Profesor Andrzej Szyszko-Bohusz, 
twórca idei Uniwersalnego Stanu Świadomości 
i hipotezy nieśmiertelności genetycznej, 
sam przez wiele lat uprawiający 
malarstwo, pochodzi z rodziny wybitnie 
utalentowanej artystycznie. Jego ojciec -
Marian Bohusz-Szyszko (1901 - 1995) - to 
jeden z najwybitniejszych malarzy polskich 
XX wieku, po wojnie działający na emigracji, 
honorowy prezes Zrzeszenia Artystów 
Polskich w Wielkiej Brytanii, profesor i doktor 
honoris causa Polskiego Uniwersytetu na 
Obczyźnie, współpracujący przez szereg lat 
z londyńskim Hospicjum św. Krzysztofa, 
gdzie znajduje się najliczniejsza kolekcja jego 
prac. Również matka - Zofia z Łubieńskich 
Szyszko-Bohusz - była malarką. Stryj - Adolf 
Szyszko-Bohusz (1883 - 1948) - był 
wybitnym architektem i konserwatorem, 
profesorem Politechniki Lwowskiej i Uniwersytetu 
Jagiellońskiego, rektorem Akademii 
Sztuk Pięknych w Krakowie, od 1916 roku 
restauratorem Wawelu, gdzie dokonał 
przełomowych odkryć dotyczących zabudowy 
z okresu wczesnego średniowiecza. Córka 
stryja - Sława Szyszko-Bohusz - specjalizowała 
się w tkaninie artystycznej i projektowaniu 
lalek. 

ANDRZEJ SZYSZKO-BOHUSZ 

ŚWIADOMOŚĆ 
ŚWIATŁA 

Antoni Matuszkiewicz rozmawia 
z profesorem Andrzejem Szyszko-Bohuszem 

Świdnica 2000 



Projekt okładki i ilustracje: 
- Alicja Szyszko-Bochusz-Dobosz 

Copyright : 
- Fundacja Wspierania Inicjatyw Regionalnych 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

ISBN 83-913829-0-7 

Wydanie I, Świdnica 2000 

Wydawca: 

Fundacja Wspierania Inicjatyw Regionalnych 

ul. Długa 33, 58-100 Świdnica 

tel. 074/853-32-81 

Druk: 

Usługi Poligraficzne Bogdan Kokot vel Kokociński 
ul. Armii Krajowej 15, 57-400 Nowa Ruda 
tel./fax 074/872-50-92 

UNIWERSALNY STAN ŚWIADOMOŚCI 

Andrzejowi Szyszko-Bohuszowi 

Milcząc zamilkł jakby zarwała się cisza 
otwarło się milczenie sprasowanych er 

Spoza mnie wzmogła się świadomość mnie 
poczułem jak otulam się własnym spokojem 

Na stole odtrącony sytością istnienia 

leżał chleb stał słoik z porzeczkowym dżemem 

Unosił mnie bez ruchu jak woda odbicie 
stan który nigdy się nie zmienia 

Postawa i działalność Andrzeja Szyszko-Bohusza jest w naszym duchowym 
życiu ewenementem, swoistym wyzwaniem kulturalnym. Po 
raz pierwszy mamy bowiem do czynienia z kimś, kto konsekwentnie, 
od wielu lat, daje w swojej twórczości - naukowej, pedagogicznej, po 
trosze publicystycznej i artystycznej - wyraz świadomości transcendentalnej 
(podobnie jak nieco wcześniej czynili to ukształtowani przez tradycję 
indyjską- Śri Ramana Maharishi, Jiddu Krishnamurti czy Nisar-
gadatta Maharaj). 


Jest to przede wszystkim radykalna zmiana punktu widzenia. Kultura 
współczesna, w swej najbardziej ekspansywnej postaci, jest zdecydowanie 
nastawiona na weryfikowanie idei praktyką, jakkolwiek pojmowanego 
tamtego świata - tym światem. Tłumaczeniem wyższego 
przez niższe, by posłużyć się na moment językiem św. Tomasza. Równolegle 
- tradycyjne poglądy oparte na religiach objawienia postulują 
daleko idące tremendum wobec świętości i otaczająjej przestrzeń rytuałem, 
tolerując zaledwie wyznania i ruchy żywiące się charyzmatycznym 
świadectwem. 

Tutaj natomiast mamy do czynienia ze spojrzeniem nie od strony 
„świata" (w imię obiektywizmu tolerującego zasadnicze pęknięcie między 
poznawanym i poznającym, a w konsekwencji także wewnątrz poznającego), 
lecz ze spojrzeniem zwrotnym (jeśli wciąż chcemy mówić 
o świecie) - od strony „świadomości światła" lub - używając sformułowania 
samego Szyszko-Bohusza - Uniwersalnego Stanu Świadomości. 
Spotykamy się z próbą opisu świętości bardzo osobistą, korzystającą 
spontanicznie z klasycznych (również religijnych) ujęć, jednak nie dającą 
się zamknąć w którymkolwiek z nich. 

Podstawą tej wolności jest osiągnięty przez jednostkę poziom integracji 
- na planie wizji i doświadczenia. Jak najwspółcześnie] pojęty 
indywidualizm okazuje swą zgodność z tradycyjną perspektywą duchową 
- docierając do jej sedna. Dopiero ten stopień buntu - nie tylko wobec 
konwencji, lecz przede wszystkim wobec własnego nieuporządkowana 
wewnętrznego - owocuje nie wyczerpując się w jałowej destrukcji. 


Może na miejscu będzie tu przypomnienie myśli Romana Ingardena, 
którzy w latach czterdziestych, we wprowadzeniu do swojego „Sporu 
o istnienie świata", pisał m.in., iż wobec wojny trzeba sobie odpowiedzieć 
na sens istnienia podejmując ostateczny wysiłek. Profesor 
Szyszko-Bohusz uprzytamnia, że nie ma takich czasów czy warunków, 
w których to ów ostateczny wysiłek można by było odkładać na kiedy 
indziej. 

Antoni Matuszkiewicz 

Jak można najogólniej określić nasze życie na tym świecie w kontekście 
Uniwersalnego Stanu Świadomości? 

Wszystko wskazuje na to - zarówno przekazy świętych ksiąg rozmaitych 
kultur, jak i relacje ludzi, którzy poświęcili życie dla rozwiązania 
tego właśnie problemu - że istnieją różne stany świadomości. I że człowiek 
utożsamia się z tymi stanami świadomości. W zależności od tego, 
jakiego stanu doświadcza, tym jest. 

Można powiedzieć wprost, że w tak zwanej normalnej, codziennej 
świadomości człowiek jest jakby pogrążony w głębokim śnie. W głębokim 
śnie. O tym mówi przede wszystkim buddyzm, ale mówi także hinduizm 
- i właściwie tak samo, w pewnym istotniejszym sensie, chrześcijaństwo. 
Ten sen wynika stąd, że człowiek - w moim przekonaniu -jest 
pogrążony w niewiedzy, hinduizm nazywa to awidią. Ta niewiedza rodzi 
się z uwikłania. Uwikłania w tysiące myśli, tysiące uczuć, tysiące 
problemów, kłopotów. To zabieganie, charakterystyczne dla codziennego 
życia, pośpiech, rozmaite zaangażowania, jakie często ogarniają człowieka 
- to wszystko nie pozwala mu wyjść poza pewien zaklęty krąg, 
obudzić się. 

Co jest podłożem owego zaplątania? 

Podłożem tego zaplątania - według świętych tekstów oraz opinii wielu 
autorytetów, przede wszystkim hinduistycznych (np. Patanjalego, Wiwe-
kanandy, Ramakryszny, Śri Ramany Maharishiego), ale także buddyjskich 
i chrześcijańskich -jest własny umysł człowieka, ściślej -jego mózg. Mózg 
człowieka -jego psychofizyczna konstytucja. Mówiąc inaczej - ten układ 

5 


psychofizyczny, który nazywa się człowiekiem. Ciało człowieka w połączeniu 
z jego umysłem. Jest to pewna struktura złożona, swego rodzaju 
filtr, kanał czy przewód, którym przepływa energia. Człowiek nie jest w 
istocie tym przewodem, tylko jest ową energią, jednak energia przepływając 
tym przewodem, jakim jest ciało i umysł, ulega modyfikacji, ulega 
załamaniu. Ulega zmianie, zasadniczej zmianie. Ten zmieniony stan, to 
właśnie jest osobowość. 

Jak można by było spojrzeć na to w świetle historii stworzenia, tak 
jak przedstawia ją np. Biblia? W którym momencie w biblijnym opisie 
zaczyna się człowiek, a w którym wspomniana struktura? 

W takim razie cofnijmy się do tego centralnego momentu dziejów 
ludzkości, jakim było kuszenie Adama i Ewy. Którzy znajdowali się w 
raju, a więc w stanie ogromnej szczęśliwości, ogromnej wolności, ogromnej 
miłości i radości. Tak moglibyśmy powiedzieć, prawda? Raj to jest 
przede wszystkim stan psychiczny, jest to stan nieuwarunkowanej wolności 
i radości, szczęścia, energii, mocy i nieśmiertelności. Tak moglibyśmy 
to najspokojniej określić. Zwyczajnie. Tymczasem to kuszenie 
było próbą pewnej siły, której nie chciałbym w tej chwili bliżej charakteryzować 
(przejdziemy do tego później), aby wyrwać człowieka z tego 
stanu wibracji, szczególnej wibracji, dającej właśnie tę radość. A ta inna 
wibracja, do jakiej zamierzył sprowadzić Adama i Ewę szatan - co mu 
się udało i od tego momentu zaczyna się cała tragedia ludzkości - ta 
katastrofa kosmiczna polegała na uwikłaniu. Tak, na uwikłaniu. Zjedzenie 
owocu z drzewa wiadomości dobrego i złego to nic innego, tylko 
wkroczenie w tę pozorną mądrość intelektu, pozorną mądrość, która 
polega na uwikłaniu Boskiej radości w coś, co jest złożone, co jest zamknięte, 
jest pewnym układem zamkniętym, który z samej swej natury 
jest skazany na śmierć, jest skazany na destrukcję, anihilację. Anihila-
cję, która jest podłożem wszelkiego nieszczęścia. 

Ale w takim razie można tutaj zapytać - kto został skuszony? Bo jeśli 
mówi Pan o nieuwarunkowanej radości, wolności, o nieuwarunkowa-
nym szczęściu - są to atrybuty Boskie... 

6 

Tak jest, zgadza się, przecież człowiek - o czym mówią wszystkie 
święte pisma - nie jest niczym innym tylko emanacją, tylko dziełem, 
tylko kontynuacją, tylko dzieckiem Stwórcy, czyli Najwyższej Rzeczywistości. 
On wyszedł ze Stwórcy i on jest -jakby to można powiedzieć 

- eksperymentem energii Stwórcy z sobą samym. Tak mógłbym to określić 
najogólniej. Ta cząstka Bożej energii zostaje jakby oddzielona, jakby 
w pewnym sensie wyodrębniona z tego morza światła, jakim jest 
Najwyższa Rzeczywistość - prawda? I staje się indywidualnością. Indywidualnością 
- ale w stanie raju owa indywidualność pozostawała ciągle 
jeszcze w wibracji Najwyższego, więc jeszcze w wibracji tego Boskiego 
światła, które w niej dominowało, które było nią samą, może 
troszeczkę odmienne, w sensie wyodrębnienia jakiejś jednostki, ale tutaj 
nie było jeszcze uwikłania. 

I ta przygoda kontaktu z szatanem czy z materią - to nie jest to samo, 
ale jest bardzo zbliżone - była już początkiem polaryzacji: duch - materia, 
ja - ty, życie - śmierć, dobro - zło, a zatem wszelkiego dualizmu. I 
mamy na to przykład w następującej potem rozmowie Boga z człowiekiem. 
W momencie, kiedy Bóg zbliżył się do człowieka, do swojego 
tworu, swojego dzieła - ten twór zaczął uciekać, chować się. I Bóg pyta 

- dlaczego? Gdzie jesteś? Dlaczego się chowasz? A on mówi - chowam 
się, bo jestem nagi. A Bóg - skąd wiesz, że jesteś nagi? Czy może jadłeś 
z drzewa wiadomości dobrego i złego? Więc widzimy tutaj rzecz oczywistą, 
widzimy, że u niego zaczęło się to rozważanie, ten kłopot, dualizm, 
podstawowa antynomia między ja i ty. Bóg - i coś odrębnego, 
nagość i nienagość, dobro i zło. I miliony tego typu przeciwstawień. 

Użył Pan przed chwilą pojęcia: twór Boży... 

Tak. 

... tymczasem z tego, co mówił Pan wcześniej, wynikałoby, iż chodzi 
o twór, w którym pozostaje tożsamość. Jakby to pokrewieństwo nie zostało 
jednak unicestwione. 

Właśnie. 

7 


Nie jest to przedmiot, jaki Bóg zrobił i odłożył na półkę. 

Nie. 

Prawda ? 

W istocie rzeczy człowiek nigdy nie jest przedmiotem, który Bóg 
gdzieś odłożył, oderwał się od niego. W moim przekonaniu jest to zupełnie 
niemożliwe. To właśnie jedno z tych uwikłań umysłu powoduje 
powstawanie takich koncepcji. Takich wyobrażeń i takich kłopotów. 
Naprawdę ta Rzeczywistość jest zawsze taka sama, jest wieczna, jest 
Boska. Ta Boska substancja po prostu jest i nie może nie być, ona była 
zawsze i ona wszystko wypełnia. A tylko od interpretacji, od punktu 
widzenia i od poziomu wibracji, czyli od stanu świadomości człowieka 
- tu wracam do punktu wyjścia - zależy, jak na pewne sprawy patrzymy. 
Otóż człowiek w stanie raju nie był uwikłany w rozróżnianie, to znaczy 
możemy przyjąć, iż był w stanie medytacji, był w stanie radości, wolności. 
Natomiast w momencie połączenia z materią, czyli wejścia w wibrację 
szczególnego rodzaju, sprawa się zmienia. Znowu inny problem, 
co spowodowało ową wibrację - ten proces jedzenia ma bardzo szczególną 
symbolikę. Bardzo szczególną symbolikę. I o tym możemy powiedzieć 
za chwilę, co oznacza fakt jedzenia owocu. Ale to jest inny 
problem. Natomiast centralne zagadnienie, o którym mówimy teraz, to 
moment utraty synostwa Bożego, tak moglibyśmy to określić, utraty 
dziecięctwa, utraty czystości. 

Utraty dziecięctwa czy utraty poczucia dziecięctwa? 

A, oczywiście, mówię o utracie dziecięctwa w sensie jego świadomości. 
Cały czas. Zarówno niebo, jak piekło, jak i czyściec - są wewnątrz 
człowieka, są w duszy człowieka. Piekło, niebo albo czyściec to 
nie są miejsca, ale stany świadomości. W człowieku może być piekło za 
życia, może być niebo za życia i może być - co najczęściej bywa - czyściec. 
Czyli są to rzeczy proste. W istocie mówimy o truizmach, które 
właściwie każdy zna i nic nowego się nie powie, ponieważ nihil novi 
sub sole. No, ale próbujemy to drążyć z różnych stron... 



Może jest to inaczej przyjmowane, jeśli mówi się o tym jako o pewnej 
wiedzy ezoterycznej czy pewnej wiedzy historycznej... 

Zupełnie inaczej. 

... ale chciałbym tutaj zapytać - Pan mówi o tym z własnego doświadczenia? 


Oczywiście. I od razu chcę powiedzieć wyraźnie, że chociaż jestem 
człowiekiem nauki, posiadam jakieś tam tytuły, mam pod ręką najlepsze 
chyba książki, jakie wydał świat - więc Biblię, następnie Koran, podstawowe 
święte księgi hinduizmu, ezoteryczne pisma buddyjskie, wspaniałe 
dzieła dotyczące sufizmu, stworzone przez najwybitniejszych znawców, 
czyli, jak mi się zdaje, dotknąłem źródeł najwyższej klasy - to muszę 
stwierdzić, że mimo korzystania z całej tej literatury nie ona jest podstawą 
tego, co sądzę o rzeczywistości. W moim przekonaniu przynajmniej 
- człowiek wie bowiem tyle, ile wie o sobie, prawda? Z własnego przekonania, 
to przekonanie jest właściwie czymś decydującym, bo gdyby 
nie ono, cóż wówczas człowiek mógłby powiedzieć? Mówi się z własnej, 
wewnętrznej pewności. Otóż, zgodnie z tą moją wewnętrzną pewnością, 
wszystko co ja naprawdę wiem o życiu - i o tej sprawie, o której 
mówimy - nie wynika z żadnej z tych książek. Tylko wynika z medytacji. 
To znaczy - wynika z praktyki. Ja jestem przede wszystkim empirykiem. 
Wbrew pozorom, wbrew temu, że pisałem jakieś książki itd. Są 
przecież tacy, co od strony teoretycznej, od strony intelektu napisali 
znacznie więcej, znacznie ciekawsze i głębsze dzieła ode mnie. 

Właśnie - czy głębsze? 

Głębsze - to może nie było najlepsze określenie... To znaczy bardziej... 


Erudycyjne? 

... erudycyjne. 

Dotykamy tutaj różnicy między wiedzą a mądrością... 

9 


A mądrością. Między wiadomościami a wiedzą. Wiadomościami typu 
historycznego, encyklopedycznego, erudycji opartej na umiejętności 
kojarzenia faktów, na umiejętności ich klasyfikacji, porządkowania i 
posługiwania się nimi - w dyskusjach naukowych, w rozprawach itd. To 
nazywamy zwykle wiedzą. Wydaje mi się, że to jest błędne określenie. 
To nie jest wiedza, to są wiadomości. Czasem nawet te wiadomości mogą 
być spójne, tworzyć pewne systemy - ale to są ciągle wiadomości. Natomiast 
wiedza powstaje wówczas, kiedy dotyka się sedna istnienia. To 
znaczy tego, co jest - nie tylko tego, co się manifestuje - to znaczy, kiedy 
dociera się do tego, co jest podłożem manifestacji. Więc nie tylko do 
tego, co odpowiada na pytanie -jakie to jest? - ale do tego, co mówi - co 
to jest. Nie chodzi o to, jak się dana esencja przejawia, ale co jest istotą 
tej esencji, jakie jest jej pochodzenie. 

Dopiero wówczas człowiek dociera do wiedzy, kiedy koncentruje 
się na pochodzeniu esencji, esencji bytu, esencji świadomości, esencji 
życia, kiedy pojęcia nie są w stanie wprowadzić go w to, najogólniej 
mówiąc, uwikłanie intelektualne. W sensie przypominania sobie, w sensie 
kojarzenia, które zawsze jest pewnym partykularyzmem, bo jeżeli raz 
połączymy naszą świadomość z czymś bardziej szczegółowym, to ipso 
facto zatracamy natychmiast możliwość generalizacji. A w tym sensie, 
o jaki mi chodzi, rzecz polega na uporczywym, upartym trzymaniu się 
źródła - i niewychodzeniu z wibracji, która warunkuje znajdowanie się 
w tym źródle. I wtedy jest wiedza. Jeżeli jest się w źródle. I jeśli nie 
mówi się, bo sobie człowiek coś przypomina, że gdzieś, kiedyś, ktoś coś 
powiedział, albo cytuje - najgłębszy nawet - autorytet. Ale t o się czuje 
empirycznie, jest się w tym tak, jakby się na przykład piło wodę, 
jadło, jakby dotykało się jakiejś substancji... Tej substancji centralnej... 
Czy Pan wie, co ja mówię? Czy mówię dostatecznie jasno? Ciągle wątpię. 
.. Język j est ograniczony... 

W tej chwili logiczne byłoby pytanie, na czym ta wiedza polega... 

No cóż, będę niekonsekwentny i posłużę się jednak cytatem. Będę 
niekonsekwentny, ale nie dlatego, żeby podeprzeć się czyjąś opinią, ten 
cytat jest tutaj najbardziej adekwatny, jak mi się zdaje i nie tyle chodzi 

10 

o to, że ktoś wielki tak powiedział, ale że było to tak wspaniale powiedziane 
w tym zdaniu, które pochodzi od Patanjalego (II w. p. n. e.), że 
po prostu trzeba to powtórzyć. Otóż Patanjali powiedział tak: Joga 
jest to uspokojenie płynności substancji myślowej. Joga - w tym wypadku 
zamiast joga możemy powiedzieć wiedza. Wiedza jest to więc 
umiejętność uspokojenia, stan, w którym ustaje płynność, jest to wej-
ście do źródła, zanurzenie się w tym, co jest wieczne, pierwotne, co 
było zawsze. 

Pojawia się pytanie, zapewne z pewnego punktu widzenia paradoksalne 
-jeżeli tak jest, to czy ta wiedza może mieć jakiekolwiek znaczenie 
w świecie, w jakim żyjemy? 

Tak mogłoby się wydawać - że nie, ale w istocie rzeczy jest akurat 
przeciwnie. Moglibyśmy się zgodzić co do tego, iż w momencie jej doświadczania 
nie ma ona pozornie bezpośredniej relacji z potoczną wizją 
świata - tak bardzo jest odrębna, oderwana, tak bardzo ją przekracza, 
tak zasadniczo jest transcendentalna w stosunku do tej codzienności, 
tych naszych powszednich problemów, uwikłania zawodowo-domowo-
życiowego, aż wydaje się zupełnie inną sferą. Ale w istocie - mam co do 
tego najgłębsze przekonanie - takie doznanie jest czymś bardzo kon-
kretnym i rzutującym następnie na losy człowieka, także w zakresie 
bytowo-materialnym. Dzieje się tak dlatego, że po przebyciu tego doświadczenia 
człowiek powracając do codzienności, pogrążając się w 
niej i będąc przez nią determinowanym, jest jednak już innym człowiekiem, 
nastąpiła pewna, bardzo szczególna, polaryzacja jego osobowości. 
On jest inny, jest po doświadczeniu, dotknął czegoś, co przekracza 
w zasadniczy sposób wszystko, co znał dotychczas. Zmienił się więc 
jakościowo, osiągnął doświadczenie wyższego rzędu. 

Czy odnosi się to - przecież można tę rzecz rozpatrywać w różnych 
kontekstach - do wizji świata, czy do stanu psychicznego tego człowieka, 
że inaczej reaguje na to, co się zdarza, czy ma to aspekt energetyczny, 
to znaczy, iż rozporządza on inną energią? 

11 


Widzi Pan, mój pogląd na świat jest poglądem holistycznym. To 
znaczy, wychodzę z założenia, że nie ma rzeczy drugorzędnych, że każdy 
czyn, wszelkie zjawiska, wszystkie problemy, wszystkie dziedziny, 
każdy oddech, każde uderzenie serca, każdy kontakt z materią, z rzeczywistością 
- zmysłowy, myślowy, jakikolwiek, też medytacyjny - posiada 
wpływ na wszystko, co człowieka dotyczy, na całą percepcję świata, na 
wszystkie inne czynności. I trudno tutaj rozdzielić, czy to jest energetyczne, 
czy to jest zewnętrzne, czy to intelektualne, czy emocjonalne 
lub zmysłowe. To ogarnia wszystkie te aspekty. To jest tak, jakby ktoś 
patrzył na kulę z coraz to innej strony. Zmienia się jego punkt widzenia, 
nie mniej jest to wciąż ta sama kula. Ona ciągle jest właśnie taka. Tak na 
to patrzę. Człowiek stał się inny w tym sensie, że nastąpił pewien proces, 
który zmienił ten układ. 

Czy można wobec tego powiedzieć, że jest to teraz ktoś, kto zdaje 
sobie sprawą właśnie z istnienia owej kuli? 

Niezupełnie. On kiedyś, w momencie doświadczenia, zdał sobie sprawę 
z jej istnienia, natomiast po wyjściu z tego stanu - to jest najbardziej 
charakterystyczne dla całej sprawy - po ustaniu doświadczenia ma tylko 
mgliste wyobrażenie o jego istocie. 

Czyli kryje się za tym tajemnica funkcjonowania naszej świadomości? 


Człowiek żyje jakby na czterech szczeblach świadomości, w czterech 
stanach czy wymiarach świadomości. Pierwszy z nich to jest ta 
codzienna świadomość, która wynosi mniej więcej 13-26 cykli na sekundę, 
mierzonych encefalograficznie i nazywa się stanem beta. Więc 
to jest stan, w którym mamy pełno kłopotów, pełno urazów, pragnień, 
jesteśmy pełni oczekiwań. W tym stanie świadomości jesteśmy codziennymi, 
zwykłymi ludźmi, którzy są pełni zdenerwowania, różnych kłopotów, 
różnych kompleksów, jakichś niespełnionych pragnień - i w ten 
sposób żyjemy zwykle od urodzenia aż do śmierci. 

Przeciętny człowiek nie wie, że w ogóle z czegoś takiego można 
wyjść. Uważa to za normalne życie, że to właśnie powinno tak być, że 

12 

tak jest i że nie ma absolutnie czegoś innego. Nawet do głowy mu nie 
przychodzi, że może być coś innego. Uważa, że jest zdeterminowany 
tym życiem, że zna życie, że na przykład jest mężczyzną, jest kobietą, 
że ma tyle a tyle lat, że ma żonę czy nie ma żony albo męża, że tam a tam 
mieszka, że ma takie kontakty, że ma jakieś sprawy rodzinne, sprawy 
zawodowe -jednym słowem, ten komplet milionów spraw, tysięcy problemów 
tym człowiekiem rządzi i w te problemy człowiek jest u-wi-
kła-ny. Uwikłany. Uwikłany od urodzenia, a nawet jeszcze w stanie prenatalnym, 
aż do śmierci. 

To jest prawdą i rewolucja tego, co ja mówię, polega na tym, że 
okazuje się, że to wcale nie jest stan normalny! Że ten stan beta, 13-26 
cykli na sekundę, to jest właśnie stan sztuczny, to jest stan niewoli wobec 
własnego umysłu, stan człowieka zniewolonego, człowieka zdeterminowanego, 
który nie może wyjść z niewoli, w którą się sam zaplątał i 
niestety, jest to tak straszliwa niewola, przy której jakiekolwiek więzienie 
normalne jest po prostu niczym, bo taki człowiek w więzieniu, w 
ciężkim zagrożeniu swojej wolności zewnętrznej, może być jednakże 
bardzo szczęśliwy wewnętrznie i może być pełen mocy. Natomiast w 
tym stanie świadomości po prostu nie ma dla tego człowieka wyjścia i 
on coraz bardziej się wikła, aż wreszcie umiera nic nie rozumiejąc. 

Drugim stanem świadomości jest stan alfa. To jest stan, któremu ja 
poświęciłem jakieś 25 lat badań eksperymentalnych. Jest to stan głębokiej 
relaksacji Schultza i Luthego. Tak się to nazywa w nauce. Trening 
autogenny Schultza i Luthego - przeze mnie modyfikowany, przeze mnie 
rozwijany - który jest zresztą zapożyczony z jogi indyjskiej, w której 
siedziałem przez wiele lat, praktykując różne techniki medytacyjne. I 
ten stan świadomości jest już jakby wyjściem z niewolnictwa, o którym 
przedtem mówiliśmy, mianowicie człowiek zaczyna żyć bardziej świadomie, 
może przede wszystkim uspokoić to, co u przeciętnego człowieka 
nigdy nie jest uspokojone. 

Stan zdenerwowania, szybkiego oddechu, niepokoju, zagrożenia, 
niemożliwości wyjścia z rozmaitych problemów życiowych - to wszystko 
w tym stanie alfa znika. Wszystko - jak mówił Julian Aleksandrowicz 
w napisanej razem z profesorem Cwynarem i ze mną książeczce -
staje się mało ważne, odległe i obojętne, wszystko, wchodzi się w głęboki 
spokój, mięśnie stają się odprężone, tętno się uspokaja, oddech się 

13 


uspokaja, a co najważniejsze, umysł, który jest jak rozszalała małpa 
(jak powiedział Wiwekananda), ten umysł, który do tej pory absolutnie 
panował nad człowiekiem, staje się jakby narzędziem, jakby komputerem 
poddanym człowiekowi, zaczyna się uspokajać, zaczyna wchodzić 
w stan głębokiej ciszy, pokoju. To jest stan relaksacji, który wynosi mniej 
więcej 13-8 cykli na sekundę. 

Ale istnieje trzeci stan świadomości - dla większości ludzi w ogóle 
enigmatyczny, nie znany, do głowy im nawet nie przychodzi, że coś 
takiego istnieje - który nazywa się stanem theta (od kolejnej greckiej 
litery - theta). O ile relaksacja głęboka, trening autogenny wynosi 13-8 
cykli na sekundę - to ten stan wynosi 8-4 cykli na sekundę. Inaczej 
mówiąc, ta rejestrowana elektroencefalograficznie aktywność mózgu -
potencjału myślowego, jakbyśmy mogli powiedzieć - ulega coraz większemu 
zwolnieniu, coraz większemu uspokojeniu. 8-4 cykli na sekundę, 
w porównaniu do 26 cykli w stanie beta, no, to jest oczywiście bardzo 
mało. 

W tym stanie świadomości dochodzi się do tego, do czego - jak 
mówią święte księgi buddyjskie - doszedł Budda Śiakjamuni pod drzewem 
bodhi. Mianowicie, powiedział on, że wtedy został zaatakowany 
przez rozszalałe demony, przez rozszalałe diabły, atakujące diabły - tak 
to nazwał. Cóż to są te atakujące diabły? Te atakujące diabły, o jakich 
mówił Budda Śiakjamuni, to jest nasza podświadomość, to jest ten olbrzymi 
worek, który nosimy na karku, worek przeszłych zdarzeń, przeszłych 
kompleksów, przeszłych myśli, przeszłych uczuć, różnych kontaktów 
z ludźmi, często potwornie traumatycznych, raniących, pełnych 
nieszczęścia, różnych okropnych sytuacji, okaleczeń, nawet śmierci - i 
to nie tylko zaistniałych podczas naszego obecnego cyklu życiowego, 
ale przez wszystkie cykle życiowe, które doprowadziły do momentu, o 
którym teraz rozmawiamy. 

To jest stan theta i w tym stanie ktoś, kto ma odpowiednią cierpliwość, 
aby śledzić swoje psychiczne wnętrze - ponieważ wszystko, o 
czym mówimy, to jest podróż do własnego wnętrza, podróż - prawda? -
do siebie samego, do poznania swojej własnej istoty, czyli do selfreali-
sation, jak mówią Anglicy, do samourzeczywistnienia, samorealizacji -

14 

otóż taki człowiek widzi w tym stanie siebie jakby z pewnej odległości. 
Patrzy się na siebie z pewnej odległości. Zdaje sobie sprawę, że jest tym 
konglomeratem, tą olbrzymią złożoną chmurą pragnień, kłopotów, wątpliwości, 
strachów, niespełnionych pożądań, takich czy innych problemów. 
Zdaje sobie z tego sprawę, patrzy na to jakby z boku - a jednocześnie 
oddziela się od tej całej chmury kłopotów, chmury wątpliwości i 
dochodzi do swojej prawdziwej natury, która jest właśnie jakby widzem 
patrzącym z boku. Jakby widzem obserwującym całą tę sprawę. 

Bardzo mało ludzi dochodzi do tego stanu świadomości. Dlaczego? 
Ponieważ jest to stan, który się osiąga po wielu latach treningu. To się 
nazywa w hinduizmie pratiahara, to znaczy stan koncentracji umysłu na 
swoim własnym wnętrzu, trwający dostatecznie długo, ażeby móc w 
ogóle te rzeczy zobaczyć. W tym stanie mogą nastąpić również pewne 
halucynacje, różne... atakujące zjawy, potwory, rozmaite straszne zdarzenia, 
które nie są niczym innym, tylko grą umysłu, tylko grą podświadomości. 
Mogą powstać straszliwe wizje, obrazy atakujące, nawet jakieś 
zupełnie perwersyjne obrazy, które są bardzo głęboko ukryte w naszej 
podświadomości i które wychodzą niejako na powierzchnię, tak jak 
fusy z herbaty mogą się podnieść, kiedy poruszymy wodę. Inaczej mówiąc 
- człowiek zaczyna patrzeć ku sobie i to jest stan theta. Patrzy na 
swoją podświadomość, patrzy na to wszystko, co jest zewnętrzne w stosunku 
do substancji pierwotnej. 

Człowiek jest substancją pierwotną. Człowiek jest samym rdzeniem 
światła. Człowiek nie jest światłem, jak mówił profesor Sedlak. Ja nie 
zgadzam się ze zdaniem profesora Sedlaka, przynajmniej w tym zewnętrznym 
jego odczuciu, w zewnętrznym odbiorze jego wywodu. Być 
może, w samej istocie jesteśmy razem, ale dla mnie życie nie jest światłem, 
światło jest... jakby... jakby to powiedzieć... jest mieszkaniem życia, 
jest tą najlepszą manifestacją życia, jest pojazdem życia, jest możliwością 
manifestacji życia - ale życie samo w sobie nie jest światłem, 
tylko jest świadomym światłem, jest świadomością światła. 

Życie jest samą świadomością, samą percepcją, jest samym poznaniem, 
samą kwintesencją doświadczenia. Życie jest substancją, ale nie 
substancją materialną - jaką jest światło - ale duchową, jest substancją, 
która nie jest poznana przez naukę, nie mniej jest szalenie konkretna, w 

15 


każdej chwili obecna i która czuje. Światło nie może czuć. My możemy 
czuć światło, świadomość czuje światło, świadomość czuje poprzez 
światło, ale świadomość nie jest światłem, jest samym doświadczeniem. 
I tu jest różnica w poglądach moich i profesora Sedlaka, który mówił, 
że życie jest światłem - a życie jest świadomością. W tym się zgadzamy, 
że życie i świadomość w istocie - na poziomie kwantowym, jak 
mówił Sedlak - właściwie się od siebie zupełnie nie różnią. Tutaj byśmy 
się mogli zgodzić, że życie i świadomość się nie różnią, natomiast sama 
istota życia jest dla mnie czymś innym, a przynajmniej inaczej ją określam. 
Dla mnie, powtarzam, życie jest substancją duchową, która doświadcza, 
doznaje, która czuje, która jest podłożem wszelkiego bytu, 
wszelkiego istnienia - zarówno duchowego, jak materialnego. 

Zgadzam się ze Sedlakiem, że między materią a duchem w istocie 
rzeczy nie ma właściwie różnicy, ponieważ to jest tylko... tylko inny 
punkt widzenia i naprawdę zawsze one razem były - to znaczy i materia 
i duch były zawsze razem. Z tym się zgadzam. Jedno drugiego, że tak 
powiem, potrzebuje. Bóg potrzebuje ciała człowieka, aby mógł się manifestować, 
aby mógł przejawiać się, aby mógł żyć w tym człowieku i 
doświadczać takich rzeczy, jakich doświadcza człowiek. Ponieważ Bóg 
żyje całościowo w każdym człowieku - chcę to wyraźnie powiedzieć. 
Nie po kolei, nie razem - tylko w każdym z osobna. 

Nieraz rozmawiałem z ludźmi bardzo rozwiniętymi na ten temat -
jak to jest możliwe, żeby Duch żył jednocześnie we wielu osobach naraz? 
Czy żyje równocześnie, czy żyje po kolei? Wydaje mi się, że to jest 
zupełnie niepotrzebne rozróżnianie, jeżeli dla kogoś, dla jakiejś istoty 
nie ma czasu, jeżeli czas jest tylko kategorią naszego myślenia, to Bóg 
może sobie pozwolić na ten luksus, aby przeżyć całościowo życie w 
jednym człowieku - nie myśląc wówczas o innych ludziach - i wrócić 
później do innego człowieka, i przeżyć tak samo doświadczenie tej drugiej 
osoby, dlatego, że czas Mu w tym nie przeszkadza i może przeżyć 
każde doświadczenie tak jak film, jak sekwencję filmu czy taśmę magnetofonową, 
którą możemy wielokrotnie powtarzać, cofać i robić z nią 
co się nam żywnie podoba. 

To jest mój punkt widzenia i wydaje mi się, że jest to zupełnie proste 

16 

- ta Najwyższa Rzeczywistość, którą my jesteśmy. Jesteśmy zjednoczeni 
z Ojcem, czyli z pierwotną prapraistotą, pierwotną praprapraistotą, 
która stworzyła to wszystko i która zawsze istniała poza czasem. My 
jesteśmy z nią całkowicie zjednoczeni, ona wypełnia tę wieczność, w 
której istnieje, żyjąc w nas, żyjąc w człowieku - i właśnie w stanie następnym, 
kolejnym po stanie theta, w stanie delta, który zgodnie z elek-
troencefalograficzną teorią świadomości wynosi już tylko 4 - 0,5 cykla 
na sekundę - tylko 4 - 0,5 cykla! - otóż w takim stanie świadomości 
dochodzi się do stanu samadhi, hinduskiego samadhi, a więc stanu kontemplacji. 


I proszę zwrócić uwagę, tutaj wszystko się schodzi - stan samadhi 
jest zupełnie równoznaczny z nirwaną buddyjską, czyli ze stanem absolutnej 
pustki będącej jednocześnie absolutną pełnią. Wydaje się , iż to 
absurd, że to nielogiczne, ale tutaj logika musi odejść. Jest to pustka, a 
jednocześnie pełnia, to znaczy pustka, która posiada w sobie potencjalnie... 
z której się wyłania pełne stworzenie, z której się wyłania wszystko, 
co istnieje. Pozornie tam nie ma nic, a jednocześnie jest możliwość 
najwyższej kreacji. Najwyższej mocy, najwyższego blasku i chwały. 

To jest nirwana i to jest równocześnie nirwikalpa samadhi, a jednocześnie 
nic innego, tylko unio mistica islamu, nic innego tylko oświecenie 
w kontemplacji najwyższej, jakiego doświadczył św. Jan od Krzyża, 
św. Teresa hiszpańska z Avili, św. Bonawentura czy wielu, wielu mistyków 
dawniejszych i współczesnych w chrześcijaństwie. Na tej płaszczyźnie 
- stanu delta - nie ma żadnego rozróżnienia, nie ma już absolutnie 
wątpliwości, czy to jest ten, czy to jest tamten, czy tu jest Bóg, czy 
tam jest Bóg, czy to jest mężczyzna, czy kobieta, czy to jest grzech, czy 
to nie grzech - tutaj nie ma żadnych takich rozróżnień. 

Rozróżnienia - i w ogóle dyskusje - są typowe dla stanu beta i to jest., 
jakby to powiedzieć... jest to wymiar rzeczywistości, w którym problemy 
powstają, kłopoty powstają, ciągle są wątpliwości, ciągle są załamania, 
które prowadzą do najstraszliwszych następstw, do samobójstwa, 
do zabójstwa włącznie, do zdrad różnych, do zupełnej rozpaczy włącznie 
i w ogóle wszystkich nieszczęść świata. To jest w stanie beta. Natomiast 
ktoś, kto potrafi wyjść poza stan beta, do stanu alfa, do stanu theta, 
wreszcie do stanu delta - a jeszcze, zgodnie z moją hipotezą, do stanu 

17 


gamma, kiedy już nie ma nawet pół cykla na sekundę, ale jest absolutne 
z e r o, to znaczy nie ma jakiegokolwiek drgania umysłu, tylko jest absolutna 
cisza i moglibyśmy to nazwać stanem całkowitego pogrążenia się 
w Absolucie, złączenia się, zjednoczenia z Absolutem - następuje dla 
tego kogoś po prostu to, co jest celem każdego człowieka, to znaczy 
powrót do środka, powrót do tego, z czegośmy wyszli. No przecież 
wszystkie religie mówią to samo - że wyszliśmy z Absolutu, że jesteśmy 
dziećmi Bożymi. 

Także z fizycznego punktu widzenia możemy powiedzieć, że jeśli 
istnieje najwyższe rozproszenie, kiedy mówi się o postępującej entropii, 
czyli -jak to się definiuje - mierze nieuporządkowania układu, stopniu 
nieuporządkowania układu, to istnieje także negentropia, czyli ruch 
w kierunku najwyższej integracji. Istnieje coś takiego, jest taki stan, 
który jest najwyższą integracją, najwyższą koncentracją, najwyższą dojrzałością. 
I który jest w odwrotnym diapazonie do tego wszystkiego, co 
dzieje się z ludźmi, ze światem i co ma, z punktu widzenia fizyki współczesnej 
doprowadzić do całkowitego rozproszenia, do entropii nieskończenie 
wielkiej, do bladego promieniowania całej materii. To są rzeczy 
znane. Tymczasem właśnie w świadomości człowieka, w jego wewnętrznej 
integracji, następuje proces coraz większego scalania i coraz wyższej 
świadomości - i zmniejszającej się entropii. 

Czyli uprawianie medytacji, która polega na docieraniu do coraz 
bardziej uspokojonej fali umysłu, jest procesem kosmicznym? Uczestniczeniem 
w tym, co jest udziałem całego Wszechświata? Czy można tak 
powiedzieć? 

Jest zbliżaniem się do Ojca, jest drogą do Punktu Omega Theilarda... 

... de Chardin. Ale chodzi mi o relację tego co nasze, osobiste, do 
tego co ogólne. Czy to co my robimy ma także wpływ na tę skalę makro? 
Kosmos jako całość? 

Z punktu widzenia fizyka najmniejszy ruch palca wpływa na wszystkie 
systemy gwiezdne, ponieważ poruszone zostało prawo grawitacji. 

18 

Tak jak najmniejsze zaburzenie w wodzie wywołuje falę, coraz dalej 
rozchodzące się kręgi, tak i każdy, najmniejszy nawet ruch wewnątrz 
jakiegoś układu wpływa na inne układy drogą sprzężenia zwrotnego, 
tak jak fala, poprzez zaburzenie, które nie ma końca. Dlatego, oczywiście, 
to co my robimy ma wpływ na makro, a makro bezustannie warunkuje 
to, co się wokół nas dzieje. Dla mnie cała rzeczywistość funkcjonuje 
jak naczynia połączone. Wszystko łączy się ze wszystkim, bez chwili 
przerwy, wszystko bezustannie modyfikuje wszystko - i ciągle istnieje 
ten Najwyższy, postrzegający, zawsze obecny jako, że tak powiem, trzon 
rzeczywistości. Jednocześnie to jest ta najwyższa tajemnica, aby do tego 
stanu istnienia się zbliżać, tego stanu, który właściwie wszystko tłumaczy, 
który nie wymaga stawiania pytań. 

Jeżeli wszystko łączy się ze wszystkim, powstaje pojęcie odpowiedzialności. 
Człowiek jest odpowiedzialny za wszystko, co czyni. Co wobec 
tego powinno być tutaj przewodnikiem? Ponieważ, z drugiej strony 
-jak mówi na przykład chrześcijaństwo -jesteśmy wolni. Ale to też pytanie, 
w świetle tego, o czym mówimy, na ile jesteśmy wolni i co to w ogóle 
znaczy, iż mamy wolną wolę? Jeżeli wpływa na nas wszystko - to ta wola 
działa w pewnych, jednak, granicach... 

Tak. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że stworzyliśmy - nawet w 
najwspanialszych religiach, najwznioślejszych filozofiach - pewne ramy 
intelektualne. Pewne koncepcje, określony sposób rozumowania. Pewne 
rozróżnienia - jak choćby to, że się rozmawia z kimś, jakimś rozmówcą, 
jak to, że jest się człowiekiem żyjącym w jakimś kraju, jakimś 
społeczeństwie, że ja jestem oddzieloną od ogółu jednostką i coś tam 
wiem, na przykład o przedmiotach materialnych. Tego typu przekonania 
są same w sobie, w pewnym sensie, hamulcem i poniekąd uniemożliwiają 
dotyk tego, co konkretne. 

Powracając do pytania - ta odpowiedzialność, jak się wydaje, polega 
na tym, aby człowiek spełnił swoje zadanie. Ta odpowiedzialność, jeśli 
w ogóle przyjmiemy ten termin i spojrzymy na to w szczególny sposób, 
jest to odpowiedzialność wobec Najwyższego. W sensie Jego własnego 
życia, którego On w każdym z nas doświadcza. Inaczej mówiąc, chodzi 
o to, żeby życie Najwyższego - Najwyższej Istoty, Najwyższej Wibracji 

19 


- w tym wybranym przez Niego fragmencie istnienia, jakim jest człowiek, 
mogło być najwspanialsze, najbardziej godne, najbardziej - w sensie 
doznawania - intensywne. Na tym polega, w moim przekonaniu, odpowiedzialność. 
Żeby nie zawieść Najwyższego. Żeby dać Najwyższemu 
to, co Mu się należy. 

Ta odpowiedzialność jest więc związana ze sprawiedliwością. Najwyższemu 
należy się coś najwspanialszego, bo jest pełen nieskończonego 
blasku, pełen nieskończonej wspaniałości. Jest pełen nieskończonej 
miłości, nieskończonej dobroci, nieskończonej przygody i nieskończonej 
tajemnicy! Mówię tak nie dlatego, że ktoś mi to powiedział, czy 
przeczytałem - tylko dlatego, że to czuję. Wiem, że tak jest. Jemu się to 
należy. I jeżeli tego nie spełniamy - na skutek takich czy innych trudności 
własnych, czy wskutek podążenia w innym kierunku, to wówczas ta 
odpowiedzialność może być zaburzona. Co nie znaczy, iż nie może to 
być pewien etap, przez który trzeba przebrnąć. Że właśnie to chwilowe 
ograniczenie także warunkuje później wyższą odpowiedzialność. 

Niemniej, chociaż można również mówić o tym tak, jak teraz mówimy, 
jednak wydaje mi się, że to wszystko nie jest w pełni tak. Dlatego, 
iż na jakimś szczeblu świadomości pojęcie odpowiedzialności znika. 
Jak każde pojęcie. Ono istnieje, dopóki o nim mówimy. Dopóki tą sprawą 
się zajmujemy. Ono jest typowe dla umysłu, dla konstrukcji myślowej 
- i tak możemy mówić na ten temat różne piękne rzeczy, natomiast 
jeśli pójdziemy troszeczkę dalej, dochodzimy do starego jak świat dylematu, 
że trzeba zostawić tę maszynkę, komputerek mózgowy i trzeba po 
prostu pogrążyć się w medytację. Pogrążyć się w wibrację! Mogę stojąc 
nad oceanem mówić całe poematy na temat tego, co to jest ocean, co to 
jest pływanie, jaki jest dotyk wody - mogę mówić tysiące poematów, ale 
dopóki nie pogrążę się w wodzie, nie zacznę pływać, to mówię w oderwaniu 
od rzeczywistości. 

Tak jest i z tą odpowiedzialnością. Jeżeli człowiek pogrąża się w tym 
Boskim Świetle całą mocą koncentracji, swoim dążeniem, swoją istotą, 
swoim działaniem - działaniem, powiadam, czyli to nie są jakieś abstrakcje 
dla filozofów, dla ascetów w jaskini. Ale są to sprawy najbardziej 
konkretne, dla codziennego życia, dla człowieka we wszystkich 
jego czynnościach bytowych, najbardziej zwyczajnych pod Słońcem. 

20 

O to chodzi. Żeby powszednie życie przebóstwić, przepoić takim światłem, 
taką wibracją. I to jest właśnie cel człowieka. I ta odpowiedzialność 
polega na tym, jak się wydaje, aby właśnie tę strukturę, bardzo 
trudną, nie poddającą się, materialną, przekształcić i doprowadzić do 
Boskiego Światła. Na tym, jak się zdaje, polega doświadczenie naszego 
bytu i ta Boska przygoda, jakąNajwyższy z nami robi. Z nami doświadcza. 
Mimo materialnego oporu, mimo tych kłopotów, codziennej trywialności, 
powszedniej szarości - żeby jednak być w tym Boskim Świetle 
i tamto wszystko przezwyciężyć. Zmartwychwstać - tak jak Chrystus, 
zmartwychwstawać do nowego życia. 

Dobrze, ale czy zgodnie z tym, co Pan powiedział, razem z tą maszynką, 
umysłem, odstawiamy także szatana? 

Szatan przybierał różne kształty, rozmaicie był określany. Chrystus 
nazwał go wielkim kłamcą. Hinduizm nazywa go Mają - złudzeniem. 
Budda - jak już mówiłem - otrząsnął się od szatana wówczas, kiedy 
wytrzymał jego nacisk pod drzewem bodhi, kiedy następowały najstraszliwsze 
ataki, a on pozostawał nieporuszony, niesplamiony tymi atakami. 
Patrzył na to jakby z boku. Jeśli spojrzymy na tę sprawę od strony 
psychologii, odwołamy się do introspekcji, to powrócimy do rytmu the-
ta, o którym mówiliśmy przed chwilą, tego rytmu 8-4 cykli na sekundę, 
w którym to stanie obserwuje się własną podświadomość - te nieskończone 
pogmatwania, straszliwe niekiedy wizje okazują się tylko wizualizacją 
naszego życia wewnętrznego, we wszelkich cyklach życiowych, 
jakich doświadczyliśmy od samych prapoczątków, od nieskończonego 
źródła. 

Czyli można powiedzieć, że to jest piekło? 

Piekło jest dopiero wtedy, gdy pogrążamy się w to bez kontroli. Czyli 
wtedy, gdy jesteśmy tym opanowani. Wtedy jesteśmy w piekle. Kiedy 
nas to ogarnie. Człowiek jest bardzo często tym opanowany. Możemy 
nazwać ten stan ciężkim czyśćcem czy piekłem, no, piekło samo - w 
ścisłym znaczeniu... ze słowem "piekło" łączy się problem wieczności, 
wiecznej kary... 

21 


Potępienie wieczne. 

Potępienie wieczne. Ale trzeba tutaj znowu znaleźć podstawowe rozróżnienie, 
jeżeli już się bawimy tą grą w intelektualnego ping-ponga -
bo to nie jest nic innego, jeżeli nie dochodzimy do najgłębszej medytacji. 
Jeśli chodzi o słowa, to one się tu nie liczą, ważne jest to, co poza 
nimi. Otóż możemy teraz powiedzieć co następuje: wszystko co ludzkie 
nie jest Boskie. Rzeczywistość ludzka nie jest rzeczywistością Boską. 
Więc i pojęcie wieczności przez człowieka nie może być adekwatne do 
pojmowania wieczności przez Boga. To co dla człowieka może być 
wiecznością, zgodnie z jego diapazonem świadomości, może być tylko 
błyskiem w świadomości Boga. Naprawdę, są to całkowicie nie odpowiadające 
sobie pojęcia. I wcale nie jest powiedziane, abyśmy kurczowo 
trzymali się tego i to tylko uważali za prawdę, co jest ludzkie, co 
wynika z właściwej człowiekowi konstrukcji myślowej. Jeżeli tak uważamy, 
to popełniamy straszliwy błąd pychy - prawda? - uważając, iż 
nasz umysł jest alfą i omegą rzeczywistości. Zresztą, na każdym kroku 
sprawdza się, że tak nie jest... 

Spróbujmy może teraz porozmawiać troszeczkę inaczej, będę odrzucał 
wszelkie metafory, będę starał się mówić jak człowiek najprostszy, 
bez żadnego filozoficznego przygotowania. Dobrze? Zróbmy jeszcze 
takie doświadczenie... 

Najprostsze pytanie w takiej konwencji to chyba -jak żyć? Jak zachowywać 
się na co dzień? 

Cała nauka i podstawowa, pierwotna wiedza wspólna wszystkim 
mądrym ludziom, i wszystkie święte księgi twierdzą zgodnie, iż należy 
żyć tak, aby nie ranić nikogo, nie niszczyć, nie atakować nikogo - w 
myśli, słowie i czynie. Inaczej mówiąc - być uczciwym, szlachetnym, 
czystym w myśleniu, słowie i działaniu. Chrystus powiedział: bądź doskonały 
jak Ojciec w niebie. Powiedział: Królestwo Niebieskie jest w 
tobie. Powiedział: nie jesteście sługami, nie jesteście niewolnikami, tylko 
jesteście moimi siostrami i braćmi. Co więcej - co więcej! - Chrystus 
wyraźnie powiedział do człowieka, do nas: jesteście dziedzicami! Tego 

22 

wszystkiego, co ja mam! Tego mojego świata, tej rzeczywistości. Powiedział 
takie - niesamowite chyba - słowa! Róbcie to, co ja robię - i 
jeszcze więcej niż ja - bo ja idę do Ojca! Takie niezwykłe rzeczy powiedział! 
Czyli On chce, aby człowiek szedł Jego drogą, żeby Go naśladował. 
Żeby robił coraz śmielsze rzeczy. I to nie jest wcale pycha, jeśli 
człowiek idzie w tym kierunku! 

Tu jest chyba wielka rewolucja, wielka zmiana spojrzenia. Ponieważ 
my sami stworzyliśmy sobie w świadomości obraz jakiegoś tam Mariana, 
jakiegoś Pawła, jakiejś Marysi czy Zosi, który pozostaje już na zawsze 
tą Marysią czy Zosią, ma jakieś obowiązki, jakąś rodzinę - i to jest 
całe jego życie. Tymczasem zapominamy, że w każdym z tych Marianów, 
Pawłów, w każdej Marysi czy Zosi jest przecież Najwyższa Rzeczywistość, 
czyli Duch Święty. Więc każdy z tych ludzi jest przeznaczony 
do najwyższych rzeczy! Wspaniałych! Boskich! 

I właśnie to pospolitujące uświadamianie sobie samego siebie, ta 
negatywna sugestia - że ja nie dam rady, że nie mogę, że się nie nadaję, 
bo jestem zwykłym zjadaczem chleba, przeciętniakiem, bo jestem przecież 
tylko jakimś robotnikiem, urzędnikiem czy nauczycielem, ta sugestia, 
trwająca nieraz całe życie, to powoduje straszliwe szkody. Człowiek 
staje się taki, jakie są jego myśli, jego słowa i czyny. Człowiek 
sam siebie stwarza, lepi z gliny. To jest takie proste! 

Ale czy to co Pan mówi nie jest jednak zaprzeczeniem pokory? 

Właśnie uważam, że nie! Nic podobnego! Wręcz odwrotnie! Pokora 
nie polega na odrzuceniu własnej godności wewnętrznej. Pokora źle 
pojęta jest tylko zrzuceniem z siebie odpowiedzialności. To polega na 
tym, że ktoś boi się podjąć pewne rzeczy, ponieważ uważa, że się do 
nich nie nadaje, a tymczasem jest to nieuświadomiona ucieczka od tej 
wielkiej drogi, jaka nas wszystkich czeka. Natomiast prawdziwą pokorę 
można poznać po tym, że człowiek coraz bardziej chce służyć drugim. 
Mimo iż dotyka wciąż większych, wspanialszych rzeczy, jest coraz bardziej 
w stosunku do innych delikatny, coraz bardziej pragnie pomagać i 
staje się im coraz bliższy. Wówczas jest to dobra droga. Ale jeśli ktoś, 
pod wpływem pewnych własnych osiągnięć, oddala się od swoich sióstr 
i braci, od innych ludzi, uważa ich za coś niższego, pogardza nimi, po-

23 


nieważ wydaje mu się, że jest jakąś wielką istotą, lepszą od nich - to 
właśnie jest zła droga, niebezpieczna. 

Co w takim razie nazwałby Pan prawdziwym osiągnięciem? Czy osiągnięciem 
są jakieś moce - siddhi? Czy jest nim wyższy stopień miłości? 

Na pewno siddhi sąjakimś etapem. Są jakimś osiągnięciem w sensie 
doświadczania rzeczywistości, ale z pewnością nie jest to - nie powinno 
być - celem samym w sobie. Siddhi na określonym etapie - jak mówią 
pisma święte - przychodzą do człowieka, jakby oczekują człowieka i są 
czymś naturalnym. Czymś najzwyklejszym, jak na przykład to, że kiedy 
mężczyzna osiąga pewien wiek, zaczynają mu rosnąć włosy na brodzie. 
Dzięki dojrzałości biologicznej, nastaniu odpowiedniego czasu. Nie 
należy więc o różne niezwykłe, w potocznym rozumieniu, władze zabiegać 
i nie należy uważać, iż to jest szczyt rozwoju, ponieważ - znów 
zgodnie z pismami - mogą stać się nawet barykadą, która zablokuje dalszy 
postęp. 

Czy dla Pana to jest także barykada? 

[śmiech] Ja nie mam żadnych, w moim przekonaniu, ponadnormal-
nych władz. W takim sensie, jak to zazwyczaj ludzie rozumieją, jak 
jasnowidzenie, jasnosłyszenie, czytanie myśli itp. Nie mam żadnych takich 
władz, a jednocześnie zdaje mi się, że żyję w takim fenomenie, 
który jest do tego stopnia intensywny, że właściwie niczego z tych rzeczy 
mi nie potrzeba. Dlatego, iż normalne życie, powszedniość najzwyklejsza 
pod Słońcem - jak choćby rozmowa z kimś, słuchanie muzyki, 
patrzenie na przyrodę - stwarza stan świadomości, który jest samowystarczalny. 
To znaczy -ja już niczego nie potrzebuję, niczego nie chcę, 
wszystko jest przy tym doświadczeniu czymś nieistotnym. Jak można 
jeszcze czegoś chcieć, jeśli jest pełnia? Tak patrzę na te sprawy. To jest 
tak, że człowiek już niczego więcej nie chce. Ale, oczywiście, nie jest 
tak zawsze. Myślę, że każdy ma takie momenty, że nie jestem wyjątkiem, 
może inni mają je częściej, ja nie miewam ich zbyt często, wcale 
nie jestem zawsze w takim stanie. 

To mi się najczęściej zdarza - wejście w taki stan, powiedzmy, inte-

24 



gracji, w radość - kiedy mam wykład, kiedy mam kontakt ze studentami, 
z młodzieżą - uważam to za swoje powołanie, swój cel życiowy, żeby w 
miarę możliwości nawiązywać kontakt z młodymi ludźmi i dawać im to, 
co mam najlepszego - no i w takich warunkach ten stan się pojawia. 
Albo przychodzi z jakąś ciekawą rozmową, kiedy mam z kimś duchowy 
kontakt - to wtedy wszystko jest dobrze. Ale później wychodzę z tego i 
zapominam o tym, i jestem najzwyklejszym człowiekiem, może nawet 
na niższym poziomie niż inni. Taka jest prawda. 

Z tego wynika, że drugi człowiek nie musi być przeszkodą, nie jest 
konieczne odsunięcie się od ludzi do jakiejś pustelni? 

Ależ skąd! Właśnie, to dawniej było typowe, że się odsuwano i myślę, 
że taka postawa, takie izolowanie się, to zabieg ludzi, którzy nie 
mogą osiągnąć tego w obecności innych. Ale współczesna tendencja, 
nowoczesna droga rozwoju duchowego, polega na założeniu, iż właściwie 
wszędzie są takie same możliwości i nie ma żadnej różnicy. W jakimkolwiek 
punkcie przestrzeni, w jakimkolwiek momencie życia - nie 
ma różnicy, nie ma żadnej przeszkody w medytacji. Choćby to były najbardziej 
niesprzyjające okoliczności, mogą być one obrócone na korzyść 
praktyki wewnętrznej (jak to wynika choćby z relacji wielkich 
świętych, mistyków chrześcijańskich - św. Teresy od Dzieciątka Jezus, 
św. Teresy z Avili czy św. Jana od Krzyża). 

Wiem, że to jest prawda, nie dlatego, żebym był fanatykiem, tylko 
po prostu siedzę w tym i dla mnie - wie Pan, co jest dla mnie oczywistą 
prawdą? To, że ta podstawowa substancja jest w każdej chwili obecna, 
ja ją widzę. Ja jąznam. Ten fenomen tutaj jest. Więc to nie to, że mi ktoś 
o tym powiedział, żebym wierzył, tylko ja po prostu to widzę. Że to ten 
sam fenomen istnienia, jak to, że z Panem rozmawiam, że Pan tu siedzi 
- to wszystko jest zupełnie oczywiste i możemy o tym, oczywiście, zapomnieć 
w codziennym życiu, ale jak się tylko wraca do tego, to od razu 
ma się tego Boga, tę substancję Boską przed sobą. Czyli ja mam ten 
moment widzenia Boga. Jakby mnie ktoś zapytał, czyja Boga znam, to 
odpowiadam: niczego bardziej nie znam od Niego. Oczywiście, że Go 
znam i bez przerwy z Nim obcuję. 

25 


Jeśli chodzi o codzienne sprawy, codzienne życie, wbrew pozorom, 
wbrew temu, co mówię, jestem najzwyklejszym człowiekiem. Z ciała i 
krwi. Zwyczajnym zupełnie człowiekiem. Często poddanym rozmaitym 
emocjom, gniewu czy zdenerwowania, czy zmęczenia, albo zaangażowanym 
w jakąś sprawę intelektualną, problem naukowy czy jakąś niesnaskę 
rodzinną, jakieś kłopoty, które się na mnie zwalają itp. - to wszystko 
nie jest mi obce i każdy człowiek ma to samo, myślę, że nie jestem 
ani trochę lepszy od innych ludzi, a być może nawet ze względu na moje 
dosyć gwałtowne usposobienie myślę, że mam nawet większe trudności 
w porównaniu z innymi ludźmi, których temperament może być bardzo 
spokojny, bardziej flegmatyczny, bardziej unormowany, zrównoważony. 


Mówię to zupełnie szczerze - nie że spowiedź czy jakieś tam wywnę-
trzanie, tylko stwierdzam obiektywnie, że tak jest. Nie jestem żadnym 
wzorem, jeśli chodzi o moje codzienne postępowanie. Natomiast - co 
jest tutaj decydujące i czym różnię się od innych ludzi - chociaż wiem, 
że takie jest moje usposobienie, widzę te różne błędy, to jednocześnie 
zdaję sobie sprawę, że to jest coś jakby zewnętrznego, że to jest... że 
cała ta osobowość jest jakby taką naroślą, taką zaszłością. Jak ktoś, na 
przykład, zbiera najrozmaitsze fatałaszki i wrzuca do kosza, to po pewnym 
czasie ten kosz jest na pół wypełniony - tak moja osobowość jest 
napełniona tymi różnymi historiami, które spowodowały takie czy inne 
konsekwencje w moim temperamencie, usposobieniu, moim złym zachowaniu. 


Natomiast, powracając do tego, o czym mówiłem wcześniej, do czystego 
światła, do tej Boskiej Energii, tej Najwyższej Boskiej Rzeczywistości 
- nie jest ona samym światłem, ale kwintesencją świadomości, 
która posługuje się światłem. Światło to jest, powiedzmy, tworzywo, 
najbliższe tworzywo świadomości. To nie jest sama istota Boga. Światło 
jest jakby ciałem Boga, ale duszą Boga jest doświadczenie, jest życie, 
to, że ja czuję, że ja widzę, że dostrzegam - problemy zmysłowe w 
samej swej istocie, problemy intelektualne w samej swej istocie, w samym 
swoim źródle - to jest to. To jest życie, które jest u samego podłoża 
i które posługuje się światłem, posługuje materią, tym czynnikiem, 
który możemy nazwać materią i który prześwietlony daje tę wizję. 

26 

Otóż, chociaż jestem najzwyklejszym człowiekiem, przez to, że dotknąłem 
takich rzeczy, uważam, iż jednak ta codzienna świadomość również 
ulega przekształceniu. Sądzę, że - mimo wszystko - dzięki temu, co 
osiągnąłem, jestem lepszym człowiekiem, niż byłbym, gdybym tego nie 
osiągnął. Bez porównania. Ponieważ wtedy nie miałbym drogowskazu, 
nie miałbym dotyku Rzeczywistości. 

Religia chrześcijańska, w której tkwię, którą praktykuję, ogromnie 
w tym - uważam - dopomaga. Jeśli jest we właściwy sposób, powtarzam 
- we właściwy sposób, praktykowana, przez właściwą Komunię Św., 
przez właściwe skupienie podczas Mszy Św., przez - przede wszystkim -
spełnianie tego, o czym Chrystus mówił, zwyczajnie, na co dzień, jeśli 
się tak robi, to się wchodzi w tę rzecz coraz głębiej i pomimo wszystkich 
wstępnych trudności, kłopotów, jakie każdy z nas ma, grzechów, 
niedoskonałości - później się bez przerwy wraca do poziomu, wraca się 
do tej medytacji, do tego niezwykłego stanu. I tamta rzeczywistość stopniowo 
zaczyna być porządkowana, to znaczy, ta niska natura człowieka, 
oparta na ciele i krwi, półzwierzęca natura człowieka stopniowo zaczyna 
być brana pod kontrolę. Ten wóz, ten koń zaczyna być prowadzony. 
Staram się to w miarę moich możliwości robić i sądzę, że gdybym nie 
miał kontaktu z tą Najwyższą Rzeczywistością, w codziennym życiu 
byłbym o wiele gorszym człowiekiem. Narażonym na o wiele większe 
trudności. 

Co mógłby Pan powiedzieć na temat przejścia człowieka -po zakończeniu 
ziemskiej egzystencji - do innej rzeczywistości? 

Ta kwestia wydaje mi się zupełnie jasna i oczywista, myślę, że dlatego 
tak mi się wydaje, ponieważ siedzę już w tym ponad 30 lat. Jeżeli 
człowiek jakąś rzecz stale drąży, ciągle w nią wchodzi i uważa za ważniejszą 
od wszystkich innych, no, to po pewnym czasie ma trochę lepsze 
pojęcie, ostrzejsze pojęcie niż ktoś inny, mniej zwracający na to 
uwagi. Ja zawsze na to właśnie przejście zwracałem największą uwagę 
i sądzę, że to jest zupełnie decydująca dla nas sprawa. 

Jak już mówiliśmy, wielkie religie twierdzą, że wyszliśmy z Absolu-

27 


tu, że jesteśmy Bożymi dziećmi. Cóż to znaczy, że jestem dzieckiem 
Bożym? To znaczy - mówiąc obrazowo - że iskra życia, monada ludzka, 
została wyobcowana, oddzielona od tego, co jest podstawą wszelkiej 
kreacji, czyli od Boga żywego, prawda? I celem człowieka, wszystkich 
jego pragnień, wszystkich działań jest powrót do owego źródła. Przecież 
o to tak naprawdę ludziom chodzi, wszystkim właściwie ludziom, 
nawet tym zupełnie prymitywnym - wszyscy dążą do szczęścia! No, 
każdy człowiek chce, aby było coraz lepiej, a w istocie dobrze jest człowiekowi 
wówczas, kiedy nie jest zagrożony, kiedy nie jest poddany 
śmierci, chorobom, zdradom, starzeniu się, wątpliwościom, stratom pieniędzy, 
stanowiska itd. - i o to ludziom chodzi. 

Więc chociaż ktoś nie jest żadnym filozofem, uczonym, żadnym wielkim 
Einsteinem, albo Spinozą czy Schopenhauerem, jednak dąży do takiej 
samej pewności, do psychicznego komfortu, tego spokoju, tego świetnego 
samopoczucia. Czyli w istocie nie ma tu różnicy. Filozof dąży do 
tej homeostazy fizycznej i duchowej i zwykły człowiek też do tego dąży, 
tylko własnymi środkami, na miarę swoich możliwości. Ale wszyscy 
dążą do tego samego - by wreszcie mieć absolutną pewność, niezależność, 
spokój. Bogacz przywiązany do dóbr tego świata też dąży do tego, 
bogactwo daje mu przynajmniej przez chwilę takie poczucie. Narkoman 
dąży do tego samego, przez chwilkę czuje się doskonale, wszystkie 
troski znikają... Rozmawiałem z alkoholikami, mówią: no, proszę pana, 
chwileczkę czuję się naprawdę dobrze, niczego się nie boję, jest pierwszorzędnie, 
wszystko jest fajne, jestem pełen energii, dziarski, o to mi 
chodzi, a co będzie potem - to nic mnie nie obchodzi. Że później będę 
miał kaca? - aleja muszę mieć to znowu. Czyli widać, iż to podstawowe 
pragnienie człowieka jest właściwie transcendentalne, i jest pierwotne, 
i ma na celu przezwyciężenie wszelkiej nędzy. Wszelkiej choroby i śmierci. 
I zbliżenie się do doskonałości. 

Teraz chcę powiedzieć o rzeczy może najdonioślejszej. Do której 
dojrzałem w tym czasie, żeby powiedzieć to ludziom, a która jest na 
pewno olbrzymią rewolucją, chcę powiedzieć wyraźnie. Jest na to dowód 
natychmiastowy, o co tu chodzi. I to jest dowód, który równoznaczny 
jest właściwie z najwyższym cudem, którego może każdy w każdej 
chwili doznać. Oczywiście - tak jak niektórzy tylko ludzie doznają za-

28 

zwyczaj cudów, tak jest i tutaj. Żeby dojść do tego, co chcę w tej chwili 
powiedzieć i osiągnąć ten stan świadomości, musi nastąpić pewne przygotowanie, 
czas - i to nigdy nie wiadomo, kto jest już do tego przygotowany 
całkowicie. Może się wydawać, że ktoś nie jest gotowy, a tymczasem 
jest. Może się wydawać znowu, że ktoś starając się całe życie iść w 
tym kierunku, jest przygotowany, tymczasem na skutek pewnych bloków, 
które w nim są, nie jest. 

Otóż to przejście, o którym mówimy, jest po prostu zdaniem sobie 
sprawy z tego, co mówią zresztą różne religie, że Bóg jest w każdej 
chwili obecny, że Bóg jest wszędzie. I że Bóg jest w nas samych. Czyli 
dowodem na to, co mówię i najwyższym wtajemniczeniem jest zdanie 
sobie sprawy, że to jest tutaj, w tym momencie, że tutaj jest Bóg, że nie 
potrzeba Go szukać, że przede wszystkim niczego nie potrzeba szukać. 
Że nie trzeba do niczego dążyć. Że nie trzeba się dopiero gdzieś tam, w 
przyszłości, rozwinąć. Tylko ta rozmowa nasza w tej chwili, to, że tu 
siedzimy, że ze sobą rozmawiamy, na siebie patrzymy, że w ogóle istnieje 
coś takiego jak kolor, na przykład czerwony, kolor niebieski, że istnieje 
coś takiego jak człowiek, który z nami rozmawia, coś takiego jak 
ciało, które pozwala na przepływ tej Boskiej mocy, inteligencji. Że to 
jest tak doskonałym dowodem, że już niczego więcej absolutnie nie potrzeba 
- tylko zdanie sobie w pełni sprawy z tego faktu w danym momencie 
jest superrealizacją. Jest właśnie najwyższą dojrzałością. 

I wołanie - gdzie jest Bóg! - jest tak samo naiwne, jak naiwny byłby 
ktoś, kto pływając w morzu zacząłby krzyczeć - na Boga! gdzie jest 
morze! gdzie ten ocean! gdzie on jest? I tak wołał całe życie, tymczasem 
on zalewa mu usta, zalewa całą twarz! To jest ten ocean. To jest 
właśnie buddyjskie - teraz. Kto ciągle chce uciekać w przyszłość, w 
celu doskonalenia się, kto ciągle sobie coś przypomina, jakieś cytaty z 
dawnych książeczek, z przeszłości - co to, kto to powiedział - to ten 
człowiek nigdy nie żyje w teraz. On nie żyje naprawdę, bez przerwy się 
wychyla, albo ku przyszłości, albo ku przeszłości, ale on nigdy nie czuje 
się dobrze. 

Czyli zdanie sobie sprawy, że nie ma co szukać, że to jest ta rzeczywistość, 
właśnie ta, że ona rozwija się coraz bardziej, ale to jest Boskie 
życie, nie kogo innego, tylko samego Boga w nas. To Bóg żyje w nas, to 

29 


ten Bóg mówi w istocie rzeczy. I to nie jest herezja, tylko najczystsza 
realizacja tych wszystkich świętych słów, świętych tekstów, które zmierzają 
do tego, by człowiek się obudził. Samourzeczywistnienie to jest 
nagłe zdanie sobie sprawy, że wszystko jest jasne, że nie ma czego szukać, 
że jest fantastycznie, tak jak jest -jest cudownie. 

Oczywiście, aby to mogło nastąpić, człowiek musi dojrzeć do tego 
fizycznie i psychicznie. Fizycznie - to znaczy, iż jego przewodnik fizyczny, 
jego ciało musi być trochę do tego przygotowane, musi być właściwy 
tryb życia, związany z pewną dietą, związany z odpowiednim 
podejściem do problemów seksualnych, które mają niezwykle duże znaczenie, 
jeśli chodzi o pewną wibrację, do problemu medytacji czyli uciszenia 
- to wszystko powoduje, że ciało ulega przemianie. Tak samo 
świadomość - w momencie, kiedy dochodzi się do tego, to jest ten moment 
najwyższego wzniesienia... nagle... o Boże, przecież to właśnie o 
to chodzi! Co, co, czyja szaleńcem byłem? To jest to, o co mi chodzi! 
Gdzie, gdzie ty szukasz? To przecież to, właśnie tu - najwyższy cud! 
Nieporównywalny z niczym na świecie. Ktoś powie - zamiana wody w 
wino jest dla niego cudem. Tymczasem to jest najwyższa przemiana -
tej świadomości zwyczajnej w Boską świadomość życia w nieskończonej 
rzeczywistości. 

To że my jesteśmy tutaj, że rozmawiamy w ogóle, że istnieje ta świadomość, 
jest najwyższym dowodem fenomenu, który bez przerwy nas 
tutaj dotyka. Jeżeli człowiek nie może wyjść z własnego umysłu i ciągle 
sobie coś przypomina czy interpretuje - wtedy nigdy do tego nie dotrze. 
Ale jeśli się ucisza, uspokaja, a jednocześnie czuje się cudownie, to ta 
Boska rzeczywistość ogarnia go sobą i niczego ani nikogo więcej już 
nie potrzeba. I nie ma żadnych pytań, nie ma żadnych wątpliwości, żadnych 
problemów - po prostu jest to Boskie wejście w to, co jest, zawsze 
było i będzie, i wszystko, co nastąpi później, będzie tylko dalszą realizacją 
tej sprawy. 

To nie znaczy, rzecz jasna, że ktoś, kto dotknie takiego stanu świadomości, 
będzie w nim stale. Ponieważ przeszłość, te wszystkie zaszłości, 
jakie były w naszym ciele, w naszej osobowości później ściągają nas do 
tej tak zwanej codziennej rzeczywistości, czyli do stanu beta. Do tych 
stanów pośrednich, no i znowu wracamy - aha, ja jestem taki a taki, 

30 

nazywam się Antoni, nazywam się Andrzej, nazywam się Zofia, a wtedy 
się urodziłam, a to jest tatuś, a to mamusia, a to sweterek, a to zegarek, 
a to feta, a to dęta, a trzeba iść, a potem trzeba wracać, a to wypada, 
to nie wypada, a to tak, a to nie. Milion rzeczy, milion zaczyna powstawać 
w główce, no, ale wtedy to już się wraca do stanu świadomości 
beta. 

Natomiast w tamtym stanie... I to - proszę zrozumieć - to jest tak 
straszliwie naukowe, gdyż to jest zwyczajna klasyfikacja tego, co najważniejsze, 
najważniejsza dla człowieka jest jego świadomość. Jeśli ktoś 
nie ma rozwiniętej świadomości, to jest na poziomie jakiegoś prymitywu 
zupełnego, czy wręcz zwierzęcia. A to jest klasyfikacja tych stanów. 
Czyli wiemy o tym, że ta powszednia rzeczywistość jest stadium przejściowym 
do wyższych poziomów świadomości, które dzisiaj już bada 
się od strony naukowej i które można przez odpowiednie działanie kreować. 


Dla mnie to jest najwyższe osiągnięcie. Ten kto raz to osiągnął -
nawet jeśli wraca i traci to zupełnie, w stanie beta - to już pozostaje w 
nim świadomość tamtego stanu, że kiedyś tam był, że coś takiego jest, 
będzie starał się do tego wrócić, cały tryb życia dostosować, żeby łatwiej 
wrócić. Zaczyna przede wszystkim nie krzywdzić ludzi - w myśli, 
słowie i czynie - czyli postępować tak, jak mówią wszystkie święte księgi, 
zaczynając od chrześcijaństwa, przez buddyzm i tak dalej... Mówią właściwie 
to samo. Nie wolno krzywdzić, nie wolno łajdaczyć innego człowieka, 
uderzać, ranić, dlatego, że się w ten sposób rani siebie samego, 
ponieważ na pewnym etapie - w stanie delta, w stanie gamma - wiemy, 
że jest tylko jeden człowiek, że jest tylko jedna świadomość, jest tylko 
jeden Bóg. Zatem uderzając w kogokolwiek, uderza się naprawdę siebie 
samego. 

Czyli to powiedzenie Chrystusa - kochaj bliźniego jako siebie samego, 
cokolwiek najmniejszemu z tych braci najmniejszych uczyniliście, 
toście mnie uczynili - ta pułapka, prawda, na bogaczy, którym mówi -
dlaczegoście nie przyszli do mnie, nie daliście mi pić, a dlaczegoście 
mnie nie odwiedzili w więzieniu? A dlaczego... Kiedyśmy Cię, Panie 
nie odwiedzili? A kiedyśmy nie dali Ci pić? Jeśliście temu najmniejszemu 
nie pomogli, jeśliście najmniejszego nie odwiedzili - toście mnie 

31 


nie odwiedzili. Nagle wszystko staje się jasne. To rozbicie pozorów jest 
jakby taką niesamowitą grą, taką pułapką zastawioną na człowieka, który 
jest rozbity, rozdrobniony, pokawałkowany na miliardy ludzi, miliardy 
pojęć, miliardy pragnień, często sprzecznych ze sobą, atakujących 
się, walczących - a w istocie to prawa ręka walczy z lewą ręką, lewa 
ręka walczy z prawą. Prawe oko z lewym okiem, prawa półkula mózgu 
z lewą, to wszystko jest gra i szaleństwo. 

Dlatego mówi się o ludziach, którzy tego nie wiedzą, że są zwierzę-
copodobni. Tak mówią święte księgi, zwierzęcopodobni. Że przed wtajemniczeniem 
człowiek jest zwierzęcopodobny - to znaczy nic nie rozumiejący. 
Tak jak zwierzęta rzucają się na siebie, wyrywają sobie kość, 
gryzą się, szarpią, wrzeszczą - tak samo ludzie robią przecież z tą Ziemią, 
wyrywają sobie kawały, ochłapy, stanowiska, różne pozycje społeczne. 
Kraje nazywają się - to jest Jugosławia, to Polska, to Rosja, to 
Stany Zjednoczone, to wszystko wyrywa sobie, pożycza pieniądze... 

Zrozumienie tego, o czym mówimy, jest rewolucją, nie tylko religijną, 
metafizyczną, antropologiczną, ze względu na spojrzenie na człowieka 
zupełną rewolucją psychologiczną, pedagogiczną, etyczną przede 
wszystkim, ale jest również rewolucją polityczną, również rewolucją 
społeczną, także rewolucją rodzinną i zawodową. Jest rewolucją we 
wszystkich relacjach międzyludzkich i właściwie rozwiązuje wszelkie 
problemy ekonomiczne. Mówię o tym wprost i chociaż może pozornie 
w sposób podniecony, ale naprawdę myślę o tym spokojnie i na zimno, 
jest to dla mnie kompletnie jasne. 

Otóż zrozumienie tej sprawy to jest całkowite rozwiązanie problemów 
tego świata. I ośmielam się powiedzieć, że naprawdę mam ten 
klucz - nie ja go mam jako jednostka, tylko tak się złożyło, że to do mnie 
doszło i ja mam obowiązek to powiedzieć, więc mówię. Mam obowiązek, 
mam podstawową potrzebę. Więc mówię to, nie dlatego, że o mnie 
tu chodzi, tylko dlatego, że po prostu trzeba to powiedzieć. Jest ten klucz. 
Jest zgodny z wszystkimi wielkimi religiami, ale zrozumienie tego jest 
możliwe dopiero wtedy, kiedy się przekształci świadomość. Kiedy ulegnie 
przemianie świadomość człowieka, kiedy przez właściwy tryb życia, 
medytację, przez właściwe działanie ludzie dojrzeją do tej sprawy, 
wówczas wszystkie problemy tego świata będą rozwiązane. 

32 

Jeśli chodzi o mnie, jestem w tej chwili w punkcie szczytowym swojej 
działalności, tak się złożyło, że pod każdym względem jest to ten 
moment szczytowy. Także od strony zawodowej, jestem teraz profesorem 
zwyczajnym, to znaczy kimś, kto tworzy naukę, w swojej dziedzinie. 
Zapłaciłem za to latami harówki, masą egzaminów, masą wyrzeczeń 
- i doszedłem do tego. Doszedłem do tego i cieszę się, nie dlatego, 
że jest to moją zasługą, to tylko Najwyższa Rzeczywistość po prostu 
chciała użyć tego ciała, tej osobowości, tak jak się używa szpikulca, jak 
się używa obcęgów czy młotka. Uważam, że tak mnie użyto. I cieszę się 
z tego. Ten młotek chce wypełnić swoją robotę. Te obcęgi. Chcą wyciągnąć 
ten gwóźdź. Później będą niepotrzebne, ale na razie to robię. 

Jest to rewolucja, powtarzam jeszcze raz: zrozumienie tego jest zasadniczą 
rewolucją. Ludzie są od tego dosyć daleko, dlatego że są pogrążeni 
w materialnych sprawach, po prostu uwikłani we własnej materii, 
we własnym życiu codziennym - w tym stanie beta - są uwikłani do 
tego stopnia, że aby ich ratować, trzeba dużej mocy. Dlatego powtarzam 
- ta energia, która jest we mnie i która w tej chwili pozwala na to, że 
mówię takie rzeczy, ma na celu stworzenie centrum, stworzenie grupy 
ludzi zdeterminowanych, większej ilości ludzi. Chodzi o to - zresztą tak 
samo mówię do swoich studentów - że celem wszystkich moich spotkań 
nie jest gadanie czy powtarzanie jakichś lepszych albo gorszych treści 
podręcznikowych, tylko znalezienie ludzi, którzy będą tym zafascynowani, 
którzy to zrozumieją, intelektualnie, a następnie duchowo - to nie 
jest to samo, ale musi być jedno z drugim zgrane i tu nie ma żadnej 
sprzeczności - którzy zrozumieją i poczują doniosłość tego, wagę tego, 
tak jak się widzi, powiedzmy, różnicę między wielką prawdziwą perłą a 
jakąś błyskotką, która leży obok. Przy takiej sprawie wszystkie inne 
historie są błyskotką. Ponieważ jest to sprawa decydująca, zarówno o 
losie indywidualnym człowieka, jak i o losach innych ludzi. Jeśli się to 
zrozumie, jak to jest. 

Ja patrzę na ludzkość jako na jeden organizm i to właśnie jest prawidłowe, 
nie ma miliardów ludzi, to nieprawda, że są miliardy. Te miliardy 
ludzi zostały drogą genetyczną powielone. To znaczy z pierwotnej 
prakomórki powstały te rzesze ludzi, jak mówią: najpierw byli Adam i 

33 


Ewa. Mężczyzna i kobieta - to wszystko, co teraz widzimy, to jest w 
istocie rzeczy nic innego, tylko powielenie Adama i Ewy. To jest dalszy 
ciąg - ale to jest dalszy ciąg tego samego. To jest problem tożsamości, 
któremu też poświęciłem całą masę pracy. Inaczej mówiąc - dzieci są 
kontinuum rodziców w sensie świadomości. I na pewnym szczeblu świadomości 
jest już tylko jedna świadomość. Tożsama świadomość - nie 
ma milionów Pawłów, milionów Marii, milionów Ann. Tylko jest jedna 
osobowość, jedna świadomość - i jedno życie. Które się wyłoniło z pierwotnej 
prakomórki. 

O tym wie każdy człowiek, który wchodzi w ten stan świadomości. 
Wszyscy wiedzą to samo. I dlatego jest to powtarzalny eksperyment 
- tego żąda nauka, nauka żąda powtarzalności eksperymentu. Tu 
jest powtarzalny eksperyment, całe metafizyczne doświadczenie ludzkości 
świadczy o tej powtarzalności. Wszyscy mistycy, wszyscy, którzy 
przekraczają stan delta i wchodzą w głąb świadomości, wiedzą, że 
życie jest jednością, i że w istocie tylko Bóg istnieje. Tylko Najwyższa 
Substancja. Istnieje tylko Absolut. Który wyłonił ze siebie, jako 
iskry, monady, istoty ludzkie, ale to - te iskry, monady - to jest Jego 
własna substancja, która wraca następnie do Absolutu i z Nim się łączy. 
Droga ludzkości to nic innego, tylko okrężna czy jakaś bardzo 
uwikłana droga monady, która potem wraca do źródła, czyli do Absolutu, 
pogrąża się, pogrąża się... 

Dlatego powtarzam, w tym dziwnym okresie ludzkości, w tym okresie 
niezwykłym, zagrożonym pod wieloma względami - wojnami, chorobami 
takimi jak AIDS, innymi wielkimi groźbami, przede wszystkim 
kryzysem etycznym, kryzysem ekologicznym - taka idea, idea jedności, 
holistycznej jedności, możliwość każdego człowieka wejścia w to i zarażenia, 
że tak powiem, tą ideą jedności życia również decydentów, również 
polityków, ludzi, którzy decydują o losach tego świata, wydaje mi 
się, jest szlachetna, jest słuszna, jest konstruktywna. Nie uderza w żadną 
religię. Przeciwnie, stara się religie zbliżyć do siebie, idzie więc w 
kierunku głęboko pojętego ekumenizmu, nie tylko w sensie połączenia 
wyznań chrześcijańskich, ale złączenia wszystkich ludzi, wszystkich 
religii, aby rzeczywiście była jedna owczarnia i jeden pasterz. W takim 
najgłębszym sensie tym Jednym Pasterzem jest najwyższa Boska Rze-

34 

czywistość, Absolut czyli Duch, Bóg. A owcami jesteśmy my wszyscy, 
często jeszcze nieświadomi owej jedności. Ale w tym stanie, który 
ja nazwałem Stanem Nie Podlegającym Żadnym Zmianom albo Uniwersalnym 
Stanem Świadomości, widać to wyraźnie. Otóż, w tej chwili, 
takie sprawy powinny być rozpowszechniane, powinny być głęboko 
przedyskutowane i rozwinięte. 

Co skłoniło Pana do pójścia taką drogą, do takich poszukiwań? Kiedy 
pierwszy raz zetknął się Pan z tym fenomenem? 

Pierwsze takie doświadczenie miałem jako pięcioletnie dziecko. Pamiętam 
do dzisiaj, jak to było. Wyszedłem na podwórze i chodziłem po 
tym podwórzu, była tam chora dziewczynka, nazywała się Stenia, ją też 
pamiętam. A jednocześnie było jaskrawe Słońce. I -ja do dzisiaj pamiętam 
ten moment. To jaskrawo świecące Słońce i to, że właściwie patrząc 
na to Słońce niczego więcej już mi nie było potrzeba. Doznanie 
fenomenu istnienia poza wszystkim innym. To znaczy, że to jest właśnie 
to, o co chodzi. Że nie trzeba niczego więcej. I - śmiech powiedzieć - ale 
ja nie poszedłem ani o krok dalej od tamtej wizji. Ja nic więcej nie 
wiem. 

Inaczej mówiąc - Bóg jest wszędzie. Tylko to pojmijmy. W Piśmie 
Świętym jest takie zdanie - chociaż mają uszy do słyszenia, nie słyszą, 
chociaż mają oczy do patrzenia, nie widzą - a ja bym dodał jeszcze 
jedno - chociaż mają umysł do rozumienia, w ogóle niczego nie rozumieją. 
Ta Najwyższa Rzeczywistość jest tutaj obecna. To jest ten fenomen. 
Nie szukajmy Pana Boga za chmurami, bo tam nic nie znajdziemy. 
Bawimy się w ciuciubabkę. Bez przerwy szukamy Pana Boga, 
przez całe życie i gonimy za Nim - mnie się wydaje, że to czasami jest 
trochę naiwne i trochę niepoważne. Przecież święte księgi mówią, że 
Pan Bóg jest tutaj, tutaj, natychmiast dostępny. Dlaczego nie możemy 
Go zobaczyć? Niekoniecznie wzrokiem, ale wyczuć, że to jest to, że o 
to chodzi. Co się dzieje? Jesteśmy grzeszni - co to znaczy? O co tu 
chodzi? Dlaczego? Co jest tym grzechem? Grzech to jest chyba jakiś 
blok, blok w naszym ciele czy w naszej świadomości. Co to jest ten 
grzech? Ten grzech pierworodny, który powstał kiedyś, to było właśnie 
stępienie widzenia Boga. 

35 


Królestwo niebieskie jest w was, czyż nie wiecie o tym, moi bracia i 
siostry? - mówi Chrystus. Że królestwo niebieskie jest w was, że jesteście 
mieszkaniem Ducha Świętego. Mieszkaniem Ducha! Więc ja nie 
mogę szukać tego mieszkania poza sobą, tylko w sobie. Chrystus jeszcze 
powiedział więcej - pokój mój daję wam, ten pokój, ten którego 
ludzie nie dają, ale Boski pokój, mój pokój. Czyli sprawa jest zupełnie 
jasna, bo nauka współczesna nic innego nie mówi. Co jest istotą nauki? 
No, obserwacja - to jest podstawa wszelkich eksperymentów, ankiet, 
wywiadów, podstawa testów psychologicznych, fizjologicznych, jakich 
chcecie, podstawa statystyki, wszystkich tych metod leżących u podłoża 
komputeryzacji, wszystkiego, co się dzisiaj w świecie praktykuje i 
uważa za wielką naukę. Ale u podłoża tego nie leży nic innego, tylko 
obserwacja. Czyli w istocie rzeczy to, o czym ja tutaj mówię. 

To nie jest jakaś niesamowita metafizyka, jakaś psychotronika, prawda, 
antynaukowa, ale metoda super naukowa, mianowicie obserwacji 
dogłębnej, czyli właśnie naukowej, obserwacji swojego wnętrza psychicznego, 
czyli siebie samego. I Chrystus powiedziawszy - królestwo 
niebieskie jest w was - wskazał nam, powtarzam, wskazał nam wszystkim, 
także ludziom nauki, drogę do doskonałości, do poznania siebie 
samego, czyli do samorealizacji poprzez patrzenie ku sobie. A jak można 
popatrzeć ku sobie? No, przez uciszenie zmysłów, przez uciszenie 
umysłu, przez medytację. Przez wejście w ciszę, przez wyjście poza 
umysł, wejście w to, czym jest dusza człowieka, wnętrze człowieka. 
Zdanie sobie sprawy również z tego, co to jest ta zewnętrzna strona. 
Obserwowanie tej zewnętrznej strony, naprawdę obserwowanie, jest 
możliwe tylko w stanie absolutnej uwagi. A cóż to jest uwaga? Uwaga 
to skoncentrowanie świadomości na danym obiekcie. To jest istotą jogi. 
Skoncentrowanie świadomości powstaje wtedy, kiedy jest ten stream of 
consciousness, czyli strumień świadomości idzie w kierunku danego 
przedmiotu, danego obiektu. I w tym stanie świadomości, w stanie delta, 
w wysokim stanie świadomości, o którym cały czas mówiłem, dochodzi 
się do najwyższej rzeczywistości. 

I u mnie wtedy, u pięcioletniego dziecka, od razu zaistniała ta centralna 
wiedza o obserwacji poprzez uciszenie, poprzez uspokojenie, przez 
złączenie się z postrzeganym. Istotą hinduizmu, medytacji hinduskiej, 

36 

jest co? Jest połączenie podmiotu postrzegającego z postrzeganym przedmiotem 
oraz procesem postrzegania. Koniec. Są tylko te trzy elementy, 
które nas interesują. Tylko trzy elementy. Mianowicie: podmiot postrzegający, 
to znaczy człowiek, postrzegane, to wszystko, co chcemy widzieć 
- czy obiekty materialne, czy drugiego człowieka, czy kota, czy 
magnetofon, czy cokolwiek - i proces postrzegania, ten proces, który 
umożliwia w ogóle postrzeganie. Prawda? Nie ma nic więcej. Tylko to. 
Nic więcej nie znamy. Nigdyśmy nie znali. Tylko podmiot postrzegający, 
tylko ten proces, który pozwala na orientację w świecie, no i ten 
przedmiot, czyli to, o co chodzi. To są rzeczy elementarne. To są rzeczy 
proste. Proste. I żadna nauka tego nie może podważyć, ponieważ to jest 
kwintesencja nauki. Kwintesencja nauki współczesnej. 

Więc to mi się pojawiło, jak miałem pięć lat. I później to się rozwijało 
w różnych momentach mojego życia, poprzez coraz większe obudzenie 
się do tej rzeczywistości. Głównie stało się to w Londynie, w roku 
1959. Kiedy chodziłem po ulicach Londynu w nocy, bo mam ten zwyczaj, 
że chodzę po różnych miastach, które zwiedzam, w nocy - bo wtedy 
jest zupełna cisza, jest mało ludzi, jest ta możliwość wejścia w siebie, 
w ten cudowny stan niezależności i wewnętrznej pełni. I wtedy właśnie 
nagle zdałem sobie sprawę z dziwności i wspaniałości tego wszystkiego. 
Powtarzam - dziwności i wspaniałości. Te dwie rzeczy - dziwność 
i zdumienie. Tak jest - zdumienie. Jeżeli ktoś chce w to wejść, to 
musi najpierw poczuć zdziwienie. Zdumienie, że to w ogóle jest. To 
zdumienie jest wstępem do świeżości. Do świeżości spojrzenia. 

Wszyscy jesteśmy -jakby to powiedzieć -jesteśmy stępieni. To jest 
największym dramatem człowieka. Gdyby ktoś mnie zapytał, co jest 
największą tragedią od stworzenia świata, natychmiast odpowiadam -
stępienie świadomości. Stępienie wrażliwości. Wrażliwości i percepcji, 
czyli stępienie wrażliwości doznawania doświadczenia. To jest to nieszczęście, 
co się stało przy wygnaniu Adama i Ewy z raju. Co było w 
raju? W raju był Boski spokój, była Boska radość, przede wszystkim nie 
było żadnych pytań, ani dobra, ani zła. Buddyzm mówi tak - rozróżnianie 
między dobrem a złem jest chorobą umysłu. Walka między dobrem 
a złem, światłem i cieniem, górą i dołem, między milionami przeciwieństw, 
stwarza chaos, stwarza nieszczęście i jest chorobą umysłu. 

37 


To wszystko zostało rozbite, rozpirzone, rozwalone, rozdrobnione, 
przeciwstawiające się, walczące ze sobą, skłębione, nieuporządkowane, 
nieszczęśliwe, chaotyczne i chore. Chore i chaotyczne. I to nieszczęście 
to było rozbicie, to był brak syntezy. W raju - człowiek w raju był 
syntetyczny, holistyczny. Był całościowy, zjednoczony z Bogiem, był 
pełen radości i był nagi. I nie wiedział o tym. A cóż to jest to drzewo 
wiadomości dobrego i złego? No to są te antynomie. To jest to - ten tu, 
ten tam. To mężczyzna, to kobieta. To trzeba, to nie trzeba. Milion, milion 
zasad, które są ze sobą sprzeczne. I człowiek - ten malutki człowieczek 
- ma sobie z tym wszystkim poradzić. Na Boga! Rozumiem, że ma 
kłopoty. Jak może sobie z tym poradzić, kiedy jest biedaczynką, jest 
tylko cząsteczką świadomości Boskiej, ponieważ się z nią nie złączył, 
jest jakby maleńkim okruszkiem, a ma dać radę takiej straszliwej zawierusze. 


Zatem ten nieład, ten bezwład. W hinduizmie mówi się przecież o 
bezwładzie, prawda? Tamas - to jest bezwład. A później rajas - to jest 
niesamowita, niepotrzebna aktywność. I wreszcie sattwa - to jest to cudowne 
zjednoczenie, harmonia, ta wspaniała homeostaza. Otóż człowiek 
musi poprzez tamas, przez rajas dojść do sattwy. I ta sattwa to jest 
zrozumienie z pewnego dystansu. Właściwie to o czym mówimy, tak 
zupełnie po ludzku, to jest tylko zmiana punktu widzenia. Jeśliby ktoś 
nagle spojrzał na wszystko jako na Boską rzeczywistość, niesamowitą, 
wspaniałą, dziwną, zdumiewającą. On sam zostałby kompletnie zmieniony. 
Wychodzi na ulicę i patrzy wokół jak na Boski cud, na niebo, na 
światła - nie dlatego, że to jest takie, tylko że w ogóle jest. Że to jest. Nie 
chodzi o to, czy takie, czy takie. Tylko zdumiewa, że w ogóle jest. Przecież 
mogłoby tego nie być. A to jest. Takie jakie jest. Nie dlatego, że 
dobre czy złe, głupie czy mądre, czerwone czy zielone - tylko fakt, że w 
ogóle jest. Jak Boga zapytano, jakie jest Jego imię - tylko raz w Piśmie 
Świętym, w krzaku gorejącym - a On mówi: nazywaj mnie Jestem. Jam 
Jest. Jest. Jest. Teraz. Teraz Jest. Nie za sto lat. Nie za milion lat. Nie. 
Tylko tutaj. Natychmiast. Jest. Poczucie jest, wejście w to jest, to najwyższa 
tajemnica. Jeśli ktoś da radę to zrozumieć, to właściwie już niczego, 
ani nikogo nie potrzebuje. I wchodzi w tę Boską sprawę... 

38 

Doświadczenia, o jakich Pan mówi, były od wieków spowite tajemnicami. 
We wielkich religiach pewnych kwestii nie wolno było poruszać, 
mówiono, że są grzechem, natomiast w rozmaitych szkołach ezoterycznych 
wprowadzono szczeble wtajemniczenia, jakby dodając jeszcze całej 
sprawie niejasności. 

Przeszło trzydzieści lat wchodzę całą swoją energią i mocą w te sprawy. 
Napisałem książkę „Hinduizm, buddyzm, islam", w której porównywałem 
wielkie religie, jest ich zresztą o wiele więcej i z wszystkich 
wynika, że istnieje etap wstępny i etap dalszy. Wstępny etap to jest ka-
tharsis, czyli etap oczyszczenia. Żeby w pełni zrozumieć, co ja mówię, 
musi nastąpić wstępne oczyszczenie. Ale jak ono następuje, kiedy następuje, 
czy jest błyskawiczne czy długotrwałe - tego nikt nie wie. Tego 
nikt nie wie. Na przykład w takiej rozmowie jak nasza nie ma pytań, 
których nie można by zadać, nie ma jakiegoś tabu, możliwości obrażania 
się, kompleksu itp. To po prostu nie istnieje. Jeśli znaleźlibyśmy się 
na takim poziomie, na którym moglibyśmy się na siebie obrażać, to byłby 
straszliwie niski poziom, wykluczający prawdziwą dyskusję. Więc -
podczas takiej dyskusji, takiej rozmowy - może nastąpić to całkowite 
katharsis. Całkowite otwarcie, jeśli człowiek jest do tego przygotowany. 
Jak już wspomniałem, nigdy nie wiadomo, kiedy nastąpi ów moment 
i u kogo jest bliski. 

Na etapie wstępnym, w stanie beta, są miliony słów, rozróżnień, miliony 
zahamowań. Historia ludzkości dowodzi, choćby te dwa tysiące 
lat istnienia chrześcijaństwa, iż nie doszło do porozumienia między największymi 
religiami, a w niektórych wypadkach różnice sąjeszcze większe. 
Dlaczego tak jest? Ponieważ wszystko to odbywa się na poziomie 
intelektualnym. Jedni się bronią takimi dogmatami, inni takimi, jedni 
takimi zasadami, drudzy takimi. Jeden to woli, drugi tamto. A kiedy to 
ustaje? No, wtedy, kiedy wchodzimy razem w stan medytacji. Kiedy 
przechodzimy ze stanu beta do stanu alfa, i wyżej, do stanu delta poprzez 
stan theta, ze stanu delta jeszcze wyżej... 

W stanie spokoju, głębokiej życzliwości, wspomaganym na przykład 
odpowiednią muzyką, wszystkie te problemy kompletnie ustają. 
Jeśliby rozpoczynać dysputy religijne, światopoglądowe czy dyskusje 

39 


polityczne nad ważnymi sprawami od takiego stanu świadomości, to 
właściwie wszystkie problemy byłyby rozwiązywane. Na tym poziomie 
świadomości wszystko staje się po prostu dobre. Wszystko staje się jasne. 
Wszystko jest fantastyczne. Bóg jest obecny, jest wszędzie. Zresztą 
tak to j est przecież powiedziane - j eśli spotkaj ą się, dwóch czy trzech, w 
imię moje, tam Ja jestem wśród nich. Bóg może też być z pojedynczym 
człowiekiem, jeśli ma on możliwość wejścia w taki stan świadomości, 
ale im więcej ludzi w to wchodzi, tym jest łatwiej. Jeżeli powstaje taki 
stan świadomości, wtedy wszystko staje się jasne. I cały bagaż umysłu 
odpada. Jak na to patrzy na przykład Krisznamurti? Powiedział tak -
umysł jest zabójcą rzeczywistego. O tym świadczy cała filozofia Indii, 
to samo zresztą jest w chrześcijaństwie. Dopóki trwa praca umysłu, dopóty 
nie ma kontemplacji. Czyli sprawa jest oczywista. Uspokoić umysł, 
wejść w odpowiedni stan świadomości. 

Kto nie ma przygotowania - od strony czystości życia - i jest pełen 
kłopotów, temu przychodzi to trudniej. I czasem jest zupełnie niemożliwe. 
Nawet jakby najwspanialsze było ciśnienie, no, najlepszy dowód to 
kontakt z Chrystusem. Ten Boski Chrystus, który był wśród ludzi - i 
który w istocie jest stale - a jednak istnieje wielu, którzy nie mogą się 
zbliżyć do Niego. Mieliśmy na to dowód - nawet Go zamordowali! Co 
za niewdzięczność niesamowita! W ludzkiej naturze jest jakiś element 
niewdzięczności, element zazdrości, bo chyba u podłoża tej nienawiści 
do człowieka wielkiego , do wspaniałego człowieka, tkwi zawiść - ja 
tego nie mogę, nie jestem w stanie osiągnąć, wobec tego lepiej go uderzyć. 


To jest coś dziwnego - ponieważ ja tego nie mogę zrobić, lepiej go 
zabić, lepiej zniszczyć, lepiej zdewaluować jakoś jego znaczenie, żeby 
był do mnie zbliżony - może tu o to chodzi, o wyrównanie - żeby był 
kimś takim jak ja, gorszym może ode mnie, albo takim samym, a nie 
wyższym. Jest coś takiego w człowieku. Taka nieszlachetność. Coś takiego 
istnieje, oczywiście, ale to nie oznacza wcale, aby nie próbować 
czegoś zrobić, każdy na swoim poziomie, jak może. Problem pychy musi 
więc całkowicie ustąpić i jeśli ktoś osiągnąwszy jakieś rezultaty duchowe 
ma choćby najmniejszą chęć pogardy w stosunku do kogokolwiek, 
nawet najgorszego, to już daje dowód, że jest na niewłaściwej drodze. 

40 



Chrystus, kiedy mu przyprowadzono ladacznicę, to przecież wziął ją 
w obronę, i to w jak cudowny sposób. Proszę sobie przypomnieć, jak 
cudownie to zrobił. Zaczął pisać na piasku, pewnie rzeczywiste grzechy 
tych wszystkich ludzi. Oni oskarżali tę kobietę o różne okropne rzeczy, 
a On nic, tylko milczał i pisał na piasku, co od razu wzbudziło w nich 
niepewność. Co On robi? Co On robi? A później spojrzał na nich i powiedział 
-jeżeli ktokolwiek z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci 
na nią kamień. A wtedy oni zdali sobie sprawę, że on pisał te wszystkie 
grzechy na piasku, więc spokojnie się odwrócili i poszli sobie. Czy 
może być wspanialsza mądrość, wspanialsza pedagogika? Wszystko 
oparte na prawdzie. 

Uderzenie drugiego człowieka jest kompletnym bezsensem, choćby 
dlatego, że godzimy w siebie samego, to my jesteśmy pełni grzechów, 
pełni kłopotów, zdanie sobie z tego sprawy od razu likwiduje wszelką 
pychę, wszelką przewagę. W istocie rzeczy i tak wszystko jest człowiekowi 
dane. Ta Rzeczywistość jest tutaj, najwyższa, która nam wszystko 
dała. Dała nam to ciało, dała nam wszystkie pieniądze, wszystkie możliwości 
i może nam to w każdej sekundzie zabrać. Przecież szlag może 
mnie w tym momencie trafić i już nie żyję, to ciało znika razem ze wszystkimi 
moimi problemami, wszystkimi sprawami materialnymi, biologicznymi, 
jakiekolwiek są. I duchowymi. Od tej strony przynajmniej, w tej 
substancji. Pycha jest więc bez sensu. Módl się i pracuj. Zatem módl się 
- to znaczy wejdź w medytację. Pracuj - to znaczy działaj w miarę możliwości 
efektywnie. Co też czynimy. 

A za pewien czas, gdzie będziesz? Albo ja? Toż to wszystko, Kotu-
siu, zniknie. To nie są jakieś fantasmagorie, tylko to naprawdę znika. 
To jest jak sen. Jak film. To takie jest. Widzi Pan, niedawno Pan tu 
był, rozmawialiśmy, to było parę tygodni czy parę miesięcy temu. Rozmawialiśmy, 
a teraz to wszystko gdzieś tam przeszło - te wszystkie 
dni, te noce - i znów Pan tutaj siedzi, rozmawiamy, coś Pan robi, to 
jest to. Za chwileczkę to wszystko... Idąc wiec dalej, mogę zadać teraz 
takie pytanie - słuchaj Kochany, czy możesz mi powiedzieć, jak będziesz 
wyglądać za sto lat? To jest pytanie człowieka nauki. Czyli jak 
to? Chcesz zatrzymać zegar? Powiesz, że cię to nic nie obchodzi, a tak 

41 


to możesz powiedzieć, że cię nic nie obchodzi, ale to jest już inna sprawa. 
A jednak przyjdzie ten moment za sto lat. Chcesz kompletnie abstrahować 
od tego? No to zachowasz się jak struś, co wsadza w piasek 
głowę, żeby go nie widział myśliwy. To musi przyjść. Tak jak tu siedzimy, 
tak przyjdzie chwila za sto lat, za dwieście, trzysta. To wszystko jest 
jak sen. 

I teraz - to o czym cały czas mówimy, to jest, dotyka substancji. Boskiej 
substancji. Ta substancja, ta Najwyższa Rzeczywistość nie zniknie 
za sto, dwieście, za milion lat. Ona jest ciągle ta sama, wieczna. I to nie 
są żadne moje wymysły, po prostują to znam, każdy to zna, kto... Jest 
wieczna. To wszystko zniknie, ten dom, telewizor, te sweterki, te ciała -
to wszystko precz. Natomiast zostanie... Mnie interesowała jedna rzecz 
tylko, naprawdę jedna rzecz. Co jest u podłoża tej zabawy. Co jest u 
podłoża życia. Co jest u podłoża świadomości. Tylko to mnie naprawdę 
interesowało. Tylko to. Bo jest podłożem. Jakby mnie interesowały tamte 
inne rzeczy... One mnie interesują, wchodzę w mnie, ale nie tak jak w 
to. O wiele mniej. Dlaczego? Ponieważ na to nie zasługują. Podłoże jest 
najważniejsze. Jeżeli ktoś mówi -ja jestem realny człowiek, konkretny 

- no, to powinien to mieć przede wszystkim na uwadze! Od tego nie 
ucieknie! To, to zostanie na placu boju. A tamto wszystko jak sekwencja 
filmu, przeleci. Natomiast mnie interesuje to, co nie przeleci, to, co 
zostanie. 

Proszę powiedzieć mi jedno - gdzie by się podział ten cały Wszechświat, 
gdybym uciął Panu głowę? To takie proste pytanie. Czy to nie jest 
pytanie konkretne? No, gdzie ten Wszechświat by się podział? Ktoś powie 

- będzie nadal na zewnątrz nas, a tam gdzieś będzie leżała odcięta głowa. 
Nic ten ktoś nie wie o Wszechświecie, nic kompletnie. Ten Wszechświat 
znamy tylko tak długo, jak długo mamy tę głowę. Czyli jest on w 
naszej głowie. To znaczy, że w istocie rzeczy nasza głowa decyduje o 
Wszechświecie, czyli inaczej - ta nasza struktura i zmiana tej struktury 
powoduje zmianę Wszechświata. To nie Wszechświat nas zmienia, to 
my zmieniamy Wszechświat. 

Bóg do nas powiedział tak - czyńcie sobie Ziemię poddaną. Ziemię, 
to znaczy Wszechświat, to znaczy - tę materię. I tu jest zasadnicza różnica 
-jeżeli jesteśmy bez przerwy poddani Wszechświatowi, sądzimy, 

42 

iż to wszystko wokół nas determinuje - i ludzie, i rzeczy, i okoliczności, 
i ciało, i choroby, itd. - to nieprawda. To my determinujemy to wszystko. 
I zrozumienie tego to jest największa rewolucja. Wreszcie człowiek 
staje się człowiekiem. Wreszcie, pierwszy raz. Staje się twórcą, kreatorem. 
A nie biedaczyną kopanym zewsząd od rana do wieczora. Na Boga, 
przecież to jest proste. To trzeba zrozumieć, przecież nie tylko ja to 
mówię, to mówią najwięksi, z Chrystusem na czele. 

Jeśli jest we mnie coś innego niż u drugich, to tylko jedna rzecz -ja 
biorę pewne sprawy dosłownie. Niech Pan napisze w tym wywiadzie, 
Panie Antoni, przede wszystkim to. Dosłownie biorę słowa Chrystusa. 
Dosłownie - nie że to przenośnie, piękne metafory poetyckie, które wpadną 
w lewe ucho, a prawym wylecą. Ja w to wierzę i staram się realizować 
dosłownie. Powiedział mi - bądź doskonały, to ja wiem, jako naukowiec 
wiem, że doskonałość nie może być w rozpirzonej myśli, w 
rozpirzonym gadaniu. Czy to znaczy, że nie robię tych błędów? Robię, 
ale to dlatego, że jest jeszcze we mnie ta cała gmatwanina dziedziczności, 
genetyki. 

Natomiast w stanach medytacji, w stanach wejścia, czy w takim dobrym 
kontakcie, jak na przykład rozmowa z Panem, wchodzę w tę swoją 
właściwą, że tak powiem, żyłę. Tę właściwą, centralną świadomość, 
która jest zupełnie różna od tego tutaj pana, który bywa rozpirzony. Mając 
tysiące historii, jednocześnie nie być na tej ziemi. I wtedy się wchodzi 
w medytację. I jest to całkiem możliwe. Nie jestem żadnym przykładem, 
dla nikogo. Mogę robić tysiące błędów i mam ciągle pretensje do 
siebie, że po tylu wspaniałych doświadczeniach jeszcze mam takie niedoskonałości. 
Ale trzeba sobie także powiedzieć jasno - że jak się wchodzi 
w takie rzeczy, to wówczas już się nie jest tym pełnym błędów człowieczkiem. 
Tylko jest się całkiem innym i trzeba mieć tę dwoistość, 
cała sprawa polega na tym, by była ta dwoistość w człowieku, to znaczy, 
żeby mógł być jednocześnie i tu, i tam. 

Tymczasem tej dwoistości - i mnie się zdaje tu jest klucz, tu sedno 
sprawy - nie ma, coś takiego się stało, również, niestety, zdaje się w 
religii katolickiej, częściowo przynajmniej, w pewnych kręgach, na pewnym 
poziomie - za mało jest medytacji, za mało jest wejścia w ten bezpośredni 
kontakt, a wciąż jest to tylko na niższym poziomie, tego beta, 

43 


międlenie naokoło. I przez to ludzie nie mogą dotknąć tej Boskiej substancji, 
tego Światła. To trzeba zmienić, to cała historia, co należy zrobić, 
to nie jest tylko moje zdanie, to jest właśnie ta odnowa religii. 
Spojrzenie na nowo. To trzeba zrobić za wszelką cenę, bo jak się tego 
nie zrobi, to ten płomień religii jeszcze bardziej przygaśnie i będzie coraz 
więcej ludzi rozbitych i nieszczęśliwych. 

Jeszcze raz przypomnę, co mówi Chrystus. Róbcie takie rzeczy jak 
ja i większe - powiada - większe, dlatego, że ja idę do Ojca, a wy 
jesteście dziedzicami nieba. Na Boga! Czy jesteśmy głusi? Nie słyszymy, 
nie wierzymy Chrystusowi? Czy boimy się, tak straszliwie się 
boimy, żeby gdzieś nie zabłądzić, że aż boimy się iść w kierunku, jaki 
nam pokazał Chrystus? To nie jest żadna herezja, to słowa Chrystusa. 
Przecież o godności człowieka bez przerwy mówi Ojciec Święty Jan 
Paweł II. Człowiek, który jest ciągle pogrążony w nędzy i ciągle tala 
się w kurzu, nie może mieć żadnej godności w sobie i proszę, żeby nie 
mylić tego z pokorą. Pokora to nic innego, tylko pozbycie się tego 
nieszczęsnego balastu, a jak się pozbywamy balastu, to wchodzimy 
w Boską wolność! 

Niech mi nikt nie mówi, że Bóg nie pozwala człowiekowi dochodzić 
do wolności, bo jeżeli Bóg by nas odgraniczał od wolności - a wolność 
jest równoznaczna z miłością, i równoznaczna z mocą - jeżeli Bóg by 
nas od tego odgraniczał, to nie byłby żaden Bóg, tylko jakiś straszliwy 
demon, który chce oderwać człowieka od źródła. Dla mnie to jest herezja, 
jeśli ktoś powiada, że Bóg nie chce naszej wolności, naszej miłości, 
naszej radości. Dlatego uważam, że to co ja mówię nie jest herezją, 
tylko nową interpretacją pewnych rzeczy, jest próbą przybliżenia ludziom 
tych rzeczy, które są ich własnością, które do nich należą. 

Wiem, że oprócz działalności naukowej zajmuje się Pan malarstwem. 
Czym jest malarstwo, ta wypowiedź przy pomocy formy plastycznej, z 
punktu widzenia Pana doświadczenia wewnętrznego? 

Malarstwem już się od pewnego czasu nie zajmuję, ale chcę powiedzieć 
coś, co mój drogi ojciec - ziemski - pewnie uważałby za herezję i 
pewnie by się z tym w ogóle nie zgodził. W moim przekonaniu do ma-

44 

larstwa nie trzeba się wcale przygotowywać, w sensie jakichś studiów -
no, najwyżej w zakresie warsztatowym, by wiedzieć, jak osiągnąć dany 
efekt, nie mieć z tym trudności, lecz na tym tylko polega ewentualne 
studiowanie malarstwa. Jeżeli zaś chodzi o istotę, to uważam, że malarstwa 
nie można się nauczyć - i nie odnosi się to jedynie do malarstwa, 
ale do wszystkich przejawów sztuki. 

Abstrahuję oczywiście od elementów pragmatycznych, na przykład 
w architekturze trzeba mieć na uwadze, aby to się nie zawaliło, trzeba 
więc nauczyć się obliczać, podobnie jak w malarstwie mieszania farb 
olejnych, aby osiągnąć pewne rzeczy. Natomiast, powtarzam, jeśli chodzi 
o istotę, to malarstwa, rzeźby itd. można się uczyć idąc ulicą, rozmawiając, 
pracując, wchodząc w różne kontakty z ludźmi, słuchając muzyki, 
pływając, grając w tenisa, nie wiem, co jeszcze robiąc, cokolwiek. 
Decydujący jest rozwój wibracji - w ogóle kryterium rozwoju człowieka 
jest umiejętność osiągnięcia i zachowania oraz przekształcania wewnętrznej 
wibracji. Inaczej mówiąc, umiejętność przechodzenia od jednego 
stanu świadomości do drugiego, wychodzenia ze stanu beta, do 
stanu alfa, theta i delta, a również, jeśli można, do stanu gamma. 

Jest tak, jak to wynika ze słów Chrystusa - Ojcze, oni są na tej ziemi, 
ale nie sąz tej ziemi, tak jak ja, chociaż jestem na ziemi, nie jestem z tej 
ziemi. Chodzi o to, żeby człowiek umiał nie być na tej ziemi., chociaż 
jest na tej ziemi, to znaczy mógł wyjść poza ograniczenia tej ziemi, tego 
układu, ciała i krwi. Pamięta Pan, jak w swoim czasie Chrystus powiedział 
do Piotra? Błogosławiony jesteś Piotrze, ponieważ nie ciało i krew 
ci to powiedziało, ale Ojciec mój. Tak, to jest to - choć jesteśmy na 
ziemi, móc nie być z tej ziemi. To właśnie jest wiedza, jeżeli to się 
osiąga, to osiąga się właściwie największe rzeczy, jakie ten świat może 
dać na swoim planie. Wydaje mi się, że to jest właśnie ta Boska transcendencja, 
ta dojrzałość. 

W tym ujęciu sztuka byłaby odblaskiem transcendencji? 

Tak. Dlatego, że w istocie rzeczy jest tylko jeden Twórca, z którego 
to wszystko wynika, a jeżeli posuniemy się dalej, w głąb, to dojdziemy 
już do tych olśniewających tajemnic zjednoczenia, prawda? Więc jeśli 

45 


jest jeden Twórca, a człowiek mówi, że to jest jego obraz, jego poezja, 
jego muzyka - no to widzimy, co się tutaj, na poziomie psychologicznym, 
dzieje, ta amputacja, aborcja, to odcięcie, zamknięcie - i od razu 
dualizm, sztuczny, myślowy, rodzący się w głowie. Prawda? To od razu 
widać - to jestem ja, to jest ten pan, tam i tam urodzony, on to napisał, on 
to zrobił i on dostanie za to nagrodę. A tamci - zaraz zjawiają się tamci, 
wszyscy inni, tamten, tamta, setki, tysiące innych - i Bóg, gdzieś tam na 
końcu. Jest także, tylko trochę wyżej, tam jest niebo, za chmurami - i tak 
zaczyna się cała ta historia, która nie daje nam spokoju od urodzenia aż 
do śmierci. To piekielne uwikłanie muchy, która nie może z tego wy-
leźć, (śmiech) z tej kadzi z miodem albo ze smołą, albo ze szklanki z 
herbatą, nie wiemy, co ta mucha tam ma, ale wiemy najgorsze, że nie 
może wy leźć... 

Może wrócilibyśmy teraz do owego owocu, o którym miał Pan coś 
powiedzieć? 

Troszeczkę heretycko spróbuję tutaj opowiedzieć niektóre rzeczy, 
ale nie wiem, czy to rzeczywiście herezja... Proszę mi wytłumaczyć -
teraz ja przechodzę do lekkiego kontrataku - proszę mi wytłumaczyć, 
dlaczego to św. Paweł, zdaje się, powiedział w pewnym miejscu, kiedy 
mówił o małżeństwie, w ogóle o połączeniu się z kobietą, tak - nie będę 
mówił dosłownie, bo nie pamiętam, ale powiem jak zapamiętałem sens, 
sens jest najważniejszy, nie słowa, nie forma - chciałbym, powiada ten 
św. Paweł, abyście byli tacy jak ja, ale nie chcę was wprowadzać tutaj w 
zamieszanie, ale, ale jakbyście mogli, to lepiej by było dla was, gdyż 
inaczej utrapienia ciała mieć będziecie. Jednak nie znaczy to, żebyście 
tego nie mogli robić, bo możecie, jak już taka wasza natura to róbcie, 
ale wolałbym, jakbyście mogli być jak ja, bo to lepiej, ponieważ utrapień 
ciała unikniecie. 

To jedno. A drugie stwierdzenie na podobnej fali - mówi się, że czystość 
jest jedną z największych cnót, cnotąBoską, prawda? Że jest wspaniałą 
sprawą, więc nikogo nie uważa się za gorszego, niższego z jej 
powodu, przeciwnie, jeśli idzie on w kierunku kapłaństwa czy zakonu, 
czy w ogóle w kierunku seksualnej wstrzemięźliwości, traktuje się to z 
szacunkiem, jako duchowe osiągnięcie. Gdybyśmy to wszystko konse-

46 

kwentnie przyjęli, ze wszystkimi skutkami, to mielibyśmy wówczas 
prawo śmiało stwierdzić, że całego tego biologicznego rozrodu mogłoby 
w ogóle nie być! No, ale ktoś się powoła na to, że przecież Bóg 
powiedział - idźcie i rozmnażajcie się i napełniajcie Ziemię. Cóż to więc 
znaczy? Odpowiedź może być taka (jak już bawimy się tą intelektualną 
piłeczką) - On powiedział tak do ludzi już po opuszczeniu przez nich 
raju, do ludzi znajdujących się w stanie beta. Którzy nie potrafią tego 
inaczej zrozumieć, tylko muszą napełniać Ziemię, no bo są na takim 
poziomie, w takim stadium, że nie mogą inaczej. Podobnie jak Paweł -
jak nie możecie zrezygnować, róbcie to, jednak wolałbym, żebyście byli 
jak ja, bo uniknęlibyście... 

Czy uniknęliby? No, chyba jasne -jak ktoś nie wchodzi w te rzeczy, 
nie ma dzieci, czy nie jest zaabsorbowany życiem seksualnym, a zmierza 
w głąb własnej duszy. Tak mówi między innymi indyjska joga. Odżas 
to nic innego, tylko Boska energia - zwana też kundalini - która gromadzi 
się u podstawy kręgosłupa, a następnie, właśnie dlatego, iż nie idzie 
w stronę rozrodu i w kierunku odrzucania jej, może być spożytkowana 
na ewolucję, na rozwój jednostki. Tymczasem dzieje się tak, że jest ona 
wciąż wyrzucana na zewnątrz, w ogromnych potencjałach, powtarzam -
w ogromnych potencjałach, o czym mówi zarówno fizjologia, jak i ezo-
teryka. Każda erupcja seksualna, każdy akt seksualny to jest niewiarygodna 
eksplozja energii, jaka idzie od człowieka precz! 

W jodze uważa się, jeśli chodzi o akty seksualne, że istnieje pewien 
rezerwuar energii, który nie jest uzupełniany. A! Nie jest! To jest jedyny 
rodzaj energii, który nie podlega uzupełnianiu. Wobec tego każdy akt 
płciowy jest zmniejszeniem potencjału całego układu. To są dla nas nowe 
rzeczy! O tym medycyna całkiem inaczej mówi - o tych historiach -
zupełnie błędnie! Powiada się na przykład, że to jest potrzebne młodzieży, 
że bez tego nie można żyć, że muszą, że to nic nie szkodzi - choćby 
samogwałt - że to wszystko jest w porządku. Na pewnym etapie rozwoju 
i - powiedzmy - niemożliwości wyjścia z tego, to jest w porządku, ale 
trzeba zrozumieć, o czym tutaj cały czas rozmawiamy - o wysokich stadiach 
rozwoju wewnętrznego, a nie wegetacji na poziomie półzwierzę-
cym. 

Jeśli przyjąć, że komunikujemy się na tym niskim poziomie, to czło-

47 


wiek rzeczywiście nie jest niczym innym, mężczyzna - dajmy na to - nie 
różni się od byczka czy jakiegoś tam fajnego koguta, od wydry czy chomika, 
tyle tylko, że ma gorszą potencję, bo przecież my nigdy nie wytrzymamy 
takiej potencji, jaką mają te zwierzęta. One mają możliwości 
bez porównania większe, a być może, że i doznania znacznie intensywniejsze 
od naszych, prawdopodobnie tak właśnie jest, chociaż tego nikt 
nie sprawdził. Ale nie szkodzi, nic nie szkodzi - pożartujmy, dlaczego 
nie? 

Widzi Pan, wracamy do jabłka. Otóż istnieje teoria, zgodnie z którą 
uważa się, że początek nieszczęścia ludzkości to właśnie ten moment 
splamienia. O Matce Boskiej mówi się natomiast, iż jest niepokalanie 
poczęta - cóż to znaczy, na Boga? Dlaczego niepokalanie? Jakie tutaj w 
ogóle pokalanie nastąpiło? Księgi święte różnych religii mówią o nieopanowanej, 
niekontrolowanej zmysłowości jako o grzechu. Jako o 
czymś upokarzającym. Skądinąd mamy nawet zdanie, że każde zwierzę 
jest po stosunku smutne. W ezoteryce utrzymuje się, że to właśnie akt 
seksualny spowodował rozbicie energii. Jak pisał na przykład Hoene-
Wroński (i inni), to połączenie się miłosne półbogów z półzwierzętami 
spowodowało powstanie człowieka. To połączenie półboskiej - a właściwie 
całkowicie Boskiej! - energii z ciałem fizycznym spowodowało 
dramat życia ludzkiego i to mogło być początkiem późniejszej ewolucji 
homo sapiens. Tak się na to patrzy w ezoteryce. 

Czyli owo jabłko ma jednak charakter seksualny? 

Z tego punktu widzenia można by tak powiedzieć - że to właśnie 
wejście w seks, w rozkosz związaną ze seksem. 

W takim razie istnieje pewnego rodzaju tożsamość między rozbiciem 
świadomości a współżyciem cielesnym? Wcześniej powiedział Pan, że 
wyjście z raju związane jest z pojawieniem się innej świadomości, która 
oddzieliła ludzi od Boga. 

Właśnie, akt seksualny spowodował zmianę diapazonu świadomości. 
Zmianę wibracji. Przeskok na inny etap wibracji. Rozbicie ciała. 

48 

Jeden z najbardziej uderzających wątków w filozofii Indii jest taki -
Brahman został roztrzaskany na miliardy kawałków - jak taka wielka 
szklana, kryształowa kula, jeśli grzmotnie się nią o posadzkę - i każdy z 
tych kawałeczków to jest nasze indywidualne życie. Ono jest częścią 
całości, jednak ponieważ całość została rozbita, jest od niej oderwane. 
Patrzy więc na wszystko całkiem inaczej, w sposób zdeterminowany, 
zdeterminowany kształtem tego kawałeczka, którym jest. 

Tutaj dotykamy znów mojej centralnej teorii, której poświęciłem 
szereg publikacji i którą uważam za swoje powołanie (od strony sensu 
stricto naukowej), że dzieci są kontynuacją świadomości rodziców. Że 
zygota nie jest niczym innym, jak przekazem świadomości, nie tylko 
przekazem cech biologicznych utrwalonych w kodzie genetycznym. Istnieje 
coś takiego jak współwystępowanie, współwystępowanie somy i 
psyche, co wydaje się rzeczą wprost banalnie prostą - jeżeli to są moje 
cechy genetyczne, biologiczne, w ogóle somatyczne i psychiczne, to na 
jakiej podstawie powiada się, że została niby wdmuchnięta jakaś inna 
świadomość? Przecież to było zawsze razem! To wszystko wciąż jest 
uwarunkowane jednością - i nagle mówię, że to dziecko, choć ma wszystkie 
moje cechy, to jest, niestety, ktoś całkiem inny? Czyli - poszatkowa-
ło się tę rzeczywistość na kawałeczki. Tak jakby nożyczkami pocięli i 
mówią, że tamto nowe pokolenie to jest ktoś inny. Że są, owszem, związki 
kulturowe, że jest podobieństwo, że to jedno z drugiego wynika, że to 
samo ciało, ta sama energia - ale to nic nie szkodzi! To jest całkiem kto 
inny! To jest co innego! Nie, proszę państwa, cóż to za złudzenie! 

Co mówi się w ezoteryce - Bławatska, Besant - co się nazywa największą 
herezją? Niezrozumienie Wielkiego Adama. A co mówi się w 
religii chrześcijańskiej? Abyście byli jednym ciałem i jedną duszą w 
Chrystusie. Czyż nie wiecie, że jesteście członkami Chrystusa? No proszę! 
To są rzeczy oczywiste, to są truizmy! Ale zrozumienie tego truizmu 
to jest rewolucja. Ponieważ jak patrzę na innych ludzi jako na 
samego siebie - to albo jestem kimś chorym, wariatem, albo swego własnego 
ciała nie będę nienawidził! Przecież nie mogę nienawidzić, jeśli 
w ogóle chcę żyć. Więc można tutaj jeszcze raz powiedzieć: kochaj bliźniego 
swego - nie jak siebie, lecz jako siebie samego. A jeżeli tak, to 

49 


następuje holistyczne zjednoczenie świadomości i nagle nie ma nic innego 
poza świadomością, bo - tak między nami mówiąc - wszystko pływa 
w świadomości, tak jak rybki w akwarium. Wszystko i wszyscy - nie 
ma rady, Kolego! Gdybym Panu odciął głowę, co by Pan wiedział o 
świecie? O religii? Co? Nic! Przepraszam, to brutalne, ale wreszcie pomówmy 
sobie troszeczkę po ludzku. No co? 

Z tego by wynikało, że owo mistyczne ciało Chrystusa jest rzeczywistością, 
nie czymś jedynie postulowanym? 

Na Boga! Oczywiście! Natychmiast widocznym! Jeżeli ja jestem 
heretykiem, to tylko w jednej rzeczy jestem heretykiem, od razu tu się 
spowiadam. Na czym to polega? Powiedziano, że Boga się nie widzi, 
Boga nikt nigdy nie widział. Być może. Może nikt nie widział - ale ja 
Go ciągle widzę! Czyli jestem w takim razie nienormalny. Jestem heretyk, 
bo wszyscy mówią, że nie widzieli, a ja Go znam. Ja ciągle Go 
widzę. Mogę przysiąc na to! Od razu! Więc z kim masz do czynienia? Z 
superheretykiem! Nie uchodzi w ogóle słuchać tego, co mówię! To wariactwo, 
szaleństwo! Być może to i szaleństwo, ale niestety - ja się z 
tego nie wycofam, trudno. Rozumie Pan teraz, z kim ma do czynienia? 
Szczerze z Panem rozmawiam, Kolego. 

Mojżesz rozmawiał z Bogiem twarzą w twarz... Są precedensy... 

A właśnie, jak tam było napisane? Że nikt Go nie widział? Więc co to 
jest? To znaczy, widział tylko zewnętrzną formę? Ale co może ktoś powiedzieć 
o wewnętrznej formie? W ogóle - kto może coś powiedzieć o 
świadomości Boga? Ja, Kolego kochany, jestem taki heretyk, ze postanowiłem 
napisać książkę, albo przynajmniej esej na temat świadomości Boga. 
I jeżeli ktoś uważa, że jestem heretykiem, to może ma rację... Jakie jest 
pierwsze przykazanie? Będziesz miłował Pana Boga swego, ze wszystkiego 
serca swego, ze wszystkich sił, z całej mocy... Jak ja mam Go miłować, 
jak Go w ogóle nie znam? Nie mam pojęcia o Jego świadomości? 
Co, szaleńca chcecie ze mnie zrobić? Szalonego człowieka? Możliwe, ja 
staram się być logiczny, tylko logiczny. Albo tutaj coś jest, albo nie ma. 
Przepraszam, no, mówmy ze sobą jak ludzie, spokojnie. Bo jak jesteśmy 

50 



^^ 

wariatami, to trzeba nas pozamykać. Więc o co chodzi? Dla mnie ta Rzeczywistość 
jest konkretna. 

Ramakriszna, kiedy spotkał Wiwekanandę, jednego z najwybitniejszych 
swoich uczniów, to ten Wiwekananda, nie oświecony jeszcze, pyta 
tak - Panie, czyś ty widział Boga? Bo to był człowiek, który szedł wprost 

- i to mi się właśnie podoba, ponieważ wbrew swojemu jakiemuś tam 
wykształceniu jestem prostym człowiekiem, naprawdę prostym, staram 
się być uczciwy wobec samego siebie i to co gadam, to staram się, u 
licha, robić. I będę dalej robił! Nie ma gadania! Więc on mówi tak - czy 
widziałeś Boga? A tamten - przyjacielu, nigdy nic bardziej konkretnego 
od Niego nie widziałem! Bez przerwy Go oglądam! I tak go przekonał! 
To właśnie go przekonało! Tego superwyrafinowanego intelektualistę, 
jakim był Wiwekananda. Superwyrafinowanego! Bo taki umysł, jaki on 
posiadał, to i dziś trudno byłoby znaleźć. I proszę Pana, co? Pan myśli, 
że jestem abstrakcjonistą? Nie. To są konkrety. Dla mnie to jest straszliwy 
konkret. A to, że Pana teraz widzę, że widzę ten magnetofon, widzę 
biurko - i to, że ja sobie gdzieś chodzę, idę na wykłady, że mam to ciało 

- Pan myśli, że uważam to za zwyczajne rzeczy? 

Co jest wstępem do takich rzeczy, do tego szaleństwa? Co jest wstępem? 
Już raz o tym mówiłem - zdumienie! Słyszy Pan? Zdziwienie. 
Zaciekawienie i zdumienie. Jak to jest w człowieku, to nie ma w nim 
starości! Nie ma strupieszałości, nie ma nudy, nie ma opieszałości. Bo 
jak jest zdumienie, to człowiek - co to jest?! Na Boga! Co się dzieje! 
Rozumie Pan? To jest właśnie istota życia. Jak jest takie zachłyśnięcie 
się radością, niespodzianką. Każdy uczciwy twórca Panu powie, że dzieło 
powinno być niespodziewane, że nie może wszystko być jasne. Dlatego 
pewnie Pan Bóg tak to ukrył. To ciągłe poszukiwanie, ta zabawa z Panem 
Bogiem, szukanie Go bez przerwy - to pewnie o to chodzi. Żeby to 
nie było takie łatwe... Przecież On mógłby się w każdej chwili pokazać, 
a nie pokazuje... Bo to jest taka Boska gra, taka Lila, o jakiej mówią 
Wedy. Takie wyrafinowanie niesamowite, a jednocześnie fantastyczne 
życie w tym, ponieważ On to oczywiście przekracza. Niech Pan sobie 
wyobrazi, że ma Pan wieczność do dyspozycji. Wieczność! I Pan to 
musi wypełnić. Rozumie Pan, co mówię? Wypełnić tę wieczność! Chciał-

51 


by Pan tak od razu wszystko wiedzieć? To niemożliwe, to trzeba tak -
zrobić zasłony, aby nikt się tego nie dowiedział przez tysiące wieków! 
Nie? Nie jest to mądre? 

Ale jednocześnie, jak mówił Pan poprzednio, istnieje poziom świadomości 
ogarniający zawsze i wszędzie całość? 

Dochodzimy znów do sedna sprawy. Widzi Pan, gdziekolwiek się 
ruszymy, dochodzimy do sedna. Obojętne z której strony, czy od góry, 
czy od dołu, czy z boku - to wszystko jedno. Może Pan gadać ze mną o 
kiełbasie, albo jakiejś tam wycieczce, wszystko jedno - zawsze dochodzimy 
do sedna. I tutaj znowu, mowa o świadomości, która przekracza. 
Jakie jest imię Boga? Jestem Tym Który Jest, Który Jest, Jest, Jest, Jest. 
To w Biblii. Ale to przecież także centrum buddyzmu. Jak Pan chce 
złapać i zjeść samo serce buddyzmu Zen - za co mnisi buddyjscy życie 
oddają, żeby w to wleźć, żeby to zjeść - to ja Panu dam to na półmisku, 
to jest pojęcie t e r a z. To pojęcie, doświadczenie tego w pełni, to 
właśnie jest Zen. To właśnie jest joga. 

To jest największe osiągnięcie, że Pan tu siedzi. Nie może Pan szukać 
tego poza sobą, gdzieś za chmurami. T o jest największy cud, jaki 
był kiedykolwiek zrobiony. To jest właśnie to, tu jest Pan w centrum 
Boga. Nie gdzieś indziej, za tym murem - inaczej w nic Pan nie wierzy. 
Powiedziano, że Bóg jest wszędzie, dlaczego w to nie wierzymy? Wszyscy 
jesteśmy wobec tego niewierzący, wszyscy jesteśmy nieoświeceni! 
Wszyscy nie wierzymy w Boga! Sami ateiści, sami agnostycy... Nic nie 
wiem... Jak to nie wiesz? A co t o jest?! Co to jest, człowieku? 

Pamięta Pan, jak to zrobił pewien mnich? Powiedz mi, co to jest? -
mówi do ucznia. To są dzikie gęsi. A co one robią? Lecą, odlatują... I 
mistrz złapał go wtedy za nos i skręcił tak, że o mało mu go nie złamał. 
Dokąd one mogą odlecieć? A uczeń w tym momencie oświecił się, doznał 
satori, pojął, że one nigdzie nie mogą odlecieć... Tak to jest - on mi 
gada, że odlatują, to znaczy wlazł w konwencję tego świata, wszystko 
jest dla niego jasne. A tymczasem one przecież nie mogą nigdzie odlecieć, 
ponieważ właśnie ta świadomość jest samym centrum - proste! - i 
w tej świadomości one odleciały. I w tej świadomości nie odleciały. 

52 

Cały czas trwa coś niezmiennego, wiecznego... 

Ale jednocześnie gra telewizyjna się toczy, aktor jednocześnie jest 
scenarzystą i reżyserem - i to wszystko się robi wciąż na nowo. No, bo 
co robić? Mamy czas! No, co robić!!! Niechże Pan coś podpowie! Trzeba 
teraz coś zjeść, trzeba wypić... Wie Pan, o co mi chodzi? Poznał mnie 
Pan teraz troszeczkę lepiej? To jest coś superkonkretnego. Zapewniam 
Pana, że to jest wielka muzyka. Że to nie żaden eklektyzm. Zresztą -
wszystko jest eklektyzmem, dlatego, że w istocie wszystko jest właśnie 
takie, jak mówiliśmy przedtem, i ci najwięksi filozofowie brali z tego 
samego źródła. A mnie chodzi o jedną rzecz, aby tylko to źródło, siedzieć 
w nim. Za łeb to i wchodzić w to. Nic więcej mnie nie obchodzi, 
jedynie to największe osiągnięcie, tylko dotyk najwyższego, choćby to 
miała być nie wiem jaka herezja. Nic nie pomoże! Staram się robić to, 
co mówię. I pod tym względem jestem uczciwy, więc mam prawo to 
mówić. 

To jest fantastyczna i konkretna sprawa - to o czym mówię i co znam. 
Jest zawsze z Panem. Niech Pan wie - czy jedzie Pan pociągiem, czy jest 
w jakimś sklepie, czy w domu, czy gdzieś z kimś rozmawia, czy Pan je, 
czy Pan śpi - to zawsze ta niesamowita, ta Boska sprawa, ten cud rzeczywistości 
zawsze jest z Panem. Jest w Panu. W momencie urodzin i w 
momencie śmierci, w czasie życia i w czasie bardo. I tylko to zrozumieć, 
i tylko przyjąć tę wibrację zdumienia i mocy... To zależy od innych 
rzeczy - od trybu życia, od diety, od medytacji, od stanu zdrowia, 
od lekarstw, od tego, czy jest Pan wypoczęty, czy się Pan wyspał, czy 
seksualnie nie jest Pan rozwalony - to bardzo ważne - to wszystko ma 
wpływ i jak Pan to wszystko koryguje, wzmacnia zdrowie, uspokaja 
oddech, uspokaja niepokój seksu - to wnika w Pana moc, stopniowo 
Boska wibracja staje się bliższa i bliższa i zaczyna Pan wchodzić w 
Boskie historie w codzienności. Taka jest prawda. 

Czym w takim razie jest śmierć? 

Śmierć... Tych śmierci było tyle samo, ile narodzin. Co to jest śmierć? 
No, to jest - Kochany - przygoda. Raz odwraca Pan kartkę i to jest ta 

53 


przewrócona kartka, a raz nie - to jest cała różnica. Śmierć jest dalszym 
ciągiem, jest ustawiczną przygodą, jest zmianą pewnych rzeczy, aby nie 
było to powielaniem się, śmierć daje możliwość odnowy, daje szansę 
nowej przygody temu, który przybywa, który patrzy, który wchodzi w 
ciała, wchodzi w ludzi, w rzeczy i sprawy, śmierć jest innym punktem 
widzenia. 

Zatem - nie jest końcem? 

Końcem jest tak, jak jest koniec jakiejś strony czy koniec filmu. Jak 
Pan idzie na przykład do sklepu czy do domu i wchodzi Pan, to jest to 
zakończenie tej drogi. W takim sensie to jest koniec. Jak wejście z ulicy 
do tramwaju - koniec chodzenia po ulicy, bo jest Pan już w tramwaju. 
Koniec... no, jest jakiś koniec, tak samo jest ze śmiercią. To jest pewne. 
Nie ma, nie ma końca, nie ma śmierci. 

To jest rewolucja, Kolego! Ludzie, jak w to nie wchodzą... Chrystus 
powiedział wyraźnie, kiedy oni gdzieś tam pędzą na pogrzeb, On 
mówi - a co ty tam? gdzie ty? niech umarli swoich umarłych, ty chodź 
tutaj, ze mną! 

Potrzebna jest taka właśnie trochę luźna atmosfera, trzeba trochę 
śmiać się, trochę się powygłupiać, bo wtedy człowiek nie jest skrępowany, 
że to tak, a to tak, że to, a tamto, tylko używa tego swojego 
umysłu, a tak naprawdę go nie używa, tak się nim bawi, bo to po to 
jest, to jest taka śliczna rakietka pingpongowa, taki piękny dysk, który 
się w jakąś stronę rzuca, taka gra - to sobie przypominam, a to było 
wtedy, a to jest ten wiek, tak było gdzieś napisane - taka zgaduj-zga-
dulka telewizyjna... 

Gdybym mógł zarazić swoją wiedzą innych, spowodowałbym, by 
religie zbliżyły się do siebie, żeby ci ludzie służyli sobie naprawdę, żeby 
się sobą cieszyli, żeby zupełnie nieznajomi mogli serdecznie witać się 
ze sobą, obdarowywać, sprawiać sobie przyjemności, żeby było ogólne 
poczucie braterstwa, a nie ta straszna wzajemna obcość, żeby główne 
pieniądze szły na sprawy rzeczywiście ważne, dla likwidacji chorób, 

54 

nieszczęścia, podniesienia poziomu życia, radości, wesołości, tańca, 
śpiewu, poezji - tak powinno to wyglądać! I to tylko ciemnota, i to tylko 
niski etos, zawężona świadomość powoduje, że tego na razie nie ma, ale 
to wszystko przyjdzie. 

Wszystko przyjdzie - i możemy mieć pretensje wyłącznie do siebie, 
a raczej do owego, że tak powiem, trendu, w któryśmy weszli w swoim 
czasie, a który, swoją drogą, został dopuszczony - ale to, tutaj, to są 
chwilowe sprawy, ta Ziemia, to jest tak straszliwie małe. Kosmonauci, 
co popatrzyli na Ziemię z pewnej odległości, doznali zupełnej zmiany 
poglądu na rzeczywistość, zobaczyli te wszystkie ludzkie problemy w 
pełnym dystansie - tutaj Ameryka, o, tej wielkości, tutaj Japonia, gdzieś 
tam na przykład Australia, taka maciupka, Europy prawie w ogóle nie 
widać... Kochany, są miliony takich planet! 

Jak będziesz wyglądać za 100 milionów lat? Zastanów się, to idzie, 
ten zegarek, a coś musi być wieczne. A wtedy od razu szersze spojrzenie, 
głębszy oddech - nawet jakby wszyscy wokół nas pomarli, jakby 
nas wszyscy zdradzili, to, na Boga! -pozostaje zawsze ta wibracja życia. 
Wibracji życia nic nie zmieni. Możemy tak rozmawiać i - jeśli takie 
rzeczy są możliwe - to znaczy, że zawsze były możliwe, to znaczy, że 
potencjalnie to siedzi w tym, co tu jest. Nie nazywajmy tego, ale to co 
jest, jest konkretne i dzięki temu takie rzeczy są możliwe, że my tu siedzimy, 
jemy czy pijemy herbatę... Rozumie Pan? Jak to jest możliwe, to 
zawsze było i zawsze będzie. Nie ma końca tej zabawy. Nie ma w ogóle 
końca zabawy. Nigdy nie było. I to jest największa z tajemnic - że to j 
e s t ! Że to jest - a nie sama czarność! Sama pustka. Tylko są takie 
rzeczy - skąd się to wzięło, a jeśli istnieje, to jest właśnie ta istota rzeczywistości 
- takie, zwykłe, rzeczy. Jest oczywiście i cisza. Jest. 

Jeżeli coś takiego się wie, to jest się bogaczem. Bogaczem! Jak się to 
wie, to nawet jakby był Pan skazany na śmierć i mieli za pięć minut 
głowę Panu obciąć jak się o tym pamięta - nic się nie stanie. To jest. To 
jest. Centralna siła, która jest wieczna. 

Jestem - w tym swoim, określonym życiu - tylko pojmowany uświadamiany 
przez to, co jest? 

55 


Trzeba pamiętać, pamiętać o najważniejszym przykazaniu - będziesz 
miłował Boga... Jakiego Boga? Wibrację, tę Najwyższą Wibrację. Tego 
Twórcę, Kreatora rzeczywistości. Trzeba nauczyć się zbliżać do tej Wibracji 
i kochać Ją, bo Ona nigdy nie zawiedzie, nigdy. Ci wszyscy ludzie... 
Każdy z nas ma swoje błędy, niedoskonałości, wszyscy podlegamy 
zmianom wibracji... Ja tak samo, nic nie rozumiem, kiedy zmieni mi 
się wibracja. Jak jestem w beta, to jestem najzwyklejszym, przeciętnym 
człowiekiem w Krakowie. Pewnie, że jakieś tam ślady zostały, ale to 
wszystko nic... Natomiast to, o czym mówiliśmy przed chwilą - to nie 
zawiedzie. 

56 

SZTUKA SŁUCHANIA 

Antoni Matuszkiewicz (urodzony w roku 1945 we Lwowie) przez 
ponad czterdzieści lat związany był ze Świdnicą, od kilku lat mieszka w 
Starym Gierałtowie w Górach Złotych (Sudety Wschodnie). 

Na tle pisarzy swojego pokolenia stanowi odrębną wyraźnie zarysowaną 
osobowość twórczą. Zarówno jego poezja (w tym roku ukazał 
się w Bibliotece Wrocławskiego Oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich 
dziewiąty zbiór wierszy - „Vox celestis"), jak dramaturgia („Pokutny 
krzyż", „Pokaz mody", „Hotel Europa") i proza („Dochodzenie", 
„Subatlantyk") to przede wszystkim świadectwo szczególnej wrażliwości 
duchowej. 

„Świadomość światła", choć zupełnie odmienna gatunkowo, wydaje 
się konsekwentnym dopełnieniem tej twórczości. Zarazem - będąc raczej 
dziełem sztuki słuchania niż pisania i stosownie do prezentowanej 
idei uniwersalności i tożsamości -jest także próbą przekroczenia indywidualnego 
autorstwa. 

Mirosław Sośnic ki 

57