ERICH MARIA REMARQUE

PRZYSTANEK NA HORYZONCIE

Przełożył Andrzej Zawilski
I
Kai zdumiewał się, że po roku znów jest w domu, że 
otaczają go te same co w młodości krajobrazy i ludzie, 
wśród których dorastał. To zdumienie towarzyszyło mu 
zawsze, kiedy wracał i wszystko było jak przedtem: hra- 
bina Ghest ze swoją słabością do ciasta cytrynowego i mu- 
zyki romantycznej, białowłosy pan von Croy, rodzeństwo 
Holgersen. Tylko mała Barbara nie była już, jak wtedy, 
dzieckiem.
Wszyscy siedzieli jeszcze na tarasie rodowej siedziby. 
Drzwi do pokoju muzycznego były otwarte, gdyż uważa- 
no, że muzyka dobrze się komponuje z wczesnej esien- 
nym otoczeniem. Park i żółknące w nim liście tworzyły 
odpowiednie tło. Tym milej zasiądzie się potem do stołu: 
stosowne uwagi o znikomości rzeczy zaostrzą apetyt.
Spokojnie, gdzieś z samego dna, wpełzało dotychczas 
głęboko uśpione poczucie własnego istnienia - zdomino- 
wane nastrojem pory roku, spotęgowane porządkiem zda- 
rzeń dnia. Tutaj siewy i żniwa były zawsze ważniejsze 
od spraw serca. Wszyscy żyli tak samo, nie było więk- 
szych różnic. Znano się zbyt długo, by jeden drugiego 
mógł jeszcze czymś zaskoczyć. Dlatego w rozmowach nie 
wykraczano poza, jakże zdrową, przyziemność dnia po- 
wszedniego. Chwilami natrętne „ja" domagało się wzglę- 
dów. Godzono się z tym. Nikt jednak nie pojmował, jak 
bardzo to ciągłe bycie z sobą przeszkadza penetracjom
^ic*, w r-fTM pozostawała poKrywana gadulstwem 
pustka.
Wiatr targał zamaszyście wierzchołkami platanów 
i chwilami zagłuszał muzykę. Spoza drzew błysnął spóź- 
niony piorun.
Kaia ogarnął niepokój: nagle dotarło doń, że minuty 
i sekundy jego życia przemijają bezpowrotnie, podczas 
gdy on tkwi tutaj, obecny jedynie połowicznie. Obok prze- 
pływał bezgłośnie strumień czasu, zagadkowy, niepoko- 
jący, niepowstrzymany, sunący niczym cień, bez ustan- 
ku, jak niemiłosierne krwawienie.
Dłużej Kai nie mógł tego znieść. Pod jakimś pretek- 
stem pożegnał się i poszedł do stajni. Chciał wziąć konia 
i przez wrzosowiska popędzić do domu.
W cieple półmroku pachnącego słomą i oddechem zwie- 
rząt leżała pośród koni Frute, błękitna dożyca. Słysząc 
kroki, zerwała się i wypadła na zewnątrz z radosnym 
ujadaniem. Jej szczek zamienił się po chwili w pełen za- 
chwytu skowyt. Kai nasłuchiwał. W drzwiach stajni sta- 
ła młodziutka Barbara.
-	Kai, pojadę z panem! - zawołała. - Mamy na to cały 
wieczór. Za lasem jeszcze widać burzę.
Wsparta o boks przyglądała się Kaiowi. Jej twarz gi- 
nęła w ciemności. Zarysy jaśniejącego w mroku czoła i ocie- 
nionych ust miały osobliwy urok. Wpadające przez okno 
nikłe światło odbijało się w jej oczach. Kai widział, jak 
bardzo coś wyrywa się w niej naprzód - coś, czego jeszcze 
sobie nie uświadamiała. Pobiegła za nim, bo zdawało się 
jej, że chce z nim jechać; w rzeczywistości chodziło o więcej.
Stali pomiędzy stłoczonymi zwierzętami, obok okry- 
tych gładką sierścią koni i mocno przytulonego, lśniące- 
go psa, pośród końskiego potupywania, cichego parska- 
nia i brzęku łańcucha. Naraz Kai chwycił Barbarę za 
ręce i rzekł dobitnie:
-	Barbaro, zawsze po powrocie zastawałem panią
6
dojrzalszą. Dlatego te powroty były wspaniałe. Ale pani 
nie wolno opuszczać tego miejsca. Proszę mi wierzyć, pani 
należy do tego domu, do tych lip i platanów, psów i koni. 
Ja powinienem był nigdy stąd nie wyjeżdżać albo wcale 
nie wracać; teraz jestem rozdarty, nie umiem już tak na- 
prawdę wrócić. Pani miejsce, Barbaro, jest jednak tutaj, 
pośród tej ciszy, jest pani stworzona do takiego życia: god- 
nego, pełnego prostoty.
Jej dłonie drżały. Nie odpowiadała. Milczenie, które 
zapadło, nabrzmiewało wyczekiwaniem, zaczynało cią- 
żyć. Kai przerwał je:
-	Trzeba osiodłać klacz, Barbaro.
Jechali obok siebie. Zaraz za parkiem ciągnęły się łąki 
i pola, pomiędzy nimi leżała wieś. Dalej zaczynały się 
wrzosowiska porośnięte brzozą, krzewami jałowca, usia- 
ne głazami. Horyzont był zachmurzony. Co chwila roz- 
świetlały go poskręcane zygzaki błyskawic. Konie unio- 
sły głowy. Wiatr, który dotąd hulał pod lasem, owładnął 
aurą wieczoru.
-	Znowu pan wyjedzie?
-	Nie wiem. Być może. - Kai naraz się pochylił i znów 
wyprostował. - Tak. Możliwe, że wyjadę...
Popędzili konie. Droga wiodła na wzniesienie. Z góry 
roztaczał się rozległy widok. Ściągnęli koniom cugle. Na 
wzgórze opadał cień, wciskając się między kamienie 
i krzaki. Za wzgórzem, w gęstniejącym mroku, falowały 
wrzosowiska.
Błyskało się coraz częściej. W rudawym blasku leżąca 
opodal wieś wyglądała jak nocna zjawa. Gwałtowne roz- 
błyski wydobywały z ciemności rzędy dachów i niską, ja- 
sną wieżę. Potem, tak samo nagle, wszystko wpadało 
w otchłań. Wykwitający na sekundę obraz sprawiał wra- 
żenie oglądanej we śnie dalekiej fatamorgany. Najcich- 
szy nawet grzmot nie odezwał się w przerwach dzielą- 
cych błysk od ciemności.
7
Okolicę prostą linią przecinał nasyp kolejowy. Na po- 
dobieństwo lśniącej, podniecającej obietnicy biegły po nim 
szyny. To srebrząc się, to matowiejąc, zlewały się na wid- 
nokręgu w jednolity, fosforyzujący punkt. Biegną tak ku 
nieskończoności, pomyślał Kai. Grzbiet konia kołysał się 
pod nim rytmicznie. Szyny wybiegały w bezkresną dal. 
Pośród wiatru i błyskawic nadciągała noc. Krzyknął do 
Barbary:
-	Zwolnij, o tej porze powinien przejeżdżać pociąg!
Naraz drgnęła ziemia, w głębi odezwał się jakiś ru- 
mor. Druty wzdłuż nasypu jęknęły metalicznie i po chwi- 
li ich śpiew zmieszał się z narastającym hałasem. Łań- 
cuch lampek sygnałowych zamigotał jak sznur nagle 
zastygłych lśniących oczek wodnych, bezgłośnie podsko- 
czyło ramię semafora. Ponad torami wyrosły reflektory 
poprzedzane białą smugą światła. Obok jeźdźców prze- 
toczyły się jasno oświetlone, długie wagony ekspresu. 
Przez sekundę było widać ludzi w oknach; jakaś postać 
przylgnęła do szyby, nie wiadomo - kobieta, a może męż- 
czyzna? I już po wszystkim. Jeszcze tylko rozpływające 
się w oddali, podskakujące tylne światełka pociągu, po 
czym znów zapadła cisza.
Kai skulił się w siodle i mocno wsparł na łęku. To była 
jasna wyspa, która jak kometa przecięła nieboskłon. 
Przybyła nie wiadomo skąd i pomknęła w nieznane. We- 
wnątrz ludzie: teraz obok siebie, za chwilę każdy podąży 
w inną stronę. Cały ogrom ludzkich przeznaczeń pędzą- 
cych w jasnej kabinie poprzez ciemność. Jakiż splot pod- 
niecających tajemnic ciągnął za nimi. Zdawało się, że 
ponad bezkresem równiny, z chmur i cienia, z ziemi i nocy 
wołają głosy - niezrozumiałe i pomieszane, istna kipiel 
morza, które kłębi się i woła...
Nad lasami przetoczył się pierwszy grzmot. Kai wy- 
prostował się. Uśmiechnął się do Barbary i chwycił cugle 
jej konia.
-	Miała pani rację, Barbaro. Znowu chcę wyjechać.
8
Będę podróżował. Wyjadę zaraz. Zegnaj, zawdzięczam 
pani najpiękniejsze chwile...
Puścił cugle i chciał odjechać, lecz zatrzymało go spoj- 
rzenie dziewczyny. Czuł, że trzeba coś jeszcze powiedzieć, 
coś istotnego, ważnego. Nie mógł jednak znaleźć słów. 
Choć szukał ich gorączkowo, umykały mu, przepadały 
w natłoku obrazów. W końcu pośpiesznie, niemal gwał- 
townie wykrzyknął:
- Ale wrócę...!
To też znaczyło niewiele. Jednakże czas naglił, nabierał 
tempa. Jakby strata minuty oznaczała utratę życia. Koń 
kręcił się i przytupywał, udzielił mu się niepokój jeźdźca.
Barbara uniosła głowę i poruszyła się znacząco. Kai 
zrozumiał. Zawrócił konia. Chciał do niej podjechać. Wie- 
dział, że przytuliłaby się teraz do niego. Wiedział też, że 
jego „nie" zabrzmi stanowczo, że się od niej na dobre od- 
sunie. Nie mógł dopuścić do wybuchu namiętności. Bał 
się, że nałoży sobie pęta. Ale przypływ w nim wzbierał. 
Nim sięgnął szczytu, Kai spiął konia i nie patrząc za sie- 
bie, puścił się galopem z góry, prosto do swego domu. Przed 
nim przez zarośla pędziła psica. Wyglądała jak błękitny lis.
Wjechał na podwórze, zaprowadził konia do stajni i za- 
czął go czyścić. Zaraz jednak przerwał, oddał stajenne- 
mu szczotki i szmaty, a sam poszedł do siebie na górę.
We wszystkich kątach pokoju stały ogromne, okute 
metalem walizy. Biła z nich jakaś władcza moc. Odrapa- 
ne, poobcierane, oklejone były mnóstwem kolorowych 
etykiet hotelowych. Każda oznaczała jakiś etap, migota- 
nie dni podobne do szybowania mew, jakieś wspomnie- 
nie. Krawędź ozdabiała charakterystyczna plakietka 
z Mena House - palmy, pustynia, piramidy, mętnoszary 
Nil, orkiestra wojskowa w sali restauracyjnej Shephear- 
da, pola golfowe Grand Hotelu w Heluanie, zachody słoń- 
ca pod Asuanem, hotel Katarakta, jazda powolną daha- 
biją prosto w niebo barwy jadeitu. Dalej był emblemat
9
hotelu Galie Face - czyli plaża w Kolombo, gdzie grzy- 
wy fal morskich rozpryskiwały się niemal na szybach 
okiennych, w sali mauretańskiej buczały wentylatory, 
a dwudziestu milczących, odzianych w biel hinduskich 
boyów czatowało za kolumnami na samotnych gości, by 
uraczyć ich wodą sodową i zielonymi cygarami; Grand 
Hotel w Gardone z kiczowatymi landszaftami przedsta- 
wiającymi Lago di Garda - a więc przejażdżki motorówką 
w bryzgającej pianie i słońcu, szkocki pled i popołudnia 
w San Vigilio; brązowy bilet bagażowy kolei andyjskiej - 
pociągi wspinające się ponad przepaściami Kordylierów. 
Na jakiejś stacji indiański dzieciak, nieruchawy, o wą- 
skiej głowie, w o wiele za dużym poncho, patrzący prze- 
rażającym wzrokiem stulatka - stemple komór celnych 
w Buenos, w Rio, księżycowe noce w tropiku owiewane 
pasatem, Amerykanka i Murzyn w orkiestrze okrętowej; 
hotel Medan, Palące Hotel, Grand Orient, hotel Buiten- 
zorg - jawajski płaskowyż, brązowe dziewczęta i dudnią- 
ce po całych nocach gongi tysiąca gamelanów. Wszyst- 
kie naklejki należały do przeszłości. Teraz jednak każda 
stawała się realną rzeczywistością: to był zew życia. Wła- 
śnie te niezgrabne walizy z drewna, mosiądzu i skóry, 
grube, opasłe, kanciaste, rozstawione nocą po pokoju, 
działały niczym wielki nadajnik radiowy świata, anteny 
własnego jestestwa. Kolorowe, wyblakłe etykiety roz- 
brzmiewały muzyką przygody.
Kai przyniósł jedną z waliz, otworzył zamki. Pusta 
czeluść żarłocznie pochłonęła bieliznę, ubrania i różne 
drobiazgi.
Za jednym zamachem spakował się do końca i zniósł 
wszystko do garażu. Później wrócił na górę i przebrał się 
do podróży. Wiedział, że postępuje niemądrze, że byłoby 
lepiej spokojnie wszystko uporządkować i opóźnić wyjazd 
o godzinę, a nawet o dzień. Nie chciał jednak tłumić w so- 
bie owych namiętności, które wzbierały, burzyły się, gnały 
go naprzód. Odrzucał namysł i rozwagę, ryzykował.
10
Utwierdził się w postanowieniu i razem ze swymi za- 
miarami, myślami i słowami rzucił w porywający go nurt. 
Przegryzł kilka kęsów, wydał polecenia zarządcy, pod- 
pisał jakieś papiery i zszedł znów do garażu. Włożył za- 
kurzony kombinezon automobilowy, gwizdnął na psa, 
który jednym susem znalazł się obok, nacisnął starter 
i powoli, na najniższym biegu, przetoczył się przez po- 
dwórze. Potem warkot silnika przeszedł w jednostajny 
szum, dziko i przeciągle zakrzyczał ponad polami klak- 
son, reflektory omiatały drogę. Pojazd rwał na południe.
Pierwszego dnia po południu Kai spotkał Cyganów. 
Omal nie rozjechał pomarszczonej staruchy, która zosta- 
ła z tyłu za taborem, by żebrać po wsiach. Spluwając ze 
strachu, złorzeczyła kołom i wygrażała wychudłymi pię- 
ściami. Kiedy jednak dojrzała skuloną na tylnym siedze- 
niu Frute, zlękła się i chciała uciec.
Kai przywołał Cygankę. Mocno zagniewana wróciła. 
Zaprosił ją do samochodu. Powiedział, że może z nim je- 
chać tak daleko, jak tylko zechce. Stara zagadała coś do 
psa, potem kiwnęła głową i wsiadła.
Kai dowiózł ją do taboru i zamierzał ruszyć dalej. Prze- 
szkodził mu w tym mężczyzna krępej postury, o ciem- 
nym wejrzeniu chytrego chłopa. Malowniczo gestykulu- 
jąc, przekonywał Kaia, by został jeszcze godzinę - stąd 
już niedaleko do miejsca na obóz. Próbował wytłuma- 
czyć, że odmowa zmartwi starą.
Kai dał się uprosić. Po chwili zaprzęgi zjechały w leś- 
ną drogę i wtoczyły się na polanę. Ustawiono wozy 
i wkrótce nad gorejącym ogniem zawisł wielki, miedzia- 
ny kocioł. Starucha pochyliła się nad nim z warząchwią 
i mieszała, dorzucając do kotła ziół i okrawków mięsa.
Zupa miała niezwykły smak, tak ostry, jakby dopra- 
wiono ją alkoholem. Na pytanie Kaia stara zaśmiała się:
- Nie, tylko zioła...
Chwyciła go za lewą rękę i zaczęła wróżyć. Szybko,
11
z ogromną wprawą mamrotała. Naraz coś spostrzegła 
i zamilkła. Kai nie pytał o nic. Wyjął papierosy i po- 
częstował starą. Gwałtownie zbiegły się dziewczęta, ich 
chwytliwe palce przebierały w pudełku. Na czyjejś ręce 
błysnął agat. Dłoń była smukła, delikatna w przegubie.
Kai uniósł oczy, szukając twarzy. Dziewczyna wytrzy- 
mała jego wzrok, z wolna się jednak zarumieniła, rysy 
jej zmiękły. Pod delikatną cerą pulsowała krew.
Powiedział coś do niej. Potrząsnęła głową, nie rozu- 
miała. Patrzyli tak na siebie, odgrodzeni od całego świa- 
ta ludzkiej mowy, w całkiem nowy i szczególny sposób, 
szukając w końcu porozumienia bez słów.
Kai zauważył, że stara to spostrzegła i chce coś po- 
wiedzieć. Natychmiast ją uprzedził, rzucając mimocho- 
dem pytanie o jej sprawy osobiste. Odparowała od razu, 
reagując jak stary wyjadacz, po czym wpadła w lament. 
Nagle jednak przestała rozpaczać, zmrużyła figlarnie 
oko, roześmiała się i zaczęła wybierać z kotła kawałki 
mięsa dla Frute. Kai pożegnał się.
W Monachium zaopatrzył się w wizy i dokumenty 
automobilowe.
W Kochel padał deszcz. W Walchensee kleiła się do szyb 
wirująca śnieżna breja. Dwa kilometry dalej leżał śnieg. 
Przed Zirlbergiem droga pod śniegiem była zlodzona. Koła 
kręciły się w miejscu. Kai nie miał łańcuchów.
Odpiął rzemienne pasy od waliz i obwiązał nimi opo- 
ny. Po kilkuset metrach ze skór zostały strzępy. Powią- 
zał je, powplatał drut i gałęzie jodły. Spróbował raz jesz- 
cze. Na ostatnim ostrym podjeździe wóz bezwładnie sto- 
czył się z góry i tylko z najwyższym trudem udało się go 
powstrzymać. Kai musiał wrócić po łańcuchy śniegowe.
Wiedział, że nie ma innego wyjścia. Jednak na prze- 
kór wszelkiej logice konieczność zawrócenia zdeprymo- 
wała go. Najchętniej by zaryzykował i jeszcze raz spró- 
bował pokonać wzniesienie.
12
Z łańcuchami na kołach wóz gładko wspiął się na górę. 
Niebo pojaśniało. Odbijało od gór nasyconym błękitem. 
Dotychczas Kai jechał bez określonego celu. Teraz się zde- 
cydował. Postanowił skierować się na Lazurowe Wy- 
brzeże.
Następnego ranka zostawił Alpy za sobą i pędził po- 
śród białego pyłu włoskich dróg.
Raz z prawa, raz z lewa, kiedy indziej nad nim lub 
głęboko w wąwozie biegła zelektryfikowana linia kolei 
pośpiesznej. Krętymi serpentynami droga opadała do 
Pontedecimo. Późnym popołudniem był w Genui. Nie 
zatrzymując się, pojechał dalej do Monte Carlo.
Po przyjeździe do hotelu przygotował sobie japońską 
kąpiel w ukropie z dodatkiem olejku eukaliptusowego. 
Potem natarł ciało spirytusem mentolowym. Tak odświe- 
żony wypakował smoking i ubrał się.
Kupił zieloną kartę wstępu do cercie priue kasyna. Po 
drodze rzucił okiem w stronę wielkich sal. Drobni kupcy 
angielscy tłoczyli się wokół stołów gry wraz z miejscowymi 
Rosjanami i podstarzałymi Amerykankami. Obstawiano 
jak najniżej. Pomiędzy nimi siedziało towarzystwo pośled- 
niejszej rangi przemieszane z kokotami i leciwymi Angiel- 
kami, których na całym świecie uniknąć nie sposób.
Jak dobrze być Brytyjczykiem, pomyślał Kai. Wszyst- 
kie stare panny wysyła się z Anglii na Lazurowe Wy- 
brzeże bądź do Egiptu.
W salons prives kończyła się partia bakarata. Nie było 
w tym nic interesującego. Kai wyszedł z kasyna i snuł się 
wzdłuż Avenue de Monte Carlo. Zza budynku poczty bły- 
skały latarnie stojące u wejścia do portu. Na wodzie obok 
zacumowanych jachtów motorowych kołysały się troskli- 
wie okryte żaglówki. Prychające automobile wspinały się 
po stromej ulicy. Na prawo jaśniał oknami Sporting-Club.
Kai wszedł, pokazał legitymację. Trafił między znajo- 
mych.
13
Panowało tu ożywienie. Jakiś Rosjanin właśnie stra- 
cił ćwierć miliona franków. Przy stole, gdzie grano wtren- 
te-et-quarante, po raz szósty z rzędu wygrana padła na 
noir. Wyglądało to na początek passy i ludzie w podnie- 
ceniu cisnęli się obstawiać.
Kai podszedł do stołu i postawił kilka razy. Przed nim 
siedział jakiś typ z Bałkanów. Miał zapadnięte czoło. Jego 
palce zdobiło mnóstwo pierścieni. Choć różniły się od sie- 
bie, w każdym tkwił szmaragd. Obok leżała szkatułka 
z japońskiej laki - w połowie czarna, w polowie czerwo- 
na. Wewnątrz uwięziony był mały pajączek. Jegomość 
co chwila potrząsał szkatułką. Zależnie od tego, w której 
połowie znalazł się pajączek, stawiał na rouge lub noir.
-	A pan jaką ma maskotkę? - spytał Kaia Bird, pro- 
ducent automobili.
-	Po co mi maskotka? - odparł Kai.
-	Wobec tego nie może pan grać - ciągnął z całą po- 
wagą Bird. - W tym sezonie nikt nie ryzykuje gry bez 
maskotki. Niech pan spojrzy na tę rudą Amerykankę. 
Krowi dzwonek, który przypasała do lewej ręki, waży co 
najmniej kilogram. Zobaczy pan, że nie rozstaje się z nim 
nawet na minutę. To właśnie jej maskotka.
-	Co za szczęście, że nie przyszło jej do głowy dzwo- 
nić przed każdą grą - powiedział Kai.
-	Niech pan nie żartuje. Mężczyzna naprzeciw jest 
Brazylijczykiem i, jak sądzę, plantatorem kawy. Widzi 
pan? Obok niego leży mały żółw. Brazylijczyk przywiózł 
go tu zza oceanu. Niestety, żółw nie znosi miejscowego 
pokarmu. Dlatego codziennie właściciel sprowadza mu 
specjalną sałatę z Nicei. Zanim zagra, każdy żeton po- 
ciera o pancerz zwierzęcia. W ten sposób wygrał już 
dwieście tysięcy franków. Seria, w której sześć razy wy- 
grana padała na noir, już się skończyła. Przed siódmą 
grą nieuważny sąsiad strącił żółwia ze stołu. Brazylij- 
czyk natychmiast przerwał grę i wyszedł. Od tej chwili 
stale wygrywał rouge. Przed godziną żółw znowu zjawił
14
się na stole. Widać przywrócono go do łask. Cóż... chodź- 
my do rulety. Po prawej siedzi książę Fioła. To dzięki 
niemu przy tym stole gdzieś od dwunastej gra się bar- 
dzo wysoko.
Kai znalazł jakieś miejsce i zasiadł do gry. Mało go to 
jednak obchodziło. Fioła windował stawki i wkrótce nikt 
nie obstawiał poniżej tysiąca franków.
Brazylijczyk też się tu przeniósł, usadził swego żół- 
wia i postawił kilka numerów d cheval. Potem najchęt- 
niej obstawiał noir. Gra nabierała tempa. Głos krupiera 
ożywił się, coraz częściej powtarzały się jego stereotypo- 
we zapowiedzi, coraz krótsze były przerwy między kolej- 
nymi grami.
Kai bezmyślnie patrzył na siedzącą obok Amerykan- 
kę i jej dużą indiańską broszkę wyklepaną ze szczerego 
złota. Nie wiedział, co bardziej podziwiać - brak gustu 
właścicielki czy wartość broszki. Miał za sobą czternaście 
godzin jazdy samochodem. Wciąż prześladował go szum 
silnika, jego monotonny, usypiający śpiew.
Po chwili odkrył, że dotychczas cały czas przegrywał. 
Wyjął z kieszeni banknoty i przesunął je po stole. Wspa- 
niałe uczucie rozdwojenia nie opuszczało go, wprawia- 
jąc w jedyny w swoim rodzaju nastrój. Lekko, wręcz bez- 
trosko odbierał siebie tutaj przy rulecie. Przed sobą miał 
ludzi, dla których całe życie skupiało się teraz w oszczęd- 
nych ruchach rąk. Czasem tylko drgnęła powieka, uno- 
siła się brew, jakaś dłoń wędrowała na chwilę w górę 
przetrzeć skronie i czoło, poprawić włosy, rozpalały się 
i zaraz gasły czyjeś oczy.
Półświadomie Kai stale słyszał łagodny, monotonny 
szum. Wydawało mu się, że mozaikowy ornament na ścia- 
nach rozpływa się, staje przezroczysty, że jakimś cudow- 
nym sposobem przenikają przezeń obrazy gór i lasów, 
rozświetlonych słońcem wyżyn i dolin, czerwieniejących 
o zachodzie szczytów. Widział wszystkie drogi i dróżki, 
które przemierzył dziś w ciągu wielu godzin pędzących
15
jak wiatr. Równocześnie jednak śledził dokładnie grę 
i wciąż w niej uczestniczył.
Czymś niemal boskim było owo ogarnięcie dwóch ob- 
szarów - jednoczesne przebywanie tu i całkiem gdzie 
indziej. Przypominało wszakże o częstym udręczeniu 
wywoływanym zwykłą ludzką niemocą sprawiającą, że 
nie da się podzielić swej jaźni tak, by w tym samym cza- 
sie dosięgnąć odmiennych rzeczy i spraw.
Żetony i pieniądze piętrzyły się przed Kaiem. Wędro- 
wały do niego od Brazylijczyka przez cały stół. Książę 
Fioła zauważył to i położył plik banknotów na wybra- 
nym przez Kaia numerze. Prawie wszyscy zrobili to samo. 
Z nieomylnym instynktem bywalców salonów gier wy- 
czuli zbliżającą się serię. Tylko Brazylijczyk przycupnął 
zawzięty obok swego żółwia. Ostro i głośniej niż zwykle 
uderzał płytkami z galalitu o pancerz zwierzęcia. Kai od- 
wrócił się do Birda. Ironicznie zauważył:
-	Zdaje się, że budzę wielkie zaufanie. 
Bird wpatrywał się w drgający krążek.
-	Proszę tam nie patrzyć, dopóki kulka się nie zatrzyma. 
Kai uśmiechnął się.
-	Ależ Bird... - powiedział i odwrócił się.
W tej samej chwili kulka wskoczyła w przegrodę ozna- 
czoną siódemką i zatrzymała się. 
Kai wygrał. 
Bird promieniał.
-	Musi pan przerwać - poradził.
Po chwili, kiedy Kai przesunął znów sporą sumę na 
numer siódmy, na twarzy Birda wykwitły wszystkie od- 
cienie zdumienia.
Całe zresztą towarzystwo osłupiało, widząc ten oczy- 
wisty błąd. Gdy seria się kończy, nikt nie obstawia szczę- 
śliwego numeru, czeka się na nową passę. Teraz prócz 
Kaia nikomu nie przyszłoby do głowy stawiać na siódem- 
kę. Kai nieco ironicznie przyglądał się grającym. Nie ma 
żadnej różnicy między nimi a otoczeniem hrabiny Ghest,
16
pomyślał. Zawsze robią tylko to, co właściwe. Przecież 
to okropne...
Teraz Kai przegrał. Gra przestała go interesować. 
Wstał od stołu i wyszedł zapalić, a także sprawdzić, co 
porabia pies, którego zostawił w samochodzie.
Książę Fioła poszedł za nim i przedstawił się. Posta- 
nowili iść w stronę tarasów kasyna, by posłuchać kreol- 
skiej orkiestry.
Wokół rozpościerała się noc, podobna do czarnego szkła. 
Za hotelem de Paris szklany monolit kruszył się. Czuło 
się tutaj jedwabisty podmuch morskiego powietrza, jego 
iście południową miękkość.
Przed budynkiem poczty stał wóz Kaia. Błotniki były 
zbryzgane gliną, koła usmarowane, zakurzone, zmaltre- 
towane długą jazdą przez kilka krajów i góry. Odcinał się 
wyraźnie od szeregu wspaniałych limuzyn błyszczących 
chromem i lakierem, był jedynym wśród nich wozem spor- 
towym - brudnym i wspaniałym.
Fioła mu się przyglądał.
-	To mój pojazd - powiedział Kai.
-	Przyjechał pan dzisiaj? - zdziwił się Fioła 
Kai skinął głową.
-	Przed trzema godzinami.
Już prawie minęli samochód, gdy na tylnym siedze- 
niu coś się poruszyło. Z ciemności wynurzył się psi łeb 
i rozległ się żałosny skowyt.
Kai zaśmiał się.
-	Frute!
Jednym susem dożyca wyskoczyła z wozu i prężąc się, 
stanęła obok mężczyzn.
-	Powinniśmy zajrzeć do Cafe de Paris. Pies jeszcze 
nie jadł kolacji.
Kai wybrał najlepsze kąski spośród zimnych kotle- 
tów, jakie jeszcze były, i dopilnował, by Frute je dostała. 
Kiedy oblizywała się po jedzeniu, Kai kazał jej wracać 
do auta. Posłusznie odmaszerowała, choć nim wskoczy-
ła na siedzenie, próbowała psiej dyplomacji. Lekko drża- 
ła, niby to nasłuchując gwizdu, po czym wielkimi susa- 
mi popędziła z powrotem. W ostatniej chwili ruszyło ją 
jednak sumienie. Nim dobiegła do Kaia, zatrzymała się, 
wyraźnie nieufna, wyczekująca, z przekrzywionym łbem. 
Kai pogroził jej palcem. Odszczeknęła z wyrzutem i, po- 
godzona już z losem, zawróciła.
Na tarasie, pod gołym niebem tańczyło kilka par. Do 
tego celu służyła niewielka, kwadratowa przestrzeń po- 
między stolikami. Usadowioną w muszli orkiestrę zasła- 
niała bariera. Wyglądało to dziwnie, jakby sama muszla 
grała. Na niebie błyszczały gwiazdy.
Od morza dobiegały różne odgłosy. Motorówka żłobi- 
ła w wodzie pienistą bruzdę. W oddali unosił się samot- 
ny żagiel, oświetlony reflektorem przepływającej łodzi. 
W ciemnościach nocy sprawiał wrażenie czegoś nadprzy- 
rodzonego: zdecydowanie odcinając się od czarnego tła, 
stał nieporuszony niczym kredowa skała w blasku ma- 
gnezji.
Kreole świetnie improwizowali, w ich grze zupełnie 
nie czuło się rutyny. Tanga wabiły melancholią, chciało 
się tańczyć.
Fioła przyrządzał sobie martini. Przerwał na chwilę 
i zwrócił się do Kaia:
- Niech pan patrzy, jak ta kobieta trzyma głowę. Co 
za linia - od skroni przez policzki do podbródka... Za póź- 
no, już jej nie widać.
Po chwili jednak tańcząca, otulona brokatem, znów 
się ukazała. Trudno było dociec, czy nosi suknię, czy też 
nadzwyczaj zręcznie upięty kupon materiału. Wąskie 
biodra wysmuklały całą postać, ozdoby na przegubie roz- 
rzucały błyski. Kobieta odchylała głowę nieco do tyłu, 
jej ramiona były nagie. Zdawało się, że unoszą całą tan- 
cerkę. Nic nie było wyraziste, dopowiedziane. Na tym 
właśnie polegał niezwykły urok.
Skąpe światło sprzyjało marzeniom. Zamazywało kon-
18
tury. Przybliżająca się i odpływająca wraz z muzyką po- 
wiewna postać rzucała jakiś czar.
-	Jakie to szczęście oderwać się czasem od ziemi i dać 
upust fantazji - rzekł Kai. - Można taką chwilę zamie- 
nić w coś naprawdę romantycznego. O ileż lepiej być tu 
niż na miejscu mężczyzny, który tańczy z brokatową 
damą. On wie, czyjego pani chętnie jada przekąski, ja- 
kie gatunki win przedkłada nad inne, o czym lubi roz- 
mawiać. Dla niego to kobieta, być może nawet kobieta 
ukochana. Dla nas... - Tutaj Kai zerknął na kieliszek 
Fioli. - Widzę, że już pan wypił martini. Dlatego mogę 
moje wrażenia wyrazić dokładniej. Otóż dla nas to sym- 
bol najwspanialszego nastroju. I tak doszliśmy do cze- 
goś, co chyba najbardziej warte pożądania.
Fioła zamyślił się.
-	Bardzo możliwe. Takie błąkanie się po obrzeżach 
ma szczególny wdzięk. Ale dlaczego sądzi pan, że zbliża- 
jąc się choćby o krok, doznajemy zawodu?
-	Niekoniecznie zaraz zawodu. Ale to już nie to. Bę- 
dąc bliżej, musimy niejedno określić, wyjaśnić. Tworzą 
się współzależności. Może nieco przesadzam, ale coś ta- 
kiego sprawia, że czar pryska.
-	To teoria.
-	Oczywiście - przyznał Kai. - Zycie wedle podob- 
nych zasad byłoby bardzo głupie, a założenie, że istnieją 
bezbłędne reguły postępowania, to czysta niedorzeczność. 
Z teorią jest jak z medycyną. Kiedy trzeba, sięgamy po 
nią, w miarę możności jednak z sofistycznym umiarem.
-	To wygodne.
-	Ale z wygody płyną korzyści. Wygoda to przyjem- 
ność, zwłaszcza gdy łatwo ją mieć. Czemu z niej nie sko- 
rzystać dla pobudzenia swej jaźni.
-	Takie poglądy można znakomicie określić jako nie- 
moralne - powiedział Fioła, przy czym ściągnęły się nie- 
co rysy jego twarzy. - Poza tym nie są logiczne, ale to 
dobrze. Postępowcy mają logikę w małym palcu, szczyci-
ły się tym całe pokolenia. Logika jednak paraliżuje uczu- 
cia, jeśli rozumieć pod tym pojęciem nie sentymenty, lecz 
giętką, niezmiernie aktywną część duszy wyposażoną 
w iście koci kręgosłup - gibki i sprężysty - zawsze goto- 
wą do skoku. Logika stwarza tę wyśmienitą pozycję, 
z której w poczuciu wyższości można obalić każde odczu- 
cie. Nawet jeśli wiąże się ze sprawami godnymi uwagi. 
Dzięki temu rzeczywistość pozostaje izolowana, z dala od 
profesorów i bankierów. - Fioła dokończył z ironią: - Tak- 
że z dala od tego, co rzetelne, przyzwoite. 
Kai wyjął papierosy.
-	Nie psujmy nastroju prawieniem morałów.
-	Mam wrażenie, że raczej mocno go podbudowaliśmy.
-	Tym gorzej. Idźmy stąd, trzeba coś zrobić.
Kreole śpiewali teraz na tle bandżo i saksofonów. Spo- 
między siedzących znów wyłonił się profil tańczącej ko- 
biety.
-	Ma pan rację - powiedział Fioła. - Trzeba coś przed- 
sięwziąć i powinno to być równie wyjątkowe jak ta tań- 
cząca dama. - W uśmiechu odsłonił ostre zęby. - Może 
znów spróbujemy rulety i postaramy się rozbić bank?
-	Zgoda. 
Wstali od stolika.
-	Widzę, że obaj należymy do ludzi zdecydowanych - 
ciągnął uradowany Fioła.
-	Nawet bardzo. Teraz również mamy od czego za- 
czynać.
-	Należy zauważyć, że nawet moralność obecnie jest 
po naszej stronie.
-	Tym rozważniej będziemy grali.
Przed wejściem do Sporting-Clubu Fioła rzucił za sie- 
bie żeton.
-	Ofiara dla Merkurego - wyjaśnił, gdy krążek spadł 
na ulicę.
-	Nie, dla Wenus. - Kai wskazał na kokotę, jedną
20
z tych, które sprzedają się po sto franków. Zaskoczona 
podniosła żeton, który przypadkiem upadł u jej stóp, i te- 
raz słała im całusy.
- To z pewnością oznacza szczęście.
Przez chwilę przypatrywali się rulecie. Kai usiadł. 
Fioła robił notatki. Grano ostro o wysokie sumy, nie było 
mowy o żartach ani pogawędce, nerwy napięte do granic 
wytrzymałości. W powietrzu krążyły ścierające się fluidy.
Bankiem miotały potężne wstrząsy, gdy kilka razy wy- 
padło zero. Gość z Bałkanów zdenerwował się, roztrzaskał 
pajęczą szkatułkę i tak ją zostawił. Na jego miejsce wsko- 
czyła korpulentna belgijska dama. Jak kwoka ukokosiła 
się na poduszkach, którymi wyścieliła krzesło, i leniwymi 
ruchami tłustych ramion wiosłowała nad stołem.
Tymczasem Kai testował ruletę. Trzy razy udało mu 
się wygrać, obstawiając rouge, następnie całą wygraną 
przerzucił na impair i znów mu się powiodło. W ten spo- 
sób zapewnił sobie pierwszą douzaine. Potrojoną sumę 
pomnożył w bloku czwórkowym i całość postawił na sió- 
demkę. Było to wszystko, co miał przy sobie.
Gra pochłonęła go teraz tak mocno, że nie istniało dlań 
nic prócz zielonego blatu stołu, który - zdawało się - nie- 
mal pękał pod naporem napięcia i koncentracji. Gwizd 
wirujących numerów zapierał dech. Wreszcie niczym 
błysk zjawiała się liczba, coraz wyraźniejsza, rosnąca, 
kulka pożerała przestrzeń, wahała się, znikała i w koń- 
cu najzwyczajniej stanęła w polu: siódemka. Kai wygrał.
Już rozluźniony pomyślał, że sytuacja sprzed godzi- 
ny powtarza się. Jakby koło czasu zawróciło i los daro- 
wał mu jeszcze jedną szansę. Kai dał się porwać chwili: 
zrobił to samo co przedtem -jeszcze raz postawił na sió- 
demkę.
Fioła, który tymczasem wszystko stracił, próbował po- 
wstrzymać Kaia, czyniąc rozpaczliwe gesty. Nawet kru- 
pier się ociągał. Mimo to Kai wytrwał w swym postano- 
wieniu. Przegrał, lecz znów obstawił tak samo. Po trzy-
o^
kroć krupier zgarniał najwyższą stawkę. Po kilku dal- 
szych zagrywkach miejsce obok Kaia opustoszało. Bank 
odrobił straty.
Kai chciał wstać. Oparł ręce na stole i naraz poczuł pod 
dłonią jakieś żetony. Zupełnie nie zauważył, kto i jak mu je 
podsunął. Dopiero teraz spostrzegł kobietę, która już od 
dość dawna siedziała obok. Odgadł, że to od niej dostał że- 
tony. Powiedziała bardzo cicho i stanowczo:
- Musi pan grać dalej.
Ociągał się przez moment. W tej grze nie było już 
mowy o pojedynczych zagrywkach, nie dało się jej prze- 
rwać w każdej dogodnej chwili. Gra przeistoczyła się w sa- 
moistną moc - panującą nad całym stołem, rządzącą się 
własnymi, surowymi prawami. Moc ta bez reszty owład- 
nęła sytuacją, wszystko, co nie dotyczyło gry, odsuwała 
w cień. Nie istniało już nic prócz mieszaniny gorączko- 
wych przeczuć i drżącego wyczekiwania.
Ludzie, którzy siedzieli przy stole, czuli, że tworzą te- 
raz wspólny front. Być może to zrozumieli i dlatego nie 
przeszkodzili Kaiowi, kiedy postanowił grać dalej żetona- 
mi, które nie należały do niego; przecież każdy rasowy 
gracz wyczuwa emanację magii zawsze towarzyszącą serii 
i stara się do niej dostroić. Wie także, że rezygnacja z gry 
w takiej chwili może wszystko obrócić wniwecz.
Każdy z grających czuł intuicyjnie, że zbliża się roz- 
strzygnięcie, że to właśnie Kai stoi przed wielką szansą. 
I wszyscy byli gotowi grać wraz z nim. Nikt nie zauwa- 
żył, że Kai nie ma pieniędzy, w przeciwnym wypadku 
ktoś by mu pomógł. Sam zapewne by o to poprosił, gdy- 
by nie tempo, w jakim toczyła się gra. Nie mając pienię- 
dzy, opuścił kilka kolejek. Ale teraz nadeszła chwila 
szczególna: odstąpienie od gry byłoby nonsensem, ponow- 
ny w niej udział zakrawał natomiast na nieco żałosne 
trwanie przy swych błędach. Chodziło jednak tylko o tę 
grę, o tę jedyną, w której za wszelką cenę powinien ob- 
stawić.
22
Krupier już klepał swój tekst i spoglądał na Kaia. Kai 
zauważył, że Fioła połapał się w sytuacji i posłał mu pod 
stołem wizytówkę, na której coś pośpiesznie napisał. 
Czuł, że zewsząd otaczają go bratnie dusze, w ostatniej 
chwili przesunął żetony nieznajomej na rouge i natych- 
miast wygrał drugie tyle.
Podziękował nieznajomej, oddał jej dług, po czym ob- 
stawił impair, rouge i dwie liczby. Na liczby padła wy- 
grana.
W potrójnej serii dama z Belgii straciła wszystko, co 
miała. Roześmiała się nerwowo i wstała od stołu. Za to 
pomiędzy górą banknotów i gęsto zapisanym notesem 
znów pojawił się żółw. Mariaż maskotki i systemu - czyż 
mogło się nie udać...?
A jednak się nie udało. Kai znowu szturmował bank. 
Kobieta obok przeniknęła jego zamiary i postanowiła się 
przyłączyć. Fioła zaciągnął pożyczkę, którą poręczył wi- 
zytówką, i wrócił do gry. Na razie jednak bank był wy- 
płacalny, Brazylijczyk bowiem sporo przegrał.
W sali stał jeszcze jeden stół do rulety. Fioła wstał i za- 
czął grać również przy nim. Kai poszedł w jego ślady. 
W krótkim czasie przepadł gdzieś żółw. Pojawił się nato- 
miast Bird, który wraz z innymi zrobił to samo: włączył 
się do natarcia na bank.
Wiadomość o szalonym pojedynku szybko się rozeszła. 
Pozostałe sale opustoszały. Ludzie tłoczyli się w kilku rzę- 
dach wokół stołów, niektórzy przyszli prosto z czytelni, z ga- 
zetami w ręku. Niesłychane - krupier wyraźnie się przeli- 
czył. Gorączka zataczała coraz szersze kręgi. Coraz więcej 
ludzi przychodziło wziąć udział w bitwie. W przemyślną grę 
wkładano całą energię. Najbardziej oblężone były miejsca, 
w których obstawiano podwójnie bądź potrójnie.
Bank zaczynał topnieć. Wprawdzie powiększył swe 
zasoby podczas kilku gier, ostatecznie jednak trzeba było 
wszystko wypłacić i uruchomić rezerwy.
W końcu Fioła i Kai poszli na całość. Ulokowali naj-
23
wyższe sumy na kilku zaledwie polach, na które natych- 
miast popłynął strumień pieniędzy od innych graczy. Na 
jednym z dwóch stołów komuś dopisało szczęście. W ban- 
ku zabrakło pieniędzy i krupier poprosił o chwilę przerwy. 
W podnieceniu ludzie przeciskali się do drugiej rulety. 
Zapanował nastrój entuzjazmu i powszechnego zbratania, 
który zdawał się mieć wpływ na wirującą kulę. Już na- 
stępna gra osiągnęła maksimum en plain. Bank nie mógł 
wypłacić wygranej. Również tutaj trzeba było zrobić prze- 
rwę i przynieść pieniądze. Gwar narastał niczym przy- 
pływ morza. Sporting-Club mógł przez najbliższe dni 
żywić się sensacją: w całej sali bank został rozbity.
Kai opuszczał Sporting-Club w wyśmienitym nastro- 
ju. Czuł się jak ktoś, komu udało się szczęśliwie zakoń- 
czyć ciężką pracę. Wewnętrzne obawy i rozterki nic go 
już teraz nie obchodziły
Rozpierało go uczucie nieco zuchwałej lekkości. Nie 
było dlań ważne, że wygrał dużo pieniędzy. Nie wiedział 
nawet, czy odebrał całą wygraną. Czuł jednak, że ten 
dzień jak zawrotna spirala był wspaniały, że go uskrzy- 
dlił, że dosłownie wszystko mu sprzyjało.
Szedł prosto do swego wozu, czekającego jak wierny 
przyjaciel, nisko usadowionego na kołach, wyróżniające- 
go się sportową linią.
Maskę oblepiała u góry zaskorupiała glina. Kai odła- 
mał grudkę i bezwiednie rozcierał w palcach. Zauważył, 
że tu i ówdzie nikiel poszarzał. Wyjął chusteczkę i prze- 
tarł mały fragment do połysku.
Dziwiło go, że jego umysł wciąż żywo pracuje. Wyrzu- 
cił chusteczkę i uruchomił silnik. Na zakończenie pełne- 
go wrażeń dnia chciał pojechać w górę przez Grandę 
Corniche do La Tourbie.
Frute wsunęła mu łeb pod ramię i przeszkadzała 
w prowadzeniu auta. Powoli, w kilku nawrotach, zdołał 
zawrócić. Avenue de Monte Carlo wyglądała jak wymarła,
24
tylko jakaś samotna postać szła od strony Boulevard de 
la Condamine. Okrągły kapelusik, uszminkowane usta 
i zmęczona twarz.
Kaiowi wydawało się, że poznaje w niej kobietę, któ- 
ra podniosła żeton rzucony przez Fiole. Kobieta pode- 
szła bliżej, stanęła niezdecydowana, uśmiechnęła się. 
Stała tak szczupła i niepozorna, mając za sobą pustą ulicę 
i, w głębi, masyw górski - żywa istota na tle milczącego 
szeregu ulicznych latarni. Mizerny, zawodowy uśmiech 
pokrywał niepewność; był jak zaszczute zwierzę, które 
boi się, że w każdej chwili może mu się coś przydarzyć.
Ów uśmiech zmieszał Kaia: był w nim tragizm znacz- 
nie większy niż w głośnym krzyku. Mała kokota zapew- 
ne nie miała o tym pojęcia. Bo ten tragizm nie przynale- 
żał do niej - ona była jedynie istnieniem o mocno przytę- 
pionych przez płatną miłość odczuciach. To było tragiczne 
dla każdego, kto próbował doszukać się w niej człowie- 
czeństwa - dostrzegał je poza nią, nie zaś w niej...
Kai uchylił drzwi.
- Jadę na spacer. Może miałaby pani ochotę pojechać 
ze mną?
Nie była zaskoczona. Jej zawód przyzwyczaił ją do 
dziwactw. Skinęła głową i wsiadła. Za chwilę przecież się 
dowie, o co chodzi.
Okrążyli gazon przed kasynem, skręcili w Avenue de 
Spelughes, zostawili po prawej Mirabeau i zaczęli pod- 
jeżdżać pod górę. Gaźnik zasysał strumień powietrza, 
cicho przy tym pomlaskując, prędkość rosła. Po lewej wy- 
rosła ściana pionowych, stromych skał, z prawej krajo- 
braz wciąż się zmieniał. Raz rozciągał się daleko ponad 
kamienną barierą, kiedy indziej widać było tylko niebo.
Kai włączył reflektory i skierował cienką smugę świat- 
ła ukosem na pobocze. Sto metrów z przodu droga ożyła 
w bladym niesamowitym świetle, wielkie palmy - jak 
czarne olbrzymy - wystrzeliwały przed nimi, a za samo- 
chodem natychmiast zapadały w ciemność.
25
Niczym pies myśliwski biegło obok wozu światło re- 
flektora; podobne do ostrego, jasnego palca lub świetli- 
stej szpili wyławiało z ciemności ukryte sceny - willę 
o białych ścianach, połamane gałęzie drzew, skalne zwa- 
liska, alejki ogrodowe, które w wąskim strumieniu świa- 
tła sprawiały wrażenie położonych nieprawdopodobnie 
wysoko, wręcz zawieszonych w powietrzu, prowadzących 
ku gwiazdom.
Nocna panorama stawała się coraz rozleglejsza. Wybrze- 
że ciągnęło się majestatycznym łukiem od Bordighery po 
Cap d'Antibes. W dole, poniżej garbów skalnych, leżało 
Monte Carlo i Monako, jak oblany wodą grzbiet bawołu, 
na którym roi się od robaczków świętojańskich. Cicho szu- 
miało morze, fale uderzały z rzadka, w oddali połyskiwała 
piana. Słaby powiew przynosił delikatny, słony zapach.
Na zboczach chwilami błyskało światło, narastało 
i zbliżało się. Były to reflektory jakiegoś samochodu, 
widoczne na długo przed spotkaniem, gdy jeszcze śliz- 
gały się po drogach i ogrodach. Zwykle skręcały w dół, ku 
drodze nadmorskiej. Raz jednak światło pozostało na 
górze, błyskało już to wyżej, już to we wgłębieniu ka- 
miennej drogi. Nagle ta para żarzących się oczu przyga- 
sła i Kai usłyszał przyjazny szum silnika mijającej go 
limuzyny. Lampka wewnątrz pojazdu oświetlała starszą 
kobietę; spod narzuconego futra widać było jej ramiona. 
Wyglądały, jakby należały do młodej dziewczyny.
Na wysokości La Tourbie Kai zawrócił. W czasie jazdy 
dziewczyna się nie poruszyła. On też nie miał pojęcia, 
o czym z nią rozmawiać. Kiedy znów ich oczom ukazało 
się kasyno, Kai zapytał:
- Dokąd mam panią zawieźć?
Cienie podkreślały regularne rysy jej twarzy, wyrazi- 
ste czoło i podbródek.
Jest naprawdę ładna, pomyślał Kai, oczekując odpo- 
wiedzi.
Popatrzyła na niego i ze spokojem odparła:
26
-	Dokąd pan chce. - Dopiero po chwili zrozumiała, 
co Kai miał na myśli. Zmieszała się i pośpiesznie dorzu- 
ciła: - Na Boulevard de la Condamine.
Jej twarz znów się zapadła. Wcisnęła się w kąt, rękę 
trzymała na klamce od drzwi, jakby nie miała już chwili 
do stracenia.
Kai cały czas błądził myślami wokół niej. Był w zna- 
komitym nastroju. Chciał komuś sprawić przyjemność, 
zabrał więc dziewczynę ze sobą. Odkrył, że podczas prze- 
jażdżki kokota na moment przeobraziła się w kobietę.
Kiedy mijali Sporting-Club, Kai przypomniał sobie 
scenkę z żetonem rzuconym przez Fiole. Chwycił dam- 
ską torebkę, która leżała pomiędzy nimi, wsunął do niej 
pieniądze, zatrzasnął zamek i trzymając ją, powiedział:
-	Przyniosła mi pani dziś szczęście. Jutro będzie tak 
samo.
Chwilę zwlekała, nim wzięła torebkę. Kai nawet są- 
dził, że odejdzie bez niej. Ale zaraz odebrała swą wła- 
sność: była to dla niej znaczna suma. Nawyk brania pie- 
niędzy wziął górę. Odeszła bez specjalnych podziękowań.
Kai trochę późno się połapał, że popełnił błąd i zacho- 
wał się wobec niej zbyt oschle. Czuł wewnętrzną potrze- 
bę powiedzenia dziewczynie czegoś miłego - że chętnie 
spotkałby się z nią jutro, że dopiero dziś przyjechał i jest 
potwornie zmęczony. Lecz na co mogło się to zdać: zyskał- 
by krótką chwilę, a dziewczyna i tak pewnie by go nie 
zrozumiała.
Czekał, aż zniknie w głębi Avenue de Monte Carlo, 
patrzył na jej drobną postać rysującą się na tle wylud- 
nionej ulicy.
Towarzystwo Kaia opuszczało właśnie Sporting-Club. 
Jakaś dama przechodziła przez ulicę. Ozdobny kande- 
labr oświetlał żółto jej twarz. To była kobieta, która pora- 
towała Kaia żetonami. Była sama. Nie oglądając się za 
siebie, wsiadła do limuzyny.
Kai nagle poczuł ogromne zmęczenie.
27
II
Spał do późnego popołudnia. Obudziło go głośne za- 
wodzenie Frute, która domagała się wyjścia. Na wieczor- 
ny spacer pojechali we dwójkę do Nicei. Dożyca miała 
swój dzień. Na Promenadę des Anglais rozbawiona bez- 
ceremonialnie wciskała się między spacerowiczów, oka- 
zując im względy tak natarczywie, że wielkim kołem 
omijano osobliwą parę.
Ktoś przyglądał się im, wyraźnie zaskoczony. Po chwili 
wzrok przechodnia zderzył się ze spojrzeniem Kaia.
-	Co za niespodzianka! Chyba niedawno pan przyje- 
chał. Gdyby to się stało wcześniej, zapewne byśmy się 
spotkali.
-	Jestem tu od wczoraj, Lieven, dziś po raz pierwszy 
w Nicei.
Lieven pogłaskał psa.
-	Pamięta pan, jak chciał mi podarować Frute przed 
odjazdem z Surabai? Wtedy była jeszcze szczenięciem, 
teraz prezentuje się wspaniale.
-	Dziś nie oddałbym jej nikomu. Ile to czasu minęło, 
odkąd widzieliśmy się ostatni raz?
-	Dwa lata.
-	Dwa lata. Czas pędzi jak rozregulowany zegar. Zda- 
wało mi się, że to nie więcej niż dwa tygodnie.
-	Dużo się wydarzyło?
-	Niewiele. Rok przeżyłem bardzo spokojnie. Po czę-
28
ści przez rozwagę, po części przesądziły o tym sentymen- 
ty. Dobrze mi to zrobiło.
-	Stara przypadłość, czyli niezdrowe zasiedzenie się. 
Zjawia się jak malaria, w regularnych nawrotach. Do- 
piero co udało mi się z niej wyleczyć po wizycie u Kin- 
sleya. On się ożenił, pochłania faszerowane gęsi i poważ- 
ną lekturę. Coś takiego odstrasza przynajmniej na rok. 
Jak długo chce pan tu zostać?
-	Nie mam pojęcia. - Kai wzruszył ramionami.
-	W takim razie spotkaliśmy się we właściwym mo- 
mencie. Jutro jadę do Monzy. Pojedzie pan ze mną?
-	Na wyścigi?
-	Tak, ale niewielkie, bez specjalnego znaczenia. Dla 
mnie jednak bardzo ważne. Kilka lat temu kupiłem ak- 
cje fabryki samochodów. Teraz moja pozycja umocniła 
się na tyle, że zostałem współpracownikiem. Skonstru- 
owaliśmy nowy, doskonały model - bardzo szybki. Za- 
mierzamy go wypróbować. Jedną z maszyn zgłosiliśmy 
do jutrzejszego wyścigu. Nie nadając sprawie rozgłosu, 
chcemy sprawdzić, na ile ten pojazd odpowiada wymo- 
gom toru wyścigowego. Trenujemy wytrwale od dawna 
i marzy mi się, by wóz okazał się przebojem wyścigów 
o Grand Prix Europy. Dlatego też nie można do końca 
odsłaniać jego możliwości. Nie chcemy przedwczesnego 
zwycięstwa, zależy nam jedynie na próbie. Czy to pana 
interesuje?
-	Tak, pojadę z panem.
Postanowili coś zjeść i zajęli stolik w restauracyjnym 
ogródku. Było miło, spokojnie gawędzili o wspólnie prze- 
żytych latach, racząc się okruchami wspomnień jak dzie- 
ci ciastem.
W ramionach odlanych w brązie figur wokół hotelu 
Ambasadeur zapaliły się kuliste lampy. Za hotelem Ne- 
gresco wschodził księżyc. Stojący w wodzie, niegustowny 
jetee pauillon nabrał urody, gdy z jego okien spłynęło do 
morza światło elektryczne. Wzdłuż promenady sunęły
29
automobile, jeden obok drugiego, w kilku rzędach, co tro- 
chę przypominało defiladę. Szum przypływu mieszał się 
z warkotem silników.
Lieven odwiózł Kaia. Był z nim szofer, którego Lieven 
zamierzał zostawić w Monzie, by pomógł mechanikom. 
Jechali z umiarkowaną prędkością. Ulicą toczyło się mnó- 
stwo autobusów, w których panowie z megafonami udzie- 
lali wyczerpujących objaśnień krajoznawczych przedsta- 
wicielom wykształconej klasy średniej.
Droga zataczała łuk, po czym opadała w dół, tworząc 
zakręt o ograniczonej widoczności.
Za sobą usłyszeli przenikliwy dźwięk klaksonu.
Lieven ostrzegawczo podniósł rękę, lecz mimo to zje- 
chał na bok, by przepuścić doganiający ich pojazd.
Dostrzegli maskę dużego kabrioletu, który na pełnym 
gazie próbował ich wyprzedzić. Siedząca za kierownicą 
kobieta zbyt późno zauważyła, że ma przed sobą podwój- 
ny zakręt. Mimo to usiłowała jak najszybciej znaleźć się 
przed samochodem Lievena.
Naraz zza zakrętu usłyszała sygnał pojazdu nad- 
jeżdżającego z przeciwnej strony, zupełnie straciła głowę 
i zbyt szybko zjechała na właściwą stronę. Choć Lieven 
zahamował, kabriolet otarł się o jego wóz i odgiął błotnik. 
Autem zarzuciło tak mocno, że Lieven musiał odbić kie- 
rownicą, by nie stoczyć się w dół.
Oba samochody stanęły sczepione z sobą. Lieven włą- 
czył gwiżdżący sygnał ostrzegawczy. Kai wyskoczył i po- 
biegł na zakręt zatrzymywać pojazdy jadące z naprze- 
ciwka.
W kabriolecie siedziała dama, która prowadziła wóz. 
Mocno pobladła patrzyła na Lievena. Ten wzruszył ra- 
mionami.
—	Przykra sprawa.
—	To była moja wina - powiedziała pośpiesznie dama.
—	Automobiliści nigdy nie mówią o winie - odparł Lie-
30
ven. - To był godzien pożałowania wypadek. Mam na- 
dzieję, że uda się nam uruchomić pani wóz.
Szofer rozgiął błotniki. Lieven ostrożnie cofnął, wyłą- 
czył silnik i oglądał uszkodzenia.
-	Tylko błotnik, a więc drobiazg. Reszta jest nietknięta. 
Odstawił pojazd na widoczne miejsce i wraz z Kaiem
wrócił przejrzeć kabriolet. Dama wysiadła i bezradnie 
stała obok auta.
Lieven uruchomił silnik i wsłuchiwał się weń. Wszystko 
było jak należy.
-	Myślę, że może pani jechać - powiedział głosem, 
w którym pobrzmiewało współczucie.
Wrzucił bieg, nacisnął pedał sprzęgła. Coś zgrzytnęło, 
kabriolet jednak ani drgnął.
-	Możliwe, że to skrzynia biegów! - krzyknął w pod- 
nieceniu, manewrując drążkiem.
Wóz nie reagował.
Szofer wymontował siedzenia i boczne stopnie, pod- 
stawił podnośnik pod tylną oś i po chwili dwa koła zawi- 
sły w powietrzu. Silnik pracował, koła jednak się nie 
obracały.
Lieven pokręcił głową i odwrócił się do młodej damy.
-	Już wiemy, co się stało. Przypuszczalnie pękła tyl- 
na oś albo został uszkodzony dyferencjał. Tak czy ina- 
czej bez warsztatu się nie obejdzie.
-	Możliwe, że wyłamał się tylko jeden bolec - uspoka- 
jał Kai. - Proponuję odstawić wóz do najbliższej miejsco- 
wości i tam poszukać warsztatu. Musimy panią wziąć na 
hol. To dla nas żaden kłopot.
-	Raczej przyjemność - roześmiał się Lieven. - Jed- 
nak do tego potrzeba linki holowniczej.
-	Czy nie lepiej zostawić samochód tutaj i kogoś po 
niego przysłać? - zapytała dama.
-	Nie byłoby chyba po co wracać. Wóz stoi wyjątko- 
wo niefortunnie i najbliższy autobus mógłby z niego zro- 
bić miazgę, zwłaszcza gdyby za kierownicą siedział Włoch
31
o ambicjach rajdowca. Zresztą oni wszyscy tak jeżdżą. 
Myślę, że bez trudu znajdziemy linę.
Lieven zatrzymał kilka przejeżdżających samochodów.
-	Lina holownicza? 
Przeczący ruch głowy.
Po chwili obok przystanął autobus, z którego wysypa- 
ła się grupa zaciekawionych turystów.
Kai wdał się w pertraktacje z szoferem i w końcu wy- 
prosił od niego linę. Dał mu swój adres i obiecał, że od- 
wiezie linę do zajezdni.
W kierowcy jednak obudziła się zawodowa solidarność. 
Zostawił autobus na pastwę losu, wczołgał się pod unie- 
ruchomiony kabriolet i wielkim głosem jął spod kół wy- 
krzykiwać instrukcje.
Przewodnik grupy wołał go przez megafon. Osiągnął 
tyle, że szofer wsunął się pod samochód jeszcze głębiej. 
Zrezygnowany przewodnik odwrócił się do wycieczkowi- 
czów i podjął swą zwykłą opowieść o urokach okolicy.
W końcu udało się wyciągnąć szofera spod kabrioletu, 
choć nie obeszło się bez łagodnego przymusu. Został hoj- 
nie obdarzony papierosami, nim wreszcie dał spokój i przy- 
pomniał sobie o swoich obowiązkach.
Szofer Lievena mocno splótł linę pomiędzy pojazdami 
i zasiadł za kierownicą kabrioletu.
Ustalono, że miss Maud Philby wybierała się do 
Genui.
-	My także tam jedziemy - powiedział Lieven. - Tak 
więc do warsztatu będzie nam po drodze.
Siedli we troje obok siebie. Wóz ruszył. Lieven krzyk- 
nął do szofera:
-	Hamulce działają?!
-	Tak.
-	Zatem hol nie przeszkodzi w płynnej jeździe - 
stwierdził uspokojony i podjął rozmowę ze swymi pasa- 
żerami.
Po dwudziestu kilometrach ujrzeli szyld warsztatu
32
samochodowego. Wprowadzili kabriolet do środka, oś 
została wymontowana. Po godzinie pojawił się szofer, 
który zameldował, że doraźna naprawa mija się z celem 
i trzeba sprowadzić części do wymiany. Za trzy dni wóz 
powinien być gotów do drogi.
Lieven spojrzał pytająco na Maud Philby.
Skinęła głową.
-	Zostawię samochód tutaj. Czy moglibyście zabrać 
mnie do Genui?
-	Chętnie - padła uprzejma odpowiedź. - Jedziemy 
przecież przez Genuę. Ale może chce pani jechać dalej?
-	Nie, tylko do Genui. Tam zaczekam.
-	Możemy już ruszać?
Czas naglił. Lieven jechał szybko. Od morza wiała 
bryza. Woda miała kolor ciemnoniebieski. Niebo i morze 
tworzyły znakomite tło dla profilu Amerykanki. Rysy jej 
twarzy wyglądały jak płaskorzeźba. Uwydatniał je mi- 
strzowski makijaż.
Kai wyłączył się z rozmowy. Ich współpasażerka nale- 
żała do kobiet, które na pierwszy rzut oka trudno zaszu- 
fladkować. W dodatku była Amerykanką, a to niebaga- 
telnie komplikowało ocenę. W Europie uznać by ją nale- 
żało za znakomitość z półświatka, jako Amerykanka 
mogła być równie dobrze żoną chorującego na wątrobę 
maklera.
Wszystko przemawiało za tym, że jest egzaltowana 
i ma własny, raczej amerykański styl bycia, w którym mie- 
sza się uprzejmość z rycerskością.
W Genui rozstali się. Kai i Lieven pojechali dalej do 
Mediolanu.
-	Śliczna osóbka - rzekł Lieven. - Jej żółty kabriolet 
zdarzało mi się już widywać. Mieszka chyba w Nicei.
-	Ale wyprzedza nieuważnie.
-	Dużo ostrożniejsza jest w rozmowie.
-	Była z nami sama, przypuszczalnie jest niezamęż- 
na. Potraktowała nas jednak dość lekko. Widać podobne
3 — Przystanek na horyzoncie
33
przygody zdarzają jej się częściej i nie przykłada do nich 
większej wagi.
-	Jeśli ma pan rację, Kai, nasze szanse wobec niej 
rysują się całkiem obiecująco.
-	Przeciwnie, dopiero wtedy można by mówić o szan- 
sach, gdyby była z kimś.
-	Jak na mój gust jest kobietą co się zowie - Lieven 
zamyślił się - ale chyba zbyt sobie ceni wygodę, by mogło 
do czegoś dojść.
-	Jest pan praktycznym człowiekiem - rzekł z uzna- 
niem Kai. - Cóż za przezorność w takim oglądaniu od 
podszewki rodzących się namiętności, wyszukiwaniu 
wszelkich zabezpieczeń, zanim runie lawina uczuć. To 
cudownie praktyczne.
Lieven pochylił się ku niemu.
-	Długie życie... - zaczął.
Kai przerwał mu z uśmiechem:
-	Wiem, wiem... nauczyło pana, że we wszystkim, co 
dotyczy uczuć, najpierw trzeba wytyczyć granice, gdyż 
powody katastrofy mogą tkwić wszędzie. Coś takiego jed- 
nak nie imponuje - to tylko rozsądek.
-	Nazywa pan rozsądkiem coś, co umożliwia pełną 
samoocenę. Można to jednak określić trafniej: jest to mą- 
drość, rozważna i przewidująca.
-	Pańska mądrość traktuje dość rygorystycznie sta- 
cję początkową. Znakomicie umie pan przewidzieć, jaki 
będzie koniec; niewykluczone, że ma pan równie nieza- 
wodne metody oceny początku. Ale dzisiejsza zdobycz 
wygląda dość skromnie.
Lieven zamyślił się.
-	Zapomina pan o kabriolecie oddanym do naprawy - 
powiedział w końcu. - To po prostu dar niebios. Teraz 
trzeba całą sprawę pociągnąć dalej tak, by wszystko 
wyglądało jak szkolne zadanie dla początkujących. My- 
ślę, że dam sobie z tym spokój i przekażę sprawę Holl- 
steinowi.
34
-	Kto to taki?
-	Człowiek, który pojedzie dziś dla mnie na wyścigach: 
dwadzieścia trzy lata, doskonały za kierownicą, trochę 
jednak idealista. Obiecujące predyspozycje, pies gończy 
pierwszej klasy, dobry w biegu, kiepski jednak podczas 
polowania.
-	Stwierdzam, że przez te dwa lata, kiedy się nie wi- 
dywaliśmy, stał się pan wręcz wspaniałomyślny. Taki dar...
-	To jeszcze nie do końca postanowione. A poza tym 
proszę zauważyć, że moja wspaniałomyślność idzie w pa- 
rze z rozsądkiem: ogranicza się do spraw, co do których 
sam jeszcze mam wątpliwości.
-	Przy takim nastawieniu rzadko chyba odczuwa pan 
stratę.
-	Taki jest cel. Moja postawa jest tak egoistyczna, że 
chwilami niemal ociera się o szlachetność: chroni innych...
Powietrze zmatowiało. Przydrożne zarośla pokrywa- 
ła tak gruba warstwa kurzu, że przypominały gipsowe 
figury. Jak mgła unosił się w powietrzu biały, wapienny 
pył i kłębił się nad polami. Jeden za drugim sunęły ter- 
koczące automobile. Droga wiodła wprost na tor wyści- 
gowy w Monzie.
Słońce z rzadka przedzierało się przez pył. Sprawiał 
on przez to wrażenie jeszcze gęstszego. Strumień pojaz- 
dów kończył się po kilku kilometrach. Trzeba było stać 
w kolejce, z której dopiero rozjeżdżano się na parkingi.
Na wypełnionych po brzegi trybunach panował na- 
strój gorączkowego wyczekiwania. Obojętne, czy w te- 
atrze, czy na wyścigach, tłumom na widowni zawsze to- 
warzyszy to podniecenie, ogarniające każdego bez wy- 
jątku. Łopotały flagi, w powietrzu unosiły się balony 
reklamowe, z dołu dobiegał ryk silników- trwały jazdy 
próbne.
Lieven zdziwił się, widząc tłumy na trybunach. Wraz 
z Kaiem udał się w stronę pomieszczeń technicznych, by
35
sprawdzić, jak wygląda jego stanowisko fabryczne. Pano- 
wał tu wielki ruch. W kręgu grupy mechaników dysku- 
towano o czymś z przejęciem. Jakiś młodzieniec ruszył 
pośpiesznie w stronę Lievena. Miał zabandażowaną 
prawą rękę.
-	Hollstein, skąd ten opatrunek?! - zawołał Lieven 
i przedstawił młodego człowieka Kaiowi.
-	Miałem mały wypadek.
-	Przecież z tym bandażem nie będzie mógł pan je- 
chać! Co teraz zrobimy? - Lieven przyglądał się solidnie 
owiniętej ręce. - Co takiego się stało?
-	Dziś w południe chciałem raz jeszcze sprawdzić 
smarowanie i podniosłem tył auta. Musiałem krzywo pod- 
stawić podnośnik, bo podczas smarowania wóz się obsu- 
nął i koło przygniotło mi rękę.
-	No i...?
-	Stłuczenie. Na szczęście niezbyt poważne. Myślę, 
że jakoś z tym pojadę.
Lieven gniewnie potrząsnął głową. Hollstein uśmiech- 
nął się z przymusem.
-	Mogę jechać, proszę mi wierzyć! Będę prowadził 
głównie lewą ręką. Świetnie sobie nią radzę, prawej nie 
muszę wcale używać. Poza tym do hamowania i zmiany 
biegów wyklepaliśmy specjalny hak. Przywiążę go moc- 
no do przedramienia. Jest prawie jak ręka. - Przyniósł 
hak i demonstrował, jak się nim posługuje. Z niepoko- 
jem, ale i nadzieją patrzył na Lievena. Potem poszukał 
wsparcia u Kaia. - Proszę panów, przecież to proste. Na 
tak gładkim torze nic złego nie może się stać.
Lieven nie wiedział, czy się roześmiać, czy złościć.
-	Ten pański hak jest po prostu genialny! Tak uży- 
teczny, że być może w przyszłości będziemy konstruować 
samochody z takim hakiem. Na razie jednak poczekamy. 
Pan nie może jechać, zaraz wycofamy zgłoszenie.
Twarz Hollsteina wyrażała rozpacz. Trzymał w ręce 
nieszczęsny hak i jeszcze próbował coś wskórać:
36
-	Objaśnię w samochodzie, będzie łatwiej zrozumieć. 
Zrobiłem już próbne okrążenie. — Siadł za kierownicą i za- 
czął wiązać rzemień.
Lieven chwycił go mocno za ramię.
-	Hollstein, zachowuje się pan jak dzieciak. Kiedy wóz 
pędzi sto pięćdziesiąt na godzinę, na północnej, wąskiej 
pętli potrzebuje pan nie dwóch, lecz często trzech rąk, 
żeby utrzymać się na torze i nie przelecieć nad barierą. 
Wielka szkoda, ale nic pan już nie poradzi. Dobrze to 
świadczy o panu, że chce pan jechać. Ale pan nie poje- 
dzie. Byłaby to niewiarygodna lekkomyślność. Pójdę 
teraz odwołać pański udział w wyścigu. - Po koleżeńsku 
chwycił zabandażowaną rękę Hollsteina, potrząsnął nią 
i krótko dodał: -Ale spodziewam się, że wkrótce się zagoi.
Oddalił się wraz z Kaiem, zostawiając osłupiałego 
Hollsteina.
Przeciskali się przez tłum. Trasa była ogrodzona. 
Pierwszy wyścig zaczynał się niebawem.
-	Lieven, dlaczego pan się gniewa? - mówił Kai. - 
Młody człowiek robi jak najlepsze wrażenie.
-	Rzeczywiście jest dobry — odparł Lieven. - Jeden 
z najlepszych, jakich znam, młody, zadziorny, lecz jesz- 
cze chyba mało rozważny. Trzeba na niego uważać i moc- 
no trzymać w ryzach. - Narastał huk podobny do ryku 
przelatujących szrapneli. Pierwsze pojazdy ze świstem 
przemknęły po torze. Lieven rzucił okiem za siebie. - 
Gdyby Hollstein miał jechać, zależałoby mi, żeby pan 
obejrzał maszynę. Dyrektor naszej fabryki, Pesch, sie- 
dzi już ze stoperem na trybunie. Jeszcze o niczym nie 
wie.
Dziś rano był tutaj - ciągnął Lieven. - Telefonował, 
że wszystko jest w porządku i że mam przyjeżdżać. Po- 
tem pojechał do Mediolanu i stracił naszą ekipę z oczu. 
Chciał mierzyć czas z trybuny, podczas gdy ja stanąłbym 
ze stoperem za zakrętem Lesmo. W ten sposób dałoby się 
uniknąć zaliczania pełnych okrążeń. Już podczas trenin-
37
gu wypadliśmy interesująco, może nawet zbyt interesu- 
jąco. - Znów rozległ się ryk i przeleciało kilka maszyn. 
Lieven potupywał nerwowo. - Co za wrażenie! Tyle razy 
oglądałem wyścigi, że już nie powinny na mnie działać. 
Kiedy jednak słyszę silnik wyjący na pełnych obrotach, 
za każdym razem skóra mi cierpnie. To doprawdy irytu- 
jące, że tym razem musimy zrezygnować.
Naraz usłyszał, że ktoś go woła. Odwrócił się. Jeden 
z mechaników biegł do niego.
-	Niech pan szybko przyjdzie...
-	Co się stało?
-	Hollstein...
-	Co z nim?
-	Zerwał opatrunek.
Lieven poczerwieniał z wściekłości i pośpiesznie podą- 
żył za mechanikiem.
Po drodze dowiedział się, co zaszło. Kiedy Lieven i Kai 
odeszli, Hollstein zachowywał się spokojnie. Mechanicy 
pocieszali go, ale wydawało się, że nic do niego nie do- 
ciera. Przejrzał wóz - biegi, pedały. Potem siadł na masce 
i gryzł papierosa. Nagle usłyszał ryk startujących ma- 
szyn i zobaczył, jak z łoskotem przemyka pierwsza z nich. 
W jednej chwili coś się z nim stało. Uderzył zranioną 
ręką o maskę i zanim komukolwiek udało się doskoczyć, 
potargał bandaże żelaznym hakiem.
Byli na miejscu. Hollstein stał bardzo blady, z dzikim 
wzrokiem i mocno zaciśniętymi ustami. Prawa ręka wi- 
siała bezwładnie, z opatrunku zostały jedynie zakrwa- 
wione strzępy.
Lieven chwycił hak, który dotychczas trzymał jeden 
z mechaników, i zaczął kląć. Gdy jednak ujrzał nieprzy- 
tomny wyraz twarzy szofera, dał spokój, wyrzucił hak do 
kąta i położył dłoń na ramieniu Hollsteina.
-	Wiem, co to znaczy, kiedy trzeba rezygnować z wyści- 
gów. Szczególnie boleśnie odczuwa się to w pańskim wie- 
ku, chyba nawet bardziej niż utratę kobiety. Powinien był
38
pan kląć, wyć i - niech tam! - nawet próbować z tym ha- 
kiem lewą ręką. Proszę mnie dobrze zrozumieć: można było 
od biedy poprowadzić wóz samą lewą. Ale to, co pan zrobił, 
było doprawdy niepotrzebne. Chyba się pan zgodzi?
Hollstein bezgłośnie poruszał ustami. Lieven patrzył 
na krwawiącą rękę.
-	W tym wyścigu chodziło tylko o próbę, nie zależało 
nam na zwycięstwie.
Hollstein wykrztusił:
-	Wygrałbym na pewno.
Jego kredowobiała twarz stężała z bólu. Lieven spoj- 
rzał na szofera z góry i cienko gwizdnął.
-	Ach, o to chodzi. - Zaśmiał się. - Więc zamierzał pan 
spłonąć. Mieliśmy zatem sporo szczęścia. Nie ma rady, 
trzeba odłożyć tę próbę do następnego razu.
Udręczony Hollstein próbował oponować:
-	Później zostaje nam już tylko Puchar Mediolanu. 
Lieven udobruchał się.
-	Wiem. I chcielibyśmy go zdobyć.
Hollstein potrząsnął głową. Z szeroko otwartych oczu 
naraz trysnęły mu łzy i spłynęły po policzkach. Twarz 
pozostała jednak nieporuszona.
Kai odciągnął Lievena na stronę, po czym podszedł do 
Hollsteina.
-	Pojadę w tym wyścigu - oznajmił.
-	Pan? Kiedy?
-	Dzisiaj, teraz. - Odwrócił się do Lievena: - Myśli 
pan, że uda się jeszcze zgłosić zmianę?
-	Kai, pan naprawdę chce jechać?
-	To mnie podnieca. W zasadzie znam tor, z maszyną 
jakoś sobie poradzę. Nie muszę wygrać, myślimy prze- 
cież tylko o próbie. Możemy się jeszcze wpisać na listę?
Lieven niemal dał się przekonać.
-	Obawiam się, że nie. Skoro jednak chce pan jechać, 
postaramy się to zaraz zgłosić. Jak daleko jest pierwsza 
grupa?
39
-	Na trzecim okrążeniu - rzekł mechanik.
-	Druga runda trwa mniej więcej godzinę. Mamy za- 
tem dość czasu na przygotowania. Najlepiej będzie, jeśli 
w trójkę pójdziemy do dyrekcji wyścigów. Przedtem jed- 
nak do lekarza.
Hollstein dalej nie słuchał. Zostawił swych rozmów- 
ców, pobiegł do biura i przyprowadził kierownika wyści- 
gów. Chwilę rozmawiali, po czym człowiek ów znikł w biu- 
rze, by omówić sprawę z kolegami. Lekarz opatrzył ranę 
Hollsteina. W końcu Kai dostał zezwolenie na start.
Hollstein zmienił się całkowicie. Wyjaśnił, że może 
znów poruszać palcami, posunął się nawet do stwierdze- 
nia, jakoby uderzenie o maskę wpłynęło dobroczynnie 
na stan ręki i że lekarz niechybnie by się zdziwił, gdyby 
ją zobaczył: z pewnością nie spodziewał się tak szybkich 
postępów w kuracji.
-	Bez wątpienia - mruknął Lieven i zapytał Kaia: - 
Pamięta pan jeszcze ten tor?
-	Ścigałem się na nim trzy lata temu. Dla orientacji 
pierwsze okrążenie pojadę ostrożnie. Jak wóz trzyma się 
na zakrętach?
-	Jeśli będzie pan na nie wchodził ze środka, na pew- 
no nie wypadnie pan z toru - rzekł Hollstein.
-	Świetnie. Pojadę tak, żeby można było zmierzyć czas 
przy pełnej prędkości. Czy trzeba wymieniać opony?
-	Po trzecim okrążeniu trzeba zmienić wszystkie. 
Chcemy się przekonać, ile gumy zedrze pan na zakrę- 
tach i, być może, zamówimy solidniejsze opony na wyści- 
gi o Puchar Mediolanu.
Hollstein podniósł maskę i pokazywał Kaiowi nowe 
rozwiązania konstrukcyjne silnika. Nieoczekiwanie obaj 
pogrążyli się w rozmowie na tematy techniczne.
Drugi wyścig już się zaczął. Hollstein pociągnął Kaia 
za sobą.
-	Musi pan się przebrać. Proszę włożyć moje rzeczy, 
chyba będą na pana pasowały. Potrzebuje pan spodni,
40
kurtki, paska... a może lepszy byłby kombinezon? Mam 
wszystko! Chce pan kask? Może być też grubo wywato- 
wana czapka. Okulary? Proszę wziąć jaśniejsze. W słoń- 
cu będzie pan doskonale widział nierówności. Na dużym 
zakręcie tor jest trochę wyjeżdżony, dalej trafi pan na 
twardy grunt. Nie powinien się pan niczego obawiać, 
nawet jeśli spod kół pryśnie trochę żwiru. Rękawice? Do- 
brze, można się bez nich obejść, koło kierownicy jest wy- 
łożone gumą. - Troszczył się o Kaia jak matka. - Jeśli 
pojedzie pan ostro, będzie pan od razu w czołówce. Wóz 
ma znakomite przyśpieszenie. - Po chwili dodał ciszej: - 
Kto wie, czy nie jedzie pan po zwycięstwo... 
Kai zmrużył oko.
-	Ależ pan zawzięty... 
Zjawił się Lieven.
-	Kai, może pan wyjeżdżać. Drugi wyścig się skończył. 
Silnik zawarczał. Kai zajął właściwą pozycję. Praca
wysokoobrotowej maszyny robiła wrażenie. Karoseria nie 
przejmowała całości wibracji i drgania wstrząsały cia- 
łem, przenikały do krwi.
Wóz potoczył się na pole startowe. Kai podał swój nu- 
mer i zgłosił zmianę kierowcy. Po dwóch minutach z me- 
gafonów na trybunach usłyszał swoje nazwisko.
Uważnie przyglądał się podjeżdżającym maszynom. 
Ustawiały się w małych boksach - prostokątach nakre- 
ślonych zmieloną kredą. Nie wszyscy zawodnicy byli na 
stanowiskach. Jeden nerwowo wygładzał bluzę i szar- 
piąc, poprawiał kołnierz, inni w ostatniej chwili próbo- 
wali coś ulepszać. Niedaleko Kaia toczyła się rozmowa, 
czyjeś plecy zasłaniały kierowcę.
Kai starał się rozluźnić i zachować spokój. Ustalił, że 
gawędzący zawodnik nosi szyte, brązowe buty na gumo- 
wych obcasach, ma za ciasną skórzaną czapkę, a nogi 
stojącej obok kobiety są pierwszej klasy.
Teraz dostrzegł również dłoń w długiej rękawiczce, 
która wydała mu się znajoma. Musiał ją gdzieś niedaw-
41
no widzieć. Kiedy mężczyzna usunął się na bok, Kai 
poznał kobietę, z którą jechał do Genui. To była Maud 
Philby.
Ku jego radości w tej właśnie chwili zaczął się wy- 
ścig.
Oczy Kaia powędrowały dalej. Wkrótce jednak poczuł 
na sobie czyjeś spojrzenie. Bez ceremonii przechwycił je 
i wytrzymał przez chwilę, udając, że nie poznaje. Potem 
odwrócił się w stronę trybun, rzucił raz jeszcze okiem na 
publiczność. Wreszcie w ostatniej chwili zręcznie dał do 
zrozumienia, że sobie przypomina, i z całym spokojem, 
a także pewną rezerwą, pozdrowił damę.
Wprawił ją w zakłopotanie, co poznał po tym, jak mu 
odpowiedziała: zbyt wcześnie i dlatego w pośpiechu; była 
wyraźnie niezadowolona, że nie poznał jej od razu.
Nie patrzył więcej w tamtą stronę, wiedział jednak, że 
wciąż jest pod obserwacją. Udział Kaia w wyścigu wy- 
raźnie zaskoczył Maud Philby.
Kierowca podszedł do swej maszyny i Kai miał uczu- 
cie, że bezustannie mu się przypatruje. Wywnioskował, 
że oboje mówią o nim. Usadowił się jak najwygodniej; 
bardzo teraz żałował, że nie wolno mu wygrać wyścigu.
Rozległ się strzał. Silniki zawyły i biały wóz Kaia sko- 
czył naprzód, dał się jednak wyprzedzić i przyblokować. 
Utkwił pośród grupy, nie mógł się z niej wydostać. Czo- 
łówka znajdowała się dwieście metrów przed nim. Pierw- 
szy zakręt Kai pokonał dziewięćdziesiątką. Wóz dobrze 
trzymał się toru. Za drugim razem wszedł ostrzej w luk 
i znakomicie pokonał zakręt. Zadowolony zwiększył szyb- 
kość i starał się ją utrzymać. Próby sprawdzenia, jak 
pojazd bierze zakręty, spowodowały jednak straty na 
trasie. Kai dał się wyprzedzić dwóm zawodnikom. Na 
początku trzeciego okrążenia mocno docisnął pedał gazu. 
Omal nie stracił panowania nad maszyną, zaskoczyła 
go ogromna nadwyżka mocy. Wyprzedził dwóch rywali 
i podjechał na stanowisko obsługi.
42
Hollstein wcisnął mu do ust papierosa. Kai pośpiesz- 
nie się zaciągnął.
-	Silnik ciągnie bardzo dobrze. 
Mechanicy mocno dokręcili śruby.
Czołówka miała dwa kilometry przewagi. Kai jednak 
już wiedział, jak trzeba jechać, i powoli odrabiał straty. 
Z łatwością wyprzedził kilka maszyn i zbliżył się do pro- 
wadzącej grupy. Linię mety przejechał na niezłej, czwar- 
tej pozycji, dziewięćdziesiąt sekund za zwycięzcą. Wygrał 
kierowca, który rozmawiał z Maud Philby.
Lieven cieszył się.
-	Zdumiewająco łatwo opanował pan wóz. Jak pan 
myśli, mamy widoki na Prix Europy?
-	Auto jest bardzo szybkie. 
Mechanicy przynieśli opony.
-	Tylko trochę starte. Po bokach są w dobrym stanie, 
co oznacza, że wóz mocno trzyma się drogi. Nie wynosiło 
pana z zakrętów?
-	Nie, maszyna pewnie trzyma się podłoża. Dobrze 
byłoby poćwiczyć technikę brania zakrętów. To szansa 
dla tego wozu.
-	Jutro wszystko rozmontujemy i dokładnie spraw- 
dzimy, co ucierpiało najbardziej.
Koło stanowiska przetoczył się cały sznur aut szyku- 
jących się do następnego wyścigu. Hollstein siedział na 
barierze i czuł się szczęśliwy.
Czekał na konstruktora, którego spostrzegł dopiero 
w chwili, gdy ten stał tuż obok niego i krzyczał:
-	Tak ostrożnie brał pan dziś zakręty...!
Hollstein uradowany wskazał na Kaia, podnosząc przy 
tym zabandażowaną rękę.
-	To nie ja siedziałem za kierownicą. 
Lieven wyjaśnił, co się stało.
-	Jaki ma pan czas? - zapytał Pesch.
Porównali wskazania stoperów. Lieven wybuchnął 
śmiechem.
43
-	Nie ma wątpliwości, Kai. Pod koniec osiągnął pan 
szybkość dochodzącą do stu siedemdziesięciu kilometrów 
na godzinę.
Pesch był podniecony.
-	To więcej, niż się spodziewaliśmy. - Zwrócił się do 
Kaia; - Czy według pana silnik ma jakieś rezerwy?
-	Oceniam, że można liczyć jeszcze na jakieś dziesięć 
do dwudziestu kilometrów na godzinę.
Pesch wpatrywał się w Kaia.
-	Kiedy pan dokładnie pozna wóz, pojedzie pan jesz- 
cze prędzej.
-	Niestety, do tego nie dojdzie - odparł uprzejmie Kai. 
Pesch puścił to mimo uszu.
-	Musimy koniecznie o tym pomówić. Teraz idę do 
dyrekcji wyścigów. Czy moglibyśmy się spotkać dziś wie- 
czorem?
Kai zerknął na Lievena.
-	To się da zrobić.
Hollstein zeskoczył z bariery i zawołał zaskoczony:
-	Murphy do nas idzie!
Kai nastawił uszu. To nazwisko przez ostatnie dwa 
lata stało się sławne. Należało do jednego z najlepszych 
amerykańskich kierowców wyścigowych.
-	To Murphy brał udział w wyścigu? - zapytał.
-	Przecież właśnie on wygrał - zaśmiał się Hollstein.
Kai nie zwracał uwagi na nazwiska kierowców i te- 
raz go zdziwiło, że obsada była tak bardzo międzynaro- 
dowa. Przyszło mu do głowy, że Murphy to zapewne ów 
kierowca, który stał razem z Maud Philby. Zaciekawio- 
ny rozejrzał się za nim i naraz zobaczył, że nadchodzi 
razem ze swą towarzyszką.
Rzucił szybkie spojrzenie Lievenowi.
W uprzejmych słowach Murphy podziękował Lieve- 
nowi za pomoc okazaną miss Philby podczas wypadku. 
Wóz, którym jechała, mówił, należy do niego, tym bar-
44
dziej więc czuje się zobowiązany za odstawienie go do 
dobrego warsztatu.
Możliwość podtrzymania znajomości ucieszyła Lieve- 
na. Rozmowa o wypadku była jedynie pretekstem, ale 
ten pretekst był mu na rękę. Lieven zakładał, że Mur- 
phy robi to, czego chce Maud Philby. Jeśli nawet poznali 
się w nieszczególnych okolicznościach, teraz - inaczej na 
to patrząc - należało uznać, że znajomość utrwaliła się 
na tyle, ile uważał za stosowne. Przede wszystkim jed- 
nak czuł się zniewolony osobliwą elegancją Maud Philby 
i gotów był na każdy kompromis. Ta sfera jego życia nie 
była pozbawiona sukcesów, dlatego też doskonale wie- 
dział, że nie należy przeceniać zobowiązań kobiety wo- 
bec jej partnera.
Kai nie podzielał zdania Lievena. Wedle niego to ra- 
czej Murphy'emu, a nie Maud Philby, zależało na wyko- 
rzystaniu okazji. Tym bardziej że Amerykanin ani razu 
nie wspomniał o wyścigu, a przecież temat ten wręcz prosił 
się o rozmowę.
Murphy opowiadał zabawne historyjki, jego dowcip 
chwilami stawał się niemal jowialny. Wciągał w rozmowę 
Hollsteina, a rzucane mimochodem słowa w połączeniu 
z uśmieszkami miss Philby miały tworzyć beztroski na- 
strój. Nie zmieniając tonu, odezwał się naraz do Kaia:
- Gratuluję, pańska jazda była wspaniałą improwi- 
zacją. Gdyby pan trenował, zapewne bym z panem prze- 
grał. - Te uprzejme słowa rzucił z pewną nonszalancją, 
dając wyraźnie do zrozumienia, że są tylko zdawkowym 
komplementem, zwykłą galanterią, opinią, której nikt 
nie traktuje serio. Znów przywołał na usta uśmieszek, 
jakby chciał opowiedzieć kolejną anegdotę. - Pod koniec 
jechał pan niemal sto siedemdziesiąt kilometrów na go- 
dzinę... Spojrzał w drugą stronę, starając się okazać, że 
myśli teraz o czymś innym. Położył dłoń na ramieniu 
Hollsteina i dał do zrozumienia, że poza tą jedyną odpo- 
wiedzią nic go już nie interesuje. Kai jednak w lot pojął,
45
że całe spotkanie Murphy zaaranżował jedynie w tym 
celu, by zadać owo pytanie. Teraz w napięciu oczekiwał 
odpowiedzi.
Nie krył rozczarowania, gdy Kai obojętnie odparł:
-	Ma pan rację, silnik nie spisał się najlepiej. 
Amerykanin nie dawał za wygraną. Niby od niechce- 
nia rzucił na pożegnanie:
-	Będziemy teraz częściej widywać się na torze... 
Kai nie chciał kolejną wykrętną odpowiedzią sprawiać
wrażenia, że ma coś do ukrycia. Po takim debiucie ocenił 
Murphy'ego jako dobrego, choć trochę niecierpliwego 
dyplomatę i chciał mu okazać, jak mało go to wszystko 
obchodzi. Wzruszył ramionami i rzekł:
-	Bardzo możliwe.
Umyślnie powiedział aż tyle, choć dotychczas niczego 
nie postanowił.
Przy tym niby przypadkiem skierował wzrok w stronę 
Maud Philby i dostrzegł w jej oczach drwinę wywołaną 
chybionymi zabiegami Amerykanina. Wywnioskował, że 
choć rozumie Murphy'ego, który starał się przejrzeć no- 
wego przeciwnika, nie popiera jednak takiego postępo- 
wania. Na myśl, że znajomość będzie miała ciąg dalszy, 
Kai odczuł podniecenie.
Maud Philby uznała natomiast, że nadarza się oka- 
zja do ekscytującego flirtu stwarzającego możliwość naj- 
przeróżniejszych kombinacji. Nie byłaby Amerykanką, 
gdyby coś takiego przepuściła. Zbyt nęcąco rysowała się 
szansa uknucia misternej intrygi, w której jednocześnie 
mogła się czuć upragnioną nagrodą i działać na własny 
rachunek. Po takich partnerach można się było wiele 
spodziewać. Im bardziej sprawa wyglądała niejednoznacz- 
nie, tym szybciej dojrzewały decyzje miss Philby.
Lieven powziął już pewien plan. Zamierzał się tak- 
townie wywiedzieć, co łączy Maud Philby z Murphym, 
by potem więzy te systematycznie i po przyjacielsku pod- 
kopywać, a w rozstrzygającej chwili znaleźć się na wła-
46
ściwym miejscu. Wiedział, jakie to ważne, by wytropić 
u płci pięknej chwilę słabości i ją wykorzystać. Każda, 
nawet najodporniejsza kobieta miewa dni, w których słab- 
nie jej hart ducha i, bezbronna, ulega mężczyźnie, jeśli 
ten to dostrzeże (chwała Bogu rzadko dostrzega) i roz- 
pocznie skuteczne oblężenie. W miłości był trochę jak 
maruder i nie miał żadnych złudzeń. Uważał, że napraw- 
dę trudno tutaj podporządkować się zwykłym regułom 
i nacierać frontalnie; nie zawsze da się zadośćuczynić wy- 
maganiom sumienia, w innych sytuacjach nawykłego do 
otwartego stawiania spraw.
Dziwaczny wielokąt, w którym każdy milcząco upa- 
trywał czegoś dla siebie, utwierdzał tę znajomość o wiele 
bardziej niż zwyczajna, wzajemna sympatia. Niezmier- 
nie ożywiona Maud Philby zaprosiła wszystkich na her- 
batę w któryś z nadchodzących dni.
Pesch czekał już na Kaia i Lievena. Zaproponował, 
by teraz, późnym popołudniem, jechać do Genui. Jeszcze 
przez kilka godzin będzie jasno, Lieven uznał zatem, że 
jadąc w szybkim tempie, pokonają większą część trasy, 
nim zapadnie zmrok.
W drodze rozmowa się nie kleiła. Kai rozsiadł się wy- 
godnie i przespał kilka godzin. Od pewnego czasu czuł 
się zmęczony. Oświadczył, że najwspanialej śpi w samo- 
chodzie jadącym z prędkością dziewięćdziesięciu kilome- 
trów na godzinę. Jeśli nawet sen nie jest twardy i głębo- 
ki, można to sobie z nawiązką powetować równoczesnym 
odczuwaniem skrajności — przebłyskami rozespanej świa- 
domości, do której dociera ciemny, szumiący powiew szyb- 
kiej jazdy, i bezczasowym strumieniem snów, przy czym 
oba te światy się mieszają. Nudzącemu się Peschowi po- 
wiedział, że coś takiego da się określić jako włóczęgę przez 
chaos, po czym z czystym sumieniem zapadł w sen tak 
wyborny, że obudził się, dopiero gdy klaksony otrąbiły 
przybycie do Miramare.
47
Kolację jedli późnym wieczorem na tarasie. Z tyłu 
jarzyły się szerokie okna sali restauracyjnej, przed tara- 
sem, głęboko w dole, widać było nieliczne liście wydoby- 
wane przez światło z ciemności ogrodów palmowych.
Via San Benedetto tonęła w bladym świetle; po lewej 
nad spowitym w noc miasteczkiem pochylała się, strze- 
gąc go zazdrośnie, Statione Principe. Daleko z tyłu, za- 
wieszony wysoko w ciemnościach, błyszczał jasnym świat- 
łem szyld hotelu Savoy.
Pesch zagłębił się w fotelu i zapytał Kaia:
-	Jak się panu podoba nasz wóz?
-	Bardzo.
-	Jeszcze do końca pan go nie poznał. Na następnych 
wyścigach trzeba będzie wypróbować go bardziej grun- 
townie, pojechać ostrzej.
Kai skinął głową. Pesch milczał wyczekująco. Po chwi- 
li dalej sondował:
-	Można by do tego czasu potrenować...
-	Z pewnością; ręka Hollsteina zagoi się dużo wcześniej.
-	Bawimy się w chowanego - wtrącił się Lieven. - 
Kai, dlaczego pan się wykręca? Przecież wiemy, o co cho- 
dzi.
-	Ach tak - rzekł z uśmiechem Kai. - Chcielibyście, 
żebym pojechał w wyścigu o Puchar Mediolanu?
-	Tak - odparł Pesch. - O tym chciałem z panem po- 
mówić.
-	To stało się zbyt prędko. Nie chciałbym jechać. Je- 
stem tu dopiero kilka dni i bardzo możliwe, że niebawem 
wyjadę. Cztery tygodnie to dużo czasu. Biorąc pod uwa- 
gę powody, dla których przyjechałem, decyzja jest dla 
mnie zbyt trudna. Mam zobowiązania i właśnie dlatego 
muszę odmówić.
Pesch jednak kusił:
-	Wyścig mediolański traktuję jedynie jako przygryw- 
kę. Chodzi przede wszystkim - tu zrobił efektowną pau-
48
zę - o mistrzostwa Europy wjeździe górskiej, gdzie wła- 
śnie pan powinien pojechać.
-	Mistrzostwa Europy na trasie Targa Florio. Cztery 
lata temu przejechał pan ten dystans. - Lieven pochylił 
się z przejęciem.
-	Miałby pan wszystko do dyspozycji... - dodał wol- 
no Pesch.
Nie było odpowiedzi. 
Pesch dokończył:
-	Sposób, czas trwania i terminy treningów zależą 
wyłącznie od pana.
Teraz czekał.
Kai zwlekał. Poznał już urok wyścigów automobilo- 
wych, wobec których inne dziedziny sportu wydają się 
wręcz dyletanckie. Dziś po południu znów zetknął się z tą 
atmosferą; uwielbiał chwilę, w której przeobrażał się w za- 
wodnika i siadając za kierownicą wozu wyścigowego, całe 
swe doświadczenie, duszę i jestestwo kierował na osią- 
gnięcie niedorzecznego celu - musiał być szybszy o kilka 
sekund niż inni ludzie w takich samych pojazdach. Istota 
rekordu polegała na negowaniu samego siebie; właśnie 
dzięki temu łatwiej i z całą bezwzględnością mógł wyzwo- 
lić w sobie nadzwyczajną wolę walki i wydestylować z niej 
żar oczekiwań tak wielkich, jakby szło o istnienie całego 
świata, kiedy w rzeczywistości oznaczało to zaledwie 
kilkumetrowe zwycięstwo nad podobnymi sobie, którzy 
nosili pikowane kamizelki i lubili pieczyste z rożna.
Kai umiał docenić propozycję. Wydawało mu się jed- 
nak, że jeszcze jej czegoś brak, że wobec zapału, z jakim 
tu przybył, jest dalece niewystarczająca. Coś buntowało 
się w nim i nie pozwalało jej przyjąć. Wstał.
-	Nie, nie chcę, nie chciałbym teraz podejmować 
decyzji.
Pesch skinął głową.
4 — Przystanek na horyzoncie
49
-	Jak pan uważa. Ale niech pan to przemyśli. Zosta- 
ję w San Remo jeszcze przez tydzień. Czekam na pana...
Kai zwrócił się do Lievena.
-	Moglibyśmy wyjechać jutro wczesnym rankiem? 
Trochę boję się o Frute. Nie jest przyzwyczajona zosta- 
wać długo sama. A teraz chyba pójdziemy spać.
Przez chwilę jeszcze stał na balkonie i wyrzucał so- 
bie, że nie zabrał suki. Była do niego bardzo przywiąza- 
na i na pewno tęskniła. Postanowił, że nazajutrz kupi 
jej funt polędwicy wołowej. Przepadała za nią.
III
Maud Philby miała swoje sposoby wymuszania hara- 
czu, tak skuteczne, że dostawała go nawet wówczas, kie- 
dy nie chciała. Danina była znacznie wygodniejsza niż 
narażanie się na wymianę ognia - tej zawsze lepiej uni- 
kać. Znała na wylot wszystkie pułapki oraz subtelności 
flirtu i w końcu zawsze odnosiła sukces. Gdyby było ina- 
czej, uznałaby to za blef.
U Lievena taktykę ostrożnego wyczekiwania rozgry- 
zła w jeden dzień. Lieven został odpowiednio sklasyfi- 
kowany i stracił w jej oczach, Kai natomiast zabiegom 
miss Philby przeciwstawił uprzejmy brak zainteresowa- 
nia. Amerykanka nie natrafiała również na jego opór, 
toteż nigdy nie wiedziała, czy jej strzały są celne.
Zbyt długo mieszkała w Ameryce, aby była w pełni 
zdolna do cywilizowanego flirtu. Lubiła wprawdzie ten 
rodzaj szermierki i uprawiała go po mistrzowsku, ale ta- 
jemnica milczenia, jej przemożne oddziaływanie nie na- 
leżały do repertuaru miss Philby.
Nie pojmowała, że Kai na nią nie reaguje, uznała to 
za bierny opór. Chociaż nie musiał jej przyświecać żaden 
cel, nabyła już dość europejskiej ogłady, aby brać w ra- 
chubę i taką możliwość - w zbyt małej jednak mierze, by 
w sprawach flirtu, tej na wskroś europejskiej sztuki, nie 
poddać się amerykańskiemu pomieszaniu spraw. To zaś 
nie pozwalało jej dostrzec we flircie czarownej, pełnej
51
wdzięku, czasem doprawionej smutkiem (przecież we flir- 
cie wyrzekamy się spełnienia właśnie ze względu na me- 
lancholijną mądrość) konwersacji i kazało go traktować 
jak sport, w którym dopuszczalny jest wyłącznie happy 
end.
Pewnego dnia rankiem wszyscy spotkali się na kor- 
cie tenisowym. Maud Philby wpadła na szczególny po- 
mysł - chciała grać o wschodzie słońca. Wyświadczono 
jej grzeczność, towarzystwo stawiło się punktualnie. 
O wczesnej godzinie piękną okolicę rozjaśniał fiołkowy 
brzask. Zaspani balownicy przykucnęli po kątach, ciem- 
ne karły w szarym półcieniu, krzewy i kamienie zacza- 
rowane w figury znad niewidocznych jeszcze, choć gło- 
śno szumiących wód kołyszącego się morza. Wraz z po- 
jawieniem się słońca nadleciał wiatr, o którym Maud 
Philby każdego ranka umiała powiedzieć coś trafnego. 
Wyjątkowo ładnie potrafiła okazywać zachwyt i było jej 
z tym do twarzy.
Zaczynało wiać zawsze o tej samej porze. Wiatr zda- 
wał się przybywać nie wiadomo skąd, z wnętrza budzą- 
cej się do życia szarości, miękkiej jak pióra mew. Począt- 
kowo czuło się jakiś chłód na czole, który stopniowo na- 
rastał i przeobrażał się w wiatr. Z mglistych oparów 
wynurzało się ołowiane morze, rozdygotane, niespokoj- 
ne. Dalej rozpościerało się niebo, które z wolna nabierało 
barw.
Maud Philby spoglądała przed siebie ze zmarszczo- 
nym czołem.
- Dwie rzeczy w życiu uważam za zbyt trudne, choć 
ambicja każe mi dopiąć swego: zobaczyć, jak porusza się 
godzinowa wskazówka zegara i jak przemyka blask ju- 
trzenki na bezchmurnym niebie. Ani jedno, ani drugie 
dotychczas mi się nie udało, nie umiałam wpatrywać się 
wystarczająco długo i w skupieniu. Żyjemy w zabiega- 
nym stuleciu, Murphy...
Czerwień stawała się coraz intensywniejsza. Naraz
52
wystrzeliło słońce, od razu wysoko na niebie, ogniste, 
gorejące. Morze zadrżało... oczywiście drugiego ranka 
Maud Philby chciała to zobaczyć... i przybrało barwę sre- 
brzystego brokatu, piasek na kortach przemienił się 
w złoto, hotel zaś zaróżowił na podobieństwo brodzące- 
go flaminga - takie to porównania wymyślała miss Phil- 
by, nim pierwszy raz uderzyła rakietą.
Innym pomysłem Amerykanki było śniadanie w ple- 
nerze. W małej hali klubowej podstawili głowy pod try- 
skające z prysznica jasne strugi wody, zestawili razem 
kilka giętych stolików i krzeseł, a po chwili pojawiły się 
talerze i dzbanki.
Maud Philby ogromnie się troszczyła, by każdy do- 
stał, co lubi. Sama wzięła grzanki z masłem i rzeżuchę 
wodną. Lieven dostał duże kawałki arbuza doprawione 
pieprzem i musztardą ziołową, które bardzo sobie chwa- 
lił. Murphy zamówił czarną kawę, Kai zaś stwierdził, że 
z rana najlepiej smakuje papieros, trochę jak orzeszki 
ziemne z migdałami.
Maud Philby orzekła jednak, że samym papierosem 
nie da się żyć. To był jeden z jej największych przymio- 
tów - podczas jedzenia wygłaszała wyłącznie komunały 
i starała się nie zadręczać otoczenia problemami duszy. 
Kai dostosował się do obowiązujących reguł i kazał sobie 
przynieść ananasa.
Służba hotelowa zabrała się do dzieła. Dwóch ludzi 
trzymało ananasa, trzeci przyniósł prasę do owoców 
i szklanki, a szef sali czynił swą powinność i w niena- 
ganny sposób podawał sok - z lodem oraz słomkami do 
picia. Każdego ranka ten obrzęd dostarczał podobnych 
uciech.
W końcu rakiety tenisowe powędrowały do przecho- 
walni i towarzystwo się rozeszło. Właśnie schodzili się 
pierwsi goście, co dla Maud Philby było przykre. Uważa- 
ła, że przychodzą za wcześnie: wedle niej powinni byli 
się zjawić dopiero za dwie godziny.
53
0	jedenastej nastąpiło kolejne spotkanie i wszyscy 
udali się na promenadę. Jak zwykle wygłaszano uszczy- 
pliwe uwagi, w tonie żartobliwym, doprawionym niekie- 
dy złośliwością, co podobnym spacerom nadaje niepowta- 
rzalny urok. Lieven wyróżniał się wręcz wizjonerskimi 
porównaniami i opisami fizjonomii przemierzających dep- 
tak Angielek.
Maud Philby gustowała w napojach orzeźwiających 
podawanych w wysokich szklanicach oraz w konwersa- 
cji, przy czym w spokojnej chwili wzniecała żar, tłumiła 
go łagodnie, podpalała lont i momentalnie, jednym sło- 
wem, gasiła.
1	właśnie teraz, kiedy całe towarzystwo zasiadło w ka- 
wiarni, chroniąc się przed ostrym słońcem pod rozłoży- 
stym czerwonym parasolem, ze swadą opowiadała o roz- 
bitym samochodzie, który właśnie wrócił z naprawy.
Rozumowała poprawnie. Murphy podejrzewał winę 
Lievena lub Kaia, zakładał, że jechali nieuważnie i z całą 
pewnością dałoby się uniknąć zderzenia z wozem, w któ- 
rym za kierownicą zasiadała dama. Dlatego żywo wypy- 
tywał o przyczyny wypadku.
Nie doczekał się satysfakcji. Z drugiej strony również 
miss Philby mówiła z przejęciem o swojej niezręczności, 
przy czym mocno przesadzała, chcąc podkreślić przytom- 
ność umysłu Lievena.
Taki początek uznała za wielce obiecujący: Murphy 
rozgniewał się na dobre. Nie mówił nic, tylko kiwał gło- 
wą, pozornie ze wszystkim się zgadzał, dając do zrozu- 
mienia, że są to sprawy oczywiste i przerabia się je na 
kursach dla kierowców. Ironizował, cedząc niedbale „tak, 
tak", i nawet kiedy rozlał absynt, nie stracił promienne- 
go wyrazu twarzy.
Zapadło wymowne milczenie. Lieven nie chciał repli- 
kować, bo wiodłoby to ku niepożądanej jednoznaczności, 
przyjął zatem zupełnie odmienną taktykę. Oświadczył 
nonszalancko, że miss Philby jest zbyt uprzejma. Sama
54
zdecydowała o wszystkim, kiedy tak dzielnie poczynała 
sobie za kierownicą; sprawy potoczyły się tak, jak już 
opowiedziano, po czym - tu głos Lievena zabrzmiał przy- 
milnie - możliwe było tylko miękkie zderzenie.
Z namaszczeniem zapalił papierosa. W takich chwi- 
lach nieważne czynności miewają pewien urok. Murphy 
dał spokój. Zwrócił się do Maud Philby:
-	Ostatnio do dobrego tonu należy mieć niewielki dy- 
wan z Genui. Widziałem tam niezły isfahan. Może chcia- 
łaby go pani obejrzeć?
Zmiana tematu nie była po myśli miss Philby. Odpa- 
rowała pośpiesznie, że chętnie pojedzie, zwłaszcza że 
kabriolet został już naprawiony. Chciałaby jechać nie 
tylko do Genui, lecz także do Mediolanu, obejrzeć wyści- 
gi pucharowe.
Sytuacja zrobiła się interesująca. Maud Philby miała 
wrażenie, że dopięła swego. Było cudownie patrzeć, jak 
Murphy z nadętą miną zamawia absynt, a Lieven zacią- 
ga się papierosem. Nie udało się jednak przełamać dyplo- 
matycznej rezerwy. Wobec tego spróbowała z innej stro- 
ny i zapytała Lievena, czy te wyścigi rzeczywiście są 
ważne.
-	Nic szczególnego, to całkiem przeciętna impreza - 
odpowiedział wymijająco.
Murphy, spoglądając zza wysokich kieliszków, wtrącił:
-	Ale warto się pokusić o wygraną.
-	Oczywiście - zgodził się lakonicznie Lieven. 
Murphy naciskał:
-	Będziecie startowali?
-	Jeszcze się nie zgłaszaliśmy - zbył pytanie Lieven.
-	Nie wiecie, czy wasz kierowca będzie do tego czasu 
zdrów? O to chodzi?
-	Zgadł pan - rzekł z przekąsem Lieven.
-	Uważam, że jego rana była naprawdę poważna - 
ciągnął Murphy.
-	Istotnie.
55
-	Szkoda. Zatem nie spotkamy się na torze.
-	Ależ dlaczego nie? Może jednak tak! - Lieven roz- 
złościł się na Amerykanina. Utrzymywanie go w niepew- 
ności sprawiało mu radość.
Maud Philby przysłuchiwała się uważnie. Z uśmiesz- 
kiem, z góry przepraszając za naiwność, zwróciła się do 
Kaia:
-	Przecież pan mógłby wskoczyć na miejsce poszko- 
dowanego kierowcy?
Murphy zmierzył Kaia bystrym spojrzeniem. Nagle 
zrobił się przymilny.
-	Bardzo przepraszam, nie wiedziałem o tym i na- 
wet nie przyszło mi to na myśl. W przeciwnym wypadku 
nie byłoby już o czym mówić. - Patrzył na Kaia uprzej- 
mie, ale i czujnie. - Jesteśmy zatem rywalami.
Pomimo tych prób nie uzyskał zadowalającej odpo- 
wiedzi, nie dowiedział się niczego o planach Kaia. Uwa- 
żał, że Kai jest przeciwnikiem niebezpieczniejszym niż 
Hollstein, i na wszelki wypadek chciał w porę wiedzieć, 
co go czeka.
Lieven już od dawna budził w nim głęboką niechęć; 
Kaia jeszcze spodziewał się obłaskawić.
Nader przykra była dla niego chwiejność i kokieteria 
Maud Philby. Wówczas, na torze, przystał na zawarcie 
znajomości, ponieważ liczył, że dowie się czegoś o wyści- 
gach i pociągnie za język przeciwnika; jakakolwiek myśl, 
że znajomość rozwinie się w takim tempie, była mu obca. 
Nie rozumiał Maud Philby i jej dwuznacznej roli w całej 
tej historii. Przecież właśnie dla niej nie powinna mieć 
żadnego znaczenia.
Jej jednakże wyraźnie się to podobało. Bez reszty po- 
chłonęła ją rozmowa z Lievenem, z którym wymieniała 
szydercze żarciki na temat Sporting-Clubu i jego nowych 
członków.
56
Na asfalcie alei zatrzymała się limuzyna. Wysiadła 
z niej dama, w której Kai rozpoznał swą partnerkę od 
stołu gry z pierwszego wieczoru. Była sama i wolnym 
krokiem szła promenadą. Pochylenie głowy, ruchy jej 
ramion i całej postaci przypominały mu pewien znajo- 
my obraz: rozmowę z Fiolą na tarasie kasyna podczas 
dansingu. Sądził, że ma do czynienia z tą samą kobietą.
Przeszła kilka kroków, odpowiedziała na czyjś ukłon, 
po czym przepadła w tłumie spacerowiczów. Kai zerknął 
w stronę Maud Philby i uśmiechnął się: nagle bardzo mu 
się spodobała. Przywołał Frute i pogłaskał ją po grzbie- 
cie. Orkiestra zaczęła grać. Kai poczuł się dziwnie lekko. 
Podjął decyzję.
Muzyka uwodziła słodyczą skrzypiec, ich ckliwą kan- 
tyleną. Instrumenty dęte blaszane w nieregularnym ryt- 
mie przeciwstawnych synkop z czasem cichły, by po chwili 
dać się słyszeć na tle tematu.
Coś działo się z trąbką. Było ją wprawdzie słychać 
w wysokim rejestrze, kiedy jednak trębacz dobywał dźwię- 
ku silniejszego i głębszego, instrument chrypiał i tylko 
czasem odzywał się czysto. W końcu ów muzyk, grubas 
o czerwonych policzkach, też to zauważył. Potrząsnął gło- 
wą, jak lekarz opukał i osłuchał instrument, zajrzał do 
środka, przedmuchał wentyle, jeszcze raz spróbował, 
mocniej potrząsnął głową, zaraz potem trąbką i w końcu 
zrezygnował z gry.
Oparł instrument na kolanach i śledził utwór w nu- 
tach. Widać było, że nie ma pojęcia, co z sobą zrobić. Ja- 
kiś czas wybijał takt nogą, po chwili jednak dał spokój 
i siedział bezczynny, rozglądając się bezmyślnie, podczas 
gdy inni grali: silny, dobrze odżywiony mężczyzna o dzie- 
cinnym, bezradnym uśmiechu, człowiek, którego złożo- 
ny organizm, w tym skomplikowane zwoje mózgowe, nie 
mógł sobie poradzić z zatkaną trąbką.
Tak niekiedy objawia się tragiczna tajemnica ludzkiej 
egzystencji.
57
Przy rozstaniu Kai z całym spokojem zapytał Maud 
Philby:
-	Pojedzie pani dziś ze mną na wycieczkę? Mam coś 
do załatwienia po drugiej stronie granicy. Będzie mi miło, 
jeśli się pani zgodzi.
Była zaskoczona, ale podejrzewała, że ma to związek 
z poprzednią rozmową. Spytała od razu:
-	O której?
-	Jeśli pani to odpowiada, możemy jechać o piątej.
-	W porządku - zgodziła się i poprosiła Murphy'ego, 
by zabrał ją do restauracji.
-	Murphy staje się figurą tragiczną - rzekł Lieven, 
kiedy tych dwoje odeszło.
-	Dla mnie, na razie, raczej zabawną. - Kai aż gwizd- 
nął z uciechy.
-	Będzie jednak tragiczną. Tymczasem sroży się na 
nas obu, nie wie, którego ma zaatakować. Znam podob- 
ne sytuacje. Zazwyczaj fałszywie dobiera się cel ataku.
-	Kto według pana byłby tym fałszywym celem? 
Lieven zamyślił się i po chwili odpowiedział:
-	Oczywiście, że pan! 
Kai roześmiał się.
-	Rozumuje pan jak starożytni Rzymianie. I ja, i pan 
bylibyśmy celami chybionymi.
-	Nie rozumiem.
-	Naprawdę obawiam się, że ma pan jakieś złudzenia. 
Nie zauważył pan, że w całej tej sprawie o nic nie chodzi?
-	Od początku na to wyglądało - powiedział po na- 
myśle Lieven.
-	Zobaczy pan, idę o zakład. Ta Philby zupełnie nie 
jest zainteresowana.
-	Jeśli chodzi o nas. Ale Murphy...
-	Drogi Lieven, jedyną szansą dla kogoś takiego jak 
Murphy jest to, że może posłużyć do zabijania nudy, gdy 
jednak trafi się coś lepszego, najpewniej zostanie odsu-
58
nięty. To lepsze jednak szybko przemija, dzięki czemu 
Murphy znów wróci do łask. W ten sposób przetrzyma 
innych. Byłoby ogromnym błędem sądzić, że jeśli coś jest 
trwałe, musi być wartościowe. To oszustwo formułowa- 
ne przez proroków postępu na użytek większości, która 
bywa niepokorna albo zagubiona. To, co wartościowe, jest 
zawsze w ruchu, przeciętność natomiast trwa w miej- 
scu. Dlatego Murphy jest typem małżonka. Często zresz- 
tą posiadanie łączy się z gniewem, zwykle wówczas, gdy 
czujemy się odsuwani od tego, co uważamy za swoje.
-	Po pańskich sądach znać spore doświadczenie.
-	Nie miałem zamiaru osądzać, chciałbym się raczej 
włączyć.
Lieven, zaskoczony, zaniemówił. Kai z całym przeko- 
naniem ciągnął dalej:
-	Wchodzę w to już dziś po południu. Zdecydowałem, 
że zostanę tu dłużej. W tej sprawie niczego nie da się 
zrobić, ale właśnie dlatego postanowiłem zostać. Czasem, 
by uruchomić bieg wydarzeń, trzeba uderzyć z innej stro- 
ny. W najbliższych dniach chciałbym odszukać Fiole: mam 
do niego kilka pytań.
Lieven nie do końca rozumiał sens decyzji Kaia, nie 
chciał też niczego więcej się dowiadywać. Postanowił trzy- 
mać się swej wypróbowanej taktyki wyczekiwania, za- 
chowując przy tym większą czujność.
Maud Philby czekała na Kaia w hallu hotelowym. Wy- 
ruszyli niezwłocznie.
Popołudnie minęło przyjemnie, wczesny zmierzch na 
Lazurowym Wybrzeżu trudno porównać z czymkolwiek. 
Znad morza, które na horyzoncie połyskiwało czerwie- 
nią wina, niósł się krystaliczny podmuch. Do zatok nie 
docierały już jaskrawe promienie słońca, pogrążały się 
w cieniu, który je dzielił, odgradzał od siebie. Roślinność 
opadała ze wzniesień ku ulicom, ledwo powstrzymywały
59
ją mury ogrodów i zdawało się, że pod swym zielonym, 
kwitnącym nienasyceniem pogrzebie cały świat.
Na wodzie kołysały się żagle łodzi rybackich w kolo- 
rze brązu bądź ochry. Często dobiegały z nich nawoły- 
wania, dźwięczne i przenikliwe niczym krzyki ptaków - 
wirująca gra dźwięków opadająca z wysokości błękitne- 
go nieba.
-	Popołudnie jest jak owoc pomarańczy - mówiła 
Maud Philby. - Nie wiadomo, co lepsze: podziwiać czy 
może obrać ze skórki i wgryźć się w miąższ.
Kai nie spodziewał się tak obrazowych porównań: był 
pochłonięty wymijaniem autokarów z wycieczkowiczami, 
które bez ostrzeżeń wypadały zza zakrętów, a za sprawą 
objaśniających przez tuby cicerone były jak wyspy obja- 
wienia. Chyląc czoło przed poetycznym nastrojem, jaki 
zagościł na sąsiednim fotelu auta, odpowiedział ponie- 
kąd twierdząco, ucinając jednak rozmowę:
-	Jedno i drugie...
Sądził, że dzięki temu będzie pamiętał, by zatanko- 
wać jeszcze przed granicą, i zyska trochę spokoju. Kiedy 
siedział za kierownicą, rzadko miewał ochotę na wymia- 
nę górnolotnych frazesów.
Następne pytanie miss Philby było znacznie bardziej 
na miejscu:
-	Właściwie dokąd jedziemy? 
Zrobił tajemniczą minę.
-	Przekona się pani za pół godziny.
Wóz sunął przed siebie. Most i jakieś ruiny, dalej znów 
szosa, agawy, palmy, między nimi domy. Przez uliczki 
niósł się śpiew dziewcząt, całe rodziny gromadziły się 
na wieczorne rozmowy przed pootwieranymi drzwiami 
domów; ciemną czeluść za plecami ludzi cień barwił zło- 
tem i umbrą.
-	Nie powie mi pan, dokąd jedziemy? - nie dawała za 
wygraną Maud Philby.
60
-	Jesteśmy na miejscu.
Kai skręcił na podjazd hotelu Royal. Wręczył portie- 
rowi swą wizytówkę i poprosił o przekazanie jej dokto- 
rowi Peschowi. Sam został na dole.
Po chwili w towarzystwie boya hotelowego pojawił się 
Pesch. Kai przedstawił go miss Philby i rzekł:
-	Rozstaliśmy się kilka dni temu, nie kończąc rozmowy. 
Pesch skinął głową.
-	Mówiłem, że będę na pana czekał. 
Kai odwrócił się do Amerykanki.
-	Doktor Pesch skonstruował wóz, którym jechałem 
w Monzie.
Pojęła i od razu zrobiła się czarująca. Kai zapytał:
-	Kto dotychczas zgłosił się do wyścigu o Puchar Me- 
diolanu?
Pesch wymienił nazwiska.
-	Będzie to zatem dobry wyścig. Pan też się zgłosił?
-	Nie. Chcemy, żeby startował tylko jeden nasz wóz. 
Zgłosimy go jednak, jeśli pan zgodzi się nim pojechać.
Jego upór miał w sobie coś sympatycznego. Kai ni- 
czego mu nie gwarantował, Pesch właściwie go nie znał. 
Wiedział jedynie od Lievena, że Kai kiedyś jeździł na wy- 
ścigach. Teraz po prostu realizował swój pomysł i był 
w tym konsekwentny. Należał do ludzi sukcesu, o czym 
nie rozstrzygały pomysły, lecz właśnie konsekwencja...
Maud Philby nachyliła się do Pescha.
-	A kogo spośród zgłoszonych uważa pan za faworyta? 
Pesch zastanowił się.
-	Myślę, że Murphy'ego...
Rozpromieniona Amerykanka spojrzała na Kaia, któ- 
rego jej zachowanie bawiło. Kiedy obserwował ją z bez- 
piecznego schronienia, jakim była dlań dawno powzięta 
decyzja, jej gorliwość śmieszyła go w dwójnasób. By nie 
psuć sobie zabawy, Kai odezwał się do Pescha dźwięcz- 
nym głosem, w którym brzmiało zdecydowanie:
61
- Przyjechałem tutaj powiedzieć panu, że poprowa- 
dzę ten wóz. Za tydzień chcę rozpocząć trening.
W drodze powrotnej Maud Philby milczała. Rozko- 
szowała się myślą, że niebawem przekaże wiadomość 
Murphy'emu. W życiu trafiają się naprawdę wspaniałe 
chwile.
IV
Fioła odstawił srebrny puchar.
-	Ten koktajl musi dojrzewać trzy tygodnie. Ostatnie 
trzy dni powinien stać w zamknięciu z lodem i dopiero 
wtedy można dodać przecedzonego soku cytrynowego. 
Jeszcze tylko nieco mokki i koniecznie kilka kropel ango- 
stury. - Brzegi szklanych kieliszków przetarł połówką 
cytryny i zanurzył w cukrowym pudrze, który natych- 
miast zamienił się w kryształki. Potem dodał sproszko- 
wanego lodu, mocno potrząsnął pucharem i napełnił szkło 
zawartością. - Nie podaję słomek, za to jest cytryna. - 
Podsunął Kaiowi plasterki.
Do pomieszczenia wpadało przytłumione światło, na- 
dając wnętrzu miękkość jedwabiu. Sofy dosunięto do 
okien; na niskich taboretach leżały pliki gazet.
-	Dawno nie było tu prasy - zauważył Fioła.
-	Po pierwszym wieczorze już więcej nie grałem - rzekł 
Kai, myśląc o rulecie.
-	Kilka dni temu podniósł się krzyk. Człowiek z żół- 
wiem poczuł się oszukany. Tak protestował, że aż ten jego 
amulet spadł na podłogę. Facet wyglądał groteskowo, 
kiedy żółw niepostrzeżenie i z dostojeństwem ruszył 
naprzód, a on wyrzekał, machając przy tym rękami jak 
wiatrak.
-	Trudno dziś o wytworne maniery.
Kai patrzył przez okno. Dwie motorówki właśnie opusz-
63
czały port w Monako - niewielki, w kształcie prostokąta, 
trochę jak dla zabawek. Chciał się od Fioli dowiedzieć 
czegoś o nieznajomej z salonu gier i myślał, od czego by tu 
zacząć. Jakiś wstyd nie pozwalał mu zapytać wprost. 
Wpadł w zadumę i coraz głębiej się w niej pogrążał. 
Fioła wyrwał go z niej:
-	Daleko odbiegł pan myślami.
Kai drgnął zaskoczony. Właśnie zamierzał sprecyzo- 
wać pytanie i naraz stanęły mu przed oczami obrazy 
z przeszłości. Światło potęgowało nastrój, owa stonowa- 
na połyskliwa szarość, na której tle nawet odległe spra- 
wy udawało się zrozumieć. Myślał o młodej Barbarze 
i o tym, jak pochylała się ku niemu w stajni, mając za 
sobą końskie boki i ciemność, a w oczach przebłyski bu- 
dzącej się dopiero kobiecości. Obraz był niezwykle wyra- 
zisty, Kai widział go wciąż równie ostro jak rozświetlone 
okno, krzesła, gazety i swego rozmówcę. Chwilami, choć 
nie bez oporów, obraz ten się rozmywał, zawsze jednak 
gotów był wrócić.
-	Robi pan nadzwyczajne koktajle - odezwał się w za- 
myśleniu do Fioli. - Właśnie się zastanawiam, czy życie 
bez celu to nie za mało. Zapewne byłoby lepiej gdzieś 
osiąść, do czegoś się zabrać, wytyczyć sobie jakieś grani- 
ce. Czegoś takiego chce się dopiero w pewnym wieku, może 
nawet takie jest prawo natury.
-	Niewątpliwie. Ale nie sądzę, by to odpowiadało każ- 
demu.
-	Gonimy bez tchu od jednej sprawy do drugiej, wi- 
rujemy jak kula niesiona wartkim nurtem ku kolejnej 
kipieli, żądni jedynie doznań zaspokajających nasze „ja". 
Nieraz mi się wydaje, że stoję na rozstajach: z jednej stro- 
ny, jak dotychczas, mam do czynienia ze swoim ego, dla 
którego nadrzędnym celem jest coraz to głębsze przeży- 
wanie samego siebie, często pełne zwątpienia, z drugiej 
zaś życie wsparte na trwałych podstawach i rozumie, 
ugruntowane i zakotwiczone, ożywiane mądrością i wolą.
64
Fioła wstał.
-	To zdumiewające, ale mam wrażenie, że chce się 
pan żenić.
Kai milczał. Odpowiedział dopiero po chwili:
-	Rzeczywiście, tego nie można wykluczyć. - Potrzą- 
snął głową. - Właściwie chciałem z panem mówić o czymś 
całkiem innym.
-	Dziś przyjmuje księżna Parmy - oznajmił Fioła. - 
W tym nastroju przyjęcie u niej dobrze panu zrobi. Chodź- 
my tam razem. Poza tym powinien pan wiedzieć: spokoj- 
ną przystań zawsze chwalą ludzie, którzy akurat tkwią 
pośrodku oceanu. Gdyby ich jednak zatrzymać w porcie, 
z pewnością by tego nie znieśli.
Księżna Parmy była stara. Chodzenie sprawiało jej 
kłopot i najczęściej opierała się na solidnej lasce. Prowa- 
dziła dom otwarty, którego styl i wystrój wnętrz był bar- 
dzo niejednorodny. Kilka pokoi całkowicie wypełniały 
cenne kolekcje, lecz do nich księżna nigdy nie wchodziła.
Kai i Fioła zostali zaproszeni na festyn kostiumowy. 
Klub tego dnia był pusty. Portier ziewał, zasłaniając usta 
wyzłoconym rękawem, bezczynni krupierzy siedzieli 
dostojnie, sztywni i znudzeni niczym olimpijscy bogowie. 
Tylko przy jednym stole toczyła się gra z udziałem ja- 
kichś nieznanych gości, pozostałe stały opuszczone. Obo- 
wiązywało niepisane prawo nakazujące zjawiać się 
u księżnej punktualnie.
Kai rozpoczął przygotowania z dużym wyprzedzeniem. 
Umiał cieszyć się chwilą, gdy po wymyślnej kąpieli, odzia- 
ny w gruby szlafrok frotte, wyciągał się na szezlongu lub 
w fotelu, palił lekkie papierosy Wirginia, piłował paznok- 
cie i patrzył w okno. Pozwalał wtedy leniwie błądzić 
myślom, spokojnie oddawał się marzeniom, zagłębiał 
w lekturę gazet bądź książek, w których rozcinał zazwy- 
czaj tylko pierwsze strony.
Potem następowało powolne, przedłużane z rozmy-
5 — Przystanek na horyzoncie
65
słem ubieranie się. Podczas wiązania krawatu nagle po- 
jawiał się jakiś interesujący pomysł, wart przemyślenia. 
I naraz wzrok Kaia napotykał w lustrze odbicie wykrzy- 
wionej tajemniczym uśmieszkiem twarzy; zaskoczenie, 
że można się było tak dalece zapomnieć. Jeszcze trzeba 
uformować węzeł krawatu i zdjąć z włosów siatkę. Z dołu 
dobiegał dźwięk klaksonu. To był wóz Fioli.
W zamkniętym samochodzie Kai czuł się nieswojo. Był 
przyzwyczajony do pojazdów otwartych. Jeszcze dziw- 
niejsze było dlań, że nie siedzi za kierownicą. Kabina 
wozu, jak mała, dziwna wysepka, przesuwała się z ci- 
chym buczeniem wzdłuż ogrodów i drzew morwowych. 
Zwietrzałe brązowe kolumny, rozmyty, nadgryziony zę- 
bem czasu herb o ledwo widocznej rzeźbie, wypadające 
z ciemności gałęzie drzew, aleje podtrzymujące niebo ni- 
czym kolumnada. A przed podjazdem bajkowe widowi- 
sko - oświetlone automobile, pochodnie, lampiony, roz- 
kołysany, połyskujący złotem tłum gości, przemieszanie 
czerwieni i jasnych barw.
Księżna przyjmowała przyjaciół w niewielkim, nieco 
oddalonym pokoju. Nie wymagała, by się z nią witać, kto 
chciał, mógł zostać nierozpoznany, dopóki sam nie zdjął 
maski.
Większość pomieszczeń została przygotowana dla 
gości. W kilku pokojach było jednak ciemno.
-	To są pokoje japońskie - mówił Fioła. - Do nich go- 
ście nie mają wstępu.
Gdy Kai i Fioła się pojawili, księżna była bardzo zmę- 
czona.
-	Od godziny co chwila wysłuchuję tego samego. To 
męczy. Chodźcie, proszę, ze mną, chciałabym trochę od- 
począć.
Oparła się na ramieniu Fioli i poprowadziła obu do 
pokoi japońskich. Były duże, ściany przyozdobiono, za- 
chowując umiar, nie przeładowano ich obrazami. Stało
66
tu obok siebie kilka miękko wyściełanych mebli, na nich 
leżały poduszki. W powietrzu unosił się zapach mimozy.
Szerokie skrzydła okien niemal sięgały podłogi. Za 
nimi jak barwny obraz filmowy przesuwały się roziskrzo- 
ne, gwarne sceny zabawy. Spoza ciemnej ściany parko- 
wych drzew nadciągał korowód z pochodniami, które 
chwiały się to w górę, to w dół, i po chwili zniknął. Bez- 
głośnie, dalekie i wspaniałe, wzniosło się ponad wierz- 
chołkami drzew słońce, zastygło wielkie, nieruchome 
i w zupełnej ciszy opadło, rozpryskując się mgławicą sre- 
bra i błękitu. Jednocześnie w nocne niebo strzelały świetl- 
nymi smugami fajerwerki, smugi zamieniały się w języ- 
ki ognia i skrzący się pył.
- W dzieciństwie często na takich przyjęciach siadali- 
śmy w ciemnym pokoju i choć kazano nam spać, przyci- 
skaliśmy czoła do szyb, pełni obaw, że zostaniemy przyła- 
pani - mówiła księżna. - Drżeliśmy z przejęcia, czekając 
na sztuczne ognie, wstrzymywaliśmy oddech na myśl o tych 
romantycznych wspaniałościach. Nauczyciel wyjaśnił mi 
później, że to przede wszystkim magnezja; znienawidziłam 
go, uciekłam od niego, nie chciałam wiedzieć, jak to się dzie- 
je, że w ciągu minuty zapala się na niebie zorza polarna. 
Teraz mam siwe włosy, muszę podpierać się laską i opo- 
wiadam sentymentalne historyjki. Tak bywa, gdy nie 
starcza już sił na życie w wielkim stylu. Wciąż lubię fa- 
jerwerki i jak dawniej najbardziej je przeżywam, gdy stoję 
tu w ciemnym oknie. Wtedy mam uczucie, że zza takie- 
go fajerwerku wystrzela jeszcze jeden; ten fajerwerk 
błyszczy dłużej i skłania do zadumy.
W łukowatym zwieńczeniu okien teraz znów widać 
było tylko gwiazdy. Wokół niosły się stłumione śmiechy 
kobiet. Twarze przesuwały się za szybą i znikały w par- 
ku. Świetliste lampiony jak wielkie motyle przycupnęły 
wśród liści.
Księżna podniosła się z miejsca i odezwała się z pew- 
ną obawą w głosie:
67
-	Nie jest dobrze przebywać tutaj zbyt długo. Zaczy- 
na się filozofować. A kiedy filozofia miesza się z senty- 
mentami, rzadko wynika z tego coś sensownego. Chodź- 
my stąd.
Tłum postaci w maskach wtargnął na schody i rozsy- 
pał się po korytarzach. Balansując tacami, na których 
piętrzyły się piramidy naczyń z napojami orzeźwiający- 
mi, służący prowadzili gości na pokoje. Na tarasie na 
postumentach ustawiono kilka bufetów z kryształową 
zastawą. Wyglądały jak ogromne stoły z lodu. Pośrodku 
z fontanny tryskała barwiona woda, rozsiewająca cierp- 
ki zapach. Z długich rynienek napełnionych lodem wy- 
stawały lśniące szyjki baterii butelek.
-	Chodźmy do pawilonu - rzekł Fioła. - Tańczy się 
tam jak w paryskich barach.
Spoza drzew znów wystrzeliły zielone race. Fioła od- 
prowadził je wzrokiem i ciągnął dalej:
-	Teraz księżna znów jest w pokoju japońskim - 
jedynym, którego się nie oświetla. Stoi z twarzą przy- 
ciśniętą do szyby, jak w dzieciństwie, i wstrzymując od- 
dech, daje upust skrywanym emocjom. Robi jej się lżej 
na sercu, opuszczają ją zmartwienia. To jej chwila i czę- 
sto mi się wydaje, że tylko po to urządza przyjęcia. Dzię- 
ki temu wraca...
-	Może raczej odczuwa potrzebę przeżywania czegoś 
romantycznego - rzekł Kai.
-	Nie, wprawdzie tego potrzebuje, ale nie sądzę, by 
się to objawiało w ten sposób. Księżna ma za sobą wspa- 
niałe życie. Nawet tutaj może pan spotkać mężczyzn, któ- 
rych kiedyś kochała. Więcej nawet, bywają tu mężczyź- 
ni, o których po prostu zapomniała. Księżna bowiem była 
tak łakoma życia, że kiedy oglądała się za innym, nie 
dostrzegała już poprzednika i o nim zapominała. Nigdy 
nie poznałem kobiety bardziej prostolinijnej. Cieszyła się 
nieposzlakowaną opinią, toteż zawsze właściwie ocenia-
68
no jej starania wobec wyróżnianych przez nią ludzi. Czło- 
wiek, którego musiała poślubić jako szesnastolatka, zo- 
stał dzięki niej ministrem. Był przy tym bezspornym dur- 
niem. Ona zaś wiodła światowe życie, zatrzymując się 
na rozlicznych stacjach, i wielu znamienitych ludzi ni- 
gdy o niej nie zapomni. A teraz stoi w ciemnym oknie 
i znów przeżywa swą młodość, ludzką i dobrotliwą.
-	Chciałbym o tym jeszcze pomówić, później, w klu- 
bie - odezwał się Kai. - W ostatnich tygodniach dużo 
o tych sprawach myślałem i teraz to wszystko wywołało 
jakiś kryzys. Nie wiem, co ważniejsze: kwestie zasadni- 
cze czy obrzeża spraw, jakie są związki między tym, co 
wewnętrzne, i co na zewnątrz.
-	Skoro tyle spraw pana dręczy, możemy się nie zro- 
zumieć. Obstawałbym przy kwestiach zewnętrznych, 
peryferyjnych. Aż za dobrze wyuczyliśmy się gospodar- 
ki rabunkowej; po czymś takim trudno zamienić się w do- 
brego ogrodnika.
-	Ale jedno i drugie może się stać nawykiem - zauwa- 
żył Kai.
-	Ogrodnictwo zapewne tak. Ono nawet wymaga 
przyzwyczajenia. Poza tym jednak przyzwyczajenia bu- 
dzą sprzeciw. Lubimy tempo, ono przesądza o wszystkim. 
Ale chyba nie podziela pan zdania teoretyków sztuki 
miłosnej, wedle których tempo zawsze sprawia, że miłość 
jest powierzchowna.
Kai przesunął się, jakby chciał się zasłonić.
-	Ja się z nim nie godzę - ciągnął Fioła. - Dlatego 
nie widzę problemu tam, gdzie pan go dostrzega. Sprzecz- 
ność uważam za pozorną. Nasze życie wewnętrzne jest 
takie samo jak życie człowieka, który kocha tylko jedną 
kobietę (żal mi takich kobiet) i inne sprawy tego świata 
uznaje za błahe. Nasza psychika już się do takiego życia 
dostroiła, wytrenowaliśmy umiejętność przeżywania: od- 
powiednie filtry nie przepuszczają niczego, co podsuwa 
egocentryzm. Różni nas jedynie tempo. Ci odmienni od
69
nas są powolni, ociężali, poprzestają na małym, my dzia- 
łamy prędzej, z rozmachem, i osiągamy dużo. Cenimy 
rozmach tak samo jak oni spokój i dzięki temu każdy ma, 
co dla niego niezbędne. Różnica polega jedynie na inten- 
sywności, nie zaś istocie spraw. Dlaczego mamy się ogra- 
niczać i nie wybiegać dalej? A może pan też chciałby się 
podporządkować zasadom, które wyznaje większość? 
Kai zwlekał z odpowiedzią. W końcu rzekł:
-	Waham się. Stale nachodzą mnie wspomnienia i nie 
wiem, co z nimi począć. Ale nie chcę ich od siebie odsuwać. 
Od pewnego czasu jestem na Lazurowym Wybrzeżu, wy- 
starczająco długo jak na tutejszy krajobraz o nużącej, sza- 
blonowej urodzie. Dlatego nie jadę dalej? Brak mi odwagi, 
mam wrażenie, że coś mi umyka. Ale nie wiem co.
Fioła, który już wstał, roześmiał się głośno.
-	Pańskie problemy są okropne! Z całą pewnością stoi 
za tym kobieta! Co za absurdalne pomysły!
Kai także się roześmiał.
-	Nie ma żadnej kobiety, w każdym razie nie jest tak, 
jak pan sądzi. Najlepszy dowód, że mam ochotę wypytać 
pana o damę, której nie znam.
-	To może dowodzić również czegoś wręcz przeciwnego. 
Kai nie umiał znaleźć odpowiednich słów i schylił się
po kwiat. Był to narcyz. Fioła miał po trosze rację. Jego 
niepokoje wiązały się z obrazem młodej Barbary. Była 
wprawdzie postacią odległą, równocześnie jednak czymś 
stałym w życiu Kaia. Pod żadnym pozorem nie wolno mu 
było dopuścić, by stała się jedynie epizodem. Gdyby się 
na nią zdecydował, byłoby to rozstrzygnięcie trwałe i coś 
takiego także wchodziło w rachubę. Życie z Barbarą ozna- 
czałoby spokój, byłoby wartością niepowtarzalną i nie do 
podważenia, aż dziwne jak bardzo...
-	Prowadzimy iście niemiecką dysputę. - Fioła chwy- 
cił Kaia pod ramię.
-	I całkowicie bezużyteczną - westchnął Kai.
-	Zawinił pokój japoński. Pocieszające jedynie, że
70
jeśli kogoś tak dręczą marzenia o życiu osiadłym, nigdy 
nie zapuści korzeni. Tych ludzi przede wszystkim pocią- 
ga przygoda.
Wśród starych dębów stał pawilon urządzony specjal- 
nie do zabaw tanecznych. Zamiast podłogi była w nim 
bardzo gruba, szklana płyta. Pod nią umieszczono sznu- 
ry żarówek i reflektory rzucające matowe światło o zmie- 
niających się płynnie kolorach. Poza tym w pomieszcze- 
niu nie było żadnego oświetlenia.
Twarze tańczących ginęły w mroku, gdyż światło spod 
podłogi nie sięgało tak wysoko. Czasem tylko dały się 
zauważyć czyjeś loki, czoło, jakieś ucho. Jedynie nogi ota- 
czała jasność, żyły one własnym, iluminowanym życiem; 
szczupłe łydki i zgrabne kolana rytmicznie podrygiwały. 
Pomiędzy nimi przemykał Pierrot w jedwabiach - aksa- 
mitna plątanina pomponów w ledwie sączącym się świet- 
le obok skąpanych w promieniach reflektorów długich, 
szczupłych nóg i bioder opiętych błyszczącą materią.
Kai nie zabawił tu długo. W tym stanie ducha nie mógł 
ścierpieć podszytych erotyzmem akrobacji, czuł do nich 
głęboką odrazę, tym bardziej że działo się to przy muzy- 
ce. Wyszedł na zewnątrz i spacerował samotnie wzdłuż 
ścieżki wiodącej do altany. Znalazł miejsce, z którego wi- 
dać było taras, zatrzymał się i, niewidzialny w ciemności, 
ściągnął maskę; stał tak zupełnie spokojny, rozluźniony.
W bocznej alejce słychać było czyjeś kroki, tak lekkie, 
że z pewnością należały do kobiety. Kai dojrzał zarys 
zbliżającej się postaci. Przechodząc obok, kobieta otarła 
się o niego i wystraszyła się. Nie przypuszczała, że ktoś 
może stać na drodze. Kai przeprosił ją i wytłumaczył, że 
uciekł z pawilonu w poszukiwaniu spokoju.
- Sądziłem, że pani przejdzie i mnie nie zauważy. 
Dlatego uznałem, że będzie najprościej, jeśli się nie ode- 
zwę - dodał i zamilkł na chwilę. - Mamy stąd ładny wi- 
dok na zastawione stoły - zauważył.
71
-	Lecz raczej platoniczny. Czy oglądanie bufetu ma 
jakikolwiek sens?
-	Jeśli nie jest się głodnym, to tak. Ale przecież w każ- 
dej chwili można zmienić zapatrywania.
-	To dość praktyczne, nie każdy jednak tak potrafi. 
Kai roześmiał się.
-	Zdaje sobie pani sprawę, o jakich głupstwach mó- 
wimy? Roztrząsanie każdej błahostki, przypisywanie jej 
jakiegoś znaczenia wymaga sporego wysiłku. Poza tym 
bywa nudne. Lepiej przygotować sobie pewien zasób nie 
zużytych powiedzonek i korzystać z nich w miarę potrze- 
by. To taki rodzaj drobnej monety, niezastąpionej w mało 
ważnych sytuacjach.
-	A kiedy powaga chwili wymaga czegoś innego, trze- 
ba się posłużyć amunicją prawdziwych przekonań?
Kai spoważniał. Miał do czynienia z grą żartów i prze- 
komarzań. Gdyby ją podjął, skończyłoby się na beztro- 
skiej paplaninie. Nie mógł dać się tak zwyczajnie odpra- 
wić, z drugiej jednak strony drążenie rozterek ducha 
i wszelkie próby brylowania wokół kwestii zasadniczych 
byłyby czymś z gruntu fałszywym. O wiele skuteczniej- 
sze i bardziej na miejscu powinny być wykwintnie opa- 
kowane banały.
Zawiesił maskę na przegubie i spokojnie powiedział:
-	Słowa, słowa. Raz mówi się to, innym razem co in- 
nego. Ważne, na co akurat mamy ochotę. Po co zaraz amu- 
nicja?! Nie jesteśmy wcale bohaterami. Upodobanie do 
militariów jest czymś typowo kobiecym. Niestety, cały świat 
zdaje sieje teraz podzielać. Nawet adwokaci chcieliby cza- 
sem uchodzić za rycerzy serca. Przerażająca ambicja.
-	Jeśli ją pan odrzuci, co pozostanie?
Kai postanowił dowiedzieć się czegoś więcej i ostroż- 
nie ciągnął dalej:
-	Po co zaraz odrzucać?! Wystarczy ją powściągnąć. 
Wszelkie porywy traktować tak, jak na to zasługują, nie 
czynić z nich norm. Zycie nie przysparza wielu radości.
72
i
Ileż zawdzięczamy konfliktom. A konflikty związane z ko- 
bietami należą do najczęstszych i najdawniejszych, są 
najbardziej pierwotne. Czy można nie dostrzegać, że 
wszystkie są jedynie życiowymi wariacjami?
-	Ale jak znieść, gdy pojawia się zbyt wiele tematów 
wariacji? Jak odróżnić te w dobrym guście od kiepskich...
-	Jedne i drugie są nie do zniesienia; na razie jednak 
zbytnio się nie narzucają.
-	Za to bardziej męczą.
-	Raczej śmieszą.
-	Wyglądają na zwykłe filisterstwo.
Spojrzeli po sobie. Oboje myśleli o tym samym. Kai 
odezwał się pierwszy:
-	Jeśli będziemy ciągnąć tę rozmowę, stracimy wie- 
czór i wszystkie uciechy. Poza tym trochę nierozważnie 
weszliśmy w zarośla i oto zwyczajnie siedzimy w krza- 
kach. Powinniśmy się posilić. Zobaczmy, co przygotowa- 
no do jedzenia.
Ruszyli ku pawilonowi i wszczęli wartką rozmowę, 
która okazała się zabawna; Kai tym razem czuł, że pa- 
nuje nad sytuacją, chwytał wszystkie aluzje, celnie ripo- 
stował i nie potrzebował żadnych dodatkowych objaśnień. 
Dziwne, ale oboje nabrali do siebie większego zaufania, 
niż gdyby się znali od dawna. Było im z sobą dobrze, 
poddali się nastrojowi chwili bez obaw, że coś im grozi.
Skrzyły się błyskotliwe powiedzonka, jedno celne spo- 
strzeżenie goniło drugie, często zapędzali się w boczne 
uliczki - rozmowa pulsowała w coraz żywszym rytmie.
Z ciemności wyłonił się pawilon. Dobiegające zeń 
dźwięki były przytłumione, jakby wydobywały się z za- 
topionego miasta. Opadające kaskadą arpedżia, na ich 
tle świergoczące pizzicata i melodia skrzypiec.
-	Zatańczy pani? - zapytał Kai.
-	Nie teraz. Wolę patrzyć.
Skręcili do wejścia. Z mroku, spomiędzy tańczących, 
wyłonił się Fioła.
73
-	Popełniacie grzech pychy. Jak można stać tak obo- 
jętnie?
-	Obojętnie?
Fioła wyciągnął ręce w stronę Kaia.
-	Postępuje pan dziś, jakby stosował się do zaleceń 
Sokratesa. Proszę mi tego oszczędzić. Może przyniosę coś 
do picia?
Wrócił z butelkami i ciasteczkami, przysunął kilka ni- 
skich krzeseł, poustawiał je i napełnił kieliszki. Zwrócił 
się do Kaia:
-	Zawsze przed zebraniami towarzyskimi i wszelkimi 
zabawami powinien pan przeczytać kilka stron czegoś 
mocnego. Pomoże to panu skutecznie pozbyć się niepo- 
trzebnych myśli.
Nieznajoma odstawiła kieliszek.
-	To przerażające, jak wiele mądrości dziś się trwoni. 
Wciąż słucham pouczeń na temat sztuki życia. Widocz- 
nie musi być ona niezwykle krucha, skoro wymaga ta- 
kiego wsparcia i ciągłego potwierdzania.
Fioła westchnął.
-	Prawie pani zgadła. Jest jeszcze gorzej: coś takiego 
w ogóle nie istnieje. To jedynie konstrukcja pomocnicza. Ro- 
dzaj urojonego banku, na który z ochotą wystawia się wek- 
sle. Do przyjęcia tylko wówczas, kiedy się tyle o tym mówi.
Pożegnał się. Zaraz potem na chwilę ucichła orkiestra. 
Kai, którego zaskoczyła przerwa, powiedział coś, czego 
właściwie nie chciał mówić:
-	Zdaje się, że skądś panią znam. 
Poruszyła się, wyraźnie zaniepokojona.
-	Nieważne, chyba mi się zdawało. To tylko takie wra- 
żenie, nie wiem, skąd się wzięło.
Kobieta wstała.
-	Możliwe, że gdzieś się widzieliśmy. Na tym skraw- 
ku wybrzeża nietrudno o przypadkowe spotkanie. Na 
pewno nie pogniewam się za to na pana.
74
Kai roześmiał się i poszedł za nią. Nie chciał i nie po- 
trafił jej zostawić. Weszli do domu, przemierzyli obszer- 
ny hall. W jednym z bocznych pomieszczeń ustawiono 
stoły do gry. Miejsca przy nich były zajęte.
Szczupły, dość młody Pierrot zerknął znad stołu, pod- 
niósł się natychmiast i podszedł do nieznajomej.
-	Jest pani nareszcie. Już się martwiłem.
-	Jak pan widzi, całkiem niepotrzebnie.
Dama nie zatrzymała się, zrobiła jeszcze kilka kro- 
ków i przeszła obok młodego człowieka, traktując go jak 
obraz. Nie było w jej zachowaniu nic obraźliwego, stara- 
ła się wręcz okazywać serdeczność, przez co jej wynio- 
słość jeszcze bardziej rzucała się w oczy. Zafascynowała 
Kaia, który po raz pierwszy zobaczył, jak poczucie wy- 
ższości może się ocierać o dobroć.
-	Chce pan zagrać?
-	Tak, ale niedługo.	,
Poszukali miejsca i usiedli. Kai stanął za nią. Przypo- 
mniał sobie pierwszy wieczór w Monte Carlo. Uśmiech- 
nął się: gdzie miał oczy! Siedząca teraz przed nim kobie- 
ta podsunęła mu wówczas żetony.
Poprosiła o radę w jakiejś kombinacji. Kai pochylił się 
i położył na stole jej stawki. Grali tak jakiś czas. W końcu 
dali spokój i wyszli.
-	Jak miło spacerować.
Szli skrajem klombu, na którym rosły narcyzy. Po sta- 
wie sunęła łódka oświetlona lampionami. Zza drzew eu- 
kaliptusowych wyzierał księżyc.
-	I znów jedna z roztropnych wskazówek życiowych. 
Wiadomo, że w chwilach duchowego rozdarcia skupie- 
nie uwagi na zewnętrznej stronie tego świata pomaga 
bardziej niż czyjaś pociecha i zrozumienie. Kiedy ogar- 
nia nas rozpacz i ubieramy się w stroje, które lubimy, 
wszystko znów wydaje się proste. Ale jeśli otwieramy swą
75
duszę, jest nam ciężko, widzimy, jak wolno puszczają 
okowy.
Kobieta nie odpowiedziała. Kai też milczał. Znów zbli- 
żyli się do tarasu. Dama podała mu rękę. Kai nie ruszał 
się, czekał, aż jego towarzyszka zniknie w oddali.
Nie stało się nic, co mogłoby zburzyć jego spokój: spo- 
tkanie, trochę słów, mało znacząca rozmowa. Mimo to czuł 
jakąś przemianę, niewielką wprawdzie, lecz przeciwsta- 
wić się jej byłoby mu równie trudno jak oprzeć się tej 
kobiecie. Zastanawiał się, jak to ująć; zbyt mało jednak 
się zdarzyło, by pokusić się o jakieś podsumowanie. 
W końcu uznał to za miłe przeżycie mające coś wspólne- 
go z wierszami Matthiasa Claudiusa.
Ten stan ducha nie trwał długo. Niebawem zastąpiły 
go pragnienia. Spenetrował dom. Kobiety już nie było. 
Tłumaczył sobie, że nie powinien jej szukać. Wiedział jed- 
nak, że gdyby ją znalazł, bardzo by się ucieszył. Dlatego 
uderzył do Pierrota, ten jednak, uniósłszy głowę znad 
stołu gry, zmierzył Kaia przeciągłym, taksującym spoj- 
rzeniem. Rozzłościło go to; usiadł przy tej samej rulecie 
i zagrał. Kiedy po chwili znów poczuł na sobie badawcze 
spojrzenie tamtego, pochwycił je i gniewnym wzrokiem 
zmierzył z wolna całą postać Pierrota - od stóp po jedwab- 
ne guzy szpiczastej czapy. Pierrot mocno zacisnął zęby. 
Kai stracił chęć do gry i poszedł szukać Fioli.
Znalazł go koło pawilonu. Przez chwilę rozmawiali 
o niczym, aż w końcu Kai zapytał go, kim była nieznajo- 
ma. Fioła osłupiał.
-	To pan tego nie wie?
-	Nie.
-	W takim razie można panu pozazdrościć czarow- 
nego tete-a-tete.
Kai uniósł głowę.
-	Czemuż to?
76
-	To najtrudniejsza, najbardziej kapryśna i zarazem 
najmniej wierna kobieta sezonu.
Kai czekał. 
Fioła zaśmiał się.
-	Lilian Dunąuerke. Kocha wicehrabiego de Cour- 
bisson.
V
Na jasnej nawierzchni toru wyścigowego w Monzie 
trwały treningi. Już od wczesnego ranka dolatywał stam- 
tąd huk motorów. W parku królów Italii coraz to rozlegał 
się grzmot, który po chwili zlewał się w oddali z jedno- 
stajnym, wytężonym rykiem, aż z czasem przybliżał się 
niczym łoskot pędzącej nawałnicy.
-	Przepyszny koncert - cieszył się Lieven, przekracza- 
jąc z Kaiem bramę prowadzącą do stanowisk technicznych.
Jasne powietrze lekko drżało. Poranne słońce padało 
na trybuny. Lieven patrzył właśnie w tamtą stronę.
-	Niech pan spojrzy, jak dziwnie słońce układa się na 
drewnianym belkowaniu; kiedy z tyłu jest cień, trybuny 
wyglądają po trosze jak monstrualny szkielet. Nie wiem 
dlaczego, ale nie lubię pustych trybun. Mogą zepsuć hu- 
mor. Szczególnie gdy przypisujemy im natrętną i zara- 
zem zbyteczną symbolikę. Jest pan przesądny?
-	Czasami.
-	Więc niech pan dziś zachowa rozsądek. Proszę za- 
jąć się tylko tym, co niezbędne.
Przed garaże zajechał samochód. Za kierownicą sie- 
dział Hollstein, który już z daleka krzyczał:
-	To wspaniałe! Od rana sam na sam z takim wozem! 
Nie wytrzymałem i zrobiłem już dwa okrążenia. Sądzę, 
że Murphy okropnie się z tego powodu wścieka. Jest tu- 
taj od godziny.
78
Kai patrzył na słońce i cieszył się, że zaraz rozpocz- 
nie trening. Czuł głęboką potrzebę, by przez najbliższe 
dni zajmować się wyłącznie jazdą, potem padać ze zmę- 
czenia i spać. O niczym nie chciał myśleć, spodziewał 
się, że problemy, które go nurtują, rozwiążą się same. 
Wiedział, że spokojne przeczekanie bywa niekiedy naj- 
lepszym sposobem na podjęcie właściwej decyzji; prze- 
konał się o tym już nie raz. Tydzień treningów w Monzie 
przyszedł w samą porę. Codzienny wysiłek działał jak 
sen - Kai pogrążał się w nim pełen ufności, wierzył, że 
kiedy się zbudzi, świat będzie całkiem inny. Czuł się 
wspaniale, trenując do upadłego, robiąc coś, co angażo- 
wało wyłącznie wzrok i ręce.
Gang silników działał jak podniecająca muzyka. Nie- 
widoczne wozy wyścigowe słychać było z oddali i tylko co 
jakiś czas rozlegał się gwizd pojazdu przelatującego obok 
niczym żelazny pocisk na ogumionych kołach.
-	Ile zgłoszeń dotychczas wpłynęło?
-	W naszej klasie dwanaście.
Zza zakrętu wystrzelił czerwony bolid i zatrzymał się. 
Spod białej czapki wyzierały czujne szparki przymrużo- 
nych oczu i zaciśnięte usta kierowcy.
-	Czy to może...? - Kai spojrzał pytająco na Hollsteina. 
Ten odparł z uśmiechem:
-	Murphy.
Kai teraz w dwójnasób smakował ożywczą świeżość 
poranka. Miał przed sobą jasny, jednoznaczny cel, jakże 
wyraźny wobec powikłanej, mgliście rysującej się przy- 
szłości. Wszystko było nieważne oprócz stojącego przed 
nim zadania - może niespecjalnie poważnego, niezmier- 
nie jednak podniecającego.
Mężczyzna w czerwonym wozie wyścigowym nie ob- 
chodził go jako człowiek; nie miało też znaczenia, że źle 
ocenił sytuację (ocenie tej zresztą skwapliwie dostarcza- 
no pożywki) i nie wahając się, wywołał przykre starcie, 
co świadczyło, że myślenie nie jest jego mocną stroną.
79
Był jednak jeszcze jeden, zupełnie inny powód, dla któ- 
rego umysł Kaia nagle nabrał lotności. Była nim tkwiąca 
w każdym, nawet najbardziej wyrafinowanym intelek- 
tualnie człowieku wola walki, próby sił, ów pierwotny 
instynkt, który w tajemniczy sposób każe odrzucić god- 
ność i rozwagę, zapomnieć o potrzebach ducha, o całym 
nalocie kulturowym - przemożna chęć, by twardo rzucić 
przeciwnikowi w oczy: Chodź, spróbuj, ale miej się na 
baczności!
To, czego Kai dotychczas nie traktował poważnie, sta- 
ło się nagle rzeczywistością: był gotów walczyć z Mur- 
phym; przez najbliższy tydzień nic na tym świecie nie 
miało być dlań ważniejsze od ryczącej maszyny i toru 
wyścigowego, na którym za wszelką cenę musiał być szyb- 
szy niż inni.
-	Zaraz zaczynamy. - Kai wkładał kombinezon. - Czy 
wóz jest po przeglądzie?
-	Wszystko powinno być w porządku.
-	Dobrze. Zrobię dziesięć okrążeń. Kiedy wystawi pan 
w bok prawą rękę, pojadę szybciej, jeśli ją pan podniesie 
do góry, spróbuję jeszcze przyspieszyć. Kiedy zobaczę, że 
wyciąga pan w bok lewą rękę, zmniejszę prędkość, jeśli 
zobaczę ją nad pańską głową, pojadę jeszcze wolniej.
Wóz przemierzył dziesięciokilometrową trasę i znowu 
się ukazał. Lieven uniósł wysoko prawe ramię i Kai skon- 
centrował uwagę na pedale gazu. Z maksymalnie wy- 
śrubowaną prędkością dość ryzykownie wziął zakręt. Po 
dziesięciu okrążeniach zatrzymał się. Pulsująca krew roz- 
sadzała mu żyły, jazda pochłonęła go bez reszty. Zupeł- 
nie zapomniał o wcześniejszych niepokojach i zwątpieniu.
-	Teraz ćwiczymy start!
Wóz poderwał się z rykiem, zdławiony, wyhamowany 
stawał dęba, znów się rozpędzał - raz, dziesięć razy, pięć- 
dziesiąt, aż Kaiowi udało się osiągnąć pożądane przy- 
spieszenie startowe.
Zbliżało się południe. Kai wysiadł z samochodu.
80
-	Wystarczy. Koniecznie muszę coś zjeść. Pierwszego 
dnia apetyt zawsze jest największy. Czeka nas wspania- 
ły lunch.
Umył się, po czym wraz z Lievenem i Hollsteinem udali 
się w stronę pawilonu restauracyjnego.
-	Kai, widzi pan kanarkowożółty kabriolet? - Lieven 
ożywił się. - Nieczęsto spotyka się takie między Mediola- 
nem a Niceą.
Maud Philby z Murphym już tutaj byli. Amerykanka 
wołała do nadchodzącej trójki:
-	Zabieram was na lunch do Mediolanu!
Z rozkoszą obserwowała, z jakim chłodem witają się 
Murphy i Lieven. Murphy natychmiast odwrócił się do 
niej i rzekł:
-	Wybaczcie, ale chciałbym zostać na torze.
-	Ja też chciałbym po południu jeszcze pojeździć — 
odezwał się Kai.
Maud Philby patrzyła na nich dobrodusznie.
-	Widzę, że bardzo poważnie traktujecie wyścigi.
-	Istotnie.
Lieven postanowił zmienić temat. Ostrożnie zapropo- 
nował:
-	Możemy wszyscy po prostu zjeść tutaj. Będzie skrom- 
niej, za to bardziej praktycznie.
-	Dobry pomysł. - Maud Philby uśmiechnęła się do 
Kaia. - W samochodzie mam nawet dla pana ananasa. 
Możemy go zjeść na deser.
Dla Murphyego była to kropla przepełniająca kielich 
goryczy. Zrobił się ponury niczym wieczór listopadowy i nie- 
mal całkiem wyłączył się z rozmowy. Początkowo ostenta- 
cyjnie wzgardził ananasem. Ale kiedy spostrzegł uśmieszek 
na ustach miss Philby, sam, nie kryjąc przy tym pogardy, 
bez słowa pochłonął prawie cały owoc. Kiepski nastrój nie 
opuścił go, nawet gdy zobaczył zdumienie w oczach Lieve- 
na, który tego wszystkiego nie mógł pojąć. Na dodatek Maud 
Philby przymilnie dopraszała się papierosa.
6 — Przystanek na horyzoncie
81
Murphy popełniał błąd, starając się dociec powodów 
kokieterii miss Philby. Rozumiał jej sztuczki, nie na tyle 
jednak, by się zorientować, do czego zmierza. Tym bar- 
dziej że ona też najczęściej nie miała o tym pojęcia.
Mógłby położyć kres jej czarującym intrygom, gdyby 
zajął się swoimi sprawami i pozostał obojętny wobec tych 
niegodnych knowań. Tymczasem reagował dokładnie na 
odwrót: szedł na całość, od razu chciał zgarnąć całą pulę. 
Taka taktyka może skutkować w typowym, nieskompli- 
kowanym układzie towarzyskim; w stosunkach intelek- 
tualnie bardziej wyrafinowanych, tracących dekadencją, 
należy postępować zgoła inaczej. Gra w otwarte karty 
nie wchodzi tu w rachubę, sprzyja cudzym oszustwom 
i własnej klęsce.
Murphy chciał wygrać wyścig i odnieść triumf nad 
Kaiem. Na razie jego ambicja pogrążała go w oczach miss 
Philby, wręcz wystawiała na cios. Czuł to, lecz tym nie- 
cierpliwiej czekał na zwycięstwo, po którym spodziewał 
się korzystnego zwrotu.
Szybko wstał od stołu, choć nie było dlań miłe zosta- 
wiać Kaia i Lievena z Maud Philby. Wkrótce od strony 
toru dobiegł warkot jego wozu.
Maud Philby miała teraz swoją chwilę. Dotychczas 
w powabnej intrydze brakowało jej trochę konsekwencji; 
swe posunięcia wykonywała jedynie podczas przypadko- 
wych spotkań. Teraz jednak grunt był dość dobrze przy- 
gotowany i należało unikać nieporozumień. Kluczyła 
zatem rozważnie: uznała, że to właściwa pora, by jeszcze 
raz szczegółowo ocenić układ sił. Czyniła to z wielką pasją.
Zaczęła niewinnie od rozmowy o wyścigach z zamia- 
rem wygłoszenia kilku zgrabnych pochwał pod adresem 
Murphy'ego.
Nie udało jej się jednak wciągnąć Kaia w ogień dys- 
kusji. Natychmiast ją osadził:
- Jestem głęboko przekonany, że Murphy wygra ten 
wyścig.
82
Zmierzyła go wzrokiem, próbując się dopatrzyć iro- 
nii. Kai pozbawił ją jednak tej przyjemności, dorzucił na- 
tomiast szereg informacji technicznych; rozmowa prze- 
stała się kleić.
Zupełnie nie wiedziała, czego jeszcze mogłaby się ucze- 
pić. Pewną, słabą zresztą, pociechą było dla niej, że Kai 
z Hollsteinem po chwili też udali się na tor. Postanowiła 
więc, że wieczorem zje kolację z Murphym.
Ostatecznie na placu boju pozostał tylko Lieven, za- 
chwycony, że po raz pierwszy zbiera owoce swej polityki 
wyczekiwania. Było mnóstwo powodów, dla których Maud 
Philby zachowywała się czarująco, żaden z nich nie miał 
jednak nic wspólnego z Lievenem. Ten zaś wielkodusz- 
nie zrezygnował z dogłębnej analizy i cieszył się tym, 
czym go raczono. Co jakiś czas nasłuchiwał odgłosów z to- 
ru. Zaraz jednak wracał do pogawędki, wytwornej i bły- 
skotliwej, którą prowadził w błogim przeświadczeniu, że 
jego rywale przez najbliższy tydzień będą dostatecznie 
zajęci.
Maud Philby zjawiała się teraz rzadziej. Sytuacja doj- 
rzewała, ona zaś wolała niczego nie psuć i jeśli już przy- 
chodziła, to tylko na chwilę. W stosunku Murphy'ego do 
dwójki znajomych w ciągu kilku następnych dni zaszła 
jakaś zmiana. Zrobił się zaskakująco miły. Raz niespo- 
dziewanie włączył się do pogawędki.
-	Chce podsłuchać to i owo - ocenił Hollstein.
-	Niczego się nie dowie...
Kai spędzał każdy dzień na torze. Tutaj wszystko było 
jak naprężona cięciwa, łatwo dostrzegalne, proste. Wy- 
ciąga się rękę, sięga w określone miejsce i dalej reszta 
zależy od tego, czy dłoń zacisnęła się wystarczająco moc- 
no. Pędzi się z wyjącym silnikiem. Trzeba go przemyśl- 
nie poskromić i zmusić do jak najlepszych wyników. Jest 
to jednoznaczne, rzetelne zadanie, wymagające siły. Nie 
ma mowy o pogrążaniu się w niepewność śliskich jak ryby
83
uczuć. Można rzucić na szalę całą ambicję bez obawy, że 
się pobłądzi.
Z dnia na dzień czuło się coraz większe napięcie. Prze- 
ciwnicy obserwowali się nawzajem i próbowali na wszel- 
kie sposoby dowiedzieć się, z jaką prędkością jeździ 
konkurencja. Spotykało się ludzi, którzy nie mieli nic do 
roboty i po prostu snuli się wokół toru ze stoperem w kie- 
szeni.
Kai wyczekiwał południowej sjesty, żeby w końcu spró- 
bować jazdy na pełnych obrotach na dłuższej części toru. 
W tym czasie nie było nikogo, kto mógłby go wyśledzić 
na starcie.
Na próbie generalnej zjawili się Lieven i Hollstein. 
Trochę jeszcze obawiając się niepożądanych oczu, Kai 
ruszył wolno i dopiero po chwili rozwinął pełną szybkość.
Wciskał się w zakręty jak w miękkie poduszki i dzie- 
sięć kilometrów przemknęło pod kołami wozu jak jedno 
tchnienie. Znów był obok trybun i Lievena, ponownie miał 
przed sobą tor, las, znowu migoczące bielą puste trybu- 
ny, chociaż tym razem zdawało mu się, że w zacienio- 
nym kącie widzi jakiś ruch. Niestety, już przeleciał obok. 
Po chwili jednak znów zbliżał się do trybun i już z dale- 
ka omiatał je wzrokiem. Wyraźnie dostrzegł coś jasnego, 
co z bliska okazało się marynarką - w cieniu kryła się 
jakaś postać. W pędzie, jeszcze z daleka, dawał znaki 
Lievenowi, żeby mierzył czas, po czym trochę wolniej zro- 
bił następne okrążenie, przed trybunami dodał jednak 
gazu, udając, że wyciska pełną moc z silnika, lecz za za- 
krętem znów zwolnił i mijając trybuny, po raz ostatni 
upewnił się, że widzi na nich Murphy'ego.
Wściekły z tego powodu wyhamował. Murphy wie już 
teraz, na co stać maszynę. Na pewno nie dał się zwieść 
manewrom Kaia na ostatnich dwóch okrążeniach. Pozo- 
stawała nikła nadzieja, że nie widział wszystkiego.
Kai zatrzymał się i zawołał:
- Ktoś jest na trybunach, przypuszczalnie Murphy!
84
Lieven, klnąc siarczyście, podniósł do oczu lornetkę.
-	Gdzie?
-	Po prawej. Głęboko w kącie. Od jak dawna może 
tam być?
Lieven zbladł ze złości.
-	Istotnie, to Murphy. Właśnie schodzi. Podjadę tam 
i dam mu wycisk.
Kai zatrzymał go.
-	Nie ma sensu. To, co zrobił, jest wprawdzie nie fair, 
ale i nie zabronione. Inni też tak postępują. Pozostaje 
nam jedno: trzeba się dowiedzieć, jaka jest jego prędkość. 
Zrobimy to. Ja na razie nie mam zamiaru się stąd ru- 
szać.
Hollstein mruczał zdenerwowany:
-	Właśnie do nas idzie.
-	A to lis. Zauważył, że go widzieliśmy. 
Lieven spojrzał osłupiały na Kaia.
-	Rzeczywiście idzie. Czy to odwaga, czy raczej bez- 
czelność?
-	Postępuje prawidłowo.
-	Będę...
-	Lieven, zachowajmy spokój...
-	Ja nie potrafię - rzekł Hollstein, po czym szybko się 
oddalił.
Murphy zbliżał się spacerkiem, bez pośpiechu, uśmie- 
chając się przyjaźnie.
-	Właśnie się przyglądałem, jak pan jeździ. Wóz ciąg- 
nie znakomicie.
Przez chwilę Kai miał wątpliwości. Może Murphy cał- 
kiem przypadkowo znalazł się na trybunie. Jeśli nie- 
znaczyłoby to, że go dotychczas nie doceniał. Rozpoczę- 
cie rozmowy od kwestii naj drażliwszej było wyśmienitą 
zagrywką, w każdym razie niecodzienną.
Kai odpowiedział wymijająco:
-	Jeszcze nie jestem całkiem zadowolony.
-	Zatem wymaga pan bardzo dużo. Oceniam, że je-
85
chał pan z prędkością stu osiemdziesięciu kilometrów na 
godzinę.
-	To zbyt piękne, żeby było prawdziwe. - Kai zdziwił 
się jeszcze bardziej. Taka przerażająco bezwstydna od- 
zywka Murphy'ego mogła być konsekwentną próbą wpro- 
wadzenia w błąd; przecież z całą pewnością miał w kie- 
szeni rezultaty, chodziło więc o to, by wszystko zagma- 
twać. Kai dorzucił: - Byłoby jeszcze lepiej, gdyby mi się 
udało dojść do dwustu.
-	Wtedy zwycięstwo należałoby do pana. - Murphy 
roześmiał się i oparł o maskę pojazdu.
-	Co pan powie na temperaturę wody w chłodnicy? - 
zapytał wyzywająco Lieven.
Murphy spoważniał. Ostentacyjnie obmacał chłodnicę.
-	Znakomicie, naprawdę znakomicie - odparł lodo- 
wato, po czym poszedł w swoją stronę.
-	Już chciałem powiedzieć, że popełnił pan błąd - rze- 
kł z namysłem Kai, gdy zostali sami. - Sądził pan, że on 
powie coś o przegrzaniu wody. To był przypadek, jestem 
tego pewny, ale zareagował tak niesamowitym chłodem, 
że trudno się dopatrywać jakichś podtekstów. Niestety, 
powoli wkraczamy na teren, gdzie najłatwiej się porozu- 
mieć za pomocą prawego sierpowego.
Lieven wzruszył ramionami.
-	Czyżby się poczuł obrażony?
-	Z całą pewnością.
-	Wszystko mi jedno. Nie cierpię takiego szpiegowa- 
nia. Czego u nas szukał?
-	Niepokoi się.
-	My też. Szczególnie teraz.
-	Zgadzam się. Ale jego dopiero czekają kłopoty.
-	Czyżby? - Lieven błysnął okiem i roześmiał się. - 
Niech więc ma za swoje.
-	Daję słowo. I muszę panu coś wyznać: od dziś po- 
wody mojego startu w tym wyścigu z obiektywnych zmie- 
niły się w subiektywne. Ten Murphy podrażnił moją
86
ambicję. Będziemy z nim walczyć tą samą bronią co on 
z nami. I jeśli to możliwe, z jeszcze większą zajadłością. 
Nie będzie to wprawdzie gra salonowa, ale dzięki temu 
okażemy się skuteczniejsi.
Przez ostatnie dni podbródek Hollsteina pokrył się 
jasnym puchem. Młody człowiek był tak zajęty, że nie 
miał czasu się ogolić. Cały czas krążył w pobliżu toru. 
Warkot silnika wozu Murphy'ego rozpoznawał niemal 
z każdej odległości.
Jego trud okazał się daremny. Robił co mógł, Murphy 
jednak nie dał się przyłapać. Amerykanin pozornie je- 
chał zawsze tak samo, lecz jego czas za każdym razem 
się zmieniał i pomiary nie miały żadnej wartości. Holl- 
steinowi nie udało się namierzyć choćby jednego okrą- 
żenia, które Murphy przejechałby z równą prędkością. 
Stary wyga wiedział, że go obserwują, i był bardzo ostrożny.
Hollstein musiał dać za wygraną. Lieven go uspokajał:
-	Nie zależy nam na zwycięstwie. W tym roku głów- 
nym celem jest udział w górskich mistrzostwach Europy 
na Sycylii.
Kai wynajął szopę, w której urządził warsztat. Odwie- 
dziła go tu Maud Philby. Była zaskoczona radością, z jaką 
Kai ją przywitał. Kwiaty, które przyniosła, z zagadkowym 
uśmiechem wetknął do chłodnicy auta. Krytycznie przyj- 
rzał się swemu dziełu i jeszcze co nieco poprawił.
-	Oto moja niezawodna maskotka!
Miss Philby stwierdziła, że dopisało jej szczęście. Jak 
się wydawało, kilkudniowa nieobecność wzmogła zainte- 
resowanie Kaia jej osobą.
-	Chciałbym się w końcu trochę odprężyć. Napije się 
pani ze mną herbaty? - Kai już był gotów do wyjścia. 
Ruszył w stronę toru. - Muszę się jeszcze zobaczyć z Holl- 
steinem. Mam dla niego zadanie.
Hollsteina nie było na torze, był za to Murphy. Kai
87
jechał w kierunku Mediolanu. Czuł osobliwą radość na 
myśl, że dokuczył Murphy'emu, uciekając się do tak pry- 
mitywnych i zarazem wypróbowanych metod; najzwy- 
czajniejszy oręż bywa często najbardziej skuteczny
Miło spędził popołudnie. Wcześniejsza złość zamieni- 
ła się w serdeczność, a Maud Philby udzielił się ów na- 
strój. Gawędzili beztrosko i było im z sobą wyśmienicie. 
Po raz pierwszy zjawiło się między nimi coś cieplejsze- 
go, jakby początek autentycznego uczucia.
Wieczorem Kai znów był w szopie. Wyrzucił bukiet 
z chłodnicy, rozmyślił się jednak, podniósł kwiaty, wsta- 
wił do szklanki i schylił się przed nimi w oszczędnym ukło- 
nie. Jego cień powtórzył ukłon na ścianie. Spodobało mu 
się to na tyle, że przez chwilę zabawiał się sztuką gry 
cienia, z którą zetknął się na Jawie. Potem wyjął kwiaty 
i wyrzucił z szopy.
Uniósł wóz na dwóch podnośnikach w ten sposób, by 
tylne koła nie dotykały ziemi. Następnie długo przyglą- 
dał się przewodom prowadzącym do gaźnika. Przyszedł 
mu do głowy pewien pomysł. Szybko coś nakreślił, pobiegł 
do najbliższego telefonu i poprosił Hollsteina, by przy- 
szedł z mechanikiem.
Obaj zjawili się po kilku minutach. Na twarzy Holl- 
steina malował się niepokój.
-	Miał pan jakąś awarię?
-	Nie, chcę coś wypróbować. 
Kai objaśnił szkic.
-	To jest pomysł na usprawnienie zasysania jeszcze 
lepiej rozpylonej mieszanki. Wkrótce wypróbujemy urzą- 
dzenie, będzie chyba gotowe na mistrzostwa Europy. Te- 
raz chodzi mi jednak o coś innego. Przekonacie się, że 
podczas jazdy z największą prędkością wóz niezbyt do- 
brze trzyma się toru, trochę tańczy i zarzuca na boki.
Hollstein skinął głową.
-	Na mokrej nawierzchni... - ciągnął Kai.
88
-	Nie damy rady tego do końca wypróbować — wpadł 
mu w słowo Hollstein. - Już o tym myślałem.
-	Żeby wóz nabrał stabilności, trzeba go z przodu 
odciążyć. Przyczyną braku stabilności są hamulce przed- 
nich kół. Musimy je zdemontować. To powinno pomóc.
Hollstein przyciągnął bliżej żarówki na długich ka- 
blach.
-	Na pewno pomoże. Zabierzmy się do tego od razu 
i wymontujmy oś.
Pracowali z wysiłkiem. Silnik połyskiwał w świetle 
żarówek. Szczękały klucze, zgrzytały śruby. Zapadła noc.
-	Hollstein, nie jest pan głodny?
Mechanik przyniósł wędzone ryby, ser, chleb i wino. 
Umyli z grubsza ręce, Hollstein siadł przy stole, Kai oparł 
się o ścianę z chlebem w jednej ręce i srebrzystym kawał- 
kiem ryby w drugiej, na papierze walały się resztki po- 
siłku. Jedli tak z apetytem, popijając przy tym orzeźwia- 
jące wino.
Kai słyszał, jak na zewnątrz hula wiatr. Pomiędzy 
pogrążonymi w cieniu ścianami kładło się przytłumione 
światło. Rozjaśniało wyłącznie dolną część szopy. Wydo- 
bywało z ciemności połysk i kontury metalowych przed- 
miotów. Na chwilę Kai wrócił myślami do owego wieczo- 
ru, kiedy był w stajni z Frute i młodą Barbarą, pośród 
koni, w półmroku zapadającego zmierzchu. Zdawało mu 
się, że słyszy głos:
-	Znowu pan wyjedzie?
Jakiś czas nasłuchiwał, po chwili jednak otrząsnął się 
i dał spokój wspomnieniom.
-	Musimy teraz złożyć to, co rozkręciliśmy. 
Pracowali w milczeniu. Kai zdziwił się, kiedy stwier- 
dził, że skończyli. Z twarzy Hollsteina biła powaga.
-	Hollstein, dlaczego nic nie mówimy? - zapytał go Kai. 
Czar prysł.
-	Nie mam pojęcia - roześmiał się zagadnięty. - Na- 
gle zrobiło się jakoś dziwnie.
7 — Przystanek na horyzoncie
89
-	Zęby zmniejszyć tarcie w cylindrach, dodałem do 
oleju trochę grafitu - powiedział Kai. - Zobaczmy, jak to 
zadziała.
Podnieśli cały wóz i uruchomili silnik. Szyby w oknach 
się rozdzwoniły, szopa jęknęła w posadach, zadrżało wino 
w kieliszkach - tak potężny był ryk olbrzyma uwięzionego 
w ciasnej przestrzeni, którego koła wirowały ponad ziemią.
Gdy po kilku minutach się uspokoił, zapadła niesa- 
mowita, dławiąca cisza. Kai zmierzył temperaturę wody 
w chłodnicy oraz oleju, przyjrzał się też uważnie cylin- 
drom. Maszyna znów się rozszalała, zdawało się, że ryk 
silnika wypiera z szopy całe powietrze. W końcu potwór 
zaczął opadać z sił, wycie przeszło w świst i ucichło. Do 
tego zamierającego już śpiewu dołączyła inna melodia, 
dobiegająca z oddali, cicha, lecz uporczywa. Zrazu była 
stłumiona i złowroga jak triumfalny hymn, po chwili uci- 
chła i znów, za jakiś czas, powróciła.
Wsłuchiwali się w napięciu. Hollstein jednym susem 
znalazł się przy drzwiach i otworzył je na oścież. Była 
ciemna, chłodna noc, na niebie błyszczały gwiazdy. Wciąż 
nasłuchiwali. Żeby lepiej słyszeć, Hollstein przyłożył dło- 
nie do uszu i szeroko otworzył usta. Przeciągły dźwięk 
rozdzierał nocną ciszę.
Hollstein odwrócił się.
-	Ktoś jest na torze, trenuje.
-	O tej porze...
Noc była jasna, świecił księżyc. Ale jak kierowca do- 
stał się na tor?
Kai czekał. Bez wątpienia był to silnik pracujący na 
najwyższych obrotach. Naraz zaświtał mu pewien pomysł. 
Hollstein spojrzał na Kaia i w lot pojął, o co chodzi. Po- 
biegł do szopy i przyniósł stopery.
Jechali w stronę toru. Koła bezgłośnie toczyły się po 
drodze. Wycie nasilało się, było coraz bardziej intensyw- 
ne, potężne, brzmiało jak ryk rosłego jelenia. Kai i Holl- 
stein czuli, że budzi się w nich żyłka myśliwska.
90
Zostawili auto w parku i ruszyli pieszo.
-	Jestem ciekaw, jak wjechał na tor - szepnął Kai.
Zatrzymali się za jakimiś deskami i zaczęli się roz- 
glądać w poszukiwaniu punktu obserwacyjnego. Skra- 
dając się w milczeniu, podeszli jeszcze kawałek, skąd 
widać było odcinek toru.
W srebrzystym świetle księżyca szary tor lśnił i wy- 
glądał jak z aksamitu. Na zakręcie poświata wpadała 
niemal w biel, łuk toru wybiegał z głębokiego cienia 
i w cieniu się roztapiał. W rozedrgane niebo uderzał jed- 
nostajny szum, który niepostrzeżenie je wypełniał, po- 
tężniejąc to tu, to znów dalej w całej przestrzeni pomię- 
dzy lasem i gwiazdami.
W tej chwili huk się przybliżał. Kai podniósł głowę. 
Cyferblaty stoperów fosforyzowały biało pod palcami. 
Pochylił się, zmrużył oczy, zacisnął w pięść wolną rękę; 
z ciemności wystrzeliła mroczna zjawa, przemknęła z ło- 
skotem, mignęła na pochyłości łuku, jak nocne ptaszysko 
przeleciała wysoko nad zakrętem i przepadła.
-	Rozpoznał go pan?
-	To Murphy.
-	Udało się go namierzyć?
-	Tak.
-	Niech pan tu zostanie i zaczeka. Ja biegnę na za- 
kręt.
-	To pachnie przygodą. - Hollstein roześmiał się ra- 
dośnie, jak chłopiec, który bawi się w Indian.
-	Wręcz nieprzyzwoite, ale ekscytujące. To nasz re- 
wanż - rzucił Kai i pobiegł wzdłuż toru. Znowu słyszał 
gwizd opon trących o podłoże. Jak upiór wynurzył się 
z ciemności blady cień pojazdu, przemknął błyskawicz- 
nie, zapierając dech, i wyrwał prosto w niebo - istny po- 
cisk na kołach wystrzelony w dal i, pochwycony magicz- 
ną dłonią, z powrotem wepchnięty na prostą.
Za pierwszym razem ten obraz go oszołomił, za dru- 
gim Kai już coś zaobserwował, przy trzecim przejeździe
91
analizował technikę jazdy, wreszcie kiedy wóz przemknął 
czwarty raz, wiedział tyle, że wrócił do Hollsteina. Ten 
leżał na ziemi, miał z sobą stoper, papier, rękę trzymał 
na wyłączniku latarki i coś notował.
Pojechali do szopy i obliczyli prędkość Murphy'ego. 
Hollstein pobladł.
-	Był nieprzyzwoicie szybki.
-	Oczywiście, ale trzeba założyć, że nocą prędkość 
może być większa nawet o dziesięć procent. Nasze po- 
miary były robione w południe. Zaraz się przekonamy, 
czy dobrze rozumuję.
-	Jak to?
-	W tej chwili jadę, właśnie teraz. To będzie interesu- 
jące. Wszystko wskazuje na to, że tor jest otwarty.
Hollstein zaczął się śmiać.
-	Szalony pomysł, ale jestem za. 
Kai chwycił go w ramiona.
-	Czasem nie da się postępować po dżentelmeńsku. 
Zbyt wiele skrupułów może podciąć skrzydła. Ale to bę- 
dzie cudownie ożywcze. Rzadko jestem w tak świetnym 
nastroju, pełen werwy.
-	Murphy pewno jeszcze tam jest.
-	Będzie zatem uroczo, w każdym razie nie powinni- 
śmy się tym przejmować. Cóż nas to może obchodzić? 
Będziemy nieostrożni. Jeśli go spotkamy, tym lepiej dla 
niego. Bez względu na wszystko jedziemy.
Silnik mruknął, potem kichnął; w mgnieniu oka wóz 
dopadł linii horyzontu - jak głodny wilk dyszący żądzą 
mordu.
Jakiś kot przebiegł drogę tuż pod kołami i teraz ucie- 
kał. Hollstein przegonił go na prawą stronę. Kai potrzą- 
snął głową.
-	Koty w księżycową noc... dziś mimo to nic nam nie 
grozi. Jesteśmy pod ochroną.
Dojechali do toru. Murphy'ego już nie było. Kai pełną 
piersią zaczerpnął powietrza, śmiało spojrzał przed sie-
92
bie, nacisnął pedał gazu i całym ciałem przylgnął do kie- 
rownicy. Znów był dwudziestolatkiem, którego coś podob- 
nego wciąga znacznie bardziej niż wszystko, co się wią- 
że z kobietami. Wóz połykał trasę oświetloną płytkim 
światłem księżyca, pędził jak wiatr, odrywał się od zie- 
mi, sięgał chmur.
Pełen zaufania do swej maszyny Kai jechał jak w tran- 
sie; zatopiony w półśnie ulegał bezwiednie instynktowi. 
Dopiero kiedy zobaczył, że Hollstein wymachuje rękami, 
dała o sobie znać rzeczywistość. Zupełnie już przytomny 
zjechał z trasy. Obliczyli prędkość.
- Jesteśmy szybsi.
VI
Następnego dnia była piękna pogoda. Ranek Kai spę- 
dził jeszcze w Monzie, gdzie intensywnie pracował wraz 
z Hollsteinem. W południe, kiedy wrócił z Mediolanu, 
był elegancko ubrany.
-	Mam ochotę pojechać do Nicei. 
Hollstein, zdziwiony, wyprostował się.
-	Przecież mieliśmy trenować.
-	Na razie daję sobie spokój. Zupełnie nie wiem, co 
mnie naszło, ale muszę dziś być w Nicei. W jakim celu, 
też właściwie nie wiem. Widzi pan, Hollstein, z pomy- 
słami często tak bywa i nic na to nie można poradzić. 
Jutro w południe będę z powrotem.
-	Rozumiem, ale byłoby lepiej, gdyby pan został. 
Kai położył mu dłoń na ramieniu.
-	To dziwne, ale poczucie obowiązku miewa się przed 
dwudziestym piątym rokiem życia i po ukończeniu trzy- 
dziestego piątego. Dziesięć lat pośrodku jest czasem dzi- 
wactw i nieprzewidywalnych zachowań. Zostawmy to 
jednak. Wrócę do pana w jeszcze lepszej formie.
Pojechał do księżnej Parmy. Początkowo nie miał ta- 
kiego zamiaru, przyszło mu to do głowy, kiedy dojeżdżał 
do Nicei. Cieszył się na to spotkanie. Ogarnął go przy 
tym jakiś spokój.
Jeden z pokoi księżnej zapełniały akwaria i terraria. 
Starsza pani lubiła tu przesiadywać wieczorami. Jedy-
94
na, osłonięta lampa paliła się nad szklanymi zbiornika- 
mi, w których rosły gęsto obok siebie strzałki wodne i wa- 
lisnerie. Światło przesączało się przez przezroczystą, ja- 
snozieloną, krystaliczną toń. Wolno poruszały się w niej 
czarno-srebrzyste Pterophylla amazonae, wachlując płe- 
twami i wąsami - bardzo delikatne, wręcz dekadenckie. 
Czerwone ślimaki w okrągłych skorupach przycupnęły 
w gęstej wyściółce z porostnic, uciesznie zwisał wijący 
się haplochilus, jego pogięty grzbiet barwił się nieco per- 
łową czerwienią - okaz, jaki spotkać można jedynie na 
Cap Lopez pośród szklistych listeczków niewielkich krze- 
winek halofitowych.
Księżna była sama. Wskazała Kaiowi miejsce obok 
siebie, naprzeciw szerokich szyb akwarium.
-	Sądziłam, że jest pan w Monzie.
-	Jeszcze dziś tam byłem, jutro też będę.
-	A teraz?
-	Nagła ochota - szybko się pojawiła, szybko została 
zaspokojona...
Księżna się uśmiechnęła.
-	Pan jest bardzo młody.
-	Już nie. 
Zaśmiała się głośniej.
-	Jeszcze tak, jeszcze bardzo młody.
-	Tego właśnie nie wiem. Nawet się z tego powodu 
martwię. Czuję się rozdwojony. Niczego nie potrafię do- 
brze uchwycić - wiem, że mnóstwo spraw mi umyka. Nie 
umiem na niczym się zatrzymać, nie chcę też tego. Czę- 
sto mi się zdaje, że balansuję: po prawej cisza, z lewej 
niepokój, wrażenie, że już chyba ostatni raz taka huś- 
tawka, że w końcu trzeba rozstrzygnąć.
-	Rozstrzygnięcia zapadają do dwudziestego roku 
życia - mówiła z powagą księżna. - Później żyjemy we- 
dług tych pierwszych ustaleń. Jeśli do czegoś się bierze- 
my, robimy to niejednokrotnie dlatego, że wydaje się waż- 
ne. Zwykle jednak są to tylko zmiany powierzchowne,
95
zmiany otoczenia, upodobań. A rozstrzygnięcia? Te, jeśli 
chodzi o pana, dawno już zapadły.
-	Wciąż próbuję sobie poradzić z rozdarciem, które 
wprawia mnie w niepewność i lęk, ale jakoś mi się nie 
udaje. Muszę zdecydować, jak dalej pokierować życiem. 
Wcześniej myślałem podobnie jak dziś. Ale teraz tracę 
pewność siebie, zaczynam sobie wytyczać granice - usi- 
łuję określić je na nowo, spojrzeć inaczej. Dotychczas 
uważałem, że granice są narzędziem powstrzymywania, 
dziś widzę, że mogą sprzyjać skupieniu. To cały splot: 
spokój, cisza, zakorzenienie, możliwe, że również kobie- 
ta; praca, stabilizacja, rozrost, obowiązki - wartości trwałe. 
Widzi pani, jak wiele to wszystko daje do myślenia: Ja" 
stojące w centrum, nie zaś na obrzeżach - promień okrę- 
gu zamiast stycznych.
Księżna przyglądała mu się przez chwilę.
-	Jestem starą kobietą, wiele przeżyłam. Nie ma trwa- 
łych związków ani trwałych układów. Bywają jednak 
trwałe rozwiązania.
Kai skinął głową, śledząc przez szklaną ścianę szyb- 
kie skręty wąskich, płaskich ryb.
Księżna mówiła dalej, cicho, głosem o ciepłym brzmie- 
niu:
-	Wśród ryb są takie, które nazywają się borzoj -jak 
chart rosyjski. Są równie eleganckie. Z karpi jest więk- 
szy pożytek, lecz co karpiom z tego...
Ryby krążyły niczym motyle, wachlowały przez zie- 
lonkawy odmęt.
Stara dama ciągnęła:
-	Kiedy ujmiemy ładunku tragarzowi niosącemu ka- 
mienie, ulżymy mu. Jeśli spróbujemy tak samo postąpić 
z duszą, dusza się poskarży. Wolność, którą cieszymy się 
od pokoleń, przyzwyczaiła nas do odczuwania balastu 
jako czegoś dobrego. W jakim celu chce pan wziąć ciężar 
na siebie? Z rzeką jest tak samo, wybiera swoją drogę: 
może płynąć prosto lub wić się tysiącem meandrów. Waż-
96
ne, by znalazła kres w morzu, a nie w stawie, który na- 
pędza młyny, w którym moczy się len i płucze pranie.
Mówiła głośniej. Kai wyczuł powagę chwili i szukał 
odpowiedniego tonu dla swych wynurzeń. Księżna to 
spostrzegła i po jej twarzy przemknął uśmiech.
-	Cofam, co powiedziałam - że pan jest taki młody.
-	Proszę mi nie uciekać. Oczywiście posłużyłem się 
obrazami, a obrazy niczego nie przesądzają, mogą co 
najwyżej wzmacniać dowody. Światu nie zależy na świa- 
dectwie prawdy, proszę spojrzeć na stulecia historii: prze- 
toczyły się, mając za nic słuszność i sprawiedliwość. To 
oznacza wyrok śmierci na każdą demokrację, tak bardzo 
po ludzku ją przecież pojmujemy. Śmierć grozi też wszyst- 
kiemu, co pożyteczne.
Kai zmarszczył czoło.
-	Pożyteczne, ależ to brzmi! Budzi wstręt jak drobny, 
wyświechtany pieniądz. W ten sposób pojawia się słowo, 
urabia się w jednorodną papkę z jakimś pojęciem i zaczy- 
na się nadymać: ty jesteś mną. Przy czym cały czas słowo 
i pojęcie są od siebie oddzielone, samo słowo zaś jest dale- 
ko uboższe od pojęcia i kryjących się za nim znaczeń. 
Trzeba o tym pamiętać, bo posługiwanie się słowami przy- 
chodzi bez trudu i niczym nie grozi. A przecież możemy 
w ten sposób ośmieszyć to niewypowiedziane, ukryte poza 
słowami. Dobór odpowiednich słów wymaga większego 
wysiłku i nieraz trzeba coś oglądać z zupełnie innej 
strony.
Twarz księżnej - duża, o rysach mocno przywiędłych - 
przybliżyła się do Kaia.
-	Trafił pan w mój słaby punkt. Mało co bywa równie 
bezużyteczne jak słowa. Widać to doskonale, kiedy dużo 
czasu spędza się samotnie. Słowa przychodzą wprost z uli- 
cy i sporo z niej można w nich odnaleźć. Co powinno po- 
zostać czymś osobistym, bywa przez język uogólniane, 
a przez to źle rozumiane. W ten sposób słowa sprowa- 
dzają wyłącznie dobro...
97
W bladych kącikach ust księżnej pojawiła się ironia. 
Kai wyczekująco uniósł brwi.
Księżna mówiła teraz cichym, stonowanym głosem:
-	Słowa są pożywką dla błędu, ich wąskie znaczenie 
bywa ważniejsze od istoty spraw. Najczęściej wtedy, gdy 
sami sobie chcemy czegoś dowieść... - Jej twarz naraz 
się rozpogodziła. Falami pojawiały się na niej już to ła- 
godna, ciepła radość, już to iskierki przekory, a nawet 
niegroźnej złości. - Nieważne, ile ziemi wydobędziemy, 
drążąc szyb, chodzi o to, w jakim stopniu ta praca nas 
zadowoli. Gest znaczy więcej od treści. Treść to rzecz 
znana, nudna i ostatecznie bez sensu - umieramy, nie 
bacząc na nią, a wtedy nie należy już do nas. Jest czymś 
obcym i tylko nas dręczy. Natomiast gest przynależy do 
nas tak dalece, że bez nas nie ma go wcale. A ponieważ 
Jest z nami nierozłączny, jest czymś wiekuistym. To ni- 
czego nie oznacza, wieczność to jedynie słowo posiłkowe. 
Prawdy, które pozostawiamy, umierając, nie mają żad- 
nego sensu. Poszukiwanie ich trudno uznać za heroizm, 
wymaga jednak odwagi. Można w poznanie prawdy wło- 
żyć wiele wysiłku i nawet nie trzeba tego robić długo. 
Ale dopiero gdy zaprzestaniemy prób przeniknięcia po- 
przez transcendentalne podwoje i przerzucania mostów 
na tamtą stronę, rozpocznie się życie, dla którego my 
sami staniemy się punktem centralnym. Wszystko jed- 
no, co będzie dalej; ja dla swych trosk, dążeń i miłości 
wybrałam obszary dość odległe, w których te kruche spra- 
wy rzadko stają się ciężarem i niewiele nas obchodzą.
Księżna umilkła, jej twarz się wygładziła. Po chwili 
odezwała się cicho:
-	Spraw serca nigdy nie powinno się uzależniać od 
ludzi. Jeśli tak uczynimy, nasze szczęście może się oka- 
zać chwiejne i wątpliwe. Jeszcze gorzej, gdy powierzamy 
serce jednemu człowiekowi. Cóż pozostanie, gdy ten je- 
dyny odejdzie? A odejdzie na pewno...
W jednej chwili cały pokój wypełnił się marzeniami,
98
ożyły w nim cienie i imiona. Pojawiły się w oczach księż- 
nej, otoczyły ją, chyliły się ku jej starym dłoniom. Nie 
przysparzały cierpień, nie było w nich żalu. Świadczyły 
o pełni życia, które powstało z przeszłości i teraz we- 
wnętrznym żarem tliło się w dobrotliwych oczach leci- 
wej kobiety.
Księżna zbliżyła twarz do szklanej ściany akwarium. 
Smukłe rybki syjamskie bezgłośnie wynurzyły się z gę- 
stwiny strzałkowców i całą ławicą podpłynęły na spotka- 
nie starszej damy.
-	Poznają mnie. Początkowo byłam chyba dla nich 
czymś niezwykłym: wolno przybliżającą się wyblakłą 
górą, pełną wzniesień i nierówności, z rozpadliną ust i je- 
ziorami oczu, może nawet rodzajem zorzy polarnej, któ- 
rej odbite światło pada na ich trójkątne, okryte łuską łeb- 
ki...Trudno powiedzieć, jak to wygląda z ich strony... Nie 
sposób zresztą o tym zbyt długo myśleć...
-	I nie trzeba - powiedział Kai. - Nie odeszliśmy tak 
daleko, by warto było podobnym myślom poświęcać wie- 
le czasu. Zwierzęce rozumowanie nie jest jeszcze dość 
odległe, byśmy się mogli w nim przeglądać. Prowadziło- 
by to do zawirowań, skłaniałoby do ucieczki czy okopa- 
nia się na zajętych pozycjach. Ten świat bowiem, od któ- 
rego uciekliśmy, izoluje nas i zarazem na nas czyha. 
A każdy nosi w sercu dziedzictwo zdrady. Nie staliśmy 
się jeszcze wystarczająco odmienni, by porównywać.
Księżna uśmiechnęła się.
-	Tym samym ogłasza pan wyrok na siebie. Powiada 
pan, że obciąża nas dziedziczna skaza, a zatem nie jest 
wskazane nicowanie najgłębszych warstw naszego bytu; 
lepiej poruszać się na powierzchni i wiele spraw zaak- 
ceptować. Pan jednak chce zstąpić w głąb, opuścić się w dół 
jak górnik, by drążyć pokłady duszy. Widzi pan, w prze- 
rażeniu obracam się nawet ku alegoriom.
Kai złożył płasko dłonie.
-	Dziś myślę tak jak pani. Jutro może być inaczej,
99
czy to komuś przeszkadza? Może lepiej, że myśląc o so- 
bie, wybiega się poza teraźniejszość? 
Księżna Parmy sięgnęła po laskę.
-	Dlaczego zadaje pan sobie tyle trudu, by odgadnąć 
przyszłość? I tak będzie, co ma być. Panu, który tak bar- 
dzo przejmuje się swoją przyszłością, mogę dziś tylko jesz- 
cze raz powtórzyć, że jest pan bardzo młody.
Kai schylił się do ręki księżnej. Księżna podniosła się 
i patrzyła na niego. Czuł, że stara dama myśli o czymś 
całkiem innym. Pomiędzy nimi stanęły znów cienie wspo- 
mnień jej wspaniałego życia, które już wcześniej zapeł- 
niły pokój. Były tak wyraźne, że mogły porwać ku miło- 
ści, niosły z sobą powiew przeszłości. Były jednak zbyt 
słabe i zupełnie bezsilne wobec jednego: tajemnicy życia 
pulsującej falą gorącej krwi w młodym ciele Kaia.
Nieobecne spojrzenie księżnej ożywiło się. Wróciła do 
rzeczywistości. Ujęła Kaia pod ramię.
-	Czy pojedzie pan w niedzielę na wyścigach? - A kiedy 
potwierdził, dodała: - Chciałabym dać panu talizman.
Przyniosła jakąś monetę.
-	Nie mam tego dużo. To stara koreańska moneta 
szczęścia. Kiedy pana zmęczy powodzenie, niech ją pan 
komuś podaruje. Taki obowiązek nakłada zaklęcie zapi- 
sane na monecie...
Oboje się roześmiali.
VII
Kai wrócił do Mediolanu, ale przez ostatnie dwa dni 
poprzedzające wyścigi nawet nie dotknął auta. Hollstein 
wciąż za nim chodził i czynił mu wyrzuty. Nie zdołał jed- 
nak Kaia przekonać. Najbardziej dziwili się Murphy 
i Maud Philby.
Murphy prawie nie opuszczał toru. Wymyślał najróż- 
niejsze sytuacje, chciał się przygotować na każdą oko- 
liczność. Hollstein popadał w melancholię, kiedy widział, 
jak Amerykanin trenuje. Dla Maud Philby te dni wycze- 
kiwania były pełne napięcia pomieszanego ze wzmożoną 
czujnością.
Pierwszego wieczoru stała się nawet trochę sentymen- 
talna. Popołudnie spędziła z Kaiem i musiało do niej do- 
trzeć, że jej zaloty trafiają w próżnię. Kai odnosił się do 
niej z serdeczną uprzejmością, która niczym walec dro- 
gowy miażdżyła każdą z wkluwanych weń igieł.
Nie pozostało nic innego, jak czekać, aż Kaiowi przej- 
dzie. Wieczorem jednak było jeszcze gorzej. Kai stracił 
całe zainteresowanie dla wyścigów i mówił o nich jak o wy- 
stawie bydła. Pierwszy raz Maud Philby na dobre się roz- 
gniewała i musiała zadać sobie wiele trudu, by nie ulec 
amerykańskim manierom.
Raz jeszcze pośpiesznie wypunktowała swoje racje 
i doszła do wniosku, że wszystko się zgadza. Teraz nale- 
żało już tylko poczekać na stosowny nastrój u Kaia. Dla-
101
tego zachowała rezerwę i postanowiła nie dawać za wy- 
graną dopóty, dopóki Kai oficjalnie nie potwierdzi, że re- 
zygnuje z udziału w zawodach.
Z tego też względu zatrzymała Lievena, który ciesząc 
się na wspaniały wyścig, wraz z całym towarzystwem 
stale przebywał w pobliżu. Zdecydowanie go wyróżnia- 
ła, a kiedy zostali sami, nie wytrzymała i zapytała Lie- 
vena, czy Kai wystartuje.
-	Oczywiście - odparł zdumiony Lieven.
-	W takim razie albo jest pewien zwycięstwa, albo... - 
Tu spojrzała wyczekująco na Lievena.
-	...nie zamierza wygrać. Tak pani sądzi - dokończył 
Lieven. - Ani jedno, ani drugie. Znam jego taktykę. Na 
dwa dni przed wyścigami nie chce o nich słyszeć. Dzięki 
temu na starcie czuje się znacznie swobodniej, bez obcią- 
żeń. Zawsze tak postępuje.
Maud Philby odetchnęła. Lieven przyjrzał jej się ba- 
dawczo i doszedł do wniosku, że Amerykanka przejawia 
wyjątkowe zainteresowanie sprawami Kaia. Znajomość 
ta wyraźnie wykraczała poza ramy towarzyskiej gry, 
a nawet -jak mu się zdawało - traciły znaczenie subtel- 
ne aluzje na temat automobilowego współzawodnictwa 
obu panów. Widać było, że w postępowanie miss Philby 
wkradło się coś osobistego.
Lieven postanowił powściągnąć zapędy Kaia wobec 
Amerykanki i już się zastanawiał, co robić, by jego dzia- 
łania wyglądały na bezinteresowne. Było bowiem dlań 
jasne, że powodem ekscytacji Maud Philby jest wyłącz- 
nie okazywana przez Kaia obojętność; obawiał się niepo- 
trzebnego uczucia, które mogłoby się zrodzić, gdyby ry- 
wal wygrał wyścig. Należało popchnąć Kaia w stronę miss 
Philby, aby Amerykanka miała go w nadmiarze. Takie 
były założenia planu Lievena. Całą rozgrywkę już prze- 
myślał i rozpierała go duma z pomysłu a la Maupassant 
— działania nie wprost. To, co knuł, było zaiste szacho- 
wym gambitem z damą. Aby uprzedzić ewentualne nie-
102
spodzianki, poszedł na wyścigi razem z miss Philby. Dzień 
wcześniej przekonał Amerykankę, że łączą ich interesy. 
Zajmował dogodną pozycję do ataku.
Teraz potrzebował czegoś, co nagle rozczaruje Maud 
Philby. Najwięcej nadziei wiązał z możliwością nieocze- 
kiwanego zwycięstwa kogoś trzeciego. Nawet oswoił się 
z tą myślą, zwłaszcza że chwilowe zachcianki zwykł 
przedkładać nad korzyści zawodowe. I tak nieuchronny 
pojedynek Kaia z Murphym z dnia na dzień zyskiwał 
wielowarstwową otoczkę.
Trybuny wypełniły się na długo przed rozpoczęciem 
wyścigów i teraz, upstrzone rozedrganymi, barwnymi 
plamami, wyglądały jak pola namalowane przez impre- 
sjonistę. Nad trasą krążyły samoloty, zrzucając ulotki. 
Mnóstwo ich kołysało się w powietrzu i niczym ławica 
białych ryb opadały na głowy ludzi bądź wirując, trafia- 
ły na tor, skąd natychmiast usuwali je porządkowi.
Kłuła oczy biel nakreślonych kredą prostokątów wy- 
znaczających pola startowe. Mechanicy w niebieskich 
kitlach uwijali się na stanowiskach, piętrzyły się pirami- 
dy czarnych i szarych opon, obok walały się podnośniki 
samochodowe, wiadra z wodą i butelki.
Auta, które miały jechać w pierwszym wyścigu, usta- 
wiały się na starcie. Padł strzał i maszyny jak wilcza 
wataha wyrwały z wyciem do przodu. Maud Philby ani 
razu nie spojrzała na tor, czekała na Kaia i Murphy'ego. 
Kai pojawił się pierwszy Pomachała mu radośnie, a na 
jej twarzy wykwitł rumieniec. Kai ukłonił się.
-	Niebawem będę z powrotem, ten wyścig nie trwa 
długo.
Rozpromieniła się.
-	Życzę panu szczęścia.
-	Zobaczymy.
Lieven czuł, że ogarnia go wzburzenie. Kiedy zoba- 
czył, jak bardzo Maud Philby ożywiła się podczas tej kró-
103
ciutkiej wymiany zdań, wręcz tracąc panowanie nad 
sobą, uczucie to jeszcze się wzmogło. Do reszty stracił 
humor i wiarę w bliźniego, kiedy po chwili równie gorą- 
co życzyła sukcesu Murphy'emu.
Ten człowiek jest i pozostanie kanalią, pomyślał i na 
razie postanowił wstrzymać się z realizacją swych prze- 
myślnych planów.
Pierwszy wyścig się skończył. Głos z megafonów bez- 
ustannie coś mówił o Pucharze Mediolanu. Wysoko po- 
wiewały proporce z numerami startowymi i nazwiskami 
zawodników. Kolejne maszyny podjeżdżały na start.
Kai miał w kieszeni monetę talizman od księżnej Par- 
my. Czuł wewnętrzny żar i przez chwilę wydawało mu 
się, że znów słyszy dźwięki tamtej zabawy w parku - syk 
fajerwerków i głos kobiety, na której ramiona padało 
światło. W tajemniczy sposób ów nastrój przeniknął go 
na wskroś, po czym przeszedł w zuchwałe wyczekiwa- 
nie, pełne przeczuć i nadziei, osobliwe wyzwanie bezkresu 
i skrzącej się jasności... Zacisnął ręce na kierownicy.
Trzask wystrzału był jak ukąszenie komara w porów- 
naniu z niemal jednoczesnym, rozdzierającym rykiem 
startujących maszyn. Murphy od razu wyrwał do przo- 
du i zajął pierwszą pozycję, jakieś trzydzieści metrów 
przed całą grupą. Jego czerwony wóz na czele przyku- 
wał wzrok niczym sztandar wiodący oddział do ataku.
Maud Philby zastygła w bezruchu. Zacisnęła wargi, 
rysy jej twarzy ściągnęły się, profil znaczyły jedynie 
oszczędne linie.
-	Kto prowadzi?
-	Murphy. Ucieka całej grupie. Kai...
-	Kai? - Lieven, zdenerwowany, wstał.
-	Kaia nie ma w grupie.
-	Gdzie...?
-	Gdzie jest Kai?
Miss Philby wyciągnęła rękę.
-	Tam...
104
Przekleństwo zamarło na ustach Lievena. Biały wóz 
jedyny został na starcie.
-	Nie odpalił!
Zdawało się, że trwa to całą wieczność. Auto ani drgnę- 
ło. Lieven nie mógł na to patrzyć. Kręcił się w kółko i tu- 
pał, złorzecząc: nerwy tego starszego, raczej korpulent- 
nego człowieka były napięte do granic wytrzymałości. Nie 
mógł nic poradzić, gotów był tłuc głową w mur, widząc, 
jak inni pędzą przed siebie.
Maud Philby przywarła wzrokiem do linii startu. Na- 
gle rozległ się grzmot silnika i samotna biała plama ru- 
szyła z miejsca, zostawiając za sobą pióropusz dymu. Lie- 
ven podskoczył i rozczarowany załamał ręce.
-	Za późno, o wiele za późno... - Spojrzał na cyfer- 
blat, zerknął na Maud Philby, potrząsnął zegarkiem i za- 
pytał Amerykankę o czas. Porównali zegarki i Lieven 
odetchnął z ulgą. Sądził, że Kai stracił kilka minut; w rze- 
czywistości było to zaledwie czterdzieści osiem sekund.
Ścigające się maszyny z wyciem przemknęły znów obok 
trybun. Prowadził Murphy, udało mu się jeszcze zwięk- 
szyć dystans wobec innych. Dalej, gęsto, jeden za dru- 
gim, gnali następni. Na końcu jechał Kai, któremu na- 
wet udało się trochę zbliżyć do grupy.
Na trzecim okrążeniu Kai dogonił przedostatniego kie- 
rowcę. Powoli wysunął się przed niego. Po pięciu okrąże- 
niach wyprzedził dwie kolejne maszyny. Od Murphy'ego 
dzieliły go jednak cztery kilometry.
Maud Philby wsparła dłonie na barierze.
-	Stopniowo połyka rywali.
-	Wyścig jeszcze trwa.
-	Sądzi pan, że dojdzie...?- Poprawiła się: - ...że 
będzie dalej wyprzedzał?
-	Do końca zostało piętnaście okrążeń. W tej chwili 
nie można niczego przesądzać. Nawet co do Murphy'ego.
Na siódmym okrążeniu Kai zwolnił. Zjechał na stano- 
wisko.
8 — Przystanek na horyzoncie
105
Hollstein krzyczał:
-	Tylna prawa opona! 
Mechanicy rzucili się do kół.
-	Wymienić wszystkie! - wołał Kai.
Hollstein wepchnął mu papierosa do ust i trzymając 
w lewej ręce butelkę wody mineralnej, pytał:
-	Coś do picia?
-	Nie! Źle wyszedłem ze startu, Hollstein, ale to nie 
powinno nam psuć humoru! Wóz ciągnie wspaniale. - Kai 
rzucił okiem na koła, podnośniki trzasnęły o grunt. Już 
był za kierownicą. - Świetna robota, ani minuty za długo.
Wokół wszystko wirowało. Megafony na trybunach 
dudniły:
-	Na zakręcie Lesmo Mazzini miał awarię tłoka - koń- 
czy wyścig! Rath musiał wymienić świece -jedzie dalej!
Na torze zostało sześć aut. Kai dopadł ostatniego za- 
wodnika i zdołał go wyprzedzić na prostej. Z rozpędu zo- 
stawił za sobą jeszcze jeden wóz, przykleił się do niewiel- 
kiej, niebieskiej maszyny i metr po metrze zmniejszał 
dystans.
Sytuacja robiła się interesująca. W przelocie koło sta- 
nowiska technicznego Kai dostrzegł bladą twarz Hollstei- 
na i zaraz za nim stojący wóz Murphy'ego. Kiedy Kai 
przejeżdżał, Murphy właśnie siadał za kierownicą. Miał 
jednak całe okrążenie przewagi, z którą Kai musiał sobie 
poradzić.
Po dwóch następnych okrążeniach Murphy wymie- 
niał zanieczyszczone świece. Podczas krótkiego postoju 
stracił niemal całą przewagę. Kai jechał już tylko trzysta 
metrów za nim, na trzeciej pozycji.
Dodał gazu i udało mu się wyprzedzić kierowcę jadą- 
cego za Murphym. Teraz przed sobą miał już tylko Ame- 
rykanina.
Uspokoił się, opadło z niego całe podniecenie ostatnich 
godzin. Teraz musiał wytrzymać jeszcze trzy rundy. Wie- 
dział, że jest szybszy od Murphy'ego i że jeśli nic się nie
106
wydarzy, stać go będzie na więcej niż tylko odrobienie 
strat.
Na pełnym gazie pokonał najważniejszy zakręt, wziął 
go - jak szaleniec - górą, dopadł do czerwonej maszyny 
i przez sekundę pędził obok, po czym wysunął się przed nią.
Maud Philby szarpała batystową chusteczkę. Trybu- 
ny szalały. Nieznajomi wymieniali opinie. Najwięksi za- 
paleńcy niebezpiecznie przechylali się ponad barierą.
-	Jadą!
Zelektryzowany tłum znieruchomiał, wpatrując się 
w tor, skąd dobiegał potężniejący ryk silników. Wielcy ry- 
wale zbliżali się, pierwszy przemknął biały wóz - miał 
dużą przewagę.
-	Kai!
Maud Philby jęknęła i naraz poczuła, że słabnie.
-	Lieven, proszę mi przynieść pomarańczę.
Zaskoczyła go, zrozumiał, że widzi teraz jej prawdzi- 
we oblicze, że się w końcu odsłoniła. Kręcąc głową, przy- 
niósł owoce i uznał, że trzeba działać i że jego przemyśle- 
nia były słuszne.
Kai przemknął wzdłuż trybun. Zaczynało się ostatnie 
okrążenie. Napięcie sięgało zenitu. Zaciążyło nad tłumem, 
dusząc eksplozję krzyku, zastygło w milczeniu nabrzmie- 
wającym wyczekiwaniem jak prężący się do skoku dra- 
pieżca.
Nagle na trybunach zrobiło się małe zamieszanie. 
Jakaś kobieta krzyczała. Nikt na nią nie zwracał uwagi. 
Wciąż jednak wołała. Ponaglała, prosiła, coraz głośniej. 
Tym wymowniejsze było milczenie tłumu.
Powoli do krzyku kobiety dołączały kolejne, wołają- 
cych przybywało i w końcu okazało się, o co chodzi: w po- 
przek trasy turlał się jasny kłębuszek, za nim następny, 
jeden tańczył wokół drugiego: za barierę wypadły dwa 
pieski maltańskie i beztrosko baraszkowały na torze, nie 
bacząc na dobiegające z góry nawoływania.
107
Przez to drobne zdarzenie rozładowało się całe dotych- 
czasowe napięcie trybun; obawa o los szczeniąt zatacza- 
ła coraz szersze kręgi i niczym potężna fala rozlewała się 
wokół. Zatrzymać jej już się nie dało. Rozległy się gwiz- 
dy, ludzie krzyczeli, machali rękami, oba psy znalazły się 
w centrum uwagi.
Teraz para maltańczyków wyraźnie się zaniepokoiła, 
pieski wyglądały na skołowane. Już nawet znalazł się 
ktoś chętny do sforsowania bariery z desek, ale go odcią- 
gnięto. W strachu o życie zwierząt ludzie wstrzymali od- 
dech: świst kompresorów potężniał, nadjeżdżały finiszu- 
jące maszyny.
Kai mógł jeszcze zwiększyć dystans, ponieważ Mur- 
phy znów miał defekt cylindra i jego wóz nie rozwijał 
pełnej szybkości. Był pewien zwycięstwa, ta pewność do- 
starczała mu szczególnej satysfakcji.
Z drugiej strony, gdyby teraz zamiast bezpiecznie zdą- 
żać do mety, siedział Murphy'emu na zderzaku, wyścig 
ekscytowałby go znacznie bardziej.
W polu widzenia miał już trybuny i uderzyło go, że 
wśród publiczności dzieje się coś niezwykłego. Wytężył 
wzrok i zobaczył dwie małe plamki na torze. Natychmiast 
się połapał, o co chodzi: znał kapryśną zmienność tłu- 
mów, wiedział, że w tej chwili dla trybun los dwóch szcze- 
niaków jest ważniejszy od rezultatu wyścigu (złośliwość 
bywa zaraźliwa, współczucie może przerodzić się w epi- 
demię, ponieważ ma za sobą sankcję moralną, a łatwość, 
z jaką można się stać moralnym, pociąga w takich oko- 
licznościach każdego).
Naraz Kai wpadł na pomysł, nieodparty: musiał po- 
stąpić właśnie tak. Błyskawicznie rozejrzał się i ocenił, że 
zdąży. Ostrożnie popuścił pedał gazu, nacisnął delikat- 
nie hamulce, a kiedy poczuł, że biorą, docisnął je moc- 
niej. Oba psy widział już wyraźnie - zupełnie ogłupiałe
108
z powodu wrzawy biegły prosto pod samochód. Teraz Kai 
nacisnął pedał hamulców z całej siły - rozległ się ostry 
zgrzyt i zaraz potem przeraźliwy pisk opon. Wóz stanął 
dęba, chwilę jeszcze sunął po ziemi i zatrzymał się obok 
trybun. Od mety dzieliło go jakieś sto metrów, szczenię- 
ta były tuż przed maską.
Wychylił się. Jeden psiak biegł mu wprost do ręki. 
Kai podniósł go i spróbował schwycić drugiego. Ten jed- 
nak uciekł i wcisnął się pod samochód.
W tej samej sekundzie obok mignął czerwony wóz 
Murphy'ego i z rykiem dopadł mety. Murphy zdobył Pu- 
char Mediolanu.
Owację jednak zgotowano Kaiowi. Tłum zrozumiał, 
że wewnętrzny impuls kazał mu wyrzec się zwycięstwa 
dla ratowania zwierząt. Nieważne, czy była to tylko poza, 
czy odruch serca. Doceniono gest.
Kai wcisnął sobie szczeniaka pod ramię i sięgnął po 
drugiego, który zaszył się pod kołami i zaciekle ujadał. 
Pośród nadjeżdżających z hukiem maszyn starał się 
wyciągnąć zwierzaka.
Ostatnie pojazdy kończyły wyścig. Kai ze zdziwieniem 
przyglądał się swej ręce, którą maltańczyk pogryzł do 
krwi. Ludzie to dostrzegli i na trybunach rozległ się 
śmiech. Na tor upadły pierwsze kwiaty; tłumy ogarnął 
szał entuzjazmu, zapomniano o wyścigu, ważny był tyl- 
ko ten incydent, który zaczął się niepozornie, lecz ku po- 
wszechnemu zdumieniu zamienił się w wydarzenie dnia 
i zrządzeniem losu zakończył się pomyślnie. Rekordowy 
wynik wyścigu stracił znaczenie, stał się kwestią drugo- 
rzędną. Był zbyt świeży, nikt się nim nie zajmował. Prze- 
sądził o tym czyn Kaia i może też dwa jedwabiste kłę- 
buszki - doprawdy trudno o coś milszego...
Nikt nie słuchał gardłujących megafonów. Ludzie tło- 
czyli się obok bariery, las rąk wyciągał się do pomocy, z tłu-
109
mu wynurzyła się czyjaś ciemna czupryna, potem szczu- 
pła twarz, jakaś młoda dama balansowała przez chwilę 
ponad głowami zgromadzonych, zeskoczyła z bariery 
i wbiegła na tor. Pieski poturlały się do niej, dama zgar- 
nęła je z toru i z zajętymi rękoma stanęła przed Kaiem. 
Postawiła swawolną parę ponownie na ziemi i na oczach 
wszystkich ucałowała go z całej siły.
Publiczność wpadła w zachwyt. Jacyś mężczyźni, któ- 
rzy wtargnęli na tor, chcieli nieść Kaia na rękach. Z naj- 
większym trudem wrócił do samochodu.
Obok stanowiska technicznego zderzył się z Murphym, 
który natychmiast go pochwalił za znakomitą jazdę. By 
ceremoniom stało się zadość, Kai pogratulował Amery- 
kaninowi zwycięstwa. Dla odmiany Murphy, powodowany 
szlachetną uczciwością, wyjaśnił, że gdyby nie malheur 
Kaia, absolutnie nie wygrałby wyścigu, ponieważ z po- 
wodu defektów maszyny został daleko w tyle.
-	To było raczej bonheur, nie malheur - zaśmiał się 
Kai.
Murphy patrzył na Kaia i niczego nie pojmował.
-	Pęknięcie tłoka? - zapytał rzeczowo.
Zupełnie nie rozumiał, co się naprawdę wydarzyło.
W dyrekcji wyścigów, gdzie panowało niejakie zamie- 
szanie, postawiono Kaiowi szereg pytań. Nikt dokładnie 
nie wiedział, jak należy postąpić. Zachowanie Kaia go- 
dziło w regulamin, co nie miało jednak znaczenia, skoro 
Kai nie wygrał. Domniemaniom nie było końca, szukano 
jakiegoś punktu oparcia. Przecież miał wolną drogę: gdyby 
rozjechał szczeniaki, wozem by nawet nie zarzuciło, może 
poczułby co najwyżej lekkie uderzenie.
Kai z powagą kiwał głową.
-	Tak więc chcą panowie zdjąć ze mnie ten ciężar. 
Następnym razem wezmę to pod uwagę.
Czy to były jego psy? A może zna właścicielkę? - re- 
porterzy już ostrzyli ołówki.
110
Kaia ogarniało zniechęcenie. Zrozumiał, że łatwo zro- 
bić coś wymagającego fantazji, trudniej zadowolić oto- 
czenie sensownymi wyjaśnieniami. Wszystko musi mieć 
jakiś powód, inaczej nikt nie daje wiary tłumaczeniom. 
Przyczyny, powody, motywy - oto mizeria tego świata.
Kai uciekł do Frute i nawet nie pożegnał się z przyja- 
ciółmi.
VIII
Zatoka pokryła się srebrem i błękitem. Błękitu wciąż 
przybywało. W świetle opadającego słońca zarysy gór 
gubiły się niczym wątła melodia skrzypiec. W końcu świa- 
tło zupełnie zeszło z gór i jeszcze tylko przez jakiś czas 
rozjaśniało zielonkawe niebo.
Kai usiadł na dywanie obok Frute.
- Frute, od dwóch godzin tylko milczymy i napawa- 
my się atmosferą wieczoru. To oczywiste, że rozmyśla- 
my i próbujemy dociec przyczyn naszego nastroju. Mur- 
phy'ego wpędziliśmy w chorobę, o czym nie pomyślałem 
podczas naszej akcji. Jesteśmy poza tym tanimi pozera- 
mi, chociaż już dziesięć lat temu z przykrością odstąpili- 
śmy od podobnych praktyk. Tym razem musieliśmy je 
zaakceptować z własnej woli, choć odrobinę przymusze- 
ni. Czyżbyśmy popadali w pesymizm? Maud Philby to 
chyba niezbyt ważna znajomość, owszem, miła, nie na- 
rusza spokoju; niewykluczone, że też się rozchorowała, 
a może i nie - co do niej jesteśmy zgodni. Ale widzisz, 
Frute, jest jeszcze Barbara, wobec której odżywa wszyst- 
ko, co było wcześniej, i w serce wkrada się rozterka, bo 
opowiada się właśnie za Barbarą. Barbara jest nie tylko 
kobietą - to fundament, to skrzyżowanie wszelkich dróg. 
Musimy się z tym zgodzić. Podobne wyznania zawsze są 
trudne. Zwykle wolimy przeczekać i z całym przekona- 
niem ruszyć tymczasem gdzie indziej, w zupełnie odmien-
112
ny teren. Coś takiego pomaga bardziej niż przemyślne 
analizy. Z analiz zresztą niewiele wynika. Pozostaje jesz- 
cze Lilian Dunąuerke. Z nią trudno będzie coś osiągnąć, 
jest na pewno wyjątkowa. Fioła twierdzi, że kocha wi- 
cehrabiego de Courbisson. Miejmy się na baczności, 
Frute!
Murphy patrzył rozdrażniony na Maud Philby.
-	Kai powinien zostać aktorem, a nie kierowcą wyści- 
gowym.
-	Aktorstwo to trudny zawód - odparła ironicznie. - 
Ale czyż nie jest prawdziwym kierowcą?
-	Zdaje się, że lubi efektowne zagrania. Tak postępu- 
ją amatorzy.
-	Jak na amatora jest całkiem niezły.
-	To szarlatan, który ponad wszystko przedkłada po- 
klask publiczności.
-	Wczoraj nawet sam coś takiego powiedział.
-	Starał się zatrzeć złe wrażenie. Jakie właściwie mogą 
być motywy jego postępowania?
Maud Philby spojrzała Murpłr/emu prosto w oczy i za- 
pytała uprzejmie:
-	A jakie są pańskie motywy?
-	Kai nie gra fair.
Miss Philby, zniecierpliwiona, wzruszyła ramionami.
-	Uchodzi za człowieka światowego, z klasą.
-	Może w, innych okolicznościach. Wyścigi zamienił 
w farsę i zniszczył rywali. Zrobił to z premedytacją - gło- 
śno myślał Murphy. - Maud, może mi pani wierzyć, że 
gdybym wiedział, dlaczego on się zatrzymał, również bym 
wyhamował! A gdyby wóz się przewrócił, nie dojechałbym 
do mety! - Czekał, uniósł wzrok. - To była nierówna 
walka. Kai musiał wygrać, ja znalazłem się na straconej 
pozycji.
-	Murphy, to się robi niesmaczne. Poza tym z senty- 
mentalizmem nie jest panu do twarzy.
113
-	Wiem, że to niestosowne. Nie potrafię żonglować 
uczuciami. Myślę jednak o zaszłościach, które zakorze- 
niły się tak mocno, że przetrwały niejedno i teraz wyma- 
gają specjalnego traktowania. Maud, chodziliśmy razem 
na lody i uczyliśmy się francuskiej wymowy; co do fran- 
cuskiego zresztą nie była pani najlepsza. Jedno dla dru- 
giego było ucieleśnieniem wielu niejasnych pojęć, poma- 
galiśmy sobie, nawet o tym nie wiedząc. Od dawna wy- 
rośliśmy z wcześniejszego poczucia wspólnoty, każde 
buduje teraz własny świat, do którego drugiemu znacz- 
nie trudniej przeniknąć niż kiedyś. Coś z tego jednak 
pozostało, są we mnie obrazy związane Wyłącznie z pani 
osobą. Ich obrona nie oznacza tchórzostwa, lecz - proszę 
mi wybaczyć te słowa - poczucie słabości wobec innych.
Maud Philby zaśmiała się.
-	To prawda, Murphy, jadaliśmy razem lody, razem 
żeglowaliśmy. Ale od kiedy jest pan tak wrażliwy, by się 
rozczulać nad wspomnieniami?
-	Odkąd musiałem się zetrzeć z komediantem, który 
pomylił tor wyścigowy z salonem.
-	Murphy, pańska zajadłość dowodzi, że zainkasował 
pan celny cios. Powiedzmy uczciwie: cały ten gniew bie- 
rze się z przeświadczenia, że Kai mógł wygrać, gdyby 
tylko zechciał.
Murphy zastygł w fotelu. Maud Philby obserwowała 
go z zainteresowaniem. Liczyła się z wybuchem. Zaczął 
jednak miękko:
-	Powinniśmy być wobec siebie szczerzy. Ja nie roz- 
czulam się nad wspomnieniami, lecz staram się chronić 
naszą przyszłość. Wiem, z jakiego powodu tego chcę. Pani 
też wie...
-	Otwartość godna pozazdroszczenia. Jak sobie przy- 
pominam, dwukrotnie proponował mi pan małżeństwo. 
Nie mogłam panu odpowiedzieć twierdząco, szybko też 
o wszystkim zapomniałam. Zalet małżonka ma pan na- 
wet w nadmiarze. Czasem wręcz wydaje mi się, że pan
114
już się urodził żonaty. Wszelkie chwyty stosowane w mał- 
żeństwie zna pan na wylot. Jest pan wprost niesamowi- 
cie etyczny i prostoduszny. Co się z panem dzieje?
-	Jestem wściekły!
-	Gorzej, wściekle zazdrosny! To właśnie wpędziło 
pana w chorobę. - Próbowała go udobruchać: - Dopiero 
co mówił pan o zaszłościach. Zostańmy przy nich. I niech 
pan już da spokój!
-	Od pewnego czasu trzymają się pani żarty psycholo- 
giczne. Na tym terenie zawsze czułem się obco, darujmy 
więc to sobie. Rozmawiajmy znów jak kiedyś w Teksasie...
-	Czyli jak?
-	Bez konwenansów. Nie mówmy o uczuciach. Pani 
wie, że chciałbym panią przy sobie zatrzymać. Pogodzi- 
łem się z tym, że ma pani wiele cech niezbyt dla mnie 
miłych. Jestem tego świadomy i spodziewam się, że po- 
trafię je nawet uszanować. Na moją decyzję nie mają żad- 
nego wpływu. Dlaczego jestem głęboko przekonany 
o słuszności takiej decyzji...? Nie mogę i nie chcę o tym 
mówić. Maud, bardzo mi zależy, aby pani ze mną zosta- 
ła. Tymczasem dla pani to tylko gra... - Zrezygnowany 
machnął ręką. - Zresztą dobrze... Wie pani, co sądzę 
o tych zapierających dech sztuczkach, iskrzeniu to tu, to 
tam, podniecającym, ale i niebezpiecznym. Maud, powin- 
na pani ciągnąć tę grę...
Przyglądała się Murphy'emu spod na wpół opuszczo- 
nych powiek, nie zdradzając, jak bardzo ekscytuje ją ta 
tyrada, której spodziewała się już od dawna.
-	Teraz znów prowadzi pani grę - ciągnął Murphy. - 
Moim przeciwnikiem jest Kai.
-	Kai. - Miss Philby się uśmiechnęła.
-	Tak. Ale to się musi skończyć. Grę, którą pani za- 
częła, zamierzam podjąć jako kierowca wyścigowy. Wszyst- 
ko przewidziałem. Pierwszy etap mamy za sobą. Wyścig 
w Monzie był farsą. Teraz czeka nas wyścig górski o mi- 
strzostwo Europy. To zadecyduje.
115
-	Owszem, ale o czym zadecyduje?
-	O pani, Maud - odparł chłodno Murphy.
-	Mówi pan jak prawdziwy Teksańczyk.
-	Pani nie chce zrozumieć. Nie chodzi o Kaia i o mnie. 
Kai zniknie, a po nim pojawią się inni. Pani musi zdecy- 
dować sama o sobie. Czy dalej ma być tak samo, czy może 
inaczej? Wiem, że my, Amerykanie, nie dorównujemy 
Europejczykom w psychologicznych zawiłościach. Wierzy- 
my wyłącznie w sukces, który ja także uważam za roz- 
strzygający. Odwołajmy się więc do sukcesu. Jeśli wygram 
wyścig, raz na zawsze zwyciężę Kaia i jemu podobnych.
-	Pomylił mnie pan z kimś, kogo podniecają wskaza- 
nia stopera. Pański obraz świata, mój drogi, jest niezwy- 
kle uproszczony. Wygląda na to, że składa się wyłącznie 
z tras automobilowych zaliczanych jedna po drugiej.
-	Maud, popada pani w sentymentalizm. Nigdy pani 
taka nie była.
-	Tylko w pańskiej obecności. Nie zawsze bywam taka 
sama. Wręcz przeciwnie, nie umiem żyć bez zmian.
-	Zarzuca mi pani uproszczone spojrzenie na świat. 
Chciałbym, żeby tak było. Do wytłumaczenia tej sytuacji 
posłużyłem się najprostszym szablonem. Zrobiłem to nie- 
chętnie, wcześniej musiałem wiele przemyśleć, niejedno 
przezwyciężyć. Ale nie roztrząsajmy tego; dla pani tak 
też będzie lepiej. Przyjęcie prostych reguł nie przyszło mi 
łatwo, w każdym razie znacznie trudniej niż pani. Ale 
teraz dużo rozumiem, dla pani rozeznanie w sytuacji też 
powinno się stać łatwiejsze. W sprawach ważnych, na 
które nie mamy wpływu, często pozostaje nam zdać się 
na przypadek, coś nieprzewidywalnego. Poddam się pró- 
bie, mimo że moje szanse nie rysują się korzystnie.
Maud Philby zwlekała z pytaniem, które musiało paść:
-	Dlaczego?
-	Ponieważ wóz Kaia jest szybszy od mojego. Wyścig 
w Monzie tego dowiódł. To nie Kai wygrał, lecz jego ma- 
szyna.
116
-	Podczas wyścigu górskiego prędkość maksymalna 
będzie miała drugorzędne znaczenie.
-	To prawda, prędkość nie będzie najważniejsza. Kai 
jednak pojedzie z ulepszonym gaźnikiem, dzięki które- 
mu wóz lepiej przyśpiesza.
-	Czy to ma znaczenie?
-	Ogromne. Jego szanse będą nieporównywalnie 
większe niż moje.
-	Skąd pan o tym wie?
-	Od niego samego, od Hollsteina, od Lievena - nie 
robią z tego tajemnicy.
-	Nie wie pan, na czym polega ulepszenie? 
Murphy ociągał się z odpowiedzią.
-	Nie - odrzekł w końcu. - Gdybym wiedział, szanse 
byłyby równe. Podczas zwykłego wyścigu wyrównanie 
możliwości nie ma wielkiego znaczenia, tam każdy trosz- 
czy się o siebie. Ale to będzie pojedynek, za którym stoi 
cały splot okoliczności i spraw. Tutaj szanse muszą być 
identyczne. Tylko wtedy można mówić o walce fair.
Miss Philby wiedziała już, do czego Murphy zmierza. 
Postanowiła mu pomóc:
-	Co na to Kai?
Murphy odezwał się nader spokojnie:
-	Trzeba to wyjaśnić, Maud. I właśnie pani musi to 
zrobić!
-	Toż to absurd.
Nie miała ochoty do niczego się mieszać, a już na pew- 
no nie zamierzała zrażać do siebie Kaia. Poraził ją bez- 
miar nonsensu w rozumowaniu Murphy'ego, coś takiego 
mogło się jednak przydać, w dodatku jej pochlebiało. 
Gdyby zebrać wszystko razem i dobrze przemyśleć, dało- 
by się uknuć sensacyjną intrygę.
Maud Philby zdawała sobie sprawę, że nadgorliwość 
Murphy'ego pomaga jej zbliżyć się do Kaia. Myślała na 
tyle nowocześnie, by wiedzieć, że już rozpoczęty flirt się 
rozwinie, a rywalizacja go podtrzyma. Dlatego sama po-
117
wstrzymywała się od działania; wierzyła w sprawczą moc 
układu. Ufała jej w przekonaniu, że wszystko może się 
wydarzyć.
Wspomniała wizytę u Pescha w San Remo, gdzie Kai 
wyraził chęć udziału w wyścigach. Od tamtego czasu 
wciąż o nim myślała i porównywała go z Murphym. My- 
śli te coraz bardziej ją zaprzątały i teraz wystarczyłby 
drobny pretekst, by poszła za Kaiem. Zamierzała poszu- 
kać takiego pretekstu.
Miała świadomość, że wbrew temu, co sugerował Mur- 
phy, nie chodzi o czysto intelektualne podłoże tego spor- 
towego flirtu. To było coś poważniejszego. Pragnęła Kaia. 
A Murphy miał jej pomóc. W końcu - i tutaj Murphy się 
nie mylił - pozostanie właśnie on. A wtedy zawsze będzie 
można pomyśleć, co dalej.
Na razie jednak Murphy wszystko pogmatwał. Było- 
by dobrze wybrnąć z opresji, nie wiążąc się zbyt mocno, 
ale też nie dając się zranić. Miss Philby zdecydowała się 
więc na kolejny zwrot. Ponieważ Murphy sądził, że jego 
szarża niemal się powiodła, należało teraz pomieszać mu 
szyki i uderzyć z przeciwnej strony.
-	Murphy, przestałam pana rozumieć. Zupełnie nie 
wiem, o co panu chodzi. Mówił pan o wizycie w warszta- 
cie samochodowym. Uważam, że nawet pańskie szaleń- 
stwo nie usprawiedliwia podobnych manier. Postaram 
się zapomnieć o dzisiejszej rozmowie.
Murphy się przestraszył. Pogubił się przy jej kolej- 
nym wyskoku i nie zauważył wolty, którą Maud Philby 
zatoczyła, by dotrzymać obietnicy, a zarazem nie krępo- 
wać sobie ruchów. Próbował jej przerwać. Odparowała 
stanowczo:
-	Nasza rozmowa dobiegła końca.
Zamierzał oponować, przekonywać, że może później... 
Spostrzegła to i uprzedziła go, wstając.
-	Powinien pan znaleźć czas na trening nie tylko 
automobilowy: niech pan spróbuje powściągnąć swą fan-
118
tazję. Jest w okropnym stanie. - Drżała z radości na myśl, 
że skłoni Kaia do rozmowy o ulepszeniach konstrukcyj- 
nych. Jeśli Kai nie zechce mówić, zamierzała mimo 
wszystko zwodzić Murphy'ego. Swą chwilową przewagę 
wykorzystała do ostatka. - Będzie pan miał okazję zająć 
się tak jazdą, jak i ćwiczeniem fantazji jeszcze przed mi- 
strzostwami Europy.
-	A co z wyrównaniem szans? - spytał Murphy, po 
czym zerwał się gwałtownie.
-	To się da zrobić.
Nie czekając na odpowiedź, szybko wyszła.
IX
Sporting-Club urządzał wielkie strzelanie do gołębi. 
Traktowano to jak imprezę zamkniętą, nie przewidywa- 
no udziału gości, toteż zgromadziła się klubowa elita.
Wstępne zmagania rozpoczęły się rano. Przez cały 
dzień słychać było suchy trzask wystrzałów, który niósł 
się wzdłuż promenady, docierał do sal kasyna, czytelni, 
przenikał przez drzwi i okna - cichy, wytworny, śmiercio- 
nośny.
Po południu wszyscy zgromadzili się na stanowisku, 
gdzie miała się rozegrać decydująca walka.
Kai przyszedł w towarzystwie Maud Philby.
Było późne popołudnie, złocista pora pogłębionych 
barw Lazurowego Wybrzeża, spokojnego morza i nasy- 
cenia światłem. Na pootwierane drzwi opuszczono nisko 
markizy, które strzegły cienia niczym kwoki jaj. Przez 
wzorzysty parasol przeświecało słońce i rzucało kwiato- 
wy wzór na balustradę tarasu. Zaraz za polem strzelec- 
kim znajdował się przepływ koloru lapis lazuli, delikat- 
nie obmywany wodą sięgającego tu ramienia zatoki.
W rogu ogrodzonego placu powiewała chorągiewka. 
Na jednym ze stołów leżały różne papiery, sprawozdania 
i formularze. Rozgrywki dobiegały końca: na placu boju 
zostało dwóch rywali i walka pomiędzy nimi właśnie 
wkraczała w rozstrzygającą fazę.
Lieven podszedł do Maud Philby i Kaia i udzielił im
120
wyczerpujących informacji. Przeciwnikami byli kapitan 
0'Donnel i wicehrabia Courbisson. Obaj mieli po dwa- 
dzieścia sześć trafień przy trzydziestu strzałach. Pozo- 
stało im jeszcze po pięćdziesiąt strzałów.
- Courbisson strzela bez pudła.
Kai spojrzał w tamtą stronę. Courbisson był młodym 
jasnowłosym mężczyzną o angielskich rysach twarzy. 
Jedynie brwi miał ciemne, świadczyły o pochodzeniu wi- 
cehrabiego. Mimo podniecenia umiał nad sobą zapano- 
wać, każdy jego ruch był wyważony.
Kai czuł, że budzi się w nim ciekawość. Przypomniał 
sobie ogród księżnej Parmy, rozmowę z Fiolą o Lilian 
Dunąuerke i utkwiony w nim wzrok Pierrota, z którym 
spotkał się przy stoliku do kart. Pierrotem był Cour- 
bisson.
Z przeciwnej strony stanowiska rozległ się głośny sy- 
gnał powiadamiający, że wypuszczono gołębia. Opadła 
ruchoma ścianka klatki i Courbisson uniósł brwi. Gołąb 
jednak, po wyjściu z ciemnej skrzynki oślepiony blaskiem 
słońca, nie ruszał się. Wystraszony przycupnął na ziemi 
i nastroszył pióra.
Courbisson opuścił fuzję: regulamin zabraniał strze- 
lać do siedzącego ptaka. Ze znaczącym uśmiechem od- 
wrócił się w stronę obserwujących go osób, dając do zro- 
zumienia, że celny strzał to dla niego fraszka.
Taka nonszalancja rozzłościła Kaia. Kontrast był Rrzy- 
kry: z jednej strony bezbronny, wystraszony gołąb, z dru- 
giej człowiek zadający śmierć - postawny, zadufany w so- 
bie, wyposażony w doskonałą broń, odziany w świetnie 
skrojony garnitur, traktujący to wszystko jak zabawę.
Ludzie stojący przy klatkach próbowali wypłoszyć pta- 
ka. Gołąb najpierw zaczął biec, po czym uniósł się nad 
ziemię, bijąc pośpiesznie skrzydłami. Courbisson był bez 
wątpienia dobrym strzelcem: odczekał sekundę, następ- 
nie zakreślił lufą niewielki łuk i wypalił. Rozległ się huk 
wystrzału, któremu towarzyszył obłoczek dymu. Trzepo-
9 — Przystanek na horyzoncie
121
czące ciało gołębia opadło, akurat gdy ptak pierwszymi, 
pewnymi uderzeniami skrzydeł wzbijał się w przestrzeń; 
podrygujący kłębek piór został szybko uprzątnięty.
-	Pierwszorzędny strzał.
Kai podszedł kilka kroków i niemal dotknął sznura 
ograniczającego teren zawodów. Panowie z komisji sę- 
dziowskiej poznali go i przekonywali, by jeszcze teraz 
przystąpił do rozgrywki. Wiedzieli, że jest dobrym strzel- 
cem.
Ktoś machał kartką papieru.
-	Zrobimy wyjątek. Szanse są obiecujące. Wpisać pana 
na listę?
-	Nie.
-	Może uśmiechnie się do pana szczęście. Labouchere 
i Mon ty odpadli...
Kai pokręcił głową. Widział, że Courbisson uważnie 
mu się przygląda.
-	Dlaczego pan odmawia?
-	Wolę strzelanie do rzutków. Zabijanie dla przyjem- 
ności tych niewinnych i pięknych ptaków zupełnie mnie 
nie pociąga.
Zależało mu, by jego słowa dotarły, gdzie trzeba. Cour- 
bisson usłyszał ostatnie zdanie i zrozumiał je właściwie. 
Jeszcze trzymając fuzję w ręku, postąpił dwa kroki 
w stronę Kaia i rzekł:
-	Czy byłby pan na tyle miły, by raz jeszcze przedsta- 
wić swój punkt widzenia? Proszę przy tym pamiętać, że 
za chwilę będę znów strzelał do żywych gołębi.
Sytuacja stawała się groźna, napięcie sięgało zenitu. 
Kai odezwał się bardzo spokojnie:
-	Nie mam zwyczaju tłumaczyć się przed nieznajo- 
mymi...
Courbisson pobladł i oddalił się. Nie odezwał się wię- 
cej. Otoczyli go znajomi. 0'Donnel podjął się mediacji.
-	Courbisson, niepotrzebnie się pan unosi. 
Razem z Lievenem próbowali załagodzić spór. Zanim
122
jednak, szepcząc, zdołali coś ustalić, dał się słyszeć jakiś 
głos:
- To prawda. Strzelanie do ptaków jest niepotrzebne 
i okrutne.
Rozmowa urwała się jak nożem uciął. Kai rozpoznał 
głos. Obok stała Lilian Dunąuerke.
Nagle ciszę napełnił gwar, ludzie mówili jeden przez 
drugiego, szum rozmów wzbierał kipiącą falą. Kobieta 
stojąca obok Kaia wiedziała jednak, co robi, wiedziała też, 
na ile ją stać. Szczupła, o chłopięcej figurze, wyglądała, 
jakby znalazła się w salonie. Czekała. Była czarująca 
i pewna siebie, całkowicie panowała nad sytuacją.
Wobec takiego obrotu spraw nie pozostawało już nic 
do zrobienia. 0'Donnel zwrócił się do zgromadzonych 
i wyjaśnił, że nie weźmie udziału w finale.
Napięcie opadło. Rezygnując z zawodów, kapitan wy- 
kazał się bystrością umysłu. Ludzie śmiali się i cieszyli, 
że byli świadkami drobnej sensacji, całkiem nieprzewi- 
dzianej, o której przyczynie już zapominano - kolejnego 
kaprysu Lilian Dunąuerke i szarmanckiej galanterii 
0'Donnela, co dostarczyło tematu ożywionej i wdzięcz- 
nej konwersacji. Podziwiano tę kobietę, jej pewność sie- 
bie i zimną krew: jedno jej słowo wystarczyło, by wytwo- 
rzyć atmosferę, której dramaturgia sięgała korzeniami 
minionych stuleci. Przez sekundę pośród słomkowych 
kapeluszy i panów ze strzelbami zalśnił blask rokoka, 
kiedy to wola kobiety była prawem, a jego dobrowolne 
przestrzeganie czymś oczywistym. Ciepły nurt unosił 
wszystkich, ludziom zdawało się, że ich odmienia; uwo- 
dził ich czar formy i zniewalający wdzięk, które potrafią 
zapanować niezależnie od okoliczności.
Lilian Dunąuerke wzięła 0'Donnela pod ramię i popro- 
wadziła pomostem aż do końca półkolistego tarasu. Przez 
chwilę rozmawiali, stojąc w jasnym świetle, które nieodmien- 
nie pojawiało się wraz z przypływem. Na tle morza ich twa- 
rze promieniały swobodą, śmiałością i pięknem.
123
Wkrótce wolnym krokiem ruszyli w stronę zgroma- 
dzonych gości. Lilian Dunąuerke podeszła do Kaia, a w jej 
postanowieniu znać było tę samą stanowczość i opano- 
wanie. Nie odezwała się, Kai wiedział jednak, że ma po- 
dążyć za nią. Kroczył zatem obok damy, bliski jej i jed- 
nocześnie daleki, obdarzony zaufaniem, lecz obcy, szedł 
lekki i radosny, bez żadnych określonych zamiarów.
Powyżej stopni wiał wiatr. Weszli razem na górę. 
Sprzed dworca kolejowego wypełzały szyny, wyglądały 
jak z ołowiu. Na moście słychać było muzykę dobiegającą 
z tarasu. Okna sali restauracyjnej stały otworem. Wy- 
chodziły na gazon, który tulił się do budynku niczym 
pies - ociężały, nawykły do wygody. Dalej lśniły w szere- 
gu automobile. Minęli je. Z boku stało jeszcze kilka sa- 
mochodów. Nad jednym z nich pochylał się jakiś męż- 
czyzna. Courbisson.
Mimo że musiała go widzieć, Lilian Dunąuerke wciąż 
zachowywała się tak samo. Zaczęła coś mówić - bez po- 
śpiechu, zupełnie się do tego nie zmuszając; mówiła nie- 
wiele i powoli nastrój opadał jak skraplająca się mgła. 
Szła prosto do swego wozu, nie wstrzymując kroku ani 
go nie przyśpieszając, jakby chodziło o coś najbardziej 
oczywistego pod słońcem. Courbissona nie dostrzegała, 
traktowała go jak powietrze.
Przez ułamek sekundy widać było, jak wicehrabia stoi 
lekko pochylony, wyczekujący, z dłonią zaciśniętą na ozdo- 
bionym figurką żurawia korku chłodnicy. Kai otworzył 
drzwi limuzyny. Zanim Lilian Dunąuerke postawiła nogę 
na stopniu, pochyliła głowę w stronę Kaia i spokojnie, 
ale stanowczo zażądała:
-	Proszę mnie odwieźć do domu.
Zupełnie roztrzęsiony Courbisson zrobił krok do przo- 
du. Nie panując nad sobą, chwycił za klamkę i wykrztusił:
-	Madame, pani jedzie ze mną. 
Kai spojrzał na niego.
-	Dopiero co zachował się pan nietaktownie. Gdyby
124
teraz potraktować pana poważnie, należałoby uznać, że 
pan się po prostu kompromituje. - Przez chwilę patrzył 
wicehrabiemu w oczy, dając do zrozumienia, że to wszyst- 
ko mało go obchodzi; w rzeczywistości jednak miał się na 
baczności i nie zamierzał ustąpić pola.
Zniknięcie Courbissona zostało zauważone. Fioła, Lie- 
ven i 0'Donnel udali się w kierunku zaparkowanych au- 
tomobili. Fioła wziął wicehrabiego pod ramię i pociągnął 
za sobą. Courbisson nie stawiał oporu.
Kai wsiadł do samochodu i zwolnił hamulec. Cichy, 
wyrazisty śpiew pracującego na pełnych obrotach silni- 
ka wnikał w krew, umysł Kaia ogarniał coraz szersze 
obszary. Kierując się instynktem igły magnetycznej, 
upewniał się, że wkracza w coś niezwykłego, urągające- 
go konwencjom i logice; owo przeżycie leży w zasięgu ręki, 
trzeba jednak wszystko postawić na jedną kartę. Chcąc 
nie chcąc, rozpoczął już tę grę, mógł bowiem chłonąć uroki 
życia nie obciążony gęstą magmą uczuć, dając upust 
porywom gorącej krwi i niezmąconego instynktu, ufając 
przy tym, że jego anioł stróż nie pozwoli zasnąć czujnym 
zmysłom i w porę zadmie w róg.
Odwrócił się do Lilian Dunąuerke, jakby dopiero te- 
raz zamierzał rozpocząć niewinną rozmowę, i ujął drą- 
żek zmiany biegów.
-	Jak się wrzuca drugi bieg? Do przodu i w prawo? 
Skinęła głową.
-	Trzeci jest naprzeciw?
-	Tak.
Lilian Dunąuerke nie chciała więcej mówić o tym, co 
zaszło. Wytłumaczyła, dokąd jechać, po czym wóz gładko 
pomknął aleją do dzielnicy willowej; zatrzymali się przed 
domem stojącym w głębi ogrodu, pośród palm i eukalip- 
tusów.
Żadne się nie odezwało, nie uzgodnili dalszego ciągu, 
zgodnie jednak szli w stronę domu, obok kamiennej ko-
125
lumnady porośniętej wybujałym winem. Ciemny, masyw- 
ny portal w kolorze umbry przywitał ich chłodem i szcze- 
gólnym, przenikającym na wskroś światłem.
Dolne pomieszczenia znajdowały się tuż nad pozio- 
mem ziemi, wchodziło się tam po kilku zaledwie stopniach. 
Dzięki temu łączyły się z parkiem, który wdzierał się nie- 
mal na ściany i okryte dywanami posadzki, choć nie za- 
grażał im, jakby istniała jakaś nieprzekraczalna grani- 
ca. Spokojną harmonię płaszczyzn zakłócały nieliczne 
meble; ogromne okna były jak obrazy, śródziemnomorski 
pejzaż przezierał przez nie w całym swym bogactwie.
Pociemniałe drewno, stare i wyblakłe dywany. Wszyst- 
ko w subtelnych, pastelowych tonacjach. Jedynie płasz- 
czyzny szyb odbijały różnorodność kolorów parku i na- 
sycony błękit nieba.
Siedząc w fotelu, Kai patrzył na zdziczały park. Z przo- 
du rósł trawnik, dalej wybujałe cisy, za nimi dęby, aka- 
cje i kilka cyprysów. Zwietrzałe, kruszące się posągi nimf 
porosły krzewami, w pełnym świetle grał na swej fletni 
Pan. Czas zdawał się o nich zapominać.
Lilian Dunąuerke przebrała się i zeszła do Kaia. Pod- 
chwyciła jego spojrzenie.
-	Park dziczeje, często mi to powtarzają. Nie chcę jed- 
nak zabierać mu swobody, nie potrafię się na to zdecydo- 
wać. Jego bogowie są cisi i wyrozumiali. Umierają, a no- 
życe ogrodnika nie powinny im przeszkadzać. Jeśli park 
ich zarośnie, będę najszczęśliwsza.
Kai podjął wątek:
-	Ich czas minął, nie trzeba go przemocą przywracać. 
Świadczą o tym muzea. W zakurzonym posągu za szybą 
lub pod szklaną kopułą trudno się dopatrzyć powabu 
Ateny.
-	Byłoby wspaniale, gdyby została po niej tylko le- 
genda.
-	Wielu ludziom odebrałoby to chleb i poczucie wła- 
snej wartości - tym wszystkim, którzy okupują katedry
126
uniwersyteckie bądź uganiają się za jakimś odłamkiem, 
którego nikt dotychczas nie odkrył.
-	Tak miałaby wyglądać nieśmiertelność...?
-	Bywa jeszcze gorzej, na przykład w British Mu- 
seum. Spójrzmy na faraonów. Ci zapewnili sobie nawet 
nieśmiertelność ciał. Ich mumie leżą tam jak drukowa- 
ny perkal na straganach przekupniów z mórz południo- 
wych. Ponieśli sprawiedliwą karę. Każdy może ich teraz 
oglądać. Zdobyli nieśmiertelność.
-	Napisano o tym niejeden dobry wiersz.
-	Ale znam wiele złych przykładów, nie każdy bowiem 
ma w sobie coś, co upoważnia do zadawania się z nie- 
śmiertelnością.
-	Czy nasze drwiny są na miejscu?
-	Co zatem pozostaje?
-	A czy w ogóle coś pozostaje?
-	Drwina może działać oczyszczająco i na pewno ni- 
czego nie niszczy...
-	Czy coś jednak zostaje?
-	Nic, co mogłoby być nieśmiertelne...
-	Zatem...
-	To, co wieczne. - Kai powiedział to lekko, zupełnie 
bez patosu.
Lilian Dunąuerke potraktowała jego słowa jak kom- 
plement. Chcąc zamknąć temat, odezwała się głosem 
brzmiącym teraz zgoła inaczej:
-	Może napilibyśmy się herbaty?
Kai nie próbował przedłużać rozmowy, mimo że urwa- 
ła się w momencie, w którym szermierzowi słowa trud- 
no oprzeć się pokusie zgłębiania dialektyki utajonej prze- 
cież w każdym paradoksie, dać spokój tym akrobacjom 
umysłu polegającym na igraniu ideami. Rozmowa zresz- 
tą zamierała, być może jej przedłużanie oznaczałoby 
skłonność do niepotrzebnego gadania, może nawet próż- 
ność. Niemalże nagły finał był pułapką, przez którą zło- 
tousty pięknoduch miał popaść w sentymentalizm i tym
127
samym dać się zdemaskować. Bywają sytuacje, w któ- 
rych jedynie milczenie popłaca; dzięki milczeniu dojrze- 
wają znacznie łatwiej niż w powodzi słów.
Teraz mówili o zupełnie innych sprawach, o drobia- 
zgach - herbacie oraz japońskich obrazach i książkach, 
o automobilach, o San Sebastian i okultyzmie. Lilian 
Dunąuerke przekonała się, jak wspaniałym causeurem 
jest Kai i że błyskotliwa konwersacja zdaje się nie spra- 
wiać mu żadnego wysiłku. Sama prześlizgiwała się z te- 
matu na temat jak łyżwiarz kreślący na lodzie ósemki, 
lekko przeskakiwała na odległe niekiedy obszary.
Kai starał się jej dotrzymywać kroku, zataczał koła, 
uzupełniał, dopowiadał i ani na chwilę nie zapominał 
o dobrych manierach. W miarę jak nadciągał zmierzch, 
spowalniał jednak tempo, jego wypowiedzi stawały się 
coraz bardziej osobiste.
Choć słowa wciąż płynęły wartkim strumieniem, zmie- 
nił się tembr głosu Kaia, dzięki czemu ważniejszym zda- 
niom nadawał szczególne zabarwienie.
Lilian Dunąuerke to wyczuła - nastrój szarej godziny 
wybiegał naprzeciw jej oczekiwaniom niczym ciepły, ła- 
godny powiew południowego wiatru. Skuliła się w sobie, 
próbując dociec, czy ów nastrój nie uniesie jej ze sobą, 
czy nie przerodzi się w burzę. Siedzieli w fotelach twarzą 
w twarz. Ciemniejący wieczór zacierał rysy, kontury gi- 
nęły w mroku jak na przestylizowanej fotografii portre- 
towej, jaśniały tylko gładkie dłonie, w których żarzyły 
się czerwone ogniki papierosów.
Znów wdali się w szermierkę słowną, jeszcze bardziej 
podniecającą, pełną nieoczekiwanych zwrotów. Kai mu- 
siał przyznać, że w starciu z tą kobietą każde pchnięcie 
trafia w próżnię, każdy atak spełza na niczym. Wychwy- 
tywała je bezbłędnie, z czarującym uśmiechem, wprawia- 
jąc adwersarza w stan podniecenia: rozkoszował się dys- 
putą, w której wspaniale go rozumiano, choć niczego nie
128
mówił do końca; wystarczyły lekkie muśnięcia, postępo- 
wanie za ruchem ręki przeciwnika - wszystko to składa- 
ło się na urok pojedynku, tego misterium miłości i brater- 
stwa dusz, owego skrzyżowania broni spowodowanego 
najwyższym napięciem ducha. Miłość i walka wyrastają 
bowiem z tych samych korzeni.
Rozmowa zatracała powiązania logiczne, dała się po- 
nieść fali rozluźnienia związków przyczyn i skutków, 
podporządkowała emocjom, które decydują o wszystkim, 
zanim w końcu rogowe okulary użyczą rozumowi ostro- 
ści wejrzenia.
To było balansowanie na krawędzi, Lilian Dunąuer- 
ke i Kai traktowali słowa jak nośniki pojęć, po czym od- 
bierali im znaczenie, naraz te same słowa przemykały 
jako impresje i obrazy.
Lilian Dunąuerke pochyliła się. Bawiła się naszyjni- 
kiem z jadeitu, który chciała pokazać Kaiowi. Zbliżyła 
kamienie do okna. W szarym świetle miały kolor ciemnej 
zieleni wpadającej niemal w czerń. Tylko krawędzie po- 
łyskiwały niczym powierzchnia morza w pogodne dni. 
Pośrodku naszyjnika tkwił duży aleksandryt. Mienił się 
czerwono, a opuszczany przybierał barwę ciemnego fio- 
letu, jak stuła duchownego.
- Ponieważ zmienia kolor, dopasowując się do otocze- 
nia, jest jedynym dżentelmenem wśród kamieni; zawsze 
przybiera odcień bardziej nasycony od otaczających go 
barw, zawsze w najlepszym guście.
Okna wychodzące na taras sięgały podłogi. Były 
otwarte. Wieczorne powietrze z wolna wypełniało pokój. 
Lilian Dunąuerke wstała i wsparła ramię na fotelu. Tyl- 
ko ono jaśniało na tle ścian, reszta ginęła w mroku. Spo- 
czywając tak na oparciu, wyglądało przepięknie - długie 
i zgrabne, jak żywe stworzenie; zdawało się, że oddycha...
W ciemnościach mówiła do Kaia - powoli, spokojnie, 
dźwięcznym głosem. Do jej ramienia tuliły się resztki 
światła. W dłoni trzymała naszyjnik, nieco go unosząc.
129
Barwny odblask aleksandrytu padał na przegub dłoni. 
Widok ramienia Lilian Dunąuerke w takiej chwili za- 
pierał dech o wiele bardziej, niż gdyby patrzeć na całą 
postać. Jej głos przy tym brzmiał uwodzicielsko.
Lilian Dunąuerke przerywała, opuszczała Kaia, wra- 
cała, jej słowa stawały się coraz bardziej niebezpieczne, 
wieloznaczne.
Kai dopowiadał coś nieważnego, zbaczał ku niewin- 
nym powiedzonkom człowieka światowego i wpadał w ton 
osobisty. Kilka razy pozwolił sobie na kuszące napomknie- 
nia, ich przedmiotem stawało się „co"; ,jak" było mu zna- 
jome i tutaj zachowywał spokój. Nadeszła chwila, kiedy 
doświadczenie bezwzględnie domagało się zmniejszenia 
dystansu - Kai wiedział jednak, że chodzi o coś więcej, 
i podtrzymywał towarzyską konwersację.
Dunąuerke stała obok. Miał tuż przed oczami jej ra- 
miona, usta, czuł zapach jej ciała; uśmiechała się, chwy- 
tała za głowę, jakby o czymś zapominała, rozkładała ręce, 
przechodziła obok, obracała się, przystając wyczekująco. 
Kai siedział nieporuszony, nie dał się zwieść kuszącym 
obrazom. Wiedział bowiem, że jeśli pofolguje dyscyplinie 
i ulegnie, gra zamieni się w rzeczywistość i bardzo wiele 
go ominie - znał tę grę, to wzajemne sprawdzanie się 
i kuszenie, których zadaniem jest poddanie partnera pró- 
bie, by się przekonać, czy jest zdolny do jeszcze więk- 
szych namiętności, czy też od razu zwietrzy podstęp. W tej 
grze partner nie ma nic do zyskania, może natomiast stra- 
cić wszystko.
Nie chodziło o nic wielkiego, trzeba było jedynie mieć 
trochę taktu i smaku. W tej jednak sytuacji było to sporo, 
ponieważ niełatwo przyjąć, że coś, co tylko mogłoby być 
prawdziwe, jest prawdą bez wątpienia i że nie można 
niczego zakładać z góry, lecz trzeba zostawić sprawę w za- 
wieszeniu, trzymając się złotego środka, by nadmiar nie 
zranił, niedosyt zaś nie zepsuł humoru.
130
Nerwy Kaia drżały, jakby płynął przez nie prąd elek- 
tryczny. Podjął grę i robił nawet więcej: doprowadził ją 
do punktu, w którym, jak się zdawało, wyczerpały się 
możliwości i zbliżał się przełom. W milczeniu, które zapa- 
dło, wypełnionym drżącym wyczekiwaniem kobiety, mil- 
czeniu podsycanym zarówno przez strach, jak i podnie- 
cenie, Kai naraz z kopyta ruszył ku tematom ubocznym, 
po czym wyciął woltę, uciekając na teren obiegowych 
powiedzonek wygłaszanych przymilnym tonem, z zamia- 
rem podkreślenia ich li tylko dekoracyjnego charakteru, 
ich językowej pikanterii i podrzędnego znaczenia. Wy- 
dawało mu się, że prowadzi auto drogą pełną zakrętów, 
czuł się pewnie, choć obok otwierała się przepaść, brał 
zakręt za zakrętem tak długo, jak tylko się dało.
Lilian Dunąuerke zdumiewało, że Kai tyle razy się 
zmieniał. Nie ustawał, wciąż parł przed siebie. Ani razu 
nie zachował się niezręcznie; w tym, co osobiste, pozostał 
rzeczowy, w tym zaś, co ogólne - pełen czaru.
Szli przez park. Zdążali aleją eukaliptusów w kierun- 
ku, gdzie mieszkali starożytni bogowie. Minęli jakiś mur, 
ulicę, kraty ogrodzeń. Potem znów był park opadający 
do samego morza.
Już poza obrębem zatoki stał na kotwicy jacht - biały 
na tle błękitnej wody.
Rozmowa krążyła teraz wokół spraw codziennych 
i kończyła się niemal konwencjonalnie. Każde wiedziało 
już wystarczająco dużo o partnerze, by jeszcze się w czymś 
utwierdzać lub w cokolwiek wsłuchiwać. Konwencjonal- 
ne zakończenie było najstosowniejszą osłoną dla wspól- 
nych doznań dnia.
Lilian Dunąuerke pokazała Kaiowi swój jacht i opo- 
wiedziała o wygranych w zeszłym roku regatach. Przez 
chwilę stali wsparci o reling. Dopiero teraz Kai okazał 
inicjatywę. Choć propozycja była najzupełniej oczywista, 
musiała jednak pochodzić od niego. Rzucił mimochodem:
131
-	W tym sezonie też zamierza pani popłynąć?
-	Tak, za jakieś trzy tygodnie wyruszam do Neapolu.
-	W tym czasie w Palermo rozpoczynam treningi. To 
ta sama droga.
-	Prześlę panu wiadomość. 
Oboje wiedzieli, o co chodzi.
X
Do hotelu Kai wracał wolnym krokiem. Pozbył się 
wewnętrznego napięcia i napawał się świeżym, wieczor- 
nym powietrzem. Był pewien, że odbierze dziś pocztę od 
Barbary. Myślał o tym, jakby chodziło o coś najzwyczaj- 
niejszego w świecie.
Szedł tak wolno, że nim znalazł się w hotelu, minęła 
godzina. Wstąpił na pocztę. Czekał tam na niego tylko 
jeden list, w białej, grubej kopercie. Rozpoznał pismo 
Barbary.
Skinieniem ręki odprawił chłopca obsługującego win- 
dę. Z listem w dłoni wszedł po schodach. Dopiero w poko- 
ju otworzył kopertę. Barbara pisała, że wybiera się do St. 
Moritz, i pytała, czy by do niej nie przyjechał.
Zrobiło się cicho. Kai został sam z listem, miał przy 
tym wrażenie, że również sam z całym swoim życiem.
Myślał o młodości jak o ogrodzie; obrazy tego ogrodu 
od dawna nie dawały mu spokoju i teraz, niezwykle wy- 
raźne, wyzierały spoza horyzontu. Wraz z szumem drzew 
powracały doń głosy, o których - jak sądził - zdążył już 
zapomnieć.
Wyrwało mu się głębokie westchnienie. Postanowił, że 
nie będzie uciekał od decyzji. Pojedzie do St. Moritz.
Następnego ranka zameldowano Kaiowi o wizycie 
kapitana 0'Donnela, który przybył w towarzystwie człon-
133
ka Sporting-Clubu przedstawiającego się jako Chattin- 
gius.
Trzeba przyznać, że tej wizyty Kai trochę się spo- 
dziewał.
Z niezmąconym spokojem taksował zatem wzrokiem 
żakiet 0'Donnela: prążkowane spodnie były chyba nieco 
za wąskie, a o plastronie też dałoby się to i owo powie- 
dzieć. Czuło się, że trochę sztywny 0'Donnel nie jest do 
końca przekonany do swej misji.
Jeszcze bardziej ceremonialnie zachowywał się Chat- 
tingius. Z namaszczeniem rozwodził się nad tym, co za- 
szło, dając do zrozumienia, że chodzi o honor, po czym 
w wyważonych słowach, jako zaufany Courbissona, prze- 
kazał wyzwanie.
Kai przyjął wyzwanie i podał nazwiska sekundantów - 
Fioli i Lievena. Zapewniał, że niezwłocznie ich o wszyst- 
kim powiadomi. Chattingius uznał sprawę za załatwio- 
ną, po czym, wciąż sztywny i pełen dystynkcji, zamierzał 
się oficjalnie pożegnać.
Nie bez przymusu Kai zaproponował aperitif. Z tru- 
dem powstrzymał się od uszczypliwych uwag: wiedział, 
że nie zostaną zrozumiane.
0'Donnel w minutę wyłożył wszystko, co miał do po- 
wiedzenia. Kai doskonale go rozumiał. Wiedział, że 
0'Donnel zgodził się być sekundantem tylko dlatego, by 
cały ten spór w miarę możności łagodzić.
Niestety, Frute zepsuła Chattingiusowi cały efekt po- 
żegnania: miała kiepskie wyczucie stylu i wytworne ma- 
niery poczytała za afront. Przywarowała obok drzwi 
i przeciągłym skowytem wystraszyła Cłiattingiusa tak 
bardzo, że omal nie zgubił cylindra. Rozbawiła tym Kaia, 
który przepraszał gościa, śmiejąc się w duchu z jego wy- 
straszonej miny.
Po chwili telefonował do Fioli i Lievena.
Fioła zjawił się niemal natychmiast. Głupota Courbis- 
sona wprawiła go w zły humor.
134
-	Jest za młody, by pojąć, o co chodzi. Ma wielkie ser- 
ce i za to go lubię; drzemie w nim jednak nieszczęsna 
skłonność do romantycznych zachowań, nie rozumie ni- 
czego ze spraw, które toczą się obok własnym biegiem. 
Ma pan zamiar potraktować go surowo?
-	Raczej nie. Choć to strzelanie do gołębi rzeczywi- 
ście mnie wtedy rozzłościło.
-	Ale pan wrażliwy. Cóż, jest pan przecież Niemcem. 
Przed dwoma laty pan jednak też strzelał.
Kai skinął głową.
-	To nic nie znaczy. Uważam, że trzeba myśleć lo- 
gicznie, niekoniecznie jednak logikę należy stosować 
w życiu.
Fioła śmiał się.
-	Ma pan rację. Po co się przejmować tym, co myśleli- 
śmy poprzedniego dnia... Powinien pan wybaczyć Cour- 
bissonowi, ponieważ wychował się w Anglii. Sport cieszy 
się tam szczególnymi względami, co wiele tłumaczy; nie 
ma w tym żadnej pruderii.
-	Już mu wybaczyłem... 
Fioła wzruszył ramionami.
-	Irytujące. Jednak uważa pan, że porozumienie się 
z nim nie jest możliwe... - Spojrzał badawczo na Kaia.
Kai wytrzymał jego wzrok i spokojnie odparł:
-	To prawda. Myślę, że nie będę mógł się z nim poro- 
zumieć.
Przez chwilę milczeli. Fioła popadł w zadumę. Wie- 
dział, do czego Kai zmierza, chciał to zawrzeć w swym 
pytaniu. Kai dążył do zwarcia, ponieważ pragnął Lilian 
Dunąuerke. Zerwanie byłoby dlań usprawiedliwieniem.
-	A jeśli Courbisson poprosi o wybaczenie?
-	Do tego na pewno nie dojdzie.
-	Ma pan rację.
Fioła znów się zamyślił, po czym rzekł:
-	O ile mi wiadomo, świetnie strzela pan z pistoletu...
-	Tak...
135
-	Chcę panu zwrócić uwagę, że Courbisson ma o tym 
nikłe pojęcie. To grozi katastrofą... Z fuzją w ręku jest 
znakomity, niemal nie do pokonania... Ale pistolety... tego 
już się nie zdoła nauczyć...
Kai ściszył głos:
-	Proszę się nie martwić, postaram się go nie trafić...
-	Jeśli tak, byłbym panu bardzo wdzięczny... 
Kai skinął głową.
-	I bez tego mój zamiar był właśnie taki. 
Fioła podał mu rękę.
Kai dodał:
-	Nawet dam mu szansę. 
Fioła zdziwił się.
-	Jak pan to sobie wyobraża? Courbisson jest kiep- 
skim strzelcem... ależ oczywiście, zaraz do niego idę.
-	Nie to miałem na myśli - odparł Kai.
-	Obawiam się, że nie zrozumiałem.
-	Nie jestem obojętny wobec rozwoju pewnych zda- 
rzeń, także w trochę innym sensie - możliwe nawet, że je 
spowodowałem.
Fioła poderwał głowę i odezwał się ostrożnie:
-	Sądzę, że teraz pana rozumiem. Chce pan powie- 
dzieć, że są zdarzenia, których tak czy owak nie dało się 
uniknąć.
-	Właśnie... musiało do nich dojść, prędzej czy póź- 
niej. Myślę, że będzie dobrze, jeśli udzielę Courbissonowi 
także formalnej satysfakcji. To powinno - tutaj Kai się 
zawahał - ułatwić mu wyplątanie się ze wszystkiego. 
Courbisson nie widzi przyczyny nieporozumienia tam, 
gdzie ona tkwi rzeczywiście, choć takie stawianie sprawy 
jest dla niego mniej bolesne od zdarzeń późniejszych; ma 
jeszcze zbyt mało lat, by pojąć, że najbardziej godna sza- 
cunku jest w nim młodość.
Fioła się roześmiał.
-	Byłoby miło jeszcze trochę porozmawiać. Muszę jed- 
nak pomówić również z Courbissonem... widzi pan, to
136
mój daleki krewny... a później z Lievenem i 0'Donnelem. 
Kiedy to się odbędzie?
-	Wczesnym rankiem...
Fioła pojechał do Courbissona, którego gryzło sumie- 
nie, toteż potraktował gościa z rezerwą.
Fioli to nie zmartwiło. Podszedł do Courbissona jak 
najbliżej i ze spokojem, ale i energią, mówił do niego:
-	Renę, sprowokował pan pojedynek i ja będę jednym 
ze świadków. Ten smutny fakt winien raz na zawsze 
uzmysłowić panu istotę pojedynku. Otóż wiedz, że poje- 
dynek jest jedynie formalnym zakończeniem sporu i pod 
żadnym pozorem nie wolno traktować go inaczej. Pod 
żadnym pozorem, Renę!
-	Tak...
Courbisson nie drgnął. Był blady i wyglądał na wy- 
czerpanego.
Fioła umówił się z Lievenem. Wspólnie z 0'Donnelem 
i Chattingiusem ustalili czas i miejsce pojedynku.
Postanowiono, że do spotkania dojdzie za dwa dni 
o świcie na dalekich tyłach pola golfowego używanego 
przez klub z Monte Carlo.
Morze miało kolor ołowianoszary, tylko horyzont przy- 
bierał jaśniejszy odcień; w zatokach woda była jeszcze 
ciemniejsza, jak poczerniałe żelazo. Nieliczne fale obmy- 
wały plażę. Bez wątpienia byłoby wspaniale popłynąć 
w gęstą szarość przedświtu, kiedy barwy dnia - srebro 
i błękit -jeszcze śpią, i widzieć, jak ożywają w bryzgach 
piany na jasnym ciele, zanim wschodzące słońce użyczy 
im winnoczerwonego blasku pierwszych promieni.
Kai drżał na balkonie w zimnym powietrzu przenika- 
jącym tym mistycznym chłodem, który po zachodzie od- 
daje zatokę we władanie ducha Północy.
Kiedy się ubierał, uzmysłowił sobie, że ostatnio zanie- 
dbał Maud Philby. Postanowił, że jeszcze dziś ją odnajdzie.
10 — Przystanek na horyzoncie
137
Przeżywał istny natłok najróżniejszych myśli i obra- 
zów. Myślał o swej maszynie, o Barbarze, o Murphym, 
o młodym Hollsteinie - odkrywał, że wspaniale jest żyć 
i mieć jeszcze tyle przed sobą...
Wiedział, skąd się to bierze, i właśnie dlatego lubił 
podobne sytuacje.
Szczękając zębami, wrócił do pokoju i wziął kąpiel. 
W łazience było ciepło, błyszczały kafle i niklowane kra- 
ny. Chropawe ziarna soli kąpielowej rozpuszczały się 
w dłoni pod strumieniem wody. Ciepło było rozkoszne 
niczym łóżko w chłodach Islandii. Potem wziął siekący 
ciało prysznic, a ręczniki frotte dokonały reszty.
Fioła i Lieven przybyli z lekarzem od strony Avenue 
de Monte Carlo i spotkali się z Kaiem w Cafe de Paris.
Wóz ruszył w kierunku Grandę Corniche i zakręt za 
zakrętem zmierzał do rozwidlenia dróg, po czym skręcił 
do Col de 1'Arme. Po jednej stronie widok ograniczały 
kamienne ściany, po przeciwnej wyłaniały się skały Mo- 
nako i nieliczne, gasnące już światła, przesuwały się za- 
rysy wybrzeża. Z każdą minutą robiło się jaśniej. Morze 
nabierało blasku, wierzchołki nadbrzeżnych Alp czerwie- 
niały w pierwszych promieniach słońca.
Kiedy auto wjechało na płaskowyż, na którym rozcią- 
gało się pole golfowe, słońce już wzeszło. Fioła spojrzał 
na zegarek. Byli na miejscu zgodnie z planem. Wóz zo- 
stał zaparkowany po lewej stronie, na umówione miejsce 
czterech panów udało się pieszo.
Nie było tam jeszcze nikogo. Jakiś automobil jechał 
jednak pod górę. Wiatr przynosił stłumione dźwięki klak- 
sonu - czasem mocniejsze, innym razem, kiedy wóz po- 
konywał serpentyny po drugiej stronie skał - słabsze.
Lieven wpatrywał się w nadjeżdżający pojazd.
- Tylko dwóch, ale może...
Przywitano się z rezerwą.
Ku zaskoczeniu Fioli i Kaia pojawił się tylko 0'Don-
138
nel w 
towarz
ystwie 
Chattin
giusa. 
Chattin
gius 
był 
śmier- 
telnie 
poważ
ny, 
0'Donn
el 
bardzo 
niespo
kojny.
Oba
j 
czekali 
i 
naradza
li się po 
cichu. 
0'Donn
el raz 
jeszcze 
poszedł 
na 
parking, 
lecz po 
kilku 
minuta
ch wró- 
cił, 
potrząs
ając 
głową.
Chat
tingi
us 
zdec
ydo
wan
ym 
krok
iem 
pods
zedł 
do 
Fioli
.
-	C
zy 
moż
emy 
poró
wna
ć 
czas
?
-	Je
st 
dzie
sięć 
po 
szóst
ej.
-	Z
atem 
dziesię
ć minut 
później, 
niż 
ustaliliś
my. Z 
ubo- 
lewanie
m 
muszę 
stwierd
zić, że 
od 
wczora
jszego 
popołu
d- 
nia 
wicehr
abia 
Courbi
sson 
był 
nieosią
galny. 
Dlateg
o też, 
niestety, 
nie jest 
możliw
e 
wyjaśni
enie 
powod
ów, dla 
któ- 
rych 
dotych
czas się 
nie 
pojawił. 
Pozosta
je nam 
przypu
sz- 
czenie, 
że 
doszło 
do 
jakiego
ś 
wypad
ku lub 
też 
pojawił
y 
się inne, 
nieprze
widzia
ne 
okolicz
ności, 
które 
nie 
pozwol
i- 
ły 
wicehr
abiemu 
nas 
powiad
omić. 
Mam 
nadziej
ę, że 
po- 
dzielą 
panowi
e nasz 
punkt 
widzen
ia do 
czasu, 
kiedy 
do- 
wiemy 
się 
czegoś 
bliższe
go, i 
proszę 
o 
wybacz
enie, 
ponie- 
waż 
trud 
przyby
cia 
tutaj 
okazał 
się 
zbytecz
ny.
Fioł
a był 
przeraż
ony i 
spoglą
dał na 
0'Donn
ela, 
który 
czynił 
rozpac
zliwe 
gesty.
-	W 
nocy 
nie 
było 
go w 
dom
u...
Lie
ven 
chwyci
ł Fiole 
za 
ramię i 
nasłuc
hiwał. 
Całe 
to- 
warzys
two 
zamilkł
o. 
Wiatr 
niósł 
daleki 
odgłos 
silnika.
-
	D
oktorze 
- 
odezw
ał się 
Fioła - 
nie 
wiado
mo, kto 
się 
zbliża, 
może 
więc 
będzie 
pan 
łaskaw 
odejść 
nieco 
na 
stronę.
Kto
ś 
nadjeż
dżał z 
wyraźn
ym 
pośpie
chem. 
Chattin
gius 
nagle 
znów 
przybr
ał 
sztywn
ą pozę 
i stanął 
z boku. 
Mię- 
dzy 
drzewa
mi 
ukazał 
się 
Courbi
sson.
Był 
blady, 
zdener
wowan
y, 
patrzył 
błędny
m 
wzroki
em. 
Przywi
tał się 
ze 
swymi 
sekund
antami 
i 
chwilę 
z nimi 
roz- 
mawiał. 
Chattin
gius 
chciał 
już 
podejść 
do 
Fioli, 
lecz 
Cour- 
bisson 
go 
powstr
zymał 
stygnąc
ym 
uśmiec
hem. 
Był 
cał- 
kiem 
załama
ny, 
miał 
jednak 
jeszcze 
tyle 
godnoś
ci, by 
samem
u 
doprow
adzić 
sprawę 
do 
końca.
139
Poprzedniego dnia Courbisson próbował znaleźć Li- 
lian Dunąuerke, ale do południa mu się to nie udało. Po 
południu raz jeszcze do niej zaszedł, mocno już rozdraż- 
niony wcześniejszym wyczekiwaniem. Sądził, że Lilian 
Dunąuerke go nie przyjmie, że znajdzie po temu tysiąc 
powodów.
Ku jego zdziwieniu poproszono go od razu. Zupełnie 
nie był przygotowany na spotkanie w wesołym towarzy- 
stwie, nie było najmniejszej szansy, by choć przez chwilę 
został z panną Dunąuerke sam na sam i mógł pomówić 
o tym, co go dręczy.
Lilian Dunąuerke go nie dostrzegała. Został jednak, 
robił dobrą minę do złej gry i czekał, aż goście pójdą. 
W końcu, kiedy zostało już niewiele osób, udało mu się 
dopaść panią domu w pokoju obok.
Chciał prosić o rozmowę, zanim jednak cokolwiek po- 
wiedział, uprzedziła go, podając łaskawie rękę.
- Zegnaj, Renę. Proszę niczego nie wyjaśniać. Było- 
by mi przykro oglądać pana odgrywającego tragedię. 
Kiedy pan stąd wyjdzie, będzie pan miał jeszcze przed 
sobą kawał życia; cały czas jesteśmy przecież w drodze. 
Zegnam...
Chciał coś powiedzieć, przekonywać ją, tłumaczyć, 
nawet zrobić coś niezwykłego. Ale nie było wyjścia: spo- 
tkał się ze stanowczą odprawą.
Godzinami snuł się po ulicach, dorożkarze krzyczeli 
na niego, kiedy wchodził im w drogę, automobilistów 
zmuszał do hamowania. Czuł się jak ktoś ukąszony przez 
węża, poruszał się jak automat, musiał wciąż chodzić, 
chodzić bez końca.
Wędrował przez stare miasto, wspinał się stromymi 
uliczkami - zupełnie rozbity wewnętrznie, zrozpaczony, 
otępiały.
Poniżej widział wystające spośród palm latarnie, któ- 
re otaczały taras kasyna i schodziły do samego morza. 
Dworzec kolejowy błyszczał kolorami jak dziecięca zabaw-
140
ka, tuż nad morzem rozpościerał się okrągły placyk, gdzie 
strzelano do gołębi.
Courbisson mówił cicho do siebie, wygłaszał formuły 
błagalne i zaklęcia, wyrzucał z siebie wszystko, co go drę- 
czyło. Była już późna noc i ubranie wicehrabiego nasią- 
kło mgłą. Nagle poczuł głód, tak silny i nieokiełznany, że 
zadrżały pod nim kolana. Otworzył drzwi, za którymi 
znajdowała się mała jadłodajnia z kilkoma stałymi gość- 
mi przy stole, zażądał chleba i owoców, pochłonął je łap- 
czywie, zostawił na stole pieniądze i poszedł dalej.
W końcu zatrzymał się przed niewielkim hotelem. 
Uprzytomnił sobie, że nie zdoła dojść do domu, nie my- 
ślał już o niczym, zamówił pokój i niemal natychmiast 
zapadł w sen.
Nagle się przebudził, zapalił światło i spróbował po- 
myśleć. Przypomniał sobie, że powinien powiadomić se- 
kundantów, postanowił, że pojedzie po nich rano i zabie- 
rze ich ze sobą. Swoje położenie oceniał teraz inaczej niż 
wieczorem, wzburzenie minęło, choć rozterki pozostały.
Zrozumiał swoją winę i zdawało mu się, że przez kilka 
godzin postarzał się o lata. Wiedział, że otwierają się przed 
nim nowe horyzonty, których nie dostrzegał w swym do- 
tychczasowym, beztroskim życiu; ta noc była dla niego 
czasem wielu decyzji.
Uznał, że najgorsze minęło. Nie wiedział, jak bardzo 
sobie szkodzi, ze wszystkich jego planów i zamierzeń jed- 
no bowiem liczyło się naprawdę - odzyskanie Lilian Dun- 
ąuerke. Rozmyślając tak, zdrzemnął się, po czym znów 
zapadł w ciężki, głęboki sen i nie usłyszał budzika. Po- 
nieważ spóźnił się pół godziny, nie zastał sekundantów 
na umówionym miejscu. Popędził samochodem na pole 
golfowe z nie do końca jasnym, dopiero co powziętym 
zamiarem potwierdzenia wobec siebie swej wartości, do- 
konania czegoś znaczącego i właściwego.
Tę potrzebę zaszczepiła w nim Lilian Dunąuerke, a on 
zaspokajał ją dotychczas bezwiednie; teraz zrozumiał
141
wagę daru, na który nie zasłużył, i tym bardziej zależało 
mu, by okazać się godnym pani swego serca.
Nie wyczuwał pomieszania materii, owego spóźnio- 
nego działania na rzecz przegranej sprawy.
Gubiąc się w tym chaosie przemyśleń, przybył na spo- 
tkanie i pośpiesznie oświadczył 0'Donnelowi i Chattin- 
giusowi, że powody, dla których chciał walczyć, są obec- 
nie bez znaczenia.
0'Donnel odetchnął. Chattingius, napuszony i dostoj- 
ny, zapytał:
-	Czy wobec tego należy podać do wiadomości, że re- 
zygnuje pan z honorowego rozstrzygnięcia?
-	Tak... - Courbisson odszedł z nim na stronę i mó- 
wił, z trudem dobierając słowa, lecz na tyle głośno, że 
również Kai usłyszał: - Chciałbym wyjaśnić, że uzyska- 
łem pewne informacje, które poważnie nadwątliły moje 
przekonanie o słuszności pojedynku.
Fioła podszedł do niego i z radością pogratulował wi- 
cehrabiemu rozsądnej decyzji.
Courbisson potrząsnął głową; razem z Fiolą zbliżył się 
do Kaia, patrzył na niego, ociągał się, usiłował się zmusić 
do mówienia...
Kai wiedział, jak bardzo młody człowiek cierpi z po- 
wodu swej straty; wiedział, że jest zbyt dumny, by się 
przyznać do porażki i że mimo rozdartego serca pragnie 
postąpić zgodnie ze swym wychowaniem oraz zasadami 
i nie chce okazywać zazdrości zwycięskiemu rywalowi...
Szybkim ruchem ujął dłoń Courbissona i zanim ktoś 
się odezwał, powiedział:
-	Przeceniamy sytuację, choć każdy widzi ją inaczej. 
Rozwiązanie, jakie pan znalazł, świadczy, że zdaje pan 
sobie sprawę z podwójnego oblicza całej tej historii. Za- 
tem wie pan również - tutaj Kai ściszył głos - że zerwa- 
nie nie zawsze bywa końcem, często natomiast pierwszym 
krokiem ku jeszcze większej namiętności...
Courbisson spurpurowiał.
142
Fioła za jego plecami uśmiechnął się do Kaia, który 
dokończył:
-	Chciałbym jeszcze z panem pomówić. Za kilka ty- 
godni zaczynam trening przed mistrzostwami Europy; 
myślę, że nasza rozmowa mogłaby wiele wyjaśnić.
Courbisson nagle się zmienił. Opadło zeń napięcie i po- 
czuł, że udręka ustąpiła wewnętrznej jasności. Z błyskiem 
nadziei w oku uścisnął dłoń Kaia.
-	Na pewno przyjadę...
Po czym oddalił się w towarzystwie Fioli i przyjaciół.
Kai i Lieven jeszcze jakiś czas zostali na polu golfo- 
wym. Trawa zieleniła się w promieniach słońca. Brązowe 
skały rysowały się łagodną linią na tle błękitu nieba. Las 
chylił się na nie, a jasne promienie oświetlały falujące 
połacie zieleni. Niżej rozciągały się łąki pełne kwiatów, 
usiane plamami krzyczących barw, otoczone srebrzystą 
zielenią gajów oliwnych.
W kierunku Ventimiglii połyskujące wody zatoki po- 
krywała czerwona mgiełka, kiedy patrzyło się w stronę 
Nicei, można było rozróżnić każdy dom. Zdawało się, że 
okna zamku w Monako płoną. Również domy na ska- 
łach błyszczały w blasku słońca. Ulicami mknęły samo- 
chody.
Lieven wziął w rękę kij golfowy i machnął nim, rozci- 
nając ze świstem powietrze.
-	Golf bez wątpienia jest interesujący, automobile jed- 
nak podobają mi się znacznie bardziej. Kai, postarajmy 
się wygrać mistrzostwa Europy!
-	To będzie niezły numer!
-	A co pan myśli o Murphym?
-	Wszystko...
Lieven miał jeszcze na końcu języka drugie pytanie. 
Wolał jednak je przemilczeć. Manewry oskrzydlające 
wymagają ostrożności. Lepiej nie pytać Kaia o Maud 
Philby...
XI
Frute słuchała Kaia z cierpliwą wyrozumiałością zwie- 
rzęcia. Choć nie rozumiała niczego, spokojnie wpatrywa- 
ła się w pana, stroiła mądre miny i usiłowała zgadnąć, 
o co mu chodzi.
Kai mówił długo. W końcu przerwał, poklepał sukę po 
grzbiecie i roześmiał się:
— Masz rację, Frute. Gadam jak adwokat, bo myślę 
zupełnie co innego. Sądzę, że zrobimy tak: pojedziemy 
do St. Moritz, weźmiemy jednak z sobą Hollsteina.
Pól godziny wystarczyło, by nie spodziewający się ni- 
czego Hollstein był gotów do drogi. Bardzo zaprzyjaźnił 
się z Kaiem, wyruszyli zatem w świetnych humorach, 
ciesząc się, że przy okazji będą mogli oglądać dwie pory 
roku jednocześnie i w środku wiosny przeżyją kilka dni 
rzetelnej zimy. Pędzili przed siebie w jasną przestrzeń, 
droga wiła się malowniczo, a szum silnika przydawał 
podróży osobliwego uroku.
Niebawem zostawili za sobą równiny i przed maską 
samochodu wyrosły góry. Mnożyły się wzniesienia, poja- 
wiły ostre zakręty. W pewnej chwili zerwała się ulewa 
tak mocna, że automobil torował sobie drogę, wzbijając 
fontanny. Strumienie deszczu ograniczały widoczność do 
kilku zaledwie metrów. Wobec takiego potopu Kai zje- 
chał na pobocze i zatrzymał się.
Z obu stron naciągniętego wysoko dachu spływały,
144
chlupocząc, strugi wody. W samochodzie gęstniał niebie- 
ski dym z papierosów, ściana deszczu nie pozwalała mu 
wydostać się na zewnątrz. Schronienie pod brezentem 
było jak mała bezpieczna wysepka.
Po pewnym czasie szum ulewy zamienił się w ciche, 
nieco przekorne ciurkanie sączącej się wody; w końcu 
i ono ucichło. W ciężkich chmurach rozwarła się szczeli- 
na, przejaśniało się coraz bardziej, aż wreszcie błysnęło 
słońce i pokazały się szczyty gór. Po chwili koła nieza- 
wodnej maszyny znów jęły znaczyć na drodze podwójny 
ślad opon.
Niebawem auto wjechało pomiędzy chłodne nawisy 
skalne i pojawił się śnieg. Początkowo zalegał tylko jedno 
zbocze, zsuwając się pofałdowanym jęzorem na sam dół; 
dalej jednak poszarpanymi łatami rozpościerał się 
szeroko, przetykany z rzadka brunatnymi wysepkami ze- 
szłorocznej, oliwkowej trawy. Tu i ówdzie na niewielkich 
łączkach pojawiały się krokusy, ich kwiaty mieniły się 
wszystkimi barwami; wszystko to było osobliwym prze- 
mieszaniem zimy i lata.
Wóz parł poprzez tę niezwykłą krainę i wdzierał się 
coraz wyżej.
Do zboczy przywarły niskie chaty, wzrok przemierzał 
długą, jasną dolinę, za nią widać było srebrzące się szczyty, 
wzgórza, płaskowyż i naraz wynurzyły się ciemne, brą- 
zowe domy, potem cała wieś i kamienne budynki hoteli. 
Byli w St. Moritz.
Frute wyskoczyła z auta z takim impetem, że aż zary- 
ła się w śniegu. Za drugim skokiem omal nie przewróciła 
Barbary, rzuciła się na nią w porywie żywiołowej radości 
i dopóki szał psich powitań nie minął, Barbara, śmiejąc 
się, mogła witać Kaia jedynie na odległość.
Patrzył na nią w milczeniu. Na jej widok zabiło mu 
serce, nie mocniej jednak niż zwykle. Nie czuł podniece- 
nia, choć wcześniej myślał, że bez tego się nie obejdzie. 
Natomiast z całą mocą dotarło doń, jaki spokój ogarnia
145
go w jej obecności. Rysy Barbary podkreślała opaleni- 
zna, w jej ruchach znać było rozluźnienie i brak wysił- 
ku, stąpała lekko i swobodnie. Zachowywała się z dys- 
tynkcją damy, choć jej uroda była jeszcze dziewczęca.
Szli obok siebie zaśnieżoną drogą. Kai stawiał duże 
kroki.
-	Od dawna nie widzieliśmy śniegu, Barbaro. Nad 
Morzem Śródziemnym kwitną narcyzy i mimozy.
Uśmiechnęła się.
-	A tu zbocza pokryły się krokusami i tylko patrzeć, 
jak się pojawią narcyzy.
Weszli w sześcioczęściowe drzwi obrotowe hotelu. Przez 
chwilę dreptali obok siebie jak w szklanej skrzyni. Gdy 
urządzenie z kryształu i mosiądzu przekręciło się do koń- 
ca, wypchnęło ich do ciepłego hallu, który w porównaniu 
ze śnieżną jasnością panującą na zewnątrz zdawał się 
tonąć w ciemnościach.
-	Kai, wybrałam dla pana dobry pokój. Będzie pan 
miał cudowny widok i pierwszorzędny leżak.
-	To wspaniałe, Barbaro, że tak się pani o mnie trosz- 
czy.
Rozstali się na godzinę. Kai szybko się przebrał i zszedł 
do hallu; Hollstein jeszcze pluskał się w wannie. Barba- 
ra, w stroju narciarskim, już czekała. Obok siedziała 
Frute, która na krok nie odstępowała dziewczyny.
Kai nie mógł oderwać wzroku, obrazek robił wraże- 
nie: młodziutka kobieta o szczupłej, prostej jak trzcina 
figurze odziana w obcisły kostium, wdzięcznie unosząca 
głowę, obok zaś dożyca z dwojgiem postawionych czuj- 
nie, szpiczastych uszu.
-	Jest pani jedyną osobą, Barbaro, dla której Frute 
mnie zdradza.
Suka podniosła głowę w niejasnym poczuciu winy 
i niepewnie spojrzała na Kaia. Następnie uznała, że warto 
ulokować się za plecami pana; uderzając go delikatnie 
ogonem w kolano, przypominała o swym istnieniu.
146
Barbara chwyciła Frute za obrożę i wyciągnęła z ukry- 
cia. Objęła łeb suki.
-	Myślałam o tym często: ona ma izabelowe oczy - na 
pewno jest zaczarowana.
-	Nie wydaje mi się. Za bardzo gustuje w surowym 
mięsie.
Dziewczyna się roześmiała.
-	Kai, tak się cieszę, że pan przyjechał.
-	Ja też się cieszę, że jesteśmy razem. Pani obecność, 
Barbaro, ma na mnie niezwykły wpływ: kiedy jest pani 
obok, życie wydaje się zupełnie proste.
Chwilę się zastanawiała i uśmiechnęła się lekko.
-	Czyżby było aż tak skomplikowane?
-	Tylko czasami. I zawsze na krótko. Im jest się star- 
szym, tym prostsze się staje. Z wielu rzeczy wyrasta się 
jak ze starego ubrania, bywa, że zaczynają śmieszyć, choć 
traktowało się je poważnie. Ale o tym wolałbym nie roz- 
mawiać; zaczekajmy na Hollsteina i ruszajmy w śnieg.
Góry stały nieruchome, oślepiająco białe, jakby zwa- 
liła się na nie i naraz zastygła eksplozja porażającego 
blasku. Roiło się od barwnych swetrów; krążąc, tłocząc 
się wokół zamarzniętych stawów, wyglądały z daleka jak 
amazońskie papugi. Nieustraszone panie w obcisłych, 
kraciastych bryczesach przemierzały śnieżne szlaki. Nie 
krępował ich męski strój, wiedziały, że podobają się w nim 
jeszcze bardziej. Ciemne okulary złociście połyskiwały 
na tle spalonych na brąz twarzy. Kaia zadziwił widok 
łysych głów. Bił od nich niezwykły blask. Rozsiane po 
całej okolicy przypominały gwiezdne konstelacje.
Barbara paplała o różnych sprawach. Było w niej tyle 
wdzięku, że mogła sobie na to pozwolić. Żłobiła w śniegu 
koleiny, chwytała go w ręce, strząsała z jodłowych gałęzi, 
przyglądała mu się z powagą, próbowała dociec zapachu 
i innych, ukrytych przymiotów, w końcu podrzucała 
śnieżną kulę do góry i puszczała się pędem w dół.
Frute zupełnie oszalała. Udając wściekłość, wgryza-
147

ła się w śnieżny puch, po czym gwałtownie rzucała się 
przed siebie, podskakując niepotrzebnie wysoko, strojąc 
przy tym chytre miny. Barbara skorzystała z okazji i za- 
częła ją gonić, obrzucać śniegiem, aż obie zadyszane 
upadły; a kiedy dziewczyna chciała wstać, suka, uderza- 
jąc delikatnie łapą, powalała ją znowu, przy czym cały 
czas radośnie poszczekiwała.
Nie trzeba było długo czekać, by Hollstein również 
wkroczył do akcji. Poszybowały śnieżne kule, a Frute 
znowu zaczęła za nimi uganiać. Kai stał z boku i zagrze- 
wał towarzystwo do zabawy. Sam jednak się nie przyłą- 
czył. Nie mógł sobie poradzić z lekkim, osobliwym niepo- 
kojem, który go ogarnął. Nie było to szczególnie przykre 
uczucie, ale wbrew jego woli nie chciało go opuścić.
Wieczorem zeszli potańczyć. Za dnia, zarówno nad 
morzem, jak i w górach, płuca wypełnia ożywcze powie- 
trze, skóra zdaje się wdychać promienie słońca, a czas 
spędzony wśród szczytów o nieokiełznanych kształtach 
bądź w przestrzeni ograniczonej odległym horyzontem 
sprawia, że wieczorne spotkania pulsują żywym, zdro- 
wym rytmem, żyły wypełnia gorący strumień krwi, myśl 
porusza się wartko niczym nogi tancerzy, a ciała od stóp 
do głów wibrują radością.
Błyszczało szkło, snuła się melodia skrzypiec, za oknem 
rozciągały się górskie łańcuchy, niebo, noc i nieskończo- 
ność; Barbara i Hollstein często kierowali się ku tanecz- 
nej części parkietu.
Kai wyprosił dyspensę. Przygotowywał sobie koktajl 
i bez reszty oddał się tej ceremonii. Zanim wypił, puścił 
znad szklanki oko do tancerzy, życząc im jak najlepiej, 
choć spoglądał z lekką ironią.
Ilekroć go mijali w tańcu, wzrok Kaia biegł w okolice 
ramion Hollsteina. Hollstein odpowiadał flegmatycznym, 
nieco wyniosłym spojrzeniem, czuł się przy tym trochę 
nieswojo, choć promieniał radością.
148
Wraz z Barbarą powrócił spokój. Jej obecność przy- 
pominała o platanach rosnących obok domu, o wrzoso- 
wiskach, o purpurowych zachodach słońca na nizinie, no- 
cach, podczas których śpi się spokojnie, lasach, gwiaz- 
dach, o świeżości poranków i jasnych dniach. Ale dała 
też o sobie znać zadawniona konieczność samoograni- 
czenia i niezrozumiały strach.
Zrobiło się późno. Widać było, że Hollstein jest zmę- 
czony. Kai dał znak tańczącej parze.
-	Barbaro, dzień był pełen wrażeń, szczególnie dla 
Hollsteina. Dajmy mu się wyspać. Dobrej nocy, Hollstein, 
zobaczymy się rano!
Hollstein nieśmiało zaprotestował, po chwili jednak 
posłusznie się oddalił. Barbara oparła dłoń na ramieniu 
Kaia.
-	Chodźmy się przewietrzyć. Robię tak co wieczór... 
Kai pomógł jej włożyć płaszcz. Chwycił tęgi mróz
i w zmarzniętym na kamień śniegu nie odciskały się śla- 
dy, nie było wiatru. Frute stawiała łapy niezdarnie jak 
dziecko, które uczy się chodzić.
Barbara opowiadała o starszym panu von Croyu, o ro- 
dzeństwie Holgersen, o klaczy, która urodziła śnieżno- 
białe źrebię z czarną strzałką na czole - w Egipcie za- 
pewne uznano by je za święte - o swoich psach, parku, 
o sąsiadach i przyjaciołach. Dla Kaia wszystko to było 
jak spokojny, ciepły, letni dzień. Milczał i nie potrafił po- 
wiedzieć niczego, co złamałoby konwencję rozmowy.
Wrócili do hotelu. W hallu Barbara przystanęła.
-	Dobranoc, Kai...
-	Dobrej nocy, Barbaro...
Wyczekiwanie, które odmalowało się na jej twarzy, 
skrył cień. Czy już raz nie przeżywałem tego samego? - 
pomyślał Kai. Chwycił jej dłoń, lekko uścisnął.
-	Dobranoc...
Patrzyła na niego dziwnie, bezosobowo, przez chwi- 
lę wydawało się, że to nie Barbara, lecz zupełnie obca
149
kobieta... potem jednak w drżącym głosie dziewczyny ode- 
zwały się echem słowa: 
- Dobrej nocy...
Przed południem Kai często zostawał w hotelu. Twier- 
dził, że musi się zająć korespondencją. W takie dni Bar- 
bara i Hollstein szli sami na narty. Szybko się zżyli, oboje 
byli przecież bardzo młodzi.
Czasami, kiedy się rozstawali, Kai znów dostrzegał 
niepokojący wzrok Barbary, który przypominał mu, że 
za mało się z nią liczy i traktuje zbyt zasadniczo. Tym- 
czasem ona przestała być dzieckiem, osiągnęła wiek, 
w którym w ciągu miesiąca zmieniała się bardziej niż 
starsi od niej przez lata.
Bez towarzystwa dzień mu się dłużył. Kai układał się 
na balkonie, a resztę zostawiał słońcu.
Na lunch przychodził późno, ponieważ obawiał się, że 
jeśli zejdzie na werandę wcześniej, nie zastanie tam Bar- 
bary i Hollsteina. Jeśli ich miejsca były puste, czuł się 
zawiedziony i od razu drwił z siebie.
Podobnie jak inni goście, Kai miał w jadalni stały sto- 
lik. Raz zszedł na dół wyjątkowo późno. Na werandzie 
zastał jakieś poruszenie. Frute zwykle spędzała przed- 
południa sama na dworze, a poza tym zaprzyjaźniła się 
z kucharzami. Kiedy gong wzywał na lunch, natychmiast 
przerywała swe zajęcia i szła do jadalni przywitać się z pa- 
nem. Tym razem jednak go nie zastała, wobec czego po- 
łożyła się obok stołu i czekała.
Tymczasem w stronę stolika skierowała się grupa 
amerykańskich dziewcząt i nie bacząc na sytuację, z nie- 
frasobliwością właściwą swej nacji zamierzała go zaanek- 
tować. Kiedy Amerykanki od stolika dzieliły dwa kroki, 
Frute podniosła głowę; przy następnym kroku dożyca 
wstała; kiedy wreszcie czyjaś ręka chwyciła poręcz krze- 
sła, Frute obnażyła kły i dziewczęta musiały się zatrzy- 
mać.
150
Szef sali wyjaśnił, że stolik jest zarezerwowany. Ura- 
ziło to dumę przewodniczki grupy, która zareagowała, 
jakby szło o honor wszystkich kobiecych organizacji z jej 
kraju. Zażądała wydalenia psa. Kiedy Kai wkroczył do 
jadalni, bezradność jednych mieszała się z przewrotną 
radością innych, nad wszystkim zaś górowały głośne 
wyrzekania wypowiadane w dziwacznej, obcej mowie.
Dożyca złagodniała, wciąż jednak strzegła stolika i nie 
pobiegła przywitać Kaia. Dopiero gdy stanął przy krześle, 
zeszła z posterunku. Kai w lot pojął, co się stało. Spokojnie 
usiadł, dając do zrozumienia, że nie zaszło nic ważnego.
Awantura rozeszła się po kościach. Potrząsając gło- 
wami, z gniewnym prychaniem Amerykanki przesiadły 
się do sąsiedniego stolika. Dwoje dziewcząt trzęsło się 
w obawie o życie i opiekunka musiała się nimi zająć. Po 
chwili z ożywieniem rozprawiano o każdej z serwowa- 
nych potraw.
Frute przywarowała obok Kaia i zaczęła węszyć. Opie- 
kunka grupy wyraźnie się zaniepokoiła takim obrotem 
sprawy. Poszeptała z dziewczętami, odcięła kawałek ko- 
tleta i pokazała go suce, pogwizdując przyzywająco. Te- 
raz, gdy niebezpieczeństwo minęło, postanowiła obłaska- 
wić zwierzę.
Frute uniosła łeb i postawiła uszy. Na tym się jednak 
skończyło, suka okazała całkowite desinteressement. Za 
to delikatnym drapaniem przypominała Kaiowi, że czas 
najwyższy zrobić dla niej kanapki. Kawałek kotleta 
z powrotem powędrował na talerz, wciąż jednak słychać 
było natarczywy głos: Amerykanka nie przestawała 
chwalić dobrze ułożonego psa. Kai odetchnął, spór został 
zażegnany.
Barbara i Hollstein nie przyszli na lunch. Idąc w góry, 
zabrali pieczone mięso, owoce, grzanki, masło i zostawili 
mu wiadomość, że może do nich dołączyć. Kai oczami 
wyobraźni widział, jak siedzą gdzieś na śniegu - dwoje 
roześmianych młodych ludzi pośród słońca i bieli.
151
- I na co nam przyszło, Frute? - Myśli Kaia stale krą- 
żyły wokół tego samego. - Nawet nie wiesz, jak staro się 
czuję od kilku dni. Zawsze tak bywa, kiedy proste spra- 
wy stają się zbyt trudne. Popatrz, taki Hollstein wie, co 
robić, i świetnie sobie radzi. Tymczasem ja ustawiłem przed 
sobą barierę i dziwię się, że nie mogę jej pokonać. Wy- 
obraź sobie, że facet obok ciebie zdołał dzięki frywolnym 
gierkom zawojować Agnes Guermantes, a potem przez 
miesiąc ją zwodził, tłumacząc, że nie mógłby jej zadowo- 
lić. A teraz stoi tu, nieborak, i nie ma pojęcia, co robić. 
Jeśli znało się kobietę, gdy była dzieckiem, widziało, jak 
dorasta, to mamy do czynienia ze szczególną sytuacją 
i niełatwo się w niej znaleźć. Ta bezradność pojawia się 
zawsze, kiedy od nowa próbujemy ułożyć nasze stosunki 
z ludźmi, których znaliśmy dawno temu.
Amerykanki porozsiadały się swobodnie i od czasu do 
czasu porozumiewawczo uśmiechały się do Kaia. Zepsu- 
ły mu tym humor do końca. Resztę dnia spędził w poko- 
ju, aż w końcu wyciągnęła go stamtąd Barbara.
Wieczorem Frute urządziła kolejną awanturę. Było 
już późno, Kai się zaczytał i zapomniał zamknąć drzwi 
na klucz. Frute skorzystała z okazji, pchnęła klamkę i wy- 
maszerowała na korytarz. Kai usłyszał stłumiony krzyk, 
stwierdził, że psa nie ma w pokoju, i ruszył na ratunek.
Po przeciwnej stronie korytarza zobaczył jakiegoś 
dżentelmena w piżamie, a obok niego sukę; mężczyzna 
bał się zamknąć za sobą uchylone drzwi. Kai zawołał 
Frute i chciał przeprosić za napaść. Nic z tego nie wyszło, 
gdyż mężczyzna w piżamie błyskawicznie się ulotnił. Kai 
postanowił, że wytłumaczy się rano, i zapamiętał numer 
pokoju.
Gdy jednak na drugi dzień zapytał portiera, ten wy- 
mienił mu nazwisko jakiejś damy z Pensylwanii. W tej 
sytuacji Kai darował sobie przeprosiny.
152
Ostatni dzień Barbara chciała spędzić w schronisku 
wysoko w górach. Frute została w hotelu. Wyruszyli jesz- 
cze przed świtem, oświetlając drogę latarkami. Śnieg był 
szaroblady jak twarz topielca, światło latarek wydawało 
się zupełnie bezsilne, sprawiało wrażenie kompletnej ni- 
cości.
Po dwóch godzinach rozjaśniły się szczyty gór. Nie- 
które pokazały się od razu, inne ginęły we mgle. Potem 
góry znów pociemniały, a mgła ustępowała, w miarę jak 
przybywało dnia. Na szczytach cały czas coś się działo. 
Najpierw zalśniła czerwień, która z wolna schodziła ni- 
żej ku skalnym ścianom, mgły zabarwiły się perłowo, 
wszędzie pojawiały się złociste błyski, wreszcie jasne świat- 
ło wydobyło z mroku granitowe krawędzie, które zasty- 
gły dostojne i wyniosłe; w końcu słońce zdobyło ostatnie 
przyczółki nocy i wzniosło się ponad góry.
Mróz tracił na ostrości. Barbara dość prędko zrzuciła 
kaptur. Hollstein rozpiął kurtkę. Kai zaproponował, żeby 
pozbyć się wszystkiego za jednym zamachem. Kurtki 
i swetry powędrowały do plecaków, podwinięto rękawy 
i Barbara, w cienkiej, białej bluzie, jak chłopiec wspina- 
ła się do schroniska - niewielkiej, brązowej chaty wtulo- 
nej w zbocze góry.
Od frontu była kuchnia z paleniskiem, przed którym 
ułożono zapas drewna. Do słupa ktoś przypiął kartkę, na 
której w najlepszej wierze wypisał kilka naiwnych po- 
uczeń. Za kuchnią znajdowało się pomieszczenie sypial- 
ne. Pod południową ścianą schroniska stała ławka. Cała 
trójka przejrzała teren wokół chaty, uzupełniła zapas 
drewna - takie prawo obowiązuje w górach. Teraz każde 
mogło wystawić się na słońce w zawczasu upatrzonym 
miejscu.
Po południu Barbara zabrała się do garnków i rondli. 
Zapach kawy wzbudził niepokój Hollsteina.
- Cywilizacja ma swój urok - wyznał z takim prze- 
konaniem, że Kai wybuchnął śmiechem i poczłapał do
11 — Przystanek na horyzoncie
153
kuchni. Później kartkowali księgę schroniska, a HoUstein 
dał wspaniały popis gry na harmonijce ustnej.
Wieczór nastroił Kaia melancholijnie. Patrzył, jak cień 
osacza światło, które usuwa się i w końcu ginie, jak w pew- 
nej chwili spełza z dachu chaty i przepada w powietrzu.
Cały czas milczał i wydawało mu się, że jest bardzo 
stary; kiedy z chaty doszły doń przytłumione odgłosy roz- 
mowy Barbary z Hollsteinem, poczuł się też samotny.
Myślał o swych dokonaniach i nachodziły go wątpli- 
wości - owoce tych dokonań nie budziły zachwytu, był 
zdecydowanie kiepskim ogrodnikiem. Wieśniak uprawia- 
jący rolę żyje uczciwiej, bardziej rzetelnie, może nawet 
bardziej heroicznie. Codzienna praca, która daje zado- 
wolenie, jest prawdziwym błogosławieństwem. Ale prze- 
cież to kłamstwo: co innego może zadowalać nie mniej 
niż ona; tak czy owak nie sposób w tym rozumowaniu 
posunąć się naprzód. Kai uderzył kijem w zamarznięty 
blok śniegu, który oderwał się, przekoziołkował i poto- 
czył w dół.
Patrzył, jak śnieżna kula opada, i znów pogrążył się 
w zadumie, w świecie symboli oraz porównań tak pospo- 
litych, że poczuł do siebie niesmak. Niełatwo jednak mu 
było położyć kres rozmyślaniom, gdyż takie porównania 
są jak paciorki różańca, które przesuwamy mechanicz- 
nie, jeden po drugim.
Naraz posłyszał, że Barbara go woła, i wrócił do schro- 
niska. Pod stropem wisiała lampa naftowa, w piecu pło- 
nął ogień. Barbara z zakasanymi rękawami uwijała się 
wokół garnków, pieca oraz patelni i szykowała kolację. 
HoUstein przeszkadzał jej ciągłymi pouczeniami. Mimo 
to dopięła swego i podała jedzenie.
Na noc opatulili się we wszystkie koce, swetry i kurt- 
ki. HoUstein zasnął pierwszy. Barbara próbowała jeszcze 
coś mówić, po chwili jednak spokojny oddech dziewczy- 
ny zaświadczył, że i ona zapadła w sen.
Kai długo nie mógł zasnąć. Noc mijała mu wśród ma-
154
rżeń i snucia planów na przyszłość. Około północy po- 
czuł głód; był to jedyny konkretny rezultat przemyśleń. 
W plecaku znalazł herbatniki i w końcu udało mu się 
zasnąć.
Poranek przywitał ich chłodem i słońcem. Znów ru- 
szyli w śnieg, wybuchom śmiechu nie było końca. Spod 
nart wzbijały się tumany śnieżnego puchu, na zakrętach 
z trudem udawało się utrzymać równowagę...
Do odjazdu zostało już zaledwie kilka godzin. Hollstein 
poszedł uwolnić Frute, którą zamknęli w pokoju hotelo- 
wym. Jeszcze raz Kai został sam na sam z Barbarą. Sie- 
dzieli naprzeciw siebie, oboje czegoś wyczekiwali. Kai 
znów czuł na sobie pytające spojrzenie dziewczyny, na 
które nie znajdował odpowiedzi. I nagle dotarło doń, że 
Barbara może wobec niego żywić jakieś uczucia. Chwila 
pożegnania zacierała jednak wcześniejsze wrażenia, nie 
było się już nad czym zastanawiać.
Kai wiedział, że się myli, lecz brakło mu odwagi, by 
się do tego przyznać. Ze zdumieniem odkrył, że ogarnia 
go smutek.
Zbliżał się Hollstein z Frute. Duszę Kaia rozdarło na- 
głe, rozpaczliwe pragnienie, ale Hollstein był tuż obok. 
Już po wszystkim, uświadomił sobie Kai.
Pożegnali się przed bramą.
-	Barbaro, proszę spojrzeć na Frute. Smutno jej, że 
musi wyjeżdżać...
-	Tak, Kaiu... 
Podjechał samochód.
-	Do widzenia, Barbaro...
Po chwili minęli zakręt. Za nim nie było nikogo.
XII
>
Maud Philby miała szczupłe uda Diany; ich idealne 
proporcje przydawały ruchom Amerykanki powiewnej 
lekkości, która wrażliwego poetę może uskrzydlić o wiele 
bardziej niż cierpienie duszy i natchnąć do ułożenia hym- 
nu. Nawet w najbardziej niebezpiecznych dla kobiety 
okolicznościach, widziana z tyłu, bosa, brodząca w pia- 
sku, nie traciła wdzięku i stąpała sprężyście.
Kai dopiero teraz miał okazję to ocenić; wiedział, jak 
niewiele kobiet ma tak zgrabne nogi i porusza się rów- 
nie lekko.
Miss Philby, w kostiumie kąpielowym z niebieskiego 
jedwabiu, z Frute u nogi, szła posuwiście po kamiennym 
obramowaniu plaży. Mijała okrągłe stoliki, nad którymi 
drżały na wietrze wielkie czerwone i niebieskie parasole. 
Wśród kabin, na niskim stole o masywnych, krzywych 
nogach, ulokował się bufet przyciągający mnogością kap- 
slowanych butelek i sałatek. Instruktorów pływania, szar- 
manckich młodzieńców iście apollińskiej urody - spalo- 
nych na brąz, żylastych, wspaniałej budowy - oblegała 
grupa Amerykanek. Młodzi mężczyźni zajmowali się nimi 
uprzejmie, choć raczej opieszale. Przebierali się co go- 
dzina i pokazywali w coraz to innych trykotach. Niechęt- 
nie wchodzili do wody, ale też rzadko tego od nich wy- 
magano.
Kai leżał na kamiennym molo i mrużąc oczy, obser-
156
wował jakiegoś Kreola nurkującego niczym foka. Za nim 
unosiły się na wodzie tratwy z mat kokosowych; dobie- 
gały z nich krzyki młodych Amerykanek; ich język nada- 
wał tym wołaniom jedyną w swoim rodzaju intonację.
Zatarg, do którego doszło podczas zawodów strzelec- 
kich, był dla Maud Philby przykrym zajściem. Natych- 
miast się zorientowała, o co chodzi, wiedziała też, że Kai 
wywołał ten incydent w określonym celu. Była nim za- 
skoczona, uznała przy tym, że całkowicie przekreślił jej 
plany. Wszystko, czego w ciągu tygodnia dopięła, teraz 
w jednej chwili straciło sens. Nie było ważne, czy Kai 
już wcześniej znał Lilian Dunąuerke, czy też poznał ją 
dopiero teraz, gdy rozpoczęła się między nimi gra - eks- 
cytująca, zuchwała i pełna uroku; zdarzenie to należało 
do tych nielicznych, w których tak naprawdę ważne są 
tylko fakty.
Maud Philby bynajmniej nie czuła się zraniona. Mu- 
siała jednak, wbrew woli, przyznać, że umiarkowana 
sympatia, jaką żywiła dla Kaia, gwałtownie ustąpiła mie- 
szaninie gniewu, zdumienia i czegoś jeszcze, co na razie 
nie poddawało się rzeczowej ocenie. Kai jej się wymknął, 
gorzej - zrobił to nieumyślnie; najlepszy dowód, że za- 
nim do czegoś doszło, stali obok siebie. Kai i Lilian Dun- 
ąuerke jej zaimponowali: zdawała sobie sprawę, jakiej 
odwagi wymagało od tej kobiety bezceremonialne zacho- 
wanie; gdyby oboje wykazali tylko trochę mniej zręczno- 
ści, skończyłoby się to bolesnym zgrzytem. Takie śmiałe 
zagrywki z godnym zaufania partnerem miały również 
dla Amerykanki niepośledni urok. Gorzko żałowała, że 
wypadła z gry. Jej chłodna rozwaga gdzieś się ulotniła, 
miss Philby czuła się dotknięta. Teraz Kai mógłby ją 
zawojować, wykonując jeden tylko właściwy ruch. Wie- 
działa jednak, że akurat na tym zupełnie mu nie zależy.
Podeszła do Kaia i usiadła na kamieniu.
- Wczoraj woda była tak przejrzysta, że płynąc, wi- 
działo się na dnie swój cień. Kiedy wracałam do brzegu,
157
cały czas sunął kilka metrów przede mną. Podobnie bywa 
z samolotem, za którym po ziemi biegnie cień - nieco 
tajemniczy, zagadkowy.
-	W ogóle cienie to osobliwe zjawisko - rzekł Kai. - 
Można się nawet o nie potknąć. Nocą w światłach samo- 
chodu stają się najbardziej niezależne. Zalegają płasko 
w jakimś zagłębieniu i naraz z niego wyskakują; niesa- 
mowite stwory - umykają i przerażają. Zdarzyło się, że 
pewien kierowca wymieniał na szosie żarówkę reflekto- 
ra. Kiedy ruszył, ujrzał przed sobą jakąś podskakującą 
zjawę. Chwilami wyglądała jak człowiek rozkładający 
ramiona, innym razem niczym baśniowy upiór. Nie wie- 
dział, co o tym myśleć, i dopiero po jakimś czasie spo- 
strzegł, że gdy wkręcał żarówkę, do reflektora dostał się 
komar, który - powiększony przez paraboliczne lustro do 
monstrualnych rozmiarów - wykonał w strumieniu świa- 
tła ten diabelski taniec.
Maud Philby siedziała skulona, z podciągniętymi no- 
gami, dłonie splotła na kostkach.
-	To doprawdy niezwykłe! Pan jest romantykiem...
-	Też mi się czasem tak zdaje...
-	Czy to nie męczy? - Oparła podbródek na kolanach. 
Pod kostiumem plażowym zarysowała się wdzięcznie 
wygięta linia kręgosłupa; gdyby rozłączyła ręce, zwolni- 
łyby napinającą ów łuk cięciwę.
-	Kogoś zręcznego nie bardzo - odrzekł Kai, któremu 
rozmowa zaczęła sprawiać przyjemność.
-	A jeśli ktoś nie jest zręczny?
-	To czeka go los rybaka, który wpada do wody, za- 
plątuje się we własną sieć i tonie.
-	Nadzwyczaj przykry koniec...
-	Najgorsze, najbardziej przykre są ostatnie chwile - 
te, w których rybak walczy z siecią.
-	Chce pan powiedzieć, że romantyzm bywa niebez- 
pieczny?
-	Niezwykle...
158
-	To znaczy, że też wymaga zręczności?
-	Trudna sprawa - rozważał Kai. - Ale choćby ze 
względu na tradycję powinniśmy zachować trochę roman- 
tyzmu. Co bowiem w innym razie stałoby się z miłością...?
Amerykanka zmieniła pozycję, wyprostowała plecy 
opięte niebieskim jedwabiem.
-	Chodźmy popływać.
Weszli do wody. Maud Philby zrzuciła buty. Drobne 
kamyki trzeszczały pod jej stopami. Oboje mocno chwyci- 
li za liny, które prowadziły do morza; trzymając się ich, 
brnęli przed siebie.
Nadciągała mlecznobłękitna fala przyboju, rozbiła się 
o ciała Kaia i miss Philby, zamieniła w pianę i wygląda- 
ło na to, że cofając się, chce ich porwać za sobą. Ręce 
jednak trzymały linę. Gdy następna fala zakryła ich gło- 
wy, puścili liny i zaczęli płynąć. Za nimi z pluskiem po- 
dążyła Frute.
Opłynęli pierwszą tratwę i zostawili ją z tyłu. Dalej 
kołysała się następna, pusta. Wciągnęli się na nią. Nad- 
płynęła Frute, jej głowa wyglądała jak fragment wysta- 
jącej z wody antycznej rzeźby. Kai pomógł suce wejść na 
tratwę, Frute otrząsnęła się, urządzając niezgorszy 
prysznic. Fale coraz to zalewały tratwę. Kai i Maud Phil- 
by wstali.
-	Zgłosił pan już swój udział w mistrzostwach Europy? 
Tratwa zakołysała się. Amerykanka chwyciła Kaia za
ramię i spojrzała mu w oczy.
-	Do zamknięcia listy jest jeszcze dużo czasu - odpo- 
wiedział, po czym znienacka ją objął i szybkim ruchem 
wepchnął do wody, a zaraz za nią rozszczekaną Frute.
Obie natychmiast się wynurzyły; Kai wyciągnął się 
wzdłuż tratwy, jego twarz znajdowała się na samym skra- 
ju, tuż obok głowy miss Philby.
-	Może miałaby pani ochotę zjeść ze mną obiad? 
Chlusnęła mu wodą w oczy, pomachała ręką i odpły- 
nęła.
159
Obiad jedli na niewielkim tarasie na pierwszym pię- 
trze hotelu.
Nad tarasem rozpięto płócienne zadaszenie, by osło- 
nić stoliki przed piekącym słońcem. Na posadzce ostro od- 
cinał się zarys cienia. Oślepiające słońce kontrastowało 
z łagodnym, miękkim światłem pod płóciennym dachem.
Maud Philby stanęła obok balustrady. Słońce rozświe- 
tliło jej włosy, blask padał na szyję Wydawało się, że 
światło ją porywa, nie pozwala dotknąć; wyglądała jak 
skrząca się Amazonka. Kiedy przekroczyła linię cienia, 
jej skóra zmatowiała, na twarzy pojawił się uśmiech, oczy 
straciły wyrazistość - znów była kobietą.
Po kąpieli oboje odczuwali lekkie znużenie, które bywa 
doskonałą podstawą do miłej pogawędki i flirtu. Wiedli wart- 
ką konwersację, nad którą unosiła się subtelna mgiełka ero- 
tyki, z radością patrzyli na siebie, rozumieli się bez słów.
Kiedy zapadała cisza, Kai wybiegał myślami daleko, 
wracały doń najróżniejsze odczucia i wspomnienia, spla- 
tały się ze sobą i nie do końca wiedział, czy ten nastrój 
jest dalekim echem dni spędzonych z Barbarą, przeczu- 
ciem przeżyć u boku Lilian Dunąuerke czy może wytwo- 
rem chwili obecnej, w której siedział przy stole razem 
z Maud Philby...
Jedno doznanie przechodziło w następne, już to za- 
trzymując się i przenikając go bez reszty, już to sprawia- 
jąc, że drżał, wstrzymywał oddech i nadal nie wiedział, 
co dalej. Amerykanka pociągała go teraz bardziej niż tam- 
te kobiety, ale może dlatego, że siedziała obok, że to wła- 
śnie w niej upatrywał ukojenia swych rozterek; z drugiej 
strony wiedział, że nad tą osobliwą wizją ciąży cień oso- 
bowości Barbary i Lilian Dunąuerke - to one w tym mo- 
mencie składały się na tajemniczy syndrom kobiecości 
obejmujący tak wiele czarownych odcieni, często prze- 
ciwstawnych, jakże jednak pociągających dla mężczyzny.
Maud Philby zanurzyła końce palców w miseczce z wo- 
dą i odłożyła serwetę.
160
- Proszę o papierosa. - Wstała, ale z wyjściem na słoń- 
ce wyraźnie zwlekała.
Kai podał jej ogień. Amerykanka pochyliła się, Kai 
wyciągnął rękę z zapałką ku jej twarzy. Maud Philby 
przyglądała się jego dłoni, której dotychczas nigdy nie 
oglądała z tak bliskiej odległości, tak dokładnie - patrzy- 
ła na opaleniznę, na wypukłe i ostre paznokcie, a potem 
przeniosła wzrok nieco dalej, na twarz. I nagle widząc tę 
rękę i twarz, które na moment pociemniały i zmatowiały 
za drgającym płomykiem zapałki, podczas czynności wy- 
konywanej setki razy, zaciągając się papierosem, przez 
sekundę niemal nieobecnym spojrzeniem ogarnęła całą 
postać Kaia i uświadomiła sobie, że go kocha.
Opadło ją zdumienie i poczuła się bezradna. Nieocze- 
kiwane odkrycie powaliło ją, zrobiło jej się słabo i musia- 
ła się podeprzeć.
Ujęła rękę Kaia, jakby chciała podtrzymać zapałkę, 
musiała się czegoś chwycić, bo czuła, że traci równowa- 
gę. Wystarczyłby jakikolwiek ruch i zamieniłaby się w je- 
den wielki akt oddania.
Kai nie miał nic przeciw zacieśnieniu znajomości, 
nadaniu jej bardziej osobistego charakteru. Często na- 
wet - może niezbyt serio - o tym myślał, a w obecnym 
nastroju z chęcią przystałby na zbliżenie.
Mimo to utrzymywał dystans - nie utracił jeszcze zdro- 
wego instynktu, dzięki któremu rzadko wystawiał się na 
cios w sprawach mniejszej wagi; instynkt ów nie tylko 
wskazywał mu właściwą drogę, pomagał również poko- 
nywać zakręty i unikać pułapek, a teraz sprawił, że na 
osobę pokroju Maud Philby, kiedy już ją trochę poznał, 
nie mógł się zdecydować.
Należała do dość irytującego rodzaju ludzi, wobec któ- 
rych blef wydaje się jedyną słuszną metodą postępowa- 
nia. Nie sądził, że przez to jest mniej warta, jednak blef 
stosowany w takiej sytuacji wymaga bądź co bądź
161
wszechstronnego wsparcia umysłu i charakteru oraz 
duchowego dystansu. W przeciwnym razie kończy się 
wyłącznie rozczarowaniem.
W ten sposób, nawiązując poważną znajomość z Maud 
Philby, Kai cudownie napytałby sobie biedy; nie mógłby 
też zbytnio liczyć na bezpieczeństwo i odkrycie swych 
uczuć. Natomiast to, co się przydarzyło Amerykance, 
możliwe, że pierwszy raz w życiu, zakrawało na tragiko- 
medię; ona - dotychczas zawsze taka pewna siebie - po- 
pełniła w decydującej chwili błąd: cały oręż jej wyrafino- 
wania, tylekroć sprawdzony w różnych sytuacjach, te- 
raz, kiedy naprawdę okazał się potrzebny, nie tylko nie 
pomagał, lecz wręcz przeszkadzał. Przez tę sprzeczność 
bezradność Maud Philby robiła wrażenie gry, dlatego też 
Kai wietrzył podstęp tam, gdzie go absolutnie nie było.
Tak więc nie wykonał żadnego ruchu i ważki moment 
przeminął.
Maud Philby uznała, że spotkała ją odprawa. Nie za- 
uważyła przy tym, jak dalece jej nie zrozumiano. Tyle że 
jej zdolność odczuwania przybrała teraz zupełnie inny 
wymiar - Amerykanka była niemal powalona, wstydzi- 
ła się, czuła się chora i udręczona, uważała, że musi moż- 
liwie prędko wrócić do dawnej poprawności, gdy tymcza- 
sem poprawność nie doznała żadnego uszczerbku.
Aby zatrzeć wcześniejsze wrażenie, rozpaczliwie szu- 
kała tematu do dalszej rozmowy: spodziewała się, że mó- 
wiąc o sprawach bieżących, ukryje powody swego zacho- 
wania i zarazem przedłuży spotkanie z Kaiem. Uznała, 
że najbezpieczniejszym tematem będzie Murphy. Od 
razu, nie bawiąc się w dyplomację, przeszła do sedna.
-	Słyszałam, że zmienił pan coś w konstrukcji sil- 
nika - powiedziała z uśmiechem i z powrotem usiadła.
Zmiana tematu zaskoczyła Kaia, zupełnie nie rozu- 
miał, o co chodzi. Potwierdził skinieniem głowy.
-	Czy to jakieś udoskonalenie? - indagowała go Maud 
Philby.
162
Stał się czujny, obawiał się, że Amerykanka znów za- 
stawia pułapkę. Nie dał się podejść.
-	A pani wie to od... - Tu zawiesił wyczekująco głos. 
Miss Philby spodziewała się pytania, wiedziała, że musi
się częściowo odkryć, by tym skuteczniej się zasłonić.
-	Murphy coś o tym wspominał...
-	Ach, Murphy ...
-	Twierdził, że to może mieć znaczenie...
-	Mocno przesadził.
Widząc, jak Kai ją traktuje, trochę się uspokoiła; na- 
dal jednak była zmuszona grać swoją rolę i teraz uderzy- 
ła w ton koleżeńskiej poufałości. Jak sądziła, wybrała 
najmniejsze zło.
-	Czy wyścig nie straci przez to uroku?
-	Dla Murphy'ego z pewnością tak.
-	Według mnie również dla pana. Przede wszystkim 
dla pana. Panu nie zależy na zwycięstwie za wszelką 
cenę, pan jeździ dla emocji. - Znów zdobyła się na odwa- 
gę: - Pan po prostu lubi niejasne sytuacje.
Kai zaczął coś podejrzewać i omal nie odgadł prawdy. 
Jeśli ktoś decyduje się na szarżę, zawsze może spaść 
z konia.
-	Uważa pani, że przy równych szansach byłoby bar- 
dziej interesująco? - Głos Kaia ożywił się.
-	Tak.
Odetchnęła. Wydawało jej się, że niebezpieczeństwo 
minęło.
-	I zależy pani na tym? - Kai nie patrzył teraz na nią. 
Amerykanka milczała, trochę się przestraszyła.
Kai wstał i przyniósł plik kartek. Podał go jej.
-	To są szkice konstrukcji, o którą pani pytała.
Oszołomiona patrzyła na papiery, kręciło jej się w gło- 
wie, nie przypuszczała, że sprawy przybiorą taki obrót, 
wstydziła się bardziej niż przedtem. Już myślała, że jej 
uczucie przybladło. Teraz dosięgło ją ze zdwojoną siłą, 
czuła się całkiem bezbronna.
163
-	Pan mi to daje... - odezwała się z trudem.
-	To są kopie, już ich nie potrzebuję.
-	Ale po co mi one...
-	Dzięki temu - Kai uśmiechnął się ironicznie - wy- 
ścig dostarczy nam więcej emocji.
Maud Philby była półprzytomna, niezdolna do logicz- 
nego myślenia. Odczuwała przemożną chęć wyjaśnień, 
przywrócenia jakiegoś ładu. Było jej obojętne, co się sta- 
nie. Chwyciła szkice i je podarła.
-	Nie, to nieprawda, ja nie chcę czegoś takiego. 
Tym razem prawda dotarła do Kaia. Reakcja miss
Philby dostarczyła jego rozumowaniu brakującego og- 
niwa.
Ale teraz na nowo czuł lęk przed tym, co jeszcze kilka 
minut temu uważał za godne pożądania. Sytuacja za- 
nadto się zmieniła, pojawiły się zbyt wielkie namiętno- 
ści i dalsza ich znajomość musiałaby się wiązać z całym 
tragicznym bagażem nieporozumień, wyjaśnień i prze- 
prosin, czego wolał uniknąć. Poza tym nie chciał, by Ame- 
rykanka go kochała: uważał, że ich związek może być 
trochę prymitywny i monotonny. Jak na nowicjuszkę 
Maud Philby miała bowiem za dużo doświadczenia.
Odłożył na później smakowanie owoców, które wła- 
śnie dojrzały. Dodał do nich jeszcze coś. Zmiął podarte 
papiery, wyrzucił je i powiedział:
-	Szkoda tego pomysłu, ale w praktyce nic z niego 
nie wynika. Wypróbowaliśmy go i się nie udało. Rysunki 
są nawet interesujące, ale zupełnie bez wartości.
Maud Philby osłupiała.
-	Naprawdę nie wprowadził pan tego ulepszenia?
-	Próbowaliśmy. Niestety, pomysł okazał się chybiony.
-	Wobec tego plany są...
-	...bez znaczenia.
Kai roześmiał się serdecznie, jakby udał mu się naj- 
przedniejszy żart, choć ani on, ani miss Philby, każde na 
swój sposób, nie traktowali poważnie tego, co powiedział.
164
Amery
kanka 
patrzył
a na 
Kaia, z 
trudem 
powstr
zymu- 
jąc 
wybuc
h. Bez 
wątpie
nia 
miała 
czarny 
dzień.
Kai 
szybko 
przesze
dł do 
porząd
ku nad 
rozterk
ami 
Amery
kanki, 
dając 
tym 
samym 
do 
zrozum
ienia, 
że na 
podobn
e 
zmartw
ienia 
szkoda 
czasu. 
Rozmo
wa 
zamien
iła 
się w 
cudow
ną 
idyllę, 
a miss 
Philby 
całkow
icie 
odzysk
ała 
rezon.
Po 
pewny
m 
czasie 
Kai 
zaprop
onował 
kawę 
na 
tarasie 
kasyna. 
Wiedzi
ał, że 
zastaną 
tam 
Lieven
a.
Wys
zli 
razem, 
Maud 
Philby 
wciąż 
jeszcze 
trochę 
zde- 
nerwo
wana, 
choć 
zbierała 
już 
myśli i 
liczyła, 
że 
zdoła je 
jakoś 
uporzą
dkować. 
Nie 
dano jej 
czasu, 
gdyż 
Lieven 
z 
ogromn
ym 
przejęci
em 
opowia
dał 
właśnie 
zabawn
ą 
anegdot
ę z 
życia 
cokolw
iek 
podejrz
anej 
hrabiny 
C, któ- 
rej mąż 
sprowa
dzał jej 
do 
domu 
kochan
ków, aż 
w 
końcu 
jeden z 
nich 
uznał, 
że 
niegod
nie 
nadużył 
przyjaź
ni hra- 
biego, 
ze 
wstyde
m 
stanął 
przed 
nim i 
wszyst
ko mu 
opo- 
wiedzia
ł. I choć 
hrabia 
przedst
awił mu 
iście 
tagorejs
ką 
listę 
rozkosz
y, ten 
nie 
popuści
ł 
dopóty, 
dopóki 
hrabia 
nie 
przyjął 
wyzwa
nia. Był 
to 
najpoci
eszniejs
zy 
pojedy
nek, 
jaki 
kiedyk
olwiek 
widzian
o. W 
swym 
zapami
ętaniu 
skru- 
szony 
donżua
n nie 
pomyśl
ał, jak 
tu 
oszczęd
zić 
hrabieg
o, 
i 
przestrz
elił mu 
udo. 
Zrobił 
się 
niezgor
szy 
zamęt, 
wszy- 
scy 
uwierz
yli, że 
to 
poważn
e, 
nawet 
niezmie
rnie 
poważ- 
ne, że 
broniąc
y się 
gotów 
był 
walczy
ć do 
ostatka. 
Swoją 
inicjaty
wą 
hrabia 
zaskocz
ył 
otoczen
ie, 
przypus
zczano, 
że 
się 
zmienił, 
każdy 
następn
y 
zalotni
k starał 
się 
unikać 
jego 
towarz
ystwa, 
aż w 
końcu o 
całej 
awantu
rze 
zapo- 
mniano
.
Ty
mczase
m 
Maud 
Philby 
znów 
była 
sobą. 
Po 
półgo- 
dzinie 
Kai 
pożegn
ał się i 
ustąpił 
pola 
Lieven
owi. 
Ten nie 
miał 
pojęcia, 
że 
może 
teraz 
zebrać 
coś, 
czego 
bynajm
niej 
nie 
posiał.
XIII
Kai jeszcze na chwilę wstąpił do Hollsteina. Omówili 
pokrótce przebieg treningów i ustalili, kiedy powinni się 
spotkać na Sycylii.
- Hollstein, niech pan uważa na hamulce. Z hamul- 
cami jak nasze musimy wygrać wyścig górski.
Kiedy to załatwił, wrócił do hotelu, by się spakować. 
Na placu przed kasynem czekały rozliczne limuzyny obła- 
dowane walizami. Bagaże piętrzyły się na dachu hotelo- 
wego autobusu. Sezon dobiegał końca.
Kai zawiózł kufer na jacht Lilian Dunąuerke. Pozo- 
stałe walizy oraz wóz Hollstein miał dostarczyć do Ge- 
nui i zostawić w strzeżonym miejscu.
Nadszedł czas pożegnania z widokiem na morze, oknem 
i balkonem w pokoju hotelowym. Kai zżył się z otocze- 
niem, czuł się w nim bezpiecznie. Morze było spokojne, 
powietrze łagodne i miękkie, cisza przypominała harmo- 
nijny akord poprzedzający melodię, która niebawem roz- 
winie się i wypełni przestrzeń.
A jeśli zaraz zabije dzwon? - mogłaby przecież nad- 
ciągnąć burza pędząca przed sobą kolorowe ptaki od brze- 
gu po horyzont, ku nawałnicy i zagładzie.
Zastygłe godziny poprzedzające spełnienie, w których 
ani się na nic nie czeka, ani do niczego nie dąży - rzad- 
kie chwile, kiedy wiatr i chmury mogą oznaczać prze- 
znaczenie, a serce staje się kompasem pozbawionym na
166
moment swej mocy, poddanym działaniu bieguna, któ- 
rego położenie samo ustaliło.
Złote godziny bezbronności, powrotu w dzieciństwo, 
ufności i zawieszenia. Świecie ty mój, czyń ze mną, co 
tylko zechcesz - niech zadmie wiatr i wypełni żagle.
Niepokój rozwiał się. Żagle z wolna obracały się na 
południe. Sprawy dopiero co minione traciły blask. Słoń- 
ce stało w zenicie, nie liczyło się już wczoraj ani jutro. To 
było trwanie -jednako odległe od ciszy i burz...
Przed wieczorem krajobraz nabrał kolorów. Skalne 
ściany okalające wschodnią zatokę pojaśniały, ukazały 
się kamienne zręby i rozpadliny. Ukośne promienie słoń- 
ca kładły się na zboczach, zamieniając je w barwne bryły 
i płaszczyzny. Na zachodzie opadała czerwonawa mgieł- 
ka, naprzeciwko czerniały palmy. Słońce powoli przyga- 
sało - resztki światła gubiły się pośród ulic, nad powierzch- 
nią morza.
Rozległ się gwizd lokomotywy. Sapiąc, wychynął zza 
skały pociąg, niczym ruchoma bransoleta otoczył skraj 
zatoki. Zostawił za sobą pasmo błękitnego dymu, którego 
kłęby barwiły się perłowo.
Automobile bezgłośnie przemierzały skrzyżowanie 
obok stacji końcowej i pędziły w stronę zakładu kąpielo- 
wego. Wielkie autobusy uginające się miękko na grubych 
oponach, pękate i szybkie niczym chrabąszcze, kluczyły 
w wąskich zaułkach. Z Cafe de Paris dolatywały dźwięki 
muzyki.
Kai zszedł do hallu i wydał kilka poleceń portierowi. 
Murzynowi w bramie wcisnął garść drobnych, które zo- 
stały mu jeszcze w kieszeni.
Na plac cały czas podjeżdżały samochody. Ubrani na 
biało chłopcy z Cafe de Paris wskakiwali na stopnie i kie- 
rowali pojazdy na wolne miejsca postojowe. Kilka kabrio- 
letów parkowało tuż obok stolików; ich właściciele gawę- 
dzili z gośćmi. Policjanci niezawisłego państewka, odziani 
w białe, szamerowane złotem mundury i ozdobne hełmy
167
tropikalne, stali pośród tego zamieszania dostojni jak 
królowie. Między nimi uwijali się kucharze w wysokich 
czapach.
Ponad ulicą opadającą stromo w kierunku Mirabeau 
odcinał się wąskim pasem przyczółek leżącego wysoko 
Corniche.
Kai skręcił na Boulevard de Monte Carlo i z wolna 
szedł w dół po schodach. Rozkoszował się chwilą, jego 
umysł przenikała idealna harmonia, cieszył się tym, co 
nadchodzi, chciał zatrzymać czas wypełniony błogim, mą- 
drym spokojem, marzeniami, szczęściem. Był świadom, 
że znalazł się u wrót szczęścia; chciał smakować każdą 
minutę tak długo, jak to tylko możliwe.
Stał na szerokim deptaku obok przystani. Patrzył na 
Monako, niespokojne miasto, którego zabudowania pię- 
ły się po skale niczym wybujała roślina. Wybiegający 
w morze akwedukt z Tir-aux-Pigeons kształtem filarów 
przypominał swych rzymskich poprzedników. W sklepach 
jubilerskich przy Boulevard de la Condamine paliły się 
już światła. Godzina pomiędzy dniem i zmierzchem przy- 
należy jeszcze do światła, zdaje się jednak poddawać mi- 
styce wieczoru; dlatego Włoszki z nizin Lombardii zwy- 
kły się o niej pozdrawiać, mówiąc: felicissima notte.
Jacht czekał, jego dziób obmywały przezroczyste fale. 
Kadłub lekko drżał, z wnętrza dobiegał cichy szum: ma- 
szyny były pod parą.
Frute jednym susem wskoczyła na pokład. Kai wszedł 
za nią. Po kilku minutach jacht odbił od brzegu i wyszedł 
w morze.
Kai był sam na pokładzie. Nikt mu nie przeszkadzał. 
Niewidoczny dla cudzych oczu siedział przy relingu i pa- 
trzył, jak pieni się woda za rufą. Wieczorne słońce barwi- 
ło kilwater na czerwono. Kobaltowoniebieskie i zielone bry- 
zgi wznosiły się jasną ścianą, po czym rozpryskiwały nad 
pofalowaną powierzchnią wody. Nadciągnął wiatr.
168
Frute uniosła łeb. Zbliżała się Lilian Dunąuerke. Kai 
podszedł do niej. Długo stali obok siebie, patrząc na zni- 
kające w oddali wybrzeże. Oboje wiedzieli, że wraz z lą- 
dem zostawiają za sobą świat i jego problemy.
Na tyle pogardzali utartymi normami, że je wykorzy- 
stywali; zawsze mogły posłużyć do obrony i zdystanso- 
wania się wobec spraw drugorzędnych. Ale teraz od norm 
odstąpili, każde bowiem znalazło w drugim partnera 
o tym samym formacie osobowości.
Mogli sobie pozwolić na udźwignięcie przygody, która 
przeskakując rozliczne stacje, pojawiła się niczym dar i za- 
pewne tak samo znienacka miała przeminąć; byli dość 
silni, by niczego na powrót nie przywoływać ani nie za- 
trzymywać.
Dlatego nie tracili czasu na jakiekolwiek próby pogłę- 
biania zadzierzgniętych więzi, po prostu dali się całkowi- 
cie ponieść fali; wiedzieli, że przygoda potrwa tyle co 
tchnienie, że będzie jak przelotny uśmiech lub uścisk 
dłoni...
Nie mogliby zostać z sobą dłużej, zbyt duże było mię- 
dzy nimi pokrewieństwo ducha.
Oboje musieli odrzucić pokusę wielu miałkich okazji, 
by sięgnąć dalej, ku pełni przeżyć. Zwątpienie, które ka- 
zało im odwrócić się od powierzchownych uczuć, obecnie 
pomagało zrozumieć całą niezwykłość sytuacji, w naiw- 
nych oczach mogącej wyglądać jak ucieleśnienie roman- 
tycznego ideału.
Byli jak Adam i Ewa. Arka unosiła ich poprzez wody, 
które zatopiły ziemię; mijały ranki, popołudnia, wieczory 
i noce, a na zaczarowanym okręcie czas stał w miejscu, 
chociaż złociste, nabrzmiałe godziny wciąż biegły na- 
przód.
Nie dążyli do niczego więcej ponad to, co przeżywali. 
Umieli odnaleźć właściwy wymiar szczęścia, mniej liczy- 
ła się intensywność przeżyć, bardziej ich trwanie. Moż- 
na przeżywać wspólnie coś wielkiego lub małego; oboje
12 — Przystanek na horyzoncie
169
dla swych przeżyć mieli dużo spokojnego, choć bynajmniej 
nie mistycznego poszanowania, nie uciekali się do ekspe- 
rymentów i dzięki temu przeżycia w nich trwały.
Niepotrzebny był żaden patos ani wielkie słowa. By- 
łyby skazą kładącą się cieniem na trwaniu. Wystarczyło 
zająć się po prostu i zwyczajnie tym, co codzienne. Po- 
wab świata polega na migotaniu dni i godzin, przemyka- 
niu zdarzeń i nie wolno zapominać, że należy z nimi har- 
monijnie współbrzmieć.
Ale dzięki temu w każdej chwili przeżywa się zachwyt. 
A ponieważ stale poruszamy się w górnych rejonach, prze- 
stajemy ocierać się o sprawy szare i płaskie. O ileż więcej 
barw staje się naszym udziałem.
Lilian Dunąuerke i Kai świetnie wiedzieli, że miłość nie 
jest doskonała; przekonanie to nie burzyło im spokoju i po- 
gody ducha. Nie próbowali we wszystkim się zgadzać, za 
to bardzo się starali, by każde mogło pozostać sobą.
Z wygodnych leżaków rozstawionych obok relingu 
przyglądali się rybakom o spalonych na brąz plecach, 
którzy korzystali właśnie z przypływu.
Kiedy jacht nieruchomiał na kotwicy, Kai i jego towa- 
rzyszka dobywali wędek bądź wyglądali w przezroczy- 
stej wodzie żółwi i ośmiornic. Drobne fale rozbijały się 
z chlupotem o dziób statku. W pełnym słońcu, jedynie 
w koszulach i luźnych spodniach, siedzieli na pokładzie; 
zakładali się, kto pierwszy coś złowi. Nieraz między kor- 
kowe pływaki wpadała ławica ryb, innym razem zdawa- 
ło się, że coś szarpie wędką.
Wiele radości przysparzało im śledzenie tańczących na 
fali plam słońca. Wystarczyło się pochylić nad dziobem 
jachtu, by się przekonać, że niżej jest głębia, która otwie- 
ra się niczym niema otchłań.
Z czasem mieli dosyć wrażeń, spoza których wyziera- 
ła nieco podejrzana filozofia symboli. Wtedy kładli się 
płasko na plecach i oglądali już tylko błękit, w którego 
bezkresie można było pogrążyć się bez reszty.
170
W takiej chwili do świadomości obojga przenikały 
doznania o niezwykłej sile. Czy leżące obok ciało nie jest 
prawdziwym cudem? Jego istnienie dawało się chłonąć 
bez udziału zmysłów, a przez to wrażenie stawało się tym 
pełniejsze; patrząc w niebo, czuło się wzajemne zespole- 
nie z zachowaniem wszelkich indywidualnych rysów i zu- 
pełnego bezruchu; to doznanie ożywiał wszechobecny 
prąd, którego oddziaływanie docierało do świadomości 
dopiero wtedy, gdy udawało się w nim powoli zatracić, 
a potem odeń odciąć i skierować własne, jednostkowe ist- 
nienie ku temu, co ogólne, a także wówczas, kiedy kwe- 
stie ogólne traciły blask i otwierały drogę szczególnemu 
i bardzo intensywnemu przeżywaniu, w którym dusza 
zdaje się całkowicie wnikać w skórę i które bywa najcen- 
niejszym instrumentem wysublimowanego uczucia.
Wszystko to jednak rozwiewało się jak dym w obliczu 
pasztetu z małych raczków, przyrządzanego przez ku- 
charza doprawdy genialnie.
Na jachcie były radioodbiorniki i nieraz udawało się 
wychwycić w eterze koncert z Londynu lub Paryża. Bar- 
dzo często audycję zakłócały niezrozumiałe sygnały radio- 
stacji okrętowych; nic bowiem nie może konkurować z ga- 
dulstwem statku, który wyszedł w morze - wszyscy muszą 
wiedzieć, że zdąża właśnie do Pernambuco bądź Kolombo.
I tak, leniwie i bez starć, mijały dni. Ani jedno, ani 
drugie nigdy słowem nie wspominało o wcześniejszych 
wydarzeniach. Odsunęli je od siebie, nie zastanawiając 
się nawet dlaczego.
Pozwalali sobie na luksus samotności. Kai lubił się 
zaszyć z lekturą w kącie obok łodzi. Czasami oboje za- 
chowywali się jak dzieci, w czym nie było odrobiny pozy 
ani przymusu. Podobnie jak w innych sytuacjach, i tutaj 
ulegali najbardziej naturalnym impulsom.
O uczuciach się nie mówiło. Dlatego też ani trochę 
nie byli sobą zmęczeni...
171
Pod wydętymi żaglami Kai i Lilian Dunąuerke upra- 
wiali szermierkę, krzyżując oręż o wąskiej, zagiętej klin- 
dze. Zachodzące słońce barwiło na brązowo ich twarze 
i ramiona.
Przywierali do siebie, z kocią zręcznością odskakiwali, 
wsunięte w rękojeść dłonie miotały błyskawice. Stal ude- 
rzała o stal, we wszystkie strony strzelały iskrzące się 
zygzaki i zdawało się, że można z floretem w ręku ruszyć 
w afrykański busz i pochwycić na sztych skaczącego 
w górę lamparta.
Kai odrzucił floret.
-	Czas kończyć, bo zaczniemy walczyć na serio. - Te 
florety wręcz prowokują, by przebić komuś gardło; było- 
by to teraz bardzo proste, o wiele trudniej wrzucić je po 
prostu do wody.
Nocą wiał wiatr z południa. Na niebie wzeszedł ogrom- 
ny księżyc, niemal jak w tropikach. Statek jaśniał w nie- 
materialnej poświacie. Nie dało się spać.
Kai i jego towarzyszka krążyli po pokładzie. Natknęli 
się na florety. Kai podniósł je i wygiął.
-	Księżyc się z nimi rozprawi.
Rzucił obie klingi wysoko w górę; ze świstem przecięły 
powietrze, wpadły do wody i zatonęły.
-	W księżycową noc nie wolno mieć żadnej broni.
Z podciągniętymi kolanami przysiedli na dziobie. 
Twarz Lilian Dunąuerke odbijała blade światło. Morze 
wyglądało jak ołów, w którym jacht żłobił srebrzystą bruz- 
dę. Fosforyzujące srebro mamiło wzrok. Cicho nadleciał 
wiatr i teraz jęczał w ożaglowaniu. Księżyc był zabójczy, 
wystawianie się nań bez ochrony mogło się okazać nie- 
bezpieczne. Wiadomo, że jasna poświata zagraża życiu. 
Za jej sprawą młode zwierzęta zamieniają się w nocne 
zjawy o zielonych oczach. Jeśli ktoś w afrykańskiej za- 
grodzie zje podczas pełni kurze mięso, to poprzez żołądek 
zyskuje zdolność widzenia rzeczy odległych. Osobliwo-
172
ścią bywa również drzewo z Walhalli, które rozrasta się 
i nagle rozpada na strzępy.
Kai opowiadał o przesądach ludzi z dalekich krajów. 
Wedle nich niektóre czary zadają śmierć, są też amule- 
ty, które od niej chronią. Sam doświadczył złych mocy 
kamienia księżycowego i opali - odczyniła je jawajska 
dziewczyna za pomocą ametystów; zdarzyło się to w ja- 
kiejś wsi, Kaiowi brakowało wtedy chininy. Dziewczyna 
potem poszła za nim, a po jakimś czasie go opuściła. Li- 
lian Dunąuerke nie musiała pytać: wiedziała, że dziew- 
czyna umarła...
Naraz Kai gwałtownie wykrzyknął:
-	Życie dzień po dniu może okropnie zmęczyć!
-	Tylko teraz...
-	Ani na chwilę nie można przestać żyć, tak samo jak 
czasem nie da się zejść na ląd ze statku cumującego przy 
nabrzeżu. Życie jest jak jazda bez przystanków.
-	Tak się tylko zdaje.
-	Wciąż się żyje i żyje, toż to prawdziwe utrapienie. 
A gdyby tak dać spokój, zniknąć na jakiś czas i potem 
znów powrócić do życia?
-	A czy nie wracamy?
-	Tak nie dojdziemy do niczego - rzekł Kai i roześmiał 
się. - Księżyc działa pobudzająco. Szkoda, że nie da się 
zburzyć porządku lat i miesięcy wypełniających czarę 
życia - wybrać jakiś dzień z czterdziestego piątego roku, 
innym razem z osiemnastego i dowolnie je układać. O ileż 
byłoby to barwniejsze; teraz co dzień jesteśmy tacy sami 
i czegoś brakuje.
Lilian Dunąuerke milczała.
-	Jak pięknie wygląda pani w tym świetle - ciągnął 
Kai - uwodzicielskim i dekadenckim, w dodatku tak bez- 
silnym. Patrzę na pani oczy, usta, ramiona, wracam my- 
ślami do naszych zmagań szermierczych, czuję jeszcze 
pani ruchy... Rozumie pani, że to za mało, że chciałbym 
dodać do tego wszystko, co było wczoraj i dziś, zwłaszcza
173
kiedy podświadomie czuję, z całą mocą, jak dalece nie- 
możliwe jest związanie się z drugim człowiekiem bez resz- 
ty, tak jak naprawdę bym pragnął. Mamy odrobinę za 
wiele zdrowego rozsądku, a przy tym zbyt gorącą krew. 
Byłoby prościej, gdybyśmy mieli tylko jedną z tych dwóch 
rzeczy.
Patrząc w pani oczy, widzę, że myśli pani teraz wy- 
łącznie o mnie. Wiem jednak, że choć to prawda, później 
już nigdy tak nie będzie. Nie układam zgrabnych zdań, 
powiedzonek - to światło wszystko odmienia. Czuję się 
szczęśliwy, że jestem tutaj i mogę podążać za pani myśla- 
mi; wierzę, że gdyby udało się pochwycić stygnące tchnie- 
nie czasu, byłoby można dosięgnąć wieczności...
Idźmy dalej: jest mi pani całkowicie oddana, ale jed- 
nocześnie przypomina pani pasmo tęczy wyrastające 
z mgieł, potem coraz wyraźniejsze, przybierające swą wła- 
ściwą postać, które dalej znów się rozmywa w mgliste 
smugi. Chciałbym do siebie przyciągnąć również te umy- 
kające końce, przytrzymać rękami jak łuk, napiąć, nało- 
żyć strzałę, wypuścić ją i trafić w to, co już poza nami. Za 
jednym zamachem wypełnić ten krąg sobą, ujrzeć tysiąc 
swoich wcieleń w nowej, innej przestrzeni! Odrzucam 
następstwo zdarzeń - niech współistnieją!
Przeżywamy osobliwe godziny. Poza nami nie ma ni- 
czego, każda moja myśl dąży ku pani, pani całą sobą roz- 
tapia się we mnie; taki układ zapewnia szczęście, jest dla 
niego najkorzystniejszy. A mimo to pojawiają się prag- 
nienia. Ale czy ta godzina spełnionego szczęścia, godzi- 
na roztropności serca, powstrzymywanych dłoni, skupie- 
nia duszy - istne dzieło sztuki, najczystszy produkt wy- 
sublimowanego jestestwa (trzeba było starań całego 
życia, by wyjść na jej spotkanie) - nie nastraja pani me- 
lancholią?
Lilian Dunąuerke podniosła dłonie do oczu i splotła 
palce. Patrzyła przez nie na Kaia.
- Jeśli zechcemy, czas umrze... - odezwała się po chwili.
174
-	Można i tak. Światło księżyca jest jak podmuch roz- 
niecający uczucia. Nie mogę się oprzeć wrażeniu, że przed 
chwilą byłem bardzo niemądry.
-	Przeciwnie, bardzo się pan starał. Proszę spojrzeć 
przez moje palce. Morze przypomina wtedy stado słoni, 
ich grzbiety są szare. Nie da się zaprzeczyć, że tak wy- 
gląda bycie z sobą...
Rozległo się powolne człapanie. Coś zaszuralo i w bla- 
dym świetle księżyca ukazała się Frute. Wyglądała jak 
szara zjawa o długich łapach i szklistych oczach. Czar 
jednak zaraz prysł, zjawa promieniowała ciepłem i z peł- 
nym zaufaniem wsunęła łeb pod ramię Kaia.
Zapadła cisza. Słychać było tylko ciężki oddech psa. 
Drobne fale obmywały dziób jachtu, który w ciszy, to 
unosząc się, to zanurzając, podążał przed siebie; wraz 
z nim przemieszczał się horyzont, jakby był krynoliną na- 
rzuconą na statek.
Zawiązał się intymny krąg z trzema istotami pośrod- 
ku, trojgiem bijących serc, wokół których królowała noc. 
Każda z nich skuliła się w sobie, łączyła je wspólnota istot 
żywych. Czuło się tchnienie wszechświata rozciągające- 
go się poza horyzontem, oddech niepojętego, jego trwa- 
nie i nieskończoność; z całym jednak spokojem zakreśla- 
no dlań granice, wyznaczano początek i koniec, pomię- 
dzy którymi znajduje się miejsce dla życia.
Nie poddali się jednak temu doznaniu bez reszty. Li- 
lian Dunąuerke zażądała koktajlu z koziej śmietanki, 
zadarskiego maraskino, wermutu i kilku kropel angostu- 
ry, którą Kai zdołał gdzieś wyszperać. Dla siebie, co już 
zakrawało na cud, przyniósł karafkę koniaku, a dla Fru- 
te grube jak ramię salami, które udało mu się ściągnąć 
kucharzowi.
I tak zwycięsko dotrwali świtu.
Mijał dzień za dniem i nikt nie pilnował kalendarza. 
Czas się zatrzymał, na statku panował osobliwy nastrój
175
zawieszenia, który ogarniał całą przestrzeń ograniczo- 
ną horyzontem.
W końcu jednak nadszedł dzień, w którym znów po- 
jawiły się zegarki, czas, terminy. Jacht zbliżał się do Nea- 
polu i Palermo.
W ciągu ostatnich nocy przechodziły burze. Ruchome 
przedmioty w ciemnych kajutach przetaczały się z miej- 
sca na miejsce z łoskotem przypominającym huk wystrza- 
łów. Nad morzem wiatr cichł, morze jednak było wzbu- 
rzone i musiało upłynąć trochę czasu, nim fale opadły.
Pod wieczór część horyzontu zaczęła się zamieniać 
w zatokę. Już w południe z tamtej strony widać było pio- 
nowy słup dymu.
Kai uśmiechnął się do Lilian Dunquerke.
-	Szkoda czasu na sentymenty: doskonale wiemy, że 
było to przeżycie jednorazowe i niepowtarzalne. Ciesz- 
my się ostatnimi godzinami, ich melancholią i smut- 
kiem - one także są odcieniami szczęścia. Czymże było- 
by szczęście bez pożegnań?
Wybrzeże rosło w oczach. Najpierw wyglądało jak cien- 
ki łańcuszek, potem z obu stron zatoki brzegi nabierały 
kształtów, spoza błękitnej mgły wyłaniały się wyraźne 
zarysy stałego lądu. Po zboczu góry tarasami aż na sam 
szczyt pięło się miasto: Neapol.
Jacht zawrócił i wyszedł w morze. Niewiele później 
przed dziobem wyrosło okazałe wybrzeże Sycylii. To był 
już inny świat: po trosze tropikalny, przypominający Afry- 
kę. Na jachcie opuszczano żagle, prędkość zmalała.
Tylko kilka słów. Uniesiona dłoń i głos Lilian Dun- 
ąuerke:
-	Na pewno przyjadę na wyścigi.
Niewielka łódka odbiła od burty i niebawem ląd stały, 
ludzie i palmy odgrodziły Kaia od jachtu.
XIV
W Palermo Kai zatrzymał się zaledwie na kilka go- 
dzin. Wynajął samochód i kazał się zawieźć do Termini. 
Szofer przejechał trzydzieści siedem kilometrów w dwa- 
dzieścia pięć minut.
Obok dużej przewiewnej hali stał grubo okryty kurzem 
wóz wyścigowy. Kai przyjrzał mu się uważnie: tego typu 
wozem jeździł Murphy. Poprosił szofera, by się zatrzymał; 
od razu rozpoznał Amerykanina, który także go zauwa- 
żył, choć równocześnie do kogoś machał. Pokazało się 
dwóch mechaników, którzy przepchnęli auto do hali.
Murphy podszedł do Kaia. Wymienili kilka niezobo- 
wiązujących słów. Zawziętość rywala niemile dotknęła 
Kaia. Murphy okazał się nadzwyczaj skryty i jedynie 
półgębkiem odpowiadał na pytania.
Kai podjechał dalej i ujrzał Hollsteina, który biegł z na- 
przeciwka, trzymając w ręce świece zapłonowe. Zastana- 
wiał się, ile czasu minęło, odkąd ostatni raz widział Holl- 
steina. Choć wydawało się, że mógłby to być nawet rok, 
w rzeczywistości od poprzedniego spotkania upłynął nie- 
cały miesiąc. Ale teraz, kiedy stanął z Hollsteinem twa- 
rzą w twarz, czuł, że ten czas się w ogóle nie liczy, że 
znów w obecności młodego człowieka odżywa cała prze- 
szłość. Przygodę z Lilian Dunąuerke postrzegał jak sa- 
motną wyspę pośród ogromu morza; z wyspą tą nie łą- 
czyła go już żadna nić. Poweselał i zapytał Hollsteina:
177
-	Co z tymi świecami?
-	Od kilku dni wciąż je wymieniamy. Ostatnio udało 
nam się trafić na świece o zwiększonej trwałości, dosko- 
nale wytrzymujące najwyższe obroty. Ale może przejrzy 
pan pocztę?
Przyniósł plik listów i gazet.
Kai przerzucał je pośpiesznie. Hollstein tymczasem 
opowiadał, że dostał list od Barbary.
Barbara...
Wśród swych przesyłek Kai także znalazł listy od Bar- 
bary. Mimo to słowa Hollsteina sprawiły mu ból.
Dziwił się sobie, temu, jak osobliwie zachowuje się 
czasem serce. Dopiero rozstał się z kobietą, przy której 
zapomniał o innej; teraz myśli o drugiej, zupełnie wy- 
kreślając z pamięci tę, z którą spędził bez mała miesiąc. 
Przy czym żadna z nich nie opuściła jego jaźni. Pokręt- 
ne drogi miłości umykają racjonalnym uzasadnieniom, 
pod tym względem miłość nie daje się porównać z niczym.
Przede wszystkim jest w niej coś z aforyzmu, i to o wiele 
więcej, niżby się mogło wydawać. Nie można zbyt długo 
uprawiać jej bezkarnie. Jeśli ma trwać dłużej, konieczne 
są interludia. Kai odkrył, że terminy wyścigów w jakimś 
metafizycznym rytmie współgrają z zawirowaniami jego 
psychiki. Tak jak ostatni wyścig, pojawiają się zawsze we 
właściwej porze.
Wzrok Kaia objął masyw górski, Kai przyglądał się 
drogom, potem niebu.
-	Dużo pan jeździł, Hollstein?
-	Niemal codziennie.
-	Także w deszczu?
-	W ogóle nie padało. Zmieniliśmy parę drobiazgów 
w hamulcach, myślę, że nawet na mokrej nawierzchni 
poradzą sobie z rozpędzonym autem.
-	Lieven już przyjechał?
-	Tak, nawet już tutaj przychodził.
-	Ale nie za często.
178
-	Nie, raczej rzadko.
-	A mechanicy?
-	Wszyscy już są.
-	Wystartujemy na trzech maszynach. Ile zgłosił 
Murphy?
-	Cztery.
-	Cztery?
-	Murphy jest bardzo przewidujący.
-	Już to zauważyłem. Wręcz nieprzyzwoicie ostrożny.
-	Dopiero od niedawna. Przedtem okazywał duże 
zaufanie. Przychodził co dzień i udzielał mi wielu istot- 
nych informacji. Zupełnie nie rozumiałem, o co mu cho- 
dzi. W końcu się połapałem, że okrężną drogą próbuje 
się dowiedzieć, co udoskonaliliśmy w gaźniku. Kiedy z ca- 
łą powagą wyjaśniłem mu, że się myli, że nam się, nie- 
stety, nie powiodło, przestał mnie nachodzić. Teraz, jak 
sądzę, pluje sobie w brodę, że przekazał mi tyle wskazó- 
wek, a okazało się to chybioną inwestycją. Trudno ina- 
czej wytłumaczyć jego postępowanie.
Kai doskonale wiedział o innych powodach poczynań 
Murphy'ego.
-	Czy Maud Philby też jest na Sycylii? - zapytał.
-	Tak, mieszka w Palermo.
-	Przyjeżdżała już tutaj?
-	Była raz z Lievenem.
Kai stukał palcami o maskę samochodu. Sprawiało 
mu to przyjemność; do rytmicznie postukującej jednej 
ręki dołączył drugą, którą naśladował uderzenia w bę- 
ben. Po chwili przerwał.
-	Hollstein, tym razem musimy zwyciężyć.
-	Zgadzam się. Myślę, że na pewno się uda.
-	Jutro rozpoczynamy forsowny trening.
-	Możemy zacząć już dzisiaj.
-	Lepiej jutro. Dziś uporządkuję swoje sprawy i spró- 
buję obudzić w sobie wolę walki.
179
W Palermo Kaiowi udało się bez kłopotu odnaleźć zna- 
jomych. Po przyjeździe niemal od razu zadzwonił do Lie- 
vena, który koniecznie chciał się z nim zaraz widzieć. 
Trochę zdziwiony Kai poprosił o przełożenie spotkania 
na wieczór, tym bardziej że Lieven nie wymienił żadne- 
go konkretnego powodu. Kai był jednak ciekaw, o co cho- 
dzi, a jednocześnie przewidywał zabawne komplikacje 
wiążące się z Maud Philby.
By osiągnąć należyty efekt, zszedł do restauracji, 
a kiedy Lieven się pojawił, zaprosił go do swojego stoli- 
ka i zaproponował mu wspólny posiłek. Lieven się żach- 
nął, po czym - z nieco nadętą miną - odmówił.
-	Przecież chciałem z panem pomówić.
-	Właśnie po to tu jesteśmy. Jednak jedzenie w sa- 
motności działa na mnie deprymująco. Te drobne przy- 
stawki są jedyne w swoim rodzaju. Tylko nad samym 
morzem można je dostać.
Lieven się ociągał. W końcu zrozumiał, że dalsze 
wzbranianie się niczego nie zmieni i może nawet lepiej 
poczekać razem, a w tym czasie czymś się zająć. Zwłasz- 
cza że mieli o czym rozmawiać.
Kai zaczął:
-	Zdaje się, że Hollstein już się na dobre rozjeździł...
-	O, tak...
-	I dużo czasu spędza na torze?
-	Tak.
-	Lieven, dlaczego pan taki małomówny?
-	Różne myśli chodzą mi po głowie.
-	Tego się nie da ukryć. Zje pan ciastko francuskie?
-	Chętnie.
-	Delikatne, nieprawdaż?
-	Bardzo delikatne.
-	Kawę może wypilibyśmy na zewnątrz?
-	Rzeczywiście, będzie przyjemniej.
-	Świetnie! Poszukajmy jakiegoś ustronnego kąta. 
Kącika do spokojnej pogawędki. Dobrze?
180
Lieven roześmiał się.
-	Kai, stara się pan być nadzwyczaj miły. I bynajmniej 
nie jest pan ciekaw, z czym się do pana wybierałem. To 
cygara zawijane w zielony liść. Proszę się poczęstować.
Pili kawę. Lieven nie milkł teraz ani na chwilę. O ile 
przedtem opowiadał pośpiesznie byle co, o tyle przy ka- 
wie prawie całkiem się rozluźnił i myślał, jak pokie- 
rować rozmową, by nadać jej możliwie beztroski cha- 
rakter.
Kai przerwał mu:
-	Podobno Maud Philby także jest w Palermo.
-	Tak.
-	Od dawna?
-	Od kilku dni. - Lieven wydmuchiwał kółka dymu 
i śledził je wzrokiem. Po chwili ciepłym głosem dodał: - 
Przyjechaliśmy razem.
-	Ach tak - odezwał się Kai, patrząc również gdzieś 
daleko przed siebie, pozornie nieobecny myślami, w głę- 
bi ducha jednak szczerze ubawiony.
Lieven milczał. Chciał się przekonać, jak Kai zare- 
aguje na ostatnie słowa. Z pewnością doń dotarło, że 
pomiędzy Lievenem a Maud Philby coś się zmieniło. Z te- 
go powodu miał nawet trochę nieczyste sumienie, ponie- 
waż do końca nie wiedział, co właściwie zaszło między 
nią a Kaiem. Podejrzewał więcej niż w istocie było, 
w czym zresztą utwierdzały go aluzje Amerykanki.
Choć wiedział, że obojętne „tak" niczego nie załatwia, 
miał na tyle doświadczenia, by w związkach z kobietami 
zakładać każdą możliwość, każdy bieg wydarzeń. W do- 
datku, mając do czynienia z Kaiem, liczył się z wszelki- 
mi dziwactwami, a nieobecność Kaia przez ostatnich 
kilka tygodni też dawała do myślenia.
-	Cudowna kobieta...
Kai obracał w palcach cygaro.
-	I znakomite cygaro. Tak świeże, jakby dopiero co 
skręcono liść.
181
-	Bo też zostało zwinięte przed kilkoma dniami. Do- 
stałem je poleconą pocztą.
-	Niesamowite. Będziemy je palić razem.
-	Ależ oczywiście. - Lieven nastawił uszu. Zdawało 
mu się, że słyszy coś pomiędzy wierszami.
-	Te cygara są jak najprawdziwsza fajka pokoju - cią- 
gnął Kai. - Zmuszają do zawarcia porozumienia bez ko- 
nieczności wybaczania czegokolwiek. Szczególnie pierw- 
sza połowa. Przy całym szacunku dla jakości tytoniu, nie 
należy ich palić do końca. Druga połowa jest już trochę 
za ciężka. Nie sądzi pan, że można ją sobie darować?
-	Na wszelki wypadek?
-	Są wyjątkowe. Rozumie się, że na wszelki wypa- 
dek. Bardzo to miłe z pańskiej strony, Lieven, że przyj- 
muje pan na siebie zobowiązania, których nikt nie wy- 
maga. Kiedy mieliśmy obaj zdecydowanie mniej lat, ule- 
gając nieobliczalnemu impulsowi... a byliśmy w iście 
romantycznym nastroju... obiecaliśmy sobie, że nasza 
przyjaźń nigdy nie ucierpi z powodu kobiety. Myślę, że 
to była zdrowa idea. Więc dlaczego teraz mówimy przede 
wszystkim o tym...?
Lieven odetchnął i rzekł bez ogródek:
-	A to kanalia... 
Kai roześmiał się.
-	Co się stało?
-	Bardzo pogmatwana historia.
-	Obcując z kobietami tego pokroju, zawsze wpada- 
my w sieć intryg.
-	Potrafię zrozumieć, że spiskują, zanim do czegoś 
dojdzie; ale kiedy sprawa już przebrzmiała? Po co?
-	Muszę pana sprowadzić na ziemię: do niczego jesz- 
cze nie doszło, nic się nie wydarzyło. Nie mógł pan 
o wszystkim wiedzieć. Widzę całość szerzej, a robi się coraz 
bardziej zabawna. Krótko mówiąc: Maud Philby przyby- 
ła tutaj na swój prywatny wyścig; mistrzostwa Europy 
będą bowiem w rzeczywistości wyścigiem o nią. Natu-
182
ralnie zobaczymy jeszcze wymianę rozmaitych grzecz- 
ności, wdzięczenie się, gierki osobiste i nawet ludzkie 
odruchy... pozostaje jednak pewna niedorzeczność, o któ- 
rej wolałbym nie mówić. Ale jak zręcznie została zama- 
skowana i opakowana, szczególnie teraz: to - niech pan 
wybaczy, Lieven - spore osiągnięcie. Nie wahałbym się 
nazwać tego mistrzowską zagrywką, skoro i pan został 
w to wplątany.
Lieven nie wszystko zrozumiał, zaczął jednak podej- 
rzewać, że jego zwycięstwo nad Maud Philby nie jest bez- 
sporne; przeczuwał nawet, że chyba żadnego zwycięstwa 
nie było, że raczej poniósł porażkę.
Gryzło go to, by jednak przywrócić równowagę w swych 
poglądach na życie, pocieszał się wzniosłą zasadą poprze- 
stawania na tym, co się posiada.
Gniew wywołany niezasłużoną krzywdą (przecież 
mógł osiągnąć to samo, nie przeżywając aż takich rozte- 
rek) sprawił, że musiał się wygadać. Gdyby Philby nie 
rozzłościła go tak bardzo, nigdy nie przyszłoby mu do 
głowy rozmawiać w ten sposób z Kaiem. Aby się rato- 
wać, otworzył serce i wyrzucał z siebie wszystko:
-	Myśli pan, że chciała nas poróżnić? Kilka dni temu 
opowiadała... nie, przecież to się nie trzyma kupy; wła- 
ściwie niczego nie powiedziała. Kiedy w pewnej chwili 
pojawiło się między nami coś na kształt zaufania, dała 
mi zręcznie do zrozumienia, że okazuje jej pan spore za- 
interesowanie. Jak to zrobiła, już nie pamiętam. W każ- 
dym razie mówiła z takim przekonaniem, że uznałem za 
konieczne powiedzieć o tym panu.
-	Jedyne, czego przypuszczalnie nie wzięła w swych 
kalkulacjach pod uwagę - rzekł Kai.
-	Ale dlaczego?
-	Bo mijałoby się to z celem. Przecież podobnie jak 
Murphy'ego i mnie, również pana chciała zaprząc do 
wyścigu. Trzech cichych rywali, z czego dwóch występu- 
jących otwarcie... podniecająca sprawa, godny podziwu
183
pomysł na wspaniałe przeżycie naszych zmagań sporto- 
wych. Musi pan przyznać, że w sprawach związanych 
z flirtem stacją na pociągnięcia w wielkim stylu...
-	A ja... - Lieven potrząsnął głową. - Że też na to nie 
wpadłem...
-	Niech pan nie rozpacza - szydził Kai. - Wyścig do- 
piero się zaczyna.
Lieven był wstrząśnięty. Od początku wszystko dokład- 
nie skalkulował, a jego przewidywania spełniły się co do 
joty. Jako praktyk świetnie wiedział, że każda kobieta 
ma chwile słabości. Zaraz po wyjeździe Kaia coś takiego 
spotkało także Maud Philby. Niestety, była to tylko chwi- 
la, a tego Lieven nie wziął pod uwagę. Jako przyjaciel 
Kaia był dla zranionej Amerykanki smacznym kąskiem. 
A ponieważ wiedział, co się wcześniej zdarzyło, wszystko 
tłumaczył na opak. Zamiast zadowolić się okazywaną mu 
łaskawością, wzniecał iskry i kiedy jego mocno wątpliwa 
zdobycz znowu wszczęła grę, był tak niemądry, że spo- 
dziewał się dla siebie korzyści w tych posunięciach miss 
Philby, które zmierzały zupełnie gdzie indziej. Podejrze- 
nie rzucone przez Maud Philby na Kaia uznał za wyraź- 
ny dowód, że Amerykanka od dłuższego czasu czuje doń 
sympatię, i tylko dlatego zdecydował się na tę śmieszną 
rozmowę. Tak bywa, kiedy porzucamy wypróbowane za- 
sady i pozwalamy się zwabić na teren prawdziwych uczuć: 
intuicja podpowiadała Lievenowi, że będzie musiał od- 
płacić pięknym za nadobne. Był szczerze oburzony i czuł, 
że wystrychnięto go na dudka. Ponieważ sam podobne 
podchody zawsze uważał za jedną z najmilszych stron 
ziemskiej egzystencji, oburzał się tym bardziej. I wyko- 
nywał ruchy zgoła komiczne.
Teraz, strojąc się w piórka urażonej uczciwości, ser- 
decznie ubawił Kaia, wyłuszczając, w jaki sposób zamie- 
rza wybrnąć z opresji.
Kai przerwał mu:
184
-	Poraża mnie pański heroizm. Cóż pana tak do- 
tknęło?
Rozwodząc się obszernie, Lieven dowodził, że nie czuje 
się ani odrobinę dotknięty.
-	Tak właśnie to widzę - stwierdził Kai. — Przecież 
wcześniej nie raz postępował pan tak samo.
Lieven zaniemówił. Tu był pies pogrzebany. Postąpił 
nieostrożnie i zupełnie nie zauważył, że się zakochał. 
Może nie do utraty zmysłów, wystarczająco jednak, by 
odkrywszy to, do reszty stracić spokój.
Kai ciągnął:
-	Ze wszystkich wyścigów, w jakich startowałem, ten 
będzie najbardziej niezwykły. Musi pan przyznać, że per- 
turbacje psychologiczne wydatnie zwiększają napięcie 
towarzyszące zawodom.
Lieven skinął głową.
-	Niestety...
-	Murphy potraktował mnie dziś lodowato.
-	Świetnie go rozumiem. Wycięła mu niezły numer!
-	Widać się z tym godzi. Jego sytuacja jest jasna: po- 
jedzie w wyścigu, w którym nagrodą ma być Maud Phil- 
by. Murphy, niestety, jest za mało dekadencki, by pojąć 
całe wyrafinowanie sytuacji; Amerykanie jednak potra- 
fią się zadowolić sportowym wymiarem spraw i dla Mur- 
phy'ego wszystko powinno być all right. Postawieni wo- 
bec trudnych problemów, ludzie czasem postępują z godną 
pozazdroszczenia elastycznością. Są po prostu praktyczni.
Lieven sposępniał. Patrzył na cygaro. Dręczyła go ja- 
kaś myśl, zmieniały mu się rysy twarzy i w końcu wy- 
rzucił z siebie:
-	Uważam, że po prostu postąpiła ze mną nieprzy- 
zwoicie.
Kai nie mógł dłużej nad sobą zapanować i roześmiał 
się. Lieven patrzył na niego osłupiały. Kai śmiał się jesz- 
cze głośniej. Lieven był rozbrajający: jakże cudownie
13 — Przystanek na horyzoncie
185
oddzielał to, co spotkało jego, od tego, co się przydarzyło 
innym; nie przychodziło mu nawet do głowy, że Maud 
Philby pograła z nim tak samo, jak on zawsze miał w zwy- 
czaju. Tym razem Amerykanka go ubiegła. Czuł się nie- 
swojo i zmienił temat:
-	Kiedy rozpoczyna pan trening?
-	Jutro.
-	Murphy będzie bezlitosnym przeciwnikiem.
-	Szczególnie odkąd Maud Philby zrobiła z niego de- 
sperata.
-	Świadczą o tym choćby cztery wozy, które zgłosił do 
wyścigu.
Kai poczuł naraz przypływ sympatii do Maud Philby. 
Jego nieobecność wykorzystała nadzwyczaj zręcznie. 
Kombinacja okazała się bez zarzutu, wszystko zostało 
zapięte na ostatni guzik. Z pewnością zasługiwała na blef. 
Kai był ciekaw ponownego z nią spotkania, tym bardziej 
że rozstanie sprawiło jej pewną przykrość. Nie zamie- 
rzał jednak ułatwiać jej życia.
Lieven wyjął z teczki papiery.
-	Wciąż chce pan jechać razem z Fiolą? 
Kai potwierdził.
-	Obiecałem mu to. Jest zresztą bardzo dobry. Dokład- 
nie zna trasę.
-	Dobrze. Rozegramy ten wyścig następująco. HoU- 
stein spróbuje od razu doskoczyć do czołówki, gdzie na- 
rzuci mordercze tempo. Na czwartym okrążeniu może 
spuścić z tonu. Jeśli się uda, powinien podczas dwóch 
pierwszych okrążeń oczyścić pole i wtedy my ruszymy do 
przodu. Przy takim tempie słabsi zostaną szybko wyeli- 
minowani. Hollstein poprowadzi przez dwie pierwsze 
rundy, my będziemy się trzymać głównej grupy, nie tra- 
cąc jednak z nim kontaktu. Na trzecim okrążeniu pod- 
ciągniemy do przodu, dogonimy i wyprzedzimy Hollstei- 
na, który powinien się trochę oszczędzać i pozostać w re-
186
zerwie. Dalej poprowadzę ja, pan pojedzie tuż za mną. 
Na czwartym okrążeniu pan wyjedzie przede mnie i za- 
atakuje każdego, kto jeszcze będzie z przodu.
-	A więc pełne maskowanie. Drużyna cały czas ra- 
zem, jeden blisko drugiego. Pesch czuwa nad sprzętem?
-	Tylko tak jak każdy konstruktor: boi się wypadku.
-	Może lepiej zostawić Hollsteina na czele? Wtedy 
z łatwością prześcignie innych i wygra.
-	Ryzyko jest dość duże. Jutro możemy omówić to 
z Peschem.
-	Będzie naprawdę miło, jeśli Hollstein zwycięży. 
Lieven roześmiał się.
-	Sprawiłby Maud Philby nie lada niespodziankę. 
Chłodno kalkulował. Oto nastręczała się okazja, dzięki
której w ostatecznym rozrachunku mógłby się nie wyco- 
fywać ze wszystkiego. Jeśli eksperyment się powiedzie, 
pojawi się jeszcze mnóstwo dodatkowych okoliczności. To 
zaskakujące rozwiązanie mogłoby dla Maud Philby oka- 
zać się zbawienne. Byłoby małą zemstą, dostarczyłoby 
nowych możliwości... 
Lieven odłożył papiery.
-	Kai, mówi pan poważnie?
-	Oczywiście, czemu nie spróbować? 
Lieven dał się przekonać.
-	Nie wiemy tylko, co powie Pesch. Niestety, nasz kon- 
struktor jest do obrzydliwości zasadniczy.
-	Myślę, że bez trudu mu pan wytłumaczy, że takie roz- 
wiązanie będzie najlepsze właśnie z powodów zasadniczych.
-	Postaram się.
-	Zrobimy to razem. Pesch z pewnością nam wów- 
czas uwierzy.
-	Od biedy jeszcze inaczej moglibyśmy go skłonić do 
zmiany planów. Po każdym okrążeniu mamy zjeżdżać na 
stanowisko, by wymieniać koła. Pesch boi się jak ognia 
wypadku spowodowanego zużyciem opon. Wtedy może 
się okazać, że trzeba zmienić strategię; w końcu wszyst-
187
ko może się zdarzyć. Każdy plan należy traktować jak 
założenie prowizoryczne. Najważniejsze są zawsze de- 
cyzje podejmowane podczas wyścigu.
-	Dobrze. Zatem od jutra bierze się pan do dzieła?
-	Tak. I będę trenował z Hollsteinem.
Kai nie dziwił się, widząc, jak Lieven nagle zapala 
się do nowego pomysłu i jak mu zależy, by możliwie do- 
brze przygotować do wyścigu Hollsteina.
-	Mamy jeszcze wystarczająco dużo czasu - stwier- 
dził i obojętnie skinął głową.
Lieven wyraźnie poweselał.
Przez następne dni Kai nie opuszczał Termini. Razem 
z Hollsteinem nocował w hali dla samochodów. Cały czas 
coś wypróbowywali. Pracowali do późnej nocy, robili obli- 
czenia, pomiary, różne eksperymenty.
Pesch w towarzystwie Lievena zjawiał się każdego dnia 
już wczesnym rankiem. Kiedy trasa była wolna, wszyst- 
kie wozy wyjeżdżały, nie tracono ani minuty.
Niemal codziennie Kai spotykał Murphy'ego. Ścigali 
się, na tyle jednak ostrożnie, by nie zdradzać swych se- 
kretów. Jeden usiłował podpatrzyć drugiego. Za krza- 
kami i skałami czatowano na siebie z zegarkami, które 
mierzyły czas przejazdu różnych odcinków trasy. Każdy 
kierowca starał się ukryć przed rywalami swe umiejętnoś- 
ci, a na wysuniętych stanowiskach umieszczał kolegę 
obserwatora.
Na wzniesieniu pomiędzy Calvaturą a Polizzi Kai do- 
strzegł dwie głowy. Pomachał w ich stronę. Głowy znik- 
nęły. Krzyknął do Fioli:
-	Blef! Założę się, że te głowy pokazały się po to, by- 
śmy się teraz poczuli bezpiecznie. Następne, ze w stope- 
rami, są dopiero przed nami, dużo dalej. - Zatrzymał się, 
po czym wolno podjechał do malowniczego skupiska skał. 
Za nimi leżał jakiś osobnik i smacznie chrapał. Na widok 
Kaia ocknął się, Kai zaś grzecznie życzył mu dobrego dnia.
188
Dwa dni przed wyścigiem Kai zakończył treningi. Holl- 
stein trenował teraz sam, Kai natomiast udał się do Pa- 
lermo. Kładł się wcześnie spać, wstawał dopiero późnym 
rankiem. Potem przez godzinę pływał i szedł na śniada- 
nie. Wypalał najwyżej pięć papierosów dziennie. Wylegi- 
wał się na słońcu, z rana i wieczorem brał masaże. Po po- 
łudniu czytał na tarasie, później spacerował. Nie brał do 
ust alkoholu. Zamiast tego nakupił francuskich książek 
i pism; zaczął także flirtować z dziewczyną sprzedającą 
pomarańcze. Nie odbierał poczty, niczym się nie martwił.
Wiele jednak obiecywał sobie po spotkaniu z Maud 
Philby. Niezmiernie go interesowało, jak sobie poradziła 
po wszystkim, co ją ostatnio spotkało. Liczył się z tym, że 
będzie nieco nieśmiała, speszona.
Mylił się gruntownie. Żadne z jego przypuszczeń nie 
okazało się prawdą. Maud Philby przyszła na spotkanie 
radosna, pełna życia, bez żadnych obciążeń.
Kai początkowo sądził, że Amerykanka po mistrzow- 
sku panuje nad sobą, a objawy jej znakomitego samo- 
poczucia zaraz znikną. Ku jego zaskoczeniu nic w za- 
chowaniu miss Philby się nie zmieniło, nawet gdy zadał 
jej kilka podstępnych pytań.
Dziwił się, jego zdaniem w takiej pewności siebie było 
coś nienaturalnego.
Próbował zgłębić, o co chodzi, nie znalazł jednak żad- 
nego sensownego wytłumaczenia. Zachowanie Maud 
Philby przybrało teraz cechy niczym nie skrępowanej, 
koleżeńskiej poufałości. Amerykanka bez trudu się po- 
ruszała w tych ramach, demonstrując przy tym wielki 
styl, nie zdradzając ani przez chwilę, że wcześniej cokol- 
wiek się zdarzyło.
Doszło do tego, że Kai zaczął się gubić. Wszelkie roz- 
terki odsunął jednak od siebie do czasu, kiedy będzie sam 
i pojawią się ważniejsze powody. Wydawało się niepoję- 
te, że Maud Philby tak świetnie radzi sobie z tą drażli-
189
wą materią, mimo że podczas ostatniego spotkania 
w Monte Carlo nie umiała powściągnąć emocji.
Na razie Kai musiał przyjąć do wiadomości, że miss 
Philby zapomniała o swym uczuciu; wręcz z podziwem 
myślał też o Lievenie, który tak prędko zdołał się zakrę- 
cić wokół pięknej Amerykanki.
Jednakże nowa sytuacja pobudzała jego wyobraźnię. 
Zmienność Maud Philby mu imponowała, o ile komuś może 
imponować utrata pozycji uważanej dotychczas za pewną.
Coś, co od kilku tygodni interesowało go raczej śred- 
nio, naraz stało się obiektem pożądania. Przedtem w Mon- 
te Carlo, kiedy wystarczyło wyciągnąć rękę, rozkoszował 
się cokolwiek snobistycznym pomysłem, by Maud Philby 
odepchnąć i dzięki temu zakosztować czysto intelektual- 
nej, przewrotnej radości. Teraz, przekonawszy się, że po- 
dobny czyn nie wywarłby żadnego wrażenia, ponieważ 
raz już stracił okazję, gorąco zapragnął Amerykanki; 
chciał nie tylko ją odbić, lecz także wykorzystać.
Wieczór spędzili razem. Umysł Kaia pracował na naj- 
wyższych obrotach, rozmowa skrzyła się dowcipami: tym 
razem po prostu rozpoczął się najprawdziwszy flirt opar- 
ty na solidnych podstawach. Kai nie szczędził starań. 
Wybrał najlepszą drogę: całkowicie wymazał przeszłość, 
nie wspomniał o niej ani słowem, nawet nie pomyślał. 
Zaczął od samego początku, jakby poznał Maud Philby 
dopiero przed godziną.
Palmy z szelestem gięły się na wietrze. Jakiś tenor 
zakradł się do hotelowego ogrodu i śpiewał włoskie can- 
zony. Wypłoszono go, udało mu się jednak wrócić i po 
chwili z drugiej strony ogrodu znów popłynęła szeroka 
kantylena. W końcu, gdy śpiewak zaintonował Santa 
Lucia, przestał uważać, personel hotelowy go wytropił 
i wyrzucił za ogrodzenie.
W tym samym czasie, jakby się wcześniej umówili, 
z sali tanecznej dolatywały synkopowane rytmy melodii
190
granej przez big-band z Argentyny. Dźwięki były stłu- 
mione, przenikające jednak na wskroś, ożywcze. Stano- 
wiły tło a zarazem rezonans rozmowy i słysząc je, Kai 
uprzytomnił sobie, że całkowicie oddał się konwersacji. 
O jakiejkolwiek refleksji nie było mowy: rozmowa absor- 
bowała go zbyt mocno, a postępy, jakie czynił, przypra- 
wiały o zawrót głowy.
W pewnym sensie cała ta historia zawierała niemało 
komizmu, umykającego zresztą uwagi obojga, nie cho- 
dziło bowiem o to, co działo się tu i teraz. Kai i Amery- 
kanka podążali za światłem, którego blask pamiętali z po- 
przedniego spotkania. Ileż wcześniejszego zapału roztrwo- 
nili, nic nie osiągnąwszy. Teraz z zaskoczeniem odkrywali 
coś, do czego zmierzali z pomocą jak najbardziej sztam- 
powych zabiegów, czemu dodawało pikanterii to, że 
u źródła nowej sytuacji leżały błędy popełnione wcześniej.
Beztroska, z jaką Maud Philby traktowała zdarzenia 
sprzed miesiąca, fascynowała Kaia; nie był przy tym do 
końca pewien, jaką rolę grał w nich Lieven. Chciał się 
tego dokładnie dowiedzieć i dlatego próbował wymusić 
na Amerykance coś w rodzaju jasnej deklaracji. O tym, 
że przemawia przezeń starannie maskowana, męska 
próżność, wolał na razie nie myśleć. Zamiast tego wma- 
wiał sobie, że nie doceniał Maud Philby.
Natomiast miss Philby bynajmniej nie blefowała, i to 
z powodów, których istnienia Kai nawet nie przeczuwał. 
Ostatnie spotkanie w Monte Carlo nie tylko ją zraniło - 
to ostatecznie mogła znieść - gorzej, odebrało jej pewność 
siebie. Nie miała pojęcia, co dalej; była wówczas dokład- 
nie w takim nastroju, jakiego oczekiwał Kai. Zamiast Kaia 
spotkała jednak Lievena.
Nie znała zamiarów Lievena. Wiedziała jedynie, że 
przyjaźni się z Kaiem. To tu tkwiło sedno sprawy, tu nale- 
żało uderzyć; natychmiast zdecydowała, że weźmie w ten 
sposób odwet za upokorzenie, którego doznała od Kaia. 
Zakładała, że będzie musiała pokonać opór Lievena; na-
191
der łatwe zwycięstwo nie przywróciło jej wprawdzie pew- 
ności siebie, zyskała jednak broń, którą mogła obrócić 
przeciw Kaiowi: słodką tajemnicę, doprawioną szczyptą 
przewrotnej złośliwości. Posunęła się tak daleko, że wcią- 
gnęła nawet w swe intrygi Lievena, chytrze mu to i owo 
podpowiadając, co miało doprowadzić (tego, niestety, Lie- 
ven nie brał w swych kalkulacjach pod uwagę) do zerwa- 
nia przyjaźni z Kaiem. Ale na ten temat niczego nie wie- 
działa, dlatego zachowała wewnętrzną równowagę.
-	Zatańczymy?
-	Chętnie.
Muzyka porwała ich jak wir. Niewiele par tańczyło, 
na gładkim parkiecie mieli więc dużo miejsca.
Maud Philby utrzymywała dystans, pozwalając tylko 
na ten subtelny kontakt ciał, który stanowi o magii każ- 
dego tańca. Niczym nie zakłócony równoległy krok po- 
zwalał wyczuć bliskość okrytej cienkim jedwabiem dłu- 
giej, sarniej nogi i taneczną wibrację kolan.
Dali się unieść rytmicznej frazie, która wyprowadziła 
ich aż na taras, poddali melodii wprawiającej w nastrój 
wzajemnej życzliwości, miękkiej łagodności pełnej jak 
najcieplejszych uczuć wobec partnera. Pogrążali się w roz- 
marzeniu, czuli, że wyrastają ponad rzeczywistość, zata- 
czając powolne koła, unosili się bądź pochylali ku posadz- 
ce; nad sobą mieli wspaniale wygwieżdżone niebo połud- 
nia, a powietrze smakowało niczym wino; kiedy przesuwali 
się obok sali dansingowej, ich ciała mimowolnie się zbli- 
żyły, a ramię spoczęło na ramieniu bez specjalnych zamy- 
słów, gdyż taniec narzucał ten gest zaufania; połączeni 
uściskiem ramion, stali twarzą w twarz i wystarczył nie- 
znaczny obrót, by całkiem z bliska spotkały się ich oczy.
Nie obchodziło ich, że gwiazdy, palmy i muzyka tworzą 
szablonową i trochę tanią scenerię, niemalże nie odzywali 
się do siebie, unikali przedwczesnych wyjaśnień. Wieczór 
osiągnął idealną harmonię, Kai i jego partnerka przypo- 
minali parę zakochanych, którzy odnaleźli się po latach.
192
Jednak już nazajutrz rano, kiedy poszli pływać, poja- 
wiły się komplikacje. Maud Philby zrozumiała wieczor- 
ne spotkanie po swojemu i teraz uznała za stosowne po- 
mówić o wyścigu.
Kai okazał całkowitą obojętność, o niczym nie chciał 
słyszeć.
Ona jednak nie dała się zbyć byle czym, ostrożnie, choć 
stanowczo próbowała dopiąć swego, a Kai nie potrafił jej 
powstrzymać.
Obserwował Amerykankę spod na wpół opuszczonych 
powiek, dochodząc do wniosku, że ta znajomość byłaby 
dlań cudowną przygodą, gdyby los zesłał mu ją kiedy in- 
dziej, nie teraz - w porze duchowego kryzysu i rozterek.
Bawiła go strategia Maud Philby, choćby to, jak - tak- 
townie i ironicznie - mówiła o Murphym, dzięki czemu 
Kai mógł przejrzeć plany rywala.
Postanowił jej przerwać, by w końcu też się czegoś 
dowiedzieć. Spokojnie i jakby mimochodem wtrącił:
-	Nasz team pojedzie tak, żeby zwyciężył Lieven. 
Zaśmiała się.
-	Nie wierzę.
-	A to dlaczego?
-	Nawet gdyby pan rzeczywiście chciał, żeby Lieven 
wygrał, nie dopuści pan do tego. Choćby ze względu na 
Murphy'ego.
-	A jeśli Lieven naprawdę chce zwyciężyć? 
Błyskawicznie pojęła, o co chodzi, nie dała się jednak
podejść. Odparowała natychmiast:
-	W takim razie zachowuje się głupio.
Kai postanowił przyprzeć ją do muru. Nie liczył się 
z tak nagłą odmianą, był wyraźnie zaskoczony. Zamiast 
dyplomatycznie się bronić, Maud Philby ustąpiła z zaj- 
mowanych pozycji. Nie skapitulowała - miała jeszcze 
przecież tysiące możliwości - po prostu wkroczyła do 
obozu wroga i zrobiła rzecz najbardziej zdumiewającą: 
powiedziała prawdę.
193
Ze śmiechem opowiedziała Kaiowi o swych zamia- 
rach - wprawdzie niezbyt szczegółowo, napomykając je- 
dynie o niektórych sprawach, jak mówi się do kogoś, kto 
i bez tego swoje wie. Wtajemniczając go, uczyniła zeń 
sprzymierzeńca. Teraz, kiedy zaledwie jeden dzień dzie- 
lił Amerykankę od realizacji ambitnych planów, bez 
wyraźnej potrzeby pochłonął ją pewien pomysł; mówiła 
o nim jak dzieciak, który przyznaje się, że nabroił.
Czegoś takiego Kai zupełnie nie oczekiwał. Pojął, że 
poprzedniego wieczoru pomylił się zasadniczo. Mimo to 
niczego nie żałował - przeciwnie, stację, do której wówczas 
dotarł, akceptował całym sercem. W tej chwili, nie mając 
o tym pojęcia, Maud Philby zupełnie go zawojowała.
Odkryła się całkowicie i okazało się, że jej ambicji nie 
należy traktować zbyt poważnie. O ambicji zresztą nie 
było już mowy, miss Philby z całą otwartością obnażyła 
prawdziwe uczucia. Gdyby nie wczorajszy wieczór, nie 
przyszłoby jej to do głowy. I tak w postępowaniu Amery- 
kanki urok i czar nie przesłaniały już najważniejszego - 
jej kobiecości, która daleko za sobą pozostawiła zwykły 
flirt i sportowe emocje.
W ten sposób komedia pomyłek z minionego dnia do- 
prowadziła do osobliwej kapitulacji po obu stronach.
Nadeszła wiadomość od Fioli, który prosił o pilne od- 
wiedziny.
Kai natychmiast do niego pojechał.
Fioła leżał w łóżku, szczelnie okryty. Na czoło wystą- 
piły mu grube krople potu. Miał dreszcze, trząsł się i szczę- 
kał zębami.
-	Atak malarii. Tydzień za wcześnie. Nie mogę z pa- 
nem jechać. To potrwa do jutrzejszego wieczora.
Kai skinął głową.
-	Proszę się nie martwić, może nie będzie tak źle... - 
Powiedział to odruchowo, chciał się pocieszyć; nagłe nie- 
szczęście zupełnie go jednak przybiło.
194
-	Musi pan jechać... - wyrwał go z zamyślenia głos Fioli. 
Kai, całkiem nieobecny duchem, odparł:
-	Tak, jakoś sobie poradzę...
Zastanawiał się nad rozwiązaniem. Gdyby, na przy- 
kład, wystawili tylko dwie maszyny, pojechałby z Holl- 
steinem, to jednak byłoby dość ryzykowne... A może 
powinien wziąć do pomocy któregoś z mechaników...?
Fioła podniósł się, zaraz jednak opadł na łóżko w ko- 
lejnym ataku lodowatych dreszczy.
-	Zamiast mnie proszę wziąć Courbissona. - Skiero- 
wał wzrok w przeciwną stronę pokoju.
Kai obrócił się i dopiero teraz zobaczył bladą twarz 
i chłopięcą sylwetkę wicehrabiego. Od razu stanęło mu 
przed oczami zajście na zawodach strzeleckich.
-	Zna trasę - mówił z trudem Fioła - często ze mną 
jeździł i... chciałby z panem pojechać.
Kai zdecydował się od razu. Zachowanie Courbissona 
na polu golfowym mu się spodobało; teraz młody czło- 
wiek stał obok blady, pełen dobrych chęci, ze szczerym 
zamiarem wymazania win i potwierdzenia swej warto- 
ści. A Kai obiecał mu poważną rozmowę. To mogła być 
najlepsza okazja. Podał Courbissonowi rękę.
-	Jedziemy razem.
Od razu wsiedli do samochodu i z umiarkowaną pręd- 
kością, oszczędzając maszynę, objechali całą trasę. Kai 
dokładnie poinformował Courbissona o wszelkich szcze- 
gółach.
Potem go odwiózł i doradził, by się położył już po po- 
łudniu i spokojnie przespał całą noc.
XV
Już wieczorem hotele przeżywały prawdziwe oblęże- 
nie. Trzeba było wynająć łazienki. Wanny pozamieniano 
na łóżka. Z każdego dobijającego parowca wysypywały 
się kolejne grupy ludzi.
Noc była głośna. Komu nie udało się zdobyć miejsca 
w hotelu, koczował pod gołym niebem. W przepełnionych 
restauracjach ludzie pili do białego rana, potem z nasta- 
niem świtu lokale gwałtownie pustoszały. W ogrodach 
ulokowały się sprowadzone specjalnie z tej okazji zespoły 
jazzowe. Protesty nie zdawały się na nic.
Kai obudził się w środku nocy i w barwnym świetle 
latarni ujrzał ludzi tańczących na piasku pod palmami; 
w powietrzu unosił się wir świateł, różnych odgłosów 
i muzyki.
Rankiem wypchał kieszenie tabletkami i bardzo wcze- 
śnie opuścił hotel. Minęło jednak sporo czasu, zanim do- 
tarł do Cerdy: droga była zatłoczona pojazdami, mimo że 
o tak wczesnej porze jeszcze nie dojechały specjalne po- 
ciągi z Palermo.
Razem z Courbissonem jakoś w końcu przedarli się 
przez ten ścisk. Na stanowisku czekali już mechanicy, 
jeszcze raz mieli przejrzeć maszyny. Piętrzyły się stosy 
opon. Przygotowano także specjalne opony antypoślizgo- 
we, nabite błyszczącymi metalowymi kolcami.
- To na wypadek deszczu - wyjaśnił Pesch.
196
-
	D
eszcz? - 
Kai 
patrzył 
na 
bezchm
urne 
niebo. - 
Za- 
nosi się 
raczej 
na upał.
Pok
azali 
się 
Hollste
in i 
Lieven. 
Byli 
gotowi 
do 
jazdy. 
Zdołali 
już 
włożyć 
obszer
ne, 
lekkie 
ubiory 
odsłani
ające 
szyję. 
Kai 
także 
poszedł 
się 
przebra
ć. 
Powoli 
naciąga
ł na 
siebie 
kombin
ezon. 
Czuł, 
że tym 
razem 
gra 
toczy 
się o 
wię- 
cej niż 
zwykle; 
przez 
momen
t 
przytrz
ymał w 
ręku 
chłod- 
ną 
tkaninę, 
po 
czym 
się 
pozapi
nał i 
zaciągn
ął pas.
W 
ostatnie
j chwili 
wszyst
ko się 
pozmie
niało. 
Murpłr/
e- 
mu 
chodził
o o 
Maud 
Philby, 
to było 
oczywi
ste. Z 
kolei 
dla 
Kaia 
wyścig 
bynajm
niej nie 
oznacz
ał walki 
o 
piękną 
Amery
kankę, 
coś 
takiego 
wręcz 
go 
śmiesz
yło. Za 
nic jed- 
nak nie 
chciał 
dopuści
ć do 
wygran
ej 
Murph
y'ego. 
Zamie- 
rzał 
powstr
zymać 
jego 
natarcz
ywe 
pretens
je, do 
których 
Amery
kanin 
mógłby 
sobie 
rościć 
prawo 
tylko w 
zupełni
e 
odmien
nych 
okolicz
nościac
h.
Poja
zdy 
wjeżdż
ały na 
wagę. 
Wydan
o 
szesnaś
cie nu- 
merów. 
Cztery 
czerwo
ne 
wozy 
należał
y do 
zespoł
u Mur- 
phy'eg
o. On 
sam, w 
samoc
hodzie 
z 
numere
m 
dziesiąt
ym 
na 
masce, 
ruszał 
ostatni 
z grupy. 
Za 
Murph
ym 
startow
ał 
Hollste
in, 
potem 
Lieven, 
za nimi 
Kai.
Jech
ali 
trasą 
Coppa 
Florio, 
pięć 
razy 
mieli 
okrąży
ć 
masyw 
Le 
Madon
ie. Na 
każdy
m 
okrąże
niu o 
długoś
ci stu 
ośmiu 
kilome
trów 
znajdo
wało 
się 
tysiąc 
pięćset 
zakrętó
w, 
tak 
więc 
jeden 
wypad
ał 
średnio 
co 
siedem
dziesią
t pięć 
metró
w. 
Przyjm
owano 
zakład
y, 
zwycię
stwo 
Murph
y'ego 
typowa
no w 
stosun
ku 
cztery 
do 
jedneg
o.
Kier
owcy 
startow
ali w 
odstęp
ach 
dwumi
nutowy
ch. 
Rozleg
ł się 
ryk 
silnika 
i 
pierws
zy wóz 
ruszył, 
wzbijaj
ąc 
chmurę 
kurzu.
Cou
rbisson 
denerw
ował 
się i 
koniec
znie 
już 
chciał 
wsiada
ć.
-
	T
ylko 
spokoj
nie - 
rzekł 
Lieven. 
- Ma 
pan 
jeszcze 
dużo 
czasu.
Co 
rusz 
rozlega
ł się 
grzmot 
odpalaj
ących 
maszy
n. Po- 
wietrze 
drżało 
od 
nieopis
anego 
ryku, 
zdawał
o się, 
że
197
potężny łoskot rozrywa je na strzępy, nie dało się rozma- 
wiać, trzeba było krzyczeć wprost do czyjegoś ucha, co 
i tak sprawiało wrażenie szeptu.
Kai nie poddawał się, próbował mówić, rozdzierający 
huk przenikał jednak do krwi.
Kolejka wozów wciąż się posuwała. Pierwsza z czte- 
rech czerwonych maszyn Murphy'ego wyrwała przed sie- 
bie. Hollstein siedział już za kierownicą, Lieven zamie- 
rzał zrobić to samo, Kai skinął na Courbissona. Usiedli, 
włożyli okulary, czapki, ściągnęli rękawy, owinęli skórą 
kolana i łokcie. Murphy nawet się nie obejrzał. Jego wóz 
przyspieszył ostro i już był daleko. Przez twarz Kaia prze- 
mknął osobliwy grymas.
Wystartował Hollstein, po nim Lieven. Kai patrzył 
przed siebie, nerwy miał napięte do granic wytrzymało- 
ści; naraz poczuł drżenie stóp wspartych na pedałach. 
Zagryzł wargi i rozejrzał się wokół, co jednak niewiele 
pomogło. Zdał się zatem na los i w szalonym napięciu 
czekał na sygnał startu, czając się do skoku od chwili, 
kiedy przed sobą nie miał już nikogo.
I nagle, z potężnym grzmotem, maszyna wyrwała ze 
stanowiska. Kai runął w słoneczną biel drogi. Wóz zda- 
wał się unosić ponad wzniesieniami i zagłębieniami, prze- 
mykał pośród plam, cienia i jasności, przeskakiwał przez 
garby, wystrzelał w przód na prostej. Wiraże migały w żół- 
tym, rozświetlonym przez słońce pyle, skały wypadały raz 
z boku, raz przed samochodem, zakręt za zakrętem i zno- 
wu chmura kurzu, a za nią na łuku trasy coś ciemniejsze- 
go, pędzącego w górę, skręcającego niczym błyskawica, 
przez ułamek sekundy lśniącego białym odblaskiem - Kai 
odetchnął głęboko: to był Lieven. Jechał więc tuż za nim.
W pędzie przemykały obok srebrzystozielone gaje 
oliwne. Jak ogromny wąż wyłoniła się z kurzu serpenty- 
na, wyrosła na moment i znikła. Spod kół strzelały ka- 
mienie, tempo było zawrotne.
198
Z przodu za czerwonym wozem Murphy'ego ciągnął 
Hollstein; od jakiegoś czasu z błyskiem szaleństwa w oku 
gonił Amerykanina tak zaciekle, że gdy brał wiraż, wy- 
rzuciło go na skraj drogi...
Nagle ukazała się przepaść, a później przez kilometr 
drogę zalegał tłuczeń: zaczęło się istne bombardowanie, 
spod samochodu na wszystkie strony leciały kamienie, 
trzeba było z całej siły zacisnąć ręce na kierownicy i ja- 
koś zygzakami przedostać się przez wyboje.
Na tle jaśniejącego nieba ukazały się szarozielone za- 
rysy obronnego miasteczka Caltavuturo. Droga wspina- 
ła się, świszczały kompresory, trzaskały skalne odłam- 
ki, kurz wciskał się w gardło, droga znów się wznosiła - 
i nagle przed Hollsteinem wyrósł pierwszy wóz, od sza- 
rości drogi odbijający jasnym błękitem. Nie było to żad- 
ne z czerwonych aut, niestety; zgrzytając zębami, Holl- 
stein wyprzedził rywala na wąskiej drodze, która znów 
pięła się w górę na osiemset, dziewięćset, wreszcie dzie- 
więćset siedemnaście metrów, osiągając Polizzi.
Otwierał się stąd rozległy widok na błękitną przestrzeń 
nieba wypełnioną tchnieniem jedwabistego powietrza, 
a także na słup dymu unoszący się pionowo nad Etną. 
I jeszcze jeden wóz, tym razem czerwony - czyżby Mur- 
phy? Wyprzedzając go, Hollstein spojrzał na numer: dzie- 
wiątka. Murphy był więc przed nim.
Teraz jednak przy zjeździe zaczęły się ostre zakręty, 
wóz pomykał, przyprawiając o zawrót głowy, co chwila 
rozlegał się pisk hamulców, biały bolid jak burza poko- 
nywał wiraże, parł bez wytchnienia. W dolinie Fiume 
Grandę Hollstein znów zobaczył chmurę kurzu, ruszył 
jak szalony, musiał niemal pionowo wdrapać się na dzie- 
więćset metrów i w końcu, w Collesano, połknął prze- 
ciwnika. Był to Francuz Balbot.
Pojawiły się palmy, agawy i morze - koło Campo Fe- 
lice droga wiodła na zachód i był to jedyny prosty odci- 
nek trasy: siedem kilometrów plażą poprzez rozpadliny,
199
wodne przepływy, kamienne rozwaliska. Hollstein ści- 
gał jakiegoś Włocha. Blisko trybun Włochem zarzuciło 
i jego wóz zablokował trasę. Hollstein zdołał go ominąć 
dosłownie o włos i rozpoczął drugie okrążenie. Po czte- 
rech minutach nadjechał Lieven, dwie minuty za nim 
Kai.
Pesch zarządził, by czasy Murphy'ego wraz z czasa- 
mi Hollsteina, Lievena i Kaia wypisywać grubym wę- 
glem na białej planszy. Dwóch mechaników podnosiło 
tablicę wysoko, kiedy nadciągały rozpędzone auta.
Kai widział, że Murphy zyskał dwie minuty przewa- 
gi. Przejechał okrążenie w godzinę i trzydzieści sześć mi- 
nut, Hollstein w godzinę trzydzieści osiem minut, Lieven 
i Kai w godzinę i czterdzieści minut.
Za Polizzi Hollstein wyprzedził następnego rywala, 
minutę później ujrzał kolejny wóz, który nie wytrzymał 
tempa; teraz stał na drodze i dymił. Był czerwony, pierw- 
szy samochód w teamie Murphy'ego. Szanse się wyrów- 
nały, trzy maszyny jechały przeciw trzem.
Niewiele później znów pokazał się czerwony wóz, dro- 
ga jednak była tak wąska, że wyprzedzanie nie wchodzi- 
ło w rachubę.
Na następnym zakręcie Hollstein podjął kolejną pró- 
bę, przeciwnik jednak trzymał się środka drogi. Wiedział, 
kogo ma za sobą, i nie zamierzał się poddać. Hollstein 
pozwolił mu trochę uciec, ponieważ w tumanach kurzu 
niczego nie widział.
Po chwili sytuacja się zmieniła, droga była teraz szersza; 
z piskiem kompresora Hollstein dogonił rywala. Momentami 
siedział mu na kole, chwilami udawało mu się z nim zrów- 
nać. Przeciwnik jednak postanowił zepchnąć go z drogi.
Hollstein wiedział, czym to grozi, wysunął się do przo- 
du i chciał oderwać się od czerwonego wozu, tamten jed- 
nak nie popuszczał, aż w końcu źle ocenił odległość, za- 
czepił o tylne koło Hollsteina, oba auta zarzuciło, przele- 
ciały ponad skrajem drogi i gwałtownie uderzyły o siebie.
200
Hollstein wyskoczył z samochodu i obiegł go dokoła. 
Jeden rzut oka mu wystarczył, by stwierdzić, że pękła 
lewa tylna oś. Połowa drugiego wozu stała na drodze.
W każdej chwili mógł nadjechać Lieven. Razem ze 
swym współtowarzyszem, ciężko sapiąc, Hollstein odsu- 
nął czerwony pojazd na pobocze, po czym wskoczył na 
swój wóz, dając znaki. Dał się słyszeć ryk silnika, pilot 
Lievena podniósł w przelocie rękę, obaj zrozumieli, co się 
stało. Hollstein nie schodził z wozu, czekał na Kaia.
Od pola kapusty po drugiej stronie drogi nadszedł 
mechanik. Kierowca, z którym jechał, miał złamaną rękę, 
na jego twarzy malowało się cierpienie.
Z czerwonego wozu Hollstein przyniósł drewniany 
podnóżek, roztrzaskał go o maskę samochodu na wąskie 
deszczułki, podarł kurtkę i starannie usztywnił ramię 
poszkodowanego, który ani na chwilę nie przestawał ob- 
rzucać swego dobroczyńcy obelgami.
Kiedy Hollstein skończył, wyglądał marnie. Raz jesz- 
cze podszedł do czerwonego wozu, kopnął weń, potem 
pobiegł do swego auta, siadł za kierownicą i w porywie 
niczym nie uzasadnionej nadziei wielkim głosem przy- 
wołał swego pilota; po chwili jednak padł na kolana, wi- 
dząc, że nie ma już żadnych szans, i w końcu, załamany, 
przykucnął na ziemi: dla niego wyścig się skończył.
Lieven rozpoznał Hollsteina i zrozumiał, co się stało; 
teraz on prowadził, i to ze zwielokrotnioną energią. Kie- 
dy Kai spostrzegł Hollsteina na poboczu, zdecydował się 
na atak. Jechał tak ostro, jak tylko mógł, ponieważ wie- 
dział, że Lieven gotów jest wszystko zaprzepaścić. Chciał 
się do Lievena zbliżyć i w trzeciej rundzie go wyprzedzić. 
Zjechał na stanowisko w chwili, gdy Lieven właśnie od- 
jeżdżał. Krzyknął za nim:
- Teraz ja poprowadzę!
Przejechał dwa okrążenia w trzy godziny i dwanaście 
minut, Murphy w trzy godziny dziesięć; Amerykanin był 
więc osiem minut przed nim i miał dwie minuty przewagi.
14 — Przystanek na horyzoncie
201
O wszystkim Kai poinformował Courbissona. Wypił 
niemal do dna olbrzymi kubeł wody, resztę chlusnął przed 
siebie nad maską, zmienił rękawiczki bez palców i na 
pełnym gazie ruszył w trzecie okrążenie.
Szpaler kaktusów przy drodze wyglądał jak przedpo- 
topowe skamieliny. Jakiś kamień wystrzelił w górę i ude- 
rzył w żołądek stojącego na trasie kibica, aż ten się prze- 
wrócił. Kai brał zakręty na pełnym gazie. Wyprzedził 
Lievena; przez chwilę obie maszyny, pędząc bok w bok 
na najwyższych obrotach, znieruchomiały względem sie- 
bie. Lieven sądził, że goni go któryś z rywali, i nie zamie- 
rzał go przepuścić; dopiero ujrzawszy wysuwającą się 
w przód białą maskę, natychmiast się usunął.
Jak przypływ morza narastało na trybunach podnie- 
cenie zmieszane z gorączką wyczekiwania. Wysoko w gó- 
rze tablice z numerami pokazywały czas zawodników. 
Najszybszy był Murphy z dwiema minutami przewagi, 
za nim Kai. Potem był Lieven i jeszcze jeden Ameryka- 
nin z czerwonego zespołu -jechali w odstępach pięćdzie- 
sięciosekundowych. Trzy wozy już odpadły. Kiedy wystrzał 
z armatki obwieszczał jadącym z przodu kierowcom 
koniec każdej rundy, na czele stawki pędził Zamboni, tuż 
za nim cała sfora psów i, coraz to bliżej, Murphy - ni- 
czym goniący je wilk.
Kai wyprzedził Manniego, potem poradził sobie z Will- 
sem i Toskanim; Murpłr/ego jednak nie zdołał dopaść. Ile- 
kroć widział przed sobą chmurę kurzu, serce tłukło mu jak 
oszalałe, omal nie rozsadzając piersi. Za każdym jednak 
razem przeżywał rozczarowanie: Amerykanina ani śladu. 
Kai zsunął okulary. Pot strumieniami spływał mu z czoła 
na policzki i podbródek, pociły mu się dłonie. Twarz miał 
szarą do kurzu, który grubą warstwą wciskał się w każde 
wgłębienie skóry. Na którymś z zakrętów Courbisson omal 
nie wypadł na zewnątrz, tak mocno nim zarzuciło. Kai 
chwycił go za pas i z całej siły przyciągnął do siebie.
202
Termometr wskazywał czterdzieści stopni Celsjusza. 
Hiszpan Rodińo uderzył w trybuny, odrzuciło go na dru- 
gą stronę, zatrzymał się, wydostał z wozu, przez chwilę 
stał prosto, po czym runął rażony udarem słonecznym 
prosto w ramiona ludzi śpieszących mu na ratunek.
Kai poczuł, że potworne ciśnienie rozsadza mu czasz- 
kę. Wskazał kieszeń. Courbisson wydobył z niej tabletki 
i wepchnął je Kaiowi do ust, a następnie przystawił do 
nich butelkę z wodą. Kai nie widział już niczego poza 
drogą: trasa przesłaniała wszystko, wydawała mu się 
powiększona do nienaturalnych rozmiarów, jakby wło- 
żył szkła o nadzwyczajnej mocy - każdy kamień, każdy 
garb, każde zagłębienie; chwilami linia drogi rozmywała 
się, robiła niewyraźna, Kai widział jak przez mgłę, za 
którą mogło nie być już niczego; nie próbował tego zro- 
zumieć, wręcz przestał myśleć, liczyła się tylko ta szalo- 
na jazda; nie słyszał nic poza własnym silnikiem, które- 
go potężny ryk niczym płomień przenikał weń porami 
skóry; pędził tak już cztery godziny w zupełnym otępie- 
niu, za chwilę rozpoczynała się piąta godzina i zdawało 
się, że ta jazda trwać będzie wiecznie...
Znów podjeżdżali na stanowisko techniczne, obok któ- 
rego stał jakiś wóz dymiący jak Wezuwiusz; ktoś zaglą- 
dał pod uniesioną pokrywę silnika. Zatrzymali się z pi- 
skiem opon. Kai wyskoczył z wozu, spragniony dopadł 
napojów, pił bez umiaru, łapczywie, po czym rozciął cy- 
trynę i wgryzł się w nią; w tym czasie Pesch krzyczał mu 
do ucha:
-	Lieven...!
-	Lieven powinien zaraz nadjechać...
-	Miał wypadek! - ciągnął Pesch i w rozpaczy szar- 
pał ramię Kaia. - Teraz został pan sam! Proszę jechać, 
jak pan chce...
Pesch był przybity, już nie wierzył w sukces. Jeden 
z mechaników przyniósł tablicę z wynikami.
-	Jaki czas?
203
-	Kai: cztery godziny czterdzieści osiem minut, Mur- 
phy: cztery godziny czterdzieści siedem.
Kai błyskawicznie wskoczył do samochodu i krzyknął:
-	Czy Lievenowi coś się stało?!
Mechanik, który klęczał przy przednim kole, poinfor- 
mował Kaia:
-	Uraz ramienia, na szczęście niezbyt poważny, wóz 
całkiem rozbity...
Ledwo śruby zostały dokręcone, Kai znów był na tra- 
sie. Na którymś z zakrętów ujrzał Hollsteina; po twarzy 
młodzieńca ciekły łzy, przestępował z nogi na nogę i wy- 
ciągał do Kaia ręce.
Wóz przeistoczył się w bladego, wyjącego upiora. Kai 
tracił poczucie rzeczywistości. Na jednym z szalonych 
wiraży auto przechyliło się na dwa koła i Courbisson do- 
tknął gruntu; teraz jego dłonie krwawiły. Podczas tej jaz- 
dy nie dało się myśleć, to był rozpasany instynktowny 
pęd; jego kierunek wyznaczał punkt znajdujący się gdzieś 
z przodu na trasie. Tym punktem był Murphy.
Kai brał zakręty jak straceniec, wóz z łoskotem prze- 
latywał przez kamienne rumowiska, ścinał trawiaste 
łachy - i oto rozległ się huk wystrzału anonsujący prze- 
jazd zawodnika otwierającego stawkę. Kai zjechał na 
stanowisko. Wyskoczył z auta i jeszcze przez chwilę z roz- 
pędu biegł przed siebie, nim się opamiętał, zawrócił i za- 
pytał o czas.
Pesch podszedł do Kaia i zaklinał go:
-	Ma pan minutę przewagi nad Murphym, jest pan 
pierwszy i, na miłość boską, niech pan będzie ostrożny. 
Oby nic się nie przydarzyło, tak czy owak będziemy wśród 
najlepszych...
Kai ledwie słuchał Pescha. Mechanicy, którym udzie- 
liło się jego podniecenie, pobili rekord - w czterdzieści 
osiem sekund zmienili cztery koła.
Przed maską wyrósł brązowy samochód. Kiedy Kai
204
doszedł go na dwa metry, z kłębiącego się pyłu w czoło 
białej maszyny wystrzelił ze świstem kamień. Kai skulił 
się odruchowo, jakby kamień trafił w niego, po czym po- 
raziła go nagła myśl: co będzie, jeśli kamień rozbił chłod- 
nicę?!
Courbisson wyczołgał się na maskę i rozciągnął 
wzdłuż pojazdu - na szczęście nie było żadnych szkód. 
Utrzymali tempo.
Znów dogonili brązowy wóz, który po chwili znalazł 
się z tyłu; wyprzedzili też czerwoną maszynę, ostatnią 
przed Murphym, oraz zielony wóz Boillota, który zosta- 
wili za sobą po prawej; przypuszczalnie byli teraz tuż za 
czołówką. Wystarczyło, by Kai nawiązał z nią kontakt, 
a zwycięstwo z pewnością będzie należało do niego. Wie- 
dział, że jeśli nic szczególnego się nie zdarzy, będzie miał 
najlepszy czas; czymś takim jednak nie zadowoliłby się 
nigdy, istniał dla niego tylko jeden rodzaj zwycięstwa: 
musiał być na mecie przed Murphym!
Usłyszeli przed sobą ryk silnika i połknęli rywala w zie- 
lonym samochodzie; był to Zamboni. Courbisson w pod- 
nieceniu krzyczał do Kaia:
- Teraz przed nami może być już tylko Murphy!
Pędzili jak w transie. Przed maską mignął cień oto- 
czony gęstą chmurą kurzu. Kai wstrzymał oddech. To 
była czerwień - a więc Murphy...
Zmrużył oczy i wpił się wzrokiem w drogę. Widział 
jedynie podrygujący, niewyraźny cień ciągnący za sobą 
chmurę pyłu. Zbliżał się doń z każdą minutą. Naraz kurz 
zrobił się tak gęsty, że nie było widać pobocza; na któ- 
rymś zakręcie żwir pod tylną osią obsunął się, koła za- 
kręciły się raz i drugi, wóz zachwiał się i przewrócił. Kai 
z całej siły chwycił kolumnę kierownicy, zdołał jakoś po- 
derwać auto i postawić je na kołach. Courbisson złapał 
za przednią oś, podniósł ją, próbował objąć mocniej i oparł 
lewą rękę na chłodnicy; w tym momencie poczuł doj- 
mujący ból. Jeszcze jedno pchnięcie i wóz znalazł się na
205
drodze; dłonie Courbissona były od wewnątrz jedną wiel- 
ką raną - poparzone rozżarzonym metalem, obdarte ze 
skóry podczas dźwigania samochodu.
Znów zagrzmiał silnik, strata nie przekraczała kilku 
sekund. Były to jednak niezwykle cenne sekundy; obłok 
kurzu znikł z pola widzenia, powietrze pojaśniało.
Wóz się rozszalał, unosił się, przeginał, przeskakiwał 
ponad blokami zastygłej lawy, sunął przez płytkie rowy, 
z rykiem wdrapywał się na wzniesienia - Kai i jego to- 
warzysz usiłowali znów pochwycić w nozdrza zapach sza- 
robiałej, najwspanialszej rzeczy pod słońcem, czyli ku- 
rzu - zazwyczaj nieprzyjaciela kierowców wyścigowych, 
teraz wyczekiwanego jak zbawienie; kurz bowiem ozna- 
czał Murphy'ego.
W Polizzi znów go dostrzegli. Kai zrósł się z maszyną, 
jęczał razem ze świszczącym kompresorem, całym sobą 
wysuwał się w przód lub do tyłu, jakby w ten sposób chciał 
zwiększyć szybkość. Setki razy byli w niebezpieczeństwie, 
groziły im wywrotki, omal się nie rozbili o skarpę - w koń- 
cu jednak dopadli Murphy'ego...
Pokonali siedem tysięcy zakrętów i oto siedzieli Ame- 
rykaninowi na ogonie; w Collesano dzielił ich tylko metr, 
w Campo Felice obie maszyny się zrównały, teraz zaczy- 
nała się obłędna gonitwa wzdłuż plaży.
Murphy tracił panowanie nad sobą, krzyczał, klął, 
robił, co mógł - Kai nagle się uspokoił, rozsiadł się wy- 
godnie, wysunął głowę tuż nad kierownicę. Wpadli w roz- 
lewisko i wokół chlusnęła woda. Courbisson przez jakiś 
czas widział obok siebie przód maszyny Amerykanina, 
potem Murphy coraz bardziej zostawał w tyle; rozległ się 
wystrzał z armatki i jednoczesny ryk na trybunach; wśród 
nieopisanej wrzawy biały wóz Kaia przeciął linię mety. 
Murphy był cztery metry za nim.
Rozpętała się burza. Powalono bariery, publiczność 
zbierała się wokół maszyn. Kai wygrał z przewagą po- 
nad sześciu minut. Zasypywano go kwiatami, wrzucano
206
wiązanki do samochodu. Energiczni panowie z opaska- 
mi na rękawach próbowali ochronić kierowców. Kai do- 
strzegł Pescha, który przedzierał się przez tłum - kon- 
struktor cieszył się, był rozluźniony i szczęśliwy. Na trasę 
wyjechali motocykliści z czerwonymi chorągiewkami, któ- 
rymi wskazywali drogę zawodnikom kończącym wyścig; 
publiczności nic już nie mogło powstrzymać.
Po wyjściu z auta Kai poczuł gwałtowny ból, nie mógł 
chodzić i musiał się o coś oprzeć. Podniósł stopy i pokazał 
Courbissonowi: żar silnika przepalił podeszwy, które zu- 
pełnie poczerniały.
- Obu nam będą potrzebne bandaże, ale najpierw... - 
Rozejrzał się wokół i zrobił kilka kroków. Natychmiast 
jednak wpadł w ręce przedstawicieli prasy i trzeba było 
sporego wysiłku, by się od nich uwolnić.
Ruszył w przeciwnym kierunku, próbując się dostać 
na zaplecze warsztatów. Tutaj z kolei czekała na niego 
grupka żądnych spotkania Amerykanek; musiał się 
wycofać.
Kai bynajmniej nie promieniał szczęściem, na jego 
twarzy malował się szczególny rodzaj napięcia i udręcze- 
nia. Odwracał się tyłem do gratulujących, był obojętny 
wobec wyrazów uznania, wycofywał się i wręcz chował, 
kiedy - ni stąd, ni zowąd - znów napotykał wyciągające 
się ręce.
Był nieskończenie zmęczony, ubrudzony smarem, 
przepocony i cały okryty kurzem. Marzyła mu się kąpiel 
w strumieniach krystalicznej wody, a po niej kojący, spo- 
kojny wieczór w miękkim fotelu z dużą ilością schłodzo- 
nego szampana, który przywróciłby względną równowa- 
gę wysuszonej i spalonej upałem skórze.
Jednocześnie po wyjściu z auta czuł przemożną, drę- 
czącą go i nadzwyczaj przyziemną potrzebę; bądź co bądź 
osiem godzin bez najmniejszej przerwy spędził za kie- 
rownicą, a przecież jak każdy podlegał prawom natury.
207
Tak więc wobec ogromu zachwytów pozostał nieco 
markotny i szukał okazji, by choć na chwilę niepostrze- 
żenie się oddalić. W końcu mu się udało, z wielkim jed- 
nak trudem.
Ogarnęło go przygnębienie. Przypisywał je wyczer- 
paniu: ostatnie godziny odebrały mu cały zapas energii.
Wracali do Palermo. Kai usiadł z tyłu, za nic w świecie 
nie dotknąłby teraz kierownicy, miał wobec jazdy uraz 
i przysięgał, że już nigdy nie wsiądzie do samochodu wy- 
ścigowego. Zawsze tak było po trudnym wyścigu.
Courbisson z zabandażowanymi rękami siedział obok 
i patrzył na niego. Kai pochwycił jego spojrzenie, obaj 
myśleli o tym samym: wiedzieli, że jeśli wicehrabia wróci 
teraz do Lilian Dunąuerke, zostanie przywrócony do łask. 
Na jak długo i dlaczego - tego do końca nie mógł wie- 
dzieć. Myślał, że sprawy potoczą się jak najlepiej i w du- 
żej mierze jego marzenia miały się spełnić. Kai znał praw- 
dziwe przyczyny, postanowił jednak Courbissona oszczę- 
dzić i nic nie powiedział.
Sam nie zobaczył już Lilian Dunąuerke. Nie przyje- 
chała na wyścigi, tak szybkie ponowne spotkanie musia- 
łoby oznaczać koniec. Wszak oboje ponad wszystko uwiel- 
biali gesty; gest bowiem jest częścią formy, a forma to 
świętość. Znacznie bardziej niż jakakolwiek treść.
W przyszłości mieści się niejedno prawdopodobień- 
stwo - odległe, niejasne, Kai wolał o tym nie myśleć, sta- 
rał się wręcz zapomnieć. Bardzo wcześnie wyuczono go 
heroicznego godzenia się z tym, co oczywiste; może dla- 
tego niezbyt poważnie traktował wszelkie przewidywa- 
nia dotyczące rozwoju uczuć.
Z tego powodu popadł w melancholię, mimo że prze- 
cież nie przejmował się odległymi kwestiami. Przygnę- 
bienie to musiało się pojawić; można je było przezwycię- 
żyć tylko w jeden sposób: należało mu stawić czoło.
Kiedy wieczorem, znużony kąpielą, Kai siedział sam 
w pokoju, melancholia jeszcze się pogłębiła i zamieniła
208
w krańcową depresję; czuł, że chodzi nie tylko o spóźnio- 
ny, szczery i nie pozbawiony uroku żal po pewnym epi- 
zodzie, który podzielił los wszystkiego, co ludzkie, i prze- 
minął, żal wolny od przykrej i sentymentalnej żądzy po- 
siadania, powiązany z każdym przeżyciem tak samo jak 
śmierć nieodłączna jest od wszelkiej egzystencji; wiedział, 
że wiele spraw dobiega kresu, zamyka się jakiś krąg, 
nadciąga koniec i pora pożegnań.
Z czasem ogarnął go spokój, depresja ustępowała. Noc 
była jak matka, Kai coraz wyraźniej odczuwał tchnienie 
czegoś nowego, czegoś, co dopiero się rodzi. Nie miał poję- 
cia, dokąd ta noc go zaprowadzi, podporządkował się jed- 
nak całkowicie, obdarzył ją zaufaniem śpiącego dziecka.
Powoli wyłaniał się znajomy obraz, znikał i pojawiał 
się na nowo; za każdym razem był coraz wyraźniejszy, 
bardziej czytelny, aż w końcu ustalił się na dobre.
Kiedy Kai późno kładł się do łóżka, wiedział już, że 
trzeba wracać do domu, do dworu ocienionego platanami 
i do młodej Barbary.
Wierzył, że podjął ostateczną decyzję. Następnego dnia 
też nie miał wątpliwości. I choć wcześniejsza stanowczość 
minęła, gdy opadło napięcie związane z wyścigiem, Kai 
wciąż był wewnętrznie wyciszony i pogodny, lecz ta spo- 
kojna radość osobliwie mieszała się z łagodnym smutkiem.
Choć wiedział, że nieprędko, a może nawet nigdy nie 
zobaczy już przyjaciół, pożegnał się całkiem zwyczajnie, 
jakby chodziło o krótkie rozstanie podyktowane li tylko 
chwilowym kaprysem.
Co do Maud Philby miał wątpliwości. Ostatnio, całkiem 
niespodziewanie, stosunki między nimi całkowicie się 
zmieniły: zwariowany, iskrzący się flirt ustąpił miejsca 
prawdziwej skłonności, której owoców nie zdołali zakosz- 
tować i której nie dało się ukryć. To uczucie było na razie 
rozproszone, dzięki temu miało jednak wiele twarzy, było 
serdeczne i otwarte.
Maud Philby zamierzała spędzić lato na francuskim
209
wybrzeżu. Kiedy Kai ją o to zapytał, niemal się zaczer- 
wieniła, a jej twarz zajaśniała ciepłym blaskiem.
Kai razem z Courbissonem płynął do Genui. Hollstein 
odprowadzał ich na statek.
-	Kai, proszę przekazać pozdrowienia...
-	Oczywiście, chętnie - rzekł ostrożnie Kai, ponieważ 
w oczach Hollsteina zauważył coś więcej i nie chciał mu spra- 
wiać przykrości. Dlatego też dorzucił: - Jeśli zajdzie potrze- 
ba, zawsze będzie pan mógł jakiś czas pomieszkać u mnie.
Hollstein spojrzał na Kaia, po czym pośpiesznie uścis- 
nął mu dłoń.
-	Z największą przyjemnością... - powiedział. 
Kai więcej się nie odezwał.
W Genui zostawił Courbissona i odebrał swój wóz.
Mknął przez płaskie równiny, mijał pola, drzewa, wsie, 
ludzi, niczego jednak nie dostrzegał, parł przed siebie 
i tylko to się liczyło. Nie zatrzymywał się nawet w górach 
o późnej porze, pośród głębokiej nocy; kapitulował dopie- 
ro wtedy, gdy mokra droga groziła niebezpieczeństwem.
Zostawiwszy za sobą góry, mimowolnie zwolnił tempo. 
W Monachium zatrzymał się cały dzień. Nie rozumiał 
sam siebie: dotychczas gnał go niepokój, teraz wyraźnie 
grał na zwłokę. Na niemieckich wyżynach pozwolił so- 
bie na dwudniowy wypoczynek.
Przyglądał się życiu niewielkiego miasta. Każdy dzień 
wiązał się tutaj z następnym, bliźniaczo podobnym, jak 
regularne warstwy układały się całe lata. Kai przypo- 
mniał sobie pewien wieczór w Genui, szybki wjazd ser- 
pentynami do Miramare, windę, pokój, szeroko otwarte 
okna, a za nimi głęboko w dole port, ponad którym roz- 
brzmiewał donośny dźwięk dzwonów. Przez cały ten zgiełk 
przedzierał się krzyk syren ze statków wychodzących 
w morze - rozdzierający ciszę, władczy i mocarny, od któ- 
rego drżało nocne powietrze. Następnego ranka Kai wy- 
płynął do Singapuru i na Jawę.
210
Opuścił go wcześniejszy zapał - cóż miał począć, prze- 
cież się zdecydował. Wyruszył w drogę. Tyle że jechał jesz- 
cze wolniej...
Uznał, że będzie najlepiej, jeśli przyjedzie w środku 
nocy. Nikogo nie zawiadomił.
Nie pojechał do swojej posiadłości. Kiedy znalazł się 
na drodze, do której przylegał park, zostawił wóz, chwy- 
cił Frute za obrożę i wszedł w aleję.
Drzewa pachniały wilgocią i liśćmi. Na tle nocnego 
nieba rysowały się potężne konary platanów. Kai zatrzy- 
mał się. Patrzył na dom, który jaśniał igrającym na szy- 
bach światłem księżyca. Liczył okna - tam na górze spała 
Barbara. W pokoju było ciemno.
Kai stał i wyczekiwał. Widok przyprawił go o silne bicie 
serca. Nigdy nie przypuszczał, że dom zrobi na nim aż ta- 
kie wrażenie. Natężył uwagę - w ziemi, gdzieś pod stopa- 
mi, wspierane przez tajemne moce, ożywały najgłębsze 
pokłady jego świadomości. Gałąź plątana zwisała na tyle 
nisko, że mógł ją pochwycić; liście były chłodne i wilgotne.
Milczenie potężniało. Było jak niemy, odwieczny pier- 
ścień obejmujący ziemię, życie i noc. Stojąc tak w samot- 
ności, Kai nagle doznał olśnienia: pojął, że zbyt szybko 
uwierzył w decydujące rozstrzygnięcie. Walka o zwrot 
w jego życiu nie zakończyła się wtedy, gdy tak sądził; roz- 
strzygnęła się dopiero teraz, kiedy stanął oko w oko ze 
swą decyzją. Dlatego musiał tutaj przyjechać.
W obliczu osiągniętego celu powróciły niepokoje ostat- 
nich dni. Kai odczuwał je dotkliwiej niż wszystko dotych- 
czas, nie umiał ich przezwyciężyć; sens ich bowiem spro- 
wadzał się do tego, że cel ów został na zawsze utracony.
Jeśli nie pojawiała się tęsknota, drzemiące zazwyczaj 
ego tkwiło w bezruchu. Siła pragnień jestestwa odpowia- 
dała natężeniem rozmiarom zwątpienia; niczego bowiem 
nie pożądamy równie gwałtownie i namiętnie jak inno- 
ści, ona zaś nigdy nie stanie się częścią naszego „ja".
211
W drobnych zdarzeniach nie urzeczywistnia się prze- 
znaczenie: przyjazd w rodzinne strony nie musi ozna- 
czać powrotu do domu. Kai wiedział teraz, że wszystko, 
do czego ostatnio z całych sił dążył, było dlań bliskie i za- 
razem dalekie; w chwili wyrzeczenia odbierał własne 
zespolenie z tym światem jak zagadkowy dysonans, czuł, 
jak mocno go kocha.
Jego życie było jak barwny film, jego udziałem stało 
się wiele spraw, niektórych tylko dotknął, rzadko nato- 
miast coś tracił i nigdy nie rezygnował. Teraz po raz 
pierwszy czegoś się wyrzekał i wiedział, że będzie to stra- 
ta bezpowrotna.
Chciał odejść, coś jednak trzymało go w miejscu. Ci- 
cho mówił, patrząc na dom. Trwało to długo, wypowie- 
dział wiele słów.
Od strony zabudowań doleciało szczekanie, Frute 
natychmiast odpowiedziała. Kai się przestraszył.
Tłumionym gwizdem przywołał psa i ruszył z powro- 
tem wzdłuż alei. Przytrzymywał Frute, która skomlała 
i co rusz oglądała się za siebie.
Podjechał pod uśpiony budynek urzędu pocztowego. 
Długo się dobijał, zanim obudził telegrafistę. Nadał sąż- 
nistą depeszę do Hollsteina, w której zapraszał go na 
najbliższe miesiące do swej posiadłości. Sam, pisał, ma 
zamiar udać się w podróż, przypuszczalnie nie będzie go 
przez całe lato. Chciał podać jakiś powód, chwilę się wa- 
hał, po czym uśmiechając się, dodał, że myśli również 
o wędrówce wzdłuż francuskiego wybrzeża.
A więc Hollstein przyjedzie i zostanie razem z Barbarą.
Z nieco nawet przesadną troską Kai ulokował Frute 
na siedzeniu obok siebie. Zrobiło się chłodno, suka drża- 
ła z zimna, owinął ją więc kocem. Myślał o ostatnich sło- 
wach depeszy. Jak szybko pędzi życie, skoro nie dostrze- 
gamy cezur! Jeszcze kilka minut temu trwało w zawie- 
szeniu, przyszłość rysowała się mgliście; teraz tamto 
minęło i Kai pośpiesznie porządkował wydarzenia: „ja"
212
dostarczało ogromnych przeżyć i wstrząsów tylko mimo- 
chodem; jeśli ktoś zda się wyłącznie na swą jaźń, znisz- 
czy siebie lub zdolność przeżywania. Tylko ten, kto żyje 
tymczasowością i traktuje ją jako coś trwałego, kto wciąż 
zwraca się ku ulotnym przeżyciom, potrafi dotrzeć do 
samego jądra.
Barbara i Lilian Dunąuerke należą już do przeszło- 
ści; Maud Philby czeka.
W PRZYGOTOWANIU
Salman Rushdie
DZIECI 
PÓŁNOCY
Dzieci północy to obszerna epicka opowieść o po- 
wojennej historii Indii. Jak zwykle u Rushdiego praw- 
dzie historycznej towarzyszy fikcja, a postacie auten- 
tyczne spotykają się z wytworami imaginacji pisarza. 
Jak zwykle też książka wywołała skandal i ostre pro- 
testy niepochlebnie sportretowanej w niej Indiry 
Gandhi. W ramach historii najnowszej Rushdie osa- 
dził też opowiedzianą przez Salima Sinai sagę o uro- 
dzonych w chwili uzyskania niepodległości przez In- 
die „dzieciach północy".
Książka zdobyła wiele nagród: Booker Prize, Ja- 
mes Tait Black Prize, English Speaking Union Litera- 
ry Award i natychmiast wyniosła autora na literacki 
Parnas. W 1993 roku uznano ją za najlepszą powieść 
wyróżnioną Booker Prize w mijającym ćwierćwieczu 
i przyznano tym samym Booker of Bookers - Bookera 
Bookerów.
W PRZYGOTOWANIU
Henry David Thoreau
WALDEN,
CZYLI
ŻYCIE W LESIE
Walden... to zbiór wydanych po raz pierwszy 
w 1854 roku osiemnastu esejów kontemplacyjnych 
Thoreau, stanowiących bardzo ważny wkład do dzie- 
jów amerykańskiego transcendentalizmu. Książka 
jest zapisem eksperymentu autora, który w marcu 
1845 roku wyjechał z Concorde i do września 1847 
roku żyl samotnie na północnym brzegu Walden 
Pond leżącego we wschodniej części stanu Massachu- 
setts, i w większej część opiera się na prowadzonych 
w tym czasie przez Thoreau zapisków Walden po- 
strzegany jest nie tylko jako filozoficzna rozprawa 
o sensie pracy czasu wolnego, niezależności i indywi- 
dualizmu, lecz również jako doskonały przykład umi- 
łowania, a co za tym idzie - opisania przyrody Nie 
doceniany za życia autora, zbiór ten zdobył olbrzy- 
mią popularność dopiero w XX wieku.