henryk ryszard 
         żuchowski

          słownik 
       savoir-vivre'u
          dla pana













          Tom



     całość w #b tomach







          pwzn

          print #f

        lublin #aiig



Przedruku dokonano

na podstawie pozycji

wydanej przez

Wydawnictwo Polihymnia

Lublin 1995



Redakcja techniczna

wersji brajlowskiej:

 Piotr Kaliński

 Marianna Żydek



Skład, druk i oprawa:

 PWZN Print 6 sp. z o.o.

 20-bah Lublin, Hutnicza 9

 tel.8fax (0-81) 746-12-80







Wprowadzenie



Niniejszy słownik przeznaczony jest dla panów, którzy wychodząc z domu 
mogą mieć wątpliwości jak należy się zachować w sytuacjach towarzysko 
niecodziennych. Przeznaczony jest dla mężczyzn, których interesuje nie 
tylko poprawność, ale również formy bardziej eleganckie, a czują potrzebę 
zachowywania się wytworniej, niż nakazują to powszechnie przyjęte zwyczaje.

Dlaczego tylko dla panów przeznaczona jest niniejsza książka?

Bowiem to mężczyzna jest na ogół inicjatorem wszelkich działań 
towarzyskich i na jego barkach spoczywa inicjatywa zaproszeń na wszelkiego 
rodzaju rozrywki kulturalne. On prosi panią do kawiarni, restauracji czy 
teatru. Mężczyzna jako pierwszy rozwiązuje problemy bon-tonu i od jego 
wiedzy w tej dziedzinie i umiejętności zachowania zależy, czy kobieta w 
jego obecności będzie się czuła bezpiecznie. Kobieta polega na swej 
intuicji - mężczyzna jest zmuszony odwoływać się do swej wiedzy. A nic tak 
nie kompromituje kobiety, jak nieudolne zachowanie się partnera. Kobieta 
bowiem jest obrazem, mężczyzna zaś ramą tego obrazu i ta rama musi być jej 
godna.

W książce czytelnik znajdzie zagadnienia z dziedziny savoir-vivre'u 
najczęściej poruszane przez studentów i słuchaczy w czasie moich spotkań.

Natomiast paniom, które zainteresują się niniejszą publikacją, a poczują 
się dyskryminowane jej tytułem, śpieszę donieść, iż następna książka będzie 
nosiła tytuł: Słownik savoir vivre'u dla pani.





aaa 25 starych rad

dla wychodzącego

z domu



- nie opuszczaj mieszkania nieuczesany i nieogolony,

- wyjdź z domu na tyle wcześnie, byś nie musiał biec,

- nie czytaj gazety czy książki, kiedy idziesz ulicą,

- kłaniaj się znajomym zawsze pierwszy, mimo że nie jesteś do tego 
zobowiązany,

- nie pal w miejscach publicznych,

- nie szczędź bliźniemu słów "dziękuję" i "przepraszam",

- jeśli spotkasz znajomego, bądź raczej powściągliwy niż wylewny,

- jeśli nie możesz pomóc, to nie przyglądaj się wypadkom,

- nie bierz udziału w zbiegowiskach,

- nie zwracaj uwagi na zakochanych,

- nie przyglądaj się kalekom i obcokrajowcom,

- nie oglądaj się nawet za najpiękniejszą kobietą świata,

- rozmawiając na ulicy nie mów zbyt głośno,

- nie gwiżdż na ulicy, nawet jeśli jesteś w szampańskim humorze,

- chcąc zatrzymać znajomego - podejdź do niego, a nie wołaj: "Panie 
Janku!!!"

- nie rozmawiaj ze sobą idąc ulicą,

- nie drażnij psów, jeśli na ciebie szczekają,

- nie komentuj w miejscach publicznych odmiennego niż twój sposobu 
zachowania i stylu ubierania,

- pytając o drogę lub godzinę zacznij od słowa "przepraszam",

- wyprzedzając pieszego wieczorem na pustej ulicy zachowaj odpowiednią 
odległość,

- nie załatwiaj na ulicy spraw służbowych ani prywatnych,

- jeśli nie musisz nie wsiadaj do przepełnionych autobusów i tramwajów,

- tamże nie przyglądaj się współpasażerom,

- na spotkania i do pracy przychodź zawsze przed czasem,

- jeśli przekroczyłeś miarę w zabawie, to wracaj zawsze taksówką.





aaa Przykazania

dla pana



1. Nie sprawiaj innym kłopotu swoją osobą.

2. Nie pytaj o to, czego ci nie mówią.

3. Nie obarczaj innych swoim szczęściem i troskami.

4. Mniej mów, a więcej słuchaj.

5. Bądź raczej powściągliwy niż wylewny.

6. Nie wywyższaj się popisując się swoją wiedzą, tytułem, stanowiskiem.

7. Nie udawaj kogoś, kim nie jesteś.

8. Nie chwal się posiadanym majątkiem.

9. Rozmawiaj o problemach, nie zaś o ludziach.

10. Nie narzekaj.

11. Chwal z umiarem.

12. Krytykuj oględnie.

13. Ciesz się z sukcesów innych.

14. Nie narzucaj się swoją osobą.

15. Nie powołuj się na znajomości.





aaa Aluzja



Z łacińskiego słowa: napomykać, a więc mówić nie wprost, niby nie na 
temat, a dawać do zrozumienia o co mi chodzi. Bardzo nieładny i 
nietowarzyski sposób prowadzenia rozmowy: "niby mnie to nie interesuje, ale 
swoje wiem". Człowiek dobrze wychowany powinien mówić wprost albo wcale. 
Aluzje są siostrami plotek, więc raczej trzeba ich unikać (patrz hasło: 
Plotka)

Czy za aluzję można się obrazić?

Jeśli aluzja zbudowana jest na plotce, to oczywiście.

Jeśli aluzja jest niezawiniona, czy należy przeprosić?

Oczywiście, należy.





aaa Anegdota



Śmieszne, żartobliwe, nieprawdopodobne, krótkie opowiadanie o jakimś 
zdarzeniu, czy osobie.

Z racji swojej, z góry założonej nieprawdzie, anegdota nie czyni szkody, 
a jest miernikiem popularności, jeśli dotyczy osoby. Panowie posiadający w 
"repertuarze" wiele anegdot i umiejący je opowiadać, bywają tzw. "duszą" 
towarzystwa. Dlatego dobrze mieć zawsze kilka "służbowych" anegdot, jeśli 
zdarzy się w rozmowie nieprzewidziana cisza.

Kiedy anegdota nie jest plotką?

Jeżeli treść przedstawia osobę lub wydarzenie w sympatycznym świetle.

Czy wypada w obecności szefa opowiadać o nim anegdoty?

Jeśli ma poczucie humoru to tak. Natomiast nikt nie lubi, kiedy opowiada 
się o nim historyjki z jego życia w obecności kobiet, nawet jeśli anegdoty 
są sympatyczne.





Anonim



Pismo wysłane bez podpisu autora, zawierające prawie w stu przypadkach na 
sto doniesienie o rzeczach nieprawdziwych, mających na celu oczernienie w 
naszych oczach innej osoby. Wprawdzie istnieje przekonanie, że nie ma 
sposobu walki z anonimami, lecz ich nieczytanie i wrzucanie do kosza 
skutecznie zniechęca autorów do uprawiania tego rodzaju korespondencji. 
Człowiek dobrze wychowany nie pisze ani nie czyta anonimów. Anonim łatwo 
odróżnić od normalnego listu, ponieważ najczęściej jest podpisywany 
zwrotem: "Pański serdeczny Przyjaciel" lub dla zmylenia adresata - 
zmyślonym nazwiskiem.

Anonimy, to korespondencja ludzi podłych i tchórzy, którzy nie mogą 
znieść myśli, że komuś może się dobrze powodzić, lub że jest człowiekiem 
szczęśliwym. Z człowiekiem, któremu udowodniono pisanie anonimów powinno 
się zerwać wszelkie kontakty towarzyskie.

Jak zareagować, gdy anonim zawiera prawdę?

Jeśli się raz ulegnie pokusie honorowania anonimu, jego autor to 
wykorzysta i będzie pisał dalej. Informacji zawartych w anonimach nie 
należy przyjmować do wiadomości, nawet jeśli są prawdziwe.





Antrakt



- (czyli przerwa), czas między aktami lub w połowie koncertu. W czasie 
antraktu mamy możliwość sprawdzenia, kto ze znajomych jest w teatrze, 
zwiedzić teatr, udać się do bufetu lub skorzystać z toalety. Należy 
pamiętać, że normalna przerwa w teatrze trwa od 10 do 15 minut - rzadziej 
dłużej - i w tym czasie należy się zmieścić. Wracając po przerwie na 
widownię obowiązują nas te same zasady, co na początku przedstawienia 
(patrz hasło: Teatr)

Czy w czasie antraktu jest obowiązek opuszczania widowni?

Nie ma takiego obowiązku. Natomiast antrakt jest świetną okazją do 
zaznajomienia się z treścią programu teatralnego.

Jeśli pani nie chce wyjść w czasie przerwy, czy pan może ją na ten czas 
opuścić?

Jeśli musi to tak, ale należy przeprosić.





Aperitif



Krótka 15-30 - minutowa forma przyjęcia na stojąco, która odbywa się w 
różnej porze dnia, najczęściej poprzedzająca śniadanie lub obiad. Jako 
samodzielne przyjęcie związana jest z zakończeniem np. konferencji prasowej 
lub spotkania towarzyskiego. (patrz hasło: Przyjęcia)



Czy na spotkanie zwane aperitifem otrzymuje się specjalne zaproszenia?

Jeśli jest to np. zakończenie podpisania umowy, to na ogół organizator 
zaprasza ustnie.





Banknoty



Wielokrotnie w naszej historii powojennej z powodu instalacji znikły z 
obiegu drobne pieniądze metalowe, a zastępowały je banknoty, czyli 
"papierowe znaki pieniężne". Duża ilość niskich nominałów, których większą 
ilość trzeba mieć zawsze przy sobie powodowała lub powoduje, że traktowane 
one są jako mało znaczące papierki. Nieskładane, zgniecione, często 
wyjmowane z kieszeni garściami wskazują na to, że nie przywiązujemy wagi do 
pieniędzy.

Człowiek uważający się za osobę dobrze wychowaną dba o estetyczny wygląd 
wszystkich rzeczy, które wręcza drugiej osobie. Dotyczy to zarówno 
pożyczonych książek, gazet, które wręczamy zawsze złożone, jak i banknotów. 
Prostowanie i składanie ich zabierze nam trochę czasu, ale kiedy takimi 
pieniędzmi będziemy płacili, świadczyć to będzie o naszym szacunku dla 
odbiorcy.

Czy zostawiając kelnerowi na stole pieniądze należy je jakoś ułożyć, czy 
jest to rzecz obojętna?

Powinno się zostawić pieniądze ułożone nominałami: pod spodem największy, 
na wierzchu najmniejszy lub w ten sposób, aby kelner jednym spojrzeniem 
mógł stwierdzić, czy suma pieniędzy jest zgodna z rachunkiem.

Czy kelnerowi można wręczyć pieniądze również w kopercie?

Nie. Pieniędzy otrzymanych w kopercie nie powinno się przeliczać, a 
kelner musi to zrobić. Poza tym trudno wymagać, żeby bez przerwy nosić przy 
sobie koperty.





Bilety wizytowe



Bilet wizytowy zwany powszechnie wizytówką narodził się z potrzeb 
towarzyskich, więc chyba nie przypadkiem pojawił się w Europie na dworze 
Ludwika Xiv, zaś w Polsce w czasach saskich. Pierwsze bilety wizytowe 
różniły się od dzisiejszych tak rozmiarami jak i treścią. Obecny ich 
kształt w niezmienionej formie służy nam od końca Xviii wieku.

Do czego służy bilet wizytowy?

- do wyrażania chęci kontynuowania znajomości,

- do przekazywania krótkich wiadomości,

- zastąpić je słowne przedstawianie się,

- jest dowodem, że było się z wizytą lecz nie zastało się gospodarzy,

- może być używany jako list o krótkiej treści,

- zastępuje karty świąteczne oraz imieninowe.

W związku z tak szerokim zastosowaniem wizytówek w życiu towarzyskim i 
publicznym nie wystarczy jedna forma biletu wizytowego. Coraz częściej 
zdarza się, że istnieje konieczność posiadania dwóch, trzech różnych 
wizytówek służących do odmiennych celów. Sama wizytówka jest znakiem 
podanym nam przez drugiego człowieka, sygnalizującym jego stosunek do nas.

I tak, jeśli kobieta wręcza nam wizytówkę, na której jest wymienione 
tylko jej nazwisko, jest to znak, że jedynie rewanżuje się za otrzymany 
bilet wizytowy. Jeśli na wizytówce prócz imienia i nazwiska widnieje numer 
telefonu - mamy prawo sądzić, że nasz do niej telefon nie będzie uznany za 
natręctwo, czy brak dobrego wychowania. Jeśli do powyższych danych na 
wizytówce pani jest jeszcze adres prywatny, to mamy prawo mieć nadzieję, że 
jesteśmy zaproszeni do złożenia wizyty.

Ponieważ kobiety posługują się dziś na ogół jedną wizytówką, dobrze jest 
się zorientować, czy znają one ten rodzaj znaków. Informacja taka bowiem 
pozwoli nam uniknąć tak niezręcznej sytuacji, jaka miała miejsce kilka lat 
temu w Warszawie.

Otóż pewna zamężna pani, wielbicielka znanego z fantazji aktora, wysłała 
mu po premierze kosz kwiatów z załączoną wizytówką, na której wypisała 
kilka słów uwielbienia dla talentu artysty. Wizytówka posiadała, oprócz 
nazwiska i imienia, numer telefonu oraz prywatny adres. Artysta po 
bankiecie premierowym wsiadł na konia i odwiedził wielbicielkę mieszkającą 
w willi pod miastem. Przyjazd znanego artysty wywołał w okolicy poruszenie, 
tym bardziej, że małżonek tej pani zaczął obrzucać artystę inwektywami, 
między innymi nazywając go człowiekiem bez wychowania. Na nic zdało się 
tłumaczenie aktora, że wizytówkę z adresem potraktował jako zaproszenie do 
złożenia podziękowania za otrzymane kwiaty.

Panom także może grozić niespodziewana wizyta jakiejś lekkomyślnej pani, 
poznanej np. w podróży. Dlatego też lepiej mieć kilka rodzajów wizytówek. 
Najbezpieczniej jednak nie drukować sobie wizytówki z domowym adresem lub 
telefonem. Jeśli zaistnieje taka konieczność, to jest przyjęte, że na 
bileciku zawierającym tylko imię i nazwisko dopisuje się dodatkowe 
informacje, jak numer telefonu i prywatny adres.

Z zamówieniem biletów wizytowych nie ma obecnie kłopotu. Koszt takiej 
przyjemności także nie jest wielki i od lat utrzymuje się na podobnym 
poziomie: za sto sztuk płacimy w granicach dziesięciu dolarów. Firmy 
drukujące wizytówki mają do wyboru dziesiątki wzorów. Decydując się na 
wydrukowanie biletu wizytowego winniśmy pamiętać, że im ten kartonik będzie 
skromniejszy tym elegantszy. Wybrać należy karton bez wzorów, nie 
wytłaczany i koniecznie biały. Wizytówki ekstrawaganckie mogą posiadać 
artyści, bo oni już z samego założenia występują przeciwko wszelkim 
ustalonym normom. Druk na wizytówce powinien być prosty i czytelny. Im 
więcej miejsca między imieniem i nazwiskiem a adresem, tym łatwiej dopisać 
potrzebny tekst. Przed nazwiskiem możemy umieścić tytuł zawodowy lub 
naukowy, zaś pod nazwiskiem - funkcję lub stanowisko.

Prywatne bilety wizytowe są nieco mniejsze od urzędowych, bo na tych 
drugich jest więcej informacji. Ogólne normy przewidują, że wizytówka 
prywatna ma rozmiary 9 x 5 cm, a urzędowa 10 x 6 cm.

Jeśli otrzymamy wizytówkę, na której nie ma podanego tytułu naukowego lub 
pełnionej funkcji, to nie znaczy, że właściciel nie jest profesorem, czy 
dyrektorem. Z pewnością posiadacz fabryki samochodów, mister Ford, nie musi 
ani zaznaczać na bileciku, że jest właścicielem, ani że jest to fabryka 
aut. Samo nazwisko wystarczy.

Komu wręczamy wizytówki?:

- zawsze starszy młodszemu (starszemu wręczamy wtedy, jeśli o nią 
poprosi),

- mężczyzna wręcza pierwszy kobiecie,

- sekretarce, jeśli chcemy, by nas zameldowała szefowi,

- na uroczystościach połączonych z anonsowaniem gości wręczamy temu, kto 
ogłasza przybycie zaproszonych,

Jeśli chcemy wykorzystać bilet wizytowy w celu przesłania życzeń bądź 
kondolencji, mamy do dyspozycji dwa warianty:

1. Wysyłając wizytówkę obcokrajowcowi posługujemy się językiem dyplomacji 
(tj. francuskim). I tak:

- p.f, (pour feliciter) - z powinszowaniem imienin,

- p.r. (pour remercier) - z podziękowaniem,

- p.p.c. (pour prendre conge) - z pożegnaniem,

- p.c. (pour condoler) - z wyrazami współczucia.

2. W korespondencji z krajanami możemy używać polskiego skrótu 
literowego:

- zp. I. - z powinszowaniem Imienin,

- zp. N. R. - z powinszowaniem Nowego Roku itp.

Najlepiej jednak zadać sobie trochę trudu i powyższe życzenia pisać 
całymi zdaniami. Zawsze powinniśmy pamiętać, że nie każdy ma w domu 
odpowiednią lekturę, żeby do niej zajrzeć i dowiedzieć się, co owe skróty 
oznaczają.

Powyższe sformułowania zawsze wpisujemy na pierwszej stronie biletu 
wizytowego, między nazwiskiem a adresem lub, jeśli wizytówka nie ma adresu, 
to powyżej lub poniżej nazwiska.

Jeśli małżeństwo nie posiada wspólnej wizytówki (a może mieć i takie; 
wtedy na karcie widnieją tylko imiona i nazwisko w liczbie mnogiej np.: 
Beata i Mariusz Kamińscy, bez adresu oraz telefonu), to imię pani domu 
wpisuje się przed imieniem męża, odręcznie.

Jeśli piszemy jakiś tekst na pierwszej stronie wizytówki, to nie 
podpisujemy się. Jeśli tekst kończy się na drugiej stronie, wówczas możemy 
podpisać się inicjałami.

Na wizytówkach nie podajemy adresata. Dlatego należy zaopatrzyć się także 
w odpowiedniej wielkości koperty. Adresata na bilecie wizytowym możemy 
wymienić wtedy, jeśli np. zostawiamy bilet w hotelu.

Posiadanie wizytówki uwalnia nas także od składania niechcianych wizyt. 
Można wrzucić wizytówkę do skrzynki listowej, i to wystarczy, żeby uznano, 
iż wizyta miała miejsce.

Jeśli nie zastajemy gospodarzy w domu, zostawiamy - jeśli gospodarz jest 
żonaty - zawsze dwie wizytówki, jedną dla pana, drugą dla pani. Możemy 
także zostawić i trzecią, jeśli w domu są pełnoletnie dzieci, ale tylko 
jedną dla wszystkich potomków.

Kobieta zostawia tylko jedną wizytówkę, przeznaczoną dla pani domu, także 
jeśli odwiedza dom w towarzystwie mężczyzny.

Zostawiając wizytówkę zaginamy lewy róg w kierunku tekstu. Nie czynimy 
tego wysyłając wizytówkę w kopercie lub dołączając do kwiatów.

Czy można na wizytówce używać pisma maszynowego?

Nigdy. Na wizytówkach pisze się zawsze odręcznie.

Czy kobieta otrzymawszy od mężczyzny bilet wizytowy jest zobowiązana do 
rewanżu?

Nie, nie jest zobowiązana. Może się tylko przedstawić, jeśli uzna to za 
konieczne.

Czy do wszystkich wypada wysyłać życzenia na bilecie wizytowym?

Nie do wszystkich. Do osób starszych i godnych najwyższego szacunku 
lepiej wysłać życzenia na specjalnym blankiecie lub listownie.





Bisy



Publiczność domaga się bisów najczęściej na koncertach, rzadziej w 
teatrach dramatycznych. Natomiast w teatrach muzycznych (operach i 
operetkach) bywają przypadki, że widzowie pragną powtórzenia arii lub 
duetu. Okrzyki: "Bis!" występują po rzęsistych, niekończących się brawach, 
nigdy przed brawami i pomagają artystom w podjęciu decyzji, czy powtórzyć 
część, czy całość utworu. Artyści dzielą się na trzy kategorie:

- na tych, którzy nigdy nie bisują, i tym należy dać spokój,

- na tych, którzy bisują już przy niezbyt dużych brawach oraz

- na tych, których trzeba zachęcić okrzykami. Nie należy więc zwlekać z 
okrzykami, jeśli artysta wychodzi się kłaniać po raz trzeci, a 
chcielibyśmy, aby bisował.

Jeśli na koncercie (najczęściej na konkursach) organizatorzy wykluczają 
możliwość bisowania, nie należy stawiać wykonawców w niezręcznej sytuacji i 
raczej nie przedłużać owacji. Także nie wypada upierać się przy bisie, 
jeżeli spostrzeżemy, że reszta widowni nie przyłącza się do nas. Nie 
wszystkim bowiem może zależeć na powtórnym przeżyciu występu, natomiast 
może zaistnieć podejrzenie, że jesteśmy zaprzyjaźnieni z artystą lub, co 
gorsza, opłacanym "klakierem".

Czy można żądać bisu po monologu Hamleta?

Nie, gdyż żądanie to może zostać potraktowane jako prośba o powtórzenie 
źle powiedzianego monologu. Wystarczą rzęsiste brawa.





Biżuteria



Żadnych pierścieni, łańcuszków, bransoletek i kolczyków. Elegancki pan na 
takie pomysły nie wpada. Jedyną biżuterią, którą można zawsze nosić to 
ślubna obrączka. Wkładanie na siebie łańcuchów i przeróżnych świecidełek 
przystoi jedynie artystom i to tylko tym wybitnym, którym uchodzi inny niż 
normalny styl bycia. (patrz hasło: Sygnet)

Jeśli mężczyzna ma do wyboru np. spinki ze złota lub srebra, które 
powinien założyć?

Zawsze srebrne. Są bardziej eleganckie.





Bon - ton



Francuskie określenie dobrego tonu. W praktyce oznacza umiejętność 
grzecznego i wyszukanego zachowania się, przestrzegania zwyczajów i reguł 
obowiązujących w danym środowisku, nienaganne obejście, wytworność, 
pańskość: (Patrz hasło: Kindersztuba)

Czy można użyć określenia: "To jest w dobrym bon-tonie?

Nie można, bo będzie to "masło maślane". Wystarczy powiedzieć: "To jest w 
dobrym tonie".





Brawa



Dylematem każdego mniej obytego widza, czy słuchacza jest: czy należy 
objawiać swoje wzruszenia brawami, czy raczej skrywać swoje uczucia, nawet 
jeśli to co oglądamy zachwyca nas.

Otóż proponuję nie wstydzić się swoich uczuć i bić brawo jeśli 
stwierdzimy, że nadszedł moment, kiedy tylko ta forma uznania jest 
odpowiednia dla nastroju jaki w danej chwili przeżywamy.

Ponieważ jednak nie można bić brawa zawsze i wszędzie (np. zwyczaj z 
okresu stanu wojennego, że brawami nagradzano kazania w kościołach, już 
minął i chyba nie wróci), dobrze jest wiedzieć kiedy nasza reakcja spotka 
się ze zrozumieniem innych widzów lub słuchaczy i wyrwaniem się z oklaskami 
nie narazimy się na śmieszność.

Najczęściej bijemy brawa na koncertach i w teatrach; tam też widz ma 
zawsze największe wątpliwości. Dlatego należy pamiętać, że w operze i w 
teatrach muzycznych oklaskami możemy nagrodzić:

- dyrygenta wchodzącego do orkiestronu,

- dyrygenta i orkiestrę po zagranej uwerturze,

- dekoracje na odsłonięcie kurtyny, jeśli zorientujemy się, że także 
innym się podobają,

- wejście znanego i lubianego śpiewaka,

- artystów po każdej arii lub duecie, a także tancerzy po skończonym 
występie,

- zakończenie każdego aktu i naturalnie po całym przedstawieniu.

Nieco mniej okazji do zaakcentowania swojego uznania ma widz w teatrze 
dramatycznym. Ale i tam jest ich zawsze kilka. Brawo można bić więc:

- na podniesienie kurtyny komplementując scenografię,

- na wejście sławnego lub grającego gościnnie aktora,

- za pięknie powiedziany monolog, np. "Być albo nie być" Hamleta,

- po każdym akcie,

- po koncertowo zagranej scenie,

- po całym przedstawieniu,

- w czasie akcji, jeśli jest to komedia, sytuacja zaś jest na tyle 
zabawna, że doprasza się mocniejszej reakcji.

Mimo wszystko w teatrach dramatycznych trzeba być ostrożnym z 
nagradzaniem aktorów brawami w czasie przedstawienia, gdyż można pozostać 
na widowni jedynym oklaskującym. Kiedyś zdarzyło się to świetnemu komikowi 
Gierasińskiemu, któremu brawa na zejście ze sceny dał jeden widz. Wtedy 
zazdrosny o aplauz wielki aktor Ludwik Solski, krzyknął za kulisy: "Panie 
Gierasiński, teściowa ma do pana interes, wróć pan na scenę!"

Więcej kłopotu sprawia orientowanie się, kiedy można bić brawo na 
koncertach w filharmonii. Tam najczęściej dochodzi do gaf. Dobrze więc jest 
zawsze zaopatrzyć się w program, i przed rozpoczęciem koncertu zorientować 
się, jakie utwory będą wykonywane i z ilu części się składają. Można się 
skompromitować oklaskując zamiast całości poszczególne części symfonii lub 
koncertu. Poza tym można oklaskiwać:

- wchodzącego na estradę dyrygenta i solistów,

- wchodzącą orkiestrę, jeśli jest to zespół grający gościnnie,

- wchodzący chór jeśli tego wieczoru będzie wykonywane np. oratorium,

- dyrygenta, solistów i orkiestrę po zakończeniu całego utworu,

- wszystkich wykonawców po całym koncercie.

Z nagradzaniem muzyków brawami po każdej części koncertu wiąże się 
następująca anegdota:

W Lublinie miał miejsce zjazd chirurgów. Do części artystycznej zjazdu 
zaproszono orkiestrę filharmonii oraz sławnego pianistę Piotra Palecznego. 
Po pierwszej części koncertu Chopina lekarze urządzili artystom owację 
(zasłużoną zresztą). Muzycy uznali to jednak za zakończenie występu i 
zeszli z estrady nie realizując pozostałych dwóch części utworu.

Natomiast w kabarecie możemy bić brawo tyle razy ile zapragniemy 
nagradzając oklaskami każdą pointę, która nas rozśmieszy.

Największym uznaniem dla artystów bywają brawa na stojąco, czyli standing 
ovation. Podziękowanie w tej formie publiczność składa najczęściej po 
zakończeniu przedstawienia lub koncertu. Ale są to przypadki raczej rzadkie 
i przechodzą do historii teatru. Każdy artysta marzy o tego rodzaju ocenie 
swojego talentu, ale tylko niektórym jest dane pochwalenie się taką reakcją 
widzów.

Czy należy się przyłączyć do owacji na stojąco, jeśli moim zdaniem sztuka 
nie zasłużyła na taką?

Jeśli widz jest znawcą tego rodzaju sztuki lub recenzentem, który napisze 
wręcz coś przeciwnego niż czuje to publiczność, to może nie wstawać. Ale 
normalny widz może zostać potraktowany jako profan nie znający się na 
sztuce. Przy ocenie artystów zawsze lepiej być na "tak" niż na "nie".





Bruderszaft



- czyli przejście na "ty". Jest to sytuacja, w której każdy z nas nie 
jednokrotnie się znalazł. Mimo, że to przejście na mniej oficjalne tory 
jest powszechne, należy się czasami zastanowić, czy dobrze czynimy 
proponując komuś tę bezpośrednią formę wzajemnego zwracania się. Ileż 
przykładów można by przytoczyć, kiedy koledzy po jakiejś sprzeczce wracają 
do oficjalnej formy "pan". Należy więc wcześniej zastanowić się, czy 
człowiek, z którym chcę być na "ty" jest tego wart i czy nie przyniesie mi 
to więcej szkody niż pożytku. Znałem pewnego profesora, który na różnych 
uroczystościach, po doprowadzeniu się do "dobrego humoru" proponował 
studentom "tykanie". Nieświadomi zgadzali się ochoczo, a na drugi dzień 
profesor nie tylko ich nie zauważał, lecz podczas egzaminów "oblewał" 
swoich jednodniowych kolegów.

Jak w każdym przypadku tak i w tym zostały przyjęte pewne zasady 
przechodzenia na "ty", czyli wypicia bruderszaftu.

Po pierwsze, nie zawsze przejście na "ty" musi być podparte wypiciem 
kieliszka wódki. Wystarczy na propozycję wypicia wymienić tylko swoje imię.

Po drugie, zobowiązanie mówienia sobie na "ty" zostaje na całe życie.

Po trzecie, starszy zawsze proponuje zmianę "statusu" młodszemu, a 
kobieta - mężczyźnie, szef - pracownikowi.

Bywają również przypadki jednostronnego bruderszaftu. Wtedy starszy 
zwraca się do młodszego po imieniu, a młodszy nadal mówi "pan".

W związku z tym przypomina mi się pewne zdarzenie.

Otóż młody aktor zaprosił mistrza sceny polskiej Józefa Węgrzyna na 
kolację zakrapianą alkoholem. Mistrz chętnie przystał na zaproszenie i po 
paru kieliszkach zaproponował młodzieńcowi przejście na "ty". Młody 
człowiek wyszeptał z przejęciem: "Zdzicho jestem", na co Józef Węgrzyn 
odpowiedział: "Słuchaj, Zdzichu, do mnie możesz mówić "mistrzu".

Czy profesorowi i asystentowi wypada zwracać się do studentów po imieniu?

Jeśli profesor ma taki zwyczaj, a studentom to odpowiada, to tak. 
Natomiast asystent może, ale powinien to czynić z wzajemnością.

Czy nauczycielka spotkawszy po latach swojego ucznia ze szkoły 
podstawowej może do niego nadal mówić po imieniu?

Jeśli nie jest to spotkanie urzędowe, to dorosłemu uczniowi może się to 
wydawać nawet miłe. Ale trzeba wyczuć sytuację, gdyż uczeń może się 
obrazić.

Czy "tykanie" między kolegami w czasie studiów obowiązuje nadal po 
zakończeniu studiów?

Jeśli studiowali na tym samym roku i byli kolegami na codzień, to tak. 
Jeśli tylko na tej samej uczelni i nie znali się, to nie.





Chusteczki



Chusteczki w ubraniu męskim spełniają trojaką rolę. Pierwsza - to 
chusteczka osobista. Należy dbać, żeby zawsze była świeża i w odpowiednim 
kolorze do garnituru.

Druga - to chusteczka garniturowa; biała jedwabna do fraka, smokinga, 
żakietu oraz ubrań wizytowych i wyjściowych. Wkłada się ją do kieszonki 
ubrania tak, żeby wystawała na całą szerokość kieszonki i na wysokość 1-2 
cm. Przy fraku i smokingu można ją ułożyć bardziej fantazyjnie. Do ubrań 
wyjściowych można założyć chusteczkę z materiału, z którego jest uszyty 
krawat.

Trzeci rodzaj chusteczki, którą winien mieć przy sobie mężczyzna (w 
wewnętrznej kieszonce marynarki), to chusteczka "oficjalna", również biała, 
lecz nie musi być jedwabna, ale powinna być nowa. Nosi się ją z myślą o 
bliźnim, którym najczęściej jest kobieta, zwykle zapominająca włożyć ten 
drobiazg do torebki. Chusteczka ta służyć może nam w przeróżnych 
niezręcznych sytuacjach, kiedy np. oblejemy kogoś niechcący wodą.

Jeśli naszą chusteczką służymy kobiecie, nigdy nie upominamy się o jej 
zwrot. Często panie o niej zapominają, a czasami lubią zachować "dokument", 
na którym zostawiły łzy szczęścia lub rozpaczy.

Czy do garniturów sportowych nosi się również chusteczki?

Do tych ubrań nie nosi się chusteczki, nawet jeśli posiadają one 
kieszonkę.

Czy chusteczki do ubrań mogą być obszyte koronką?

Chusteczki obszyte koronkami są przeznaczone dla pań i nie nadają się do 
garniturów.





Cmok - nonsens



Problem czy całować panie w rękę, czy też nie dręczy nas już od pół 
wieku, kiedy to zaczęto sądzić, iż całowanie pań jest przeżytkiem i 
reliktem czasów przedwojennych. Mimo to zwyczaj całowania w rękę pozostał i 
nawet się "rozplenił" tak, że wielu panów całuje, czy trzeba, czy nie 
trzeba; wypada, czy też nie.

Tymczasem, jak zawsze, należy zachować umiar.

Istotne jest także jak się całuje i co ten pocałunek oznacza. Jeśli czyni 
się to machinalnie i byle jak - to całowanie w rękę może panią nawet 
obrazić. Jeśli robi się to z pełną atencją, świadczy to o moim szacunku do 
witanej przeze mnie osoby.

Jeśli już decydujemy się pocałować kobietę w rękę, to nie robimy tego w 
kapeluszu lub czapce na głowie, nie podnosimy ręki pani do ust, lecz usta 
schylamy do jej dłoni. Jeśli wyczujemy opór dłoni, to rezygnujemy z 
pocałunku. Nie całujemy dłoni w rękawiczce.

Kiedy witamy się z większą liczbą obecnych pań, pozostajemy raczej przy 
uściśnięciu ręki, gdyż takie zbiorowe obcałowywanie stwarza wrażenie 
humorystyczne.

Unikajmy całowania w rękę pań w starszym wieku, jeśli noszą się one po 
męsku lub na sportowo. Ubiór sygnalizuje, że pani pozuje bardziej na 
kolegę, niż na słabą istotę.

Nie całujemy w rękę młodych dziewczyn oraz podległych nam pracownic. 
Najlepiej całowanie w rękę pozostawić dla najbliższych nam osób, godnych 
tego szacunku i wyrazów miłości. Unikajmy całowania rąk pań za granicą! 
Cudzoziemki to nawet lubią, ale nas to w ich oczach ośmiesza i jest tym, 
czym byłoby dla Polki padnięcie przed nią na kolana.

Dlaczego całujemy kobiety w rękę, jeśli jest to rzecz niehigieniczna?

Złożenie pocałunku nie jest równoznaczne z dotknięciem dłoni ustami. 
Podczas całowania ręki zatrzymujemy usta centymetr nad ręką. Tu chodzi o 
gest, nie zaś o fakt.

Jak się zachować, kiedy pani sama podsuwa rękę do pocałowania?

Należy to uszanować. Widocznie to lubi i boi się, by o tym nie zapomnieć.

Czy wypada coś powiedzieć w czasie całowania?

Kobietę całujemy w rękę zawsze w milczeniu. Wygłaszanie cytatów typu: 
"Całuję twoją dłoń, madame", bądź: "Ta rączka taka zimna!" jest 
nietaktowne.





Coctail



Może się zdarzyć, że otrzymamy zaproszenie na tak zwany "coktail" i zaraz 
powstaje pytanie, co to takiego. Są to przyjęcia, które odbywają się po 
południu, między głównymi posiłkami. Najczęściej coctaile wyznacza się w 
godzinach od #16#/00 do #18#/00. Coctail musi się skończyć najpóźniej o 
#20#/00.

Wprawdzie zdarza się, iż ktoś organizuje to przyjęcie o wcześniejszej lub 
późniejszej porze, niż ta o której wspomniałem wyżej, ale świadczy to 
niezbyt dobrze o znajomości zwyczajów towarzyskich przez organizatora.

Na coctail wysyła się zaproszenia drukowane, na których powinna być 
podana godzina rozpoczęcia i zakończenia przyjęcia. Nawet jeśli na 
zaproszeniu zabraknie godziny zakończenia, to i tak wiadomo, że trwa ono 
najwyżej dwie godziny.

Dla gości jest to bardzo wygodne przyjęcie, ponieważ można się nań 
spóźnić, i to dość dużo, bo prawie pół godziny. Czego możemy się spodziewać 
po tym przyjęciu? Na pewno tego, że będzie to spotkanie na stojąco, dlatego 
wygodne buty są niezbędne. Przy wejściu będą nas witali gospodarze. Nie 
obowiązuje nas przedstawianie się wszystkim gościom. Dopiero gdy nawiążemy 
z kimś rozmowę wypada przedstawić się. A okazji może być wiele, gdyż 
coctail służy właśnie do nawiązywania nowych znajomości. Trzeba również 
pamiętać o wizytówkach. Jest to przyjęcie wygodne także i z tego powodu, że 
po godzinie obecności możemy, żegnając się tylko z gospodarzami, wyjść 
niepostrzeżenie.

Jak się ubrać na coctail?

Na pewno nie na sportowo, ani na wieczorowo.

Ubranie wyjściowe będzie w sam raz (patrz hasło: Ubranie wyjściowe). 
Jeśli będziemy uczestniczyli w coctailu z towarzyszącą nam panią, to 
powinniśmy jej poradzić, by zaplanowała na tę okazję "małą czarną".

Co jeszcze może nas spotkać na coctailu?

Będą więc trunki i napoje alkoholowe. Na jedzenie nie możemy liczyć, bo 
do trunków będą podawane "jednorazówki", a więc przekąski, które możemy 
wziąć na raz do ust. Stołów być nie powinno, a wszystko, co przeznaczone do 
jedzenia i picia roznosić będą kelnerzy. Nie będzie kawy, ani herbaty, nie 
będzie wódki. Nie będzie także przemówień, chyba że przyjęcie jest 
organizowane z okazji jakiegoś jubileuszu. Wtedy możemy spodziewać się 
krótkiego przemówienia gospodarza. Nie powinno być także toastów, a cały 
czas zostaje przeznaczony na rozmowy.

Uwaga! Przychodząc na coctail witamy się najpierw z gospodarzem, a 
później z gospodynią. Wychodząc, odwrotnie - najpierw z gospodynią.





Dedykacja



Słowem tym najczęściej określamy wpis do książki, którą pragniemy komuś 
ofiarować. Właściwie każda ofiarowana książka powinna mieć dedykację, która 
będzie przypominała obdarowanemu o ofiarodawcy oraz o okolicznościach 
towarzyszących otrzymaniu książki.

Decydując się na wpisanie dedykacji musimy pamiętać, że adresat może już 
posiadać w swojej bibliotece ten tytuł. Trzeba więc raczej unikać wpisu 
bezpośrednio na kartę książki. Wtedy otrzymujący podarunek, w przypadku 
posiadania tej samej pozycji może ją wymienić w księgarni na inny tytuł i 
wkleić kartkę z dedykacją.

Dedykacja może być autorstwa ofiarodawcy, cytatem z ofiarowanej lub z 
innej książki. Najlepiej, gdyby łączyła się z tytułem lub okolicznością 
towarzyszącą wręczeniu.

W dedykacji należy unikać sformułowań, które mogą ofiarowanego stawiać w 
niezręcznej sytuacji. Książki w domowej bibliotece są dostępne dla każdego, 
więc i dedykacja powinna być pisana z myślą, że może ją przeczytać ktoś 
postronny.

Czy wypada pożyczać książki, w których są dedykacje?

Wypada, ale jest to niebezpieczne, gdyż nie ma u nas zwyczaju oddawania 
książek, i w ten sposób można się pozbyć cennej dla właściciela pamiątki.





Dosiadanie się



Kiedyś nie było kłopotu z dosiadaniem się, ponieważ ten, kto wybierał się 
w podróż posiadał własny pojazd i ani on, ani nikt inny nie pytał, czy 
można się dosiąść. Dzisiaj, zdani na środki masowego przewozu, co rusz 
jesteśmy stawiani w sytuacji, kiedy trzeba zająć miejsce obok kogoś. 
Dotyczy to szczególnie tramwajów, trolejbusów i autobusów w komunikacji 
miejskiej. Wprawdzie nie zauważyłem, żeby istniał zwyczaj pytania o to, ale 
polecam tego rodzaju małą grzeczność. Jestem pewien, że nie padnie 
odpowiedź negatywna, a siedzącej w tramwaju pani będzie milej, jeśli obok 
niej usiądzie mężczyzna dobrze wychowany, a ona odpowie z uśmiechem: 
"Proszę bardzo".

W pociągach istnieje zwyczaj pytania, czy są wolne miejsca, kiedy 
wchodzimy do przedziału. Ten zwyczaj należy utrzymać. Natomiast pytanie o 
to, czy można się dosiąść, może być potraktowane jako chęć nawiązania 
znajomości.

W kawiarniach i restauracjach dosiadanie się do częściowo zajętego 
stolika jest niedopuszczalne. Ludzie przychodzą (na ogół we dwoje) do 
lokalu, żeby porozmawiać o sprawach osobistych i nie powinno im się w tym 
przeszkadzać. W sytuacji, kiedy nie ma wolnego stolika trzeba poczekać aż 
któryś się zwolni, lub poszukać innego, mniej zatłoczonego lokalu.





Dowcipy



Opowiadanie dowcipów, szczególnie w towarzystwie, w którym znajdują się 
kobiety jest rzeczą niebezpieczną. Dowcip tym się różni od anegdoty, że ta 
druga oparta jest na opisie zdarzenia, zaś dowcip charakteryzuje się 
nieprzewidzianą pointą. Opowiadanie dowcipów ("kawałów") dąży więc prostą 
drogą do licytacji, kto bardziej zaskoczy słuchaczy. Najgorsze jest to, że 
dowcipy najczęściej obracają się wokół tematyki damsko-męskiej, a tej 
należy unikać, jeśli chce się uchodzić za człowieka dobrze wychowanego.





Drobne



Mężczyzna wybierający się na spotkanie do kawiarni, restauracji lub na 
przyjęcie powinien pamiętać, że brak drobnych pieniędzy może popsuć mu cały 
wieczór i spotkanie. Dlatego przezorny pan przewiduje, że prócz bezpiecznej 
ilości gotówki, która będzie potrzebna do zapłacenia rzeczy zasadniczych, 
konieczne mogą okazać się mniejsze sumy, np. na zapłacenie za taksówkę lub 
tramwaj, szatnię lub toaletę, bądź też na napiwek dla kelnera. Może zdarzyć 
się także, że pod wpływem powstałego nastroju wypadnie kupić partnerce 
bukiecik kwiatów, jeśli właśnie do kawiarni weszła kwiaciarka. Dobrze więc 
wychodząc z domu posiadać przy sobie mniejsze nominały, a w specjalnym 
miejscu - pewną ilość pieniędzy na drobne, nieprzewidziane wydatki.

Czy mężczyzna może ofiarować kobiecie drobną sumę pieniędzy, np. na 
zapłacenie toalety?

Oczywiście, że może. Kobiety rzadko posiadają drobne pieniądze, więc 
propozycja "ustawi" go w pozycji człowieka przygotowanego na wszelkie 
okoliczności, a to się u pań liczy.

Kto płaci za szatnię, kobieta czy mężczyzna?

Zawsze mężczyzna. Są to niewielkie sumy i właśnie dlatego trzeba mieć 
zawsze pewną ilość drobnych.





Drzwi



Jestem przekonany, że każdy z panów czytających ten słownik miał nie raz  
łopoty, kiedy w towarzystwie wypadło mu przejść przez drzwi. Chociaż wiemy, 
że mężczyzna przepuszcza przodem kobietę, młodszy starszego, a podwładny 
szefa, to bywają sytuacje kłopotliwe, kiedy przed drzwiami stanie dwóch 
panów w jednakowym wieku i tej samej pozycji społecznej. Następują wtedy 
tak często obserwowane wahania, gesty zapraszające do pierwszeństwa i 
obopólne licytowanie, kto w tym towarzystwie jest ważniejszy.

Otóż w takiej sytuacji znaleziono świetne rozwiązanie rodem z kodeksu 
drogowego: pierwszy przez drzwi przechodzi zawsze ten, kto znajduje się po 
prawej stronie.

Gospodarz zawsze przodem przepuszcza gościa, bez względu na wiek i 
stanowisko albo płeć. Natomiast gość, jeśli jest mężczyzną, a gospodarzem 
kobieta, powinien ustąpić pierwszeństwa kobiecie. Dotyczy to również 
sytuacji, gdy gościem jest człowiek młodszy, a gospodarzem starszy 
mężczyzna.

Natomiast w przypadku wchodzenia do pomieszczeń ciemnych lub nieznanych 
mężczyzna wyprzedza kobietę, a młodszy starszego. Dotyczy to także 
sytuacji, kiedy przychodzimy do swojego domu z gościem, którym jest 
kobieta. Wtedy również pierwsi wchodzimy do mieszkania.

Często bywam świadkiem konfliktów przy wychodzeniu i wchodzeniu do 
sklepów lub urzędów. Tam obowiązuje zasada, że pierwszeństwo ma zawsze 
wychodzący. Nawet jeśli widzimy przed sklepem gotującą się do wejścia 
własną teściową, to nie przepuszczamy jej, lecz sami wychodzimy pierwsi.

Wchodząc do restauracji otwieramy drzwi kobiecie i przepuszczamy ją 
pierwszą, ale później do stolika idziemy przed nią, chyba że prowadzi nas 
ktoś z obsługi, wtedy on idzie pierwszy, za nim nasza towarzyszka, a na 
końcu my.

Z kolei wychodząc z lokalu, pierwsza idzie zawsze kobietą, a dopiero za 
nią towarzyszący jej pan.

Sytuacja bardziej się komplikuje, jeśli do lokalu przybyliśmy w dwie 
pary. Wtedy jeden z panów otwiera drzwi, przepuszcza obie panie, następnie 
prowadzi za sobą kolejno: obie panie i pana.

Wchodząc do autobusu panią przepuszczamy przodem. Natomiast pierwszy 
wysiada pan, a następnie podaje wysiadającej pani rękę.

Szef firmy "A" przyjeżdża wraz z sekretarką na spotkanie z szefem firmy 
"B". Kto pierwszy wchodzi do gabinetu?

Jeśli jest to spotkanie oficjalne, to szef, jeśli bardziej towarzyskie - 
szef przepuszcza przodem swoją sekretarkę.





Dzień dobry,

do widzenia,

dziękuję



Trzy słowa, które nie powinny schodzić z ust dobrze wychowanego pana. 
Wprawdzie używane są one dość często, ale jeszcze zbyt mało.

Np. w Szwajcarii każdy wchodzący do pomieszczenia, w którym znajdują się 
ludzie mówi: "Dzień dobry", wychodząc: "Do widzenia". Dotyczy to tak 
sklepów, urzędów jak i tramwajów oraz autobusów. Stwarza to bardzo 
serdeczną atmosferę. Wprawdzie u nas mogłoby się to wydawać zaskakujące, 
gdyby pan wchodząc do tramwaju, czy autobusu powiedział głośno "Dzień 
dobry" (mógłby być posądzony o chęć sprawdzenia biletów), ale może znajdą 
się odważni i zaszczepią ten piękny zwyczaj na naszym gruncie.

Natomiast dziękować powinniśmy częściej, niż to nam się zdarza: za 
wspólną podróż, za każdą usługę i przysługę, za komplement, za miłe słowa, 
za pytanie o zdrowie i jeszcze za dziesiątki innych rzeczy.

W całym cywilizowanym świecie istnieje zwyczaj pisemnego dziękowania za 
otrzymane, również pisemne, życzenia i gratulacje: z okazji uroczystości 
rodzinnych, awansów, imienin itp. Pozwala to na późniejsze uniknięcie pytań 
typu: "Czy moje życzenia doszły?". Jeśli zaś nie musimy odpowiadać 
pisemnie, gdyż z "życzeniodawcami" zobaczymy się osobiście, to 
podziękowania należy złożyć zaraz po przywitaniu się.

Czy należy dziękować kelnerowi za podanie obiadu, sprzątaczce za 
wyniesienie śmieci, a więc tym, dla których te czynności są obowiązkiem?

Również. Słowo "dziękuję" może być też zachętą do lepszego ich 
wykonywania.





Elegancja



Elegancja pochodzi od łacińskiego słowa "elegantia" i dosłownie znaczy 
"wyborność". Elegancja wynika z dobrego smaku i jest zewnętrznym wyrazem 
psychicznych potrzeb człowieka, bywa efektem poglądów, wewnętrznego ładu 
oraz wdzięku, co w sumie tworzy harmonię w sposobie bycia i ubierania się. 
Człowiek elegancki ma pokrycie na to jak się zachowuje oraz co i jak nosi. 
Elegancja nie rzuca się w oczy swymi szczegółami lub ekstrawagancją, lecz 
zgodnością treści i formy. Elegancki pan nie musi być modny, jeśli aktualna 
moda jest obca jego osobowości i do niego nie pasuje. Natomiast elementy 
mody mogą tworzyć składniki elegancji. Mężczyzna elegancki niczego ani 
nikogo nie powiela, jego zachowanie i ubiór jest niepowtarzalny i 
charakterystyczny tylko dla niego.

Modnym można być za pieniądze, czego nie da się powiedzieć o elegancji. 
Ta bowiem jest nie do kupienia.





Etykieta



Pochodzi od francuskiego słowa "etiquette" i oznacza ceremonialny sposób 
zachowania się. W potocznym zrozumieniu tego słowa znaczy to samo, co dobre 
wychowanie, chociaż jest to porównanie błędne, bo etykiety można się 
nauczyć, natomiast dobre wychowanie wynika z naszej postawy wobec otoczenia 
oraz potrzeb.

Formy etykietalne w przeważającej części dają się zastosować tylko w 
wyjątkowych okazjach. Dlatego stosowanie wszystkich zasad etykiety w życiu 
codziennym może się wydać śmieszne.





Frak



Wprawdzie noszenie fraka nie jest czynnością codzienną i można życie 
przeżyć nie zakładając tego uroczystego stroju, ale może się zdarzyć, że 
żeniący się kolega zaprosi nas na ślub w charakterze świadka i zażyczy 
sobie, abyśmy w tym stroju wystąpili, lub zostaniemy zaproszeni na 
uroczystość, na której frak będzie obowiązujący.

Po pierwsze, trzeba przyjąć do wiadomości, że rzadko kiedy pożyczony frak 
leży na mężczyźnie jak własny. "Frakowe" towarzystwo natychmiast dopatrzy 
się proweniencji tego ubioru. Dlatego, jeśli już decydujemy się wziąć 
udział w tak poważnej gali, to trzeba spodziewać się dużego wydatku, bowiem 
uszycie fraka jest rzeczą kosztowną i jego cena oscylowała zawsze w 
granicach dwóch drogich garniturów.

Po drugie trzeba pamiętać, że krąży opinia, iż frak dobrze leży na 
mężczyźnie dopiero w trzecim pokoleniu. To znaczy, że przed założeniem tego 
ubioru należy nauczyć się w nim chodzić i zachowywać, a poprzez ćwiczenia 
dogonić te trzy pokolenia, i to w krótkim czasie.

Frak można założyć jako strój uroczysty dzienny - do godziny #19#/00 oraz 
jako strój uroczysty wieczorowy - po #19#/00.

Frak zakładany przed południem różni się od fraka zakładanego wieczorem 
tylko kolorem kamizelki (rano kamizelka czarna, wieczorem - biała). 
Wszystko inne pozostaje bez zmian.

Jak wygląda frak?

Jest to uroczysty strój męski w formie krótkiej marynarki z długimi, z 
tyłu spadającymi poza kolana, dwiema połami. Uszyty jest z czarnego sukna, 
czasami z czarnej elano-wełny, klapy zaś ma pokryte jedwabiem. Spodnie z 
tego samego materiału z naszytymi na zewnętrznych szwach galonami. Obecnie 
egzystują obok siebie dwa rodzaje fraków: angielski - bardziej opasujący 
ciało, z bardzo długimi połami, sięgającymi poza zgięcia kolan, i francuski 
- bardziej "kusy", bardziej wycięty, z połami do kolan. Ten pierwszy lepiej 
się prezentuje na mężczyznach wysokich, drugi - na niższych i tęższych.

Ale sam frak to nie wszystko. Nie mniej ważne są dodatki.

I tak, do fraka obowiązuje:

- koszula - biała usztywniona,

- krawat - biała muszka wiązana,

- obuwie - lakierki,

- kamizelka - biała pikowana (do godz, #19#/00 - czarna, gładka),

- kołnierzyk - stojący, z łamanymi rogami,

- rękawiczki - skórkowe, białe (tylko do płaszcza),

- płaszcz - czarny,

- kapelusz - cylinder,

- odznaczenia - mogą być pełne lub miniaturki,

- zegarek - kopertowy z dewizką, w kamizelce lub na czarnej wstążce, w 
kieszeni spodni,

- spinki do mankietów - srebrne, złote lub z masy perłowej,

- szalik - biały, jedwabny,

- chusteczka - biała, jedwabna,

- skarpetki - czarne, gładkie.

Uwaga: Spodnie do fraka nosi się na szelkach, nie zaś z paskiem.

Decydując się na włożenie fraka trzeba pamiętać, że strój ten nie znosi 
słońca, to znaczy, że nie można się w nim pokazywać w ciągu dnia poza 
budynkiem. Dlatego udając się we fraku na bal lub przyjęcie należy, jeśli 
się nie ma własnego samochodu, zaplanować wydatek na taksówkę.

W godzinach przed- i popołudniowych frak zakłada się z okazji wizyt 
międzypaństwowych, podczas uroczystych śniadań, składania wizyt u głowy 
państwa. Wtedy nosi się czarną kamizelkę.

Decydując się na wystąpienie we fraku trzeba pamiętać o kilku zasadach:

- nie trzyma się rąk w kieszeni spodni,

- nie wolno opierać się o meble ani ściany,

- siadając odrzuca się polę fraka, tak żeby na niej nie usiąść,

- w stroju tym siada się na krześle najczęściej bokiem, na wprost tylko w 
przypadku jedzenia przy stole. W tym przypadku obie poły fraka winny zwisać 
po obu stronach krzesła,

- w żadnym wypadku nie wolno zdejmować górnej części fraka, nawet jeśli 
panuje tropikalna temperatura.

Jeśli czekają nas tańce to trzeba zabrać ze sobą ze dwie pary jedwabnych 
białych rękawiczek. Zakładamy je tylko do tańca po to, by spoconą dłonią 
nie dotykać odkrytych pleców partnerki. Podczas przyjęcia rękawiczki nosi 
tylko służba.

Przy zdejmowaniu wierzchniego okrycia obowiązuje następujący porządek: 
cylinder (kapelusz), rękawiczki, szalik, płaszcz. Przy wkładaniu: płaszcz, 
szalik, rękawiczki, cylinder.

Czy można do fraka założyć czarną muszkę?

Tak, ale pod warunkiem, że jest się na przyjęciu w charakterze służby. 
Właśnie po czarnej muszce, czarnej kamizelce, a także po rękawiczkach 
poznajemy ludzi zatrudnionych służbowo.

Czy frak zawsze jest koloru czarnego?

Nie zawsze, ale kolorowe noszą ludzie przyzwyczajeni do ekstrawagancji, 
np. piosenkarze, aktorzy, muzycy. Artystom wybacza się także i to, że do 
fraka zakładają golf zamiast koszuli.

Czy do fraka można założyć pas zamiast kamizelki, jak do smokingu?

Nie można. Frak i smoking powstały w różnych epokach, więc nie powinno 
się przenosić elementu jednego stroju do drugiego.

W jaki sposób można się zorientować, jakie ubranie należy założyć na daną 
uroczystość?.

Jeżeli organizatorzy przyjęcia stawiają warunki związane ze strojem, to 
umieszczają odpowiednie informacje na zaproszeniu. I tak:

White tie - czyli biały krawat - oznacza, że należy przyjść we fraku.

Black tie - czyli czarny krawat - oznacza, że w smokingu,

Cutaway - sugeruje, że należy przyjść w żakiecie.

Bywa też, że informacje podawane są w języku francuskim:

Cravate blanche - frak,

Cravate noire - smoking,

Tenue de ville - zmusza nas do włożenia ubrania wizytowego.

Czy na zaproszeniach bywają wskazówki dotyczące ubioru partnerki?

Nie. Kobieta powinna dostosować swój ubiór do mężczyzny: do żakietu pana 
pani zakłada kostium, przy smokingu pani winna być w sukni wizytowej 
bardziej strojnej, zaś przy fraku - w długiej balowej.





Fryzura



Elegancki pan jest zawsze uczesany i bywa częstym gościem u fryzjera. Im 
starszy pan, tym częściej powinien odwiedzać mistrza grzebienia. Farbowanie 
włosów lub noszenie peruk jest rzeczą śmieszną i świadczy o głębokich 
kompleksach. Nie należy się wstydzić swojej łysiny czy siwizny. I tak 
wszyscy zauważą, co jest na głowie naturalne a co sztuczne.

Nie należy poprawiać uczesania przy stole, czy w obecności innych osób. W 
celu doprowadzenia włosów do porządku trzeba opuścić towarzystwo.

A jeśli włos nam się zwichrzy, to lepiej niech pozostanie w nieładzie, 
niż byśmy mieli czesać się publicznie.

Trwała ondulacja u pana jest dopuszczalna, jeśli nie zwraca uwagi, a 
jedynie służy do utrzymania włosów w stałym porządku.





Gafa



Słowo to pochodzi od francuskiego "gaffe" (niezręczność).

Polskiego odpowiednika tego słowa nie ma. Najbliższe jest młodzieżowe 
określenie: "dać plamę".

Nie ma człowieka, który nie miałby na swoim "sumieniu" gaf. Gafy mogą być 
słowne (gdy zdarzy nam się powiedzieć coś niecenzuralnego lub coś, co 
innych może zaszokować lub urazić), bądź sytuacyjne, np. gdy przy jedzeniu 
ryby zaczniemy posługiwać się nożem lub gdy włożymy nóż do ust, co bywa 
również poważnym "wykroczeniem" przy stole, itp.

Jedno lekarstwo jest dobre na gafę, a mianowicie: wdzięk i szybka 
reakcja. Kiedyś raz byłem świadkiem takiego oto wydarzenia: Na pewnym, 
bardzo dostojnym przyjęciu młody człowiek zaczął właśnie kroić rybę nożem. 
Gdy zobaczył zdumione miny siedzących przy stole, zorientował się, co 
zrobił i wybrnął z sytuacji mówiąc: "W "Lalce" Bolesława Prusa jest scena, 
kiedy na przyjęciu u panny Łęckiej Wokulski je rybę nożem. Chciałem 
sprawdzić, czy państwo, podobnie jak Izabela Łęcka to dostrzegą!"

Obecni przyjęli to za dobry żart, zaś młody człowiek odłożywszy nóż już 
dalej jadł rybę dwoma widelcami.

Innym sposobem wybrnięcia z sytuacji jest "nie zauważenie" swojej gafy i 
po jakimś czasie przeproszenie za popełniony nietakt.





Golenie



Golenie powinno być codzienną czynnością każdego mężczyzny, nawet tego, 
który zapuścił brodę i wąsy. Nie wystarczy posiadać piękny zarost, ale 
trzeba go codziennie pielęgnować. Zaniedbana broda i wąsy stwarzają podobne 
wrażenie jak niestrzyżony trawnik.

Natomiast nie noszący zarostu mężczyzna winien golić się raz dziennie. 
Prawdziwy Mężczyzna - nawet dwa razy dziennie!

A wytworny mężczyzna?

Wytworny mężczyzna jest zawsze ogolony!





Hymn



Znałem człowieka, który stawał na baczność, kiedy o północy miał włączone 
radio i grano właśnie hymn państwowy.

Może to i przesada, jak sądzą niektórzy, ale stosunek do symboli 
narodowych (a takim symbolem jest hymn "Jeszcze Polska nie zginęła") 
świadczy o naszej kulturze i dobrym wychowaniu.

Jeśli jesteśmy poza domem, a znajdziemy się w miejscu, w którym odbywa 
się uroczystość państwowa i grany jest hymn, to wypada zatrzymać się na ten 
czas. Jeśli jesteśmy w nakryciu głowy - należy je zdjąć. Amerykanie mają 
piękny zwyczaj kładzenia prawej ręki na sercu.

Okazywanie szacunku należy się także hymnom innych państw. Bywają 
przypadki - szczególnie na naszych stadionach piłkarskich - że w czasie, 
gdy jest wykonywany hymn gości, publiczność gwiżdże. Może gdyby zagraniczni 
zawodnicy zeszli z boiska i mecz się nie odbył, zmieniono by stosunek do 
tych ważnych dla każdego człowieka melodii.

Czy w czasie, gdy wykonywany jest hymn można siedzieć?

Musi to być szczególna sytuacja. Na ogół wypada wstać.

Czy w czasie, gdy wykonywany jest hymn można rozmawiać?

Nie wypada. Rozmawianie w tym czasie jest oznaką lekceważenia kraju, 
którego hymn jest grany.





Impertynent



Mężczyzna zachowujący się bezczelnie wobec otoczenia, gbur, grubianin, 
starający się narzucić swój styl bycia, nie liczący się z otoczeniem oraz 
zwyczajami i prawami obowiązującymi w środowisku.

Z impertynentem nie ma sensu rozmawiać, ani dyskutować. Najlepszym 
sposobem na impertynenta jest nienawiązywanie z nim żadnych kontaktów, ani 
osobistych, ani służbowych. Jednym słowem udawanie, że nie istnieje.

Nazwanie kogoś impertynentem jest bardzo obraźliwe i tego słowa w 
określaniu bliźniego nie należy używać bez uzasadnienia.





Intuicja



Przeczucie, zdolność do wydawania sądów, rozwiązywania zagadnień, wybór 
właściwego postępowania, a w przypadku savoir-vivre'u - umiejętność 
prawidłowego zachowania się przy braku posiadanej wiedzy na ten temat. Nie 
wszystkich form grzecznościowych można się nauczyć, nie wszystkie 
zachowania można przewidzieć. W takiej sytuacji intuicja może być niezwykle 
przydatna dla wyboru odpowiedniego wariantu postępowania.





Jedzenie pieczywa



Jesteśmy chyba jednym z nielicznych cywilizowanych krajów, w których 
pieczywo się odgryza. Tymczasem pieczywo należy łamać i po kawałeczku 
wkładać do ust (nie dotyczy to gotowych kanapek, które trudno byłoby 
łamać). Łamanie chleba obowiązuje również podczas jedzenia przystawek. W 
tym wypadku odłamujemy kawałek pieczywa, smarujemy go masłem i wkładamy do 
ust. Naturalnie, muszą to być małe kawałki, by nie skusiła nas chęć 
odgryzienia mniejszej porcji.

Podczas bardziej oficjalnych posiłków powstaje zawsze pytanie, czy 
pieczywo należy brać ręką, czy widelcem. W tej sprawie nie ma 
jednoznacznego rozwiązania, a więc można i tak, i tak. Jeśli mamy czysty 
widelec, to wygodniej i higieniczniej jest wziąć pieczywo widelcem. 
Najlepiej w przypadkach wątpliwych wstrzymać się chwilę i zobaczyć jak 
postępują gospodarze.





Jour fixe



We Francji określenie dnia, w którym ktoś regularnie przyjmuje wizyty. W 
takim dniu, na ogół po godzinie #18#/00, można bez zapowiedzi składać 
wizytę. Koniec wizyty mija z godziną #20#/00 i należy wtedy przestrzegać 
tej granicy. Także i czas trwania odwiedzin w takim dniu nie powinien 
przekroczyć jednej godziny. Ale "wpadanie" nawet na kilkanaście minut jest 
mile widziane. Na tego rodzaju odwiedziny nie trzeba się specjalnie 
ubierać. Jour fixe nie łączy się z żadnymi przyjęciami związanymi z 
jedzeniem.





Karty



Oto kilka rad dla panów, którzy lubują się w tego rodzaju rozrywce:

- nie korzystać z każdego zaproszenia do gry,

- zawsze sprawdzać z kim zasiądzie się do stolika,

- nie grywać z nieznajomymi partnerami,

- nim się zacznie grać, ustalić stawkę,

- odmówić, jeśli stawka jest dla nas za wysoka,

- po przegraniu sumy przeznaczonej na grę przeprosić i odejść od stolika,

- nie okazywać radości z wygranej,

- po wygraniu pozostać jakiś czas w grze,

- w przypadku zaciągnięcia długu oddać w ciągu 24 godzin przegraną lub 
pożyczoną sumę,

- nie okazywać zdenerwowania w sytuacji, kiedy karta "nie idzie",

- w czasie gry zachowywać milczenie,

- nie pouczać partnerów ani nie robić im uwag,

- nie grać zbyt długo w domu prywatnym,

- nie siadać do gry nie mając pieniędzy,

- grać dla przyjemności, a nie dla wygranej,

- w razie różnicy zdań - ustąpić partnerom,

- unikać tych gier karcianych, w których myślenie i inteligencję 
zastępuje przypadek.

Prócz graczy bezpośrednich zdarzają się często "gracze" - kibice. Należy 
pamiętać, że grający na ogół nie znoszą takich współgrających. Jeśli gracz 
zgodzi się na obserwowanie jego gry przez osobę drugą, należy wtedy 
powstrzymać się od uwag, komentarzy oraz dawania znaków. Kibic jednego 
gracza nie powinien w czasie gry zmieniać miejsca obserwacji.





Kawiarnia



Jeśli umówiliśmy się z kimś na kawę do kawiarni, mamy dwie możliwości 
spotkania: albo w miejscu umówionym, albo w samej kawiarni. W obu 
przypadkach młodszy przychodzi na spotkanie pierwszy, mężczyzna czeka na 
kobietę, a pracownik na szefa. W sytuacji, kiedy umawiają się koledzy - 
grzeczniejszy przychodzi wcześniej.

Jeśli w kawiarni spotykamy się z kobietą, mężczyzna powinien przyjść 
przed panią kilka minut, żeby zająć miejsce przy stoliku i usiąść tak, by 
mógł widzieć wchodzącą towarzyszkę. Kobieta umówiona na spotkanie w 
kawiarni musi mieć pewność, że towarzyszący jej mężczyzna już na nią czeka. 
Jeśli pani zostawia płaszcz w szatni (kobietę nie obowiązuje ogólny nakaz 
zostawiania okryć), mężczyzna pomaga jej zdjąć okrycie. Jeśli natomiast 
decyduje się na wypicie kawy w płaszczu, pan powinien podejść do drzwi i 
przeprowadzić panią przez salę do stolika.

W przypadku, gdy obsługa przynosi jedną kartę, pan oddaje ją pani, a 
dopiero później sam wybiera odpowiednie menu. Nie wypada podpowiadać 
kobiecie, co ma wybrać do jedzenia, gdyż może to być potraktowane jako 
skąpstwo.

Jeśli zaproszenie "wyszło" od pana - rachunek płaci on; jeśli od pani - 
każdy może płacić za siebie.

W kawiarni nie należy się niecierpliwić, gdy nie jesteśmy obsłużeni 
natychmiast. Goście w kawiarni są bowiem jak zakochani - nie liczą czasu. 
Byłoby również nietaktem ze strony kelnera sugerowanie, że czas opuścić 
lokal, by dać miejsce innym gościom.

Opuszczając kawiarnię kobieta idzie pierwsza, mężczyzna za nią (patrz: 
hasło Drzwi). W szatni pan podaje płaszcz pani, chyba, że pani jest w 
sportowej kurtce.

Widząc siedzącą samotną panią nie należy pytać, czy można się do niej 
dosiąść. Widocznie czeka ona na kogoś. Jeśli jest to nasza znajoma, to 
nawet wypada jej towarzyszyć, aż nadejdzie ten, z którym była umówiona, a 
następnie zmienić stolik. W kawiarni możemy witać się ze znajomymi 
podchodząc do ich stolika. Można nawet, jeśli zostaniemy zaproszeni, 
przysiąść się, ale nie należy zbyt długo korzystać z tej propozycji.

Które miejsce należy zaproponować pani przy stoliku?.

Zawsze to, które pozwala jej widzieć wejście do lokalu.

Jeśli w kawiarni ktoś się pani ukłonił, a ona odkłoniła się, czy jej 
towarzysz musi zrobić to samo?

Jeśli siedzi tyłem to nie musi. Jeśli zaś przodem do kłaniającego się, to 
wypada się ukłonić. Natomiast nie wypada pytać kim jest kłaniający się, 
jeśli pani sama tego nie powie.





Kieliszki



Kieliszki - podobnie jak sztućce - sygnalizują, co gospodarze podadzą 
gościom do jedzenia. Szkło ustawione jest również w kolejności podawania 
potraw. Pierwsza zawsze stoi szklanka do wody, za nią kieliszek do wódki 
(wprawdzie do obiadu nie podaje się alkoholu tego typu, lecz może się 
zdarzyć), następnie kieliszek do białego wina, obok - kieliszek do 
czerwonego wina, a następnie kieliszek do szampana.

Zaproszony gość winien pamiętać, że białe wina podaje się do mięs białych 
(ptactwo), zaś czerwone do mięs ciemnych.

Dowcipnie pisał o tym autor wierszyka, powtarzanego prawie we wszystkich 
podręcznikach związanych z zachowaniem się przy stole:

Ryby, drób i cielęcina,@ Lubią tylko białe wina.@ A pod woły, sarny, 
wieprze@ Jest czerwone wino lepsze.@ Cukry, frukty i łakotki@ Lubią tylko 
wina słodkie,@ A szampana, wie i kiep,@ można w czasie, po i przed!

Wystarczy więc nauczyć się tej rymowanki i już na całe życie zapamiętać 
co którym winem popijać.





Kindersztuba



Określenie to pochodzi z języka niemieckiego i oznacza potocznie 
wychowanie, ogładę, umiejętność zachowania się nabyte w domu rodzinnym. 
Posiadanie kindersztuby jest komplementem podkreślającym dobre wychowanie. 
Często mówi się: "To człowiek z kindersztubą".





Kolory



Kobieta może chodzić ubrana kolorowo, mężczyzna - nie za bardzo. 
Elegancki pan im starszy, tym bardziej musi uważać, by nie ośmieszyć się 
dobierając różnokolorowe elementy swego stroju. Trzy zharmonizowane ze sobą 
kolory - to wszystko, na co może pozwolić sobie mężczyzna.

Dobierając kolorystycznie ubranie i dodatki trzeba pamiętać, że są 
kolory, które żyją "w symbiozie", i takie które się "nie znoszą". Oto 
przykładowe, właściwe skojarzenia barw:

- brąz, beż, zieleń, żółcień,

- szary, granatowy, czarny,

- szary, bordo, czerń.

Do wszystkich trzech zestawów pasuje kolor biały.

Możemy więc ubrać się następująco:

- brązowa marynarka, beżowe spodnie, brązowe buty, biała koszula, brązowy 
krawat;

- zielona marynarka, brązowe spodnie, brązowa koszula, zielony krawat, 
brązowe buty;

- granatowa marynarka, popielate spodnie, popielata lub granatowa 
kamizelka, biała koszula, popielaty lub granatowy krawat, czarne buty;

- czarny garnitur, bordowa kamizelka, biała koszula, bordowy krawat, 
czarne buty;

- szara marynarka, czarne spodnie, czarna kamizelka, biała koszula, 
czarny lub popielaty krawat, czarne buty;

- biały garnitur, kolorowa kamizelka, krawat w kolorze kamizelki, biała 
koszula, białe buty (jeśli do białego garnituru założymy brązową koszulę, 
brązową kamizelkę i biały krawat, to buty mogą być w kolorze koszuli.





Kwiaty



Czy wypada, będąc na przedstawieniu w teatrze lub na koncercie, przesłać 
kwiaty ulubionej artystce czy aktorce?

Otóż wypada, i to bardzo.

Jeśli rzecz ma miejsce w filharmonii, to można je wręczyć osobiście w 
czasie pokoncertowych owacji mówiąc przy tym krótki komplement typu: 
"Jestem pani grą zachwycony. Dziękuję za piękne przeżycia!". W takim 
przypadku nie trzeba dołączać wizytówki. Natomiast w teatrze przesyłamy 
wiązanki przez kierownika widowni, który ma obowiązek dostarczyć kwiaty 
adresatce. W tym przypadku dołączamy swój bilet wizytowy lub odpowiedni 
kartonik z podziękowaniem. Może to być jedno tylko słowo "dziękuję" i 
podpis (jeśli nie jest to wizytówka z wydrukowanym nazwiskiem) lub kilka 
słów, np.: "Jestem wzruszony. Gratuluję pięknej roli. Jest Pani wspaniała!" 
Nie musimy bać się wielkich słów, ponieważ artyści są do nich 
przyzwyczajeni i takich właśnie określeń oczekują.

Trzeba przy okazji pamiętać, że w teatrach dramatycznych nie ma zwyczaju 
wręczania aktorom kwiatów po ukłonach (poza premierą). Najczęściej kwiaty 
dostarczane są do garderoby. Można więc nie doczekać się przyjemności 
ujrzenia swojego bukietu wnoszonego przy światłach rampy.

Inaczej jest w teatrach muzycznych. Tam na ogół każdego dnia śpiewający 
otrzymuje wiązanki kwiatów, i zarówno oni jak i odpowiednie służby są na to 
przygotowani. Pamiętać tylko należy, żeby kwiatów nie posyłać "czwartej 
chórzystce z prawej strony" lub, co gorsza, statystce. Można ją wtedy 
narazić na nieprzyjemne uwagi tych, którzy tego dnia kwiatów nie otrzymali, 
a grali czołowe role.

Wygląda to trochę humorystycznie, jeśli fatygujemy doręczyciela, by 
wparadował na scenę z jednym tylko skromnym tulipanem. Wiązanka winna 
składać się przynajmniej z trzech kwiatów.

Ponadto, kupując kwiaty, należy wybrać taki ich gatunek, który przez 
kilka godzin jest w stanie zachować świeżość.

W teatrach nie należy wchodzić osobiście z kwiatami na scenę.

Przeważnie finał sztuki jest już odpowiednio skomponowany przez reżysera 
i każde nieoczekiwane wtargnięcie na scenę może skończyć się ośmieszeniem 
ofiarodawcy, kiedy mu kurtyna spadnie na głowę.

Będąc fanem ulubionej aktorki bywa się kilkakrotnie na tym samym 
przedstawieniu. Jednak kwiaty można przesłać tylko raz. Wielokrotne 
otrzymywanie kwiatów od wielbiciela w tym samym spektaklu bardzo krępuje 
artystki i wzbudzą podejrzenie co do czystości intencji ofiarodawcy.

Można także przesłać kwiaty ulubionemu artyście - mężczyźnie, jeśli 
naturalnie są one wyrazem uznania dla jego talentu.

Istnieje także zwyczaj - choć dzisiaj trochę już zapomniany - przesyłania 
kwiatów przez kwiaciarnie. W każdym mieście bywają takowe, które trudnią 
się dostarczaniem bukietów do domu. Można taki bukiet przesłać gospodarzom 
w podziękowaniu za spędzony u nich wieczór lub wysłać wiązankę jako 
zapowiedź przybycia z wizytą. W obu przypadkach należy dołączyć do kwiatów 
bileciki z informacją, że dziękując za zaproszenie potwierdza się swoje 
przybycie o wyznaczonej godzinie.

Naturalnie, kwiaty należy adresować do gospodyni domu.

Czy rodzaj ofiarowywanych kwiatów jest obojętny?

Obecnie tak. Ale istnieją ludzie, którzy "mowę" kwiatów traktują 
poważnie. Na wszelki wypadek nie należy niezamężnej kobiecie ofiarować 
białych lilii, a staruszce białych chryzantem pod koniec października.





Lampka wina



Lampką wina nazywa się często jedną drugą coctailu, ponieważ trwa o 
połowę krócej niż coctail, czyli godzinę.

Lampka wina organizowana jest w samo południe i należy do najkrótszych z 
przyjęć (krótszy jest tylko aperitif).

Przyjęcie takie organizowane jest najczęściej dla pracowników; a więc 
uczestniczymy w nim bez partnerek. Jest to również przyjęcie typu: "na 
stojąco".

Czego można się spodziewać na tego rodzaju przyjęciu?

Otóż, gość nie musi przychodzić dokładnie o umówionej godzinie. Może się 
spóźnić, ale tylko do piętnastu minut.

Podczas takiego przyjęcia serwowana jest niewielka ilość jedzenia (np. 
kanapki) oraz napoje alkoholowe, np. coctaile.

Nie musimy czekać do końca przyjęcia. Możemy je opuścić już po kilkunastu 
minutach uczestniczenia. Nie ma obowiązku witania się i żegnania z 
obecnymi. Ubranie dostosowujemy do godziny przyjęcia (patrz: hasło 
Ubrania).





Listy



Pisanie listów jest sztuką (i niestety) sztuką zanikającą.

A listy musimy pisać i pisać będziemy, bo jeśli nawet zastąpią je inne 
sposoby komunikacji, to i tak ten rodzaj przekazywania wiadomości 
pozostanie szczególną i serdeczną formą więzi między ludźmi.

Wiadomości o tym jak pisać listy urzędowe można znaleźć w wielu wydanych 
poradnikach (patrz także: hasło Tytułowanie), natomiast pisanie listu 
prywatnego jest indywidualną twórczością piszącego i nie można uczynić tego 
za pomocą gotowych formułek. List taki jest osobistym monologiem piszącego 
skierowany do adresata. Ważniejsza w nim jest treść, niż forma; ważniejsze 
to, co się chce powiedzieć, niż jak to wyrazić.

Listy prywatne można pisać odręcznie, na maszynie lub na komputerze. 
Najładniejszą jednak formą jest pisanie własnoręczne. Ale jeśli ktoś ma 
bardzo brzydki charakter pisma, lepiej jest posłużyć się maszyną do 
pisania.

List pisany na komputerze może wywołać wrażenie, że piszący pragnie 
pochwalić się posiadanym sprzętem lub umiejętnością posługiwania się nim.

Podczas pisania listu na maszynie lub komputerze musimy pamiętać o 
dopisaniu kilku słów pismem odręcznym. Należy to uczynić pod koniec listu, 
najlepiej wykorzystując akapit na załączone pozdrowienia.

Listy zajmujące do pół strony powinny być pisane ręcznie. Dopiero dłuższe 
- maszynowo. Listy do osób starszych także lepiej pisać jest piórem, 
ponieważ pismo odręczne jest w pewnym stopniu odzwierciedleniem szacunku do 
adresata.

List powinien być zawsze podpisany czytelnie (jeśli nie posiadamy 
blankietów z nadrukiem). Jeśli mamy taki papier, to pisząc do osób 
zaprzyjaźnionych możemy podpisywać się tylko imieniem.

Nie należy przesadzać z tzw. "postscriptum". Dwa tego rodzaju dopiski 
przy całostronicowym liście są do przyjęcia. Większa ilość dopisków może 
sugerować, że nadawca jest nieuważny i roztargniony.

Wysyłając list należy pamiętać o napisaniu na kopercie adresu zwrotnego. 
Brak takiego adresu sugeruje, że adresat nie życzy sobie odpowiedzi. Jeśli 
adres zwrotny jest umieszczony na papierze listowym, to umieszczanie go na 
kopercie można sobie darować.

Pan piszący do kobiet powinien unikać w zakończeniu listów takich zwrotów 
jak: całuję, tęsknię, tulę w myślach itp. Chyba, że pisze on do żony lub 
narzeczonej.

Papier listowy należy składać najpierw wzdłuż, a następnie w poprzek 
kartki i wkładać do koperty tak, aby grzbiet był na górze. Gdy jest się w 
towarzystwie nie należy czytać otrzymanych listów. Jeśli już nastąpi taka 
konieczność, należy otoczenie przeprosić.

Dużym nietaktem jest pokazywanie prywatnych listów osobom trzecim, jak 
też publiczne odczytywanie ich fragmentów.

Jeśli chcemy wysłać list za pośrednictwem znajomego, wręczamy mu kopertę 
nie zaklejoną. Jeśli zaś sami poproszeni zostaniemy o taką przysługę, to 
otrzymawszy otwarty list niezwłocznie zaklejamy go, jeszcze w obecności 
nadawcy. Listy wysyłane nie za pośrednictwem poczty oznaczamy dodatkowo 
"P8g", co oznacza: przez grzeczność. (patrz: hasło Poste restante).

Jeśli zdarzy nam się otworzyć list adresowany nie do nas, to oddając go 
adresatowi przyznajemy się do tego, przepraszając jednocześnie za pomyłkę.

Pamiętać należy, że tajemnica korespondencji obowiązuje również miedzy 
małżonkami, między rodzicami i dziećmi oraz wśród rodzeństwa, bez względu 
na wiek dzieci.

Przy przesyłaniu korespondencji ważna jest data. Często zapomina się o 
tym, a przecież data w liście może być bardzo istotna dla jego treści.





Lunch (czyt.: lancz)



Po polsku oznacza śniadanie. Wbrew pozorom jednak posiłek ten ma ze 
śniadaniem niewiele wspólnego.

W Polsce śniadanie jada się od wczesnego rana do południa. Bywają też 
drugie śniadania, ok. dwunastej. Lunch rozpoczyna się najwcześniej o 12.30. 
Jest to przyjęcie organizowane zwykle dla niewielkiej liczby osób, często 
dla gości przyjezdnych, którzy dopiero po śniadaniu podejmują swoje 
obowiązki. Odbywa się ono "na siedząco". Ponieważ zaproszenie na lunch ma 
charakter dość uroczysty, należy włożyć z tej okazji ubranie wyjściowe.





Moda



Przemijający zwyczaj, czasowo wpływający na upodobania ludzi, którzy nie 
posiadają skrystalizowanych poglądów, ulegając poglądom innych.

Moda przejawia się najczęściej w zmianach ubioru, ale dotyczy także 
innych sfer życia. Istnieje mylny pogląd, że być modnym znaczy to samo co 
być nowoczesnym. Moda w ubiorze zmieniana jest z myślą o jak najszerszej 
klienteli i do niej jest adresowana.

Człowiek modny nie musi być elegancki, bo nie każdemu aktualna moda 
pasuje. Natomiast elementy mody mogą być składnikiem elegancji. Zmiany mody 
w stroju kierowane są najczęściej do młodego pokolenia i panowie w średnim 
wieku nie powinni jej bezgranicznie ulegać.

Ktoś mądry powiedział, że elegancja jest wynikiem potrzeb, a moda - 
portfela.





Muszka



Krawat wiązany w kształcie kokardy. Muszka nazywana jest czasami 
"dyplomatką". Muszki można nosić do różnych garniturów, natomiast do 
smokingu i fraka - obowiązkowo. Do fraka nosimy białą muszkę, zaś do 
smokingu - czarną (czarne muszki noszą kelnerzy, i po tym odróżniamy ich od 
gości, jeżeli przyjęcie jest we frakach).

Muszka zawsze powinna być wiązana, nie zaś gotowa. Gotowe muszki są tym 
samym czym krawaty na gumce.

Ponieważ muszka jest elementem stroju balowego i towarzyskiego, to 
prawdopodobnie w związku z tym powstało określenie: "On jest pod muchą!"





Napiwki



Dawanie napiwków jest na całym świecie rzeczą codzienną. Dodatkowe 
"gratyfikacje" daje się za wszystko: za otwarcie drzwi, za przywołanie 
taksówki, za wniesienie walizki do pokoju hotelowego, za obsługę kelnerską 
w restauracji. Mężczyzna powinien być zawsze przygotowany na ten dodatkowy 
wydatek, szczególnie kiedy przebywa w towarzystwie kobiety. Obsługujący nas 
potrafią swoim zachowaniem upokarzać, oczekując nachalnie na napiwek. Ile 
dawać? Otóż w restauracji taką przyjętą kwotą jest 5-10% rachunku lub 
końcówka zamykająca się w tym procencie. Płacąc mówimy "dziękuję", co jest 
znakiem dla kelnera, że nie trzeba wydawać reszty.

Nieprawdą jest, że im kto bogatszy, tym daje większe napiwki. Milionerzy 
nie rozpieszczają obsługi wysokością napiwków. W przeliczeniu na stałą 
walutę, napiwki wynoszą 0,5 - 1 dolara.

Dawanie napiwków przyjęło się u nas w stosunku do doręczycieli. I w tym 
przypadku, kiedy listonosz przynosi nam pieniądze lub telegram, suma 
pięćdziesięciu centów zupełnie go zadowala.

Jeśli obsługujący ma pomocnika, wtedy dajemy napiwek w podwójnej 
wysokości. Np. jeśli portier, proszony o przywołanie taksówki, posyła po 
nią boya.

Napiwek należy dawać w sposób naturalny, bez robienia przy tym 
specjalnych min czy uśmiechów. Sam gest wyciągniętej ręki wystarczy.

Czy dając napiwek kelnerowi można powiedzieć: "To dla pana"?

Nie. Takie odezwanie upokarza w jakimś sensie kelnera.

Czy kobieta może dawać napiwki?

Jeśli jest w towarzystwie mężczyzny, to w żadnym wypadku.

Jak się zachować, kiedy nie chcemy lub nie możemy dać napiwku?

Mówimy wyraźnie "dziękuję". Ale przy następnej okazji powinniśmy o 
napiwku pamiętać i wręczyć go w trochę wyższej sumie.

Czy za każdym przyniesieniem pieniędzy przez listonosza należy mu dawać 
napiwek?

Jeśli jest to listonosz zaprzyjaźniony z naszym domem - można go zaprosić 
na kawę lub kieliszek nalewki.





Obiad bufetowy



Jeśli na zaproszeniu na obiad znajdować się będzie przymiotnik 
"bufetowy", to należy spodziewać się następujących rzeczy:

Będzie to przyjęcie zorganizowane w południe lub wczesnym wieczorem. 
Rozpocznie się ono kilkunastominutowym aperitifem (patrz: hasło Aperitif), 
a następnie goście zostaną zaproszeni do dużej sali, w której centralnym 
miejscem będzie bufet, czyli stół zastawiony jadłem i napojami. Na stole 
będą znajdowały się talerzyki, szklanki, kieliszki i sztućce, a goście 
obsłużą się sami. Na tego rodzaju przyjęciu ustawione są stoliki i krzesła, 
przy których siada się po nałożeniu na talerzyk jedzenia. Siadać będzie 
można przy dowolnym stole. Można będzie nawet zmieniać miejsce. Należy się 
spodziewać, że prócz zimnych zakąsek podane zostanie jedno danie gorące.

Na takim przyjęciu jest więcej gości niż na obiedzie oficjalnym. Goście 
nie muszą się znać wzajemnie. Nie ma też obowiązku przychodzenia na taki 
obiad z partnerką. Obiady tego rodzaju mają charakter handlowy i są 
najczęściej wydawane na zakończenie różnych uroczystości albo ważnych 
transakcji.





Obiad oficjalny



Otrzymaliśmy zaproszenie na oficjalny obiad. Odpowiedzieliśmy zgodnie z 
zasadami dobrego tonu (patrz: hasło Zaproszenia, ubraliśmy się odpowiednio 
(patrz: hasła Frak lub Smoking) i jesteśmy gotowi do wyjścia. Oficjalne 
obiady odbywają się po godzinie #20#/00 i należy na nie przybywać bardzo 
punktualnie. Jeśli jest to obiad zorganizowany przez osoby prywatne, to 
witać nas będzie gospodyni i gospodarz. Jeśli obiad jest urządzany w 
jakiejś instytucji lub w ambasadzie, to powitani zostaniemy przez 
gospodarza i gospodynię. Punktualne przybycie jest konieczne, ponieważ 
organizator obiadu musi się wcześniej zorientować, kto przybył, a kto nie, 
i ewentualnie przeorganizować rozmieszczenie gości przy stole.

Tego rodzaju przyjęcia rozpoczynają się 15-30 - minutową "uwerturą", 
która nazywa się aperitifem, kiedy to podawane są koktaile, które spożywa 
się na stojąco w czasie swobodnej rozmowy. 15 minut jest górną granicą, 
której nie wolno nam przekroczyć przy ewentualnym spóźnieniu. Jest to 
również czas na wzajemne poznawanie się gości przybyłych na proszony obiad, 
a także na uzyskanie informacji, kto będzie naszą partnerką przy stole.

Jeśli gospodarz przyjęcia nie znał zaproszonego wcześniej, należy wziąć 
ze sobą wizytówkę i wręczyć ją w czasie przedstawiania się. Pozwoli to 
gospodarzowi na bezbłędne zaanonsowanie nas przybyłym wcześniej.

"Wejście jest łatwiejsze od wyjścia" - mówi stare hinduskie przysłowie i 
znakomicie pasuje ono do wszelkich przyjęć, na które możemy zostać 
zaproszeni. A rzecz jest dość prosta: otóż należy opuścić towarzystwo 
najpóźniej po dziesięciu minutach od wyjścia najważniejszego, czy 
honorowego gościa, na cześć którego został zorganizowany obiad. Wychodząc 
żegnamy się najpierw z gospodarzem przyjęcia, a później z gospodynią.





Ojciec chrzestny



Nigdy nie wiadomo, kiedy zostanie się ojcem chrzestnym. Mimo, iż wypada, 
by rodzice dziecka przed złożeniem propozycji delikatnie dowiedzieli się, 
czy dany pan ma ochotę i warunki do udźwignięcia obowiązków wynikających z 
tej funkcji, tu najczęściej kandydat na ojca chrzestnego jest propozycją 
zaskoczony. Sytuację pogarsza fakt, że prośby o zostanie ojcem chrzestnym 
nie wypada odrzucić. Uzasadnioną przeszkodą w wypełnianiu tej pięknej i 
odpowiedzialnej powinności może być: pozostawanie w separacji, rozwód, 
indyferentyzm religijny, a także wcześniejsze wielokrotne przyjmowanie 
obowiązków ojca chrzestnego. Obowiązki te są bowiem bardzo odpowiedzialne. 
To nie tylko jednorazowa uroczystość, to zobowiązanie prawie na całe życie.

Jeżeli zdecydowaliśmy się zostać ojcem chrzestnym, to powinniśmy zdawać 
sobie sprawę z tego, że zadaniem rodziców chrzestnych jest 
współwychowywanie dziecka w tej religii, w jakiej dziecko będzie wyrastało. 
Dlatego rodzice chrzestni powinni być ludźmi wierzącymi i praktykującymi. 
Przyjmując ten obowiązek wchodzimy wraz z matką chrzestną dziecka jak gdyby 
automatycznie do rodziny i nasze miejsce w niej jest zaraz po dziadkach 
matki i ojca.

Przed uroczystością chrztu ojciec chrzestny powinien spotkać się z osobą, 
która wraz z nim ponosić będzie trud wychowania religijnego, poznać ją, 
wymienić poglądy na temat roli rodziców chrzestnych, omówić szczegóły 
dotyczące uroczystości, a także uzgodnić charakter prezentu dla 
chrześniaka, jeśli wcześniej nie zdecydowano aby kupić prezent oddzielnie.

Wszystkie formalności związane z uroczystością chrztu załatwiają rodzice 
dziecka. Ojciec chrzestny powinien zjawić się w domu chrześniaka 
przynajmniej na godzinę przed uroczystością, już odpowiednio ubrany. Chrzty 
odbywają się na ogół w dzień, więc stroje uroczyste nie są tu konieczne 
(szczególnie, że czarny kolor ponoć nie przynosi szczęścia). Najlepiej na 
tę okazję ubrać garnitur wyjściowy ciemnopopielaty lub marengo, z krawatem 
o ciemnej barwie, białą koszulę i czarne półbuty.

Po uroczystości chrztu prawie zawsze mają miejsce przyjęcia, w których 
ojciec chrzestny jest obowiązany uczestniczyć.

Prezent dla chrześniaka, przekazywany jest na ręce matki, wręcza się go 
przed wyjazdem do kościoła.

Po tej uroczystości ojciec chrzestny powinien pamiętać o następujących 
datach w życiu chrześniaka:

- rocznica urodzin i chrztu,

- dzień imienin,

- pierwszy dzień pójścia do szkoły,

- ukończenie szkoły podstawowej,

- dzień pełnoletności,

- zdanie egzaminu dojrzałości.

Powinien również brać udział w Pierwszej Komunii św. dziecka, w 
uroczystości bierzmowania oraz w uroczystości zaślubin. Przez całe życie 
dziecka interesować się wraz z matką jego życiem religijnym.

Przy okazji wypada przypomnieć, że każdy potencjalny kandydat na ojca 
chrzestnego jest także czyimś chrześniakiem, który również ma obowiązki. 
Tak więc należy pamiętać o urodzinach i imieninach rodziców chrzestnych 
oraz o świętach wielkanocnych i bożonarodzeniowych. W tych to dniach wypada 
złożyć życzenia, telefonicznie lub za pośrednictwem poczty. Rodziców 
chrzestnych obowiązkowo zaprasza się na ślub oraz powiadamia o ważniejszych 
wydarzeniach życiowych, np. zdaniu na wyższą uczelnię, otrzymaniu 
magisterium czy zaręczynach. Wypada również przedstawić rodzicom chrzestnym 
swoją narzeczoną, a na ślub zaprosić ich osobiście czyniąc to razem z 
przyszłą żoną.





Okulary



Noszenie okularów jest dzisiaj powszechne i nikogo nie dziwi, że w czasie 
rozmowy nasz interlokutor nie zdejmuje okularów. I słusznie. Natomiast, 
jeśli nosimy okulary tylko do czytania, to w czasie prowadzenia rozmowy 
okulary winniśmy zdejmować (i zamienić je ewentualnie na okulary noszone na 
stałe).

Podobnie jest z okularami przeciwsłonecznymi. Te zdejmujemy w każdym 
przypadku, jeśli wchodzimy do pomieszczenia lub jeśli komuś się kłaniamy, 
bądź podejmujemy rozmowę.

W sytuacji, gdy noszenie ciemnych okularów związane jest np. z zapaleniem 
spojówek, wówczas dobrze jest, informując o tym naszego rozmówcę, 
przeprosić go za to, że nie będzie widział wyrazu naszych oczu.

Zdejmując okulary należy je odłożyć, a nie np. bawić się nimi w czasie 
rozmowy lub też trzymać je w zębach, jak to często z wdziękiem czynią nasze 
panie.





Opiniowanie



Jeśli zdarzy nam się usłyszeć pytanie: "Co sądzisz o...?" i tu padnie 
nazwisko osoby nam znanej, należy się głęboko zastanowić nad odpowiedzią. 
Opinie zbyt pochopne, żartobliwe lub nieprzemyślane mogą wyrządzić komuś 
nieodwracalną krzywdę. Nie mając pewności co do słuszności naszej opinii 
należy zgrabnie wycofać się, używając potocznych argumentów, np.: "Nie 
jestem kompetentny, nie znam człowieka, mnie to nie interesuje, nie 
zdążyłem się dokładnie zapoznać" itp.

Wydawanie opinii nie dotyczy tylko ludzi, lecz wszystkiego co nas otacza. 
Opinie nasze nie mogą być zbyt subiektywne, gdyż mogą urazić czyjeś 
uczucia. Opinia zbyt ostra przemienia się w nietakt. Można okazać się 
człowiekiem źle wychowanym, jeśli gazetę czytaną przez współpasażera w 
pociągu nazwie się "szmatławcem". A już rzeczą bardzo niewłaściwą jest 
opiniowanie głowy państwa lub powszechnie uznanych autorytetów, nawet jeśli 
dla nas nimi nie są.

Słyszałem kiedyś w pociągu taką oto rozmowę:

Wiecie, państwo, - opowiadał jeden z pasażerów - ta posłanka X to 
kompletna analfabetka!

- Nie mogę się z panem zgodzić - odezwał się jeden z pasażerów - mimo, że 
jest to moja żona. Naturalnie, dalsza podróż przebiegała w milczeniu.

Trzeba również pamiętać, że brak wyrażania opinii może być również 
opinią. Znajomy reporter opowiadał mi, że w czasie wywiadu przeprowadzanego 
na ulicy zapytał przechodnia co sądzi o prezydencie. Ten odpowiedział: "Nie 
mogę panu nic powiedzieć, bo nie wiem, kto jest prezydentem!"





Ordery



Każdy obywatel albo już ma, albo może się spodziewać, że otrzyma jedno z 
kilkunastu odznaczeń, które są w zasięgu możliwości przeciętnego człowieka. 
Otrzymanie odznaczenia lub orderu jest marzeniem wielu mężczyzn, a im pan 
starszy tym z coraz większą zazdrością patrzy na tych, którzy je noszą.

Ordery i odznaczenia nadaje prezydent RP. Najwyższym polskim orderem jest 
Order Orła Białego. Każdy prezydent z racji urzędu jest posiadaczem tego 
orderu. Za wybitne czyny wojenne można zostać uhonorowanym Orderem Virtuti 
Militari, za wybitne zasługi w służbie państwa nadaje się Order Odrodzenia 
Polski, za wybitne zasługi w dziedzinie współpracy między narodami - Order 
Zasługi Rzeczypospolitej. Wyżej wymienione ordery posiadają po pięć klas: 
najwyższą jest Wielka Wstęga z Gwiazda, kolejną - Komandoria z Gwiazdą 
(nosi się ten order na szyi), następnie - komandoria (bez gwiazdy, ale 
również noszona na szyi). Ordery klasy czwartej i piątej noszone są na 
ubraniu.

Odznaczeniami wojennymi są: Krzyż Walecznych i Krzyż Zasługi z Mieczami. 
Dalej w kolejności: Złoty, Srebrny i Brązowy Krzyż Zasługi. Są to 
podstawowe odznaczenia. Lecz obok nich jest jeszcze wiele innych, np. 
Śląski Krzyż Powstańczy, Wielkopolski Krzyż Powstańczy.

Otrzymanie któregokolwiek z tych odznaczeń (bez względu na klasę i kolor) 
zobowiązuje odznaczonego do zakładania orderu w kilku sytuacjach, m.in. w 
czasie świąt państwowych i na spotkaniach z przedstawicielami najwyższych 
władz. Natomiast noszenie odznaczeń na co dzień jest w złym guście, tym 
bardziej, jeśli nosi się je do sportowych garniturów. Powyższa uwaga 
dotyczy również miniatur orderowych.

Oto kilka rad dotyczących noszenia odznaczeń:

- Jeśli na zaproszeniu widnieje zapis, że obowiązują ordery, koniecznie 
trzeba je nałożyć.

- Do fraka nosi się ordery i odznaczenia duże.

- Miniatury odznaczeń można nosić do garniturów wizytowych,

- Do smokingu na ogół nie nosi się odznaczeń chociaż są takie kraje w 
Europie, w których do tego ubrania przypina się miniatury.

- Wstęga Wielkiego Orderu (którą nosi się tylko do fraka lub munduru) 
schowana pod kamizelką oznacza, że na przyjęciu nie będzie Głowy Państwa. 
Jeśli zaś wstęga włożona jest na kamizelkę, to jest to znak, iż Głowa 
Państwa będzie obecna na przyjęciu lub uroczystości.

- Wstęgi odznaczenia nosi się przepasane przez prawe ramię do lewego 
boku. Gwiazdę przypina się po lewej stronie fraka.

- Krzyż Komandorski z Gwiazdą nosi się pod krawatem (muszką), Gwiazdę zaś 
przypina się po prawej stronie fraka, na wysokości piersi.

- Gwiazd orderowych nie nosi się poza frakiem.

- Nosi się tylko jeden Krzyż Komandorski.

- Przypina się najwyżej dwie gwiazdy orderowe.

Przy większej ilości posiadanych odznaczeń zakłada się tylko te 
najważniejsze. Ten kto posiada wysokie odznaczenie ma na ogół również i 
kilka mniej znaczących. Jeśli ktoś chciałby pokazać wszystko co ma w tej 
dziedzinie, to szczegółowe przepisy zalecają noszenie większej liczby 
odznaczeń w dwóch lub więcej rzędach. W ten sposób, by w pierwszym rzędzie 
było od pięciu do ośmiu odznaczeń, zaś w ostatnim nie mniej niż cztery.

Ordery nosi się po lewej stronie fraka lub ubrania wizytowego. Miniatury 
winno się nosić również po lewej stronie, ale wszystkie w jednym rzędzie.

Na uroczystość związaną z wręczeniem kolejnego odznaczenia obywatel 
winien przybyć z orderami lub ich miniaturami otrzymanymi poprzednio 
(powinny one znajdować się po lewej stronie ubrania).





Oświadczyny



- jest to etykietalna forma proszenia rodziców o rękę dziewczyny. I 
podobnie jak przy pytaniu: "Czy pan8pani pozwoli, że przedstawię..." 
nigdy nie pada ani odpowiedź przyzwalająca, ani zabraniająca, tak i w 
czasie oświadczyn - żadna odpowiedź, ani pozytywna, ani negatywna, nie 
wpłynie na decyzję młodych ludzi chcących się pobrać. Jednak dobrze 
wychowany mężczyzna powinien zadać takie pytanie rodzicom kobiety, którą 
chce poślubić. Naturalnie odpowiedź bywa na ogół dyplomatyczna: "Zapytamy o 
to naszą córkę." Tymczasem ona dawno już dała odpowiedź pozytywną. Ale 
"przedstawienie" grane jest nadal i wszyscy, a szczególnie rodzice, są 
bardzo zadowoleni z tego "spektaklu". Bo jakaż to przyjemność powiedzieć 
znajomym, że pan Marek Kowalski oświadczył się wczoraj o rękę Beaty, a 
myśmy wyrazili zgodę.

Zagrajmy więc tę rolę jak najlepiej.

Kiedy doszliśmy z dziewczyną do wniosku, że celem naszym jest małżeństwo, 
należy podszepnąć narzeczonej, by delikatnie uprzedziła rodziców o tym 
fakcie, gdyż starszym nie należy stwarzać sytuacji stresowych. Należy 
pozwolić im przygotować się do tej, dla nas może niezbyt ważnej, lecz dla 
rodziców szalenie pięknej uroczystości. Odpowiedniego dnia sprowokować 
zaproszenie nas na kolację, najlepiej w godzinach #18#/00 - #20#/00, 
ubrać się w garnitur wyjściowy z tonowanym krawatem i białą chusteczką w 
kieszonce i punktualnie (nie wolno spóźnić się ani o minutę; to zły znak) 
zjawić się w domu przyszłych teściów. Wcześniej, zgodnie z wymogami 
bon-tonu można przesłać narzeczonej (na dwie godziny przed naszym 
przybyciem) bukiet kwiatów. Sami w gościnę idziemy z kwiatami 
przeznaczonymi dla przyszłej teściowej. Oba bukiety nie powinny być ani 
zbyt drogie, ani zbyt skromne, by rodzice narzeczonej nie posądzili nas o 
rozrzutność, bądź o skąpstwo.

W czasie podwieczorku lub kolacji tematy rozmowy powinny być "obojętne", 
zgodnie z zasadą stosowania przemienności nastrojów. I tak wszyscy czekać 
będą na ten najważniejszy moment. Kiedy przyjęcie zbliża się do finału, 
należy wstać i wygłosić rytualną formułkę, którą, przy większych 
zdolnościach oratorskich i silnych nerwach, można rozbudować. Najkrócej 
swoje zamiary można wyrazić w następujący sposób: "Szanowni państwo! Z 
pewnością zauważyli państwo, że od dłuższego czasu spędzam z Beatą wiele 
godzin. Nie jest to tylko przypadek. Jest to wynikiem głębokiego uczucia, 
jakie żywię do córki państwa. Ponieważ doszedłem do wniosku, że jest to 
uczucie trwałe i poważne, ośmielam się prosić was o rękę ich córki."

Tutaj najprawdopodobniej nastąpi to, o czym pisałem wyżej - rodzice 
zwrócą się z pytaniem do córki, która, oczywiście, wyrazi zgodę. Wtedy 
przyszły małżonek powinien podziękować rodzicom i wyjąć z kieszeni 
pudełeczko z narzeczeńskim pierścionkiem, podejść do narzeczonej i włożyć 
jej pierścionek na palec. Potem następują gratulacje i składanie wyrazów 
zadowolenia.

Dalsza część przyjęcia powinna przebiegać na zapoznaniu rodziców z 
materialnymi planami oświadczającego się. Im poważniej narzeczony chce być 
traktowany, tym wszechstronniej powinien przygotować się organizacyjnie na 
tę uroczystość.

Winien również podać hipotetyczną datę ślubu, przedstawić swoją rodzinę, 
swoje poglądy na rolę rodziny itp.

Spotkanie nie powinno trwać dłużej niż półtorej godziny. Wkrótce po 
uroczystości oświadczyn wypada zaprezentować narzeczoną swojej rodzinie. Na 
przygotowane skromne przyjęcie narzeczony przyprowadza panią swego serca i 
pod koniec podwieczorku lub kolacji, powstawszy informuje swoich rodziców, 
że zaręczył się i przedstawia im przyszłą żonę.

Trzecim etapem oficjalnych zaręczyn jest wizyta rodziców narzeczonego w 
domu narzeczonej. Ta z kolei wizyta powoduje rewizytę i na tym organizacja 
oficjalnych zaręczyn się kończy. Trzeba tylko zaznaczyć, że te oficjalne 
uroczystości powinny odbyć się najwyżej w ciągu jednego miesiąca (najlepiej 
tydzień po tygodniu).





Pachnidła



Zapach człowieka jest jego sprawą intymną i nie powinien wykraczać poza 
najbliższą odległość. Nawet najlepsza i najdroższa woda kolońska może w 
otoczeniu wzbudzić agresję i narazić na cierpkie uwagi.

Z doborem właściwej wody kolońskiej mężczyźni zawsze miewali kłopoty, bo 
nie każda pasuje do zapachu ciała oraz do charakteru. Z wodą kolońską jest 
podobnie jak z ubraniem - musi pasować do właściciela. Należy więc metodą 
prób i eksperymentów znaleźć tę właściwą (kobiety szybko oceniają 
prawidłowy wybór i zasygnalizują to akceptacją).

Nie muszę tu chyba zaznaczać, że najlepszym zapachem jest zapach czystego 
ciała. Przypomina mi się pewne zdarzenie, kiedy dyrekcja jednego z teatrów 
wysłała dwie młode aktorki do mistrza sceny polskiej Stanisława 
Łapińskiego, aby dowiedziały się, jakiej używa on wody kolońskiej. Takim 
bowiem prezentem chciano obdarować znakomitego aktora. Na pytanie o to jaką 
wodą się skrapia, odpowiedział: Córko, Ja żadnej wody nie potrzebuję. Ja 
się myję!

Kiedy zdecydujemy się na kupno wody kolońskiej, nie żałujmy grosza. Nic 
bowiem bardziej nie degraduje mężczyzny w oczach kobiety, niż używanie 
tanich pachnideł.

Wody kolońskiej używa się zawsze w parze z dezodorantem. Zwracam uwagę na 
to, żeby oba zapachy były albo jednakowe, albo się wzajemnie komponowały. 
Nie tylko mieszanki chemiczne bywają wybuchowe.

Także i o tym trzeba pamiętać, że wodą kolońską skrapiamy tylko ciało; w 
żadnym przypadku koszulę lub ubranie.





Palenie



Prawdopodobnie niedługo już nie będzie kłopotów z paleniem, ponieważ 
nałóg ten w całym cywilizowanym świecie zanika. Już dzisiaj mówi się, że 
dobrze wychowany mężczyzna nie pali w towarzystwie, natomiast elegancki pan 
nie pali w ogóle. Póki jednak ten zwyczaj palenia dręczy otoczenie, 
pamiętajmy o kilku zasadach:

- Nie palimy przy stole, przy którym jemy.

- W domu, w którym się nie pali nie prosimy o pozwolenie zapalenia 
papierosa. (Jeśli już nie ma innego wyjścia, to możemy przeprosić 
gospodarzy i pójść zobaczyć, "czy drzwi od samochodu są zamknięte").

- Nie palimy w towarzystwie, w którym choćby jedna osoba jest niepaląca.

- Przebywając wśród palących zapalamy papierosa dopiero po posiłku.

- Przy powitaniu lub przy oddawaniu ukłonu wyjmujemy papierosa z ust.

- W zasadzie nie powinno się palić na ulicy, a szczególnie wtedy, kiedy 
idziemy w towarzystwie kobiety.

- Popiół strząsamy tylko do popielniczki.

- Zapalając papierosa zawsze częstujemy rozmówcę.

- Jeśli ktoś nas częstuje możemy podziękować tłumacząć, że palimy własne 
papierosy.

- Cygar nie pali się w towarzystwie kobiet, fajkę zaś palimy tylko na 
świeżym powietrzu.

- Przy podawaniu ognia istnieją zasady odwrotne niż przy przedstawianiu 
młodszy podaje ogień starszemu, mężczyzna kobiecie.

- Podając ogień należy wstać, jeśli podajemy go starszemu lub kobiecie. 
Równolatkowi lub młodszemu można podawać ogień siedząc, jeśli, naturalnie, 
partner nie stoi.

- Zapałkę zapalamy w kierunku "do siebie".

- Jedną zapałką zapalamy papierosy najwyżej dwóm osobom.

Ten zwyczaj jest stosunkowo nowy. Otóż w czasie I Wojny Światowej, kiedy 
żołnierze miesiącami siedzieli w okopach, zdarzył się następujący wypadek: 
Jeden z żołnierzy podawał w nocy ogień kolegom i jedną zapałką chciał 
obsłużyć trzech palaczy.

Czas ten wystarczył wyborowemu strzelcowi z nieprzyjacielskiej strony na 
namierzenie żołnierza i zastrzelenie go. Od tego czasu istnieje przesąd, że 
zapalenie jedną zapałką trzeciego papierosa przynosi nieszczęście.

- Ogień zapalniczką zapalamy przy sobie i dopiero potem zbliżamy go do 
twarzy i rozmówcy.

- Papieros trzymamy między drugim a trzecim palcem.

- Papierosy gasimy tylko w popielniczce.





Pan prosi panią

do tańca



W każdym przypadku, prócz zabaw dyskotekowych, jeśli prosimy panią do 
tańca, czynimy to na stojąco i w zapiętej marynarce. Stajemy w odległości 
około dwóch metrów i skłoniwszy się, pytamy: "Czy mogę panią prosić?" Jeśli 
otrzymamy odpowiedź twierdzącą podajemy pani ramię i prowadzimy na sam 
środek sali. Stamtąd zaczynamy tańczyć. Nieładnie wygląda, jeśli mężczyzna 
zaczyna tańczyć w okolicach miejsca gdzie siedziała partnerka. Zaczynając 
taniec od środka sali podkreślamy szacunek, jaki żywimy dla kobiety. Po 
tańcu odprowadzamy ją, podając ramię. Dziękujemy, kłaniamy się i 
odchodzimy.

Podobnie, choć z mniejszymi reweransami postępujemy, jeśli przyszliśmy na 
tańce z własną partnerką. Ale zawsze ukłon i podziękowanie są obowiązkowe.

Na dancingach tańczy się tylko z własną partnerką lub z panią z 
towarzystwa, w którym przyszliśmy. Zapraszanie obcej kobiety do tańca w 
lokalu powinno być rzadkością, chyba, że pani jest samotna wyczuwa się, iż 
nie odmówi nam wspólnej zabawy.

Natomiast na balach, gdzie się wszyscy znają, można bez obawy prosić do 
tańca wszystkie znajdujące się tam kobiety.

Tańcząc z panią należy pamiętać o następujących zasadach:

- Jeśli jest to co najmniej trzeci taniec - należy się przedstawić,

- Jeśli pani przebywa w towarzystwie mężczyzny, nie prosić go o 
pozwolenie zatańczenia z jego partnerką. Kobieta jest istotą samodzielną.

- Nie całować pani w rękę ani przed, ani po tańcu. Wystarczy raz na 
zakończenie wieczoru.

- Kiedy otrzymało się odmowę, nie nalegać, lecz grzecznie przeprosić.

- Jeśli pani powie: "Niestety, ale tanga nie tańczę", można zapytać, czy 
do następnego tańca można prosić! Bywa bowiem tak, że panie pewnych tańców 
nie potrafią albo nie lubią tańczyć.

- Dobry tancerz w tańcu bawi partnerkę rozmową, jeśli orkiestra nie gra 
zbyt głośno, ale nie jest to konieczne. Jeśli jednak proponuje rozmowę to 
powinna ona dotyczyć tematów obojętynych. Nigdy nie należy wypytywać o stan 
rodzinny, o towarzystwo, w którym przyszła, i tym podobne rzeczy.

- Trzeba zawsze brać pod uwagę i to, że kobiety na ogół przychodzą 
potańczyć w towarzystwie partnerów i są pod ich obserwacją. Należy tańczyć 
tak żeby nie wzbudzać zazdrości innego mężczyzny.

- Jeśli przyszedłem potańczyć z panią, to nie wolno jej zostawiać samej 
przy stoliku dla zatańczenia z inną partnerką.

- Jeśli się jest dobrym tancerzem, a partnerka słabą tancerką, nie należy 
swojej przewagi "parkietowej" demonstrować, tylko pas dostosować do poziomu 
pani.

- Każde zaproszenie obliguje do skorzystania tylko z jednego tańca. 
Grubiaństwem jest czekanie na parkiecie na kolejne utwory orkiestry.

- Nawet przy bardzo szaleńczych tańcach, kiedy zaczyna robić się gorąco, 
nie należy zdejmować marynarki.





Plotka



Przekazywanie wiadomości niesprawdzonych, a takimi są plotki, jest 
postawą niegodną człowieka dobrze wychowanego. Ale nawet jeśli ma się 
wiadomość sprawdzoną, lecz taką, która mogłaby przynieść komuś szkodę, to 
lepiej zachować ją dla siebie, gdyż - jak powiedział George Eliot: "Plotka 
jest rodzajem dymu, który roznosi się z brudnej fajki i dowodzi on jedynie 
złego smaku palacza".





Pod parasolem



"Parasol noś i przy pogodzie" - mówi stare przysłowie i należy je 
honorować. Posiadanie bowiem parasola stwarza panu szereg pozytywnych 
sytuacji, które bez posiadania deszczochronu mogą być kłopotliwe.

Mężczyzna powinien posiadać dwa rodzaje parasoli: długi na rączce w 
formie laski i składany. Ten pierwszy nosimy do ubrań wyjściowych i 
wizytowych, ten drugi - w ciągu dnia.

Parasol w formie laski służy jako ozdoba, kiedy deszcz nie pada. Nie 
należy nim się podpierać ani wywijać. Powinien wisieć spokojnie na lewym 
ramieniu.

Parasole dla pana winny być jednego koloru - czarnego. Kolorowe parasole 
ośmieszają mężczyznę.

W czasie deszczu parasol otwieramy tylko na ulicy. Wchodząc do 
pomieszczeń wcześniej go składamy. Trzymanie parasola na ulicy musimy 
dostosować do takiej wysokości, by o nikogo nim nie zahaczyć.

Jeśli idziemy z kobietą, która również posiada parasol, każdy rozpina 
swój. Jeśli zapomnieliśmy ochrony przed deszczem, a posiada go pani, to 
jeśli ona nie zaproponuje wspólnego spaceru pod parasolem, to trudno, nie 
możemy się tego dopraszać. Jeśli zaś zaproponuje, to parasol niesie 
mężczyzna, trzymając go w ręku od strony pani.

Mężczyzna posiadający parasol, przy braku takowego u pani, zawsze 
proponuje ochronę przed deszczem. Można również grzecznie ofiarować swoje 
ramię - wtedy marsz pod parasolem jest łatwiejszy. Należy zawsze pamiętać, 
żeby parasol przechylać na stronę pani, a nie swoją.

Kiedy stoimy z panią pod wspólnym parasolem na ulicy, to stajemy za nią, 
a nie obok. Niegrzecznie jest stać w takiej sytuacji twarzą w twarz. Nie 
dotyczy to rodzeństwa, czy małżeństw.

Jeżeli w czasie deszczu spotykamy znajomą, która nie posiada parasola, 
pięknym gestem jest ofiarowanie jej swojego. W takim przypadku odbiór 
parasola winien się odbywać w miejscu neutralnym i nie może być wymuszonym 
pretekstem do złożenia wizyty.

Wchodząc do pomieszczenia, przed wejściem otrzepujemy z wody parasol i 
składamy go. Jeśli zostawiamy parasol w szatni, to w takim miejscu, w 
którym spływająca woda nie zamoczy podłogi. W tramwaju, autobusie, czy 
trolejbusie trzymamy złożony parasol w ten sposób, by nie pomoczył 
współpasażerów.





Podarunki



Z dawaniem podarunków trzeba być bardzo ostrożnym. Czasami odruch 
wynikający z chęci zrobienia komuś przyjemności może obrócić się przeciwko 
obdarowanemu. Planując kupienie podarunku zawsze powinniśmy pamiętać o tym, 
że istnieje niepisany zwyczaj, iż obdarowany ma w jakimś sensie obowiązek 
rewanżu. Tak więc, chcąc nie chcąc, narażamy go na podobne koszty związane 
z kupnem podarunku dla nas. Jeśli jest to ktoś uboższy od nas, to stawiamy 
go w trudnej sytuacji. Dlatego nasz upominek powinien być na miarę 
zamożności obdarowywanego.

Jeśli chcemy obdarować znajomych, do których idziemy na imieniny, to 
najlepiej wybrać jakiś drobiazg, który służyć będzie obojgu gospodarzom. 
Można także ograniczyć się do wręczenia butelki dobrego wina lub - co jest 
zawsze mile widziane - upieczonego przez żonę lub kogoś z rodziny ciasta.

Znajomej dziewczynie nie należy kupować prezentów, bo można się narazić 
na ich zwrócenie. Dawanie prezentów paniom przez panów jest zawsze 
traktowane jako chęć podjęcia zobowiązania z drugiej strony. Nie dotyczy to 
takich upominków jak słodycze i kwiaty, których przyjęcia kobieta nie 
powinna odmówić. Zaprzyjaźnionej koleżance można także sprezentować książkę 
z ładną, własnoręcznie wpisaną dedykacja (patrz: hasło Dedykacja), ale 
wymaga to przeprowadzenia wcześniejszego "wywiadu" i uzyskania informacji, 
co przyszła użytkowniczka książki czyta i czy już przypadkiem nie posiada 
tej pozycji.

Prezenty wręczamy zawsze po złożeniu życzeń lub wytłumaczeniu, z jakiej 
to okazji dajemy upominek.

Jeśli ktoś nas obdarowywuje, to należy zawsze otrzymany prezent z miejsca 
rozpakować i wyrazić swoje zadowolenie lub zachwyt. Jeśli podobną rzecz już 
posiadamy, nie powinno się tego komentować, a zachować się tak, jak 
gdybyśmy otrzymali ten prezent po raz pierwszy. W żadnym wypadku nie można 
wręczać upominków "żywych", takich jak pies chomik, kot, chyba że wcześniej 
druga strona wyrazi na to zgodę. Dawanie w prezencie zwierząt stawia czasem 
obdarowanego w katastrofalnej sytuacji, jeśli nie ma warunków, ani chęci na 
posiadanie w mieszkaniu żywego stworzenia.

Pamiętać należy, że otrzymanych podarunków się nie odstępuje. Przedmioty 
bywają "złośliwe" i może się zdarzyć, że po jakimś czasie mój prezent 
"wróci" do obdarowanego z powrotem.

Jeśli jesteśmy zaproszeni z partnerką, to pani wręcza prezent pani domu, 
zaś kwiaty wręcza pan. Jeśli pan ma także prezent dla pana domu, to wręcza 
go osobiści gospodarzowi. W takim przypadku kobieta nie wręcza prezentu 
mężczyźnie-gospodarzowi.

Prezenty wręcza się odwrotnie niż kwiaty - w opakowaniu. Nie wolno 
kupować na prezenty rzeczy przecenionych lub używanych, chyba, że są to 
dzieła sztuki lub stare przedmioty, które zbiera pan domu. Nie dotyczy to 
również książek, których nie ma już w obiegu, kupionych w antykwariacie, 
poszukiwanych przez obdarowywanego.

Większe kłopoty z prezentami wynikają w sytuacji, kiedy jesteśmy 
zaproszeni na wesele. Zdarza się wtedy, że państwo młodzi otrzymują po 
kilkanaście tych samych rzeczy. Nie ma problemu, jeśli narzeczeni zostawią 
w którymś ze sklepów spis oczekiwanych upominków i poinformują o tym gości. 
Gorzej, jeśli przyjdzie nam zgadywać, czego jeszcze młoda para nie posiada. 
W tym przypadku konieczny jest więc "wywiad", tak wśród przyszłych 
małżonków, jak i wśród gości weselnych. Czasami sprawy te regulują rodzice 
państwa młodych, dlatego dobrze zapytać ich o to, co będzie mile widziane w 
ślubnym prezencie.

Czy przed wręczeniem podarunku należy zerwać lub zamalować jego cenę?

Kiedyś był taki zwyczaj, teraz można sobie darować ten rodzaj kamuflażu.





Podawanie ręki



Wprawdzie zasada jest prosta, ale zawsze wzbudza wątpliwości. Często 
mylimy się jeśli chodzi o pierwszeństwo kłaniania się. W przypadku witania 
sytuacja jest odwrotna. Pierwszy wyciąga rękę do powitania starszy do 
młodszego, kobieta do mężczyzny, szef do pracownika.

Rękę powinno podawać się zdecydowanie, a uścisk dłoni ani zbyt słaby 
(świadczyć to może o lekceważeniu drugiej osoby), ani zbyt mocny.

Do prawidłowego podania ręki potrzebna jest odpowiednia odległość: nie za 
duża i nie za mała, mniej więcej do półtora metra. Nie należy podawać ręki 
poprzez stół lub biurko, a także przed osobą stojącą między witającymi się. 
W przypadku, jeśli trzecia osoba przedstawia sobie witających się - taka 
sytuacja jest normalna, w innym przypadku wypada obejść osobę stojącą w 
środku.

Nie podaje się ręki siedząc przy stole. Witanie się jest czynnością 
odbywającą się na stojąco. Jedynie starsze osoby mogą nam podać dłoń 
siedząc.

Jeśli mężczyźnie pocą się dłonie, to, w przypadku gdy on jest stroną 
witającą, powinien (tam, gdzie jest to możliwe) witać się za pomocą samego 
ukłonu. Natomiast nie wypada odmówić podania ręki temu, kto wyciąga ją do 
nas pierwszy.

Czy zawsze wypada witać się najpierw z gospodarzem?

Tak, nawet jeśli jest obecny jego szef lub gość honorowy.

Którą dłoń podać człowiekowi bez prawej ręki?

Zawsze prawą.

Jak witać się z mężczyzną, który nie ma obu rąk?

Przez uściśnięcie go obiema rękami za ramiona lub przez ukłon.

Jak witać się z niewidomym?

Niewidomy zawsze pierwszy wyciąga rękę bez względu na wiek, płeć i 
stanowisko tego, z którym się wita.

Czy należy witać się z dziećmi jak z dorosłymi?

Naturalnie. Przy powitaniu należy zawsze dodać kilka miłych słów.





Podejrzliwość



Jedna z brzydszych cech człowieka; jest "siostrą" megalomanii, gdyż 
przekonanie, że nikt nic nie ma więcej do czynienia, niż mówienie o mnie, 
należy również do tej przypadłości. Podejrzliwość dekonspiruje u mężczyzny 
brak pewności siebie, kompleks niższości i brak dowartościowania. 
Podejrzliwość powoduje, że jesteśmy przewrażliwieni na punkcie wszelkiego 
rodzaju donosów (rzeczywistych i urojonych), co nie tylko w pracy stwarza 
atmosferę na dłuższą metę nie do zniesienia. Przekonanie, że otoczenie nie 
ma nic innego do roboty jak tylko plotkowanie na nasz temat jest 
ośmieszające. Jeśli już ktoś odkryje w sobie tę wadę, to najlepiej przybrać 
postawę pewnego aktora, który mawiał: "Niech mówią o mnie dobrze czy źle, 
byle mówili".





Podróżowanie pociągiem



Jeśli przyjdzie nam podróżować wspólnie z kobietą, to nie wolno nam 
zapominać o tym, że w podróży jest ona także królową, a królowe mają ten 
przywilej i zwyczaje, że wiele spraw może być dla nich obojętne. A 
mianowicie: dokładna godzina odjazdu, rozkład jazdy, przesiadki, ceny 
biletu, a często nawet stacja przeznaczenia. Bezpieczniej więc będzie, 
jeśli mężczyzna przejmie całkowitą odpowiedzialność za całą podróż. 
Mężczyzna powinien być zawsze opiekunem pań w podróży, gdyż panie 
samodzielnie podróżują dopiero od kilkudziesięciu lat, natomiast mężczyźni 
podróżowali zawsze.

Popełniają błąd ci panowie, którzy umawiają się z panią na dworcu na 
kilkanaście minut przed odjazdem pociągu i pozwalają na to, żeby pani 
kupiła sobie bilet samodzielnie. Bezpieczniej będzie, jeśli pan kupi bilety 
dzień wcześniej, a z panią przyjdzie na dworzec, ukrywszy przed nią 
rzeczywistą godzinę odjazdu pociągu. Kobiety uwielbiają wpadać na peron, 
kiedy pociąg już rusza i są szczęśliwe, jeśli zawiadowca wstrzyma jeszcze 
jego odjazd o kilka sekund. By uniknąć tych stresujących sytuacji należy 
zawsze mówić, że pociąg odjeżdża o pół godziny wcześniej. Trzydzieści minut 
to minimalna strefa bezpieczeństwa.

Mężczyzna podróżujący z kobietą nie powinien zabierać ze sobą zbyt 
kłopotliwego bagażu. Obie ręce będą z pewnością potrzebne do dźwigania 
bagażu towarzyszki podróży, bowiem panie lubią zabierać nie tylko ciężkie 
pakunki, ale też o wiele więcej, niż mają rąk.

Do wagonu wsiada pierwsza pani, lecz po wejściu do niego pan wyprzedza ją 
i on szuka miejsc w przedziale. Trzeba pamiętać, że w podróży ważne jest 
także i towarzystwo, więc i w tej materii pan powinien wykazać się 
umiejętnością przewidywania.

Jeśli pani zakłada, że w czasie podróży będzie spała, to trzeba wybrać 
miejsca obok siebie, jeśli planuje się bawienie jej rozmową, to najlepiej 
wybrać miejsca vis a vis.

Najwygodniejsze i najlepsze miejsca są przy oknie, zgodnie z kierunkiem 
jazdy pociągu. Mężczyzna wybiera dla siebie zawsze miejsce gorsze.

Bagaże na półkach umieszcza zawsze mężczyzna, także w przypadku, kiedy 
jadą z nim nieznajome panie.

Jeśli towarzyszka podróży zapragnie pójść do wagonu restauracyjnego, to 
przodem idzie mężczyzna. Dotyczy to także powrotu.

Pan, wchodząc do przedziału, zawsze zdejmuje nakrycie głowy.

Mężczyzna zawsze pomaga pani zdjąć płaszcz. Może także pomóc i innym 
pasażerkom, szczególnie tym starszym, które na ogół mają trudności w 
zdejmowaniu lub zakładaniu wierzchniego okrycia w warunkach, jakie stwarza 
szczupłość miejsca w przedziale.

Mimo, że w wagonach są wieszaki na płaszcze, to lepiej położyć je na 
średniej półce, wtedy nie będą przeszkadzać w wygodnym siedzeniu.

Siedząc, niegrzecznie jest wysuwać nogi na teren swojego vis a vis.

Nawet, jeśli przedział jest pusty nie wolno wykorzystywać miejsc 
siedzących do leżenia.

Przy każdym wyjściu z przedziału wypada przeprosić współpasażerów.

Okno otworzyć można dopiero wtedy, gdy pociąg stoi, i to za zgodą 
współpasażerów. Dotyczy to szczególnie miesięcy zimowych.

W przypadku, kiedy pozostaje się z towarzyszką podróży sam na sam w 
przedziale, nie wypada zaciągać firanek na drzwiach.





Podwożenie



Podwieźć bliźniego czekającego na przystanku, kiedy jadę własnym 
samochodem, czy nie podwieźć? Oto jest pytanie, z którym wielu posiadaczy 
pojazdów walczy każdego dnia.

Jak mam ocenić sąsiada, który mija mnie czekającego na przystanku i nie 
zatrzymuje auta. Jest to pytanie nurtujące również tych, którzy jeszcze nie 
"dorobili" się własnego samochodu.

"Moralny obowiązek" podwożenia znajomych wlecze się za nami z czasów, 
kiedy posiadanie auta było czymś wstydliwym, wykraczającym poza 
przeciętność, a bieda była cnotą.

Posiadacz auta, jeśli z niego korzysta, to dlatego, by w jak najkrótszym 
czasie dojechać do miejsca przeznaczenia i na ogół nie może sobie pozwolić 
na zbaczanie z trasy i nakładanie drogi. Dalej - paliwo kosztuje i 
filantropia nie jest wkalkulowana w utrzymanie samochodu. Dlatego nie 
będzie wykroczeniem przeciwko dobremu wychowaniu, jeśli kierowca, widząc 
znajomego na ulicy ukłoni się pierwszy, nie zatrzymując się. Również 
pieszy, widząc znajomego za kierownicą nie powinien sugerować, że liczy na 
podwiezienie, lecz odkłoniwszy się oderwać wzrok od pojazdu.

Jeśli natomiast posiadacz auta ma czas, a wie, że znajomy mieszka w 
pobliżu celu, do którego się udaje, może - i to będzie miłym gestem - 
zaproponować podwiezienie. Ale jedna propozycja nie obliguje do dalszych. 
Nie wypada też wypytywać posiadacza samochodu, czy przypadkiem nie udaje 
się w moją stronę i tym sugerować, że chciałbym być "podrzucony". Takie 
pytania dozwolone są tylko między przyjaciółmi.

Nietaktem jest pytanie "Ile płacę?", jeżeli propozycja podwiezienia 
wyszła od kierującego autem. Natomiast, kiedy podwiezienie było wynikiem 
propozycji pasażera, to można o to spytać.





Pogrzeb



Na tę smutną uroczystość idziemy ubrani nie zawsze na czarno, gdyż możemy 
nałożyć również garnitur szary z czarnym krawatem. Natomiast nie można 
uczestniczyć w pogrzebie w ubraniu sportowym lub kolorowym.

Przed pogrzebem nie telefonujemy do domu zmarłego, ani nie odwiedzamy 
żałobników.

Przynoszenie wiązanek kwiatów nie jest obowiązkowe. Jeśli rodzina nie 
zastrzega sobie nieskładania wyrazów współczucia, to kondolencje możemy 
złożyć przed uroczystością pogrzebową. Zastrzeżenia nieskładania wyrazów 
współczucia biorą się stąd, że po złożeniu trumny do grobu bliscy chcą 
pozostać w samotności i nie życzą sobie, żeby im w tym przeszkadzano.

Nie powinno się wylewnie witać znajomych dawno niewidzianych.

Zdarza się często, iż pogrzeby przeistaczają się w "zjazdy koleżeńskie" i 
zamiast poważnego nastroju, słyszy się okrzyki powitania i pytania co 
słychać.

Nie ma obowiązku uczestniczenia w całej ceremonii pogrzebowej. Można 
uczestniczyć tylko w mszy lub samym kondukcie; nie trzeba czekać do końca 
pogrzebu. Jest to obowiązek tylko rodziny.

Jeśli pragniemy pożegnać zmarłego i przygotowaliśmy przemówienie, to 
powinniśmy uzgodnić to wcześniej z rodziną.

Nie wypada odmawiać, gdy zostało się zaproszonym na spotkanie 
popogrzebowe zwane u nas "stypą".





Poste Restante



Francuskie określenie poczty pozostającej w urzędzie. Jeśli korespondenci 
nie życzą sobie, by ich listy przychodziły na adres domowy, mogą się 
umówić, że korespondencję odbierać będą na poczcie. Na każdej głównej 
poczcie jest okienko, w którym takie listy można odebrać.

Żeby korzystać z tego rodzaju usługi, należy na kopercie napisać imię i 
nazwisko adresata (zgodnie z danymi w dowodzie osobistym), kod i numer 
poczty oraz miasto, a pod tym dopisek Poste restante. Usługa ta związana 
jest z dodatkową opłatą.

Listy te należy odbierać osobiście, okazując dowód tożsamości.

Przesyłka taka czeka na adresata najczęściej dwa tygodnie, chyba że 
umówimy się z panią "z okienka", by dłużej ją dla nas przytrzymała.





Poufałość



Forma grubiaństwa polegająca na traktowaniu otoczenia "z góry", 
wykorzystywaniu swojego stanowiska do poniżania innych, na ogół zależnych 
służbowo ludzi. Jedną z form poufałości jest mówienie po imieniu starszym 
od siebie lub kobietom, z którymi nie przeszliśmy oficjalnie na "ty".





Pożyczanie pieniędzy



Pokutujący zwyczaj pożyczania pieniędzy ma się ku końcowi. Coraz mniej 
ludzi nosi przy sobie gotówkę; zaczynamy się posługiwać czekami i kartami 
kredytowymi. Ale, znając nasze upodobania do tego rodzaju przysług 
towarzyskich, musimy być przygotowani, że od czasu do czasu ktoś zwróci się 
do nas o pożyczkę.

"Pożyczając - tracisz przyjaciela!" - mówi przysłowie i jest to prawda. 
Ale jeśli już musimy komuś pożyczyć pewną sumę pieniędzy, to zawsze taką, o 
którą nie będziemy zmuszeni upominać się. Pozbawi nas to przykrej sytuacji 
dopominania się o zwrot pożyczonej gotówki.

W przypadku udzielania pożyczki przyjacielowi na czas do jednego miesiąca 
nie wypada rozmawiać o procencie, który przysługuje pożyczającemu. Przy 
pożyczkach trzymiesięcznych wypada rozmawiać o procencie, ale takim, jaki 
otrzymałby pożyczający w swoim banku, gdyby te pieniądze leżały na koncie.

Jeśli sam pożyczam to sprawę procentu należy poruszyć na samym początku 
rozmowy o pożyczce. Naturalnie, dotyczy to znacznych sum, nie zaś drobnych.

Nie popełnimy również nietaktu, kiedy zaproponujemy spisanie umowy. W 
natłoku spraw można zapomnieć komu i ile się pożyczyło, a spisanie umowy 
obu stronom nie pozwoli o tym fakcie zapomnieć. Tutaj bowiem nasuwa się 
trawestacja przysłowia: Kochajmy się jak bracia, a rozliczajmy się jak 
przyjaciele.

Czy mężczyzna może pożyczać pieniądze od kobiety?

Raczej nie powinien, chyba że są to małe sumy, np. gdy zabrakło mu 
drobnych. Natomiast zawsze wypada ratować pożyczką panią.

Czy o każdą sumę pożyczoną drugiej osobie można się upomnieć?

Nie o każdą. Np., jeśli jest to suma wartości biletu tramwajowego, to 
należy sobie darować przypominanie o długu.

Co robić, jeśli nie można się wywiązać z obowiązku oddania długu?

Należy wierzyciela poinformować o kłopotach przynajmniej dwa tygodnie 
wcześniej i prosić o prolongatę długu.





Prowadzenie pod rekę



Podanie ramienia kobiecie wymaga od mężczyzny pewnej gracji i 
umiejętności. Wprawdzie dzisiaj rzadko chodzimy "pod rękę", ale bywają 
sytuacje, w których podanie ramienia kobiecie jest konieczne, a są to 
następujące przypadki:

- kiedy idziemy w orszaku ślubnym,

- przy zaproszeniu kobiety do tańca (wprowadzamy wówczas panią pod rękę 
na środek sali i stamtąd rozpoczynamy taniec,

- kiedy jest ślisko,

- kiedy partnerka wymaga szczególnej opieki,

- kiedy pani jest osobą starszą i musi skorzystać z naszego ramienia,

- kiedy chcemy podkreślić, że z partnerką łączą nas bardziej serdeczne 
związki, niż znajomość,

- w teatrze, na koncercie i w uroczystości, kiedy spacerujemy, a 
chodzenie osobno nastręcza trudności.

Panowie będący ludźmi "nierytmicznymi" powinni unikać podawania ramienia 
kobiecie w czasie chodzenia ulicami. Mężczyzna musi bowiem dostosować się 
do rytmu i długości kroków kobiety, a to nie jest łatwe.

Kobiecie podaje się nasze prawe ramię. Kiedyś narzeczona chodziła oparta 
o lewe ramię mężczyzny, a o prawe - żona. Obecnie zwyczaj ten zanikł. 
Podając ramię partnerce należy łokieć wyraźnie odsunąć od tułowia i później 
utrzymywać tę odległość. Przyciskanie ręki kobiety, opartej o nasze ramię, 
do naszego tułowia jest niestosowne.





Przemówienia



Ktoś kiedyś powiedział, że z przemówieniem jest jak z miłością: zacząć 
umie każdy dureń, ale żeby skończyć - trzeba mistrza. Nie jest to może zbyt 
subtelne porównanie, ale oddaje dobrze kłopoty jakie mają wszyscy ci, 
którym przyjdzie kiedyś w życiu przemawiać. A każdemu może się to zdarzyć. 
Ma wtedy do wyboru: albo mówić z pamięci, albo też przemówienie odczytać. 
Wprawdzie odczytywanie przemówień z kartki jest u nas trochę 
skompromitowane, lecz przyglądając się wielkim tego świata zauważamy, że i 
oni posługują się kartką, kiedy przemówienie jest oracją urzędową i dla 
mówiącego ważną. Dlatego w sytuacji, gdy przyjdzie nam wygłosić mowę, jeśli 
nie jesteśmy pewni swoich nerwów oraz umiejętności nabytej w tego rodzaju 
wystąpieniach, radzę skorzystać z tekstu pisanego.

Jeśli mówimy z pamięci, to powinniśmy trzymać się najbardziej bezpiecznej 
zasady, która mówi, że zdania powinny być krótkie. Zagłębianie się w 
dygresje i budowanie zdań wieloczłonowych powoduje, że można w pewnym 
momencie zapomnieć, o czym się mówi i co się już powiedziało.

W przypadku czytania z kartki, podaję sposób, w jaki można bez obawy o 
potknięcia przebrnąć przez ten stresujący obowiązek.

Załóżmy, że naszym zadaniem jest powitanie zaprzyjaźnionego z naszym 
zakładem delegata innej firmy. Napisaliśmy sobie sami lub otrzymaliśmy 
gotowe przemówienie następującej treści:

"Wielce szanowny Panie - drogi nasz gościu!

Jesteśmy niezmiernie radzi, że możemy powitać Pana w murach naszej firmy, 
która tak wiele zawdzięcza współpracy z Panem. Nasze kontakty, chociaż 
trwają już drugi rok, nigdy jeszcze nie zaowocowały bezpośrednim spotkaniem 
z załogą naszej instytucji. Dziś właśnie nadarza się taka okazja. Niech mi 
będzie wolno wyrazić z tego powodu duże zadowolenie, co niniejszym czynię w 
imieniu własnym oraz naszych pracowników. Jestem przekonany, że będzie się 
Pan u nas czuł nie gorzej, niż w swoim rodzinnym zakładzie, a więc tak jak 
we własnym domu, czego Panu serdecznie życzę."

Tekst ten dzielimy na krótkie zdania w ten sposób, aby każde z nich 
kończyło się kropką, która pozwala nam na chwilę psychicznego oddechu i 
mocniejszego zaatakowania następnego słowa:

"Wielce szanowny Panie.

Drogi nasz gościu.

Jesteśmy niezmiernie radzi, że możemy Pana powitać.

W murach naszej firmy, która tak wiele zawdzięcza.

Współpracy z Panem.

Nasze kontakty, chociaż trwają już drugi rok.

Nigdy jeszcze nie zaowocowały bezpośrednim.

Spotkaniem Pana.

Z załogą naszej instytucji.

Dziś właśnie nadarza się taka okazja.

Niech mi będzie wolno.

Wyrazić z tego powodu duże zadowolenie.

Co niniejszym czynię w imieniu własnym.

Oraz naszych pracowników.

Jestem przekonany.

Że będzie się Pan u nas czuł nie gorzej.

Niż w swoim rodzinnym zakładzie.

A więc tak jak we własnym domu.

Czego Panu serdecznie życzę!"

Taka forma odczytywania tekstu, choć wydaje się trochę sztuczna, pozwala 
na zwolnienie tempa czytania, na odrywanie wzroku od kartki i kierowania go 
w stronę słuchającego przemówienia, jak również na akcentowanie większej 
ilości ważnych słów, które w przypadku napisanego normalnie tekstu mogą 
umknąć.

Czytanie w "słupkach" ma jeszcze i tę zaletę, że ułatwia ono tłumaczenie 
przemówienia, jeśli naszym gościem jest obcokrajowiec.

Czy goszcząc obcokrajowca można na przyjęciu przemawiać w jego ojczystym 
języku?

Można, ale należy albo jednocześnie tłumaczyć obecnym "tubylcom" o czym 
się mówi, albo zapewnić sobie tłumacza.





Przy stole



Wchodząc do sali, w której znajduje się stół biesiadny zajmujemy miejsce 
dopiero wtedy, kiedy gospodarz wskaże nam nasze krzesło. Jeśli przyjęcie 
zaplanowane jest na kilkadziesiąt osób powinniśmy spodziewać się wizytówek 
przy swoim nakryciu. Jeśli na przyjęcie przybyliśmy z partnerką, to musimy 
przygotować się na to, że nie będziemy razem siedzieć, bowiem pary przy 
stole są rozdzielane. Bywa i tak, że przed samym wejściem do sali, w której 
będziemy jedli, gospodyni przybyłych gości łączy w pary. Wtedy do sali 
wchodzimy z przeznaczoną nam na ten wieczór damą. Mamy wtedy obowiązek 
bawić ją przez cały czas przyjęcia i pamiętać, że nasza dama musi siedzieć 
po naszej prawej stronie.

Wyznaczonego nam miejsca nie należy zamieniać, ponieważ usadzenie gości 
przy stole jest podyktowane hierarchią. Po miejscu, które zajmujemy możemy 
się zorientować, kto jest ważniejszy przed nami, a kto mniej ważny dla 
gospodarzy.

Gospodyni i gospodarz przyjęcia zajmują miejsca środkowe lub skrajne po 
przeciwnej stronie stołu. Po prawej stronie pani domu siada najważniejszy 
gość wieczoru. Jego małżonka ma zapewnione miejsce po prawej stronie pana 
domu. Drugi w hierarchii gość - mężczyzna otrzymuje krzesło po lewej 
stronie pani domu, a jego żona po lewej stronie pana domu. Małżonce 
drugiego najważniejszego gościa na ogół towarzyszy trzeci ważny gość, a 
drugiemu ważnemu gościowi małżonka trzeciego w hierarchii. I tak na 
przemian. Zaplanowanego przez gospodarzy porządku przy stole nie należy 
komentować, lecz przyjąć z humorem, nawet jeśli zauważymy, że potraktowano 
nas niezgodnie z naszą oceną.

Do stołu siadamy dopiero wtedy, jeśli pierwsza usiądzie gospodyni. Ona 
także da nam znak wstaniem, kiedy przyjęcie się kończy.

Zajmując miejsce przy stole, najpierw odsuwamy i przysuwamy krzesło nasze 
sąsiadce z prawej strony, a dopiero wtedy sami siadamy.

Siadając do stołu (patrz: hasło Siadanie), przysuwamy krzesło oburącz na 
taką odległość, żeby między tułowiem a stołem została utrzymana odległość 
mniej więcej dwudziestu centymetrów. Na krześle nie rozpieramy się ani nie 
wyciągamy nóg pod stołem. Ręce trzymamy nadgarstkiem oparte na stole. 
Anglicy mają zwyczaj trzymania przy stole rąk na kolanach. U nas przyjął 
się zwyczaj francuski. Ktoś złośliwy skomentował te różnice w trzymaniu rąk 
w ten sposób, że Anglicy jako ludzie z gruntu dobrze wychowani i 
zimnokrwiści nie wpadają na pomysł, żeby pod stołem szukać ręki 
towarzyszącej im damy, natomiast Francuzi mając taką możliwość nie 
wytrzymaliby ani jednej chwili. Stąd ten obowiązek trzymania dłoni na 
stole.

W czasie przyjęcia nie należy bez powodu opuszczać jadalni, nie wiercić 
się, nie poprawiać odległości krzesła od stołu.

Hasło do rozpoczęcia jedzenia daje gospodyni. Jeśli dania są roznoszone 
przez kelnerów, to osoby siedzące przy stole obsłużone zostaną w 
następującej kolejności: najpierw pani siedząca po prawej stronie 
gospodarza, następnie pani zajmująca miejsce po jego lewej stronie, potem 
pani siedząca jako druga z prawej strony gospodarza i wreszcie gospodyni, a 
po niej pozostałe panie. Następnie dania otrzymują: gość z jej prawej 
strony, gość z lewej, pozostali panowie, a na końcu dopiero gospodarz.

Siedząc przy stole należy się spodziewać, że trunki nalewane nam będą z 
naszej prawej strony. Także i z tego kierunku przyniesione zostaną 
wszystkie potrawy płynne, natomiast z lewej strony obsługa poda nam resztę 
dań.





Przyjęcie bufetowe



Podobnie jak obiad bufetowy jest to przyjęcie, w czasie którego goście 
obsługują się sami. W czasie przyjęcia bufetowego nie siada się, lecz stoi, 
dlatego całe menu jest podporządkowane tej właśnie pozycji gościa. Nie 
należy spodziewać się zup, ani dań gorących, które trzeba byłoby jeść nożem 
i widelcem.

Przyjęcie bufetowe na ogół odbywa się w porze wieczorowej. Na takie 
przyjęcia należy przyjść o oznaczonej godzinie. W progu powita nas 
gospodarz przyjęcia, czasem w towarzystwie swej żony. Kiedy zjawi się gość 
honorowy, dla którego przyjęcie bufetowe zostało zorganizowane (gość taki 
jest umówiony tak, aby przybył, kiedy wszyscy są już obecni), gospodarz 
wprowadzi gościa do pomieszczenia, w którym są ustawione stoły bufetowe. 
Koniec przyjęcia sygnalizuje wyjście gościa honorowego, którego odprowadza 
gospodarz. Należy wtedy opuścić przyjęcie, żegnając się przy drzwiach z 
gospodarzem.





Punktualność



- jedna z podstawowych cech człowieka dobrze wychowanego. Poprzez 
punktualność wyrażany jest stosunek do drugiego człowieka, szacunek dla 
niego, niechęć do stwarzania komuś kłopotów, docenianie jego czasu. 
Człowiek punktualny to człowiek solidny, a solidny znaczy uczciwy.

Jeśli przyjmiemy do wiadomości, że "czas to pieniądz" - to każda 
"kradzież" czasu jest kradzieżą pieniądza. W dzisiejszych czasach otoczeni 
jesteśmy "złodziejami czasu". Nie bądź jednym z nich.





Restauracja



W restauracji, podobnie jak w kawiarni, pan proponuje pani miejsce z 
widokiem na całą salę, a sam siada po jej lewej stronie. Jeśli kelner 
przyniesie jedną kartę, to pan przekazuje ją pani. Zamawiać potrawy można w 
dwojaki sposób: albo każdy przekazuje życzenia kelnerowi osobno, albo po 
uzgodnieniu z panią robi to pan. W pierwszym przypadku jako pierwsza czyni 
to pani. Jeśli pan zamawia za dwoje, to życzenie pani przedstawia jako 
pierwsze.

Jest to informacja dla obsługującego, komu jakie potrawy podać.

Jeśli zapraszamy do lokalu kobietę, a dysponujemy ograniczoną ilością 
gotówki, wtedy delikatnie proponujemy pani te potrawy, na które nas stać. 
Kobieta w takich przypadkach szybko się orientuje o co chodzi i wybiera po 
naszej myśli.

W eleganckich lokalach kelnerzy proponują gościom aperitif przed 
zamówieniem głównego posiłku. Jeśli pani odmawia, to nic nie staje na 
przeszkodzie, aby pan zamówił go tylko dla siebie.

Jeśli otrzymamy danie zimne nie jednocześnie, to należy zaczekać do 
momentu, aż partner również je dostanie. Natomiast przy daniach gorących ta 
osoba, która otrzymała je pierwsza, może zacząć spożywanie. Należy jednak 
zaprosić ją do szybszego zaczęcia. Naturalnie, kobieta otrzymuje danie 
zawsze jako pierwsza. W czasie jedzenia należy rozmawiać według zasad 
obowiązujących na wielkich przyjęciach (patrz: hasło Przy stole).

Jeśli do obiadu zamówimy wino, to w lokalach niższej kategorii przekazuje 
się kelnerowi życzenia, jakie wina sobie życzymy, ten zaś przynosi je już 
nalane do kieliszków.

W restauracjach ekskluzywnych musimy być przygotowani na pewien rytuał 
związany z tym zamówieniem. Otóż kelner przynosi całą butelkę wina dla 
sprawdzenia marki i rocznika. Jeśli pan zaakceptuje to kelner nalewa do 
kieliszka odrobinę wina i wtedy należy skosztować. Po powtórnej akceptacji 
kelner napełnia najpierw kieliszek pani, później - pana.

Hasłem do zakończenia przyjęcia jest poproszenie kelnera o rachunek. O 
rachunek prosi zawsze pan i on płaci.

Kto płaci, jeśli do restauracji zaprosiła mężczyznę kobieta dyrektor, a 
on jest jej pracownikiem?

Jest kilka rozwiązań:

- płaci mężczyzna, a szefowa zwraca mu pieniądze, by uregulował rachunek,

- pani każe przysłać rachunek do instytucji,

- obiad był zamówiony i opłacony wcześniej.

Czy do obowiązku pana należy przyniesienie pani karty?

Nie! Kartę przynosi tylko osoba obsługująca. Jeśli się nie ma czasu, to 
nie należy zapraszać kobiety do restauracji.

Czy można umówić się z panią już w restauracji?

Jest to ryzykowne, bo o ile kobiecie wypada przebywać samotnie w 
kawiarni, o tyle w restauracji jest to nie do zaakceptowania. Kobieta 
siedząca samotnie w restauracji może być narażona na przykre propozycje.

Jeśli pani w czasie pobytu w lokalu musi wyjść do toalety, to wychodzi z 
sali sama, czy pan ma obowiązek jej towarzyszyć?

Wychodzi sama, ale pan w tym momencie wstaje i wstaje również, kiedy 
kobieta wraca.





Rękawiczki



Oglądając stare przedwojenne fotografie zauważymy, że panowie z tzw. 
towarzystwa nawet latem, wychodząc z domu do "figury" jak kiedyś nazywano 
chodzenie bez płaszcza), zawsze mają na głowie kapelusz, a na rękach 
rękawiczki, no i naturalnie, laskę, która wtedy obowiązywała. Dzisiaj 
wychodząc z domu bez płaszcza, tylko w samym garniturze, nie zakładamy 
kapelusza (czasami chodzą w nim starsi panowie) i nie zakładamy także 
rękawiczek. Noszenie rękawiczek do samego garnituru stwarza wrażenie, że 
właściciel należy do jakiejś mafii lub jest rewolwerowcem. Tak więc 
rękawiczki wkładamy tylko do płaszcza.

Naturalnie, barwa rękawiczek powinna współgrać z kolorem płaszcza. Tak 
więc np. do granatowego palta nie można założyć brązowych.

Kiedy wybieramy się na uroczystości oficjalne, np. w żakiecie lub w 
smokingu, to do czarnego palta założymy rękawiczki zamszowe koloru szarego. 
Jeżeli idziemy we fraku, to do czarnego płaszcza obowiązuje nas założenie 
rękawiczek białych z koziej skóry.

Przy powitaniu zdejmujemy rękawiczkę z prawej dłoni. Możemy podać dłoń w 
rękawiczce temu, u którego rękawiczki należą do stroju służbowego, np. 
oficerowi na służbie.

Jeżli kobieta podaje nam rękę w rękawiczce, wówczas unikamy całowania 
ręki. Bardzo nieładnie wygląda gest, kiedy mężczyzna całuje panią ponad 
rękawiczką lub jeszcze gorzej, kiedy odchyla jej górną część, chcąc 
ucałować dłoń.

Jeżeli zostaniemy zaproszeni na uroczystość, na której obowiązują fraki, 
a jest to wieczór połączony z tańcami, to należy zabrać ze sobą dwie pary 
białych nieskórkowych rękawiczek. Zakłada się je do tańca, by nie osłonioną 
ręką nie dotykać najczęściej w balowych sukniach odkrytych pleców 
partnerek. Po tańcu rękawiczki należy zdjąć i schować do wewnętrznej 
kieszeni fraka. Na uroczystych przyjęciach rękawiczki do fraków nosi tylko 
służba (patrz: hasło Frak).





Rozmowa



Jeśli spotykasz kogoś po raz pierwszy i podejmujesz z nim dialog to, 
chcąc uchodzić za człowieka dobrze wychowanego, powinieneś przestrzegać 
następujących zasad:

- słuchać uważnie,

- patrzeć rozmówcy w oczy (a nie na czubek włosów lub na zęby),

- nie przerywać czekając do końca wypowiadanego zdania,

- nie pouczać,

- nie deprymować interlokutora,

- w przypadku odmiennego zdania nie upierać się przy nim, jeśli partner 
jest nieustępliwy w swoich poglądach,

- nie poruszać tematów drażliwych (do nich należą m.in. polityka, 
religia),

- nie używać określeń środowiskowych, których ktoś inny może nie rozumieć 
(dotyczy to również obcych wyrazów),

- mówić wyraźnie i wolno,

- podkreślać zrozumienie dla odmiennych poglądów rozmówcy,

- nie mówić zbyt głośno, jeśli w otoczeniu są ludzie, których rozmowa nie 
interesuje,

- w czasie rozmowy nie egzaltować się,

- ręce trzymać na "uwięzi". Wymachiwanie rękami świadczy o braku 
wychowania,

- w czasie mówienia i słuchania zachować postawę świadczącą o szacunku 
dla rozmówcy,

- jeśli rozmawiamy z kobietą, to nawet jeśli naszym zdaniem nie ma ona 
racji, "elegancko" dać się przekonać,

- o znajomych, jeśli już trzeba ich wymieniać, mówić tylko dobrze (patrz: 
hasło Takt),

- kończąc rozmowę podkreślić, że była ona pouczająca i sprawiła nam 
przyjemność.

Co zrobić, jeśli rozmówca w swoich poglądach jest napastliwy?

Można zmienić temat, ale najlepiej wycofać się z rozmowy.

Czy można np. w pociągu nawiązać rozmowę z nieznajomymi ludźmi?

Można, jeżeli wyrażą na to ochotę i nie będzie to np. przeszkadzało 
czytającym. Podróżni dzielą się na mówiących, czytających i śpiących. 
Trzeba delikatnie się zorientować, jaki typ w przedziale przeważa.

Czy w rozmowie jako argumentu można używać tytułu naukowego lub 
stanowiska?

Nie, nie można, bo może to doprowadzić do licytacji o to, kto jest 
mądrzejszy.





Samochód



Posiadacz pojazdu powinien zawsze pamiętać, że jadąc nim nie jest osobą 
uprzywilejowaną, a wręcz przeciwnie - jest w sytuacji gorszej niż pieszy. 
Ten bowiem ma nad nim towarzyską przewagę. Dlatego siedzący w aucie, czy to 
jako kierowca, czy jako pasażer, kłania się pierwszy pieszemu, a samochód 
ustępuje drogi idącemu ulicą, bez względu na wiek i płeć.

Student jeżdżący samochodem na wykłady nie powinien podjeżdżać nim pod 
samą uczelnię, lecz zaparkować pojazd w pewnej odległości od szkoły, a 
ostatni odcinek przebyć pieszo. Nie wygląda to najładniej, gdy studenci 
podjeżdżają pod uczelnie samochodami rodziców, natomiast profesorowie 
przychodzą do pracy na piechotę.

Jeśli posiadacz samochodu chciałby uczynić komuś grzeczność i podwieźć, 
powinien to zaproponować wcześniej, a nie dopiero przed samym odjazdem.

Jeśli właściciel pojazdu zdecydował się odwieźć znajomego, to powinien 
podjechać z nim pod sam dom, a nie wysadzać "po drodze".

W samochodzie różne miejsca mają różną rangę. I tak: jeśli właściciel sam 
prowadzi, to najważniejsze miejsce znajduje się obok kierowcy, drugie 
miejsce - przy prawych drzwiach z tyłu, trzecie miejsce - przy lewych 
drzwiach (patrząc w kierunku jazdy), a najmniej eksponowane - środkowe, na 
tylnym siedzeniu.

W przypadku, kiedy samochód prowadzi kierowca, to najważniejsze miejsce 
znajduje się na tylnym siedzeniu przy prawych drzwiach, drugie - na tylnym 
siedzeniu przy lewych drzwiach, trzecie - w środku, czwarte zaś - obok 
kierowcy.

Jeśli korzystamy z taksówki, to gościowi proponujemy miejsce na tylnym 
siedzeniu przy prawych drzwiach, a sami, obchodząc pojazd, siadamy przy 
lewych drzwiach.

Kiedy kierowca zaprasza pasażera lub pasażerkę do samochodu, winien 
wysiąść z pojazdu i, obchodząc auto, otworzyć własnoręcznie drzwi. Jeśli 
sytuacja na jezdni bywa skomplikowana, może to uczynić otwierając drzwi od 
wewnątrz auta.

W towarzystwie nie należy się licytować marką samochodu, ani 
dyskredytować pojazdu rozmówcy. Często można usłyszeć podobne jak poniższy 
dialogi:

- Pan czymś jeździ?

- Tak, mam "malucha".

- Ja się pytam o samochód, a nie o zabawkę.

Jeśli właściciel samochodu pali, nie czyni tego nigdy, kiedy wiezie 
gości.

Wsiadając do cudzego samochodu należy zdjąć kapelusz lub czapkę jeśli 
pozwala na to temperatura. Także właściciel powinien prowadzić pojazd bez 
nakrycia głowy. Kierowca w kapeluszu wzbudza w oczach przechodniów mieszane 
uczucia.

Jeśli wyruszamy z gośćmi w dwa samochody, to drugi pojazd jest pojazdem 
ważniejszym od pierwszego, który wskazuje drogę.





Savoir-vivre



- (czyt.: sawuarwiwr) pojęcie wzięte z języka francuskiego, określające 
znajomość zwyczajów, form i reguł towarzyskich. Savoir - vivr'em nazywamy 
także kodeks życia towarzyskiego.





Schody



Znane jest u nas powiedzenie: "Skończyła się zabawa, a zaczęły się 
schody!". I nie zawsze schody są tutaj jedynie przykładem fizycznej 
trudności, którą trzeba pokonać. Otóż w życiu towarzyskim schody bywają 
sprawdzianem naszej gracji oraz opanowania. Wchodzenie po schodach nie jest 
bowiem czynnością tylko fizyczną. Po schodach trzeba umieć wchodzić i 
schodzić. W czasach naszych babek znane było powiedzenie, że po schodach 
potrafią chodzić jedynie arystokraci i artyści. Wzięło się to stąd, że 
jednych i drugich uczono tej sztuki: pierwszych - na pensjach i w domach, 
drugich - w szkołach i studiach dramatycznych. Wbrew pozorom wejście i 
zejście po schodach nie jest proste i wymaga poświęcenia temu kilku chwil.

Otóż wchodząc i schodząc trzeba trzymać się prosto, czyli "trzymać pion". 
Nogi stawiamy w linii prostej tak, by się pokrywały. Za każdym krokiem 
prostujemy nogę do oporu. Schodzenie lub wchodzenie na zgiętych nogach jest 
nieestetyczne, chociaż z punktu widzenia sportowego bardziej ekonomiczne.

W miejscach publicznych, na przyjęciach nigdy nie pokonujemy dwóch 
schodów na raz, nawet jeśli są tak niskie, że nie sprawiałoby to nam 
trudności. Ta uwaga dotyczy tak wchodzenia jak i schodzenia. W towarzystwie 
kobiety wchodzimy po schodach jak też i schodzimy prowadząc ją pod rękę. 
Jeśli schody są tak wąskie, że zmieści się na nich tylko jedna osoba, to 
wchodzi pierwszy mężczyzna, a schodzi pierwsza kobieta (dotyczy to także 
wchodzenia i schodzenia po drabinie).

Na schodach obowiązuje kierunek ruchu jak na ulicy - wchodzimy i 
schodzimy prawą stroną. Dotyczy to naturalnie ludzi młodych, bo starszym 
wiekiem ustępujemy strony, na której znajduje się poręcz.

Wchodząc lub schodząc po schodach winniśmy zachować dość wyraźne 
odległości. Schody są często miejscem, w którym można się pokazać 
otoczeniu, a np. w teatrach zaprezentować swoją partnerkę. Nic tak pięknie 
nie służy toaletom pań jak schody.

Nie wypada na schodach zatrzymywać się, przedstawiać, prowadzić rozmowy. 
Służą one jedynie do przejścia z jednej kondygnacji na drugą i nie powinno 
się na nich tamować ruchu.

Jak brzmi uzasadnienie faktu, że po schodach pierwszy wchodzi mężczyzna?

Ten "przepis" wziął się prawdopodobnie stąd, że kobieta czuje się 
skrępowana, kiedy idący za nią mężczyzna ma możliwość obserwowania jej nóg, 
a jego głowa znajduje się na wysokości, bądź co bądź intymnej części ciała 
pani.





Serwetki



Siadając do stołu zauważamy złożoną z lewej strony talerza serwetkę. W 
czasie przyjęć prywatnych serwetki te są koloru obrusa i często haftowane 
ręcznie. Mogą być złożone we czworo, umieszczone w pierścieniu lub 
dekoracyjnie "zbudowane" w tzw. piramidkę. W restauracjach serwetkę układa 
się również na talerzyku zakąskowym.

Owe serwetki należy rozkładać na kolanach, bo do tego właśnie służą.

Nieużywanie serwetki i pozostawienie jej na stole jest wyraźnym 
uchybieniem.

W czasie posiłku używamy serwetkę do wytarcia palców i ust (szczególnie 
po tłustym posiłku, a przed piciem z kieliszka).

Po jedzeniu należy serwetkę położyć z powrotem z lewej strony talerza. 
Nie należy jej składać w pierwotną figurę, ani wkładać w obręcz.

Panów wypada przestrzec przed zakładaniem serwetki za kołnierz koszuli. 
Sposób ten, często pokazywany na filmach, ma za zadanie przedstawienie w 
karykaturalnym świetle biesiadnika mającego luki w znajomości zachowania 
się przy stole.





Siadanie



Siadamy i wstajemy dziesiątki razy dziennie i na ogół nie zwracamy uwagi, 
w jaki sposób to czynimy. Wydawałoby się, że czynność ta nie podlega żadnym 
normom, a jednak. Można siadać byle jak, ale można także poruszać się w 
salonie elegancko.

Jakie są zatem wymagania przy tak prozaicznej czynności?

- Siadając na krześle lub innym miejscu do siedzenia, nie należy 
sprawdzać, czy siedzenie jest czyste lub czy krzesło nie ma podpiłowanych 
nóg. Nawet jeśli nie jest zbyt czyste, co może się zdarzyć nawet w 
najlepszym domu, należy poświęcić garnitur i usiąść.

- Nie należy siadać na całej powierzchni, lecz na trzy czwarte. Zapobiega 
to opieraniu się o oparcie, a to z kolei czyni naszą sylwetkę wyprostowaną.

- Siadamy zawsze utrzymując pozycję pionową. Przy siadaniu nie powinno 
się pochylać tułowia do przodu.

- Chcąc przesunąć krzesło należy to uczynić przez uchwycenie go po 
bokach. Przesuwanie krzesła poprzez chwytanie go między nogami jest 
nieestetyczne.

- Siedząc trzymamy nogi razem, ewentualnie zakładamy nogę na nogę. 
Trzymanie nóg rozwartych (jak to czynią z konieczności otyli panowie) 
wygląda nieładnie i robi wrażenie braku szacunku dla otoczenia.

- Wstajemy również w pionie, co zmusza nas do postawienia stóp jak 
najbliżej krzesła.

- Będąc we fraku tylko do stołu siadamy na wprost. Poza tym przypadkiem 
siadamy zawsze bokiem odrzucając połę fraka z tej strony, na którą siadamy.

- Przy siadaniu nie podciągamy nogawek. Siedzącemu mężczyźnie nie może 
być widać odkrytych nóg powyżej skarpetek.





Skarpetki



Niby to drobna rzecz, a tak ważna w ubiorze mężczyzny. Skarpetki winny 
być odbiciem jednego koloru garnituru, krawata, koszuli, bądź też 
dopasowane do koloru kamizelki. Unikać należy skarpetek wielokolorowych w 
wyraźne wzorki. Również skarpetki białe pasują jedynie do adidasów i 
ubrania sportowego.

Skarpetka powinna być na tyle długa, żeby przy podwinięciu się nogawek 
zakrywała ciało. Nieestetyczną bowiem rzeczą jest pokazywanie męskich łydek 
(Patrz: hasło Ubranie).





Smoking



- ubranie wieczorowe składające się z czarnych spodni z lampasem, czarnej 
marynarki z czarnego sukna, z klapami obszytymi jedwabiem. Nazwa ubrania 
pochodzi od angielskiego "smoking jacet", co można przetłumaczyć jako 
marynarka, w której się pali.

Do smokingu nosi się czarną kamizelkę lub, zamiast niej, czarny pas 
wykonany z jedwabiu. Koszula powinna mieć wykładany kołnierzyk i czarne 
guziczki. Muszka zawsze czarna. Jej wielkość i kształt mogą być różne.

Do smokingu nosi się czarne lakierki lub trzewiki z miękkiej skóry na 
skórzanej podeszwie. Skarpetki czarne. W kieszonce umieszcza się białą, 
jedwabną chusteczkę. Do tego ubrania nosi się zegarek na rękę na metalowej 
bransolecie.

Przy swoich "narodzinach" smoking był jednorzędowy; z czasem przyjęła się 
dwurzędówka, do której nie nosi się kamizelki, lecz pas. Także krój 
kołnierza zmienił się z tradycyjnego na szalowy.

Smoking jako strój wieczorowy nie może być noszony w dzień. Zakłada się 
go idąc na koncerty, mniej uroczyste premiery teatralne, obiady, przyjęcia 
bufetowe, bale.

W smokingu nie chodzi się po ulicy. Zakładając go w lecie, kiedy nie 
nosimy płaszcza, musimy się liczyć z wydatkiem na taksówkę, jeśli nie 
posiadamy własnego samochodu.

Ponieważ smoking jest ubraniem wieczorowym, wkładamy go dopiero po 
godzinie #19#/00.

Zimą wychodząc z domu nakładamy na smoking czarne palto, miękki czarny 
kapelusz i ciemne zamszowe lub skórzane rękawiczki.

Do smokingu nie nosi się odznaczeń, chociaż są kraje, w których dopuszcza 
się zawieszanie miniatur orderowych.

Czym różni się biały smoking od czarnego?

Tylko białą marynarką. Reszta pozostaje bez zmian.

Kiedy można założyć biały smoking?

Na uroczyste spotkania, które np. odbywają się w ogrodach, na świeżym 
powietrzu i w godzinach popołudniowych.





Spotkanie na ulicy



Zatrzymywanie znajomych na ulicy to plaga naszych miast. Ci, którzy 
posiadają samochód mogą tego uniknąć, ale piesi użytkownicy ulic, jeśli 
mają wielu znajomych lub są postaciami popularnymi w mieście, często nie 
mogą dojść do celu, żeby nie zostać zaczepionymi przez pytających: "Dzień 
dobry. Co słychać?" Tu pada odpowiedź: "Jakoś leci." Po czym następuje 
pauza i: "No to do widzenia". Otóż idąc ulicą nie wypada zaczepiać 
znajomych, chyba, że obie strony dają znaki, że cieszą się aż tak ze 
spotkania, iż trzeba przystanąć i zamienić kilka słów. I znowu - jak w 
hierarchii przedstawiania - młodszy nie powinien zatrzymywać na ulicy 
starszego, a mężczyzna kobiety.

Jeśli kobieta zatrzyma mężczyznę, to nie powinien on rozmawiać z nią 
stojąc, tylko - jeśli rozmowa jest dłuższa - udać się w kierunku, w którym 
szła pani. To samo dotyczy młodszego mężczyzny, jeśli zatrzyma go na ulicy 
ktoś starszy wiekiem lub stanowiskiem.

Uwagi te nie dotyczą naturalnie dobrych przyjaciół, krewnych lub 
rodzeństwa. Zawsze jednak należy unikać rozmowy stojąc na ulicy, chociażby 
dlatego, że para taka tamuje ruch pieszych. Natomiast sytuacja, w której z 
mężczyzną rozmawia kobieta może dodatkowo sugerować niewłaściwe 
skojarzenia.





Sygnet



- (od łac. signum - znak) pierścień z wyrytym herbem lub monogramem, 
używany dawniej zamiast pieczęci. Noszenie sygnetu miało więc charakter 
praktyczny.

Noszenie przez mężczyzn sygnetu jest dzisiaj w złym guście i świadczy o 
kompleksach związanych z pochodzeniem. Widok mężczyzny z sygnetem na placu 
budzi podejrzenia, że jego szlachectwo jest wątpliwej proweniencji.





Sztućce



Sztućce, a szczególnie ich ułożenie w stosunku do talerza są mową 
jadłospisu. Kolejność ich ułożenia zaczyna się zawsze od zewnątrz do 
środka. Załóżmy hipotetycznie, że gospodarze chcą nas poczęstować takim, 
np. zestawem dań: a) przystawka, b) forszmak, c) zupa, d) spagetti, e) 
ryba, f) danie mięsne. Wówczas sztućce powinny być ułożone następująco:

- Lewa strona: - Prawa strona:

- widelec mniejszy do zakąski; - nóż mniejszy do zakąski;

- nie ma odpowiedniego sztućca dla prawej strony forszmaku; - średnia 
łyżka do forszmaku;

- nie ma odpowiedniego sztućca dla prawej strony; - duża łyżka do zupy;

- łyżka do makaronu; - widelec do makaronu;

- widelec do dania rybnego; - nóż do dania rybnego;

- widelec do dania mięsnego; - nóż do dania mięsnego.

Sztućce ułożone są w takiej kolejności, w jakiej bierzemy je do ręki. 
Ostrza noży są zawsze zwrócone do wewnątrz.

Jeśli obiad kończy się podaniem serów i deseru, to odpowiednie sztućce 
ułożone są nad talerzem, w kolejności podawania tych potraw, począwszy od 
sztućca ułożonego najdalej od talerza.

Czy przed użyciem należy łyżkę lub widelec wytrzeć serwetką?.

Nie wolno! Musimy zawierzyć gospodarzom, że sztućce są czyste. Gdyby 
jednak okazało się, że nóż lub widelec są przybrudzone, to prosimy o 
wymianę. Takie zachowanie obowiązuje także w lepszych restauracjach.

Jak się zachować, kiedy na wykwintnym przyjęciu spadnie nam na podłogę 
łyżka lub widelec?

Nie schylać się, lecz poprosić obsługę, by podniosła, a następnie zwrócić 
się z prośbą o przyniesienie czystych sztućców.





Sztuka jedzenia



"Posadź gościa do stołu, a powiem ci kim jest" - brzmiało dawne 
przysłowie w czasach, kiedy nie sprawdzano dowodów osobistych gości, lecz 
tylko sadzano ich przy stole i obserwowano jak daje on sobie radę z 
zawiłościami posługiwania się nożem i widelcem.

Operowanie tymi sztućcami wydaje się tylko z pozoru łatwe. W 
rzeczywistości jednak czynność jedzenia za pomocą noża i widelca 
niejednokrotnie sprawia biesiadnikom kłopot.

W czasach, w których uczono dzieci prawidłowego używania noża i widelca 
edukację zaczynano od tego, że pod łokcie małego człowieka wkładano dwie 
dość grube książki z zaleceniem utrzymania ich w czasie jedzenia, gdy 
dłonie manipulowały sztućcami. Dawało to doskonałe efekty - przy jedzeniu 
dłonie stawały się bardziej sprawne i wygimnastykowane, a łokcie jedzący 
utrzymywał blisko tułowia, nie poszturchując sąsiada z lewej czy z prawej 
strony. Siadając do jedzenia, szczególnie w sytuacji, kiedy jest mnóstwo 
gości, a miejsca mało, należy więc pamiętać o zasadzie: "łokcie przy 
sobie".

A oto kilka podstawowych zasad poługiwania się sztućcami:

- Nóż trzymamy zawsze w prawej ręce, widelec - w lewej, jeśli jemy 
potrawę wymagającą użycia obu tych sztućców.

- Łyżkę trzymamy prawą ręką, chyba że jemy spagetti; wtedy trzymamy ją w 
lewej ręce.

- Ryby jadamy albo specjalnym nożem i widelcem (nóż trzymamy w prawej, a 
widelec w lewej ręce) lub dwoma widelcami, bądź też jednym widelcem 
(trzymanym w prawej ręce).

- Drób jemy widelcem i nożem. Jeśli trafimy na przyjęcie, gdzie drób 
będzie się jadło palcami, to należy się spodziewać, że po tej potrawie 
służba wniesie miseczki z wodą i ręczniki do umycia rąk.

- Wszelkie kluski jadamy widelcem, zaś przy spagetti pomagamy sobie 
dodatkowo łyżką.

- Sałatę jemy widelcem i nie kroimy jej nożem.

- Ostrygi jemy posługując się specjalnym widelcem.

- Do ślimaków podaje się szczypce i widelec.

- Szparagi jemy przy pomocy widelca.

- Karczochy jada się palcami, ale na koniec nożem i widelcem. (Przy daniu 
tego rodzaju powinniśmy spodziewać się podania nam specjalnej miseczki do 
opłukania palców).

- Homary i langusty jemy posługując się specjalnym dwuzębnym widelcem.

- Śledzie jemy krojąc je nożem, podobnie jak mięso.

- Mięso mielone oraz gulasze, galaretki i pasztety jemy tylko za pomocą 
widelca.

Jeśli daną potrawę spożywamy przy pomocy noża i widelca, to czynimy to do 
końca kompletem sztućców. Nie jest elegancką formą odkładanie noża i 
przekładanie widelca do prawej dłoni.

Nim przystąpimy do jedzenia winniśmy pamiętać o generalnej zasadzie, że 
na proszone przyjęcie nie przyszliśmy po to, by nadmiernie dogodzić swemu 
podniebieniu, lecz by elegancko i przyjemnie spędzić czas przy stole. 
Dlatego do posiłku należy siadać "z obrzydzeniem", a "z rozkoszą" do 
rozmowy. Z tej postawy wynikają dalsze konsekwencje:

1. Ponieważ podstawowym celem przyjęcia jest konwersacja, zabawiamy 
rozmową panią siedzącą z naszej prawej strony, pamiętając od czasu do czasu 
o pani siedzącej z lewej.

2. Tematami przy posiłku nie mogą być interesy, polityka oraz wszelkie 
dziedziny, które mogą wprowadzić przykrą lub podniecającą atmosferę. 
Rozmawiać winno się o sprawach błahych.

To wszystko sprawia, że na przyjęciu właściwie się nie jada, lecz tylko 
próbuje potrawy. Tak więc:

- jedząc zupę spożywamy jej tylko tyle, by łyżką nie zahaczyć dna (odpada 
zatem pytanie, czy przechylamy talerz od siebie, czy do siebie),

- z nabieraniem jedzenia na widelec nie powinno być kłopotu, ponieważ 
wystarczy, że drobne kawałki mięsa, czy jarzyn nadziejemy na widelec i 
skierujemy czubkiem do ust.

Pamiętać należy także, iż zupę nabiera się ruchem od siebie i kieruje do 
ust bokiem, a nie czubkiem.

Przerywając jedzenie dania mięsnego kładziemy nóż i widelec złączone 
wierzchołkami tak, że koniec widelca przykrywa koniec ostrza noża. Kiedy 
zaś chcemy zasygnalizować obsłudze, że będziemy jeszcze jedli, kładziemy 
sztućce podobnie, lecz w tym przypadku ostrze noża przykrywa czubek 
widelca. Kiedy kończymy jedzenie, to wtedy kładziemy nóż i widelec na 
talerzu obok siebie. W każdym przypadku ostrze noża skierowane jest do 
środka.

Noże, widelce, łyżki i łyżeczki nigdy nie opieramy o talerz, lecz 
kładziemy na talerzu. Wynika to stąd, że spływające z opartych o talerz 
sztućców resztki jedzenia lub płynu mogą pobrudzić obrus.

Potrawy podane na półmiskach nabieramy na swój talerz tylko tymi 
sztućcami, które są do tego specjalnie przeznaczone (nie zaś własnymi!). 
Zupę lub inną płynną potrawę podaną w filiżance z dwoma uszkami jemy 
najpierw łyżką, a na końcu dopijamy podnosząc filiżankę do ust tylko prawą 
ręką. Jeśli potrawę podano w filiżance z jednym uchem, to nie posługujemy 
się łyżką, lecz pijemy z filiżanki.





Świadkiem być



Może się zdarzyć, że przyjaciel poprosi pana na świadka swojego ślubu. 
Nie wypada odmówić pełnienia tej funkcji, bowiem jest ona niezwykle ważna w 
czasie uroczystości zaślubin a bywa proponowana osobom najbardziej bliskim. 
Jeśli propozycja została złożona na piśmie, należy odpowiedzieć natychmiast 
po sprawdzeniu, czy ma się wolne terminy. Jeśli propozycja została złożona 
bezpośrednio, a w tej formie należy się jej najczęściej spodziewać, to 
wypada okazać radość oraz zadowolenie.

Od momentu wyrażenia zgody przyszły świadek przejmuje wiele obowiązków 
związanych z przygotowaniem do ślubu. Ponieważ zawsze jest dwóch świadków, 
wypada się dowiedzieć, kto jest tym drugim i czy zaproszenie dotyczy ślubu 
cywilnego, kościelnego, czy obu. Bywa bowiem tak, że młoda para, chcąc 
uhonorować więcej przyjaciół, zaprasza do każdego ślubu inne osoby. Nie 
należy więc gniewać się, jeśli otrzymamy propozycję pełnienia funkcji 
świadka tylko w czasie jednej uroczystości.

Jeśli drugim świadkiem jest mężczyzna, należy dążyć do jak najszybszego 
spotkania z nim i dokonania podziału obowiązków. Jeśli partnerką będzie 
kobieta, należy również wcześniej ją poznać, ale wtedy wszystkie sprawy 
związane z rolą świadka przejmuje mężczyzna. Trzeba pamiętać, że świadek 
występuje w roli mistrza ceremonii i od jego umiejętności organizacyjnych 
zależy sprawny przebieg uroczystości.

Do zadań świadków należy:

- pomoc w wysyłaniu zawiadomień o ślubie,

- uzgodnienie przebiegu uroczystości (czy ma ona mieć charakter 
kameralny, czy bardziej uroczysty), załatwienie spraw związanych z muzyką, 
fotografowaniem, transportem, koktajlem,

- uzgodnienie strojów panny młodej i świadków, a jeśli ślub jest bardziej 
uroczysty - także najbliższej rodziny,

- regulowanie wszystkich rachunków w czasie uroczystego dnia,

- przypomnienie panu młodemu o zabraniu ze sobą obrączek ślubnych, a 
obojgu młodym - o dowodach osobistych,

- przywiezienie bukietu ślubnego dla panny młodej,

- po uroczystości zaślubin - zajęcie się kwiatami i ewentualnie 
prezentami otrzymanymi przez młodą parę,

- zawiezienie młodej pary na miejsce przyjęcia weselnego i wzięcie w nim 
udziału.

Wielu niepotrzebnych kłopotów w czasie uroczystości związanych ze ślubem 
i weselem przysparza niewłaściwy dobór stroju. Należy więc pamiętać, że pan 
młody oraz świadkowie powinni swe stroje dostosować do kreacji panny młodej 
i do pory dnia, w której odbywa się ślub. Jeśli panna młoda występuje w 
sukni koktajlowej, to nie ma kłopotu. Panowie winni być ubrani w garnitury 
wyjściowe i stonowane krawaty. Pamiętać należy, że pan młody powinien się 
trochę wyróżniać ubraniem i świadkom nie wypada go w tym "przelicytować".

Większe komplikacje zaczynają się wtedy, gdy do ślubu kościelnego panna 
młoda wybiera się w długiej białej sukni (czasem nawet z trenem). W tym 
przypadku pan młody oraz świadkowie wystąpić powinni w żakietach (patrz: 
hasło Żakiet), a jeśli ślub odbywa się wieczorem, to nawet i we frakach 
(patrz: hasło Frak). Nie wypada w kościele występować w smokingu, ponieważ 
jest to strój bardziej zabawowy i do uroczystości ślubnych nie za bardzo 
pasuje.

Jeśli w rodzinach państwa młodych panuje zwyczaj, że pannę młodą do 
ołtarza prowadzi ojciec a pana młodego matka - to i oni powinni wystąpić 
odpowiednio ubrani: matka - w długiej sukni, ojciec - w żakiecie lub fraku.

Obowiązkiem świadka (świadków) jest zorganizowanie przywozu przyszłych 
nowożeńców do kościoła. W rodzinach tradycyjnych przed wyjazdem do kościoła 
lub urzędu w domu panny młodej zbiera się najbliższa rodzina i stamtąd 
wszyscy wyruszają na uroczystość zaślubin. W tym przypadku trzeba liczyć 
się z zamówieniem przynajmniej trzech samochodów. Kawalkada aut powinna 
zostać uformowana następująco: w pierwszym samochodzie jadą państwo młodzi 
z matką pana młodego i ojcem panny młodej, w drugim - matka panny młodej i 
ojciec pana młodego oraz świadkowie, w trzecim zaś - dziadkowie obojga 
narzeczonych. Czasami potrzebny jest i czwarty samochód, jeżeli do orszaku 
dołączą rodzice chrzestni.

W czasie przyjęcia weselnego państwo młodzi siedzą razem w centralnym 
miejscu przy stole. Obok panny młodej jest miejsce dla ojca pana młodego, 
dalej zaś - dla jednego ze świadków. Miejsce obok pana młodego powinna 
zająć matka panny młodej, a obok niej - drugi świadek. Vis a vis młodej 
pary siedzą: matka pana młodego i ojciec panny młodej. Miejsca dla dziadków 
państwa młodych znajduje się często przy rogach stołu. Miejsca vis a vis 
młodej pary mogą zająć też świadkowie, których rola trwa nadal. Świadkowie 
na weselu są wykonawcami poleceń pary młodej. Do nich należy również dbanie 
o to, aby wszystkie zacne panie na weselu dobrze się bawiły. Nakłada to na 
nich obowiązek powstrzymania się od picia alkoholu przez cały czas trwania 
zabawy.

W przyszłości świadkowie powinni pamiętać o rocznicach ślubu i wysyłaniu 
okolicznościowych gratulacji.

Czy z rolą świadka związane są jakieś przesądy?

Tak! Przestrzega się przed proponowaniem roli świadków osobom 
rozwiedzionym oraz owdowiałym. Ponoć również starzy kawalerowie i stare 
panny nie gwarantują trwałości małżeństwa. Ale dzisiaj nikt nie zwraca 
uwagi na stan cywilny świadków.

Czy świadek jest zobowiązany do wręczenia młodej parze droższego prezentu 
niż inni goście?

Bywają takie wymagania. Ale sama rola świadka była kosztowna. Dlatego 
mężczyzna podejmujący się tej roli z góry powinien się liczyć z pewnymi 
wydatkami. Z tego też powodu zwalnia się go często z obowiązku 
przyniesienia prezentu.





Taksówka



Najczęściej bywa tak: kiedy korzystamy z taksówki, a jesteśmy w 
towarzystwie kobiety, to otwieramy jej drzwi (tylne prawe), ona wsiada i 
przesuwa się na lewą stronę ustępując nam miejsce. My siadamy po jej prawej 
stronie. Wysiadając - ona przesuwa się z powrotem na prawe miejsce. A 
przecież taksówka ma cztery pary drzwi i kierowcę, który również powinien 
poczuwać się do usłużenia pasażerom. Dlatego prawidłowym rozwiązaniem jest 
następująca sytuacja:

Mężczyzna otwiera tylne prawe drzwi i pani siada na miejscu przy 
drzwiach. W tym czasie kierowca taksówki wysiada i otwiera pasażerowi tylne 
lewe drzwi. W ten sposób oboje nie muszą przesuwać się z miejsca na 
miejsce. Pani siedzi na najważniejszym miejscu w samochodzie, a pan ma 
panią po swojej prawej stronie.

Z kolei wysiadanie ma następujący przebieg:

Kierowca otwiera drzwi panu. Ten wysiada, obchodzi pojazd i otwiera drzwi 
pani.

W przypadku, gdy kierowcy nie wpadnie na myśl, by otworzyć pasażerowi 
drzwi (nie ma u nas jeszcze takiego zwyczaju), to mężczyzna powinien 
wsiadać do taksówki z jej lewej strony, nawet jeśli na jezdni jest duży 
ruch.

Kobiety, które w naszych warunkach wsiadają do taksówki najczęściej jako 
pierwsze, bardzo nie lubią przesuwania się z miejsca na miejsce, ponieważ 
powoduje to zwykle pogniecenie kreacji.

Naturalnie, niedopuszczalnym jest zostawianie pani na tylnym siedzeniu i 
zajęcie miejsca obok kierowcy.

Kiedy należy płacić za kurs - przed, czy po wyjściu z samochodu?

Przed wyjściem. Nie wygląda to elegancko, kiedy kobieta czeka na 
chodniku, aż mężczyzna ureguluje rachunek.

Czy w czasie jazdy wypada podpowiadać kierowcy, jaką trasą ma jechać?

Nie wypada. Jeśli pasażer ma jakieś życzenie, należy je przekazać przed 
wyruszeniem.

Czy kobieta będąca w towarzystwie mężczyzny może uregulować rachunek za 
przejazd?

Nie powinna. W tym przypadku obowiązują takie zasady postępowania jak w 
restauracji.

Czy wypada taksówkarzowi dawać napiwek?

Nie wypada. Napiwek jest już wliczony w koszt jazdy.





Takt



Cecha dzisiaj rzadka i najtrudniejsza do przyswojenia, ponieważ taktu nie 
można się nauczyć. Takt jest wynikiem naszego myślenia, naszego stosunku do 
bliźnich, poziomu kultury osobistej. Można natomiast sprecyzować jak 
człowiek taktowny powinien się zachowywać.

Tak więc, mężczyzna uważający się za taktownego:

- rozmawia o problemach, a nie o ludziach,

- stara się nie wymieniać w rozmowie nazwisk, jeśli to nie jest 
konieczne,

- nie opowiada o swoich sukcesach, wykształceniu, pochodzeniu,

- jest człowiekiem tolerancyjnym,

- nie porusza w rozmowie tematów drażliwych, np. dotyczących wiary lub 
poglądów politycznych,

- nie komentuje decyzji swoich zwierzchników,

- udaje, że nie słyszy tego, czego słyszeć nie powinien,

- będąc gospodarzem nie narzuca swoich poglądów,

- potrafi opuścić towarzystwo, kiedy uzna, że nie powinien w nim dłużej 
przebywać,

- nie zadaje swoim rozmówcom kłopotliwych pytań,

- nie wykorzystuje swojej przewagi nad drugim człowiekiem,

- traktuje podwładnego jak swego szefa,

- nie pyta o pochodzenie, wyznanie, narodowość ani o stan konta w banku,

- nie rozpowszechnia plotek ani nie sprawdzonych wiadomości.





Teatr



Chcąc zaproponować pani spędzenie wieczoru w teatrze powinniśmy 
odpowiednio wcześniej zapoznać się z repertuarem teatrów oraz zaznajomić 
się, chociażby pobieżnie, z treścią sztuk. Pozwoli to na łatwiejsze 
dokonanie właściwego wyboru przed ich rekomendacją. Propozycja spędzenia 
wieczoru w teatrze winna wypłynąć przynajmniej tydzień wcześniej, gdyż 
należy pamiętać, że do teatru idziemy dla kobiety. Sztuka sztuką, ale 
najważniejsza jest pani. Taki wieczór jest dla niej czasami rzadką okazją 
do pokazania się w miejscu publicznym i dania jej tej pełnej satysfakcji, 
że jest również damą. W czasie poprzedzającym ten wieczór nie należy pani 
zbytnio absorbować spotkaniami, dając jej możliwość odpowiedniego 
przygotowania się.

Konieczne jest uzyskanie informacji o tym, jaki strój będzie miała na 
sobie nasza partnerka tego wieczoru i poczynienie starań dopasowania 
swojego garnituru (kolor) do koloru sukni pani. Należy zawsze pamiętać, że 
kobieta jest obrazem, mężczyzna zaś - tylko jego ramą, która ten obraz 
powinna jak najbardziej eksponować.

Jeśli zapadnie decyzja potwierdzająca wspólne spędzenie wieczoru w 
teatrze, to pan, po kupieniu biletów, powinien wymienić je na blankiet 
zaproszeniowy. W tym celu należy udać się do biura organizacji widowni, 
gdzie dane z biletu zostaną przepisane na zaproszenie. Może tam być wpisane 
nawet nazwisko pana. Posiadanie osobistego zaproszenia na przedstawienie 
stawia pana w miłej sytuacji bywalca teatralnego.

Udając się do teatru trzeba wziąć pod uwagę to, że tak jak teatr teatrowi 
nierówny, podobnie rzecz ma się z przedstawieniami. Inaczej ubieramy się 
np. na szeregowe przedstawienie do teatru mniej reprezentacyjnego, a 
inaczej do Teatru Wielkiego. Inaczej na premiery i gale, inaczej, gdy mamy 
miejsce w pierwszym rzędzie, a inaczej, gdy siedzieć będziemy na drugim 
balkonie, gdzie jesteśmy mniej widoczni. Możemy się ośmieszyć, jeśli 
ubierzemy smoking, a nasza partnerka długą suknię - i będziemy jedynymi tak 
ubranymi widzami. I odwrotnie - w szarym garniturze i kolorowej koszuli 
będziemy się rumienić, jeśli w koło będą fraki i smokingi, a w najgorszym 
wypadku - czarne garnitury (patrz: hasło Ubiory).

Wszystko to trzeba brać pod uwagę kupując bilet w kasie teatralnej. 
Najlepiej o wszystkim dowiedzieć się od pani kasjerki, która jest w teatrze 
osobą najlepiej poinformowaną.

Do teatru należy się z panią umówić tak, żeby znaleźć się w gmachu na 
piętnaście minut przed rozpoczęciem widowiska. Pozwoli to spokojnie oddać 
okrycia do szatni, kupić program, a pani - poprawić fryzurę i makijaż.

W szatni pan pomaga pani zdjąć płaszcz. Również po przedstawieniu - 
podaje jej okrycie. Jedynie kurtek sportowych nie podaje się kobiecie, 
ponieważ pani ubrana w taki strój sugeruje, że nie życzy sobie pomocy 
mężczyzny. Idąc do teatru należy liczyć się z dodatkowym wydatkiem 
związanym z kupnem dwóch programów. Po latach taki program jest miłym 
wspomnieniem udanego wieczoru.

Na widownię zawsze pierwsza wchodzi kobieta, a za nią mężczyzna. 
Natomiast do miejsc wyznaczonych na bilecie prowadzi pan przechodząc 
przodem do siedzących.

Jeśli udało nam się kupić bilety z miejscami w środku rzędu, lepiej wejść 
na widownię wcześniej, aby uniknąć zawsze krępującego przeciskania się 
między siedzącymi widzami, a czas pozostały do rozpoczęcia przedstawienia 
wykorzystać na zaznajomienie się z treścią programu.

W teatrach u szatniarek można wypożyczać lornetki teatralne. Tylko bardzo 
zły wzrok usprawiedliwia korzystanie z nich; chyba że nasze miejsca są tak 
daleko, że "gołym okiem" nie widać postaci scenicznych. Aktorów krępuje 
lornetkowanie z widowni, a często odbicia reflektorów są widoczne nawet ze 
sceny.

Siedząc na widowni nie należy obracać się do tyłu i szukać znajomych 
twarzy lub sprawdzać, kto przybył na przedstawienie. Ukłony wymieniamy 
tylko ze znajomymi siedzącymi w zasięgu naszego wzroku.

W czasie antraktu, jeśli pani sobie tego życzy, wychodzimy z widowni. 
Często się zdarza, że palący mężczyzna w czasie przerwy albo przeprasza 
panią i idzie zapalić papierosa, albo "ciągnie" ją do palarni. Jeśli 
partnerka nasza nie pali, to trudno - musimy obejść się bez papierosa.

Po przedstawieniu należy odprowadzić panią do domu, nawet jeśli mieszka w 
podmiejskiej dzielnicy i przyjdzie panu wracać na piechotę.

Czy po przedstawieniu wypada składać aktorom osobiście gratulacje i 
podziękowania?

Wypada. Aktorzy szalenie to lubią. Składanie gratulacji można połączyć z 
prośbą o autograf na programie. Natomiast udając się za kulisy należy się 
pośpieszyć, by zastać aktorów jeszcze w kostiumach. Aktorów krępuje, kiedy 
się ich zaskoczy w czasie rozcharakteryzowywania.

Jak się zachować przy spóźnieniu na przedstawienie lub koncert?

Po pierwsze, nie robić z tego tragedii i nie wypominać pani, że to przez 
nią. Po drugie, zapytać bileterkę, którymi drzwiami można wejść na widownię 
bez zwracania na siebie uwagi. Najczęściej spóźnionych wpuszcza się na 
któryś z balkonów.

Wchodząc w takiej sytuacji na widownię nie należy szukać wolnego miejsca, 
lecz przeczekać na stojąco do przerwy. Są teatry, które spóźnionym 
proponują obejrzenie widowiska w telewizorze. Należy przyjąć tę propozycję 
ze zrozumieniem i nie należy nalegać, by pozwolono nam wejść na widownię.





Telefon w życiu

towarzyskim



Załatwianie spraw za pośrednictwem telefonu jest gorszą formą kontaktów 
towarzyskich. Telefon jest bowiem jedynie środkiem informacyjnym i nie 
powinien zastępować spotkań bezpośrednich, w przypadkach, gdzie jest to 
możliwe. Rozmowa telefoniczna powinna być tylko zaczynem rozmowy "w cztery 
oczy". Zastępowanie nią bezpośredniego kontaktu świadczyć może o 
nieśmiałości, skrytości, a czasem nawet uznane może być za pewną formę 
lekceważenia.

Jeśli już jesteśmy z pewnych ważnych powodów zdani tylko na telefon, to 
wypada przeprosić rozmówcę za taką formę załatwiania sprawy. Naturalnie, 
nie dotyczy to spraw mniej istotnych jak zasięgnięcie informacji czy prośby 
o numer telefonu. Lecz zastępowanie spotkania w kawiarni godzinną rozmową 
telefoniczną nie należy do rzeczy właściwych.

Pamiętać należy o tym, że temat rozmów telefonicznych nie powinien być 
krępujący, bądź też wywołujący zbytnie zainteresowanie osób przypadkowo nas 
słyszących. Nie powinny być to więc wyznania, zobowiązania, sprawy rodzinne 
itp. Nie przypadkiem istnieje powiedzenie "to nie jest sprawa na telefon".

Często słyszy się, że ktoś woli załatwić swoją sprawę przez telefon, 
zamiast napisać list. A tymczasem rozmowa telefoniczna nigdy nie zastąpi 
piękna napisanego listu i będzie tylko jego namiastką mogącą świadczyć o 
tym, że rozmówca ma kłopoty z przelewaniem myśli na papier.

Telefonując należy również pamiętać, że nasz telefon jest rodzajem 
niezapowiedzianej wizyty i że nie należy jej przedłużać ponad trzy minuty. 
Blokowanie telefonu jest również pewnym nietaktem w stosunku tak do 
gospodarza jak i ewentualnego rozmówcy czekającego na połączenie. Norma 
trzech minut wyznaczona przez automaty telefoniczne jest wystarczającym 
czasem, by załatwić nawet skomplikowaną sprawę, wszakże pod warunkiem, iż 
jest się do rozmowy przygotowanym.

Jeśli rozmowa została przerwana, kto łączy się powtórnie?

Zawsze ten, kto telefonował pierwszy.

Jeśli połączyłem się z niewłaściwym numerem, czy należy przeprosić, czy 
tylko odwiesić słuchawkę?

Przeprosić w każdym przypadku!

Czy będąc z wizytą i korzystając z telefonu należy gospodarzom zapłacić 
za rozmowę?

Powinniśmy unikać rozmów z cudzego telefonu, ale jeśli wyniknie taka 
konieczność to - w przypadku rozmowy miejscowej - nie proponujemy zapłaty 
(gospodarze są na ogół przygotowani na tego rodzaju "stratę"). Natomiast, 
jeśli wyniknie rozmowa międzymiastowa, to mimo nalegań gospodarzy, by 
telefonować przez automat, powinno się zamówić rozmowę w centrali, a po 
rozmowie zapytać o jej koszt i uregulować rachunek.

Kto kończy rozmowę - kobieta czy mężczyzna; starszy czy młodszy?

W każdym przypadku ten, kto telefonuje.





Telefonowanie



Wprawdzie telefonowanie jest dziś czynnością powszechną i wydawać by się 
mogło, że każdy wykonuje ją znakomicie, to jednak przypomnijmy sobie 
kilkanaście ogólnych zasad związanych z prowadzeniem rozmów telefonicznych.

- Nim przystąpisz do wybraniu numeru zastanów się, o czym będziesz mówić.

- Wynotuj nazwiska, daty i inne konkretne dane, które chcesz przekazać 
rozmówcy.

- Nie decyduj się na rozmowę, jeśli nie masz dostatecznie dużo czasu.

- Jeśli to ty rozpoczynasz rozmowę, to przedstaw się; jeśli zaś jest to 
rozmowa służbowa, to podaj nazwę instytucji, którą reprezentujesz.

- Nazwisko wymieniaj dokładnie, bez pośpiechu gdyż telefon to nie ludzkie 
ucho i wychwytuje wszystkie wady wymowy.

- Mów powoli, gdyż membrana telefonu reaguje o wiele wolniej niż nasz 
własny aparat słuchowy.

- Nie krzycz do słuchawki (możesz zapytać, czy jesteś dobrze słyszany), 
nie odstawiaj słuchawki daleko od ust, ani nie mów zbyt blisko.

- Mów krótkimi zdaniami. Długie okresy zaciemniają prostotę komunikatu.

- Jeśli mówi twój rozmówca - powiedz od czasu do czasu "tak", by 
wiedział, iż słuchasz go po drugiej stronie.

- Jeśli chcesz uchodzić za człowieka konkretnego, winieneś najbardziej 
ważną rozmowę zakończyć po pięciu minutach. Tyle czasu mają na ogół 
posłowie, by przedstawić na forum sejmowym bardzo ważny problem.

- Pamiętaj, że rozmowę kończy ten, kto ją zaczął, bez względu na to, czy 
po drugiej stronie znajduje się kobieta, czy twój szef.

- Nie używaj telefonu służbowego do celów prywatnych, a jeśli już musisz 
- reguluj należność.

- Jeśli odbierasz telefon w pracy jako osoba urzędowa, a nie masz 
sekretarki, to najpierw wymień nazwę swojej firmy, a później nazwisko. 
Jeśli łączony jesteś przez sekretarkę, to tylko nazwisko.

Jeśli telefonujesz prywatnie, pamiętaj, że:

- nie należy telefonować do kogoś rano przed godziną #8#/00, ani 
wieczorem po godzinie #22#/00,

- nim zadzwonisz - sprawdź co interesującego nadaje telewizja 
(telefonowanie w czasie dziennika telewizyjnego, meczów piłkarskich lub 
interesujących filmów może pozbawić cię sympatii),

- telefonując przedstaw się najpierw i zapytaj, czy nie przeszkadzasz,

- prywatne rozmowy nie powinny przekraczać trzech minut,

- jeśli słuchawkę podnosi ktoś z domowników przedstaw się również i 
zapytaj, czy nie sprawisz kłopotu prosząc o przywołanie tego, z kim 
chciałbyś rozmawiać,

- jeśli znasz osobę, która podniosła słuchawkę, pozdrów ją i zapytaj o 
zdrowie, a dopiero później proś o przywołanie potrzebnego ci rozmówcy.





Toast



Jest to krótkie przemówienie wygłaszane w czasie przyjęć. Toast 
najczęściej skierowany jest do gościa honorowego, ale może dotyczyć też 
ogólniejszych spraw związanych z przyjęciem.

Toast powinien być krótki i lekki w formie. Powinien mieć też wyraźną 
pointę. Najciekawsze toasty oparte są na jakiejś anegdocie.

Na wszelkich przyjęciach toast wznosi gospodarz, a odpowiada gość 
honorowy. Pozostali goście nie mają obowiązku wygłaszania toastów, chyba że 
gospodarz sprowokuje taką sytuację.

Na ogół toasty wznosi się po daniu mięsnym, kiedy goście już mają 
zasadniczą część kulinarną poza sobą i jest czas na chwilowy odpoczynek. 
Odpowiedzi na toast gospodarza można się spodziewać zaraz po jego 
wystąpieniu; ale bywa i tak, że gość honorowy odpowiada gospodarzowi 
dopiero przy kawie.

W czasie toastów nie należy jeść ani pić. Wypada słuchać uważnie i 
patrzeć na mówiącego.

Toastu nigdy nie wznosi się wódką. Najczęściej szampanem lub winem.

Toasty wznosi się stojąc, natomiast słuchacze siedzą.

Jeśli gościem honorowym jest obcokrajowiec, toast winien być tłumaczony 
na język gościa. Jeśli gospodarz wznosi toast w mowie zaproszonego, to 
również ktoś powinien tłumaczyć przemówienie na język zrozumiały dla 
pozostałych obecnych.





Tradycja



Każdy dobrze wychowany mężczyzna ma obowiązek zwracać uwagę na tradycje 
(a więc zwyczaje i obyczaje) panujące w jego rodzinie, i dalszym otoczeniu. 
Tradycja jest to "sól w potrawie" i bez niej jedzenie będzie wydawało się 
bez smaku. Tradycji nie należy kultywować bezkrytycznie, lecz zachowując 
jej treść i oblekać ją we współczesną, możliwą do zaakceptowania formę. 
Szacunek dla tradycji świadczy o poważnym traktowaniu życia, tego co w nim 
piękne, trwałe i twórcze.





Tytułowanie



Z tytułowaniem zawsze bywały kłopoty i łatwo tutaj popełnić gafę, bo 
nigdy nie wiadomo, czy wymieniamy zbyt mało, czy zbyt dużo tytułów. Ale i w 
tej dziedzinie obowiązują pewne reguły.

I tak: jeśli dana osoba zajmuje wysokie stanowisko, to używamy jedynie 
tytułu z dodatkiem "pan". Np. panie ministrze, panie przewodniczący, panie 
marszałku.

Do urzędników o niższej randze, a zwłaszcza do tych, których znamy, 
zwracamy się podobnie jak wyżej. Wystosowując do nich listy możemy dodać 
"szanowny": "Szanowny Panie Dyrektorze", "Szanowny Panie Prezesie".

W stosunku do wiceprezesów, wiceministrów, podpułkowników, podporuczników 
używamy pełnych tytułów zajmowanego stanowiska. A więc: panie prezesie, 
panie ministrze, panie pułkowniku. Zarówno w rozmowach jak i w 
korespondencji tytuły wymieniamy na początku i na końcu. Natomiast 
wymienianie stanowiska naszego rozmówcy w każdym zdaniu jest śmieszne i 
wzbudza w interlokutorze podejrzenie o hołdowanie wszelkim tytułom.

Tytuły naukowe mają pierwszeństwo przed tytułami wynikającymi z 
piastowanego aktualnie stanowiska. Tak więc do dyrektora, który jest 
profesorem zwracamy się przez "panie profesorze". Wynika to stąd, że 
stanowiska przemijają, zaś tytuły są dożywotnie. Jest w zwyczaju, że byłego 
dyrektora nadal tytułuje się dyrektorem, z byłego rektora rektorem - do 
końca życia, ale są to wtedy zwroty grzecznościowe.

Wobec osób zajmujących niektóre wysokie stanowiska, bądź pełniących pewne 
funkcje w społeczeństwie używane są też tytuły honorowe. I tak, do Ojca 
Świętego zwracamy się "Wasza Świątobliwość", do prezydenta, arcybiskupa i 
ambasadora - "Ekscelencjo", do kardynała - "Eminencjo", do rektora wyższej 
uczelni - "Magnificencjo".

Jednakże tytuły te używane są tylko w sytuacjach oficjalnych. W 
kontaktach nieoficjalnych wystarczy zwracanie się przez: panie rektorze, 
księże kardynale, czy panie ministrze.

Do kobiety prezesa mówimy - pani prezes, do kobiety dyrektora - pani 
dyrektor i odpowiednio: pani minister, pani ambasador, pani pułkownik itp.

Do nauczycielki szkół średnich zwracamy się grzecznościowo "pani 
profesor", "panie profesorze", do docenta - panie profesorze.

O cudzej żonie mówimy jako o "małżonce", o swojej jako o "żonie", np.: 
"Moja żona pozdrawia pańską małżonkę".

Do duchownych zwracamy się zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym 
kraju.

Do ludzi, których znamy zwracamy się po imieniu, nigdy po nazwisku, a 
więc: pani Zofio, pani Aleksandro, panie Leonie, panie Tomaszu.

Czy można tytułować żonę tytułem męża?

Nie można i nie wypada. Był taki okres, kiedy żonę profesora tytułowano 
panią profesorową lub żonę pułkownika - pułkownikową, ale to nigdy nie było 
w dobrym guście.

Czy do kobiety piastującej funkcję dyrektora szkoły można zwracać się 
"pani dyrektorko"?

Można również i tak, ponieważ taki zwrot używamy w stosunku do szefa 
szkoły wywodzi się z tradycji, ale forma ta zanika.





Ubrania



Każdy elegancki pan powinien posiadać kilka zestawów ubrań, tak by na 
każdą okazję móc wystąpić w odpowiednim, zgodnym z ogólnymi wymogami 
stroju.

Zajrzyjmy więc do szafy eleganckiego i światowego mężczyzny. Znajdziemy 
tam kilka różnych garniturów na cały dzień:

Strój weekendowy - składający się z kurtki, bluzy, pulowera, a także 
blezera. Zastępują one marynarkę. Do tego kolorystycznie dobrane spodnie z 
jednolitego materiału. Koszula może być kolorowa w różne desenie. Do tego 
stroju nie nosi się krawatu, chyba że jest to krawat wełniany lub skórzany. 
Natomiast można założyć apaszkę. Buty - sportowe.

Strój weekendowy nosi się w czasie wycieczek, gier na świeżym powietrzu, 
na wczasach lub - jak wskazuje nazwa stroju - w czasie weekendów.

Ubranie sportowe - Ten zestaw składa się z marynarki z grubszego 
materiału (w kratę lub gładką). Spodnie do niej powinny być jednokolorowe, 
dopasowane kolorystycznie do marynarki (np. marynarka w brązową kratę, 
spodnie ciemnobeżowe). Do tego zestawu możemy nosić kamizelkę lub pulower, 
które także muszą być odpowiednio dobrane. Np. do marynarki w kratę 
kamizelka musi być gładka. Ale jeśli marynarka i spodnie są gładkie, to 
kamizelka może posiadać deseń lub być uszyta z materiału o wyraźniej 
fakturze. Pasek u spodni winien być tego samego koloru co obuwie, a te z 
kolei - trochę bardziej eleganckie od obuwia typowo sportowego. Tego 
rodzaju ubranie nosi się w mieście w godzinach rannych.

Ubranie spacerowe - W tym wypadku mamy już wybór: marynarka może być 
jedno lub dwurzędowa. Spodnie - z tego samego materiału. Ubrania spacerowe 
uszyte są z materiałów w kolorach jasnych: beż, brąz, błękit, zieleń; 
gładkich lub w deseń.

Do marynarki jednorzędowej obowiązkowa jest kamizelka. Koszula - biała 
lub kolorowa. Krawat, przy gładkim garniturze może mieć wzory; jego kolor 
zaś powinien być dopasowany do koloru koszuli i garnituru.

Do ubiorów o kolorach brązów, beży, zieleni wkładamy buty brązowe; zaś do 
szarości i błękitów - buty czarne.

Ubranie sportowe możemy nakładać udając się do pracy, do kina, idąc z 
wizytą do znajomych. Można je nosić aż do popołudnia. Także w czasie 
podróży ubranie takie robi na współpodróżnych przyjemne wrażenie.

Ubranie wyjściowe - Jest to ubranie typu oficjalnego i w nim udajemy się 
na mniej ważne spotkania i przyjęcia. W zależności od pory dnia wybieramy 
garnitur w odcieniach szarości, granatu lub czerni. Ubranie wyjściowe jest 
uszyte z materiału jednolitego i może być jedno lub dwurzędowe. Do 
marynarki jednorzędowej należy założyć kamizelkę gładką w tym samym 
kolorze. Koszula koniecznie biała z wykładanym kołnierzykiem.

Do garniturów szarych i czarnych dobieramy ciemny, gładki krawat w 
kolorze ciemnopopielatym, szaro-czarnym, czarno-bordowym.

Do garniturów granatowych zaś krawat powinien mieć barwę szaro-granatową 
lub czarno-granatową.

Do takiego stroju nosimy czarne sznurowane półbuty.

Ubranie wizytowe - najbardziej praktyczne ubranie dla mężczyzny, który 
przez cały dzień uczestniczy w różnego rodzaju przyjęciach, spotkaniach; 
wieczorem zaś udaje się na spektakl do teatru.

Ubranie wizytowe składa się z czarnej gładkiej jednorzędowej marynarki 
oraz sztuczkowych spodni. Do tego biała koszula oraz szary krawat. Półbuty 
czarne sznurowane.

Do ubrania wizytowego nosimy białą chusteczkę, a w klapie - rozetkę - 
(wąską wstążkę od odznaczenia).

Ubranie wizytowe jak i stroje wymienione poniżej wymagają noszenia do 
nich okrycia wierzchniego. Wymagany jest więc czarny miękki kapelusz, szare 
rękawiczki i ciemny płaszcz.

Żakiet - jest ubiorem uroczystym i w hierarchii ważności znajduje się po 
ubraniu wizytowym a przed smokingiem (patrz: hasło Żakiet).

Smoking - Jest tak zwanym ubraniem obiadowym i wymyślono go dopiero w Xx 
wieku jako ubiór przeciwstawny frakowi (patrz: hasło Smoking).

Frak - najbardziej uroczysty strój męski. Jego początki sięgają Xviii 
wieku, jednak w obecnej formie znany jest od końca Xix wieku (patrz: hasło 
Frak).

Czy kobietę też obowiązują reguły ubraniowe?

Naturalnie, w równym jak i mężczyznę stopniu, chociaż różnorodność w 
strojach kobiecych jest tak wielka, że trudno opisać wszelkie niuanse. 
Udając się na uroczystość lub z wizytą mężczyzna powinien wcześniej 
uzgodnić ze swoją partnerką wspólną kolorystykę ubrań.

Czy mankiet koszuli powinien być widoczny spod rękawa marynarki?

Tak! Mniej więcej od jednego do półtora centymetra.





Ukłony



Mężczyzna kłania się przez skłonienie głowy (nie skinienie) lub przez 
zdjęcie nakrycia głowy. Przez zdjęcie nakrycia głowy kłaniamy się, kiedy 
jesteśmy w kapeluszu lub sztywnej czapce z daszkiem. Nosząc beret lub 
czapkę wełnianą wystarczy tylko skłonić głowę. W tej ostatniej sytuacji 
możemy podkreślić ukłon ruchem ręki - tak jak byśmy zdejmowali kapelusz. 
Ale ten gest należy wcześniej przećwiczyć przed lustrem.

Mężczyzna kłania się pierwszy kobiecie i starszemu od siebie, a także nie 
czeka na ukłon równolatka, lecz czyni ten gest przed nim. Starszy wiekiem 
kłania się pierwszy młodszemu, jeśli ten idzie w towarzystwie kobiety. 
Jadący w samochodzie kłania się idącemu pieszo. Profesor kłania się 
pierwszy studentce, jeśli naturalnie ją pamięta. W takim przypadku 
studentka powinna wcześniej uśmiechem zasygnalizować profesorowi, że go zna 
i tym samym sprowokować do ukłonu.

Kapelusz lub czapkę możemy zdjąć tak prawą jak i lewą ręką - w zależności 
od strony, z jakiej się mijamy. Jeśli kłaniam się osobie idącej z mojej 
lewej strony - zdejmuję kapelusz prawą ręką, i odwrotnie.

Zdjęcie kapelusza lub czapki musi być wyraźne i należy ten gest wykonać 
na długość wyciągniętej ręki. Nieznaczne uchylenie nakrycia głowy może być 
odczytane nie jako gest szacunku, lecz jako zdawkowy odruch.

Kapelusza uchylamy przed Grobem Nieznanego Żołnierza, przed idącym 
pogrzebem, przed sztandarami oraz przed świątynią tej religii, którą 
wyznajemy. Czynimy to także przed świątynią obcej wiary, jeśli towarzyszymy 
komuś, kto ją wyznaje.

Oddawania ukłonu nie powinno się zostawiać na ostatnią chwilę, lecz 
wcześniej należy sygnalizować zamiar ukłonienia się, tak by sam ukłon 
wypadł przynajmniej dwa metry przed minięciem się z osobą, której się 
kłaniamy.

Wchodząc do pomieszczenia, w którym znajdują się osoby nam znane, 
kłaniamy się stając w drzwiach. Podobnie czynimy opuszczając towarzystwo. 
Wystarczy ukłon głową, gdy znajdziemy się już przy wyjściu.

Jeżeli nie chcemy pożegnać kogoś przez podanie ręki, kłaniając się 
powinniśmy zachować odległość przynajmniej dwóch metrów. Taki ukłon 
wyklucza wyciągnięcie do nas dłoni.

Kłaniając się nie trzymamy rąk w kieszeni (ani w ubraniu, ani w 
płaszczu). Jeśli na nosie mamy okulary przeciwsłoneczne, to zdejmujemy je 
przed ukłonem (patrz: hasło Okulary).

Poza tym nakrycie głowy zdejmujemy wchodząc do:

- lokali, w których wisi godło państwowe,

- sklepów,

- pomieszczeń, w których spożywa się posiłki,

- prywatnych mieszkań,

- na teren uniwersytetu.

Ponadto czynimy to w tych wszystkich miejscach, w których znajdują się 
ludzie bez nakrycia głowy.

Czy wchodząc do przedziału kolejowego trzeba zdejmować nakrycie głowy?

Tak. Nawet jeśli jesteśmy sami w przedziale, to siedzimy bez nakrycia, 
chyba że jest to zima, a wagon nie ogrzewany.

Czy na pozdrowienie dziecka sąsiadki również reagujemy zdjęciem nakrycia 
głowy?

Przy odkłanianiu się wiek nie gra roli.

Jeśli mężczyzna rozmawia ze mną trzymając kapelusz w rękach, czy i mnie 
obowiązuje zdjęcie czapki?

Jeśli rozmówca jest starszy i rozmowa będzie dłuższa, to wypada również 
zdjąć nakrycie głowy.





Uprzejmość na jezdni



Uprzejmość na jezdni dotyczy tak kierowców jak i pieszych. Przeto obie 
grupy użytkowników jezdni zobowiązane są do wzajemnej uprzejmości i 
szacunku. Często obserwuje się bezsłowne przekomarzania na przejściach dla 
pieszych, gdzie piesi, czasem z małpią złośliwością, podkreślają swoje 
pierwszeństwo nad posiadaczami aut.

Wiadomo, że każdy kierowca się spieszy i wsiadając do samochodu ma 
wyliczony czas. Gdyby było inaczej, szedłby spacerem. Wiedząc o tym można 
chwilę poczekać na chodniku i przepuścić pędzące auto. Ale nie my!

My wchodzimy na jezdnię, bo jesteśmy "w prawie" i, nie spiesząc się, 
zatrzymujemy czasami cały sznur samochodów, zmuszając kierowców do 
wyłączenia biegów i ponownego ruszania z miejsca. Wielokrotnie piesi robią 
to ostentacyjnie, jak gdyby mówiąc: "Stój, chamie, bo pan idzie!"

Uszanujmy cudzy czas i nie demonstrujmy, że zazdrościmy innym posiadania 
samochodu. Jeśli możemy, to nie tamujmy ruchu i przechodźmy sprawnie przez 
przejścia dla pieszych.

Jak się zachować, gdy kierowca, mimo naszych gestów, nie chce skorzystać 
z pierwszeństwa?

Podziękować mu uśmiechem i szybko opuścić jezdnię.

Czy na przejściach dla pieszych obowiązują jakieś reguły przechodzenia?

Tak. Zawsze trzymamy się prawej strony pasów, by nie zderzyć się z tymi, 
którzy idą z przeciwka.





W.C. - czyli sytuacje

kłopotliwe



Dotyczą one w dużej mierze korzystania z toalety. Najczęściej kłopoty z 
tym mają młodzi mężczyźni. A sprawa jest prosta. W gościach mężczyzna pyta 
gospodarza domu, czy może skorzystać z toalety i gospodarze są na to 
przygotowani. Wprawdzie idąc z wizytą powinniśmy raczej wykluczyć pójście 
do ubikacji, ale nic się nie stanie, jeśli nasz organizm spłata nam figla w 
najmniej dla nas odpowiednim czasie.

Jeśli jesteśmy po podróży, to nawet wypada skorzystać z łazienki, by się 
odświeżyć. W takiej sytuacji pytanie gospodarza o toaletę będzie jak 
najbardziej uzasadnione.

Bardziej kłopotliwa może się wydawać konieczność skorzystania z ubikacji, 
kiedy idziemy w towarzystwie kobiety. Ale i w tym przypadku nie należy 
dramatyzować. Trzeba po prostu powiedzieć: "Pani wybaczy, organizm nie 
sługa, muszę panią na parę chwil zostawić samą".

Kobieta w tym czasie, by nie stać na ulicy również powinna skorzystać z 
toalety i wyjść dopiero wtedy, gdy pan będzie już na nią czekał.

Czasami ojcowie idący na spacer z córką nie wiedzą co wybrać w przypadku 
konieczności skorzystania przez dziecko z toalety: czy ubikację dla panów, 
czy dla pań. Otóż, pan wybiera zawsze toaletę męską, a pani idąca z synkiem 
- damską. Naturalnie, dotyczy to dzieci, które same nie potrafią jeszcze 
poradzić sobie z tym problemem.





W obcym języku



Bywa często tak, że w czasie wymiany poglądów z partnerem zjawia się 
trzecia osoba również chętna do wzięcia udziału w rozmowie. W takiej 
sytuacji należy poinformować ją o treści dyskusji i stanowiskach obu stron.

Jeśli w czasie rozmowy jest obecny lub zjawi się gość z innego kraju, to 
ludzie dobrze wychowani mają trzy możliwości:

- po pierwsze, kontynuowanie dyskusji w języku ojczystym gościa,

- po drugie, przejście na język znany wszystkim obecnym lub

- po trzecie, mówienie w swoim języku ojczystym, a od czasu do czasu 
tłumaczenie gościowi treści rozmowy.

Jeśli natomiast sami znajdziemy się w sytuacji osoby włączającej się do 
rozmowy, to wypada zapytać rozmawiających, czy nie przeszkadzamy i czy 
wolno nam uczestniczyć w rozmowie. Jednakże do dyskusji włączamy się po 
jakimś czasie, kiedy będziemy już dobrze zorientowani, o czym mowa.

Czy wypada dwóm Polakom rozmawiać w obcym języku w obecności trzeciego 
Polaka nie znającego tego języka?

Nie wypada! Jest to obraźliwa forma dania do zrozumienia, że ten trzeci 
to persona non grata. W takiej sytuacji należy opuścić towarzystwo.





W windzie



Jeśli mieszkamy w willi lub w domu bez windy, to nie mamy problemu. 
Niestety, nie unikniemy wsiadania do niej, kiedy odwiedzamy znajomych 
mieszkających w wieżowcu lub mamy ją w swoim miejscu pracy. Korzystając 
więc z tego popularnego środka komunikacji powinniśmy pamiętać o zasadach, 
jakie w takiej sytuacji obowiązują człowieka dobrze wychowanego:

- Do windy wsiada zawsze pierwsza kobieta, nawet jeśli przyszła później.

- Mężczyzna otwiera drzwi windy i przepuszcza kobiety lub osoby starsze.

- W przypadku, gdy zabrakło dla nas miejsca wypada czekać cierpliwie do 
następnej sposobności.

- Wchodząc do windy pozdrawiamy obecnych tam pasażerów.

- Jeśli mężczyzna chce być bardzo elegancki, może w windzie zdjąć 
kapelusz.

- W windzie nie palimy papierosów.

- Jadąc windą nie prowadzimy rozmów. Przy tak małej powierzchni wchodzimy 
w tak zwaną strefę "intymną" drugiego człowieka, rozmowa więc dla drugiej 
osoby byłaby bardzo krępująca.

- W czasie jazdy nie przyglądamy się współpasażerom, lecz kierujemy wzrok 
na obiekt neutralny.

- Osoby opuszczające windę wcześniej niż my przepuszczamy wychodząc z 
niej, jeśli opuszczający kabinę musiałby się przeciskać.

- Opuszczając windę mówimy "Dziękuję. Do widzenia".

- Jeśli prowadzimy ze sobą czworonoga, staramy się korzystać z windy 
wtedy, kiedy nikogo w niej nie ma. W tak małym pomieszczeniu pies musi 
obwąchać współpasażerów a to nie każdemu się podoba. Jeśli pies jest w 
kagańcu, istnieje niebezpieczeństwo zaczepienia nim o pończochy pań.





Wizytówki



patrz: hasło Bilety wizytowe





Zaproszenia



Możemy być zapraszani ustnie lub pisemnie, prywatnie lub oficjalnie, 
przed południem lub wieczorem. Możliwości otrzymania zaproszenia jest tyle 
ile okazji. Na zaproszenie ustne powinniśmy odpowiedzieć albo natychmiast, 
albo jeszcze tego samego dnia, np. po konsultacji z panią, jeśli zostaliśmy 
zaproszeni we dwoje.

Z pójściem na prywatną kawę, obiad lub kolację nie ma na ogół problemu; 
wystarczy włożyć odpowiedni garnitur i zjawić się punktualnie. Kłopoty mogą 
sprawić natomiast zaproszenia oficjalne, przesyłane na piśmie. Coraz więcej 
instytucji zaczyna stosować etykietalne formy bycia, wprowadzając w 
kłopotliwą sytuację zaproszonych gości. Zdarzyć się może, że otrzymamy 
takie zaproszenie i zauważymy nieznany nam skrót po prawej stronie 
kartonika: R.S.V.P. Oznaczają one skrót: repondez s'il vous plait (proszę 
odpowiedzieć). Może się zdarzyć, że wcześniej otrzymaliśmy zaproszenie 
telefonicznie, wtedy możemy się spodziewać, że te cztery literki będą 
przekreślone, a po drugiej stronie zjawią się inne: P.M., oznaczające: pro 
memoria. Zaproszonego może zaskoczyć także inny dopisek w języku 
francuskim: En cas d'empechement lub w języku angielskim: Regres only. Oba 
te wyrażenia znaczą: odpowiedzieć w razie niemożliwości przybycia. Wówczas 
przy tych słowach jest podany numer telefonu. Na przyjęcia oficjalne 
odbywające się na stojąco tych zwrotów na ogół nie ma, ponieważ ewentualne 
nieprzybycie gościa nie dezorganizuje przyjęcia. Natomiast przy obiadach i 
przyjęciach "siedzących" potwierdzenie jest konieczne, gdyż gospodarze 
muszą odpowiednio usadowić gości przy stole.

Na zaproszenie pisemne, jeśli wcześniej nie potwierdziło się ustnie 
swojej obecności, odpowiadamy najpóźniej na drugi dzień od czasu otrzymania 
zaproszenia.

Ale taki kartonik może zaskoczyć nas jeszcze innymi informacjami. Jest na 
nim podany rodzaj przyjęcia, godzina jego rozpoczęcia, a bywa i tak, że 
znajdziemy na nim informacje dotyczące stroju. Informacja dotyczy tylko 
stroju mężczyzny; obowiązkiem kobiety zaś jest dostosowanie swej kreacji do 
niego. Tak więc, jeśli pan wkłada garnitur wyjściowy, to pani - kostium lub 
ciemną sukienkę; do smokinga pana jego partnerka ubiera się w suknię 
wieczorową, zaś do fraka - w suknię balową.

Wskazówki umieszczone na zaproszeniu a odnoszące się do stroju dotyczą 
właściwie tylko jego części, a ściśle mówiąc - krawata.

Należy jednak pamiętać, że rodzaj krawata podkreśla dokładnie rodzaj 
ubioru. I tak: francuskie cravate blanche, czy angielskie a white tie 
(biały krawat) sugeruje konieczność przybycia we fraku, natomiast cravate 
noire lub black tie (czarny krawat) - w smokingu (do którego zakładamy 
zawsze czarną muszkę).





Zawiadomienia



Od czasu do czasu otrzymujemy zawiadomienia o urodzinach, weselach i 
pogrzebach. Każda tego rodzaju wieść to pewien kłopot czasowy, gdyż wypada 
na każdy z tych sygnałów zareagować i odpowiedzieć pisemnie.

Coraz częściej zawiadomienie o narodzinach dziecka wysyłane jest na 
specjalnej pocztówce, na której wpisane jest odręcznie imię noworodka i 
data jego przyjścia na świat.

Bywają rodzice, którzy drukują specjalne karty powiadamiające o 
powiększeniu się rodziny. Brzmieć one mogą następująco:

Zawiadamiamy wszystkich przyjaciół naszej rodziny, że doczekaliśmy się 
przyjścia na świat dziecka płci żeńskiej, któremu nadaliśmy imiona 
Aleksandra Maria.

Szczęśliwi rodzice

Tu imiona i nazwisko nadawców i ewentualnie adres.

Na tego rodzaju wieści odpowiadamy najlepiej telegramem. Ale bywają 
zawiadomienia o urodzinach wysyłane w imieniu nowonarodzonego:

Z radością powiadamiam, że przybyłam na świat jako trzecie dziecko 
Cecylii i Mariusza Kowalskiego i otrzymałam imiona Aleksandra Maria. Czuję 
się znakomicie, jestem zdrowa i przyłączam się do pozdrowień szczęśliwych 
rodziców.

Oleńka Maria

Tutaj nazwisko i adres

W tym przypadku należy podjąć trud włączenia się do proponowanej 
konwencji i własnoręcznie odpisać Aleksandrze Marii, wyrażając radość z 
otrzymanej wieści, podziękować za powiadomienie, przyłączyć się do radości 
rodziców i zakończyć list pozdrowieniami. Zaadresować naturalnie do 
nowoprzybyłego dziecka. Im szybciej wyślemy list, tym radość rodziców 
większa, a list przechowywany w pamiątkach rodzinnych będzie trwałym śladem 
tego wydarzenia.

Na zawiadomienia o ślubie odpowiadamy telegramem. Jeśli do tego zostało 
dołączone zaproszenie na wesele i będziemy na uroczystości osobiście, to 
należy wysłać list z gratulacjami oraz z potwierdzeniem naszej obecności, a 
jeśli wiąże się to z przyjazdem do innej miejscowości, to również z 
zaznaczeniem terminu przyjazdu, czasie pozostania w gościnie i terminie 
wyjazdu. Taki list należy wysłać jak najwcześniej, by organizatorzy wesela 
mieli czas na przygotowanie się do przyjęcia gości i przygotowania 
noclegów.

Powiadomienia o śmierci bliskiej lub znajomej nam osoby mogą mieć różną 
formę: od wiadomości telefonicznej (wtedy wyrażamy nasze współczucie 
bezpośrednio i nie jesteśmy zobowiązani do wysyłania listów kondolencyjnych 
ani telegramów) poprzez zawiadomienie telegraficzne (odpowiadamy wówczas 
również telegraficznie, bez względu na to, czy będziemy obecni na 
pogrzebie, czy nie) oraz takie, które zawierają prośbę o nieskładanie 
kondolencji. Taki telegram zwalnia nas od wysyłania wyrazów współczucia, a 
także ze składania takich wyrazów na pogrzebie.

Bywa, że rodzina, spełniając wolę zmarłego, urządza kameralną uroczystość 
pogrzebową, a zawiadomienia o śmierci wysyła już po fakcie. Nie należy się 
zatem obrażać na taką formę powiadomienia i, rezygnując z telegramu, 
nakreślić kilka słów w liście.





Żakiet



Żakiet jest uroczystym strojem dziennym. Szyje się go z czarnego sukna 
lub szarej elano-bawełny. Charakteryzuje się tym, że ma zaokrąglone poły 
sięgające do kolan. W odróżnieniu od fraka i smokingu jego klapy nie są 
wykonane z jedwabiu. Do żakietu zakłada się sztuczkowe spodnie. Ponadto 
przy żakiecie obowiązują:

- czarne skarpetki,

- biała koszula z odkładanym kołnierzem,

- czarna lub szara kamizelka,

- popielaty lub szaro-czarny krawat,

- czarne półbuty,

- czarny lub ciemno-szary płaszcz jednorzędowy,

- ciemne zamszowe rękawiczki,

- cylinder.

W żakiecie można wystąpić na ślubie jako świadek, na pogrzebie (wówczas 
zakłada się koniecznie czarny krawat), w czasie uroczystości państwowych z 
udziałem np. ministra, w czasie składania życzeń noworocznych głowie 
państwa.

Ubierając żakiet, podobnie jak smoking i frak, nie należy się w nim 
pokazywać na ulicy bez okrycia wierzchniego. Najlepiej jednak w tak 
niecodziennym stroju jeździć samochodem, a nie chodzić piechotą.





Żegnam



Słowem "żegnam" bardzo często zastępujemy "do widzenia". I bardzo źle. 
"Żegnam" jest określeniem pejoratywnym, niosącym w sobie sygnał zerwania, 
pożegnania ostatecznego, kończącego znajomość. Słowo to nie zawiera nadziei 
na podtrzymanie dalszych kontaktów. Dlatego nie należy go nadużywać w życiu 
codziennym. Służyć ono powinno jedynie w sytuacjach ekstremalnych.





Żyrowanie



Poręczenie spłaty weksla, jest zobowiązaniem bardzo poważnym i 
ryzykownym. Dlatego też przed podjęciem takiej decyzji należy sprawdzić, 
czy biorący pożyczkę jest wypłacalny i wiarygodny, czy ma pokrycie 
majątkowe na wypadek nieprzewidzianych okoliczności. Nie należy żyrować 
sum, które w razie wypadku losowego pożyczkobiorcy przekroczą jego 
możliwości spłaty. Nie powinno się żyrować więcej niż jednej osobie.