Dokądkolwiek drogami świata



Wybór poezji światowej



Opracowała Małgorzata Ryl



PWZN "Print 6"

Lublin 1995 rok





Drogi Czytelniku!





Serdecznie zapraszamy Cię do odbycia wyprawy szlakami dwudziestowiecznej 
poezji amerykańskiej, angielskiej, francuskiej, hebrajskiej, niemieckiej i 
rosyjskiej. Wędrując odkrytymi i mniej znanymi ścieżkami literatury, na 
pewno dostrzegasz, że problemy zawarte w utworach, są bliskie każdemu 
współczesnemu Czytelnikowi. Głównym ich tematem jest człowiek, jego wartość 
intelektualna i moralna. Twórcy prezentują Ci nowatorskie, próby 
wersyfikacyjne, urzekają walorami dźwiękowymi, co niestety tylko w 
przybliżeniu oddaje przekład...



---------------------------



Literatura 

anglo-amerykańska







Robert Frost





Robert Frost (1874-1963); studiował filozofię klasyczną na Harvard 
University; dopiero w Anglii dostrzeżono jego talent; naturalną 
konwersacyjność, przejrzystą rzeczowość i dociekliwość, klasyczną grę 
zmysłowej obserwacji i metafizycznej refleksji; w 1915»r. powrócił do 
Stanów Zjednoczonych jako uznany poeta.





Wpatrzyć się w coś

 na kształt tej gwiazdy



W zasięgu wzroku najjaśniejsza@ Gwiazdo, wzniosłości twej nie zmniejsza@ 
Prawo do skrycia się w obłoku@ (Nie "w nocy": w nocy, choć jest gęstsza,@ 
Lśnisz właśnie jaśniej na tle mroku):@ Dumnym przystoją tajemnice.@ A 
jednak, tak zupełnie milczeć,@ Jakbyś rzec chciała: "Dajcie spokój"?@ 
Oświeć nas słowem: powtórzone,@ Przetrwa w nas, gdybyś nam uciekła.@ 
Powiedz coś! I powiada: "Płonę".@ Tak, ale ile z tego ciepła@ W stopniach 
Celsjusza, Fahrenheita?@ Wyjaśnij nam to w ludzkiej mowie.@ Wylicz 
składniki pierwiastkowe.@ Wiedza w praktyce mało warta,@ Lecz coś tam w 
końcu nam to powie.@ I, niewzruszony jak w sonecie@ Keatsa, punkt jasny na 
wyżynie@ Trwa, od nas mało chcąc: jedynie@ Powtarza nam, że stać nas 
przecież@ Na to, by wtedy, gdy osacza@ Nas tłum - czy wrogi, czy przyjazny 
-@ Wpatrzyć się w coś na kształt tej gwiazdy,@ Iść w ślad za blaskiem i nie 
zbaczać.





Pustkowia



Śnieg pada, noc zapada, śpiesznie, och, jak śpiesznie,@ Nad polem, które 
minę, gdy całkiem się zmierzchnie,@ I prawie całą ziemię gładko śnieg 
okrywa,@ Tylko badyle sterczą nad białą powierzchnię.

Bory dokoła mają na własność to rżysko.@ Leśny zwierz śpi, zaszyty w 
ciepłe legowisko.@ Zbyt nieobecny duchem, prawie się nie liczę;@ Lecz 
samotność mnie włącza w swój krąg - mimo wszystko.

Jeśli w tej samotności cokolwiek się zmienia,@ To tylko to, że więcej w 
niej osamotnienia:@ Narasta pusta białość bezwiednego śniegu,@ Co nic nie 
mówi - nie ma nic do powiedzenia.

Nie straszcie mnie kosmosem, gdzie próżnia jałowa@ Międzygwiezdnych 
przestrzeni - bez życia, bez słowa.@ O wiele bliżej - w sobie - mam tego 
dość wiele,@ By mnie straszyły własne, prywatne pustkowia.





Akceptacja



Kiedy słońce, resztkami sił, końcem promienia@ Uczepione obłoku, spada w 
otchłań ognia -@ Nad tym, co zaszło, krzyku grozy lub zdumienia@ Nie 
podnosi przyroda. Przecież niepodobna,@ By ptaki nie wiedziały, że mrok 
niedaleko.@ Wiedzą: jeden przytłumia drżący w piersi pomruk@ I mętniejące 
oko zasuwa powieką,@ Inny, nisko nad gajem śpieszący do domu,@ Zaskoczony 
przez nagły zmierzch, w ostatniej chwili@ Zapada w gniazdo, w zapamiętane 
gałęzie -@ Co najwyżej pomyśli czy zaćwierka: "Czyli@ Zdążyłem! Niech się 
wokół noc mrokiem oprzędzie;@ Niech się stanie dość ciemna, by mrok zasnuł 
wszędzie@ To, co ma być. To co ma być, będzie: niech będzie."





Ku ziemi



Miłość tykała ust młodych@ Tak czule, że aż niebezpiecznie;@ Zbyt gęsta 
była jej słodycz:@ Żyłem powietrzem

Płynącym od skrytych wonności,@ Powiewem - niech mi się przypomni@ Ta woń 
ze wzgórz - winorośli@ W zmierzch nieprzytomny?

W zawrocie, w bólu głowy@ W zapach bzów nurzałem się nocą,@ Skrapiany ich 
miodem liliowym,@ Strząśniętą rosą.

Łaknąłem słodyczy, lecz smak ten@ Tylko wtedy ostro odurzał:@ W młodości 
- już samym płatkiem@ Kłuła mnie róża.

Dziś - smak radości jest inny:@ Musi w nim być szczypta soli,@ Bólu, 
znużenia i winy;@ Dojrzałość woli

Zaschły ślad łez, tę gorycz@ Po tak wielkiej, że ciężkiej miłości;@ 
Smakuje jej cierpkość kory@ I dymny goździk.

Gdy, sztywny i obolały,@ Cofam zdrętwiałe ramię,@ Na którym się 
opierałem,@ Półleżąc w trawie,

Ten ból to za mało jeszcze,@ Ten ciężar to wciąż nie dość wiele:@ Chcę 
szorstką ziemi powierzchnię@ Czuć w całym ciele.





Raz przynajmniej - coś



Kpią ze mnie, że ilekroć chcę zajrzeć w głąb studni,@ Klękam przy 
cembrowinie nie tak jak należy,@ Pod światło - wzrok nie wnika głębiej, 
zatrzymany@ Przez lustro wody, które odwzajemnia mi się@ Mną samym, jakby 
bogiem wychylonym z nieba@ W wieńcu z paproci, na tle pyknięć kumulusów.@ 
Raz tylko, opierając podbródek o krawędź,@ Dostrzegłem - tak mi się zdawało 
- za odbiciem,@ Poprzez nie, coś białego, nieokreślonego,@ Przynależnego 
głębi - lecz widok mi umknął.@ Woda sama skarciła swą zbytnią 
przejrzystość.@ Z paproci spadła kropla i kolistne zmarszczki@ Wprawiły w 
drżenie to coś, co leżało na dnie,@ Rozmyły, zamazały tę biel. Co to było?@ 
Prawda? Kwarcowy kamyk? Raz przynajmniej - coś.





Telefon



- Kiedy dziś sobie stąd poszedłem, wprost@ Przed siebie, jak najdalej,@ I 
kiedy w pewnej chwili@ Leżałem w trawie - jakiś kwiat samotnie@ Do ucha mi 
się nachylił@ I dobiegł mnie twój głos.@ Nie mów mi, że tak nie było, że 
wcale@ Nic nie mówiłaś - w ten kwiat, tu na oknie,@ Musiałaś szepnąć coś. 
Pamiętasz treść tych słów?

- Wpierw ty powiedz, co ci się zdawało, że słyszysz.

- Odszukałem kwiat w trawie, przegnałem ospale@ Brzęczącą nad nim 
pszczołę i przytknąłem znów@ Ucho do płatków; i nie tylko głos,@ Lecz jakby 
słowo jakieś usłyszałem w ciszy -@ Co to było za słowo? Moje imię? Potem@ 
Powiedziałaś, - jeżeli nie ty sama, ktoś@ Powiedział "Wróć już"; tyle do 
mnie doszło.

- Mogłam coś w tym rodzaju pomyśleć - nie głośno.

- W każdym razie - jestem z powrotem.





Droga nie wybrana



Dwie drogi w żółtym lesie szły w dwie różne strony:@ Żałując, że się nie 
da jechać dwiema naraz@ I być jednym podróżnym, stałem, zapatrzony@ W głąb 
pierwszej z dróg, aż po jej zakręt oddalony,@ Gdzie widok niknął w gęstych 
krzakach i konarach;

Potem ruszyłem drugą z nich, nie mniej ciekawą,@ Może wartą wyboru z tej 
jednej przyczyny,@ Że, rzadziej używana, zarastała trawą;@ A jednak mogłem 
skręcić tak w lewo, jak w prawo:@ Tu i tam takie same były koleiny,

Pełne liści, na których w tej porannej porze@ Nie znaczyły się jeszcze 
śladów czarne smugi.@ Och, wiedziałem: choć pierwszą na później odłożę,@ 
Drogi nas w inne drogi prowadzą - i może@ Nie zjawię się w tym samym 
mieszkaniu po raz drugi.

Po wielu latach, z twarzą przez zmarszczki zoraną,@ Opowiem to, z 
westchnieniem i mglistym morałem:@ Zdarzyło mi się niegdyś ujrzeć w lesie 
rano@ Dwie drogi; pojechałem tą mniej uczęszczaną -@ Reszta wzięła się z 
tego, że to ją wybrałem.





Objawienie



Budujemy sobie na uboczu@ Z przekomarzań i kpin tajny szałas,@ Ale serce 
omal nie wyskoczy:@ Żeby ktoś z nas z naszą prawdą znalazł!

Żal aż bierze, gdy takie warownie@ Po (umownie rzecz biorąc) minucie@ 
Runą: w końcu znów mówimy dosłownie,@ Gdy potrzebne nam czyjeś współczucie.

Tak ze wszystkim: od dziecięcej zabawy@ W chowanego aż do Boga w 
błękicie,@ Kto się schował nazbyt dobrze, ten wyjawi -@ Odezwawszy się - 
swoje ukrycie.



---------------------------



Edward Estlin Cummings





Edward Estlin Cummings (1894-1962); studiował w Harvard Universety grekę 
i języki nowożytne; powieściopisarz, poeta, eseista, czołowa postać 
artystycznej awangardy swego kraju; poeta miłości piszący pod patronatem 
Apollinaire'a.





Te z różanych krzewów



te z różanych krzewów prababki mojej matki białe@ róże są najmniej jak 
tylko można prawdopodobnymi różami@ jej nieprawdopodobnego świata i 
zapewne@ również niemożliwego naszego@ - są może w niebiosach Boga@ poezje 
(prababka mojej matki wie o tym dobrze)@ najczystszej poezji i blaski 
najczulszego blasku@ odrobinę jednak mniej wiarygodne@ niż (czy nawet On 
Wszechmocny mógłby się smucić@ kiedy zakwitały) te róże które są naprawdę@ 
snami róż -@ "i kto" zapytałem jedyną "jeśli nie On Sam@ mógł wymyśleć te 
tchnienia tak żarliwie niewinne@ miłosiernej słodyczy?"@ - "nikt" 
powiedziała@ "chyba że to uśmiech kogoś" (i uśmiechnęła się)@ "kto Sam jest 
dla Siebie białą różyczką dziecka"



Artur Międzyrzecki







Dzięki Ci Boże 

za ten cudowny...



Dzięki Ci Boże za ten cudowny@ dzień: za dusze drzew w zielonym skoku@ i 
za prawdziwie niebieski sen nieba; za wszystko@ co jest naturalne jest 
nieskończone jest czystym tak

(umarłem i znowu dzisiaj żyję,@ to urodzinowy dzień słońca; to 
urodzinowy@ dzień życia i miłości, skrzydeł: i tej wielkości@ radosnej 
ziemi w stawaniu się bez końca)

czy mógłby ktoś kto doznaje dotyka słyszy widzi@ oddycha - wydobyty z 
samego nie@ z zupełnie nic - zadowolić się tym co ludzkie@ wątpić o Tobie 
niewyobrażalnym

(budzą się teraz uszy moich uszu@ przejrzały oczy moich oczu)



 Artur Międzyrzecki







Jeśli są w ogóle 

jakieś nieba...



jeśli są w ogóle jakieś nieba moja matka będzie (sama dla siebie) miała@ 
jedno z nich. Nie będzie to niebo usłane bratkami ani@ delikatne niebo 
konwaliowe lecz@ będzie to niebo z czarno_czerwonych róż

mój ojciec będzie (głęboki jak róża@ wysoki jak róża)

stać obok mojej

(kołysząc się nad nią@ w milczeniu)@ z oczyma które naprawdę są płatkami 
i nic

nie widzą z twarzą poety która jest@ naprawdę kwiatem a nie twarzą z@ 
dłońmi@ które szepczą@ Oto moja ukochana moja

(nagle w blasku słońca@ skłoni się,@ & cały ogród się skłoni)



Stanisław Barańczak





---------------------------



Vachel Lindsay





Vachel Lindsay (1879-1931) - studiował w Hiram College, chicagowskim 
Artystycznym Institute i nowojorskiej School of Art; wędrował przez 
florydę, Georgię, śpiewając swoje wiersze i ballady,, stając się bardem 
pokrzywdzonych; spopularyzował folklor murzyński wśród białych poetów.





Gołąb nowego śniegu



Daję ci śnieżny dom@ I na nim chorągiew wiatru,@ Daję ci szpaler@ 
Zaśnieżonych krzewów,@ Gołębia śniegu ci daję@ I proszę byś go kochała.

Śnieżny gołąb zlatuje@ Ku oknu śnieżnego domu,@ Jest duchem@ I nie rzuca 
cienia.@ Jego krzyk jest głosem miłości@ Od łąki, od zaśnieżonej@ Łąki, 
gdzie stąpał w blasku,@ Promiennej łąki anielskiej.



Artur Międzyrzecki







Do Złotowłosej

 z Luizjany



Gdyby gwiazda zamiast słońca miała wschodzić,@ Byłabyś wschodem słońca.@ 
Gdyby gwiazda zastąpić miała księżyc,@ Byłabyś wschodem księżyca.@ Gdyby 
twarz objawić się miała w kwiatach@ Zamiast gałęzi jabłoni,@ Byłabyś 
wiosną.@ Gdyby twoje serce było tak czyste@ Jak twoje młode oczy,@ Byłabyś 
moją miłością.



Artur Międzyrzecki







Czemu głosowałem

 na socjalistów



Niesprawiedliwy - bić się chce za sprawiedliwość.@ Życie miałem niegodne, 
lecz wybieram godność.@ Ja, sam nieczuły, chciałbym, żeby świat był czuły.@ 
Ja, ślepiec, krzyk podnoszę przeciw swej ślepocie.

Człowiek, dziwaczne zwierzę, pieści swoje mrzonki,@ Zmaga się z 
człowieczeństwem o swój słodki zbytek.@ Choćby pozostał taki, niechaj dobre 
prawa@ Panują i powszechna chęć życia w harmonii.

Głosujmy przeciw naszej człowieczej naturze,@ Znad wszystkich urn 
wyborczych przyzywając Boga,@ Żeby dał nam porzucić grzeszność 
zatwardziałą@ I uczynił z nas mędrców z odmienioną twarzą.



Artur Międzyrzecki





---------------------------



Edgar Lee Masters





Edgar Lee Masters (1869-1950) - autor wielu tomów, dramatów, esejów; 
studiował prawo w Chicago, biorąc udział w ówczesnym ruchu poetyckim.





Milczenie



Poznałem milczenie gwiazd i milczenie morza,@ Milczenie miasta, które 
odpoczywa,@ Milczenie między kobietą i mężczyzną@ I milczenie chorego,@ 
Kiedy błądzi wzrokiem po pokoju.@ I pytam was: czy to, co w głębi, 
potrzebuje języka?@ Zwierzę żyjące na swobodzie skarży się jękiem,@ Kiedy 
śmierć wydziera mu małe,@ Nam rzeczywistość odbiera mowę,@ Stajemy się 
niemi.

Ciekawsi chłopak pyta starego żołnierza@ Siedzącego przed sklepem 
spożywczym:@ "Gdzie stracił pan nogę?"@ Żołnierz milczy.@ Myśl jego ulatuje 
daleko,@ Nie ma odwagi zatrzymać się w Gettysburgu.@ Wraca żartobliwa.@ 
Więc żołnierz odpowiada: "Niedźwiedź mi ją odgryzł".@ Chłopiec się dziwi a 
stary żołnierz@ W milczącej zadumie słyszy raz jeszcze@ Strzały karabinowe, 
huk armat,@ Krzyki mordowanego.@ Widzi siebie leżącego na ziemi@ I lekarzy 
szpitalnych, i lancety@ I długie dni spędzone w łóżku.@ Gdyby umiał opisać 
to wszystko,@ Byłby artystą.@ Ale gdyby był artystą, znalazłyby się rany 
głębsze,@ Których nie umiałby opisać.

Jest milczenie wielkiej nienawiści,@ Milczenie wielkiej miłości@ I 
milczenie rozgoryczonej przyjaźni.@ Jest milczenie duchowego przełomu,@ 
Przez które cudownie udręczona dusza@ Przechodzi w dziedzinę wyższego 
życia@ Śledząc widzenia,@ Których nie da się wypowiedzieć słowami.

Jest milczenie klęski@ I milczenie niesprawiedliwie ukaranego,@ Jest 
milczenie konającego, którego ręka@ Chwyta nagle twoją rękę,@ I milczenie 
między ojcem i synem,@ Kiedy ojciec nie może wytłumaczyć się ze swojego 
życia,@ Mimo że milczenie jego będzie źle zrozumiane.

Jest milczenie między mężem i żoną@ I milczenie tych, którym się nie 
powiodło.@ Jest wielkie milczenie@ Otaczające uciśnione narody i podbitych 
wodzów@ I milczenie Lincolna@ Zamyślonego nad swoim ubogim dzieciństwem.@ 
Jest milczenie Napoleona@ Po Waterloo,@ I milczenie Jeanne d'Arc,@ Która 
woła wśród płomieni "Błogosławiony niech będzie Jezus"@ Objawiając w tych 
słowach cały swój ból, całą nadzieję.@ Jest milczenie późnego wieku@ Zbyt 
pełnego mądrości, by język mógł je wypowiedzieć@ W słowach zrozumiałych dla 
tych, którzy nie przeżyli jeszcze@ Pełnego kręgu życia.

...

Jeśli my, którzy żyjemy, nie potrafimy mówić@ O swoich wewnętrznych 
doświadczeniach,@ Dlaczego dziwimy się, że nieżywi@ Nie mówią nam o 
śmierci?@ Ich milczenie stawać się będzie bardziej zrozumiałe@ W miarę, jak 
będziemy się ku nim zbliżać.



Julia Hartwig







Petit, Poeta



Ziarenka w suchym strąku, tik, tik, tik,@ tik, tik, tik, jak skłócone 
drobiny -@ nikłe jamby, które mocny podmuch budzi -@ a z których sosny 
uczynią symfonię.@ Triolety, wilanele, rondele i ronda,@ ballady nużące 
wciąż niezmienną myślą:@ przepadły róże i niegdysiejsze śniegi;@ a czym 
jest miłość? - to róża, co więdnie.@ Życie wokół mnie, tutaj, w 
miasteczku:@ tragedie i komedie, prawda i heroizm,@ męstwo i wytrwałość, 
odwaga i klęska -@ wszystko w tych krosnach, ach, jakie ich wzory!@ Polany, 
leśne łąki, strumienie i rzeki -@ całe me życie byłem na to ślepy.@ 
Triolety, wilanele, rondele i ronda,@ ziarenka w suchym strąku, tik, tik, 
tik,@ tik, tik, tik, jakże nikłe jamby,@ skoro Homer i Whitman huczeli 
wśród sosen?



Michał Sprusiński



 

---------------------------



Marianne Moore





Marianne Moore (1887-1972); poetka, uczyła scenografii w indiańskiej 
szkole, pracowała jako bibliotekarka; redaktor miesięcznika "The Dial", 
nazywała swe utwory "kompozycyjnymi hybrydami"; osobisty dla wyrazistych 
obrazów, wypowiedzi na stronie, filozoficznych dygresji, ironii, "cytatów z 
życia i mowy".





Twarz



"Nie jestem zdradliwa, nieczuła, zazdrosna, zabobonna,@ wyniosła, 
jadowita albo też całkiem ohydna".@ Studiując jej wyraz każdego dnia,

w desperackim porywie@ i nie powodowana żadną ostatecznością,@ 
najchętniej rozbiłabym lustro.

Choć zamiłowanie do porządku, żarliwość i bezpośrednia prostota@ ze 
znamieniem dociekliwości są jedynymi zaletami, jakich się po niej 
oczekuje,@ to przecież pewne twarze, bodaj kilka, choćby jedna z nich,@ 
utrwalona w pamięci,@ jest mi niezbędnie potrzebna@ dla radości umysłu i 
oczu.



Julia Hartwig







Nieoględne ogrodnictwo



Jeżeli żółty kolor oznacza niewierność,@ jestem niewierna.@ Nie 
zniosłabym niechęci żółtej róży,@ skoro książki mówią, że żółte przynosi 
nieszczęście,@ białe wróży pomyślność.@ Ale twoje niezwykłe opanowanie@ i 
skłonność do życia z dala od ludzkich oczu@ na pewno potrafią złagodzić 
każdą obrazę@ i nie będą pobłażać zuchwalstwu.



Julia Hartwig







Czym są lata?



Czym jest nasza niewinność@ a czym nasza wina? Wszyscy są nadzy,@ nikt 
nie jest bezpieczny.@ Skąd płynie męstwo: rzecz bez odpowiedzi,@ harda 
wątpliwość -@ co niema krzyczy, głucha nasłuchuje -@ na przekór 
nieszczęściu i śmierci@ dodaje męstwa innym i w klęsce swej sprawia,

że duch krzepnie? Widzi do głębi@ i szczęśliwy ten,@ kto przystał na 
śmiertelność@ i w więzieniu własnym@ wznosi się ponad siebie,@ jak morze, 
co szamocąc się w otchłani,@ chce być wolne, choć być nim nie może,@ w 
swoich porażkach@ odnajduje ciągłość.

Ten, kto czuje mocno,@ żyje jak trzeba. Niczym ptak,@ rośnie, kiedy 
śpiewa,@ prostuje się. Chociaż uwięziony,@ mocnym śpiewem głosi,@ że sytym 
być to rzecz pozioma,@ czysta jest radość.@ To jest śmiertelność.@ To jest 
wieczność.



Julia Hartwig







Bohater



Idziemy za tym, co lubimy.@ Tam, gdzie grunt jest kwaśny,@ gdzie wysoko 
wybujała zieleń zdziczałej fasoli@ i kryją się zęby żmii, albo gdzie wiatr@ 
niesie "głosy, co przerażają dzieci"@ z zapuszczonej kępy cisów, wśród 
których@ śpią i czuwają półszlachetne kocie oczy sowy@ i "nastawione ostro 
uszy", i tak@ dalej - miłość się nie urodzi.

Nie lubimy niektórych rzeczy i bohater@ także nie lubi: mylących 
nagrobków@ i niepewności; chodzenia@ tam, dokąd nie chcemy iść;@ cierpienia 
bez słowa; przystawiania i nasłuchiwania,@ gdzie coś się ukrywa. Bohater 
wzdryga się,@ kiedy to wylatuje na bezszelestnych skrzydłach@ patrząc 
dwojgiem żółtych oczu i tłucze się wokół,

wydając urywany dźwięk podobny do parowego gwizdka, na przemian@ niski i 
wysoki basowo_falsetowy świergot,@ od którego cierpnie skóra.@ Umierający 
Jakub zapytał@ Józefa: Kim oni są? i pobłogosławił obydwu synów,@ ale 
gorejącej młodszego, ku strapieniu Józefa. Z kolei@ Józef stał się czyimś 
utrapieniem,@ i Cincinnatus; i Regulus; i niektórzy nasi bliźni,@ choćby 
nabożni byli

jak Pielgrzym, co musi iść powoli,@ by odnaleźć swój rytm; zmęczony, ale 
pełen nadziei -@ a nadzieja nie jest nadzieją,@ dopóki nie znikną wszelkie 
przesłanki nadziei;@ wyrozumiale spoglądający@ na ludzkie pomyłki@ z 
uczuciem matki -@ kobiety albo kota. Obok groty@ dostojny Murzyn w surducie 
odpowiada@ śmiałej dziewczynie włóczącej się po świecie,@ która wypytuje 
towarzyszącego jej mężczyznę,@ co jest to, a co tamto i gdzie pochowana 
jest Marta:@ "Generał Washington leży tam,

jego małżonka tu"; mówi@ jak na scenie, nie widząc jej;@ z poczuciem 
ludzkiej godności@ i w poszanowaniu tajemnicy, nieruchomy@ jak cień 
wierzby.

Mojżesz nie mógłby być wnukiem Faraona.@ Nie to, co jadam,@ jest moim 
pokarmem - mówi bohater.@ Puszcza się w drogę nie po to, żeby zwiedzić 
świat,@ lecz by obejrzeć kryształ górski -@ niezwykłego El Greca@ jarzącego 
się wewnętrznym światłem -@ i nie pożąda niczego, czemu pozwolił odejść. 
Właśnie po tym@ możesz poznać bohatera.



Julia Hartwig





---------------------------



Theodore Roethke





Theodore Roethke (1908-1963); poeta, studiował na Uniwersytecie Michigan 
w Ann Arbor i na Harvard University; wykładał literaturę angielską w 
Stanach Zjednoczonych, Anglii, Irlandii, cierpiał na schizofremię, uznał ją 
za źródło swej twórczości; zakres gatunków jest rozległy: od prostych 
dziecięcych rymów i poezji dowcipnego nonsensu poprzez pieśni miłosnę i 
wilenellę, po medytację.





W ciemny czas



W ciemny czas wzrok powraca, oko znów postrzega,@ Własny cień napotykam w 
coraz głębszym mroku;@ Własne echo rozróżniam w echach lasu wokół -@ Ja, 
korona stworzenia, plączę u stóp drzewa.@ Żyję pomiędzy czaplą a czyżem; 
pomiędzy@ Szczytem orłów i kozic a jaskinią węży.

Czym jest szaleństwo, jeśli nie godnością, z którą@ Dusza nie godzi się 
na świat, na sytuację?@ Pożar dnia! Wiem, jak czyste są czyste rozpacze,@ 
Mój cień bywał przyparty do spotniałych murów.@ Ta skalna okolica - czy w 
niej jaskiń cienie,@ Czy kręta ścieżka? Krawędź - oto moje mienie.

Morze odpowiedniości, w nieprzerwanym sztormie!@ Po brzegi pełna ptaków 
noc, księżyc chropawy,@ Północ, powracająca w biały dzień! Do prawdy@ O 
sobie człowiek dąży długo i opornie -@ Poprzez konanie "ja" pod suchym 
okiem nocy,@ Przez blask nieziemski z wszystkich ziemskich form bijący.

Mrok, mrok jest w moim świetle, a głębsze żądz mroki.@ Dusza, jak mucha 
wściekła od upału, jeszcze@ Bzyczy u szyby, trąca szkło. Który ja jestem@ 
Mną? Upadły, podźwigam się z kałuży trwogi.@ Myśl wnika w siebie. Bóg w 
myśl: Pojedynczość z wolna@ Staje się pojednaniem, w rwącym wietrze wolna.



Stanisław Barańczak







Przebudzenie



Błądziłem@ W pełnym polu; słońce@ Wyszło za próg;@ Lato było pomyślne.

To tu! To tutaj!@ Błyskało gardło strzyżyka;@ Dla kwiatów@ Kwiaty 
śpiewały.

Śpiewały@ Kamienie małe,@ Podskakiwały kwiaty@ Jak koźlątka.

Poruszył się zjeżony@ Rząd stokrotek;@ Nie byłem sam@ Pod jabłoniami.

Daleko w lesie@ Westchnąło pisklę;@ Zapasy wczesne@ Wyzwoliła rosa.

Szedłem nad rzekę@ Płynącą po kamieniach;@ Uszy moje poznały@ Radość 
poranną.

Wszystkie prądy@ Wszystkich strumieni@ Śpiewały w moich żyłach@ Tego 
dnia.



Artur Międzyrzecki







Elegia dla Jane





(Mojej studentki

zrzuconej przez konia)



Pamiętam jej loki na karku, miękkie i wilgotne jak pędy rośliny@ I jej 
szybkie spojrzenie, i ukośny uśmiech młodego szczupaczka,@ A kiedy już 
udało się nakłonić ją do mówienia, jak lekko padały słowa z jej ust,@ I 
kołysała się lekko, zachwycona własnymi myślami,@ Szczęśliwy strzyżyk z 
ogonkiem na wietrze,@ Jej śpiew wprawiał w drżenie gałązki drzew,@ Cień 
śpiewał z nią do wtóru;@ Liście szeleszcząc obracały się do pocałunku@ I 
ziemia śpiewała w jasnych dolinach pod krzewami róż.

Ach, kiedy była smutna, rzucała się w tak czyste głębie,@ Że nie mógłby 
jej odnaleźć nawet własny ojciec:@ Roztrącała najprzejrzystszą wodę.

Mój wróbelku, nie ma cię tutaj,@ Oczekującej jak paproć, co rzuca 
kolczasty cień.@ I nie pocieszają mnie mokre płyty kamienne@ Ani mchy 
zranione ostatnimi promieniami.

Tak chciałbym wyrwać cię z tego snu,@ Moje okaleczone dziecko, moja 
trzepotliwa gołąbko,@ Nad tym wilgotnym grobem mówię ci słowa miłości,@ Bez 
żadnych praw do tego,@ Ani twój ojciec, ani twój kochanek.



Julia Hartwig







Rozmyślania nad Rzeką Ostryg







I.



Nad niską, oblepioną skorupiakami ścianą skał w kolorze słonia@ Zbliża 
się ku mnie pierwsze, niemal bezgłośne falowanie przypływu,@ Biegnąc wzdłuż 
wąskich bruzd wybrzeża i pokładów martwych muszli małży;@ Potem pojawia się 
strumyk wody za mną, skradając się coraz bliżej@ I pełen życia, z małymi 
prążkowanymi rybkami i młodymi krabami@ wypełzającymi i wpełzającymi do 
wody.

Żadnych odgłosów z zatoki. Nic gwałtownego.@ nawet mewy zachowują się 
spokojnie na odległych skałach,@ Siedzą cicho w pogłębiającym się świetle,

Zaniechawszy kociego miauczenia@ I dziecinnych kwileń.

Na koniec jeden długi ruch pomarszczonej,@ Czarnoniebieskiej wody, od 
miejsca gdzie siedzę,@ Wywołuję niemal falę nad przegrodą małych kamyków,@ 
Rozchlapując się lekko o zatopiony pień.@ Zanurzam stopy w słonej pianie 
uciekającej od brzegu,@ Potem cofam się wyżej, na skałę urwiska.

Wiatr słabnie, lekki teraz jak ćma odbijająca się skrzydłem o kamień,@ 
Podmuch zmierzchu, lekki jak oddech dziecka,@ Nie poruszający liści, nie 
marszczący wody.

Rosa ożywa na trawach wydm.@ Trzeszczy wymoczone w słonej wodzie zwęglone 
drzewo;@ Ptak rybojad kręci się na swojej żerdzi (to martwe drzewo w ujściu 
rzeki),@ Jego skrzydła chwytają ostatnie błyski odbitego słońca.





Ii.



Jaźń trwa dalej, uparcie jak umierająca gwiazda,@ Senna i zatrwożona. 
Twarz śmierci wyłania się na nowo@ Między nieśmiałymi zwierzętami - przy 
jeleniu liżącym sól,@ Przy łani, która wygiąwszy grzbiet przecina szosę 
jednym skokiem,@ Przy młodym wężu prostującym się między zielonymi liśćmi w 
oczekiwaniu na muchę,@ Przy kolibrze wirującym od kwiatu pigwy do powoju -@ 
Z nim chciałbym pozostać.@ I z wodą: fale snujące naprzód bezustannie,@ 
Fale, to znów ławice piasku, pokłady wodorostów, kawały dryfującego 
drzewa,@ Gnane krzyżującymi się wiatrami, szarpane krętymi wirami 
podwodnymi,@ Kiedy szumiący przypływ sunie między krawędziami głazów@ I 
języki wody pełzną bez pośpiechu.





Iii.



O tej godzinie,@ W tym pierwszym raju poznania,@ Ciało obiera stan 
równowagi z duchem,@ Osiąga na chwilę beztroskę brodźca,@ Pewność kolibra, 
zręczność zimorodka.

Przenoszę się na moją skałę i myślę@ O pierwszych drżeniach strugi w 
Michigan, gdy nadchodzi kwiecień,@ Małej rzeczki biegnącej wzdłuż 
kamiennych brzegów,@ I o tej nie grubszej niż przegub ręki kaskadzie 
bijącej z rozpadliny skalnej,@ Gdy jej pył wodny świeci wczesnym rankiem 
podwójną tęczą,@ Tak niewielką, że można by ją objąć wyciągnąwszy ramiona,@ 
Albo w Tittabawasee, w porze między zimą i wiosną,@ Kiedy lód topnieje 
wzdłuż brzegów wczesnym popołudniem@ I środkowy przepust zaczyna trzeszczeć 
i wzdychać pod naporem z dołu,@ Lód spiętrza się wysoko, zanurzając na 
powrót, pękając nocą,@ I tęsknię za wybuchem dynamitu,@ Za nagłym 
wsysającym rykiem, gdy przepust rozluźnia stłoczone resztki gałęzi i 
patyków -@ Kłębowisko cynowych puszek, wiader, zniszczonych gniazd 
ptasich,@ z dziecinnym bucikiem podróżującym na kłodzie -@ Kiedy spiętrzony 
lód odrywa się od poobijanych pali@ I cała rzeka zaczyna ruszać naprzód, 
wstrząsając mostami.





Iv.



Teraz, w tym blędnącym świetle,@ Żyje we mnie jeszcze rytm poranka;@ W 
kołysce tego, co mnie otacza,@ Zapadam w półsen ukojony kołysanką@ 
Rozpryskujących się fal@ I nawoływaniem brodźca.

Woda to mój wybór i przeznaczenie@ I duch bieży bezustannie@ W ślad za 
niknącą to znów wyłaniającą się falą,@ Bieży z nieustraszonym ptactwem 
morskim -@ Jakże wdzięcznie znoszącym niebezpieczeństwo!

kiedy wschodzi księżyc,@ Wszystko jest migotaniem,@ Wszystko jest 
blaskiem.



---------------------------



Gertrude Stein





Gertrude Stein (1874-1946); autorka powieści, opowiadań, esejów i 
wierszy; w 1903»r. wyjechała do Francji; właścicielka legendarnego salonu, 
gdzie spotykali się wybitni pisarze i malarze; głosiła pryzmat 
konkretności, intensywności przeżycia, autentyczności doświadczenia.





Jestem róża



Jestem Róża mam niebieskie oczy@ Jestem Róża nie znam cię z imienia@ 
Jestem Róża i kiedy zaśpiewam@ Jestem Róża nie do podrobienia



Artur Międzyrzecki







Nim zwiędły 

kwiaty przyjaźni, 

zwiędła przyjaźń







Xviii



Kiedy śpię śpię i nic mi się nie śni ponieważ jestem właśnie@ tym czym 
się wydaję kiedy jestem w łóżku i śpię.





Xxii



Lubi być z nią więc mówi że lubi być z nią tak mówi.





Xxix



Kocham moją miłość całym m@ Bo jest właśnie taka@ Kocham siebie całym a i 
b@ Bo jestem przy tym@ Królem@ Kocham moją miłość całym a@ Bo jest królową@ 
Kocham moją miłość i kocham a bo a jest czymś najlepszym@ Pomyśl i zostań 
królem@ Pomyśl dobrze i jeszcze pomyśl@ Kocham moją miłość suknią i 
kapeluszem@ Kocham moją miłość nie dlatego albo tamtego@ Kocham moją miłość 
bo jest moją ukochaną@ Kocham ją całym m bo jest moją miłością przy mnie@ 
Dziękuję że jesteś obok@ Nikomu nic do tego@ Dziękuję że jesteś tu@ Bo nie 
jesteś tam@ I ze mną i beze mnie jakakolwiek jestem a bez niej ona może się 
spóźnić@ I wtedy jak i wszystko dokoła myślimy i widzimy że pora nam 
płakać@ Jej i mnie.



Julia Hartwig





---------------------------



William Carlos Williams





William Carlos Williams (1883-1963); prozaik i dramatopisarz, poeta; 
apologeta języka bezpośredniego i wyzbytego wielosłowia, poetyckiej 
ekspresji i leksyki jako najściślej amerykańskiej, nie stronił od dosadnych 
określeń.





Dżungla



...

to nie ciężka nieruchomość@ drzew, duszny@ interior pni@ splątanych z 
grubą jak pięść@ winoroślą, to nie muchy, gady@ i wiecznie trwożliwe małpy@ 
wrzeszczące i uganiające się@ po gałęziach -@ ale@ nieśmiała, ciemna, 
wilgotnooka@ dziewczyna, która czeka@ by zaprowadzić cię@ na górę, sir.



Julia Hartwig







Sielanka





Małe wróbelki@ skaczą niewinnie@ po chodniku@ kłócą się@ wysokimi głosami

o to@ co je obchodzi.@ My zaś, którzy jesteśmy mądrzejsi,@ miotamy się

tu i tam@ i nikt z nas naprawdę nie wie@ czy myślimy dobrze@ czy źle.@ 
Tymczasem@ stary człowiek zbierający@ psie odchody@ idzie wzdłuż rynsztoka@ 
nie odrywając oczu od ziemi@ i jego krok@ jest bardziej dostojny@ niż krok 
księdza episkopalnego@ kiedy w niedzielę@ zbliża się do ambony.@ Takie 
rzeczy@ zdumiewają mnie niewymownie.



Julia Hartwig







Portret damy



Twoje uda to jabłonie@ których kwiat dotyka nieba.@ Którego nieba? Nieba@ 
na którym Watteau zawiesił pantofelek@ damy. Twoje kolana@ są południowym 
wietrzykiem lub@ podmuchem śniegu. Ale jakim@ człowiekiem był Fragonard?@ - 
jakby to mogło wyjaśnić@ cokolwiek. O, tak, pod@ twoimi kolanami, ponieważ 
melodia@ tak właśnie płynie, trwa@ jeden z tych białych letnich dni,@ 
wysoka trawa twoich kostek@ błyska nad brzegiem -@ Nad jakim brzegiem? -@ 
piasek przylgnął mi do warg -@ Nad jakim brzegiem?@ Może to płatki. Skąd@ 
mogę wiedzieć?@ Nad jakim brzegiem? Nad jakim?@ Powiedziałem - ptaki z 
drzewa jabłoni.



Julia Hartwig







Wiersz



Cały jest@ w dźwięku. Piosenka.@ Nie zawsze piosenka. Powinien by@ Być 
piosenką - złożoną@ ze szczegółów, goryczki,@ lotu osy - czymś@ 
natychmiastowym, nożyczkami@ rozwartymi, oczami@ zbudzonej - ruchem@ 
odśrodkowym, centrycznym.



Artur Międzyrzecki







To są właśnie...



...te przygnębiające i ciemne tygodnie,@ kiedy jałowość natury@ dorównuje 
niedorzeczność ludzi.

Rok zanurza się głęboko@ w noc, a serce zapada@ głębiej od nocy

w przewiane pustkowie, gdzie nie ma@ słońca i gwiazd, i osobliwe@ 
światło, jakby światło myśli,

zapala ciemny@ ogień, wiruje@ w chłodzie, wyjawia

nieświadomym przybyszom@ odsłaniające się dziedziny@ samotności - nawet 
zjawa

łaknie uścisku - otchłań,@ rozpacz (razem@ skowyczą i jęczą) pośród

błyskawic i łoskotu wojny;@ domy, gdzie zimno mieszkań@ jest nie do 
wyobrażenia,

tłumy nieobecnych, których@ kochaliśmy, puste łóżka, wilgotne@ kanapy, 
opuszczone krzesła -

Niech wezmą je dokądś, poza świadomość, niech im pozwolą@ zakorzenić się 
i rozrosnąć,@ nie bacząc na zawistne

oczy i uszy - tylko dla siebie. Wszyscy@ przychodzą drążyć te podziemne 
złoża.@ Czy to cena dostępu do najsłodszej

muzyki? Źródło poezji, która mówi@ na widok zatrzymanego zegara:@ czyżby 
zatrzymał się zegar,

co wczoraj szedł tak dzielnie?@ i słucha szmeru wody@ w jeziorze 
skamieniałym.



---------------------------

+

Literatura francuska







Guillaume Apollinaire





Guillaume Apollinaire (1880-1918) - syn arystokratki polskiej i 
włoskiego oficera; obywatel Francji; walczył w czasie I wojny światowej i 
umarł od odniesionej na froncie rany głowy; przywódca awangardy 
kubistycznej; 1913»"Kubiści, rozważania estetyczne"; w 1919 nowatorski tom 
pt. "Alkohole"; stworzył podstawy dwudziestowiecznej sztuki kreacyjnej;





Vitam impendere amori



Miłość umarła w twych ramionach@ Pomnij na pierwsze jej spotkanie@ Gdy 
zechcesz wróci odrodzona@ I znów ci wyjdzie na spotkanie

Wiosna minęła jeszcze jedna@ Tyle mi dała czułych wspomnień@ Zamierająca 
poro żegnaj@ Jak dawniej czuła wrócisz do mnie



*



Ile miłości w zmierzch uwiędły@ Potyka się i traci ducha@ Z dala od cieni 
które zbiegły@ Pamięć o tobie śni w łańcuchach

O ręce w przypomnienia matni@ I jak na stosie gorejące@ Gdzie feniks 
żagwi się ostatni@ Całą swą czerń unosząc w słońce

Łańcuch ogniwo po ogniwie@ Pęka i wyzwolone z kajdan@ Umyka drwiąc 
wspomnienie żywe@ Gdy znów u kolan twoich padam



*



Ciążącej mojej tajemnicy@ Nie znasz i orszak ciągnie obok@ Nie 
pozbędziemy się goryczy@ Że nie jesteśmy w zmowie z sobą

Porywa różę prąd na rzece@ Maski zniknęły już za nami@ Pulsuje we mnie 
jak dzwoneczek@ Serce tajemnic nie wyznanych



*



Kiedy ogrody w zmierzchu toną@ One historie snują swoje@ Przed nocą która 
im z ironią@ Rozrzuca czarnych włosów zwoje

O dzieci małe dzieci małe@ Już uleciały wasze skrzydła@ Wzbraniasz się 
różo i bez chwały@ Woń ci zwietrzeje niedościgła

Chwila już krąży nam zawrotnie@ Skradania kwiatów piór warkoczy@ Zrywajmy 
wodotrysku krople@ Miłości róż w ogrodzie nocy



*



Schodziłaś w wodę tak przejrzystą@ I zatonąłem w twym spojrzeniu@ Szedł 
żołnierz i patrząca za nim@ Odwraca się i gałąź łamie

Wody cię nocny prąd porywa@ Płomień me serce odwrócone@ Szylkretem mieni 
się grzebienia@ Który twą falę rozpromienia



*



Girlando moja porzucona@ Spłowiałe lata mej młodości@ Zbliża się pora 
przeznaczona@ Pogardy i podejrzliwości

Pejzaż po płótnach swoich toczy@ Krwi nieprawdziwej strugi zwodne@ Pod 
drzewem gwiazd zakwitających@ Błazen jedynym jest przechodniem

Prószy swe pyły zimny płomień@ Na dekoracje na twe skronie@ Strzał z 
rewolweru krzyk i echa@ Portret z ciemności się uśmiecha

Błysło pod ramą szkło rozpękłe@ Melodia nie do określenia@ Między myślami 
drży i dźwiękiem@ Jutrzejszym dniem i snem wspomnienia

Girlando moja porzucona@ Spłowiałe lata mej młodości@ Zbliża się pora 
przeznaczona@ Żalów dojrzałych i mądrości





Znak



Władcy Znaku Jesieni jestem przypisany@ Owoce tylko wielbię nie znoszę 
kwitnienia@ Każdego z pocałunków żałuję rozdanych@ Niby orzech co wiatrom 
wyjawia cierpienia

Jesienie moje wieczne o duszy sezony@ Dłonie kochanek dawnych ziemię wam 
ścieliły@ Doścignął mnie fatalny mój cień poślubiony@ W ostatni lot 
wieczorny gołębie się wzbiły





Cyganka



Cyganka losy nam wróżyła@ Rozłąka nocy naznaczone@ Kiedy rzekliśmy żegnaj 
do niej@ Nadzieja z głębin zaświeciła

Miłość jak niedźwiedź oswojony@ Tańczyła ciężko i łaskawie@ Ściszało się 
żebraków Ave@ I zimorodek piórka ronił

Wierzymy zguby swojej pewni@ Że miłość w drodze napotkamy@ I wpół objęci 
rozmyślamy@ O tej cygańskiej przepowiedni





* * *



Dusza jest smutna wraca zima@ Serce nie umie nić wyrazić@ Może niczego 
nigdzie nie ma@ Zima miłości grób wymarzły@ I jedna tylko rozpacz niema

Więc czemu moje serce dzwoni@ Z samej głębiny zasmucenia?@ Czekasz mnie z 
sercem swym na dłoni@ I nie wiesz że się w błękit zmieniam@ I że cię 
spotkam przemieniony

Jestem błękitnym snu żołnierzem@ Porzuć rozsądek myśląc o mnie@ Marzenie 
co do końca zmierza@ Roztapia się na nieboskłonie@ Cofając się spod twoich 
wejrzeń

Ty którą kocham bez pamięci@ Gdy ku jutrzence wznoszę oczy@ Kocham jak 
długo słońce świeci@ I wielbię z zapadnięciem nocy





Gdyby przyszło mi zginąć



Gdyby przyszło mi zginąć gdzieś na naszych liniach@ Zapłakałabyś po mnie 
moja Lou jedyna@ I gasłyby wspomnienia jak tłumi swe ognie@ Pocisk który 
wybucha gdzieś na naszych liniach@ Piękny pocisk do kwiatów mimozy podobny

Rozprysłyby się wspomnień odłamki w przestrzeni@ I cały świat dokoła 
krwią by moją broczył@ Gwiazda błędna powierzchnie gór mórz i zieleni@ 
Słońca dojrzewające cudownie w przestrzeni@ Jak dojrzewają złote z Baratier 
owoce

Blask miniony co w rzeczach się wszystkich odnowi@ Barwić będę koniuszki 
twych piersi różowych@ Twe usta i krwawiące włosów twoich sploty@ Nigdy nie 
postarzały wdzięk się twój odnowi@ O wiecznie młodniejąca na wieczne zaloty

Purpurowe tryśnięcie krwi mojej na ziemię@ Jasność słońca pomnoży o 
błyski nieznane@ Mocniejsza będzie miłość co zstąpi na ziemię@ I w twym 
ciele rozwartym mocniejszy kochanek

Lou gdy zginę blednący cień pamięci o mnie@ Przez chwilę wspomnij czasem 
szaleństwo ogromne@ Młodości i miłości w cudownej malignie@ Moja krew to 
wzruszenia źródło nie ostygłe@ I niech ci los przepiękna szczęście da 
niepłonne

Miłości ma jedyna szaleństwo ogromne@ Lecz długo krwawy los się toczy@ O 
tej godzinie przeczuć drżących@ Udział pod zimnym niebem nocy 



30 stycznia 1915, Nimes





---------------------------



Louis Aragon





Aragon Lauis (1897-1982) - poeta i prozaik; założyciel czasopisma 
"Literature"; związał się z ruchem dadaistycznym; współtwórca i teoretyk 
surrealizmu; debiut 1920»"Ogień radości", 1925»"Ruch wiekuisty; powieści: 
"Panorama"(1921), "Wieśniak paryski" (1926); w 1927»związał się z partią 
komunistyczną, zerwał z surrealizmem; w 1937r. "Hurra Ural!" na cześć 
rewolucji październikowej; w czasie wojny brał udział w ruchu oporu;





Mężczyzna przechodzi

 pod oknem i śpiewa



Dla wolności byliśmy stworzeni@ Stworzeni dla losów szczęśliwych@ Jak 
szyba dla szronów jesieni@ Nieszpory dla żalów tkliwych@ Alkohol dla 
oszołomienia@ Maj dla miłości żarliwych@ Dla wolności byliśmy stworzeni@ 
Stworzeni dla losów szczęśliwych

Ty w ramionach niosłeś marzenia@ I krwi szkarłaty gwałtowne@ W porze 
pierwiosnków kwitnienia@ Gdy płakać jest nawet cudownie@ Piosenki słałeś 
jak westchnienia@ Z Diabłem i Panem Bogiem w zmowie@ Ty w ramionach niosłeś 
marzenia@ I krwi szkarłaty gwałtowne

Moja czuła szalona bezsenna@ Ty co ognia miałaś piękności@ We włosach 
złoto nie do kupienia@ A w ustach wodę miłości@ Coś uczyniła z warg swych 
czerwienią@ Z pocałunkami na dni żałości@ Moja czuła szalona bezsenna@ Ty 
co ognia miałaś piękności

Mija czas mija czas nie żartując@ Z pętlami sznura krąży obok@ Kochanków 
którzy się całują@ Nie widząc go pomiędzy sobą@ Przechodzi oczy im 
piętnując@ I czoła im szyderczo żłobiąc@ Mija czas mija czas nie żartując@ 
Z pętlami sznura krąży obok

Co się dało ach nazbyt to mało@ Zagarnąłem w młodości imię@ Tym którym 
lepiej się udało@ Stawkę mą oddam jeślim winien@ Czy trzeba by nas to 
bolało@ Spadł cios i zimorodek ginie@ Co się dało ach nazbyt to mało@ 
Zagarnąłem w młodości imię

Czy można całym złem nazywać@ Serce po które wiek już sięga@ Ach to nie 
miłość się zużywa@ Kiedy rozkosze mówią żegnaj@ Na prośbę co spojrzeniem 
wzywa@ Nigdy się słońce nie sprzysięga@ Czy można całym złem nazywać@ Serce 
po które wiek już sięga

A jeśliśmy nie winni sami@ Pokażcie kto tej grze przewodzi@ Kto skradł 
nam to co z nieba mamy@ Wziął to co z nieba łask pochodzi@ Mnie albo was ta 
wina plami@ Panowie ktoś tu tęgo szkodzi@ A jeśliśmy nie winni sami@ 
Pokażcie kto tej grze przewodzi

Dla wolności byliśmy stworzeni@ Stworzeni dla losów szczęśliwych@ Świat 
jest po to by żyć na tej ziemi@ Cała reszta to cyrk osobliwy@ Wasze prawa 
bublie anatemy@ Obłęd który obłędem się żywi@ Dla wolności byliśmy 
stworzeni@ Stworzeni dla losów szczęśliwych





Piosenka opuszczonego

 zwierciadła



Gdzie jesteś stąpająca we mnie@ Płonąca we mnie błyskiem nagłym@ I gdzie 
twej dłoni poruszenie@ Kiedy nakładasz róż na wargi

Gdzie jesteś mój kapryśny skarbie@ Ulotne szczęście mojej nocy@ Królowo o 
włosach z paproci@ Źrenico o deszczowej barwie

Czekam na chwilę gdy przechodzisz@ Jak ziemia wiosny czekająca@ I jak 
jeziora woda śpiąca@ Czeka na wiosła swoich łodzi

W mojej przepastnej ciemnej głębi@ Daję ci skryte me spojrzenia@ Ach 
bliżej bliżej podejdź żeby@ Zagarnąć obszar mego cienia

Jak armia wejdź do mej krainy@ W pola i wzgórza mych przestrzeni@ Bierz 
gmachy lasy sól mej ziemi@ Marzenia moje zmierzchy dymy

Pokaż mi jaka jesteś piękna@ Nie mniej od spisku i zabójstwa@ Bardziej 
niż o mówiące usta@ Niż lud co buntu się nie lęka

Niż dzikich ptaków bezszelestne@ Przeloty czujne nad mokradłem@ Ach gdy 
się moich zrzekasz pragnień@ Do własnych dążysz unicestwień

Przybliż się twarzą do mej twarzy@ Zwróć oczy w oczy swoje bliskie@ Oddaj 
mi nieba chmury wszystkie@ Wróć mnie do wzroku i miraży





z "Elzy"







* * *



Chcę ci wyznać tajemnicę Czas jest tobą@ Czas jest kobietą Jest osobą@ 
Pochlebioną gdy się pada na kolana@ U jej stóp czas jak suknia rozpinana@ 
Czas jak nie kończąca się włosów fala@ Rozczesywana bez końca@ Czas jak 
lustro co się w oddechu rozjaśnia i zmąca@ O świcie kiedy się budzę czas 
jak ty śpiąca czas jak ty@ Jak nóż przebijający mi gardło Ach czy nazwę 
nareszcie@ Tę udrękę czasu który nie odpływa tę udrękę@ Czasu zatrzymanego 
jak krew w naczyniu krwionośnym@ To gorsze niż pragnienie nigdy nie 
spełnione niż nienasycenie@ Oczy kiedy przechodzisz przez pokój i drżę z 
obawy@ By nie prysło urzeczenie@ To jeszcze gorsze niż przeczuwać cię obcą@ 
W ucieczce@ Z myślami gdzie indziej z innym już stuleciem w duszy@ Mój Boże 
jakie ciężkie są słowa I tak być musi@ Moja miłość ponad rozkoszami miłości 
nieprzystępna dziś dla zagrożeń@ Bijąca w mojej skroni mój pulsujący 
zegarze@ Kiedy wstrzymujesz oddech duszę się@ W moim tętnie waha się i 
przystaje twój krok@ Chcę ci wyznać tajemnicę Każde słowo@ Na mych wargach 
jest nędzarką która żebrze@ Utrapieniem dla twych dłoni czymś co gaśnie pod 
twym wzrokiem@ Więc powtarzam że cię kocham bo mnie zwodzi@ Kryształ frazy 
nie dość jasny by zawisnąć na twej szyi@ Wybacz mowę pospolitą Ona jest@ 
Czystą wodą która przykro syczy w ogniu

Chcę ci wyznać tajemnicę Nie potrafię@ Opowiedzieć ci o czasie który 
ciebie przypomina@ I o tobie nie potrafię ja jedynie tak udaję@ Jak ci 
którzy bardzo długo stoją na peronie dworca@ I machają jeszcze dłonią choć 
pociągi odjechały@ Aż im słabnie przegub ręki pod ciężarem nowej łzy

Chcę ci wyznać tajemnicę Ja się boję@ Ciebie tego co wieczorem każe 
podejść ci do okien@ Twoich gestów i słów jakich nie wymawia się zazwyczaj@ 
Powolnego i szybkiego czasu boję się i ciebie@ Chcę ci wyznać tajemnicę 
Zamknij drzwi@ Łatwiej umrzeć jest niż kochać i dlatego@ Życie moje znieść 
umiałem@ Moja miłości





* * *



Nie chcą mi uwierzyć Na próżno@ Piszę moją krwią strunami moich żył moimi 
rymami@ W nocy nie umieją już mówić dawną mową wioseł@ Nad wielką wodą@ 
Mówić ciemnym dialektem mężczyzn i kobiet@ Mówić jak ktoś inny do innej z 
dłońmi w dłoniach@ Jak bełkocące szczęście@ Jak usta które zgubiły 
wszystkie słowa niepodobne do pocałunku@ Jak jęk niedowierzania@ Jak odmowa 
na zbytek łaski@ O doskonałe słowa poza słowami@ Wyniosły śpiewie osnowo 
krzyku@ Nadchodzi chwila gdy dźwięk dosięga nadzwyczajnych tonacji@ Ucho 
nie chwyta już muzyki tak wysokiej@ Ale nie chcą nie chcą mi uwierzyć Na 
próżno@ Mówię miesiącami wiosny i akordami organów@ Mówię wszystkimi 
sylabami nieba@ Z niezwykłą orkiestrą rzeczy zwyczajnych@ I banalnością 
głuchych aleksandrynów@ Na próżno mówię barbarzyńskimi instrumentami@ Na 
próżno mówię pięścią zniewoloną@ Na próżno mówię tak jak podpala się las 
państwowy@ Na próżno mówię tak jak wypowiada się wojnę@ Jak piekło wybucha 
z połykacza ognia@ Nie chcą mi uwierzyć Być może stworzyli sobie@ Mój obraz 
na swoje podobieństwo@ Ubierają mnie w swoje zapasowe ubrania@ Chodzą ze 
mną na spacer i cytują nawet moje wiersze@ W taki sposób by oddały mi 
usługę@ Albo stały się ich uroczą piosenką@ Jestem po trosze ich handlową 
transakcją@ Zanim stanę się ich ulicą@ Jestem w słownikach@ I w 
podręcznikach szkolnych@ Skandal jest mi wzbroniony

Na próżno krzyczę że cię uwielbiam@ Że jestem twoim kochankiem jedynie



---------------------------



Andre Frenaud







Nienawistnie 

miłości moja, poezjo



Jak wąż który płynie w głębi rzek@ Jak szpada która uderza powracająca 
bez słowa@ Jak brzemienna kobieta we wzburzeniu@ Jak spękana fasola która 
wybucha@ nad przeczesaną ziemią@ Jak na murze który trawią głody 
salamandry@ samotny ogień w próżni przeciętej jej błyskiem@ Jak wiatr 
toczony przez noc@ Przyćmiony jak świetlik@ Rozpromieniona jak długo 
wygasła gwiazda@ która nagle odzyskuje światło@ nienawistnie miłości moja, 
poezjo



6 kwietnia 1945







Wyschnięcie rany







Poległym



Księżyc chropawy wygładzał świat wybujały,@ księżyc majaczeń głuchy jest 
na westchnienie.

Słońce się lęka spłukanych źródeł oczu,@ słońce się sprawdza w 
odrętwiałości zemdlonych.

Ogień sobie pohulał po włosach i udach,@ ogień sobie zapobiegł i opuścił 
popioły.

Ziemia wyszorowała wszystko co na niej lśniło,@ ziemia jest wystrojona i 
zalotnie się śmieje.

Woda wełnista niosła plamy gorących smarów,@ woda przegląda się, 
błyszczy, nie czerwienieje już, krąży.

Wiatr nad polami zwietrzył że sprawa była nieczysta,@ dmucha, rozrzuca 
ziarna, wiatr nie pamięta imion.





Stara pamięć





Jean Bazaine'owi



Z czołem wspartym o kamień@ tysiąclecie rozpamiętuję@ młodziutką Francję 
rozłożoną na wzgórzach@ jej gęstą polewkę z chleba i studnie śpiącej wody@ 
uprawy wdzierające się w głębokie lasy@ pierwsze winobrania i nowych 
wtajemniczonych@ zadziwione światło księżycowej pełni@ pierwszy błysk 
poranny siedziby i zabudowań@ szpalery grusz i stawy rybne pod ręką@ czujki 
kruków i przerażone ich głosy@ ogień ulatujący od zwyciężonej dziewicy@ 
śnieg na przebijających cierniach@ domyślne świty i zbrukane zachody@ 
wielkie słońce zapalające zieleń gór@ delikatność wygładzonego drewna@ 
abdykacje i honor@ starożytną śmierć@ cierpienie codzienne@ gorzką miłość@ 
pobladłe szczęście@ ciebie mnie tyle co nic



19-20»stycznia 1957







Si l'amour fut



Czyś była mą miłością czy jedynym wzlotem,@ imieniem które słowo nadało 
pragnieniu?@ Czy istniałeś, ty, inny? Czy naprawdę było@ pod cienistymi 
jabłoniami domu@ to długie ciało wyciągnięte tyle lat?

Czy błękit był prawdziwą odrobiną czasu?@ Czym nie wymyślił luki w 
nieprzejrzystym?@ Czy przyszłaś do mnie, ty która odeszłaś?@ Czy byłem 
ogniem rozbłysłym, niknącym?

Wszystko tak jest dalekie. Nieobecność parzy jak lód.@ Już się zwęgliły 
gałęzie pamięci.@ Zatrzymany tu jestem do samego końca@ ze swym 
wspomnieniem co kształt utraciło.

Jeśli snem jest miłość wieczna@ i tak jej nie opuszczę@ trwający w 
opuszczeniu i związany.@ Pustynia ostateczna, duma zapadła w głąb.@ Kiedy 
powrócisz z odmienioną twarzą@ nie poznam cię, tracę wzrok, nic już nie ma.

Było wczoraj. Przemieszane błękitem i drżące,@ sterowane zmieniającym się 
spojrzeniem.@ Błyszczały włosy w gwałtownym nieładzie@ układające się wokół 
mnie, tak myślałem.

Czas przesypywał się w podziemnej trawie.@ Dni przebiegały w światłach 
gniewu i śmiechu.@ Było wczoraj.@ Zanim wszystko runęło, trwała miłość,@ 
żywe słowo i ludzka rzecz śmiertelna.

Moja miłość która drżała w niepewności nocy,@ moja miłość którą oko burzy 
poręczyło@ i która się zapadła.





Patrycja



Muszę nazwać cię martwą by ośmielić się marzyć o tobie@ Patrycjo 
zestroiłem cię z moim szaleństwem@ mała dziewczynka stworzona by zachwycać@ 
odnalazła cię tu w zniknieniu

Twoja mowa składała się z uśmiechów i pocałunków@ czule upewniona w 
swojej czystej sile@ Objawienie niepomnego na nic szczęścia@ milczenie 
doskonalące wybuch wyobrażonego słowa@ powój zielony we włosach kolano 
dziecka@ lotna krew barwiąca dokładną różę

Tańczyłaś rzucałaś uroki Przeczuwałem już@ zbliżającą się w twoich oczach 
gdzie czuwa wesołość@ okrutną wojownicę wyłaniającą się z niewinnego 
uśmiechu

Nie to nie pożądanie było ale oszołomienie@ w obliczu formy nie do 
zastąpienia która zawsze@ jest mi wzbroniona... Ach bądź szczęśliwa@ mała 
łowczyni na dziecięcym skraju swego biegu!@ I niech cię Bóg ma w swojej 
opiece niewstrzymana i nieuchwytna@ Patrycjo



---------------------------

+

Literatura nowohebrajska







Jehuda Amichaj





Jehuda Amichaj (1924, Wuerzburg); poeta, językoznawca, autor wierszy, 
powieści i opowiadań przetłumaczonych na wiele języka ("Dzisiaj i ongiś", 
"Na odległość dwóch nadziei")





Joreh: Deszcz Jesienny



Widziałem, że jest piękna. Odgadłem, że jest dumna.@ Sprzedawszy mi w 
pośpiechu ciastko bakaliowe,@ z nastałym ciężarem w oczach@ odwróciła się 
znowu ku morzu.

Kiedy horyzont zapowiedział nawałnicę@ błyskami, które szyły siną chmurę,

ona patrzyła tam dalej,@ stała drżąc z bólu, na pewno z bólu, nie z 
lęku,@ plecami do mnie.

Jej ciało, okryte półprzezroczystą@ jeszcze letnią suknią,@ dawało znaki 
chmurom -@ pytając je czy odpowiadając?@ Wstrząsnęła, otrząsnęła się kilka 
razy@ jak silny pies, zerwany ze snu.

Co wiem jeszcze? W zamkniętym pokoju@ wśród czuwających przyjaciół@ 
przesiedziała potem cały wieczór,@ żeby słuchać, jak deszcz listopadowy, 
joreh,@ dobija się chmarami do okna@ i żeby słuchać głosu zmarłego 
człowieka@ z magnetofonu.

Taśma kręciła się odwrotnie@ do kierunku czasu.





Piękno



Piękno tej kobiety jest podobne@ do snu współczesnego architekta:@ umiar 
śmiałości, wzlot delikatnych linii@ jak z magazynu mód dla aniołów.

Lecz kobieta zapomina i kobieta traci!@ A wszystko, co zapomina i co 
traci,@ to właśnie manuskrypt jej życia@ pozostawiony mnie do nauki 
czytania:@ teraz, kiedy umiem czytać@ i unoszę głowę,@ ona odeszła.





Twoje Życie 

i Śmierć, Ojcze



Twoje życie i śmierć, ojcze,@ osiadły na moich ramionach.@ Przyniesie nam 
wody do picia@ moja dobra, wszechdomyślna żona.

Proszę cię, ojcze, wypijmy@ za przeszłość moich kwiatów, dawnych 
pragnień,@ które twoją bywały nadzieją,@ a ja dzisiaj nie mam żadnej.

Szerokie twoje usta, ojcze,@ śpiewały, lecz ja nie słuchałem.@ Gadało 
drzewo przepowiednie,@ nie wierzyłem, że staną się ciałem.

Chłód twój ostrożny, ojcze,@ w mojej krwi przesuwa się jeszcze.@ Kiedyś 
byłeś stróżem moich kroków,@ teraz strzegę śmiertelnych twych resztek. 



---------------------------



Abraham Ben Jicchak





Abraham Ben Jicchak (1883-1950); studiował na uniwersytetach w Wiedniu, 
Berlinie; wydrukował za życia 11»utworów, w jego wierszach pobrzmiewają 
biblijne echa przeplecione ze współczesnymi motywami.





Szczęśliwi, którzy sieją



Szczęśliwi, którzy sieją, ale nie zbierają,@ ponieważ wędrują daleko.

Szczęśliwi są ci, zacnego serca,@ których młodość chwalebna@ dni wypełnia 
światłem,@ gdy oni sami@ zdejmują z ubrań ozdoby@ rozchodząc się po swoich 
drogach.

Szczęśliwi są dumni, lecz nie pyszni,@ których duma przelała się poza 
brzegi duszy@ po to, żeby stać się bielą pokory,@ kiedy tęcza strzeliła z 
dolin@ i rozpięła się na chmurach.@ Szczęśliwi, którzy wiedzą, że ich serce 
woła puszczy,@ a milczenie kwitnie na ich wargach.

Są szczęśliwi,@ albowiem zgromadzą się w sercu świata@ owinięci w szaty 
zapomnienia,@ a ich trwanie@ będzie nieskończonym darem (Słowo tamid, użyte 
w oryginale, oznacza@ również ofiarę) bez słów.





Czyj to świt?



Czyj to świt kogut obwieścił?@ A ciemność powtórzyła@ jego zachłystującą 
się fanfarę.@ Twoja słabiutka ręka@ osłoniła zawczasu oczy przed potęgą 
słońca -@ lecz ono nie wzeszło.@ I usta, i ręka - jednako kłamały.



---------------------------



Chaim Nachman Bialik





Chain Nachman Bialik (1873-1934); poeta; redaktor i wydawca antologii 
hebrajskiej "Księgi przypowieści" oraz wyboru średniowiecznej poezji 
hebrajskiej; twórczość niezbyt obfita, zawiera klasycyzujące, opisowe 
poematy.





Przed zachodem



Ściemnia się. Podejdź do okna, pochyl się nade mną,@ rękami otocz moją 
szyję.@ Dotknijmy się czołami, uświęćmy tę codzieność,@ która wspólnym 
światem w nas żyje.

Mocno, mocno złączeni podnieśmy teraz oczy@ na groźną, przed nocą 
wspaniałość.@ Teraz zwolnijmy z uwięzi wyobraźnie gończe,@ by w świateł 
bezdnie wirowały

i w zachwycie wzbijały się ponad wszelkie byty,@ poza skał roziskrzonych 
linie.@ Kiedy już przepadły - z ptasim szelestem od szczytów@ strudzone 
płyną na spoczynek.

Lecz w tym nasza niedola, w tych przepastnie odległych,@ zaledwie 
pomyślanych sferach.@ Obcy jesteśmy, wrodzy dla obcych i dla krewnych,@ co 
chwila piekło się rozwiera.

Czyż ponosimy winę, prawdziwą i niesławną,@ że do wsyp złocistych i 
dumnych@ tęsknimy jak do ojczyzny, utraconej dawno,@ skąd blada, drżąca 
płynie łuna?

Zagubione, szukające czegoś zgubionego@ dwie rośliny w bezkresie 
piasków.@ Ponad nimi jest bezgwiezdne, oniemiałe niebo.@ Czy kiedyś 
doczekają brzasku?





Moja dusza zatonęła



Moja dusza zatonęła w pyle@ pod ciężarem twojej miłości.@ Stałem się wart 
tyle co miedziak@ w pustym dzbanie brzęczący głośno (Odniesienie do 
tamuldczynej maksymy:@ "moneta w pustym naczyniu wydaje głośny dźwięk: 
kisz-kisz".

Czemu właśnie mój dom nawiedziłaś?@ Czym obraził ciebie zbytkiem siły?@ 
Ani ze mnie prorok, ni poeta.@ Jestem drwalem, co wypruwać musi żyły.

Drwal to znaczy człowiek od siekiery,@ a robotę dostaje z przypadku.@ 
Minął dzień, ręka jego bezwładna,@ tępy topór leży na pniaku.

Pracę dają mi ledwie do jutra.@ Któż to zamknął nas w tym samym kole?@ 
Słów brakuje mi, zła dla nich chwila,@ ale i twój śpiew byłby nie w porę.

Jak więc uniesiemy nasze twarze?@ Jak przyjmiemy dzień nadchodzący?@ 
Niechaj każde bierze pod własnego życia,@ własne serce, ciążące bez końca.



1923







Był letni wieczór



Niewinne, dobre córy Lilith@ kręcą się w srebrnej przędzy, kiedy wschodzi 
nów,@ i tkają stroje, tu, w tej chwili,@ jednakie dla mędrca i dla pastucha 
krów.

Był wtedy letni wieczór. Domy@ opustoszały, wypełnił się ludźmi park.@ 
Ktoś ciemny, wciąż czegoś spragniony@ pomknął do małych swych grzechów, 
niepomny kar.

U kresu już był cierpliwości.@ "Prędzej, prędzej niech sypną głupie kroki 
gwiazd.@ A dziewko, tutaj pójdź, w ciemności!"@ Chciał księżyc ściągnąć i 
stłuc w pijany ów czas.

Lampiony! Sztuczność. O, w to graj mi.@ Cały park w nutkach kleistych. 
Graj, skrzypku, graj!@ Migają pomiędzy drzewami@ ogon woalki, białego 
fartucha skraj.

Mrugają gwiazdy jak rajfurki.@ Czegóż to chcą? Domaga się złota ich 
wzrok?@ Duch nizin wniknął dziś w podwórka,@ zgęszczony park, ulicy cień i 
każdy krok.

Od środka rzeki i z balkonów,@ zza płotów, z pólek zduszony pomyka 
śmiech.@ Spływają na okna zasłony,@ gdy świeczki gasną, ciemna podnosi się 
krew.

Czuj, jak wydala ciało wonie!@ Bulgoce świat, co zanurzony w pianie 
żądz,@ wymknął się dziś z człowieczych dłoni,@ toczy się gdzieś i przewala 
wśród czarnych słońc.

...

Niewinne, dobre córy Lilith@ kręcą się w srebrnej przędzy, kiedy wschodzi 
nów,@ i tkają stroje, tu, w tej chwili,@ jednakie dla mędrca i dla pastucha 
krów.



---------------------------



T. Carmi





T. Carmi (1925. N. Y.); studia w Oxfordzie; wykład na uniwersytecie w 
Stanfort, N. Yorku; przełożył na hebrajski wiele sztuk Szekspira; debiut 
książkowy w 1951»- "Niedorzeczność i marzenie. 2»- i tom: "Nie ma czarnych 
kwiatów"





Małe Słowa







1



Kiedyś wielki ocean kołysał się między nami,@ a ja rozumiałem dobrze, 
całym sobą,@ że twoje nocne odpływy i przypływy@ były tak naturalnie 
bezsilne wobec oddali księżyca.

Dzisiaj pomiędzy nami zastygła wąska uliczka.@ I spójrz, nie umiem się 
pogodzić,@ że twoja duma, którą co dzień przywdziewasz,@ jest taj sztucznie 
bezsilna wobec oddaleń czasy.





2



Nie znosiłem szelestu wiatru w winnicy@ i płaczu dzieci w cieniu małych 
domów,@ i nocy szumiącej głucho aż do kresu gwiazd -@ bo nie stałem się 
jeszcze głuchy na twe kroki.





3



Te godziny przy tobie jak podstępne węże.@ Odpływ mojej nadziei - 
zgasłego prawie księżyca.@ Te małe słowa, które drgają, drżą, przechodzą w 
deszcz.@ I uderzenia mojego serca -@ mnie samego.





4



Słyszę tylko własną krew@ odpychaną do swoich źródeł,@ która potyka się, 
cofa, przybiera,@ ścieśniona bez wyjścia.@ W końcu powraca do swych 
wodorostów@ i do jednej gałązki bzu,@ która będzie unosić się@ biała, 
jedwabista, nie skalana@ na milczącym stawie.





Warunek



Najpierw zaśpiewam, potem może przemówię,@ czyli wrócę do słów, które 
powiedziałem.@ Tak jak człowiek, który ćwiczy twarz po sennym odrętwieniu.

Powtórzę swoje milczenie,@ kiedy księżyc chudnie i zacicha w którejś 
kwadrze.@ Okręcę dokoła głowy płacz-ptakiem,@ tak jak chłopak niby-mieczem 
wywija na Purim (Święto na pamiątkę ocalenia@ Żydów od klęski, jaką gotował 
im Haman, wysoki urzędnik perski. Święto@ wesołości - maski i przebierańcy 
na ulicach, wzajemne ofiarowywanie sobie@ darów).

Będę pląsał, sunął tańcem wokół twoich rąk zamkniętych@ niczym lampa w 
ruchu, która obrzydliwie kopci.

Tak, ja wrócę. Będę milczeć, płakać i śpiewać.@ Najpierw popróbuję 
śpiewu.@ Owinę słowa w papierowe torebki@ jak owoce granatu.

A potem, potem może zacznę mówić.



---------------------------



Lea Goldberg





Lea Golberg (1911-1970) ur. w Królewcu, studiowała w Bonn; kierowała 
wydziałem literatury porównawczej na Uniwersytecie Hebrajskim; wierna 
tradycji sonetu w poezji hebrajskiej; jej wiersze są przejrzyste, 
ograniczające się w tematach i słownictwie do rzeczy najważniejszych 
("Kwitnienie", "Błyskawica o świcie").





Wiersze O Synu Marnotrawnym







1. Na drodze 



Na drodze zagadnął go kamień rozstajny:@ czy to ty naprawdę? Twój chłód 
ociężały@ i chwiejny prowadzi cię na pojednanie@ z bliskimi, o których 
dawno zapomniałeś?

Pytało go potem na drodze źdźbło trawy:@ jak z twarzą tak bardzo pooraną, 
powiedz,@ przybędziesz do swoich? Przestraszą się zjawy@ i mogą cię przyjąć 
jak zimni wrogowie.

Patrzały, zjeżywszy się, słupy milowe,@ dawnego już w nim nie poznając 
człowieka,@ na ciało zużyte, ramiona i głowę.@ Jak między kolcami szedł 
wśród nich z daleka.

Zatrzymało go wreszcie źródło przydrożne:@ twoje wargi są z pragnienia 
jedną raną!@ Uklęknął wolno, twarz do źródła przyłożył,@ wpierw zlizał z 
niej sól, była łzami zalana.





2. Dom rodzinny



"Nie pamiętam go", powiedziała siostra.@ "Któż to taki?", pyta młodszy 
brat z trwogą.@ "Przebaczyłam ci", szepce narzeczona.@ "Ja nie przebaczam", 
w ojca głosie srogość.@ I tylko matka milczy koło okna.@ Wie, co jej syna 
mogło w życiu spotkać.

"Burza nadciąga", powiedziała siostra.@ "Zerwał się wiatr zachodni", brat 
powiada.@ "Drzwi są zamknięte", mówi narzeczona.@ Ojciec: "Możemy 
spodziewać się gradu."@ A matka stoi, jak stała, bez słowa:@ "Boże, ile 
zła, gdzie przed nim się schować?"

"Jest nas pięcioro", powiedziała siostra.@ Brat przypomniał: "Zasiądźmy 
do posiłku."@ Po chwili narzeczona: "Podano do stołu."@ "Dobry nasz stół", 
rzekł ojciec i zamilknął.@ Matka wzięła nóż, szeptała coś chwilę@ i na pięć 
części chleb podzieliła.

Siostra wyjmuje oliwkę z bochenka,@ brat umoczył kęs chleba w ciemnym 
winie,@ cicho usługuje im narzeczona,@ a ojcu gorzko, chociaż wszyscy przy 
nim.@ Matka wyniosła z izby miski próżne@ i drzwi otwarła na oścież przed 
burzą.





3. Skrucha



Winny, ciągle winny, z nieczystymi rękami@ i sercem jak dalekim jeszcze 
od pokuty!@ upada na podłogę, którą sobą plami,@ rozciąga się w bezruchu 
jak łańcuchem skuty.

"Oddałem się przekupstwu siedemdziesiąt razy@ i siedemdziesiąt razy 
zbeszcześciłem Pana.@ Firmament był mi świadkiem, białym światłem prażył,@ 
by każdy widział jasno, żem grzeszył i kłamał.

Wielkie niebo, firmament jest mi ciągle świadkiem,@ że występek wrósł w 
skórę, wniknął w moje ciało,@ ale już się nie sycę swym własnym upadkiem,@ 
dzisiaj pierwsza się we mnie obudziła żałość."

Jego siostra, z głową opuszczoną, nie płacząc,@ stała w progu, młoda, już 
ugięta przez brzemię.@ W narzeczonej nadzieja walczyła z rozpaczą.@ 
Zaciskała ręce z ciemnym lękiem w spojrzeniu.

A brat, jego brat tkwił w głębi izby i patrzał@ nieruchomo na brata - i 
nie chciał się zbliżyć.@ Obca postać tam leży. Skąd i co oznacza?@ Dlaczego 
białe wargi tak mocno zagryza?

Wtedy matka podniosła oczy przejaśnione:@ "Ile win jest w człowieku, któż 
łatwo rozsądzi?@ Odłóżmy to pytanie, błagam was, na stronę.@ Oto syn nasz 
powrócił do rodzinnej łodzi.

To prawda, ojciec nigdy cię nie uniewinni,@ w jego sercu, wiem dobrze, 
łaska nie zagości.@ Ale zbliż się do niego, przyjmij dar jedyny:@ niczym 
cię nieobdarzy prócz gniewu z miłości."



---------------------------



Natan Jonatan





Natan Jonatan (1923); debiut w 1941»r; przybył do Palestyny w 1925»r.; 
"Ku świeżym łąkom, "Wiersze wzdłuż brzegu", "Do tej chwili"





A kiedy kłamstwo...





Dla Cefiry



A kiedy kłamstwo uniesie znów skrzydła,@ staną się z nami najzwyklejsze 
dziwa:@ w czysty i drżący od chłodu poranek@ spłyniemy rzeką od lodów 
wezbraną@ tam, gdzie już wschodzi młoda, pierwsza trawa@ i pąk się własną 
strojnością napawa.@ Lecz pieśń zbyteczna! Sam spokój oddali@ fałsze, co 
płynął daleko wierzchem fali.@ O, w tej dolinie nic nas nie omami,@ wśród 
gór, przywartych do siebie plecami.

A mosty? Mostki niektóre zostaną,@ żebyśmy jadło dostali co rano@ i wieść 
najrzadsza z wieści zawitała,@ od której mięknie nawet lita skała.@ Reszta 
niech mostów całkiem się zawali@ pod młotem górskich zwalistych kowali,@ 
niech tylko jeden brzeg nam pozostanie@ z ptakiem, co brodzi w niebieskawej 
pianie,@ wszystko mu jedno, dokąd wiatr go zniesie@ i czego dotknie 
wytężoną piersią.@ Kłamstwo ma skrzydła, więc ptak zbył się lotek,@ lecz 
lotem znosi nam okruchy złote,@ które za chwilę będą szarym żwirem@ jak my 
- bezpańskie, nieważne, niczyje.

Bo nasza prawda nie chce żadnych pytań,@ nie dba i na nic się innym nie 
przyda.@ Uciekła z ziemi, która jej obrzydła,@ gdzie kłamstwo miało 
najwspanialsze skrzydła.





Rady dla Dulcynei



Gdybyś zobaczyła, jak on wychudł,@ ujrzała strzępki szarej brody, 
rozszerzone źrenice@ i ptaki wygłodniałe, które wiosną@ rwą na świat 
oślepłe z jego gniazda.@ I koszmary nocne, które orzą jego serce,@ 
wyszarpują bezwiedne jęki.@ Jedna tylko łyżka zupy z twojej ręki@ zamiast 
wszystkich pańskich fantazji, mała chwila uwagi dla jego smutku -@ i on 
powróci, przejdzie Gwadalkwiwir, wszystkie rzeki!@ Teraz możesz bez obaw 
igrać z jego snami,@ nasłuchiwać stukotu kopyt niosących rycerzy@ po 
spękanych kamieniach Hiszpanii.@ Ale miej choć jedną łzę dla żeber 
Rosynanta,@ tak niewiele trzeba im obu kłamiących uczuć,@ nic prawie.

Nie słucha pani? Wiedziałem.



---------------------------



Tania Ruebner





Tania Raubner (1924, Bratysława); tłumacz literatury niemieckiej na 
hebrajski i odwrotnie, lektor uniwersytecki, twórczość oryginalna skąpa 
(obszerny tom "Ogień w kamieniu")





Wiosna czyli jak gdyby



Kwiaty są duże, jak gdyby@ można było w ich środku zamieszkać,@ 
przezroczyste są chmury, tak jakby@ do serca wniknęła pociecha.

Motyle mkną w górę, jak gdyby@ nigdy nie widziały światła,@ moje ciało, 
twoje ciało, tak jakby@ wspólna krew płynęła w nich wartko.

I ptaki płomienieją, jak gdyby@ niebo stało się sobą nareszcie.@ Pąki 
śmiechu pękają, tak jakby@ wiosna była w świecie i mieście.



---------------------------



Rina Szani





Rina Szani (1937, Palestyna); studiowała literaturę romańską i filozofię 
w Jerozolimie; debiut w 1960»r. zbiorem poezji "Wiersze"; pracuje jako 
nauczycielka w Tetah Tikwa.





Węzełki



Daleko stąd, stamtąd i skądkolwiek@ w milczeniu o wielokrotnych echach@ 
próbuję utkać twój obraz@ z jednego morza i niepoliczonych nocy.

Tam gdzie drwa rąbią@ i wióry lecą@ i w pienistych zapadach potoków@ 
próbuję złożyć twoje ciało@ z czego?@ ledwie z dymu i wiatru.@ Na więcej 
mnie nie stać.



*



Wszystkie żaglowce płynące w tę stronę@ zatonęły.@ Są tylko twoje kroki@ 
które uderzają@ uderzają@ uderzają o moje skronie.





Radość



Schowana wśród dachów,@ szemrząc jak nocna uliczka,@ posuwa się chwilami 
na koniuszkach palców,@ czasem przybiera kształt oboju,@ czasem zgina się w 
łuk jak mała fala pod bryzą.

Ale wnętrza pokojów są dla niej zamknięte,@ tylko otwierane na moment 
drzwi@ bawią się głosami.





Jedno i wielokrotne



Tysiąc twarzy@ ma twoja twarz@ a jedna z nich zawsze@ spada nocą@ w obie 
moje ręce.

Tysiąc mostów@ ma twoje milczenie@ a jeden z nich zawsze@ zmazuje noc z 
moich oczu.





Wygnanie



Czy byłby to powrót@ czy odejście -@ ta noc nie będzie rozbita@ na dwoje@ 
ani jabłko rozcięte na kawałki.@ Ten sam wąż okręci się@ dokoła dwóch szyi.

I dopiero o świcie@ w pocie naszych czół@ wydrzemy z siebie gniew@ i z 
niedoli naszej@ urodzi się przebaczenie.



---------------------------



Ben Zion Tomer





Ben Zion Tomer (1928, Biłgoraj); 1943»r. przybył do Palestyny; studiował 
na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie i Europie; zbiory poezji "Rzeka 
powrotu", "Na równiku"; sztuka teatralna "Dzieci cienia".





Don Kichot



Zmordowany fantazmami i szarżami@ Don Kichot ocknął się tego dnia@ i 
spojrzał w lustro:@ zamienili się głowami z Sancho Pansą.@ Siwy osioł stał 
przy schodkach. Dosiadł go.@ Długie nogi wlokły się traktem bezwładnie.@ 
Jechał, jechał. Ciągle jechał.@ Nieogarnione królestwo głuszy i żaru.@ 
trawiło go aż do czubka czaszki.@ Oczy całe w kolcach. Lecz przymknął je z 
wolna.@ Po raz pierwszy od lat zmógł go biały sen.@ Nie było echa niczyjego 
głosu.@ Jechał, jechał w półuśpieniu.@ Oto w blasku otwartego okna ujrzał 
twarz Dulcynei,@ a wtedy zakrył swoją. Słońce zamierało. Wstawał wieczór.@ 
Ruszyły na niego cienie połyskujące ostrzami.@ Dawny płomień rozgrzał jego 
serce: zapragnął szarży na@ wiatraki,@ lecz głowa Sancha go powstrzymała:@ 
"Daj spokój, bez głupstw, przyjacielu!@ Za późno na śmieszność."@ Zapach 
siana pobudził osła.@ Opadła powoli ręka z batem.@ Jechały dalej w 
milczeniu: głowa Sancha i serce Don Kichota.





Kiedy



A więc kiedy znowu ty i ja?@ Jeszcze się kręcę dookoła osi,@ lecz z nóg 
mnie zbija codzienna ofiara -@ tak jakby chodziło o dług chleba -@ ofiara 
podawania własnym ustom@ kaleczących okruszyn kłamstwa.@ Boję się spotkać 
na mieście siebie nieżywego.@ Boję się pójść nad morze i znaleźć je suchym.

A więc kiedy, kiedy znowu ty i ja?@ Wokół mnie podrygują figury woskowe.@ 
Patrz! Ja sam się chwieję w oknie wystawowym@ z uśmiechem głuchego na 
wszystko manekina.

Gną się, pękają od wewnątrz kolumny dumy:@ czy po to, by w ludzi 
przenieść trochę siły?

Skończone. A więc kiedy znowu ty i ja?



---------------------------



Paul Celan





Urodzony w roku 1920»w Czerniowcach na Bukowinie, zmarł w 1970 w Paryżu. 
Studiował medycynę w Tours, a następnie romanistykę w Czerniowcach. W 
czasie wojny przebywał w gettcie, a po ucieczce stamtąd w obozie pracy. Po 
wyzwoleniu pracował w Bukareszcie jako tłumacz i lektor wydawnictwa. W 1947 
przeniósł się do Wiednia, a w 1958 do Paryża, gdzie mieszkał aż do śmierci 
i z czasem został docentem w Ecole Normale. Pierwszy swój tom poezji Der 
Sand aus den Urnen wydał w 1948. Był jednym z najwybitniejszych niemieckich 
poetów pokolenia powojennego. Oprócz twórczości oryginalnej wiele tłumaczył 
poetów rosyjskich (Jesienin, Błok, Mandelsztam) i francuskich (Rimbaud, 
Valery).





Liczenie migdałów



Policz migdały,@ policz, co było gorzkie i ciebie wzmacniało,@ dolicz 
mnie do nich.

Szukałem twego oka, gdy je otwarłaś@ i nikt nie spoglądał na ciebie,@ 
przędłem tajemną nić,@ po której twoja wymyślona rosa@ uciekła do dzbanów@ 
strzeżonych sentencją, która@ nie dotarła do żadnego serca.

Tam dopiero wkroczyłaś całkowicie w imię,@ które do ciebie należy,@ 
weszłaś nogą w siebie,@ kołysały się młoty w więźbie dzwonów twego 
milczenia.@ To, co podsłuchałaś, dotarło do ciebie,@ a umarłe objęło także 
i ciebie ramieniem -@ poszliście samotrzeć poprzez wieczór.

Uczyń mnie gorzkim,@ zalicz mnie do migdałów.



Tymoteusz Karpowicz







* * *



Żelazne buty chrzęszczą w drzewie wiśni,@ Z chełmów pieni się dla ciebie 
lato,@ Czarna kukułka ostrogą@ Rytuje swój obraz na bramie nieba.

Z odkrytą głową sterczy jeździec z listowia.@ Na tarczy zmierzcha twój 
uśmiech,@ Przygwożdżony do stalowej chusty wroga.@ Zwiastowano mu ogród 
marzycieli,@ A on trzyma włócznię w pogotowiu,@ Żeby po niej wspięła się 
róża...

Najbardziej podobny do ciebie nadchodzi boso powietrzem,@ Z żelaznymi 
butami przytroczonymi do wątłych rąk,@ Przesypia on bitwę i lato.@ Za niego 
krwawi wiśnia.



Tymoteusz Karpowicz







Dzbany



Przy długich stołach czasu@ Ucztują boże dzbany.@ Żłopią do dna oczy 
widzących i oczy ślepców,@ Serca panujących cieni,@ Zapadły policzek 
wieczoru.@ Są to najpotężniejszi bibosze:@ Podnoszą pustkę do ust jak 
pełnię,@ Nie wylewając za kołnierz jak ja albo ty.



Tymoteusz Karpowicz







* * *



W postaci odyńca@ stąpa twój sen przez lasy na krawędzi wieczoru.

Błyszcząco białe@ są jego szable@ jak lód, który przełamał.

Gorzki orzech@ wygrzebuję spod liści,@ które cień jego oderwał od drzew,@ 
orzech,@ czarny jak serce, które twoja noga@ dopchnęła do miejsca, gdzie 
przyszedłeś.

Nadziewa na kły@ i wypełnia las@ chrząkającym jestestwem,@ potem 
zastępuje@ w dół na wybrzeże,@ gdzie morze@ urządza najczarniejszą ucztę@ 
na ostrych skałach:@ być może@ że owoc taki jak jego@ wprawi w zachwyt 
świętujące oko,@ co wypłakało aż takie kamienie.



Leon Szwed







Corona



Jesień zjada mi z ręki swój liść,@ jesteśmy przyjaciółmi.@ Wyłuskujemy 
czas z orzechów i uczymy go chodzić:@ czas wraca z powrotem do skorupki.

W lustrze jest niedziela,@ we śnie się śpi,@ ustami mówi się prawdę.

Moje oko zstępuje do płci ukochanej:@ spoglądamy na siebie,@ szeptamy 
sobie o ciemnych rzeczach,@ kochamy się jak mak i pamięć,@ jak wino w 
muszlach,@ jak morze w krwawym promieniu księżyca.

Stoimy obejmując się w oknie,@ patrzą na nas z ulicy:@ czas już, by o tym 
wiedzieli!@ Czas, by kamień zdecydował się zakwitnąć,@ by niepokój wbił się 
w serce.@ Jest czas, by nastał czas.

Najwyższy czas.



Leon Szwed







* * *



Zmiennym kluczem@ Otwieram dom, w którym śnieg@ zawiewa zapomnianym.@ 
Zależnie od krwi@ wytryskującej z twego okna,

ust i uszu -@ zmienia się klucz.

Zmienia się klucz, zmienia się słowo,@ któremu wolno ujeżdżać śnieżynki.@ 
Zależnie od wiatru,@ który cię odtrąca,@ zasklepia się śnieg@ wokół słowa.



Tymoteusz Karpowicz







Białe i lekkie



Wydmozakosy nie do zliczenia.@ W wiatrocieniu tysiąckrotnie - ty.@ Ty i 
ramię,@ którym zrosłem się tobą nago,@ nie do odnalezienia.

Promienie zgarniające nas na niebie.@ Stwierdza nas pozór, ból i imię.

Białe,@ co nas porusza,@ bez wagi,@ co wymieniamy.@ Białe i lekkie@ do 
wędrowania.

Odległości bliskie księżycowi jak my. Budują.@ Stawiają rafy, gdzie 
wędrujące@ załamuje się,@ budują dalej -@ z piany świetlnej i dymiącej 
fali.

To, co wędruje, pozdrawia rafę.@ Przywołuje skinieniem czoła,@ które nam 
wypożyczono,@ by się odzwierciedlić.

Czoła.@ Przetaczamy się z nimi.@ Całe wybrzeża czół.

Czy śpiesz?

Śpij.

Młyn wodny pracuje@ jasny jak lód i niesłyszalny@ w naszych oczach.



Tymoteusz Karpowicz





---------------------------



Theodor Daubler





Urodzony w roku 1876 w Treście, zmarł w 1934 w St. Blasien (Schwarzwald). 
Syn kupca, w młodości wiele podróżował, dłuższy czas przebywał we Włoszech, 
Francji, Grecji i na Bliskim Wschodzie. W 1898 zaczął pisać wielki 
kosmologiczny epos Das Nordlicht, którego pierwszą wersję wydał w 1910. W 
roku 1915 wydał zbiór wierszy lirycznych Der Sternhelle Weg, stając się 
jednym z czołowych poetów ekspresjonizmu. Twórczość jego wyróżnia się 
wizjonerstwem i odkrywczością słowną.





Milion słowików kląska



Gwiazdy. Błękitne. W kosmosie skąpane.@ Płonąca pieśń gwiazd. Wirowanie 
planet.@ Milion słowików kląska.@ Zapowiedź rozbłyskuje w czujnych 
gałązkach.@ Miriady rzęs się iskrzą, żarzą oczy.@ Kiełkujące szczęście 
zielonej uczty nocy@ Pyszniącym się połyskiem kwitnie.@ A chłodne dreszcze 
mkną w przedziwnej gonitwie.@ Milion słowików kląska.@ Czy to przyjazny 
upiór nieprzytomnie pląsa?@ Zabiegać chcę o jego względy na gwarnym 
bankiecie.@ Najmniejsze skinienie w me przeczucie się wkarbuje.@ Kto wie, 
kiedy moje marzycielstwo zaświeci?@ Upiory to delikatne zwierzęta, które 
czują@ I węszą błyskawicznie aksamit skłonności.@ Wznoszą się, snują, lecą 
za mną w pościg.@ I urzekają w nieuchwytnej fascynacji.@ Nie chciałbym 
cichego mrowia światła stracić.@ A z łagodności wnet odwieczne rządy@ 
Wyruszą z owadami w krzakach i gałązkach.@ Milion słowików kląska.@ Przez 
całą noc napominają nas pokrewne głosy,@ Złudzenie księżyca do uczty aż się 
prosi.@ Lecz noc zbyt ciepła w oddychającej wygodzie,@ Miriady iskier w rui 
poszukują się w locie,@ Fruwają pragnąc defiladzie sprostać.@ Upiór 
przedwiośnia szwenda się w zaroślach.@ Wędruje las liściasty na siebie 
oczekując,@ By wirującym walcem stare prawa ująć.@ Noc śmieje się, Wielki 
Wóz odważa się, a Waga@ Z odwagą waży i na szale chwyta.@ Błyskają miriady 
odrzuconych w tańcu pytań.@ Milion słowików kląska.



Leon Szwed







Wrażenie



Wieczór już tureckie łoże mi rozpala.@ Półksiężyc też w całej powadze tli 
się rudy.@ Czyżby egipska kapłanka mnie oczarowała?@ Nagi olbrzym wznosi 
się nad nami chudy.

Wzlatują sny, by ckliwie się rozpłynąć.@ Po pocałunek żądza się na 
księżyc wdrapie.@ Można sprowadzić sobie z gwiazdy cycki babie.@ Do słońca 
heros na żarzących stopach człapie.

Nagi olbrzym to Murzyn upiorny i kościsty.@ Być może wnet gwiaździstą 
flagę wzwyż podrzuci.@ Wiatr się od gór oderwał porywisty.@ Sen siwieje w 
kurzu jak dręczyciel ludzi.

Murzyn to niewolnik, co do mego snu należy.@ Wilki trosk go łapią, gryzą 
postać nagą,@ Co tarza się wśród matni żądz lubieżnych.@ Lecz mile 
rozkwitają już marzenia senne z agaw.



Leon Szwed







Drzewo



Wiatr przemykając kłania się tysiącom mokrych liści,@ A każdy liść 
skinieniem wita nowy podmuch -@ I leśny walc rozkręca się w gałęziach 
zamaszyście.

Dziki wiatr podstępnie w moje pieśni się przemienia@ I mrowi skrzydełkami 
pszczół dokoła@ Instynktu, wspominającego żar kwitnienia.

A ja, najśmiertelniejszy, mam odwagę agitować,@ W gałązkach ledwie się 
wykluwa moje prapoznanie,@ A rozum brzęczy dookoła jak pszczołami w 
słowach.

Wiatr, nadstawiając ucha, delikatnie naprzód sunie,@ Jak echo ze snu 
podsłuchuje szum swój w drzewie,@ Słuchajcie: morza goniąc się spiętrzają w 
szumie!

Ziemia drzewem przedłużona chce się w drzewie oszołomić!@ A co się we 
śnie zdarza, jest już snem osobnym.@ Sny lubią podsłuchiwać nas i za 
dalszym snem gonić!

Zakorzeń się we mnie, śnie o drzewie nieskończonym!@ W moim spokoju 
gnieżdżą się skrzydełka tęsknych pieśni.@ Śpiewajcie ciszę od korzeni po 
korony.

Korzenie się oddają glebie z rezygnacją.@ Jakże głęboka cisza i korzenne 
zasypianie!@ Lecz w koronie drzewo znowu niebu północ zwraca.

Za wiatrem idzie, tym się staje, co go uczyniło drzewem.@ Strąca miłość, 
w szukające przeznaczenie ją rozwiewa.@ Ubiega się o siebie, działa głębią 
snu pradrzewa.

O, drzewo, wiem, jak gąszczem się usidlam nierozumnie.@ Jesteś miłością i 
szaleństwem przepełnione dumnie!@ Ty kochasz to, co ja przez ciebie w sobie 
szumię.

I słyszę tylko "ty", gdzie ja powinienem zawołać.@ Ciemność spokoju zna 
"ty" wszystkich rzeczy!@ Dlatego świat jest pełen błogich snów dokoła.

O, słońce, słuchaj, jak w koronie śpiewam:@ Wyniosła północ stroi się w 
morderczy rozum,@ Lecz gleba dla motyli gwiazd dostarcza złoto w drzewach.

O, arogancjo istnień, rzeczy w szatach rozumu,@ Jedno skinienie nieba was 
rozplącze i uprości.@ Opadają sidła w nowy pożar wątpliwości.

Węże hazardu wstają i do losów świata rosną!@ Pralasy świecą sprzyjająco 
pomyślności świata:@ Bo drzewo wierzy! A szczyt burzy to potwierdza głośno!

Drzewo okorzenia się wokół spokoju osi.@ Chroni gniazda i przysłania jaźń 
bolesną zwierząt,@ A każdy liść to symbol ziemskiej wielkiej cierpliwości.

Działajcie więc, aby najmniejszy znak nam się objawił!@ Bo zwierzęta to 
więcej niż lamentowanie wiatru.@ Nie mylą się, krzątają pilnie wokół swojej 
sprawy.

Rozplączcie się! Bo w najdrobniejszym tkwi sens świata!@ I nadsłuchujcie 
w swoim drzewie świtu wolnego morza.@ O, wielkie słońce, jak dokładnie 
dzień osiada!@ Drzewo wysokością godność istoty swej odsłania.@ A nad nim 
zachwycone dziecię gwiazdy@ Nasłuchuje z pasją wysiłku powstawania.

Ileż padło już bezbronnych i płaczących saren!@ O, dziecię gwiazdy, 
uchroń i zachowaj łzy ich duszy@ I w obcowaniu łagodnymi wobec nich nas 
uczyń!

Nieśmiałość istot, co ideą naszą jest nadrzędną,@ Była liściem i 
zwierzęciem, które na śmierć zaszczuto:@ I cały kraj w płomieniach staje 
jak grzywa obłędu.

W imieniu zrozpaczonych, świecie, bądźże przerażony!@ Ukrywaj, ziemio, 
każdą śmierć w modlitwach światła@ I w imię drzewa nie zwlekaj! Bo to 
"teraz" płonie!

...



1918

Leon Szwed







Zakochana rzeka



Jakże się upodbniamy nie będąc natrętni.@ Jak przychylnie przylegasz do 
pola z kwiatami.@ Musimy dotrzeć do naszej leśnej poufności,@ A tu mi lekko 
i wesoło słońce wpada na myśl.

Nie mogę wyjść, obojgu nam się tu podoba.@ Krząta się stadi kaczek w moim 
chłodzie@ I raki czuję: jak ciepłe życie klamry@ Trzymają mnie przy brzegu, 
gdzie słonecznie w wodzie.

O, rzeko, powinnaś zalać błękitem me odbicie,@ Staremu drzewu bardzo na 
oddechu mym zależy.@ Radość źródeł podpatruje mnie oczkami rybek -@ W 
łabędzia jak w najlepszy sen mój wierzę.

Przepiórki, z naszego zbliżenia królestwo się rodzi@ I rozpoznaję siebie 
wzdłuż strumyka uroczyście,@ Krok szemrzący wiatru nigdy nie zanika w 
wodzie -@ I w sarnie drżę o siebie, o dzięcioła i o liście.



1915

Leon Szwed







Niemy przyjaciel



Uczłowieczona gwiazdo, wszystkimi ruchami wód@ Żądając i wzbraniając się 
ku księżycowi pędzisz.@ Tęsknotę do księżyca możemy tylko przeczuć,@ Choć 
wiemy, że żadne widmo nas nie oszczędzi.

Zdarzenia, których nie wyśniło żadne marzenie,@ Wypływają z głębi przez 
nas kształtowanej@ I przymilając wznoszą się do lekkiego księżyca.@ 
Pokolenia zaczynają ciałem krew przenosić@ I prą do gwiazdy, która śmiercią 
się zaczęła.

Wybiegamy marzeniami za ciepłem schroniska,@ Gdzie nasze wejście się 
okaże mroźne i skostniałe.@ Odpływającym śluzem sennego drzemania 
podpływając,@ Zjawia się srebrna dzianina umierania;@ Księżyc sieje blade 
zarodniki śmierci,@ A jego litość już kiełkuje w każdym jaju.

Uczłowieczona gwiazdo, do twojego przyjaciela@ Tęskni szczerze 
najszczęśliwsze dziecko słońca.@ Co niespodzianie nagle wykiełkowało za 
dnia,@ We wnętrzu jednak pozostaje księżycowo łagodzące.

Księżyc przed śmiercią swą uronił słowo, które@ Słyszeli wszyscy, lecz 
nikt nie pamięta o nim.@ Na księżyc w górę! Jego usta są zamknięte.@ Na 
srebrny glob, co już sylaby srebrnej nie uroni.



1917

Bernard Antochewicz







Świerk



Łagodniejące noce dzienne sprawy świerka@ Odważnie ożywiają w lesie 
godność przeznaczenia.@ Żadna gałązka w jego władaniu nie wątpi,@ Noc cała 
bez oddechu trwa i się nie zmienia.

Pod jego wszystkimi gałęziami zawisły gwiazdy.@ Stromość drzewa dopiero 
dźwignęła niebo w górę.@ Jakże niewyraźnie napierają gwiazdozbiory!@ W 
zdumieniu zieleń przenika kosmiczną strukturę.

Swoją przestrzenną tajemnicą świerk obdarza@ Kwiaty i nasze oczy 
królewsko i z wysoka,@ Istnienie jego spełnia się w światłości 
gwiazdozbiorów,@ Świerk wie świadomie z nami, że nam przynosi pokój.

Do czego dąży wiatr kosmiczny w igłach aksamitnych!@ Świerk ustępuje 
użyczając nam wytchnienia łaskawie.@ Drzewo, które spięło sobą wszystkie 
gwiazdy,@ Pozostaje wielkie i jak dobry gość nas błogosławi.



1915

Bernard Antochewicz



 



Krajobraz



Czerwone wiatraki na ośnieżonych brzegach.@ Zielone fale niosą krę 
zamiast żółtej piany.@ Czarne ptaki, heroldowie zła, zwiastuny nieszczęść,@ 
Posępnie dumają nad pokracznymi gałęziami.

Jakaż masa zwierząt kłębi się w tym drzewie.@ Lecz moich mrocznych godzin 
jest o wiele więcej.@ Ptaki mojej troski mają wieczne zmartwienia,@ 
Wypatrując horyzonty przez srebrzące się gałęzie.

Nie wiem, czy ten obraz nie jest sennym majaczeniem.@ Bo przecież wznoszę 
sam to nagie drzewo pracowicie.@ Lecz obce ptaki przyleciały nie wezwane.@ 
I nie znam dali, która powołała je do życia.

Nagle rozkręcają się koło mych wiatraków.@ Przez chwilę tylko huczy burza 
i szturmuje brzegi.@ I teraz czuję w sobie skrzydła obcych ptaków.@ Choć 
ciągle pełznie w dal plamisty robak rzeki.



Leon Szwed







Kamienne modlitwy



Pokorni święci to białe sny z marmuru -@ Na dalekich mostach stoją w 
cichej rezygnacji.@ Pianę zagłuszają ostatnie modlitwy świata,@ Wokół 
których węsząc krążą o kulach żebracy.

Potem elektryzują się przelotniej niż jaskółki@ Na widok łodzi z krzykiem 
dzieci i milczeniem kobiet.@ Wieczór wślizguje się na szminkach i na 
maściach.@ I wszystko już widzimy jak niedawną przypowieść.

Żar do oczu i do ust podkrada się wciąż bliżej.@ Ludzie milkną i starzeją 
się jak płomienie nocą.@ Cóż mówią na mostach pokraczni jasnowidze?@ 
Wiadomo, że dusze ze śpiewu się wywodzą.

Biedni święci to białe sny z marmuru.@ Jasność pierwszych świateł ich 
mosty już otula.@ Mruczenie najżarliwszych modlitw zagłuszyło pianę.@ 
Wsparci na duchu nadchodzą żebracy o kulach.



Leon Szwed







Samotnie



Wołam! Lecz bez echa wszystkie moje głosy.@ To stary pusty las, zupełnie 
obcy dźwiękom.@ Oddycham, ale nic się nie porusza w ciemności.@ Żyję, bo 
słucham jeszcze, gniewam się i lękam.

Czy to nie las? A tylko sny, co się rozrosły?@ Czy jesień, co w milczeniu 
rządy swe ustala?@ To jednak las był, pełen dawnej praprzemocy.@ A potem 
pożar, który go podpalał.

Wspominać mogę tylko, żyć dawnymi obrazami.@ Mój las był martwy. I do 
obcych drzew szeptałem.@ A w moim wnętrzu źródło tryska i pulsuje.

Patrzę w mój sen, w to widmo leśne i zdrętwiałe.@ Milczenie moje też nie 
jest bez granic.@ Bo w żadnym lesie jego echa nie znajduję.



Leon Szwed



 

---------------------------



Gunter Eich





Urodzony w roku 1907 w Lebus nad Odrą, zmarł w 1973 w Langgries 
(Bawaria). Studiował prawo i języki orientalne w Lipsku, Paryżu i Berlinie. 
Od 1932 zajął się wyłącznie twórczością literacką, mieszkając kolejno w 
Berlinie, Dreźnie i Paryżu. W czasie wojny wcielony do Wermachtu, w r. 1946 
powrócił z niewoli amerykańskiej. Oprócz liryki stanowiącej kontynuację 
szkoły liryków natury uprawiał dramaturgię radiową i telewizyjną. 
Debiutował tomem Gedichte w 1930. Był mężem pisarki Ilse Aichinger.





Wspomnienie 

o sobie samym



Żeby każda minuta była tylko teraźniejszością.@ Zawsze z poprzedniego 
wdechu i myśli pozostaje@ jakiś nieznany ból pozbawiony już sensu@ i 
wspomnienie nie sięga już tak daleko, by wiedzieć,@ kiedy to obce życie 
istniało,@ którego grymasy jeszcze stoją@ w środku pokoju jak ruchy 
powietrza.

O, moje drugie ciało! W chwili śmierci@ skamieniały wszystkie rzeczy. 
Jakże spotkam teraz@ twoje ulice i twój krajobraz,@ w których zawsze jest 
jesień, bo przeszłość@ wywiewa się z nich jak brązowe liście i wiatr.

Zapominam o tobie zupełnie.@ Imię twoje znają zwierzęta w lesie,@ a głos 
twój dla mnie przebrzmiał.@ Czasami słyszę@ noc wielkimi kroplami wiejącą w 
okno.@ Może to ono?



Kazimierz Karkowski







Koniec pewnego lata







Któż mógłby żyć 

bez pociechy drzew!



Jak dobrze, że uczestniczą w naszym umieraniu.@ Plon brzoskwiń już 
zebrany, zabarwiają się śliwki,@ a pod łukiem mostu szumi czas.

Zwierzam moją rozpacz przelotowi ptaków,@ co spokojnie odmierza swoją 
część wieczności.@ Szlak przelotu@ odzwierciedla się w listowiu ciemnym 
nakazem,@ ruch skrzydeł zabarwia owoce.

Trzeba zachować cierpliwość. Wkrótce@ odpieczętujemy pismo ptaków,@ 
czując pod językiem posmak grosza.



Kazimierz Karkowski







Fragment



Słowo jedyne! Ciągle go szukam,@ co jak Sezam otworzy wrota góry,@ słowem 
przez rzeczy przemienione w szkło@ patrzę w niewidzialne -

Słowa były daremne. O, sylaby duszy, próbo@ bezsilna, nie mogąca nazwać 
lotu gołębia,@ gdy stało się jasne,@ że różę zabarwia inna konieczność,@ w 
takim naginaniu@ góry się nie ugięły.

Wciąż jeszcze niemota, trwająca męczarnia łkania,@ straszliwie zdławiona 
w obawie uduszenia,@ z wysadzonymi oczami bełkocze@ mowa kreta, skrzeczenie 
sroki.

O, słowo jedyne, niepodobne do innych,@ a jednak powszechne,@ słyszę 
ciebie w barwach, podsłuchuję w kształcie liści,@ jak leżysz mi na języku!@ 
Ty, które znałem, z którego korzystałem,@ które jest tak blisko w 
dźwięczeniu ucha -@ niepojęte, nieuchwytne@ nigdy!

Słowo, któreś było na początku,@ tak pewnie jak Bóg i tak 
niedosłyszalne,@ jakże mam przyjąć twoją bezlitosną@ sprzeczność, 
niewysłowienie@ twojej istoty, o, słowo -



1949

Kazimierz Karkowski







Krzewy malin



Las poza myślami,@ krople deszczu na nich@ i jesień, co każe im żółknąć -

ach, wypowiedzieć krzewy malin,@ szeptać tobie jagody do ucha@ czerwone, 
co spadły na mech.







Franz Fuhmann





Franz Fuhmann (1922); poeta, prozaik, tłumacz; debiutował tomami wierszy 
"Gefuhle der Klage", "Trauer", "Ratlosigteit" (1942).





W mądrych bajkach



W mądrych bajkach zawsze@ z niedoli wyrasta szczęście,@ a z cudu 
rzeczywistość. Bohater@ zawsze się boi.

Ten, który nie zna lęku,@ jest nieszczęśliwy: czuje, że brak mu@ cząstki 
człowieczeństwa i wyrusza@ w świat, by poznać strach.

Zawsze drobne rzeczy są ważne.@ Wrzodami pokryte źrebię umie mówić.@ 
Zardzewiały lecz potrafi zabić smoka.@ Kromka chleba, w której jest miłość 
matki,@ Obdarzę wiedźmę dobrym sercem.

"Jestem głodny!"@ "Jeśli chcemy gotować, musisz narąbać drew!"@ "Nie 
potrafię!"@ "Więc naucz się tego!"@ Ale najmłodszy brat dostanie 
czarodziejski stoliczek@ dlatego, że jest najmłodszym bratem.@ W mądrych 
bajkach zawsze@ podróż wiedzie na dno, na początku@ na dnie jest ciemno. 
Bohater@ maca rękami. Potem widzi@ małe światełko. Rusza, u celu@ światełko 
jest wielkie jak jasny dzień,@ a w jasnym świetle stoi zamek smoka@ z 
zaczarowaną królewną...

"Gdzie u diabła znalazłeś ten skarb?"@ "Zaraz za domem" - odpowiada 
biedny brat.@ Nisko skłaniam głowę przed mądrością narodu,@ której 
zawdzięczamy, że w bajkach@ króluje dialektyka.



Bernard Antochewicz





---------------------------



Stefan George





Urodzony 12»lipca 1868 we wsi Budesheim koło Bingen (Nadrenia), zmarł 
4»grudnia 1933 w Minusio opodal Locarno w Szwajcarii. Obok Rilkego 
Mallarme', Verhaeren), angielskich (Swinburne, Rossetti). Ważniejsze zbiory 
jego wierszy to: Algabal (1892), Die Bucher der Hirten und Preisgedichte 
(1895), Das Jahr der Seele (1897), Der Teppich des Lebens und die Leider 
von Traum und Tod (1899), Der Siebente Ring (1907), Der Stern des Bundes 
(1914), Huldigungen (1931).





Pieśń krasnoludka







1



Dziędzieją malutkie skowronki.@ Malutkie kwiaty jak dzwonki@ Kołyszą się 
dźwięcząc powabnia.

Na skraju błękitnych lasów@ Malutkie jagniątka się pasą:@ Ich wełna 
świeci jedwabnie.

Gromadka dzieci wesoła@ Śpiewa i tańczy dokoła -@ Czy już krasnoludka 
zawołać?





3



Tobie dam zamek, tobie dam złoto.@ Skarbiec pełen błyszczących klejnotów!

Tobie dam włócznię i miecza blaski -@ Pięknych kobiet przychylność i 
łaski.

A tobie nie dam bogactw doczesnych.@ Tobie jednemu dam miłość i pieśni.



Leon Szwed







* * *



Lilio doliny!@ Pani co zarośla róż ochraniasz!@ Spraw żebym się cieszył@ 
Odrodził się i śpieszył@ Na twój pełen łaski dzień koronowania.

Matko światła.@ Najłagodniejsza wśród kobiet.@ Okaż swoją dobroć@ 
Młodzieńcowi który stokroć@ Mchem i liśćmi obraz twój oplatał.

Pani dobrej rady!@ Jeśli z ufnością odwagą@ Jeśli pełen skromności@ Twoją 
moc będę głosić:@ Czy dasz mi o co od dawna błagam?



Leon Szwed







* * *



Nie będziesz już podróży głośnych chwalił@ Gdy wir przewrotny dno twej 
łodzi drąży@ I nagła przepaść spiętrza ostre skały@ A wokół szczytu orzeł 
niebios krąży.

Na tych zwyczajnych prostych polach ucz się@ Powiewu wiosny który chłodem 
dmucha@ I świeżych pojęć co łagodzą duszność.@ W dziecinne ich jąkanie w 
szept się wsłuchaj!

Tu znajdziesz tajemnicę pism runicznych@ Na zboczach gór i w srogiej 
sztuce lini@ Nie tylko w morzu murów ścian antycznych.@ Nie wabią tak 
laguny ani pini

Ni wielkość ruin Rzymu chwały ogrom@ Jak cierpki zapach dębu i winogron@ 
I blask twych fal zielona życia wodo@ Co strzeże skarbu mojego narodu!



1895

Leon Szwed







Burza



Błędne ogniki rozpiechrzając się pogasły.@ Nagły grom zaczyna młócić 
wybujałe zboże.@ Piorun rozczepia suchy pień i straszy@ Legowisko dzika 
gniazdo sępa w borze.

Okrutny król galopem z zamku chmur wyruszył@ Na koniu o uprzęży złotej z 
dużą świtą@ I goni za niewierną żoną co harcuje w burzy@ Na łup wydana 
wyuzdanym poplecznikom.

Już prawie złapał ją i pięścią się odgraża@ Ona wymyka się z podstępnym 
chichotaniem.@ Aż związał ją... Zaciąga klamrę swego pasa@ Przerzuca w 
poprzek konia mocno gnotąc ramię.

Złapana szczerzy białe zęby w złości@ Potrząsa głową włosy wichrzą się na 
czole.@ Jej nagie uda siecze deszcz ukośny@ A zimne piersi z rezygnacją 
oczekują na niewolę.



Leon Szwed







Przyjaciel łanów



Krótko przed świtem widzisz go, jak kroczy@ Z błyszczącym sierpem po 
zwichrzonych grzędach.@ Na polu waży w ręce ciężkie kłosy@ I żółte ziarno 
sprawdza w mocnych zębach.

Potem znów widzisz go w winnicy z tyką.@ Gałęzie słabsze wiąże tam do 
mocnych.@ Zielonych twardych winnych gron dotyka@ Łamiąc nadmierne wąsy 
bujnych roślin.

Przed przyszłą burzą młodą jabłoń bada@ Czy sprosta sile wiatru i 
obłoków.@ Przy ulubieńcu mocny palik wsadza@ I pierwszy owoc wita z dumą w 
oku.

Podlewa grunt z żółtej skorupy dyni@ Wyrywa chwasty broniąc go przed 
szkodą.@ Pod jego stopą krzewią się rośliny@ I bujnie przekraczają płot 
ogrodu.



1895

Leon Szwed







Krajobraz pierwotny



Z ciemności świerków wzbił się w błękit orzeł@ W nieśmiałym świetle 
chłeocą płytką wodę@ Dwa wilki. Przyczajone stoją w borze@ Chroniąc 
troskliwie swe potomstwo młode.

Gładką podściółką a lasu wyszło stado@ Płochliwych łań. Napiło się i 
poszło@ Z powrotem w leśną noc. Lecz jedna pada@ I czeka na śmierć kryjąc 
się w zaroślach.

Tu tłusta trawa kośby nie widziała@ I pnie leżały. Ślady silnych ramion.@ 
Przy nich zmarszczona bruzda rozszerzała@ Swój płodny zapach w świeżym 
kiełkowaniu.

W białego słońca ostrym blasku lśniła@ Rozwarta rola rada nowym trudom.@ 
Praojciec kopał pramatka doiła@ Cierpliwie żywiąc los całego ludu.



1895

Leon Szwed







Uczeń



Macie rozkosze których ja nie pragnę.@ Bo we mnie miłość tętni memu 
Panu.@ Wy znacie tylko słodką ja wznioślejszą.@ Ja żyję dla wzniosłego 
Pana.

Bardziej niż pracy dla waszego bractwa@ Jestem oddany pracy memu Panu.@ I 
tu się liczę. Bo mój Pan łagodny.@ Ja służę łagodnemu Panu.





Pochodnia



Wręczyłem ci pochodnię w biegu@ Którą przyniosłem z daleka:@ Uskrzydlony 
moim rozpędem@ Następnemu jej płomień przekaż.

Opuść mnie biegnij z nim razem@ Aż ujmie ją mocniej w dłoni@ I w krótkiej 
lecz wiernej eskorcie@ Pochodnia mu jaśniej zapłonie.

Daj mu co ja tobie dałem@ By wieść została przesłana@ Niech od życia 
zapali się życie@ Bo reszta nie jest nam dana.



1931

Leon Szwed





---------------------------



Karl Krolow





Urodzony w roku 1915 w Hanowerze, zmarł w 1975. Studiował filologię, 
filozofię i historię sztuki w Getyndze i Wrocławiu. Debiutował tomem poezji 
Hochgelobtes, gutes Leben w r. 1943. Przekładał liryków francuskich i 
hiszpańskich. Członek Grupy 47. Jego wczesne utwory wykazują wpływ liryki 
natury Loerkego i Lehmanna, później pojawiają się w nich elementy 
surrealizmu i filozoficznej refleksji. Jeden z najwybitniejszych 
współczesnych poetów niemieckich.





Machina świata



Klepsydry, atrybuty@ niewidocznej machiny świata,@ Zjawiska, które 
działają@ z wolna i poetycko,@ odczuwa się proces historii@ jak coś, co 
przecieka przez palce, gdy wesoło trwa strzelanie@ do już nieprzydatnych 
ludzi.@ Z rozkoszą przeszłość@ przetwarzamy w przyszłość.@ Winno się 
nauczać@ botaniki snów,@ by ciągnąć z niej korzyść@ dla utopii, która@ nie 
szczędzi okrucieństwa.@ Ostatnia karta nigdy@ nie jest przegrana. Już 
jutro@ będziemy wiedzieć więcej.



Tymoteusz Karpowicz







Lato jako Polifem



Śpiący Polifem -@ w ramionach naręcze jarzyn@ i sen o Galatei,@ która 
igra figlami@ i wodą morską@ dla jego widzącego oka.

Uniwersum owoców.

Staw kołysze się@ jak kryształowa waza,@ w której uwięziono@ balon 
powietrza.

Z labiryntów@ wołania zagubionych.@ Ciało ma w sobie za mało żelaza@ i 
ustępuje.@ Czepia się życia@ które je utrwala.



Kazimierz Karkowski







Sen



Kiedy śpię,@ starzeje się zabawka,@ którą dziecko trzyma w ręku,@ miłość 
zmienia barwę@ między dwoma oddechami.@ Nóż w futrynie drzwi@ nadaremnie 
czeka,@ by ktoś z przechodniów@ wbił mi go w pierś.@ Zabójcy teraz także@ 
śnią pod kapeluszami.@ Czas ciczy. Czas snu.@ Słychać tętno tych, którzy@ 
usiłują być niewidzialni.@ Mądrość nie powiedzianych słów@ wzbiera i 
rośnie.@ Przezorniej teraz kwitną@ rośliny.@ Nie ma już oczu,@ które by je 
podziwiały.



Kazimierz Karkowski





---------------------------

+

Literatura niemiecka







Rainer Maria Rilke





Urodzony 4 grudnia 1875»w Pradze, zmarł 29»grudnia 1926»w Valmont koło 
Montreux w Szwajcarii. Uczył się początkowo w szkole wojskowej, później 
handlowej, wreszcie w latach 1895-97»studiował historię sztuki i literaturę 
w Pradze i Monachium. Odbył podróż do Rosji, długie lata przebywał w 
Paryżu, od 1919 w Szwajcarii. W Rosji poznał Tołstoja, we Francji 
przyjaźnił się z Rodinem, którego był sekretarzem. Debiutował lirykami 
Leben und Lieder (1894). Dojrzała twórczość rozpoczyna się dopiero krótkim 
poematem Pieśń o miłości i śmierci korneta Krzysztofa Rilke (1899), 
wielokrotnie u nas tłumaczonym. Ważniejsze jego zbiory wierszy: Księga 
obrazów (1902), Księga godzin (1905), Nowe poezje (1907) i ostatnie 
tomy: Elegie duinejskie (1923) oraz Sonety do Orfeusza. Najwybitniejszy i 
najbardziej znany za granicą poeta niemiecki XX wieku. W swej twórczości 
przeszedł długą drogę od impresjonizmu do mistycznej refleksji. Jest 
również autorem powieści Pamiętniki Malte Laurida Brigge, pisał studia o 
sztuce, tłumaczył poetów francuskich i włoskich. 





* * *



Kiedy teraz płacze gdziekolwiek na świecie@ I płacze bez przyczyny@ 
Płacze nade mną -

Kto nocą teraz śmieje się gdziekolwiek@ I śmieje się bez przyczyny@ Ze 
mnie się śmieje -

Kto teraz idzie dokądkolwiek drogami świata@ I idzie bez celu@ Do mnie 
idzie -

Kto teraz umiera gdziekolwiek na ziemi@ I umiera sam@ Patrzy na mnie.



Bernard Antochewicz







* * *



I znowu głośniej szumi głębia mego życia@ i toczy się już w poszerzonych 
brzegach@ i jestem także w rzeczy samej@ widząc co dotąd było niewidoczne.

Bliższa jest również moja więź z nieznanym,@ jak ptakami wzlatyjącymi z 
dębu@ zmysłami sięgam w niebo pełne wiatru@ a uczucia niknął w 
zmierzchającym stawie dnia@ jakby stopy na rybach wsparte.



Bernard Antochewicz







Święty Sebastian



Jakby leżąc stoi, całkowicie@ wyprężony wolą i natchnieniem.@ Jak matki 
zamyślone, kiedy karmią,@ i spięty w sobie jak spleciony wieniec.

Nadlatują strzały: świszczą, świszczą,@ jakby na wierzch śmigały z jego 
lędźwi,@ stalowo drżąc końcami nagich bełtów,@ on się uśmiecha, jakby był 
nietknięty.

Raz tylko nadchodzi wielka boleść@ i smutne oczy cierpią wciąż otwarte,@ 
aż wzrok czemuś błachemu nie zaprzeczy,@ jakby odtrącić chciał z wielką 
pogardą@ niszczycieli takiej pięknej rzeczy.



Bernard Antochewicz







Jednorożec



Święty podniósł głowę i modlitwa@ jak hełm do tyłu spadła z jego czoła:@ 
Bezgłośnie się zbliżało białe zwierzą,@ niewiarygodne jak porwana łania,@ 
której bezradny wzrok o pomoc woła.

Postument jego nóg z kości słoniowej@ posuwał się w łagodnej równowadze@ 
i biały blask po skórze biegnąc zmierzał,@ gdzie nad zwierzęcą cichą jasną 
głową@ róg sterczał biały jak w księżycu wieża,@ a każdy krok szedł, by ją 
wyprostować.

Pysk o różowoszarym puszku lekko@ otwarty był i snop białych promieni@ 
(bielszy niż wszystko) na zębach się mienił;@ łaknące nozdrza były wciąż 
rozdęte,@ a jego wzrok wykraczał poza rzeczy,@ rzutując moc obrazów w głąb 
przestrzeni,@ zamykał je w błękitny krąg legendy.



Leon Szwed







Flamingi



Jak w lustrze barw z obrazów Fragonarda@ nie więcej w piórach bieli i 
czerwieni@ niż w delikatnym opisie zawarto,@ gdzie ukochana jeszcze się 
rumieni@ I wszystko mija, śpieszy się do końca,@ powtarza się bez celu, 
rozkręcone.@ Tu czerwień, zieleń, szarość, promyk słońca,@ tam drowny 
profil ledwie uchwycony.@ I czasem uśmiech namacalny prawie,@ który 
roztrwania się, uszczęśliwiony@ w ślepej zapierającej dech zabawie.



Leon Szwed







Groby Heter



Leżą w długich włosach, o brunatnych,@ głęboko zapadniętych twarzach. 
Oczy@ zmrużone jakby od nadmiaru dali.@ Szkielety, usta, kwiaty. W ustach@ 
gładkie zęby jak podróżne szachy@ z kości słoniowej ustawione w rzędach.@ I 
kwiaty, żółte perły, smukłe kości,@ koszule, ręce, wiednące tkaniny@ nad 
zwalonym sercem. Ale pośród@ pierścieni, talizmanów i kamieni@ 
błękitnookich (pamięć po kochankach)@ sterczy jeszcze cicha krypta płci.@ I 
perły znów, szeroko rozsypane,@ misy z palonej gliny, których krągłość@ 
zdobiła ich własny obraz, zielone skorupy@ balsamicznych waz, które jak 
kwiaty pachną,@ i kształty małych bożków: ołtarze domowe,@ niebiosa heter z 
bogami w zachwycie.@ Pęknięte pasy, płaskie skarabeusze,@ małe figurki 
olbrzymiego pokolenia,@ usta, co się śmieją, tancerze i biegacze,@ złote 
klamry podobne małym łukom@ do polowania na amulety zwierząt, ptaków@ i 
długie igły, zdobny sprzęt domowy,@ okrągła czara o dnie czerwonym,@ na 
niej niby nad wejściem czarny napis,@ zapięte nogi poczwórnego zaprzęgu.@ 
Znów kwiaty, perły, które się stoczyły,@ jasne biodra katarynki@ i wśród 
welonów niby mgły opadających@ jak z kokonu wyłażący z buta@ lekki motyl 
przegubu nogi.@ Tak leżą nafaszerowane cennymi rzeczami,@ kamieniami, 
zabawkami i domowym sprzętem,@ rozbitymi błyskotkami (wszystkim, co 
wchłonęły)@ i ciemnieją jak dno rzeki.@ Bo były łożyskami rzek,@ nad nimi w 
dal krótkimi bystrymi falami@ (które zmierzały do innego życia)@ padały 
ciała wielu młodzieńców@ i potoki mężczyzn także w nich szumiały.@ Niekiedy 
wymykali się chłopcy z gór@ dzieciństwa i spoglądając tam nieśmiało,@ 
bawili się rzeczami na dnie,@ aż rozwiązłość wchłonęła ich uczucie:

I wtedy wypełnili płytką czystą wodą@ całą szerokość tej szerokiej 
drogi,@ poganiając wiry na głębokie miejsca;@ i po raz pierwszy 
odzwierciedlali brzegi,@ odległe głosy ptaków, a wysoko@ gwiezdne noce 
słodkiej krainy@ rosły w otwartą nieskończoność nieba.



Bernard Antochewicz







Przemijanie



Piach przesypuje się między palcami naszych godzin.@ Bezustanne, ciche 
zanikanie, istniejące@ już nad dziełem szczęśliwie skończonym.@ A wiatr 
życia wciąż przemienia. Oto sterczą kolumny,@ którym kamienne czaszki 
rozwiązano.@ Lecz czym jest upadek: czy jest smutniejszy@ niż spadanie 
fontanny w wir ustawiczny zabawy,@ strojącej się lśniącym kurzem kropel?@ 
Zaufajmy przemianom w zębach czasu,@ aby nas umieścił widocznie@ w głowie 
swojej wszechwidzącej.



Bernard Antochewicz







* * *



Jak wiatr o zmierzchu przecięty kosą wracających żniwiarzy,@ tak łagodnie 
przenika anioła niewinne ostrze cierpienia.@ Dniem i nocą jest towarzyszem 
u boku ponurego jeźdźcy@ i kroczy, dokąd kroczą bezimienne uczucia.@ Nad 
morzem staje jak wieża zdecydowany trwać w nieskończoność.@ A to, co jest 
zaledwie tym domysłem, jest Nim - lekkością istniejącą w twardym wnętrzu,@ 
by jak boleści kamień łzawica pusta@ otwarła się czystym jak łza ametystom.



Bernard Antochewicz







Śmierć



Oto, śmierć stoi, niebieskawy wywar@ w masywnym kubku spodka 
pozbawionym.@ Pozycja to dla kubka osobliwa@ i miejsce: na odwrocie dłoni.@ 
Wyraźnie widać jeszcze na glazurze@ urwanie uszka. A przy nim ciemnieją@ 
litery znikające już: Nadzieja.@ Wyblakłe pismo przyprószone kurzem.

Pijący to wpisane przypomnienie@ odczytał przy minionym już śniadaniu.

Cóż to są za istoty, które trzeba@ odstraszyć trucizną i liczyć na nią?

Inaczej czyżby pozostały? Czemu tęsknią@ za takim pełnym przeszkód 
pożywieniem?@ Trzeba im rzeczywistość twardą, męską@ wyjmować jak fałszywe 
uzębienie.

Potem bełkocą. I seplenią...

...

O gwiazd spadanie nad olśnioną ziemią,@ przejrzane na wskroś dawno kiedyś 
z mostu:@ Nie zapominać ich. Pozostać!



1915

Leon Szwed







* * *



Przelewające się nieba roztrownionych gwiazd@ pysznią się nad 
zmartwieniem. Zamiast w poduszkę@ płacz w górę. Tu przy płaczącej już,@ 
przy kończącej się twarzy, zagarniając wszystko,@ rośnie porywający 
wszechświat. Kto przerywa@ strumień, gdy tam się przedzierasz?@ Nikt. A 
więc będziesz nagle@ mocował się z gwałtownym dążeniem do ciebie@ tamtych 
gwiazdozbiorów. Oddychaj.@ Oddychaj ciemnością ziemi i znowu@ spójrz w 
górę! Jeszcze raz lekko, bez twarzy,@ głębia z wysoka przylega do ciebie. 
Odprężona@ pełna nocy twarz ustępuje miejsce twojej.



Leon Szwed







Przypisane M.



Huśtawko serca. O bezpieczna, kto ciebie uwiązał@ do niewidocznej gałęzi. 
Kto popchnął,@ że wniosłaś się ze mną aż do listowia.@ Jakże bliski byłem 
wspaniałych owoców.@ Lecz pozostanie@ nie jest celem rozpędu. Tylko być 
blisko,@ przy stale nadmiernej wysokości - nagle@ możliwość zbliżenia. 
Sąsiedztwa. A potem@ przy miejscu osiągniętym nie do zatrzymania -@ znów 
zagubiony już nowy widok.@ I teraz nakazany nawrót@ w drugą stronę, w 
ramiona równowagi.@ Na dole - między - zwlekanie, przymus ziemi,@ 
przejście@ przez zakręt ciężkości, dalej - napina się proca@ obciążona 
ciekawością serca,@ pod górę drugiego przeciwieństwa.@ Znów jakże inaczej, 
jak różnie! Jak zazdroszczą sobie@ na końcach liny te dwie połowy radości.@ 
Czy odważę się: ćwierć? I dodaję, choć czuje opór,@ półkole, które huśtawkę 
odpycha.@ Nie uczynię go złudzeniem dla siebie, lustrem moich@ ziemskich 
rozpędów. Nie zgadłem nic. Niech więc będzie@ inaczej. I z punktu zwrotnego 
do punktu@ najodważniejszego rozpędu już przekraczam, zdobywam:@ nadmiary 
spadają ze mnie, spełniając półkole,@ napinając je prawie. A moje 
rozstanie,@ gdy załamie się przy nim miotająca siła,@ uczyni je szczególnie 
mi bliskim.



Leon Szwed







Strofy do uroczystej muzyki



Dokąd sięga, głos człowieka, dokąd,@ gdy w górę leci? Szybują,@ czy 
szybują nim niebiosa? Czy też znosi go@ zawsze wiatr przemijający?

Dziś stoję, stoję na wieżach radości,@ dziś, dziś nic nie urazi mnie 
śmiertelnie.@ Dziś przywołam jeden z głosów. Dziś jestem@ złotym 
świecznikiem głosu.@ Jest wysoki i pięknie wyrósł. Żadna palma@ nie 
rozdziela się wyraźniej w górze. I pewnie@ wspina się, jak zawsze@ 
istniejąc. Tylko w dole@ zmieniają się usta.

Jedni stoją jako śpiewy ludzkości,@ zawsze w równowadze, spoczywają,@ nie 
chwiejąc się na wciąż@ Innych, na nich. O, Wysoka@ kolumno wesela, 
wzniosła. Dziś ponad moim@ nośnym sercem. Jak, jak@ przerwiesz milczenie@ 
moich umarłych i moje.

Którzy skoczą ku tobie z innych@ kolumn i łuków w tę stronę -@ Którzy? 
Nie wiem. Lecz czuję, że ty@ w górze otrzymujesz nowe sklepienie.



Bernard Antochewicz







* * *



Nocy. O ty w otchłań przesączone@ oblicze obok mego oblicza.@ Ty, mego 
zdumionego Patrzenia@ największa Przewago.

Nocy, w moim spojrzeniu drżąca,@ lecz mocna w sobie;@ niewyczerpane 
Stwarzanie, trwające@ nad gniazdem ziemi;

pełna młodych gwiazd, miotających ogień@ z umykających krawędzi@ w 
bezwdźwięczną przygodę@ między planetami:

jakże w twoim otwartym Istnieniu@ wydaje się, o Przerastająca, małym -@ 
ale złączony z ziemią@ śmiem istnieć w tobie.



1914

Bernard Antochewicz







* * *



Raz jeszcze doszedł do Wyniesionego,@ który zmagał się na górach swego 
serca,@ zapach dolin. I pił ostatni@ oddech jak noc pija wiatry.@ Stał i 
pił woń, i pił, i klęknął@ raz jeszcze@ Nad jego kamiennym obszarem@ dolina 
niebios bez tchu@ osypała się. Gwiazdy nie zrywają@ pełni, którą ludzkie 
ręce niosą,@ przenikają milcząc jak zasłyszenie@ płaczącą twarz.



1914

Bernard Antochewicz







Jesień



Wysokie drzewo patrzenia, które gubi liście:@ teraz trzeba sprostać 
Nadmiarowi@ nieba, które przedziera się przez jego gałęzie,@ pełne lat, 
zdawało się być głębokie i gęste,@ niemal myślącą o nas przyjazną głową.@ I 
teraz całe jego Wnętrze staje się ulicą@ nieba. A niebo nie zna nas.@ 
Najskrajniejsza Zewnętrzność: że niby lotem ptaka@ rzucamy się poprzez to 
Nowootwarte,@ które się nas wypiera prawem przestrzeni,@ obiecującej tylko 
ze światłami. Naszego brzegu@ fale uczuć szukają porozumienia@ i pocieszają 
się w Przestrzeni jako flagi -@ Lecz o tęsknocie za domem@ myśli głowa 
drzewa.



Bernard Antochewicz







* * *



Muzyko, oddechu posągów, może@ ciszo obrazów. Mowo, w której wszystkie@ 
języki milkną, czasie@ pionowo stojący na drodze serc znikających.@ Uczucia 
- do kogo? O, ty uczuć@ przeobrażenie - w co? O, słyszalne krajobrazy.@ Ty, 
jakże obca, muzyko. Ty z nas wyrosły@ obszarze serca. Najwewnętrzniejsza 
nasza głębino,@ która przerasta nas,@ wznosisz - nieskalane rozstanie:@ gdy 
otacza nas to Wewnętrzne@ jako najlepiej ćwiczona dal, jako inna@ strona 
powietrza,@ czysta@ ogromna,@ już nie do zamieszkania.



1915

Bernard Antochewicz







Wielka noc



Często podziwiałem ciebie, stałem przed oknem@ zaczętym wczoraj i 
podziwiałem. Nowe miasto@ było mi jakby niedostępne, nieufny krajobraz@ 
ciemniał w głębi, jakbym nie istniał. Najbliższe rzeczy@ nie uczyniły nic, 
abym je pojął. Obok latarni@ piął się w górę zaułek: wiedziałem, że był 
obcy.@ Po tamtej stronie pokój, przyjazny, jaśniejący lampą,@ i już byłem z 
nimi, gdy to odczuli, zamknęli okiennice.@ Gdy tak stałem, zapłakało 
dziecko. Zrozumiałem matki@ we wszystkich domach wokół i co jest w ich 
mocy;@ pojąłem@ jednocześnie wszystkich płaczów nieukojone przyczyny;@ lub 
czyjś głos zaśpiewał i wybiegał daleko@ z oczekiwania, lub kaszel starca w 
dole@ pełen wyrzutu jakby ciało jego miało słuszność@ wbrew 
najłagodniejszemu światu. Wtedy wybiła godzina -@ ale liczyłem za późno - i 
opadając przemknęła obok.@ Jak obcy chłopiec, gdy wreszcie go dopuszczą do 
zabawy,@ piłki nie chwyta i nie zna żadnej z gier,@ w które tamci z 
łatwością się bawią,@ stoi i odwróciwszy głowę, patrzy dokąd?@ - stałem i 
naraz@ pojąłem, że ty się mną zajmujesz, bawisz, dorosła@ nocy, i 
podziwiałem ciebie. Gdzie stały@ gniewne wieże, gdzie nieprzychylnym losem@ 
osaczało mnie miasto i nieodgadnione góry@ osaczało mnie miasto i 
nieodgadnione góry@ wystąpiły przeciw mnie, a z najbliższego kręgu@ 
głodująca obcość owijała przypadkowe pełganie@ moich uczuć - tam, o Wysoka, 
nie było hańbą@ dla ciebie, że mnie znałaś. Twój oddech@ płynął nade mną. 
Twój na doniosłą dal rozdzielony@ uśmiech przeniknął we mnie.



1914

Bernard Antochewicz







Sonety do Orfeusza







1



Wkroczyło drzewo. O czyste przekroczenie!@ Orfeusz gra! O, wzniosłe 
drzewo w uchu!@ I milczał świat. Lecz nawet w przemilczeniu@ Nowy początek 
tkwił, zapowiedź ruchu.

Zwierzęta ciszy wychodziły z lasu,@ Oderwanego od legowisk, schronisk:@ 
Ale nie z przebiegłości, nie ze strachu@ Tak ciche były, skromne, uniżone,

Lecz z zasłuchania. Ryk, beczenie, wycie@ Zbyt marne były. Więc by 
uroczyście@ Przyjąć twój śpiew w skupieniu i bezruchu,

Gdyż brak tu było schronu ciemnej żądzy@ Ze skromnym wejściem o dwu 
słupach drżących -@ Ty stworzyłeś im świątynię w słuchu.



1992

Leon Szwed







5



Nie wznoście mu pomnika. Niechaj róża@ Każdego roku kwitnie mu na 
korzyść.@ Bo to metamorfoza Orfeusza@ W przeróżnych rzeczach. I nie trzeba 
tworzyć



---------------------------



Kurt Schwitters





Urodzony w roku 1887»w Hanowerze, zmarł w 1948»w Ambleside (Anglia). 
Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Hanowerze i Dreźnie. W 1919»założył 
ugrupowanie "Merz", niemiecki wariant dadaizmu. Współpracownik pisma "Der 
Sturm". Twórca sławnych kolaży i abstrakcyjnych rzeźb. Od 1935»roku na 
emigracji w Norwegii, od 1940»w Londynie. Jeden z czołowych dadaistów 
niemieckich. W 1919»wydał tomik Anna Blume, a następnie kilka dalszych 
tomików wierszy dadaistycznych (w r. 1924»Sonate in Urlauten).





Do Anny Blume



O, ukochana mych 27»zmysłów, kocham tobie.@ - Ty, ciebie, tobie tobą, ja 
ci, ty mi. - My?@ Ale właściwie tu nie o to chodzi.@ Kim jesteś, 
niezliczona kobieto?@ Ludzie mówią, byłabyś - niech mówią, oni@ Nie wiedzą, 
że kościelna wieża stoi.@ Nosisz kapelusz na stopach, chodzisz na@ rękach, 
na rękach spacerujesz.@ Hallo, twoje czerwone suknie przepiłowane@ Wzdłuż 
białych fałd. Czerwono@ Kocham cię, Anno Blume, czerwono ciebie kocham!@ - 
Ty ciebie tobie ciebie, ja ci, ty mi!

My?@ To należy (przypadkowo) do zimnego żaru.@ Czerwone kwiaty. Czerwona 
Anna Blume, jak mówią ludzie?@ Pytanie konkursowe: 1. Anna Blume ma 
ptaszka.@ 2. Anna Blume jest czerwona.@ 3. Jakiej barwy jest ptaszek?@ 
Błękit jest barwą twoich żółtych włosów.@ Czerwone jest gruchanie twego 
zielonego ptaka.@ Ty proste dziewczę w sukience na co dzień,@ Kochane 
zielone zwierzę, dla ciebie kocham!@ - Ty ci, tobie ja, ja ci, ty mi!@ My?@ 
To należy przypadkowo już do kufra z żarem.@ Anna Blume. Anna, A-n-n-a, 
dawkuję twoje imię.@ Twoje imię kapie jak rozgrzany łów wołowy.@ Czy wiesz 
o tym, Anno, czy już o tym wiesz?@ Można ciebie czytać też od tyłu, 
najwspanialsza@ Ze wszystkich, jesteś z przodu jak i z tyłu: "a-n-n-a".@ 
Wołówy łój kapie kroplami muskając moje plecy.@ Anno Blume, ty durne tępe 
zwierzę, kocham ciebie.



Kazimierz Karkowski







Burza



Grzmot dudni, grzmot dudni i dudni przez pięć godzin,@ i błyska się, i 
błyska, ulice błyszczą w wodzie@ i świeci się, i świeci, i słońce znów 
wyrusza,@ czy aby, czy aby nie nadchodzi burza?

Grzmot dudni, grzmot dudni i dudni siedem godzin@ i błyska się, i błyska, 
ulice błyszczą w wodzie@ i świeci się, i świeci, i słońce znów wyrusza,@ to 
chyba jest, to chyba, to jest na pewno burza.



Leon Szwed







Banały z chińszczyzny



Muszki mają krótkie nóżki.@ (W żartach śpieszymy się powoli.)@ Czerwień 
maku jest czerwona.@ Koniec jest początkiem końca.@ Początek końcem jest 
początku.@ Banał ozdobą jest mieszcucha.@ Z mieszczaństwa się wywodzi 
mieszczuch.@ Dla dwóch słów mądrych starczy jedna głowa.@ Każda baba pod 
fartuszkiem coś tam chowa.@ Każdy początek ma swój koniec.@ Świat jest 
pełen mądrych ludzi.@ Mądry jest głupi.@ Nie wszystko, co się zwie 
ekspresjonizmem,@ Jest ekspresji sztuką.@ Głupi jest mądry.@ Mądry 
pozostanie głupi.



Kazimierz Karkowski







Bez słów



Robak wisi na haku wędki.@ Ryba połyka robaka.@ Ryba połyka też haczyk 
wędki.@ Wędka wyciąga rybę.@ Teraz ryba wisi na wędce.@ Wędka wyciąga ją na 
powietrze.@ Ryba umiera w powietrzu.@ Wędka uśmierca rybę.@ Nowy robak wisi 
na haku wędki.@ Nowa ryba połyka nowego robaka.@ I nowe życie powstaje z 
rozpadu.



Kazimierz Karkowski





---------------------------

+

Literatura rosyjska







Anna Achmatowa





Anna Achmatowa (właść. Gorienko, 1889-1966) - wybitna indywidualność 
poetycka XX wieku, której twórczość wyszła poza ramy jednego programu 
literackiego; debiutowała w 1912»r. tomikiem wierszy pt."Wieczór"; 1914 - 
"Czotki", "Paciorki różańca", 1917 - "Białe stado", 1940 - "Requiem" - 
poemat oratoryjno-ludowy o ofiarach stalinizmu; w Oxfordzie otrzymała 
doktorat honoris causa.



z "Elegii północy"



Wszystko pamieci twej na pastwę...



Puszkin







Pierwsza







Prehistoria



Mieszkam teraz gdzie indziej... 



Puszkin 





Rosja Dostojewskiego. Dysk księżyca@ Dzwonnica przesłoniła do połowy.@ W 
szynkowniach tłumy. Kłusem mkną dorożki,@ Czteropiętrowe rosną kamienice@ 
Przy cerkwi Objawienia, na Grochowej.@ Wszędzie szyldy wekslarzy, szkoły 
tańca,@ A obok: "Henriette", "Basile", "Andre"@ I okazałe trumny: "Miłow 
starszy".@ A zresztą miasto mało się zmieniło.@ Nie tylko ja, ale i inni 
również@ Zauważyli, że czasem potrafi@ Wyglądać jak wyblakła litografia,@ 
Nie pierwszorzędna, ale przyzwoita,@ Z siedemdziesiątych, zdaje mi się, 
lat.

Szczególnie zimą, na krótko przed świtem,@ Albo o zmierzchu, bo wtedy za 
bramą@ Ciemnieje prosty i sztywny Litiejny,@ Jeszcze nie pohańbiony 
modernizmem,@ A naprzeciwko mieszkają - Niekrasow,@ Sałtyków-Szczedrin... 
Obaj już dostali@ Tablice memorialne. Z jakimż lękiem@ Patrzyliby dziś na 
nie. Idę dalej.

A w Starej Russie wspaniałe rynsztoki,@ W ogródkach na wpół zmurszałe 
altany,@ I szyby w oknach czarne jak przeręble,@ I zda się, że tam się coś 
przydarzyło,@ Że lepiej nie zaglądać, idźmy dalej.@ Nie z każdym miejscem 
można się dogadać,@ Ażeby swą odkryło tajemnicę@ (A w Optinej już być mi 
nie sądzone...)

Spódnice szeleszczące, pledy w kratę,@ Lustra oprawne w orzechowe ramy,@ 
Urodą Kareniny zaskoczone,@ A w wąskich korytarzach te obicia,@ Które tak 
podziwialiśmy w dzieciństwie,@ Tym samym pluszem wyściełane krzesła...@ 
Wszystko jest byle jaką zbieraniną...@ Dziwni ojcowie i dzieci. Majątki@ 
Pozostawiane. W Badenie - ruletka.

Kobieta z przezroczystymi oczami@ (Tak bardzo błękitnymi, że natychmiast@ 
Morze się przypomina na ich widok!),@ O wymyślnym imieniu, z białą dłonią,@ 
Obdarzona dobrocią, którą w spadku@ Podobno po niej, jak mówią, przejęłam 
-@ Zbędne dziedzictwo w mym okrutnym życiu...

Kraj cały w dreszczach, a katorżnik z Omska@ Wszystko zrozumiał i 
wszystko przekreślił.@ Oto za chwilę on wszystko przemiesza@ I sam ponad 
chaosem przedstworzenia@ Uniesie się jak duch. Już bije północ.@ Pióro 
wciąż skrzypi, a wiele z tych stronic@ Na wskroś przesiąkło Siemionowskim 
placem.

W takich to czasach przyszło nam się zrodzić@ I nieodmylnie odmierzywszy 
czas,@ By nie pominąć niczego z widowisk@ Dziwnych, pożegnalismy się z 
niebytem.



1945







Druga



Więc to jest właśnie ów jesienny pejzaż,@ Którego tak się bałam całe 
życie:@ Niebo -jak gdyby gorejąca otchłań,@ Odgłosy miasta - jak z tamtego 
świata@ Docierające i obce na wieki.@ Jak gdyby wszystko to, z czym w głębi 
duszy@ Walczyłam całe życie, obdarzone@ Odrębnym życiem, wcieliło się 
naraz@ W te ślepe mury i w ten czarny ogród...@ Właśnie w tej chwili za 
moimi plecami@ Mój dawny dom jeszcze mnie przymrużonym@ I bardzo 
nieżyczliwym śledził okiem,@ Owym na zawsze pamiętnym mi okiem.@ Piętnaście 
lat zdawało się udawać@ Całych piętnaście granitowych wieków.@ Lecz i ja 
sama byłam jak z granitu:@ A teraz błagaj, miotaj się, nazywaj@ Morską 
królewną. Wszystko jedno. Po co?...@ Po co mi było siebie przekonywać,@ Ze 
wszystko to zdarzyło się już nieraz,@ I nie mnie jednej tylko - innym także 
-@ I nawet coś gorszego. - Nie - lepszego,@ A głos mój - i to właśnie było 
tym,@ Co najstraszniejsze - rozległ się z ciemności:@ "Przed piętnastoma 
laty jaką pieśnią@ Witałaś tamten dzień, kiedy niebiosa@ I chóry gwiazd, i 
chóry wód błagałaś,@ By uroczyste święciły spotkanie@ Z tym, od którego 
sama dziś odeszłaś...@ Tak więc wygląda twe srebrne wesele:@ Sproś gości, 
pysznij się i głoś zwycięstwo!"



1943







Trzecia



Mnie jak rzece@ Surowa epoka zmieniła bieg.@ Zamieniono mi życie. Innym 
nurtem@ Obok innego życia popłynęło@ I oto nawet nie znam swoich brzegów.

A ileż to widowisk opuściłam,@ Nie przy mnie unosiła się kurtyna@ I 
opadała. Iluż to przyjaciół@ Nigdy, ni razu w życiu nie spotkałam,@ I ileż 
to zarysów obcych miast@ W mych oczach mogłoby wywołać łzy,@ A ja znam na 
tym świecie jedno miasto@ I we śnie po omacku je odnajdę.@ I iluż to nie 
napisałam wierszy,@ Chór ich tajemny wokół mnie się błąka@ I może jeszcze 
przyjdzie taka chwila,@ Gdy mnie zadusi...@ Wszystkie początki znam i 
zakończenia,@ Życie po końcu życia i coś jeszcze,@ Czego wspominać teraz 
nie należy.@ I jakaś obca kobieta zajęła@ Jedynie mnie przysługujące 
miejsce,@ Nosi moje najbardziej własne imię,@ Mnie zostawiając przezwisko, 
z którego@ Zrobiłam chyba wszystko, co możliwe.@ Niestety, nie we własnym 
legnę grobie.

...

Lecz jeślibym spojrzała skądeś z zewnątrz@ Na me dzisiejsze, terażniejsze 
życie,@ To chyba wreszcie poznałabym zawiść...



Leningrad, 1945







Czwarta



Wszystkie wspomnienia mają trzy epoki.@ Pierwsza z nich jest jakby 
wczorajszym dniem.@ Dusza pod stropem ich błogosławionym,@ A ciało w cieniu 
ich zaznaje szczęścia.@ Jeszcze nie zamarł śmiech i płyną łzy,@ Atramentowa 
nie jest starta plama -@ I pocałunek - jak pieczęć na sercu,@ Jedyny, 
pożegnalny, wciąż pamiętny...@ ale to wszystko trwa bardzo niedługo,@ Nad 
głową już nie strop, a gdzieś daleko@ Na zagłuchym przedmieściu dom 
samotny,@ Gdzie zimą zimno, a latem gorąco,@ Gdzie są pająki, kurz wszystko 
pokrywa,@ Murszeją listy pełne słów żarliwych,@ Gdzie się cichaczem 
zmieniają portrety,@ Gdzie ludzie chodzą jak gdyby na groby,@ A po powrocie 
myją ręce mydłem@ I otrząsają przypadkową łezkę@ Z powiek znużonych - i 
ciężko wzdychają...@ Lecz bije zegar, wiosna zastępuje@ Poprzednią wiosnę, 
różowieje niebo@ I kiedyś się zmieniają nazwy miast,@ Zaczyna braknąć już 
świadków wydarzeń,@ Nie ma z kim płakać, nie ma z kim wspominać.@ I już 
odchodzą z wolna od nas cienie,@ Które przestaliśmy dawno przyzywać@ I 
których powrót byłby dla nas straszny.@ Zbudzeni raz, widzimy, żeśmy drogę@ 
Do samotnego domu zapomnieli,@ I swoim wstydem i gniewem się dławiąc@ 
Biegniemy tam, lecz (jak to zwykle bywa)@ Tam wszystko inne: ludzie, 
rzeczy, mury,@ A nas nikt nie zna - my jesteśmy obcy.@ Trafiliśmy gdzie 
indziej... Miły Boże!@ I oto gorycz największa przychodzi:@ Zdajemy sobie 
sprawę, że nie można@ Zawrzeć w granicach życia tej przeszłości@ I że jest 
dla nas tak nieomal obca,@ Jak sąsiadowi w tym samym mieszkaniu,@ Że nie 
poznalibyśmy już umarłych,@ A ci, z którymi Pan Bóg nas rozłączył,@ 
Świetnie obeszli się bez nas - i nawet@ Wszystko wyszło na lepsze...



1953







Wieczorem



Muzyka brzmiała w tym ogrodzie@ Boleścią tak nie wysłowioną.@ I morza 
ostry zapach wionął@ Od ostryg na półmisku w lodzie.

Rzekł: "Jestem zawsze wierny tobie!"@ I lekko dotknął mej sukienki.@ Jak 
te dotknięcia jego ręki@ Są do uścisków niepodobne.

Tak ptaki głaszcze się lub koty,@ Tak patrzy się na woltyżerki.@ I 
drwiące świecą się iskierki@ Pod rzęs osłoną jasnozłotych.@ A rozpaczliwych 
skrzypiec głosy@ Dochodzą poprzez dym rozwiany:@ "Błogosławże szczęśliwe 
losy@ Za pierwsze sam na sam z kochanym".



1913, marzec







* * *



Ty przyszedłeś pocieszyć mnie, miły,@ Taki tkliwy i łagodny taki...@ 
Unieść się z poduszki nie mam siły,@ A na oknach wszędzie gęste kraty.

Ty myślałeś, że martwą zastaniesz@ I przyniosłeś wianuszek na czoło.@ Jak 
boleśnie uśmiechem mnie ranisz,@ Drwiący, dobrotliwy, niewesoły.

Co mi teraz ta śmiertelna trwoga!@ Jeśli ze mną pobędziesz choć trochę,@ 
Przebaczenie wymodlę u Boga@ Tobie i tym wszystkim, których kochasz.



1913, maj, Petersburg







* * *



Czyż dla nas świeżość słów, uczucie młode@ Utracić - to nie tak, jak dla 
malarza - wzrok,@ Lub dla aktora - głos, swobodny krok,@ Albo dla pięknej 
kobiety - urodę?@ Ale nie próbuj dla siebie zachować@ Daru, co przez@ 
niebiosa ci zesłany,@ Bo sami wiemy - każdy z nas skazany,@ Ażeby trwonić, 
a nie ciułać słowa.

Idź sam i ślepym wzrok przywracaj, iżbyś@ Mógł poznać w ciężkie 
zwątpienia godziny@ Twych uczniów nienawistne drwiny@ I obojętność ciżby.





* * *



Nie tajemnice, nie cierpienia@ I nie zrządzenie Opatrzności -@ Te 
spotkania sprawiały wrażenie@ Pojedynku miłości.

Już od rana w przeczuciu męki,@ Zanim przyszedłeś jeszcze,@ Odczuwałam w 
rękach ugiętych@ Lekko kłujące dreszcze.

I suchymi palcami mięłam@ Rąbek barwnej serwety.@ Ja już chyba wtedy 
pojęłam@ Jak mała jest ta planeta.



1915







* * *



Wszystko zrabowane, zaprzedane,@ Skrzydło czarnej śmierci powiało,@ 
Wszystko głodną tęsknotą zżerane -@ Więc dlaczego tak nam pojaśniało?

W dzień powiewy wieją wiśniowe@ Z niezwykłego lasu pod miastem,@ Nocą 
gwiazdozbiory błyszczą nowe@ W głębi niebios lipcowych, jasnych.

I ta dziwność się zbliża do domów,@ Choć są nędzne i rozwalone -@ To nie 
znane nikomu, nikomu,@ Lecz od dawna przez nas upragnione.



---------------------------



Andrzej Bieły





Andrzej Bieły (właść. Borys N. Bugajew, 1880-1934) - poeta, 
powieściopisarz, krytyk; reprezentant drugiej fali symbolistów rosyjskich; 
w licznych artykułach dał podstawy teoretyczne nowej sztuki; debiutował 
tomikiem "Złoto w lazurze" (1940r.); inne tomy: "Popiół", "Urna", "Królewna 
i rycerze"; w 1913-14»r. powstała powieść pt."Petersburg"





Słowa moje



Słowa moje - perłowe wodomioty@ wśród księżycowych snów bez celu 
rozpienione -@ kapryśne ptaka loty,@ mgłami zaobłoczone.

Marzenia me - złudzenia roztęsknione,@ lodowiec zórz płonących wszystkich 
łez zamarłych -@ to olbrzym jest szalony,@ co świstem ściga karły.

Miłość moja - to dzwon wezwania smutny,@ zadźwięczy i odleci w inne 
strony -@ to miły sen ułudny,@ kiedyś już śniony.



maj 1901

Sieriebrianyj Kołodieź







Noc





Sergiuszowi Krieczetowowi



Choćby westchnienie ludzkiej mowy,@ Choćby koguta nagłe pianie:@ Równiny 
leżą uciskane@ Nocy ciężarem bezechowym.

Paszcza rozwarła się nade mną@ Niebytem ślepym, bez marzenia.@ Ona do 
duszy moc swą niemą@ Przelewa groźną strugą cienia.

Jej dno prorocze ponad zamęt@ Gwiazdozbiorami mi wyznaczy@ Drogę przez 
wichrów bladą plamę.@ Zwierz przemknie w lęku i rozpaczy

Swym szczeciniastym rdzawym garbem.@ A przed nim cień między wzgórzami@ 
Na śniegu niebieskawą farbę@ Roni trwożnymi mknąc skokami.

To stromo się ze zbocza zwali,@ To znów się pod chojarem skuli.@ Zapłacze 
pies w zimowej dali,@ Do sani się przed wilkiem tuli.

Jak zabobonny strach jest silny,@ I noc, i smutne te przestrzenie,@ 
Lodowe pryskające płyty -@ Nieba surowe ustrojenie.



styczeń 1907

Paryż







Nie na sąd 

lub osądzenie...





Bezcennych dni nieocenioną stratę@ Jakże opłakać mam i jak mam przeżyć?

Lecz zrywa się w przestworzu górny wiater.@ Wiem wszystko.Wszystko 
przemilczę. Bo wierzę.

Dusza: a w duszy wiosną wiosna bywa.@ Tak, wiosną wiosna - i czym wiosnę 
zmierzę?

Gdy ona przyjdzie - jak mam się odzywać?@ Przemilczę - nie odezwę 
się...Nie wierzę.

W moich ostatnich latach nie krzywdź mnie.@ Choć minę, w wiekach krzywdę 
mą odmierzę.

Przemilczę. I nie powiem - nie i nie.@ Sąd mój surowy. Jak mam rzec: "Nie 
wierzę"?

W górnym przestworzu płyną wieki, lata.@ Wagę twych losów uniosłem - i 
wierzę.

Bezcennych dni nieocenioną stratę@ Jakże opłakać mam i jak mam przeżyć?



1907

Moskwa







* * *



Śnieg - w czarności opadłe miąższe łzawiejące,@ Krzew -jak dymkiem pąkami 
młodymi owiany.@ Jak to upojnie człapać kaloszami w błocie -@ I zgwizdnąć 
się z wiosennym wietrzykiem porannym.

Wieki całe - nie lata - w rozciągliwym mgnieniu.@ Zachwyty - w piersi, co 
rozszerzona powietrzem...@ Wśród poszarzeń miękkiego, watłego zmętnienia@ 
Spadają na nas nagłym posrebrzeniem deszcze.

Wdarła się i chlusnęła - w mąt, w ciemność tumanu -@ Rzeka - wezbrana 
piennie, szeroko, bez końca.@ Mgnienie - a zniebieścieje w rozlew oceanu@ I 
jak ptak zaświegoce... I nastanie -@ - słońce!



1926

Moskwa







Strach



Czekam - by słowo twe przyjąć z płomieni.@ Czekam - znaku...Lecz strach 
-@ - Lecz Duch@ Przytłaczający - 

Jak złodziej,@ Jak nikczemnik -

W górach@ Pełznący.

Kosmaty proch mamrocze coć na chmurze -@ Ku górze miota poszarpane lądy 
-@ - Zwala...

Niby niewolnik@ W norze -

Z chmur lotnych żmija smagnie mnie okrutna,@ Próżno uderzy igłą ognia -@ 
- W serce.

Smutna@ Jest dusza moja@ Aż do śmierci.



1901,1931





---------------------------



Aleksander Błok





Aleksander Błok (1880-1921) - rosyjski symbolista liryk i dramaturg; 
1-wszy zbiór poezji w 1904r. pt "Wiersze o Przepięknej Pani", inne: 1915»r. 
"Wiersze o Rosji", 1918 - "Dwunastu", 1919 - "Jambry", 1922 (wydanie 
pośmiertne) "Odwet"; we wczesnych utworach dominuje nastrój kontenplacji 
mistycznej, po 1905 r. przewaga motywów narodowych;





* * *



Światło chwiało się w oknie,@ A w półmroku dalekim@ Pode drzwiami 
samotnie@ Szeptał z nocą arlekin.

Była mgłami owiana@ Biało-czerwona szata.@ Na górze - tuż za ścianą -@ 
Błazeńska maskarada.

Tam twarze ukrywali@ W kłamstwa barwne odcienie,@ Lecz w dłoniach 
poznawali@ Nieuniknione drżenie.

On - swym drewnianym mieczem@ Kreślił jakieś imiona.@ Ona - dziwnością 
rzeczy@ Przejęta, zachwycona.

Nie wierząc zachwyceniu,@ Samotny - choć z ciemnością -@ W zamyślonym 
podcieniu@ Arlekin śmiał się głośno.



6»sierpnia 1902







* * *



Razem błądzimy po tej ziemi -@ Ty - anioł we śnie nieprześnionym,@ Ja - 
marny, nie wtajemniczony,@ Ukryty pod skrzydłami twemi.

Ślepiec drugiego wiedzie ślepca,@ Lecz coraz gęściej lecą strzały,@ A ja 
ramieniem odrętwiałym@ Osłaniam kochające serca.

Gdy anioł-łabędź w dół się kłoni,@ Cóż pocznę w jego skrzydłach, niemy?@ 
Strzała odnajdzie i dogoni,@ Przygwoździ do rodzonej ziemi.

Lecz bądźmy razem. Łabędź śpiący@ I ja - upadły, lecąc za nim@ Niby dym 
wonny, kadzidlany,@ Do pierwobytu się wznoszący.



17»października 1905







z cyklu "Jesienna miłość"



 



3



Jak dobrze twe chłodne ramiona@ Przytulić, gdy dmie zawierucha:@ Ty 
sądzisz - pieszczota to czuła,@ Ja wiem - to jest zachwyt i bunt.

I oczy jak świece ci płoną@ Ponocne, i chciwie cię słucham -@ Jak 
straszna się bajka wysnuła@ I miedza śród gwiezdnych drży łun...

O, wtedy, promiennym wieczorem@ Ty, wierna ciemnemu rajdowi,@ Na zawsze z 
urokiem niezmiennym@ Już jaśnieć mi będziesz śród gwiazd.

I wiem - zimny wiatr dmie z uporem,@ I wierzę - nic jesień nie powie!@ 
Nie wyda przed nikim płaszcz ciemny,@ Że w ucztach spędziliśmy czas!...

I mkniemy w jesienne głębiny,@ Słuchamy: grzmią trąby nieznane,@ Mierzymy 
na nocnej tej drodze@ Wyziębłe wyżyny mych skarg...

Minęły triumfu godziny -@ A wargi, już tobą pijane,@ W przedśmiertelnej 
całując cię trwodze,@ Przylgnęły do chłodnych twych warg.



3»pażdziernika 1907







* * *



O męstwie, bohaterstwie i o sławie@ Zapominałem na żałosnej ziemi,@ Gdy 
na mym stole w zwyczajnej oprawie@ Twój wizerunek świetliście się mienił.

Lecz przyszła chwila - ty dom opuściłaś.@ Cisnąłem w noc umiłowany 
pierścień.@ Innemu losy swoje zawierzyłaś,@ I twarz najmilszą zapomniałem 
wreszcie.

Leciały dni w przeklętym roju wrażeń...@ Targały życiem moim 
namiętności...@ I przypomniałem ciebie przed ołtarzem,@ Wzywałem ciebie jak 
własnej młodości...

Wzywałem ciebie, lecz tyś nie wróciła,@ Łzy przelewałem, ale nadaremno.@ 
Tyś się błękitnym płaszczem otuliła,@ Odeszłaś z domu w dżdżystej nocy 
ciemność.

Ty miła, tkliwa, nawet wiedzieć nie śmiem,@ Gdzie dla swej dumy znalazłaś 
schronienie...@ Śpię twardo, widzę płaszcz błękitny we śnie,@ W którym 
odeszłaś w dżdżystej nocy cienie...

Już mi nie marzyć o czułości, sławie,@ Młodość minęła, z nią wszystko 
pospołu!@ Twój wizerunek w zwyczajnej oprawie@ Własną mą ręką zabrałem ze 
stołu.



30»grudnia 1908







z cyklu "Jamby"







* * *



O, jak szaleńczo pragnę żyć!@ Unieśmiertelnić - istność rzeczy,@ To, co 
bez twarzy - uczłowieczyć,@ W ciało i krew zamienić myśli,

Niech życia sen okrutny gniecie,@ Niechaj utracę dech w tym śnie,@ Wesoły 
chłopak kiedyś przecie@ W przyszłości może wspomni mnie:

Darujmy mu ponurość - czy to@ Ukryty motor jego sił?@ Dziecięciem dobra, 
światła, świtu,@ Triumfem on wolności był.



5»lutego 1914







* * *



Jam Hamlet. Krew się w żyłach ścina,@ Kiedy przewrotność splata sieci.@ A 
w sercu - miłość, ta jedyna,@ Ta pierwsza - do najmilszej w świecie.

Chłód życia już, Ofelio miła,@ W daleką uniósł cię krainę,@ Zatruta 
klinga mnie przeszyła@ I, książę, w kraju własnym ginę.



6»lutego 1914







* * *



Ogniem i mrozem ścina trwoga -@ Tak życie minie. Pomnij, miła,@ Że się 
spotkamy z woli Boga@ W czas odkupienia - u mogiły.

Wierzę, że nowy wiek nadejdzie@ W każdym nieszczęsnym pokoleniu.@ Nie 
darmo je rozsławia wszędzie@ Śmiertelnie znieważony geniusz.

I znieważeni, jak on, wszyscy@ Są w sercach swoich, sercach śpiewnych.@ 
Święty miecz wojny wszystkim błyszczy@ W nieuniknionych chmurach gniewnych.

Choć dzień daleki - przykazanie@ Dla młodych mamy jedno: gniewem@ Pogarda 
rośnie i dojrzewa,@ A źrzałość gniewu - to powstanie.

Zgrywajcie życie niby fanty.@ Poetów serca wciąż na straży,@ W ich 
niepokoju - moc się waży;@ Podobnie czarne śpią brylanty

Snem niepojętym i nieznanym,@ W bezruchu śpią zaczarowanym@ Do dnia, aż w 
łonie gór głębokiem@ Kilof zadzwoni o opokę.



1910 - 6»lutego 1914





---------------------------



Josif Brodski





Josif Brodski (1940) - w 1972r. opuścił Rosję; 1-wsze zbiory noszą datę 
1958 r.; samouk, zdobył jednak gruntowną wiedzę filozoficzną, historyczną i 
literacką; ceniony wykładowca amerykańskiej uczelni; w 1987r. otrzymał 
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury;





* * *



Tym tylko byłem, czego@ ty dotykałaś dłonią,@ nad czym w noc - głuchą, 
wronią -@ pochylałaś się, strzegąc.

Tym tylko byłem, co@ rozróżniałaś tam, w dole:@ w licach zatartych, w 
czole@ rysy nawykła ciąć.

Tyś to trącała przecież@ zmysł, by drżał, by nie usnął,@ mnie małżowinę 
uszną@ lepiąc w gorącym szepcie.

Tyś to w wilgotną głąb@ krtani, w łuki podniebień,@ kiedy wzywałem 
ciebie,@ giętki wkładała głos.

Ślepy byłem, lecz szłaś -@ przesłonięta i jawna -@ wzrok wszczepiając mi 
z nagła.@ Tak zostawia się ślad.

I tak światy się stwarza,@ a stworzone - od nowa@ zaczynają wirować@ i 
darami obdarzać.

Tak, to blaskiem, to mgłą@ spowity, ziąbem, ogniem,@ wśród przestworzy 
samotnie@ krąży zbłąkany glob.



1981







Motyl







1



Mam rzec, że jesteś martwy?@ Lecz żyłeś tylko@ dobę; smutne, motylku,@ są 
Stwórcy żarty!@ Słowo "żyć" pusto brzmi,@ gdy kilka godzin@ dzieli śmierć 
od narodzin,@ i trudno mi@ w jednej daty granice,@ w ten dzień niedługi@ 
wtłoczyć jedno i drugie -@ i śmierć, i życie.





2



Bo dni są dla nas, żywych,@ niczym. I tyle:@ niczym. Dni nie przyszpili@ 
wzrok, by się żywić@ ich barwą: one mkną@ na swym tle białym@ niewidzialne, 
bez ciała,@ ulotne. Są@ jak ty: powiem inaczej -@ dzień, pomniejszony@ do 
trwania twej agonii,@ czyż wiele znaczy?





3



Mam rzec, że ciebie wcale@ nie ma? Lecz barwy@ z twych skrzydeł się nie 
starły:@ istnieją dalej,@ jak istniały. Kto im@ wciąż podpowiada,@ jak mają 
się nakładać?@ A ja, ze swym@ gliniastym, ciężkim słowem,@ z mową 
bezbarwną,@ jak mam dorównać farbom@ palety owej?





4



Na twych rozwartych skrzydłach@ rzęsy, źrenice -@ dziewice pięknolice,@ 
ptaki, straszydła?@ Czyja na tobie twarz@ sportretowana@ w przelocie? W 
cętkach, w plamach,@ jakimi trwasz@ martwymi naturami@ pośród żywiołów?

Co w tobie tkwi: ryb połów?@ stół z owocami?





5



Może jesteś pejzażem?@ Może przez lupę@ dostrzegę w tobie grupę@ nimf, 
pląsy, plażę?@ Czy jasno tam jak w dzień?@ czy mroki nocne@ panują? Jakie 
słońce@ rozjaśni cień,@ gdy nad pejzażem wstanie?@ Jakie w nim chmury?@ I 
jakiej jest natury@ odwzorowaniem?





6



Myślę, żeś jest zarazem@ i tym i owym:@ gwiazdą, głębiną, głową,@ rzeczą 
i pejzażem.@ Jakiż to złotnik siadł@ i, brwi nie chmurząc,@ w tobie jak w 
miniaturze@ wyrył ten świat,@ gdzie wszystko oszałamia,@ zwodzi i przeczy,@ 
gdzie tyś jest - myśl o rzeczy,@ a my - rzecz sama?





7



Powiedz, czemu ten deseń@ dostał się tobie@ na jedną tylko dobę,@ skoro 
trwa przestrzeń.@ odbita w rtęci wód@ wiecznie i wiernie@ Tak krótki jest 
twój termin,@ że skrzydeł cud@ daremny jest: tak rzadko@ trzepoczesz w 
dłoni,@ lub umykasz pogoni@ zbieracza z siatką.





8



Nie powiesz mi niczego;@ lecz nie z przyczyny@ bojażni ani winy,@ i nie 
dlatego,@ żeś martwy i żeś motyl.@ żywe czy zmarłe,@ każde stworzenie 
marne@ na znak wspólnoty@ głos ma od Boga dla@ brzmienia, znaczenia:@ dla 
przedłużenia mgnienia,@ minuty, dnia,





9



Tobie - nikt nie wypłacił@ owej zaliczki.@ Lecz po cóż na nią liczyć?@ I 
z jakiej racji@ masz się znaleźć w rejestrze@ dłużników nieba?@ Nie smuć 
się: widać trzeba,@ abyś był jeszcze@ niemy, słaby i wczesny@ (ciężar słów 
- męczy):@ bardziej niż czas bezdźwięczny@ i bezcielesny.





10



Zbyt śmiertelny, by bać się,@ lekki, nieczuły,@ wzlatujesz nad kopułę

klombu, tak właśnie,@ jakby ci uciec przyszło@ z zaduchu więzień,@ gdzie 
tkwią "było" i " będzie",@ przeszłość i przyszłość;@ i kiedy lecisz w dal,@ 
nad kwiaty polne,@ jest tak, jak gdybyś formę@ powietrzu dał.





11



Tak właśnie pióro czyni,@ mknąc po otwartych@ równinkach śnieżnej karty@ 
nie wiedząc, czyli@ z zapisywanych stron@ sens czy nonsens powstaje -@ ono 
się tylko zdaje@ na mądrą dłoń,@ dłoń, w której palcach nieme@ słowo 
pulsuje,@ nie pył z kwiatów zdejmując,@ lecz z ramion brzemię.





12



Takie piękno, z tak bliską@ śmiercią złączone,@ orze czoło zmęczoną@ 
bruzda domysłu:@ trudno dowieść jaskrawiej,@ że - przyjacielu -@ świat 
stworzono bez celu,@ a jeśli nawet,@ to cel nie w nas jest, bracie@ 
Entomologu,@ ale w światła i mroku@ wiecznym kieracie.





13



Pożegnać cię już, skoro@ giniesz z dniem razem?@ Są ludzie, których 
rozum@ pokrywa porost@ zapomnienia; lecz czy@ winni są sami?@ Wszak mają za 
plecami@ nie miękkich dni@ małżeńską pościel, i nie@ mrok snu bez rojeń,@ i 
nie przeszłość - lecz twoje@ skrzydła jedynie!





14



Tyś jest bardziej niż Niczym.@ A raczej: jesteś@ widoczniejszy i przez 
to@ bliższy. Lecz wliczam@ cię do Nicości krewnych.@ Twoja śmierć wczesna@ 
ją właśnie ucieleśnia;@ dlatego pewnie@ jesteś w zamęcie dnia@ godzien choć 
słowa,@ ty - przejrzysta przesłona,@ co dzieli "Nic" od " Ja"



1972



 

---------------------------



Maria Cwietajewa





Maria Cwietajewa (1892-1941) - poetka; w 1912»opuściła Rosję; przebywała 
w Berlinie, Pradze i Paryżu; na emigracji osamotniona i w ciężkich 
warunkach materialnych (w l. 1928-39, nie wydano ani jednej książki); w 
1939 powrót do ZSRR; po wybuchu wojny ewakuowana do Czystopola i Jełabugi, 
gdzie popełniła samobójstwo; debiut w 1910r. "Wieczorny album" 1912 
"Latarnia Czarnoksięska", 1922 "Wiorsty", "Rozłąka", poematy: Poemat góry 
(1925-6), Poemat kresu (1926), Poemat schodów (1928), Poemat powietrza 
(1930);





Miłość



Jatagan? Płomień?@ Skromniej - nie tak krzykliwie!

Ból znajomy jak oczom - dłonie,@ Jak wargom -@ Dziecka własnego imię.



1»grudnia 1924







z "Wierszy do Błoka"







1



Twoje imię - ptaszyna w rękach,@ Twoje imię - zimno sopelka,@ Jedno 
jedyne ust poruszenie,@ Twoje imię - sylaba, drgnienie,@ Schwytana w locie 
piłeczka,@ W ustach srebrny dźwięk dzwoneczka.

Kamień rzucony na dno strumienia@ Pluszcząc zapłacze twoim imieniem.@ W 
lekkim tętencie kopyt po nocy@ Rozgłośnie imię twoje się toczy.@ Wypowie 
nam je u skroni@ Dźwięczny szczęk broni.

Twoje imię - ach, tak nie można! -@ Twoje imię - pocałunek ostrożny@ W 
lekki chłód nieruchomych powiek,@ Twoje imię - pocałunek śniegowy.@ 
Błękitny łyk, lodowy, źródlany.@ Z twoim imieniem - sen nieprzespany.



15»kwietnia 1916







z cyklu "Bezsenność"







4



Po bezsennej nocy słabnie ciało,@ Miłe staje się i nie swoje - cudze.@ W 
powolnych żyłach jeszcze ćmiące strzały -@ I niby anioł uśmiecham się do 
ludzi.

Po bezsennej nocy słabną ręce,@ Wróg czy przyjaciel - jakże obojętni.@ I 
nagle pachnie na mrozie Florencją,@ I tęcza w przypadkowym dźwięku tętni.

Czule jaśnieją wargi, cień mocniej się złoci@ Wkoło zapadłych oczu. To 
noc tak rozświeca@ Owo święte oblicze - i od ciemnej nocy@ Jedno 
ciemniejsze tylko - to nasza źrenica.



19»lipca 1916







Ucieczka



Pod firankami deszczu@ Obojętnego unikając wzroku@ - O, jutro moje! - 
ciebie jeszcze@ Wypatruję - tak jak pociągu

Wypatruje bombardujący@ Z wybuchu wstrząsem żywym@ W dłoni... (Nie od 
tych morderstw@ Uciekamy nurzając się w grzywę

Deszczu!) Nie strach przed pomstą,@ Nie... - Lecz obłoki! lecz dzwony!@ 
To Jutro pędem, ostro@ Przebiega wzdłuż peronu,

Co zginął... Litościwy Boże!@ Mój Boże! O dymny skraj lasu -@ Jak o 
ścianę... (Czy to podnóżek@ Pod nogami - albo zawczasu

Ni rąk, ni nóg?) Wiorstwowym osprzętem@ Słupa... Latarnie z 
majaczenia...@ Nie miłość, ni uczucie namiętne,@ Jesteś pociągiem, którym 
jadę bez wątpienia

W Nieśmiertelność...



14»października 1923





---------------------------



Mikołaj Gumiłow





Mikołaj Gumiłow (1886-1921) - teoretyk i czołowy przedstawiciel 
akmeizmu; w pierwszych próbach pióra zebranych w "Drodze konkwistadorów" 
(1905) i "Romantycznych kwiatach" (1908) ujawnia się zależność od 
symbolizmu; zbiorki: "Obce niebo" (1912), i "Kołczasz" (1916) realizują 
zasady polityki akmeistów; wiele podróżował (motywy afrykańskie w 
twórczości); w 1921r. aresztowany i rozstrzelany za udział w spisku 
kontrrewolucyjnym;





Szósty zmysł



Wyborne wino, gdy w nas zakochane,@ Dobry jest chleb, co w piecu dla nas 
rośnie,@ Kobieta, której ciało miłowane@ Udręczy najpierw, pojąc nas 
miłosnie.

Lecz cóż uczynić mamy z zorzą bladą@ Nad stygnącymi w chłodzie 
niebosami,@ Gdzie ponadziemski spokój, cisza włada,@ Z nieśmiertelnymi cóż 
czynić wierszami?

Ni zjeść, ni wypić, ani pocałować,@ A mgnienie biegnie dalej 
niewstrzymanie,@ Załamujemy dłonie, lecz od nowa@ Na przemijanie jesteśmy 
skazani.

Jak chłopiec, który odbiegł swej zabawy,@ Dziewczęcą kąpiel podglądając 
skrycie,@ Miłosnej jeszcze nieświadomy sprawy,@ Wyczuwa już pragnienie 
tajemnicze;

Jak niegdyś pośród skrzypów wybujałych@ W bezsile swej ryczały zagubione@ 
Oślizłe gady, kiedy odczuwały@ Na grzbiecie skrzydła jeszcze nie zrodzone;

Tak wiek za wiekiem - Panie, zaliż dnieje?@ Skalpelem sztuki i przyrody 
ścisłym@ Tknięty duch krzyczy, ciało nasze mdleje,@ By zrodzić narząd dla 
szóstego zmysłu.





Słoniątko



Miłość moja do ciebie - to słoniątko,@ Zrodzone gdzieś w Berlinie czy w 
Paryżu,@ Stopami z waty miękko tupoczące@ W pokojach właściciela menażerii.

Nie dawaj, proszę, mu francuskich bułek,@ Nie dawaj, proszę, kapuścianych 
liści,@ Cząsteczkę tylko przełknie mandarynki,@ Mały kawałek cukru lub 
cukierek.

O, nie płacz, miła ma, że w ciasnej klatce@ On pośmiewiskiem stanie się 
gawiedzi,@ Te mu w nos będą puszczali dym z cygar@ Subiekci pod chichoty 
midinetek.

I nie myśl, miła, że nadejdzie chwila,@ Gdy, oszalały, zerwie swoje pęta@ 
I przez ulice runie, i że będzie,@ Niby autobus, gniótł wyjacych ludzi.

Nie, niechaj przyśni ci się on nad ranem@ W miedzianych blachach, w 
piórach, w złotogłowiu,@ Jak tamten, Majestatyczny, co ongi@ Niósł do 
drżącego Rzymu Hannibala.





Derwisz pijany



Śród cyprysów słowik śpiewa, nad jeziorem księżyc wisi,@ Kamień czarny, 
kamień biały, wielem wina wypił dzisiaj.@ Zaśpiewała mi butelka głośniej 
niźli serca drgnienie:@ Promień twarzy przyjaciela - to mój świat,@ a 
reszta - cieniem!

Nie od dziś i nie od wczoraj jest podczaszy mym wybranym,@ Nie od 
wczoraj, nie od dzisiaj już od rana jam pijany.@ I przechadzam się, 
wychwalam, żem zwycięstwa poznał cene:@ Promień twarzy przyjaciela - to mój 
świat,@ a reszta - cieniem!

Jam włóczęga i wisielec, i straceniec oszalały,@ O tym, czegom się 
nauczył, już na zawsze zapomniałem,@ Dla uśmiechu różanego, dla melodii 
jednej brzmienia:@ Promień twarzy przyjaciela - to mój świat,@ a reszta - 
cieniem!

Oto błądzę po mogiłach, co przyjaciół mych zawarły,@ Czyż nie wolno mi 
doprawdy już o miłość spytać zmarłych?@ Z jamy grobu tajemnicę czerep głosi 
martwym tchnieniem:@ Promeń twarzy przyjaciela - to mój świat,@ a reszta - 
cieniem!

W jeziorowym dymie strugi pod księżycem się kołyszą,@ Na cyprysach, na 
wysokich już słowiki zmilkły w ciszę,@ Tylko jeden zaczął śpiewać tak 
donośnie, tak z natchnieniem:@ Promień twarzy przyjaciela - to mój świat,@ 
a reszta - cieniem!





Las



W lesie owym, gdzie białawą korą pnie@ Niespodzianie przedzierały się 
przez mgłę,

Za korzeniem korzeń z ziemi poprzez liść,@ Jak mieszkańcy mogił, zeschłą 
wznosił kiść.

Pod całunem płomienistych liści lwy,@ Wielkoludy przebywały, karzeł zły,

I rybacy widywali, niesie wieść,@ Sześciu palców ludzkiej dłoni śladów 
sześć.

Nigdy tutaj nie zabłądził Francji par,@ Ni rycerzy Okrągłego Stołu gwar,

Nie wykopał tu pieczary cichy mnich@ I rozbójnik się nie gnieżdził w 
krzakach tych.

Raz jedyny stąd wieczorem w burzy czas@ Szła kobieta z kocią głową, tylko 
raz.

Lecz w koronie srebrnolitej, ciężkiej szła@ I wzdychała i jęczała aż do 
dnia,

I skonała cichą śmiercią przede dniem,@ Zanim zdążył wyspowiadać ją cure.

To się działo, to się działo za tych lat,@ Z których teraz nie pozostał 
nawet ślad,

To się działo, to się działo w kraju tym,@ Kędy już nie wiodą nawet twoje 
sny.

Wymyśliłem to, gdym patrzał się na twe@ Kosy, sploty płomieniste, żmije 
dwie,

I na oczy zielonawe, pełne łask,@ Jak turkusów perskich chorych martwy 
blask.

Może być, że las ów - duszą twą,@ Może być, ów las - miłością mą,

Lub też, kiedy przyjdzie śmierci czas,@ Nasze kroki obrócimy w tamten 
las.





Wybór



Ten, co wieżę buduje, spadnie,@ Będzie straszny lot niewściągnięty,@ W 
studni świata całego na dnie@ Swe szaleństwo skryje przeklęty.

Ten, co burzy, będzie zgnieciony,@ Przywalony płyt odłamkami,@ Przez 
Wszechwidzącego opuszczony,@ O swej męce krzyknie ze łzami.

Ten, co uszedł do nocnych pieczar@ Czy nad tonie rzeki drzemiące,@ Spotka 
wzrok pantery krwiożerczej,@ Przerażeniem źrenice tchnące.

Nie uciekniesz przed dolą krwawą,@ Przeznaczoną mieszkańcom ziemi.@ Ale 
milcz: niezrównane to prawo@ Śmierć wybierać sobie samemu. 



---------------------------



Osip Mandelsztam





Osip Mandelsztam (1891-1938) - debiutował w grupie akmeistów; stworzył 
podstawy dwudziestowiecznego klasycyzmu; tomy: "Trista"(1922), "Druga 
księga"(1923); pisał również recenzje i eseje "Słowo i kultura";





* * *



Może to u szaleństwa już granic,@ Może sprawa twego sumienia:@ Węzeł 
życia, w którymśmy poznani,@ W którym rozwiązani do istnienia.

Tak kryształów sobór znad życia@ Pracowity promień-pajączek,@ 
Rozrzuciwszy wzdłóż brzegów, z ukrycia@ W jedną wiązkę na nowo łączy.

Czystych linii wiązanki, w jedno@ Pozbierane przez cienki promień,@ 
Kiedyś razem zbiorą się, zbiegną,@ Niby goście z otwartym czołem.

Ale tu, nie w niebie, na ziemi,@ Jak do domu brzmiącego dźwiękami,@ Byle 
ich nie przestraszyć, nie zranić -@ Dobrze będzie, gdy dożyjemy.

Wybacz, proszę, co mówię ci teraz,@ Powtórz mi litera za literą.



Woroneż, 15»marca 1937







* * *



Jestem w lwiej jamie, w twierdzy osadzony@ I coraz niżej, coraz niżej 
sięgam@ Przy dźwięków tych ulewie drożdżopłodnej -@ Od lwa silniejszej i od 
Pięcioksięgu.

O jakże się przybliża twe wzywanie -@ Aż do przykazań rodu. A pierwotnie 
-@ To pereł oceanowych nizanie@ I Tahitanek koszyki łagodne.

O, kontynencie śpiewu, który karze,@ Nadejdź niziną ciemności krzyczącą!@ 
Wszystkich cór naszych pierwotno-słodkie twarze@ Niewarte twego - pramatki 
- paznokcia.

Czas mój na razie nie ma jeszcze granic,@ Towarzyszyłem zachwytom 
wszechświata -@ Jak przytłumione na organach granie@ Wokoło głosu kobiecego 
wzlata.



Woroneż, 12»lutego 1937







* * *



Albo pierwszego dźwięku na świetnym zebraniu,@ Który wzdłuż lasu smyczka 
w głąb wyrusza,

I spływa wstecz, jeszcze leniwy, mierząc@ To miarą włókien, to znów miarą 
lnu@ I spływa smółką - sam sobie nie wierząc -@ Z niczego, z nici, z 
ciemności, ze snu -

Spływa do czułej maski, dopiero zrobionej,@ I do palców gipsowych, co 
pióra się boją,@ Do powiększonych warg, czułości utwierdzonej,@ Do 
gruboziarnistego dobra i spokoju.



Moskwa, styczeń 1934







* * *



Kłują mnie rzęsy. W piersi łza gorzka się burzy,@ Czuję bez strachu, że 
musi, że musi być burza.@ Ktoś dziwny nagli, bym coś zapomniał czym prędzej 
-@ Duszno, a jednak śmiertelnie chcę żyć w tej nędzy.

Z nary powstając na głos, co na mnie zawołał,@ Dziko się jeszcze, sennie 
rozglądam dokoła -@ Tak człowiek w pasiaku szorstką pieśń wyśpiewuje,@ Gdy 
nad więzieniem zorzy się pas ukazuje.



Moskwa, marzec 1931







* * *



Znowu bezsenność. Homer. I żagle napięte.@ Ten ciąg żurawi, to ogromne 
stado,@ Które się wzniosło kiedyś nad Helladą:@ Ja do połowy przeczytałem 
spis okrętów.

Niby żurawi klin w obce rubieże -@ Ponad głowami królów boska chmura 
pienna -@ Dokąd, dokąd płyniecie? Gdyby nie Helena,@ Cóż dla was sama 
Troja, o achajscy męże?

Wszystko żyje miłością - i Homer, i morza.@ Kogóż mam słuchać? Oto Homer 
zamilkł@ I morze czarne szumi proroczo falami,@ I z ciężkim hukiem wzbiera 
do wezgłowia łoża.



1915





---------------------------



Bułat Okudżawa





Bułat Okudżawa (1924); debiut w 1956 r. pt."Liryka", współczesny 
trubadur potrafiący umiejętnie wypowiedzieć fabułki balladowe i myśl 
doskonale muzycznie i wyśpiewać;





Zamek nadziei







Siedem dni tygodnia







I



Pierwszy dzień - największy dzień!@ Wszystko piękne - dnia pierwszego@ i 
na wszystkim@ następnego@ dnia się kładzie krótki cień.





Ii



Drugi dzień - dzień spojrzeń jasnych,@ łowów dzień, odkrycia świata...@ 
Przekleństw nic nie zapowiada@ ani - niebios, ani - własnych.

Rzeczy mają sens bezsporny,@ jest bezsporne słów znaczenie@ i niesforny 
głos przekory@ lekkomyślny jest jak szczenię.





Iii



Trzeci dzień - dzień szczęsnych godzin,@ cud nie do wypowiedzenia,@ gdy w 
powodzi powodzenia@ tak powodzi się@ nad podziw.

Nikt na ucho ci nie szepcze@ słów przestrogi czy pogróżki...@ I zły los - 
gdy obok drepcze -@ ma gliniane krótkie nóżki.

Łowy wróżą łatwą zdobycz,@ nie znasz troski ni kłopotów@ i kolejna kropla 
potu@ boskiej ma ambrozji słodycz.





Iv



Czwarty dzień. Wzrok wbity w ścianę,@ osowiały i leniwy...@ Jakoś 
przygasł nasz myśliwy,@ jakieś w oku ma wahanie.

Jakieś mu się plączą słowa@ o istnieniu@ niezgłębionym...@ Pot jest coraz 
bardziej słony,@ coraz wstrzemięźliwsza mowa.

Ciesz się snem, pogodna łani!@ Ciesz się życiem, ptaku w niebie!@ 
Zatopnieliśmy w dumaniu@ o dobroci, prawdzie, chlebie...

Rozłupano łuk na drzazgi,@ strzelba wisi gdzieś bezczynna.@ Co zdawało 
się drobiazgiem -@ główną staje się przyczyną.





V



Piąty dzień. Znów na rozstaje@ po roztopach zima wraca.@ Już po łowach! - 
praca, praca...@ Z potu tylko sól zostaje.

Nie okupił życia tanio...@ Czym się przejął? Rzeczą którą?@ Wczoraj 
diabła miał za skórą,@ refleksyjny dziś jak anioł...

Czyżby w nagłym objawieniu,@ lata własne licząc skrzętnie,@ dostrzegł 
naraz w dniu powszednim@ więcej sensu niż zbawieniu?

Czyżby zgadł, że sadząc w pędzie,@ raz na czele, raz na przedzie -@ jak 
nikogo nie dopędził,@ tak niczego nie wyprzedził?

Wszystko w końcu się sumuje -@ pnie się kto czy upadł nisko,@ znów się 
pnie czy rezygnuje -@ w końcu się sumuje wszystko.





Vi



Szósty dzień. Od dawien dawna@ z drzwi tajemnych spadła kłódka:@ droga 
tam - nad wyraz krótka;@ rzecz bolesna i zabawna.

Wszystko sprawdza się tu niczym@ pożegnalny krzyż na drogę.@ Chwila - i 
po tajemnicy,@ no i dobrze, dzięki Bogu.

Wyruszymy bez gadania.@ bez biletu (ujdzie płazem!)@ i obejdzie się tym 
razem@ bez walizek pakowania.

Wyruszymy bez bagaży,@ nie za wolno, nie za prędko,@ byle jak - i uśmiech 
twarzy@ będzie nam@ jak trzcinka w ręku...

Niech się głupcy bawią w sądy:@ czy nadejdą chwile w dziejach,@ kiedy 
dusz zetlałe lonty@ buchną ogniem@ lub od frontu@ zakołacze w drzwi 
nadzieja!

Lżyj czy chwal! przeklinaj! módl się! -@ wczoraj, jutro, dziś pojutrze! 
-@ nie skrojono nic na miarę:@ życie@ dłuższe jest nad wiarę,@ ale od 
miłości@ krótsze.





Vii



Siódmy dzień. Wyjściowy dzień.@ Wolna droga. Masz wychodne!@ Bram 
przechodnich czeka sień...@ Pożegnajmy się - przechodnie!



Andrzej Mandalian







Walc



Na arbackim podwórku słychać krzyki i śmiech,@ zwilgotniały już jezdnie 
wokoło.@ Płaczcie, dzieci!@ Umiera marcowy śnieg,@ urządzimy mu@ pochówek 
wesoły.

Będą w ciemnych komórkach łyżwy wasze rdzewiały@ I sterczały z kątów 
narty jak piki...@ Płaczcie, dzieci!@ Już wkrótce zza rzeki białej@ 
przyskoczą dziarskie pasikoniki.

I obdarzą was sobą. Będzie ich cała masa.@ Będą was obskakiwać na 
wszystkich spacerach.@ Płaczcie, dzieci!@ Już śnieg marcowy dogasa,@ 
niechaj więc pochowany będzie niby generał.





Fotografie przyjaciół



Pieniądze się zużywają,@ o słowach się zapomina@ trawa mnie się i wygina,

tylko twarze pozostają@ i znajome, bliskie oczy...@ Płaczą czy się 
uśmiechają -@ żaden głos z nimi nie łączy.

Leją się z tych fotografii@ oceany biografii,@ a życie w nich 
umieszczone@ do dna z naszym jest splecione.

I nie łzy, i nie udręki@ mogą tutaj być widoczne,@ nie zawiści, klęski 
mroczne@ pokazują nam te scenki,@ nic tu z próżnej ciekawości,@ nic z 
współczucia bezradnego...

Świat po prostu - nic innego,@ życie - żadnych cudowności.

Kochamy ich, szanujemy,@ za ich fart pijemy wódkę...





Modlitwa



Dopóki nam Ziemia kręci się, dopóki jest tak czy siak.@ Panie, ofiaruj 
każdemu z nas, czego mu w życiu brak:@ mędrca obdaruj głową, tchórzowi dać 
konia chciej,@ sypnij grosza szczęściarzom...@ I mnie w opiece swej miej.

Dopóki Ziemia obraca się, o Panie nasz, na Twój znak@ tym, którzy pragną 
władzy, niech władza ta pójdzie w smak,@ daj szczodrobliwym odetchnąć, raz 
niech zapłacą mniej,@ daj Kainowi skruchę...@ I mnie w opiece swej miej.

Ja wiem, że Ty wszystko możesz, ja wierzę w Twą moc i gest,@ jak wierzy 
zabity żołnierz, że w siódmym niebie jest,@ jak zmysł każdy chłonie z wiarą 
Twój ledwie słyszalny głos,@ jak wszyscy wierzymy w Ciebie, nie wiedząc, co 
niesie los.

Panie zielonooki, mój Boże jedyny, spraw -@ dopóki nam Ziemia toczy się, 
zdumiona obrotem spraw,@ dopóki czasu i prochu wciąż jeszcze wystarcza jej 
-@ daj każdemu po trochu...@ I mnie w opiece swej miej.



Andrzej Mandalian





---------------------------



Borys Pasternak





Borys Pasternak (1890-1960) - ros. poeta, powieściopisarz; debiut w 1912 
w piśmie zbliżonym do futurystów "Centryguga"; późniejsza poezja wypływa z 
konfrontacji poeta-świat; zbiorki: "Bliźniak w chmurach"(1914) "Życie - 
moja siostra" (1922) "Tematy i warjacje" (1932) "Powtórne narodziny" 
(1932) "Przestwór ziemski" (1945) powieści: "Doktor Żywago" (1956); 
laureat Nagrody Nobla (nie przyjął jej) w 1958 r.





* * *



We wszystkich rzeczach dotrzeć muszę@ Do ich istoty,@ W szukaniu dróg, w 
rozterce duszy,@ W treści roboty.

Do sedna czasu ubiegłego,@ Do jego rdzenia,@ Do przyczyn, sensu 
najgłębszego,@ Aż do korzenia.

Przez cały czas chwytajc nici@ Losów i zdarzeń,@ Odkrywać, kochać, żyć i 
myśleć,@ Doznawać wrażeń.

O, gdybym tylko mógł najprościej@ I w słowach pierwszych@ O 
właściwościach namiętności@ Złożyć pięć wierszy.

O grzechach i o wykroczeniach,@ Lękach, pogoniach,@ O mimowolnych 
zaskoczeniach,@ Łakociach i dłoniach.

Wszystkie jej prawa bym ustalił@ I jej zasady,@ Wszystkich jej imion 
inicjały@ Powtarzać radbym.

Wiersze jak ogród bym zakładał.@ Drżąc każdym nerwem,@ Kwitłyby lipy w 
nich jak w sadach@ Rzędem, bez przerwy.

Do wierszy wniósłbym mięty wonie@ I wonie róży,@ Turzyce, sianokosy, 
błonie,@ Łoskoty burzy.

Podobnie niegdyś Szopen robił:@ Prawdziwe cuda@ Folwarków, parków, gajów, 
mogił@ W jego etiudach.

I jest w zwycięstwie osiągniętym@ Męka, gra żywa-@ Jak w łuku mocno 
naciągniętym@ Sztywna cięciwa.

 



* * *



Kochać - niekiedy to Golgota,@ Lecz bez powikłań piękno twoje.@ Poznać 
urody twej istotę@ To tajemnicę życia pojąć.

O wiośnie słychać słów szelesty,@ I prawd, i nowych odkryć szmery.@ Ty z 
rodu tych aksjomów jesteś.@ Twój sens jest jak powietrze szczery.

Łatwo się zbudzić, wzrok odzyskać,@ Z serca słów zbędnych strząsnąć 
śmierci@ I od tej pory być już czystym.@ To bardzo proste - w gruncie 
rzeczy.





Hamlet



Ucichł gwar. Ja stanąłem na scenie@ I oparłszy się o drzwi, z daleka@ 
Usiłuję wyłowić w przestrzeni@ Odgłos tego, co w życiu mnie czeka.

We mnie godzą ciemnosci nocne@ I lornetki wprost skierowane.@ Jeśli tylko 
możesz, Abba Ojcze,@ Przenieś kielich ten ode mnie, Panie.

Miły jest mi uparty Twój zamysł@ I się zgadzam zagrać w tej roli,@ Lecz 
się toczy akcja innej dramy@ I tym razem, proszę, mnie zwolnij.

Bo następstwo scen ustalone,@ Kres tej drogi niezmiennie pewny.@ Jestem 
sam. W obłudzie wszystko tonie.@ Przeżyć życie - to nie pole przebyć.





Szczęście



Ulewę wieczorną ogrody@ Wchłonęły. A wniosek stąd taki:@ Że szczęście tak 
samo nas podda@ Udręce, jak chmurne orszaki.

Tak szczęście gwałtowne na pewno@ Wygląda twarz w twarz - rzeczywiste,@ 
Jak ulic po przejściu ulewy@ Zwycięstwo tysiąclistne.

Tam pokój zawarto. Jak Kain,@ Wtłoczony tam ciepłem przedmieści,@ Już 
grzmot zapomniany, wyśmiany@ I czci pozbawiony przez liście.

Przez wyż. Kropli czkawką. I jeszcze@ Tym bardziej wyraźną, że przy tym@ 
Nie zliczyć zagajów: bo deszcze@ Rozlały się w deszcz jednolity.

Po liściach na płask. W oceanie@ Roztopu pączkowia. I na dnie@ Szumnego 
adorowania@ Niebiosów wyznawców przykładnych.

Gąszcz krzewów nie został wyżęty.@ Krzywodziób kochliwy tak szczodrze@ 
Nie pryska ziarnami o pręty,@ Jak gwiazd rozsypiskiem - wiciodrzew.





Określenie poezji



To są - stromo spiętrzone poświsty,@ To jest - bryłek szczękanie 
lodowych,@ To jest - noc, która lodem tnie liście,@ To - słowików-rywali 
rozmowy.

To - groch słodki, zielony, zdziczały,@ To są - w strąkach szlochania 
wszechświata,@ To - z pulpitów i z fletów Figaro@ Ponad grządką się gradem 
rozpadał.

To, co noc znaleźć chciała tak bardzo@ W kąpieliska podbrzeżach i 
toniach,@ Aby gwiazdę złowioną do sadza@ W dygocących i mokrych nieść 
dłoniach.

Duszność - płyciej niż deski pod wodą.@ Olchą padło sklepienie 
niebiosów.@ W głos by gwiazdom przystało chichotać,@ Ba, lecz wszechświat 
to miejsce bez głosu.





Nasza burza



Jak kapłan, bzy spaliła burza,@ W oczy i w chmury dym nawiała.@ Spróbuj 
zwichnięty mrówki staw@ Złożyć, nastawić drgnieniem warg.

Szczęk wiader w skos strącony w górze.@ O, co za chciwość: nieba mało?@ 
Sto serc bijących w rowie drży.@ Grom jak ofiarnik spalił bzy.

Łąka - w emalii. Sto serc z dreszczem,@ Jeśliby zziębło - lazur zdrapie.@ 
Lecz nawet zięba się nie kusi@ Brylantów rauszu strząsnąć z duszy.

Przy stągwiach burzę piją jeszcze@ Ze słodkich obfitości czapek,@ Krwawa, 
burzliwa koniczyna@ W bryzgach malarzy bordo płynie.

Komary lgną do malin w sadach.@ Jednak z swą trąbką malaryjną@ Akurat tu 
się, potwór, wdarł,@ Gdzie jest różowszy lata czar?!

Przez bluzę napuściwszy jadu,@ Czerwoną frunąć baleriną?@ Tam łobuzerskie 
żądło wbić,@ Gdzie krew jest niby mokry liść!

O, uwierz mojej grze, jest szczera,@ Uwierz dudniejącej w ślad migrenie!@ 
Gniew dnia w ten sposób musi gorzeć@ Jak dziczka w czereśniowej korze.

Już uwierzyłaś? Teraz, teraz@ przybliż swą twarz, a w rozświetleniu@ 
Twego świętego lata - pomnij! -@ W pożar rozpalę ją ogromny.

Nie będę już przed tobą skrywał:@ Wargi swe chowasz w śnieg jaśminu,@ 
Czuję na moich ten sam śnieg,@ Na moich taje on we śnie.

Gdzie podziać moją radość żywą?@ W wierszach, w podziałkach na ośminie?@ 
Już dość ich popękanych warg@ Od jadów zapisanych kart.

One są z alfabetem w wojnie,@ Ich żar na twojej twarzy płonie.

 

przy współpracy

Wandy Grodzieńskiej





---------------------------



Włodzimierz Wysocki





Włodzimierz Wysocki (1938-1980); poeta-pieśniarz, aktor teatralny i 
filmowy; autor powieści "Życie bez snu", dzienników, zapisków z podróży i 
listów do przyjaciół.





Piosenki i Wiersze







Piosenka liryczna



Tu jodeł ramiona na wietrze wciąż drżą,@ Trwożliwie szczebioczą tu 
ptaki,@ Baśniowy matecznik to wieczny twój dom -@ Wydostać się stąd nie 
potrafisz.

Cóż, czeremcha samotna z żałości niech schnie,@ Niech jak deszcze bzu 
opadają,@ Wszystko jedno - natychmiast zabieram stąd cię@ Do pałacu, gdzie 
flety nam grają!

Twój las czarnoksiężnik na zawsze chciał skryć@ Przede mną, zatopić w 
przestrzeni,@ By nikt ci nie dowiódł, że można też żyć@ Szczęśliwie poza 
tym schronieniem.

Cóż, rosa na liściach przed świtem niech schnie@ I niech księżyc z 
chmurami trwa w sporze,@ Wszystko jedno - natychmiast zabieram stąd cię,@ 
Upatrzyłem już domek nad morzem.

O której godzinie, którego dnia chcesz@ Ostrożnie wyjść mi na spotkanie,@ 
Gdy wreszcie mógł będę na rękach cię nieść@ Do miejsca, gdzie ze mną 
zostaniesz?

Porwę cię, jeśli wolisz, lecz sygnał mi daj,@ Sił już brak - inni krócej 
czekają.@ Przecież nawet w szałasie możemy mieć raj@ Jeśli pałac i domek 
ktoś zajął.



Bogusław Wróblewski







W górach



Tu każdy swój szczyt odnajdzie wśród chmur,@ kamienne potoki spływają tu 
z gór,@ tu krok nieostrożny i już lecisz w przepaść jak głaz@ i można 
niejeden obejść próg,@ lecz nam się zachciewa trudnych dróg@ jak marszu w 
pierwszej lini w wojny czas...

Kto z losem tu mógł za bary się brać@ ten wie, co jest wart, ten wie, na 
co go stać,@ bo choćbyś tam w dole odwagi miał w sobie za stu,@ na dole tam 
nie znajdziesz, nie,@ przez całe szczęśliwe życie swe@ ni jednej dziesiątej 
tych trudów, tych cudów, co tu!

Wśród kwiatów i wstąg nie będą cię nieść,@ z gładkości drwi nagrobnych 
rzeźb@ ten kamień, co spokój wieczysty być może ci da@ i tylko znicz, co 
świt, co świt@ zapłonie dla ciebie w słońcu szczyt,@ któregoś nie zdobył i 
który zwycięsko wciąż trwa.

I niech mówią i niech kraczą niech,@ świat w marszu pożegnać mniejszy 
grzech,@ niż sadłem się w miękkim piernacie zadławić wśród snu,@ a znajdą 
się i tak i tak@ ci, którzy twój podemną szlak@ i dojdą do celu i piersiach 
nie zabraknie tchu.

A wisząc u pionowych ścian@ na traf szczęśliwy nie licz tam,@ prezentów 
od losu nie zyskasz tu ty, ni twój druh,@ licz tylko na swe ręce dwie,@ na 
dłoń przyjaciela i módl się@ by była łaskawa wam lina wiążąca was dwóch.

I stopnie rób i wytęż wzrok@ i cofać się nie próbuj nawet o krok,@ a w 
chwili zwycięstwa, gdy serce rozśpiewa się zbyt,@ zachłyśnij się radością 
swą@ nim zaczniesz zazdrościć temu, co@ zaczyna marsz i niezdobyty przed 
sobą szczyt...



Wojciech Młynarski







Pożegnanie z górami



W hałas miast, w ulic nurt, w pisk klaksonów i kół -@ powracamy, choć tam 
próżno szukać nam miejsca.@ Opuszczamy już szczyt, opuszczamy się w dół,@ 
zostawiając wśród gór swoje serca.

Refren: Więc uciszcie swarliwe swe chóry -@ nikt przekonać nie będzie 
mnie mógł -@ wszak od gór lepsze są tylko góry,@ te, na których nie stawiał 
jam stóp,@ te, na których nie stawiał jam stóp.

Kto w nieszczęściu by chciał bez oparcia sam być?@ któż wbrew sercu by 
chciał od szczęśliwej zbiec chwili?@ Lecz schodzimy i my, zostawiając nasz 
szczyt,@ cóż bogowie też przecież na ziemię schodzili.

Refren: Więc uciszcie...

Tyle słów, tyle snów, tyle pieśni wciąż w nas@ budzą góry i chcą, abyśmy 
zostali,@ lecz schodzimy, na rok lub na zawsze, gdy czas,@ byśmy znów, 
byśmy znów, byśmy znów powracali.

Refren: Więc uciszcie swarliwe swe chóry -@ nikt przekonać nie będzie 
mnie mógł -@ wszak od gór lepsze są tylko góry,@ te, na których nie stawiał 
jam stóp,@ te, na których nie stawiał jam stóp.



Bohdan Zadura







Rozstrzelanie 

górskiego echa



Na cichej przełęczy, gdzie wiatrom nie wadzą już skały,@ gdzie taka jest 
grań, że wspiąć na nią nie zdołał się nikt,@ wśród gór sobie echo wesołe 
wysoko mieszkało@ i głos wydawało na krzyk, człowieczy każdy krzyk.

Samotność straszliwa gdy tak się zaciśnie na gardle,@ że ledwie zdławiony 
się w przepaść osunie twój głos,@ wołanie o pomoc wnet echo podniesie 
upadłe@ i wzmocni, doniesie do uszu przyjaciół twych wprost.

To widać nie ludzie, szaleju, blekotu popiwszy,@ by słychać nie było 
tupotu, chrapania ich już,@ zjawili się żywy ten wąwóz na zawsze uciszyć@ i 
echo związali, i knebel wepchnęli do ust.

Przez całą noc trwała mordercza zabawa wśród śmiechów@ i echo milczące z 
nich każdy pod obcas swój brał.@ Pod świt rozwalili to górskie, to górskie 
echo@ i łzy wytrysnęły jak żwir spośród zranionych skał.



Bohdan Zadura







Prawda i blaga



Prawda subtelna wytwornie ubrana chodziła -@ Każdy, wesoły choć goły, 
miał przykład z niej brać;@ Blaga prostacka tę prawdę do siebie zwabiła:@ 
"Zostań, odpocznij, wszak możesz wygodnie tu spać".

Kiedy już prawda naiwna na dobre usnęła,@ Śniła rozkosznie i miękko 
wtuliła się w koc,@ Blaga brutalnie z niej całe okrycie ściągnęła -@ 
Grzejąc jej ciepłem swe ciało spędziła tę noc.

Przed świtem blaga z tapczanu podniosła się nago,@ Baba jak baba - 
obrazek to stary jak świat,@ Nie ma różnicy za grosz między prawdą a 
blagą,@ Gdy, oczywiście, zupełnie pozbawić je szat.

Zręcznie wyplotła jej z włosów wstążeczki błyszczące,@ Suknię zmierzyła 
na oko, wciągnęła dessous,@ Wzięła jej dowód, zegarek, zgarnęła pieniądze,@ 
Szpetnie zaklęła, splunęła, uciekła co tchu.

Rano, gdy prawda z letargu ocknęła się wreszcie,@ Naga i sadzą pokryta, 
zmarznięta na kość,@ Wstyd ją ogarnął i lęk: jak pokaże się w mieście?@ Czy 
w tej okropnej postaci rozpozna ją ktoś?

Śmiała się jednak, gdy w pierś jej kamienie ciskali:@ "Wszystko to blaga, 
choć teraz ubrana jak ja".@ Dwaj urzędnicy rozwlekły protokół spisali,@ W 
którym z godności ją chcieli obedrzeć do cna.

Długi protokół się kończył obłudną tyradą,@ Z palca wyssanych zarzutów 
stawiano w nim moc,@ "Taka łachudra ma czelność nazywać się prawdą,@ A 
nawet ciuchy w rynsztoku straciła przez noc".

Choć naga prawda na Boga się klęła - wciąż słabła,@ Długo musiała się 
tułać i żebrać jak dziad.@ Blaga tymczasem już gdzieś konia z rzędem 
ukradła,@ Na którym dumnie przemierza do dziś cały świat.

Mówią, że ktoś uparcie o prawdę wojuje,@ Lecz w jego mowach nie widać tej 
prawdy ni krzty.



Bogusław Wróblewski







Na ten chłód...



Na ten chłód, na ten ziąb@ co tak goni nas gdzieś?@ Co tak ciągnie wciąż 
dalej i w głąb?@ Trzeba ruszać, pal sześć!@ Na ten chłód, na ten ziąb...

Dziwna rzecz, dziwna rzecz,@ od topoli i brzóz@ odchodzimy na Północ, hen 
precz.@ Czy tam cieplej, gdzie mróz?@ Dziwna rzecz, dziwna rzecz...

Ciepły mieliśmy kąt,@ lecz ruszyliśmy w świat.@ Pewno jakiś w nas samych 
tkwi błąd?@ Bo tak zawsze - pod wiatr,@ bo tak zawsze - pod prąd

Do powrotu ten sam@ naraz wzywa nas głos,@ co na oślep gnać w dal kazał 
nam.@ Gdzie ów szczęsny jest los?@ Może tu? Może tam?



Ziemowit Fedecki






11)
21)
31)
41.
l1.1.1.1.1.1
rI.A.1.a