 38-39 limonowy 36 r< petrissage 67-71 *¦ lipowy 36 .- korzyści 71 z makadamii 54 t • pękanie naczyń włosowatych 58,60 marchwiowy53 ' ' •- pieprz czarny 36 z migdałów (słodkich) 52 ri pocieranie 67 z miodli indyjskiej 56 podbródek 25 *¦'•'¦ poduszki 38 szczęki 16 143 policzki 25,32 szyja 17 pomieszczenie do masażu 35-37 a 3 porady lekarskie 12 T CA postawa 82 tapotement 71-77 przeciwwskazania 43-47 korzyści 73 przygotowanie techniki masażu 63-74 osoby wykonujgcej masaż 38-41 temperatura 35 pacjenta 42-43 tkanka zbliznowaciata 45 trgdzik 58-61 1 trzepanie 73 rak 47,115 turmalin (czarny) 79,114 reakcje na indyjski masaż gtowy 81-82 twarz 16-17,23 reeffia 57 relaksacja 41,116 U ręczniki 38 ubiór 38,42 rozcieńczenia 58 ucisk 64,66,81 uktad S kostny 9 sanskryt 12 krgżenia 8-9 sekwencje masażu limfatyczny 9 górne plecy i barki 83-93 mięśniowy 9 ramiona 94-98 usta 25,32-33 szyja 98-104 uszy 25,31-32,111 twarz 108-113 wierzch gtowy 104-108 W sen 116 wargi 25,32-33 siekanie 72 wcieranie 65-66 skóra korzyści 67 dojrzata 58-60 wtosy 10,42 niejednorodna 59 ciemne 126 normalna 50-55,129-130 blond 126 pielęgnacja 129-132 łupież 58-60 sucha 50-55,59-60,130-131 normalne 125-127 ttusta 58-60,131-132 pielęgnacja 125-129 w stanie zapalnym 51,52,53,54, siwe 51,55,56 59-60 suche 50-55,127 wrażliwa 50,52,53,59,60 ttuste 58-60,127-128 skronie 28,110 wskazówki 128-129 stan umystu 41 wypadanie 59,60 szałwia 36 wzmacnianie 55,57 • u; V) -ii (U 144 woda 38,114-115 u> wszy głowowe 44,56,58-60 o wyposażenie do masażu 37-38 L wysilenie oczu 110 zakrzepica 43^44 zapalenie mózgu z mialgig 4M7 spojówek 45 zatok 17 zmarszczki 55 t żuchwa 10,17,112 żucie (mięśnie) 23