
Malcolm Muggeridge
MATKA TERESA Z KALKUTY
Przełożył SYLWESTER ZALEWSKI
Instytut Wydawniczy -Pax-1975

SPIS TREŚCI
1. Coś pięknego dla Boga
2. Matki Teresy "Droga miłości"
3. Mówi  matka  Teresa
4. Podwoje  dla  słowa
5. Apendyks
a/ Konstytucja
b/ Chronologia  ważniejszych  wydarzeń  z  życia matki Teresy



1. Coś pięknego dla Boga

Powinienem przede wszystkim wyjaśnić, iż było życzeniem matki Teresy, aby
nie kusić się o żaden rodzaj biografii czy studium biograficznego,
poświęconego jej osobie. "Żywot Chrystusa - pisała do mnie - nie został
opracowany w czasie, gdy Jezus żył, a jednak dokonał On największego dzieła
na ziemi: zbawił świat i nauczył ludzi kochać swego Ojca. Dzieło to jest
Jego dziełem, i takim powinno pozostać; my wszyscy jesteśmy zaledwie
narzędziami w Jego rękach, narzędziami, które czynią rzeczy drobne i
przemijające." Szanuję życzenie matki Teresy zarówno w tej, jak i we
wszystkich innych sprawach. Tym, co nas tu specjalnie interesowało, była
praca prowadzona przez matkę Teresę i jej Misjonarki Miłości (założone
przez nią zgromadzenie), ich wspólne życie, jakie w służbie Chrystusa wiodą
w Kalkucie i w innych miastach. Wszystkie poświęciły się szczególnie
najbiedniejszym z biednych; wybrały prawdziwie rozległy teren działania.
Mają już swoje domy w wielu miastach Indii, w Australii, w Ameryce
Łacińskiej i w Rzymie. Założono też domy w Tanzanii, na Cejlonie i w
Jordanii. Zgromadzenie ciągle się rozwija, niemal samorzutnie,
gdziekolwiek dają o sobie znać cierpienie i nędza. Inspiratorką
i główną organizatorką tej pracy jest matka Teresa - osoba, do
której wszyscy się zwracają i która zasługuje na szczególną uwagę.
Sądzę, że każdy, kto się z nią zetknął, chętnie przyzna, iż jest ona kimś
wyjątkowym w dzisiejszym świecie. Ale nie w tym sensie, że
cieszy się potocznie rozumianą sławą, której wyrazem może być
neonowa aureola nad jej głową. Wręcz przeciwnie, cieszy się
sławą człowieka, którego rysy zatarły się na zbiorowym obliczu ludzkości
i który utożsamił się z ludzkim cierpieniem i niedostatkiem.
Jest oczywiście prawdą, że ci, którzy się bezgranicznie poświęcają, tak jak
matka Teresa, nie mają biografii. Albowiem z punktu widzenia biografa nic
się im nie przydarzyło. Żyć dla innych i pośród innych,- jak to robi matka
Teresa i siostry ze zgromadzenia Misjonarek Miłości, to tyle, co
wyeliminować zdarzenia, stanowiące wyraz własnego ja i własnej woli. "I
żyję już nie ja, ale żyje we mnie Chrystus" - lubiła powtarzać matka
Teresa. Kiedyś zadałem jej kilka przypadkowych pytań osobistych,
dotyczących dzieciństwa, rodziców, domu, okresu, w którym postanowiła
zostać siostrą zakonną. Odpowiadała z charakterystycznym dla niej
uśmiechem, łączącym zakłopotanie z czarującą bezpośredniością; był to
rodzaj półuśmiechu, na jaki się zdobywała zawsze wtedy, gdy w grę wchodziła
jakaś specyficznie ludzka sprawa, półuśmiechu wyrażającego jej niezmierną
wprost życzliwość względem innych. Jej dom, odpowiedziała, był wyjątkowo
szczęśliwym domem. Tak więc w chwili odkrycia w sobie powołania
zakonnego - a była wówczas uczennicą - jedyną przeszkodę stanowił właśnie
ten ukochany, szczęśliwy dom, którego nie chciała opuścić. Powołanie
oczywiście zwyciężyło, i to ostatecznie. Poświęciła się Chrystusowi, a
poprzez Niego bliźnim. Taki był koniec jej biografii i zarazem początek
życia; rezygnując ze wszystkiego odnalazła samą siebie, dzięki przemianie,
właściwej tylko chrześcijaństwu, ujawnionej w ukrzyżowaniu i
zmartwychwstaniu, na mocy której umieramy, aby żyć. Wiele się dziś mówi na
temat odkrycia osobowości, jak gdyby była ona czymś, czego należy szukać na
podobieństwo szczęśliwej liczby w loterii; raz odnalezioną trzeba
przechowywać i strzec jak skarbu- W rzeczywistości zaś - zgodnie z czymś w
rodzaju prawa Keynesa - - im więcej człowiek wydaje pieniędzy, tym staje
się bogatszy. Podobnie się dzieje z matką Teresą, która usuwając się w cień
staje się sobą. Nigdy dotąd nie spotkałem kogoś, kto by pozostawił po sobie
tak niezatarte wspomnienie. Zetknięcie się z matką Teresą choćby przez
ulotną chwilę robi niezwykle silne wrażenie. Widziałem ludzi, którzy
płakali na jej widok, choć znali ją tylko ze spotkania przy herbacie, a
cała znajomość ograniczyła się jedynie do tego, że się do nich uśmiechnęła.
Miałem raz okazję żegnać ją i jedną z sióstr na dworcu kolejowym w
Kalkucie. Był wczesny ranek, na ulicach spali ludzie; spali z tą
osobliwą i przejmującą rezygnacją bezdomnych hinduskich biedaków.
Przyjechaliśmy na dworzec, rzecz dość absurdalna, wielką limuzyną
amerykańską, którą miałem do swojej dyspozycji. Natychmiast pojawili się
pełni oczekiwania bagażowi, odstąpili jednak zawiedzeni, gdy spostrzegli
wysiadające ze mną dwie siostry odziane w białe, z najtańszego materiału
uszyte, sari zakonne-, zamiast bagażu miały jedynie kosz z żywnością, która
- wiedziałem o tym dobrze - będzie rozdawana wzdłuż całej drogi.
Odprowadziłem je do wagonu i pomogłem zająć miejsca w przedziale klasy
trzeciej. Matka Teresa miała bilet wolnej jazdy na koleje indyjskie,
ofiarowany jej przez władze rządowe. Usilnie zabiegała o uzyskanie
podobnego biletu na przeloty samolotem, proponując w zamian pracę w
charakterze stewardesy podczas tych swoich podróży; był to moim zdaniem
przedni projekt, nie znalazł jednak, niestety, uznania.
Kiedy pociąg ruszył, a ja skierowałem się do wyjścia, poczułem się tak, jak
gdybym pozostawił za sobą całe piękno i radość świata. Coś na kształt śladu
wszechogarniającej Bożej miłości spoczęło na matce Teresie, dzięki czemu
wszystko, co było w niej zwykłe i proste, wydawało się prześwietlone jakimś
zdumiewającym światłem; była człowiekiem o promiennym charakterze.
Przebywała tak blisko swego Pana, iż otaczał ją ten sam urok, który porywał
tłumy chodzące za Nim po Jerozolimie oraz Galilei, i sprawiał, iż sama Jego
obecność wydawała się już zwiastunem uzdrowienia. Poza dworcem zaczynał się
zwykły ruch na ulicach; śpiący pod gołym niebem ludzie budzili się,
przeciągali i ziewali; niektórzy rozgrzebywali sterty śmieci w poszukiwaniu
jadalnych odpadków. Był to obraz dna ludzkiego, ale nawet i to wydawało się
w jakiś sposób przeniknięte owym światłem- Ową miłością, miłością
chrześcijańską, która oświetla cierpienia przez nas sprawiane i wnika w
zatwardziałe serca powodujące te cierpienia; która przenika wszystko,
wszystko jednoczy, czyni ze wszystkiego jedną wielką harmonię. Przez chwilę
czułem to i pojmowałem; później, wygodnie rozparty w swej amerykańskiej
limuzynie, pomknąłem na śniadanie, by grzebać we własnym, swoistym stosie
śmieci.
Powinienem zapewne dodać, że dom, który matka Teresa tak bardzo umiłowała,
był domem albańskim w Jugosławii, oraz że pochodziła ona z rodziny
chłopskiej. Świadczy o tym wyraźnie zarówno jej powierzchowność i
zachowanie się, jak sposób patrzenia na świat. Bez szczególnej łaski Bożej,
którą została obdarzona, byłaby z pewnością osobą surową, a nawet chciwą.
Bóg posłużył się tymi cechami jej charakteru dla własnych celów. Nigdy nie
spotkałem osoby mniej sentymentalnej ani trzeźwiej chodzącej po ziemi. Oto
na przykład: dopóki pozostający pod jej opieką trędowaci nie byli jeszcze w
stanie przebywać w specjalnych osiedlach, gdzie mogli żyć i pracować z
pożytkiem dla siebie i innych, w dalszym ciągu wolno im było żebrać na
ulicach Kalkuty, jeśli tylko chcieli to robić. "To ich interesuje" -
wyjaśniła mi matka Teresa. Jeżeli przypadkowo była świadkiem ich powrotu,
pytała o wyniki zbiórki. Wydaje się, że w dniu,
kiedy byłem z matką Teresą, wyniki nie przedstawiały się najlepiej.
Współczuła im z racji skromnych datków. Było coś pięknego w tej rozmowie,
którą z taką gorliwością i z tak żywym zainteresowaniem prowadziła z nimi
na bliski ich sercom temat. Święci - myślałem sobie - bardziej są podobni
do pani Cłuickly aniżeli do Beatrice Vebb czy Eleanor Roose-velt,i myśl ta
sprawiła mi wielką satysfakcję-
Drugi wielki przełom w życiu matki Teresy miał miejsce wtedy, gdy nauczała
w klasztornej szkole Loreto w Kalkucie; było to powołanie w powołaniu - jak
się sama wyraziła. Zdarzyło się, że trafiła do najbiedniejszych ulic
Kalkuty - a -czyż są gdzieś jeszcze biedniejsze ulice? - i nagle sobie
uświadomiła, iż tam właśnie jest jej miejsce, a nie w klasztorze Loreto, z
jego pięknym ogrodem, garnącymi się do nauki uczennicami, miłymi
koleżankami i wynagradzaną pracą- I znowu jedyną przeszkodą do jej nowego
powołania była konieczność porzucenia szczęścia i dobrze się układających
stosunków. Dziwne może się wydawać traktowanie zakonu religijnego jako
jakiejś przesadnie spokojnej egzystencji, ale tak właśnie spojrzała na to
matka Teresa w świetle życia biedaków z Kalkuty. Musiała czekać dwa lata na
zwolnienie ze złożonych wcześniej ślubów, aby móc wrócić do świata i tam
złożyć jeszcze surowsze śluby, ułożone przez nią samą. Winienem tu dodać,
że uznaje ona władzę Kościoła w taki sam bezdyskusyjny sposób, w jaki
wieśniacy przyjmują pogodę, a marynarze sztormy- Nigdy się jej nie
zdarzyło, aby już to okazywała tej władzy cześć, już to się jej
sprzeciwiała. Czekała więc cierpliwie i wtedy. Gdy w końcu zgoda nadeszła,
opuściła klasztor z kilkoma rupiami w kieszeni i skierowała się do
najbiedniejszej, najnędzniejszej dzielnicy miasta, znalazła tam jakieś
lokum, zgromadziła wokół siebie gromadkę bezdomnych dzieci - a było z czego
wybierać - i rozpoczęła służbę miłości.
Ten akt przepięknej, niektórzy powiedzieliby skandalicznej, odwagi i wiary
zrobił na mnie szczególnie silne wrażenie, gdy mi o tym opowiadano. Kiedyś,
w połowie lat trzydziestych, gdy pracowałem w redakcji dziennika
,,Statesman", mieszkałem w Kalkucie przez osiemnaście miesięcy. Miejsce to,
nawet z całym komfortem życia europejskiego - z klimatyzacją, służbą,
porannym galopem wokół placu rewii czy w Jodhpur Club - mogłem zaledwie
tolerować. Warunki ówczesne były w każdym razie równie podłe, jak są
dzisiaj; z jednym wyjątkiem, mianowicie nie napływali masowo uchodźcy z
nowo utworzonego i absurdalnie rozgraniczonego Pakistanu. Ale nawet bez
tego warunki te były na tyle fatalne, że zawsze myślałem o tym mieście jako
o jednym z najstraszniejszych miejsc naszych czasów, gdzie potężne fortuny,
gromadzone dzięki jucie i różnym gałęziom przemysłu, służyły wyłącznie
pomnażaniu ludzkiej niedoli, z której wyrosły. Wybrać zatem, jak to zrobiła
matka Teresa, życie w slumsach Kalkuty, pośród wszelkiego brudu, chorób i
cierpienia, to tyle co wykazać się tak nieugiętym duchem, wiarą tak
odporną, miłością tak niewyczerpaną, że w ich obliczu czułem się zmieszany.
Rozmyślając nad tym przywołałem na pamięć pewne wydarzenie, które tak
głęboko mnie wówczas poruszyło, iż niekiedy śnię o tym po nocach. Któregoś
wieczoru jechałem autem i w pewnym momencie kierowca kogoś potrącił; łatwo
było o to zarówno kiedyś, jak i dzisiaj, bo tłumy zalegające chodniki
wylewały się aż na jezdnię. Kierowca - wiedząc, że nietrudno o awanturę,
kiedy samochód Europejczyka wplątany jest w wypadek uliczny - z wielką
przytomnością umysłu wyskoczył z auta, chwycił rannego człowieka, posadził
go obok siebie w samochodzie i pomknął z ogromną szybkością do najbliższego
szpitala. Na miej scu trochę obłudnie nalegałem, by sprawdzić, czy człowiek
ów został odpowiednio potraktowany (jak się zresztą okazało, nie był on
ciężko ranny), i - jako Europejczyk - mogłem iść za nim aż do izby przyjęć.
Oczom moim ukazał się obraz niesłychanego bałaganu, przerażających scen,
ludzi leżących na podłodze, w korytarzach, wszędzie. Kiedy tak stałem,
wniesiono człowieka, który przed chwilą podciął sobie gardło od ucha do
ucha. To było nie do zniesienia; uciekłem stamtąd do swojego wygodnego
mieszkania, do mocnej wódki z sodową wodą, do rozwodzenia się nad
panującymi przez lata w Bengalu fatalnymi warunkami społecznymi, i co to za
skandal, i że jaką by to było rzeczą wspaniałą mieć nadzieję, iż
kompetentne władze mogłyby... i tak dalej.
Uciekłem i pozostałem z dala; matka Teresa przyszła i pozostała na miejscu.
Oto różnica. Ona, zakonnica, o drobnej raczej budowie, z kilkoma rupiami w
kieszeni; bez szczególnych zdolności czy wyjątkowych talentów w sztuce
przekonywania. Obdarzona jednak promieniejącą wokół niej miłością
chrześcijańską-, w jej sercu i na obliczu. Gotowa, by iść za swoim Panem, i
zgodnie z Jego nakazami każdego opuszczonego i umierającego na ulicy
traktować jakby to był On; by słyszeć w płaczu każdego bezdomnego dziecka,
nawet w cichutkim kwileniu porzuconego niemowlęcia, płacz Dziecka z
Betlejem; by w kikutach trędowatych rozpoznawać ręce, które niegdyś
dotykały niewidzących oczu i sprawiały, że oczy te zaczynały widzieć,
wyciągały się nad głowami szalonych i wprowadzały w nie ład, przywracały
zdrowie chorym ciałom i sparaliżowanym kończynom. Co się tyczy moich
narzekań na fatalne warunki społeczne panujące w Bengalu - z przykrością
muszę powiedzieć, że wątpię, czy w Bożej ekonomii dorównują one choćby
jednemu z dziwnych półuśmiechów, jakimi matka Teresa obdarzyła urwisa z
ulicy, któremu zdarzyło się uchwycić jej spojrzenie.
Tym, czego biedni potrzebują - lubi powtarzać matka Teresa - nawet bardziej
niż pokarmu, ubrania i schronienia (choć rozpaczliwie potrzebują również i
tych rzeczy), jest świadomość, że są chciani. Nędza sprawia, że czują się
oni ludźmi wyrzuconymi poza nawias, i to właśnie najbardziej ich dręczy.
Matka Teresa ma dla nich wszystkich miejsce w swym sercu- Są dla niej
dziećmi Boga, za które umarł Chrystus, dziećmi zasługującymi na miłość
wszystkich. Jeśli Bóg czuwa, by żadnemu z nich włos nie spadł z głowy,
jeśli nikt z nich nie został wykluczony ze zbawienia, jakie jest dziełem
ukrzyżowania - kto się ośmieli pozbawić ich ziemskiego szczęścia i
szacunku; kto się ośmieli uznać to życie za coś niekoniecznego, z czym
lepiej byłoby skończyć lub nigdy nie zaczynać? Nigdy nie doświadczyłem w
stopniu tak doskonałym sensu ludzkiej równości, jak na widok matki Teresy
pośród otaczających ją biedaków. Okazywana im przez nią miłość, będąca
odblaskiem miłości Boga, czyni ich równymi, jak równi są bracia i siostry w
rodzinie, jak bardzo dzielą ich osiągnięcia intelektualne czy inne sukcesy
życiowe, piękno fizyczne czy urok .osobisty.
Jest to jedyna istniejąca na ziemi równość, której nie można wcielić w
prawa, wprowadzić siłą, poprzeć uroczystym oświadczeniem czy przewrotem,
równość wywodząca się z Bożej miłości, która na podobieństwo deszczu z
nieba pada w jednakowym stopniu na sprawiedliwych i niesprawiedliwych, na
bogatych i biednych. Jeżdżąc z matką Teresą po Kalkucie spostrzegłem, że w
momencie, gdy przejeżdżaliśmy przez zamożniejsze dzielnice miasta,
zaczynała się niecierpliwić i okazywać niepokój. Widok tylu budynków,
których z racji ich innego przeznaczenia nie mogła zamienić na domy dla
swych biednych, wyraźnie ją martwił-Szczególnie jeden z budynków, jak
pamiętam, obrzuciła zdecydowanie nieprzychylnym spojrzeniem - była to
wyjątkowo brzydka, przeładowana, ale wielka i solidnie wyglądająca
budowla, wzniesiona na cześć królowej Wiktorii przez Curzona w czasie
piastowania przezeń urzędu wicekróla. - To by się akurat dla mnie nadawało
- powiedziała matka Teresa. Zastanawiałem się, w jaki sposób duch Curzona
mógłby zareagować na tą sugestię, a nawiasem mówiąc, wcale bym się nie
zdziwił, gdybym ujrzał spełnienie owego pragnienia. Po powrocie do własnej
dzielnicy matka Teresa znowu czuła się swobodnie. Utożsamienie się matki
Teresy, jej sióstr i braci z biednymi, wśród których żyją, nie jest jedynie
zwrotem retorycznym. Oni spożywają ten sam pokarm, noszą podobne szaty,
niewiele posiadają, nie wolno im mieć wentylatora ani niczego, co
uprzyjemniałoby życie w zabójczym upale Bengalu. Nawet w czasie odmawiania
modlitw hałas i głosy z ulicy przenikają do kaplicy, ażeby przez jedną
chwilę nie zapomnieli, dlaczego się tam znaleźli i do jakiego świata
należą.
Po raz pierwszy zetknąłem się z matką Teresą osobiście przed trzema laty,
kiedy w jakimś ośrodku życia religijnego w pobliżu placu Portland
przeprowadzałem z nią wywiad telewizyjny dla BBC. Wszystko, co o niej
wiedziałem, wbiłem sobie w pamięć w pociągu jadąc do Londynu- Wywiad został
przygotowany z wielkim pośpiechem dzięki inicjatywie Olivera Hunkina,
któremu winienem za to dozgonną wdzięczność. Siedziałem, oczekując na matkę
Teresę, z głową pełną przygotowanych wcześniej pytań; kamera, światła,
reżyser dźwięku - wszystko w pogotowiu. Obraz znany mi aż do znudzenia.
Nagle weszła ona. Była to dla mnie jedna z tych szczególnych chwil, kiedy
jakaś twarz, dotąd nieznana, zdaje się wyłaniać spośród innych twarzy
jako coś wyjątkowo odrębnego i szczególnie znaczącego, aby-od tego
momentu być już zawsze łatwą do rozpoznania. Jakkolwiek kierujemy się
egoistycznymi i przyziemnymi pobudkami z chciwości, z której - niestety -
nawet z biegiem lat nie można się całkowicie wyleczyć, z przyjemnością
jednak odkrywamy istnienie ducha, któremu udało się wyzwolić z tych więzów.
Najbardziej pogardzamy tym, czego najbardziej chcemy, a jednak
zwracamy swoje serca tam, gdzie nasze nadzieje i pragnienia czują się
najbardziej obco. Wiedziałem wtedy, że gdybym nigdy już nie miał
zobaczyć matki Teresy, wspomnienie o niej towarzyszyłoby mi zawsze. I
sądzę, że tak właśnie będzie.
Wywiady telewizyjne są czymś w rodzaju hipnozy. Rządzą się
własnymi prawami; później, jeśli ktoś ma okazję je oglądać, widzi się i
słyszy samego siebie jak kogoś całkowicie obcego - jest to przykre
odczucie. Cała rzecz tak mało ma wspólnego z realnym życiem, jak niewiele
mają wspólnego z rzeczywistym pożywieniem syntetyczne produkty
żywnościowe - jajecznica na szynce czy pasztet w postaci szarej,
pozbawionej wyrazu substancji, którą trzeba tylko podgrzać, aby stała
się gotowym daniem. Nie mogę powiedzieć, żeby mój wywiad z matką Teresą
odbiegał wówczas od ogólnej sztampy. Zadałem z góry przygotowane pytania:
Kiedy po raz pierwszy uświadomiła sobie to specjalne powołanie? Czy
odczuwała jakieś wątpliwości, czy też żałowała swego kroku? Itd., itd.
Bez większego trudu można sobie przygotować parę ogólnikowych pytań, by
następnie zadawać je każdemu i zawsze- Odpowiedzi matki Teresy były
niezwykle proste i bardzo rzeczowe; do tego stopnia, że miałem pewne
trudności z prowadzeniem wywiadu przez zaplanowane pół godziny.
Kontrowersje, będące Istotą tego rodzaju programów, nie ujawniają
się w rozmowie z takimi ludźmi, którzy - jak matka Teresa - mają
błogosławioną pewność. Gdyby słońce i księżyc mogły wątpić, powinny
natychmiast zgasnąć, napisał Blake. Winien dodać, że tym samym
stałyby się automatycznie przedmiotem kontrowersji. Prowadzący
rozmowę telewizyjną dyskutuje bez końca o tym, na czym się nie zna,
próbuje też dowodzić czegoś, w co zawsze musi wątpić. Najskrajniejszym
przykładem tej skłonności do odpowiadania w sposób absolutnie
lakoniczny, z jakim się zetknąłem w swojej karierze, był P. G. Wodehouse ,
który, na zadane przeze mnie pytanie, czy interesował się kiedykolwiek
religią, odpowiedział po prostu: Nie. Matka Teresa była niemal tak samo
lakoniczna, kiedy zapytałem ją, czy nie sądzi, że nędza, z którą próbuje
walczyć w Kalkucie, wymaga ingerencji rządu dysponującego znacznie
większymi środkami pieniężnymi i ludzkimi aniżeli to, co mają do swojej
dyspozycji i co mogą zrobić Misjonarki Miłości. Im więcej zrobią
władze rządowe, tym lepiej - odpowiedziała; ona i siostry miały
zaś do zaofiarowania coś zupełnie innego - miłość chrześcijańską.
Często krytykuje się matkę Teresę za to, że praca, jaką podejmuje z
siostrami, jest znikoma w porównaniu do potrzeb. Sugeruje się nawet, że
czyniąc wrażenie, iż osiąga więcej, aniżeli faktycznie robi lub może
zrobić, w rzeczywistości wprowadza władze w stan samozadowolenia
wobec sytuacji, której absolutnie nie wolno tolerować, lub w najlepszym
razie dostarcza władzom argumentu usprawiedliwiającego ich bezczynność. Z
drugiej strony zaś z konieczności ograniczone środki lekarskie i stosowane
prawdopodobnie przestarzałe metody leczenia służą jako argumenty
pomniejszające użyteczność prowadzonej przez nią pracy. Nie ulega
oczywiście najmniejszej wątpliwości, że ze statystycznego punktu
widzenia to, co matka Teresa osiąga, jest ledwo dostrzegalne lub
nawet nic nie znaczące. Ale przecież chrześcijaństwo nie jest statystycznym
poglądem na świat. Przypowieść o tym, że więcej będzie w niebie radości z
powodu skruchy jednego grzesznika aniżeli z dziewięćdziesięciu
dziewięciu sprawiedliwych, którzy pokuty nie potrzebują, jest zdaniem
antystatystycznym. Podobnie ma się rzecz z pracą Misjonarek Miłości. Matka
Teresa lubi powtarzać, że opieka społeczna służy jakiemuś celowi -
zasługującemu na uznanie i koniecznemu - miłość chrześcijańska natomiast
służy osobie ludzkiej. Pierwsza obraca się wokół liczb, druga zaś wokół
człowieka, którym był także Bóg. Na tym właśnie polega zasadnicza różnica
pomiędzy służbą opieki społecznej a służbą Chrystusa. Wyobraźmy
sobie, że na tratwie, która może utrzymać tylko jedną osobę, znalazł
się Bernard Shaw oraz człowiek umysłowo chory. Rozpatrując rzecz w
kategoriach świata doczesnego, Shaw powinien oczywiście zepchnąć umysłowo
chorego do morza i uratować siebie, by móc pisać nowe, umoralniające
ludzkość sztuki- Z chrześcijańskiego punktu widzenia opuszczenie
tratwy i pozostawienie na niej człowieka umysłowo chorego
przydałoby nowej chwały życiu ludzkiemu, które samo w sobie ma większą
wartość niż wszystkie sztuki, które dotąd napisano lub też które zostaną
napisane. Poruszyłem kiedyś tą sprawę w rozmowie z Sidneyem Webbem,
założycielem Welfare State, w czasie popołudniowego spaceru
niedzielnego po zalesionych terenach Hampshire. Rozmowy nie udało się
zarejestrować.
Wracając do telewizyjnego wywiadu z matką Teresą, postawiłem problem, czy
naprawdę warto - w świetle powszechnie podzielanej opinii, że
Indie są przeludnione - podejmować próbę ratowania kilkorga
porzuconych dzieci, które bez tej pomocy prawdopodobnie by zmarły na
skutek braku opieki, z niedożywienia lub z powodu innych związanych z tym
chorób. Był to problem, jak miałem stopniowo się o tym przekonywać,
tak całkowicie obcy jej sposobowi patrzenia na życie, że z trudem wielkim
potrafiła go zrozumieć. Przekonanie, że w jakichś okolicznościach
mogłoby być za dużo dzieci, było dla niej równie niezrozumiałe, jak nie do
pojęcia była myśl, iż w lasach rośnie za dużo dzwonków lub na niebie
jest za dużo gwiazd. W filmie, który nakręciliśmy w Kalkucie, jest
zdjęcie matki Teresy trzymającej wtuloną w jej ramiona maleńką
dziewczynkę; tak małą i kruchą istotę, że samo jej istnienie wydawało się
czymś cudownym. Trzymając dziecko, matka Teresa zwraca się do mnie głosem
pełnym ekspresji i najpiękniejszej wzruszającej egzaltacji: "Spójrz, w niej
jest życie!". Jej twarz jest rozpromieniona i triumfująca, wydawać by się
mogło, że jest matką nas wszystkich, chlubiącą się wszystkim, co posiadamy
- życiem w nas, w naszym świecie, w całym wszechświecie, życiem, które bez
względu na to, czy się ledwie tli, czy gorzeje wielkim płomieniem, wciąż
pozostaje Bożym ogniem, którego żaden człowiek nie śmie zgasić, choćby
kierował się najbardziej światłymi motywami ludzkimi.
Myśleć inaczej to tyle, co godzić się z sytuacją, w której śmierć zależy od
człowieka. Albo życie jest święte zawsze i w każdych okolicznościach, albo
właściwie nie ma żadnego znaczenia; trudno sobie wyobrazić, by w jednych
przypadkach było święte, a w innych bez znaczenia- Tłumaczono nam, że Bóg,
któremu oddaje cześć matka Teresa, nie dopuszcza, by bez Jego wiedzy wróbel
upadł na ziemię. Dla człowieka, uczynionego na obraz Boży, odwrócenie się
od tej uniwersalnej miłości i urabianie swoich sądów na podstawie własnych
obaw i różnicy zdań są straszne, pociągają za sobą przerażające
konsekwencje. Zastanawiam się, co by zrobiły późniejsze generacje (przy
założeniu, że w ogóle będą się interesowały nami i naszymi poczynaniami) z
pokoleniem ludzi, które dysponując rozwiniętymi umiejętnościami
technologicznymi pozwalającymi zarówno produkować właściwie nieograniczone
ilości wszystkiego, czego ludziom potrzeba lub czego pragną, jak i badać, a
może nawet kolonizować wszechświat - poddałoby się panicznemu strachowi,
że wkrótce nie będzie miało co jeść lub też gdzie mieszkać? Uznano by to z
pewnością za jedną z najśmieszniejszych, najhaniebniejszych i
zasługujących na pogardę postaw, jakie kiedykolwiek zajmowano w całej
historii ludzkiej; mimo że postawa ta miała własną korekturę. Jest to
interesujący przypadek ludobójstwa dokonywanego na sobie samym.
Nie chcę powiedzieć, abym po skończonym wywiadzie odniósł wrażenie, że
w czasie tej rozmowy telewizyjnej z matką Teresą zostało zarejestrowane
coś szczególnie godnego uwagi. Sądziłem, że kamera - jak zwykle -
od-cedziła wszystko, co było realne i żywe w portretowanym obiekcie- Jest
to bowiem jej cudowna właściwość. Co więcej, w miarę zwiększania się
ostrości i dokładności jej działania, coraz bardziej intensyfikuje się
proces dewitalizacji. Doskonała kamera dawałaby w efekcie doskonałą
nierzeczywistość, przekształcając nas samych i nasze ludzkie
otoczenie w rodzaj świata Madame Tussaud - w coś, co w sposób niemal
doskonały zmierza do unicestwienia. Wywiad z matką Teresą oceniono z
technicznego punktu widzenia jako zaledwie nadający się do wykorzystania i
przez chwilę zastanawiano się, czy w ogóle można go pokazać w innym czasie
niż godziny nocne. Ostatecznie - i znowu dzięki Oliverowi Hunkin - nadano
go w niedzielę wieczorem. Oddźwięk znacznie przewyższył to, co znałem
z podobnych programów, zarówno jeśli idzie o listy, jak i składki
pieniężne na rzecz prowadzonego przez matkę Teresę dzieła. Sam otrzymałem
mnóstwo listów zawierających czeki i przekazy pieniężne opiewające na sumy
od kilku szylingów aż po setki funtów. Pochodziły od ludzi młodych i
starych, od bogatych i biednych, wykształconych i niewykształconych;
napływały ze wszystkich środowisk społecznych. Wszyscy mówili niemal to
samo: ta kobieta zwróciła się do mnie w taki sposób, jak jeszcze nikt
dotychczas, i czuję, że muszę jej pomóc.
Toczą się bez końca dyskusje, w jaki sposób wykorzystać środki masowego
przekazu, na przykład telewizję, dla celów chrześcijańskich; próbuje się to
robić na przeróżne sposoby - poczynając od dyskusji z wykształconymi
ateistami i humanistami, a kończąc na popularnych prezentacjach psalmów i
psychodelicznych zabawach. Tutaj uzyskaliśmy odpowiedź. Z ekranu wyłaniało
się promienne oblicze przepełnione miłością chrześcijańską; ktoś, dla kogo
świat jest niczym, wszystkim bowiem stała się służba Chrystusowi; ktoś, kto
zaniechał służby swemu ja i własnemu ciału, by cieszyć się chwalebną
wolnością dzieci Bożych. Nie ma.zatem większego znaczenia fakt, czy twarz,
została właściwie oświetlona lub sfotografowana; czy ujęto ją en face lub z
profilu, z bliska lub z daleka; jakie padły pytania i kto je zadawał.
Posłannictwo nadchodzi, tak jak nadeszło do św. Pawła - dalekie, wbrew
oczekiwaniom, od potoczystości i fotogeniczności. Na pierwszy rzut oka
mogłoby się wydawać rzeczą zdumiewającą, że skromna zakonnica albańska,
denerwująca się - co było wyraźnie widać - przed kamerami, mówiąca w
sposób trochę niezdecydowany, zdołała nawiązać kontakt z angielskimi
telewidzami w niedzielny wieczór, co nigdy nie udało się żadnemu zawodowemu
apologecie chrześcijańskiemu, biskupowi czy też arcybiskupowi, prowadzącemu
program czy też jego ostentacyjnie postępowemu asystentowi. Ale tak właśnie
się stało, ku zdziwieniu wszystkich profesjonalistów z telewizji, łącznie
ze mną. Posłannictwo to było tym samym posłannictwem, które świat usłyszał
po raz pierwszy dwa tysiące lat temu-, matka Teresa dowiodła, że nie
zmienił się sens posłannictwa ani nie zatraciło ono swej magicznej siły
oddziaływania. Jak wtedy, tak i teraz "mowa moja i moje głoszenie nauki nie
miały nic z uwodzących przekonywaniem słów mądrości, lecz były ukazywaniem
ducha i mocy, aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz
na mocy Bożej".
W odpowiedzi na liczne prośby program z matką Teresą został powtórzony
wkrótce po pierwszej emisji, przy czym reakcja była znacznie żywsza niż za
pierwszym razem. Ogółem blisko dwadzieścia tysięcy funtów wpłynęło do kasy
Współpracowników Matki Teresy - stowarzyszenia ludzi (z których wielu
mieszkało w Kalkucie i tam odpowiedziało na apel matki Teresy), nie
szczędzących trudów w okazywaniu jej ciągłej i niezawodnej pomocy. W czasie
programu nie padł w ogóle apel o pomoc pieniężną, rzecz jasna jednak, że
matka Teresa potrzebuje pieniędzy; tym więcej ich potrzebuje, im bardziej
rozwija się jej dzieło. Kwestię tę matka Teresa rozwiązuje w sposób
niesłychanie praktyczny. Gdy papież po złożeniu oficjalnej wizyty opuszczał
Indie, ofiarował matce Teresie swój biały samochód, z którego korzystał
podczas uroczystości. Ona zaś nie odbyła nim nawet przejażdżki, lecz szybko
zorganizowała loterię, na której samochód stanowił główną wygraną, i w ten
sposób zdobyła dość pieniędzy, aby rozpocząć budowę kolonii dla
trędowatych. Odwiedzający ją bogacze narażeni są na to, że opuszczają ją
ubożsi, czym, zdaniem matki Teresy, wyświadcza się im przysługę. Z drugiej
jednak strony nigdy nie akceptowała żadnej dotacji państwowej, która by
miała związek z prowadzoną przez nią pracą lekarską i społeczną. To
pociągałoby za sobą księgowość - mówi żartobliwie się uśmiechając.
Całkowicie rozumiem jej stanowisko. Administrowaniem całego przedsięwzięcia
zajmują się dwie zakonnice, mające do swojej dyspozycji rozklekotaną
maszynę do pisania. Gdyby przyszło użerać się z rewidentami księgowymi i
borykać z innymi tego rodzaju kłopotami, należałoby rozbudować ten dział,
matce Teresie zaś żal jest każdej chwili i każdego grosza wydatkowanego na
inny cel niż wywiązywanie się z dwóch przykazań Chrystusa - kochaj Boga i
kochaj bliźniego swego. Rzeczywiście zdumiewająca jest sprawność, z jaką
wszystko jest tu zorganizowane. Komputery wprowadziłyby tylko bałagan.
Własną pracę biurową matka Teresa wykonuje w nocy, gdy siostry udają się na
spoczynek- Większość listów pisze własnoręcznie. Mam kilka takich listów i
przechowuję je z nabożeństwem. Nikt nie wie, kiedy matka Teresa idzie spać,
ale z pewnością jej noce są często bardzo krótkie. Nie przeszkadza jej
to oczywiście w uczestniczeniu o świcie w modlitwach i mszy
świętej. Niekiedy można dostrzec, że jest zmęczona, ale zmęczenie to nie
wpływa w niczym na jej zachowanie się, wyraz twarzy, sposób mówienia;
objawia się ono jakby napięciem mięśni wokół oczu, oczy te jednak wciąż
patrzą na świat z niewzruszonym spokojem. Czy się martwi?
Odpowiedzialność, jaką matka Teresa ponosi zarówno za domy rozsiane po
całym świecie oraz ich działalność, jak i za ciągle rosnącą
liczbę sióstr, które kształtują pod jej kierunkiem swą osobowość
zakonną, nie mając stałych dochodów czy źródeł utrzymania, dla większości
ludzi stanowiłaby powód do zmartwień. Wiem, że bywały takie czasy,
kiedy z tego lub innego domu docierała wiadomość, iż wydano już
pieniądze co do grosza. A więc musicie żebrać - zdawała się odpowiadać
matka Teresa. Sądzę, że sama podejmowała się tego z radością. Żebranie,,
podejmowane z myślą o Chrystusie, jest . piękną formą działania,
która absolutnie nikogo nie poniża- Ostatecznie pierwsi
chrześcijanie byli przeważnie niewolnikami. A chrześcijaństwo - jak
mówi Simone Weil - jest religią dla niewolników; musimy stać się
niewolnikami i żebrakami, aby pójść za Chrystusem. Ale choć Misjonarki
Miłości cierpią na chroniczne kłopoty finansowe, zdumiałem się, a właściwie
mówiąc zachwyciłem się, gdy matka Teresa zdecydowała, by kilkaset
funtów, które za sprawą mojej działalności wpłynęły na jej ręce,
przeznaczyć na kielich i cyborium dla powstającego nowicjatu;
,,tym samym - pisała do mnie - będzie Pan codziennie na ołtarzu
blisko Ciała Chrystusa". Myślę, że postępowanie jej można by krytykować na
tej samej zasadzie, na jakiej krytykuje się marnowanie maści
spikanardowej, ale dla mnie owo postępowanie było źródłem wielkiej radości
zarówno wtedy, jak i później.
Po tym pamiętnym dla mnie wywiadzie z matką Teresą gorąco
zapragnąłem wyjechać do Kalkuty, aby uczestniczyć w przygotowaniu
programu telewizyjnego, poświęconego matce Teresie i jej dziełu.
Dzięki BBC stało się to możliwe wiosną 1969 roku. BBC spotyka
się z krytyką z takich lub innych powodów, i przeważnie jest to krytyka
uzasadniona. I ja również nie stroniłem od tego rodzaju aktywności. Ale tak
czy inaczej jest faktem, że BBC gotowe jest finansować program, jaki
przygotowaliśmy w Kalkucie, a więc płaci za coś, co nigdy nie doprowadzi
do umowy handlowej, szczególnie że nie otwiera żadnych możliwości
reklamowych. Wręcz przeciwnie; sposób, w jaki matka Teresa patrzy na
życie, jest dla dziennikarzy czymś jałowym, a najbiedniejsi z biednych,
których pielęgnuje, nie przedstawiają wielkiej wartości z punktu
widzenia szacunku produkcyjno-podatkowego. Słusznie więc czuję się
zobowiązany. Kierownikiem produkcji i reżyserem był Peter Chafer, z. którym
już współpracowałem przy okazji paru innych programów - zawsze bez
kłopotów i z satysfakcją; kamerzystą był Ken Macmillan, wsławiony
sfilmowaniem serii ,.Cywilizacja", opracowanej przez Kennetha Clarka. Lord
Clark w czasie rozmowy na temat tej serii powiedział mi, że praca Kena ma
zupełnie szczególną wartość, ponieważ Ken jest artystą. Zgadzam się z tym.
Wylądowaliśmy na lotnisku w Kalkucie jednego z owych, ciężkich parnych dni,
z których słynie Bengal. Gdy się oddycha, powietrze zdaje się przemieniać w
wodę, a każdy ruch trzeba opłacić potwornym wysiłkiem - człowiek czuje się
tak, jak gdyby poruszał opuchniętymi kończynami. Dowiedzieliśmy się, że
następnego dnia miał się rozpocząć strajk generalny, co dodatkowo
pogorszyło i tak już ciężką atmosferę- Ponieważ na zrobienie filmu mieliśmy
tylko pięć dni, zdecydowaliśmy niemal natychmiast udać się na Lower
Circular Road 54A, do siedziby Misjonarek Miłości. Matka Teresa oczekiwała
nas na niewielkim dziedzińcu domu. Jej widok, a nawet myśl o niej, zawsze
były' dla mnie źródłem żywej radości. Wówczas odczułem to bardziej jeszcze
niż kiedykolwiek, do czego przyczynił się kontrast między jej osobą a
wrażeniem ponurego napięcia i lęku przed wszystkim, co nas otaczało. Rzecz
ciekawa, że matka Teresa była początkowo w ogóle przeciwna naszemu
pojawieniu się z kamerami, ale kiedy się w końcu zgodziła, w ciągu tych
przewidzianych umową pięciu dni okazywała nam wszelką pomoc. Miała głęboko
zakorzenioną nieufność do całej naszej pracy filmowej, i nieufność tę
trzeba było przezwyciężyć, posługując się między innymi pełnymi uroku
perswazjami zawartymi w liście od kardynała Heenana, któremu matka Teresa
w odpowiedzi napisała-. "Jeśli ten program telewizyjny ma pomóc
ludziom kochać Boga w sposób doskonalszy, to będziemy go mieli, ale pod
jednym warunkiem - że mianowicie będzie w nim mowa o braciach i siostrach,
jako że oni wykonują tę pracę". Mogę zapewnić, że warunek ten został w
całej rozciągłości spełniony.
Budynek nie odznaczał się niczym szczególnym, by mówić o nim jako o dziele
architektury czy też zajmować się nim z innego punktu widzenia- Jest to po
prostu obszerny gmach, jakich wiele w Kalkucie, zajmowany prawdopodobnie
kiedyś przez wziętego posła lub adwokata i liczną jego służbę. Jednak
pamiętam, że sam dziedziniec, na którym miałem spędzić sporo godzin w
czasie tych pięciu dni pracy nad filmem, ma w sobie coś przemiłego;
przypominał jeden z tych prowansalskich dziedzińców, obrośniętych dzikim
winem, które pięło się i rozpościerało po ścianach, rzucając nieco cienia i
kryjąc nagie kamienne płaszczyzny między murami; w palących promieniach
słońca słychać było z zewnątrz skrzypienie tramwajów, okrzyki, ciągły tupot
bosych lub obutych w sandały stóp, ruch kalkuckiej ulicy. Podczas gdy Ken i
operator dźwięku instalowali urządzenia, matka Teresa zaproponowała mi
zwiedzenie kaplicy. Zgodziłem się z ochotą. Kaplica mieści się w długim
pokoju z oknami wychodzącymi na ulicę; w głębi znajduje się ołtarz, podłoga
pokryta jest matami i to wszystko - żadnych dekoracji. Do kaplicy również,
jak powiedziałem, dociera wszechobecny hałas uliczny.
Uklęknęliśmy obok siebie. Zawsze uważałem, że modlitwa w ściśle
określonym sensie jest rzeczą bardzo trudną. Nie mogłem sobie tego
wytłumaczyć, ale zwracanie się do Boga z jakimiś szczegółowymi prośbami
wydawało mi się rzeczą niewłaściwą, jeśli nie absurdalną-Płonąłem ze wstydu
słysząc, jak idący z duchem czasu duchowni zanosili prośby do Boga o
zachowanie równowagi płatniczej, o spowodowanie sytuacji, w której umowy
handlowe będą w większym stopniu uwzględniały interesy krajów rozwijających
się, czy też o sprawienie, aby w nadchodzących wyborach wygrał człowiek
najbardziej na zwycięstwo zasługujący. Podobnie się czułem wtedy, gdy
ewangelicy starszej daty z absolutną - jestem tego pewien - szczerością
opowiadali, jak to w odpowiedzi na ich modlitwy Bóg sprawił, że interesy
zaczęły kwitnąć, lub też pomógł w nawiązaniu kontaktu ze szczególnie
lukratywną klientelą. We wszystkich sprawach dotyczących naszych potrzeb
materialnych - tak jednostkowych, jak i społecznych - nigdy nie potrafiłem
powiedzieć Bogu więcej, jak tylko-bądź wola Twoja. Jeśli jest prawdą to,
czego nas uczy św. Paweł - a niewątpliwie jest to prawdą - że mianowicie
każda rzecz działa na swoje dobro miłując Boga, zatem wszystko, czego się
od nas żąda, sprowadza się do okazywania miłości Bogu, a poprzez tę miłość
do ukochania Jego zamierzeń. Znam wszakże jedną modlitwę św. Augustyna,
który nie wahał się przyznać, że kiedyś nazwał sam siebie - co i ja muszę
uczynić - sprzedawcą słów, modlitwę, którą często powtarzałem i którą
zacząłem odmawiać klęcząc teraz obok matki Teresy: "Pozwól, abym złożył Ci
w ofierze swoje myśli i służył Ci swoim językiem, ale najpierw udziel
mi tego, co mogę Ci ofiarować". Kiedyś nagryzmoliłem własną wersję tej
modlitwy na przedtytule broszurowego wydania Wyznań św. Augustyna: ,,O
Boże, pozostań ze mną. Niechaj żadne słowo nie przejdzie mi przez usta,
jeżeli nie jest Twoim słowem, niechaj żadna myśl nie zaprząta mi umysłu,
jeżeli nie jest Twoją myślą, niechaj nigdy niczego nie zrobię ani nie
pomyślę o żadnym czynie, który by nie był Twoim czynem". Widzę, że zapis
ten nosi datę 7 kwietnia 1968, Salem, Oregon.
Kiedy wyjeżdżałem z Kalkuty, matka Teresa ofiarowała mi egzemplarz
niewielkiego modlitewnika, z którego korzysta zarówno ona, jak i siostry.
Podobnie jak używany przez nie zbiór hymnów, modlitewnik był odbitką
powielaczową, niezbyt dobrze zrobioną. Dla matki Teresy żaden wydatek na
opłacenie drukarni nie wydawał się usprawiedliwiony. Na ofiarowanym mi
egzemplarzu - bardzo dla mnie cennym darze - matka Teresa napisała:
Spraw, Panie, abyśmy byli godni służyć naszym bliźnim na całym świecie,
którzy żyją i umierają w ubóstwie i głodzie.
Daj im dzisiaj za sprawą naszych rąk chleba powszedniego, a poprzez naszą
rozumiejącą miłość obdarz ich pokojem i radością.
Słowa te wyrażają w sposób prosty i piękny to, co robi matka Teresa i jej
siostry. Jak można się przekonać z kilku modlitw zamieszczonych w tej
książce, większość z tych modlitw i medytacji utrzymana jest w tym tonie -
"Kochajcie modlitwę - napomina siostry - ponieważ modlitwa otwiera serce,
tak aby mogło pomieścić ofiarowującego się nam Boga. Proście i szukajcie, a
wasze serca powiększą się na tyle, by przyjąć Go mogły jak swą własność."
Jednocześnie, w sposób naprawdę ewangeliczny, udaje się do Boga ze swoimi
potrzebami i trudnościami, zawsze też jest zdumiona szczodrą odpowiedzią,
jaką otrzymuje na każdą swoją prośbę - wielką i małą. O tych spośród nas,
którzy nie są w stanie brać udziału w zanoszeniu tego rodzaju szczegółowych
próśb, trudno byłoby powiedzieć, że są o tyle bardziej doświadczeni, o ile
mniej zostali obdarowani wiarą. Jeżeli Bóg troszczy się o wspaniały wygląd
lilii polnych, to niewątpliwie matka Teresa ma rację wierząc, że troszczy
się On o nią i o najdrobniejsze potrzeby sióstr i braci, towarzyszące ich
nieustannemu wysiłkowi, by modlić się do Boga i służyć Mu.
Wyszliśmy razem z kaplicy i zaczęło się kręcenie filmu. Nie tylko moim
zdaniem, lecz wszystkich osób zainteresowanych, praca postępowała wyjątkowo
gładko i szybko. Każde kolejne ujęcie wydawało się zawsze oczywiste; nie
było żadnych przerw ani zwykłego załamywania się koncepcji. Nade wszystko
zaś nie miała miejsca nawet najmniejsza sprzeczka czy kłótnia, która przy
filmowaniu jest prawie nieunikniona. Zwykle zrobienie
pięćdziesięciominutowego filmu dokumentalnego, co było naszym zamiarem,
trwa od dwóch do trzech miesięcy. Nakręcenie w ciągu pięciu dni
odpowiedniej ilości metrów taśmy filmowej z konieczności oznaczało dla
wszystkich ciężki wysiłek. Trzeba było zrezygnować z normalnego
przygotowywania scen późniejszych w czasie; było rzeczą niemożliwą
napisanie scenariusza filmu przed zainstalowaniem się w innym miejscu, tak
że nie istniała żadna szansa powtórzenia ująć niezadowalających.
Najbardziej martwił się tym wszystkim Ken, ponieważ w palących
promieniach słońca kamera nagrzewała się, co groziło uszkodzeniem i
koniecznością użycia kamery zapasowej. Wszystko jednak skończyło
się dobrze. Co się zaś tyczy naszej wędrówki, osobą, która o
wszystkim decydowała, była matka Teresa. W jednej tylko sprawie zarysowała
się drobna różnica zdań. Rozstrzygnięto ją oczywiście zgodnie z życzeniem
matki Teresy- W sytuacji, kiedy zmienił się porządek naszych prac,
zapytałem, czy nie należałoby posłać po rozklekotany stary ambulans
matki Teresy, którym przyjechaliśmy na miejsce. Peter Chafer,
lepiej orientujący się ode mnie w sposobach postępowania ludzi Bożych,
odrzekł, że samochód powinniśmy znaleźć na zewnątrz, prawdopodobnie z
zapalonym silnikiem. Miał rację.
Wszystko to zakrawało niemal na cud, co jest oczywiste dla każdego, kto ma
jakie takie doświadczenie filmowe. Ale prawdziwy cud był innego rodzaju.
Praca sióstr polega między innymi na zabieraniu z ulic Kalkuty ludzi
umierających i dostarczaniu ich do budynku oddanego matce Teresie (kiedyś
była to świątynia przeznaczona na obrzędy kultowe ku czci bogini Kali),
gdzie, złożeni przez siostry, umierają pod okiem nachylonych nad nimi z
miłością sióstr. Niektórzy umierają, inni przeżywają i otaczani są opieką.
Dom dla Umierających był słabo oświetlony jedynie przez niewielkie okna
umieszczone wysoko na ścianach i Ken zdecydowanie twierdził, że w tych
warunkach nie może być zupełnie mowy o kręceniu filmu. Mieliśmy ze sobą
tylko jedną małą lampę i wyszukanie dostatecznie oświetlonego miejsca w
czasie, jaki mieliśmy do dyspozycji, było prawie niemożliwe. Zdecydowano,
że mimo wszystko Ken powinien spróbować, ale na wszelki wypadek nakręcił
również parę zdjęć na dziedzińcu, gdzie kilku pacjentów siedziało w słońcu.
Po wyświetleniu filmu okazało się, że część nakręcona wewnątrz miała
szczególnie piękne delikatne światło, podczas gdy sceny nakręcone na
zewnątrz były raczej ciemne i niewyraźne.
Jak to wyjaśnić? Ken nieustannie powtarzał, że z technicznego punktu
widzenia wynik taki jest niemożliwy. Aby tego dowieść, w czasie następnej
wyprawy filmowej na Środkowy Wschód posługiwał się tym samym sprzętem w
warunkach skąpego oświetlenia - osiągając wynik całkowicie negatywny. Nie
próbował tego w ogóle wyjaśniać, wzruszał tylko ramionami i potwierdzał, że
tak właśnie się zdarzyło. Jeżeli idzie o mnie, to jestem absolutnie
przekonany, że to niezrozumiałe z technicznego punktu widzenia światło jest
w rzeczywistości Światłem Odwiecznym, o którym Newman mówi w swym znanym i
pięknym hymnie - obecnie, jak czytałem, usuniętym z aktualnie
obowiązującego zbioru hymnów z racji nadmiernego pesymizmu. Prowadzony
przez matkę Teresę Dom dla Umierających przepełniony jest atmosferą
miłości, co każdy natychmiast dostrzega, gdy tylko przekracza jego progi.
Miłość ta rozsiewa wokół światło przypominające aureole, jakie artyści
dostrzegają i uwidaczniają wokół głów świętych. Wcale mnie nie dziwi, że
owa światłość powinna zostać zarejestrowana na taśmie filmowej. To, co
nadprzyrodzone, jest tylko nieskończoną projekcją tego, co naturalne,
podobnie jak najodleglejszy horyzont jest obrazem wieczności. Jezus położył
błoto na oczy człowieka ślepego i sprawił, że ten zaczął widzieć. Był to
piękny gest, który świadczy o tym, że Jezus mógł nawet z błota wywieść
tkwiącą tam wewnętrzną moc, aby uzdrawiała i ubogacała. Cała cudowność i
chwała błota - co roku dającego wszelkiemu stworzeniu pokarm i cieszącego
nasze oczy pięknem roślin, drzew i kwiatów - została tu skrystalizowana,
aby przywrócić wzrok niewidzącym oczom.
Wszyscy, którzy widzieli film, zgadzają się niewątpliwie z tym, że światło
w Domu dla Umierających jest wyjątkowo miłe. Z każdego punktu widzenia fakt
ten zasługuje na szczególne podkreślenie. Normalnie rzecz biorąc można by
przypuszczać, że zebrane z ulic umierające wraki ludzkie stanowią raczej
widok odrażający, że cuchną i wydają okropne jęki. W rzeczywistości, gdyby
Dom dla Umierających był przystrojony kwiatami i gdyby rozbrzmiewał wokół
śpiew - a z powodzeniem mogło owo miejsce tak właśnie wyglądać w dniach
święta Kali - trudno byłoby sobie wyobrazić miejsce tchnące większym
spokojem i pogodą. Światło zatem w sposób doskonały wyraża to, czym to
miejsce jest naprawdę; zewnętrzna i dostrzegalna jasność objawia wewnętrzną
i niewidzialną wszechobecną miłość Boga. Bo cudy właściwie są po to, aby
pozostającym na zewnątrz Boga stworzeniom objawić Jego wewnętrzną
rzeczywistość. Osobiście jestem przekonany, że Ken pierwszy zarejestrował
autentyczny i tajemniczy fenomen fotograficzny.
Mówię i piszę o tym z takim upodobaniem, iż obawiam się, że stałem się
nudny, a być może nawet wywołałem czyjąś irytację. Cudy są dzisiaj mało
popularne, ponieważ ludzie myślący kategoriami naukowymi zdają się mniemać,
że pozostają one w konflikcie z tak zwanymi cudami naukowymi, a więc na
przykład z wykorzystaniem satelitów do przesyłania programów telewizyjnych
na cały świat, czy wyprawami na Księżyc; zaś ludziom pozornie myślącym
kategoriami religijnymi cudy przypominają cudownie brzmiące twierdzenia,
wygłaszane w przeszłości a teraz zdyskredytowane, tak że lepiej o nich nie
pamiętać. Kiedyś w Hatch End, gdzie ojciec Agnellus An-drew prowadzi
zasługującą na szacunek działalność instruktażową dla księży i prałatów
rzymskokatolickich w zakresie technik radiowych i telewizyjnych, Peter
Chafer i ja pokazaliśmy zgromadzonej świcie kościelnej nasz film o matce
Teresie. Później opowiedziałem o cudzie ze światłem w Domu dla
Umierających. Spostrzegłem, że wszyscy byli zakłopotani- Nie chcieli
słyszeć o czymś takim. Jedna czy dwie osoby ośmieliły się wyrazić opinię,
że tego rodzaju wynik należy niewątpliwie zawdzięczać pewnemu przypadkowemu
nastawieniu ostrości kamery czy też jakości sprzętu. Byli szczęśliwi, kiedy
przeszliśmy do omawiania innych spraw. Graham Greene w swej doskonałej
sztuce satyrycznej, zatytułowanej The Potting-Shed, porusza temat
hołdującej wolno-myślicielskim poglądom rodziny, w której zdarza się cud i
która na różne sposoby stara się ukryć wszelkie ślady cudownego wydarzenia
Nie wyobrażam sobie, żeby autor spodziewał się, iż dożyje czasów, w których
ujrzy sytuację odwrotną - kiedy rzymskokatolicy wytrwale starają się ukryć
lub w każdym razie zignorować cudowne wydarzenie w prowadzonym przez matkę
Teresę Domu dla Umierających. Mówię tu o tej sprawie w nadziei, że w
przyszłości wierzący chrześcijanie będą szczęśliwi wiedząc, iż światło,
które w ciemnościach świeciło nad głowami porzuconych i umierających ludzi,
przyniesionych z ulic Kalkuty przez siostry, z założonego przez matkę
Teresę zgromadzenia Misjonarek Miłości, w jakiś sposób zostało
zarejestrowane na taśmie filmowej.
Następnego ranka matka Teresa sama przyjechała ambulansem do naszego
hotelu- Był to dzień strajku generalnego i nasz samochód był jedynym
pojazdem na ulicy. Wszędzie panowała niezwykła cisza; złowieszczy spokój.
Wszyscy Europejczycy roztropnie pozostali w domach, co i my zapewne byśmy
zrobili, gdyby nie matka Teresa, która nie widziała powodu, dla którego
trzeba by tracić dzień pracy. Wątpię, czy jakikolwiek inny Europejczyk
pracował tego dnia. Z matką Teresą mogliśmy zupełnie bezpiecznie filmować
na ulicach i chodzić wszędzie tam, gdzie chcieliśmy. To właśnie Peter
Chafer zwrócił uwagę, że w jej obecności w ogóle człowiek nie odczuwa
najmniejszego napięcia: to, że jej kierowca tak fatalnie prowadzi samochód,
nie jest w stanie wytrącić człowieka z równowagi. Wyczyniał on ze starym
pojazdem matki Teresy takie rzeczy, które najnormalniej w świecie powinny
nas przyprawić o stawanie włosów na głowie. Zaciekawił mnie stosunek
Chafera do matki T, jak ją nazywał. Był oczywiście nią urzeczony, jak my
wszyscy, ale nie mogę powiedzieć, żeby zachwiała jego raczej wyjątkowo
opornym sceptycyzmem. Z drugiej jednak strony z rycerską pasją bronił jej w
każdej sytuacji -i trzeba było widzieć, jak wspaniale to robił.
Najdrobniejsza żartobliwa czy złośliwa uwaga na jej temat spotykała się z
wyjątkowo gwałtowną reakcją z jego strony, co zazwyczaj dziwiło osobę,
która sobie na taką uwagę pozwoliła- Matka Teresa dała mu do ręki rodzaj
marki, kryterium, którym posługiwał się w pracy w wydziale radiowych
programów religijnych BBC. Każdą postawę i stanowisko, które uchodziły za
chrześcijańskie, porównywał z postawą matki Teresy, i często po to -
obawiam się - aby stwierdzać ich braki. Sama zaś matka Teresa uznała
całkowitą słuszność stanowiska zajętego przez Chafera i właściwie na nie
zareagowała. Przy jakiejś okazji zwróciła się do niego z prośbą, by się za
nią pomodlił. Peter pozostaje nieprzenikniony, zarówno jeśli idzie o
odpowiedź na samą prośbę, jak i o dalsze działanie - jeżeli w ogóle miało
miejsce. Muszę dodać, że matka Teresa nie była bynajmniej speszona moją nie
najlepszą reputacją jako dziennikarza, którego słowa tu i tam się liczyły i
który był osobą dość znaną. Dla niej reżyserem był Peter. Przy jakiejś
innej okazji - nie mogę się powstrzymać od nieco figlarnej złośliwości
- matka Teresa wygłosiła do sióstr jedną ze swych nauk, w której
stawiając im za wzór nasze bezwzględne posłuszeństwo najdrobniejszym nawet
życzeniom reżysera przypominała, że siostry winne są w jeszcze większym
stopniu posłuszeństwo Bogu. Jak łatwo się domyślić, uznaliśmy temat za
wysoce zabawny.
Najpierw udaliśmy się na Lower Circular Road, aby sfilmować poranną mszę
świętą sióstr. Z powodu strajku panowała w kaplicy niezmącona cisza. I
rzeczywiście był to jedyny ranek od chwili przejęcia przez Misjonarki
Miłości tego budynku, kiedy można było filmować mszę świętą mając przy tym
nadzieję, że uda się wykorzystać ścieżkę dźwiękową. Mszę odprawiał ojciec
Andrzej, australijski jezuita, który na mocy specjalnego pozwolenia swoich
władz opuścił zakon, kiedy matka Teresa wybrała go na opiekuna pracujących
mężczyzn, członków zgromadzenia Braci Miłości, oraz chłopców, którzy oddali
się pod ich opiekę. Ci, którzy oglądali nasz film, wiedzą, że ojciec
Andrzej odznacza się niezwykłą wprost słodyczą. Przyszło mi na myśl, że
skoro nie funkcjonuje komunikacja miejska i nie jeżdżą samochody prywatne,
a jednocześnie łatwo można się natknąć na wrogo usposobione tłumy, byłoby
dobrze, gdyby ojciec Andrzej mógł odjechać ambulansem. Zanim jednak udało
się to zorganizować, już zniknął. Zobaczyliśmy go przez okno kaplicy -
szedł wielkimi krokami wzdłuż parnej, pustej ulicy, z wypchanym kapłańskim
ekwipunkiem starym żołnierskim chlebakiem na ramieniu-
Później odwiedziliśmy go i kręciliśmy film w domu, w którym mieszka wraz z
trzydziestoma porzuconymi chłopcami, wyciągniętymi przeważnie z dworca
kolejowego, gdzie przyszło im żyć na miarę posiadanej mądrości życiowej,
gdy tymczasem ich bardziej uprzywilejowani rówieśnicy znajdowali się w
przedszkolu. Nigdy nie zapomnę głosu ojca Andrzeja, gdy na moje pytanie,
jak doszło do tego, że wybrał tą dość szczególną pracę, odpowiedział mi:
"Potrzeba jest tak oczywista". Jest oczywista dla nas wszystkich, ale w
przeciwieństwie do ojca Andrzeja tak łatwo poprzestajemy na niewielkim
wysiłku lub zgoła nic w tej sprawie nie robimy. A kiedy zapytałem, czy
warta była zachodu próba ratowania tych kilkunastu chłopców, z przejęciem
opowiedział mi przypadek jednego z nich, lekko upośledzonego - jak to
określił - który mimo to, na miarę swojego błazeństwa i głupoty, okazał się
wyjątkowo pomocny przy zadomowieniu się nowo przybyłych, którzy tym samym
nie myśleli zbytnio o ucieczce. Nie mogę oddać ojcu Andrzejowi większej
sprawiedliwości, jak po prostu stwierdzić, że jest doskonałym
współpracownikiem matki Teresy.
Dzień zaczyna się dla sióstr modlitwami i rozmyślaniami o godz. 4,30 rano,
a następnie mszą świętą- Potem zabierają się z zapałem do prania i
wykonywania innych uciążliwych prac. Wszystko to robią w sposób
niesłychanie energiczny. Każda ma własne wiadro, będące właściwie jedyną
ich własnością oprócz habitów i modlitewników. Następnie jest śniadanie, po
którym siostry przystępują do wykonywania różnych obowiązków poza domem -
jedne idą do Domu dla Umierających, drugie do szkół i przychodni, inne do
trędowatych, a jeszcze inne udają się na poszukiwania niechcianych
niemowląt i dzieci, których coraz więcej znajduje się pod opieką sióstr
wskutek rozpowszechnienia się wieści, że żadne z tych dzieci nigdy nie
zostanie pozbawione pomocy bez względu na to, jak bardzo siostry mogą być
zapracowane, a dostępne im pomieszczenia przepełnione. Niemowlęta
dostarczane są przez położne lub - jak nieraz się zdarza -
znajduje się je w skrzyniach do śmieci. Hinduskie dziewczęta i
chłopcy, wywodzący się z klasy średniej, naśladując cywilizowany
Zachód zaczynają uprawiać stosunki przedmałżeńskie, a nie dysponując
łatwo dostępnymi zdobyczami tej cywilizacji, jak na przykład
środki antykoncepcyjne i zabiegi przerywania ciąży, wydają na świat
dzieci niechciane, z których wiele to po prostu nieprawdopodobnie
drobne maleństwa z racji przedwcześnie wywołanego porodu. Maleństwa te
pod opieką sióstr wkrótce przemieniają się w zdrowe i silne niemowlęta.
Inne, nieco starsze dzieci przychodzą do sióstr z objawami skrajnego
niedożywienia, ale wkrótce i one również doprowadzane są do stanu
pełnego zdrowia. Pośród trędowatych czy w Domu dla Umierających,
gdzie przyszło im pracować, siostry przynoszą z sobą zdrowie i
pomoc. Jest czymś cudownym widzieć je, jak wychodzą raniutko,
każda obciążona koszem pełnym chleba (nawiasem mówiąc kupionego
za ofiary angielskich uczniów, za co należą się im słowa uznania),
na ruchliwe i hałaśliwe ulice, w najbardziej dosłownym i pełnym
sensie spełniając nakaz oświetlania ludzkich dróg-
To prawda, że w porównaniu z warunkami życia światowego życie sióstr jest
twarde i surowe; nigdy jednak nie spotkałem tak czarujących i szczęśliwych
kobiet ani takiej atmosfery radości, jaką one tworzą wokół siebie. Matka
Teresa, która z zamiłowaniem udziela wyjaśnień, przywiązuje ogromną wagę do
tej radości. Biedni - powtarza - potrzebują nie tyle opieki i poświęcenia,
ile przede wszystkim radości, która towarzyszy ludzkiej miłości. I tą
radością właśnie siostry obdarzają ich szczodrze. Powszechnie wiadomo, że
obecnie powołania zakonne są mniej liczne. Sytuacja nie uległa zmianie
także i wtedy, gdy pozwolono zakonnicom używać pomadki do ust, nosić
krótkie habity, a nawet korzystać ze środków i uroków współczesnego
bogactwa. Grupa Misjonarek Miłości natomiast rośnie w tempie zaskakującym.
Ich dom w Kalkucie pęka w szwach, a gdy tylko powstaje jakiś nowy dom,
natychmiast szturmują nań ochotniczki. Jeszcze raz potwierdziło się to, o
czym świadczy cała historia chrześcijaństwa, że jeżeli o wszystko prosić
będziemy, wszystko - a nawet więcej będzie nam dane; jeżeli zaś prosić
będziemy o mało, wówczas nic nie otrzymamy. Jeżeli prawda ta jest tak
oczywista, to jest rzeczą dość dziwną, że współcześnie raczej jej
przeciwieństwo wydaje się łatwiejsze do przyjęcia, a cały wysiłek idzie w
kierunku złagodzenia surowości służby Chrystusowej i sprowadzenia ryzyka
tej służby do takiej wersji, która byłaby dla ludzi atrakcyjna. A jednak to
właśnie pocałunek złożony na odrażających ranach trędowatego pozwolił św.
Franciszkowi odnaleźć radość, która urzekła świat i zgromadziła
wokół biedaczyny wiele najodważniejszych duchów epoki, którym mógł
jedynie ofiarować chwałę bycia obnażonym na nagiej ziemi w
imię Chrystusa. Gdyby prośby- były skromniejsze, skromniejsza byłaby
również odpowiedź. Nigdy bym nie uwierzył - znając Indie od lat
- że można skłonić hinduskie dziewczęta z dobrych rodzin do
opiekowania się ludźmi wyrzuconymi poza nawias społeczeństwa i
pariasami przyprowadzonymi z ulic Kalkuty, a jednak takie właśnie jest
pierwsze zadanie, jakie matka Teresa zleca swoim postulantkom. One zaś
wykonują je nie tyle na mocy posłuszeństwa, co raczej z radością i
gorliwością, i gromadzą się wokół niej w coraz liczniejszym gronie,
aby zasłużyć na przywilej wykonywania tej pracy.
Towarzysząc matce Teresie w tych różnorodnych czynnościach (mając na celu
ich filmowanie) - w Domu dla Umierających, pośród trędowatych oraz
porzuconych dzieci - stwierdziłem, że przeszedłem przez trzy różne
fazy. Faza pierwsza to przerażenie i odraza pomieszane z litością, w
fazie drugiej doznawałem czystego i zwykłego uczucia litości,
w fazie trzeciej natomiast, przekraczając wyraźnie odczuwanie litości,
doznałem czegoś, czego nigdy przedtem nie doświadczyłem - uświadomiłem
sobie bowiem, że ci umierający i porzuceni mężczyźni i kobiety,
trędowaci ze swoimi kikutami zamiast rąk, owe niechciane dzieci nie
zasługują bynajmniej na litość, że nie budzą odrazy i nie są
samotni, lecz raczej są drogimi i zachwycającymi ludźmi; mogłoby się
wydawać, że to starzy przyjaciele, bracia i siostry.
W jaki sposób można to wytłumaczyć - tę istotę i tajemnicę wiary
chrześcijańskiej? Trzeba ukoić te sponiewierane stare głowy, ująć owe
biedne kikuty, wziąć w ramiona te dzieci porzucone w skrzyniach do śmieci,
ponieważ to jest Jego głowa, to są Jego kikuty i Jego dzieci, o których
powiedział, że ktokolwiek przyjmie jedno takie dziecię w imię Jego, Jego
samego przyjmie.
W czasie gdy kręciliśmy nasz film, każdego ranka chodziłem na mszę świętą z
siostrami. Jedna z nich zawsze przychodziła, aby mnie wprowadzić do
kaplicy, gdzie było dla mnie miejsce obok matki Teresy, a mszalik leżał
otwarty na właściwej stronie. Odczuwałem ogromne zadowolenie, że mogłem się
modlić z nimi, nawet jeśli nie mogłem, a właściwie nie chciałem
przystępować do komunii świętej. Wiara jest dla matki Teresy osobistym
stosunkiem do Boga i wcielonego Chrystusa; msza święta stanowi duchowy
pokarm podtrzymujący jej siły, bez którego, jak mi wyznała, nie byłaby w
stanie przeżyć jednego dnia czy jednej godziny życia pełnego poświęcenia,
jakie wybrała dla siebie; Kościół to dla niej coś, do czego należy, czemu
służy i okazuje posłuszeństwo, ponieważ objawia on i spełnia Boże cele na
ziemi. Różnorodne spory i konflikty, wstrząsające współczesnym Kościołem,
prawie jej nie interesują; wszystko to przeminie, mówi matka Teresa, a
Kościół pozostanie i będzie spełniał natchnioną i kierowaną przez Boga
misję.
Wiem, że matka Teresa nie może zrozumieć wahań i wątpliwości, które nie
pozwalają mi uznać jej sposobu patrzenia na dzisiejszą sytuację Kościoła,
to znaczy takiego sposobu patrzenia, według którego Kościół jest
czymś więcej niż tylko instytucją, którą śmiertelna hierarchia i
urząd kapłański może stworzyć lub zniszczyć, rozwijać lub doprowadzić do
upadku, "Nie wiem, dlaczego tak jest - pisała do mnie - ale bardzo
często odczuwam w sercu pragnienie, aby być w Anglii wtedy,
kiedy przyjmie Pan po raz pierwszy Jezusa w komunii świętej- Nie
wiem - ale Jezus nigdy nie zsyła pragnień, których nie zamierza
spełnić."
Przy innej okazji pisała:
"Wierzę, że film zbliżył ludzi do Boga, tym samym więc spełniła się
Pańska i moja nadzieja. Teraz jestem jeszcze bardziej niż kiedykolwiek
przekonana, że powinien Pan spożytkować piękny dar, jakim Bóg Pana
obdarzył, dla Jego większej chwały. Wszystko, co Pan posiada, wszystko,
czym Pan jest, i wszystko, czym Pan może być i co może zrobić - niechaj to
wszystko będzie dla Jezusa i tylko dla Niego. To, co dzisiaj się dzieje na
powierzchni Kościoła, przeminie. Dla Chrystusa Kościół zawsze jest
ten sam - dzisiaj, wczoraj i jutro. Apostołowie doświadczyli tych samych
uczuć bojaźni i nieufności, niepowodzenia i zdrady, a jednak
Chrystus ich nie skarcił. Tylko: "Czemu bojaźliwi jesteście, małej wiary?"
Chciałabym, żebyśmy mogli kochać tak, jak On kochał - i to
teraz"
Dar, o którym tak wielkodusznie wspomina matka Teresa - zbyt wielkodusznie
- zawsze będzie taki, jaki jest, do jej i jej Nauczyciela dyspozycji.
Powinienem jednak zdobyć się na parę innych rzeczy, aniżeli tylko
zabiegać o przypodobanie się matce Teresie. Oto bowiem prawie odczuwam
pokusę przyjęcia jej przewodnictwa w sprawie wstąpienia do Kościoła
właśnie dlatego, że to jest jej Kościół. Wszystko jednak mówi mi, że byłby
to błąd. Simone Weil znalazła się w podobnej sytuacji w obliczu ojca
Perrin, a w serii listów do niego (włączonych do zbioru jej
pism pt. Waiting on God) wyjaśniła - w sposób tak przekonywający, iż
nie mam nadziei jej w tym dorównać - powody, dla których zdecydowała, iż
"jest wolą Boga, abym nie wstępowała do Kościoła w tym momencie".
Jednocześnie zadowoliła się myślą, że ,,gdy Bóg zechce, żebym wstąpiła do
Kościoła, narzuci mi tą swoją wolę dokładnie w tym momencie,
kiedy zasłużę sobie na to, aby Bóg tak właśnie postąpił". A dalej: "Wciąż
nie mogę oprzeć się myśli, czy w czasach, kiedy tak wielka część
ludzkości jest pogrążona w materializmie, Bóg nie chce, aby istnieli
mężczyźni i kobiety, którzy poświęcili się Jemu i Chrystusowi i
którzy mimo to pozostają poza Kościołem". Wyznaję, że i ja również myślę
podobnie.
Ale jeszcze trudniej wyrazić pragnienie, że się chce należeć do
Kościoła; oczywistą zazdrość na widok tych, których sygnaturka wzywa na
mszę świętą. Jakże często przyglądałem się tym ludziom, szczególnie
we Francji - owym niezwykłym staruszkom w czerni, z pomarszczonymi
twarzami, ściskającym w rękach książeczki do nabożeństwa;
dzieciom w świątecznych ubrankach, milczącym ojcom i zaaferowanym matkom w
czarnych woalkach na głowach - wszystkim, którzy celebrowali swoją drogę
do kościoła w niedzielny poranek. Cóż za radość być jednym spośród
nich! Klęczeć wraz z nimi, zbliżać się do ołtarza, aby przyjmować tam,
jeden obok drugiego, Ciało Chrystusa. Później śpiew gregoriański,
migotanie świec, namaszczone słowa znanych tekstów, gryzący dym
kadzidła. Ze wszystkich spraw, które zbliżają ludzi do siebie -
jak na przykład podniecenie, chciwość, ciekawość, rozpusta, nienawiść -
tylko kult religijny upodabnia ich do kochającej się rodziny; sprawia, że
gdy padną na kolana przed Ojcem niebieskim i Jego wcielonym Synem, tracą
dla nich znaczenie wszelkie konflikty i podziały na tle klasowym, rasowym,
majątkowym czy z tytułu różnic w uzdolnieniach; wyznają swoje grzechy,
odnawiają nadzieję, znajdują siłę, aby przetrwać kolejny dłużący się dzień
wyrwany ze wspaniałej perspektywy otwartej przed nimi wieczności,
miejsca ich wiecznego odpoczynku. A więc, dlaczego nie? Dlatego, że byłoby
to według mnie oszustwo, a nie możemy, droga matko Tereso, kupczyć
wiarą - w żadnym wypadku właśnie wiarą - kierując się fałszywymi
pobudkami. Doskonale zdaję sobie sprawę, że bez względu na to, jak
bardzo bym pragnął, aby było inaczej, sygnaturka nie dzwoni
dla mnie. Nie ma również dla mnie miejsca przed balaskami, gdzie
oni wszyscy uklękli, aby przyjąć Ciało Chrystusa. I tam
również byłbym kimś obcym. Kościół jest mimo wszystko instytucją
posiadającą określoną historię; ma przeszłość i przyszłość. Uczestniczył
w wyprawach krzyżowych, wprowadził inkwizycję, wybierał papieży o
skandalicznej reputacji i zgadzał się na potworną niesprawiedliwość. Z
punktu widzenia Kościoła jako instytucji są to rzeczy w pełni zrozumiałe, a
nawet - biorąc rzecz po ziemsku - do wy baczenia. Nie zasługują jednak na
obronę w instytucji będącej rzecznikiem Boga na ziemi związanej nie tyle z
historią, ile z nieprzemijającą prawdą. Przynajmniej ja nie mogę podjąć się
takiej obrony.
Dzisiaj istnieje dodatkowa okoliczność, dla której Kościół, z własnych
tajemniczych powodów, zdecydował się przeprowadzić reformę akurat w
momencie, kiedy reforma zainicjowana przez Lutra nieuchronnie zbliża się do
swego kresu. Nie wypowiadam się tu na temat czegoś, co mnie nie dotyczy
jako nieczłonka; ale gdybym był członkiem Kościoła, wówczas czułbym się w
obowiązku powiedzieć, że według mnie ludzie, którzy stanęliby w drzwiach
kościołów i batami odpędzali wiernych lub też znaleźliby się wewnątrz
zakonów religijnych specjalnie po to, aby występować przeciwko powołaniom,
czy wreszcie przeniknęliby do środowisk księży, ażeby bić na trwogę i
szerzyć zwątpienie, ci ludzie nie mogliby się spodziewać, iż uda im się w
ten sposób skuteczniej osiągnąć wymienione cele, aniżeli udaje się to tym
orientacjom i stanowiskom politycznym, które wyraźnie dominują dziś
wewnątrz Kościoła. Skoro tak to odczuwam, byłoby więc czymś niedorzecznym
zabieganie o przyjęcie do Kościoła, tym bardziej zresztą, że luminarze
Kościoła, do którego nominalnie należę (jak choćby poprzedni biskup z
Woolwich, który - łagodnie mówiąc - niewiele mnie obchodzi), zajmą w wyniku
rozwijającego się szeroko ruchu ekumenicznego należne im miejsce w
hierarchii Kościoła rzymskokatolickiego pośród następców św. Piotra.
Świetnie sobie zdaję sprawę, że wszystko to mało lub prawie wcale nie
obchodziłoby matki Teresy, której wierność dla Kościoła znajduje się na
zupełnie innej płaszczyźnie, wywodzi się bowiem w istocie z umiłowania Boga
i bliźniego, nakazanego jej przez Chrystusa, oraz - co za tym idzie - z
oddania się na służby najbiedniejszym z biednych. Mogę powiedzieć tylko
tyle: gdyby kiedykolwiek stało się dla mnie jasne, iż mogę przystąpić do
Kościoła w uczciwości i prawdzie, zrobiłbym to bez wahania, i to z tym
większą ochotą i radością, że zdawałbym sobie sprawę, iż sprawiłoby to
radość matce Teresie. Niech mi wolno będzie zacytować ponownie Simone Weil:
"Może się również zdarzyć i tak, że moje życie dobiegnie końca, a nie
rozpoznam tego impulsu. Ale jednej rzeczy jestem absolutnie pewna. Tego
mianowicie, że jeśli któregoś dnia okaże się, iż kocham Boga na tyle, aby
zasłużyć na łaskę chrztu, to otrzymam tę łaskę właśnie tego dnia, w sposób
niezawodny i w formie, jaką Bóg uzna za właściwą, już to poprzez chrzest w
ścisłym sensie tego słowa, już to w jakiś inny sposób. Dlaczegóż więc
miałabym odczuwać jakikolwiek niepokój? Nie moją sprawą jest myśleć o
sobie. Ja mam myśleć o Bogu, do Boga zaś należy myślenie o mnie".
W swoim dialogu ,,na niby" z matką Teresą dochodzę więc do wniosku, że nie
mógłbym uczciwie zabiegać o włączenie mnie do jej Kościoła; nie mógłbym
nawet tego zrobić, aby przypodobać się matce Teresie - choć dla sprawienia
jej przyjemności na ogół nie cofnąłbym się przed niczym. W każdym razie
jest rzeczą prawdopodobną, że kandydat, potencjalnie tak niezadowolony i
kłopotliwy, tak czy owak spotkałby się z odmową przyjęcia do wspólnoty
Kościoła. Wierność zaś matki Teresy jest nie do podważenia i przetrwa -
jestem tego pewien - wszelkie niespodzianki i szaleństwa, jakie mogą
nadejść. Jej droga jest zbyt jasna, by kiedykolwiek można na niej zbłądzić;
Pan, za którym idzie, zbyt blisko się znajduje, by kiedykolwiek została od
Niego oddzielona. W jej słowach można usłyszeć, a w życiu dostrzec światło
pierwszego Zesłania Ducha Świętego, które będzie jeszcze jaśniało w dzień
sądu ostatecznego. To jest właśnie ta jedynie prawdziwa ciągłość i jedność
Kościoła, które stary hymn nazywa zasadniczym fundamentem Kościoła,
fundamentem, który nie wymaga ponownego przedstawienia czy nowej
interpretacji ani wzmocnienia za pomocą przeprowadzonych doświadczeń w
zakresie jedności. Niezmienność w zmieniającym się świecie; wieczna prawda
pośród zmiennej fantazji przemijającego czasu-
Dzięki niewzruszoności swej "wiary matka Teresa nie musi być głosicielką
Ewangelii w starym misyjnym sensie. Ona głosi Chrystusa w każdej chwili
każdego dnia, żyjąc dla Niego i w Nim. Większość współczesnych misjonarzy
chrześcijańskich, kiedy przyjdzie im wypowiedzieć się na temat swej pracy,
mówi, że nigdy by im nie postało w głowie sugerować, iż chrześcijaństwo
należy stawiać wyżej niż inne religie, i zarazem patrzą trochę z góry na
swoich poprzedników, którzy bardziej dosłownie traktowali nakaz,
by iść przez świat i głosić dobrą nowinę. Ten protekcjonalny
ton jest wszakże nieporozumieniem; kiedyś, gdy zmieni się klimat wokół
tych spraw, oddana zostanie pełna sprawiedliwość owym wspaniałym
osiągnięciom w dziele głoszenia Ewangelii oraz pomocy, jaką
misjonarze chrześcijańscy świadczyli na rzecz Indii, Afryki i innych
odległych krain, osiągnięciom, w porównaniu z którymi dzisiejsze, bez
większego zapału podejmowane, wysiłki wydawać się będą bardzo
skromne. Byłoby rzeczą absurdalną przypuszczać, że matka
Teresa zajmuje stanowisko neutralne między chrześcijaństwem a
hinduizmem. Każdy jasno dostrzega i rozumie, czemu daje ona
pierwszeństwo. Niemniej jednak potrafi skłonić coraz liczniejsze
grono kobiet z wyższych kast do uczestnictwa w swej pracy.
Dni spędzone z matką Teresą w Kalkucie wspominam jako złoty
okres. Rozmowy z nią były pasmem zadowolenia. Do wielu spraw
odnosi się ona ze swoistą niedbałością; jak choćby wtedy, gdy
zakupiła maszynę drukarską dla trędowatych, którzy podejmując
się druku broszur i ulotek mogli zarobić trochę pieniędzy. Skąd, na
Boga - zapytywałem sam siebie - wiedziała, jaką kupić maszynę i gdzie? A
czyż trędowaci mogli mieć nadzieję, że dadzą sobie radę z taką pracą
dysponując tylko kikutami rąk? Głupie pytania! Maszyna drukarska
stoi i pracuje; trędowaci są z niej zadowoleni. Matka Teresa, jak
stwierdziłem, kieruje się własną geografią Z- geografią współczucia- W
jakiś sposób dowiaduje się, że w Wenezueli znajdują się
porzuceni biedni; zaraz więc jadą tam siostry i zakładają dom. Następnie
dowiaduje się od samego papieża, że w Rzymie - podobnie jak w Kalkucie - są
ludzie porzuceni i zaniedbani. Albo wreszcie, że w Australii ludność
tubylcza i mieszańcy potrzebują miłości i opieki. W każdym przypadku,
skądkolwiek by wezwanie nadeszło, jest usłyszane i odpowiedź na nie zostaje
udzielona.
Kiedy matka Teresa wyjeżdża do Europy lub Ameryki, jedynym jej pragnieniem
jest znaleźć się z powrotem w Kalkucie pośród swych biednych. Ich właśnie
najbardziej umiłowała. Chodząc z nią wśród tych ludzi, stojących w kolejce
do przychodni lub gromadzących się wokół niej w osiedlu dla trędowatych,
mogłem słyszeć wymawiane niewyraźnie słowo "Matko!" Nie znaczyło to, że
chcą coś powiedzieć lub o coś zapytać matkę Teresę; po prostu pragnęli
nawiązać z nią kontakt, wiedzieć, że ona jest z nimi. W pełni ich
rozumiałem. Również i siostry potrzebują jej obecności, a te, które
mieszkają daleko od Kalkuty, łakną jej wizyt. Odwiedzając poszczególne domy
w Indiach, zawsze musiałem na początku odpowiadać na pytanie: "Kiedy ona
przyjedzie?"
Według mnie matka Teresa uosabia zasadniczo miłość w działaniu, a więc to,
o co z pewnością chodzi w chrześcijaństwie. Prawdopodobnie - nieraz tak
mówię sam do siebie - genetykom i demografom uda się skonstruować i
zbudować "wylęgarnię brojlerów", gdzie matka Teresa będzie niepotrzebna i
nikt jej nie będzie zauważał. Ale nawet wtedy będzie istniał pewien
margines ludzi okaleczonych, którym trzeba będzie opatrywać rany, będą
potrzeby domagające się zaspokojenia, będą istniały dusze pragnące
zbawienia. I wtedy pojawi się ona i jej siostry. Tak właśnie się dzieje z
grubą i solidnie położoną płytą betonową, w której gdzieś w niewiadomy
sposób pojawia się rysa, a następnie drobniutki zielony pęd, co ma nam
przypominać, że to życie, którego jesteśmy częścią, jest niezniszczalne, a
jego źródła i ostateczne wypełnienie znajdują się w innym świecie.



2. Matki Teresy "Droga miłości"

O MIŁOŚCI BOGA
Będziesz miłował Pana Boga swego ze wszystkiego serca swego, z całej duszy
swojej i ze wszystkiej myśli swojej." Jest to przykazanie wielkiego Boga,
który nie może nakazywać rzeczy niemożliwej. Miłość jest zawsze owocem
czasu swego i pozostaje w zasięgu każdej ręki. Każdy może ją gromadzić bez
żadnych ograniczeń. Każdy może osiągnąć miłość poprzez medytację, ducha
modlitwy i ofiary, na drodze intensywnego życia wewnętrznego.

O MODLITWIE
Nie można angażować się wprost w apostolat nie mając w sobie ducha
modlitwy. Musimy mieć świadomość jedności z Chrystusem, tak jak On miał
świadomość, że stanowi jedno ze swym Ojcem. Nasza działalność jest tylko
wtedy apostołowaniem, kiedy zgadzamy się, ażeby Chrystus działał w nas i
poprzez nas ujawniając w ten sposób swoją moc, pragnienie i miłość. Musimy
dążyć do świętości nie dlatego, że pragniemy świętości, lecz po to, aby
Chrystus mógł żyć w swojej pełni w nas. Mamy być we wszystkim miłością,
wiarą i czystością ze względu na biednych, którym posługujemy. A kiedy
wreszcie nauczymy się szukać Boga i pełnić Jego wolę, nasz
kontakt z biednymi stanie się środkiem zarówno naszego uświęcenia, jak i
świętości innych.
Ukochać modlitwę - to odczuwać często w ciągu dnia potrzebę modlitwy i
zadawać sobie trud modlenia się. Modlitwa otwiera nasze serca, przez co
stają się one zdolne do przyjęcia daru ofiarowującego się nam Boga. Proście
i szukajcie, a wasze serca otworzą się, byście mogli Go przyjąć i zachować
jak swoją własność.

O MILCZENIU
Musimy znaleźć Boga, a nie sposób Go znaleźć w hałasie i w atmosferze
niepokoju. Bóg jest przyjacielem milczenia. Spójrzcie na przyrodę - na
drzewa, kwiaty, trawę - jak rośnie w milczeniu; spójrzcie na gwiazdy,
księżyc i słońce - jak poruszają się w milczeniu. Czyż nie jest naszą misją
nieść Boga biednym ze slumsów? Nie martwego Boga, lecz żywego, kochającego
Boga. Im bardziej zatopieni jesteśmy w cichej modlitwie, tym bardziej
jesteśmy zdolni poświęcać się naszemu aktywnemu życiu. Potrzebujemy
milczenia, byśmy mogli opatrywać dusze. Nie to jest najważniejsze, co
mówimy, lecz co Bóg mówi do nas i poprzez nas. Wszystkie nasze słowa dopóty
będą bezużyteczne, dopóki nie będą pochodziły z serca - słowa, które nie
przekazują światła Chrystusa, powiększają ciemność.

O ŚWIĘTOŚCI
Rozwijanie w nas świętości zależy od Boga i od nas samych - od łaski Boga
i od naszego pragnienia świętości. Musimy mieć rzeczywiste i żywe
pragnienie osiągnięcia świętości. "Chcę być świętym" znaczy tyle, co chcę
pozbawić się wszystkiego, co nie jest Bogiem; pragnę oczyścić swoje serce
ze wszystkich rzeczy stworzonych; pragnę żyć w ubóstwie i odosobnieniu;
pragnę wyrzec się swojej woli, własnych skłonności, zachcianek i radości,
chcę uczynić się posłusznym sługą woli Boga.

O POKORZE
Niechaj praca wolna będzie od pychy i próżności. Praca jest pracą Boga,
biedni są Bożymi biednymi. Poddaj się całkowicie wpływowi Jezusa, tak by
treścią twego umysłu były Jego myśli, by Jezus mógł wykonywać swą pracę za
pomocą twoich rąk, bowiem staniesz się wszechmocny z Tym, który daje ci
siłę.

O POSŁUSZEŃSTWIE
Możecie być pewni, że łaska Boża działa w waszych duszach, kiedy
przyjmujecie wszystko, co On wam daje, i dajecie Mu wszystko, co wam
odbiera.
Prawdziwa świętość polega na czynieniu woli Bożej z uśmiechem.

O CIERPIENIU
Bez cierpienia praca nasza byłaby jedynie pracą społeczną, czymś
bardzo dobrym i pożytecznym, nie byłaby jednak dziełem Jezusa
Chrystusa, nie byłaby częścią dzieła Odkupienia. Jezus pragnął pomóc nam
uczestnicząc w naszym życiu, w naszej samotności, w naszej agonii i
śmierci. Jedynie dzięki temu, że był razem z nami, odkupił nas. My możemy
robić to samo; całe opuszczenie ludzi biednych - nie tylko ich nędza
materialna, ale i ubóstwo duchowe - musi zostać odkupione, my zaś winniśmy
uczestniczyć w tym opuszczeniu, bowiem tylko wtedy możemy ich wybawić,
kiedy będziemy razem z nimi, to znaczy kiedy wniesiemy Boga w ich życie, a
ich doprowadzimy do Boga.

O RADOŚCI
Radość jest modlitwą - radość jest siłą - radość jest miłością - radość
jest siecią miłości, w którą możemy chwytać duszę. Bóg kocha radosnego
dawcę. Ta z nas daje najwięcej, która daje z radością. Najlepszym sposobem
okazania naszej wdzięczności Bogu i ludziom jest przyjmowanie wszystkiego z
radością. Radosne serce to naturalny wynik serca płonącego miłością.
Niechaj nigdy nic nie wprawi was w taki smutek, byście zapomniały o radości
zmartwychwstałego Chrystusa.
Wszyscy łakniemy nieba, w którym jest Bóg, a jest w naszej mocy być z Nim w
niebie już teraz - być z Nim szczęśliwym już w tym momencie. Ale dzielić z
Nim szczęście teraz to tyle co: kochać tak, jak On kocha, pomagać tak, jak
On pomaga, dawać tak, jak On daje, służyć tak, jak On służy, ratować tak,
jak On ratuje, być z Nim przez dwadzieścia cztery godziny, stykać
się z Nim w tym Jego rozpaczliwym przebraniu.

O DOBROCI
Bądźcie uprzejme i pełne miłosierdzia. Oby każdy, kto do was przychodzi,
zawsze stąd odchodził lepszy i szczęśliwszy. Bądźcie żywym wyrazem dobroci
Boga: dobroć na waszych twarzach, dobroć w waszych oczach, dobroć w
uśmiechach, dobroć w waszych ciepłych powitaniach. W slumsach jesteśmy dla
biednych światłem dobroci Boga. Dla dzieci, dla biednych dla wszystkich,
którzy cierpią i są samotni, miejcie zawsze uśmiech radości. - Ofiarujcie
im nie tylko opiekę, ale także swoje serce.

O NAJŚWIĘTSZEJ PANNIE
Prośmy Najświętszą Pannę, by nasze serca stały się "ciche i pokorne" na
podobieństwo serca Jej Syna. Jakże łatwo być dumnym,, szorstkim i
samolubnym - zbyt łatwo; ale zostaliśmy stworzeni dla większych rzeczy. Jak
wiele możemy się nauczyć od Najświętszej Panny! Odznaczała się wielką
pokorą, ponieważ oddała się całkowicie Bogu. Była pełna łaski. Zwracajmy
się do Najświętszej Panny, aby rzekła do Jezusa: "Wina nie mają", wina
pokory i łagodności, dobroci i życzliwości. Z pewnością nam odpowie:
"Uczyńcie, cokolwiek wam powie". Przyjmijcie z radością wszystkie
sposobności, jakie wam daje. Uczymy się pokory przyjmując upokorzenia z
radością.

O TROSKLIWOŚCI
Troskliwość jest początkiem wielkiej świętości. Jeśli nauczycie się sztuki
takiej troskliwości, będziecie się coraz bardziej upodabniać do Chrystusa,
bowiem był On cichego serca i zawsze myślał o innych. Aby nasze
powołanie było czymś pięknym, musi być przepełnione myślą o innych. Jezus
chodził po świecie i czynił dobro. Najświętsza Panna nie robiła w
Kanie nic innego, jak tylko myślała o potrzebach innych ludzi i uświadomiła
te potrzeby Jezusowi.

NA OPUSZCZENIE LORETO
Nasz Pan pragnie, abym była wolną zakonnicą, niosącą ubóstwo Krzyża. Ale
dziś przeżyłam wielką lekcję. Ubóstwo biednych musi być dla nich wielkim
ciężarem. Kiedy poszukiwałam jakiegoś domu (na centrum), chodziłam w
nieskończoność, dopóki nie rozbolały mnie nogi i ramiona. Pomyślałam
wówczas, jak wielki muszą oni odczuwać ból w swoich duszach i ciałach
poszukując schronienia, pożywienia i zdrowia. Wtedy zaczął mnie kusić
komfort Loreto, ale z własnej nieprzymuszonej woli i ze względu na
miłość do Ciebie, mój Boże, zapragnęłam wytrwać i czynić wszystko, co ma
być moim udziałem na mocy Twojej świętej woli. Ześlij mi odwagę teraz, w
tym momencie.

POKÓJ
Bieżący rok będzie dla nas rokiem Pokoju w pewien szczególny sposób - i,
abyśmy temu sprostali, będziemy się starali częściej zwracać się do Boga i
rozmawiać z Nim aniżeli do ludzi i z ludźmi. Głośmy pokój Chrystusowy w
taki sposób, w jaki On to czynił. Chrystus chodził po świecie i czynił
dobro; nie zaprzestał czynić dzieł miłości, chociaż faryzeusze i inni
okazywali Mu swą nienawiść i próbowali zniszczyć dzieło Jego Ojca. Jezus po
prostu chodził i czynił dobro. Kardynał Newman pisał: "Pomóż mi, abym
napełniał Tobą każde miejsce, gdzie się znajdę - pozwól mi mówić o Tobie
bez wygłaszania kazań, chcę Cię głosić nie słowami, lecz własnym przykładem
- porwany przez zniewalającą mnie siłę; im bardziej jest zrozumiały sens
tego, co robię, tym jawniej dostrzec można pełnię miłości, jaką moje serce
bije dla Ciebie". Nasze dzieła miłości są po prostu dziełami pokoju.
Spełniajmy je z jeszcze większą miłością i w sposób skuteczniejszy - każdy
w swojej codziennej pracy; czy we własnym domu, czy w domu bliźniego. W
każdym przypadku bowiem Chrystus mówi:
Byłem głodny - brakowało mi nie tylko pokarmu, lecz także pokoju,
który przychodzi

z czystego serca.
Byłem spragniony - nie tylko wody, lecz także pokoju, który zaspokaja
gwałtowne pragnienie pasji do walki.
Byłem nagi - brakowało mi nie tylko ubrania, lecz owej przepięknej
godności, Jaką mężczyźni i kobiety obdarzają swoje ciała.
Byłem bezdomny - brakowało mi nie tylko schronienia, lecz także
serca, które rozumie, I ogarnia i kocha.
Obyśmy w tym roku byli tacy właśnie dla Chrystusa obecnego w naszych
bliźnich, gdziekolwiek pojawią się Misjonarki Miłości i ich
Współpracownicy. Obyśmy promieniowali pokojem Bożym i świecili Jego
światłem, obyśmy stłumili w świecie i w sercach ludzi wszelką .':
nienawiść i skłonność do przemocy. Niechaj Misjonarki Miłości
i Współpracownicy - w każdym kraju, gdzie się znajdą lub udadzą -
spotykają Boga z uśmiechem.

ORĘDOWNICZKA NIECHCIANYCH
Największą chorobą naszych czasów nie jest trąd czy gruźlica, lecz raczej
doświadczanie tego, że się jest niechcianym, porzuconym, zdradzonym przez
wszystkich. Największym złem jest brak miłości i miłosierdzia, okrutna
obojętność wobec bliźniego, który wyrzucony został na margines życia
wskutek wyzysku, korupcji, nędzy i choroby.
Skoro każda członkini tego Stowarzyszenia ma się stać Współpracowniczką
Chrystusa w slumsach, każda powinna wiedzieć, czego spodziewa się od niej
Bóg i Stowarzyszenie. Niechaj Chrystus promieniuje i żyje swoim życiem w
niej, a poprzez nią w slumsach. Niechaj biedni, patrząc na nią, zwrócą się
do Chrystusa i zaproszą Go do swoich domów oraz wprowadzą we własne życie.
Niechaj ból i cierpienie znajdą w niej prawdziwego anioła otuchy i
pocieszenia, a maluczcy z ulic niechaj lgną do niej, ponieważ przypomina im
Tego, który był przyjacielem maluczkich.
Nasze życie w ubóstwie jest taką samą koniecznością jak praca.
Dopiero w niebie będziemy mogli stwierdzić, jak wiele zawdzięczamy biednym,
dzięki którym jeszcze bardziej mogliśmy ukochać Boga.

KOMUNIA ŚWIĘTA
W Komunii świętej przyjmujemy Chrystusa pod postacią chleba. W naszej pracy
odkrywamy Go pod postacią ciała i krwi. To jest ten sam Chrystus. "Byłem
głodny, byłem nagi, byłem chory, byłem bezdomny-"

MODLITWA CODZIENNA
Panie, moja Miłości, obym Cię dostrzegła dziś i każdego dnia w osobach
Twoich chorych i pielęgnując ich posługiwała Tobie.
Chociaż ukrywasz się pod nieprzyjemną maską nerwowości, natarczywości,
niedorzeczności, obym Cię zawsze mogła rozpoznać i powiedzieć: "Jezu, mój
pacjencie, jak słodko jest służyć Tobie".
Panie, udziel mi wzroku wiary, aby moja praca nigdy nie była pasmem
jednostajności. Zawsze będę znajdowała radość w pobłażaniu kaprysom i
zaspokajaniu życzeń wszystkich cierpiących biedaków.
O, ukochani chorzy, jakże mi jesteście drodzy, kiedy uosabiacie Chrystusa;
i jak wielkim się cieszę przywilejem, że mogę was pielęgnować.
Panie, moja Słodyczy, spraw, abym rozumiała godność mego wielkiego
powołania i licznych związanych z tym obowiązków. Nigdy nie pozwól, abym
sprzeniewierzyła się temu powołaniu dopuszczając się oziębłości,
nieuprzejmości czy zniecierpliwienia.
Boże, skoro jesteś Jezusem, moim pacjentem, racz także być dla mnie
cierpliwym Jezusem, znoszącym wielkodusznie moje błędy, a dostrzegającym
tylko intencję, by Cię kochać i służyć Ci w osobie każdego z Twoich
chorych.
Panie, pomnażaj moją wiarę, błogosław moim wysiłkom oraz pracy teraz i na
wieki wieków. Amen.

IDĄC PRZEPOWIADAJ
Duch Boży zamieszkał w mym sercu, Wezwaną postawił w tym miejscu, I oto
moje zadanie, Oto moje zadanie.
Idź z dobrą nowiną do biednych,
Więźniom głoś wyzwolenie,
Ślepcom dar widzenia,
Dźwigaj z prochu zdeptanych,
A idąc przepowiadaj, mówiąc, że przybliżyło się królestwo Boże,
A idąc przepowiadaj, mówiąc, że przybliżyło się królestwo Boże.
Jako Ojciec mnie posłał, Tak ja was posyłam, Nieście świadectwo przez
świat, Przez cały ten świat.
Tobołek twój pusty, Nie trzeba dwóch koszul, Robotnik zarobi na siebie,
Zarobi na siebie.
Nie dbaj o to, co powiesz,
Nie dbaj o to, bo wiesz,
Duch Boży przemówi w twym sercu,
Przemówi w twym sercu.
Przełożył Maciej Zalewski

Przełożył Maciej Zalewski
COKOLWIEK CZYNICIE
Bo byłem głodny, a daliście jeść, Byłem spragniony, a daliście pić,
Cokolwiek czynicie jednemu z tych moich braci najmniejszych, mnie czynicie.
Wejdźcie zatem do domu Ojca mego. Byłem bezdomny, otwarliście drzwi, Gdy
byłem nagi, daliście płaszcz, Byłem zmęczony, znaleźliście dom, Kiedy
strwożony, otarliście łzy, Gdy byłem mały, uczyliście mnie, Byłem samotny,
kochaliście mnie, Byłem w więzieniu, a przyszliście tam, A kiedy chory,
troszczyliście się. W obcej krainie stworzyliście dom, Trzeba roboty,
znaleźliście ją, Rannemu w bitwie pomogliście żyć, Gdy chciałem ciepła,
podaliście dłoń, Gdy byłem Czarny, Żółty czy Biały, Choć znieważani, mój
nieśliście krzyż. Staremu uśmiech chcieliście dać, Kiedy dyszałem,
słyszeliście mnie, Pokrwawionego widzieliście też, Chociaż zmieniony,
poznaliście mnie, Byłem wyśmiany, nie wyparł się nikt, Kiedy szczęśliwy,
radował się lud.



3. Mówi matka Teresa

MALCOLM
Matko Tereso, kiedy to wszystko się zaczęło? Nie chodzi mi o obecny dom Matki, lecz o to
kiedy opanowało Matkę owo przemożne uczucie, że Matka musi się poświęcić ludziom biednym?
 MATKA TERESA
To było wiele lat temu, kiedy mieszkałam w swojej ojczyźnie.
MALCOLM Z
Gdzie?
MATKA TERESA
W Skopje, w Jugosławii. Miałam wtedy zaledwie dwanaście lat.
Mieszkałam z rodzicami. Wraz z innymi dziećmi chodziłam do
niekatolickiej szkoły, ale mieliśmy też bardzo dobrych księży,
którzy pomagali chłopcom i dziewczętom iść za głosem powołania
zgodnie z wezwaniem Bożym. Wtedy właśnie po raz pierwszy zrozumiałam,
że moim powołaniem są biedni.
 MALCOLM
I od tego wszystko się zaczęło?
MATKA TERESA
Tak, w roku 1922.
MALCOLM
I właśnie wtedy zapadła decyzja, że życie Matki nie będzie życiem dla
siebie, lecz że ma być w bardzo szczególny sposób poświęcone Bogu?
MATKA TERESA
Postanowiłam zostać misjonarką, postanowiłam wyjechać i głosić życie
Chrystusowe ludziom krajów misyjnych. W owym czasie sporo misjonarzy z
Jugosławii wyjeżdżało do Indii. Opowiadali mi oni, że zakonnice z Loreto
pracowały w Kalkucie i w innych miejscowościach. Ofiarowałam się wyjechać
do Misji Bengalskiej, skąd w 1929 roku zostałam wysłana do Indii.
MALCOLM
Kiedy Matka złożyła ostatnie śluby zakonne?
MATKA TERESA
Pierwsze śluby składałam w Loreto w 1931 roku. Również w Loreto w roku 1937
składałam ostatnie śluby.
MALCOLM
Czy w okresie między dwunastym rokiem życia a złożeniem ostatnich ślubów
nie miała Matka jakichś wątpliwości czy wahań przed wejściem na tę bardzo
trudną drogę życia?
MATKA TERESA
Początkowo, między dwunastym a osiemnastym rokiem życia, nie chciałam
zostać zakonnicą. Byliśmy bardzo szczęśliwą rodziną. Ale gdy miałam
osiemnaście lat, zdecydowałam się opuścić dom i zostać zakonnicą, od
tego czasu też, przez te czterdzieści lat, nigdy nawet przez chwilę nie
wątpiłam w to, że postąpiłam słusznie. To była wola Boża. To był Jego
wybór.
MALCOLM
I to przyniosło Matce całkowity spokój i szczęście?
MATKA TERESA
Szczęście, którego nikt nie może mi odebrać. I nigdy nie nawiedziły mnie
wątpliwości czy poczucie nieszczęścia.
MALCOLM
W czasie swego pobytu w Loreto Matka nauczała. Czy lubiła Matka tę pracę?
MATKA TERESA
Kocham to zajęcie nade wszystko. W Loreto byłam kierowniczką szkoły
bengalskiej. Wtedy właśnie wiele z tych dziewcząt, które obecnie są ze mną,
było uczennicami. A ja je uczyłam.
MALCOLM
Wszystko to jednak się skończyło, kiedy Matka zdała sobie sprawę z pewnych
wydarzeń zachodzących w świecie zewnętrznym.
MATKA TERESA
To był głos mojego powołania. To było powtórne wezwanie. Wezwanie, by
opuścić nawet Loreto, gdzie byłam bardzo szczęśliwa, i udać się na ulice,
aby służyć najbiedniejszym z biednych.
MALCOLM
Matko Tereso, jak doszło do tego powtórnego powołania?
MATKA TERESA
W 1946 roku udałam się do Dardżyling na rekolekcje. Wtedy właśnie
usłyszałam wezwanie, aby porzucić wszystko i pójść za Nim do slumsów służąc
Mu pośród najbiedniejszych z biednych.
MALCOLM
Tym samym podjęła Matka decyzję; w pewnym sensie decyzja ta została podjęta
za Matkę, ale Matka zgodziła się na to, co było głosem wewnętrznym.
MATKA TERESA
Wiedziałam, że taka była Jego wola i że musiałam ją spełnić. Nie miałam
najmniejszej wątpliwości, że tu chodziło o Jego dzieło. Ale czekałam na
decyzję Kościoła.
MALCOLM
Musiała Matka uzyskać zgodę władz kościelnych na opuszczenie klasztoru w
Loreto; jak długo to trwało?
MATKA TERESA
Najpierw musiałam zwrócić się do arcybiskupa Kalkuty. Następnie, za jego
zgodą, matka przełożona klasztoru w Loreto udzieliła mi pozwolenia na
napisanie listu do Rzymu. Byłam zobowiązana do zachowania takiej procedury,
ponieważ zakonnice, które - tak jak ja - złożyły ostatnie śluby, nie mogły
opuszczać klasztoru. Napisałam do Ojca Świętego, papieża Piusa XII, i 12
kwietnia otrzymałam odpowiedź. Papież wyraził zgodę na to, abym opuściła
klasztor i pozostała zakonnicą nie zamkniętą. Oznaczało to, że mam
prowadzić życie zakonne podlegając władzy arcybiskupa Kalkuty-
MALCOLM
Kiedy to się działo?
MATKA TERESA
W roku 1948.
MALCOLM
Jak Matka sformułowała w liście do papieża to, co pragnęła wówczas
robić?
MATKA TERESA
Powiedziałam papieżowi, że miałam powołanie, że Bóg wezwał mnie, abym
porzuciła wszystko i poświęciła się Jemu w służbie najbiedniejszym z
biednych, żyjącym w slumsach.
MALCOLM
Widziałem klasztor w Loreto, jest śliczny. Musiało być ciężko opuścić ten
wspaniały ogród, to tchnące spokojem miejsce, i udać się na przeraźliwie
hałaśliwe ulice.
MATKA TERESA
To była ofiara.
MALCOLM
Co Matka zrobiła później?
MATKA TERESA
Opuściłam klasztor w Loreto i udałam się najpierw do Sióstr w Patna, aby
zapoznać się z pielęgnacją chorych. Bez tego nie miałabym
czego szukać w domach biedaków. Dotychczas byłam nauczycielką, ale nie
mogłam zaczynać swej pracy od nauczania. Najpierw musiałam chodzić po
domach i doglądać dzieci i chorych. W pierwszej szkółce zaczynałam
pierwszego dnia z pięciorgiem dzieci. Powoli dzieci przybywało coraz
więcej. Obecnie mamy tu ponad pięćset dzieci, które przychodzą codziennie
do szkoły.
MALCOLM
W tym samym miejscu, w którym Matka zaczynała swą pracę?
MATKA TERESA
Tak, tu gdzie zaczynałam, w dzielnicy slumsów.
MALCOLM
Kiedy myślę o Kalkucie i o tym wszystkim, co w tym mieście przerażającego,
wydaje mi się czymś niesłychanym, że jedna osoba mogła tak po prostu tam
pójść i zdecydować się z tym zmierzyć-
MATKA TERESA
Tak bardzo byłam wówczas pewna, i w dalszym ciągu jestem o tym przekonana,
że to On wszystko robi, a nie ja. Oto dlaczego nie bałam się. Wiedziałam,
że gdyby dzieło to było tylko moje, umarłoby wraz ze mną. Wiedziałam
jednak, że to było Jego dzieło, że będzie żyło i przynosiło wiele dobrego.
MALCOLM
Zapewne Matka nauczała tych brzdąców z ulicy. Czego ich Matka uczyła?
MATKA TERESA
Zaczynałam z nimi od alfabetu, bo choć były to już duże dzieci, nigdy
jeszcze nie chodziły do szkoły i żadna szkoła ich nie chciała. Następnie
mieliśmy praktyczne lekcje higieny; uczyłam ich, jak mają się myć.
Następnego dnia przyszły do mnie dwie lub trzy dziewczyny ze szkoły, w
której dawniej uczyłam, aby pomóc mi przy dzieciach. Stopniowo praca się
rozkręcała i nawet przyszło kilka kobiet z Kalkuty, nauczycielek ze szkoły,
w której również prowadziłam zajęcia. W taki to sposób praca nabierała
rozmachu.
MALCOLM
Sądzę, że musiała mieć Matka trochę pieniędzy; skąd wpłynęły?
MATKA TERESA
Na początku miałam zaledwie pięć rupii, w miarę jednak, jak ludzie
zaczynali rozumieć, co robiłam, przynosili dary w naturze i pieniądze.
Wszystko to działo się za sprawą Bożej Opatrzności, ponieważ słusznie od
samego początku nie prosiłam o pieniądze.
MALCOLM
Pieniądze miały mieć charakter dobrowolnych datków.
MATKA TERESA
Wszystko miało być darem. Pragnęłam służyć biednym wyłącznie z miłości do
Boga. Chciałam dać biednym to, co bogaci otrzymują za pieniądze-
MALCOLM
Sprawiła Matka, że szkoła zaczęła funkcjonować i rozwijać się; zyskała
Matka kilka pomocnic, trochę pieniędzy i darów w naturze. Co działo się
później?
MATKA TERESA
W roku 1949 zaczęły się zgłaszać siostry. Pierwszą siostrą, która wstąpiła
w szeregi naszego zgromadzenia, była siostra Agnieszka. Obecnie jest ona
moją zastępczynią.
MALCOLM
Siostra Agnieszka była uczennicą w Loreto,
nieprawdaż?
MATKA TERESA
Tak, pierwszych dziesięć dziewcząt, które zgłosiły się tutaj, było moimi
uczennicami w szkole w Loreto. Wszystkie poświęciły się Bogu, służąc
najbiedniejszym z biednych. Pragnęły oddać wszystko Bogu. Później zgłosili
się inni; dobrowolnie ofiarowali swą pomoc lekarze i pielęgniarki. W 1952
roku otworzyliśmy pierwszy Dom dla Umierających.
MALCOLM
Mówiąc o Domu dla Umierających myśli Matka o tych porzuconych i
umierających ludziach z ulic?
MATKA TERESA
Tak. Pierwszą kobietą, którą ujrzałam, sama podniosłam z ulicy. Była na
wpół zjedzona przez szczury i mrówki. Zabrałam ją do szpitala, ale nic
nie mogli tam dla niej zrobić. Tylko ją przyjęli, ponieważ dopóty
się stamtąd nie ruszyłam, dopóki nie zgodzili się jej zatrzymać. Ze
szpitala udałam się do zarządu miasta z prośbą o udostępnienie mi jakiegoś
pomieszczenia, gdzie mogłabym lokować tych ludzi, ponieważ tego samego dnia
znalazłam innych umierających na ulicach nieszczęśników. Inspektor zdrowia
wziął mnie do świątyni, poświęconej bogini Kali, i pokazał mi dor-mashalah,
gdzie zazwyczaj odpoczywali ci wszyscy, którzy uczestniczyli w obrzędach ku
czci bogini Kali. Budowla była pusta; zapytał mnie, czy zgodziłabym się na
takie pomieszczenie. Byłam bardzo szczęśliwa z posiadania tego budynku, i
to z kilku powodów, szczególnie zaś dlatego, że było to miejsce związane z
kultem religijnym Hindusów. Nie minęła doba, a już umieściliśmy tam swoich
pacjentów i w ten sposób zaczął funkcjonować dom dla chorych i
umierających, pozbawionych wszelkiej innej opieki. Od tamtego czasu
zaopiekowaliśmy się ponad dwudziestoma trzema tysiącami ludzi z ulic
Kalkuty, z których blisko pięćdziesiąt procent zmarło.
MALCOLM
Co właściwie robicie dla tych umierających ludzi? Wiem, że umieszczacie ich
tam, aby umierali. Ale co robicie lub staracie się robić dla nich?
MATKA TERESA
Przede wszystkim staramy się dać im odczuć, że są chciani, pragniemy dać im
poznać, że są ludzie, którzy naprawdę ich kochają, którzy naprawdę ich
chcą, aby przynajmniej przez te kilka godzin, kiedy jeszcze żyją, poznali
niłość ludzką i Boską. Chcemy, aby i oni również mogli poznać, że są
dziećmi Boga, że nie zostali opuszczeni, że są kochani i otoczeni troską,
że są młode istoty gotowe im się oddać w służbę.
MALCOLM
Co się dzieje z tymi, którzy pozostają przy życiu?
MATKA TERESA
Zdolnym do pracy staramy się znaleźć zajęcie, innych próbujemy
umieszczać w domach, w których mogą choć przez kilka lat żyć
w szczęściu i dobrobycie.
MALCOLM
Kto ich dostarcza Matce? To znaczy, kto ich w pewnym sensie ratuje
dla Matki?
MATKA TERESA
Początkowo siostry znajdowały ich na ulicach i sprowadzały tutaj.
MALCOLM
Tak samo jak Matka tę pierwszą kobietę?
MATKA TERESA
Tak. Ale w miarę jak o naszej pracy było coraz głośniej, coraz więcej ludzi
dowiadywało się, że jest takie miejsce, gdzie biedaków otacza się opieką.
Ludzie ci zawiadamiają telefonicznie miejski ambulans, który przyjeżdża,
zabiera owych nieszczęśników i dostarcza ich nam. Ale pod jednym warunkiem,
że najpierw zawiozą ich do najbliższego szpitala.
MALCOLM
To znaczy, że tu przyjmowani są ludzie, którzy nigdzie nie mogą się dostać,
dla których pobyt tutaj jest ostatnim ratunkiem?
MATKA TERESA
Tak, dom przeznaczony jest wyłącznie dla ludzi z ulicy i dla tych, których
nie chce przyjąć żaden szpital, to jest dla ludzi, o których absolutnie
nikt się nie troszczy.
MALCOLM
W tej pracy, obejmującej obok szkoły także opiekę nad ludźmi chorymi,
potrzebowała Matka coraz więcej rąk do pracy. Czy pomoc nadeszła?
MATKA TERESA
Bóg okazał się wspaniałomyślny, bo w miarę jak rozwijała się nasza praca,
rosła także liczba powołań. W październiku 1950 roku Ojciec Święty uczynił
z naszego skromnego zgromadzenia kongregację diecezjalną. Piętnaście lat
później wyniósł ją do godności kongregacji papieskiej; oznacza to, że
obecnie podlegamy bezpośrednio Ojcu Świętemu. Było to jedno z
najcudowniejszych wydarzeń, ponieważ z reguły nie podnosi się tak szybko
żadnej kongregacji do godności zgromadzenia na prawach papieskich.
Większość kongregacji czeka na to wiele lat - trzydzieści, niekiedy nawet
czterdzieści. Nasz przypadek świadczy o wielkiej miłości i zrozumieniu,
jakie Ojciec Święty żywi dla naszej pracy i naszego zgromadzenia.
MALCOLM
Ile było sióstr w pierwszych pięciu latach?
MATKA TERESA
Gdy nasze zgromadzenie przekształciło się w kongregację diecezjalną, było
nas zaledwie dwanaście; to był rok 1950. Stopniowo liczba rosła. Przez
dziesięć lat nie wyruszyłyśmy poza Kalkutę, ponieważ musiałyśmy
przysposabiać nasze siostry do pracy. W 1959 roku, kiedy otworzyłyśmy
pierwszy dom w Dranchi, a następnie w Delhi, liczba sióstr systematycznie
wzrastała i zaczęłyśmy przyjmować dziewczęta z innych miejscowości, w
których otwierałyśmy domy.
MALCOLM
Jakie dziewczęta najczęściej się zgłaszały?
MATKA TERESA
Najczęściej z warstw średnich, ale niektóre pochodziły z bogatszych i
wyższych. Do zgromadzenia wstąpiła też spora liczba dziewcząt z małżeństw
mieszanych, angielsko-hinduskich.
MALCOLM
Czy to były dziewczęta wykształcone?
MATKA TERESA
Większość z nich uzyskała bardzo dobre wykształcenie.
MALCOLM
Czy dla wykształconych dziewcząt, pochodzących z domów średniozamożnych lub
bogatych, zetknięcie się z najbiedniejszymi, z najnieszczęśliwszymi i
chorymi ludźmi z ulic nie było zbyt okrutnym przeżyciem?
TERESA
Dziewczęta te pragnęły oddać to, co miały najlepszego, ponieważ nasza
społeczność nakłada na nas obowiązek wyrzeczenia się wszystkiego dla Boga;
taki jest duch tej społeczności. Chciały one spełnić to wszystko we własnym
życiu, oddając, cokolwiek miały, Bogu - rezygnując z własnych stanowisk,
domów, przyszłości, poświęcając się całkowicie najbiedniejszym z biednych.
Sądziły, że nie są w stanie dostatecznie dużo oddać Bogu za to, że dał im
piękne powołanie służenia najbiedniejszym z biednych.
MALCOLM
W jaki sposób znajdują siłę, aby wypełnić to powołanie?
MATKA TERESA
Od pierwszego dnia, w którym dziewczęta wchodzą do społeczności zakonnej,
poświęcamy dużo czasu na przysposobienie ich do roli sióstr, szczególnie
jeśli idzie o życie duchowe i o życie w społeczności, co zostało pięknie
określone w konstytucji. Konstytucja jest dla nas pisaną wolą Boga.
Równolegle z ćwiczeniami duchowymi siostry zobowiązane są również do
odwiedzania slumsów. Praca w slumsach i spotkania z ich mieszkańcami
stanowią część przygotowań w nowicjacie. Jest to wyróżniająca cecha naszego
zgromadzenia, ponieważ na ogół nowicjuszki w innych zakonach i
zgromadzeniach nie wychodzą na zewnątrz. Robią to jednak w tym celu, aby
były w stanie zrozumieć sens naszego czwartego ślubu, w którym składamy
obietnicę, że czynić będziemy z głębi serca płynącą i dobrowolnie
spełnianą posługę najbiedniejszym z biednych - Chrystusowi w tym nędznym
przebraniu. Z tej racji jest rzeczą konieczną, aby stanęły twarzą w twarz z
rzeczywistością, tak by były w stanie zrozumieć, czym ma być ich życie,
kiedy złożą śluby i kiedy będą musiały spotykać Chrystusa przez dwadzieścia
cztery godziny na dobę w postaci najbiedniejszych z biednych w slumsach.
MALCOLM
Czy wiele uznaje to za rzecz zbyt trudną?
MATKA TERESA
Bardzo mało, bardzo, bardzo niewiele dziewcząt nas opuściło. Możemy je
policzyć na palcach. Jest coś zdumiewającego w tym, że tak wiele naszych
sióstr dochowało wierności regule od samego początku.
MALCOLM
Choć próba okazała się tak surowa, znalazły w niej
zadośćuczynienie.
MATKA TERESA
Potraktowały to jak wyzwanie. Pragnęły oddać wszystko, chciały poddać się
najsurowszej próbie. Musimy tak właśnie żyć, w sposób niesłychanie surowy,
aby móc prowadzić dalej pracę wśród ludzi. Praca jest tylko wyrazem
miłości, jaką żywimy do Boga. Musimy tę naszą miłość przelać na kogoś.
Ludzie zaś są środkiem, przez który wyrażamy naszą miłość do Boga.
malcolm
Przebywając parę dni pośród sióstr byłem pod silnym wrażeniem ich radości,
a przecież robiły one to, co dla człowieka z zewnątrz wydaje się czymś
nieprawdopodobnie trudnym i przykrym.
MATKA TERESA
To wynika z ducha naszej społeczności, z całkowitego wyrzeczenia się, z
pełnej oddania nadziei i pogody wewnętrznej. Musimy umieć roztaczać wokół
radość Chrystusa, wyrażając ją w naszych czynach. Gdyby nasze wysiłki były
jedynie pożyteczne i nie przynosiły ludziom radości, wówczas ci biedacy
nigdy nie byliby w stanie zareagować na wezwanie - a jest naszym
pragnieniem, by je usłyszeli - wezwanie zbliżenia się do Boga. Chcemy dać
im odczuć, że są kochani. Gdybyśmy przychodzili do nich z ponurą twarzą,
poczuliby się jeszcze bardziej poniżeni.
MALCOLM
Nawet jeśli pozbawiacie ich tego, czego potrzebują?
MATKA TERESA
Często nie jest to akurat to, czego potrzebują. O wiele bardziej
potrzebują tego, co im ofiarowujemy. Przez te dwadzieścia lat
pracy wśród ludzi coraz wyraźniej zdawałam sobie sprawę, że
najgorszą chorobą, jakiej może doświadczyć istota ludzka, jest to, iż się
jest niechcianym. Dzisiaj odkryliśmy już leki na trąd i dotkniętych tą
chorobą można wyleczyć. Dysponujemy lekami przeciwko gruźlicy i możemy
leczyć gruźlików. Ale nie sądzę, byśmy kiedykolwiek mogli wyleczyć z tej
straszliwej choroby tych, którzy są niechciani, o ile nie będzie chętnych
rąk, by służyć, i miłujących serc, by kochać.
MALCOLM
I z tej właśnie choroby próbujecie leczyć?
MATKA TERESA
To jest naszym celem - chcemy ofiarować ludziom chętne do służenia ręce i
miłujące serca, i patrzeć na nich tak, jak patrzył na ludzi Chrystus-
MALCOLM
Oprócz chorych jest tu sporo dzieci, prawda?
MATKA TERESA
Tak.
MALCOLM
Skąd się wzięły?
MATKA TERESA
Wiele z nich to dzieci porzucone przez rodziców,- niektóre zabraliśmy z
ulicy, inne otrzymaliśmy ze szpitali - pozostawili je tam ich rodzice. Inne
wyciągnęliśmy z więzienia, a niektóre przekazała nam policja. Ale bez
względu na to, w jaki sposób są nam dostarczane, do chwili obecnej nigdy
nie odmówiliśmy przyjęcia żadnego dziecka.
MALCOLM
Czy to znaczy, że choćby przyszło ich mnóstwo, to w jakiś sposób dacie
sobie z tym radę?
MATKA TERESA
Zawsze mamy o jedno łóżko więcej dla jeszcze jednego dziecka.
MALCOLM
A zatem nigdy nikomu nie musicie odmawiać?
MATKA TERESA
Nie.
MALCOLM
Niektórzy ludzie utrzymują, że w Indiach jest za dużo dzieci, a mimo to
ratujecie właśnie dzieci, z których wiele by zmarło bez tej pomocy.
MATKA TERESA
Tak, wiele z nich by zmarło, szczególnie spośród tych, które są niechciane.
Najprawdopodobniej zostałyby albo porzucone, albo zabite. Ale my nie
uznajemy tej drogi; nasza droga to zachowanie życia, życia Chrystusa w
życiu dziecka.
MALCOLM
A zatem nie zgadza się Matka z poglądem ludzi, według których
w Indiach jest za dużo dzieci.
MATKA TERESA
Nie zgadzam się z tym, ponieważ Bóg zawsze troszczy się o wszystko. Otacza
troską kwiaty, ptaki, wszystko na tym świecie, co stworzył.
A te małe dzieciny są Jego życiem. Życia nigdy nie może być za dużo.
MALCOLM
Wróćmy jednak do trędowatych. Czy mogłaby Matka powiedzieć, w jaki sposób
zaczęła się opieka nad nimi?
MATKA TERESA
Na początku, w 1957 roku, było u nas pięciu trędowatych, którzy zgłosili
się do naszego domu, ponieważ zostali wyrzuceni z pracy. Nie mogli znaleźć
żadnego schronienia i zmuszeni byli żebrać. Wkrótce przyszedł nam z pomocą
doktor Senn, który jest z nami do dzisiaj. Jako specjalista od trądu
przygotowywał on również nasze siostry do pracy z chorymi. Pośród
trędowatych wiele jest osób wykształconych, bogatych i obdarzonych różnymi
uzdolnieniami. Ale wskutek choroby zostali usunięci ze społeczeństwa, z
domów, z kręgów towarzyskich, a często nawet ich własne dzieci nie chcą ich
widzieć więcej na oczy. Zostali odcięci od swoich rodzin i pozostało im
tylko jedno wyjście - żebranie. Często widzi się w Bengalu ludzi
przyjeżdżających tu z południa, a Bengalczyków udających się dalej na
północ, bo w ten sposób pragną odsunąć się od ludzi i od miejsc, gdzie ich
znano, kochano i gdzie.byli pożyteczni. Pośród naszych trędowatych mamy tu
w Kalkucie bardzo zdolnych ludzi, którzy doszli w życiu do bardzo wysokich
stanowisk. Wskutek choroby jednak żyją obecnie w slumsach, są nieznani,
niekochani i nikt im już nie okazuje troski. Dzięki Bogu są wśród nich
nasze siostry, aby ich kochać, być ich przyjaciółmi i zasypywać przepaść
między nimi a ludźmi bogatymi.
MALCOLM
Trąd jest straszną chorobą, na którą cierpi wiele osób. Co mogą, co są w
stanie robić dla tych ludzi siostry?
MATKA TERESA
Większość naszych sióstr ma specjalne przygotowanie do pracy pośród
trędowatych. A dzięki nowym lekom, które otrzymujemy ze Stanów
Zjednoczonych oraz z Wielkiej Brytanii, potrafimy już zahamować proces
choroby, jeśli chorzy w porę się zgłoszą. Dlatego też, chociaż mamy w
Kalkucie tak wielu chorych - opiekujemy się blisko dziesięcioma tysiącami
ludzi - jesteśmy bardzo szczęśliwe, ponieważ jest to znak, że trędowaci
zaczynają orientować się w charakterze choroby i pragną się wyleczyć.
Jeżeli zgłoszą się od razu, gdy tylko zauważą na ciele plamy, mają szansę
całkowitego wyleczenia w ciągu dwóch lat-
MALCOLM
A co się dzieje z tymi, którzy już mają kurację za sobą?
MATKA TERESA
Próbujemy zbudować miasto pokoju na terenach ofiarowanych nam przed paru
laty przez rząd - trzydzieści cztery akry ziemi. Miejsce to nosi nazwę
Shanti Nagar. Budujemy tam ośrodek rehabilitacyjny, tak że chorzy, którzy
zostali wyleczeni, będą mogli przyuczyć się do podjęcia zwykłych prac
i będą w stanie uruchamiać niewielkie warsztaty we własnych domach.
Pozwoli im to w przyszłości, gdy wrócą do swoich dawnych miejsc
zamieszkania, żyć tak, jak żyją inni zwykli mieszkańcy miast. Nie będą
wówczas musieli chodzić i żebrać.
MALCOLM
Wasze zgromadzenie wciąż się powiększa i rozprzestrzenia. Czy proces ten
trwa dalej? Czy zamierzacie rozprzestrzenić się na cały świat?
MATKA TERESA
Obecnie mamy domy w dwudziestu pięciu miastach Indii, poza Indiami zaś na
Cejlonie, w Tanzanii, w Wenezueli oraz w Rzymie. Dopóki Bóg zsyła
powołania, dopóty mamy znak, że chce naszego rozwoju, i gdziekolwiek są
biedni, pójdziemy tam i będziemy im służyć.
MALCOLM
A zatem proces waszego rozwoju będzie prawdopodobnie trwał dalej?
MATKA TERESA
Z pewnością, jeżeli Bóg zsyła powołania, to znak, że On chce,
byśmy szli do biednych.
MALCOLM
Powołań tych było mnóstwo, prawda?
MATKA TERESA
Tak. Bóg sprawił, że ten rok był rokiem wyjątkowym, spodziewamy się też
wielu zgłoszeń do nas w czerwcu, a także w styczniu następnego roku.
MALCOLM
Co się dzieje, gdy jakaś dziewczyna usłyszy o waszej pracy wśród
biednych i nabiera przekonania, że takie jest jej powołanie?
MATKA TERESA
Gdy dziewczęta zgłaszają się do nas, zostają aspirantkami. Spędzają z nami
około sześciu miesięcy przyglądając się wszystkiemu, co robimy. Muszą się
upewnić, czy to jest właśnie to, czego Bóg od nich oczekuje. A my musimy
się przekonać, czy one naprawdę mają powołanie do tego rodzaju życia i
pracy. Równocześnie dziewczęta uczą się języka angielskiego, ponieważ jest
to język obowiązujący w naszym zgromadzeniu. Trzeba bowiem wiedzieć, że nie
dysponując odpowiednią liczbą książek, z zakresu życia duchowego,
napisanych w językach hinduskich, musimy korzystać z książek angielskich. W
Indiach mamy ponadto tak wiele języków, a siostry rekrutują się ze
wszystkich zakątków kraju, że byłoby niezmiernie trudno przysposobić je do
życia duchowego, gdybyśmy używali w naszym zgromadzeniu wszystkich tych
języków. Wszystko to skłoniło nas do posługiwania się językiem angielskim.
Z kolei dziewczęta muszą spędzić sześć miesięcy jako postulantki, w którym
to okresie zaczynają przyswajać sobie podstawy życia duchowego. Po upływie
tych sześciu miesięcy wstępują do nowicjatu na dwa lata. W czasie nowicjatu
uczą się intensywnie teologii, historii Kościoła, poznają gruntownie Pismo
święte, w szczególności zaś zapoznają się z regułą i konstytucją naszego
zgromadzenia. W związku z tym, że siostry zamierzają się związać
ślubami, muszą dokładnie wiedzieć, co te śluby oznaczają. Ślub ubóstwa
przestrzegany jest W naszej kongregacji bardzo ściśle, ponieważ po to, by
umieć kochać i rozumieć. biednych, same musimy być biedne. Składamy ślub
czystości, oddania naszych serc całkowicie i niepodzielnie Chrystusowi -
ślub zupełnego poświęcenia się Chrystusowi. Mamy również ślub posłuszeństwa
i składamy wszystkie pozostałe śluby według zasady posłuszeństwa. Winniśmy
spełniać wolę Boga we wszystkim, co robimy. Składamy ponadto specjalny
ślub, którego nie ma w innych zakonach, mianowicie ślub oddania się całym
sercem i bezpłatnie w służbę ludzi biednych. Ślub ten oznacza, że nie
możemy pracować na rzecz bogatych; nie możemy też pobierać żadnych
pieniędzy za wykonywaną pracę. Nasza służba ma być bezpłatna i na rzecz
biednych.
MALCOLM
Wiele się żąda od tych dziewcząt, nieprawdaż? Wysuwa się pod ich adresem
żądanie, aby żyły tak, jak najbiedniejsi z biednych, aby poświęciły cały
swój czas i energię, całe życie służbie biednym-
MATKA TERESA
To właśnie chcą ofiarować. Pragną oddać wszystko Bogu. Zdają sobie
doskonale sprawę z tego, że robią to dla Chrystusa głodnego, Chrystusa
nagiego, Chrystusa bezdomnego. I to przekonanie i miłość sprawiają, że
ofiara przynosi radość. Oto dlaczego każdy dostrzega, że siostry są
szczęśliwe. Nikt ich nie zmusza, by były szczęśliwe; są szczęśliwe w sposób
zupełnie naturalny, ponieważ wiedzą, że znalazły to, czego szukały.
MALCOLM
Tym, co uderzyłoby - jak sądzę - każdego obserwatora, jest wielkość
zadania, z którym się zmaga wasze zgromadzenie, w porównaniu ze skromnymi
środkami, jeżeli się pominie niezwykłą wiarę Matki i zdumiewającą wiarę
sióstr. Czy nigdy nie odczuwałyście zniechęcenia? Większość ludzi sądzi, że
to wszystko powinny robić wielkie instytucje państwowe, że podjęcie takiego
zadania przez kilka miłujących dusz jest czymś absolutnie nowym. Co Matka
myśli o tym wszystkim?
MATKA TERESA
. Jeżeli spojrzy się na tę pracę tylko naszymi oczyma i tylko w sposób
czysto ludzki, to - rzecz jasna - same nie byłybyśmy w stanie nic zrobić.
Ale w Chrystusie możemy podołać wszystkiemu. Dzieło to stało się możliwe
dlatego, że przekonane jesteśmy, iż to właśnie On jest tym, który pracuje z
nami i poprzez nas wśród biednych i na rzecz biednych.
MALCOLM
I to jest owo źródło, z którego wypływa zachęta, zapał i siła do tego, co
robicie?
MATKA TERESA
Źródłem tym jest Chrystus i Sakrament.
MALCOLM
I dlatego właśnie każdy dzień rozpoczynacie od mszy świętej?
MATKA TERESA
Tak. Bez Niego nie uczyniłybyśmy niczego. I właśnie tam, na ołtarzu,
spotykamy naszych cierpiących biedaków. W Chrystusie też dostrzegamy, że
cierpienie może stać się środkiem do większej miłości, większej
szczodrości.
MALCOLM

Siostro Józefo, kiedy Siostra złożyła ostatnie
śluby?
SIOSTRA JÓZEFA
Ostatnie śluby złożyłam 14 kwietnia 1964.
MALCOLM
To znaczy pięć lat .temu. Czy przyjęcie ślubów nie jest przerażającym
krokiem? Wielu ludzi potwierdziłoby, że jest to krok absolutnie szaleńczy.
Opuściła Siostra świat pełen interesujących i ekscytujących rzeczy po to,
by znaleźć się w centrum surowego życia biedaków. Zgodziła się Siostra na
poziom życia biedaków i na spędzenie całego swojego czasu z ludźmi
najbiedniejszymi i najbardziej poniżonymi. Czy nie robi Siostra czegoś, co
wydaje się szalone?
SIOSTRA JÓZEFA
Ależ właśnie po to tu przyszłam; przyszłam tu, ponieważ pragnęłam bardzo
surowego życia. Chciałam okazać się zdolna do poświęcenia czegoś.
MALCOLM
Czy jest Siostra z tego powodu szczęśliwa?
SIOSTRA JÓZEFA
Szczęśliwa? Bardzo szczęśliwa. Ponieważ zdaję sobie sprawę, że mogę tak
wiele zrobić, aby pomóc innym.
MALCOLM
Ale to oznacza spędzanie czasu z ludźmi, którzy umierają, z trędowatymi, z
ludźmi niechcianymi. Któregoś dnia widziałem Siostrę z tymi ludźmi, którzy
wrzeszcząc prosili o pomoc. Czy w takich sytuacjach nie chciałaby nieraz
Siostra żyć inaczej?
SIOSTRA JÓZEFA
Nie. Czasami jestem śmiertelnie zmęczona, a jednak nie tylko zmęczona, lecz
także bardzo, bardzo szczęśliwa, że potrafiłam uczynić coś dla innego
człowieka.
MALCOLM
Dlaczego Siostra wybrała taką drogę życia?
SIOSTRA JÓZEFA
Wiele słyszałam o ubóstwie tej kongregacji i zapragnęłam choć tyle
ofiarować Bogu. Oto dlaczego znalazłam się właśnie tutaj. To było coś w
rodzaju wyzwania pod moim adresem.
MALCOLM
Ile Siostra miała wówczas lat?
SIOSTRA JÓZEFA
Kiedy tu przyszłam, miałam dwadzieścia cztery lata.
MALCOLM
Wiedziała zatem Siostra wszystko o świecie?
SIOSTRA JÓZEFA
Tak, wiedziałam. Pracowałam przez osiem lat w biurze, byłam również
nauczycielką muzyki. I niczego nie żałuję.
MALCOLM
Obecne życie odpowiada zatem aspiracjom Siostry i jest źródłem szczęścia.
SIOSTRA JÓZEFA
W sposób absolutny. Nie żałuję ani dnia,'ani
żadnej chwili.
MALCOLM
Nawet jeśli w ten sposób pozbawia się Siostra tego wszystkiego, co -
szczególnie w tym wieku - zdaniem wielu ludzi decyduje o wartości życia?
SIOSTRA JÓZEFA
Szczęściem dla mnie jest - jak sądzę - to, że mogę pomagać innym i być z
innymi; jest oczywiście wiele rzeczy, których brak odczuwamy.
MALCOLM
Na przykład?
SIOSTRA JÓZEFA
Muzyka. Ubóstwiam grę na pianinie. Teraz grać nie mogę, ale jestem
szczęśliwa, że mogłam z czegoś zrezygnować.
MALCOLM
Ale może Siostra śpiewać; słyszałem, jak Siostra to robiła.
SIOSTRA JÓZEFA
Próbuję.
MALCOLM
Bardzo ładnie Siostra śpiewa.
SIOSTRA JÓZEFA
Próbuję.

MALCOLM
Matko Tereso, od czasu naszego spotkania w Londynie pragnąłem jednej rzeczy
- przyjechać tutaj i zobaczyć Matkę oraz prowadzone przez Matkę dzieło. Mam
to już za sobą. Zrobiło to na mnie wrażenie światła w ciemności. Ale poza
samą pracą, która zdaniem Matki - a sądzę, że Matka ma całkowitą słuszność
- jest czymś wspaniałym i potrzebnym, kryje się jeszcze coś innego, a
mianowicie wiara. Proszę mi powiedzieć parę słów na ten temat, bo chyba
przyzna mi Matka rację, że wiara jest czymś, czego raczej brakuje
dzisiejszemu światu.
MATKA TERESA
Wiara jest darem Boga. Bez wiary nie byłoby życia. Nasza praca zaś, aby
mogła przynosić owoce i mieć na względzie tylko Boga, aby mogła być piękna,
musi się opierać na wierze. Na wierze w Chrystusa, który powiedział: ,,Bo
byłem głodny, a daliście mi jeść; byłem spragniony, a daliście mi pić;
byłem przybyszem, a przyjęliście mnie; byłem nagi, a przyodzialiście
mnie; byłem chory, a odwiedziliście mnie". Na tych Jego słowach
opiera się cała nasza praca.
MALCOLM
W jaki sposób ludzie mogą posiąść tę wiarę, której brakuje dzisiejszemu
światu?
MATKA TERESA
Brak jest wiary, ponieważ panoszy się egoizm, ludzie pragną zysku wyłącznie
dla siebie. Wiara zaś, aby była prawdziwa, musi być miłością. Miłość i
wiara chodzą w parze. Uzupełniają się wzajemnie.
MALCOLM
W jaki sposób ludzie mogą to poznać? Nasi bliźni, przynajmniej wielu, być
może i ja sam, pobłądzili. Matka odnalazła drogę. Jak Matka pomaga odnaleźć
tę drogę?
MATKA TERESA
Pomagam im obcować z ludźmi, bowiem w ludziach odnajdą Boga.
MALCOLM
Czy to znaczy, że droga do wiary i do Boga prowadzi przez naszych
bliźnich?
MATKA TERESA
Skoro nie możemy widzieć Chrystusa, nie jesteśmy w stanie wyrazić naszej
miłości do Niego; ale otaczających nas ludzi widzimy zawsze, możemy też
robić dla nich to, co pragnęlibyśmy uczynić dla Chrystusa, gdybyśmy Go
ujrzeli.
MALCOLM
Czy nie sądzi Matka, że istnieje niebezpieczeństwo pomieszania środków
prowadzących do celu z samym celem, że ludzie mogą odnieść wrażenie, iż
służenie bliźnim stanowi cel sam w sobie? Czy zdaniem Matki
niebezpieczeństwo takie istnieje?
MATKA TERESA
Zawsze istnieje niebezpieczeństwo, że możemy stać się tylko społecznikami
lub też pracować w imię samej pracy.
MALCOLM
O tym właśnie myślałem. Czy to nie stanowi niebezpieczeństwa?
MATKA TERESA
Oczywiście, że niebezpieczeństwo takie istnieje, jeżeli zapomnimy, dla kogo
to wszystko robimy. Nasza praca jest po prostu wyrazem naszej miłości do
Chrystusa. Musimy mieć serca przepełnione miłością do Niego, a skoro mamy
wyrażać tę miłość w działaniu, jest rzeczą naturalną, że najbiedniejsi z
biednych są środkiem, za pomocą którego wyrażamy miłość do Boga.
MALCOLM
Rozumiem to, bo nawet w czasie tej krótkiej wizyty tutaj doświadczyłem
czegoś, czego nigdy przedtem nie było mi dane przeżyć. Owi trędowaci, te
dzieci przygarnięte z ulicy wcale nie są nędzarzami, którym należy okazywać
litość, lecz są ludźmi wprost cudownymi. Każdy zdrowy może się litować nad
człowiekiem chorym. Każdy też, kto opływa w dostatki, może
okazywać litość komuś, kto cierpi niedostatek. Sądzę jednak, że dzięki
prowadzonej tu pracy bez trudu można stwierdzić, iż ludzie ci wcale nie
zasługują na litość; są zdumiewająco pogodni. Jak to osiągacie?
MATKA TERESA
Pewien Hindus wyraził to krótko: że mianowicie i oni, i my wykonujemy pracę
społeczną, ale różnica polega na tym, iż oni robią to w imię czegoś, a my w
imię kogoś. Tu właśnie pojawia się szacunek i miłość, i poświęcenie,
ponieważ' wiemy, że ofiarowujemy to i robimy dla Boga, dla Chrystusa, i
dlatego też staramy się wszystko robić w sposób możliwie najpiękniejszy.
Ponieważ jest to nieustanna łączność z Chrystusem w Jego dziele, jest
zarazem tą samą łącznością, jaka istnieje w czasie mszy świętej i w
Przenajświętszym Sakramencie. Tam mamy Jezusa pod postacią chleba. Tutaj
zaś - w slumsach, w cierpiących ciałach, w dzieciach - widzimy Chrystusa i
obcujemy z Nim.
MALCOLM
Ulubionym słowem Matki jest chyba słowo "piękne"; prawda? Nawet wtedy, gdy
zwracaliśmy się do Matki z prośbą o zgodę na ten program - a wiem, że Matka
bardzo niechętnie się na to zgodziła - wyraziła się Matka w ten sposób:
Dobrze, proszę zrobić coś pięknego dla Boga! Chcę jednak zapytać o coś
innego: w jaki sposób Matka - w jaki sposób my - w jaki sposób jest Matka w
stanie sprawić, iż inni ludzie dostrzegają, że nie chodzi tu wcale o
litość, o wychodzenie naprzeciw potrzebom fizycznym, potrzebom materialnym,
które są ogromne i powinny być dostrzeżone, lecz o coś znacznie większego,
co dopiero nadaje sens wszystkiemu.
MATKA TERESA
Pracuje z nami wielu ludzi, których nazywamy Współpracownikami, moim
życzeniem zaś jest, aby ich ręce służyły innym ludziom, a miłujące serca
biły dla bliźnich. Dopóki bowiem nie wejdą oni w ścisły kontakt z biednymi,
dopóty trudno im będzie zrozumieć, kim są ci ludzie. Oto dlaczego
szczególnie tutaj w Kalkucie mamy wielu niechrześcijan oraz chrześcijan
współpracujących z sobą w Domu dla Umierających oraz w innych placówkach.
Mamy całe grupy, które przygotowują bandaże i lekarstwa dla trędowatych.
Niedawno na przykład zgłosił się pewien Australijczyk i oświadczył, że
pragnie złożyć nam wielki dar. Po spisaniu zaś aktu darowizny powiedział:
,,To było coś, co jest na zewnątrz mnie, a ja pragnę ofiarować coś z
siebie". Obecnie przychodzi regularnie do Domu dla Umierających, goli
mężczyzn i rozmawia z nimi. Mógłby ten czas poświęcić dla siebie, nie
mówiąc już o pieniądzach. Chciał ofiarować coś z siebie i to mu się udaje.
MALCOLM
Innymi słowy, ta druga część ofiary jest w pewnym sensie
naprawdę większym darem.
MATKA TERESA
I jest darem znacznie trudniejszym.
MALCOLM
Znacznie trudniejszym. Ale Matka, oczywiście, wpłynęła na tę jego decyzję;
on widzi Matkę, a każdy, kto Matkę widzi i kto z Matką rozmawia, będzie do
pewnego stopnia odczuwał to, co on odczuwał. Pomyślmy jednak o Zachodzie,
gdzie mieszkam i dokąd Matka czasami przyjeżdża- Ta część świata również,
choć w inny sposób, jest bardzo nieszczęśliwym obszarem. Żyją tam ludzie
zamożni, posiadający nadmiar bogactw i przejawiający odruchy życzliwości.
Brak im jednak owej iskry, tego uczucia ludzkiego, jakie daje wiara i jakie
nagle mogłoby sprawić, żeby zaczęli robić to wszystko, co powinno być
zrobione. W jaki sposób przekazałaby Matka tę wiarę właśnie im?
MATKA TERESA
Pracując razem z nimi. Zawsze nalegam na ludzi, aby pracowali
z nami, dla nas i dla innych. Nigdy nie mówię im o pieniądzach, ani nie
zwracam się do nich o dary w naturze. Zawsze natomiast proszę
ich, aby przybywali i kochali ludzi, aby ofiarowali swoje ręce służąc
biednym, aby ich serca biły miłością dla innych. I kiedy zetkną się
z biednymi, wówczas pierwszym odruchem jest chęć zrobienia czegoś
dla nieszczęśliwych. Później przychodzą znowu - zostali już wciągnięci. Ci
zaś, którzy przebywali przez pewien czas w Kalkucie lub w innym
mieście, zaczynają odczuwać, że są takimi samymi ludźmi jak ci
biedacy. Dostrzegli bowiem, jak godni kochania są ci ludzie, jacy są
naprawdę i jak wiele można im ofiarować.
MALCOLM
Czy Kościoły na Zachodzie nie powinny W szerszym zakresie
wpływać w ten sposób na społeczeństwo?
MATKA TERESA
Nie znam zbytnio sytuacji na Zachodzie, ponieważ wyjechałam stamtąd już tak
dawno - czterdzieści lat temu. Ale teraz coraz bardziej rozwija się akcja
wielkopostnych zbiórek pieniężnych na rzecz biednych. Akcja ta nabiera
rozmachu i ludzie zaczynają sobie coraz wyraźniej uświadamiać, że są na
świecie również tacy, którzy są głodni i nadzy, chorzy i bezdomni. Bogaci
pragną w jakiś sposób dzielić ich cierpienie, niekiedy w stopniu bardzo
minimalnym; trudność polega na tym, że nie okazują pomocy dopóty, dopóki
sami nie doznają krzywdy. Młode pokolenie, a szczególnie dzieci, rozumie te
sprawy lepiej. Dzieci w Anglii ponoszą ofiary po to, aby dać kromką chleba
naszym dzieciom, dzieci w Danii czynią ofiary w tym celu, by nasze dzieci
mogły wypić codziennie szklankę mleka, zaś dzieci niemieckie dzięki swej
ofierze dają codziennie jakiemuś dziecku jedną multiwitaminę. To jest
właśnie droga do większej miłości. Kiedy dzieci te dorosną, zachowają wiarę
i miłość oraz pragnienie, by służyć i dawać jeszcze więcej.
MALCOLM
Czy zgodziłaby się Matka z opinią, że jedna z trudności polega na tym, iż
człowiek dwudziestego wieku zawsze myśli o jakimś rozwiązaniu na skalę
szeroką. Rozumuje mniej więcej tak: mamy oto Matkę Teresę, która ratuje
mnóstwo ludzi, niesie im pomoc, zabiega o życie setek dzieci; wszystko to
jednak jest kroplą w morzu potrzeb; jest prawie niczym; musi istnieć jakiś
inny sposób rozwiązania tego problemu. I z racji takiego właśnie podejścia
człowiek ów ani nie wyraża większej ochoty na podjęcie pracy, którą Matka
wykonuje, ani też nie godzi się na sposób, w jaki Matka pragnie to robić.
MATKA TERESA
Jestem przeciwna wykonywaniu tej pracy na jakąś szeroką skalę. Nas obchodzi
przede wszystkim los indywidualnego człowieka. Aby kochać istotę ludzką,
musimy wejść z nią W ścisły kontakt. Jeżeli będziemy czekać do momentu, aż
osiągniemy określone liczby, wówczas zagubimy się w tych liczbach. Nigdy
też nie potrafimy ukazać naszej miłości i szacunku względem innych. Wierzę
w osobę ze względu na osobę; każda osoba jest dla mnie Chrystusem, a
ponieważ jest tylko jeden Chrystus, ta oto osoba w tym oto momencie jest
dla mnie jedyną osobą na świecie.
MALCOLM
Z pewnością tak jest, ale widzę pewną trudność: jak uświadomić to tym
wszystkim ludziom, których umysłowość kształtuje się pod wpływem warunków
dnia dzisiejszego? Przecież nawet Kościołom, które z racji ścisłego związku
z Ewangelią powinny to rozumieć, nie udaje się wpoić tej szczególnej
wrażliwości człowieka na człowieka.
MATKA TERESA
Sądzę, że ludzie dzisiaj przestali uważać biedaków za takie same
istoty ludzkie, jakimi są sami. Patrzą na nich z góry. Gdyby jednak mieli
ów głęboki szacunek dla godności ludzi biednych, to z pewnością łatwiej by
im było zbliżyć się do nich oraz dostrzec, że i ci biedacy również są
dziećmi Boga, że mają takie samo prawo do życia, miłości i opieki jak
wszyscy inni. W czasach rozwoju każdy się śpieszy i jest zapędzony,
pozostawiając po drodze tych, którzy upadli i nie są w stanie z nami
współzawodniczyć. I właśnie tych chcemy kochać, pragniemy im służyć i
troszczyć się o nich.
MALCOLM
I wraz z nimi robić piękne rzeczy dla Boga?
MATKA TERESA
Same odczuwamy, że to, co robimy, jest tylko kroplą w morzu. Myślę jednak,
że gdyby nie było tej kropli, morze byłoby uboższe o tę brakującą kroplę.
Gdybyśmy na przykład nie miały naszych szkół w slumsach - one są niczym, są
małymi podstawowymi szkółkami, w których uczymy dzieci umiłowania szkoły,
codziennej czystości itd. - gdybyśmy nie założyły tych szkółek, wówczas
tysiące dzieci pozostałoby na ulicach. Stoimy zatem przed wyborem: albo
zaopiekujemy się dziećmi dając im to minimum, albo pozostawimy je na
ulicach. Podobnie ma się sprawa z naszym Domem dla Umierających i z
dziecińcem. Gdybyśmy nie prowadziły tych domów, gdybyśmy nie miały pod
swoją opieką tych ludzi, to umieraliby na ulicach. Myślę, że posiadanie
takiego domu wyszło na dobre nawet tej garstce, która mogła umierać z
Bogiem i w pokoju.
MALCOLM
Zgadzam się z Matką. Według mnie jedną Z najwspanialszych rzeczy, jaką
można powiedzieć o prowadzonej tu pracy, jest to, że dzięki temu właśnie
każdy dostrzega, iż ci biedacy są wspaniałymi ludźmi, że dzieci są
rozkosznymi dziećmi, ponadto zaś nie jest bez znaczenia fakt, iż kierujecie
się zasadą, że nigdy nikogo nie wolno odrzucić. Nie stawia się żadnych
warunków, nie dokonuje się wyboru. Ostatnio pozyskałyście również braci
zakonnych, prawda? Jak do tego doszło?
MATKA TERESA
W 1963 roku arcybiskup wyraził zgodę na rozpoczęcie współpracy z braćmi.
Bardzo była nam potrzebna pomoc mężczyzn, którzy przejęliby opiekę nad
chłopcami w szkole oraz nad mężczyznami w Domu dla Umierających. Jest wiele
innych prac, których jako kobiety nie możemy wykonywać dla mężczyzn zarówno
w szpitalu, jak i poza nim- Arcybiskup udzielił zgody i od dwóch lat
zgromadzenie braci funkcjonuje jako zgromadzenie diecezjalne. Ojciec
Andrzej, który był jezuitą, uzyskał pozwolenie od Ojca Świętego na
zorganizowanie braci. Obecnie jest ich przełożonym i sprawuje nad nimi
opiekę.
MALCOLM Ilu jest braci?
MATKA TERESA
W tej chwili dziewięćdziesięciu dwóch.
MALCOLM
Czy oni też wychodzą na ulicę, zabierają stamtąd bezdomnych, itd.?
MATKA TERESA
Robią dokładnie to samo i prowadzą taki sam
rodzaj życia jak my.
MALCOLM
Ale specjalizują się w tych posługach, które są bardziej odpowiednie dla
mężczyzn aniżeli dla kobiet?
MATKA TERESA
Tak. Pracują także na rzecz kobiet w slumsach, ale przede wszystkim
poświęcają się dzieciom i kalekim mężczyznom.
MALCOLM
A zatem i oni również związali się z pracą, która ma na celu czynienie
czegoś pięknego dla Boga.



4. Podwoje dla słowa

Kiedy udało się pokonać wszystkie trudności, jakie piętrzyły się przed nami
w czasie przygotowań do kręcenia filmu poświęconego matce Teresie i
Misjonarkom Miłości, i w zasadzie mogliśmy zaczynać pracę, matka Teresa
skierowała do mnie następujące słowa: "Uczyńmy więc coś pięknego dla Boga".
Odczuwam urok tego wyrażenia, zabarwionego tak charakterystycznym dla niej
ciepłem wewnętrznym. Ciągle myślę o tych słowach, a kiedy trzeba się było
zdecydować na tytuł filmu, najwłaściwszy wydawał się: "Coś pięknego dla
Boga". Podobnie było z tytułem niniejszej książki.
Według matki Teresy treścią życia jest czynienie rzeczy pięknych dla Boga.
Wszystko, co poświęcamy Bogu, cokolwiek by to było, staje się piękne; i tak
właśnie czyni każda dusza ludzka uczestnicząca w tym ukierunkowanym
wysiłku, bez względu na to, kim może być ,,on" czy ,,ona". Poświadczając tę
prawdę tak w sobie, jak i w swym życiu oraz pracy, matka Teresa i
Misjonarki Miłości dają żywe świadectwo mocy i prawdy tego, co Jezus głosił
na ziemi. Jego światło świeci w nich. Kiedy wracam myślą do nich i do ich
życia w Kalkucie, co zdarza mi się dość często, to nie
wyczarowuję z pamięci nagiego budynku w mrocznych slumsach,
lecz widzę jaśniejące światło i bogactwo radości. Widzę, jak
pracowicie i z radością wznoszą coś pięknego dla-Boga z ludzkiego
cierpienia i niedoli, których pełno wokół nich. Jedno z osiedli
dla trędowatych leży tuż obok rzeźni; w normalnych warunkach
wszechobecny odór łatwo mógłby mnie przyprawić o mdłości.
Przebywając tam z matką Teresą ledwo zwróciłem nań uwagi.; pochłonął
go inny zapach.
Dla tych spośród nas, którym sprawia trudność zrozumienie
głoszonych przez ChrystusA wielkich przykazań miłości,
umożliwiających, tego rodzaju poświęcenie, ktoś taki jak matka Teresa jest
ratunkiem w trudnej sytuacji. Ona jest uosobieniem tej miłości; dzięki niej
możemy my tę miłość osiągnąć, zachować i wcielić we własne
życie. Każdy to odczuwa. Obserwowałem niedawno twarze ludzi
przysłuchujących się jej słowom - byli to zwykli ludzie, którzy zgromadzili
się w szkolnym hallu, aby ją usłyszeć. Każda twarz - młoda i
stara, prostoduszna i przemądrzała - wyrażała zachwyt i oczekiwanie
na jej słowa; i nie chodziło tu o same słowa - były dość przeciętne
-- lecz o nią samą. Uwagę tych ludzi przykuwało coś, co
przebijało poprzez słowa. Hali szkolny zdawał się przeniknięty
światłością, która oświecała zachwycone oblicza i wnikała w głąb
każdego umysłu i serca.
Kiedy skończyła mówić i spotkanie dobiegło końca, wszyscy chcieli dotknąć
jej ręki, chcieli przez chwilę być fizycznie blisko matki Teresy; pragnęli
niejako podzielić się nią. Stała pośród nich drobna, słaba i zmęczona -
udzielając siebie. Myślałem wówczas, że właśnie w ten sposób możemy znaleźć
zbawienie. Dając, nie otrzymując; zajmując postawę antygromadzenia, stając
się raczej społecznością wsponagającą innych niż oddającą się konsumpcji;
umierając, aby żyć. Jeden stary człowiek, którego nie zadowoliło dotknięcie
ręki matki Teresy, pochylił siwą głowę, aby ucałować tę rękę. W ten sposób
ludzie odnoszą się ?do królowych, eminencji i wielkich panów, W tym
przypadku jednak był to gest doskonałej wdzięczności wobec Boga - którą i
ja podzielałem - za pomoc, jakiej udzielił naszym biednym skołatanym
umysłom i bojaźliwym sercom ukazując wieczną prawdę pod maską prostej
twarzy zatroskanej własnym dziełem miłości.
Religia chrześcijańska znajduje w miłości tych, którzy kochają Chrystusa, o
wiele bardziej zrozumiały i łatwiejszy do przyjęcia wyraz aniżeli w
twierdzeniach metafizycznych czy etycznych. Religia ta jest w większym
stopniu doświadczeniem niż wnioskiem, jest raczej sposobem życia niż
ideologią; należąc raczej do dziedziny spraw duchowych aniżeli do sfery
percepcji intelektualnej, łatwiej daje się ogarnąć dzięki wyobraźni aniżeli
na drodze poznania rozumowego; sięga znacznie dalej niż pozwala na to
wymiar słów i idei. Czegoś podobnego doświadczył św. Augustyn w owej
cudownej chwili w Ostii, kiedy wraz z matką na krótko przed jej śmiercią
wznieśli się uczuciem niemal przed oblicze Bytu samoistnego, by później
stwierdzić, że słowa są równie ciężkimi środkami wyrazu, jak zbyt
ciężkim instrumentem byłaby dla chirurga piła do metali, a dla artysty
malarza pędzel do malowania ścian: "I gdyśmy tak w gorącym pożądaniu
mówili o niej [o wiecznej Mądrości - przyp. tłum.], choć serce nasze wzbiło
się całą potęgą swego lotu, musnęliśmy ją zaledwie, westchnęliśmy i
zostawiając tam uwięzione "pierwiastki ducha" wróciliśmy do hałaśliwej mowy
naszych ust, gdzie każde słowo ma początek i koniec. Bo cóż jest podobne
Słowu Twojemu, naszemu Panu, które trwa w sobie nie starzejąc się i
wszystko odnawia?"
Pięknie wyraża to Prolog Ewangelii według św. Jana: ,,Słowo stało się
ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę jaką
Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy". Historia w ujęciu
chrześcijańskim to po prostu nie kończące się ukazywanie tego procesu,
podczas którego Słowo staje się ciałem i zamieszkuje pełne łaski i prawdy
wśród nas. Raz dzieje się to w ostatecznym milczeniu mistyka, które stało
się udziałem św. Augustyna i jego matki - milczeniu ogarniającym wszystko,
co kiedykolwiek było, będzie i może być powiedziane, zrozumiane i doznane,
począwszy od chwil poprzedzających początek czasu aż poza kres samego
czasu. Kiedy indziej znowu znajduje wyraz w matce Teresie i jej
Misjonarkach Miłości, idących przez świat i niosących światłość do
najciemniejszych zakątków. Albo we wspaniałości dzieł artystycznych: w
olbrzymich katedrach wspinających się do nieba dla większej chwały Bożej, w
palących słowach, czujących kamieniach i barwach, wibrujących dźwiękach
muzyki. Albo w samotnej duszy poszukującej prawdy tak w najdelikatniejszych
mechanizmach naszej śmiertelnej egzystencji, jak i w nieograniczonych
przestrzeniach wszechświata. Albo w radosnych uroczystościach kultowych, z
monotonnie powtarzanymi prośbami, wyznaniami i nadziejami, z ich "gloriami"
i "miserere": śpiewami gregoriańskimi i chórami powtarzającymi alleluja; z
pobożnie spuszczonymi oczami, kolanami pobożnie wspartymi na zimnych
kamiennych posadzkach. W najdrobniejszym przejawie naszej doczesnej
tęsknoty za nieśmiertelnością lub w naszym ograniczonym ziemskim czasem
poszukiwaniu wieczności, w niedoskonałym dążeniu do doskonałości. Jest to
historia ludzi wznoszących się do Boga i historia Boga z miłością i
współczuciem pochylającego się nad ludźmi.
Matka Teresa codziennie spotyka Jezusa; najpierw w czasie mszy świętej,
skąd czerpie siłę i moc; w każdej potrzebującej i cierpiącej duszy, którą
widzi i pielęgnuje. To jest jeden i ten sam Jezus; na ołtarzu i na ulicach.
Żaden z nich nie istnieje bez drugiego. My, ludzie uwięzieni w historii,
rozbitkowie na jałowych brzegach czasu, przeszłego, teraźniejszego i
przyszłego - my poszukujemy innego Jezusa. Jezusa historii, co jest
sprzeczne samo w sobie; tak jak czymś sprzecznym jest wieczny zegar czy
nieskończony centymetr krawiecki. Jezus może istnieć tylko teraz,- a
istniejąc sprawia, że teraz jest zawsze. W ten sposób dla matki Teresy dwa
przykazania - miłość Boga i miłość bliźniego - spełniane są jednocześnie; w
istocie są one nierozłączne. Swym życiem i pracą obrazuje ona stosunek
zachodzący między tymi przykazaniami; pokazuje, jak to się dzieje, że jeśli
nie kochamy Boga, nie możemy kochać swego bliźniego, a jeśli nie kochamy
swego bliźniego, nie możemy kochać Boga.
Umysłowość człowieka współczesnego może uderzyć jako coś niezwykłego fakt,
że ktoś taki jak matka Teresa, pozostająca w ciągłym kontakcie z ludzkim
cierpieniem w jego najostrzejszych i najbardziej niszczących przejawach,
może wywierać wrażenie całkowitej pogody i zachowywać taką pewność co do
Bożej miłości i troski o stworzenia powołane przez Niego do istnienia. Być
może, iż częściowo ta właśnie okoliczność przyciąga ku niej w sposób niemal
magiczny tych wszystkich, którzy ją widzą i słyszą. Cierpienie najwyraźniej
ukazuje dylematy i koszmar życia bez Boga- Jest newralgicznym punktem,
którego dotknięcie wywołuje ryk wściekłości i bólu, szczególnie dzisiaj.
Rzecz jasna, że w czasach, kiedy będziemy mogli lecieć na Księżyc i
pokonywać przestrzeń szybciej niż światło, kiedy nasze geny zostaną
policzone i będzie można wymieniać narządy, kiedy będziemy mogli oddawać
się jedzeniu i jednocześnie nie popadać w otyłość, spełniać akty płciowe
bez wydawania na świat potomstwa, rozdawać na prawo i lewo promienne
uśmiechy nie czując się szczęśliwi - z pewnością w tych czasach należałoby
usunąć cierpienie z naszego życia. Kamieniem obrazy jest
to, że my musimy cierpieć i patrzeć na cierpienie innych; a bóstwo, które
by miało moc usunięcia cierpienia ze świata, a mimo to pozwoliłoby na jego
istnienie, byłoby potworem, a nie miłującym Bogiem. Simone de Beauvoir,
obserwując agonię umierającej na raka matki, uznała to za "nie dający się
usprawiedliwić gwałt", za coś ,,tak brutalnego i nie dającego się
przewidzieć, jak trudne byłoby do przewidzenia zatrzymanie się silnika
samolotu w środku nieba". Porównanie jest tu znamienne. Kiedy silnik się
zatnie i zaczyna źle pracować, wyprowadza nas to całkowicie z równowagi i
każe rozejrzeć się wokół w poszukiwaniu producenta czy mechanika, aby
rzucić pod ich adresem przekleństwo. W oczach tych, którzy uważają ludzi za
maszyny, Bóg jest owym producentem, mechanikiem zaś Jego kapłan.
Rzecz jasna, że matka Teresa patrzy na te sprawy zupełnie inaczej.
Cierpienie i śmierć to dla niej nie to samo, co awaria silnika, lecz część
odwiecznego dramatu naszych stosunków ze Stwórcą. Nie są one nie dającym
się usprawiedliwić gwałtem czy zamachem, są natomiast egzemplifikacją i
uwyraźnieniem naszej ludzkiej kondycji. Jeśli kiedykolwiek uda się - w co
zdają się wierzyć niektóre szalone i butne głowy w naszych czasach Z-
wyeliminować cierpienie, a w końcu także i śmierć, z naszego ziemskiego
życia, to i tak nie podniesiemy w ten sposób wartości samego życia, lecz
raczej obniżymy ją do tego stopnia, iż życie stanie się w końcu zbyt mało
znaczące, zbyt banalne, aby w ogóle warto było żyć. Na dobrą sprawę wygląda
to tak, jak gdyby ze względów czysto humanitarnych wobec starego i słabego
Króla Lira podano mu pod koniec aktu I dostatecznie silny środek
uspokajający, aby mógł przespać następne cztery akty. Zostałby wprawdzie w
ten sposób oszczędzony, ale nie byłoby tragedii. Gdyby kiedykolwiek
zrealizowano marzenie zwolenników eugeniki - a więc gdyby bezboleśnie
pozbawiano życia ludzi chorych, starych i obłąkanych, wszystkich, którzy
zostali dotknięci niemocą, którzy są mniej sprawni z racji defektów
cielesnych i pracują mniej wydajnie, a pozostawiano przy życiu wyłącznie
królowe piękności i atletów, ludzi o wybitnej inteligencji, zdobywców
nagród, którzy by tworzyli naszą ludzką rodzinę - gdyby to kiedykolwiek
miało się stać (tę wywołującą dreszcz zgrozy możliwość dostrzec można w
niektórych uwiecznionych w lodzie scenach skandynawskich bachanalii czy
wzdłuż skutych lodem podziemnych korytarzy), wówczas i dla nas Bóg naprawdę
by umarł. Bóg mógłby umrzeć tylko w takim przypadku, gdybyśmy do tego
stopnia pogrążyli się w swoich jaźniach i ciałach, gdybyśmy wykopali między
Nim a nami tak głęboką przepaść, że nasza izolacja przybrałaby charakter
ostateczny. Wtedy i tylko wtedy Bóg by umarł, a kurtyna opadłaby na zawsze
na nas i nasz mikroskopijny świat.
Tak się jakoś złożyło, że kiedy rozmyślałem nad tymi sprawami w związku z
matką Teresą, uczestniczyłem również w programie telewizyjnym poświęconym
cierpieniu, w wyniku czego otrzymałem setki listów, z których niemal
wszystkie opowiadały bądź o doświadczaniu cierpienia, bądź o sprawowaniu
opieki nad cierpiącymi. Ponieważ telewizja, w przeciwieństwie do innych
dotąd znanych środków przekazu, dociera niemal do wszystkich ludzi, bez
względu na ich poziom umysłowy czy miejsce w hierarchii społecznej,
korespondencja również napłynęła szeroką falą. Listy nadeszły zarówno od
półanalfabetów, jak i od wykładowców uniwersyteckich, od duchownych, jak i
od pracowników administracji państwowej. W tym konkretnym przypadku poprzez
różnice w stylu i sposobach wypowiadania się wyraźnie można było dostrzec
głębokie zainteresowanie, jakie stało się udziałem wszystkich piszących.
Przynajmniej raz się wydawało, że nie ma większej różnicy pomiędzy
wykwintnym pismem profesora cytującego Blake'a a niezdarnymi gryzmołami
kalekiego emeryta; w obliczu majestatycznej wielkości tematu straciły
wszelkie znaczenie różnice w sposobie i stylu wyrażania się. Przeglądając
te listy znacznie ostrzej uświadomiłem sobie, jak bardzo wszyscy jesteśmy
podobni do siebie; jeśli już nie w naszych nadziejach i pragnieniach, to
przynajmniej w odbieraniu sińców i ran lub w patrzeniu z bólem, jak są one
zadawane ukochanym przez nas ciałom - a z jeszcze większą udręką, gdy ich
ofiarą padają ukochane przez nas umysły, pogrążające się w ciemności. Wciąż
jeszcze możemy się zbierać pod Krzyżem, nawet jeśli staliśmy się głusi na
słowa Człowieka, który na nim umarł.
Korespondencja ta była pełna bólu, chociaż obfitowała w wiele pięknych i
podniosłych relacji o przezwyciężeniu cierpienia i dobrym spożytkowaniu
choroby - niekiedy tak się właśnie zdarza, że gromadzące się ciemne chmury
w promieniach zachodzącego słońca zmieniają się w świetlistą aureolę. Jakaś
kobieta na przykład pisze, jak za sprawą choroby umysłowej, na którą
zapadła przed laty, stała się "kimś o wiele lepszym niż byłam dotychczas.
Moi towarzysze niedoli pomogli mi, gdy straciłam "formę", a ja pomagałam
im, gdy potrzebowali pomocy". We wspólnym nieszczęściu zbliżyli się do
siebie świadcząc wzajemnie pomoc i miłość, kształtując więzi, które trwały
dalej i umacniały się, kiedy im już udało się wyjść z cienia swych chorób.
To również jest czymś pięknym dla Boga, czymś, co jaśnieje poprzez
spustoszenie widoczne na twarzach narkomanów i apatię ludzkich postaci,
których widok prześladuje każdego, kto był kiedykolwiek w szpitalu
psychiatrycznym.
Inna kobieta dziękuje mi za program, który "oglądałam w lustrze mojego
żelaznego płuca". Cóż za niewiarygodne, przez Boga zesłane męstwo! Zadaję
sobie pytanie, jak ja bym się czuł w żelaznym płucu - ja, który
ograniczenia swoich normalnych warunków odbieram jako dławiącą pętlę na
szyi? "Wydaje mi się czymś wspaniałym - pisze dalej ta kobieta - że Bóg
przezwyciężył to cierpienie i związał z nim tyle dobra, współczucia i
nauki, o czym Pan mówił. Jeżeli idzie o konkretnego człowieka, to sądzę, że
to jest jedyna droga, na której zostaliśmy uczynieni "czymś więcej niż
zwycięzcami". Uzyskaliśmy nie tylko siłę do znoszenia cierpienia, lecz
możemy również posłużyć się nim jako narzędziem czynienia dobra innym
ludziom-" Jeszcze inny korespondent - cierpiący na dystrofię mięśniową -
pisze, że gdy lekarze oświadczyli mu, iż stan jego zdrowia pogorszył się i
zalecili połykanie blisko dwudziestu tabletek dziennie, przedstawił swoje
"cierpienie Wielkiemu Lekarzowi, który wyleczył mnie całkowicie. Od tego
czasu nie połknąłem żadnej tabletki i czuję się doskonale". Na koniec zaś
stwierdza: "Cierpienie - wiem, dlaczego cierpiałem. Ono miało nauczyć mnie
współczucia, a nawet więcej, miało nauczyć mnie pokory w obliczu Jego
cudownej łaski". Mógłbym dalej przytaczać podobne cytaty nie kierując się -
Bóg mi świadkiem - pragnieniem uzyskania spokoju ducha w obliczu innych
nieszczęść; wręcz przeciwnie, szczycąc się należeniem do tej samej rodziny
ludzkiej, co i owe heroiczne dusze, o których mówią urocze wiersze Blake'a,
często powtarzam sobie te wiersze, kiedy trapi mnie poczucie jawnej
niesprawiedliwości, z jaką życie rozdziela dary i cierpienia.
Radość ze smutkiem przetkana, Boska w nie dusza odziana; Po nocy rozpaczy
zmiana, Jesteś radością od rana. Tak jest i winno tak być, Radością i
smutkiem masz żyć, A rozwiń splątaną tę nić, Bezpiecznie przez świat możesz
iść.
Przełożył Maciej Zalewski.
A jednak sporo było listów - choć nieco mniej - zawierających skargi,
wypowiadane z, większą lub mniejszą goryczą, na temat jawnie chybionego
cierpienia, które musieli znosić piszący lub ukochane przez nich osoby.
Niech mi wolno będzie przytoczyć jeden. Matka opisuje historię ukochanego
syna, który od urodzenia cierpiał na sinicę. Dwie poważne operacje serca -
pierwsza w piątym, druga w trzynastym roku życia - przyniosły zmniejszenie
dolegliwości. Dziecko wyrosło na pełnego radości młodzieńca, który zdobył
nagrodę w konkursie matematycznym w Oksfordzie i zupełnie "wydoroślał i
dojrzał". Pozostała jeszcze do przeprowadzenia ostatnia operacja, w czasie
której miano ostatecznie usunąć wrodzoną wadę serca. Po operacji chory
znalazł się w domu; po kilku tygodniach musiał powrócić do szpitala, gdzie
stwierdzono, że wada wystąpiła ponownie. Nastąpiła kolejna zaciekła próba
ratowania chorego, który jednak zmarł.
,,Miał już blisko dwadzieścia dwa lata - pisze matka. - Ostatnie słowa,
jakie skierował w odpowiedzi na moje "Do widzenia więc, do jutra, Ralf",
brzmiały: "Myślę, że mnie nie zobaczysz. Przepraszam cię, do widzenia".
Twarde "do widzenia", wypowiedziane z zamkniętymi oczami i szarą twarzą.
Odeszłam, aby nie patrzył na ciężar mojego niepokoju i smutku; kazał mi
odejść, aby oszczędzić mi cierpienia."
"Gdzie jest Bóg - pisze dalej matka - i dlaczego pozwala, aby działy się
tak okrutne rzeczy? Byłam agnostyczką skłaniając się zarazem w stronę
chrześcijaństwa - podobnie i mój syn. Odczuwałam istnienie jakiegoś
czynnika wywierającego dobrotliwy wpływ na świat, i byłam szczęśliwa...
Inni ludzie przeżyli znacznie większe tragedie, ale moja strata stała się
tym okrutniejsza, ponieważ żywiłam ogromną wiarę i nadzieję, że mój syn
któregoś dnia będzie wyleczony. Gdyby umierał, kiedy był małym chorym
dzieckiem, mogłabym go przytulić i pocieszyć, i uznać, że lepiej będzie dla
niego, jeżeli opuści ten świat. Ale dlaczego musiał odejść w chwili, kiedy
walczył i zabiegał o osiągnięcie wspaniałej męskiej dojrzałości? On nie
chciał umierać... Być może, myślę tylko o sobie, i w istocie mojemu synowi
jest lepiej tam, gdzie jest - ale w jaki sposób mogę się o tym
dowiedzieć? Mogę jedynie odczuwać ogromny żal, że on odszedł z tego
świata, pozostawiając bolesną ranę w życiu rodziców i brata. Gdzie jest
Pański Bóg?"
Gdzie jest mój Bóg? Droga Pani, On jest wszędzie; nawet we wrodzonej wadzie
serca Pani syna, albo nigdzie. Pisząc te słowa spoglądam przez okno na
zimowy krajobraz. Pszczoły i borsuki śpią snem zimowym; zgłodniałe ptaki
obsiadły nagie gałęzie; przyroda jakby umarła na zawsze. A jednak to
nieprawda. Wiara mówi mi, że już wkrótce borsuki i pszczoły przebudzą się,
drzewa pokryją się liśćmi, ptaki rozśpiewają się radośnie i przystąpią do
budowy swoich gniazd, a martwa ziemia odrodzi się i cała przystrojona
zielenią oczekiwać będzie na kolejne żniwa.
Wiarę tego rodzaju łatwo podzielać. Wiemy - lub sądzimy, że wiemy - iż
wiosna zawsze będzie wracała. Odwracam teraz wzrok od okna i spoglądam we
własne serce, i oto widzę śmieci i kurz zmarnowanych lat. Patrzę na
niewygasłe dotąd stare zawiści, na dawne pragnienia, które mogłyby się
jeszcze odrodzić, na plątaninę nadziei i oczekiwań, nawet jeśli związane z
nimi przewidywania dawno już okazały się iluzoryczne. I to również - cały
ten wewnętrzny świat serca - wydaje się martwym krajobrazem. Ale wiara mi
mówi, że i ten świat także może doczekać się swej wiosny w ponownych
narodzinach, obiecanych nam wszystkim w nowym prawie, jakie Chrystus
ogłosił światu. Stare zawiści stają się zarodkiem świętej miłości; pasje i
namiętności zaczynają płonąć ogniem żądzy duchowej; a nadzieje i
oczekiwania odnajdują nowe przeznaczenie w blasku uniwersalnej miłości
Boga.
Ponad każdą wiosną, czy tą poza oknami, czy też w naszych sercach,
rozpoznajemy istnienie bezgranicznego obszaru Bożego zainteresowania całym
stworzeniem i wszystkimi stworzeniami; zainteresowania obejmującego zarówno
cierpienie, jak i szczęśliwość, ale zarazem przekraczającego je. Nikt, komu
zaoszczędzone zostało cierpienie - z pewnością i ja też - nie odważy się
powiedzieć ludziom pogrążonym w smutku, że są błogosławieni w swym
cierpieniu, ani też ograniczyć się do paru ogólników w obliczu bardzo
konkretnych i bolesnych doznań. Ale każdy może, choć niewyraźnie, dostrzec
i z pokorą stwierdzić, że cierpienie jest nieodłączną i istotną częścią
naszego ludzkiego dramatu. ?.Że spada na kogoś lub na wszystkich w
niejednakowym stopniu i pod niejednakową postacią i że porównywanie owych
stopni i postaci cierpienia przekracza ludzkie kompetencje. Że cierpienie
leży w planach Bożych wobec ludzi tu na ziemi i że w końcu doświadczenie
życiowe powinno nas nauczyć, iż w tej sytuacji możemy tylko powiedzieć:
bądź wola Twoja. Możemy wypowiadać te słowa stojąc przed krzyżem, krzyżem
symbolizującym cierpienie Boga w osobie Człowieka oraz zbawienie Człowieka
w osobie Boga- Na Golgocie współistnieją z sobą najgłębszy smutek i
największa radość.
Matka Teresa wszystko to wyraża o wiele trafniej i prościej każdym swoim
uśmiechem lub gestem; taką właśnie widziałem ją, jak kładła rękę na
zbolałej głowie pogrążonego w rozpaczy trędowatego, którego ów gest
pocieszył i ukoił. Dla mnie samo jej istnienie stanowi pociechę i ukojenie.
Zdaję sobie jednak sprawę z tego - co w żadnym wypadku nie stanowi zarzutu
- że jej postawa zawiera w sobie coś z zawiedzionego oczekiwania. Tak jak
gdyby spodziewała się czegoś, co się jeszcze nie spełniło. Wiem oczywiście
dokładnie, na co matka Teresa czeka - na całkowite związanie się z
Chrystusem, które jej zdaniem, może się dokonać tylko za pośrednictwem
Kościoła, i na przystąpienie do ołtarza, aby przyjąć komunię świętą.
Rozmawialiśmy na ten temat spacerując w słoneczny dzień zimowy wokół stawu
w londyńskim Hyde Parku, pośród wielu spacerowiczów, samotnych lub
zabawiających się ze swoimi psami, z daleka sprawiających owo dziwne
wrażenie osób, które spacerują, podczas gdy inni pracują. Przedstawiłem
swoje głęboko przemyślane obronne stanowisko, by pozostawać poza Kościołem,
rozwodząc się, z małym zresztą skutkiem, nad słabościami, rozpadającymi się
barykadami i fatalnymi widokami na przyszłość Kościoła. Po wyjeździe
matki Teresy otrzymałem list, pisany przez nią własnoręcznie, jak
przypuszczam, w nocy, ponieważ całe dnie miała zajęte na podróże i na
spotkania, których niekiedy odbywało się sześć lub siedem w ciągu jednego
dnia. Do listu dołączona była niewielka książeczka do nabożeństwa,
opracowana przez ojca Paula de Jaeghera, jezuitę; książeczka jak gdyby
przesycona jeszcze była jej osobą, w papierowej okładce, bardzo już
sfatygowana, musiała więc - myślałem - przejść przez wiele rąk, nim trafiła
do matki Teresy. Znajduje się w niej dedykacja dla pierwszej właścicielki:
"Dla Peggy, z gorącą prośbą, abyś mogła się stać naprawdę "jednym z
Chrystusem". Siostra Regina". Zachowam ją na zawsze. A oto list:
"Jutro wyjeżdżam do Paryża, następnie na niedzielę do Wenezueli.
Jestem pewna, że będzie się Pan modlił za mnie. Dni spędzone
w Anglii pełne były nieustannych poświęceń, albo raczej były
kontynuacją mszy świętej-Myślę, że teraz lepiej Pana rozumiem... Nie wiem
dlaczego, lecz Pan mi przypomina Nikodema, jestem też pewna, że
odpowiedź jest ta sama: "Jeśli się [...] nie staniecie jak dzieci". Jestem
pewna, że wszystko by Pan pięknie zrozumiał, gdyby tylko "stał się"
dziecięciem w Bożych rękach. Pańskie pragnienie Boga jest tak głębokie, a
jednak trzyma się On z dala od Pana. Bóg musi się zmuszać, aby tak
postępować, ponieważ On Pana tak bardzo kocha, że aż poświęcił Jezusa,
żeby umarł za Pana i za mnie. Chrystus pragnie być Pana Pokarmem.
Znajdując wokół siebie pełnię żywego pokarmu decyduje się Pan na
przymieranie głodem. Osobista miłość Chrystusa do Pana jest
nieskończona; trudność, jaką Pan przeżywa w sprawie Kościoła, jest
skończona. Niech Pan przezwycięża skończone za pomocą nieskończonego.
Chrystus Pana stworzył, ponieważ chciał, aby Pan istniał. Wiem, co Pan
przeżywa Z- potworną tęsknotą w ciemnej pustce. A jednak On jest jedynym,
który Pana kocha... Jestem pewna, że książeczka będzie się Panu podobała.
Jest to jedna z tych książek, które mogę czytać często i za każdym razem
odbieram ją jako nową i pokrzepiającą. Wyjeżdżam stąd z sercem wypełnionym
radością, że Jezus wkrótce uzyska jeszcze jedno maleńkie tabernakulum -
wykonane przez Misjonarki Miłości w Londynie. Mam nadzieję, że poświęcenie
odbędzie się 8 grudnia. Byłoby miło, gdyby na mszę świętą przybył kardynał,
choć nie wiem, czy można go o to prosić. Ale uważam, że jeśli Jezus może
przybyć, z pewnością i kardynał także może to zrobić".
Nie muszę dodawać, że kardynał przybył, a dom - w Southall - został
konsekrowany; tym samym i Londyn, podobnie jak Kalkuta, ma swoje Misjonarki
Miłości, potrzebując ich w nie mniejszym stopniu.
Kiedy matka Teresa po raz pierwszy poinformowała o zamiarze otwarcia domu
Misjonarek Miłości w Londynie, spodziewano się, że w przeciągu sześciu
miesięcy uda się doprowadzić przygotowania do końca. W rzeczywistości
wszystko zostało załatwione w niecałe dwa tygodnie. Zakupiono dom w
Southall, gdzie mieszkało wielu imigrantów z Indii; dokonano paru drobnych
przeróbek i przygotowano kaplicę do odprawienia pierwszej mszy
świętej. Matka Teresa i niewielka grupa sióstr pod wodzą siostry Fryderyki
nalegały, by wprowadzić się do domu, zanim będzie on możliwy do
zamieszkania, w normalnym tego słowa znaczeniu. Przewidziany w
takich przypadkach tryb postępowania nie miał dla niej żadnego
znaczenia. Poprowadziła grupę ochotników, którzy wysprzątali dom
od strychu po piwnice- Jak zwykle, pomocnicy, rekrutujący się z
miejscowej ludności oraz spośród Współpracowników, zjawiali się na
scenie, kiedy tylko zachodziła potrzeba, i na 8 grudnia wszystko było
gotowe. Myślałem, że aby to wszystko wykonać, trzeba będzie wywierać
nacisk na robotników pracujących w domu, aby wzmocnili nieco
tempo; okazało się, że matka Teresa i siostry uznały za rzecz
roztropniejszą, iż lepiej będzie, jeżeli zamiast ryzykować irytację
robotników swoim kręceniem się po domu, przez cały jeden dzień przebywać
będą w jednym z dalszych pomieszczeń śpiewając pieśni, modląc się i
rozmyślając.
Kardynał Heenan dokonał konsekracji kaplicy i celebrował pierwszą mszę
świętą. Było to jedno z najpiękniejszych nabożeństw, w jakich kiedykolwiek
uczestniczyłem. Tak się złożyło, że pracownicy elektrowni przystąpili do
strajku, pozostały nam więc tylko świece, co zresztą wzbogaciło jeszcze
tajemniczość i majestat uroczystości. Myślałem o bezskutecznej walce, która
pogrążyła tego dnia poważną część Londynu w ciemnościach, myślałem również
o tym, że tego rodzaju walki i podobne ciemności stanowią tworzywo historii
i owoc naszych śmiertelnych natur. Tu w tej salce małego podmiejskiego
domu, gdzie wzniesiony został ołtarz i krzyż (dostarczony, rzecz
niewiarygodna, przez anglikańskie zakonnice), zrobiony został maleńki wyłom
w mrocznej dżungli ludzkiej woli. Byłem szczęśliwy, że się tam znajdowałem.
Twarz człowieka, który odczytywał słowa Pisma świętego, odznaczała się
szczególnym pięknem; kardynał w szatach liturgicznych, w blasku tego dość
osobliwego światła wyglądał tak, jakim go nigdy przedtem nie widziałem,
siostry śpiewały pieśni religijne, posługując się powielaczowym
egzemplarzem, który znałem z porannych mszy świętych w Kalkucie. Kaplica
była jedynym pomieszczeniem w domu, o którym można było powiedzieć, że
zostało całkowicie wyposażone. To był pokój Boży, i tylko to miało
znaczenie. Chociaż nasze szaleństwa - myślałem - sprawiły, że Londyn jest
zaciemniony, matka Teresa wniosła tu światło przewyższające swoim blaskiem
wszystkie nie świecące dziś lampy razem wzięte; światło, które nigdy nie
zostanie przyćmione.
Mam pełną świadomość niedostateczności wysiłku, aby zawrzeć w słowach
więcej niż tylko niejasny i nie odpowiadający rzeczywistości obraz tej
Bożej niewiasty i jej współpracowników. Często w czasie pracy przypominałem
sobie modlitwę, o jaką św. Paweł zwracał się do chrześcijan Kolosy - aby
Bóg otworzył nam podwoje dla słowa. Przyszłe pokolenia rozstrzygną, czy
matka Teresa jest świętą. Ja tylko mogę powiedzieć, że w czasach ciemności
jest ona płonącym i świecącym światłem; w czasach pełnych okrucieństwa -
żywym wcieleniem Chrystusowej nauki o miłości; w czasach, które
oddalają się od Boga - Słowem zamieszkującym wśród nas, pełnym łaski i
prawdy. Dlatego ci wszyscy, którym dany został bezcenny przywilej poznania
matki Teresy osobiście lub choć ze słyszenia, muszą się czuć bezgranicznie
zobowiązani.



5. Apendyks

KONSTYTUCJA
MIĘDZYNARODOWEGO STOWARZYSZENIA WSPÓŁPRACOWNIKÓW MATKI TERESY
AFILIOWANEGO PRZY MISJONARKACH MIŁOŚCI

1. Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracowników Matki Teresy
("The International Association of Co-Workers of Mother Teresa") składa się
z mężczyzn, kobiet, młodzieży i dzieci wszystkich religii i wyznań
całego świata, którzy starają się kochać Boga w osobach swoich bliźnich
poprzez oddanie się całym sercem i bezpłatnie w służbę najbiedniejszym z
biednych wszystkich kast i przekonań religijnych, i którzy pragną
zjednoczyć się w duchu modlitwy i ofiary z pracą matki Teresy i
Misjonarek Miłości.
2, Jest pragnieniem matki Teresy, aby wszyscy Współpracownicy, siostry i
bracia oraz biedni jednoczyli się z sobą w modlitwie i ofierze:
A. Pomagając ludziom rozpoznawać Boga w osobie biednego.
B. Pomagając ludziom jeszcze bardziej kochać Boga poprzez
dzieła miłosierdzia i pracę na rzecz biednych.
C. Poprzez łączenie się Misjonarek Miłości i Współpracowników
rozsianych po całym świecie w modlitwie i ofierze.
D. Poprzez pielęgnowanie ducha rodzinnego.
E. Przez świadczenie pomocy i popieranie współpracy między
poszczególnymi krajami oraz poprzez niedopuszczanie do dublowania
wysiłków i świadczeń na rzecz poszczególnych ośrodków Misjonarek
Miłości.
3. Słowo "biedny" oznacza tych, którzy nie mają co jeść, których
warunki życia są sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i którzy w sposób
istotny są upośledzeni materialnie, duchowo i społecznie w stosunku do
otoczenia. Słysząc wołanie biednych Współpracownicy szczególną troskę
okazywać będą ludziom niechcianym i niekochanym.
4. Wszyscy Współpracownicy wyrażają swoją miłość do Boga poprzez służbę
na rzecz biednych, zgodnie ze słowami Jezusa Chrystusa-
"Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych,
Mnieście uczynili" (Mt 25, 40).
,,Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić;
byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie;
byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do
Mnie" (Mt 25, 35-36).
5. Zachowując wrażliwość i zdolność reagowania na potrzeby biednych z
najbliższego otoczenia, Współpracownicy matki Teresy udzielają swego
poparcia matce Teresie i jej Misjonarkom Miłości w ich dziele miłości
zwróconej w stronę najbiedniejszych z biednych, gdziekolwiek się tacy
znajdują, a tym samym uczestniczą w ,.oddaniu się całym sercem i bezpłatnie
w służbę ludzi biednych", co siostry i bracia ślubują Bogu.
6. Współpracownicy uznają godność, indywidualność i nieskończoną wartość
każdego życia ludzkiego.
7. Myślą przewodnią posługiwania jest Miłość i Służba.
8. Współpracownicy matki Teresy stoją na stanowisku, że wszelkie
dobra tego świata - łącznie z darami umysłu i ciała oraz z korzyściami
płynącymi z tytułu-urodzenia i wykształcenia - są dobrowolnymi darami
Boga i że nikt nie ma prawa do nadmiernego bogactwa, kiedy inni umierają
z głodu i cierpią z powodu innych niedostatków. Starają się naprawić
tę ciężką niesprawiedliwość przez praktykowanie dobrowolnego ubóstwa i
wyrzeczenie się luksusu w swoim życiu-
9. Jednocześnie i w tym samym duchu Współpracownicy matki
Teresy - w tej mierze, w jakiej to jest w ich mocy - oddają do dyspozycji
Misjonarek Miłości swój czas i środki materialne.
10. Współpracownicy matki Teresy jednoczą się w modlitwie z
Misjonarkami Miłości poprzez codzienne odmawianie następującej
modlitwy:
Spraw, Panie, abyśmy się stali godni służyć naszym bliźnim na całym
świecie, którzy żyją i umierają w ubóstwie i głodzie. Daj im dzisiaj, za
sprawą naszych rąk, chleba ich powszedniego, a za pośrednictwem naszej
rozumnej miłości udziel im pokoju i radości.
Panie, uczyń mnie narzędziem Twojego pokoju, abym mógł nieść miłość tam,
gdzie panuje nienawiść; abym mógł nieść ducha przebaczenia tam, gdzie
panuje grzech i wykroczenie; abym mógł nieść zgodę tam, gdzie panuje
niezgoda; abym mógł nieść prawdę tam, gdzie panuje błąd; abym mógł nieść
wiarę tam, gdzie panuje zwątpienie,- abym mógł nieść nadzieję tam, gdzie
panuje rozpacz; abym mógł nieść światło tam, gdzie panują ciemności; abym
mógł nieść radość tam, gdzie panuje smutek. Panie, pozwól, abym mógł raczej
pocieszać, niż żebym był pocieszany; rozumieć, niż żebym był rozumiany;
kochać, niż żebym był kochany; albowiem zapominając o sobie odnajdujemy
siebie; umierając budzimy się do życia wiecznego. Amen.
11. Współpracownicy powinni gorliwie naśladować ducha ubóstwa i
pokory Misjonarek Miłości, powinni też unikać zbędnych kosztów na swoich
zebraniach oraz powinni załatwiać wszystkie swoje interesy zgodnie
z zasadami oszczędności i prostoty.
12. Tak jak Misjonarki Miłości oddają się całym sercem i
bezpłatnie w służbę ludzi biednych, również i Współpracownicy oraz wszyscy
sprawujący urząd oddadzą się całym sercem i bezpłatnie tej samej
służbie.
13. Zgodnie z życzeniem matki Teresy Współpracownicy
na całym świecie winni utrzymywać z sobą kontakt i dzielić się
myślami oraz informacjami za pośrednictwem Międzynarodowego Komitetu:
Prezydent Matka M. Teresa M. O (Założycielka)
Stały Sekretarz Siostra M. Fryderyka M. C. .ssionaries of Charity, 54A
Lower Circular Road, Calcutta 16, India)
Przewodnicząca Mrs Ann Blaikie
(2 Silvermere, Byfleet Road, Cobham, Surrey, England)
Zastępcy Przewodniczącej
(po jednym z każdego kraju powołuje Rada Zarządzająca)
Łącznik pomiędzy chorymi i cierpiącymi
Współpracownikami
Mile Jacąueline de Decker
(Rue Prince Albert, Antwerp, Belgium)
14. Rada Zarządzająca. Stosownie do okoliczności i potrzeb
Prezydent, Przewodniczący oraz Urzędujący Sekretarz i ich
następcy na tych stanowiskach będą tworzyli Radę Zarządzającą i
będą mieli moc uchylania, poprawiania i uzupełniania zasad
konstytucji ,.Międzynarodowego Stowarzyszenia Współpracowników Matki
Teresy". Nikt inny w żadnym kraju nie może wprowadzać żadnej
zmiany w zakresie celu Stowarzyszenia czy w konstytucji.
Wszyscy członkowie Rady sprawują władzę dobrowolnie.
15. Roczny Biuletyn Informacyjny.
A) Zastępcy Przewodniczącego zobowiązani są przesyłać Przewodniczącemu
w ustalonym terminie krótkie streszczenia realizowanych planów oraz
informować o pomocy udzielonej przez ich kraje w ciągu minionego roku,
celem zamieszczenia informacji w Rocznym Biuletynie. Inicjatywy podejmowane
przez dzieci należy wymieniać oddzielnie.
B) Biuletyn będzie zawierał:
a) wiadomości o Misjonarkach Miłości;
b) streszczenia wymienione w punkcie (a);
c) rubrykę zgonów spośród Współpracowników, Sióstr i Braci
(wiadomości te należy przesyłać na ręce Przewodniczącego bezpośrednio po
każdym zgonie);
d) adresy Zastępców Przewodniczącego;
e) inne sprawy.
C) Zastępcy Przewodniczącego będą odpowiedzialni za sporządzanie
kopii wykonanych w ich krajach oraz za rozprowadzanie Biuletynu.
16. Karty z modlitwami. Uprasza się wszystkich, aby korzystali z kart z
modlitwami i dokonywali krótkiej refleksji nad jednym wybranym
fragmentem na parę minut przed zebraniami.
17. Dzień modlitwy. Dzień modlitwy i dziękczynienia będzie obchodzony
na całym świecie 7 października, jest to bowiem dzień, w którym zostało
założone w 1950 roku zgromadzenie Misjonarek Miłości. Uprasza się
wszystkich, aby łączyli się tego dnia z siostrami i braćmi w składaniu
podziękowań Bogu.
18. Oddziały Stowarzyszenia. Oddziały Stowarzyszenia zostały powołane
w wielu krajach. Zwykle Współpracownicy uczestniczą w dziele matki
Teresy należąc do małych grup lub pojedynczo.
19. Chorzy i cierpiący Współpracownicy. Każdy chory oraz ten, kto nie może
uczestniczyć w aktywnym działaniu, może się stać bliskim Współpracownikiem
siostry lub brata ofiarowując swą modlitwę i cierpienie za tę siostrę lub
brata.
20- Pieczęć. Pieczęć Misjonarek Miłości będzie używana wyłącznie do
oficjalnej korespondencji.


CHRONOLOGIA WAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ Z ŻYCIA MATKI TERESY

27 sierpnia 1910. Matka Teresa przychodzi na świat w rodzinie albańskiej w
Skopje, Jugosławia. W rodzinie było troje dzieci - chłopiec i dwie
dziewczynki. Uczęszczała do państwowej szkoły. Będąc w szkole wstąpiła do
Sodalicji. W owym czasie jugosłowiańscy jezuici przyjęli propozycję pracy w
archidiecezji kalkuckiej. Pierwsza grupa udała się do Kalkuty 30 grudnia
1925 roku. Jeden z braci został posłany do Kurseong. Stamtąd wysyłał
entuzjastyczne listy dotyczące terenu Misji Bengalskiej. Listy te były
regularnie czytane na spotkaniach Sodalicji. Młoda Agnieszka była jedną
spośród wielu sodalisek, które zgłosiły się na ochotnika do Misji
Bengalskiej. Nawiązała kontakt z irlandzkimi loretankami, ponieważ one
właśnie pracowały w archidiecezji kalkuckiej.
29 listopada 1928. Zostaje wysłana do Loreto Abbey, Rathfarnham, Dublin,
Irlandia, a stamtąd do Indii, gdzie ma odbyć nowicjat w Dar-dżyling.
1928-1948. Uczyła geografii w St Mary's High School w Kalkucie. Przez
kilka lat pełniła funkcję dyrektora szkoły. Była również opiekunką
Córek Sw. Anny, indyjskiego zgromadzenia religijnego związanego z siostrami
loretankami.
10 września 1946. "Dzień decyzji". Matka Teresa uzyskuje zgodę od
przełożonej na samotne życie poza klasztorem i na pracę w slumsach Kalkuty.
Prośba została przedstawiona w Rzymie i tam potwierdzona.
8 sierpnia 1948. Matka Teresa zdejmuje habit loretanek i zakłada białe sari
z niebieską ob wódką i z krucyfiksem na ramieniu. Udaje się do Patny na
paromiesięczne intensywne przeszkolenie pielęgniarskie do ośrodka American
Missionary Sisters. Przed Bożym Narodzeniem wraca do Kalkuty i zamieszkuje
u sióstr miłosierdzia.
21 grudnia 1948. Uzyskuje zgodę na otwarcie pierwszej szkoły w slumsach.
Luty 1949. Przeprowadza się do mieszkania w prywatnym domu, należącym do
rodziny Gomes.
19 marca 1949. Zgłasza się pierwsza nowicjuszka, młoda dziewczyna
bengalska.
7 października 1950. Zatwierdzenie i założenie nowej kongregacji
Misjonarek Miłości w Kalkucie, skąd rozwijały one działalność na terenie
całych Indii.
25 marca 1963. Arcybiskup Kalkuty błogosławi początkom nowej rodziny
Misyjnych Braci Miłości.
1 lutego 1965. Misjonarki Miłości uzyskują statut zgromadzenia na prawach
papieskich.
1965. Wyjazd do Wenezueli i otwarcie ośrodka w pobliżu Caracas.
1967. Wyjazd na Cejlon i otwarcie ośrodka w Kolombo.
1968- Wyjazd do Tanzanii i otwarcie ośrodka w Tabora; wyjazd do Rzymu i
otwarcie ośrodka w tamtejszych slumsach.
1969. Wyjazd do Bourke w Australii i otwarcie ośrodka dla ludności
miejscowej.
26 marca 1969. Afiliowanie przy zgromadzeniu Misjonarek Miłości
Międzynarodowego Stowarzyszenia Współpracowników Matki Teresy oraz
przedłożenie konstytucji Stowarzyszenia Jego Świątobliwości Papieżowi
Pawłowi VI i uzyskanie jego błogosławieństwa.
Kwiecień 1970. Wyjazd do Melbourne. Lipiec 1970. Wyjazd do Ammanu,
Jordania.
8 grudnia 1970. Otwarcie nowicjatu w Londynie przygotowującego nowicjuszki
z Europy i obydwu Ameryk.
6 stycznia 1971. Przyznanie matce Teresie przez Papieża Pawła VI Pokojowej
Nagrody Papieża Jana XXIII.