Lucy Maud Montgomery 
Dziewczę z sadu
        
        
                  Tom
        
             Całość w tomach
        
        
        
        
        
        
        
         Polski Związek Niewidomych
         Zakład Wydawnictw i Nagrań
               Warszawa 1991






          Przełożyła z angielskiego 
        Władysława Wielińska
        
        
        
        
        
        
        
        
        
          Tłoczono w nakładzie egz. 
        pismem punktowym dla niewidomych 
        w Drukarni Pzn, 
        Warszawa, ul. Konwiktorska 9, 
        pap. kart. 140 g kl. III_Bą1
        
          Przedruk z wydawnictwa: 
        "Optimus", Warszawa 1989
        
          Pisał A. Galbarski, 
        korekty dokonały
          D. Jagiełło
          i Kopińska 
        
          Młodzieńcze zamiary
        
          Wczesne słońce wiosennego 
        poranka zalewało światłem 
        złocistym jak miód i jak miód 
        łagodnym czerwone, ceglane 
        budynki college'u w Queenslea 
        oraz otaczające je boiska. Jego 
        promienie poprzez nagie, okryte 
        pąkami klony i wiązy rzucały na 
        ścieżki delikatne rysunki, złote 
        i brązowe, budząc pieszczotliwie 
        do życia żonkile, które 
        wychylały się z ziemi pod oknami 
        garderoby dziewcząt.
          Kwietniowy wiaterek, świeży i 
        łagodny - przywiany jakby znad 
        rozłogów wspomnień, a nie z 
        mrocznych ulic miasta - szumiał 
        w wierzchołkach drzew i kołysał 
        pędami bluszczu, spowijającego 
        front głównego budynku. Wiatr 
        ten śpiewał o wielu rzeczach, 
        ale każdemu, kto go słuchał, 
        wydawało się, że słyszy pieśń 
        najbliższą swemu sercu. 
          Studentom, którym "Karol 
        Stary", dostojny dyrektor 
        college'u w Queenslea, wręczył 
        właśnie dyplomy w obecności 






        podziwiającej ich rzeszy 
        rodziców, sióstr, narzeczonych i 
        przyjaciół, śpiewał on zapewne o 
        radosnych nadziejach, 
        błyskotliwym powodzeniu i 
        wielkich czynach. Śpiewał o 
        młodzieńczych marzeniach, które 
        nie spełnią się może nigdy, a 
        które mimo to snuć warto. 
          Niechaj bowiem Bóg ma w swej 
        opiece tego, kto nie żywił nigdy 
        podobnych marzeń - i nie 
        opuszczał swej Alma Mater 
        bogaty w zamki na lodzie, jako 
        właściciel licznych włości na 
        księżycu. Człowiek taki został 
        pozbawiony prawa, należnego mu z 
        urodzenia! 
          Tłum wypłynął z wejściowego 
        hallu i rozproszył się po 
        boisku, niknąc w pobliskich 
        uliczkach. 
          Eryk Marshall i Dawid Baker 
        poszli razem. 
          Pierwszy otrzymał dyplom 
        wydziału humanistycznego, będąc 
        przy tym najlepszym z uczniów. 
          Drugi zaś przybył, by wziąć 
        udział w zakończonej dopiero co 
        uroczystości, zaś wyróżnienie 
        Eryka napawało go dumą.
          Łączyła ich obu dawna, 
        wypróbowana i trwała przyjaźń, 
        chociaż Dawid był o dziesięć lat 
        starszy od Eryka wiekiem, a o 
        sto lat znajomością walk i 
        trudności życiowych, które 
        postarzają człowieka o wiele 
        szybciej i skuteczniej, niż 
        przemijanie czasu. 
          Zewnętrznie obaj mężczyźni, 
        mimo, iż łączyło ich 
        pokrewieństwo, byli zupełnie do 
        siebie niepodobni.
          Eryk Marshall wysoki, 
        barczysty, muskularny, szedł 
        krokiem lekkim, swobodnym, który 
        świadczył o niewyczerpanej sile 
        i energii.
          Był on jednym z tych mężczyzn, 
        na widok których bardziej 
        upośledzeni śmiertelnicy nie 
        mogą oprzeć się zdziwieniu, 
        czemu wszystkie dary fortuny 
        przypadły w udziale jednej 






        osobie. Był nie tylko zdolny i 
        przystojny, lecz posiadał ów 
        nieokreślony osobisty urok, 
        zupełnie niezależny od 
        zewnętrznej urody czy zalet 
        umysłu.
          Miał spokojne, szaroniebieskie 
        oczy, ciemnokasztanowe włosy o 
        złotym połysku - gdy padło na 
        nie światło słońca - oraz 
        wydatny podbródek.
          Był synem człowieka bogatego i 
        miał za sobą pogodną młodość 
        oraz wspaniałe widoki na 
        przyszłość. Uważano go za 
        człowieka trzeźwego, nie 
        ulegającego żadnym romantycznym 
        mrzonkom i rojeniom. 
          - Obawiam się, że Eryk 
        Marshall nie popełni nigdy czynu 
        nierozważnego - wyraził się o 
        nim jeden z profesorów, który 
        zwykł był wypowiadać dosyć 
        zagadkowe sentencje. - Lecz 
        jeśli uczyni to kiedykolwiek, 
        uzupełni jedyny swój brak.
          Dawid Baker był niski i krępy. 
        Miał ciemne oczy, bystre i 
        przenikliwe, a twarz pociągającą 
        mimo brzydkich, nieregularnych 
        rysów. Zabawne skrzywienie ust 
        stawało się zależnie od jego 
        woli żartobliwe, ironiczne lub 
        ujmujące. Głos brzmiał na ogół 
        cicho i melodyjnie, jak u 
        kobiety, ale nieliczne osoby, 
        które widziały Dawida, 
        ogarniętego słusznym gniewem i 
        usłyszały dźwięki, wydobywające 
        się wówczas z jego ust, nie 
        śpieszyły, by go ponownie 
        wyprowadzić z równowagi. 
          Był on lekarzem, specjalistą 
        chorób gardła i strun głosowych 
        i zaczynał cieszyć się sławą w 
        kraju. Był członkiem sztabu 
        lekarskiego College'u Medycznego 
        w Queenslea i szeptano sobie, że 
        niebawem zostanie powołany do Mc 
        Gill, aby objąć tam poważne 
        stanowisko. Swój sukces 
        wywalczył sobie poprzez 
        trudności i przeszkody, które 
        odstraszyłyby większość ludzi. 
          W roku, w którym urodził się 






        Eryk, Dawid Baker był gońcem w 
        wielkim składzie okręgowym 
        Marshall i Spókła. W trzynaście 
        lat później, wyróżniony 
        zaszczytnie, uzyskał dyplom 
        College'u Medycznego. Wówczas 
        pan Marshall, który łożył na 
        jego naukę tyle tylko, ile 
        ambitny chłopak godził się 
        przyjąć, wysłał go na dalsze 
        studia do Londynu i Niemiec. 
          Dawid zwrócił z czasem wydane 
        na niego pieniądze co do grosza, 
        lecz nie przestał żywić 
        głębokiej wdzięczności dla tego 
        zacnego, szlachetnego człowieka, 
        a syna jego kochał miłością 
        więcej niż braterską. Z bacznym, 
        żywym zainteresowaniem śledził 
        postępy Eryka w College'u. 
        Teraz, gdy Eryk ukończył wydział 
        humanistyczny, pragnął, aby 
        poświęcił się studiom prawniczym 
        lub lekarskim. Toteż doznał 
        wielkiego zawodu, gdy Eryk 
        postanowił ostatecznie pracować 
        u ojca. 
          - Marnujesz swoje zdolności - 
        mruczał Dawid, gdy podążali 
        razem do domu. - Jako prawnik 
        zdobyłbyś rozgłos i wybiłbyś 
        się. Twój język, łatwość 
        formułowania myśli, to cechy 
        adwokata i sprzeciwiasz się po 
        prostu Opatrzności, chcąc 
        posługiwać się nim w celach 
        handlowych. Krzyżujesz 
        niezręcznie zamiary losu. Gdzie 
        twoje ambicje, człowieku? 
          - Na właściwym miejscu - 
        roześmiał się Eryk. - Są inne 
        niż twoje, ale w tym naszym 
        młodym, zasobnym kraju znajdzie 
        się pole dla wszelkiego ich 
        rodzaju. Tak, wstępuję do firmy 
        ojca. Przede wszystkim było to 
        jego serdeczne życzenie odkąd 
        przyszedłem na świat i zawiódłby 
        się boleśnie, gdyby się stało 
        inaczej. Chciał, abym ukończył 
        college, gdyż jest zdania, że 
        każdy człowiek powinien otrzymać 
        takie wykształcenie, jakie może 
        osiągnąć, ale teraz, gdy 
        zdobyłem je, pragnie mieć mnie w 






        swej firmie. 
          - Nie sprzeciwiłby się, gdybyś 
        chciał poświęcić się czemuś 
        innemu.
          - O nie. Ale rzecz w tym, 
        Dawidzie, że ja tego nie pragnę. 
        Nie cierpisz interesów, więc nie 
        możesz pojąć, że ktoś mógłby je 
        lubić. Wielu jest na świecie 
        prawników - aż zbyt wielu może - 
        ale nie będzie nigdy nadmiaru 
        porządnych, uczciwych ludzi 
        interesu, gotowych podjąć się 
        rzeczy poważnych dla dobra 
        ludzkości i rozbudowy swego 
        kraju, projektować wielkie 
        przedsięwzięcia i przeprowadzać 
        je rozumnie i odważnie, kierować 
        i zarządzać, stawiać sobie 
        wielkie cele i osiągać je. Ale 
        dam temu lepiej spokój, bo robię 
        się gadatliwy. Ambicje, 
        człowieku! Nie mogę ich wprost 
        opanować! Chcę, by okręgowy 
        skład Marshall i Spółka stał się 
        znany od oceanu po ocean... 
        Ojciec rozpoczął pracę jako 
        ubogi chłopak z folwarku w Nowej 
        Szkocji. Stworzył placówkę, 
        znaną już teraz w całej 
        prowincji. Chcę rozwijać ją 
        dalej. Za pięć lat będzie znana 
        na wybrzeżu, za dziesięć w całej 
        Kanadzie. Pragnę, aby firma 
        Marshall i Spółka odegrała 
        poważną rolę w handlu Kanady. 
        Czyż nie są to ambicje równie 
        chwalebne, jak gdybym usiłował 
        dowieść w sądzie, że czarne jest 
        białe, lub odkrył nową chorobę o 
        dziwacznej nazwie, ku udręce 
        biednych istot, które umarłyby 
        inaczej spokojnie w błogiej 
        nieświadomości tego, co im 
        dolegało? 
          - Jeśli zaczynasz robić 
        kiepskie dowcipy, to lepiej 
        zmieńmy temat - rzekł Dawid, 
        wzruszając ramionami. - Z równym 
        skutkiem mógłbym przypuścić, sam 
        jeden, atak do twierdzy, co 
        starać się odwieść cię od raz 
        powziętego zamiaru. Ależ ta 
        ulica dała mi się we znaki! Co 
        też skłoniło naszych ojców, aby 






        wznieść miasto na stokach 
        wzgórza? Nie jestem już taki 
        rześki i szczupły jak dziesięć 
        lat temu, w dniu otrzymania 
        dyplomu. Skoro mowa o dyplomie, 
        ileż to dziewcząt było na twoim 
        kursie! Ze dwadzieścia, jeśli 
        się nie mylę. Kiedy ja kończyłem 
        studia, były na naszym kursie 
        tylko dwie panny - pierwsze w 
        ogóle studentki. Niemłode, 
        bardzo srogie, kanciaste i 
        poważne. I nawet za swych 
        najlepszych lat nie potrzebowały 
        z pewnością zaglądać często do 
        lusterka. Ale wiesz, były to 
        bardzo wartościowe niewiasty - o 
        tak, bardzo. Sądząc po tym 
        szeregu dziewcząt dzisiaj, czasy 
        zmieniły się, biorąc odwet. Była 
        tam jedna studentka, nie mogąca 
        mieć ponad lat osiemnaście - 
        cała jak ze złota, płatków 
        różanych i kropel rosy. 
          - Wyrocznia przemawia głosem 
        poety - zaśmiał się Eryk. - To 
        Florencja Percival, najlepsza 
        matematyczka. Uważana jest przez 
        wielu za najpiękniejszą na swoim 
        kursie. Ja jestem odmiennego 
        zdania. Nie przepadam za 
        jasnowłosą, dziecięcą urodą - 
        wolę Agnieszkę Campion. Czy 
        zauważyłeś ją? Wysoka, 
        ciemnowłosa z warkoczami i 
        twarzą niby barwny kwiat o 
        aksamitnym puszku. Ukończyła z 
        wyróżnieniem wydział filozofii.
          - Zauważyłem ją - rzekł Dawid 
        z naciskiem, obrzucając 
        przyjaciela przenikliwym 
        spojrzeniem. - Przyjrzałem się 
        jej wyjątkowo uważnie, bo ktoś 
        za mną wyszeptał jej imię, 
        dodając, że panna Campion to 
        prawdopodobnie przyszła pani 
        Erykowa Marshall. Wobec tego 
        nie spuszczałem z niej oczu. 
          - To plotki - oświadczył Eryk, 
        a w głosie jego zabrzmiało 
        niezadowolenie. - Agnieszka i ja 
        jesteśmy bardzo dobrymi 
        przyjaciółmi, ale nic poza tym. 
        Lubię ją i podoba mi się 
        bardziej, niż wszystkie znane 






        panny. O ile jednak istnieje 
        przyszła pani Erykowa 
        Marshall, nie spotkałem jej 
        dotąd. Zresztą nie zacząłem jej 
        nawet szukać, ani nie zamierzam 
        w ciągu najbliższych lat. Mam 
        inne sprawy na głowie - 
        zakończył lekceważącym tonem, za 
        który - nikt nie mógł wątpić - 
        poniesie kiedyś zasłużoną karę, 
        o ile Kupido nie był równie 
        głuchy jak ślepy. 
          - Spotkasz pewnego dnia swą 
        przyszłą żonę - oświadczył Dawid 
        krótko. - I wbrew twej pogardzie 
        ośmielę się przepowiedzieć, że o 
        ile los nie ześle ci jej 
        niebawem, wybierzesz się wkrótce 
        sam na poszukiwanie. A teraz 
        mała rada, o synu twej matki! 
        Uzbrój się w zdrowy rozsądek, 
        starając się o żonę.
          - Czy myślisz, że mógłbym się 
        go wyzbyć? - zapytał ubawiony 
        Eryk.
          - Nie dowierzam ci - rzekł 
        Dawid, potrząsając z powagą 
        głową. - Prócz nizinnej, 
        szkockiej krwi, masz w sobie 
        również trochę krwi celtyckiej 
        po babce, góralce. A nie wiadomo 
        nigdy, jak wpłynie to na 
        mężczyznę i do czego go 
        doprowadzi, zwłaszcza w sprawach 
        sercowych. Możesz równie dobrze 
        stracić głowę dla jakiejś 
        głupiej, czy swarliwej kobietki, 
        która pociągnie cię urodą i 
        unieszczęśliwi na całe życie. 
        Zapamiętaj sobie proszę, że gdy 
        wybierzesz żonę, zastrzegam 
        sobie prawo wydania o niej 
        szczerego sądu. 
          - Wydawaj jakie chcesz sądy, 
        ale ostatecznie rozstrzygnie 
        moje zdanie, ono jedynie. 
          - Tam do licha! Ty uparta 
        latorośli upartego rodu! - 
        mruknął Dawid, patrząc nań 
        serdecznie. - Wiem o tym, i tak 
        długo nie będę o ciebie 
        spokojny, aż nie zobaczę cię 
        ożenionym z odpowiednią 
        dziewczyną. Łatwo ją znaleźć. Na 
        dziesięć dziewcząt w naszym 






        kraju dziewięć nadaje się do 
        królewskich pałaców. Ale zawsze 
        trzeba się liczyć z tą dziesiątą.
          - Jesteś nielepszy od bajkowej 
        "Przezornej Alicji", która 
        martwiła się przyszłością swych 
        nie narodzonych dzieci - 
        oświadczył Eryk. 
          - Niesłusznie się z niej 
        śmiano - powiedział Dawid 
        poważnie. - My, lekarze, wiemy 
        coś o tym. Może martwiła się 
        zanadto, ale w zasadzie miała 
        rację. Gdyby ludzie troszczyli 
        się więcej o swe nie narodzone 
        dzieci, przynajmniej na tyle, by 
        zapewnić im należyte 
        dziedzictwo, tak pod względem 
        fizycznym, jak umysłowym i 
        moralnym - a nie martwiliby się 
        o nie po ich urodzeniu, byłoby o 
        wiele przyjemniej żyć na 
        świecie, a rasa ludzka 
        osiągnęłaby większy postęp w 
        jednym pokoleniu, niż udało się 
        jej to przez całe dzieje.
          - Jeśli zaczynasz dosiadać 
        swego ulubionego konika, o 
        dziedziczności przestaję z tobą 
        dyskutować, Dawidzie. Co zaś do 
        tego, abym się pośpieszył i 
        ożenił, czemuż... 
          Eryk miał już na ustach słowa: 
        "Czemu ty sam nie dasz mi 
        przykładu i nie wyszukasz sobie 
        odpowiedniej żony?" Ale 
        powstrzymał się. Wiedział, że 
        życie Dawida kryło jakiś dawny 
        ból, którego nawet 
        uprzywilejowany przyjaciel nie 
        powinien był dotykać 
        nieodpowiednimi żartami. Zmienił 
        więc swe pytanie na: - Czemu nie 
        zostawisz tej sprawy bogom, do 
        których ona należy. Myślałem, 
        Dawidzie, że wierzysz mocno w 
        przeznaczenie.
          - Owszem, do pewnego stopnia - 
        powiedział Dawid ostrożnie. - 
        Wierzę - jak mówiła jedna z 
        moich ciotek - że co się ma 
        stać, to się stanie, a co nie ma 
        się stać, zdarza się czasami. I 
        właśnie takie niepożądane 
        wydarzenia psują bieg rzeczy. 






        Eryku, uważasz mnie za starego 
        zrzędę, ale znam świat lepiej 
        niż ty i wraz z Arturem 
        Tennysonem wierzę, iż "nie ma na 
        ziemi bardziej przebiegłego 
        władcy nad młodzieńcze uczucie 
        dla dziewczyny". Chciałbym 
        widzieć cię bezpiecznym miłością 
        kobiety wartościowej i to jak 
        najprędzej. To wszystko. Żałuję, 
        że panna Campion nie jest twoją 
        wybraną. Podobała mi się. Musi 
        być dobra, dzielna i prawa, a ma 
        oczy kobiety, której miłość 
        warto zdobyć. Poza tym jest z 
        dobrej rodziny i otrzymała 
        staranne wychowanie i 
        wykształcenie - trzy rzeczy 
        niezbędne, gdy chodzi o wybór 
        kobiety, która ma zająć miejsce 
        twej matki, mój przyjacielu. 
          - Masz rację - rzekł Eryk 
        niedbale. - Nie mógłbym ożenić 
        się z kobietą, nie odpowiadającą 
        tym warunkom. Ale jak 
        powiedziałem, nie kocham się w 
        Agnieszce Campion - i gdybym się 
        kochał, byłoby to daremne. Jest 
        właściwie zaręczona z Larrym 
        Westem, pamiętasz Westa? 
          - Ten szczupły, długonogi 
        chłopiec, z którym przyjaźniłeś 
        się tak bardzo przez dwa 
        pierwsze lata w Queenslea? Co 
        się z nim stało? 
          - Musiał opuścić college po 
        dwóch latach ze względów 
        finansowych. Dobija się 
        wykształcenia własnymi siłami. 
        Przez dwa ostatnie lata był 
        nauczycielem w jakiejś zapadłej 
        miejscowości na wyspie Księcia 
        Edwarda. Zdrowie nie bardzo 
        biedakowi dopisuje - nie był 
        nigdy zbyt silny, a uczył się 
        bez wytchnienia. Od lutego nie 
        miałem od niego wiadomości. 
        Pisał wtedy, iż obawia się, że 
        nie będzie mógł dotrwać do końca 
        roku szkolnego. Mam nadzieję, że 
        nie da się jednak chorobie. To 
        taki szlachetny człowiek i wart 
        nawet Agnieszki Campion. No, 
        jesteśmy na miejscu. Wejdziesz, 
        Dawidzie? 






          - Nie mam dziś czasu. Muszę 
        iść do północnej dzielnicy, do 
        pacjenta, który ma niezwykłą 
        chorobę gardła. Nikt nie może 
        dojść, co to takiego. Wszyscy 
        doktorzy łamią sobie nad tym 
        głowy i ja także. Ale dojdę co 
        mu jest, byleby tylko żył 
        wystarczająco długo.
        
          Los rozstrzyga
        
          Stwierdziwszy, że ojciec nie 
        wrócił jeszcze z college.u, Eryk 
        udał się do biblioteki i usiadł, 
        by przeczytać list, który 
        znalazł na stole w hallu.
          List był od Larry'ego Westa. 
        Już po pierwszych kilku 
        wierszach twarz Eryka utraciła 
        wyraz roztargnienia. Odbiło się 
        na niej zaciekawienie.
          - Eryku, zwracam się do ciebie 
        z prośbą - pisał West. - Otóż 
        wpadłem w ręce Filistynów - 
        czyli doktorów. Nie czułem się 
        zbyt dobrze przez całą zimę, ale 
        trzymałem się, mając nadzieję 
        dotrwać do końca roku szkolnego. 
        W zeszłym tygodniu moja 
        gospodyni - święta w okularach i 
        perkalowej sukni - spojrzała na 
        mnie przy śniadaniu i 
        powiedziała z wielką 
        łagodnością: "Musi pan pojechać 
        jutro do miasta i zasięgnąć 
        porady lekarza". Pojechałem 
        zgodnie z jej nakazem. Pani 
        Williamson trzeba słuchać. Ma 
        niemiły zwyczaj uprzytamniania 
        człowiekowi, że to, co ona mówi, 
        jest zupełnie słuszne i że 
        byłoby doprawdy niemądrze, nie 
        zastosować się do jej rady. 
        Człowiek wie, że jutro będzie 
        sam tego zdania, co ona dziś. W 
        Charlottetown udałem się do 
        lekarza. Opukał mnie, obejrzał, 
        przykładał różne przyrządy i 
        wsłuchiwał się. A w końcu 
        oświadczył, że muszę przerwać 
        pracę "natychmiast, od razu" i 
        wyruszyć czym prędzej w okolice, 
        gdzie nie ma wiosną, jak na 
        wyspie Ks. Edwarda, 






        północno_wschodnich wiatrów. Do 
        jesieni nie wolno mi zupełnie 
        pracować. Tak brzmiało jego 
        orzeczenie, a pani Williamson je 
        popiera. Będę uczył jeszcze do 
        końca tego tygodnia. Potem 
        rozpoczynają się trzytygodniowe 
        wakacje wiosenne. Chciałbym, 
        żebyś przyjechał tu i objął moje 
        miejsce w lindsayskiej szkole na 
        ostatni tydzień maja i cały 
        czerwiec. Kończy się wówczas rok 
        szkolny i będzie wielu 
        nauczycieli, ubiegających się o 
        tę posadę, ale teraz nie mogę 
        znaleźć odpowiedniego zastępcy. 
        Mam kilku uczniów, którzy 
        przygotowują się do egzaminów 
        wstępnych do Akademii Królowej i 
        nie chciałbym sprawić im zawodu 
        lub pozostawić ich na łasce 
        jakiegoś trzeciorzędnego 
        nauczyciela, mającego skąpe 
        wiadomości z łaciny, a jeszcze 
        mniejsze z greki. Przyjedź i 
        obejmij szkołę do końca roku, 
        ty wypieszczone dziecię 
        dostatku. Bardzo dobrze to ci 
        zrobi, gdy przekonasz się, jak 
        bogatym czuje się człowiek, 
        zarabiając 25 dol. miesięcznie 
        własnym trudem, bez niczyjej 
        pomocy! Ale bez żartów. Mam 
        nadzieję Eryku, że będziesz mógł 
        przyjechać, bo do nikogo poza 
        tobą nie mogę się zwrócić. Praca 
        nie jest ciężka, choć wyda ci 
        się zapewne jednostajna. Rozumie 
        się, że ta mała osada farmerów 
        na północnym wybrzeżu jest 
        miejscowością bardzo spokojną. 
        Wschód i zachód słońca to 
        najciekawsze wydarzenia dnia 
        powszedniego. Ale ludzie są tu 
        poczciwi i gościnni. A wyspa Ks. 
        Edwarda w czerwcu to coś, czego 
        nie widuje się często, chyba że 
        w pięknych snach. W stawie są 
        pstrągi, a na przystani 
        znajdziesz zawsze starego 
        rybaka, który zabierze cię 
        chętnie na połów homarów lub 
        ryb. Zostawię ci moje 
        mieszkanie. Będzie ci tam 
        wygodnie i niedaleko do szkoły. 






        Pani Williamson to najmilsza 
        istota na świecie i jedna z tych 
        staroświeckich gospodyń - nie do 
        opłacenia - które raczą 
        człowieka mnóstwem tłustych 
        potraw. Mąż jej Robert, czyli 
        Bob, jak go zwą powszechnie mimo 
        jego 60 lat, to typ jedyny w 
        swoim rodzaju. Zabawny stary 
        gaduła, lubiący wygłaszać 
        dowcipne uwagi i wtykać wszędzie 
        swój nos. Wie wszystko o każdym 
        mieszkańcu Lindsay na trzy 
        pokolenia wstecz. Williamsonowie 
        są bezdzietni, lecz Bob ma 
        starego kota, który jest jego 
        ulubieńcem i dumą. Kot ten 
        nazywa się Tymoteusz i tak 
        trzeba go wołać i mówić o nim. 
        Jeśli dbasz o dobrą opinię u 
        Roberta, nie powinieneś nazywać 
        przy nim jego ulubieńca "kotem" 
        lub choćby "Tymkiem". Nie 
        przebaczyłby ci tego nigdy i 
        uważałby, że nie nadajesz się na 
        kierownika szkoły. Zajmiesz mój 
        pokój, niewielką izdebkę nad 
        kuchnią z sufitem, który opada z 
        jednej strony odpowiednio do 
        nachylenia dachu i o który 
        uderzysz głową niezliczone 
        ilości razy, dopóki nie nauczysz 
        się pamiętać o jego istnieniu. 
        Znajdziesz również lustro, które 
        zmniejszy ci jedno oko do 
        rozmiarów ziarnka grochu, 
        nadając drugiemu wielkość 
        pomarańczy. Braki te wynagradza 
        natomiast wielka ilość 
        ręczników. Pokoik ma też okno, 
        wychodzące na zachód, skąd 
        będziesz oglądał codziennie 
        lindsayską przystań i zatokę, 
        cudownie piękną. W chwili, gdy 
        piszę, słońce zachodzi ponad nią 
        i widzę "morze ognia i płynnego 
        szkła". Statek odpływa, niknąc w 
        złocie i czerwieni widnokręgu. 
        Wielkie, ruchome światło na 
        krańcu wybrzeża za przystanią 
        zapłonęło właśnie. Mruga i rzuca 
        błyski, niby sygnał alarmowy, 
        "wysłany z czarodziejskiej 
        krainy spoza spienionych fal 
        niebezpiecznych mórz". 






        Zadepeszuj, czy możesz 
        przyjechać i jeśli tak, bądź w 
        Lindsay 23 maja. 
          Pan Marshall_senior wszedł do 
        pokoju w chwili, gdy Eryk w 
        zamyśleniu składał otrzymany 
        list.
          Pan Marshall wyglądał raczej 
        na duchownego lub filantropa niż 
        na bystrego, sprytnego i trochę 
        surowego, chociaż sprawiedliwego 
        i uczciwego człowieka interesu, 
        jakim był w istocie. Miał 
        okrągłą, różową twarz, siwe 
        wąsy, piękną siwą głowę i 
        wydatne usta. Jedynie w jego 
        niebieskich oczach tlił się 
        błysk, który sprawiał, że 
        człowiek, chcący okpić go przy 
        załatwianiu interesu, namyśliłby 
        się dobrze, zanim spróbowałby to 
        uczynić. Łatwo było stwierdzić, 
        że Eryk odziedziczył urodę i 
        wyróżniającą się postawę po 
        matce. Jej portret wisiał na 
        ciemnej ścianie między oknami. 
        Umarła młodo, gdy Eryk miał 
        dziesięć lat. Mąż i synek byli 
        do niej głęboko przywiązani, a 
        szlachetna, wyrazista i tchnąca 
        słodyczą twarz na portrecie 
        świadczyła, że kobieta ta była 
        godna ich miłości i czci. Tę samą 
        twarz, tylko o rysach męskich 
        miał Eryk. Kasztanowate włosy 
        okalały jego czoło w podobny 
        sposób. Zaś oczy przypominały 
        zupełnie oczy matki, zwłaszcza 
        gdy był poważny i gdy pojawiał 
        się w ich głębi podobny wyraz 
        tkliwej zadumy. 
          Pan Marshall był bardzo dumny 
        z wyróżnienia Eryka w szkole, 
        ale nie zamierzał mu tego 
        okazać. Kochał syna ponad 
        wszystko na świecie i pokładał w 
        nim nadzieje i ambicje. 
          - No, dzięki Bogu, już po 
        wszystkim - oświadczył, siadając 
        w swym ulubionym fotelu.
          - Czy program uroczystości 
        nie był interesujący? - zapytał 
        Eryk, myśląc o czym innym.
          - Większość była nic nie warta 
        - rzekł ojciec. - Jedyne, co mi 






        się podobało, to łacińska 
        modlitwa, którą odmówił "Karol" 
        i te ładne dziewczęta, 
        podchodzące kolejno po swoje 
        dyplomy. Łacina, oto moim 
        zdaniem, język nadający się do 
        modlitwy - przynajmniej jeśli 
        ktoś ma taki głos, jak nasz 
        "Karol Stary". Słowa płynęły 
        gładko i sam ich dźwięk 
        przenikał mnie do głębi. A 
        dziewczęta wyglądały jak kwiaty, 
        nieprawda? Najładniejsza była, 
        moim zdaniem, Agnieszka. 
        Słyszałem, że masz wobec niej 
        poważne zamiary. Mam nadzieję, 
        że to prawda? 
          - A niech to! - rzekł Eryk na 
        wpół gniewnie, na wpół ze 
        smutkiem. - Zmówiliście się z 
        Dawidem, by skłonić mnie do 
        małżeństwa, choćby wbrew mojej 
        woli? 
          - Nie poruszałem wcale tej 
        sprawy z Dawidem - zapewnił pan 
        Marshall.
          - NIe lepszy jednak jesteś od 
        niego. Całą drogę z College'u do 
        domu nie szczędził mi odnośnych 
        pouczeń. Ale czemu tak ci pilno, 
        tatku, bym się ożenił? 
          - Bo pragnę mieć w domu jak 
        najprędzej kogoś, kto stworzy w 
        nim prawdziwe ognisko domowe. A 
        nie mieliśmy go od czasu śmierci 
        twej matki. Dosyć mam już 
        gospodyń. I zanim umrę, 
        chciałbym widzieć twoje dzieci 
        na moich kolanach, Eryku. Jestem 
        już starym człowiekiem. 
          - Cóż, twoje życzenie jest 
        zrozumiałe, ojcze - powiedział 
        Eryk łagodnie, spojrzawszy na 
        portret matki. - Ale nie mogę 
        przecież pójść i ożenić się tak, 
        z miejsca. Obawiam się też, że 
        nawet w dzisiejszych czasach nie 
        miałoby sensu ogłoszenie, iż 
        szukam żony. 
          - Nie kochasz się w nikim? - 
        zapytał pan Marshall z miną 
        człowieka, który puszcza 
        cierpliwie mimo uszu puste żarty 
        młodzieży. 
          - Nie. Nie spotkałem jeszcze 






        kobiety, która by przyśpieszyła 
        bicie mego serca. 
          - Nie rozumiem doprady, jacy 
        wy, młodzi, jesteście dzisiaj - 
        mruknął ojciec. - Zanim 
        doszedłem do twego wieku, 
        kochałem się ze sześć razy.
          - Owszem, mogłeś "kochać się". 
        Ale nie kochałeś nigdy żadnej 
        kobiety, dopóki nie poznałeś 
        mojej matki. Wiem o tym, ojcze. 
        A stało się to dopiero, gdy nie 
        byłeś już pierwszej młodości. 
          - Jesteś zbyt wymagający. W 
        tym rzecz. 
          - Nie przeczę. Jeśli ktoś miał 
        taką matkę jak moja, wymaga 
        bardzo dużo od kobiety. Ale dość 
        o tym. Przeczytaj, proszę, ten 
        list. Od Larry'ego.
          - Hm! - mruknął pan Marshall, 
        przeczytawszy list. - No i cóż, 
        pojedziesz? 
          - Tak, o ile nie masz nic 
        przeciwko temu.
          - Sądząc z tego, co pisze 
        Larry, będzie tam dosyć nudno. 
          - Prawdopodobnie. Ale nie jadę 
        tam w poszukiwaniu wrażeń, tylko 
        chcę pomóc Larry'emu i zobaczyć 
        wyspę. 
          - Jest rzeczywiście warta tego 
        - przyznał pan Marshall. - Gdy 
        jestem latem na wyspie Księcia 
        Edwarda, rozumiem starego, 
        szkockiego wyspiarza, którego 
        spotkałem kiedyś w Winnipeg. 
        Opowiadał stale o "Wyspie". Raz 
        ktoś zapytał go: "O jakiej 
        wyspie pan mówi?" Spojrzał na 
        owego ignoranta, po czym rzekł: 
        "No przecież o Wyspie Księcia 
        Edwarda! Jakaż tu jest inna 
        wyspa?" Jedź więc, skoro masz 
        ochotę. Potrzebny ci odpoczynek 
        po tej orce przed egzaminami, 
        zanim weźmiesz się do pracy u 
        mnie. Ale uważaj, chłopcze, abyś 
        czego nie zbroił.
          - Nie wyobrażam sobie, abym w 
        takiej miejscowości jak Lindsay 
        miał wiele sposobności  - 
        zaśmiał się Eryk.
          - Dla próżnujących rąk diabeł 
        znajdzie tyleż zajęcia w 






        Lindsay, co gdziekolwiek 
        indziej. Największa tragedia, o 
        jakiej słyszałem, wydarzyła się 
        na folwarku, odległym o 
        piętnaście mil od kolei, a o 
        pięć od najbliższego składu. 
        Spodziewam się jednak, że jako 
        godny syn twej matki, zachowasz 
        się, jak przystało porządnemu 
        człowiekowi i dobremu 
        chrześcijaninowi. Najgorsza 
        rzecz, jaka może ci się 
        przytrafić - według wszelkiego 
        prawdopodobieństwa - to to, że 
        jakaś niemądra niewiasta 
        pościeli ci na noc w pokoju 
        gościnnym. A wówczas niech Bóg 
        ulituje się nad tobą! 
        
          Nowy nauczyciel
        
          Pewnego popołudnia miesiąc 
        później Eryk wyszedł ze starego, 
        bielonego wapnem budynku 
        szkolnego w Lindsay i zamknął 
        drzwi, na których wyrżnięte były 
        niezliczone litery. Drzwi te, z 
        podwójnych desek, mogły oprzeć 
        się wszelkim atakom oraz 
        pociskom, na jakie byłyby 
        wystawione. Uczniowie Eryka 
        rozeszli się przed godziną, lecz 
        on pozostał, aby przygotować 
        ćwiczenia z łaciny dla tych, 
        którzy byli bardziej 
        zaawansowani w nauce. 
          Słońce rzucało z ukosa ciepłe, 
        żółte smugi przez gęstwinę 
        klonowego lasu, znajdującego się 
        po zachodniej stronie budynku, 
        a mroczna, zielona przestrzeń 
        pod drzewami rozkwitała 
        złociście. Dwie owce skubały 
        bujną trawę w odległym kącie 
        boiska. Dzwonek u szyi krowy, 
        pasącej się gdzieś w lesie, 
        dźwięczał cicho i melodyjnie w 
        kryształowym powietrzu, które 
        pomimo swej łagodności zachowało 
        jednak pewną orzeźwiającą 
        surowość i ostrość właściwą 
        kanadyjskiej wiośnie. 
          Wydawało się, że cały świat 
        pogrążył się w tej chwili w 
        miłym, niczym nie zakłóconym 






        świecie. 
          Obraz ten tchnął sielskim 
        spokojem.
          "Aż zbyt sielskim" - pomyślał 
        młody człowiek, wzruszając 
        ramionami, gdy stanął na 
        zniszczonych schodkach i 
        spojrzał dookoła. Zastanawiał 
        się, jak zdoła wytrzymać tu cały 
        miesiąc i uśmiechnął się z 
        lekka.
          "Dopiero by się ojciec śmiał, 
        gdyby wiedział, że mam już tego 
        dość" - pomyślał, idąc przez 
        boisko ku długiej, czerwonawej 
        drodze, biegnącej obok szkoły.
          "No, w każdym razie jeden 
        tydzień już minął. Przez pięć 
        dni zarabiałem na życie, a to 
        coś, czym nie mógłbym się dotąd 
        pochwalić, choć mam już 
        dwadzieścia cztery lata. Bawi 
        mnie ta myśl. Za to nauczanie w 
        lindsayskiej powiatowej szkole 
        nie jest stanowczo zabawne - a 
        przynajmniej nie w takiej jak 
        ta, gdzie uczniowie sprawują się 
        przesadnie grzecznie i nie ma 
        nawet tradycyjnego urozmaicenia, 
        jakim byłoby ukaranie 
        nieznośnych, wrzaskliwych 
        chłopaków. W tutejszej 
        instytucji wychowawczej 
        wszystko idzie jak w zegarku. 
        Larry musiał mieć doprawdy 
        wybitny dar uczenia i 
        organizowania. Czuję się tylko 
        trybem w sprawnie działającej 
        maszynie, która porusza się 
        sama. Wiem jednak, że są 
        uczniowie, którzy nie pojawili 
        się dotąd w szkole i według tego, 
        co o nich słyszałem, niełatwa z 
        nimi będzie sprawa. Może oni 
        wniosą pewne ożywienie. No i 
        jeszcze kilka takich wypracowań 
        jak Janka Reid, a moja praca 
        zawodowa nabrałaby uroku."
          Śmiech Eryka obudził echo, gdy 
        skręcał na drogę u stóp stromego 
        wzgórza. 
          Na dzisiejszej lekcji zadał 
        swym uczniom z czwartego 
        oddziału wypracowanie na temat 
        dowolny.






          Janek Reid, rozsądny, rzeczowy 
        malec, całkowicie pozbawiony 
        poczucia humoru, usłuchał rady, 
        udzielonej mu szeptem przez 
        łobuza, sąsiada w ławce i wybrał 
        temat "Zaloty".
          Twarz Eryka drgała od śmiechu, 
        ilekroć przypomniał sobie w 
        ciągu dnia zdanie, którym Janek 
        rozpoczął. "Zaloty, to rzecz 
        bardzo przyjemna, ale wiele osób 
        posuwa się w tym za daleko". 
        Dalekie wzgórza i lesiste wyżyny 
        wyglądały lekko i powiewnie, 
        przybrane w delikatne, wiosenne 
        szaty.
          Młode klony, pokryte zielonymi 
        liśćmi cisnęły się aż na skraj 
        drogi po jednej stronie, a za 
        drzewami ciągnęły się 
        szmaragdowe pola, skąpane w 
        słońcu, ponad którymi przesuwały 
        się cienie chmur. 
          Daleko poniżej pól drzemał 
        spokojnie błękitny ocean 
        wzdychając we śnie szumem, 
        brzmiącym nieustannie w uszach 
        tych, którzy mieli szczęście 
        narodzić się tam, skąd dochodzi 
        jego głos. Od czasu do czasu 
        spotykał Eryk chłopca na koniu, 
        bosego, w barwnej koszuli, albo 
        gospodarza, który jechał wozem i 
        witał nauczyciela skinieniem 
        głowy, wołając wesoło: 
          - Dzień dobry panu! 
          Młoda dziewczyna o różowej, 
        okrągłej twarzy, z dołeczkami na 
        policzkach i o ładnych, 
        ciemnych oczach, pełnych 
        nieśmiałej zalotności, minęła 
        Eryka, a spojrzenie jej mówiło 
        wyraźnie, że nie byłaby wcale 
        przeciwna zawarciu bliższej 
        znajomości z nowym nauczycielem.
          W połowie drogi w dół zbocza 
        spotkał Eryk wlokącego się 
        powoli, starego siwka, 
        zaprzężonego do wozu, który 
        pamiętał zapewne lepsze dni. 
        Powoziła kobieta. Sądząc z jej 
        wyglądu była to jedna z tych 
        bezbarwnych istot, które nie 
        zaznały serdecznego wzruszenia w 
        całym swym życiu.






          Zatrzymała konia i skinęła na 
        Eryka sękatą rączką wyblakłej 
        parasolki o sterczących drutach. 
          Młody człowiek usłuchał 
        wezwania i podszedł.
          - To pan jest nowym 
        nauczycielem? - zapytała.
          Eryk potwierdził.
          - Dobrze, że pana spotkałam - 
        rzekła kobieta, podając mu rękę 
        w bardzo wycerowanej, 
        bawełnianej rękawiczce, która 
        kiedyś musiała być czarna. - 
        Wielka to szkoda, że pan West 
        wyjechał. To był naprawdę dobry 
        nauczyciel. Najpoczciwszy w 
        świecie człowiek, muchy by nie 
        skrzywdził. Ale mówiłam mu 
        zawsze, ile razy go widziałam, 
        że musi być chory. Pan to 
        wygląda zdrowo, o tak - chociaż 
        nie zawsze można sądzić po 
        wyglądzie. Miałam brata, taki 
        był jak pan i zginął w 
        katastrofie kolejowej w młodym 
        wieku. Mam chłopaka, którego 
        przyślę panu do szkoły w 
        przyszłym tygodniu. Powinien był 
        pójść już teraz, ale zatrzymałam 
        go w domu, żeby mi pomógł przy 
        sadzeniu kartofli. Bo jego 
        ojciec nie chce pracować, nic 
        nie robi i nie można go zapędzić 
        do roboty. Sandy - na imię ma 
        Edward Aleksander, po obu 
        dziadkach - nie ma chęci do 
        nauki. Nie lubi szkoły. Ale 
        będzie chodził, bo uważam, że 
        czas, aby nauczył się czegoś 
        więcej. Wiem, że będzie pan 
        miał z nim kłopot. Jest głupi 
        jak but, a uparty jak osioł 
        króla Salomona. Ale niech pan 
        pamięta, że trzymam z panem.
          Ile razy będzie potrzeba, 
        spraw mu pan porządne lanie i 
        przyślij mi przez niego parę 
        słów na karteczce, a dołożę mu 
        drugie tyle. Są ludzie, co biorą 
        zawsze stronę swych dzieci jak 
        się w szkole zdarzy awantura, 
        ale ja do nich nie należę i 
        nigdy nie należałam. Na Rebekę 
        Reid może pan zawsze liczyć.
          - Dziękuję. Nie wątpię w to - 






        powiedział Eryk swym najbardziej 
        ujmującym głosem.
          Twarz jego ani drgnęła. 
        Uśmiechnął się dopiero, kiedy 
        mógł to uczynić bezpiecznie.
          I pani Reid odjechała, doznając 
        łagodniejszego niż zwykle 
        uczucia. Trudy i bieda, znoszone 
        przez długie lata oraz przeżycia 
        z mężem, który nie chciał 
        słyszeć o pracy, uczyniły jej 
        serce twardym, mało wrażliwym 
        wobec przedstawicieli odmiennej 
        płci. Ale zachowanie się młodego 
        nauczyciela podobało jej się.
          Eryk znał już z widzenia 
        większość mieszkańców Lindsay. 
        Lecz u stóp wzgórza natknął się 
        na mężczyznę i chłopca, których 
        widział po raz pierwszy. 
        Siedzieli na nędznym, 
        staroświeckim wozie i poili 
        konia w potoku, szemrzącym 
        radośnie w zagłębieniu pod małym 
        drewnianym mostkiem.
          Eryk przyjrzał im się z pewnym 
        zaciekawieniem. Różnili się 
        zupełnie od ogółu mieszkańców 
        Lindsay. Zwłaszcza chłopak 
        wyglądał stanowczo na 
        obcokrajowca pomimo wełnianej 
        koszuli i spodni z samodziału, 
        stanowiących, zdaje się, zwykłe 
        odzienie do pracy miejscowych 
        chłopaków.
          Był on gibki i smukły, miał 
        pochyłe ramiona i chudą, 
        jedwabisto gładką, brunatną 
        szyję, którą osłaniał rozpięty 
        kołnierzyk koszuli. Włosy jego 
        były gęste, lśniące i czarne, a 
        ręka zwisająca z wozu, niezwykle 
        długa i wysmukła. Twarz o rysach 
        pięknych, choć trochę grubych, 
        była barwy oliwkowej, tylko 
        policzki okrywał mocny 
        rumieniec. Usta miał czerwone i 
        kuszące jak u dziewczyny, a oczy 
        wielkie, czarne, o miłym 
        spojrzeniu. Był w ogóle 
        niezwykle urodziwy, lecz twarz 
        miała wyraz posępny. Chłopak ten 
        przywodził Erykowi na myśl 
        jakieś stworzenie o wężowych czy 
        kocich ruchach, wygrzewające się 






        na słońcu z leniwym wdziękiem, 
        ale gotowe w każdej chwili do 
        nieoczekiwanego skoku.
          Towarzysz jego był to 
        mężczyzna lat około 65_#70. Miał 
        stalowoszare włosy, długą, gęstą 
        i siwą brodę, twarz o ostrych 
        rysach i głęboko osadzone, 
        orzechowe oczy, ocienione 
        krzaczastymi, najeżonymi 
        brwiami. Był najwidoczniej 
        wysoki, ale przygarbiony, bo 
        wyglądał niepozornie i raczej 
        odpychająco. Na zaciśniętych 
        ustach o surowym wyrazie uśmiech 
        nie gościł chyba nigdy.
          Tak, myśl o uśmiechu nie 
        kojarzyła się z tym człowiekiem 
        i wydawała się w najwyższym 
        stopniu niedorzeczna. A jednak 
        twarz jego nie miała w sobie nic 
        odpychającego, przeciwnie, 
        przyciągała uwagę Eryka, który 
        chlubił się swą znajomością 
        fizjonomii. Był on przekonany, 
        że człowiek ten nie jest zwykłym 
        lindsayskim farmerem, wesołym i 
        gadatliwym, jak ci, których 
        dotąd spotykał. I jeszcze długo 
        po tym, gdy stary wóz, wlokąc 
        się pod górę, oddalił się wraz z 
        dziwacznie dobraną parą, Eryk 
        widział przed sobą mężczyznę o 
        surowej twarzy i gęstych brwiach 
        oraz czarnowłosego chłopaka o 
        czerwonych ustach. 
        
          Pogawędka przy wieczerzy
        
          Dom Williamsonów, u których 
        mieszkał Eryk, wznosił się na 
        szczycie następnego wzgórza. 
          Erykowi było tam tak dobrze, 
        jak przepowiedział Larry.
          Williamsonowie, na równi z 
        pozostałymi mieszkańcami 
        Lindsay, uważali Eryka za 
        biednego studenta z Kolegium, 
        który szedł przez życie o 
        własnych siłach, podobnie jak 
        Larry West. 
          Eryk pozostawił ich w tym 
        mniemaniu, chociaż nie 
        przyczynił się doń niczym. 
          Gdy Eryk wrócił ze szkoły, 






        Williamsonowie siedzieli w 
        kuchni przy wieczerzy. 
          Pani Williamson była ową 
        "świętą w okularach i perkalowej 
        sukni", jak ją nazwał Larry i 
        Eryk lubił ją bardzo. Była to 
        drobna, siwowłosa kobieta. Na 
        szczupłej, łagodnej twarzy o 
        szlachetnych rysach widniały 
        głębokie ślady przeżytych 
        cierpień. Mówiła ona zazwyczaj 
        niewiele, przy czym nie 
        posługiwała się nigdy wiejską 
        gwarą. 
          Jedyną rzeczą, która 
        zastanawiała zawsze Eryka było, 
        że ta kobieta poślubiła Roberta 
        Williamsona.
          Uśmiechnęła się po 
        macierzyńsku do Eryka, gdy 
        usiadł przy stole, powiesiwszy 
        swój kapelusz na bielonej 
        ścianie.
          Brzozowy gaj, widoczny za 
        oknem, jaśniał w zachodzącym 
        słońcu migotliwą wspaniałością 
        barw, a w gęstym poszyciu 
        tworzyły się za każdym podmuchem 
        wiatru złociste fale. 
          Robert siedział na ławie 
        naprzeciw młodego nauczyciela. 
        Był to niewysoki, chudy 
        staruszek w zbyt obszernym 
        ubraniu. Mówił głosem piskliwym 
        i cienkim, jak i on sam. 
          Drugi koniec ławy zajmował 
        Tymoteusz, układny i łaskawy, ze 
        śnieżną piersią i białymi 
        łapkami. Robert dzielił się z 
        nim każdym kęsem, a Tymoteusz 
        jadł łagodnie, mrucząc na znak 
        podzięki.
          - Czekaliśmy na pana, jak pan 
        widzi - odezwał się Robert. - 
        Coś pan dziś późno wraca. 
        Zatrzymał pan któregoś z 
        chłopców? Kiepska to kara dla 
        nich i dla pana. Nauczyciel, 
        którego mieliśmy cztery lata 
        temu zamykał chłopców w szkole, 
        no i szedł sobie do domu. A za 
        godzinę musiał wracać, żeby ich 
        wypuścić - o ile jeszcze tam 
        byli. Bo zdarzało się, że ich 
        nie zastawał. Tomek Ferguson 






        wywalił kiedyś drzwi i wydostał 
        się. Wstawiliśmy potem nowe, z 
        podwójnych desek, którym nie 
        dali rady. 
          - Zostałem dłłużej, bo miałem 
        trochę roboty - rzekł Eryk 
        krótko.
          - I rozminął się pan z 
        Aleksandrem Tracy. Był tu. 
        Chciał się dowiedzieć, czy pan 
        gra w szachy. Powiedziałem mu, 
        że tak, więc zostawił dla pana 
        karteczkę, żeby pan przyszedł do 
        niego któregoś wieczora i zagrał 
        z nim. Tylko nie wygrywaj pan za 
        często, choćbyś pan mógł. Musi 
        pan z nim dobrze żyć, bo on ma 
        syna, który może panu nawarzyć 
        piwa, jak zacznie chodzić do 
        szkoły. O, Seth Tracy to urwis, 
        któremu psoty milsze są niż 
        jadło. Próbuje wojować z każdym 
        nowym nauczycielem i dwóch 
        wygryzł po prostu ze szkoły. Ale 
        w panu West trafiła kosa na 
        kamień. Za to z chłopakami 
        Wilhelma Tracy nie będzie pan 
        miał najmniejszego kłopotu. 
        Sprawują się dobrze, bo matka 
        powtarza im każdej niedzieli, że 
        pójdą prosto do piekła, jak nie 
        będą grzeczni.
          To skutkuje. Czemuż pan nie 
        je? Przecież pan wie, że nie 
        zapraszamy do jedzenia tak, jak 
        pani Adamowa Scott, kiedy ma 
        stołowników: "Pan już pewnie nie 
        będzie tego jadł? - ani pan? - 
        ani pan?" Matko, Alek opowiadał, 
        że stary Jerzy Wright używa 
        sobie za wszystkie czasy. 
          Jego żona pojechała odwiedzić 
        siostrę w Charlottetown, więc 
        jest sam na gospodarstwie po raz 
        pierwszy, odkąd się ożenił przed 
        czterdziestu laty. No i korzysta 
        ze swobody, jak powiada Alek. 
        Pali fajkę w bawialnym pokoju i 
        przesiaduje do jedenastej, 
        czytając różne powieści.
          - Czy nie spotkałem pana 
        Tracy? - zapytał Eryk. - Taki 
        wysoki mężczyzna o siwych 
        włosach i mrocznej, surowej 
        twarzy? 






          - Nie. Alek jest wesoły i 
        tęgi, a rosnąć przestał zanim 
        jeszcze na dobre zaczął. 
        Domyślam się, że mówi pan o 
        Tomaszu Gordon. Widziałem go, 
        jak jechał drogą. Co do niego 
        nie ma obawy, żeby zanudzał pana 
        zaproszeniami. Tak, Gordonowie 
        nie są towarzyscy, o co to, to 
        nie.
          Matko, przysuń panu herbatniki. 
          - A co to za chłopak z nim 
        jechał? - zapytał Eryk z 
        ciekawością.
          - Neil - Neil Gordon.
          - Szkockie imię, a ta twarz i 
        oczy... Spodziewałbym się 
        raczej, że nazywa się Giuseppe, 
        albo Angelo. Chłopak wygląda na 
        Włocha. 
          - No nic w tym dziwnego, bo 
        też nim jest. Trafnie pan 
        odgadł. Tak jest proszę pana, 
        Włoch. I trochę za wiele ma w 
        sobie z Włocha, myślę, żeby się 
        to mogło podobać przyzwoitym 
        ludziom.
          - Skądże ten włoski chłopak o 
        szkockim imieniu wziął się 
        tutaj, w Lindsay? 
          - Ano widzi pan, to było tak. 
        Będzie temu lat dwadzieścia dwa 
        - dwadzieścia dwa matko, czy 
        dwadzieścia cztery? Nie, 
        dwadzieścia dwa - bo to było w 
        tym samym roku, kiedy urodził 
        się nasz Jim. A gdyby był żył, 
        miałby biedak dwadzieścia dwa 
        lata. Otóż proszę pana, 
        dwadzieścia dwa lata temu 
        zjawiło się tu dwoje włoskich 
        handlarzy wędrownych. Roiło się 
        wtedy od nich w okolicy. Nie 
        było dnia, żebym nie poszczuł 
        psem przynajmniej jednego. Tych 
        dwoje to było małżeństwo. Zaszli 
        oni do Gordonów i kobieta zległa 
        tam. Jana Gordon wzięła ją do 
        domu i zaopiekowała się nią. Na 
        drugi dzień kobieta urodziła 
        dziecko i umarła. A mężczyzna 
        zbiegł, zabierając swój tobół i 
        nie widziano go odtąd więcej. 
        Dziecko   pozostało na opiece 
        Gordonów. Radzono im, aby oddali 






        je do przytułku - byłoby to 
        najrozsądniejsze. Cóż, kiedy 
        Gordonowie nie lubili słuchać 
        rad. Stary James, ojciec Tomasza 
        i Jany żył jeszcze wtedy i 
        powiedział, że nie wyrzuci 
        dziecka ze swego domu. Był to 
        człowiek samowolny i lubił 
        rządzić. Ludzie mawiali, że ma 
        żal do słońca, bo nie wschodzi i 
        nie zachodzi według jego woli. 
        Dość, że dziecko zostało u nich. 
        Ochrzcili je, dając mu na imię 
        Neil. Dbali o chłopca. Posyłali 
        go do szkoły, brali ze sobą do 
        kościoła i chowali go jak swego. 
        Niektórzy ludzie uważają, że 
        byli dla niego za dobrzy, a to 
        nie zawsze wychodzi na dobre z 
        takimi przybłędami, bo "co we 
        krwi, wyjdzie zawsze na jaw", 
        jeśli pozostawić temu swobodę. 
        Słyszałem, że Neil jest obrotny 
        i dobry pracownik. Ale tutejsi 
        ludzie nie lubią go. Mówią, że 
        można mu ufać najwyżej, póki się 
        go ma na oku. To pewne, że jest 
        strasznie porywczy i jak chodził 
        do szkoły, omal nie zabił 
        chłopca, do którego czuł 
        niechęć. Zaczął go dusić, aż 
        tamten zsiniał na twarzy i 
        musiano odciągnąć Neila siłą. 
          - Ależ, ojcze, wiesz przecież, 
        że dokuczali mu okropnie - 
        wtrąciła pani Williamson. - 
        Biedak nacierpiał się porządnie, 
        kiedy chodził do szkoły. Dzieci 
        przezywały go i obrzucały czym 
        popadło. 
          - O tak, zalały mu porządnie 
        sadła za skórę - przyznał jej 
        mąż. - Neil gra bardzo pięknie 
        na skrzypcach i lubi 
        towarzystwo. Chodzi często do 
        przystani. Ale powiadają, że jak 
        nie ma się do kogo odezwać, 
        staje się mrukiem. Nic dziwnego, 
        będąc u takich Gordonów! 
        Wszystko to dziwacy, jakich 
        mało.
          - Ojciec, nie powinieneś tak 
        mówić o sąsiadach - zganiła 
        Roberta żona.
          - Ech, matko, toć wiesz, że 






        mówię prawdę - gdybyś tylko 
        chciała być szczera. Cóż, kiedy 
        ty jesteś taka, jak stara ciotka 
        Nancy Scott. Nie zganisz nikogo, 
        chyba, że już koniecznie musisz.
          Wiadoma to rzecz, że 
        Gordonowie nie są tacy, jak 
        inni, nie byli nigdy i nie będą. 
        Jedyni to chyba dziwacy, jakich 
        mamy w Lindsay, nie licząc 
        starego Piotra Cooka, który 
        chowa dwadzieścia pięć kotów. 
        Pomyśl pan tylko! Biedne myszy 
        nie mają tam co robić. Ale poza 
        tym, to nie ma wśród nas 
        dziwaków, a w każdym razie, nie 
        zauważyliśmy jakoś, aby byli. Za 
        to muszę przyznać, że jesteśmy 
        bardzo nieciekawi.
          - A gdzie Gordonowie 
        mieszkają? - zapytał Eryk, który 
        przywykł trzymać się pewnej 
        kolejności pytań, poprzez 
        zbaczające na manowce gawędy 
        Roberta. 
          - Tam dalej, pół mili od drogi 
        do Radnor, oddzieleni gęstym 
        lasem od reszty świata. Bywają 
        tylko w kościele - o, tam 
        zawsze - ale nigdzie więcej i 
        nikt nie przychodzi do nich. 
        Jest tam stary Tomasz, jego 
        siostra Jana, siostrzenica ich, 
        no i Neil. Dziwni to ludzie, 
        mrukliwi, drażliwi. Nie cofnę 
        tego, matko. 
          No, daj swemu staremu 
        filiżankę herbaty i nie zważaj 
        na to, co plecie. 
          Ale kiedy już mowa o herbacie, 
        czy wiesz, że Adamowa Palmer i 
        Jimowa Martin, były w zeszłą 
        środę razem na herbacie u 
        Fosterowej Reid? 
          - Co ty mówisz? Myślałam, że 
        się gniewają - zauważyła pani 
        Williamson, zdradzając odrobinę 
        kobiecej ciekawości.
          - A jakże, a jakże. Tylko, że 
        obie wybrały się do pani Foster 
        jednego dnia. I żadna nie 
        chciała wyjść, żeby nie ustąpić 
        drugiej. Więc zostały, siedząc w 
        dwóch przeciwległych końcach 
        pokoju. Pani Foster powiada, że 






        nie spędziła jeszcze nigdy tak 
        przykrego popołudnia. Mówiła to 
        do jednej, to do drugiej. A one 
        rozmawiały z nią o sobie 
        nawzajem. Pani Foster 
        powiedziała, iż myślała, że 
        zostaną cały wieczór, bo żadna 
        nie chciała iść do domu przed 
        drugą. W końcu Jim Martin 
        przyszedł, pytając o żonę. 
        Myślał, że ugrzęzła po drodze w 
        bagnie. No i poszły sobie 
        nareszcie. Ale pan nauczyciel 
        nic nie je. Niech pan nie zważa 
        na mnie, wziąłem się do jedzenia 
        jeszcze zanim pan przyszedł, no 
        i pilno mi do roboty. Mój 
        chłopak poszedł dziś do domu. 
        Słyszał o północy krakanie 
        kruka, więc chce się dowiedzieć, 
        kto umarł w jego rodzinie. A 
        wie, że ktoś musiał umrzeć. 
        Słyszał już raz nocą krakanie 
        kruka, a na drugi dzień dano mu 
        znać, że umarł jego krewniak w 
        Souris. Matko, jeśli pan 
        nauczyciel nie chce już więcej 
        herbaty, to dasz może trochę 
        śmietanki dla Tymoteusza? 
        
          Urocze zjawisko
        
          Eryk wyszedł tego dnia na 
        przechadzkę przed zachodem 
        słońca.
          O ile nie udawał się na 
        wybrzeże, lubił dalekie wędrówki 
        przez lindsayskie lasy i pola 
        pełne kwiecia. 
          Większość domostw Lindsay 
        wznosiła się wzdłuż głównej 
        drogi, biegnącej równolegle do 
        wybrzeża, albo też w pobliżu 
        sklepów na tak zwanym "Rogu".
          Za nimi ciągnęły się pola, 
        przechodząc w pustkowia lasów i 
        pastwisk.
          Eryk skręcił na południowy 
        zachód od domu Williamsonów. Po 
        raz pierwszy wybrał się w tę 
        stronę i podążał żwawo naprzód, 
        rozkoszując się urokami, jakie 
        lato roztaczało wokół niego na 
        ziemi, niebie i w powietrzu. 
        Odczuwał je silnie, radował się 






        nimi i poddawał im się tak, jak 
        każdy człowiek nie zepsuty i 
        zdrowy. 
          Zachodzące słońce przebijało 
        rubinowymi strzałami mroki 
        jodłowego lasu, w którym właśnie 
        się znalazł. Ruszył długą, 
        czerwonawą aleją. Brunatne 
        podłoże uginało się miękko pod 
        stopami. A kiedy wyszedł 
        spomiędzy drzew, oczom jego 
        ukazał się widok, który go 
        zadziwił. Przed nim leżał sad, 
        najwidoczniej zaniedbany i 
        opuszczony. Sady nie zamierają 
        jednak łatwo. I ten oto, który 
        kiedyś był zapewne ślicznym 
        zakątkiem, zachował swą urodę i 
        teraz. Nie stracił nic ze swego 
        piękna pomimo łagodnego smętku, 
        co przenikał go, zda się - 
        smętku spowijającego wszystkie 
        miejsca, które były ongiś 
        widownią radości, zabaw, młodego 
        życia, gdzie serca biły żywo, 
        krew krążyła szybciej, oczy 
        jaśniały i rozbrzmiewały wesołe 
        głosy. Cienie tych uczuć i 
        przeżyć trwają niejako w swych 
        dawnych przybytkach przez wiele 
        lat. Sad był długi, rozległy, 
        otoczony starym, rozwalonym 
        płotem z desek, które słońce 
        spaliło na kolor srebrzystoszary 
        w ciągu wielu minionych lat. 
          Wzdłuż płotu rosły w równych 
        odstępach wysokie, sękate sosny, 
        a wieczorny wiatr, łagodniejszy 
        niż ten, co wiał nad pachnącymi 
        grzędami Libanu, śpiewał w ich 
        wierzchołkach pieśń starą jak 
        świat, mającą moc przenoszenia 
        duszy wstecz ku zamierzchłym 
        czasom. 
          Od wschodu rósł gęsty, sosnowy 
        las. Najpierw młode drzewka, 
        ledwie wychylające się spomiędzy 
        trawy, potem stopniowo coraz 
        wyższe, aż do strzelistych 
        weteranów leśnej gęstwiny - 
        zwarte i równe, tworzące jakby 
        spadzisty, zielony mur, tak 
        cudownie jednolity, że 
        powierzchnia jego wydawała się 
        sztucznie przystrzyżona. 






          Większa część sadu była 
        zarośnięta bujną trawą. Lecz w 
        tym końcu, gdzie stał Eryk, 
        zobaczył czworobok, wolny od 
        drzew, który był zapewne kiedyś 
        ogrodem kwiatowym. Znać było 
        jeszcze dawne ścieżki, o 
        brzegach wyłożonych kamykami i 
        wielkimi krzemieniami. Rosły tam 
        dwa krzaki bzu. Jeden kwitnący 
        fioletowoczerwono, drugi biało. 
        Pomiędzy nimi znajdowała się 
        grządka, na której kwitły 
        gwiaździste narcyzy. 
          Najlżejszy podmuch wiatru 
        rozpylał ich silny, przenikliwy 
        zapach w powietrzu, 
        przesiąkniętym rosą. Pod płotem 
        rosły krzewy róż, lecz na róże 
        było jeszcze zbyt wcześnie. 
        Dalej ciągnął się właściwy sad, 
        trzy długie rzędy drzew, 
        rozdzielone zielonymi alejkami, 
        a każde drzewo było okryte 
        cudownym, różowym kwieciem. 
        Czar tego zakątka owładnął nagle 
        Erykiem silniej, niż cokolwiek 
        dotąd. Eryk nie podlegał 
        romantycznym nastrojom. Lecz ów 
        sad przyciągał go nieznacznie, 
        wabił ku sobie i Eryk nie miał 
        się już nigdy wyzwolić z jego 
        uroku. Wszedł do sadu przez 
        dziurę w płocie i tak, nie 
        wiedząc o tym, udał się na 
        spotkanie wszystkiego, czym 
        życie miało go obdarzyć. 
          Ruszył środkową alejką, 
        pomiędzy długimi, wijącymi się 
        gałęziami, które okrywało 
        delikatne kwiecie o różowych 
        środeczkach. 
          Gdy doszedł do południowego 
        krańca sadu rzucił się na trawę 
        w rogu płotu, gdzie rósł jeszcze 
        jeden krzak bzu, a wokoło 
        paprocie i fiołki.
          Z tego miejsca widział część 
        domu, odległego o jakieś ćwierć 
        mili; szary dach wychylał się z 
        ciemnego, jodłowego lasu. 
        Sprawiał wrażenie ponurej, 
        samotnej siedziby i Eryk nie 
        wiedział, kto ją zamieszkiwał. 
          Ku zachodowi widok był 






        rozległy; na dalekie pola, oraz 
        mgliste, błękitnawe przerwy 
        między wzgórzami. Słońce 
        zachodziło właśnie i zielone 
        łąki w oddali tonęły w złocistym 
        świetle.
          W poprzek długiej doliny, 
        pogrążonej w cieniu, wznosiły 
        się jakby wzgórza, zalane 
        promieniami zachodzącego słońca, 
        a na niebie utworzyły się jeziora 
        barwy szafranu i różu. 
          Opadająca rosa orzeźwiła 
        powietrze, przepojone zapachem 
        mięty, bijącym z grządki, na 
        którą Eryk stąpnął. 
          W pobliskim lesie gwizdały 
        raszki, dźwięcznie, łagodnie, 
        urywanie. 
          "Jest to prawdziwe siedlisko 
        dawnego spokoju", zacytował 
        Eryk, patrząc wokoło zachwyconym 
        wzrokiem. 
          "Mógłbym usnąć tutaj, śnić i 
        mieć widzenia. Co za niebo! Czyż 
        może być coś cudowniejszego niż 
        ten delikatny, kryształowy 
        błękit na wschodzie i te wątłe, 
        białe obłoki, podobne do 
        koronki? Jakże upajająca i 
        oszałamiająca jest woń bzów! 
        Ciekaw jestem, czy można by się 
        odurzyć tym zapachem. A te 
        jabłonie! Ale co to?".
          Eryk zerwał się, nadsłuchując. 
          Poprzez ciszę, zmieszane z 
        szumem wiatru wśród drzew oraz 
        nawoływaniem raszek, podobnym do 
        głosu fletu, przypłynęły cudowne 
        tony muzyki, tak piękne i 
        niezwykłe, iż Eryk powstrzymał 
        oddech w zdziwieniu i zachwycie. 
        Czy śnił? 
          Nie, słyszał naprawdę dźwięki 
        skrzypiec, na których grał ktoś 
        natchniony przez ducha harmonii. 
          Nigdy jeszcze nie słyszał 
        podobnej muzyki i wyczuwał 
        instynktownie, że ta melodia 
        rozbrzmiewała po raz pierwszy. 
          Miał wrażenie, że ta cudowna 
        muzyka dobywała się wprost z 
        duszy niewidocznego skrzypka, 
        wypowiadającej się po raz 
        pierwszy tymi lekkimi, 






        delikatnymi tonami - duszy 
        oczyszczonej ze wszystkiego, co 
        zmysłowe i ziemskie. 
          Była to melodia nieuchwytna, 
        dziwnie odpowiadająca porze i 
        miejscu.
          Brzmiało w niej westchnienie 
        wiatru w lesie, poszept traw, 
        kiedy opada na nie rosa, czyste 
        myśli lilii, radość kwiatów 
        jabłoni. 
          Zawierała w sobie dawny 
        śmiech, śpiew, łzy, wesołość i 
        szloch, jakich świadkiem był ten 
        sad za minionych lat. A prócz 
        tego słychać w niej było żałosny 
        krzyk skargi, jak gdyby istoty 
        uwięzionej, rwącej się ku 
        wolności i pragnącej się 
        wypowiedzieć. 
          Z początku Eryk słuchał jak 
        urzeczony, bez ruchu i w 
        milczeniu, przejęty zdumieniem. 
        Następnie ogarnęła go zupełnie 
        zrozumiała ciekawość. Któż w 
        Lindsay mógł tak grać na 
        skrzypcach? I kto grał w ten 
        sposób właśnie tu, w tym starym, 
        opuszczonym sadzie? 
          Wstał i poszedł długą białą 
        alejką, powoli i jak najciszej, 
        nie chcąc przerwać grającemu. 
          Skoro dotarł do wolnej 
        przestrzeni ogrodu, przystanął 
        pod wpływem ponownego zdumienia. 
          Pod wielkim, rozłożystym 
        krzakiem bzu stała stara, 
        krzywa, drewniana ławka. Na 
        ławce siedziała młoda 
        dziewczyna, grająca na starych, 
        brunatnych skrzypcach. Oczy jej 
        spoglądały w dal. Nie zauważyła 
        Eryka. 
          On zaś stał chwilę, patrząc na 
        nią. Obraz jej utrwalił się w 
        jego wzroku, aż po 
        najdrobniejszy szczegół i nie 
        mógł już być wymazany z pamięci. 
        Aż po ostatni dzień swego życia 
        Eryk Marshall będzie mógł 
        przywołać widok, jaki ujrzał 
        wówczas - ciemna zieleń 
        jodłowego lasu, sklepienie 
        nieba, jaśniejące łagodnym 
        blaskiem, poruszane wiatrem 






        kiście bzu, a w tym otoczeniu 
        dziewczyna na starej ławce, 
        grająca na skrzypcach.
          W ciągu dwudziestu czterech 
        lat swego życia spotkał on setki 
        ładnych kobiet, mnóstwo 
        przystojnych i kilka naprawdę 
        pięknych. 
          Ale pojął od razu ponad 
        wszelką wątpliwość, że nie 
        widział nigdy ani nie wyobrażał 
        sobie istoty tak czarownej jak 
        to dziewczę z sadu. Uroda jej 
        była tak wyjątkowa, że w chwili 
        pierwszego zachwytu zabrakło mu 
        po prostu tchu. Każdy rys jej 
        owalnej, podobnej do kamei, 
        twarzy tchnął wyrazem 
        bezwzględnej, niepokalanej 
        czystości, jaką widujemy u 
        aniołów i Madonn na obrazach 
        starych mistrzów - czystości 
        wolnej od najlżejszej ziemskiej 
        zmazy. Gęste, kruczoczarne 
        włosy, przedzielone nad czołem, 
        spływały na ramiona w dwóch 
        ciężkich, lśniących warkoczach. 
          Oczy miała niebieskie, lecz 
        Eryk nie widział nigdy oczu o 
        takiej bartwie. Był to odcień, 
        jaki miewa morze w spokojnym, 
        łagodnym świetle, które 
        następuje po pięknym zachodzie 
        słońca. Oczy te jaśniały jak 
        gwiazdy, zapalające się nad 
        lindsayską przystanią, kiedy 
        gasła wieczorna zorza; 
        przesłonięte były długimi, 
        czarnymi rzęsami, a ponad nimi 
        znaczyły się łuki delikatnie 
        nakreślonych brwi. 
          Cera jej miała czystą i 
        delikatną barwę płatka białej 
        róży. 
          Bladoniebieska sukienka, bez 
        kołnierzyka, odsłaniała wysmukłą 
        szyję. Rękawy były odwinięte 
        powyżej łokci i może 
        najpiękniejszą w całej jej 
        postaci była ręka, wodząca 
        pewnie smyczkiem - harmonijna w 
        kształcie i wielkości, biała, o 
        różowych paznokciach. Długa, 
        zwisająca kiść bzu dotykała 
        lekko włosów dziewczyny, 






        rzucając ruchomy cień na 
        twarz, podobną do kwiatu. Było w 
        niej coś bardzo dziecięcego, 
        choć musiała mieć za sobą z 
        osiemnaście słodkich wiosen. 
          Zdawało się, że gra na wpół 
        świadomie tak, jakby myślami 
        była daleko w pięknej krainie 
        niebiańskich snów. 
          Ale teraz oderwała wzrok od 
        "ogni zachodzącego słońca" i 
        spojrzenie jej pięknych oczu 
        padło na Eryka, stojącego bez 
        ruchu, tuż przed nią, w cieniu 
        jabłoni. 
          I nagle zaszła w niej 
        zatrważająca zmiana. 
          Wszelki ślad rumieńca znikł z 
        jej twarzy, poczęła drżeć jak 
        lilia, chwiejąca się na wietrze.
          - Przepraszam panią - odezwał 
        się Eryk pośpiesznie. - Przykro 
        mi, że przestraszyłem panią. Ale 
        grała pani tak pięknie, że 
        zapomniałem o tym, iż pani nie 
        zauważyła mojej obecności. 
        Proszę mi wybaczyć. 
          Urwał zaniepokojony, bo 
        zrozumiał, że twarz dziewczyny 
        wyrażała przerażenie - nie 
        przestrach dziecinnie nieśmiałej 
        istoty, która sądziła, że jest 
        sama, ale najprawdziwsze 
        przerażenie. Zdradzały to jej 
        drżące, zbielałe wargi i szeroko 
        otwarte, niebieskie oczy, które 
        wpatrzyły się w oczy Eryka z 
        takim wyrazem, jaki miewają 
        dzikie stworzenia, schwytane w 
        potrzask.
          Zabolało go, że kobieta mogła 
        patrzeć w ten sposób na niego, 
        który tak bardzo poważał zawsze 
        kobiety.
          - Proszę się nie bać - rzekł 
        łagodnie, jak do dziecka, chcąc 
        rozproszyć jej obawy. - Nie 
        zrobię pani nic złego. Jest pani 
        zupełnie bezpieczna. 
          I przejęty pragnieniem, by ją 
        uspokoić, uczynił mimo woli krok 
        naprzód. Wówczas ona zerwała się 
        i nie wydawszy dźwięku, uciekła 
        z sadu. 
          Przez dziurę w płocie od 






        północy wypadła na dróżkę, 
        biegnącą skrajem sosnowego lasu, 
        nad którą dzikie czereśnie 
        tworzyły łuki, bielejące 
        mgliście w zapadającym zmroku. 
          Zanim Eryk zdołał się 
        opamiętać, stracił ją z oczu 
        pomiędzy sosnami. 
          Nachylił się i podniósł 
        smyczek. Czuł się głupio i było 
        mu przykro. 
          - Czy mnie zaczarowano? - 
        rzekł do siebie z pewnym 
        zniecierpliwieniem. "Czy to 
        możliwe, aby była tutejszą 
        dziewczyną? I dlaczego, na Boga, 
        widok mój tak ją przeraził? nIe 
        uważałem się za człowieka 
        szczególnie szpetnego, ale ta 
        przygoda nie zwiększy z 
        pewnością mej próżności. 
          Może dostałem się do 
        zaczarowanego sadu i zostałem 
        przemieniony w potwora? 
          Tak, ten zakątek ma w sobie 
        coś niesamowitego, jeśli się nad 
        tym zastanowić. 
          Wszystko może się tu zdarzyć. 
        Nie jest to zwykły sad, w którym 
        mają rodzić się jabłka na 
        sprzedaż, to oczywiste. 
          I im prędzej stąd umknę, tym 
        lepiej."
          Rozejrzał się jeszcze raz, 
        uśmiechając się niewyraźnie.
          Światło dnia gasło szybko i 
        sad był pełen ciszy i miękkich, 
        rozpościerających się cieni. 
        Zdawało się, że mruga sennymi 
        oczyma, radując się dziecinnie 
        zakłopotaniem młodego człowieka.
          Eryk położył smyczek na ławce.
          "No cóż, nie pójdę przecież za 
        nią. To bezcelowe. I nie mam 
        nawet do tego prawa. Ale 
        wolałbym, doprawdy, żeby nie 
        uciekła z tak widocznym 
        przerażeniem. Takie oczy jak 
        jej, powinny wyrażać jedynie 
        serdeczną ufność. Czemu - czemu 
        - czemu tak się przestraszyła? I 
        kto - kto - kto to może być?"
          Przez całą drogę do domu, 
        mijając pola i pastwiska, które 
        zaczynało srebrzyć światło 






        księżyca, rozważał tę tajemnicę. 
          "Zaraz... Zaraz... - 
        przypominał sobie. - Williamson 
        opowiadał mi któregoś wieczora o 
        lindsayskich dziewczętach. Jeśli 
        dobrze pamiętam, powiedział, że 
        w powiecie są cztery ładne 
        dziewczyny. Jak się nazywają? 
        Flora Woods, Melissa Foster - 
        nie, Mellissa Palmer - Emma 
        Scott i Jennie May Fergusson. 
        Czy może być jedną z nich? 
        Podobne przypuszczenie jest 
        oczywistą stratą czasu i nie 
        prowadzi do niczego. Ta 
        dziewczyna nie może być żadną 
        Florą, Melissą czy Emmą, a 
        Jennie May nie biorę w ogóle pod 
        uwagę. Tak, działają tu jakieś 
        czary. Jestem tego pewny. Lepiej 
        więc zapomnieć o wszystkim." 
          Eryk stwierdził jednak, że 
        było to niemożliwe. Im bardziej 
        starał się zapomnieć, tym lepiej 
        pamiętał.
          Śliczna twarz dziewczęcia 
        stawała mu wciąż przed oczami, a 
        otaczająca ją tajemnica nie 
        dawała mu spokoju. 
          Wiedział wprawdzie, że pytając 
        Williamsonów o dziewczynę, 
        znajdzie prawdopodobnie 
        rozwiązanie zagadki, lecz ku 
        własnemu zdziwieniu stwierdził, 
        że trudno mu się na to zdobyć. 
          Nie mógł pytać Roberta 
        Williamsona, który wymieniłby 
        zapewne imię dziewczyny wśród 
        powodzi drobnych plotek, 
        tyczących jej samej, oraz 
        wszystkich jej krewnych, aż po 
        trzecie i czwarte pokolenie.
          Jeśli kogoś zapyta, to panią 
        Williamson. Chciał jednak 
        wyjaśnić tajemnicę sam, o ile to 
        się da. Miał poprzednio zamiar 
        udać się następnego popołudnia 
        do przystani. Jeden z rybaków 
        obiecał wziąć go na połów. 
          Lecz zamiast tego znowu 
        powędrował nazajutrz polami na 
        południowy zachód.
          Odnalazł sad z łatwością - a 
        obawiał się prawie, że go nie 
        znajdzie. Był to ten sam 






        zakątek, wonny, zarosły trawą i 
        nawiedzany przez wiatry. Nie 
        zastał tam jednak nikogo, a 
        smyczek znikł z ławki.
          "Może wróciła tu po niego przy 
        świetle księżyca" - pomyślał 
        Eryk i wyobraźnia stawiała mu 
        przed oczy wiotką, dziewczęcą 
        postać, skradającą się z bijącym 
        sercem wśród cieni drzew i 
        blasku księżyca.
          "Ciekaw jestem, czy przyjdzie 
        tu dziś, czy też wystraszyłem ją 
        na zawsze. Ukryję się w tym 
        gąszczu jodeł i poczekam." 
          Czekał dopóki się nie 
        ściemniło, lecz w sadzie nie 
        zabrzmiały tony skrzypiec i 
        nikt się nie zjawił. Zawód, 
        jakiego doznał, był tak bolesny, 
        że go to zdziwiło, a co więcej - 
        zaniepokoiło.
          "Cóż za niedorzeczność 
        przejmować się do tego stopnia 
        tym, że dziewczyna, którą 
        widział przez pięć minut, nie 
        zjawiła się! Gdzież podział się 
        jego zdrowy rozsądek? Mężczyzna 
        lubi popatrzeć na ładną twarz - 
        to rzecz zrozumiała. Lecz czyż 
        to, że jej nie zobaczył było 
        dostatecznym powodem, aby życie 
        wydawało mu się teraz nudne, 
        jałowe i bezcelowe?" Nazwał się 
        głupcem i poszedł do domu 
        niezadowolony z siebie.
          Znalazłszy się w swym pokoju, 
        wziął się zapamiętale do 
        rozwiązywania równań 
        algebraicznych, postanowiwszy 
        wybić sobie z głowy wszelkie 
        daremne rojenia o zaczarowanym 
        sadzie, bielejącym w świetle 
        księżyca i o jego długich 
        alejach, rozbrzmiewających 
        tonami muzyki duchów leśnych.
          Następnego dnia wypadała 
        niedziela i Eryk był dwukrotnie 
        w kościele.
          Ławka Williamsonów była jedną 
        z bocznych w głębi kościoła i 
        ci, co w niej siedzieli, mieli 
        twarze zwrócone ku całemu 
        zgromadzeniu.
          Eryk przyglądał się każdej 






        dziewczynie i kobiecie wśród 
        obecnych, lecz nie dojrzał 
        twarzy, która niby gwiazda 
        przyświecała jego pamięci na 
        przekór sile woli i zdrowemu 
        rozsądkowi. 
          Zobaczył Tomasza Gordona, 
        siedzącego samotnie w swej 
        długiej, pustej ławce w głębi 
        kościoła. A Neil Gordon śpiewał 
        na chórze, zajmującym pierwszy 
        rząd galerii. 
          Neil miał głos silny i 
        melodyjny, choć nie szkolony, 
        który wzbijał się ponad głosy 
        innych śpiewaków, bardziej 
        nikłe, przeciętne i głuszył je. 
        Ubrany był starannie w wełniany 
        szaroniebieski garnitur z białym 
        kołnierzykiem i krawatem. Ale 
        Eryk pomyślał leniwie, że nie 
        było mu w nim tak do twarzy, jak 
        w codziennym ubraniu, w jakim 
        widział go po raz pierwszy.
          Wystrojony zbyt odświętnie, 
        wyglądał pospolicie i odbijał 
        silniej od swego otoczenia.
          Przez dwa dni Eryk nie 
        pozwalał sobie myśleć o sadzie. 
        W poniedziałek wieczorem 
        wyjechał na połów, a we wtorek 
        poszedł zagrać w szachy z 
        Aleksandrem Tracy. Aleksander 
        wygrał wszystkie partie z taką 
        łatwością, że stracił raz na 
        zawsze wszelki szacunek dla 
        młodego Marshalla.
          - Grał, jakby myślał nie 
        wiadomo o czym - skarżył się 
        żonie. - Nie będzie z niego 
        szachisty - nigdy w życiu.
        
          Dzieje Kilmeny
        
          W środę po południu Eryk 
        wybrał się znów do sadu. I tym 
        razem doznał zawodu. Wrócił sięc 
        do domu, postanowiwszy zapytać 
        otwarcie o wyjaśnienie 
        tajemnicy. 
          Szczęście było dlań łaskawe, 
        gdyż zastał panią Williamson 
        samą. Siedziała w kuchni przy 
        oknie od zachodu i robiła na 
        drutach długą, szarą skarpetkę. 






        Popatrzyła na Eryka ze spokojną 
        serdecznością wielkimi oczyma o 
        szczerym spojrzeniu. Lubiła pana 
        Westa, lecz Eryk zjednał ją 
        sobie bardziej, gdyż oczy jego 
        były podobne do oczu małego 
        synka, którego pochowała przed 
        wielu laty na lindsayskim 
        cmentarzu.
          - Proszę pani - odezwał się 
        Eryk z udaną obojętnością. - W 
        zeszłym tygodniu zaszedłem 
        przypadkiem do starego, 
        opuszczonego sadu, tam za lasem. 
        Uroczy, dziki zakątek. Czy nie 
        wie pani, do kogo on należy? 
          - Myślę, że to dawny sad 
        Connorsów - odpowiedziała pani 
        Williamson po chwili namysłu. - 
        Zapomniałam o nim zupełnie. 
        Będzie ze trzydzieści lat, odkąd 
        Connorsowie opuścili Lindsay. 
        Dom ich i stodoły spaliły się, 
        więc sprzedali ziemię Tomaszowi 
        Gordon i przenieśli się do 
        miasta. Oboje już nie żyją. Pan 
        Connors był dumny ze swego sadu. 
        Niewiele było wówczas sadów w 
        Lindsay, choć teraz prawie każdy 
        ma sad. 
          - Jakaś młodziutka dziewczyna 
        grała tam na skrzypcach - 
        powiedział Eryk, stwierdzając z 
        niezadowoleniem, że musiał się 
        przemóc, aby wspomnieć o niej i 
        że krew napłynęła mu  przy tym 
        do twarzy. - Przelękła się 
        bardzo, zobaczywszy mnie i 
        uciekła, chociaż nie sądzę, bym 
        uczynił lub powiedział coś, co 
        mogłoby ją przestraszyć. Nie mam 
        pojęcia, kto to mógł być. A pani 
        nie wie? 
          Pani Williamson milczała 
        chwilę. Odłożyła robotę i 
        spoglądała przez okno, jakby 
        rozważając poważnie jakąś 
        sprawę. W końcu odezwała się, a 
        w głosie jej brzmiał ton żywego 
        zainteresowania: - Przypuszczam, 
        że była to Kilmeny Gordon, 
        proszę pana. 
          - Kilmeny Gordon? Siostrzenica 
        Tomasza Gordon, o której 
        wspomniał pani mąż.






          - Tak.
          - Trudno mi uwierzyć, by ta 
        dziewczyna mogła należeć do 
        rodziny Gordonów. 
          - Jeżeli nie Kilmeny, to nie 
        wiem, kto to mógł być. W pobliżu 
        sadu nie ma innego domu, a 
        słyszałam, że ona gra na 
        skrzypcach. O ile to ona, udało 
        się panu zobaczyć kogoś, kogo 
        niewiele osób w Lindsay 
        widziało. A i tych parę nie 
        widziało jej z bliska. Ja sama 
        nie widziałam jej nigdy. Nic 
        dziwnego, że biedaczka uciekła. 
        Nie przywykła do widoku obcych.
          - Rad jestem, jeśli to był 
        wyłączny powód jej ucieczki - 
        rzekł Eryk. - Przyznam się, że 
        przykro mi było widzieć 
        dziewczynę tak przestraszoną 
        moim widokiem, jak ona. Zbladła 
        okropnie i nie wyrzekłszy słowa, 
        uciekła przerażona.
          - No, odezwać się w każdym 
        razie nie mogła - powiedziała 
        pani Williamson spokojnie. - 
        Kilmeny Gordon jest niema. 
          Eryk milczał chwilę, 
        zaskoczony.
          "Ta piękna istota dotknięta 
        takim kalectwem? Okropność!" I 
        jednocześnie doznał dziwnego 
        uczucia osobistego żalu i 
        rozczarowania. 
          - A więc nie mogła to być 
        Kilmeny Gordon - zaprzeczył w 
        końcu. - Dziewczyna, o której 
        mówię, grała cudownie na 
        skrzypcach. Nigdy nie słyszałem 
        podobnej muzyki. To niemożliwe, 
        by głuchoniema tak grała. 
          - Ależ nie jest wcale głucha, 
        proszę pana - odpowiedziała pani 
        Williamson, patrząc przenikliwie 
        na Eryka przez szkła okularów, 
        po czym podjęła znów swą robotę.
          - To właśnie dziwne. Chociaż 
        wszystko, co się jej tyczy, 
        dziwniejsze jest jedno od 
        drugiego. Słyszy zupełnie 
        dobrze, rozumie wszystko, co się 
        do niej mówi. Ale sama nie mówi 
        wcale i jak opowiadają, nie 
        mówiła nigdy. Co prawda, to nikt 






        wiele o niej nie wie. Jana i 
        Tomasz nie wspominają nigdy o 
        siostrzenicy i Neil nie chce o 
        niej mówić. Może pan być pewny, 
        że próbowano go pytać, ale nie 
        można z niego wydobyć słowa o 
        Kilmeny i wpada w złość, gdy się 
        nalega.
          - Dlaczego nie można o niej 
        mówić? - zapytał Eryk 
        niecierpliwie. - Cóż to za 
        tajemnica ją otacza? 
          - Smutne to dzieje, proszę 
        pana. Myślę, że Gordonowie 
        uważają jej życie za rodzaj 
        dopustu Bożego. Co do mnie, uważam, że 
        chowano ją okropnie. Gordonowie, 
        to bardzo dziwni ludzie, panie 
        Eryku. Pamięta pan, robiłam 
        mężowi wymówki, kiedy tak 
        powiedział, ale to prawda. 
        Dziwnie bardzo postępują. I pan 
        widział naprawdę Kilmeny? Jak 
        ona wygląda? Słyszałam, że jest 
        ładna. Czy to prawda? 
          - Moim zdaniem jest bardzo 
        piękna - rzekł Eryk krótko. - 
        Ale jak ją wychowano? I dlaczego? 
          - No, właściwie to mogę 
        opowiedzieć panu całą tę 
        historię. Kilmeny jest 
        siostrzenicą Jany i Tomasza 
        Gordonów, córką ich młodszej 
        siostry, Małgorzaty. Stary James 
        Gordon pochodził ze Szkocji. 
        Jana i Tomasz urodzili się w 
        Starym Kraju i przyjechali tu 
        jako małe dzieci. Gordonowie nie 
        byli nigdy zbyt towarzyscy, 
        jednak zachodzili niekiedy do 
        sąsiadów, a i ci bywali u nich. 
        Byli to ludzie dobrzy i uczciwi, 
        tylko trochę dziwacy. Pani 
        Gordon umarła w kilka lat po 
        przybyciu do Lindsay, a w cztery 
        lata później James Gordon 
        pojechał do Szkocji i wrócił z 
        drugą żoną. Była dużo młodsza od 
        niego i bardzo ładna, jak mi 
        matka często opowiadała. Była 
        serdeczna, wesoła i lubiła życie 
        towarzyskie. Odkąd przybyła, dom 
        Gordonów zmienił się zupełnie. 
        Nawet Jana i Tomasz rozruszali się 
        i ożywili znacznie. Kochali swą 






        macochę, jak mi mówiono. Ale w 
        sześć lat po wyjściu za mąż 
        druga pani Gordon umarła 
        również. Umarła po urodzeniu 
        Małgorzaty. Mówią, że Jamesowi o 
        mało serce nie pękło. Małgorzatę 
        wychowała Jana. Ona i Tomasz 
        ubóstwiali po prostu 
        dziewczynkę, a ich ojciec także. 
        Znałam niegdyś dobrze Małgorzatę 
        Gordon. Byłyśmy rówieśniczkami i 
        trzymałyśmy się razem w szkole. 
        Przyjaźniłyśmy się bardzo, 
        dopóki nie zerwała ze 
        wszystkimi. Była zawsze trochę 
        dziwną dziewczyną, ale lubiłam 
        ją; jednak wiele osób odnosiło 
        się do niej z niechęcią. Taka 
        już była. Wzbudzała w ludziach 
        albo nienawiść, albo miłość ku 
        sobie. Wyrosła na bardzo ładną 
        pannę - wysoką i postawną jak 
        królowa. Miała długie i grube, 
        czarne warkocze, a mocno 
        czerwone usta i policzki. Każdy, 
        kto ją zobaczył, oglądał się za 
        nią. Zdaje mi się, że pyszniła 
        się trochę swoją urodą. I była 
        dumna - ach, jaka dumna! Chciała 
        zawsze przodować we wszystkim i 
        lubiła okazywać swoją przewagę. 
        Była przy tym ogromnie 
        stanowcza. Skoro raz coś 
        postanowiła, nie odstąpiła od 
        tego na włos. Lecz serce miała 
        gorące i szlachetne. Śpiewała 
        cudownie i była bardzo zdolna. 
        Wystarczyło jej rzucić na coś 
        okiem, a już się tego nauczyła. 
        Lubiła też ogromnie czytać. 
        Kiedy o niej opowiadam, staje mi 
        tak żywo przed oczyma, jaką 
        była, jak wyglądała, co mówiła i 
        robiła - widzę każdy jej ruch. 
        Wydaje mi się prawie, że jest tu 
        w pokoju, a nie na cmentarzu. 
        Proszę zapalić lampę. Czuję się 
        jakoś nieswojo. 
          Eryk wstał i zapalił lampę, 
        trochę zdziwiony niezwykłym u 
        pani Williamson zdenerwowaniem. 
        Taka była zawsze spokojna i 
        opanowana! 
          - Dziękuję panu. Teraz jest 
        lepiej. Nie będzie mi się już 






        wydawało, że Małgorzata jest tu 
        i słucha tego, co mówię. Przed 
        chwilą wrażenie to było tak 
        silne! Uważa pan pewno, że 
        zatrzymałam się zbyt długo przy 
        Małgorzacie, ale dochodzę już 
        do Kilmeny. Nie zamierzałam 
        mówić tyle o Małgorzacie, lecz 
        opanowała jakoś moje myśli. Otóż 
        Małgorzata ukończyła szkołę, 
        wstąpiła do Akademii Królowej i 
        dostała dyplom nauczycielki. 
        Zdała bardzo dobrze, ale wiem od 
        Jany, że płakała przez całą noc 
        po ogłoszeniu wyniku, bo nie 
        zajęła pierwszego miejsca. Potem 
        zaczęła uczyć w szkole w Radnor. 
        I tam poznała Ronalda Frasera. 
        Małgorzata nie miała dotąd nigdy 
        kawalera. Gdyby chciała, mogła 
        mieć każdego z lindsayskich 
        chłopaków. Ale nie spojrzała 
        nawet na żadnego. Mówiono, że 
        nikt nie był dla niej dość 
        dobry, lecz to nieprawda. Ja 
        znałam powód, bo rozmawiałyśmy z 
        Małgorzatą nieraz o tych 
        rzeczach, jak to zwykle między 
        dziewczętami. Nie uznawała 
        chodzenia z chłopcem, o ile to 
        nie był ktoś, kto podobałby się 
        pod każdym względem. A takiego 
        nie było w Lindsay. Ronald 
        Fraser był nietutejszy, 
        pochodził z Nowej Szkocji i mało 
        co o nim wiedziano. Był wdowcem, 
        choć całkiem jeszcze młody. 
        Prowadził sklep w Radnor i 
        powodziło mu się dobrze. Był 
        naprawdę przystojny i miał miły 
        sposób bycia, który kobiety 
        lubią. Opowiadano, że wszystkie 
        dziewczęta w Radnor kochały się 
        w nim. Ale i najgorszy jego wróg 
        nie mógł powiedzieć, że się z 
        nimi zadawał. Nie zwracał na nie 
        uwagi. Gdy tylko zobaczył 
        Małgorzatę, zakochał się w niej 
        i ona w nim. Następnej niedzieli 
        przyszli razem do kościoła w 
        Lindsay i wszyscy mówili, że 
        będzie z nich para. Małgorzata 
        wyglądała prześlicznie tego 
        dnia. Trzymała zwykle głowę do 
        góry, ale tym razem nachyliła ją 






        z lekka, a oczy miała spuszczone.
          Ronald Fraser był bardzo 
        wysoki, blondyn, oczy miał 
        niebieskie. Tworzyli 
        najładniejszą parę, jaką 
        zdarzyło mi się widzieć. Lecz 
        staremu Gordonowi, Tomaszowi i 
        Janie nie podobał się Fraser. 
          Widziałam to jasno, kiedy 
        byłam raz u nich, a Ronald 
        odprowadził Małgorzatę w piątek 
        wieczór z Radnor do domu. 
        Małgorzata mogła zrobić z nimi 
        prawie wszystko, co chciała, 
        tacy byli z niej dumni i tak ją 
        kochali. Uprosiła ich więc w 
        końcu. Ojciec opierał się 
        najdłużej, ale ostatecznie 
        ustąpił i zgodził się, aby 
        wyszła za Ronalda Frasera. 
        Wesele było huczne - zaproszono 
        wszystkich sąsiadów. Małgorzata 
        lubiła zawsze pokazać się. Ja 
        byłam druhną. Pomagałam jej 
        ubierać się, ale trudno jej było 
        dogodzić, bo chciała wyglądać 
        jak najładniej - dla Ronalda. 
        Piękną była panną młodą. Cała w 
        bieli, z czerwonymi różami we 
        włosach. Nie chciała białych 
        kwiatów; mówiła, że przypominają 
        jej zanadto kwiaty żałobne. 
        Wyglądała jak malowanie. Widzę 
        ją w tej chwili wyraźnie taką, 
        jaką była owego wieczora. 
        Rumieniła się i bladła na 
        przemian, patrząc wzrokiem 
        pełnym miłości na Ronalda. 
        Jeżeli kiedykolwiek dziewczyna 
        kochała mężczyznę całym sercem, 
        to czyniła to Małgorzata. We 
        mnie budziło to prawie lęk. 
        Uwielbiała go tak, jak powinno 
        się uwielbiać jedynie Boga, 
        proszę pana. A to bywa zawsze 
        ukarane, sądzę. Zamieszkali w 
        Radnor i przez krótki czas 
        wszystko szło dobrze. Małgorzata 
        miała ładny dom, była wesoła i 
        szczęśliwa. Ubierała się pięknie 
        i przyjmowała sporo gości. A 
        potem - zjawiła się pierwsza 
        żona Frasera, która go 
        odszukała. Nie umarła wcale, jak 
        się okazało. Stał się okropny 






        skandal! Straszne rzeczy, ile 
        było gadania i plotek. Każdy, 
        kogo się spotkało, opowiadał co 
        innego i trudno było dojść 
        prawdy. Niektórzy twierdzili, iż 
        Ronald wiedział przez cały czas, 
        że jego żona żyje i oszukał 
        Małgorzatę. Ale nie posądzam go 
        o to. Przysięgał, że nic nie 
        wiedział. Podobno nie był bardzo 
        szczęśliwy z pierwszą żoną. Jej 
        matka wywoływała nieporozumienia 
        pomiędzy nimi. Potem żona 
        pojechała do matki, do Montrealu 
        i jak zawiadomiono Ronalda, 
        umarła tam w szpitalu. Może dał 
        temu zbyt pochopnie wiarę, ale 
        jestem pewna, że uwierzył 
        naprawdę. Żona twierdziła, że 
        umarła inna kobieta tego samego 
        nazwiska i kiedy ona dowiedziała 
        się, iż Ronald uważa ją za 
        umarłą, postanowiła wraz z matką 
        pozostawić go w tym mniemaniu. 
        Lecz usłyszawszy o jego 
        powtórnym ożenieniu się uznała, 
        że lepiej, by znał prawdę. 
          Cała ta sprawa była dość 
        dziwna i nie można mieć ludziom 
        za złe, że nie uwierzyli w to 
        zbyt skwapliwie. Ja nie wątpiłam 
        nigdy w jej prawdziwość. 
        Małgorzata myślała inaczej. Była 
        przekonana, że Ronald oszukał ją 
        i wiedział dobrze, iż nie może 
        uczynić jej swą prawowitą 
        małżonką. Straciła do niego 
        zaufanie i znienawidziła go tak 
        silnie, jak przedtem kochała. 
        Ronald wyjechał z pierwszą żoną 
        i w niecały rok później przyszła 
        wiadomość o jego śmierci. 
        Podobno pękło mu po prostu 
        serce. Małgorzata wróciła do 
        domu ojca. Od dnia, kiedy 
        przekroczyła jego próg, opuściła 
        go dopiero, gdy wyniesiono ją w 
        trumnie trzy lata temu. Żywa 
        dusza nie ujrzała jej więcej. 
        Poza jej własną rodziną. 
        Wybrałam się do niej, ale Jana 
        powiedziała mi, że nie chce mnie 
        widzieć. Postępowanie Małgorzaty 
        było niemądre. Nie              
        uczyniła przecież nic złego. I 






        wszyscy żałowali jej i gotowi 
        byli dopomóc w miarę możliwości. 
        Lecz myślę, że współczucie 
        raniło ją równie głęboko, jak 
        uczyniłaby to przygana, bo była 
        tak dumna. Powiadają, że ojciec 
        przyjął ją źle. Jeśli to prawda, 
        postąpił niesprawiedliwie. Jana 
        i Tomasz też bardzo odczuli 
        nieszczęście siostry. Znajomi, 
        którzy bywali u Gordonów, 
        przestali wkrótce zachodzić do 
        nich, gdyż zrozumieli, że nie są 
        mile widziani. Stary James 
        Gordon umarł tej jeszcze zimy.
          Nie podniósł już nigdy głowy 
        po tym skandalu. Zrzekł się od 
        razu piastowanej w kościele 
        godności i nikt nie zdołał go 
        skłonić do cofnięcia tego 
        postanowienia. 
          Kilmeny urodziła się na 
        wiosnę, lecz nie zobaczył jej 
        nikt, prócz duchownego, który 
        ją ochrzcił. Nie brano jej nigdy 
        do kościoła, ani nie posyłano do 
        szkoły. Rozumie się, że nie 
        zdałoby się to na nic, posyłać 
        ją do szkoły, skoro była niema. 
        I Małgorzata nauczyła ją pewno 
        wszystkiego, czego tylko mogła. 
        Ale to, że nie brano jej nigdy 
        do kościoła, było okropne. I że 
        trzymano ją z daleka od dzieci i 
        młodzieży.
          I wstyd to doprawdy, 
        że nie uczyniono nic, aby 
        przekonać się, dlaczego nie 
        mówiła i czy nie dałoby się jej 
        uleczyć. 
          Małgorzata Gordon umarła trzy 
        lata temu i całe Lindsay było na 
        jej pogrzebie. Lecz nikt jej nie 
        zobaczył. Wieko trumny było 
        przyśrubowane. Nie ujrzano też 
        Kilmeny. Byłabym ją chętnie 
        zobaczyła ze względu na 
        Małgorzatę, ale Małgorzaty nie 
        chciałam widzieć. Widziałam ją 
        po raz ostatni, jako pannę 
        młodą, gdyż zaraz po weselu 
        wyjechałam na jakiś czas z 
        Lindsay i kiedy wróciłam do 
        domu, stał się właśnie ten 
        skandal. Pamiętałam Małgorzatę 






        dumną, szczęśliwą i nie mogłabym 
        patrzeć na jej martwą twarz i 
        straszną zmianę, jaka musiała w 
        niej zajść.
          Myśleliśmy, że może po śmierci 
        matki, Tomasz i Jana nie będą 
        trzymali Kilmeny ciągle w domu. 
        Ale zawiedliśmy się. 
        Przypuszczam więc, że zgodzili 
        się z Małgorzatą, by ją tak 
        chować. Często żal mi było 
        biednej dziewczyny i uważam, że 
        rodzina postąpiła niesłusznie 
        wobec niej, nawet jeśli jej kalectwo 
        miało tajemniczą przyczynę. 
        Życie jej musiało być bardzo 
        smutne. 
          Oto dzieje Kilmeny, proszę 
        pana. Opowieść moja wydała się 
        panu pewnie długa. Ale kiedy tak 
        opowiadałam, przeszłość dla mnie 
        odżyła. Jeżeli pan nie chce, by 
        pana zanudzano pytaniami o 
        Kilmeny Gordon, niech pan lepiej 
        nie wspomina, że pan ją widział.
          Eryk wcale nie miał takich 
        zamiarów. Dowiedział się 
        wszystkiego, czego chciał, a 
        nawet jeszcze więcej. 
          "A więc ta dziewczyna wplątana 
        jest w smutny dramat - 
        rozmyślał, udając się do swego 
        pokoju. - I jest niema! Co za 
        szkoda! Kilmeny! To imię pasuje 
        do niej. Jest równie urocza i 
        niewinna jak bohaterka starej 
        ballady: - "Piękną była 
        Kilmeny". Następny wiersz jest 
        mniej odpowiedni, gdyż oczy jej 
        nie patrzyły bynajmniej ze 
        spokojnym opanowaniem, a w 
        każdym razie nie wówczas, kiedy 
        mnie dostrzegły. - Usiłował nie 
        myśleć o dziewczynie, lecz na 
        próżno. Wspomnienie jej pięknej 
        twarzy miało w sobie moc 
        przyciągającą, której nie mógł 
        się oprzeć. 
          Następnego wieczora wybrał się 
        znowu do sadu. 
        
          Najpiękniejsza z kobiet
        
          Skoro Eryk wyszedł z jodłowego 
        lasu i znalazł się w sadzie, 






        serce jego zabiło mocno, a krew 
        uderzyła mu gwałtownie do 
        twarzy. Pośrodku kwiatowego 
        ogrodu zobaczył Kilmeny, 
        nachyloną nad grządką narcyzów. 
        Widział tylko jej jasny, 
        dziewczęcy profil. 
          Przystanął, nie chcąc spłoszyć 
        jej znowu. 
          Gdy podniosła głowę, 
        spodziewał się, że drgnie i 
        ucieknie, lecz nie uczyniła 
        tego.
          Przybladła tylko z lekka i 
        stała bez ruchu, przypatrując mu 
        się bacznie. 
          Widząc to, podszedł powoli ku 
        niej i kiedy był tak blisko, iż 
        słyszał jej przyśpieszony 
        oddech, dobywający się z 
        rozchylonych, drżących warg, 
        rzekł bardzo łagodnie: 
          - Proszę się mnie nie bać. 
        Przychodzę jako przyjaciel i nie 
        chciałbym niepokoić pani, ani 
        narzucać się jej. 
          Wahała się jakby przez 
        chwilkę. Potem sięgnęła po małą 
        tabliczkę, która wisiała u jej 
        paska, napisała coś szybko na 
        niej i podała mu ją. Przeczytał 
        słowa, skreślone drobnym, 
        wyraźnym pismem.
          - Nie boję się już pana teraz. 
        Mama mówiła mi, że wszyscy obcy 
        mężczyźni są bardzo źli i 
        niebezpieczni. Ale nie wydaje mi 
        się, aby pan był taki. Myślałam 
        dużo o panu i żałuję, że 
        uciekłam wtedy. 
          Czytając to, zdał sobie sprawę 
        z jej całkowitej niewinności i 
        prostoty. Spojrzał uważnie w jej 
        oczy, wciąż jeszcze zmącone i 
        rzekł: 
          - Za nic na świecie nie 
        uczyniłbym pani krzywdy. Nie 
        wszyscy mężczyźni są źli, 
        chociaż niestety, jest wielu 
        takich. Nazywam się Eryk 
        Marshall i jestem nauczycielem w 
        tutejszej szkole. A pani jest 
        pewnie Kilmeny Gordon? Grała 
        pani tak pięknie owego 
        wieczora, że odtąd stale 






        pragnąłem móc usłyszeć panią. 
        Czy zagrałaby mi pani? 
          Nieokreślony lęk znikł 
        tymczasem z jej oczu i nagle 
        uśmiechnęła się. Był to uśmiech 
        wesoły, dziewczęcy, nieodparty, 
        który rozjaśnił jej spokojną 
        twarz, niby promień słońca, 
        muskający pogodną toń jeziora. 
          Następnie napisała: - Żałuję 
        bardzo, ale nie mogę dziś grać. 
        Zostawiłam skrzypce w domu. 
        Przyniosę je jutro po południu i 
        zagram panu, jeżeli pan zechce. 
        Chętnie zrobię panu tę 
        przyjemność.
          Znów ów ton niewinnej 
        szczerości! 
          Jakim była dzieckiem - 
        pięknym, nieświadomym dzieckiem 
        - które nie umiało zupełnie 
        ukrywać swych uczuć.
          Lecz czemuż miałaby je 
        ukrywać? Były tak piękne i 
        czyste, jak ona sama. 
          Eryk uśmiechnął się do niej 
        równie szczerze. 
          - Nie umiem wypowiedzieć, jak 
        bardzo bym pragnął. Jeśli będzie 
        ładnie, przyjdę na pewno jutro 
        po południu. Ale w razie mgły 
        lub niepogody, proszę zostać w 
        domu. Zagra mi pani kiedy 
        indziej. Czy dałaby mi pani parę 
        kwiatków? 
          Skinęła głową, znowu z lekka 
        się uśmiechając i poczęła 
        zrywać narcyze, wybierając 
        starannie najpiękniejsze. 
          Przypatrywał się z zachwytem 
        jej wdzięcznym, gibkim ruchom. 
        Każdy z nich był poezją. 
        Wyglądała niczym uosobienie 
        Wiosny - jakby wcieliły się w 
        nią wszystkie lśnienia młodych 
        liści, blask poranków i 
        przemijająca słodycz kwiatów 
        tysiącznych wiosen. 
          Kiedy podeszła ku niemu 
        rozpromieniona z rękami pełnymi 
        kwiatów, przyszedł mu na myśl 
        wiersz ulubionego poety:
        
          "Czerwonobiały kwiat,@ co 
        lekko z opadających wychyla się 






        osłonek,@ oto, przy Bożym 
        gościńcu jedyna dla mnie 
        dziewczyna."@
        
          W następnej chwili ogarnął go 
        gniew na samego siebie. 
        Ostatecznie była tylko dzieckiem 
        - i to dzieckiem, żyjącym z dala 
        od ludzi wskutek smutnego 
        kalectwa. 
          Nie powinien pozwalać sobie na 
        niedorzeczne myśli.
          - Dziękuję pani. Narcyze to 
        najczarowniejsze kwiaty, jakimi
        wiosna nas darzy. Czy pani wie, 
        że białe narcyzy nazywają się po 
        łacinie poeticus?
          Na twarzy jej odbiło się 
        zaciekawienie i zadowolenie. 
          - Nie, nie wiedziałam - 
        odpisała. - Czytałam nieraz o 
        narcissus poeticus i 
        zastanawiałam się, jak też 
        wygląda. Ale nie przyszło mi na 
        myśl, by mógł to być mój drogi 
        biały narcyz. Kocham bardzo 
        kwiaty. To moi dobrzy 
        przyjaciele. 
          - Jak mogłaby pani nie żyć z 
        nimi w przyjaźni? - rzekł Eryk. 
        - Może pani usiądzie tu na ławce 
        - gdzie siedziała pani owego 
        wieczora, kiedy panią tak 
        przestraszyłem. Nie miałem 
        pojęcia, kim pani jest. Chwilami 
        myślałem, że śniła mi się pani 
        tylko, chociaż - dodał półgłosem 
        tak, iż go nie słyszała - nie 
        mógłbym ujrzeć we śnie równie 
        czarującej istoty. 
          Usiadła na ławce obok niego, 
        patrząc mu śmiało w twarz. W 
        spojrzeniu jej nie było 
        zuchwałości - a jedynie 
        całkowita, dziecięca ufność. 
          Gdyby w jego sercu taiło się coś 
        złego - jakaś myśl podstępna - 
        do której nie chciałby się 
        przyznać, nie ukryłaby się ona 
        przed tymi oczyma i musiałby się 
        jej zawstydzić. 
          Lecz on mógł patrzeć w nie bez 
        obawy. 
          Potem Kilmeny napisała: 
          - Przestraszyłam się bardzo. 






        Uważał mnie pan pewno za 
        strasznie głupią. Ale nie 
        widywałam mężczyzn, oprócz wuja 
        Tomasza, Neila i handlarza jaj. 
        A pan jest inny - ach, zupełnie, 
        zupełnie inny. Bałam się wrócić 
        tu następnego dnia. A jednak 
        miałam ochotę przyjść. Nie 
        chciałam, by pan myślał, że 
        jestem dzika. Rano posłałam 
        Neila po smyczek. Nie mogę 
        obejść się bez smyczka. Jestem 
        niema, wie pan? Czy panu przykro? 
          - Tak, i to bardzo, ze względu 
        na panią.
          - Miałam na myśli, czy 
        wolałby mnie pan, gdybym mówiła 
        tak, jak wszyscy?
          - Nie. Pod tym względem nie 
        stanowi to dla mnie żadnej 
        różnicy, Kilmeny. Ale czy 
        pozwoli mi pani mówić sobie po 
        imieniu? 
          Spojrzała na niego zdziwiona i 
        napisała: 
          - A jak miałby mi pan mówić? 
        Przecież nazywam się Kilmeny. 
        Wszyscy mówią mi po imieniu. 
          - Ale ja jestem człowiekiem 
        zupełnie obcym dla pani. Może 
        życzy pani sobie, abym mówił jej 
        panno Gordon? 
          - O nie. Nie chcę - napisała 
        szybko, a twarz jej przybrała 
        wyraz zakłopotania. - Nikt mi 
        tak nie mówi. Nie czułabym się 
        wtedy sobą. A pan nie wydaje mi 
        się obcym. Dlaczego nie miałby 
        mi pan mówić Kilmeny? Czy 
        istnieje jakiś powód? 
          - Żaden, o ile mi pani pozwoli. 
          Śliczne ma pani imię - właśnie 
        takie, jakie pani powinna mieć. 
          - Cieszę się, że podoba się 
        ono panu. Czy pan wie, że dano 
        mi imię mojej babki, która 
        nazywała się tak, jak bohaterka 
        pewnej ballady? Cioci Janie nie 
        podoba się moje imię, chociaż 
        lubiła moją babcię. Ale cieszę 
        się, że panu podoba się moje 
        imię i ja także. Obawiałam się, 
        że nie będzie mnie pan lubił 
        dlatego, że jestem niema.
          - Wypowiada się pani za 






        pośrednictwem muzyki. 
          Twarz jej wyraziła zadowolenie. 
          - Jak pan to dobrze rozumie - 
        napisała. - Tak, nie mówię i nie 
        śpiewam jak inni ludzie, ale 
        moje skrzypce mówią za mnie.
          - Czy pani sama komponuje to, 
        co pani gra? - I widząc, że nie 
        zrozumiała jego pytania, Eryk 
        wyjaśnił: - Miałem na myśli, czy 
        ktoś nauczył panią tej melodii, 
        którą pani wtedy grała. 
          - Nie. Zagrałam ją, siedząc tu 
        i rozmyślając. Tak było zawsze. 
        Gdy byłam mała, Neil nauczył 
        mnie trzymać skrzypce i smyczek, 
        a reszty nauczyłam się już sama. 
        Moje skrzypce należały dawniej 
        do Neila, ale podarował mi je. 
        Neil jest bardzo miły i dobry 
        dla mnie, ale wolę pana. Niech 
        mi pan opowie coś o sobie.
          Z każdą chwilą Kilmeny budziła 
        w nim większy podziw. 
          Jakże była urocza! Każdy jej 
        ruch, sposób patrzenia, 
        trzymania głowy - wszystko w 
        niej było takie naturalne, 
        niewymuszone, a jednocześnie 
        czarujące. 
          I jak łatwo można się było z 
        nią porozumieć, pomimo tego, że 
        była niema. 
          Pisała tak szybko i wprawnie, 
        a oczy i uśmiech nadawały jej 
        ruchliwej twarzy tyle wyrazu, że 
        nie odczuwało się prawie wcale 
        braku głosu. 
          Siedzieli w sadzie, dopóki 
        długie, słabe cienie drzew nie 
        dosięgły ich stóp. Słońce tylko 
        co zaszło. Dalekie wzgórza 
        odcinały się purpurowo na tle 
        bladoszafranowego nieba po 
        zachodniej stronie oraz 
        przejrzystego błękitu od 
        wschodu. Z tej strony, nad 
        sosnowym lasem, widniały chmury 
        białe, spiętrzone wysoko na 
        podobieństwo śnieżnych gór, a 
        ich zachodnie brzegi gorzały 
        różowym blaskiem, niby szczyty 
        Alp o zachodzie słońca. W górze 
        było jeszcze zupełnie jasno - 
        jasnością niezmąconą, nieskażoną 






        żadnym cieniem. Lecz na dole, w 
        sadzie, światło dnia znikło już 
        prawie, ustępując miejsca 
        zielonemu półmrokowi, który był 
        przepojony zapachem kwiatów 
        jabłoni i mięty oraz balsamiczną 
        wonią sosen. 
          Eryk opowiedział Kilmeny o 
        sobie i o życiu w wielkim, 
        nieznanym jej świecie, który 
        zaciekawiał ją żywo, jak każdą 
        młodą dziewczynę.
          Zadawała mu wiele pytań - 
        pytań jasnych i wyraźnych, które 
        zdradzały, że miała już o tym 
        określone pojęcia i poglądy.
          Lecz widać było jasno, że nie 
        uważała tego życia za coś, w 
        czym mogłaby brać kiedykolwiek 
        sama udział. Zainteresowanie jej 
        było zainteresowaniem spokojnym, 
        z jakim słuchałaby opowieści o 
        baśniowej krainie lub o wielkim 
        państwie, które znikło dawno z 
        powierzchni ziemi. 
          Eryk przekonał się, że czytała 
        wiele poezji oraz książek 
        historycznych, a także kilka 
        podróżniczych i biografii. 
        Powieści nie znała natomiast nawet ze 
        słyszenia i nie wiedziała, co to 
        słowo oznaczało. 
          Co ciekawsze, miała sporo 
        wiadomości z dziedziny polityki 
        i bieżących wydarzeń, dzięki 
        tygodnikowi, który prenumerował 
        jej wuj.
          - Za życia mamy - napisała - 
        nie czytałam gazet ani wierszy. 
        To ona nauczyła mnie czytać i 
        pisać. Przeczytałam całą Biblię 
        wiele razy i kilka książek 
        historycznych. Po śmierci mamy, 
        ciocia Jana dała mi wszystkie 
        jej książki. Miała ich bardzo 
        dużo. Były to przeważnie 
        nagrody, które dostała, kiedy 
        chodziła do szkoły, a niektóre 
        otrzymała od swego ojca. Czy pan 
        zna historię moich rodziców? 
          - Tak. Pani Williamson 
        opowiedziała mi ją. Była ona 
        przyjaciółką pani matki. 
          - Jestem rada, że słyszał pan 
        tę historię. Jest bardzo smutna 






        i nie chciałabym jej opowiadać, 
        a znając ją, lepiej pan wszystko 
        zrozumie. Ja dowiedziałam się o 
        tym przed samą śmiercią mamy. 
        Opowiedziała mi wtedy wszystko. 
        Zdaje mi się, że przypisywała 
        ojcu winę za całe nieszczęście. 
        Ale przed śmiercią doszła do 
        przekonania, że była 
        niesprawiedliwa wobec niego, 
        gdyż on wierzył w śmierć żony. 
        Powiedziała mi, że umierając, 
        ludzie widzą wszystko o wiele 
        jaśniej, więc zrozumiała swą 
        omyłkę w stosunku do ojca. 
        Chciała powiedzieć mi jeszcze 
        wiele innych rzeczy, lecz nie 
        zdążyła już, gdyż umarła tej 
        samej nocy. Dopiero w długi czas 
        potem, zdobyłam się na 
        przeczytanie jej książek. I 
        wówczas wydały mi się piękne. 
        Była to jak gdyby muzyka, 
        wyrażona słowami. 
          - Przyniosę pani kilka książek 
        do czytania, jeśli pani chce - 
        rzekł Eryk. 
          Jej wielkie, niebieskie oczy 
        rozbłysły zaciekawieniem i 
        radością. 
          - O, dziękuję. Bardzo bym 
        chciała. Przeczytałam swoje tyle 
        razy, że umiem je prawie na 
        pamięć. Rzeczy naprawdę piękne 
        nie mogą się sprzykrzyć, ale 
        czasem miałabym ochotę 
        przeczytać coś nowego. 
          - Czy nie czuje się pani nigdy 
        samotna? 
          - O nie! Skądże? Mam zawsze 
        dosyć roboty. Pomagam cioci 
        Janie przy gospodarstwie. Umiem 
        bardzo wiele rzeczy - kreśląc 
        szybko te słowa, spojrzała na 
        niego z dumą. - Umiem gotować i 
        szyć. Ciocia mówi, że jestem 
        bardzo dobrą gospodynią, a ona 
        nie jest skora do pochwał. A 
        kiedy jej nie pomagam, mam moje 
        kochane skrzypce. Nie potrzebuję 
        innego towarzystwa. Ale lubię 
        czytać i wiedzieć o wielkim 
        dalekim świecie, o tym, co się 
        tam dzieje i o ludziach, którzy 
        tam żyją. Musi tam być naprawdę 






        cudownie.
          - A czy nie chciałaby pani 
        pojechać i zobaczyć te cuda na 
        własne oczy i poznać owych 
        ludzi?  - zapytał z uśmiechem.
          Zorientował się jednak, że 
        dotknął ją, choć nie rozumiał 
        czym. 
          Schwyciła ołówek i napisała 
        pośpiesznie i z taką 
        stanowczością, że wydawało się 
        prawie, jakby wykrzyknęła te 
        słowa namiętnie na głos. 
          - Nie, nie nie! Nie chcę 
        wyjeżdżać z domu. Nie chcę 
        widzieć obcych, ani żeby oni 
        mnie widzieli. Nie zniosłabym 
        tego. 
          Eryk sądził, że należało może 
        przypisać to świadomości 
        kalectwa. Chociaż nie była pod 
        tym względem, jak się wydawało, 
        przewrażliwiona. 
          I pisząc swe uwagi, czyniła 
        niejednokrotnie wzmianki o nim. 
        A więc  przyczyną był może cień, 
        ciążący nad jej urodzeniem? Czy 
        w swej niewinności zdawałaby 
        sobie jednak z tego sprawę? 
          Młody człowiek doszedł w końcu 
        do wniosku, że był to po prostu 
        chorobliwy lęk wrażliwego 
        dziecka, wychowanego w 
        niezwykłych i nieodpowiednich 
        warunkach.
          Wreszcie cienie, coraz 
        dłuższe, ostrzegły go, że czas 
        iść do domu.
          - Nie zapomni pani przyjść 
        jutro zagrać mi? - zapytał, 
        wstając niechętnie.
          Odpowiedziała szybkim, lekkim 
        skinieniem lśniącej, ciemnej 
        głowy oraz wymownym uśmiechem.
          Patrzył za nią, gdy szła przez 
        sad. "Księżycowej urody i jak on 
        lekko stąpając", a potem 
        drożyną, wysadzoną dzikimi 
        czereśniami. Na zakręcie przy 
        sosnach zatrzymała się i skinęła 
        mu ręką.
          W domu zastał Eryk Roberta, 
        posilającego się w kuchni 
        chlebem i mlekiem. Gdy młody 
        nauczyciel wszedł gwiżdżąc, 






        uśmiechnął się do niego 
        przyjaźnie.
          - Był pan na przechadzce, co? 
        - zapytał.
          - Tak - odpowiedział Eryk i 
        zupełnie bezwiednie wyrzekł to 
        zwykłe słowo głosem tak 
        radosnym, że wyczuł to nawet 
        Robert. 
          Pani Williamson, która krajała 
        chleb na końcu stołu, odłożyła 
        nóż i bochenek. Spojrzała na 
        młodzieńca, a w oczach jej 
        pojawił się wyraz lekkiego 
        zaniepokojenia. 
          Zastanawiała się, czy był w 
        sadzie Connorsów - i czy spotkał 
        znowu Kilmeny. 
          - Nie natrafił pan chyba na 
        kopalnię złota? - zażartował 
        Robert. - Bo taką ma pan minę. 
        
          U bramy raju
        
          Gdy Eryk przyszedł nazajutrz 
        po południu do starego sadu 
        Connorsów zastał Kilmeny, 
        oczekującą go na ławce pod 
        krzewem białego bzu. Skrzypce 
        spoczywały na jej kolanach. 
        Ujrzawszy go, ujęła je i poczęła 
        grać delikatną, zwiewną melodię, 
        w której brzmiał jak gdyby 
        śmiech kwiatów. Skończywszy, 
        opuściła smyczek i spojrzała na 
        niego pytającym wzrokiem. 
        Policzki miała zarumienione. 
          - Co panu ta muzyka 
        powiedziała? - napisała.
          - Mniej więcej coś w tym 
        rodzaju - odpowiedział Eryk i 
        uśmiechnął się, dostosowując do 
        jej wesołości. - Witaj mój 
        przyjacielu. Piękny dziś dzień. 
        Niebo jest błękitne, a kwiaty 
        jabłoni pachną słodko. Wiatr i 
        ja przebywaliśmy tu we dwoje; 
        wiatr jest dobrym towarzyszem, a 
        jednak rada jestem, żeś 
        przyszedł. W taki dzień, jak 
        ten, dobrze jest żyć i 
        przechadzać się po pięknym, 
        białym sadzie. Witaj, mój 
        przyjacielu. 
          Klasnęła w dłonie. 






        Przypominała zadowolone dziecko. 
          - Bardzo pan pojętny - 
        napisała. - Właśnie to chciałam 
        wyrazić. Rozumie się, że nie 
        myślałam tymi samymi słowami, 
        ale tak czułam. Czułam, iż 
        cieszę się, że żyję. A kwiaty 
        jabłoni, biały bez i drzewa 
        radują się razem ze mną, że pan 
        przyszedł. Pan jest pojętniejszy 
        niż Neil. Przeważnie nie może 
        zrozumieć mojej muzyki, a ja 
        jego. Czasami budzi ona we mnie 
        strach. Wydaje mi się, że jest w 
        niej coś niemiłego, co usiłuje 
        mną owładnąć, a od czego pragnę 
        uciec. 
          Myśl o tym, że ów urodziwy 
        chłopak, niskiego pochodzenia, 
        widywał Kilmeny codziennie, 
        rozmawiał z nią, siedział razem 
        przy stole, mieszkał pod jednym 
        dachem i że takie współżycie 
        wytwarzało między nimi poufałą 
        zażyłość - myśl ta była mu 
        niemiła. Nie chciał o tym myśleć 
        i wyciągnął się na trawie u nóg 
        dziewczyny.
          - A teraz - rzekł - proszę mi 
        grać. Będę leżał i słuchał pani 
        gry.
          "I patrzył na panią" - mógłby 
        dodać. 
          Nie potrafiłby powiedzieć, co 
        było większą przyjemnością. 
          Zachwycał się jej pięknością, 
        cudowniejszą od najbardziej 
        uroczej, widzianej na obrazach. 
          Twarz jej była nieskazitelna w 
        barwie i linii. A gra jej 
        przenikała mu do duszy. To 
        dziecko, mówił sobie, ma wielki 
        talent.
          Lecz talent ów marnował się 
        zupełnie. 
          I Eryk przyłapał się na tym, 
        iż myślał z urazą o ludziach, 
        będących jej opiekunami. 
          Oni ponosili odpowiedzialność 
        za jej dziwne życie. Uczynili 
        dziewczynie wielką, 
        niepowetowaną krzywdę. Czyż 
        mieli prawo skazywać ją na takie 
        życie? Kto wie, czy nie można 
        było wyleczyć jej, gdyby zajęto 






        się tym w porę. Obecnie było 
        prawdopodobnie za późno.
          Przychodząc na świat, 
        otrzymała od natury królewski 
        dar urody i talentu, lecz 
        samolubne i niewybaczalne ich 
        zaniedbanie pozbawiło go 
        wszelkiej wartości. Co za 
        cudowną melodię wyczarowywała 
        ze starych skrzypiec - na 
        przemian wesołą i smętną, 
        radosną i smutną, melodię, jaką  
        mogły śpiewać gwiazdy poranne, 
        przy której mogły pląsać wróżki, 
        igrające wśród zielonych wzgórz 
        lub na żółtym piasku, melodię, 
        która mogła żalić się nad grobem 
        pogrzebanej nadziei. Następnie 
        dźwięki popłynęły jeszcze 
        łagodniejszym strumieniem. 
        Słuchając ich, Eryk pojął, że 
        cała dusza i istota dziewczyny 
        ujawniały się w tej muzyce - 
        piękno i czystość jej myśli, sny 
        dzieciństwa i dziewczęce 
        marzenia. Nie taiła niczego. Nie 
        mogła też zapobiec ujawnieniu 
        swych uczuć, gdyż czyniła to 
        nieświadomie. Wreszcie odłożyła 
        skrzypce i napisała: 
          - Zagrałam, jak umiałam, aby 
        zrobić panu przyjemność. Teraz 
        kolej na pana. Czy pamięta pan, 
        co mi pan wczoraj obiecał? 
        Dotrzymał pan? - Eryk podał jej 
        dwie przyniesione książki - 
        współczesną powieść i tomik 
        wierszy, których nie znała. 
          Co do pierwszej, wahał się 
        trochę, lecz książka była tak 
        piękna i wartościowa, iż sądził, 
        że nie naruszy w najlżejszym 
        stopniu jej niewinności.
          Co do wierszy, nie miał 
        żadnych wątpliwości. 
        Wypowiedział się w nich jeden z 
        tych wielkich, natchnionych 
        duchów, które przechodząc przez 
        życie, czynią z miejsca swego 
        urodzenia i pracy prawdziwie 
        Błogosławioną Krainę. Przeczytał 
        jej kilka wierszy. Potem 
        opowiadał jej o swych szkolnych 
        latach i przyjaciołach. Chwile 
        mijały bardzo szybko.






          Cały świat przestał dla niego 
        istnieć poza tym sadem 
        cienistym, gdzie opadały płatki 
        kwiatów i szumiał wiatr.
          W pewnej chwili, gdy opisywał 
        jej jakieś szkolne wyczyny, 
        podczas niezliczonych waśni 
        między fuksami a starszymi 
        uczniami, klasnęła swoim 
        zwyczajem, w dłonie i 
        roześmiała się głośno. Był to 
        śmiech jasny, dźwięczny, 
        srebrzysty. Zadziwiło go, że 
        mogła tak się śmiać, będąc 
        niemą. Co pozbawiło ją głosu i 
        czy nie dałoby się jej wyleczyć?
          - Kilmeny - odezwał się 
        poważnie, po namyśle, patrząc na 
        nią, gdy tak siedziała, a 
        czerwonawe światło słońca 
        rzucało poprzez gałęzie bzu jak 
        gdyby garść rubinów na jej 
        nieosłoniętą, ciemną głowę - czy 
        mogę zapytać panią o 
        okoliczności pani kalectwa? Nie 
        będzie pani przykro mówić o tym 
        ze mną? 
          Potrząsnęła głową przecząco. 
          - O nie - napisała. - Rozumie 
        się, iż żałuję, że jestem niema, 
        ale przywykłam do myśli o tym i 
        nie boli mnie ona wcale. 
          - A więc, proszę mi 
        powiedzieć... Czy pani wie, 
        dlaczego pani nie może mówić, 
        chociaż cieszy się pani pełnią 
        zdrowia i zdolności umysłowych? 
          - Nie mam pojęcia, dlaczego. 
        Zapytałam raz mamę. Powiedziała 
        mi, że to kara, zesłana na nią 
        za ciężki grzech, jaki 
        popełniła. A wyraz jej twarzy 
        był taki dziwny, że 
        przestraszyłam się i nie mówiłam 
        o tym więcej ani z nią, ani z 
        kimkolwiek innym. 
          - A czy żaden doktór nie badał 
        pani strun głosowych i języka? 
          - Nie. Pamiętam, że kiedy 
        byłam bardzo mała, wuj Tomasz 
        chciał pojechać ze mną do 
        doktora, do Charlottentown, aby 
        przekonać się, czy nie można by 
        mnie leczyć, ale mama 
        sprzeciwiła się temu. 






        Powiedziała, że nie zda się to 
        na nic. I zdaje mi się, że i wuj 
        tak myślał.
          - Śmiech pani jest taki 
        naturalny. Czy może pani wydać 
        jeszcze jakiś inny głos? 
          - Tak, czasem. Gdy jestem 
        zadowolona, albo przestraszona, 
        wydaję lekkie okrzyki. Ale 
        tylko, kiedy o tym zupełnie nie 
        myślę. Jeżeli staram się wydać 
        głos, to nie mogę tego uczynić.
          Wydało się to Erykowi jeszcze 
        bardziej niezwykłe.
          - A próbuje pani czasem mówić, 
        wypowiadać słowa? - nalegał.
          - O tak. Bardzo często. 
        Wypowiadam słowa w myśli tak, 
        jak je słyszę wymawiane przez 
        innych, ale nie mogę wyrzec ich 
        głośno. Proszę nie patrzeć na 
        mnie tak smutnie. Jestem 
        zupełnie szczęśliwa i nie 
        odczuwam tak bardzo tego, że nie 
        mówię - może tylko wtedy, gdy 
        nie mogę nadążyć ze spisywaniem 
        moich myśli. Niektóre ulatują mi 
        w tym czasie. 
          Muszę panu jeszcze zagrać, 
        żeby pana rozweselić. 
          Roześmiała się ponownie, ujęła 
        skrzypce i jakby przekomarzając 
        się z nim, zagrała krótką i 
        figlarną melodię.
          Patrzyła na Eryka ponad 
        skrzypcami świetlistymi oczyma, 
        wyzywając go do wesołości. 
          Młody człowiek uśmiechnął się. 
        Lecz wyraz zamyślenia powracał 
        na jego twarz jeszcze 
        kilkakrotnie w ciągu tego dnia. 
          Szedł do domu, pogrążony w 
        myślach. Wypadek Kilmeny był 
        stanowczo niezwykły. Im dłużej 
        nad nim rozmyślał, tym bardziej 
        wydawał mu się zagadkowy. 
          "Przecież to doprawdy 
        szczególne, że może wydawać głos 
        tylko wtedy, gdy o tym nie myśli 
        - zastanawiał się. - Chciałbym, 
        aby Dawid mógł ją zbadać. Ale 
        przypuszczam, że to wykluczone. 
        Ci jej srodzy opiekunowie nie 
        zgodzą się nigdy na coś 
        podobnego".






          Wzór kobiecości
        
          Przez następne trzy tygodnie 
        Eryk Marshall miał wrażenie, iż 
        żyje życiem podwójnym, tak 
        odmiennym jedno od drugiego, jak 
        gdyby posiadał dwie różne 
        osobowości. 
          W jednym był sumiennym, 
        gorliwym nauczycielem w 
        lindsayskiej szkole powiatowej; 
        rozprawiał o teologii z Robertem 
        Williamsonem; bywał u rodziców 
        swych uczniów i w uroczystym 
        stroju spożywał z nimi kolację, 
        chodził czasem na wiejskie tańce 
        i nic o tym nie wiedząc, siał 
        spustoszenie w sercach 
        lindsayskich dziewcząt. Lecz to 
        życie było jakby snem tylko.
          Żył naprawdę jedynie w tym 
        drugim, które spędzał w sadzie, 
        zarosłym trawą, gdzie chwile 
        ociągały się niejako, 
        rozmiłowane w tym zakątku, a 
        czerwcowe wiatry igrały 
        swobodnie wśród jodeł. Tutaj 
        spotykał się codziennie z 
        Kilmeny. 
          W tym starym sadzie upływały 
        im wspólnie godziny cichego 
        szczęścia. 
          Razem przemierzali krainę 
        dawnego romantyzmu. Czytali 
        razem książki i rozmawiali o 
        wielu rzeczach. A kiedy im się 
        to sprzykrzyło, Kilmeny brała do 
        ręki skrzypce i sad rozbrzmiewał 
        jej czarownymi, fantastycznymi 
        melodiami. 
          Przy każdym spotkaniu 
        przenikało go uczucie radosnej 
        niespodzianki, gdy uprzytamniał 
        sobie jej piękność. Z dala od 
        niej, wydawało mu się 
        niemożliwe, aby była tak piękna, 
        jaką pozostała mu w pamięci. 
        Lecz ujrzawszy ją znów, 
        stwierdzał, że jest jeszcze 
        piękniejsza. Nauczył się 
        odnajdywać w jej oczach wyraz 
        nietajonej radości, który 
        zapalał się w nich na dźwięk 
        jego kroków. 
          Przychodziła prawie zawsze 






        pierwsza i widać było, że cieszy 
        się, iż przyszedł. Okazywała 
        szczere rozradowanie dziecka, 
        które wita miłego towarzysza 
        zabaw. 
          Za każdym razem była w innym 
        usposobieniu. 
          Raz poważna, to znów wesoła, 
        pełna godności, lub zamyślona. 
          Ale zawsze czarująca. Stary 
        ród Gordonów mógł sobie być 
        dziwaczny i osobliwy, lecz miał 
        chociaż tę jedną latorośl, w 
        której wszystko było wdziękiem i 
        harmonią. Serce i umysł, które 
        nie zetknęły się z brudem 
        świata, były równie piękne jak 
        jej twarz. 
          Niema i wychowana z dala od 
        ludzi, odgrodzona od życia tym 
        podwójnym osamotnieniem, nie 
        poznała jego brzydkich stron. 
        Była bystra i zdolna. Często też 
        uwagi jej tryskały dowcipem i 
        humorem. 
          Potrafiła być kapryśna - a 
        nawet czarująco przekorna. 
        Niewinna złośliwość 
        przebłyskiwała czasem w 
        niezbadanej głębi jej 
        niebieskich oczu. Ironia nie 
        była jej również obca. Wobec 
        mało znaczącego przejawu 
        młodzieńczej zarozumiałości czy 
        męskiej wyższości, umiała 
        przyciąć Erykowi uszczypliwym 
        zdaniem, skreślonym jej ładnym 
        pismem. Przyswajała sobie 
        szybko, skwapliwie i gruntownie 
        myśli zawarte w czytanych 
        wspólnie książkach, wybierając 
        zawsze najpiękniejsze i 
        najprawdziwsze, a odrzucając 
        błędne, kłamliwe i bez znaczenia 
        z niezawodną intuicją, która 
        budziła podziw Eryka. Władała 
        jakby włócznią Ithuriela, który 
        badał nią wszystko, oddzielając 
        śmiecie od złota. Z zachowania i 
        wyglądu była jeszcze dzieckiem, 
        lecz raz po raz przejawiała się 
        w niej prawdziwa kobieta. 
        Przelotny wyraz twarzy, znaczący 
        uśmieszek zawierały całą kobiecą 
        wiedzę i odwieczną mądrość.






          Eryka zachwycał sposób w jaki 
        się uśmiechała. Uśmiech rodził 
        się zawsze gdzieś w głębi jej 
        oczu i zalewał jej twarz, niby 
        skrzący się potok co wypływa z 
        mroku na światło słońca.
         Młody człowiek dowiedział się o niej 
        wszystkiego. Opowiedziała mu swe 
        skromne dzieje z całą swobodą. 
        Wspominała często wuja i ciotkę, 
        do których była wyraźnie bardzo 
        przywiązana. O matce pisała 
        rzadko. Eryk pojął    nie tyle z 
        tego, co pisała, ile z tego, co 
        przemilczała, że Kilmeny kochała 
        wprawdzie matkę, lecz bała się 
        jej trochę. Nie istniała 
        pomiędzy nimi swobodna, piękna 
        zażyłość, łącząca matkę i 
        dziecko. O Neilu pisała z 
        początku często. Lubiła go 
        widocznie.
          Później przestała wspominać o 
        nim. 
          Z cudowną bystrością 
        dostrzegała i rozumiała każdą 
        przelotną zmianę wyrazu w twarzy, 
        czy głosie Eryka, zauważyła więc 
        może to, z czego Eryk nie zdawał 
        sobie sam sprawy - że przy 
        wzmiankach o Neilu, wzrok jego 
        stawał się chmurny i posępny. 
          Raz zapytała go naiwnie: 
          - Czy tam w świecie jest wielu 
        ludzi takich, jak pan? 
          - Ależ, tysiące - roześmiał 
        się Eryk.
          Spojrzała na niego poważnie, 
        po czym zaprzeczyła szybkim, 
        stanowczym ruchem głowy. 
          - Wątpię w to - napisała. - 
        Niewiele wiem o świecie, ale 
        sądzę, że nie ma tam dużo takich 
        ludzi, jak pan. 
          Pewnego popołudnia, gdy 
        dalekie wzgórza przywdziały 
        purpurową szatę, a złocista mgła 
        wypełniała przerwy pomiędzy 
        nimi, Eryk przyniósł do sadu 
        cienką, zniszczoną książkę, 
        zawierającą historię miłosną.
          Po raz pierwszy czytał Kilmeny 
        tego rodzaju utwór, gdyż w 
        pierwszej powieści, jaką jej 
        przyniósł, temat miłości był 






        poruszony tylko z lekka, 
        stanowiąc sprawę drugorzędną. A 
        to był piękny romans, ślicznie 
        napisany. 
          Czytał go Kilmeny leżąc w 
        trawie u jej nóg. Słuchała 
        obejmując kolana rękami, a oczy 
        miała spuszczone. 
          Opowiadanie było niedługie i 
        kiedy je skończył, zamknął 
        książkę i spojrzał pytająco na 
        swą towarzyszkę.
          - Czy podoba się pani?
          Sięgnęła powoli po tabliczkę i 
        napisała.
          - Owszem, podoba mi się. Ale 
        było mi także przykro. Nie 
        wiedziałam, że człowiekowi może 
        się podobać coś, co sprawia mu 
        przykrość. Nie wiem dlaczego 
        było mi przykro. Wydało mi się, 
        że utraciłam coś, czego nigdy 
        nie posiadałam. Niemądre 
        uczucie, prawda? Ale wie pan, 
        nie zrozumiałam dobrze tej 
        książki. Mowa w niej o miłości, 
        a ja nie wiem nic o miłości. 
          Mama powiedziała mi kiedyś, że 
        miłość jest przekleństwem i 
        powinnam modlić się, abym jej 
        nie zaznała w swym życiu. I 
        wyrzekła to z taką powagą, że 
        uwierzyłam jej. A pańska książka 
        uczy, że miłość jest 
        błogosławieństwem. 
        Najcudowniejszą i najwspanialszą 
        rzeczą w życiu. Komu więc mam 
        wierzyć?
          - Miłość - miłość prawdziwa - 
        nie jest nigdy przekleństwem, 
        Kilmeny - rzekł Eryk poważnie. - 
        Istnieje też miłość fałszywa, 
        będąca przekleństwem. Może twoja 
        matka sądziła, iż poznała 
        właśnie takie uczucie i że ono 
        zniszczyło jej życie. I tak 
        popełniła omyłkę. Nie ma na 
        świecie - ani też w niebie - jak 
        sądzę - nic tak prawdziwie 
        pięknego, cudownego i 
        błogosławionego jak miłość.
          - A czy pan kochał kiedy - 
        zapytała Kilmeny.
          Porozumiewając się przy pomocy 
        pisma, nie mogła bawić się w 






        omówienia, lecz wyrażała się 
        wprost, co było niekiedy kłopotliwe. 
          Pytanie to zadała z całą 
        prostotą, bez żadnego 
        zakłopotania. Nie znała żadnego 
        powodu, dla którego nie miałaby 
        rozmawiać z Erykiem o miłości 
        tak, jak o innych sprawach, o 
        muzyce, książkach, podróżach. 
          - Nie - odpowiedział Eryk - 
        szczerze, jak mniemał. - Lecz 
        każdy z nas ma jakiś ideał i 
        spodziewa się spotkać go kiedyś. 
          "Ideał kobiecy z młodzieńczych 
        marzeń". 
          Sądzę, że i ja mam swój w 
        jakimś tajemnym, niedostępnym 
        zakątku mego serca.
          - Pański ideał kobiecy będzie 
        pewno piękny, jak bohaterka tej 
        książki? 
          - O tak. Kobieta brzydka nie 
        mogłaby mi się podobać - rzekł 
        Eryk, śmiejąc się i usiadł. - 
        Nasze ideały są zawsze piękne, 
        bez względu na to, jakimi okażą 
        się w rzeczywistości. Ale słońce 
        już zachodzi. Czas mknie po 
        prostu w tym czarodziejskim 
        sadzie. Przypuszczam, że pani 
        zaczarowuje mijające chwile. 
        Pani imienniczka z ballady była 
        dziewczęciem niezwykłym, o ile 
        dobrze pamiętam. Siedem lat, 
        spędzonych w krainie duszków, 
        było dla niej tym, czym pół 
        godziny na powierzchni ziemi dla 
        zwykłych ludzi. Pewnego dnia 
        obudzę się, przekonany, że byłem 
        tu godzinę i spostrzegę, że 
        jestem starym człowiekiem o 
        siwych włosach, w zniszczonym 
        ubraniu, podobnie jak w baśni, 
        którą czytaliśmy onegdaj. Czy 
        pozwoli pani ofiarować sobie tę 
        książkę, nie mógłbym już nigdy 
        czytać jej w innym miejscu niż 
        tu. Byłoby to profanacją. 
        Książka ta jest stara, Kilmeny. 
        Nowa, pachnąca sklepem, nie 
        nadawałaby się dla pani, choć 
        byłaby najpiękniejsza. Była 
        własnością mojej matki, która 
        czytała ją i lubiła. O widzi 
        pani - oto są jeszcze zasuszone 






        płatki róż, które do niej 
        włożyła. Napiszę tu pani imię - 
        to śliczne, wdzięczne imię, 
        jakby stworzone dla pani - 
        "Kilmeny z Sadu" i datę 
        pięknego, czerwcowego dnia, w 
        którym przeczytaliśmy ją razem. 
        A kiedy pani na nią spojrzy, 
        przypomni pani sobie mnie i 
        biały pąk, rozchylający się na 
        krzaku obok pani oraz szelest 
        wiatru w wierzchołkach jodeł. 
          Podał jej książkę, ale ku jego 
        zdziwieniu, potrząsnęła głową i 
        zarumieniła się.
          - Nie chce pani przyjąć tej 
        książki? Dlaczego? 
          Sięgnęła po ołówek. Tym razem 
        nie pisała szybko jak zwykle, 
        lecz zupełnie powoli. 
          - Proszę nie gniewać się na 
        mnie. Nie potrzebuję niczego, 
        aby pamiętać o panu, bo nigdy 
        pana nie zapomnę. Ale wolałabym 
        nie przyjąć tej książki. Nie 
        chcę czytać jej po raz drugi. 
        Jest o miłości, a po cóż mam 
        wiedzieć o miłości, nawet jeśli 
        jest taka, jak pan mówi. Nikt 
        mnie nie pokocha. Jestem zbyt 
        brzydka. 
          - Pani! Brzydka! - wykrzyknął 
        Eryk i byłby wybuchnął śmiechem 
        na tę myśl, lecz spojrzawszy na 
        jej odwróconą twarz, spoważniał.
          Malował się na niej wyraz 
        bolesnej goryczy taki, jaki 
        widział już przedtem, gdy 
        zapytał ją, czy nie chciałaby 
        zobaczyć świata na własne oczy. 
          - Kilmeny - rzekł ze 
        zdziwieniem - przecież pani nie 
        uważa się chyba naprawdę za 
        brzydką? 
          Skinęła głową, nie patrząc na 
        niego, po czym napisała: 
          - Och, wiem, że jestem 
        brzydka. Wiem o tym od dawna. 
        Mama mówiła mi, że jestem bardzo 
        brzydka i że nikt nie zechce na 
        mnie patrzeć. To bardzo przykre. 
        Świadomość mojej brzydoty boli 
        mnie bardziej niż to, że jestem 
        niema. Uważa pan pewno, że to 
        bardzo niemądrze z mej strony, 






        ale tak jest. I dlatego nie 
        wracałam przez tyle dni do sadu, 
        nawet kiedy przezwyciężyłam już 
        swój strach. Nie mogłam znieść 
        myśli, że pan będzie uważał mnie 
        za brzydką. Dlatego też nie chcę 
        nigdzie bywać, ani widywać 
        ludzi. Patrzyliby na mnie tak, 
        jak patrzył kiedyś handlarz jaj, 
        gdy z ciocią Janą podeszłam do 
        jego wozu na wiosnę, po śmierci 
        mamy. Tak się we mnie wpatrywał! 
        Wiedziałam, że to dlatego, iż 
        wydawałam mu się tak brzydką i 
        odtąd chowałam się zawsze, ile 
        razy przyjeżdżał.
          Usta Eryka zadrgały. 
          Pomimo współczucia dla 
        istotnego cierpienia, 
        widniejącego w jej oczach, nie 
        mógł oprzeć się uczuciu 
        rozbawienia, tak niesłychana 
        była myśl, że ta piękna 
        dziewczyna uważała się zupełnie 
        poważnie za brzydką.
          - Ależ, Kilmeny, czy widząc 
        się w lustrze, uważa się pani za 
        brzydką? 
          - Nie przeglądałam się nigdy w 
        lustrze - napisała. - Nie 
        widziałam nawet, że taka rzecz 
        istnieje. Dopiero po śmierci 
        mamy, przeczytałam o tym w 
        książce. Wtedy zapytałam ciocię 
        Janę, a ona powiedziała, że mama 
        stłukła wszystkie lustra w domu, 
        kiedy byłam jeszcze 
        niemowlęciem. Ale widziałam moją 
        twarz odbitą w łyżkach i 
        okrągłej, srebrnej cukiernicy 
        cioci. I jest brzydka - bardzo 
        brzydka. 
          Eryk ukrył twarz w trawie. 
          Nie był w stanie powstrzymać 
        się od śmiechu, ale nie chciał 
        za nic, aby Kilmeny dostrzegła, 
        że się śmieje. 
          Owładnęła nim jakaś przekorna 
        zachcianka i nie pośpieszył 
        wyjaśnić jej prawdy, choć takim 
        był pierwszy jego odróch. 
          Zamiast tego rzekł powoli, 
        skoro odważył się wreszcie 
        spojrzeć na nią. 
          - Nie uważam, by pani była 






        brzydka, Kilmeny. 
          - Kiedy ja jestem tego pewna - 
        zaprzeczyła. - Nawet Neil tak 
        uważa. Mówi, że jestem dobra i 
        miła, ale gdy go zapytałam, czy 
        wydaję mu się bardzo brzydką, 
        odwrócił głowę i nie 
        odpowiedział nic, więc wiem 
        jakiego jest zdania. Ale nie 
        mówmy o tym więcej. Bo odczuwam 
        wtedy żal i nie mogę się już 
        niczym cieszyć. 
          Zagram panu coś na pożegnanie 
        i proszę się nie obrazić, że nie 
        chcę przyjąć pańskiej książki. 
        Czułabym się nieszczęśliwa, 
        czytając ją.
          - Nie obrażę się - 
        odpowiedział Eryk - i myślę, że 
        przyjmie ją pani kiedyś - gdy 
        pokażę pani coś, co chciałbym, 
        aby pani zobaczyła. I niech się 
        pani nie przejmuje swoim 
        wyglądem. Piękność nie jest 
        wszystkim.
          - Lecz znaczy wiele - napisała 
        naiwnie. - Ale pan lubi mnie, 
        chociaż jestem taka brzydka, 
        prawda? Lubi mnie pan, dlatego, 
        że ładnie gram? 
          - Lubię panią bardzo, Kilmeny 
        - rzekł Eryk i zaśmiał się.
          Lecz w głosie jego 
        zadźwięczała bezwiedna tkliwość. 
        Kilmeny wyczuła to i sięgnęła po 
        skrzypce, uśmiechając się z 
        zadowoleniem. 
          Grała też, gdy odchodził i 
        przez całą drogę mrocznym, 
        pachnącym żywicą, jodłowym lasem 
        dźwięki jej muzyki towarzyszyły 
        mu, niby jakiś niewidzialny, 
        opiekuńczy duch. 
          - Piękna Kilmeny! - szeptał - 
        i Boże drogi, to dziecko sądzi, 
        że jest brzydkie. Ona, mająca 
        twarz bardziej uroczą od 
        jakiejkolwiek twarzy, wyśnionej 
        przez artystę. Osiemnastoletnia 
        dziewczyna, która nie spojrzała 
        nigdy w lustro! Ciekaw jestem, 
        czy istnieje taka druga w  
        którymkolwiek z cywilizowanych krajów 
        świata! Kto wie, czy Małgorzata 
        Gordon była całkiem przy 






        zdrowych zmysłach? dziwne, że 
        Neil nie powiedział Kilmeny 
        prawdy. Może nie chce, by ją 
        poznała. 
          Eryk spotkał Neila kilka dni 
        wcześniej na wiejskiej zabawie, 
        gdzie chłopak przygrywał do 
        tańca na skrzypcach.
          Z ciekawości zawarł z nim 
        znajomość. Z początku Neil był 
        rozmowny i uprzejmy. Lecz gdy 
        tylko Eryk napomknął zręcznie o 
        Gordonach, wyraz jego twarzy i 
        zachowanie uległy zmianie. 
          Stał się czujny, podejrzliwy, 
        prawie wrogi, a spojrzenie 
        wielkich, czarnych oczu 
        sposępniało. Pociągnął smyczkiem 
        po strunach tak, jakby chciał 
        zakończyć rozmowę, dobywając z 
        nich niemiły dźwięk. Jasne było, 
        że od Neila nie będzie się można 
        niczego dowiedzieć o Kilmeny i 
        jej srogich opiekunach..nv
          Zmącenie wód
        
          Pewnego wieczora pod koniec 
        czerwca pani Williamson 
        siedziała w kuchni przy oknie. 
          Robota na drutach leżała nie 
        tknięta na jej kolanach. Nie 
        zwracała też uwagi na 
        Tymoteusza, chociaż zwinął się 
        pieszczotliwie u jej nóg na 
        dywaniku i mruczał głośno. 
          Wsparła głowę na dłoni i 
        patrzyła przez okno ku dalekiej 
        przystani.
          "Muszę z nim pomówić - 
        rozmyślała - choć przykra to dla 
        mnie rzecz. Nie lubię wtrącać 
        się do cudzych spraw. Moja matka 
        mawiała zawsze, że w 
        dziewięćdziesięciu dziewięciu 
        wypadkach na sto, nie wynika z 
        tego nic dobrego. Ale uważam to 
        za swój obowiązek. Byłam 
        przyjaciółką Małgorzaty i 
        powinnam chronić jej córkę w 
        miarę mych możliwości. Jeżeli 
        pan Marshall pójdzie tam znowu, 
        aby się z nią zobaczyć, powiem 
        mu, co o tym myślę." 
          Na górze Eryk gwizdał, chodząc 
        po swym pokoju. Po chwili 






        zszedł. Myślał o sadzie i 
        dziewczynie, która będzie tam na 
        niego czekała.
          Mijając niewielkie frontowe 
        drzwi, usłyszał, że pani 
        Williamson woła go.
          - Panie Eryku, proszę wejść do 
        mnie na chwilę. 
          Eryk wszedł do kuchni. 
          Pani Williamson spojrzała na 
        niego prosząco. Na jej zwiędłych 
        policzkach ukazał się rumieniec, 
        a głos jej drżał.
          - Panie Eryku, chciałabym pana 
        o coś zapytać. Może będzie pan 
        uważał, że wtrącam się do nie 
        swoich spraw. Ale nie pytam, aby 
        się wtrącać. O nie! Tylko uważam 
        to za swój obowiązek. 
        Rozważałam tę sprawę długo i 
        wydaje mi się, że powinnam 
        pomówić z panem. Czy wybiera się 
        pan znowu do sadu Connorsów, aby 
        spotkać się z Kilmeny? 
          Przez chwilę rumieniec gniewu 
        płonął na twarzy Eryka. Nie tyle 
        słowa, ile ton, jakim pani 
        Williamson je powiedziała, 
        zaskoczył go i wywołał jego 
        niezadowolenie. 
          - Tak - rzekł chłodno. - I cóż 
        z tego? 
          - W takim razie - oświadczyła 
        pani Williamson bardziej 
        stanowczo - muszę panu 
        powiedzieć, że nie postępuje pan 
        dobrze. Podejrzewałam przez cały 
        czas, że pan tam chodzi 
        codziennie, ale nie wspominałam 
        o tym ani słowem, nikomu. Nawet 
        mojemu mężowi. Proszę mi jednak 
        powiedzieć, czy wuj i ciotka 
        Kilmeny wiedzą, że spotykacie 
        się w sadzie? 
          - No tego - ja - ja - nie wiem 
        - rzekł Eryk trochę zmieszany. - 
        Ale pani Williamson, nie 
        podejrzewa mnie pani chyba o 
        żadne złe, czy krzywdzące 
        zamiary wobec Kilmeny? 
          - Broń Boże. Pomyślałabym tak 
        o niejednym mężczyźnie, ale 
        nigdy o panu. Nie przyszłoby mi 
        nawet na myśl, by pan mógł 
        wyrządzić rozmyślnie krzywdę 






        jej, czy też jakiejkolwiek innej 
        kobiecie. A jednak może pan ją 
        skrzywdzić. Niech pan się tylko 
        zastanowi. Bo jestem pewna, że 
        nie pomyślał pan o tym. Kilmeny 
        nie zna świata ani mężczyzn i 
        gotowa myśleć za wiele o panu. A 
        to mogłoby ją unieszczęśliwić, 
        bo nie ożeni się pan przecież z 
        dziewczyną, która jest niema. 
        Nie powinien więc pan widywać 
        się z nią tak często i to w ten 
        sposób. Niech pan przestanie 
        chodzić do sadu.
          Młody człowiek wyszedł bez 
        słowa z kuchni i udał się na 
        górę do swego pokoju.
          Pani Williamson podjęła z 
        westchnieniem swą robotę.
          - No, Tymoteuszu, jestem 
        zadowolona, że się już 
        rozmówiłam - rzekła. - 
        Przypuszczam, że to, co 
        powiedziałam, wystarczy. Pan 
        Marshall jest młodzieńcem 
        szlachetnym, tylko trochę 
        nierozważnym. Teraz, kiedy 
        otworzyłam mu oczy, jestem 
        pewna, że postąpi, jak powinien. 
        Nie chcę, by córka Małgorzaty 
        była nieszczęśliwa. 
          W kuchennych drzwiach pojawił 
        się Robert i przysiadł na 
        schodkach, by wypalić spokojnie 
        wieczorną fajkę. 
          Wypuszczając kłęby dymu, 
        opowiadał żonie o starszym 
        Tracy, o kawalerze Marii Alicji 
        Martini, o nagrodzie, jaką Jake 
        Crosby wyznaczył za jaja, o 
        ilości siana zebranego z łąki na 
        wzgórzu, o cielęciu starej 
        Molly, z którym miała kłopot i o 
        zaletach kur z rasy Brahma i 
        Plymouth Rock. 
          Pani Williamson nie słuchała 
        go prawie i wtrącała niekiedy 
        jakieś słowo na chybił trafił. 
          - Co się stało naszemu 
        nauczycielowi, matko? - zapytał 
        wreszcie Robert. - Słyszę, że 
        chodzi tam i z powrotem po swoim 
        pokoju, jakby był uwięziony. Nie 
        zamknęłaś go chyba przez pomyłkę? 
          - Może martwi się zachowaniem 






        Seth~a Tracy w szkole?
          Pani Williamson wyraziła to 
        przypuszczenie, gdyż wolała, aby 
        jej gadatliwy mąż nie domyślał 
        się prawdy o Eryku i Kilmeny. 
          - Głupstwo. Nie ma się czym 
        przejmować. Seth da spokój, jak 
        się tylko przekona, że nie 
        poradzi nauczycielowi. A dobry z 
        niego nauczyciel - jak rzadko. 
        Lepszy nawet od pana Westa, a to 
        nie byle co. Opiekunowie szkolni 
        spodziewają się, że pozostanie 
        na dalsze półrocze. Chcą go o to 
        zapytać jutro, na szkolnym 
        zebraniu i podwyższyć mu płacę.
          Na górze zaś, w małym pokoju 
        na poddaszu, Eryk Marshall 
        znajdował się we władzy 
        przemożnego i najsilniejszego 
        wzruszenia, jakiego doznał w 
        życiu. Przemierzał pokój tam i z 
        powrotem, zaciskając usta i ręce. 
          Wreszcie padł wyczerpany na 
        krzesło, przy oknie, walcząc z 
        naporem uczuć. 
          Słowa pani Williamson zerwały 
        zwodniczą zasłonę. Stanął twarzą 
        w twarz wobec świadomości, że 
        kocha Kilmeny Gordon miłością, 
        która pojawia się tylko raz i 
        nie mija. Dziwił się, iż mógł być 
        tak długo ślepy. Zrozumiał, że 
        pokochał ją od pierwszego razu, 
        gdy ujrzał ją tam w starym 
        sadzie, w majowe popołudnie. I 
        wiedział, iż musi wybrać jedno z 
        dwojga, albo przestać bywać w 
        sadzie, albo pójść tam jako 
        starający się i oświadczyć się o 
        rękę Kilmeny? Światowa 
        przezorność, będąca dziedzictwem 
        po licznych pokoleniach 
        rozważnych przodków o trzeźwych 
        umysłach, silna była w Eryku i 
        nie poddał się on łatwo ani też 
        prędko nakazom swej miłości. 
          Przez całą noc staczał walkę z 
        nowymi uczuciami. Groziły one 
        zagłuszeniem "zdrowego 
        rozsądku", którego Dawid 
        nakazywał mu nie wyzbywać się, 
        gdy będzie starał się o żonę. 
          Czyż małżeństwo z Kilmeny 
        Gordon nie byłoby czynem 






        nierozsądnym pod każdym względem? 
          Z kolei wezbrało w nim i 
        opanowało go coś silniejszego, 
        większego i bardziej żywotnego, 
        niż mądrość lub nierozwaga. 
          Kilmeny, piękna, niema 
        Kilmeny, była jak pomyślał raz 
        mimo woli, tą "jedyną" dla niego 
        dziewczyną.
          Nic ich nie rozłączy. Nie mógł 
        znieść nawet myśli o tym, że 
        miałby nie zobaczyć jej więcej. 
        I śmiał się sam z siebie, iż 
        brał w ogóle pod uwagę podobną 
        możliwość. 
          "O ile pozyskam miłość 
        Kilmeny, poproszę o jej rękę" - 
        postanowił, patrząc przez okno w 
        stronę ciemnego wzgórza na 
        południowym zachodzie, za którym 
        znajdował się sad. 
          Na niebie jaśniały jeszcze 
        gwiazdy, lecz odblask świtu, 
        pojawiającego się na wschodzie, 
        srebrzył już wodę w zatoce. 
          - Kalectwo jej uczyni mi ją 
        tylko droższą. Nie mogę pojąć, 
        że miesiąc temu nie znałem jej 
        wcale. Wydaje mi się, że była 
        zawsze częścią mego życia. 
        Ciekaw jestem, czy moja 
        nieobecność zasmuciła ją - o ile 
        czekała na mnie. Czy żywi dla 
        mnie jakieś głębsze uczucie? 
        Jeśli tak, to nie zdaje sobie 
        jeszcze z tego sprawy i moim 
        wdzięcznym zadaniem będzie 
        nauczyć ją, czym jest miłość, a 
        żaden mężczyzna nie miał 
        uczennicy bardziej uroczej i 
        niewinnej. 
        
          Na dorocznym szkolnym zebraniu 
        opiekunowie poprosili Eryka, aby 
        pozostał w Lindsay jako 
        nauczyciel do końca roku. 
        Zgodził się bez wahania.
          Tegoż wieczora wstąpił do pani 
        Williamson, gdy zmywała w kuchni 
        naczynia.
          - Idę do sadu Connorsów, pani 
        Williamson, zobaczyć się z 
        Kilmeny. 
          Spojrzała na niego z wyrzutem.
          - Cóż, proszę pana, nie mam 






        nic więcej do powiedzenia. I 
        sądzę, że gdybym nawet miała, 
        nie zdałoby się to na nic. Wie 
        pan jednak, co o tym myślę.
          - Mam zamiar ożenić się z 
        Kilmeny, o ile zdołam pozyskać 
        jej uczucie. 
          Wyraz zdumienia pojawił się na 
        twarzy poczciwej kobiety. 
        Patrzyła chwilę badawczo w 
        spokojne, szare oczy Eryka i na 
        stanowczy wyraz jego ust. Po 
        czym odezwała się głosem 
        niepewnym: 
          - Czy uważa pan, że to mądrze? 
        Kilmeny jest, zdaje się, ładna. 
        Wiem o tym od handlarza jaj. I 
        nie wątpię, że to dobra, miła 
        dziewczyna. Ale nie nadaje się 
        na żonę dla pana - przecież jest 
        niema. 
          - Nie stanowi to dla mnie 
        żadnej różnicy. 
          - A co powie pańska rodzina? 
          - Mam tylko ojca. Skoro 
        zobaczy Kilmeny, zrozumie. Ona 
        jest dla mnie wszystkim.
          - A więc nie ma o czym mówić, 
        dopóki pan jest tego zdania - 
        odpowiedziała pani Williamson 
        spokojnie. - Na pana miejscu 
        miałabym pewne obawy. Ale wy 
        młodzi, nie myślicie nigdy o 
        tych rzeczach. 
          - Moją jedyną obawą jest, że 
        nie pokocha mnie - rzekł Eryk 
        poważnie. 
          Pani Williamson obrzuciła 
        przystojnego, barczystego 
        młodzieńca bacznym spojrzeniem.
          - Wątpię, by znalazło się 
        wiele kobiet, które 
        powiedziałyby panu "nie". Życzę 
        panu powodzenia w pańskich 
        zamiarach, chociaż nie mogę 
        oprzeć się myśli, że postępuje 
        pan nierozważnie. Mam nadzieję, 
        że nie będzie pan miał 
        przykrości z Tomaszem i Janą. 
        Nie wiadomo nigdy jak oni 
        postąpią, tak się różnią od 
        innych ludzi. Ale niech pan 
        usłucha mojej rady i pójdzie do 
        nich od razu. Niech się pan nie 
        spotyka z Kilmeny bez ich wiedzy. 






          - Rozumie się, że zrobię tak, 
        jak mi pani radzi - rzekł Eryk 
        poważnie. - Byłbym to uczynił 
        wcześniej. Nie pomyślałem o tym 
        po prostu. Może już wiedzą... 
        Kilmeny mogła im powiedzieć. 
          Pani Williamson potrząsnęła 
        stanowczo głową: 
          - Nie, proszę pana. Nie 
        uczyniła tego. Gdyby o tym 
        wiedzieli, nie pozwoliliby jej 
        nigdy spotykać się z panem w 
        sadzie. Znam ich zbyt dobrze, 
        abym mogła przypuścić coś 
        podobnego choć przez chwilę. 
        Niech pan pójdzie do nich i 
        powie im to, co pan mnie 
        powiedział. Tak będzie 
        najlepiej. I strzeż się pan 
        Neila. Gotów spłatać panu 
        brzydkiego figla, jeżeli tylko 
        będzie mógł - jestem tego pewna. 
        Nie można ufać tym obcokrajowcom 
        - a on jest tak samo obcy, jak 
        jego rodzice - chociaż chowano 
        go nie inaczej, niż nasze 
        dzieci. Wyczuwam zawsze tę jego 
        obcość, kiedy widzę go, 
        śpiewającego w kościele. 
          - Nie obawiam się Neila - 
        rzekł Eryk lekceważąco. - Nic 
        dziwnego, że kocha Kilmeny, któż 
        mógłby jej nie kochać. 
          - Przypuszczam, że każdy młody 
        człowiek, który jest taki, jakim 
        młody człowiek powinien być, 
        powie to samo o swojej wybranej 
        - zauważyła pani Williamson z 
        lekkim westchnieniem.
          I gdy Eryk wyszedł, patrzyła 
        za nim z niepokojem, dopóki nie 
        znikł jej z oczu. 
          "Miejmy nadzieję, że wszystko 
        skończy się dobrze - rozmyślała. 
        - I że on nie popełnia wielkiego 
        błędu, a jednak - obawiam się 
        czegoś. Kilmeny musi być bardzo 
        ładna, skoro go tak oczarowała. 
        No cóż, niewiele to pomoże, że 
        będę się tym martwiła. Wolałabym 
        jednak, aby nie był nigdy trafił 
        edo tego sadu i nie spotkał 
        Kilmeny."
        
          Zakochany






        
          Kilmeny była w sadzie, gdy 
        Eryk nadszedł. Przystanął na 
        chwilę w cieniu jodłowego lasu, 
        aby pomarzyć, patrząc na jej 
        piękność. 
          Sad zalała ostatnio powódź 
        kwitnącego kminku i Kilmeny 
        stała wśród tego morza 
        koronkowego kwiecia, falującego 
        wokół niej na wietrze. 
          Miała na sobie skromną 
        niebieską sukienkę, tę samą, w 
        której zobaczył ją po raz 
        pierwszy. 
          Jedwabny strój nie mógłby 
        uwydatnić lepiej jej urody. 
        Uwiła sobie wianuszek z na wpół 
        rozchylonych białych pąków róż i 
        włożyła go na swe ciemne włosy, 
        gdzie delikatne kwiaty nikły 
        przy pięknie jej twarzy. 
          Skoro Eryk przedostał się do 
        sadu przez dziurę w płocie, 
        pobiegła mu na spotkanie, 
        uśmiechnięta, wyciągając ku 
        niemu ręce. 
          Ująwszy dłonie Kilmeny, 
        spojrzał jej w oczy tak, że po 
        raz pierwszy nie wytrzymała jego 
        wzroku. Spuściła oczy, a gorący 
        rumieniec zabarwił biel jej 
        policzków i szyi. 
          Serce Eryka zabiło żywiej, 
        gdyż rumieniec ten był pierwszym 
        zwiastunem rodzącego się uczucia. 
          - Cieszy się pani, że 
        przyszedłem? - zapytał cichym, 
        znaczącym głosem.
          Skinęła głową i napisała z 
        pewnym zakłopotaniem. 
          - Tak. Dlaczego pan pyta? 
        Przecież pan wie, że cieszę się 
        zawsze, gdy pan przychodzi. 
        Obawiałam się, że pan nie 
        przyjdzie. Nie przyszedł pan 
        wczoraj i było mi bardzo smutno. 
        A w sadzie nie było już wcale 
        miło. Nie mogłam nawet grać. 
        Próbowałam, ale skrzypce łkały 
        tylko. Czekałam dopóki się nie 
        ściemniło, a potem poszłam do 
        domu.
          - Żałuję bardzo, że sprawiłem 
        pani zawód. Nie mogłem przyjść 






        wczoraj. Kiedyś powiem pani 
        dlaczego. Zostałem w domu, aby 
        nauczyć się czegoś nowego. 
        Przykro mi, że odczuła pani moją 
        nieobecność - a raczej cieszy 
        mnie to. Czy rozumie pani, jak 
        ktoś może doznawać przykrości i 
        radości z tego samego powodu? 
          Skinęła ponownie głową. 
          Odzyskała swą zwykłą swobodę.
          - Dawniej nie zrozumiałabym 
        tego, ale teraz rozumiem. Czy 
        nauczył się pan już? 
          - O tak i to dokładnie. A 
        skoro zrozumiałem wszystko 
        dobrze, przekonałem się, że to 
        cudowna rzecz. Muszę nauczyć 
        tego kiedyś i panią. Usiądźmy na 
        ławce, Kilmeny. Chcę pani coś 
        powiedzieć. Ale najpierw, czy 
        dostanę od pani różę? 
          Kilmeny podbiegła do krzewu i 
        po starannym namyśle, wybrała 
        prześliczny, na wpół rozkwitły 
        pąk i zerwała go dla Eryka. Pąk 
        był biały, lekko zaróżowiony. 
          - Dziękuję pani. Jest tak 
        piękny jak - jak pewna moja 
        znajoma. 
          Na twarzy Kilmeny pojawił się 
        przy tych słowach wyraz 
        zamyślenia. Skierowała się ku 
        ławce, idąc przez sad ze 
        zwieszoną głową.
          - Kilmeny - odezwał się Eryk 
        poważnie - chcę poprosić panią o 
        coś. Pójdziemy do pani domu i 
        przedstawi mnie pani wujowi i 
        ciotce. 
          Podniosła głowę i wpatrzyła 
        się w niego z niedowierzaniem, 
        jak gdyby zażądał od niej czegoś 
        zupełnie niemożliwego, a kiedy 
        zrozumiała, widząc jego poważną 
        minę, że nie żartuje, w oczach 
        jej pojawił się wyraz trwogi. 
        Potrząsnęła głową nieledwie 
        gwałtownie, czyniąc jak gdyby 
        namiętny, podświadomy wysiłek, 
        aby przemówić. 
          Po czym schwyciła ołówek i 
        napisała z gorączkowym 
        pośpiechem: 
          - Nie mogę tego zrobić. Niech 
        mnie pan o to nie prosi. Pan 






        tego nie rozumie. Gniewaliby się 
        bardzo. Nie chcą, aby ktokolwiek 
        bywał u nich. I zabroniliby mi 
        przychodzić tutaj. Och, pan nie 
        chce chyba tego naprawdę?
          Erykowi było żal Kilmeny, gdyż 
        spojrzenie jej wyrażało smutek i 
        zmieszanie. Ująwszy jej smukłe 
        dłonie w swoje ręce, rzekł 
        jednak stanowczo. 
          - Owszem, Kilmeny, chcę tego. 
        Nie powinniśmy spotykać się tu, 
        tak, jak to czyniliśmy, bez 
        wiedzy i zgody pani opiekunów. 
        Pani nie może tego zrozumieć, 
        lecz proszę wierzyć temu, co 
        mówię. 
          Patrzyła w jego oczy pytająco, 
        żałośnie. To, co w nich 
        wyczytała, przekonało ją 
        widocznie, pobladła bowiem 
        silnie, a na twarzy jej pojawił 
        się wyraz przygnębienia. 
        Uwolniwszy swe ręce, napisała 
        powoli:
          - Muszę panu wierzyć, skoro 
        pan mówi, że nie powinniśmy tego 
        robić; ale nie wiedziałam, że 
        rzecz tak przyjemna, może być 
        czymś złym. Lecz jeśli tak jest, 
        nie będziemy się tu więcej 
        spotykali. Mama mówiła mi, żebym 
        nie robiła nigdy rzeczy złych. 
        Nie wiedziałam, że w tym jest 
        coś złego.
          - Pani nie postąpiła źle. To 
        ja zawiniłem trochę, bo 
        wiedziałem lepiej, a raczej 
        powinienem był wiedzieć. Nie 
        pomyślałem po prostu - jak 
        powiadają dzieci. Pewnego dnia 
        zrozumie pani wszystko. A teraz, 
        chodźmy do wuja i ciotki. 
        Pomówię z nimi i potem będziemy 
        mogli spotykać się swobodnie, 
        czy tu, czy gdzie indziej. 
          Potrząsnęła głową. 
          - Nie - napisała. - Wuj i 
        ciotka każą panu odejść i nie 
        wracać więcej. I nie pozwolą mi 
        przychodzić tutaj. Nie będę 
        przychodziła, jeśli nie 
        powinnam, ale do nich nie ma po 
        co iść. Nie wspominałam im o 
        panu, bo wiedziałam, że zabronią 






        mi widywać się z panem. Lecz 
        teraz żałuję, skoro było w tym 
        coś złego. 
          - Muszę pójść do nich - 
        oświadczył Eryk stanowczo. - 
        Jestem przekonany, że obawy pani 
        nie sprawdzą się, gdy wyjaśnię 
        wujowi i ciotce wszystko. 
          Kilmeny, bynajmniej nie 
        pocieszona, napisała:
          - Pójdziemy więc, skoro pan 
        nalega, ale wiem na pewno, że to 
        bezcelowe. Tylko nie dziś, bo nie 
        ma ich w domu. Wyjechali do 
        Radnor po zakupy. Pójdziemy 
        jutro. A potem nie zobaczę pana 
        więcej. 
          Dwie wielkie łzy spłynęły z 
        jej pięknych, niebieskich oczu i 
        padły na tabliczkę.
          Usta Kilmeny drżały jak u 
        dziecka, któremu zbiera się na 
        płacz. Odruchowo, Eryk objął ją 
        i przyciągnął ku sobie tak, iż 
        głowa jej opadła na jego ramię. 
        A gdy wsparta o niego, zapłakała 
        cicho i żałośnie, przywarł 
        ustami do czarnych, jedwabistych 
        splotów, przystrojonych 
        wianuszkiem z pąków róż. Nie 
        widział dwojga gorejących oczu, 
        które patrzyły na niego spoza 
        płotu.
          Płonął w nich szalony gniew i 
        nienawiść. 
          To Neil Gordon, skulony pod 
        płotem, śledził ich, zaciskając 
        ręce i dysząc ciężko. 
          - Kilmeny, moja droga, proszę 
        nie płakać - rzekł Eryk tkliwie. 
        - Zobaczymy się znowu. Obiecuję 
        to pani, cokolwiek by się stało. 
        Nie sądzę, by wuj pani i ciotka 
        byli tak nierozsądni, jak się 
        pani obawia, lecz gdyby nawet, 
        nie przeszkodzą mi spotykać się 
        z panią. 
          Młoda dziewczyna podniosła 
        głowę i otarła łzy z oczu. 
          - Nie zna ich pan - napisała. 
        - Zamkną mnie w moim pokoju. 
        Zawsze mnie tak karali, gdy 
        byłam mała. I zrobili to raz, 
        nie tak dawno temu, gdy byłam 
        już duża. 






          - W takim razie jakoś panią 
        uwolnię - zaśmiał się Eryk.
          Zdobyła się na uśmiech, ale 
        bardzo słaby. 
          Przestała płakać, nie 
        odzyskała jednak humoru. 
          Eryk opowiadał coś wesoło, a 
        ona zamyślona i roztargniona, 
        nie słuchała go prawie. 
          A kiedy poprosił ją, by zagrała, 
        potrząsnęła głową.
          - Nie potrafię zagrać dziś 
        żadnej melodii - napisała. - 
        Pójdę do domu. Boli mnie głowa i 
        nie mogę jakoś zebrać myśli.
          - Dobrze, Kilmeny. Tylko 
        proszę się nie martwić, mała 
        dziewczynko. Wszystko będzie 
        dobrze.
          Nie podzielała widocznie jego 
        pewności, bo zwiesiła znowu 
        głowę, gdy szli razem przez sad. 
          Przy drożynie, wzdłuż której 
        rosły dzikie czereśnie, 
        przystanęła i spojrzała na niego 
        z wyrzutem, podczas gdy jej oczy 
        napełniły się łzami. Wydawało 
        się, iż żegna się z nim bez słów. 
          Ulegając odruchowi czułości, 
        którego nie mógł pohamować, Eryk 
        objął ją ramieniem i ucałował 
        jej czerwone, drżące usta. 
          Kilmeny szarpnęła się w tył, 
        wydając lekki okrzyk. Palący 
        rumieniec opłynął jej twarz. W 
        następnej chwili uciekła szybko, 
        ciemniejącą drożyną. 
          Słodycz tego mimowolnego 
        pocałunku pozostała na wargach 
        Eryka i upajała go, gdy podążał 
        ku domowi. 
          Wiedział, że pocałunek ów 
        uczynił z Kilmeny kobietę. Czuł, 
        że oczy jej nie spojrzą już 
        nigdy w jego oczy, z taką jak 
        dotąd niezmąconą szczerością. 
        Kiedy spojrzy w nie następnym 
        razem, zobaczy w nich świadomość 
        tego pocałunku.
          Tego wieczora Kilmeny 
        pozostawiła za sobą w sadzie swe 
        dzieciństwo. 
        
          W pętach miłości 
        






          Udając się nazajutrz do sadu, 
        odczuwał Eryk pewne 
        zdenerwowanie. Nie wiedział jak 
        go przyjmą Gordonowie, a to, co 
        o nich słyszał, było stanowczo 
        niezachęcające. 
          Nawet pani Williamson, kiedy 
        uprzedził ją, dokąd się wybiera, 
        patrzyła na niego jak na kogoś, 
        zamierzającego stawić czoło lwu 
        w jego jaskini. 
          Nie umiała powiedzieć mu nic 
        lepszego, jak tylko, że 
        spodziewa się, iż nie będą zbyt 
        nieuprzejmi. Eryk liczył, że 
        zastanie Kilmeny w sadzie, choć 
        spóźnił się zatrzymany przez 
        jednego z opiekunów. Nie dojrzał 
        jej jednak nigdzie. 
          Doszedł aż do dróżki 
        wysadzonej dzikimi czereśniami, 
        lecz skręcając na nią, 
        zatrzymał się nagle, 
        przestraszony. 
          Zza drzew wyszedł Neil Gordon 
        i stanąwszy przed nim, mierzył 
        go płonącymi oczyma. Usta miał 
        skrzywione pod wpływem 
        gwałtownego wzburzenia tak, iż w 
        pierwszej chwili nie mógł dobyć 
        głosu. 
          Eryka przeniknął lęk, gdyż 
        zrozumiał natychmiast, co 
        zaszło. Neil wykrył, że on i 
        Kilmeny spotykali się w sadzie i 
        doniósł o tym Tomaszowi i Janie 
        Gordon. Młody człowiek 
        uświadomił sobie, jak źle się 
        stało, że wydarzyło się to, 
        zanim zdążył z nimi pomówić. 
          Opiekunowie Kilmeny uprzedzą 
        się do niego jeszcze bardziej.
          Gdy tak rozmyślał, gniew Neila 
        znalazł nagle ujście w potoku 
        gwałtownych słów. 
          - Przyszedł pan znowu, aby się 
        z nią spotkać! Ale nie ma jej 
        tu - nie zobaczy jej pan więcej! 
        Nienawidzę pana - nienawidzę - 
        nienawidzę... - Głos jego 
        przeszedł w przeraźliwy krzyk. 
        Postąpił o krok naprzód, z 
        wściekłością, jakby chciał 
        rzucić się na Eryka.
          Ten spojrzał mu w oczy bez 






        drgnienia, ze spokojnym 
        wyzwaniem, o które dziki jego 
        gniew rozbił się niby spienione 
        fale o skałę. 
          - A więc naraziłeś Kilmeny na 
        przykrość, Neilu? - odezwał się 
        Eryk wzgardliwie. - Szpiegowałeś 
        ją pewno. I powiedziałeś jej 
        wujowi i ciotce, że widuje się 
        tu ze mną. No cóż, wyręczyłeś 
        mnie tylko. Zamierzałem 
        powiedzieć im to sam, dziś 
        wieczorem. Nie wiem, jakie 
        kierowały tobą pobudki? Zazdrość 
        o mnie? Czy złośliwość wobec 
        Kilmeny? 
          Jego pogarda podziałała na 
        Neila skuteczniej, niż uczyniłby 
        to jakikolwiek przejaw gniewu. 
          - Niech pana o to głowa nie 
        boli - mruknął chłopak ponuro. - 
        Nic panu do tego, co zrobiłem i 
        dlaczego. I nie ma pan także po 
        co łazić tutaj. Kilmeny nie 
        przyjdzie tu więcej. 
          - W takim razie zobaczę się z 
        nią u niej w domu - rzekł Eryk 
        ostro. - Neilu, zachowując się w 
        ten sposób, okazałeś się 
        niemądrym i niesfornym chłopcem. 
        Idę właśnie do wuja i ciotki 
        Kilmeny, aby wyjaśnić im 
        wszystko. 
          Neil zabiegł mu drogę.
          - Nie - nie - niech pan tam 
        nie idzie! - błagał. - Och, 
        proszę pana, niech pan odejdzie! 
        Zrobię dla pana wszystko, co pan 
        zechce. Kocham Kilmeny. Kochałem 
        ją zawsze. Dałbym za nią życie. 
        Nie mogę patrzeć na to, gdy pan 
        tu przychodzi, aby mi ją 
        odebrać. Jeśli pan to zrobi - 
        zabiję pana! Chciałem zabić pana 
        wczoraj, gdy zobaczyłem, jak pan 
        ją pocałował. O tak, widziałem 
        pana. Śledziłem was, 
        szpiegowałem - jeśli pan woli. 
          Poszedłem za nią - 
        podejrzewałem coś. Była taka 
        inna - taka zmieniona. Nie 
        chciała nosić kwiatów, które 
        dla niej zrywałem. Zapominała 
        jakby o tym, że istnieję. 
        Wiedziałem, że coś stanęło 






        między nami. A to pan. - Tu 
        zaklął. - O, pożałuje pan tego! 
          Podniecał się, wpadając znów 
        we wściekłość - niepohamowaną 
        wściekłość włoskiego wieśniaka, 
        gdy natrafia na przeszkody w 
        urzeczywistnianiu swych 
        serdecznych pragnień. Zerwała 
        ona wszelkie hamulce, nałożone 
        przez wychowanie i środowisko. 
          Pomimo gniewu i doznanej 
        przykrości poczuł Eryk 
        współczucie dla Neila. Neil był 
        jeszcze bardzo młody, a czuł się 
        nieszczęśliwy i nie panował nad 
        sobą. 
          - Neilu, posłuchaj mnie - 
        rzekł spokojnie. - Mówisz 
        niemądrze. Nie od ciebie zależy, 
        kto ma być lub nie, przyjacielem 
        Kilmeny. Opamiętaj się i wracaj 
        do domu jak przyzwoity człowiek. 
        Nie boję się wcale twoich 
        pogróżek. I będę wiedział, jak 
        mam z tobą postąpić, gdybyś się 
        nadal wtrącał do moich spraw i 
        nie dawał spokoju Kilmeny. Nie 
        należę do osób, które można tym 
        odstraszyć. 
          Powstrzymywana siła w jego 
        wzroku i głosie podziałała 
        hamująco na chłopaka. 
          Neil odwrócił się niechętnie i 
        mruknąwszy jeszcze jedno 
        przekleństwo, znikł w gęstwinie 
        sosen.
          Eryk poszedł dalej dróżką, 
        wijącą się skrajem lasu do 
        siedziby Gordonów. Pomimo swego 
        zewnętrznego opanowania, był 
        trochę przejęty tym 
        nieoczekiwanym i przykrym 
        spotkaniem.
          Na myśl o Kilmeny serce jego 
        biło żywiej. Co się tam z nią 
        działo? 
          Sprawozdanie Neila, o tym co 
        wiedział, było z pewnością 
        przesadne i nieścisłe i jej 
        krewni musieli się bardzo na nią 
        gniewać. 
          Biedactwo! Przyśpieszył kroku, 
        zapominając prawie o spotkaniu z 
        Neilem. Nie przywiązywał 
        wielkiego znaczenia do gniewnego 






        wybuchu zazdrosnego chłopaka. 
        Ważniejsze było, że swą 
        nierozwagą naraził Kilmeny na 
        przykrości. 
          Wkrótce młody nauczyciel 
        znalazł się przed domem 
        Gordonów. Dom był stary ze 
        zwisającym okapem i dymnikami, 
        pokryty gontami, które 
        wystawione przez długie lata na 
        wiatr i słotę, przybrały 
        ciemnoszarą barwę. Okna dolnego 
        piętra były zaopatrzone w 
        wyblakłe, zielone okiennice. Za 
        domem był las, a niewielkie 
        podwórze od frontu było 
        starannie utrzymane, choć rosła 
        na nim tylko trawa. 
          Niskie drzwi wejściowe oplatał 
        natomiast bujny krzew wczesnej, 
        pnącej róży, pękiem  
        krwawoczerwonych kwiatów 
        stanowiąc niezwykłe 
        przeciwieństwo do ogólnej 
        szarzyzny otoczenia. Usiłował on 
        niejako opanować ponury, stary 
        dom, aby wnieść doń nieznaną tu 
        radość i życie. 
          Eryk zapukał do drzwi, 
        zastanawiając się, czy nie ukaże 
        się w nich Kilmeny. Ale w chwilę 
        później otworzyła mu starsza 
        kobieta, cała sztywna od rąbka 
        ciemnej sukni, aż po czubek 
        głowy, o włosach czarnych, które 
        pomimo kilku szarych nitek były 
        jeszcze gęste i bujne. Miała 
        pociągłą, bladą twarz, trochę 
        zniszczoną i pokrytą 
        zmarszczkami, lecz odznaczającą 
        się pewnym surowym pięknem 
        rysów, którego ani wiek, ani 
        zmarszczki nie zatarły 
        całkowicie. A głęboko osadzone, 
        jasnoszare oczy umiały widać 
        patrzeć życzliwie, chociaż w tej 
        chwili zmierzyły Eryka z 
        nie tajoną niechęcią. Prosty 
        krój sukni uwydatniał 
        kanciastość postaci. Lecz ruchy 
        jej i postawa były pełne 
        godności, która podobała się 
        Erykowi. W każdym razie wolał 
        jej szorstkość, pozbawioną 
        uśmiechu, niż pospolitą 






        gadatliwość.
          Uchylił kapelusza. 
          -  Czy mam zaszczyt mówić z 
        panną Gordon? - zapytał.
          - Jestem Janina Gordon - 
        odpowiedziała kobieta sucho. 
          - Chciałbym pomówić z panią i 
        pani bratem. 
          - Proszę wejść.
          Usunęła się na bok i powiodła 
        go ku niskim, brunatnym drzwiom 
        na prawo. 
          - Niech pan wejdzie i 
        spocznie. Pójdę po Tomasza - 
        rzekła chłodno i wyszła na dwór 
        przez hall. 
          Eryk wszedł do bawialnego 
        pokoju i usiadł, jak mu 
        powiedziano. 
          Znajdował się w najbardziej 
        staroświeckim pokoju, jaki 
        zdarzyło mu się widzieć.
          W zestawieniu z tymi solidnymi 
        stołami, których drewno 
        ściemniało ze starości i stało 
        się lśniące, garnitur miękkich 
        mebli z bawialnego pokoju pani 
        Williamson wydawał się rażąco 
        nowoczesny. 
          Malowaną podłogę zaściełały 
        okrągłe dywaniki z plecionki. Na 
        stole, stojącym pośrodku, 
        znajdowała się lampa, oraz 
        leżała biblia i kilka książek 
        teologicznych, mających tyleż 
        lat, co i meble. Na ścianach, 
        wyłożonych do połowy drewnem, a 
        powyżej obitych ciemnymi, 
        wzorzystymi tapetami, wisiały 
        wyblakłe sztychy, 
        przedstawiające przeważnie osoby 
        o wyglądzie duchownych, w 
        perukach, płaszczach i pasach. 
        Lecz nad wysokim czarnym 
        kominkiem w czerwonym blasku, 
        jaki zachodzące słońce rzucało 
        przez okno, wisiał portret, 
        który przykuł uwagę Eryka, 
        usuwając w cień całą resztę.
          Było to "kredkowe" 
        powiększenie z fotografii, 
        przedstawiające młodą 
        dziewczynę. I pomimo prostego 
        wykonania stawało się łatwo 
        ośrodkiem zainteresowania w tym 






        pokoju. Eryk domyślił się od 
        razu, że musiał to być portret 
        Małgorzaty Gordon. Nie 
        przypominał wprawdzie 
        wdzięcznej, uduchowionej twarzy 
        Kilmeny, lecz w zarysie brwi i 
        podbródka zaznaczało się 
        nieomylne podobieństwo. Twarz na 
        portrecie była bardzo piękna. 
        Małgorzata miała widać ciemne, 
        aksamitne oczy i piękną cerę. 
        Eryka czarował jednak raczej 
        wyraz twarzy niż jej piękno. Nie 
        widział dotąd nigdy twarzy, 
        świadczącej o większej i 
        bardziej     nieugiętej sile 
        woli. Małgorzata Gordon nie żyła 
        i spoczywała w grobie. Portret 
        był dziełem tanim, bez 
        artystycznej wartości, przy tym 
        oprawiony w okropną pluszową i 
        złoconą ramę. A jednak moc bijąca 
        z tej twarzy, panowała wciąż 
        jeszcze nad otoczeniem, jakąż 
        musiała więc być potęga takiej 
        indywidualności za życia? 
          Młody człowiek zrozumiał, że 
        ta kobieta mogła i 
        przeprowadzała wszystko to, 
        czego chciała, nieugięcie i 
        nieustępliwie. Narzuciłaby swe 
        życzenia wszystkiemu i wszystkim 
        wokół siebie, urabiając ich 
        według swej woli, wbrew im samym 
        i bez względu na ich sprzeciw. 
          Wiele w wychowaniu i 
        usposobieniu Kilmeny stało się 
        dla niego zrozumiałe.
          "Gdyby ta kobieta powiedziała 
        mi, że jestem brzydki, 
        uwierzyłbym jej - pomyślał 
        sobie. - I to nawet mając 
        lustro, które przeczyłoby temu. 
        Nie przyszłoby mi nigdy na myśl, 
        by zaprzeczyć jej lub poddawać w 
        wątpliwość to, co by 
        powiedziała. Dziwna siła, jaką 
        tchnie ta twarz, jest doprawdy 
        niezwykła w zestawieniu z 
        pięknem młodzieńczych rysów. 
        Duma i upór, oto jej cechy 
        charakterystyczne. No, Kilmeny 
        nie przypomina wcale matki z 
        wyrazu, a bardzo mało z rysów".
          Wejście Tomasza i Jany Gordon 






        przerwało jego rozważania. 
        Tomasza odwołano widocznie od 
        pracy. Skinął tylko głową w 
        milczeniu, po czym usiadł wraz z 
        siostrą naprzeciwko Eryka. 
          - Przyszedłem do pana, panie 
        Gordon, w sprawie pańskiej 
        siostrzenicy - rzekł Eryk bez 
        wstępów, pojmując, że z tym 
        srogim rodzeństwem najlepiej 
        przystąpić od razu do rzeczy. 
        - Spotkałem pańskiego - 
        spotkałem Neila Gordona w sadzie 
        Connorsów i dowiedziałem się, że 
        powiadomił pana o tym, iż 
        widywałem się tam z Kilmeny.
          Umilkł na chwilę. Tomasz 
        Gordon skinął ponownie głową, 
        lecz nie odezwał się i nie 
        spuszczał spokojnego, 
        przenikliwego wzroku z 
        zapłonionej twarzy młodego 
        człowieka. Jana siedziała bez 
        ruchu w wyczekującej postawie.
          - Obawiam się, że na tej 
        podstawie powziął pan 
        niekorzystne mniemanie o mnie - 
        podjął znów Eryk. - Nie sądzę 
        jednak, bym na to zasłużył. 
        Jeśli pan pozwoli, wyjaśnię 
        wszystko. Spotkałem pańską 
        siostrzenicę przypadkowo w 
        sadzie, trzy tygodnie temu i 
        usłyszałem ją grającą. Muzyka 
        jej zachwyciła mnie i odtąd 
        zacząłem przychodzić po południu 
        do sadu, aby jej posłuchać. Nie 
        przyszło mi na myśl, bym czynił 
        jej tym jakąkolwiek krzywdę. 
        Uważałem ją po prostu za dziecko 
        i to dziecko podwójnie dla mnie 
        święte, wskutek swego kalectwa. 
        Lecz ostatnio... ostatnio... 
        doszedłem do przekonania, że nie 
        postępuję całkiem uczciwie, 
        zachęcając ją do podobnych 
        spotkań. Wczoraj wieczorem 
        poprosiłem Kilmeny, aby poszła 
        ze mną do państwa i przedstawiła 
        mnie panu i swej ciotce. 
        Bylibyśmy przyszli zaraz, lecz 
        państwa nie było w domu. Wobec 
        tego umówiliśmy się na dziś. 
          - Powiedziała nam to samo - 
        odezwał się Tomasz Gordon 






        powoli, silnym, dźwięcznym 
        głosem. - Nie uwierzyliśmy jej. 
        Ale pańskie słowa zgadzają się z 
        tym, co ona mówiła. I zaczynam 
        sądzić, że byliśmy dla niej zbyt 
        surowi. Lecz to, co mówił Neil, 
        brzmiało nieładnie i rozgniewało 
        nas bardzo. Nie mamy powodu, by 
        dowierzać zbytnio obcym 
        mężczyznom. Być może, iż nie 
        miał pan nic złego na myśli. 
        Skłonny jestem w to wierzyć. Ale 
        te spotkania muszą się skończyć. 
          - Mam nadzieję, że pozwoli mi 
        pan widywać pańską siostrzenicę, 
        panie Gordon - rzekł Eryk 
        pośpiesznie. - Czy mógłbym 
        odwiedzać ją tutaj? Nie wymagam, 
        aby pan nabrał do mnie zaufania 
        jedynie na podstawie moich 
        własnych zapewnień. Mogę się 
        powołać na osoby, zajmujące 
        poważne stanowiska w 
        Charlottentown i Queenslea. 
        Jeśli pan zwróci się do nich... 
          - To zbyteczne - rzekł Tomasz 
        Gordon spokojnie. - Wiem o panu 
        więcej, niż pan sądzi. Znam 
        dobrze pańskiego ojca ze 
        słyszenia i poznałem go nawet 
        kiedyś. Wiem, że jest pan synem 
        człowieka zamożnego, chociaż 
        zachciało się panu być 
        nauczycielem w wiejskiej szkole. 
        Lecz skoro nie zdradzał się pan 
        z tym, pomyślałem sobie, że nie 
        chce pan, aby wszyscy wiedzieli, 
        jak się rzecz ma naprawdę, no i 
        milczałem także. Nie słyszałem o 
        panu nic złego i nic też złego 
        nie myślę, teraz kiedy wiem, że 
        nie namawiał pan Kilmeny, aby 
        spotykała się z panem bez wiedzy 
        swych bliskich. Nie jest pan 
        jednak odpowiednim towarzyszem 
        dla niej mimo wszystko, a raczej 
        - tym bardziej. Im rzadziej 
        będzie pana widywała, tym lepiej. 
          Młody człowiek o mało nie 
        zerwał się z krzesła, chcąc 
        zaprzeczyć Tomaszowi z 
        oburzeniem. Przypomniał sobie 
        jednak w porę, że może mieć 
        jedynie wtedy nadzieję zdobycia 
        Kilmeny, gdy doprowadzi jej wuja 






        do zmiany zdania. 
          Jak dotąd poszło mu lepiej, 
        niż się spodziewał. Nie wolno mu 
        zniweczyć zniecierpliwieniem i 
        brakiem rozwagi tego, co już 
        osiągnął. 
          - Dlaczego pan tak uważa, 
        panie Gordon? - zapytał, 
        opanowując się z pewnym 
        wysiłkiem. 
          - No, najlepiej stawiać sprawę 
        jasno. Gdyby pan tu przychodził i 
        widywał często Kilmeny, 
        zaczęłaby może myśleć zbyt wiele 
        o panu. I podejrzewam, że trochę 
        złego już się stało. A potem pan 
        wyjedzie i ona zostanie ze 
        złamanym sercem, gdyż odczuwa 
        wszystko głęboko. Była dotąd 
        szczęśliwa. Wiem, że ludzie mają 
        nam za złe sposób, w jaki była 
        chowana, ale nie wiedzą oni 
        wszystkiego. Tak było dla niej 
        najlepiej - wziąwszy wszystko 
        pod uwagę. I nie chcemy, aby ją 
        ktoś unieszczęśliwił. 
          - Ależ ja kocham pańską 
        siostrzenicę i pragnę się z nią 
        ożenić, o ile zdołam pozyskać 
        jej wzajemność - odezwał się 
        Eryk spokojnie.
          Tym razem słowa jego wytrąciły 
        ich w końcu z równowagi. 
          Oboje drgnęli i wpatrzyli się 
        w niego, jakby nie dając wiary 
        świadectwu swych uszu. 
          - Ożenić się! Z Kilmeny! - 
        wybuchnął Tomasz 
        niedowierzająco. - Nie mówi pan 
        tego chyba poważnie. Przecież 
        ona jest niema. 
          - Nie wpływa to na moją miłość 
        dla niej, chociaż boleję nad tym 
        głęboko ze względu na Kilmeny. 
        Mogę tylko powtórzyć to, co już 
        powiedziałem, panie Gordon. 
        Pragnę, aby Kilmeny została moją 
        żoną.
          Tomasz pochylił się naprzód z 
        widocznym zakłopotaniem i
        utkwił wzrok w podłogę, 
        ściągając krzaczaste brwi i 
        uderzając końcami stwardniałych 
        palców, jednym o drugi. Był 
        najwidoczniej zaskoczony 






        nieoczekiwanym obrotem rozmowy i 
        wahał się, co odpowiedzieć. 
          - A co pański ojciec 
        powiedziałby na to? - zapytał w 
        końcu.
          - Ojciec mój twierdził zawsze, 
        że mężczyzna powinien żenić się 
        według własnego upodobania - 
        rzekł Eryk z uśmiechem. - Gdyby 
        miał ochotę zmienić zdanie, 
        sądzę, że widok Kilmeny 
        nawróciłby go. Ale ostatecznie 
        rozstrzyga przecież w tej 
        sprawie moje zdanie? Ukończyłem 
        studia i nie lękam się pracy. 
        Mogę zapewnić Kilmeny utrzymanie 
        za parę lat, nawet gdybym musiał 
        polegać wyłącznie na własnych 
        siłach. Daj mi pan tylko możność 
        zdobycia jej - to wszystko, o co 
        proszę. 
          - Nie wiem, czy to będzie 
        dobrze, proszę pana - rzekł 
        Tomasz, potrząsając głową. - 
        Rozumie się, że pan... pan... - 
        chciał powiedzieć "kocha", lecz 
        szkocka powściągliwość 
        zatrzymała się uparcie przy tym 
        strasznym dla niej słowie - że 
        panu podoba się teraz Kilmeny, 
        ale jest pan jeszcze bardzo 
        młody, a młodzieńcze upodobania 
        są zmienne.
          - Moje nie zmieni się - 
        przerwał Eryk gwałtownie. - To 
        nie jest upodobanie, panie 
        Gordon. To miłość, pojawiająca 
        się w życiu tylko jeden jedyny 
        raz. Tak, jestem młody, ale 
        wiem, że nie ma dla mnie innej 
        dziewczyny - tylko Kilmeny i - 
        nie będzie nigdy. Nie mówię tego 
        nierozważnie, bez zastanowienia. 
        Przemyślałem tę sprawę 
        wszechstronnie. A wynik jest 
        jeden: kocham Kilmeny i chcę 
        tego, do czego każdy uczciwy 
        mężczyzna - kochający kobietę 
        prawdziwie, ma prawo - chcę mieć 
        możność zdobycia jej wzajemności.
          - No cóż! - Tomasz Gordon 
        odetchnął głęboko, westchnął 
        prawie. - Być może... Skoro 
        takie są pańskie uczucia... Nie 
        wiem... bywają rzeczy, którym 






        nie należy się sprzeciwiać. Może 
        nie powinniśmy... Jano, co mu 
        odpowiedzieć? 
          Jana Gordon nie odezwała się 
        dotąd ani słowem. Siedziała 
        sztywno wyprostowana na krześle, 
        pod patrzącym uporczywie 
        portretem Małgorzaty, sękate, 
        zniszczone pracą ręce zaciśnięte 
        były mocno na rzeźbionych 
        poręczach, a oczy jej przywarły 
        do twarzy Eryka. Z początku 
        patrzyły nieufnie i wrogo, ale w 
        miarę, jak rozmowa postępowała 
        naprzód, traciły stopniowo ten 
        wyraz i spojrzenie ich stało się 
        prawie łagodne. Teraz, gdy brat 
        zwrócił się do niej, pochyliła 
        się naprzód i odezwała się z 
        żywością: 
          - Czy pan wie, że na urodzeniu 
        Kilmeny ciąży plama? 
          - Wiem, że jej matka była 
        niewinną ofiarą bardzo smutnej 
        omyłki, proszę pani. Nie uznaję 
        istotnej winy tam, gdzie nie 
        było świadomie wyrządzonej 
        krzywdy. Zresztą, gdyby nawet, 
        Kilmeny nie byłaby temu winna i 
        nie zmieniłoby to w niczym moich 
        uczuć dla niej. 
          Wyraz twarzy Jany Gordon uległ 
        nagłej zmianie, która 
        przeobraziła ją zupełnie. Surowe 
        usta złagodniały, a szare oczy 
        opromieniła powstrzymywana 
        czułość.
          - A więc - rzekła prawie 
        radośnie - skoro nie zraża się 
        pan ani tym, ani jej kalectwem, 
        czemuż mielibyśmy panu odmówić. 
        Może pańscy znajomi powiedzą, że 
        nie jest pana warta, ale ona 
        jest... jest... - dorzuciła 
        nieledwie wyzywająco. - To dobra 
        dziewczyna, szczerego serca i 
        nie znająca zła. Jest wesoła, 
        roztropna i niebrzydka. Słuchaj 
        Tomaszu, niech będzie tak, jak 
        pan sobie życzy. 
          Tomasz Gordon wstał, jakby 
        uważał, że wobec tego rozmowa 
        jest skończona, a on zrzucił z 
        siebie odpowiedzialność.
          - A więc dobrze, Jano, jeśli 






        uważasz, że to rozsądnie. 
        Niechaj Bóg czuwa nad panem tak, 
        jak czuwa nad nią. Dobranoc 
        panu. Zobaczymy się znowu. Może 
        pan przychodzić kiedy i na jak 
        długo pan chce. Ale ja muszę 
        wrócić teraz do roboty. 
        Zostawiłem konie w polu.
          - Pójdę na górę i powiem 
        Kilmeny, że może zejść - rzekła 
        Jana spokojnie. 
          Zapaliła lampę na stole i 
        wyszła z pokoju. 
          W chwilę później zjawiła się 
        Kilmeny. Eryk wstał i podszedł 
        żywo ku niej, lecz ona podała mu 
        tylko rękę z wdziękiem i 
        godnością i choć patrzyła mu w 
        twarz, unikała jego wzroku.
          - Widzi pani, że miałem jednak 
        słuszność - rzekł Eryk, 
        uśmiechając się. - Pani wuj i 
        ciotka nie odprawili mnie. 
        Przeciwnie, byli dla mnie bardzo 
        mili i zgadzają się, bym widywał 
        panią, gdzie i kiedy chcę. 
          Kilmeny uśmiechnęła się i 
        podeszła do stołu, by napisać na 
        swej tabliczce: 
          - Ale wczoraj gniewali się 
        strasznie i nagadali mi 
        okropnie. Taka byłam przerażona 
        i nieszczęśliwa! Uważali, zdaje 
        się, że zrobiłam coś bardzo 
        złego. Wujek powiedział, że nie 
        spuści mnie już nigdy z oczu. 
        Gdy ciocia Jana przyszła na górę 
        i powiedziała mi, że pan jest 
        tutaj i mogę zejść, ledwie 
        mogłam w to uwierzyć. Patrzyła 
        na mnie przy tym tak jakoś 
        dziwnie. Poznałam, że nie gniewa 
        się już wcale. Była jakby 
        zadowolona, a jednocześnie 
        smutna. Ale cieszę się, że nam 
        przebaczyli. 
          Nie przyznała się, jak bardzo 
        była rada i jak się czuła 
        nieszczęśliwa na myśl, że go 
        więcej nie zobaczy. Wczoraj 
        jeszcze opowiedziałaby mu 
        wszystko szczerze i bez 
        zastrzeżeń. 
          Lecz wczoraj odległe było dla 
        niej o lata całe - lata, w ciągu 






        których przejęła swe dziedzictwo 
        kobiecej godności i 
        powściągliwości. Pocałunek, jaki 
        Eryk wycisnął na jej ustach, to 
        co usłyszała od wuja i ciotki, 
        łzy wylane po raz pierwszy w 
        bezsenną noc - wszystko 
        połączyło się - aby ujawnić jej 
        własną istotę. 
          Nie śniło się jej nawet, że 
        kochała Eryka Marshalla lub, że 
        on ją kochał. Lecz przestała już 
        być dzieckiem, w którym można 
        widzieć tylko miłego towarzysza. 
        Stała się - chociaż zupełnie 
        nieświadomie  - kobietą, o którą 
        należy starać się i zdobywać ją 
        - kobietą, wymagającą z łagodną, 
        wrodzoną dumą należnych jej 
        hołdów. 
        
          Urocza dziewczyna
        
          Eryk był odtąd stałym gościem 
        w domostwie Gordonów. Stał się 
        wkrótce ulubieńcem Tomasza i 
        Jany, zwłaszcza tej ostatniej. 
        Polubił ich oboje, gdy przekonał 
        się, że pod powłoką zewnętrznych 
        dziwactw byli to ludzie 
        prawdziwie wartościowi i 
        szlachetni. Tomasz Gordon był 
        zadziwiająco oczytany i mógł 
        zawsze dotrzymać Erykowi pola w 
        dyskusji, skoro tylko zapalił 
        się dostatecznie, aby stać się 
        wymownym.
          Eryk ledwie go poznał, 
        ujrzawszy go po raz pierwszy tak 
        ożywionym. Jego przygarbiona 
        postać wyprostowała się, zapadłe 
        oczy rozbłysły, twarz zapłonęła 
        rumieńcem, głos zabrzmiał 
        donośnie, niby trąbka, a z ust 
        jego popłynął potok słów, który 
        porwał cięte dowodzennie Eryka, 
        niby źdźbła słomy, unoszone na 
        falach górskiego strumienia. 
        Eryk był niezmiernie rad z 
        własnej porażki, lecz Tomasz 
        zawstydził się, że zapomniał tak 
        dalece o zwykłej powściągliwości 
        i ograniczał potem przez tydzień 
        swe uwagi do słów "tak" i "nie", 
        albo w ostateczności do 






        krótkiego stwierdzenia, że 
        zanosi się na zmianę pogody.
          Jana nie poruszała nigdy w 
        rozmowie spraw, tyczących się 
        Kościoła i państwa. Uważała, że 
        przekraczają one zakres 
        zainteresowań kobiety. 
          Lecz przysłuchiwała się 
        z czujnym zainteresowaniem w 
        oczach, gdy Tomasz i Eryk 
        zarzucali się wzajemnie faktami, 
        statystyką i poglądami, a w 
        rzadkich wypadkach, kiedy 
        przewaga była po stronie Eryka, 
        uśmiechała się z chytrym 
        zadowoleniem.
          Neila widywał Eryk nieczęsto. 
        Młody Włoch unikał go, a gdy 
        spotkali się przypadkowo, 
        przechodził obok niego, patrząc 
        ponuro w ziemię. 
          Eryk nie przejmował się wielce 
        zachowaniem się chłopaka. 
        Natomiast Tomasz Gordon, 
        rozumiejąc pobudki, które 
        skłoniły Neila do wyjawienia 
        tego, co zobaczył w sadzie, 
        oświadczył Kilmeny bez ogródek, 
        że nie powinna odnosić się do 
        Neila, jak do równego sobie, co 
        czyniła dotychczas.
          - Moja droga, byłaś zbyt dobra 
        dla chłopaka i przewróciło mu 
        się w głowie. Trzeba mu wskazać 
        jego właściwe miejsce. Obawiam 
        się, że wszyscy byliśmy dla 
        niego za dobrzy. 
          Większość sielankowych godzin, 
        jakie Eryk spędzał z Kilmeny, 
        upływała jednak w starym sadzie. 
        Ogrodowa jego część była teraz 
        jednym gąszczem róż - róż 
        purpurowych, jak słońce o 
        zachodzie, różowych, jak 
        pierwszy rumieniec jutrzenki, 
        białych, niby śnieg na szczytach 
        gór - róż w pełni rozkwitłych i 
        róż w pąkach, których piękno 
        przewyższała jedynie urocza 
        twarz Kilmeny. Ich płatki 
        opadały, tworząc jedwabiste 
        stosy wzdłuż starych ścieżek 
        lub przywierały do bujnej trawy, 
        wśród której leżał Eryk i 
        marzył, podczas gdy Kilmeny 






        grała. 
          Eryk postanowił sobie, że gdy 
        zostanie jego żoną, nie zaniedba 
        niczego, aby rozwijać jej 
        cudowny talent. Jej zdolność 
        wyrażania uczuć pogłębiała się i 
        wzrastała, zdaje się, z każdym 
        dniem w miarę, jak rozwijała się 
        jej dusza, a serce dojrzewało, 
        nadając tym uczuciom nowe 
        odcienie i bogactwo. Każdy dzień 
        był dla Eryka jak gdyby stronicą 
        natchnionej idylli. Nie marzył 
        nigdy o tym, by miłość mogła być 
        tak potężna, a świat równie 
        piękny. Zastanawiał się, czy 
        świat jest dość rozległy, by 
        pomieścić jego radość, a 
        wieczność dosyć długa, by mogła 
        wyczerpać tę radość. Całe jego 
        życie ograniczało się obecnie do 
        tego sadu, gdzie starał się 
        pozyskać serce swej ukochanej. 
        Wszystkie inne ambicje, plany i 
        nadzieje ustąpiły miejsca 
        dążeniu do tego jedynego celu, 
        którego osiągnięcie wzmogłoby 
        ich wartość tysiąckrotnie, 
        podczas gdy klęska pozbawiłaby 
        je racji istnienia. Dawny jego 
        świat wydawał mu się daleki, a 
        sprawy tego świata poszły w 
        zapomnienie.
          Ojciec, dowiedziawszy się, że 
        objął szkołę w Lindsay na rok, 
        napisał mu list, wyrażający 
        zdumienie, zapytując go, czy 
        oszalał. Czy może wchodzi w grę 
        jakaś dziewczyna - pisał - aby 
        przykuć cię na rok do takiej 
        dziury jak Lindsay. Miej się na 
        baczności, Eryku. Byłeś dotąd 
        zawsze rozsądny. A mężczyzna 
        musi popełnić choć jedno 
        głupstwo w życiu i skoro nie 
        uczyniłeś tego w latach 
        chłopięcych, może ci się to 
        przydarzyć teraz. 
          Dawid napisał również, czyniąc 
        mu wymówki z większą powagą. Nie 
        wyraził jednak podejrzeń, jakie 
        z pewnością żywił - w to Eryk 
        nie wątpił. 
          "Poczciwy Dawid! Drży ze 
        strachu, że robię coś, czego nie 






        mógłby pochwalić, ale nie powie 
        słowa, aby skłonić mnie do 
        zwierzeń". 
          Nie mogło pozostać długo 
        tajemnicą w Lindsay, że "Pan 
        Nauczyciel" bywał u Gordonów "w 
        poważnych zamiarach". Pani 
        Williamson zachowała milczenie o 
        tym, co wiedziała. 
          Gordonowie nie powiedzieli nic 
        nikomu, a jednak wieść się 
        rozeszła, wywołując zdziwienie, 
        zdumienie oraz mnóstwo gadaniny. 
          Jedna, czy dwie niebaczne 
        osoby, odważyły się wyrazić 
        samemu nauczycielowi, jakiego są 
        zdania o jego rozumie, lecz po 
        raz drugi już nie wracały do 
        tematu. 
          O Kilmeny krążyły setki 
        pogłosek, wielce przesadnych, w 
        miarę jak podawano je z ust do 
        ust. 
          Potrząsano znacząco i poważnie 
        głowami i większość osób uznała, 
        że to wielka szkoda.
          Nauczyciel był miłym 
        młodzieńcem. I mógłby chyba 
        wybrać sobie dziewczynę jaką 
        chciał. A tu masz, zawrócił 
        sobie głowę tą cudaczną, niemą 
        siostrzenicą Gordonów, którą 
        wychowano jak pogankę. Cóż, jak 
        mężczyzna zaczyna szukać żony, 
        nie wiadomo nigdy, kogo sobie 
        upatrzy. A widać, że Neil Gordon 
        nierad z tego, o nie! Strasznie 
        był smutny i ponury ostatnimi 
        czasy i nie chciał śpiewać w 
        kościele. 
          Takie oto słychać było uwagi i 
        ploteczki. 
          Dla dwojga młodych w starym 
        sadzie nie miało to 
        najmniejszego znaczenia. Kilmeny 
        nie wiedziała nawet nic o tym 
        gadaniu. 
          Lindsay było dla niej światem 
        tak samo nieznanym, jak rodzinne 
        miasto Eryka. Myśli jej błądziły 
        swobodnie po królestwie 
        wyobraźni, lecz nie stykały się 
        nigdy z drobnymi przejawami 
        rzeczywistości, od której 
        odgradzały ją wyjątkowe warunki, 






        w jakich żyła. Rozwinęła się 
        wśród nich, podobna do pięknego 
        kwiatu, jedynego w swoim rodzaju. 
          Bywały chwile, gdy Eryk 
        żałował prawie, że nadejdzie 
        dzień, kiedy będzie musiał 
        zabrać ją w świat z tej samotni, 
        do której małość i zło nie miały 
        dostępu. A świat ów okazywał się 
        przy bliższym poznaniu takim 
        samym Lindsay - w większych 
        tylko rozmiarach, ale o 
        jednakowej ciasnocie uczuć, 
        myśli i poglądów. 
          Eryk pragnął zachować Kilmeny 
        na zawsze dla siebie w tym 
        starym sadzie, osłoniętym 
        jodłami, gdzie kwitły róże. 
          Pewnego dnia pozwolił sobie na 
        spełnienie zachcianki, jaką 
        powziął, gdy Kilmeny 
        powiedziała, że uważa się za 
        brzydką. 
          Wstąpił do Jany i poprosił ją, 
        by mu pozwoliła kupić do ich 
        domu lustro, aby mógł być 
        pierwszym, który ujawni Kilmeny 
        jej zewnętrzny wygląd. 
          Jana miała z początku pewne 
        wątpliwości. 
          - Od szesnastu lat nie 
        mieliśmy w domu lustra, proszę 
        pana. I nie było ich nigdy 
        więcej, niż trzy - jedno w 
        pokoju gościnnym, mniejsze w 
        kuchni i lustro Małgorzaty. 
        Stłukła je wszystkie w dniu, 
        kiedy dostrzegła, że Kilmeny 
        będzie ładna. Mogłam była kupić 
        lustro po jej śmierci. Nie 
        pomyślałam jakoś o tym. No i nie 
        potrzeba, aby dziewczyna 
        mizdrzyła się ciągle przed 
        lustrem.
          Lecz Eryk tłumaczył i dowodził 
        tak przekonywająco, że w końcu 
        Jana oświadczyła: 
          - No, dobrze, rób pan, jak pan 
        uważa. Przeprowadziłby pan to 
        zresztą i tak. Bo należy pan do 
        ludzi, co zawsze dopną swego. 
        Ale to nie to samo co człowiek, 
        który musi zawsze postawić na 
        swoim. - Bogu dzięki - dodała po 
        cichu. 






          W następną sobotę wybrał się 
        Eryk do miasta i kupipł lustro, 
        które mu się bardzo podobało. 
        Kazał je dostarczyć do Radnor, 
        skąd Tomasz przywiózł paczkę do 
        domu, nie wiedząc, co zawiera, 
        gdyż Jana uważała, że nie trzeba 
        mu tego mówić. 
          - To prezent dla Kilmeny od 
        pana Eryka - wyjaśniła bratu.
          Po podwieczorku wyprawiła 
        siostrzenicę do sadu, a Eryk 
        przekradł się do domu Gordonów, 
        idąc gościńcem, a potem boczną 
        drożyną.
          Następnie wraz z Janą 
        wypakował lustro i zawiesił je w 
        bawialnym pokoju.
          - Nie widziałam jeszcze tak 
        wielkiego lustra - rzekła Jana z 
        powątpiewaniem, jak gdyby nie 
        ufała, mimo wszystko, jego 
        połyskliwej głębi i bogato 
        ozdobionej ramie. - Mam 
        nadzieję, że nie uczyni jej 
        próżną. Kilmeny jest bardzo 
        ładna, ale może lepiej dla niej, 
        by o tym nie wiedziała. 
          - Nie przyniesie jej to żadnej 
        szkody - zapewnił Eryk z 
        ufnością. - Jeśli przekonanie o 
        swej brzydocie nie wpłynęło 
        ujemnie na dziewczynę, nie 
        uczyni tego wiara we własną 
        piękność. 
          Jana nie zrozumiała jednak tej 
        uwagi.
          Wytarła starannie odrobinę 
        kurzu z gładkiej powierzchni i 
        patrząc na bynajmniej niepiękne 
        odbicie, jakie tam ujrzała, 
        zamyśliła się, marszcząc czoło.
          - Nie mogę pojąć, dlaczego 
        Kilmeny przypuszcza, że jest 
        brzydka. 
          - Powiedziała jej to matka - 
        odezwał się Eryk z pewną goryczą.
          - Ach tak? - Tu Jana rzuciła 
        szybkie spojrzenie na portret 
        siostry. - Więc to dlatego? 
        Małgorzata była dziwną kobietą. 
        Uważała widocznie, że jej własna 
        uroda stała się przyczyną 
        nieszczęścia. A ona była 
        urodziwa. Ten portret nie jest 






        dobry. Nie podobał mi się nigdy. 
        Był zrobiony zanim poznała 
        Ronalda Frasera. Żadne z nas nie 
        uważało wtedy, by podobieństwo 
        było wielkie. Ale w trzy lata 
        później - o tak, wówczas, było 
        zupełne. Twarz jej nabrała 
        właśnie takiego wyrazu. 
          - Kilmeny nie jest podobna do 
        matki - odezwał się młody 
        człowiek, spoglądając na portret 
        z tym samym uczuciem oczarowania 
        i niechęci jednocześnie, z jakim 
        patrzył nań zawsze. - Czy jest 
        podobna do ojca? 
          - Nie bardzo, choć przypomina 
        go w niejednym. Wdała się w 
        babkę - matkę Małgorzaty. Ona 
        także nazywała się Kilmeny. Była 
        przystojna, miła i dobra. 
        Kochałam ją bardzo. Umierając, 
        powierzyła mi swe maleństwo. 
        Prosiła abym była mu matką. 
        Starałam się nią być. Ale jednak 
        nie mogłam ochronić jej życia od 
        zgryzoty i myślę czasem, że nie 
        zdołam ochronić również Kilmeny.
          - Będzie to moim zadaniem - 
        rzekł Eryk.
          - Nie wątpię, że uczyni pan 
        wszystko, co pan będzie mógł. 
        Ale może się zdarzyć, że w końcu 
        zazna zmartwienia właśnie przez 
        pana. 
          - Nie z mojej winy w każdym 
        razie, ciociu Jano. 
          - O nie. Nie mówię, że będzie 
        pan temu winien. Lecz serce moje 
        miewa niekiedy złe przeczucia. 
        Cóż, jestem starą, niemądrą 
        kobietą. Rób pan, jak pan uważa. 
        Może pan przyprowadzić Kilmeny i 
        pokazać jej to cacko, skoro pan 
        chce. Nie będę się do tego 
        wtrącała. 
          Jana udała się do kuchni, a 
        Eryk poszedł po Kilmeny. Nie 
        zastał jej w sadzie. Znalazł ją 
        dopiero po dłuższym 
        poszukiwaniu. Stała pod bukiem w 
        polu za sadem, oparta o płot, 
        przyciskając ręce do policzków. 
        Trzymała w rękach białą lilię, 
        zerwaną w sadzie. Nie podbiegła 
        ku niemu, gdy szedł przez 






        pastwisko, jakby to uczyniła 
        dawniej. Czekała bez ruchu, aż 
        znajdzie się tuż przy niej. Na 
        pół czule, na pół ze śmiechem 
        zaczął Eryk deklamować wyjątek z 
        ballady o jej imienniczce: 
        
          "Kilmeny piękna, Kilmeny 
        miła,@ powiedz, ach powiedz, 
        gdzieżeś chodziła?@ Szukaliśmy 
        cię długo, po polach i gajach,@ 
        w ciemnej pieczarze i przy 
        ruczajach.@ Jakżeż ta biała 
        szata zdobi cię mile!@ Skądże to 
        niesiesz róż tak pięknych tyle,@ 
        Kilmeny piękna, Kilmeny miła,@ 
        powiedz, ach powiedz, gdzieżeś 
        chodziła?"@
        
          Tylko że ma pani w rękach 
        lilię, a nie róże. 
          Ale mogę mówić dalej i 
        przytoczyć dwa następne wiersze: 
        
          "A ona wdzięcznym spojrzeniem 
        nas darzy,@ nie ma jednak 
        uśmiechu na jej twarzy."@
        
          Czemu patrzy pani tak poważnie? 
          Kilmeny nie miała przy sobie 
        tabliczki, więc nie mogła 
        odpowiedzieć. Lecz Eryk odgadł 
        po wyrazie jej oczu, że 
        przeciwstawiała z goryczą 
        piękności bohaterki ballady swą 
        własną domniemaną brzydotę. 
          - Chodźmy do domu, Kilmeny. 
        Chcę pani coś pokazać. Nie 
        widziała pani jeszcze nigdy, 
        czegoś równie uroczego - odezwał 
        się, a w oczach jego jaśniało 
        chłopięce zadowolenie. - Proszę 
        włożyć muślinową sukienkę, tę, 
        którą pani miała na sobie 
        zeszłej niedzieli i upiąć włosy 
        tak, jak wtedy. Niech pani nie 
        czeka na mnie i pobiegnie 
        prędko. Tylko proszę nie 
        wchodzić do bawialnego pokoju, 
        dopóki nie przyjdę. Chcę narwać 
        trochę lilii.
          Gdy Eryk wrócił do domu 
        Gordonów z naręczem białego 
        kwiecia o długich łodygach, 
        które kwitło właśnie w sadzie, 






        Kilmeny schodziła po wąskich, 
        stromych drewnianych schodach, 
        zasłanych pasiastym, ręcznie 
        tkanym chodnikiem. 
          Ciemne drzewo i mrok starego 
        hallu uwydatniały wspaniale jej 
        cudowną urodę. Miała na sobie 
        kremową sukienkę, która należała 
        kiedyś do jej matki. Nie 
        poczyniono w niej żadnych zmian, 
        gdyż w domu Gordonów nie 
        stosowano się do mody i Kilmeny 
        była przekonana, że sukienka 
        jest bez zarzutu, a było jej 
        ślicznie w tym pięknym, stylowym 
        stroju. 
          Niewielkie wycięcie odsłaniało 
        okrągłą, białą szyję, a rękawy 
        były długie, bufiaste; piękne 
        jej ręce wychylały się z nich, 
        niby kwiaty ze swych osłon. 
        Długie warkocze upięła Kilmeny 
        wokół głowy na kształt korony. A 
        z boku zatknęła białą różę. 
        
          "Oddał szczęście, bogactwo@ 
        którem został obdarzony,@ za 
        jeden pocałunek@ na ustach jej 
        złożony."@
        
          - powiedział Eryk szeptem, 
        patrząc na Kilmeny, gdy 
        schodziła. Głośno zaś rzekł: - 
        Niech pani weźmie te lilie do 
        ręki, tak, aby kwiaty opadły 
        pani na ramię - o, w ten sposób. 
        A teraz proszę podać mi rękę i 
        przymknąć oczy. I nie otwierać 
        ich, aż powiem, że można. 
          Powiódł ją do bawialnego 
        pokoju, przed lustro. 
          - Proszę spojrzeć - rzekł 
        wesoło. 
          Kilmeny otworzyła oczy i 
        spojrzała prosto w lustro, gdzie 
        niby uroczy obraz w złotej ramie 
        zobaczyła odbicie swej postaci. 
          Chwilę trwała w oszołomieniu, 
        po czym zrozumiała wszystko. 
        Lilie wysunęły się z jej rąk na 
        podłogę. Pobladła i z lekkim 
        mimowolnym okrzykiem przesłoniła 
        twarz rękami. Eryk odsunął je 
        gwałtownym ruchem.
          - Kilmeny, czy uważa się pani 






        i teraz za brzydką? Oto 
        zwierciadło wierniejsze, niż 
        srebrna cukierniczka ciotki 
        Jany. Niech pani patrzy. Czy 
        wyobrażała sobie pani kiedy 
        istotę piękniejszą, niż pani 
        sama, śliczna Kilmeny? 
          A ona zapłoniła się teraz, 
        rzucając ukradkiem nieśmiało, 
        promienne spojrzenie w lustro. 
          Uśmiechając się, ujęła 
        tabliczkę i napisała naiwnie.
          - MyśLę, że jestem ładna. Nie 
        umiem panu powiedzieć jak się z 
        tego cieszę. To takie okropne 
        wierzyć, że się jest brzydką. 
        Można pogodzić się ze wszystkim, 
        ale z tym nigdy. Było mi zawsze 
        tak samo przykro, ile razy o tym 
        pomyślałam. Ale dlaczego mama 
        powiedziała mi, że jestem 
        brzydka? Czy była naprawdę tego 
        zdania? A może wyładniałam, 
        kiedy dorosłam.
          - Matka pani przekonała się 
        pewnie, że piękność nie zawsze 
        jest błogosławieństwem, więc 
        uważała, że lepiej, aby pani nie 
        wiedziała, iż została nią pani 
        obdarzona. A teraz wróćmy do 
        sadu. Nie marnujmy w domu tego 
        wyjątkowego wieczora. Dzisiejszy 
        zachód słońca będziemy pamiętali 
        przez całe życie. A lustro 
        pozostanie tutaj. Jest pani 
        własnością. Tylko proszę nie 
        przeglądać się w nim zbyt 
        często, bo ciotka Jana nie 
        będzie z tego zadowolona. Obawia 
        się, że stanie się pani próżna. 
          Kilmeny roześmiała się swym 
        melodyjnym śmiechem, który 
        budził w Eryku zawsze to samo 
        zdziwienie, że będąc niema mogła 
        tak się śmiać. Po czym rzuciła 
        ręką pocałunek swemu odbiciu w 
        lustrze i skierowała się ku 
        drzwiom. 
          Idąc do sadu, spotkali Neila. 
        Przeszedł obok nich, patrząc w 
        inną stronę, lecz Kilmeny 
        zadrżała i przybliżyła się 
        odruchowo do Eryka. 
          - Nie rozumiem wcale, co się 
        dzieje z Neilem - napisała 






        gorączkowo. - Nie jest wcale 
        miły, jak dawniej i czasem nie 
        odpowiada, gdy do niego mówię. I 
        patrzy na mnie tak dziwnie. A 
        poza tym jest ponury i stawia 
        się wujowi i ciotce. 
          - Niech się pani nie przejmuje 
        Neilem - odpowiedział Eryk 
        niedbale. - Prawdopodobnie jest 
        zły z powodu tego, co mu 
        powiedziałem, gdy się 
        przekonałem, że śledził nas.
          Wieczorem przed udaniem się na 
        górę, Kilmeny wśliznęła się do 
        bawialnego pokoju, aby przejrzeć 
        się raz jeszcze w tym cudownym 
        lustrze przy słabym świetle 
        trzymanej w ręce świeczki. 
          Stała tam jeszcze, pogrążona w 
        marzeniach, gdy w cieniu drzwi 
        ukazała się surowa twarz ciotki 
        Jany.
          - Czy rozmyślasz nad tym, jak 
        ładnie wyglądasz? Ale pamiętaj, 
        że pięknym jest ten, kto pięknie 
        czyni - odezwała się z 
        mimowolnym podziwem, gdyż 
        dziewczyna, której oczy 
        jaśniały, a policzki były 
        zarumienione, wyglądała tak 
        pięknie, że patrząc na nią nawet 
        Jana nie mogła pozostać 
        obojętna. Kilmeny uśmiechnęła 
        się z lekka.
          - Postaram się pamiętać o tym 
        - napisała. - Ale tak się 
        cieszę, że nie jestem brzydka, 
        ciociu. To chyba nic złego, że 
        się z tego cieszę, prawda? 
          - Nie dziecko, nie sądzę - 
        przyznała ciotka. - Mając ładną 
        twarz, należy być za to 
        wdzięcznym; któż może wiedzieć o 
        tym lepiej, niż ten, co nie 
        posiadał nigdy urody. Pamiętam 
        dobrze, że nie byłam ładna i za 
        młodu. Pan Marshall uważa, że 
        jesteś bardzo piękna - dodała, 
        patrząc przenikliwie na 
        siostrzenicę.
          Kilmeny drgnęła i twarz jej 
        spłonęła szkarłatnym rumieńcem. 
        Rumieniec ten i wyraz, jaki 
        zabłysnął w jej oczach wyjaśnił 
        Janie wszystko, co chciała 






        wiedzieć. Z tłumionym 
        westchnieniem powiedziała 
        siostrzenicy dobranoc i wyszła.
          A Kilmeny pobiegła na górę do 
        swego ciemnego pokoiku, 
        wychodzącego na las i rzuciła 
        się na łóżko, kryjąc pałającą 
        twarz w poduszkę. 
          Słowa ciotki ujawniły jej 
        ukrytą tajemnicę własnego serca. 
          Zrozumiała, że kocha Eryka 
        Marshalla - a świadomości tej 
        towarzyszył dziwny niepokój. Bo 
        czyż nie była niema? 
          Przeleżała aż do świtu, 
        wpatrując się szeroko otwartymi 
        oczyma w ciemność. 
        
          Zmiana nastroju
        
          Przy następnym spotkaniu 
        zauważył Eryk zmianę u Kilmeny - 
        zmianę, która go zaniepokoiła. 
          Kiedy zaproponował, by poszli 
        do sadu wydało mu się, że 
        przystała na to niechętnie. 
        Następne dni utwierdziły go w 
        jego spostrzeżeniach. Coś 
        stanęło między nimi. Miał 
        wrażenie, że Kilmeny oddaliła 
        się od niego tak, jak gdyby za 
        przykładem imienniczki z ballady 
        przebywała siedem lat w krainie, 
        "gdzie deszcz nie pada nigdy ani 
        wiatr nie wieje" i powróciła 
        wolna oed wszelkich ziemskich 
        uczuć. Eryk spędził z tego 
        powodu ciężki tydzień, lecz 
        postanowił położyć koniec 
        niepewności i postawić sprawę 
        jasno. Pewnego popołudnia, 
        siedząc z nią w sadzie, wyznał 
        jej swą miłość. Był już 
        sierpień, na polach dojrzewała 
        pszenica. W sadzie zapadł 
        wcześniej delikatny, fioletowy 
        zmierzch, jakby stworzony dla 
        miłości, a z oddali dochodził 
        szum wzburzonego morza, bijącego 
        o skaliste wybrzeże. 
          Kilmeny siedziała na ławce 
        tam, gdzie zobaczył ją po raz 
        pierwszy. Grała mu, lecz nie 
        była zadowolona ze swej muzyki i 
        marszcząc lekko czoło, odłożyła 






        skrzypce. A może bała się grać - 
        bała się zdradzić, ujawniając w 
        muzyce swe nowe uczucia. 
          Trudno było temu zapobiec, 
        przywykła bowiem od tak dawna 
        przelewać wszystkie swe 
        wzruszenia w jakąś melodię. 
        Konieczność powściągania się 
        drażniła ją, a smyczek stał się 
        nieposłusznym narzędziem w jej 
        ręku. 
          W tej chwili pragnęła - 
        bardziej niż kiedykolwiek - móc 
        mówić. Słowa osłoniłyby ją i 
        zataiły to, co niebezpieczne 
        milczenie mogło zdradzić. 
          Cichym, poważnym głosem 
        powiedział jej Eryk, że kocha ją 
        - że pokochał od pierwszego 
        wejrzenia, kiedy zobaczył 
        Kilmeny w starym sadzie. Mówił 
        nieśmiało, lecz bez obawy, gdyż 
        sądził, że ona go kocha i nie 
        spodziewał się odmowy. 
          - Kilmeny, czy chcesz być moją 
        żoną? - zapytał w końcu, ujmując 
        jej ręce. 
          Młoda dziewczyna słuchała, nie 
        patrząc na niego. Z początku 
        rumieniec okrył jej twarz, lecz 
        teraz pobladła silnie. Kiedy 
        skończył i czekał na jej 
        odpowiedź, wyrwała mu nagle swe 
        ręce i zakrywszy nimi twarz, 
        zalała się łzami, szlochając 
        bezgłośnie.
          - Kilmeny, najdroższa, czy cię 
        zatrwożyłem? Przecież widziałaś 
        z pewnością, że cię kocham. 
        Czemuż mnie nie kochasz? - rzekł 
        Eryk obejmując ją ramieniem i 
        usiłując przyciągnąć ku sobie. 
          Lecz ona potrząsnęła smutnie 
        głową i zaciskając usta, 
        napisała: 
          - Tak, kocham pana, ale nie 
        zostanę nigdy pańską żoną, 
        dlatego, że jestem niema. 
          - Och, Kilmeny! - odezwał się 
        Eryk z uśmiechem, pewny 
        wygranej. - Nie stanowi to dla 
        mnie żadnej różnicy. Wiesz 
        dobrze, najmilsza, że to nie ma 
        najmniejszego znaczenia. Bylebyś 
        ty mnie kochała. 






          Młoda dziewczyna potrząsnęła 
        jednak ponownie głową. Na bladej 
        twarzy pojawił się wyraz 
        wielkiej stanowczości. 
          - Nie, to nie wystarcza - 
        napisała. - Wyrządziłabym panu 
        wielką krzywdę, wychodząc za 
        pana i nie uczynię tego, gdyż 
        zanadto pana kocham, aby zrobić 
        coś, co byłoby ze szkodą dla 
        pana. Pańscy znajomi uważaliby, 
        że postąpił pan bardzo 
        nierozsądnie i mieliby 
        słuszność. Rozmyślałam nad tym 
        wiele, odkąd zrozumiałam 
        wszystko ze słów ciotki Jany. I 
        wiem, że postępuję słusznie. 
        Przykro mi, że nie zrozumiałam 
        wcześniej, zanim mnie pan tak 
        bardzo pokochał. 
          - Kilmeny, cóż za 
        niedorzeczność uroiłaś sobie w 
        tej swojej kochanej, czarnej 
        głowie. Czyż nie wiesz, że 
        unieszczęśliwisz mnie na całe 
        życie, jeśli nie zechcesz być 
        moją żoną? 
          - Tak się panu zdaje teraz. I 
        wiem, że będzie panu ciężko z 
        początku. Ale potem wyjedzie pan 
        i po pewnym czasie zapomni pan o 
        mnie. A wtedy przekona się pan, 
        że miałam słuszność. I ja będę 
        bardzo cierpiała, lecz lepsze 
        to, niż gdybym miała zmarnować 
        panu życie. Niech pan nie nalega 
        i nie prosi, gdyż nie zmienię 
        swego postanowienia. 
          Mimo to Eryk nalegał i prosił. 
          Z początku cierpliwie i z 
        uśmiechem, tak, jak się 
        przekonuje kochane, lecz 
        niemądre dziecko, a potem z całą 
        powagą, gwałtownie i 
        zapalczywie, skoro zaczął zdawać 
        sobie sprawę, że Kilmeny nie 
        żartuje. Wszystko na próżno. 
        Młoda dziewczyna bladła coraz 
        silniej, a oczy jej zdradzały, 
        jak dotkliwie cierpiała. Nie 
        próbowała nawet przeczyć mu, 
        słuchała tylko cierpliwie, ze 
        smutkiem i potrząsała głową. 
        Żadne jego dowodzenia, prośby i 
        błagania nie zdołały zachwiać 






        jej postanowieniem ani o włos. 
        Nie tracił jednak nadziei. Nie 
        mógł uwierzyć, by było ono 
        nieodwołalne. Był przekonany, że 
        jej miłość dla niego zwycięży 
        ostatecznie i wrócił do domu 
        bynajmniej nie przygnębiony. Nie 
        rozumiał, że opierała się tak 
        stanowczo jego naleganiom 
        właśnie dzięki sile swej 
        miłości, podczas gdy żywiąc 
        uczucie mniej głębokie, uległaby 
        im może. I dlatego była 
        nieustępliwa, nie chcąc uczynić 
        tego, co uważała za wyrządzenie 
        mu krzywdy. 
        
          Dawne, smutne dzieje
        
          Następnego dnia wybrał się 
        Eryk znowu do Kilmeny i ponowił 
        swe prośby, lecz również na 
        próżno. 
          Wszelkie jego tłumaczenia i 
        dowodzenia były bezskuteczne 
        wobec jej smutnej stanowczości. 
        Skoro musiał w końcu uznać, że 
        nic nie zdoła zachwiać jej 
        postanowienia, zwrócił się w 
        swej rozpaczy do Jany Gordon. 
          Wysłuchała go ze współczuciem. 
        Była najwidoczniej bardzo 
        zawiedziona. Gdy skończył, 
        potrząsnęła głową. 
          - Ogromnie mi przykro. Nie 
        umiem panu wyrazić jak bardzo. 
        Spodziewałam się czegoś zupełnie 
        innego. Co tam, spodziewałam 
        się! Modliłam się o to. Tomasz i 
        ja starzejemy się. Od dawna już 
        gnębi mnie myśl - co będzie z 
        Kilmeny, gdy nas nie stanie. 
        Odkąd pan zaczął bywać u nas, 
        miałam nadzieję, że znajdzie w 
        panu opiekuna. Lecz skoro 
        Kilmeny powiada, że nie wyjdzie 
        za pana, obawiam się, że nie 
        odstąpi od tego. 
          - Ależ ona mnie kocha! - 
        wykrzyknął młody człowiek. - I 
        gdyby pani i jej wuj pomówili z 
        nią... spróbowali ją 
        przekonać... może potrafiliby 
        państwo wpłynąć na nią... 
          - Zrobimy to, rozumie się, ale 






        to nic nie pomoże. Kilmeny jest 
        tak samo stanowcza jak jej 
        matka, kiedy sobie coś umyśli. 
        Była zawsze dobra i przeważnie 
        posłuszna, ale ze dwa razy 
        przekonaliśmy się, że potrafi 
        być uparta. Po śmierci jej matki 
        chcieliśmy wziąć ją do kościoła. 
        Nie dała się namówić. Wtedy nie 
        rozumieliśmy dlaczego. Ale teraz 
        domyślam się, że to dlatego, iż 
        uważała się za brzydką. Nie chce 
        wyjść za pana, bo kocha pana 
        bardzo. Obawia się, że będzie 
        pan żałował, iż ożenił się z 
        niemową. Może ma i słuszność... 
          - Nie mogę się jej wyrzec - 
        oświadczył Eryk z uporem. - 
        Trzeba coś przedsięwziąć. Może 
        dałoby się ją uleczyć jeszcze i 
        teraz? Czy myślała pani kiedy o 
        tym? Przecież nie badał jej 
        żaden lekarz, który mógłby 
        ocenić jej przypadek? 
          - Nie, proszę pana. Nie 
        byliśmy z nią nigdy u lekarza. 
        Kiedy zaczęliśmy się obawiać, że 
        nie będzie w ogóle mówiła, 
        Tomasz chciał pojechać z nią do 
        Charlottentown, aby ją zbadano. 
        Martwił się okropnie, gdyż był 
        bardzo przywiązany do dziecka. 
        Ale Małgorzata nie chciała o tym 
        słyszeć. A z nią na próżno było 
        się spierać. 
          Mówiła, że dziecko ponosi karę 
        za grzech, jaki ona popełniła i 
        żadne starania tu nie pomogą. 
          - I państwo ulegliście wobec 
        tak chorobliwego urojenia? - 
        zapytał zniecierpliwiony Eryk. 
          - Proszę pana, nie znał pan 
        mojej siostry. Musieliśmy ulec. 
        Nikt nie mógł się jej 
        przeciwstawiać. Dziwna to była 
        kobieta - straszna pod pewnymi 
        względami od czasu swego 
        nieszczęścia. Baliśmy się jej 
        sprzeciwiać, ażeby nie 
        postradała zmysłów. 
          - A czyż nie mogliście zawieźć 
        Kilmeny do doktora bez wiedzy 
        matki? 
          - To było niemożliwe. 
        Małgorzata nie puszczała jej od 






        siebie ani na krok, nawet kiedy 
        dorosła. Zresztą, prawdę mówiąc, 
        to i my sami nie wierzyliśmy 
        bardzo w to, aby można było 
        uleczyć Kilmeny. Bo przyczyną 
        jej kalectwa był grzech. 
          - Ciotko Jano, jakżeż ciotka 
        może mówić coś podobnego? Jakiż 
        tu był grzech? Wasza siostra 
        sądziła, że jest prawowitą żoną 
        Ronalda Frasera. O ile on 
        wiedział, że tak nie jest, a nie 
        ma na to dowodu - to on popełnił 
        grzech. Ale nie wierzy ciotka 
        chyba, aby jego niewinne dziecko 
        miało pokutować za to? 
          - Nie miałam tego na myśli, 
        proszę pana. Małgorzata zawiniła 
        czym innym. A chociaż nie 
        lubiłam nigdy Ronalda, muszę 
        oddać mu sprawiedliwość - jestem 
        pewna, że kiedy żenił się z 
        Małgorzaatą uważał się za 
        człowieka wolnego. Nie, chodzi 
        tu o rzecz inną, o wiele gorszą. 
        Dreszcz mnie przenika, ilekroć o 
        tym myślę. Och, proszę pana, 
        Pismo Święte powiada słusznie, 
        że dzieci cierpią za winy ojców. 
        W całej tej księdze nie ma słów 
        prawdziwszych.
          - Cóż to wszystko znaczy, na 
        miłość boską? - wykrzyknął Eryk. 
        - Proszę mi powiedzieć. Muszę 
        znać całą prawdę o Kilmeny. 
        Niech mnie ciotka nie dręczy 
        dłużej. 
          - Opowiem panu, chociaż będzie 
        to rozdrapywaniem dawnej rany. 
        Żadna osoba żyjąca nie wie o 
        tym, prócz mnie i Tomasza. I 
        kiedy usłyszy pan wszystko, 
        zrozumie pan, dlaczego Kilmeny 
        nie mówi i dlaczego nie da się 
        zapewne nic dla niej uczynić. 
        Nie zna ona prawdy i niech jej 
        pan tego nigdy nie powie. Nie 
        nadaje się to dla niej, 
        zwłaszcza, że dotyczy jej matki. 
        Proszę mi obiecać, że nie 
        powtórzy jej pan tego, cokolwiek 
        by zaszło. 
          - Obiecuję. Niech ciotka 
        mówi... Niech ciotka mówi - 
        rzekł młody człowiek gorączkowo. 






          Jana zacisnęła ręce na 
        kolanach, jak gdyby chcąc zebrać 
        siły do podjęcia przykrego 
        zadania. Wyglądała bardzo staro 
        w tej chwili. Bruzdy na jej 
        twarzy pogłębiły się i 
        uwydatniły bardziej. 
          - Siostra moja, Małgorzata, 
        była dziewczyną dumną i hardą. 
        Ale nie chciałabym, aby pan 
        sądził, że była niemiła. O, nie. 
        Byłoby to krzywdą wobec jej 
        pamięci. Miała wady jak my 
        wszyscy, ale serce gorące i była 
        wesoła, żywa. Kochaliśmy ją 
        wszyscy. Wnosiła radość i 
        szczęście do naszego domu. Tak, 
        proszę pana, zanim spadło na nią 
        nieszczęście, Małgorzata była 
        ujmującą dziewczyną. Śpiewała od 
        rana do nocy, niczym skowronek. 
        Być może rozpieściliśmy ją 
        trochę - i pozwalali zbyt 
        często, by robiła to, co 
        chciała. Cóż, zna pan dzieje jej 
        zamążpójścia za Ronalda Frasera 
        i wie pan co się stało później, 
        więc nie potrzebuję o tym mówić. 
        Znam, a raczej znałam dobrze 
        Elżbietę Williamson i wiem, że 
        cokolwiek panu powiedziała, była 
        to tylko szczera prawda. Ojciec 
        nasz był człowiekiem bardzo 
        dumnym. Tak, proszę pana. I 
        Małgorzata odziedziczyła dumę 
        nie po kim innym. Nieszczęście 
        jej było dla niego wielkim 
        ciosem. Kiedy się o nim 
        dowiedział, nie odezwał się do 
        nas ani słowem przez trzy dni. 
        Siedział w kącie, zwiesiwszy 
        głowę i nie tknął jedzenia, ani 
        picia. Był przeciwny temu, by 
        Małgorzata wyszła za Ronalda i 
        kiedy powróciła sromotnie do 
        domu, nie zdążyła jeszcze 
        przekroczyć progu, gdy zaczął 
        jej wymyślać. Widzę ją w tej 
        chwili, jak stoi w drzwiach, 
        blada i drżąca, trzymając się 
        ramienia Tomasza, a wyraz smutku 
        i wstydu w jej wielkich oczach 
        przemienia się w gniew. Słońce 
        zachodziło właśnie i przez okno 
        padł czerwony promień wprost na 






        jej pierś, niby krwawa plama.
          Ojciec powiedział jej coś 
        obelżywego, proszę pana. I 
        chociaż to mój ojciec - muszę 
        powiedzieć, że był zbyt surowy 
        dla niej, złamanej 
        nieszczęściem. Nie zawiniła 
        przecież niczym prócz odrobiną 
        uporu w sprawie swego 
        zamążpójścia. Lecz ojciec sam 
        tego pożałował. Tak, słowo to 
        nie padło jeszcze z jego ust, a 
        już go żałował. Lecz zło stało się.
          Nie zapomnę nigdy wyrazu 
        twarzy Małgorzaty! Prześladuje 
        mnie jeszcze teraz po nocach. 
        Tyle w nim było gniewu, 
        oburzenia i wyzwania! Ale nie 
        odpowiedziała nic. Zacisnęła 
        ręce i poszła bez słowa do swego 
        dawnego pokoju, powstrzymując 
        się jedynie siłą woli, aby nie 
        wypowiedzieć gwałtownych uczuć, 
        które się w niej burzyły. I od 
        tego dnia, proszę pana, aż do 
        urodzenia Kilmeny, nie wyrzekła 
        słowa. I nie mogliśmy jej niczym 
        ułagodzić. A byliśmy dla niej 
        dobrzy, serdeczni i nie 
        czyniliśmy jej żadnych wymówek. 
        Siedziała w swym pokoju i 
        wpatrywała się w ścianę takim 
        okropnym wzrokiem. Ojciec błagał 
        ją, żeby się odezwała i 
        przebaczyła mu, ale ona nie dała 
        nawet poznać po sobie, że go 
        słyszy. Nie doszłam jeszcze do 
        najgorszego, proszę pana. Ojciec 
        zachorował obłożnie. Małgorzata 
        nie odezwała się do niego. I 
        pewnej nocy - a było coś około 
        godziny jedenastej, gdy Tomasz i 
        ja czuwaliśmy przy nim, nagle 
        ojciec powiedział: "Jano, idź na 
        górę i powiedz małej - nazywał 
        tak zawsze pieszczotliwie 
        Małgorzatę - że umieram i chcę, 
        żeby przyszła do mnie i 
        przemówiła, zanim odejdę z tego 
        świata". - Poszłam, proszę pana. 
        Małgorzata siedziała w swoim 
        pokoju - a zimno tam było i 
        ciemno - wpatrując się w ścianę. 
        Powtórzyłam jej słowa ojca. Nie 
        drgnęła nawet. Prosiłam i 






        płakałam. Zrobiłam to, czego nie 
        uczyniłam dotąd wobec żadnej 
        ludzkiej istoty - uklękłam przed 
        nią i zaklinałam ją na 
        zmiłowanie, jakiego spodziewała 
        się dla siebie, aby zeszła do 
        naszego umierającego ojca. Nie 
        chciała, proszę pana! Nie 
        poruszyła się, ani nie spojrzała 
        na mnie. Musiałam wstać, zejść 
        na dół i powiedzieć staruszkowi, 
        że ona nie przyjdzie. 
          Tu Jana Gordon załamała ręce. 
        Wspomnienie to było dla niej 
        prawdziwą męką. 
          - Kiedy ojciec to usłyszał, rzekł 
        tylko bardzo łagodnie: "biedna 
        mała, byłem dla niej zbyt 
        surowy. Nie należy brać jej tego 
        za złe. Ale nie mogę stanąć 
        przed jej matką, dopóki nasza 
        mała nie przebaczy mi, że ją tak 
        skrzywdziłem. Tomaszu, pomóż mi 
        wstać. Muszę pójść do niej, 
        skoro nie chce przyjść do mnie". 
        Widzieliśmy, że nie ma co mu się 
        sprzeciwiać. Podniósł się z łoża 
        śmierci, a Tomasz pomógł mu 
        przejść przez hall i po 
        schodach. Szłam za nimi ze 
        świecą. Ach, proszę pana, nie 
        zapomnę tego nigdy - te straszne 
        cienie, jęk wichru na dworze i 
        ciężki oddech ojca. Tak 
        doprowadziliśmy go do pokoju 
        Małgorzaty. Stanął przed nią 
        cały drżący, a siwe włosy 
        opadały mu wokół zapadniętej 
        twarzy. I prosił Małgorzatę, by 
        mu przebaczyła - przebaczyła i 
        odezwała się do niego jednym 
        bodaj słowem, zanim stanie przed 
        jej matką. I nie uczyniła tego - 
        proszę pana, nie uczyniła! 
          Głos Jany przeszedł nieledwie 
        w krzyk. 
          - A jednak chciała przemówić, 
        przyznała się potem, że chciała. 
        Lecz upór był silniejszy. 
        Opanowała ją jak gdyby jakaś zła 
        moc, nie dając jej się odezwać. 
        Z równym skutkiem mógł ojciec 
        zwracać się do obrazu. Och, 
        straszne to było i okrutne! 
        widziała, że ojciec umiera i nie 






        wyrzekła słowa, o które prosił. 
        Oto był jej grzech, proszę pana 
        - za ten grzech padła klątwa na 
        nie narodzone dziecko. Gdy 
        ojciec zrozumiał, że nie odezwie 
        się, przymknął oczy i byłby 
        upadł, gdyby go Tomasz nie 
        podtrzymał. 
          "Jesteś okrutna, moja mała" 
        powiedział tylko. Były to jego 
        ostatnie słowa. Tomasz i ja 
        sprowadziliśmy go na dół, ale 
        zanim doszliśmy do jego pokoju, 
        oddał ostatnie tchnienie. W 
        miesiąc po tym urodziła się 
        Kilmeny i kiedy Małgorzata 
        przytuliła do piersi swoją 
        dziecinę, wyzwoliła się spod 
        władzy złej mocy. Przemówiła, 
        rozpłakała się i była znowu taka 
        jak dawniej. Ach, jak płakała. 
        Błagała nas, abyśmy jej 
        przebaczyli. Przebaczyliśmy jej 
        chętnie i z całego serca. Lecz 
        ten, wobec którego zgrzeszyła 
        najciężej, odszedł i żadne słowo 
        przebaczenia nie mogło dojść jej 
        z grobu. Moja biedna siostra nie 
        zaznała już nigdy spokoju 
        sumienia. Ale była dobra, 
        łagodna i uległa dopóty - 
        dopóki nie zaczęła się obawiać, 
        że Kilmeny nie będzie mówiła. 
        Myśleliśmy wtedy, że postrada 
        zmysły. I właściwie to nie była 
        już odtąd nigdy zupełnie 
        normalna. A teraz wie pan 
        wszystko i jestem rada, że już 
        skończyłam. Otóż Kilmeny nie 
        mówi, ponieważ jej matka nie 
        chciała mówić. 
          Eryk słuchał tej niesamowitej 
        opowieści z twarzą pobladłą ze 
        zgrozy. 
          Był przerażony ponurym 
        tragizmem tego bezlitosnego 
        prawa, będącego najokrutniejszą 
        i najbardziej tajemniczą rzeczą 
        na Bożym świecie, a 
        nakazującego, ażeby niewinny 
        ponosił karę za grzech winnego. 
        I chociaż zamierzał walczyć 
        przeciwko temu, wkradło się do 
        jego serca smutne przekonanie, 
        że wiedza ludzka będzie istotnie 






        bezsilna wobec kalectwa Kilmeny.
          - To, co mi ciotka 
        opowiedziała, jest straszne - 
        odezwał się posępnie. 
          Powstał i zaczął chodzić 
        niespokojnie tam i z powrotem po 
        ciemnej, zacienionej kuchni, 
        gdzie się znajdowali. 
          - I jeśli uparte milczenie 
        matki spowodowało rzeczywiście 
        to, że Kilmeny jest niema, 
        obawiam się, iż tak, jak ciotka 
        powiada, nie da się tu nic 
        zrobić. Ale może ciotka się 
        myli. Mógł to być po prostu 
        dziwny zbieg okoliczności. Może 
        dałoby się ją uleczyć? W każdym 
        razie trzeba spróbować. Mam w 
        Queenslea przyjaciela, który 
        jest doktorem, bardzo wybitnym 
        specjalistą chorób gardła i 
        narządów głosowych. Nazywa się 
        Dawid Baker. Sprowadzę go tu, 
        żeby zbadał Kilmeny. 
          - Niech pan robi, jak pan 
        uważa - zgodziła się Jana, lecz 
        głos jej nie wyrażał najsłabszej 
        nadziei, tak, jak gdyby 
        pozwalała Erykowi próbować 
        rzeczy zupełnie niemożliwej. 
          - Trzeba będzie powiedzieć 
        doktorowi Bakerowi co jest 
        przyczyną kalectwa Kilmeny, a 
        raczej, co uważacie za przyczynę. 
          Przez twarz Jany przebiegł 
        skurcz. 
          - Czy to konieczne, proszę 
        pana? Ciężko to opowiadać taką 
        rzecz obcemu.
          - Proszę się nie obawiać. 
        Powiem mu tylko to, co jest 
        ściśle konieczne, aby zrozumiał 
        należycie ten wypadek. 
        Wystarczy, gdy będzie wiedział, 
        że Kilmeny jest niema, zapewne 
        dlatego, iż przez kilka miesięcy 
        przed jej urodzeniem stan umysłu 
        jej matki był chorobliwy, przy 
        czym zachowywała ona uparte 
        milczenie pod wpływem pewnej 
        głębokiej osobistej urazy.
          - Dobrze, niech pan robi tak, 
        jak pan uważa, że będzie 
        najlepiej. 
          Widać było jednak wyraźnie, że 






        Jana nie wierzyła, by jego 
        starania dały jakikolwiek wynik.
          Twarz Kilmeny zaróżowił 
        natomiast blask nadziei, kiedy 
        Eryk powiedział jej, co zamierza 
        przedsięwziąć.
          - Ach, czy myśli pan, że 
        mógłby przywrócić mi mowę? - 
        napisała skwapliwie. 
          - Nie wiem, Kilmeny. Mam 
        nadzieję, że tak i wiem, że 
        uczyni on wszystko, co jest w 
        ludzkiej mocy. Czy obiecujesz 
        wyjść za mnie, najdroższa, jeśli 
        cię uleczy? 
          Skinęła głową. Ten drobny, 
        poważny ruch miał w sobie 
        uroczystość świętej obietnicy. 
          - Tak - napisała. - Jeśli będę 
        mówiła jak inni, wyjdę za pana. 
        
          Orzeczenie Dawida Bakera
        
          W następnym tygodniu przybył 
        do Lindsay Dawid Baker. 
        Przyjechał po południu, kiedy 
        Eryk był w szkole. 
          Powróciwszy do domu, Eryk 
        stwierdził, że w ciągu godziny 
        Dawid zdobył serce pani 
        Williamson, zaskarbił sobie 
        łaski Tymoteusza i 
        zasprzyjaźnił się z Robertem.
          Dawid przyjrzał się 
        przyjacielowi ciekawie, gdy 
        znaleźli się obaj sami w pokoiku 
        na górze. 
          - No, Eryku, chciałbym 
        dowiedzieć się o co chodzi. Czy 
        masz jakieś nieprzyjemności? 
        Piszesz do mnie, zaklinając mnie 
        w imię przyjaźni, abym 
        przyjechał natychmiast. Zgodnie 
        z tym zjawiam się niezwłocznie. 
        I zastaję cię w doskonałym 
        zdrowiu. Wytłumacz mi, czemu 
        zwabiłeś mnie tutaj. 
          - Chcę cię prosić o przysługę, 
        którą tylko ty możesz mi oddać, 
        Dawidzie - odezwał się Eryk 
        spokojnie. - Nie chciałem wdawać 
        się w szczegóły listownie. 
        Poznałem w Lindsay młodą 
        dziewczynę, którą pokochałem. 
        Poprosiłem ją, aby została moją 






        żoną, lecz chociaż nie jestem 
        jej obojętny, odmówiła mi, 
        ponieważ jest niema. Chcę, abyś 
        ją zbadał i stwierdził przyczynę 
        jej kalestwa i czy da się je 
        uleczyć. Słyszy doskonale i jest 
        zupełnie zdrowa i normalna pod 
        każdym innym względem. Ażebyś 
        mógł zrozumieć lepiej ten 
        wypadek, opowiem ci 
        najważniejsze wydarzenia z jej 
        życia. 
          Po czym zaczął swą opowieść.
          Dawid Baker słuchał poważnie, 
        z uwagą, nie spuszczając oczu z 
        twarzy przyjaciela. Nie zdradził 
        niczym zdziwienia, ani też 
        niepokoju jaki odczuł, 
        dowiadując się, że Eryk zakochał 
        się w dziewczynie niemej, o 
        dziwnej przeszłości. Niezwykłość 
        wypadku Kilmeny obudziła jego 
        zawodowe zainteresowanie. 
        Wysłuchawszy całej historii, 
        wsunął ręce w kieszenie i począł 
        przechadzać się po pokoju. W 
        końcu stanął przed Erykiem i 
        odezwał się: 
          - A więc zrobiłeś to, czego 
        się obawiałem przez cały czas. 
        Nie kierowałeś się zdrowym 
        rozsądkiem przy wyborze 
        przyszłej żony. 
          - Jeśli nawet tak było, to 
        kierowałem się czymś lepszym i 
        szlachetniejszym, niż zdrowy 
        rozsądek - rzekł Eryk ze 
        spokojem. 
          Dawid wzruszył ramionami. 
          - Niełatwo ci będzie przekonać 
        mnie o tym, Eryku. 
          - Owszem, zupełnie łatwo. Mam 
        jeden argument, który przekona 
        cię od razu - a jest nim sama 
        Kilmeny Gordon. Lecz nie czas 
        teraz rozprawiać o tym, czy 
        postąpiłem mądrze, czy też nie. 
        Chcę wiedzieć - co sądzisz o 
        wypadku, jaki ci opowiedziałem? 
          Dawid zamyślił się, ściągając 
        brwi.
          - Nie bardzo wiem, co o tym 
        myśleć. Jest bardzo ciekawy i 
        niezwykły, ale nie jedyny w 
        swoim rodzaju. Słyszałem o 






        wypadkach, że wpływy działające 
        przed urodzeniem dziecka, 
        wywołały podobny skutek. Ale nie 
        przypominam sobie w tej chwili, 
        czy którykolwiek z nich został 
        uleczony. Nie mogę nic 
        powiedzieć, dopóki jej nie 
        zbadam. 
          Nazajutrz rano Eryk udał się z 
        Dawidem do Gordonów. Gdy 
        zbliżali się do sadu, 
        przypłynęły ku nim poprzez 
        pachnący żywicą jodłowy las 
        dźwięki muzyki - było to jak 
        gdyby namiętne wołanie, pełne 
        smutku  i skargi, a jednocześnie 
        pełne cudownej słodyczy i 
        przejmującej wymowy.
          - Co to? - wykrzyknął Dawid 
        zdziwiony. 
          - To Kilmeny gra na skrzypcach 
        - odpowiedział Eryk. - Ma 
        wielkie zdolności muzyczne i 
        improwizuje przepiękne melodie. 
          W sadzie Kilmeny powstała z 
        ławki, idąc na ich spotkanie. 
        Jej piękne, świetliste oczy były 
        szeroko rozwarte, a twarz 
        zarumieniona pod wpływem 
        podniecenia, wywołanego nadzieją 
        i jednocześnie obawą.
          - O Boże! - szepnął Dawid. 
          Nie mógł ukryć swego zdumienia 
        i Eryk uśmiechnął się, widząc 
        to. Nie uszło bowiem uwagi 
        Eryka, że do tej chwili uchodził 
        w oczach Dawida za człowieka 
        niezupełnie przy zdrowych 
        zmysłach. 
          - Kilmeny - rzekł - oto mój 
        przyjaciel, doktor Baker. 
          Kilmeny uśmiechnęła się i 
        podała Bakerowi rękę. Stojąc w 
        blasku porannego słońca obok 
        grządki swych siostrzyc, lilii, 
        była tak piękna, że można było 
        oniemieć na jej widok. Dawid, 
        któremu nie brakło bynajmniej 
        pewności siebie i który był na 
        ogół wymowny w towarzystwie 
        kobiet, skłonił się przed nią w 
        milczeniu, onieśmielony, niczym 
        uczniak. Lecz Kilmeny była 
        czarująco swobodna. W jej 
        zachowaniu nie było śladu 






        zmieszania, a tylko pełna 
        wdzięku nieśmiałość. Eryk 
        uśmiechnął się, przypominając 
        sobie swe pierwsze spotkanie z 
        nią. I zdał sobie nagle sprawę 
        jak wielkie uczyniła postępy od 
        tego czasu i jak bardzo się 
        rozwinęła. Uczyniwszy ręką 
        zapraszający ruch, skierowała 
        się młoda dziewczyna ku 
        drożynie, wysadzonej dzikimi 
        czereśniami, a obaj mężczyźni 
        poszli za nią przez sad. 
          - Eryku, ona jest 
        niewypowiedzianie piękna! - 
        odezwał się Dawid półgłosem. - 
        Wczoraj, jeśli mam być szczery, 
        byłem dosyć niepochlebnego 
        zdania o twoim rozsądku. A teraz 
        ginę z zazdrości. To najbardziej 
        urocza istota, jaką zdarzyło mi 
        się widzieć. 
          Eryk przedstawił Dawida 
        Gordonom i pośpieszył do szkoły. 
        Na bocznej dróżce natknął się na 
        Neila i prawie, że się 
        przeraził błysku nienawiści, 
        jaki dojrzał w oczach młodego 
        Włocha. Lecz chwilowa trwoga 
        ustąpiła miejsca litości. Twarz 
        Neila wychudła i wynędzniała. 
        Oczy zapadły się i błyszczały 
        gorączkowo. Postarzał się jak 
        gdyby o lata całe od dnia, gdy 
        Eryk zobaczył go po raz pierwszy 
        nad strumieniem. Pod wpływem 
        niespodziewanego odruchu 
        współczucia młody nauczyciel 
        przystanął i wyciągnął rękę do 
        chłopaka. 
          - Neilu, czy nie możemy żyć w 
        zgodzie? - rzekł. - Przykro mi, 
        że jestem przyczyną twego 
        cierpienia. 
          - W zgodzie! - Nigdy! - rzucił 
        Neil gwałtownie. - Odebrałeś mi 
        pan Kilmeny. Będę pana zawsze 
        nienawidził. I odpłacę się panu 
        jeszcze.
          Oddalił się szybko, a Eryk 
        poszedł do szkoły, wzruszywszy 
        ramionami i przestał myśleć o 
        tym spotkaniu. Dzień wydał mu 
        się nieskończenie długi. Kiedy 
        wrócił do domu na obiad, Dawida 






        jeszcze nie było. Dopiero 
        wieczorem, gdy wszedł do swego 
        pokoju zastał przyjaciela 
        wyglądającego oknem. 
          - No więc? - rzekł 
        niecierpliwie, skoro Dawid 
        obrócił się ku niemu, 
        zachowując jednak milczenie. - 
        Cóż mi powiesz? Nie trzymaj mnie 
        w niepewności. Nie zniosę tego 
        dłużej. Dzisiejszy dzień wydał 
        mi się wiekiem. Czy 
        stwierdziłeś, co jest przyczyną 
        kalectwa Kilmeny? 
          - Przyczyny nie ma żadnej - 
        odpowiedział doktor Baker 
        powoli, opadając na krzesło przy 
        oknie. 
          - Co chcesz przez to 
        powiedzieć? 
          - Jedynie to, co mówię. 
        Wszystkie jej narządy głosowe są 
        w zupełnym porządku. I co się 
        ich tyczy, nie ma żadnego 
        powodu, aby nie mogła mówić. 
          - No więc czemu nie może 
        mówić? Czyżbyś sądził, że... 
        że... 
          - Sądzę, że nie zdołam wyrazić 
        mego wniosku trafniej, niż 
        powtarzając słowa Jany Gordon. 
        Kilmeny nie mówi, ponieważ jej 
        matka nie chciała mówić. Oto 
        wszystko. Przyczyna jest natury 
        psychicznej, a nie fizycznej. 
        Wiedza lekarska jest bezsilna w 
        tym przypadku. Istnieją w moim 
        zawodzie wybitniejsi specjaliści 
        ode mnie Eryku, ale jestem 
        przekonany, że gdybyś zasięgnął 
        ich rady, powiedzieliby ci to 
        samo, co ja, ni mniej, ni więcej.
          - W takim razie nie ma nadziei 
        - rzekł Eryk z rozpaczą. - Nie 
        możesz nic dla niej uczynić. 
          Dawid zdjął z oparcia krzesła 
        szydełkową serwetkę, 
        wyobrażającą skradającego się 
        lwa i rozpostarł ją na kolanach. 
          - Nic nie mogę dla niej 
        uczynić - powtórzył, wpatrując 
        się chmurnie w tę artystyczną 
        robótkę. - Wątpię, by ktokolwiek 
        zdołał ją uleczyć. Ale nie 
        twierdzę bynajmniej, że nie ma 






        dla niej nadziei wyzdrowienia. 
          - Słuchaj, Dawidzie, nie 
        jestem usposobiony do 
        rozwiązywania zagadek. Wypowiedz 
        się jasno i nie dręcz mnie.
          Dawid zmarszczył czoło w 
        niepewności i wetknął palec w 
        dziurkę, będącą okiem króla 
        zwierząt. 
          - Nie wiem, czy potrafię 
        wyrazić ci to jasno. Nie jest to 
        całkiem jasne dla mnie samego. 
        Ma się rozumieć, że to tylko 
        moja własna, mglista teoria. Nie 
        mogę przytoczyć faktów, które by 
        ją potwierdziły. No, krótko 
        mówiąc, uważam za możliwe Eryku, 
        aby Kilmeny zaczęła kiedyś mówić 
        - o ile zapragnie tego dość 
        silnie. 
          - Zapragnie! Ależ, człowieku, 
        ona pragnie tego tak silnie, jak 
        tylko można chcieć czegoś. Kocha 
        mnie całym sercem, a nie wyjdzie 
        za mnie, ponieważ jest niema. 
        Czy sądzisz, że ktokolwiek 
        mógłby goręcej pragnąć mówić, 
        niż młoda dziewczyna w tych 
        warunkach? 
          - Tak, ale nie mam  na myśli 
        tego rodzaju pragnienia, 
        niezależnie od jego siły. Myślę 
        o nagłej, gwałtownej, namiętnej 
        potrzebie wypowiedzenia się, 
        jednocześnie fizycznej i 
        psychicznej, dość potężnej, 
        ażeby zerwać niewidzialne okowy, 
        pętające jej mowę. O ile by się 
        zdarzała okoliczność, która 
        wywołałaby tego rodzaju silne 
        pragnienie, wierzę, że Kilmeny 
        przemówiłaby, a gdyby raz 
        przemówiła, byłaby odtąd 
        zupełnie uleczona - tak, byle 
        wypowiedziała choć jedno słowo. 
          - Wszystko to wydaje mi się 
        bardzo niedorzeczne - odezwał 
        się Eryk niepewnie. - 
        Przypuszczam, że ty masz pojęcie 
        o czym mówisz, ale ja nie. A w 
        każdym razie znaczy to w 
        praktyce, że nie może ona żywić 
        żadnej nadziei - no i ja też. 
        Nawet jeśli twoja teoria jest 
        trafna, gdzież 






        prawdopodobieństwo, że zdarzy 
        się okoliczność o jakiej mówisz? 
        Kilmeny nie zostanie więc nigdy 
        moją żoną.
          - Nie dawaj tak łatwo za 
        wygraną. Bywały wypadki, że 
        kobieta zmieniała swe 
        postanowienie.
          - Ale nie taka  kobieta jak 
        Kilmeny - rzekł Eryk ze 
        smutkiem. - Powiadam ci, że 
        posiada nieugiętą wolę i 
        wytrwałość swej matki, chociaż 
        nie ma w niej ani śladu egoizmu 
        lub dumy. Dziękuję ci, Dawidzie, 
        za życzliwość i dobre chęci. 
        Uczyniłeś wszystko, co było w 
        twej mocy. Mój Boże, czym by to 
        było dla mnie, gdybyś zdołał ją 
        uleczyć! 
          Eryk padł na krzesło, 
        wzdychając ciężko i ukrył twarz 
        w dłoniach. Chwila ta była dla 
        niego bolesna jak śmierć. 
        Sądził, że jest przygotowany na 
        rozczarowanie. Nie zdawał sobie 
        sprawy jak silna była jego 
        nadzieja, dopóki ta nadzieja nie 
        została mu całkowicie odebrana. 
          Dawid westchnął, kładąc 
        szydełkową robótkę na miejsce. 
          - Jeśli mam być szczery, 
        Eryku, myślałem sobie wczoraj, 
        że jeśli przekonam się, iż nie 
        uda mi się uleczyć tej 
        dziewczyny, będzie to najlepsze 
        rozwiązanie sprawy dla ciebie. 
        Ale odkąd ją zobaczyłem, dałbym 
        sobie uciąć prawą rękę, byle móc 
        uczynić coś dla niej. Tak, to 
        żona dla ciebie - gdybyśmy tylko 
        zdołali przywrócić jej mowę! I 
        na pamięć twej matki! - Tu Dawid 
        uderzył pięścią w parapet 
        okienny z taką siłą, że 
        wstrząsnął futryną - jest to 
        żona dla ciebie bez względu na 
        to, czy będzie mówiła, czy też 
        nie - żebyśmy tylko mogli 
        przekonać ją o tym. 
          - Nie przekonamy jej. Nie, 
        Dawidzie, straciłem ją. Czyż 
        powiedziałeś jej to, co mnie? 
          - Powiedziałem, że nie mogę 
        nic dla niej uczynić. Nie 






        wspominałem o mojej teorii, gdyż 
        nie miałoby to celu. 
          - Jak to przyjęła? 
          - Bardzo spokojnie i odważnie 
        - z wdziękiem wielkiej damy. Ale 
        wyraz jej oczu - Eryku, doznałem 
        uczucia, że popełniłem 
        zabójstwo. Pożegnała mnie, 
        uśmiechając się żałośnie i 
        poszła na górę. Nie widziałem 
        jej więcej, chociaż zostałem na 
        obiedzie, zaproszony przez pana 
        Gordona. Osobliwa to para, ci 
        starzy Gordonowie. Podobali mi 
        się jednak. Mocne charaktery o 
        stałych zasadach, wierni w 
        przyjaźni, a zawzięci jako 
        wrogowie. Żałowali, że nie mogę 
        uleczyć Kilmeny, ale widać było 
        wyraźnie, iż Tomasz Gordon 
        uważał moje usiłowania za 
        wtrącanie się do wyroków 
        przeznaczenia. 
          Eryk uśmiechnął się 
        bezmyślnie.
          - Muszę tam pójść i zobaczyć 
        się z Kilmeny. Wybaczysz mi, 
        prawda Dawidzie? Masz tu 
        książki. Poczytaj sobie. 
          U Gordonów zobaczył się Eryk 
        jednak tylko z Janą. Powiedziała 
        mu, że Kilmeny jest w swoim 
        pokoju i nie chce go przyjąć. 
          - Spodziewała się, że pan 
        przyjdzie i zostawiła mi to dla 
        pana. 
          Jana wręczyła mu karteczkę. 
        Zawierała niewiele słów i 
        widniały na niej ślady łez. 
        
          Panie Eryku - przeczytał - 
        proszę nie przychodzić więcej. 
        Nie powinniśmy się widywać, gdyż 
        byłoby to jeszcze bardziej 
        bolesne dla nas obojga. Musi pan 
        wyjechać i zapomnieć o mnie. 
        Kiedyś będzie mi pan wdzięczny 
        za to. Będę pana zawsze kochała 
        i modliła się za pana. 
          Kilmeny
        
          - Muszę się z nią widzieć - 
        oświadczył Eryk rozpaczliwie. - 
        Ciotko Jano, proszę mi dopomóc i 
        powiedzieć jej, że muszę pomówić 






        z nią. Proszę tylko o chwilkę 
        rozmowy. 
          Jana potrząsnęła głową, lecz 
        udała się na górę. Wróciła 
        niebawem.
          - Kilmeny powiada, że nie może 
        zejść. A pan wie, jaka ona jest 
        stanowcza. Żadne prośby tu nie 
        pomogą. I uważam, iż ma 
        słuszność. Skoro nie chce wyjść 
        za pana, lepiej dla niej, by 
        pana nie widywała. 
          Eryk zmuszony był wrócić do 
        domu, nie otrzymawszy żadnej 
        innej pociechy. 
          Nazajutrz rano odwiózł sam Dawida 
        na stację, gdyż była to sobota. 
        Nie spał całą noc i wyglądał tak 
        źle, że przyjaciel zaniepokoił 
        się o niego. Dawid pozostałby 
        chętnie kilka dni w Lindsay, 
        lecz groźny stan zdrowia jednego 
        z pacjentów wymagał jego 
        szybkiego powrotu. 
          Na peronie zamienił z Erykiem 
        uścisk dłoni. 
          - Rzuć tę szkołę, Eryku i 
        wracaj do domu. Nic tu już nie 
        wskórasz, a zamartwisz się na 
        śmierć. 
          - Muszę zobaczyć się raz 
        jeszcze z Kilmeny, zanim wyjadę 
        - brzmiała odpowiedź Eryka. 
          Po południu poszedł do 
        Gordonów. Ale wynik tych 
        odwiedzin był taki sam, jak 
        poprzedniego dnia. Kilmeny 
        odmówiła widzenia się z nim, a 
        Tomasz powiedział poważnie: 
          - Panie Eryku, pan wie, że 
        pana lubię i żałuję, iż Kilmeny 
        tak postanowiła. Może ma jednak 
        słuszność. Widywałbym pana 
        chętnie często i będzie mi pana 
        brak. Ale powiem panu otwarcie, 
        że tak, jak sprawy stoją 
        obecnie, lepiej, aby pan nie 
        przychodził tu więcej. Nic to 
        nie pomoże, a im prędzej 
        przestaniecie oboje myśleć o 
        sobie, tym lepiej dla was. A 
        teraz idź pan i niech Bóg ma 
        pana w swej opiece. 
          - Czy pan wie, czego pan ode 
        mnie żąda? - rzekł młody 






        człowiek ochrypłym głosem.
          - Tak jest, wymagam od pana 
        rzeczy niełatwej, dla pańskiego 
        dobra. Kilmeny nie rozmyśli się. 
        Wiemy już z doświadczenia, jaką 
        może być wola kobiety. Cicho 
        Jano, nie płacz. Jakież wy, 
        kobiety, jesteście niemądre! Czy 
        myślisz, że łzy zmyją taki czyn? 
        Nie zmażą one grzechu, ani 
        skutków grzechu. Straszne to, 
        jak grzech rozrasta się i 
        rozpościera, a w końcu niszczy 
        niewinne życie, nieraz w długi 
        czas po tym, gdy grzesznik 
        odszedł już zdać sam sprawę 
        przed Bogiem. Proszę pana, jeśli 
        pan usłucha mojej rady, rzuci 
        pan szkołę w Lindsay i powróci 
        jak najprędzej do Queenslea.
        
          Zerwane okowy
        
          Eryk udał się do domu blady i 
        posępny. Nie przypuszczał nigdy, 
        by człowiek mógł tak cierpieć, 
        jak on cierpiał obecnie. 
          Co miał począć? Wydawało mu 
        się niepodobieństwem wieść życie 
        dalej - czym miało być życie bez 
        Kilmeny? 
          Ból szarpał jego duszę, 
        pozbawiając go sił, a 
        młodzieńcza nadzieja przemieniły 
        się w jego sercu w gorycz i żal. 
          Nie potrafił nigdy potem 
        powiedzieć, jak przeżył tę 
        niedzielę i w jaki sposób pełnił 
        w poniedziałek swe zwykłe 
        obowiązki. Przekonał się, ile 
        człowiek może przecierpieć i 
        mimo to żyć dalej i pracować. 
        Miał wrażenie, że ciało jego 
        jest automatem, poruszającym się 
        i mówiącym bez współudziału jego 
        woli, podczas gdy zamknięty w 
        nim udręczony duch doznawał mąk, 
        które wycisnęły na nim 
        niezatarte piętno. Z tej 
        ogniowej próby Eryk Marshall 
        wyszedł już jako mężczyzna, 
        który pozostawił za sobą na 
        zawsze swe lata chłopięce i 
        patrzył na życie oczyma, 
        sięgającymi w jego głąb i poza 






        nie. 
          We wtorek po południu odbył się 
        w powiecie pogrzeb i zgodnie z 
        miejscowym obyczajem, dzieci w 
        szkole nie miały lekcji. Eryk 
        poszedł do sadu. Nie spodziewał 
        się zastać tam Kilmeny, gdyż 
        przypuszczał, że będzie unikała 
        tego miejsca, aby go nie 
        spotkać. Lecz nie mógł przebywać 
        z dala od sadu, chociaż myśl o 
        nim była jedną więcej udręką. 
        Erykiem miotały dwa sprzeczne 
        uczucia. Pragnął gwałtownie nie 
        zobaczyć go więcej, a 
        jednocześnie nie mógł pogodzić 
        się z tym, by odjechać i opuścić 
        ów dziwny, stary sad, gdzie 
        poznał swą ukochaną i starał się 
        o nią, gdzie widział, jak 
        rozwijała się i rozkwitała w 
        jego oczach, niczym rzadki kwiat 
        i w krótkim czasie trzech 
        miesięcy stała się z 
        prześlicznego dziecka jeszcze 
        bardziej uroczą kobietą. 
          Idąc przez pastwisko koło lasu 
        natknął się na Neila Gordona, 
        który robił płot.
          Chłopak nie spojrzał, gdy Eryk 
        go mijał, lecz wbijał w dalszym 
        ciągu paliki w ziemię.
          Przedtem Erykowi żal było 
        Neila. Obecnie zdał sobie 
        sprawę, że odczuwa dlań 
        sympatię. Czy Neil cierpiał tak, 
        jak on cierpiał? Młody 
        nauczyciel widział w nim teraz 
        współtowarzysza niedoli.
          Sad drzemał cicho w silnych, 
        gorących promieniach 
        wrześniowego słońca, które 
        posiadały niejako moc 
        zgęszczania wszelkich woni, 
        jakie lato nagromadziło w lesie 
        i polu. 
          Kwiatów było teraz niewiele. 
        Większość lilii, które kilka dni 
        temu królowały tak okazale 
        wzdłuż środkowej ścieżki, 
        zwiędła. Trawa zeschła się, była 
        nierówna i zapuszczona. Tylko po 
        rogach płonęły niby pochodnie 
        wysokie kwiaty nawłoci, a tu i 
        ówdzie pochylało się kilka 






        ciemnopurpurowych astrów. 
          Sad zachował swoisty, 
        niezwykły powab, podobnie jak 
        pewne kobiety, które otacza 
        atmosfera dawnej piękności i 
        które nie utraciły nic z 
        wrodzonego, niezniszczalnego 
        czaru, chociaż młodość ich dawno 
        przeminęła. 
          Eryk przechadzał się po sadzie 
        smutny i zgnębiony a w końcu 
        usiadł na pochylonej żerdzi 
        płotu w cieniu zwisających 
        gałęzi jodły. Tutaj oddał się 
        bolesnemu rozpamiętywaniu, 
        pełnemu gorzkiej słodyczy, 
        przeżywając na nowo wszystko, co 
        wydarzyło się w tym sadzie, 
        odkąd spotkał tu po raz pierwszy 
        Kilmeny. Był tak pogrążony w 
        myślach, że nie zdawał sobie 
        zupełnie sprawy z tego, co się 
        wokół niego działo. Nie słyszał 
        więc za sobą odgłosu 
        skradających się kroków w 
        jodłowym lesie. Nie widział 
        nawet Kilmeny, która nadchodziła 
        powoli i ukazała się na zakręcie 
        dróżki, wysadzonej dzikimi 
        czereśniami. 
          Młoda dziewczyna przyszła do 
        sadu, chcąc ukryć swą boleść - o 
        ile to było w ogóle możliwe. Nie 
        obawiała się spotkać tam Eryka o 
        tej porze dnia, gdyż nie 
        wiedziała, że w powiecie istniał 
        zwyczaj przerywania nauki na 
        czas pogrzebu. Wieczorem nie 
        poszłaby nigdy do sadu, choć 
        tęskniła za nim nieustannie. Sad 
        i wspomnienia - oto wszystko co 
        jej obecnie pozostało.
          Wydawało się, że przez tych 
        kilka dni przeżyła lata całe. 
        Piła z kielicha bólu i 
        cierpienia. Twarz miała bladą i 
        wychudłą. Sine, przezroczyste 
        cienie widniały pod wielkimi, 
        myślącymi oczyma, z których 
        zniknął wyraz dziewczęcej 
        wesołości i rozmarzenia, a ból, 
        znoszony z poddaniem się nadał 
        im osobliwego uroku.
          Tomasz Gordon potrząsnął głową 
        z niepokojem, spojrzawszy na nią 






        tego ranka przy śniadaniu. 
          "Nie przetrzyma tego - 
        pomyślał sobie. - Nie pobędzie 
        długo na tym świecie. Biedactwo! 
        Może tak będzie dla niej 
        najlepiej. Ale dałbym wiele, aby 
        ten młody Marshall nie był nigdy 
        zaszedł do sadu Connorsów, ani 
        do naszego domu. Och, 
        Małgorzato, Małgorzato, to 
        straszne, że twoja córka ma 
        płacić za grzech, popełniony 
        zanim przyszła na świat".
          Kilmeny szła powoli dróżką, 
        jakby we śnie, nie zwracając na 
        nic uwagi. Skoro znalazła się 
        przy otworze w płocie, gdzie 
        drożyna wchodziła w sad, 
        podniosła głowę i zobaczyła 
        Eryka, siedzącego w cieniu drzew 
        po drugiej stronie sadu. Miał 
        głowę schyloną, wspartą na 
        dłoniach. Kilmeny przystanęła i 
        krew rzuciła jej się gwałtownie 
        do twarzy, a w następnej chwili 
        odpłynęła, pozostawiając twarz 
        bladą jak papier. Wyraz zgrozy - 
        nieopisanej, śmiertelnej zgrozy 
        - pojawił się w jej oczach tak, 
        jak ciemne cienie chmur odbijają 
        się w dwóch błękitnych stawach. 
        Za Erykiem stał Neil, 
        przyczajony, sprężony do 
        morderczego ciosu. Nawet z tej 
        odległości widziała Kilmeny 
        wyraz jego twarzy oraz to, co 
        trzymał w ręce i w nagłym 
        przebłysku zrozumienia, 
        uświadomiła sobie znaczenie 
        tego. Wszystko to utrwaliło się 
        w jej mózgu, niby na kliszy 
        fotograficznej. Wiedziała, że 
        zanim dobiegnie przez sad, aby 
        ostrzec Eryka dotknięciem ręki, 
        będzie za późno. A przecież musi 
        go ostrzec... Musi... Musi! 
          Przemożne pragnienie dobycia 
        głosu wezbrało w niej i zalało 
        ją niby fala morska, znosząc 
        wszelkie zapory z nieodpartą 
        siłą. 
          Kiedy Neil wzniósł szybkim i 
        mściwym ruchem siekierę, którą 
        trzymał w ręce, Kilmeny rzuciła 
        się naprzód przez dziurę w 






        płocie. 
          - Eryku, Eryku obejrzyj się... 
        Obejrzyj się za siebie! 
          Młody człowiek porwał się 
        zaskoczony, zdumiony, gdy krzyk 
        ten rozległ się w sadzie. 
          Nie zdawał sobie zupełnie 
        sprawy, że to Kilmeny go woła, 
        lecz odruchowo usłuchał nakazu.
          Obejrzał się i zobaczył Neila, 
        który nie patrzył na Eryka, lecz 
        obok niego, na Kilmeny. Twarz 
        młodego Włocha była szara jak 
        popiół, a oczy jego wyrażały 
        przerażenie i niedowierzanie, 
        tak jak gdyby nadprzyrodzona 
        siła przeszkodziła mu w 
        wykonaniu morderczego zamiaru. 
        Siekiera, leżąca u jego nóg tak, 
        jak ją upuścił pod wpływem 
        niewypowiedzianego strachu, 
        usłyszawszy krzyk Kilmeny, 
        zdradziła Erykowi wszystko.
          Zanim jednak Eryk zdołał się 
        odezwać, Neil zawrócił, krzyknął 
        przeraźliwie głosem 
        podobniejszym do głosu 
        zwierzęcia niż istoty ludzkiej i 
        uciekł w mrok jodłowego lasu, 
        jakby go ktoś ścigał. 
          W chwilę później Kilmeny padła 
        w ramiona Eryka. Twarz miała 
        zroszoną łzami i rozjaśnioną 
        uśmiechem. 
          - Ach, Eryku, ja mówię!... - 
        Ja mówię! Czy to nie cudowne! 
        Eryku, kocham cię... Kocham cię! 
        
          Neil sam znajduje wyjście
        
          To cud! - powiedział Tomasz 
        Gordon ze czcią. Były to jego 
        pierwsze słowa od chwili, kiedy 
        Eryk i Kilmeny, trzymając się za 
        ręce, wpadli do mieszkania niby 
        dwoje dzieci, upojonych 
        radością i zdumieniem i 
        opowiedzieli zdyszanym głosem 
        rzecz całą jemu oraz Janie. 
          - Och, nie, jest to bardzo 
        niezwykłe, ale nie żaden cud - 
        rzekł Eryk. - Dawid mówił mi, że 
        może się tak stać. Tylko nie 
        miałem nadziei. Gdyby tu był, 
        wytłumaczyłby wam wszystko.






          Tomasz Gordon potrząsnął głową.
          - Wątpię, by on, czy 
        ktokolwiek inny mógł to 
        wyjaśnić, proszę pana. Ja 
        uważam to za cud. Podziękujmy 
        Bogu kornie i ze czcią, iż uznał 
        za stosowne zdjąć klątwę z 
        niewinnej. Niechaj wasi doktorzy 
        tłumaczą to, jak chcą, nie będą 
        na pewno bliżsi prawdy. Ja widzę 
        w tym rękę Bożą. Jano, wydaje mi 
        się, że śnię. Czy Kilmeny mówi 
        naprawdę? 
          - Naprawdę, wujku - 
        odpowiedziała Kilmeny, rzucając 
        Erykowi spojrzenie pełne 
        zachwytu. - Nie wiem, jak to się 
        stało, ale uczułam, że muszę 
        przemówić i przemówiłam. A teraz 
        jest to takie łatwe. Wydaje mi 
        się, że mogłam zawsze mówić.
          Mówiła naturalnie i swobodnie. 
        Jedynie odpowiednia modulacja 
        głosu sprawiała jej niejaką 
        trudność. Chwilami brzmiał on 
        zbyt wysoko, to znów zbyt nisko. 
        Ale wyczuwało się, że opanuje go 
        wkrótce całkowicie. Głos miała 
        piękny - bardzo czysty, miękki i 
        melodyjny. 
          - Ach, jak się cieszę, że 
        pierwszym słowem, które 
        wypowiedziałam, było twoje imię, 
        najdroższy - szepnęła do Eryka.
          - A co będzie z Neilem? - 
        zapytał Tomasz Gordon, 
        otrząsając się z trudem z 
        podziwu, w jakim był pogrążony. 
        - Co zrobimy, gdy wróci? 
        Niewesoła to sprawa pod tym 
        jednym względem. 
          Eryk zapomniał prawie o Neilu 
        pod wpływem przemożnego 
        zdumienia oraz radości. 
        Świadomość, że uniknął nagłej i 
        gwałtownej śmierci, nie 
        owładnęła dotąd jego myślami. 
          - Musimy mu przebaczyć, panie 
        Gordon. Wiem, jakie uczucia 
        żywiłbym względem człowieka, 
        który odebrałby mi Kilmeny. W 
        swym bólu uległ złemu porywowi, 
        lecz pomyśl pan, ile stąd 
        wynikło dobrego.
          - No tak. Nie zmienia to 






        jednak strasznej prawdy, że 
        chłopak żywi w sercu mordercze 
        zamiary - i byłby pana zabił. 
        Wszechmocna opatrzność nie 
        dopuściła, by popełnił dzisiaj 
        zbrodnię i skierowała zło ku 
        dobremu. Lecz zawinił on 
        zamiarem i myślami. A my 
        przywiązaliśmy się do chłopca, 
        wychowaliśmy, jak własne dziecko 
        i kochaliśmy go mimo wszystkich jego 
        wad. Ciężka to rzecz dla nas i 
        nie wiem, co mamy uczynić. Nie 
        możemy przyjąć go tak, jakby się 
        nic nie stało. Nie będziemy 
        mogli mu już nigdy zaufać. 
          Lecz Neil Gordon rozstrzygnął 
        sam swoją sprawę. Kiedy Eryk 
        powrócił tego dnia do domu, 
        zastał Roberta Williamsona przy 
        kredensie, raczącego się 
        kawałkiem chleba z serem po 
        jeździe na stację. Tymoteusz 
        siedział na stole w swym 
        strojnym aksamitnym futerku i 
        spożywał z powagą smaczne kąski, 
        rzucane mu przez Roberta. 
          - Dobry wieczór panu. No, rad 
        jestem, że pan jakoś raźniej 
        wygląda. Mówiłem żonie, że to 
        pewnie tylko zwykła sprzeczka 
        zakochanych. Martwiła się panem. 
        Ale nie chciała dopytywać się. 
        Ona nie należy do tych osób, 
        które czują się nieszczęśliwe, 
        nie mogąc wtykać ustawicznie 
        nosa w cudze sprawy. Ale cóż się 
        tam stało dziś wieczorem u 
        Gordonów, proszę pana? 
          Eryk spojrzał ze zdziwieniem. 
        O czymże mógł się Robert tak 
        prędko dowiedzieć? 
          - O czym pan mówi? - zapytał.
          - No, my tam na stacji, 
        domyślaliśmy się, że coś musiało 
        zajść, jeśli Neil Gordon 
        pojechał w taki sposób na 
        wycieczkę. 
          - Neil pojechał! Na  
        wycieczkę! - wykrzyknął Eryk.
          - Ano tak. Przecież pan wie, 
        że pociąg wycieczkowy odszedł 
        dziś wieczorem. A w nocy 
        przesiądą się na statek. Od nas 
        pojechało ze dwunastu chłopaków. 






        Staliśmy sobie przed stacją i 
        gwarzyliśmy, a tu Lincoln Frame 
        zajechał pędem, a z bryczki 
        wyskoczył Neil. Wpadł do kasy, 
        kupił bilet i wsiadł do pociągu, 
        nie zamieniwszy z nikim słowa. A 
        chmurny był jak noc. Takeśmy się 
        zdziwili, że żaden z nas nie 
        odezwał się, aż gdy go już nie 
        było. Lincoln nie wiedział 
        wiele. Neil przybiegł do niego o 
        zmroku, a wyglądał, jakby 
        uciekał przed policją. Chciał 
        sprzedać Lincolnowi czarnego 
        źrebaka za sześćdziesiąt 
        dolarów, jeżeli Lincoln zawiezie 
        go na stację tak, aby zdążył na 
        pociąg wycieczkowy. Źrebak był 
        własnością Neila i Lincoln miał 
        na niego dawno ochotę, tylko 
        Neil nie chciał przedtem słyszeć 
        o tym. Teraz więc Lincoln 
        skorzystał ze sposobności, a 
        ponieważ chłopak przyprowadził 
        źrebaka ze sobą, zaprzągł 
        natychmiast i zawiózł Neila na 
        stację. Nie miał on żadnych 
        rzeczy przy sobie i przez całą 
        drogę nie puścił pary z ust. 
        Domyśliliśmy się, że musiał 
        pokłócić się z Tomaszem. Czy wie 
        pan co o tym? A może był pan tak 
        zajęty swoją dziewczyną, że nie 
        miał pan ani uszu, ani oczu dla 
        czegokolwiek innego? 
          Eryk zastanowił się szybko. 
        Doznał wielkiej ulgi, 
        dowiedziawszy się o wyjeździe 
        Neila. Nie wróci on więcej i tak 
        było najlepiej dla wszystkich. 
        Robertowi trzeba powiedzieć choć 
        część prawdy, bo będzie i tak 
        wkrótce wiadome, że Kilmeny mówi. 
          - Owszem, były dziś pewne 
        nieprzyjemności u Gordonów - 
        odezwał się młody nauczyciel 
        spokojnie. - Neil zachował się 
        bardzo źle i przestraszył 
        okropnie Kilmeny - tak dalece, 
        że wydarzyła się rzecz doprawdy 
        zadziwiająca. Kilmeny zdołała 
        przemówić i teraz mówi doskonale. 
          Robert odłożył kawałek sera, 
        który niósł do ust na końcu noża 
        i wpatrywał się ze zdumieniem w 






        Eryka.
          - W imię Ojca i Syna!... A to 
        ci dopiero nadzwyczajna rzecz! - 
        wykrzyknął. - Czy pan mówi 
        poważnie? Czy też próbuje pan 
        zakpić ze mnie, starego? 
          - Nie, panie Williamson. 
        Zapewniam pana, że to szczera 
        prawda. Doktor Baker mówił mi, 
        że jakiś nagły wstrząs mógłby ją 
        uleczyć i tak się stało. A co do 
        Neila, sądzę, że nie wróci 
        więcej i uważam, iż dobrze 
        zrobił. 
          Nie chcąc rozprawiać dłużej o 
        tej sprawie, Eryk wyszedł z 
        kuchni. Idąc na górę do swego 
        pokoju, usłyszał, jak Robert 
        mruczał sam do siebie w 
        bezradnym zdumieniu: 
          - Jak żyję, nie słyszałem 
        czegoś podobnego - jak żyję... A 
        ty, Tymoteuszu, słyszałeś kiedy? 
        Ci Gordonowie to nieobliczalni 
        ludzie - co do tego nie ma dwóch 
        zdań. Żeby nawet chcieli, nie 
        potrafią postępować tak, jak 
        inni. Muszę zbudzić matkę i 
        opowiedzieć jej o tym, bo 
        inaczej nie zasnę. 
        
          Ostateczne zwycięstwo
        
          Teraz, kiedy wszystko ułożyło 
        się szczęśliwie, Eryk chciał 
        porzucić szkołę i wrócić do 
        rodzinnego miasta. Prawda, 
        zobowiązał się "na piśmie", że 
        obejmuje posadę nauczyciela na 
        rok. Lecz wiedział, że 
        opiekunowie zwolnią go, jeśli 
        postara się o odpowiedniego 
        zastępcę. Postanowił pozostać do 
        wakacji jesiennych, które 
        wypadały w październiku, a potem 
        wyjechać. Kilmeny obiecała, że 
        pobiorą się na wiosnę. Eryk 
        prosił o wcześniejszy termin, 
        lecz odmówiła z łagodną 
        stanowczością, a Tomasz i Jana 
        poparli ją.
          - Muszę nauczyć się wielu 
        rzeczy zanim będę mogła wyjść za 
        mąż - powiedziała Kilmeny. - I 
        chcę przyzwyczaić się widywać 






        ludzi. Odczuwam jeszcze pewien 
        lęk, ile razy widzę kogoś 
        obcego, chociaż zdaje mi się, że 
        tego nie okazuję. Będę chodziła 
        do kościoła z wujem i ciotką, a 
        także na zebrania Towarzystwa 
        Misyjnego. I wuj powiada, że 
        pośle mnie tej zimy do miasta do 
        jakiejś szkoły, o ile byś się na 
        to zgodził. 
          Eryk wyraził natychmiast swój 
        sprzeciw. Kilmeny w szkole! Nie 
        mógł po prostu myśleć o tym bez 
        śmiechu. 
          - Nie rozumiem dlaczego nie 
        może nauczyć się wszystkiego 
        czego jej potrzeba, równie 
        dobrze po wyjściu za mąż, jak 
        przedtem - wyrzekł przed jej 
        wujem oraz ciotką. 
          - Ale my chcemy mieć ją 
        u siebie jeszcze przez zimę - 
        wyjaśnił cierpliwie Tomasz 
        Gordon. - Będzie nam jej 
        okropnie brak, gdy wyjedzie, 
        proszę pana. Nie rozstawaliśmy 
        się z nią nigdy, ani na jeden 
        dzień, jest naszą jedyną 
        radością. Bardzo to miło, że pan 
        powiada, iż będzie nas 
        odwiedzała kiedy zechce. Ale to 
        zupełnie co innego. Będzie wtedy 
        należała do pańskiego świata, a 
        nie do naszego. I tak być 
        powinno - nie chcielibyśmy, aby 
        stało się inaczej. Ale pozostaw 
        nam ją jeszcze przez jedną zimę. 
          Eryk ustąpił, choć niezbyt 
        chętnie. 
          - Ostatecznie - pomyślał sobie 
        - Lindsay nie jest znów tak 
        daleko od Queenslea, a istnieją 
        przecież statki i pociągi. 
          - Czy napisał pan już o 
        wszystkim swemu ojcu? - zapytała 
        Jana z niepokojem. 
          Nie, nie uczynił tego jeszcze. 
        Ale wróciwszy do domu, skreślił 
        dokładne sprawozdanie z całego 
        lata i wysłał je ojcu. Pan 
        Marshall senior odpowiedział na 
        list, zjawiając się osobiście. 
          W parę dni później zastał Eryk 
        po powrocie ze szkoły ojca, 
        siedzącego w czyściutkim, 






        wymuskanym bawialnym pokoju pani 
        Williamson. Sprawę listu 
        poruszyli jednak dopiero po 
        kolacji. Skoro znaleźli się 
        sami, pan Marshall odezwał się 
        bez wstępów.
          - Eryku, cóż tam z tą 
        dziewczyną? Mam nadzieję, że nie 
        zrobiłeś głupstwa? Bo coś mi się 
        to nie bardzo podoba. 
        Dziewczyna, która była niema od 
        urodzenia i nie posiada prawa do 
        nazwiska ojca - dziewczyna 
        wiejska, wychowana w takiej 
        miejscowości jak Lindsay! twoja 
        żona będzie musiała zająć 
        miejsce twej matki - a matka 
        była kobietą wyjątkową. Czy 
        uważasz, że ta dziewczyna jest 
        tego godna? To niemożliwe! Dałeś 
        się zwieść ładnej twarzy, 
        świeżej wiejskiej urodzie. 
        Spodziewałem się, że wynikną 
        jakieś przykrości z tej twojej 
        zachcianki, aby objąć tutaj 
        posadę nauczyciela.
          - Poczekaj ojcze, aż zobaczysz 
        Kilmeny - rzekł Eryk i 
        uśmiechnął się.
          - Hm. To samo powiedział mi 
        Dawid Baker. Otrzymawszy twój 
        list, poszedłem od razu do 
        niego, gdyż wiedziałem, że musi 
        być jakiś związek pomiędzy tym 
        listem, a tajemniczym pobytem 
        Dawida w Lindsay, co do którego 
        nie mogłem wydobyć z niego słowa 
        ani prośbą, ani groźbą. 
        Powiedział mi tylko: "Niech pan 
        poczeka, aż pan pozna Kilmeny 
        Gordon". Dobrze, poczekam do tej 
        chwili, ale pamiętaj, że będę 
        patrzył na nią oczyma człowieka 
        sześćdziesięciopięcioletniego, a 
        nie dwudziestoczteroletniego 
        młodzieńca. I jeśli nie jest 
        taka, jaką twoja żona powinna 
        być, wyrzekniesz się jej, albo 
        też będziesz sobie sam radził w 
        życiu. Jeśli zechcesz bowiem 
        popełnić głupstwo i zmarnować 
        sobie życie, nie przyłożę do 
        tego ręki. 
          Eryk zagryzł wargi, lecz rzekł 
        tylko spokojnie: 






          - Chodź ze mną, ojcze. 
        Pójdziemy teraz do niej. 
          Udali się okrężną drogą, 
        gościńcem.
          Nie zastali Kilmeny w domu. 
          - Jest w sadzie - wyjaśniła 
        Jana. - To jej ulubione miejsce 
        i spędza tam cały swój wolny 
        czas. Lubi uczyć się w sadzie. 
          Ojciec i syn usiedli i 
        rozmawiali chwilę z Tomaszem i 
        jego siostrą. Wyszedłszy od 
        Gordonów pan Marshall odezwał 
        się:
          - Ci ludzie podobają mi się. 
        Gdyby Tomasz był taki, jak 
        Robert Williamson nie czekałbym 
        nawet, aby zobaczyć twoją 
        Kilmeny. Ale oboje Gordonowie są 
        bez zarzutu - szorstcy i 
        małomówni, ale znać dobry ród - 
        oraz wrodzoną szlachetność i 
        siłę charakteru. Tylko powiem 
        szczerze, że mam nadzieję, iż 
        twoja ukochana nie ma takich 
        ust, jak jej ciotka. 
          - Usta Kilmeny są niby 
        ucieleśniona pieśń miłosna - 
        odpowiedział Eryk z zapałem.
          - Hm - zauważył pan Marshall. 
        - No - dodał po chwili bardziej 
        pobłażliwie - byłem także poetą 
        przez sześć miesięcy mego życia, 
        kiedy starałem się o twoją matkę. 
          Kilmeny czytała, siedząc na 
        ławce pod krzewami bzu, gdy 
        weszli do sadu. Powstała i 
        podeszła nieśmiało na ich 
        spotkanie, gdyż odgadła kim był 
        wysoki, siwy pan, towarzyszący 
        narzeczonemu. Gdy się zbliżała, 
        Eryk zauważył z uczuciem 
        radosnej dumy, że nie wyglądała 
        nigdy bardziej uroczo. Miała na 
        sobie sukienkę ulubionego, 
        niebieskiego koloru, uszytą 
        ładnie i skromnie, tak, jak 
        wszystkie jej sukienki. 
        Uwydatniała ona przepięknie 
        linie jej smukłej, wiotkiej 
        postaci. Lśniące, czarne 
        warkocze upięte były wokół 
        głowy, a zdobiące je dwa dzikie 
        astry jaśniały przy nich, niby 
        bladopurpurowe gwiazdy. Twarz 






        jej była lekko zapłoniona pod 
        wpływem podniecenia. Kilmeny 
        wyglądała jak młodziutka 
        księżniczka w błyszczącej 
        koronie, którą tworzyły 
        czerwonawe 
        promienie słońca, padające 
        poprzez listowie starych drzew 
        na jej głowę. 
          - Ojcze, oto Kilmeny - odezwał 
        się Eryk z dumą. 
          Młoda dziewczyna podała panu 
        Marshallowi rękę, szepcząc 
        nieśmiało słowa powitania. On 
        zaś ujął tę rękę i przytrzymał 
        ją w swojej, wpatrując się tak 
        uważnie i przenikliwie w twarz 
        Kilmeny swemi bystrymi oczyma, 
        że nawet jej szczere spojrzenie 
        nie wytrzymało tego wzroku. Po 
        czym przyciągnął ją do siebie i 
        złożył z powagą delikatny 
        pocałunek na jej białym czole. 
          - Moja droga - rzekł - cieszę 
        się i jestem dumny, że zgodziłaś 
        się zostać żoną mojego syna - a 
        moją bardzo kochaną i szanowaną 
        córką. 
          Eryk odwrócił się szybko, 
        chcąc ukryć wzruszenie. Twarz 
        miał rozjaśnioną jak człowiek, 
        który widzi swą przyszłość w 
        najpromienniejszych barwach.