Rafał A. Ziemkiewicz

Kłamstwa i „kłamstwa” o Michniku 

Bohater starego żydowskiego żartu, słysząc, że jego żona puszcza się z 
całym miastem, wydyma pogardliwie wargi: „phi, jakie to niby miasto, 
parę domów na krzyż”. Mam nieodparte wrażenie, że ten stary dowcip 
dostarczył ostatnio natchnienia Adamowi Michnikowi i jego obrońcom, 
głowiącym się nad problemem, jak ocalić wiarę w nieomylność i 
prawdomówność kogoś, kogo nieomylność i prawdomówność została 
przekonująco podważona w licznych publikacjach prasowych i 
książkowych.
 Ano tak właśnie, jak w owym kawale: zbyć milczeniem to, czy żona faktycznie 
się puszcza, za to z zajadłością uczepić się zwrotu „całe miasto”. Buńczucznie 
ogłosić, że przeciwnicy kłamią i że zostanie im to udowodnione przed sądem; 
przedstawić niezbity dowód, że jest co najmniej trzech obywateli, z którymi 
małżonka nigdy się nie spotykała, a więc użycie zwrotu „całe miasto” to 
oczywisty fałsz, tym bardziej kłamliwy, że wspomniana miejscowość w ogóle 
nigdy nie miała praw miejskich... Jeśli ma się odpowiednio silne nagłośnienie i 
wystarczający tupet, znajdą się ludzie, którzy to kupią. 
 1.Być może mylę się, uparcie protestując przeciwko przypisywaniu Michnikowi 
pobudek, ujmijmy to delikatnie, emocjonalnych, i dopatrując się w jego 
działaniach racjonalności – ale jego powracająca nawrotami aktywność w 
rozsyłaniu pozwów sądowych wbrew pozorom ma sens. Po prostu nie chodzi tu 
o przekonanie sądu ani tej części publiczności, która jest zainteresowana 
argumentami obu stron. Michnikowszczyzna nie walczy już o monopol w 
kreowaniu opinii i narzucaniu interpretacji; dziś musi toczyć bój o utrzymanie 
przy sobie dotychczasowych wyznawców, narażonych jak nigdy wcześniej na 
zetknięcie się z wrażymi miazmatami. Służy temu wykreślenie manichejskiego 
podziału – na tych, którzy tkwią w nieprzejednanej niechęci do wszelkich 
odmian prawicy, a więc inteligentów, oraz na chwilowo triumfujących 
barbarzyńców. Przeciwnik jest definiowany jasno i brutalnie: jako ciemnota 
oraz karierowicze, wysługujący się faszyzującej władzy dla pieniędzy i 
stanowisk. Na miano inteligenta i człowieka uczciwego zasługuje wyłącznie ten, 
kto donośnie śmieje się z „kaczorów”, zatyka nos słysząc o „ubeckim szambie” 
i grzebiących w nim „gnojkach z IPN”, a na wieść o zdemaskowaniu 
agenturalnej przeszłości kolejnego obłudnika śpieszy „w tej trudnej dla niego 
chwili” z publicznymi wyrazami solidarności, uznania i nieprzemijającego 
szacunku. 
 Tak zdefiniowaną „inteligencję” zwołuje dziś michnikowszczyzna – zapewne w 
nadziei, że przyjdzie czas kontrataku – do wytrwania w fortecy oblężonej przez 
czarne sotnie. Sięga w tym po różne sposoby psychologicznej manipulacji – 
utwierdza wyznawców w poczuciu wyższości, wytwarza wśród nich 
cementujące wspólnotę poczucie zagrożenia, umiejętnie odwołuje się do 
europejskich snobizmów i opinii „Zachodu” etc. Sięga także po swoistą 
martyrologię, obejmującą zarówno szeregowego „wykształciucha” (to słowo 
przywoływane jest bezustannie), jak i duchowego przywódcę, guru oraz ikonę, 
Adama Michnika, dziś przedstawianego przez wyznawców jako „ulubiony cel do 
plucia” dla rozmaitych „kłamców” i „oszczerców”. 
 2. Z racji wydania „Michnikowszczyzny” jeździłem trochę po kraju na 
spotkania z czytelnikami. Często byłem informowany, że w tej samej sali 
tydzień czy miesiąc temu odbywało się spotkanie z Adamem Michnikiem. 
Opowiadano mi o tych spotkaniach, niektóre zresztą zostały nagrane przez 
lokalne i internetowe media. Przyjętym zwyczajem, w drugiej części pojawiały 
się pytania z sali. Wśród nich padały czasem pytania dla bohatera wieczoru 
niewygodne – w rodzaju, co robił w archiwach MSW w roku 1990. Każde takie 
pytanie budziło żywiołową reakcję sali – oburzenie demonstrowano buczeniem, 
tupaniem i okrzykami, żeby pytanie zignorować, żeby zabrać „tej osobie” 
mikrofon i usunąć ją z sali. Michnik odpowiadał machnięciem ręki i krótkim „to 
wszystko bzdury” albo „kłamstwa niewarte polemiki”, publiczność przyjmowała 
taką odpowiedź gorącym aplauzem, a pytającemu uniemożliwiano replikę, bądź 
to zakrzykując i wytupując, bądź fizycznie nie dopuszczając go więcej do 
mikrofonu. 
 W taki sam sposób wyznawcy Michnika bronią jego wyborów i 
publicystycznego dorobku w III RP także w skali „makro”. To wszystko bzdury, 
kłamstwa, robota oszczerców, zawiść zaplutych karłów wobec prawdziwego 
bohatera i wielkiego intelektualisty, a także, last but not least, antysemityzm. 
Publiczność, skłonna do tupania na „oszczerców”, przyjmuje takie wyjaśnienia 
chętnie, ale gdyby ktoś pytał, to rozsyłane w różne strony pozwy sądowe – bez 
wdawania się w ich treść i sens – stanowić dla niej mają, i stanowią, dowód 
ostateczny. 
 Żaden z tych pozwów nie dotyczy jednak spraw zasadniczych. Na przykład 
wspomniana przed chwilą wizyta w archiwach MSW: Michnik, choć publicznie 
stwierdził ostatnio, że to kłamstwo, że żadnej komisji Michnika w ogóle nie było 
(jak pogodzić to z wyjaśnieniami udzielonymi w liście do „Rzeczpospolitej” 
przez prof. Henryka Samsonowicza? Przyjdzie chyba i jego zaliczyć do 
„oszczerców”!), nie pozywa tych, którzy o tej arcytajemniczej sprawie piszą. W 
swojej książce, na stronach prawie czterystu, stawiam mu szereg bardzo 
konkretnych zarzutów. Żeby ich nie mnożyć, tylko jeden przykład: jako poseł 
sejmu kontraktowego musiał Michnik znać ustalenia „komisji Rokity” (można 
zresztą podejrzewać, że znał je już wcześniej) – wiedział więc, że zbrodnie 
stanu wojennego dokonywane były z naruszeniem ówczesnego, peerelowskiego 
prawa, że w strukturach SB istniały „sekcje D”, przeznaczone do zadań 
będących w świetle tegoż prawa przestępstwami, że nie mogłyby one istnieć 
wbrew woli Jaruzelskiego i Kiszczaka... Tymczasem przez wiele lat karmił 
czytelników swej gazety argumentacją, że nie można wymierzyć komunistom 
sprawiedliwości, gdyż wymagałoby to łamania zasady „prawo nie działa 
wstecz”, tworzenia jakichś trybunałów rewolucyjnych, co zniszczyłoby rodzącą 
się polską praworządność. Nie mógł, powtórzę, snując przerażające wizje 
„spirali rewolucyjnej przemocy” nie wiedzieć, że wszystko to jest kompletną 
nieprawdą, że jego partnerzy od Okrągłego Stołu są zbrodniarzami właśnie w 
świetle prawa, które sami ustanawiali. Jak się dziś z tej nieprawdy 
wytłumaczy? 
 Oczywiście – nie będzie się tłumaczyć. O tej i podobnych sprawach Michnik i 
jego pomagierzy nie mają nic do powiedzenia. Z wielką starannością wyszukują 
natomiast marginalne potknięcia, a jeśli nie zdołają ich znaleźć, dokonują 
karkołomnych interpretacji jakiegoś wyrwanego z kontekstu zdania, żeby 
zakrzyknąć, że „z kłamcami się nie dyskutuje”. No pewnie – jeśli ktoś kłamie, 
że „całe miasto”, to sprawa wierności małżonki schodzi na bok. 
 Żaden z publicystów z kręgu salonu „Wyborczej”, pisząc o mojej książce, nie 
odniósł się do jej zasadniczych wątków. Najbardziej w tej sprawie aktywny w 
internecie dziennikarz Michnika wręcz z rozbrajającą szczerością wyznaje, że w 
ogóle jej nie czytał, ale zna tylko drobny fragment, który jest „kłamstwem”, 
więc i cała reszta... Chodzi o moje stwierdzenie, że nigdy w rocznicę 13 
grudnia, dając głos personom w rodzaju Jaruzelskiego i Urbana, nie napisała 
„Wyborcza” o ich ofiarach; po wyrwaniu z kontekstu owej rocznicowości, ma 
ono służyć jako koronny przykład mego „kłamstwa”, bo przecież „Wyborcza” 
parę razy o nich pisała. 
 No a w ogóle, to przecież – jak to ogłosił ostatnio jeden z zastępców Michnika 
– Ziemkiewicz jest „oszczercą”, (bo napisał, że Michnik zrobił wszystko, 
żebyśmy nie poznali nazwisk komunistycznych zbrodniarzy) i „musiał za to 
Michnika przepraszać”. 
 3.Przyznać muszę, że w tej sprawie dałem się złapać w przebiegle zastawioną 
pułapkę. Uwierzyłem w dobrą wolę Michnika, dałem się przekonać mediatorowi, 
którego zawsze bardzo szanowałem, że „zrobił wszystko” można rozumieć na 
przykład jako „współuczestniczył w niszczeniu dowodów” albo coś w tym 
rodzaju. Zgodziłem się też, że tego rodzaju proces kompromituje obie 
zaangażowane weń strony, więc jeśli jest ku temu wola obu stron, dobrze 
będzie zakończyć go polubownie. Krótko mówiąc, uznałem, że nie będzie dla 
mnie ujmą publicznie oświadczyć, że nie oskarżam Michnika o współudział w 
tuszowaniu czy niszczeniu dowodów zbrodni i dla świętego spokoju przeprosić 
za użycie wieloznacznego sformułowania – jaki jest zresztą sens 
talmudycznego rozbierania na sali sądowej możliwych konotacji zwrotu „zrobił 
wszystko”, skoro w międzyczasie wydałem grubą książkę, opisującą 
szczegółowo, co konkretnie dla zapewnienia komunistom bezkarności zrobił? 
 Podstęp polegał na tym, że skoro padło słowo „przepraszam”, to ludzie 
Michnika, z całkowitą pogardą dla faktu, że proces zakończył się ugodą, a nie 
wyrokiem, z pominięciem tego, za co konkretnie były owe przeprosiny, 
przystąpili natychmiast do wytwarzania medialnego szumu: „Ziemkiewicz 
musiał przepraszać, podobnie jak Rywin, Jarucka i Giertych”. W ten sposób 
„Wyborcza” stworzyła i upowszechniła pozór triumfu Michnika nad 
Ziemkiewiczem – triumfu, którego na sali sądowej osiągnąć nie było szansy. 
 Cóż, pogratulować sprytu. Przyznając się do frajerstwa, nie zamierzam jednak 
sprawy tak zostawić – wprawdzie Adam Michnik formalnie dotrzymuje ugody, 
bo osobiście nie zabiera w tej sprawie głosu, a stroną był on, nie gazeta, którą 
kieruje. Niemniej, jeśli nie doczekam się na jej łamach publicznych przeprosin 
za nazywanie mnie „oszczercą” i za kłamstwa o przegranym jakoby procesie, 
przyjdzie wrócić na salę sądową i wyjaśnić sprawy do końca. 
 Proszę wybaczyć, że rozpisałem się o skutkach własnej naiwności, ale należy 
to jak najbardziej do tematu jako przykład, jak z pozornie błahej sprawy 
potrafiła michnikowszczyzna zrobić wirtualne zwycięstwo swego przywódcy. 
Zresztą samo wytoczenie przez Michnika procesu, ba, sama zapowiedź 
wytoczenia procesu, wśród jego wyznawców zaczyna z punktu funkcjonować 
jako dowód, że ma rację. 
 Czy ma rzeczywiście? Procesy wytoczone (bądź zapowiedziane) „Gazecie 
Polskiej”, „Dziennikowi” i prof. Zybertowiczowi mają wspólny mianownik. 
Prawnik „Agory” bierze zdanie, które jest oczywistym podsumowaniem 
publicznej działalności Michnika bądź odautorskim streszczeniem wygłaszanych 
przez niego poglądów i zaczyna domagać się przeprosin za „ewidentne 
kłamstwo”, szermując argumentem, że „Michnik nigdy tak nie powiedział”. 
Przyjmuje więc założenie, że Michnika nie wolno streszczać własnymi słowami, 
nie wolno go komentować – wolno jedynie cytować dosłownie, i to z należytą 
pieczołowitością. 
 Żeby ukazać rozmiary absurdu, jakiego się tu Michnik bądź jego pełnomocnik 
dopuszczają, użyjmy pierwszego z brzegu przykładu: „Gazeta Wyborcza” pisała 
wielokrotnie, że ojciec Rydzyk jest przeciwnikiem Unii Europejskiej. Jest to 
prawdą, oczywistą zarówno dla jego zwolenników, jak i wrogów. Ale 
zapewniam, że choćby nie wiem jak gorliwie szukać, nie znajdzie się ani 
jednego przypadku złożenia przez twórcę Radia Maryja deklaracji: „jestem 
przeciwko Unii Europejskiej”, a możliwe, że znalazłoby się sporo stwierdzeń w 
rodzaju „nie jestem przeciwko integracji europejskiej, ale...”. Rydzyk nigdy nie 
zdeklarował się jako przeciwnik Unii. On tylko pytał, czy to dobre dla Polski, on 
tylko dostrzegał różne „ale”, wyrażał troskę, ubolewał, wskazywał zagrożenia 
etc. Gdyby logika rządząca pełnymi pohukiwań o „ewidentnych kłamstwach” 
pismami rozsyłanymi przez prawnika „Agory” została zastosowana przez 
toruńską rozgłośnię i zyskała uznanie sądu, „Gazeta Wyborcza” musiałaby ojca 
Rydzyka za swe „oszczerstwa” już ze sto razy przepraszać na kolanach. 
 4.Warto o tym wszystkim pisać dlatego, że dotykamy tu swoistego fenomenu, 
jaki wiąże się z michnikowszczyzną. Piotr Zaremba napisał kiedyś znakomity 
tekst o „dziennikarzach, którzy nie chcą wiedzieć”. Otóż opisany wówczas przez 
niego syndrom właściwy jest nie tylko dziennikarzom, ale całej tej formacji, 
którą michnikowszczyzna nazywa „inteligencją” i mobilizuje do buntu przeciwko 
„niedemokratycznym poczynaniom władzy”. Jest to inteligencja, która nie chce 
wiedzieć. Nie chce znać żadnych racji poza jedynie słusznymi, nie przyjmuje do 
wiadomości innego spojrzenia niż to, które uważa za właściwe, programowo i 
demonstracyjnie odmawia czytania innych gazet niż ta jedyna, której wierzy 
bezgranicznie. „Inteligencja”, której zachowanie stanowi dokładne zaprzeczenie 
tego, co właśnie czyni z człowieka prawdziwego inteligenta – ciekawości świata, 
otwartości na argumenty, gotowości do dyskusji. Pisałem niejednokrotnie, że 
nie podoba mi się ruskie słowo „wykształciuch” i nie lubię go używać. Ale jakieś 
słowo na oznaczenie tego, co miało ono oznaczać w intencji Ludwika Dorna, 
wymyślić trzeba. Bo przecież nie można nazywać inteligencją ludzi, którzy 
wyłączają telewizory, gdy słyszą odmienne poglądy, i którzy tupaniem i 
krzykiem uniemożliwiają zadawanie swemu idolowi pytań, a przywoływani do 
opamiętania odpowiadają pogardliwym „z kłamcami się nie dyskutuje”. 
http://www.gazetapolska.pl/?module=content&article_id=2149