tytuł: "Historia wychowania" - Przewodnik autor: Joanna Kuryło-Omelianiuk, Ewa Romanowska, Teresa Zaniewska Białystok 1996 Recenzja naukowa: prof. dr hab. Jan Hellwig Projekt graficzny okładki, redakcja techniczna: Wojciech Siwak Skład komputerowy programem Aldus Pagemaker PL: Mirosław Lazuk D Copyright by T,N N Wydawnictwo Uniwersyteckie przy Stowarzyszeniu Absolwentów i Pracowników Wydziału Pedagogiki Psychologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku 15-328 Białystok ul Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./fax.: 42-23-10 Białystok 1996 ISBN 83-86696-14-1 Książka finansowana przez Wydział Pedagogiki i Psychologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku Druk: ORTHDRUK, Sp. z o.o., Białystok, ul. Składowa 9 * * * Spis treści 1. Historia wychowania jako nauka................................................................ 62. Wychowanie u ludów pierwotnych ............................................................ 83. Koncepcje wychowania w kulturach starożytnego Wschodu................... 104. Dorycki i joński model wychowania ........................................................ 135. Nowatorski charakter wczesnej sofistyki i jej znaczenie w dziejach wychowania ................................................... IS6. Działalność pedagogiczna Sokratesa (469-399 p.n.e.)w przekazie literackim ............................................................................. 177. Platon (427-347 p.n.e.) jako pedagog....................................................... 198. Poglądy pedagogiczne Arystotelesa (384-322 p.n.e.) ............................... 219. Wychowanie w epoce hellenistycznej ...................................................... 2310. Koncepcje wychowawcze w starożytnym Rzymie ................................. 251 I . Chrześcijaństwo a wychowanie klasyczne ............................................. 2812. Wartości pedagogiczne w kulturze wczesnego średniowiecza ............... 30I 3. Narodziny uniwersytetów w Europie Zachodniej .................................. 3214. Szkolnictwo w Polsce średniowiecznej .................................................. 35I5. Uniwersytet Krakowski i jego znaczenie................................................ 3716. Idee pedagogiczne humanizmu............................................................... 3917. Poglądy pedagogiczne przedstawicieli polskiego Odrodzenia ............... 4218. Reformacja i jej znaczenie w dziejach oświaty ...................................... 4519. Szkolnictwo różnowiercze w Polsce ...................................................... 4720. Szkolnictwo jezuickie ............................................................................. 502 1. Powstanie Akademii Zamoyskiej ........................................................... 5222. System pedagogiczny Jana Atnosa Komeńskiego ( l 592-1670) ............. 5523. Wartości pedagogiki Johna Locke'a ( 163?-1704) .................................. 5824. Pedagogika francuskiego Oświecenia .................................................... 6125. Szkolnictwo polskie w XVIII w. ............................................................ 6426. Komisja Edukacji Narodowej - działalność i znaczenie ......................... 67 ?7. I'ociątki wychowania specjalnego w Europie ........................................ 71 '.i I'nyozy.la wychowawcza Fryderyka Fróbla ( 1782-1852) .................... 75 ?). 'I'coria i praktyka wychowawcza ,fana Henryka Pestalozziego ( 1746-1827) ............................................. 77 30. Myśl pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta ( 1776- I 841 ) .................... 79 31. Poglądy i działalność pedagogiczna Fryderyka Adolfa Diesterwega ( 1790-1866) .......................................... 81 32. Pedagogika pozytywistyczna Herberta Spencera ( 1820-1903) .............. 84 33. Idee pedagogiczne socjalizmu utopijnego .............................................. 8634. Szkolnictwo w Księstwie Warszawskim ..............................................,. gg35. Sytuacja oświatowa w zaborze rosyjskim w latach 1795-1815 .............. 9036. Uniwersytet Wileński w latach 1803-1832............................................. 9237. Szkolnictwo w Królestwie Polskim przed i po powstaniu listopadowym....................................................... 9638. Oświata w Królestwie Polskim w II połowie XIX wieku....................... 9939. Myśl pedagogiczna w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku ............................................................. 10140. Sytuacja oświaty polskiej w zaborze pruskim w latach 1795-1815..... 10441. Oświata w Wielkim Księstwie Poznańskim ......................................... 10642. Szkolnictwo polskie w zaborze pruskim w okresie Kulturkampfu....... 10943. Organizacja oświaty w zaborze austriackim w latach 1772-1848 ........ I 1 144. Oświata polska w Wolnym Mieście Krakowie..................................... 1 1445. Szkolnictwo w Galicji w okresie autonomii ......................................... 1 1646. Kierunki w pedagogice przełomu XIX i XX wieku ............................. 12047. Szkoła pracy Johna Dewey'a ( 1859-1952 ) i Georga Kerschensteinera ( 1854-1932) .........................................."" 122 48. Naturalizm Ellen Key ( 1849-1926) i Marii Montessori ( 1870-1952) .. 124 49. Pedagogika Emrla Durkheuna ( 1858-1917) ......................................... 12' S0. Pedagogika kultury: Wilhelm Dilthey (1833-191 1 ) ............................. 12 51. Organizacja szkolnictwa w Drugiej Rzeczypospolitej.......................... 131 52. Polska myśl pedagogiczna w Drugiej Rzeczypospolitej: ..................... 13. 53. Oświata polska w czasie 1I wojny światowej ....................................... 14. 54. Oświata polska na obczyźnie w czasie II wojny światowęj.................. 14( 55. Odbudowa szkolnictwa w Polsce w latach 1944-1948......................... 150 56. Literatura podstawowa ......................................................................... 155 Wstęp Do rąk studentów pedagogiki studiów stacjonarnych i zaocznych oraz wszystkich zainteresowanych przedmiotem oddajemy przewodnik do historii wychowania. Znane nam opracowanie Władysławy Błońskiej "Historia wychowania. Przewodnik dla studentów" (Katowice 1977) niedostępne już na rynku księgarskim, a ponadto znacznie zdezaktualizowane i przestarzałe (szczególnie w doborze literatury) nie satysfakcjonuje dziś w pełni historyka wychowania. Dlatego też podjęłyśmy próbę przedstawienia nowej propozycji w tym zakresie. Jednym z celów nauczania historii wychowania jest kształcenie kultury pedagogicznej studentów. Przekonanie to wpłynęło na dobór tematyki oraz prezentowanej literatury. Treści historii wychowania obejmują materiał o wiele obszerniejszy, toteż naszą propozycję traktować nale'zy jako jednąz wielu możliwych do realizacji w zakresie tego przedmiotu. Bogata jest również literatura; ograniczyłyśmy się zatem - w większości wypadków - do odnotowania pozycji najnowszych. W tym wypadku nasz wybór jest również autorską propozycją. Nie uwzględniłyśmy podziału prezentowanej tematyki między wykłady i ćwiczenia, bądź konwersatoria, chcąc tym samym stworzyć osobom realizującym przedmiot możliwość swobodnego wyboru zagadnień. Każdy z prezentowanych tematów zawiera uszczegółowione zagadnienia stanowiące strukturę tytułowego hasła oraz problemy, na które - jak sądzimynależy zwrócić uwagę podczas realizacji ćwiczeń i wykładów. Wsjcazujemy również źródła oraz literaturę przedmiotu, której różnorodność i wieloaspektowość ujęcia w niej danego tematu, pozostawia możliwość wyboru osobom prowadzącym ćwiczenia i wykłady. Podajemy również przykładowe pytania ułatwiające studentom sprawdzenie i ocenę zakresu przyswojonej wiedzy. Uszczegółowiona tematyka oraz pytania i problemy mogą być wykorzystane również do celów egzaminacyjnych. Ocenę praktycznej przydatności naszego "Przewodnika" pozostawiamy Wykładowcom i Studentom. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi, które prosimy kierować na adres: Zakład Historii Wychowania i Myśli Pedagogicznej, ul. Świerkowa 20, 15-328 Białystok. Autorki i Wydawca Białystok, październik 1995 Historia wychowania jako nauka Miejsce historii wychowania w systemie nauk pedagogicznych - Narodziny i rozwój historii wychowania w Polsce - Historyczny sposób myślenia w nauce o wychowaniu - Przedmiot histońi wychowania i cele kształcenia historyczno-wychowawczego - Historiografia pedagogiczna w opiniach polskich historyków wychowania; potrzeby i perspektywy - Rola histońi wychowania w edukacji nauczycielskiej - Podział źródeł; ważniejsze źródła, podręczniki i czasopisma ("Rozprawy z Dziejów Oświaty", "Przegląd Historyczno-Oświatowy") Literatura Barycz H.: Rozwój historii oświaty, wychowania i kultury w Polsce, Kraków 1949 Draus J.: Działalność oświatowa Łukasza Kurdybachy w latach 1940-1946, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. XXVI, red. J. Miąso, Ossolineum, Wrocław 1984 Hellwig J.: Badania nad współczesną histońą wychowania, "Życie Szkoły Wyższej" 1990, nr 6 Hellwig J.: Z dziejów historii wychowania i jej teorii w Polsce, "Kwartalnik Pedagogiczny" 199?, nr 1 Hellwig J. Z problematyki metodologii historii wychowania w Polsce Ludowej, "Przegląd Humanistyczny" 1988, nr 4/5 Miąso J.: Historia wychowania. Stan i perspektywy, (w:) O sytuacji w naukach pedagogicznych, red. W. Okoń, Wrocław 1989 Michalski S.: Miejsce histońi wychowania w systemie nauk pedagogicznych, (w:) Prace Komisji Pedagogiki i Psychologii, t. 9, 1979 Michalski S.: Rola histońi wychowania na studiach pedagogicznych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego, Pedagogika-Histońa Wychowania 1980, nr 10 Mrozowska K.: Historia wychowania a nauki pedagogiczne, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 1978, nr 1 /2 Mrozowska K.: Rola historii wychowania w kształceniu pedagogicznym. Przeszłość, stan obecny i postulaty, (w: ) Rocznik Nauk Pedagogicznych, t. 12, 197? Wołoszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba zarysu encyklopedycznego, Wydawnictwo Instytutu Badań Edukacyjnych, Warszawa 1984 Z zagadnień metodologii historii wychowania, red. S. Michalski i S. Truchim, łódź 1965 Pytania i problemy - Omów przedmiot i zadania histońi wychowania. - Przedstaw powiązania historii wychowania z innymi dziedzinami wiedzy. - Wymień twórców histońi wychowania w Polsce. - Omów ważniejsze źródła i opracowania do nauczania historii wychowania. - Dlaczego histońa wychowania jest ważna w edukacji nauczycielskiej? (tz) Wychowanie u ludów pierwotnych - Metody badań początków wychowania w społeczeństwie - Teorie na temat genezy wychowania - Wychowanie jako zjawisko społeczne - Periodyzacja dziejów prehistorycznej epoki ludzkości - Okres hórdy pierwotnej - Wychowanie w okresie demokracji wojskowej inicjacja jako zalążek instytucji wychowania funkcje inicjacji Zmiany w zakresie wychowania w okresie demokracji wojskowej Charakterystyka istotnych cech wychowania u ludów pierwotnych Literatura Źródla Chałasiński J.: Społeczeństwo i wychowanie, PWN, Warszawa 1958 Krzywicki L.: Pierwotna szkoła uobywatelnienia, "Przegląd Socjologiczny", t. VII, 1964 Krzywicki L.: Pierwociny więzi społecznej, Dzieła t. I, Warszawa 1957 Malinowski B.: Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji. Miłość, małżeństwo i życie rodzinne u krajowców wysp Triobranda Brytyjskiej Nowej Gwinei, Warszawa 1957 Malinowski B.: Szkice z teorii kultury, Książka i Wiedza, Warszawa 1958 Opracowania Alt R.: Wychowanie u ludów pierwotnych, PWN, Warszawa 1966 Mead M.: Trzy studia, t. I - III, PIW, Warszawa 1986 Mysłakowski Z.: Podwójna geneza procesu wychowawczego, "Ruch Pedaboyczny" 1949, nr 1 Paluch A. K.: Malinowski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981 Nytania i problemy - Jakie metody i nauki służą poznaniu genezy i początków wychowania w społeczeństwie ludzkim? Jakie znasz teorie na temat genezy wychowania? - Podaj periodyzację dziejów prehistorycznej epoki ludzkości. - Omów wychowanie w okresie hordy pierwotnej. - Czym charakteryzuje się wychowanie w okresie ustroju rodowego? - Jakie cele realizował obrzęd inicjacji? Jakie zmiany zaszły w wychowaniu w okresie demokracji wojskowej? - Scharakteryzuj istotę wychowania u ludów pierwotnych. (jko) 8 Koncepcje wychowania w kulturach starożytnego Wschodu Wychowanie w starożytnych Chinach organizacja wychowania i powstawanie pierwszych szkół charakterystyka ideału wychowania w okresie dynastii Czou rodzaje szkół degeneracja ustroju feudalnego Chin walka z rozbiciem feudalnym Chin (poglądy wychowawcze Konfucjusza) rozwój szkolnictwa państwowego (rodzaje szkół oraz ich program) przebieg i znaczenie egzaminów państwowych wychowanie kobiet w starożytnych Chinach Rozwój różnorodnych form wychowania w staro'rytnym Egipcie związek warunków naturalnych starożytnego Egiptu z 'zyciem umysłowym Egipcjan rozwój kształcenia zawodowego okresy rozwoju oświaty egipskiej i ich charakterystyka - Szkolnictwo Sumerów kształcenie pisarzy szkoły sumeryjskie ośrodkami życia kulturalnego i naukowego praktyczny charakter wiedzy - Oświata babilońska wpływ kapłanów na życie kulturalne Babilonii nauka w szkołach babilońskich - Wychowanie starożytnych Żydów organizacja szkół 10 wpływ stosunków społecznych na szkolnictwo obrona narodowo-patriotycznego charakteru wychowania przed wpływami hellenizmu (powstawanie szkół elementarnych) metody nauczania i środki dydaktyczne w szkołach żydowskich I Literatura %',ródła konfucjusz, Szy-king, Szu-king, (w:) Antologia literatury chińskiej w wyborze i przekładach J. Chmielewskiego, A. Dębnickiego, W. Jabłońskiego, O. Wojtasiewicza, PWN, Warszawa 1956 )pracowania t'ywilizacja staro'zytna, red. A. Cotarelli, Łódź 1990 ( ilombiowski K., Szwejkowska H.: Książka rękopiśmienna i biblioteka w stanotytności i w średniowieczu, PWN, Warszawa - Wrocław 1983 (iranet M.: Cywilizacja chińska, PIW, Warszawa 1995 Kramer S.: Historia zaczyna się w Sumerze, Warszawa 1961 Montet P.: Życie codzienne w Egipcie, PIW, Warszawa 1964 `labłocka J.: Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław-Warszawa I x)82 Pytania i problemy Kiedy formowały się najstarsze w świecie szkoły i początki zorganizowanego wychowania w starożytnych Chinach? Scharakteryzuj ideał wychowania w okresie dynastii Czou? Omów postulaty wychowawcze Konfucjusza. Jaki był przebieg i znaczenie egzaminów państwowych w staro'zytnych Chinach? - Scharakteryzuj wychowanie kobiet w starożytnych Chinach. -- Jak przebiegał i od czego zależał rozwój różnorodnych fonu wychowania w starożytnym El,ipcie? W czym przc;jawiał się wpływ kapłanów na życie kulturalne Babilonii? .laki wpływ miały stosunki społeczne na wychowanie starożyhrych %ydciw? .lak zmieniło się wychowanie starożytnych Żydów pod wpływem kultury hellenistycznej? -- Scharakteryzuj metody nauczania i środki dydaktyczne w szkołach 'zydowskich. Dorycki i joński model wychowania - Polityczno-społeczne uwarunkowania wychowania w Sparcie i Atenach -- Dwa okresy wychowania spartańskiego - Likurg jako mityczny prawodawca Sparty -- Spartańska organizacja wychowania państwowego dla celów militarnych (jko) - Ocena doryckiego modelu wychowania: znaczenie oraz wpłyvy w historii i współczesności (np. Platon, ideologia faszystowska, totalitaryzm) -- Wartości duchowe Ateńczyków -- Opieka nad dzieckiem i wychowanie w okresie dzieciństwa -- Ideał kalokagathii -- Model i charakter szkoły ateńskiej: nauka u łnamatysty wychowanie muzyczne wychowanie fizyczne (penthatlon) metody nauczania powinności nauczyciela i obowiązki ucznia rola efebii ateńskiej -- Wychowanie antyczne a wychowanie nowoczesne Literatura ,ródia Wychowanie spartańskie. Wybór pism Ksenofonta, oprac. J. Schnayder, Wrocław 1966, (w:) S. Możdżeń, Teksty źródłowe do dziejów wychowania. Starożytność, t. 1, Dom Wydawniczy "Strzelec", Kielce 1993 'T'radycyjne wychowanie w Atenach, (w:) S. Moźdżeń, j.w. 13 Opracowania Bravo B., Wipszycka E.: Historia starożytnych Greków t. 1- II, PWN;Warszawa 1988 Flaceriere R.: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, PIW, Warszawa 1985 Hammond N. G. L.: Dzieje Grecji, PIW, Warszawa 1977 Jaeger W.: Paideia, t. 1, Grecja archaiczna, rozkwit i kryzys kultury ateńskiej, przeł. M. Plezia, Warszawa 196? Kumaniecki K.: Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1988 Lipiec J.: Kalokagatia, PWN, Warszawa-Kraków 1988 Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, PWN, Warszawa 1990 Marrou H. L: Historia wychowania w starożytności, PIW, Warszawa 1969 Wróblewski W.: Spór o nowy ideał wychowawczy na przełomie V i IV wieku przed Chrystusem w Atenach. Pomiędzy ergon i logos, (w:) Księga pamiątkowa poświęcona Prof. Zofii Abramowiczównie, Toruń 1987 Zieliński T.: Ideał wychowania w starożytności i u nas, "Oświata i Wychowanie" 1929, nr 3 Pytania i problemy - Dlaczego w Sparcie wyróżnia się dwa okresy wychowania? - Na czym polegało kształcenie moralności totalitarnej w Sparcie? - Wyjaśnij pojęcie: wypowiedź lakońska. - Scharakteryzuj szkołę ateńską. - Wyjaśnij pojęcia: palestra, pedotriba, penthatlon, efebia. - Wskaż różnice w systemach wychowawczych Sparty i Aten. (tz) Nowatorski charakter wczesnej sofistyki i jej znaczenie w dziejach wychowania Społeczne, polityczne i kulturowe warunki rozwoju sofistyki w Atenach Przedstawiciele wczesnej sofistyki i ich poglądy (sensualizm, relatywizm, praktycyzm i konwencjonalizm) Pitagorejczycy jako twórcy pierwowzoru modelu kształcenia i wychowania proponowanego przez sofistów Ideał wychowawczy sofistów (paideia i "arete" w koncepcji sofistów) Składniki procesu wychowania (didaskalia, mathesis, askessis); fonnalny i merytoryczny aspekt kształcenia; metody i formy działalności pedagogicznej sofistów Znaczenie wczesnej sofistyki w dziejach wychowania literatura 'łródta Pittagoras: Wybór pism, (w:) Gajda J.: Sofiści, WP, Warszawa 1989, I 5-229 (iorgiasz: Wybór pism, (w:) Gajda J.: Sofiści j.w., s. 230-251 I'rudikos: Wybór pism, (w:) j.w., s. 252-260 • (pracowania 1' laceliere R.: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, PWN, Warszawa ('185, s. 103-107 C iajda J.: Prawo natury i wnowa społeczna w filozofii przedsokratejskiej, Wylawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1986 (iąjdaJ.: Sofiści, WP, Warszawa 1989 .laeger W.: Humanizm i teologia, przeł. S. Zawadzki, Warszawa 1957, s. 38, 4I Jaeger W.: Paideia, przeł. M. Plenia, t. l, Warszawa 196?, s. 309, 313, 318 15 KrokiewiczA.: Protal;oras i Gorgiasz, (w:) Epoka Peryklesa, red. K. Kwnaniecki, K. Michałowski, L. Winniczuk, PZWS, Warszawa 1949 Krokiewicz A.: Zarys filozofii I,reckiej. Od Talesa do Platona, Warszawa 1971 Legowicz J.: Zarys historii filozofii, WP, Warszawa 1976, s. 66-70 Marrou H. L: Historia wychowania w starożytności, przeł. S. Łoś, PIW, Warszawa 1969 Wróblewski W.: Pojęcie arete w II połowie V wieku p.n.e. Protagoras-Gorgiasz-Demokryt, UMK, Toruń 1979 Pytania i problemy - Scharakteryzuj sytuację społeczną, polityczną i kulturalną Aten w okresie pojawienia się sofistów. - Wymień znanych ci przedstawicieli wczesnej sofistyki. - Podaj podstawowe założenia koncepcji wychowawczej sofistów. - Jaki był ideał wychowania w koncepcji sofistów? - Jakich przedmiotów nauczali i jakimi metodami posługiwali się sofiści? - Omów znaczenie wczesnej sofistyki dla dziejów oświaty. 1"' Działalność pedagogiczna Sokratesa (469-399 p.n.e.) w przekazie literackim Źródła wiedzy o życiu i działalności Sokratesa (Arystofanes, Ksenofont, Platon) Poglądy etyczne Sokratesa (intelektualizm etyczny) Rola nauczyciela w przekazywaniu wiedzy Metody nauczania w nauce Sokratesa: ironia sokratejska metoda elenktyczna metoda majeutyczna indukcja iokrates jako orędownik doskonalenia duszy (problem samowiedzy) Sokrates a sofiści 'l,naczenie Sokratesa (np. Janusz Korczak jako "współczesny Sokrates") -- Wyjaśnij pojęcia: arete, element merytoryczny wiedzy, element formalny wiedzy, erystyka, lekarz dusz. hifratura - Podaj przykład sofizmatu. Wytar pism o Sokratesie, (w:) Krońska L: Sokrates, WP, Warszawa 1983 (er) irncowania t'nar S.: Sokrates jako niedościgniony wzór nauczyciela, "Przyjaciel Szko" 191(1 lgr W.: Paideia, t. 2, Sokrates, Platon, Warszawa 1964 It-•iski I.: Sokrates, WP, Warszawa 1983 I."kn•wicz A.: Sokrates, IW PAX, Warszawa 1958 1 nwici J.: Zarys historii filozofii, WP, Warszawa 1976 lurek S.: Sokrates jako nauczyciel, "Życie Szkoły" 1926, nr 8/9 n:-: Sikora A.: Spotkania z filozofią, "Iskry", Warszawa 1975 Sikora A.: Siedmiu l,r-eckich filozofów, Warszawa 1983 Palacz R.: Klasycy filozofii, Warszawa 1988 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii. Filozofia starożytna i średniowieczna, t. I, PWN, Warszawa 1978 Pytania i problemy - Skąd czerpiemy naszą wiedzę o życiu i działalności Sokratesa? - Na czym polega intelektualizm etyczny Sokratesa? - Omów metody nauczania, którymi posługiwał się Sokrates. - Porównaj poglądy pedagogiczne Sokratesa i sofistów. - Czy nazwanie Janusza Korczaka "współczesnym Sokratesem" uznajesz za słuszne? Uzasadnij swoją odpowiedź. (tz) Platon (427-347 p.n.e.) jako pedagog (ilówne założenia filozofii Platona; świat idei i świat rzecry ( ńanice i możliwości wychowania człowieka; natywistyczna koncepcja poznania Wizja sprawiedliwego państwa i jej psychologiczne uzasadnienie system wychowawczy Platona: mędrzec-filozof, człowiek sprawiedliwy - ideałem wychowawczym Platona etapy wychowania; przedmioty nauczania; literatura szkolna; idea obowiązkowej szkoły państwowej; wychowanie kobiet; próby charakteru jako czynnik selekcji w wychowaniu; rola gimnastyki i muzyki; cenzura i nadzór państwa nad wychowaniem 1)i.iałalność Akademii Platona; najwybitniejsi uczniowie l i lozofa Komentatorzy myśli pedagogicznej Platona Itrratura illvrn Prawa, ks. I, przeł. i oprac. M. Maykowska, PWN, Warszawa 1960 irIrrn Wypisy, (w:) Witwicki W.: Platon jako pedagog, Nasza Księgarnia, WtAruwu 1947 i'Ilrrrr Wybór pism, (w:) Leśniak K.: Platon, WP, Warszawa 1993 l1"rly pedagogiczne Platona (z dzieł "Państwo" i "Prawa"), (w: ) Źródła do ci_ów wychowania i myśli pedagogicznej, wybór i oprac. S. Wołoszyn, t. 1, pWN, Warszawa 1965, s. 56-71. tlieeawania llmln'iyka D.: Platon a wychowanie, "Meander" 1984, z. 9/10, s. 393-405 tlacliere R.: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, PIW, Warszawa I'M 5 t9 Harwas E.: O pedagogice Platona jako przeciwstawieniu materialistycznej teorii wychowania, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Poznańskiego nr 50, Filozofia 1964, z. 7 Kuros 1.: Poglądy pedagogiczne Platona w "Państwie" i "Prawach", "Kwartalnik Pedagogiczny" 1957, nr 4 Leśniak K.: Platon, WP, Warszawa 1993 Orłow M.: Zagadnienie szkoły twórczej w rozumieniu Platona "Życie Szkoły" 193?, nr 12, 1933, nr 1-12, 1934, nr 1-4 Poplon R. H., Stoll A.: Filozofia, Zysk i S-ka wydawnictwo, Poznań 1994 Sikora A.: Spotkania z filozofią, "Iskry", Warszawa 1975, s. 46-58 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii, t. l, PWN, Warszawa 1970 Witwicki W.: Platon jako pedagog, Nasza Księgarnia, Warszawa 1947 Pytania i problemy - Dlaczego uznajemy Platona za idealistę obiektywnego i natywistę? - Wymień ważniejsze dzieła Platona. Przedstaw koncepcję wychowawczą Platona. Wskaż wpływy doświadczeń Sparty i Aten na system wychowawczy Platona. Na czym polegało znaczenie Akademii Platońskiej? (er) ?' Poglądy pedagogiczne Arystotelesa (384-322 p.n.e.) ('rynniki warunkujące rozwój człowieka t'ele wychowania w pedagogice Arystotelesa llnpy rozwoju duszy ludzkiej i odpowiadające im działania wychowawizc: wychowanie fizyczne (gimnastyka a wychowanie) wychowanie moralne (rola naśladownictwa i przyzwyczajenia; kara i nalnoda w wychowaniu) wychowanie intelektualne (trzy okresy kształcenia umysłu, In cedmioty nauczania) I:mpiryczna podstawa poznania ltupnie procesu uczenia się i wynikające z nich etapy pracy dydaktyczncj Poglądy Arystotelesa na kształcenie kobiet i niewolników Działalność Liceum Arystotelesa i wybitni uczniowie filozofa ItrHtura iróilht gity"iuteles (w:) Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, (przedruk z: Źródła u (iniurii wychowania, wybór S. Kot, t. 1, Kraków 1929), Wydawnictwo "Żak", Wnrsr,uwa 1994, s. l0-18 tyatuteles: Niektóre uwagi dotyczące rozumu, zmysłów i wyobraźni, (w: ) Ary(r)fntelcs: Dzieła wszystkie, t. 3, przekłady, wstępy i komentarze P. Siwek, PWN, VVtsxuwa 1992, s. 135-136 tybluteles: O duszy, PWN, Warszawa 1988 tatoteles: Polityka (fragnnenty dotyczące niewolnictwa, idealnego paastwa i nnych form ustroju), (w:) Mączkowska A.: Wybór źródeł do dziejów starożytty Grecji i hellenizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszaw ('?86, s. 76-87 lyloteles: Wybór pism, (w:) Leśniak K.: Arystoteles, WP, Warszawa 1965 21 Poglądy pedagogiczne Arystotelesa (z dzieł "Polityka" i "Etyka nikomachejska"), (w: ) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, wybór i oprac S. Wołoszyn), t. 1, PWN, Warszawa 1965, s. 74-93 Opracowania Banaszczyk T.: Pojęcie sprawiedliwości u Arystotelesa, "Studia Filozoficzne' 1973, nr 1, s. 151-169 Bernsztein J.: Platon i Arystoteles jako teoretycy wychowania, "Pokłosie Szkolne" 1930, nr 1-3, 1931, nr 7-9 Dąmbska L: O etyce Arystotelesa, "Filomata" 331 ( 1979), s. 51-57 Flaceliere R.: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, P1W, Warszawa 1985 Leśniak K.: Arystoteles, WP, Warszawa 1965 Plezia M.: Od Arystotelesa do "złotej legendy", IW PAX, Warszawa 1958 Poplon R. H., Stroll A.: Filozofia, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 1994. s. 14-19 Sikora A.: Spotkania z filozofią, "iskry", Warszawa 1975, s. 59-72 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii, t. I, PWN, Warszawa 1970 Wąsik W.: Poglądy pedagogiczne Platona i Arystotelesa ze stanowiska metodyki ogólnej, Warszawa 1912 Pytania i problemy - Omów główne założenia filozofii Arystotelesa i wskaż ich konsekweneje dla poglądów pedagogicznych tego myśliciela. - Przedstaw koncepcję duszy w ujęciu Arystotelesa. Jaki istnieje związek między rozwojem duszy i organizacją procesu wychowania? - Co oznacza termin: szkoła perypatetyków? - Jakie są według Arystotelesa czynniki warunkujące uczenie się? - Porównaj poglądy pedagogiczne Platona i Arystotelesa. - Która koncepcja wychowawcza - Platona, czy Arystotelesa jest ci bliższa? Uzasadnij swój wybór. Wychowanie w epoce hellenistycznej Powstanie i rozwój kultury hellenistycznej (330-30 p.n.e.) kultura helleńska a hellenistyczna główne ośrodki kultury i nauki ideał wychowania hellenistycznego (wychowanie helleńskie a hellenistyczne) program siedmiu sztuk wyzwolonych jako podstawa wykształcenia ogólnego Rozwój szkolnictwa elementarnego sypy szkół elementarnych proł,am kształcenia urząd gimnazjarchy powoływanie, obowiązki i pozycja społeczna nauczycieli lvliturna szkoła średnia uprzywilejowana pozycja gramatysty rmiany w wychowaniu fizycznym i muzycznym narodziny idei encyklopedycznego wykształcenia średniego I:febia w okresie hellenistycznym - I'nwstanie staro'zytnych uniwersytetów; rozwój nauki 111rr>ćttura ititu axyrhynchus 744 (list w sprawie porzucenia dziecka), (w:) Mączkow A Wybór źródeł do dziejów starożytnej Grecji i hellenizmu, Wydawniciwrr 1 huwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1986, s. 299 1'I'Ir ne RGinach 103 i Ryland 178 (kontrakt z mamką o wychowaniu niemowIr:tn pulrzutka), (w:) Mączkowska A.: Wybór źródeł do dziejów starożytnej t tri, Ir i hellenizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1 8f s 300-30 I (er) 23 Z życia rodzinnego i szkolnego w czasach hellenistycznych i rzymskich (z różnych źródeł), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, wybór i oprac. S. Wołoszyn, t. l, PWN, Warszawa 1965 Opracowania Bieńkowski T., Dobrzyński J.: Kierunki rozwoju nauki, PWN, Warszawa 1989 Kumaniecki K.: Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1987 Legowicz J.: Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1986 Marrou H. L: Historia wychowania w staro'zytności, PWN, Warszawa 1969 Plezia M.: Greckie koncepcje człowieka w dobie hellenistycznej, Roczniki Filozoficzne KUL 1958, z. 4 Rostropowicz J.: Rola i znaczenie rodziny w ujęciu literatury hellenistycznej. (w:) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994, s. 13-2G Świderek A.: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, PIW, Warszawa 1974 Tarn W.: Cywilizacja hellenistyczna, tłum. C. Kunderewicz, PWN, Warszawa 1957 Wipszycka E.: O staro'zytności polemicznie, WP, Warszawa 1994 Pytania i problemy - Wskaż okoliczności (przyczyny) formowania się kultury hellenistycznej. - Wymień najważniejsze cechy kultury hellenistycznej. - Jaką rolę odgrywała efebia w okresie kultury hellenistycznej? - Kim był gimnazjarcha? Jaką rolę pełnił w życiu szkoły hellenistycznej? - Przedstaw poglądy i pracę pedagogiczną Isokratesa. - Omów działalność ważnych ośrodków naukowych w czasach kultury hellenistycznej. (er) Koncepcje wychowawcze w starożytnym Rzymie Idenł wychowania w okresie Rzymu rodowego; dominacja tradycji roJrinnej Wychowanie rzymskie w okresie ustroju republikańskiego 1'uwqtnwanie szkół elementarnych w początkach ustroju republikańskiey. program nauczania metody It4°opcja kultury hellenistycznej w Rzymie 1'mvluwanie szkół średnich i ich program I'yuwienie się instytucji pedagogów łar.lalcenie kobiet 1'rrdatnwiciele rzymskiej myśli pedagogicznej: Cyceron, Vitrivius i'ailia. M. Terentius Varro - fwintn i wychowanie w okresie cesarstwa arkolnictwo elementarne ,koły średnie szkoły retoryczne aluunek cesarzy rzymskich do spraw oświaty 1'ctglctdy pedagogiczne Marka Fabiusza Kwintyliana ( 1-ł5 n.e.) cluuukterystyka ideah.t mówcy Imrtulaty pedagogiczne knr.lnłcenie domowe a wychowanie w szkole publicznej r.ndania szkoły średniej 25 24 Literatura Źródfa Cycero M. T.: Pisma filozoficzne, t. I - I I, Warszawa 1960/6 I Kwintylian M. F.: O wykształceniu mówcy, Ossolineum, Wrocław 1951 Pedagogika Kwintyliana, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, cr I (Przedruk z: Źródła do historii wychowania, wybór S. Kot, t. I, Kraków 1929) Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 Poglądy peda8ogiczne Kwintyliana (z dzieła "Kształcenie mówcy"), (w:) Źródł; do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. I, PWN Warszawa 1965 Opracowania Alfoldy G.: Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 199? Bizoń F.: Ideał wychowawczy Cycerona, wyd. 2, Katowice 1938 Brożek M.: Kształcenie i wychowanie w najdawniejszej starożytności rzytn skiej, "Meander" 1969 Carcopino J.: Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, P1W Warszawa 1960 Jundziłł J.: Elementy wychowania przez pracę w rzymskich teoriach wychowa nia w rodzinie rzymskiej okresu republiki, "Studia Pedabol;iczne" 1987, t. 14 Jundziłł J.: Niektóre czynniki wpływające na wysoką pozycję dziecka w rodzinie rzymskiej, (w:) Rodzina. Przeszłość-Teraźniejszość-Przyszłość, red. A Tchórzewski, Bydgoszcz 1988 Jundziłł J.: Specyfika wieku dziecięcego w oczach Rzymian okresu cesarstwa : wychowanie w rodzinie, Zeszyty Naukowe WSP, Bydoszez, Studia Pedabogiczne, 1992, z. 18 Jundziłł J.: Rzymskie zapatrywania na psychikę dziecka, Acta Univ. Wratisl Antiq. 199?, t. 16 Kumaniecki K.: Cyceron i jel;o współcześni, Warszawa 1959 Kumaniecki K.: Historia kultury staro'zytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszaw: 1977 I ,wn r I Iilozotia okresu Cesarstwa Rzymskiego. .lego miejsce w historii, Ittaklm i rnncrcnie, PWN, Warszawa 196? tłu+ttu 1 I I I listoria wychowania w starożytności, PWN, Warszawa 1969 ift#n .I I'.: h'tre enfant a Rome, Paris 1984 lIwkn V.: Narodziny i wczesna opieka nad dzieckiem w rodzinie rzym#, l,rr Nnuk. WSP, Bydgoszcz Studia Ped. 1991, z. 18 lItitt w ataro'zytnym Rzymie, red. J. Jundziłł, Bydgoszcz 1992 Wllittitik I ..: (,udzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, cz. I i 11, PWN. Wmszawa 1983 Inia i problemy t Inu'w kształtowanie się ideału wychowania w starożytnym Rzymie w ulemie ustroju rodowego, republikańskiebo i w okresie cesarstwa. 5uli:uvkteryzuj wpływy hellenizmu na wychowanie rzymskie. 1W aw działalność rzymskich szkół elementarnych. - WlnSnij pojęcia: ludus, trivis, literatur, kalkulator, pedagogium. harukteryzuj problem kształcenia kobiet w starożytnym Rzymie. klcli gnasz przedstawicieli rzymskiej myśli pedagogicznej? - charttkteryzuj poczynania cesarzy wobec oświaty rzymskiej. 1'i r•dsttlw postulaty pedaoiczne Marka Fabiusza Kwintyliana. ( )tu`w cechy ideału wychowania mówcy sformułowane przez M. F. Iwiityliana. (jko) 26 Chrześcijaństwo a wychowanie klasyczne ''""" L. : Życie codzienne w Afryce Północnej w czasach ."uey-n;i, I W PAX, Warszawa 1989 - Formowanie się wczesnego chrześcijaństwa n#ylki .I W.: Świat mnichów i zakonów, KAW, Warszawa 1987 -Stosunek pierwszych chrześcijan do wiedzy (Tacjan, Tertulian, św. 'Iki -I W Wczesne chrześcijaństwo I-X wiek, KAW, Warszawa 1985 Feliks, św. Justyn Męczennik) #rlkt Sz.: Pierwotne chrześcijaństwo wobec cywilizacji l;recko- Powstanie aleksandryjskiej szkoły katechetycznej łi###r3kiel, (w: ) Kultura i cywilizacja, Lublin 1937 Nauka chrześcijańska a dorobek kultury klasycznej: poszukiwanie 1!Yka 1'..: Kościół w świecie późnego antyku, PIW, Warszawa 1985 pojednania i kompromisu (św. Hieronim, św. Bazyli, św. Grzegorz z Nazjanzu) - Stanowisko św. Augustyna: poglądy i znaczenie Literatura Źródta św. Hieronim o wychowaniu dziewcząt, (w:) Źródła do historii wychowania oprac. S. Kot, cz, 1, Kraków 1929 św. Aul;ustyn: Dialogi filozoficzne: O nauczaniu, O wolnej woli, Warszawa 1953 św. Augustyn: O nauce chrześcijańskiej, przeł: J. Sulowski, IW PAX, Warszawa 1989 św. Augustyn: Wyznania, przeł. Z. Kubiak, IW PAX, Warszawa 1987 iw I prullemy 'lm nkW yzuj stosunek pierwszych chrześcijan do wiedzy świeckiej. Inka mlp w lustorii oświaty odebrała tzw. aleksandryjska szkoła kate-Imivc-r.iri`? lrrmlstsw pol;lądy pedagogiczne św. Augustyna. [I1 vre8u Kościołowi była niezbędna znajomość kultury klasycznej? (tz) Opracowan ia Brown P.: Kultura późnego antyku, Czytelnik, Warszawa 1987 Danysz A.: Św. Hieronima i Św. AuBustyna literatura świecka, "Eos" 1900 Dawson Ch.: Formowanie się chrześcijaństwa, IW PAX, Warszawa 1987 Gibbon E.: Zmierzch cesarstwa rzymskiego, t. II, PIW, Warszawa 1995 Gilson E.: Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, 1 W PAX. Warszawa 1987 Hamman A. G.: Życie codzienne pierwszych chrześcijan, IW PAX, Warszawa 1990 28 Wartości pedagogiczne • t•It w kulturze wczesnego średniowiecza ' •i••'9 1 Itrwrpospolite uczonych, żaków, wagantów, Warszawa 1987 t tI Icmwiyowic i Karolingowie, PIW, Warszawa 1994 - Ideały chrześcijaństwa a wychowanie ictwsk h , Siwejkowska H.: Książka rękopiśmienna i biblioteka w sta- Poglądy na wychowanie Kassiodora, Grzegorza Wielkiego t - _ t i edniowieczu, PWN, Warszawa-Wrocław 1983 i Izydora z Sewilli •w> . yuię codzienne w średniowiecznym Krakowie, P1W, Warszawa 1966 - Powstawanie pierwszych szkół klasztornych w Europie _ ł'aay kntcdr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420, P1W, Warszawa 1968 - Oświata w państwie Karola Wielkiego iai J W Świat mnichów i zakonów, KAW, Warszawa 1987 zabiegi wokół powszechności oświaty t g , f k nVinrn średniowiecznej Europy, Warszawa 1970 szkoła pałacowa fy/It ( v, c codzienne zakonników w średniowieczu X-XV w., PIW, Wardziałalność Alkwina I `"t' - Rodzaje szkół w wiekach średnich (szkoły klasztorne katedralne ł!) 1 h ulura Europy średniowiecznej, WP, Warszawa 1974 kolegialne, parafialne) Stan wiedzy średniowiecznej: prolnam (trivium, quadrivium), nauczyciele, uczniowie Średniowieczne metody nauczania i wychowania - Krzyż i miecz jako symbole kultury średniowiecznej - Wychowanie rycerskie (okres bohaterski i dworski) - Wychowanie rzemieślnicze - Dziedzictwo i znaczenie średniowiecznego szkolnictwa Literatura Źródła Reguła zakonu benedyktynów, (w: ) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagog-icznej, oprac. S. Wołoszyn, t. l, PWN, Warszawa 1965 Rozmowa szlachetnego królewicza Pipina z mistrzem Alkwinem, (w:) Źródł: do historii wychowania, cz. 1, oprac. S. Kot, Kraków 1929 Urządzenie szkół w wiekach średnich (wg. A. Karbowiaka: Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekach średnich, (w: ) Źródła do dziejów wychowania myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 tk t IIlws rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa 1986 tptłd holicta w czasach katedr, PIW, Warszawa 1990 lycic codzienne w państwie Karola Wielkiego, PIW, W I ">t7.3 wlc;x 1 I : I )iiedzictwo średniowiecza. Mity i rzeczywistość, Ossolineum, _ iWl _j J !ir.kolnictwo kościelne we wczesnym średniowieczu, (w:) Katolifiiit,wiecrny, (red. J. Keller), Warszawa 1973 f >trnblemy i Wyitiiei wartości kultury umysłowej średniowiecza. t)rw okoliczności powstania pierwszych szkół klasztornych - nmlic. Wyttąniy lojęcia: kapitularz, szkoła pałacowa, trivium, quadrivium. - - Wytttnt'i typy szkół średniowiecznych. - Hpt aktovyzuj stan wiedzy średniowiecznej. ,;-,y" I?olegał kościelńy monopol nauczania w średniowieczu? Wynurti etapy wychowania rycerskiego i rzemieślniczego. (tz) 30 31 Narodziny uniwersytetów •tt:Naki I Itrcurl>ospolite uczonych, żaków i wagantów, "Alfa", Warsza-w Europie Zachodniej i iipriIwu w Polsce. Zarys przemian, 966-1979, red. J. Kłoczkowski, TN- Przyczyny powstawania średniowiecznych uniwersytetów; I tthltu I'l•)? - Kościelny, prawniczy i medyczny rodowód pierwszych uniwersytetównych perła, (w:) Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, Ni'nk Imcmoz (na przykładzie uniwersytetów w: Salerno, Montpellier, Bolonii ilfkiw I )8G, s. _6-53 Paryżu) .wlrt .I I listoria filozofii średniowiecznej Europy zachodniej, PWN, War-idea studium generale W 1 Mf - Kształtowanie się dwóch typów organizacyjnych uniwersytetów:lr ł ltorwój filozofii i nauki na Zachodzie od XII w. Powstanie uni-(r)IIW v Iudia i materiały do Dziejów Nauki Polskiej, s.E,1966bolońskiego li#iitittl I Kultura Europy średniowiecznej, WP, Warszawa 1974paryskiego ittr it ,I,cl;ird, WP, Warszawa 1966 - Proces formowania się czterowydziałowej struktury uniwersytetówitiak lt 1 ilurotia polska wieków średnich, WP, Warszawa 1980- Metody i formy pracy dydaktycznej średniowiecznych uczelni[ It I'nwstanie i rozwój uniwersytetów średniowiecznych, (w:) Katoli-publiczny i prywatny charakter zajęć dydaktycznycht (r)timwieczny, red. J. Keller, PWN, Warszawa 1977formy organizacyjne i metody nauczaniatul It I Icloiza i Abelard, PIW, Warszawa 199?przebieg egzaminów końcowych_ a 1' I listoria Kościoła katolickiego, IW PAX, Warszawa 1984- Ewolucja systemu stopni i tytułów naukowychski I Filozoficzna myśl zachodniego chrześcijaństwa, WSiP, Warsza-Literatura Zródła Abelard P.: Wybór tekstów, (w:) Palacz R.: Abelard, WP, Warszawa 1966 Statuty Uniwersytetu Paryskiego, (w: ) 'Teksty źródłowe do dziejów wychowa nia, wybór i opracowanie S. Możdżeń, cz. 11. Średniowiecze, Dom Wydawco czy "Strzelec", Kielce 1993, s. 37-38 Św. Tomasz z Akwinu o celu ostatecznym i szczęściu człowieka (z dzieła "Sunn teologiczna"), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, w bór i oprac. S. Wołoszyn, t. 1, PWN, Warszawa 1965, s. 180-184 Opracowania Bieńkowski T., Dobrzycki J.: Kierunki rozwoju nauki, PWN, Warszawa 198' Wwki S.: Problem Arystotelesa w wieku XV, "Studia Filozoficzne" 1973, . i=71 (i H . (ouman C. A.: Historia Kościoła 1500-1715, IW PAX, Warszawa H1 A : Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich, OssoliNtcclaw 1970 1!dn przyczyny powstania uniwersytetów w Europie i" Imdniej. i tlncr.c;go dialektyka Piotra Ąbelarda i prawo rzymskie cieszyły się luiym zainteresowaniem średniowiecznych żaków? 3 33 - Omów przebieg walki uczonych paryskich o wolność nauczania. - Wyjaśnij pojęcia: bakałarz, akt inceptio, artium, beania, universitas. studium generale, universitas scientiarum, żak, scholar. Jakie znąsz typy uniwersytetów średniowiecznych? - Jakie były metody i formy pracy w średniowiecznych uniwersytetach (er) ! iklnictwo w Polsce średniowiecznej ttitMmc i rozwój szkół kościelnych w Polsce warunki powstawania szkół katedralnych hiVw wzrostu znaczenia kościoła w Polsce na rozwój szkół kHlmirnlnych i kolegiackich rcr.wly szkolnictwa elementarnego (rola mieszczaństwa) i phy ,kolnictwa średniowiecznego lu naumy i metody nauczania Iknu-y szkolne jako istotne środki dydaktyczne lummnn nauczania a kwalifikacje nauczycieli uwei sikoły średniowiecznej ll l'tl luugiczne Konrada z Byczyny, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii ttti, cx. I, (Przedruk z: Źródła do historii wychowania, wybór S. Kot, t. 1. __v 1'x'9), Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 -_tti r.klonuiw królewskich X111 t'i1 1 hnwcrsytetu Krakowskiego, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii Ii, z I ( Przedruk z: Źródła do historii wychowania, wybór S. Kot, t. 1't), Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 titwnrsytetu Krakowskiego (Dyplomy Królewskie), (w:) Źródła do yllmvnnia i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, PWN, War _! itnwcrsytet Jagielloński w życiu narodu polskiego, Wrocław 1964 t I Młodość uniwersytetu, Warszawa 1963 .: ('rasy Kazimierza Wielkiego. Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego 64-1764, t. I, Kraków 1964 litiwmrytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764, t. I, red. K. Lepszy, Itćtwn .lulńleuszowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1964 _ :_ tric vodrienne w średniowiecznym Krakowie, PIW, Warszawa 1966 rarvk l, : Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Wydawnictwa Jubilellitwersytetu Jaiellońskiel;o, Kraków 1964 , i I I 3 7 I i'IIj. Kiryk F.: Nauk przemożnych perła, (w:) Dzieje Narodu i Państwa Polska KAW, Kraków 1986 Kozłowska-Budka Z.: Odnowienie Jagiellońskiego Uniwersytetu Krakowsl go 1390-1414. Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364-1764. i Kraków 1964 Legowicz J.: Rozwój filozofii i nauk na Zachodzie od XII w. Powstanie unity. sytetów. Studia i Materiały do Dziejów Nauki Polskiej, s. E, 1966 Palacz R.: Powstanie i rozwój uniwersytetów średniowiecznych, (w:) Kat cyzm średniowieczny, red. J. Keller, Warszawa 1977 Ptaśnik J.: Obrazki z życia żaków krakowskich w XV i XVI w., Kraków 1 •u Roszko J.: Collegium Maius i jego lokatorzy, Kraków 1983 Skubała-Tokarska Z., Tokarski Z.: Uniwersytety w Polsce, Warszawa 197 Vetulani A.: Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich, Wars: wa 1970 Pytania i problemy - Podaj przyczyny powstania Uniwersytetu Krakowskiego. - Jaki charakter miał uniwersytet w czasach Kazimierza Wielkiego? - Podaj strukturę uniwersytetu w czasach Kazimierza Wielkiego. - Omów działalność uniwersytetu w czasach Kazimierzowskich. - Jakie były przyczyny odnowienia uniwersytetu w czasach Władysław; Jagiełły? - Na czym polegała zmiana charakteru uczelni krakowskiej? - Podaj strukturę uniwersytetu w czasach Władysława Jagiełły. - Scharakteryzuj krótko życie profesorów i studentów Uniwersytetu Krakowskiego w czasach Władysława Jagiełły. - Porównaj pod względem organizacyjnym i funkcjonalnym Uniwersytc Krakowski w czasach Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły. - Kim byli: Florian Mokrski, Jan z Buska, Henryk z Kropelina, Wojciecl z Brudzewa, Jan z Ludziska? Idee pedagogiczne humanizmu 7rudriny włoskiego renesansu i główne idee epoki Wptyw humanizmu na praktykę pedagogiczną ulinnacja indywidualizmu odkrycie dziecka Iroska o wychowanie moralne młodzie'zy zainteresowanie zagadnieniami szkolnictwa wykształcenie jako główny element wychowania uc-reń nauczyciela-humanisty wychowanie kobiet 1'culmricji dl<, szkolnictwa? i (tz) i i; i i I i ! i ""' Szkolnictwo różnowiercze w Polsce - Przyczyny powstania szkół różnowierczych reformacja a szkolnictwo - Typy i rozmieszczenie geograficzne szkół różnowierczych na ziemiach polskich w XVI i XVII w. - Podobieństwa i różnice w programach i organizacji polskich szkół różnowierczych wzory szkoły sztunnowskiej (analiza wspólnych elementów programu edukacji: językowego, literackiego historycznego, artystycznego, prawno-politycznego, przyrodniczego i religijnomoralnego) - Działalność różnowierczych gimnazjów akademickich; rozwój nauki - Znaczenie XVI i XVII-wiecznego szkolnictwa różnowierczego w dziejach Polski Literatura Źródta Myśl ariańska w Polsce w XVII wieku i antologia tekstów, oprac. Z. Ogonowski, Ossolineum, Wrocław 1991 Regulaminy szkolne, (w:) Możdżeń S.: Teksty źródłowe do dziejów wychowania, cz. III. Odrodzenie, Dom Wydawniczy "Strzelec", Kielce 1993, s. 61-66 Urządzenie szkół innowierczych, (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, wybór i oprac. S. Wołoszyn, t. 1, PWN, Warszawa 1965, s. 309318 Wybór pism pedagogicznych Polski doby Odrodzenia, oprac. J. Skoczek, Wrocław 1956 Opracowania Hajdukiewicz L.: Z przeszłości szkół pińczowskich ( 1586-1914), "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 1959, nr 2 Jobert A.: Od Lutra do Móhyły, JW PAX, Warszawa 1994 47 Kot S.: Polska złotego wieku a Europa. Studia i szkice, oprac. H. Barycz, PI W, Warszawa 1987 Ogonowski Z.: Filozofia szkolna w Polsce XVII wieku, PWN, Warszawa 1985 Ogonowski Z.: Z zal;adnień tolerancji w Polsce XVII wieku, PWN, Warszawa 1958 Pawlak M.: Dzieje Gimnazjum Elbląskiego w latach 1535-177, Olsztyn 1972 Pińczów i jego szkoły w dziejach, red. J. Wyrozumski, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, z. 62, PWN, Warszawa-Kraków 1979 Polska w epoce Odrodzenia. Państwo. Społeczeństwo. Kultura, red. A. Wyczański, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986 Polśka XVII wieku. Państwo. Społeczeństwo. Kultura, red J. Tazbir, WP, Warszawa 1974 Tazbir J.: Reformacja w Polsce: szkice o ludziach i doktrynie, KiW, Warszawa 1993 Tazbir J.: Tradycje tolerancji reli8ijnej w Polsce, KiW, Warszawa 1980 Tupalski J.: Pierwszy prom-am I;dańskiej szkoły średniej, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1959, t.2 Urban W.: Epizod reformacyjny, (w:) Dzieje Narodu i Paiistwa Polskiego, Kraków 1988 Pytania i problemy - Podaj przyczyny powstawania szkól różnowierczych w Polsce w XVI wieku. Omów i uzasadnij rozmieszczenie georaliczne szkół różnowierczych w ówczesnej Polsce. Scharakteryzuj znaczenie działalności szkl dwydr epoki Oświecenia p ą y pedagogiczne J. Locke'a stały się popularne - poglądy Helwecjusza na wychowanie w Europie w okresie Oświecenia? i i determinizm przyrodniczy I (er) elementy teorii wychowania i I i - Koncepcje pedagogiczne Holbacha i znaczenie wychowania intelektualnego cele wychowania j - Idee pedagogiczne encyklopedystów francuskichprzyczyny powstania "Encyklopedii albo Słownika RozumowanegoiNauk, Sztuk i Rzemiosł" i zadania i rola encyklopedii j twórcy encyklopedii m.in.: D. Diderot, J. Le Rond d'Alembert,Wolter) - Zasady organizacji szkolnictwa według haseł francuskiel;o Oświeceniarola szkolnictwa w rozwoju społecznym i I charakter szkolnictwa i hierarchiczne kierowanie oświatą zasady powszechności i dostępności kształcenia praktyczny charakter wiedzy kształtowanie postawy patriotycznej i obywatelskiej (ideałczłowieka oświecenia) przygotowanie kadry pedagogicznej rola podręczników bl Literatura Źródla Encyklopedia francuska (z: Encyklopedii albo słownika rozumowaneł;o nauk, sztuk i rzemiosł (...), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagoicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 C. A. Helwetius o wychowaniu (z dzieła: O umyśle), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 Rousseau J. J.: Emil, (w:) Materiały do ćwiczerS z historii wychowania, cz. II, (Przedruk z: Źródła do historii wychowania, wybór S. Kot, t. I, Kraków 1929), Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 Rosseau J. J.: Trzy rozprawy z filozofii społecznej, PWN, Warszawa 1956 Wolter: Powiastki filozoficzne. Przeł. T. Żeleński (Boy), PIW, Warszawa 1985 Wolter: Traktat o tolerancji. Przeł. Z. Ryłko i A. Sowiński, PIW, Warszawa 1988 Wolter: Księżniczka Babilonu, Opolpress, Opole 1993 Opracowania Chaunu P.: Cywilizacja wieku Oświecenia, PIW, Warszawa 1989 Duby G., Mandrou R.: Historia kultury francuskiej, przekł. H. Szumańska-Grossowa, PWN, Warszawa 1965 Francja-Polska XVIiI-XIX, red. M. Skowronek, PWN, Warszawa 1983 Kuderowicz Z.: Filozofia nowożytnej Europy, PWN, Warszawa 1989 Libiszowska Z.: Francja encyklopedystów, Warszawa 1973 Oikiewicz J.: Od A do Z, czyli o encyklopediach i encyklopedystach, LSW, Warszawa 1988 Sikora A.: Spotkania z filozofią, Iskry, Warszawa 1978 Skrzypek M.: Diderot, WP, Warszawa 198? Skrzypek M.: Holbach, WP, Warszawa 1978 Rzadkowska E.: Encyklopedia i Diderot w polskim Oświeceniu, Wrocław 1955 Pytania i problemy -- Omów sytuację oświaty we Francji w XVIII wieku. - Za co krytykowano we Francji wychowanie jezuickie? - Jaki wpływ na rozwój szkolnictwa w Oświeceniu miały prdy ekonomiczne? - Scharakteryzuj poglądy pedagogiczne J. J. Rousseau. - Przedstaw elementy teorii wychowania w dziełach Helwecjusza. -- Jakie było znaczenie wychowania intelektualnego i celów wychowania w koncepcji Holbacha? - Omów idee pedagogiczne encyklopedystów francuskich. - Przedstaw twórców Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. - Jaką rolę przypisywano oświacie w epoce Oświecenia? - Podaj zasady organizacji szkolnictwa wl; haseł francuskiego Oświecenia. (jko) 62 iiw I i i i '; ', a , Szkolnictwo polskie w VIII w. lracowania Charakterystyka kultury i szkolnictwa w czasach saskich w Polsce niekorzystna sytuacja szkolnictwa w XVII i XVIII w. Próby przezwyciężenia upadku oświaty pomorskie szkoły luterańskie mtoria nauki polskiej, red. B. Suchodolski, t. 2, Wrocław 1970 yicłło B.: Pod rządami Sasów, Warszawa 1979 mwalter T.: Ludzie i idee Oświecenia, WSiP, Warszawa 1987 Irorowska K.: Szkoła Stanisława Augusta Poniatowskiego, Wrocław 1961 iowak-Dłużewski J ' Stanisław Konarski, IW PAX, Warszawa 1989 Kolegium teatynów w Warszawie (organizacja, program nauczani; Szkoła Rycerska St. Lesze ńskie =o w Luneville rlslc'"ski H.: O skutecznym rad sposobie, (w:) Dzieje Narodu i Państwa PolzY f, (przyczyny I,,cgo, KAW, Kraków 1989 powstania, organizacja, prolnam) - Stanisław Korsarski - e 10 'ynrzy w kulturze dawnej Polski. Ludzie i zagadnienia, Kraków 198? j I, źycie i działalność pedagogicznaCollegium Nobilium (cele, organizacja i program kształcenia) Ir'wski L.: Odważni mądrością, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1988reformatorska działalność St. Korsarskiego w szkołach pijarskich rr"leaski W.: Przewrót umysłowy w Polsce XVIII wieku, Warszawa 1949,r.crepaniak M.: Karczma, wieś a dwór, Warszawa 1977 rola St. Korsarskiego w przygotowaniu założeń reformy szkolnictwpolskiego w dobie KEN .Vklad pijarów do nauki i kultury w Polsce XVII i XVIII w., red 1. Stasiewicz- Szkoła Rycerska ks. Adama Czartoryskiego 'łiukowa, Zakład Historii Nauk Społecznych Instytutu Historii Nauki, Oświay i 'Techniki PAN, Warszawa-Kraków 1993 przyczyny powstania oraz ideał wychowawczy organizacjaiprogram kształcenia Literatura Źródła Katechizm moralny dla uczniów Korpusu Kadetów (Katechizm moralny Ada ma Czartoryskiego), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicz rej, t. I, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 Jislińska T.: Magnateria polska epoki saskiej, Wrocław 1977 1! tania i problemy -- Scharakteryzuj kulturę i szkolnictwo w czasach saskich w Polsce. - Jakie próby przezwyciężenia upadku oświaty podejmowano w XVIfI wieku w Polsce? Omów znaczenie Stanisława Korsarskiego dla dziejów oświaty w Polsce. H. Kołłątaj, Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta 111 (1750-1764), oprac. J. Hulewicz, Ossolineum, Wrocław 1953 S. Korsarski, Pisma pedagogiczne, oprac. Ł. Kurdybacha, Ossolineum, Wrocław 1959 Poglądy i reformy pedagogiczne St. Korsarskiego, (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. I, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 --- Przedstaw cele, organizację i program kształcenia w Collel,ium Nobilium. - Jakie były przyczyny powstania Akademii Szlacheckiej Korpusu Kadetów w Warszawie? -- Jaki ideał wychowawczy realizowano w Akademii Szlacheckiej Korpusu Kadetów w Warszawie? 64 65 -Przedstaw organizację i program kształcenia w Szkole Rycerskiej. Komisja Edukacji Narodowej - Porównaj pod względem organizacyjnym i fimkcjonalnym Collegium Nobilium i Szkołę Rycerską. - działalność i znaczenie (jko) - Okoliczności powstania Komisji Edukacji Narodowej - Założenia organizacyjne i programowe reformy szkolnictwa w czasach Komisji Edukacji Narodowej - Etapy działalności Komisji Edukacji Narodowej -- Reformy Komisji Edukacji Narodowej szkolnictwo elementarne (zamierzenia i dokonania) szkolnictwo średnie szkoły główne i ich reformatorzy (H. Kołłątaj, M. Poczobutt -Odlanicki) stan akademicki wychowanie dziewcząt - Aktualność "Powinności nauczyciela" G. Piramowicza i jego myśli pedagogicznej - Działalność Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych - Walka o język narodowy w szkole ("Gramatyka" O. Kopczyńskiego) Działalność Komisji Edukacji Narodowej na Podlasiu - Znaczenie Komisji Edukacji Narodowej w dziejach Polski i w historii wychowania Literatura ródla Adam Czartoryski o wychowaniu dziewcząt (z Drugiego listu Imć Pana Dowiadczyńskiego do przyjaciela swego względem edukacji córek), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. I, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 Uutkowa R.: Komisja Edukacji Narodowej. Zarys działalności. Wybór materialów źródłowych, Wrocław 1973 67 I i i I i I G. Piramowicz, Powinności nauczyciela oraz wybór mów i listów, oprac. K. Mrozowska, Ossolineum, Wrocław 1958Grzegorz Piramowicz o powinnościach nauczyciela (z dzieła: Powinności nauczyciela (...)), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. I,' ! ' oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 , I i ' Komisja Edukacji Narodowej. Pisma Komisji i o Komisji. Wybór źródeł, oprac. ii i I i S. Tync, Wrocław 1954 I Komisja Edukacji Narodowej (uniwersały, protokóły, uchwały, przepiśy, usta; ! i ' wy), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. I, oprac. I" ' '' ! S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 ' I Raport Szkoły Głównej Koronnej o generalnych wizytacjach szkół Komisji ' i Edukacji Narodowej 1783-1793, oprac. K. Mrozowska, Wrocław 1981 'I I i I ii spracowania Bartnicka K.: Działalność edukacyjna Jana Śniadeckiego, Ossolineum, WroI I I cław 1980 i Bartnicka K.: Koncepcje wychowania obywatelskiego i patriotycznego w szkoi j ! j łach KEN, (w:) Studia z dziejów edukacji, wybór J. Miąso, Wyd. "Żak", War I szawa 1994 i I I i Chamcówna M.: Uniwersytet w dobie Komisji Edukacji Narodowej. SzkołaGłówna Koronna w okresie wizyty i rektoratu Hugona Kołłątaja 1777-1786,I i Wrocław 1957 I! ' I ! Jobert A.: Komisja Edukacji Narodowej w Polsce ( 1773-1794). Jej dzieło j i wychowania narodowego, przekł. M. ('hamcówna, Ossolineum, Wrocław 1979 ' Kurdybacha Ł., Mitera-Dobrowolska M.: Komisja Edukacji Narodowej, Warszawa 1973 ' j Lubieniecka J.: Reforma programu szkolnego KEN, Warszawa 1962 i Lubieniecka J.: Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, Warszawa 1960 Majorek Cz.: Książki szkolne Komisji Edukacji Narodowej, Wrocław 1975 Mietrzanka M.: Działalność pedagogiczna ks. Adama Czartoryskiego, Warsza! wa 1931 'i; i Marszałek K.: A Polska ś i na ośmiewisko m dre EuroP P ą J pY..., Muzeum Rolnictwa im. J. K. Kluka w Ciechanowcu i Towarzystwo Miłośników Ciechanowca,I Białystok 1992 I 68 ' i' ii 'I! i' i i i Mrozowska K.: Funkcjonowanie systemu szkolnego Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony w latach 1783-1793, Wrocław 1985 Mrozowska K.: Grzegorz Piramowicz jako sekretarz Towarrystwa do Ksiąg Ilementarnych 1775-1787, "Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", t. 6 1958 ser. A, z. 2 Nowożytna myśl naukowa w szkołach Komisji Edukacji Narodowej, red. I. Statiewicz-Jasiukowa, Wrocław 1973 1'ohoska H.: Wizytatorowie generalni Komisji Edukacji Narodowej, Towarzytwo Naukowe KUL, Lutein 1957 Smoleński W.: Przewrót utraysłowy w Polsce w XVIII w., Warszawa 1949 Słowiński L.: Odważni mądrością, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1988 Srybiak L: Nauczyciele szkół średnich Komisji Edukacji Narodowej, Ossolineum, Wrocław 1980 Szybiak L: Szkolnictwo Komisji Edukacji Narodowej w Wielkim Księstwie Litewskim, Wrocław 1973 Teofilewicz D.: Działalność KEN w województwie podlaskim, Warszawa 1971 W kręgu wielkiej reformy. Sesja naukowa w Uniwersytecie Jagiellońskim w dwusetną rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej 24-26.X.1973, red. K. Mrozowska, R. Dutkowa, Kraków 1977 Woltanowski A., Wołoszyński R.: Komisja Edukacji Narodowej ł773-1794, KiW, Warszawa 1773 Pytania i problemy - Przedstaw okoliczności powstania Komisji Edukacji Narodowej. Podaj pierwszy skład Komisji. - Scharakteryzuj etapy działalności KEN. - Omów zamierzenia i dokonania KEN w zakresie reformy szkolnictwa elementarnego. - Przedstaw rodzaje i działalność szkół średnich w czasach KEN. - Na czym polegała reforma szkół głównych w dobie KEN i kto ją realizował? 69 - Omów rolę nauczyciela w czasach KEN. - Jakie wysiłki podejmowała KEN w sprawie edukacji dziewcząt?- Na czym polega aktualność "Powinności nauczyciela" GrzegorzaPiramowicza? - Omów działalność Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. - Jaką rolę wyznaczyła KEN językowi ojczystemu? - Oceń działalność KEN na Podlasiu. - Przedstaw znaczenie KEN dla dziejów oświaty polskiej. " Początki wychowania specjalnego w Europie - Dzieje opieki nad dzieckiem upośledzonym i moralnie zaniedbanym do połowy XVIII wieku starożytne idee pedagogiczne a wychowanie dziecka upośledzonego średniowieczne formy opieki nad dzieckiem osieroconym, chorym i upośledzonym, głuchym, niewidomym oraz moralnie zaniedbanym wpływ idei hwnanistycznych na praktykę opiekuńczo -wychowawczą (iko) formy opieki pedagogicznej nad dziećmi szczególnej troski i rozbudowa sieci zakładów opiekuńczych w okresie reformacji materialne podstawy funkcjonowania tych placówek oraz instytucje nadzorujące ich działalność , pierwsze próby nauczania dzieci głuchych (Pedro Ponce de Leon) prawo polskie wobec dziecka upośledzonego i moralnie zaniedbanego wpływ oświecenia i Wielkiej Rewolucji Francuskiej na rozwój opieki nad dzieckiem wymagającym szczególnej troski - Powstanie pierwszych szkół specjalnych metody nauczania oraz organizacja paryskiej szkoły Michela de 1'Epee i Lipskiej Samuela Heinicke'a wzorem szkolnictwa dla dzieci głuchych pierwsza szkoła dla dzieci głuchoniemych w Polsce działalność ks. Jakuba Falkowskiego wkład Valentina Hauya i Jakuba Braille'a do rozwoju szkolnictwa dla niewidomych początki nauczania niewidomych na ziemiach polskich prace Matki Elżbiety Róży Czackiej - Opieka pedagogiczna nad dziećmi upośledzonymi, chorymi psychicznie i przewlekle chorymi na przełomie XVII i XIX wieku rozwój psychiatrii; uznanie osób upośledzonych za zdolne do wychowania bądź wynagające przygotowania do życia 71 pierwsza w Europie szkoła dla upośledzonych umysłowo Edwarda Seguina i Jana Jakuba Guggenbiihla - dla głębiej upośledzonych pionierskie formy łączenia terapii medycznej z pedagogiczną (lecznictwo ortopedyczne, przewlekłe choroby psychiczne i upośledzenie umysłowe) pierwsze polskie próby łączenia pracy opiekuńczo-wychowawczej i leczniczej działalność bonifratrów - Pierwsze formy pracy wychowawczej z młodzieżą moralnie zaniedbaną i przestępczą od XVIII do póczątków XX wieku złagodzenie prawa karnego wobec nieletnich przestępców przekształcanie się zakładów opiekuńczo-wychowawczych w poprawcze łączenie pracy fizycznej z nauczaniem ukształtowanie się trzech systemów pracy wychowawczej z młodzieżą przestępczą i wykolejoną - francuskiego, belgijskiego i szwajcarskiego pierwsze domy poprawcze na ziemiach polskich działalność Fryderyka Skarbka i Stanisława Jachowicza - Rozwój form opieki pedagogicznej nad dziećmi biednymi, osieroconymi i opuszczonymi-przełom XVIII i XIX wieku praktyka rodzin zastępczych domy sierot i system przymusowej pracy nauczanie szkolne z przysposobieniem do zawodu rola stowarzyszeń filantropijnych i charytatywnych zakład i seminarium Christiana Henryka Zellera działalność Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Szpitala Dzieciątka Jezus i benonitów na rzecz utrzymania, wychowania i kształcenia biednych, osieroconych i opuszczonych dzieci - Rozwój teońi i praktyki pedagogiki specjalnej w wieku XIX i w początkach XX wieku system kształcenia i wychowania dzieci: głuchych (obejmowanie dzieci głuchych obowiązkiem szkolnym, rozwój sieci szkół, nowa belgijska metoda kształcenia, postulaty opieki na głuchymi absolwentami szkół) niewidomych (powstanie instytucji opiekujących się dorosłymi niewidomymi, system komunikowania się z głuchoniewidomymi Samuela Howe'a) upośledzonych wnysłowo (doskonalenie metod diagnozowania upośledzenia umysłowego) - Początki kształcenia nauczycieli szkół i zakładów specjalnych w Europie i w Polsce Literatura '.ródta Wspomnienia o Marii Grzegorzewskiej, wybór i opracowanie U. Eckert, M. Gawarecka, WSPS, Warszawa 1989 Gródła do pedagogiki opiekuńczej, red. J. Lepalczyk, t. 1-2, PWN, Warszawa 1988 Opracowania: l3alcerek M.: Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918-1939, PWN, Warszawa 1978 Balcerek M.: Rozwój wychowania i kształcenia dzieci upośledzonych umysłowo. Zarys historyczny, WSiP, Warszawa 1981 Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej, red. S. Mauersberg, PWN, Warszawa 1990 Gasik W.: Kształcenie nauczycieli szkół specjalnych w Polsce do 1939 r. ze szczególnym uwzględnieniem Instytutu Pedagogiki Specjalnej, WSPS im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa 1991 Litak S.: Struktura i funkcja parafii w Polsce (oświata i opieka społeczna), (w:) Kościół w Polsce, t. 2, Wieki XVI-XVIII, red. J. Kłoczkowski, "Znak", Kraków 1970 Musiała A,: Zarys dziejów Zakładu Wychowania-Poprawczego w Sztabinie 1888-1982, "Przegląd Historyczne-Oświatowy" 1984, nr 1 7? 73 Nurowski E.: Dzieje kształcenia dzieci głuchych na obszarze europejskich krajów socjalistycznych, WSPS im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa1984 Nurowski E.: Surdopedagogikapolska. Zarys historyczny, PWN, Warszawa 1983 Podgórska-Klawe Z.: Od hospicjum do współczesnego szpitala. Rozwój historyczny problematyki szpitalnej w Polsce do końca XIX wieku, Ossolineum, Wrocław 1981 Podgórska-Klawe Z.: Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności i jego Wydział Sierot i Ubogich Dzieci 1814-1914, "Studia Warszawskie" 1970, t. VI, z. I, s. 141-184 Podgórska-Klawe Z.: Warszawski dóm podrzutków ( 173?-1901 ), "Rocznik Warszawski", t. XII, 1974 Sękowska Z.: Kształcenie dzieci niewidomych, PWN, Warszawa 1974 Sokół Z.: Dzieje szkół dla niewidomych w Polsce 18 i 7-1980, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 1984, nr 1 Stabińska J.: Matka Elżbieta Róża Czacka, Poznań-Warszawa 1981 Pytania i problemy - Przedstaw dzieje opieki nad dzieckiem upośledzonym i moralnie zaniedbanym do połowy XVI11 wieku. - Omów metody nauczania i organizację pierwszych szkół specjalnych w Europie i w Polsce. - Jaki wpływ na opiekę nad dzieckiem upośledzonym, chorym psychicznie i przewlekle chorym na przełomie XVIII i XIX wieku wywarł rozwój medycyny? - Przedstaw formy opieki pedagogicznej nad dziećmi biednymi, osieroconymi i opuszczonymi na przełomie XVIII i XIX wieku w Europie i w Polsce. - Omów francuski, belgijski i szwajcarski system pracy wychowawczej z młodzieżą przestępczą i wykolejoną w początkach XX wieku. - Przedstaw przemiany w systemie kształcenia dzieci głuchych, niewidomych i upośledzonych umysłowo w początkach XX wieku. - W jaki sposób przygotowywano do pracy pedagogicznej nauczycieli szkół i zakładów specjalnych w Europie i w Polsce (do początków XX wieku)? Propozycja wychowawcza Fryderyka Frtibla (1782-1852) -- Działalność Fryderyka Frtibla - Koncepcja wychowania człowieka kształtowanie się pedagogiki przedszkolnej Fróbla - Teońa zabawy jako podstawowej formy aktywności dziecka w wieku przedszkolnym material dydaktyczny (dary) - Charakter "ogródków dziecięcych" orgamzaca program zajęć zasady dydaktyczne rola wychowawczyni - Rozpowszechnianie się freblizmu I ,iteratura ródta Fryderyk Fróbel o znaczeniu zabawy, (w:) W. Bobrowska-Nowak: Zarys dziejc5w wychowania przedszkolnego, cz. II, Wybór mateńałów źródłowych, WSiP, Warszawa 1978 Fryderyk Fróbel. O znaczeniu zabawy, (w:) Materiały do ćwiczeń z histońi wychowania, cz. II, (Przedruk z: Źródła do histońi wychowania wyb. St. Kot, Kraków 1930), Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1995 Opracowania Cicimirska N.: Nowe systemy wychowania przedszkolnego, Lwów 1925 Bobrowska-Nowak W..'Zarys dziejów wychowania przedszkolnego, cz. I, WSiP Warszawa 1978 Wąsik W.: Znaczenie Fróbla w historii pedagogiki i w czasach obecnych, "Kwartalnik Pedagogiczny", Warszawa 193? 7 4 (er) 7 5 Pytania i problemy - Scharakteryzuj kształtowanie się pedagol;iki przedszkolnej F. Fróbla. - Co F. Fróbel nazywał darami? - Przedstaw teorię zabawy wg F. Fróbla. - Omów charakter "ogródków dziecięcych". - Scharakteryzuj rozpowszechnianie się freblizmu. (jko) Teoria i praktyka wychowawcza Jana Henryka Pestalozziego (1746-1827) -- Nauczanie zgodne z naturą dziecka - Piśmiennictwo pedagogiczne J. H. Pestalozziego - Doświadczenia wychowawcze ze Stanz i Burgdorf -- Program szkoły elementarnej Zasady wychowania i metody pracy z dzieckiem -- Etapy nauczania nauka postrzegania kształtów nauka postrzegania stosunków miarowych nauka stosunków liczbowych - Zwolennicy i kontynuatorzy poglądów J. H. Pestalozziego (m.in. Józef Jeziorowski, Antoni Marcinkowski, Beniamin Flatt, Adolf Diesterweg, Fryderyk Fróbel) Literatura ródła Pestalozzi J. H.: Pisma pedagogiczne, oprac. R. i R. Wroczyńscy, Ossolineum, Wrocław 197? Pestalozzi J. H.: Jak Gertruda uczy swoje dzieci, oprac. W. Szewczyk i P. Szulkin, Wrocław 1955 Pestalozzi J. H.: Moje badania nad udziałem natury w rozwoju rodzaju ludzkiego, przeł. H. Białek, Ossolineum, Wrocław 1984 Opracowania: Sobkowska W.: Jan Henryk Pestalozzi a dzisiejsze prądy pedagogiczne, "Ruch Pedagogiczny" 1927, nr 3 Kierski F.: Jan Henryk Pestalozzi, Warszawa 1927 Wroczyński R.: Jan Henryk Pestalozzi w pedagogice polskiej, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" I 971, nr 2 77 Pytania i problemy - Jak rozumrał Jan Henryk Pestalozzi nauczanie i wychowanie zgodne z naturą? - Wymień prace pedagogiczne Jana Henryka Pestalozziego. - Scharakteryzuj etapy nauczania w koncepcji pedagogicznej Jana Henryka Pestalozziego. - Omów wpływ poglądów i doświadczeń Jana Henryka Pestalozziego na pedagogów polskich. - Dlaczego poczynaniami pedagogicznymi Jana Henryka Pestalozziego interesował się Tadeusz Kościuszko? (tz) Myśl pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta (1776-1841) - Założenia filozoficzno-psychologiczne pedagogiki Jana Fryderyka Herbarta; pedagogika jako dyscyplina naukowa - Ideał wychowania a koncepcja postulowanego przez J. F. Herbarta idealnego ustroju politycznego państwa; idee etyczne konstytuujące ideał wychowania Czynności pracy pedagogicznej karność i sposoby jej osiągania wychowujące nauczanie rola wielostronnych zainteresowań harmonia w doborze przedmiotów humanistycznych, matematycznych i przyrodniczych metody i stopnie formalne nauczania wychowanie moralne - Herbariyzzn i jego rola w pedagogice europejskiej Literatura ródta Flerbart J. F.: Pisma pedagogiczne, wstęp i oprac. B. Nawroczyński, Ossolineum, Wrocław 1967 Herbart J. F.: Pedagogika ogólna: wywiedziona z celu wychowania, Gebethner i Wolff, Warszawa 191? kierbart J. F.: Wykłady pedagogiczne w zarysie, Naukowe Towarzystwo Pedagogiczne, Warszawa 1937 Opracowania Drynda D.: Pedagogika Drugiej Rzeczypospolitej. Warunki, orientacje, kontrowersje, Uniwersytet Śląski, Katowice 1987, s. 33-34 79 Nawroczyński B.: Kariera pedagogiki J. F. Herbarta, "Kwartalnik Pedagogiczny" 1966, nr 4 Nawroczyński B.: O wychowaniu i wychowawcach: dwanaście studiów pedagogicznych, PWN, Warszawa 1968 Sośnicki K.: Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku, PZWS, Warszawa 1967 Pytania i problemy - Scharakteryzuj podstawy filozończne poglądów pedagogicznych 3. F. Herbarta. - Dlaczego uznajemy J. F. Herbarta za twórcę nowożytnej pedagogiki? Jakie cel wyznaczył wychowaniu J. F. Herbart? - Jakie części wyróżnił J. F. Herbart w pedagogice ogólnej? - Omów naukę o zainteresowaniach J. F. Herbarta. - Co to jest wychowujące nauczanie wg J. F. Herbarta? - Jakie kary i nagrody uważał J. F. Herbart za skuteczne i pożądane w działalności pedagogicznej? - Dlaczego J. F. Herbart postulował rozwijanie wszechstronnych zainteresowań u wychowanków? - Przedstaw i scharakteryzuj na konkretnym przykładzie stopnie nauczania wyróżnione przez J. F. Herbarta. - Omów cechy szkoły J. F. Herbarza i herbartystów. - Przedstaw kontynuatorów pedagogiki J. F. Herbarta i główne ośrodki herbartyzmu. Jaki wpływ wywarł herbartyzm na pedagogikę europejską? (er) Poglądy i działalność pedagogiczna Fryderyka Adolfa Diesterwega (1790-1866 = - Zasadnicze założenia pedagogiki Fryderyka Adolfa Diesterwega idee pedagogiki naturalnej w koncepcji wychowawczej F. A. Diesterwega poglądy F. A. Diesterwega na wrodzone dyspozycje (granice i możliwości wychowania człowieka) ideał wychowawczy i główne zadania nauczania zasada zgodności wychowania z naturą i kulturą oraz wynikające stąd postulaty pedagogiczne rola wychowania narodowego i patriotycznego wpływ zajęć gimnastycznych na jakość procesu wychowania --- Nowy model szkoły ludowej; szkoła ćwiczeń w Mórs oświatowa i wychowawcza rola szkoły ludowej postulaty: powszechności; publiczności, świeckości, jednolitości i narodowego charakteru szkoły ludowej; projektowany obowiązek szkolny ideał wychowawczy i program nauczania w szkole ludowej - założenia dydaktyczne (propagowane zasady i metody dydaktyczne, prymat roli ucznia i nauczyciela nad podręcznikiem i materiałem nauczania w organizacji procesu dydaktycznego) nowy system zawodowego przygotowania nauczycieli i jego praktyczna realizacja (na przykładzie seminarium w Mórs i w Berlinie) - Recepcja idei szkolno-oświatowych F. A. Diesterwega w Polsce wpływ F. A. Diesterwega na polską praktykę szkolną 81 Literatura Źródla Diesterweg F. A.: Reguły nauczania dotyczące ucznia (subiektu), (w:) Zródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 2, PWN, Warszawa 1965 Diesterweg F. A.: Reguły dotyczące materiału nauczania (obiektu), (w: ) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 2, PWN, Warszawa 1965 Diesterweg F. A.: Reguły nauczania dotyczące nauczyciela, (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 2, PWN, Warszawa 1965 Walka Diesterwega przeciwko regulatywom (urywek mowy parlamentarnej), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 2, PWN, Warszawa 1965 Opracowania: Krupa M.: Fryderyk Adolf Diesterweg i jego wpływ na polską pedagogikę w XIX wieku, Ossolineum, Wrocław 1976 Kurdybacha Ł.: Z dziejów laicyzacji oświaty, t. 1, Nasza Księgarnia, Warszawa 1950 Szaniawski J.: Diesterweg i Wiosna Ludów, Warszawa 1950 Pytania i problemy - Przedstaw ideał wychowawczy Fryderyka Adolfa Diesterwega. - Omów zasadę zgodności wychowania z naturą i kulturą oraz wynikające stąd postulaty pedagogiczne. - Dlaczego F. A. Diesterwega uznajemy za twórcę pedagogiki szkoły ludowej? - Przeanalizuj i oceń nowy system zawodowego przygotowania nauczycieli wg F. A, Diesterwega. - Miejsce i rola metody erotematycznej i akrotematycznej w koncepcji pedagogicznej F. A. Diesterwega.Wskaż kontynuatorów myśli pedagogicznej F. A. Diesterwega w Polsce.- Jaki wpływ na polską praktykę szkolną wywarły poglądy pedagogiczneF. A. Diesterwega ? (er) 82 '' Pedagogika pozytywistyczna Herberta Spencera (1820-1903) Sytuacja oświatowa w Anglii w I połowie XIX wieku - Pozapedagogiczna działalność H. Spencera - Poglądy H. Spencera na wykształcenie - Zadania wychowania (przygotowanie człowieka do pehiego życia: fizycznego, zarobkowego, rodzinnego, obywatelskiego, estetycznego) - Metody i zasady kształcenia związek metod i celów kształcenia z ustrojem indukcja obserwacja i badanie faktu naukowego upoglądowienie nauki szkolnej przvjemmość jako kategoria wychowawcza dostosowanie treści kształcenia do możliwości percepcyjnych dziecka zgodność kształcenia z historycznym wychowaniem ludzkości samodzielny rozwój człowieka Wychowanie moralne pochodzenie zasad moralnych kara naturalna i jej znaczenie Wychowanie fizyczne krytyka sposobu wychowania dziewcząt w społeczeństwie angielskim w I połowie XIX wieku noska o zdrowie i zachowanie sił Fzycznych wychowanie fizyczne dziewcząt zagrożenia rozwoju fizycznego dziecka Wpływ Herberta Spencera na rozwój ogólnoeuropejskej pedagogiki pozytywistycznej Zalety i wady poglądów pedagogicznych Herberta Spencera -- Recepcja poglądów Herberta Spencera w Polsce literatura rbdta pCncer H.: O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym, Ossolineum, Wrocław 1960 (r)pracowania asprzyk L.: Spencer, WP, Warszawa 1967 zorzym S. Floryńska H., Skarga B., Walicki A,: Zarys dziejów filozofii polskiej IdlS-1918, PWN, Warszawa 1983 tania i problemy - Dlaczego myśl pedagogiczną Herberta Spencera określamy mianem pozytywistycznej? - Wymień zadania wychowania według Herberta Spencera. - Na czym polega znaczenie kary naturalnej w teorii Herberta Spencera? - Przedstaw poglądy Herberta Spencera dotyczące wychowania fizycznego. (tz) 84 Idee pedagogiczne socjalizmu utopijnego Problematyka wychowawcza w programie społeczno-oświatowym Roberta Owera ( 1771-1853) tradycje filozofii Oświecenia - udział empirystów angielskich (Francis Bacon, Thomas Hobbes) w kształtowaniu poglądów Roberta Owera idee społeczne (metody zarządzania komunistyczną społecznością) powszechność i jednolitość szkolnictwa kreatywna funkcja społeczeństwa w wychowaniu wychowawcza rola Kościoła rola środowiska w kształtowaniu charakteru synteza pracy, nauczania i wychowania łączenie teorii z praktyką wychowanie przedszkolne w teorii R. Owera orgamzaca program szkoły w New Lanark nauka moralna w procesie wychowania powszechna edukacja dorosłych Poglądy na wychowanie Henryka Saint-Simona (1,760-1825) społeczny sens nauki wykształcenie jako miernik wartości człowieka program szkolny w koncepcji Saint-Simona wychowanie moralno-społeczne - Koncepcja wychowawcza Karola Fouriera (177?-1837) organizacja 'zycia społecznego (falanstery, falangi) grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze system edukacji "unitarnej" jako przygotowanie do życia we wspólnocie eliminacja przymusu i represji oryginalność programu wychowania szkolnego (obecność tzw. chórów: oseski, tłuścioszki, psotniki, malcy, cherubinki, serafinki, uczniaki, gimnazjaliści i licealiści, młodzieńcy i dzieweczki) "Ciało Sybilli" jako najwyższa instytucja naukowo-wychowawcza falangi (nadzór nad procesem edukacji) literatura rtidla wen R.: Wybór pism, (w:) Jelenkowski M., Owen, WP, Warszawa 1981 faun-Simon H.: Wybór pism, (w:) Sikora A., Saint-Simon, WP, Warszawa 1991 Gnu ier K.: Wybór pism, (w:) Sikora A., Fourier, WP, Warszawa 1988 Clyrycowania c]enkowski M.: Ower, WP, Warszawa 1981 ('ników L: Filozofia utopii, PWN, Warszawa 1990 hikora A.: Fourier, WP, Warszawa 1989 hikora A.: Saint-Simon, WP, Warszawa 1991 Sr,cki J.: Historia myśli socjologicznej, t. l, PWN, Warszawa 198) Wołgin W.: Szkice o zachodnioeuropejskim socjalizmie utopijnym, PIW, War.ttwa 1989 i 1' tania i problemy - Wymień znanych ci przedstawicieli socjalizmu utopijnego. ( T-_-- Omów założenia społeczne socjalizmu utopijnego odwołując się do poglądów jednego z wybranych reprezentantów tego kierunku. - Dokonaj oceny poglądów socjalistów utopijnych zawartych w twierdzeniach: "wychowanie wszystko może", "wystarczy zmienić poglądy, aby zmienić świat". - Dlaczego utopie są ważne w rozwoju dziejów ludzkości? - Wyjaśnij pojęcia: falanga, falanster, "Ciało Sybilli". (tz) 86 87 owo ź •v N. lV, - a: rP ° c?' m w ó io. . r g C' ' •r - t3 C D ,.n, O ó °° F ca W O IJ O iCŃ. O . O- O c H w' F Ń w O C 7C' G 'ń. w O Ó Ó Ń' er c o ó o ` °= gi . a x ' .: 0 P O ó .Ń Ń 7 O ,b 'g, o 00 Ń w , w • O ' N fD O 7 Ó c. - c UG.^ 'v n N' "T F- F. s 0 Ń ó G tOnÓ. C Ń oa ó n G Ń w. F 0. Ó• O. Ń Ń ' y N m C" N `G .wr. G Ó . t1. .b ó • o '° ` a. W. A w On.' 0'. N Ó Ó Ń. Ó Ń O" j T.' (D CD lD' "0 ó ó a . V1 `w ó ó ' 'c f '. o 7 O N (9 o w . a~ o0 o w o . ., uoo Ń Ń w H . N O- Ó (9 . Ń w . Ń N Ń n H . - f ó o w . w J O ń O o w. 'fD (D H C N C' Ó G Ó J N w - w CD O Gw. Q. m `o u ó O 0 .w ó ć- a' O • ' ź N O N r~i w G ' ` . Ir O C' . Ci f (D ó 1 y. n O . N ! C/fi " w G .z w (D : W Ó . ź w . a Ó ó G .r. h 'Lf fD. Ń ... t. w Q i n F ĆD . w có' . w o ó f CD N m v' ó m'te'..""W'I'I'IhI III"IIA!"""I ' fl ' i.. ' ' O Q ,. G- H r • 'SNS t C' ' O w o . w ó ^• `o ° cn . oą ó " "' • A' ó o o ' N ^. C ar a O O o a .: . w N . - rj W "' w '7r Ń " ^' % r." Ó n w . w G v . O - Ó w Ń t w w p w ó . ó w w G ' N v . D ( in O Tr o Ń "' H ' fD O ' Ń O O G- w v O ń n . , _ .C/fi. ., O Ua O w N ,b ° 00 , ó ° Ń yn. _ ' w ` " C o • `: N m (ó G w A Ó O . t/fi " . _ - C 'JC" ^1 w Tr ' ' • /1 CD V1 v. ! N ' . N . G `t 9 f7 O 0 w Sytuacja oświatowa w zaborze rosyjskim w latach 1795-1815 Polityka oświatowa Rosji na początku XIX wieku wpływ francuskiej rewolucji burżuazyjnej na politykę Rosji udział Polaków w przygotowywaniu reform w Rosji powołanie Ministerstwa Oświecenia Publicznego ustawa szkolna z 1804 r. (trzy stopnie szkół, program nauczania) ustawa o działalności uniwersytetów liberalne idee a praktyka szkolna Oświata w guberniach wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej program oświatowy Tadeusza Czackiego (rola nauk użytecznych) współpraca T. Czackiego z H. Kołłątajem Liceum Krzemienieckie i jego program (dwa poziomy nauczania, arinosfera wychowawcza, nauczyciele krzemienieccy) Literatura Źródła Hugona Kołłątaja korespondencja z Tadeuszem Czackim, t. I-IV, Kraków 1884 Projekt Liceum w Krzemieńcu, (w: ) Źródła do historii wychowania, oprac. S. Kot, Warszawa 1930 Opracowania Beauvois D.: Adam Jerzy Czartoryski jako kurator wileńskiego okręgu szkolnego, "Przegląd Historyczny" 1974, nr I Beauvois D.: Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803-183, Fundacja Jana Pawła II - Rzym, Redakcja Wydawnictwa KUL, Lublin 1991 Bobkowska W.: Nowe prądy w polskim szkolnictwie ludowym początku XIX wieku, Kraków 1928 iło,atkiewicz W.: Aleksander I na Litwie. Pamiętnik VI Powszechnego Zjazdu Ilnstoryków Polskich w Wilnie, Lwów 1935 obrzański J.: Z dziejów ofiarności na cele naukowe na Wołyniu, Podolu 1 ukrainie w latach 1795-1832, Nauka Polska, t. 14, 1931 Wybiec J.: Tradycje KEN na ziemiach litewsko-ruskich w początkach XIX wieku, (w:) "Studia Pedagogiczne" t. 29 • listoria nauki polskiej, red. B. Suchodolski, t. 3, Warszawa 1987 unik M.: Hugo Kołłątaj, Lwów 1913 Kukulski Z.: Działalność pedagogiczna Tadeusza Czackiego, Warszawa 1914 Kalle M.: Ateny wołyńskie, Lwów 1923 Skowronek J.: Adam Jerzy Czartoryski 1770-1861, WP, Warszawa 1994 Sławiński L.: Dla tej, co nie zginęła. Z dziejów edukacji narodowej na ziemiach polskich w latach 1795-1831, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985 `Pokarz W.: Ostatnie lata Hugona Kołłątaja, Kraków 1905 '1'ruchim S.: Współpraca polsko-rosyjska nad organizacją szkolnictwa rosyjskiego w początkach XIX wieku, Łódź 1960 tytania i problemy - Przedstaw podstawowe założenia polityki oświatowej Rosji na początku XIX wieku. - Jaki był udział Polaków w przygotowaniu reform w Rosji u progu XIX wieku? - Scharakteryzuj ustawę szkolną z 1804 roku. - Jakie odzwierciedlenie znalazły w praktyce szkolnej w Rosji idee liberalne? - Omów znaczenie T. Czackiego dla dziejów oświaty polskiej. - Czego dotyczyła współpraca T. Czackiego z H. Kołłątajem? - Scharakteryzuj działalność Liceum Krzemienieckiego. (jko) 9 0 "r Uniwersytet Wileński w latach 1803-1832 - Wilno jako ośrodek kulturalno-naukowy - Reforma Uniwersytetu Wileńskiego w I 803 roku - Znaczenie kuratorów Wileńskiego Okręgu Szkolnego - Działalność rektorów uniwersytetu - Organizacja uniwersytetu działalność wydziału medycyny funkcjonowanie wydziału fizyczno-matematycznego nauka na wydziale nauk moralnych i politycznych wydział literatury i sztuk pięknych oraz jego osiąbnuęcia - Profesorowie Uniwersytetu Wileńskiego skład i sytuacja 'zyciowa profesorów wybitne osobistości grona profesorskiego - Wizerunek rzeszy studenckiej położenie materialne organizacje studenckie drogi kariery zawodowej - Wpływ środowiska uniwersyteckiego na 'zycie kulturalno-oświatowospołeczne Wilna i okręgu - Rola uniwersytetu w tworzeniu się polskiej inteligencji zawodowej XIX wieku i Literatura il i Zródla 'I I '' Akt potwierdzenia z dnia 4 kwietnia I 803 r., druk (w:) J. Bieliński, Uniwersytet Wileński (1579-1831), Kraków 1899-1900 I ' Korespondencja Filomatów (1817-1823), wybór i oprac. M. Zielińska, PWN, liI Warszawa 1989 ;i I i 1'nmiętnik Ks. Adama Czartoryskiego i korespondencja jego z cesarzem Alcksandrem I, Kraków 1904 purynina Gabriela z Guntherów: W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik lat 1815-1843, oprac. A. Czacki, K. Mościcki, "Verba", Chotomów 1988 Ustawy Uniwersytetu Wileńskiego, (w:) M. Baliński, Dawna Akademia Wileńtka, Petersburg 186? Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795-1864, oprac. S. Kieniewicz, T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956 Opracowania Bartnicka K.: Działalność edukacyjna Jana Śniadeckiego, Ossolineum, Wrocław 1980 I3eauvois D.: Adam Jerzy Czartoryski jako kurator wileńskiego okręgu szkolnego, (w:) "Przegląd Historyczny" 1974, nr 1 Beauvois D.: Inteligencja bez wyjścia: wiedza a przywileje społeczne w Wileńskim Okręgu Szkolnym (1803-183?), (w:) Inteligencja polska pod zaborami, Warszawa 1978 Beauvois D.: Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich (1803-183?), t. 1 i 2, Fundacja Jana Pawła II - Rzym, Redakcja Wydawnictwa KUL, Lublin 1991 Bieliński J.: Szubrawcy w Wilnie (1817-1822), Wilno 1910 Bieliński J.: Uniwersytet Wileński (1579-1831), Kraków 1899-1900 Bieliński J.: Żywot Adama Czartoryskiego, Warszawa 1905 Czepulis-Rastenis R.: Ludzie nauki i talentu. Studia o świadomości społecznej inteligencji polskiej w zaborze rosyjskim, PIW, Warszawa 1988 Fryckowski E.: Poglądy społeczno-filozoficzne Jędrzeja Sniadeckiego, Pomorze, Bydgoszcz 1985 Handelsman M.: Czartoryski Adam Jerzy. Czartoryscy trzydzieści sześć życiorysów, Bydgoszcz 1985 Kaliciński A.: Jędrzej Śniadecki - lekarz i wielki biolog, (w:) Rzecz o Jędrzeju Śniadeckim, red. I. Stasiewicz, Warszawa 1970 Kieniewicz S.: Joachim Lelewel, KiW, Warszawa 1990 93 Kieniewicz S.: Historia Polski w latach 1795-1918, PWN, Warszawa 1980 Kuryło-Omelianiuk J.: Profesorowie Uniwersytetu Wileńskiego w latach 18031832, Białystok 1993 Lorentz S.: Album wileńskie, Warszawa 1986 Myślicki 1.: System pedaoiczny Jana Śniadeckiego, Warszawa 1920 Podręczna Encyklopedia Pedagogiczna, oprac. F. Kierski, Lwów-Warszawa 1923 Polska XIX wieku. Państwo. Społeczeństwo. Kultura, red. S. Kieniewicz, WP, Warszawa 1986 Rolle M.: Tadeusz Czacki i Krzemieniec, Lwów 1913 Róziewicz J.: Polsko-rosyjskie powiązania naukowe ( 1725-19 i 8), Ossolineum, Wrocław 1984 Rymkiewicz J. M.: Baket, Aneks, Londyn 1989 Rymkiewicz J. M.: Żmut, Instytut Literacki, Paryż 1987 Rzecz o Jędrzeju Śniadeckim, red. I. Stasiewicz, Warszawa 1970 Słowiński L.: Dla tej, co nie zginęła. Z dziejów edukacji narodowej na ziemiach polskich w latach 1795-1831, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1985 Stolzman M.: Nigdy od ciebie miasto... Dzieje kultury wileńskiej lat międzypowstaniowych (183?-1863), Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1987 Truchim S.: Współpraca polsko-rosyjska nad orl;anizacją szkolnictwa w początkach X1X wieku, Lódź 1960 Tur L.: Uniwersytet Wileński i jego znaczenie, Lwów 1923 Wilno-Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur. Materiały z I Międzynarodowej Konferencji Białystok 2 I-24 września 1989 r., red. E. Feliksiak, t. 1- 4, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza Oddział Białostocki, Białystok 1992 Witkowska A.: Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia, Warszawa 1962 Witkowska A.: Wielkie stulecie Polaków, PIW, Warszawa 1987 Wołoszyński R.: Polacy w Rosji 1801-1830, KiW, Warszawa 1984 -- tytania i problemy - Przedstaw podstawowe założenia reformy Uniwersytetu Wileńskiego w 1803 roku. - Podaj nazwiska kuratorów Wileńskiel;o Okrętu Szkolnego. - Wymień kolejnych rektorów Uniwersytetu Wileńskiego. - Przedstaw stnzkturę Uniwersytetu Wileńskiego. - Omów działalność kilku profesorów wszechnicy wileńskiej. - Jaką rolę ode'ał Uniwersytet Wileński w życiu kulturalnym Wilna oraz w tworzeniu się inteligencji zawodowej w pierwszej połowie XIX wieku? (jko) 94 ,IL ', ,,il,'' '''jji j I' If,ll!I iq ,, ''ii'' I Szkolnictwo w Królestwie Polskim przed i po powstaniu listopadowym Sytuacja szkolnictwa w Królestwie Polskim do wybuchu powstania listopadowego szkolnictwo elementarne (sytuacja ekonomiczna, seminaria nauczycielskie w Łowiczu i Puławach, rodzaje szkół elementarnych, ich program i metody) szkolnictwo średnie i wyższe (typy szkół średnich i ich program, powstanie szkół wyższych kształcących w jednej dyscyplinie) Założenie Uniwersytetu Warszawskiego zadania i organizacja uniwersytetu ahnosfera życia akademickiego (organizacje polityczne) profesorowie uniwersytetu - Zmiany w polityce oświatowej po 1820 r. - Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica ( 1755-1826) geneza ideologii S. Staszica teoria poznania zasada użyteczności wiedry - Sytuacja edukacyjna w zaborze rosyjskim po upadku powstania listopadowego represje carskie ustawa z 1833 roku (szkolnictwo elementarne, średnie, rozwój szkolnictwa zawodowego) Założenia reformy z 185 I r. - Szkolnictwo dla dziewcząt i rozwój literatury dziecięcej działalność Instytutu Guwernantek twórczość i działalność Klementyny z Tańskich Hofinanowej i Stanisława Jachowicza 96 Literatura c 1 l 7 ródła St. Staszic o edukacji publicznej (z dzieła: Ród ludzki), (w:) Zródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 2, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 Opracowania Bandura L.: Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica, Warszawa 1955 Dobrzański J.: Młodzież Instytutu Nauczycielskiego w Puławach 1819-1831, (w:) "Problemy Kultury i Wychowania", Warszawa 1963 Dobrzański J.: Ze studiów nad szkolnictwem elementarnym Lubelszczyzny w I poł. XIX w., Wrocław 1968 Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1907-1915, red. S. Kieniewicz, PWN, Warszawa 1981 Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915-1939, red. A. Garlicki, PWN, Warszawa 198? Hubicka M.: Szkoła Akademiczno-Górnicza w Kielcach 1816-1827, (w:) Stanisław Staszic. Księga zbiorowa, red. Z. Kukulski, Lublin 1962 Kantowska-Lewańska L: Twórczość dla dzieci i młodzieży Klementyny z Tańskich Hofinanowej, Opole 1964 Kantowska-Lewańska L: Stanisław Jachowicz. Życie i działalność, Opole 1970 Koelichenówna, Przejawy reakcji w działalności Towarzystwa do Ksiąg EIementarnych (1821-1830), (w:) Księga pamiątkowa ku czci prof. M. Handelsmana, Warszawa 1929 Koelichenówna, Ustanowienie Kuratorii Jeneralnej Królestwa Polskiego, "Przegląd Historyczny", t. 26, Warszawa 1926 Poznański K.: Sprawa przebudowy oświaty i wychowania w Królestwie Polskim po upadku Powstania Listopadowego, (w:) Studia z dziejów edukacji. Wybór J. Miąso, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 Stan i potrzeby badań nad oświatą i wychowaniem w Królestwie Polskim w latach 1815-1915, red. R. Kucha i K. Poznański, Lublin 1989 97 Pytania i problemy - Scharakteryzuj sytuację szkolnictwa w Królestwie Polskim do wybuchu powstania listopadowego na wszystkich szczeblach kształcenia. - Przedstaw okoliczności założenia Uniwersytetu Warszawskiego i jego działalność do wybuchu powstania listopadowego. - Jakie zmiany w polityce oświatowej Królestwa Polskiego nastąpiły po 1820 roku? - Omów podstawowe założenia poglądów pedagogicznych Stanisława Staszica. - Przedstaw sytuację oświaty w Królestwie Polskim po upadku powstania listopadowego. - Scharakteryzuj ustawę szkolną z 1833 roku. - Podaj podstawowe założenia ustawy z 185 I roku. - Przedstaw początki szkolnictwa dla dziewcząt w X1X wieku. - Omów znaczenie Klementyny z Tańskich Hofinanowej i Stanisława Jachowicza dla rozwoju literatury dziecięcej. (jko) Oświata w Królestwie Polskim w II połowie XIX wieku -- Reforma Aleksandra Wielopolskiego prace nad ustawą założenia i realizacja ustawy - Losy szkolnictwa elementarnego i wyższego -- Proces rusyfikacji szkół średnich -- Sytuacja szkolnictwa w Królestwie Polskim u schyłku XIX wieku -- Prywatna i tajna oświata w walce z rusyfikacją działalność tajnych szkół (nauczyciele) społeczna akcja oświatowa - Ożywienie pedagogicznego ruchu wydawniczego rozwój oświaty na wsi - Fonny upowszechniania nauki w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. rozwój literatury popularnonaukowej czasopiśmiennictwo wykłady publiczne towarzystwa naukowe i organizacje społeczne Literatura Źródta Ustawa z roku 1862 o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim (fragmenty), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 2, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 Opracowania Gerber R.: Szkolnictwo Królestwa Polskiego w okresie międzypowstaniowym, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 3, Wrocław 1960 99 Gerber R.: Szkolnictwo Królestwa Polskiego w pierwszym dziesięcioleciu rządów Paskiewicza, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 2, Wrocław 1959 Kucharzewski J.: Epoka Paskiewiczowska. Losy Oświaty, Warszawa 1914 Lincoln B.: Mikołaj l, PWN, Warszawa 1988 Massalski A.: Szkolnictwo średnie Kielc do roku 1862, Kielce 1983 Massalski A.: Szkoła Wyższa Realna w Kielcach 1845-186?, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 26, Wrocław 1984 Miąso J.: Szkolnictwo zawodowe w Królestwie Polskim w l . 181 S-(915, Warszawa 1966 Miąso J.: Szkoły realne w Królestwie Polskim w okresie międzypowstaniowym, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 6, Wrocław 1963 Poznański K.: Reforma szkolna w Królestwie Polskim w 186? roku, Ossolineum, Wrocław 1968 Poznański K.: Sprawa przebudowy oświaty i wychowania w Królestwie Polskim po upadku Powstania Listopadowego, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 23, Wrocław 1980 Stan i potrzeby badań nad oświatą i wychowaniem w Królestwie Polskim w latach 1815-1915, red. R. Kucha i K. Poznański. Lublin 1989 Staszyński E.: Polityka oświatowa caratu w Królestwie Polskim od powstania styczniowego do I wojny światowej, Warszawa 1968 Zasztoft L.: Popularyzacja nauki w Królestwie Polskim 1864-1905, Ossolineum, Wrocław 1989 Pytania i problemy - Scharakteryzuj okoliczności powstania, założenia i realizację ustawy Aleksandra Wielkopolskiego. - Przedstaw podstawowe fakty dotyczące rusyfikacji szkolnictwa polskiego w II poł. XIX wieku. Jaką rolę odegnała tajna i prywatna oświata w walce z rusyfikacją? Podaj przykłady ożywienia pedagogicznego ruchu wydawniczego w Królestwie Polskim u schyłku ubiegłego stulecia. Jakie znasz formy upowszechniania kultury i nauki w Królestwie Polskim w II poł. XIX wieku? Myśl pedagogiczna w Królestwie Polskim na przelomie XIX i XX wieku - Program wychowawczy pozytywistów polskich (m.in. H. Wernic, P. Cłnnielowski, A. Świętochowski, A. Dygasiński) - Pedagogiczny ruch wydawniczy (m.in. "Encyklopedia Wychowawcza", "Rocznik Pedagogiczny", "Przegląd Pedagogiczny") - Rozwój wychowania prywatnego - Społeczne akcje oświatowe - Poglądy pedagogiczne Jana Władysława Dawida ( 1859-1941 ) polityczno-społeczne warunki działalności J. W. Dawida (m.in. trudności w rozwoju nauk pedagogicznych, upadek szkolnictwa polskiego) przebudowa pedagogiki polskiej ważniejsze prace pedagogiczne i psychologiczne J. W. Dawida krytyka szkoły herbartowskiej idea nauczania "humanitarnego" rola rodziny (pierwszoplanowa) i szkoły (drugoplanowa) w wychowaniu treści nauczania szkolnego obserwacja i eksperyment w procesie dydaktycznym osobowość nauczyciela w ujęciu J. W. Dawida - Metody i kierunki badań nad dzieckiem w pedagogice Anieli Szycówny (1869-1921) - Działalność pedagogiczna Stanisława Karpowicza ( 1864-1921 społeczna funkcja systemu szkolnego założenia programowe i dydaktyczno-wychowawcze ogólnokształcącej szkoły przyszłości prace w Towarzystwie Pedagogicznym organizacja Domu Dziecięcego 1 0 0 k°) 1 0 I I !'I''li I "aili Literatura II'I Źródla '',!i'I Dawid J. W.: Wybór pism, (w:) Okoń W.: Dawid, WP, Warszawa 1980 '',',''Ii I Dygasiński A.: Geneza obowiązku, (w:) S. Jedynak, Etyka polska w latach 18631919, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977 Karpowicz S.: Wybór pism, (w:) Michalski S.: Karpowicz, WP, Warszawa 1979 Illi, ` 'I Prus B.: Oświata a moralność, (w:) S. Jedynak, Etyka polska w latach 1863i,, I. !'i,',!,I 1919, WP, Warszawa 1977 Świętochowski A.: Źródła moralności, (w: ) S. Jedynak, Etyka polska w latach 1863-1919, WP, Warszawa 1977 ",,'I,i, Opracowania ',I'I Borzym S., Floryńska H., Skarga B., Walicki A.: Zarys dziejów filozofii poli I skiej 1815-1918, PWN, Warszawa 1983 II Kucha R.: Oświata elementarna w Królestwie Polskim I 864-1914, Lublin 1982 Miąso J.: Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz ,.I ros skich, w. Studia z dzie ów edukac i YJ ( ') J j , wybór J. Miąso, Wyd. "Żak", Warszawa 1994 I,',, Michalski S.: Działalność pedagogiczna Anieli Szycówny, Warszawa 1968 ',,'','lll Michalski S.: Karpowicz, WP, Warszawa 1979 Michalski S.: Stanisława Karpowicza myśl społeczna i pedagogiczna, WarszaIIIII wa 1968 Okoń W.: Dawid, WP, Warszawa 1980 lil !I,I Poznański K.: Polska myśl pedagogiczna pod zaborem rosyjskim do powstaniaI: styczniowego (1795-1863), "Przegląd Historyczne-Oświatowy 199?,nr 1 /2, s. 9-31 ''I Staszyński E.: Główne kierunki rozwoju szkoły prywatnej w Królestwie Polskini, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 6, Ossolineum, Wrocław 1963 Staszyński E.: Język polski w szkołach rządowych Królestwa Polskiego, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. V1I, Ossolineum, Wrocław 1964 Staszyński E.: Polityka oświatowa caratu w Królestwie Polskim od powstania "';il: styczniowego do I wojny światowej, Warszawa 1968 "," ',',il,,10 Wroczyński R.: Myśl pedagogiczna i programy oświatowe pozytywizmu w Polsce na tle społecznym i gospodarczym, Warszawa 1949 1'ania i problemy - Wymień czasopisma pedagogiczne ukazujące się na terenie Królestwa Polskiego w ostatnich dziesięcioleciacli XIX wieku. - Scharakteryzuj osobowość nauczyciela w ujęciu Jana Władysława Dawida. - Omów poglądy pedagogiczne Stanisława Karpowicza. Przedstaw postulaty pedagogiczne pozytywistów warszawskich. (tz) !i,,.',..., Sytuacja oświaty polskiej w zaborze pruskim w latach 1795-1815 - Oświata polska na Śląsku ",,, j'II organizacja i pros-am szkoły elementarnej I':f ijlll polskie wydawnictwa elementarne (m.in. ks. J. K. Koschny, J. S. Bandkie) i ich znaczenie "II, - Stosunek pruskich władz oświatowych do szkół Komisji Edukacji ,,, Ńarodowej - Warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk - Powstanie Królewskiego Liceum Warszawskiego ',',!II' struktura szkoły (kurs przygotowawczy, szkoła "literacka", kursy poboczne: szkoła handlowa, seminarium nauczycielskie) eforat, jego skład i zadania - Znaczenie Królewskiego Liceum Warszawskiego dla oświaty polskiej i'i,lll Literatura I'',I' Źródla Ustawy dla uczniów Królewskiego Liceum Warszawskiego, Warszawa 1805 Opracowania '' i ^'! Barycz H.: Śląsk w polskiej kulturze umysłowej, Katowice 1979 Bobkowska W.: Pruska polityka szkolna na ziemiach polskich w latach 17951806, Warszawa 1948 Gawlik 5.: Dzieje myśli pedagogicznej na Śląsku, Ossolineum, Wrocław 1990 'li'; Gawlik S.: Myśl pedagoł;iczna na ziemiach polskich pod zaborem pruskim, ii l!'I,I "Przegląd Historyczno-Oświatowy", 1992, nr I /2, s. 33-60 Illl,, l Hellwig J.: Kształcenie nauczycieli w pruskich katolickich seminariach nauczycielskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, (w:) Acta Universitas Lodziensis, Folia Paedagogika et Psychologia 22, 1989, s. 91-99 Ii.1 1 0 4 ''''',,;I; I I"I p tHnia i problemy - Wymień najpopularniejsze na Sląsku elementarze używane na początku XIX wieku. - Omów zadania i cele Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. - Wyjaśnij pojęcie: eforat. - Na czym polegało znaczenie Królewskiego Liceum Warszawskiego dla oświaty polskiej? (tz) 'r Oświata w Wielkim Księstwie Poznańskim Sytuacja szkolnictwa w Wielkim Księstwie Pbznańskim do wybuchu powstania listopadowego Pierwsza fala germanizacji Ożywienie ruchu oświatowego w okresie Wiosny Ludów Poglądy pedagogiczne Augusta Cieszkowskiego projekt organizacji ochronek wiejskich A. Cieszkowskiego i jego losy - Idee oświatowe Karola Libelta kształcenie ludu rola szkoły realnej Poglądy pedagogiczne Bronisława Ferdynanda Trentowskiego idee i psychologia "Chowanny" cele wychowania organizacja szkolnictwa B. F. Trentowski jako pedagog epoki romantyzmu Ewaryst Estkowski jako wzór nauczyciela idee oświatowe czasopismo "Szkoła Polska" i jego znaczenie Literatura Źródla Estkowski E.: Autobiolnafia, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, cz. III, red. J. M. Śnieciński, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1995 Estkowski E.: Czy potrzeba uczyć historii pedagogiki, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, cz. III, red. .1. M. Snieciński, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1995 Ewaryst Estkowski i jego stanowisko pedagogiczne (frabnnenty artykułów), (w: ) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 2, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1965 I ,ibelt K.: Pisma o oświacie i wychowaniu, oprac. J. Szewcryk, Ossolineum, W rocław 1971 Trentowski B. F.: Chowanna, t. I-II, Ossolineum, Wrocław 1979 Trentowski B.: Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej, (w:) Materiały do ćwiczeń z historii wychowania, cz. III, red. J. M. Śnieciński, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1995 poglądy pedagogiczne Bronisława Trentowskiego (z dzieła: Chowanna), (w: ) ródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 2, oprac. S. Wołoszyn, pWN, Warszawa 1965 Opracowania Brzeziński S.: Wielkopolska w walce z naporem germańskim, Poznań 1969 Dziamski S.: Karol Libelt 1807-1875, PWN, Warszawa-Poznań 1976 Gawlik S.: Myśl pedagogiczna na ziemiach polskich pod zaborem pruskim, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 199?, nr 1/2 Głowacka A.: Początki szkolnictwa i oświaty rolniczej w Wielkopolsce 18401914, Poznań 1965 Grot Z.: Życie i działalność Karola Libelta 1807-1875, PWN, Warszawa 1977 Grześ B.: Niemcy w Poznańskiem wobec polityki germanizacyjnej 1825-1920, Poznań 1976 Hellwig J.: Cieszkowski, WP, Warszawa 1979 Hellwig J.: Działalność pedagogiczna Augusta Cieszkowskiego, Poznań 1978 l łellwig J.: Ewaryst Estkowski ( 1820-1856) jako prekursor nowatorstwa pedagogicznego w Polsce, Poznań 1984 Hellwig J.: Hipolit Cegielski jako humanista, "Przegląd Humanistyczny" 1981, nr 1 /2 Hellwig J.: Oświata pracujących w Polsce, Warszawa 1986 Jakóbczyk W.: Przetrwać nad Wartą 1815-1914, (w:) Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, KAW, Warszawa 1989 Karczewski S.: Historia Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1852), Poznań 1918 Kieniewicz S.: Społeczeństwo polskie w powstaniu poznańskim 1848, PWN, Warszawa 1960 106 107 I I 'd GII"II !!° f !i Molik W.: Kształtowanie się inteligencji polskiej w Wielkim Księstwie Poznań! skini 1841-1870, Poznań 1979 Nauka w Wielkopolsce. Przeszłość i teraźniejszość, red. G. Labuda, Poznań 1973 ! Pieśniarski B.: Po 11 d Wielko olan na s ra b ą Y p p wy wychowawcze i oświatowe w świetle prasy Wielkiego Księstwa Poznańskiego 1814-1847, Wrocław 196?';11i II Robielecki W.: Towarzystwa naukowe w Polsce, Warszawa 197? I l' Stasierski K.: Kształcenie nauczycieli szkół ludowych w Wielkim Księstwie 111!i !! Poznańskim w latach 1815-1914, Bydgoszcz 1967 IIII,I ! 'I'll l '' Stoiński J.: Szkolnictwo średnie w Wielkim Księstwie Poznańskim w I poł. I XIX w. ( 1815-1850), Poznań 1972 Truchim S.: Historia szkolnictwa i oświaty polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim, t. I-II, Łódź 1967/1968 I, I, 'I Trzeciakowscy M. L.: W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań 198? Walicki A.: Filozofia i myśl społeczna w latach 1831-1864, PWN, Warszawa I, I I li I 1977 I'ii'i I Wielkopolanie XIX wieku, red. W. Jakóbczyk, Poznań 1959 , I,III I, II' j Pytania i problemy I'II I - Scharakteryzuj sytuację szkolnictwa elementarnego i średniego w Ii I Wielkim Księstwie Poznańskim do wybuchu powstania listopadowego. ! I' - Omów przejawy wzrostu dążeń germanizacyjnych w Poznańskiem. !I II - Podaj przykłady ożywienia ruchu pedagogicznego w Poznańskiem Ij!I I w latach czterdziestych XIX wieku. I - Jakie były cele wychowawcze ochronek i zadania Centralnego Towa•i l llj i rzystwa Ochron wg Augusta Cieszkowskiego? I I - Przedstaw podstawowe idee oświatowe Karola Libelta. I'',il; - Omów poglądy pedagogiczne Bronisława Trentowskiego na podstawie ,Chowanny,. I - Scharakteryzuj działalność Ewarysta Estkowskiego. II, i! (jko) IIII I I!I I 0 8 II" 'i ill I ' Szkolnictwo polskie w zaborze pruskim w okresie Kulturkampfu - Pruska polityka oświatowa w okresie rządów Ottona Bismarcka -- Główne założenia Kulturkampfu i jego konsekwencje dla polskiego szkolnictwa - Losy szkolnictwa elementarnego - Sytuacja szkoły średniej - Tajny ruch młodzieżowy -- Szkolnictwo żeńskie Szkoły zawodowe - Społeczne akcje oświatowe Strajki szkolne (przyczyny wybuchu, rozwój i znaczenie) - Oświata polska na Górnym Śląsku: poglądy pedagogiczne i działalność oświatowa Karola Miarki Literatura '.ródla Miarka K.: Wybór pism, oprac. A. Bar, Katowice 1939 Proces szkolny we Wrześni. Sprawozdanie szczegółowe na podstawie źródeł urzędowych, wyd. S. Dziewulski i J. Kucharzewski, Kraków 190? Strajki szkolne w zaborze pruskim. Wydarzenia wrzesińskie w roku 1901, oprac. Z. Grot, Poznań 1964, (w:) S. Możdżeń: Teksty źródłowe do dziejów wychowania, t. 6, Wiek XIX i pocz. XX, Kielce 1994 Opracowania Borodziej Ł.: Pruska polityka oświatowa na ziemiach polskich w okresie Kulturkampfu, PWN, Warszawa 1972 Gomolec L.: We Wrześni przed sześćdziesięciu laty 1901-1961, Poznań 1961 109 ::",;i ji; li iil Klanowski T.: Germanizacja gimnazjów w Wielkim Księstwie Poznańskim i opór młodzieży polskiej w latach 1870-1914, Poznań 1962 Krasuski J.: Kulturkampf, Poznań 1963 ,I; i Truchim S.: Historia szkolnictwa i oświaty polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim, t. ?, (186?-1915), Łódź 1968 illl Trzeciakowski L.: Pod zaborem pruskim 1850-1918, Warszawa 1973 Warneńska M.: Ulica dzieci wrzesińskich, Wyd. Poznaiiskie, Pozaoań 1984 !II I I i''' Pytania i problemy - Wyjaśnij poJęcie: Kulturkampf r - Omów pruską politykę oświatową w okresie rządów Ottona Bismarcka. I 'i - Dokonaj ogólnej charakterystyki polskiego szkolnictwa w okresie Kulturkaanpfu. - Wskaż przyczyny wybuchu strajków szkolnych. - Wymień znane ci prace Karola Miarki. '' Organizacja oświaty w zaborze austriackim w latach 1772-1848 --- Galicja za panowania Marii Teresy, Józefa II i Franciszka I; sytuacja polityczna, społeczna i gospodarcza ( i 772-1848) proces przekształcania się monarchii stanowej o szerokim samorządzie miejskim i ziemskim w państwo absolutne; postulaty rewolucji w Austrii z 1848 r. przemiany społeczne w Galicji (pozycja malmatów, szlachty i duchowieństwa, stosunki między dworem a wsią, problem pańszczyzny) poziom gospodarczego rozwoju Galicji życie kulturalne i cenzura w czasach oświeconego absolutyzmu - Reformy szkolnictwa ludowego ordynacja cesarzowej Marii Teresy (kategorie szkół; obowiązek szkolny i jego realizacja) stan szkół ludowych za panowania Józefa II (przymus szkolny;(tz) ustanowienie zarządu szkolnego; finansowanie oświaty; świadectwaszkolne a służba i terminowanie; język wykładowy; stosunek władzjll, do szkół KEN; przyczyny liberalizacji założes germanizacyjnych) ,,i polityczna ustawa szkolna 1805 r. (stanowy charakter szkolnictwa ludowego; typy szkół ludowych, ich program i organizacja; przymus szkolny i odpłatność nauczania; materialne podstawy 'i funkcjonowania szkół; przygotowanie zawodowe nauczycieli III ludowych; wpływ ustawy 1805 r. na rozwój szkolnictwa ludowego ''jlj w Galicji; zmiany w organizacji nadzoru szkolnego - 1815 r.) - Rozwój szkolnictwa średniego w Galicji w latach 1722-1848 sytuacja szkolnictwa średniego za panowania Marii Teresy (sieć szkół, programy nauczania, rola języka niemieckiego i łaciny) polityka oświatowa Józefa II (cele dydaktyczne i wychowawcze szkół średnich, zastępowanie szkół średnich głównymi, upowszechnianie w szkołach średnich prołnamu Gracjam Marxa) reforma szkół według projektu Franciszka Langa (typy l;imnazjów i program nauczania - rola łaciny i języka niemieckiego, nauczyciele szkół średnich - kwalifikacje pedagobiczne, kryteria uwzględniane podczas przyjęcia do pracy) powstanie i działalność gimnazjów jezuickich ocena rozwoju szkolnictwa średniego w Galicji w latach 1772-1848 (dostępność szkolnictwa średniego dla młodzieży polskiej) - Działalność studiów filozoficznych w Galicji (ośrodki szkolnictwa; program kształcenia; profesorowie; przyczyny likwidacji) - Rozwój szkolnictwa wyższego utworzenie Uniwersytetu we Lwowie (cel powstania; wydziały; kadra naukowa; poziom kształcenia; okoliczności rozwiązania uczelni) przyczyny reaktywowania Uniwersytetu Lwowskiego (wydziały; autonomia profesorów; zakres cenzury; działalność konspiracyjna młodzieży; utworzenie katedry języka i literatury polskiej; rola Uniwersytetu w okresie Wiosny Ludów) powstanie Akademii Technicznej we Lwowie Literatura Źródła Galicja od pierwszego rozbioru do Wiosny Ludów 177?-1849. Wybór tekstów źródłowych, oprac. M. Tyrowicz, Ossolineum, Wrocław 1956 Pamiętniki urzędników galicyjskich, oprac. I. Homola, B. Łopuszański, WL, Kraków 1978 Opracowania Adamczyk M.: Kształcenie młodzie'zy chłopskiej z obwodu sądeckiego i okolic 177?-1848, Wyd. Uczelniane AR, Wrocław 1981 Chamcówna M.: Szkolnictwo ludowe i oświata w zaborze austriackim, (w:) Historia chłopów polskich, red. S. Inlot, t. 2, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 197?, s. 587-604 Łady'zyński A.: Galicyjskie szkoły główne w latach 1774-1869, "Acta Universitatis Wratislaviensis", Prace Pedaoliczne 93, red. M. Chamcówna, Wrocław 1993 Majorek Cz.: Początki austriackiego systemu szkolnictwa ludowego w Galicji w latacl 177?-1780, "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. 19, 1976, s. 81-101 Możdżeń S.: Szkolnictwo średnie w Galicji do 1848 r. w austriackim systemie azkolnym, "Acta Universitatis Wratislaviensis", Prace Pedaoiczne, t. 14, 1979, s. 129-158 'fyrowicz M.: Prasa Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 177?-1850. Studia porównawcze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979 Z dziejów oświaty w Galicji, pod red. A. Meissnera, WSP, Rzeszów 1989 ł'ytania i problemy - Omów sytuację polskiego szkolnictwa elementarnego w zaborze austriackim w latach 177?-1804. - Przedstaw główne założenia ustawy szkolnej z 1805 roku. -- Wymień tajne związki młodzieżowe w zaborze austriackim. - Dokonaj analizy przemian szkolnictwa średniego w Galicji w latach 177?-1848. Omów działalność i rolę szkolnictwa wyższego w Galicji do Wiosny Ludów. (er) 112 Oświata polsla w Wolnym Mieście Krakowie - Okoliczności utworzenia i status polityczny Wolnego Miasta Krakowa Działalność pedagogiczna Józefa Załuskiego stanowisko kuratora szkolnego rektorat w Uniwersytecie Jagiellońskim troska o znakomitą kadrę profesorską Uniwersytetu Jagiellońskiego - Krakowskie szkolnictwo elementarne podstawy prawne regulujące zakładanie szkół elementarnych Dozór Okólny Szkół Początkowych i jego zadania prace Józefa Załuskiego i Adama Czapskiego na rzecz szkoły elementarnej Szkolnictwo średnie Wolnego Miasta Krakowa i jego probnam Liceum św. Anny Liceum św. Barbary średniaszkołatechniczna opracowanie podręczników biblioteki szkolne - Rola i zadania Uniwersytetu .lat;iellońskiego - Znaczenie szkolnictwa w Wolnym Mieście Krakowie polski charakter szkolnictwa możliwość nauczania w języku ojczystym promieniowanie kulturalne na inne zabory Literatura Źródla Galicyjskie wspomnienia szkolne, oprac. A. Knot, Kraków 1955 Statut urzędujący Liceum św. Anny w Krakowie, Kraków 1833 Opracowania Dutkowa R.: Szkolnictwo średnie Krakowa w pierwszej połowie XIX wieku ( 1801-1846), Ossolineum, Wrocław 1976 _ Jagoda Z.: O literaturze i życiu literackim Wolnego Miasta Krakową I 816-1846, E Kraków 1991 Mrozowska K.: O nowe spojrzenie na Józefa Załuskiego jako generalnego kuratora Uniwersytetu Jagiellońskiego, "Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", s. A, z. 12, Warszawa 1968 Ręorowicz L.: Historia Instytutu Technicznego w Krakowie, Kraków 1913 _ Ręgorowicz L.: Szkolnictwo w Wolnym Mieście Krakowie w dobie kuratorii Józefa hr. Załuskiego, Warszawa 1930 Słowikowski T.: Nauczanie historii w Wolnym Mieście Krakowie w latach 18151846, Ossolineum, Wrocław 1967 Wereszycki H.: Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław 1986 Pytania i problemy - Omów zasługi Józefa Załuskiego dla szkolnictwa w Wolnym Mieście Krakowie. - Wymień znane ci szkoły średnie Wolnego Miasta Krakowa. - Na czym polegał wpływ dokonań oświatowych w Wolnym Mieście Krakowie na inne zabory? (tz) I I 4 ?'_' II I Szkolnictwo w Galicji w okresie autonomii - Ruch rewolucyjny Wiosny Ludów w Galicji polityczne i oświatowe postulaty polskiego społeczeństwa oraz możliwość ich urzeczywistnienia w latach 1848-1865 - Działalność Józefa Dietla na rzecz reformy oświaty w Galicji (główne tezy dzieła "O reformie szkół krajowych") - Utworzenie Rady Szkolnej Krajowej (RSK). "Odezwa" RSK do nauczycieli i obywateli Organizacja szkolnictwa ludowego ustawa o zakładaniu i utrzymaniu jednolitego szkolnictwa ludowego (1871) ustawy utrwalające stanowy charakter szkoły ludowej ( 1885, 1904); zróżnicowanie obowiązku szkolnego dzieci miejskich i wiejskich (1895) kształcenie nauczycieli szkół ludowych (typy seminariów nauczycielskich; poziom kształcenia i liczba absolwentów a ówczesne potrzeby szkolnictwa) Szkolnictwo średnie I;imnazja (cele kształcenia i wychowania; treści kształcenia; metody nauczania; projekty reform I;imnazjów l;alicyjskich; reformy G. Marcheta) szkoły realne (typy; prom-am kształcenia i sieć szkół realnych w Galicji w latach 1851-1871; reforma 1872; rozwój szkolnictwa realnego; projekt reformy szkoły realnej Tadeusza Łopuszańskiego) licea żeńskie (cele kształcenia i wychowania; możliwości kontynuowania nauki) - Szkolnictwo zawodowe tradycje kształcenia zawodowego w Galicji powstanie pierwszych szkół zawodowych (typy szkół; programy kształcenia; uzyskiwane kwalifikacje) rozwój szkolnictwa zawodowego, a potrzeby ekonomiczne kraju - Działalność szkolnictwa wyższego; rozwój nauki Uniwersytet Lwowski Uniwersytet Jagielloński Politechnika Lwowska Wyższa Szkoła Rolnicza w Dublanach Akademie: Handlowa i Weterynaryjna we Lwowie Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie Polska Akademia Umiejętności Utworzenie Zakładów Specjalnych i Opieki nad Sierotami Rozwój społecznego ruchu oświatowego i naukowego (ruch nauczycielski: Towarzystwo Nauczycieli Ludowych, Towarzystwo Nauczycieli i Nauczycielek Szkół Ludowych i Wydziałowych, Krajowy Związek Nauczycieli Ludowych, Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych); rola czasopiśmiennictwa Literatura lródla .fózef Dietl o szkolnictwie w Galicji (z dzieła: O reformie szkół krajowych), (w:) Zródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 2, PWN, Warszawa 1965 ł.empicki S.: Złote paski. Wspomnienia ze szkoły galicyjskiej, "Wspólna Sprawa", Warszawa 1957 Szkolnictwo galicyjskie, (w:) Teksty źródłowe do dziejów wychowania, cz. VI, Wiek XIX i pocz. XX, oprac. S. Możdżeti, Dom Wydawniczy "Strzelec", Kielce 1994 Opracowania Adamczyk M.: Uczniowie-prywatyści w Galicji 177?-1914, (w:) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Buszko J.: Galicja 1859-1914. Polski Piemont?, (w:) Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, KAW, Warszawa 1989 Il6 I(7 Buszko J.: Społeczno-polityczne oblicze Uniwersytetu Jagiellońskiego w dobie autonomii galicyjskiej ( 1869-1914), Kraków 1963 Chodakowska J.: Udział Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych w walce o polską szkołę średnią w Galicji w latach 1884-1914, "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. XXVI, Ossolineum, Wrocław 1984 Dobrowolski H., Franćic M., Korsarski St.: Postępowe tradycje młodzieży akademickiej w Krakowie, WL, Kraków 196? Dunin-Wąsowicz K.: Czasopiśmiennictwo ludowe w Galicji, Ossolineum. Wrocław 195? Dybiec J.: Mecenat naukowy i oświatowy w Galicji 1869-1918, Ossolineum, Wrocław 198? Galicja w dobie autonomicznej (1850-1914), oprac. i wyb. S. Kieniewicz, Wrocław 1952 Galicja w powstaniu styczniowym, red. S. Kieniewicz, I. Miller. Ossolineum, Wrocław 1980 Homola-Skąpska L: Józef Dietl i jego Kraków, WL, Kraków 1993 Hulewicz J.: Akademia Umiejetności w Krakowie 1873-1918. Zarys dzięjów, Ossolineum, Wrocław 1958 Jamrożek W.: Idee edukacyjne polskiej socjalnej demokracji w Galicji do 1918 roku, Wydawnictwo "Eruditus", Poznań 1994 Jamrożek W.: Rodzina i jej wychowawcze funkcjonowanie w opinii działaczy i teoretyków galicyjskiej socjaldemokracji, (w:) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Jaśkiewicz B.: Działalność towarzystw oświatowych w Tarnowie w latach autonomii galicyjskiej, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1974, t. XVII Kliś A.: Problem rodziny w galicyjskiej pedagogice doby autonomii, (w:) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Majorek C.: System kształcenia nauczycieli szkół ludowych w Galicji doby autonomicznej (1871-1914), Ossolineum, Wrocław 1971 Meissner A.: Kształcenie nauczycieli w środkowej Galicji 1871-1914, WSP, Rzeszów 1974 Możdżeń S.: Reformy średniej szkoły w Galicji w latach 1884-1914, Kielce 1989 Podgórska E.: Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego w Galicji 19051918, Nasza Księgarnia, Warszawa 1973 'ferlecki R.: Oświata dorosłych i popularyzacja nauki w Galicji w okresie autonomii, Ossolinemn, Wrocław 1990 Tezy i streszczenia referatów. Konferencja naukowa na temat: Rodzina jako srodowisko wychowawcze w czasach nowożytnych - koncepcje teoretyczne i praktyka, Katedra Historii Wychowania WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1995 Wereszycki H.: Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław 1986 Wojciechowski K.: Oświata ludowa 1863-1905 w Królestwie Polskim i Galicji, Czytelnik, Warszawa 1954 Zaniewska T.: Retoryka szkolna. Polskie tradycje i doświadczenia dziewiętnastowieczne, Orthdruk, Białystok 1991 Pytania i problemy - Przedstaw prol,ram oświatowy Józefa Dietla. - Omów zadania Rady Szkolnej Krajowej. - Wymień szkoły wyższe w Galicji okresu autonomicznego. - Scharakteryzuj ruch nauczycielski w Galicji w okresie autonomii. Wyjaśnij pojęcia: sl6jd, suplem. (er) 118 Kierunki w pedagogice ynda D.: Ewolucja nadzoru pedagogicznego w województwie śląskim i katowickim w latach 1922-1973, Uniwersytet Śląski, Katowice 1980 Drynda D.: Pedagogika Drugiej Rzeczypospolitej. Warunki, orientacje, kontrowersje, Uniwersytet Śląski, Katowice 1987 Drynda D.: Rodzina w badaniach pedagogicznych II Rzeczypospolitej. Owocność poznawcza i aktualność dorobku, (w: ) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Dzieje szkolnictwa i pedagogiki specjalnej, red. S. Mauersberg, PWN, Warszawa 1990 Falski M.: Koncepcja szkoły powszechnej i jej rola w ustroju szkolnictwa w okresie międzywojennym w Polsce, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1958, t. 1 Garbowska W.: Jędrzejewiczowska ustawa szkolna z 193? r., "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1969, t. XII Garbowska W.: Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932-1939, Ossolineum, Wrocław 1976 Grochowski L.: Szkoła polska na tle europejskim 1918-1939, (w: ) Studia z dziejów edukacji. Wybór J. Miąso, Wyd. "Żak", Warszawa 1994 13 133 Jaczewski B,: Organizacje i instytucje 'zycia naukowego w Polsce (listopad 19181939), (w:) Histońa nauki polskiej, red. B. Suchodolski, t. V 1918-1951, cz. I, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992 Jakubiak K.: Wychowanie państwowe jako ideologia wychowawcza sanacji, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszcry, Bydgoszcz 1994 Jakubiak K.: Wypracowanie modelu współpracy domu rodzinnego uczniów i szkoły w polskiej pedagogice okresu II Rzeczypospolitej, (w: ) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Jamrożek W.: Teoretyczne i organizacyjno-programowe założenia oświaty pozaszkolnej w wersji ludowców Drugiej Rzeczypospolitej, (w:) J. Hellwig, W. Jamrożek, D. Żołądź, Z prac poznańskich historyków wychowania, "Eruditus", Poznań 1994 Karolewicz G.: Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międrywojennym, Lublin 1994 Kobziński K.: Funkcja społeczno-wychowawcza i oświatowa Towarzystwa Crytelni Ludowych (1880-1939), Wrocław 1985 Marczak M.: Walka związku Naucrycielstwa Polskiego o postępowy prolnam oświatowy 1919-1939, Nasza Księgarnia, Warszawa 1970 Marchwiński R.: Szkoły polskie na Wannii 1929-1939. Przegląd wspomnień, Rozprawy i Materiał Ośrodka Badali Naukowych im. W. KętrrytSskiego, Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1970 Mauersberg S.: Komu służyła szkoła w Drugiej Rzeczypospolitej? Społeczne uwarunkowania dostępu do oświaty, Ossolineum, Wrocław 1988 Mauersberg S.: Sejm naucrycielski ( 14-17 kwietnia I 919 r.), (w: ) Studia z dziejów edukacji. Wybór J. Miąso, Wyd. "Żak", Warszawa 1994 Mauersberg S.: Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918-1939, Wrocław 1968 Mauersberg S.: System oświaty a problem demokracji społeczeństwa w Polsce ( 1918-1939), "Dzieje Najnowsze" 1980, nr 2 Michalaka L: Czasopisma Związku Naucrycielstwa Polskiego dla dzieci w okresie Drut,ej Rzecrypospolitej, Lódź 1994 Michalaka L, Michalski G.: Wychowanie przez teatr szkolny w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1994 Michalski S.: Praca naukowo-badawcza naucrycieli w Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 1994 Miąso J.: Szkolnictwo dokształcające zawodowe w Polsce w latach 1918-1939, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 197?, t. XV Renz R.: Wychowanie i kształcenie dzieci w rodzinie małomiasteczkowej na Kielecczyźnie w latach międzywojennych, (w:) Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, red. J. Jundziłł, WSP, Bydgoszcz 1994 Rychliński S.: Zależność procesów demokratyzacji kultury od dynamiki społecznej, "Przegląd Socjologiczny" t. XIII, z. I, s. 9-63 Schtinbrenner J.: Walka o demokratyczną szkołę polską w latach 1918-1922, Warszawa 1963 Smołalski A.: Ideały wychowawcze w polskiej myśli pedagogicznej od XVI wieku do końca II Rzeczypospolitej, Opole 1994 Stopińska-Pająk A.: Andragogika w Drugiej Rzecrypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1994 Studia z histońi polskiej pedagogiki: koncepcje pedagol,iczne w Drugiej Rzeczypospolitej, red. D. Drynda, Uniwersytet Śląski, Katowice 1993 Sutyła J.: Miejsce kształcenia dorosłych w systemie oświatowym II Rzeczypospolitej, Ossolineum, Wrocław 1982 Tezy i streszczenia referatów. Konferencja naukowa na temat: Rodzina jako środowisko wychowawcze w czasach nowożytnych -koncepcje teoretyczne i praktyka, Katedra Histońi Wychowania, WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1995 Trzebiatowski K.: Problem powszechności nauczania w Polsce w latach 19181931, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1969, t. XII Trzebiatowski K.: Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1918-1932, Ossolineum, Wrocław 1970 Wołoszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba zarysu encyklopedycznego, Wyd. Instytutu Badań Edukacyjnych, Warszawa 1992 Żamowski J.: Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1938, PWN, Warszawa 1973 134 135 Pytania i probłemy - Omów podstawowe założenia pronamu oświatowego Ksawerel;o Praussa. Jakie było znaczenie uchwał Sejmu Nauczycielskiego z 1919 roku? Jakie problemy z zakresu szkolnictwa podejmowały pierwsze akty prawne? - Scharakteryzuj organizację szkolnictwa do 193? roku. - Omów formy kształcenia nauczycieli w Drugiej Rzecrypospolitej. - Przedstaw główne założenia i znaczenie reformy jędrzejewiczowskiej - Jaki wpływ na oświatę polską wywarło wprowadzenie ustawy "O prywatnych szkołach oraz zakładach naukowych i wychowawczych" w 1933 r.? - Przedstaw przeciwników i zwolenników reformy J. Jędrzejewicza i podaj ich argumenty. - Dokonaj oceny reformy szkół akademickich z 1933 r. - Jaką rolę w dziejach pedagogiki specjalnej odegrała Maria Grzegorzewska? - Przedstaw sytuację szkolnictwa mniejszości narodowych w Drugiej Rzeczypospolitej. (er) "' Polska myśl pedagogiczna - w Drugiej Rzeczypospolitej: Janusz Korczak (Henryk Goldszmid 1878-1942), Helena Radlińska (1876-1954) )Bogdan Nawroczyński (1882-1974) Władysław Spasowski (1878-1941) Florian Witold Znaniecki (1882-1958) - Oryginalny system wychowania w zakładzie opiekuńczym Janusza Korczaka pogląd na dziecko i świat jego przeżyć prawa dziecka zadania wychowawcy samorząd uczniowski jako podstawa systemu wychowania aktualność idei Janusza Korczaka - Helena Radlińska - twórczynią polskiej pedałogiki społecznej zadania pedagogiki społecznej wychowanie jako "służba nieznanemu" praca społeczna jako wychowanie - Twórczy udział w życiu kulturalnym - zadania wychowania według; Bogdana Nawroczyńskiego wytwarzanie się struktur życia duchowego kształtowanie osobowości jako cel czymości pedagogicznych związek kultury i kształcenia trzy stopnie nauczania (nauczanie informujące, nauczanie ćwiczące, nauczanie kształcące i wychowujące) i odpowiadające im trzy stadia wykształcenia (podstawowe, zawodowe, rozszerzające) rola zainteresowań dziecka zasada poglądowości ideał wykształcenia 137 Społeczna szkoła pracy twórczej Władysława Spasowskiego cel wychowania szkoła jako odzwierciedlenie potrzeb realnego środowiska rola pracy w nauczaniu i wychowaniu koncepcja szkoły ogólnokształcącej (organizacja, program) wymagania stawiane nauczycielom i wychowawcom Florian Witold Znaniecki - twórcą socjologii wychowania w Polsce konieczność przygotowania młodzie'zy do szybkich przemian współczesnej cywilizacji krytyka "szkoły pracy" wyzwolenie duchowe człowieka podstawowym zadaniem wychowania rola wychowawcy wychowanie szkolne Literatura Źródła Bogdan Nawroczyński o ideale i procesie wykształcenia (z książki "Zasady nauczania"), (w: ) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Koncepcja ogólnokształcącej społecznej szkoły pracy twórczej Władysława Spasowskiego (z dzieła "Wyzwolenie człowieka"), (w:) Żródła do dziejów wychowania i myśli pedagoggcznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Korczak J.: Jak kochać dziecko, Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992 Korczak J.: Wybór pism, (w:) S. Wołoszyn, Korczak, WP, Warszawa 198? Nawroczyński B.: Dzieła wybrane, t. I-II, oprac. A. Mońka-Stanikowa, WSiP, Warszawa 1987 Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej (fralnnenty z dzieła "Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego"), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagol,icznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Postawa pedagogiczna J. Korczaka (ze szkiców "Prawo dziecka do szacunku"), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Prawo dziecka do szacunku, (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Radlińska H.: Wybór pism, (w:) W. Theiss, Radlińska, WP, Warszawa 1984 Socjologiczna teoria wychowania Znanieckiego (z dzieła "Socjologia wychowania"), (w:) Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, t. 3, oprac. S. Wołoszyn, PWN, Warszawa 1966 Wspomnienia o Januszu Korczaku, wybór i opracowanie L. Barszczewska, B. Milewicz, NK, Warszawa 1989 Znaniecki F.: Wybór pism, (w:) J. Szacki, Znaniecki, WP, Warszawa 1986 Opracowania Aktualność idei Janusza Korczaka, red. T. Wróblewska, Horyzont, Koszalin 1993 Araszkiewicz F. W.: Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978 Drynda D.: Pedagogika Drugiej Rzeczypospolitej. Warunki, orientacje, kontrowersje, Katowice 1987 Dulczewski Z.: Florian Znaniecki. Życie i dzieło, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1984 Falska M.: Nasz Dom, Warszawa 1959 Falkowska M.: Kalendarz 'zycia, działalność i twórczość Janusza Korczaka, NK, Warszawa 1989 Jakubowski M.: Klasycy pedagogiki opiekuńczej. System opiekuńczo-wychowawczy Janusza Korczaka, t. 1, WSP, Częstochowa 1989 Jahnużna T.: Pedagogika "szkoły pracy" w Polsce międzywojennej i jej wpływ na kształcenie i dokształcanie nauczycieli szkół powszechnych, Łódź 1983 Janusz Korczak. Życie i dzieło, WSiP, Warszawa 1982 Koźniewski K.: Królewska sztuka wychowania, "Życie Literackie" 1987, nr 3 Kuryło-Omelianiuk J.: Janusz Korczak jako współczesny Sokrates, (w: ) Aktualność idei Janusza Korczaka, red. T. Wróblewska, Horyzont, Koszalin 1993 138 139 Lewin A.: Myśl pedagogiczna J. Korczaka, Warszawa 1983 Lewin A.: Testament pedagogiczny Janusza Korczaka, "Problemy OpiekwiczoWychowawcze" 1993, nr 1 Lewin A.: Tryptyk pedagogiczny: Korczak - Makarenko - Freinet, Warszawa 1986 Malińska H.: Janusz Korczak i jego senat, "Nowa Szkoła" 1992, nr 8 Merżan L: Aby nie uległo zapormieniu. Rzecz o Domu Sierot, Nasza Księgarnia, Warszawa 1987 Mortkowicz-Olczakowa H.: Janusz Korczak, Warszawa 1987 Moskal F.: Postawa wychowawcza. W 30 rocznicę śmierci Janusza Korczaka, "Życie Szkoły" 1972, nr 10 Newerly L: Samorząd uczniowski w systemie wychowawczym Janusza Korczaka, Warszawa 196? Nowak M.: Postawa wychowawcza Janusza Korczaka, (w: ) Binczycka J., Grzelak K. (red.) O pedagogikę jako naukę o człowieku, Katowice 1979 Peter M.: Pedeutologiczne przesłanie Janusza Korczaka, "Problemy Opiekwiczo-Wychowawcze" 1979, nr 5 Puszkin B.; Janusz Korczak o doborze i kształceniu wychowawców, "Edukacja" 1987, nr 2 Puszkin B.: Janusza Korczaka refleksje nad sobą, "Nowa Szkoła" 1992, nr 8 Sobczak J.: Recepcja idei nowego wychowania w polskiej pedagogice okresu między wojnami, cz. I i II, Bydgoszcz 1978- I 979 Szacki J.: Znaniecki, WP, Warszawa 1986 Tarnowski J.: Janusz Korczak dzisiaj, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1990 Theiss W.: Radlińska, WP, Warszawa 1984 Wołoszyn S.: Korczak, WP, Warszawa 198? Wołoszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Próba zarysu encyklopedycznego, Warszawa 199? Zyngnnan L.: Dzieci doktora Korczaka, NK, Warszawa 1989 Pytania i problemy - Na czym polegała oryginalność systemu wychowawczego w zakładzie opiekmiczym Janusza Korczaka? Jak oceniasz aktualność idei Janusza Korczaka? - Jakie zadania wyznacryła Helena Radlińska pedagogice społecznej? - Jakie są zadania wychowania wg Bogdana Nawroczyńskiego? - Przedstaw stopnie nauczania i odpowiadające im stadia kształcenia sformułowane przez B. Nawroczyńskiego. - Omów rolę pracy w koncepcji szkoły ogólnokształcącej Władysława Spasowskiego. - Scharakteryzuj znaczenie wychowawcy i wychowania szkolnego w poglądach F. Znanieckiego. (jko) 140 Oświata polska w czasie II wojny światowej - Sytuacja oświatowa w państwach okupowanych - Dezorganizacja polskiego życia publicznego - Polityka oświatowa okupanta - Szkolnictwo powszechne szkolnictwo powszechne w Generalnej Guberni likwidacja szkolnictwa powszechnego na obszarach ziem polskich włączonych do Rzeszy obniżenie stopnia organizacyjnego szkół trudności lokalowe aresztowania nauczycieli spadek frekwencji uczniów program szkoły powszechnej ilustrowane czasopismo dla młodzie'zy "Ster" podstawą okupac5 jnej edukacji Polaków (formy walki z propagandą "Steru") zmniejszenie liczby szkół powszechnych - Szkolnictwo średnie ogólnokształcące ustanowienie niemieckiej administracji szkolnej ol,raniczenie programu nauczania (wyeliminowanie historii, geografii, nauki o Polsce współczesnej, gimnastyki) likwidacja podręczników zamykanie szkół średnich - Szkolnictwo zawodowe i jego rodzaje czynniki decydujące o możliwości funkcjonowania szkół zawodowych szkoły obowiązkowe dokształcające szkoły zawodowe stopnia zasadniczego szkoły zawodowe wyższego stopnia (Fachschulen) kursy zawodowe rola szkolnictwa zawodowego w walce o polską oświatę - Szkolnictwo dla dzieci polskich na obszarach wschodnich - Główne ośrodki dyspozycyjne oświaty podziemnej Tajna Organizacja Nauczycielska Komisja Oświecenia Publicznego Departament Oświaty i Kultury Biuro Oświatowo-Szkolne Ziem Zachodnich - Organizacja tajnego szkolnictwa powszechnego w Generalnej Guberni i jego zasięg - Formy i zasięg nauczania średniego na terenie Generalnej Guberni - Tajne nauczanie na terenach włączonych do Rzeszy - Organizacja i przebieg podziemnego nauczania na terenach wschodnich - Wojenne losy szkolnictwa wyższego oficjalna likwidacja szkół wyższych tajne studia wyższe - Konspiracja oświatowa w obozach koncentracyjnych - Dorobek i znaczenie oświaty konspiracyjnej walka bez oręża szkoła patriotyzmu i odwal,i utrzymanie ciągłości szkolnictwa polskiego ochrona młodzieży polskiej przed demoralizacją planowaną przez okupanta świadectwo poświęcenia i godnej postawy nauczycieli polskich 142 143 Literatura Źródła Na rogu Brackiej i... Konopackiej. Wspomnienia młodzieży szkół warszawskich z lat 1939-1944, oprac. J. Kaźmierska, KAW, Warszawa 1983 Szkoła w konspiracji - wspomnienia uczestników tajnego nauczania, oprac. M. Kozakiewicz, S. Brzozowski, Warszawa 1960 "W czterdziestym nas Matko na Sybir zesłali". Polska a Rosja 1939-4, oprac. J. Gross, I Grudzińska-Gross, Wydawnictwo "Res Rublica", Warszawa 1990 Opracowania Alma Mater w Podziemiu. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1941-1945, red. M. i A. Zarębowie, Kraków 1964 Banasiewicz M.: Polityka naukowa i oświatowa hitlerowskich Niemiec na ziemiach polskich "wcielonych" do Trzeciej Rzeszy w okresie okupacji 1939-1945, Poznań 1980 Draus J., Terlecki R.: Oświata na Rzeszowszczyźnie w latach 1939-1945, Ossolinemn, Wrocław 1984 Górski M.: Podstawa okupacyjnej edukacji Polaków, "Wiadomości Kulturalne" 1995, nr 19 Gawęda S.: Uniwersytet Jalrielloński w okresie II wojny światowej 1939-45, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1986 Gralak B.: Szkolnictwo akademickie i nauka polska w okresie okupacji hitlerowskiej, WL, Łódź 1984 Januszek F.: Jawne i tajne szkoły polskie w województwie białostockim w latach II wojny światowej, Białystok 1975 Kadziński R.: Nauka w okupowanej Warszawie, "Kierunki" 1986, nr 45 Krasuski J.: Tajne szkolnictlvo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej 19391940, Warszawa 1971 Krasuski J.: Tajne szkolnictwo zawodowe na terenie Generalnej Guberni w okresie okupacji hitlerowskiej, "Kwartalnik Pedagogiczny" 1970, nr 2 Krzyżanowski J.: Z dziejów wojennej polonistyki, "Przegląd Historyczno-Oświatowy" 1960, nr 3 Madajczyk C.: Faszyzm i okupacja 1938-1945, Poznań 1983 Madajczyk C.: Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1-2, Warszawa 1970 Michalski S.: Tajne nauczanie w Wielkopolsce w okresie okupacji hitlerowskiej, Poznań 1968 Terlecki R.: Pracownicy nauki w tajnym nauczaniu ogólnokształcącym na terenie dystryktu krakowskiego, (w:) "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. XXVI, red. J. Miąso, Ossolineum, Wrocław 1984 Walczak W.: Więlkopolska konspiracja oświatowa 1939-1945, Warszawa 197? Wycech C.: Praca oświatowa w kraju w czasie wojny, "Przegląd HistorycznoOświatowy" 1947, nr 1 Wycech C.: Z dziejów tajnej oświaty w latach okupacji 1939-1945, Warszawa 1964 Pytania i problemy - Omów założenia polityki oświatowej okupanta. - Scharakteryzuj jawne i tajne szkolnictwo w Polsce w okresie okupacji . - Przedstaw organizację i zasięg szkolnictwa tajnego. - Wymień główne ośrodki dyspozycyjne oświaty podziemnej. - Na czym polegało znaczenie oświaty konspiracyjnej? - (tz) 144 Oświata polska na obczyźnie w czasie II wojny światowej - Organizacja polskich władz oświatowych na emigracji Szkolnictwo polskie na Węln-zech Polskie Gimnazjum i Liceum w Balatonzamardi Polskie Gimnazjum i Liceum w Balatonboglar - Szkolnictwo polskie we Francji Gimnazjum i Liceum im. Cypriana Kamila Norwida w Villard-deLans, okoliczności powstania, program, nauczyciele, znaczenie szkoły Uniwersytet Polski za granicą z siedzibą w Paryżu Szkoły polskie w Szwajcarii geneza Polskiego Obozu Licealnego organizacja Polskiego Obozu Licealnego Polskie Liceum w Wetzikonie - jego prol,ram, metody nauczania i udział w pracach kulturalno-oświatowych wojskowa organizacja obozów uniwersyteckich obóz uniwersytecki we Fryburgu obóz uniwersytecki w Herisau (St. Gallen) Obóz uniwersytecki w Winterthur (wydziały: filozofii I i II, prawa, medycyny, weterynarii, architektury, chemii, elektroniki, inżynierii, mechaniki, rolniczo-leśny) Szkoły polskie we Włoszech Polskie Gimnazjum i Liceum w Alessano prasa dziecięca Sekcji Wydawniczej II Korpusu Wojska Polskiego w Bari ("Dziatwa" - struktura pisma, autorzy, zakres, znaczenie) - Szkolnictwo Polskie na Bliskim i Środkowym Wschodzie Polskie Gimnazjwn i Liceum w Tel-Awiwie Wyższe kursy naukowe w Tel-Awiwie Towarzystwo Studiów Irańskich w Teheranie (TSIR) i jego zadania (m.in. kontynuowanie nauki polskiej, szerzenie wiedzy o Polsce wśród mieszkańców Iranu oraz wiedzy o Iranie wśród Polaków) współpraca TSIR z Uniwersytetem Teherańskim powstanie i działalność Polskiego Instytutu Studiów Bliskiego Wschodu w Bejmcie uruchomienie w Instytucie Polskim Studium Polonistycznego i Ekonomiczno-Handlowego działalność Seminarium Duchownego Biskupa Polowego w Bejrucie (1943-1946) działalność opiekuńczo-oświatowa Hauki Ordonówny Polskie Szkolnictwo Wyższe w Wielkiej Brytanii organizacja kursów dokształcających przy Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Edynburgu (Polski Wydział Lekarski) Studium Prawno-Administracyjne w St. Andrews utworzenie Polskiej Szkoły Architektury (dla byłych studentów tego kierunku służących aktualnie w wojsku) Studium Pedagogiczne w Edynburgu Rada Akademickich Szkół Technicznych (Politechnika Polska w Londynie) powstanie Komisji Akademickich Studiów Medycyny Weterynaryjnej w Edynburgu uruchomienie Polskiego Wydziału Prawa przy Uniwersytecie w Oksfordzie Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Musselburgh (Szkocja) - Polscy nauczyciele i profesorowie szkół wyższych w amerykańskich uczelniach i instytucjach Utworzenie Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce 146 147 '' Literatura Opracowan ia Budziński F.: Szkoły polskie nad Balatonem w okresie II wojny światowej, I W PAX, Warszawa 1988 Csorba H. i T.: Ziemia węgierska azylem Polaków 1939-1945, PWN, Warszawa 1985 Czartoryski M.: Na końcu włoskiego buta, KAW, Kraków 1988 Draus J.: Działalność oświatowa Łukasza Kurdybachy w latach 1940-1946, "Rozprawy z Dziejów Oświaty", t. XXVI, red. J. Miąso, Ossolineum, Wrocław 1984 Draus J., Terlecki R.: Polskie szkoły wyższe i instytucje naukowe na emibnacji 1939-1945, Ossolineum, Wrocław 1984 Drobny W.: Karabin i książka. Polskie Liceum w Szwajcarii 1940-1944, MON, Warszawa 1973 Drobny W.: Walka bez oręża. Polskie obozy uniwersyteckie dla internowanych w Szwajcarii w latach 1940-1946, PWN, Warszawa-Poznań 1985 Drobny W.: Z dziejów oświaty polskiej na emigracji w czasie II wojny światowej, Zeszyty Naukowe WSN, w Szczecinie 1971, nr 4 Hort W.: (Hanka Ordonówna), Tułacze dzieci, Instytut Literacki, Bejrut 1948 Łepkowski T.: Wolna szkoła polska w okupowanej Francji. Historia Gimnazjum i Liceum im. Cypriana Kamila Norwida w Villard-de-Lans 1940-1946, PWN, Warszawa 1990 Nauka polska na obczyźnie, zeszyt 1-3, Londyn 1956-1961 Polen und die Schweiz, Wyd. "Pro Polonia", Solothurn 1945 Radzik T.: Polskie instytucje i organizacje oświatowe w Wielkiej Brytanii w latach II wojny światowej (1940-1945), "Rocznik Polonijny" 1980, nr 1 Roczniki Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, t. I-XIX, Londyn 1950-1969 Rostowski J.: History of the Polish School of Medicine, Eidinburgh 1955 Velutani A.: Poza płomieniaani wojny. Internowani w Szwajcarii 1940-1945, MON, Warszawa 1976 148 Zaniewska T.: Działalność wydawnicza Natalii Bietkowskiej ("Dziatwa"), (w: ) Wilno-Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, red. E. Feliksiak, t. 3, Białystok 1992 Pytania i problemy - Scharakteryzuj działalność Gimnazjum i Liceum im. Cypriana Kamila Norwida w Villard-de-Lans. Przedstaw program Polskiego Liceum w Wetzikonie. Omów działalność opiekuńczo-wychowawczą Hanki Ordonówny. Porównaj organizację i program nauczania Polskich Gimnazjów w Balatonboglar i Balatonzamardi. Scharakteryzuj szkolnictwo polskie na Bliskim i Środkowym Wschodzie. (tz) Odbudowa szkolnictwa w Polsce w latach 1944-1948 Polityka oświatowa w planach polskich konspiracyjnych ubn-upowaii politycznych i społecznych oraz rządu na obczyźnie (w latach 19391945) Uruchomienie szkolnictwa po wyzwoleniu spod hitlerowskiej okupacji Manifest PKWN z 22 lipca 1944 r. ideologiczną podstawą reform ustrojowych i oświatowych straty, zniszczenia wojenne oraz skutki polityki okupanta wobec polskiej nauki i oświaty uznanie tajnego nauczania przez resort oświaty PKWN, ofianry wkład nauczycieli w odbudowę polskiego szkolnictwa utworzenie Ministerstwa Oświaty Rządu Tymczasowego, rozwój administracji szkolnej reaktywowanie Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) i wznowienie "Głosu Nauczycielskiego" Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi próbą wypracowania koncepcji reformy szkolnej projekt Ministerstwa Oświaty (zasada reformy, struktura szkolnictwa, treści nauczania i kierunki wychowania) polemika ZNP z założeniami ministerialnymi dorobek i znaczenie Zjazdu Łódzkiego Polityka oświatowa ministra Czesława Wycecha uznanie uchwał Zjazdu Łódzkiego za postulat w sprawie reformy szkolnej ujednolicenie szkolnictwa powszechnego wprowadzenie 8-letniego obowiązku szkolnego nowe plany godzin i materiały programowe zmiany w organizacji szkolnictwa średniego i zawodowego kształcenie kadry pedagogicznej rozwój szkolnictwa specjalnego i placówek wychowania przedszkolnego działalność dydaktyczna i naukowa szkół wyższych rozwój oświaty dorosłych niedobory kadrowe i trudności lokalowe szkolnictwa - Organizacja oświaty pod kierownictwem ministra Stanisława Skrzeszewskiego ofensywa ideologiczna w wychowaniu nowe treści nauczania realizacja obowiązku szkolnego prace nad upowszechnieniem klas ósmych wzrost pełnych szkół 7-klasowych nowy typ zakładu kształcenia nauczycieli szkół powszechnych rozbudowa szkolnictwa zawodowego wzmocnienie kontroli państwa nad szkołami wyższymi początki naocznych i eksternistycznych studiów w Polsce wprowadzenie 11-letniej szkoły ogólnokształcącej Rozwój myśli pedagogicznej i czasopiśmiennictwa w latach 1944-1948; nowe kierunki wychowania Literatura Źródła Falski M.: Fragmenty prac z zakresu oświaty 1945-197?, "Studia Pedagogiczne" XXVII, Wrocław 1973 Mysłakowski Z.: Spór kompetencyjny o wychowanie, "Nowa Szkoła" 1947/48, nr 5/6 Na przełomie. Wspomnienia nauczycieli i uczniów z lat 1944-1956, wybór i oprac. E. C. Król, M. Walczak, Warszawa 1994 Ogólnopolski Zjazd Oświatowy w Łodzi 18-22 czerwca 1945, Warszawa 1945 150 151 Pęcherski H., Świątek H.: Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917-1969. Podstawowe akty prawne, PWN, Warszawa 1972 Skrzeszewski S.: Podstawowe zadania oświatowe, PZWS, Warszawa 1948 Teksty źródłowe do dziejów wychowania, cz. VIII, Szkolnictwo w Polsce 19181945, oprac. S. Możdżeń, Dom Wydawniczy "Strzelec", Kielce 1994 Opracowania Balicki M.: Rozwój szkolnictwa podstawowego w latach 1944-1972, "Biuletyn Naukowy", Białystok 1975 Balicki M.: Szkolnictwo podstawowe w województwie białostockim w latach 1944-197?, "Trans Humana", Białystok 1995 Bieńkowski W.: Drogi przebudowy oświaty w Polsce, PZWS, Warszawa 1957 Chycińska M.: Z dyskusji pedagogów nad ideałem wychowawczym w okresie rewolucji społecznej w Polsce (1944-1948), "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1976, t. XIX Dąbrowski S.: Koncepcje przebudowy Polski w prol,ramach i publicystyce ruchu ludowego 1939-1945, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1981 Dobosiewicz S.: Szkolnictwo powszechne w roku szkolnym 1944-1945 (odbudowa i projekty reform), (w: ) Polska Ludowa. Materiały i studia, t. I, Warszawa 196? Góra W.: Polska Ludowa 1944-1984, Wyd. Lubelskie, Lublin 1986 Jakubowski J.: Polityka oświatowa Polskiej Partii Robotniczej 1944-1948, KiW, Warszawa 1975 Krasuski J.: Tajne szkolnictwo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej 19391945, PWN, Warszawa 1977 Kryńska E. J.: Szkolnictwo ogólnokształcące w województwie białostockim 1944 -1948, Dział Wydawnictw Filii UW w E3iałymstoku, Białystok 1991 Majecki H.: Białostocczyzna w pierwszych latach władzy ludowej 1944-1948, PWN, Warszawa 1977 Marek Z.: Rozwój teorii religijnego wychowania dziecka w wieku przedszkolnym w Polsce w latach 1945-1990, Kraków 1994 Mauersberg S.: Demokratyzacja szkolnictwa polskiego w latach 1944-1948, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1974, t. XVI1 Mauersberg S.: Reforma szkolnictwa w Polsce w latach 1944 -1948, Ossolineum, Wrocław 1974 Mauersberg S.: Walka o kierunek pracy wychowawczej szkoły polskiej w latach 1944-1948, "Rozprawy z Dziejów Oświaty" 1972, t. XV Meissner A.: Odbudowa szkolnictwa ogólnokształcącego w województwie rzeszowskim 1944-1949, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Rzeszów 1982 Michalski S.: Wkład ruchu ludowego w rozwój koncepcji demokratycznego systemu edukacji w latach 1918-1945, (w:) Ruch ludowy w najnowszych dziejach Polski, pod red. Z. Hemnerlinga, Warszawa 1988 Osiągnięcia i problemy rozwoju oświaty i wychowania w XX-leciu Polski Ludowej, red. B. Suchodolski, PWN, Warszawa 1966 Ossowska M.: Wzór obywatela jako wytyczna wychowania, "Nowa Szkoła" 1945, nr 4/5 Pieter J.: Ideał wychowawczy nowej szkoły - człowiek uspołeczniony, "Nowa Szkoła" 1945, nr 4/S Pęcherski M.: Szkoła ogólnokształcąca w Polsce w okresie dwudziestolecia 19441964, "Kwartalnik Pedagogiczny" 1965, nr 1 Potyrała B.: Przemiany oświatowe w Polsce w latach 1944-1948, PWN, Warszawa 1989 Potyrała B., Szlufek W.: Szkolnictwo ogólnokształcące na ziemiach zachodnich i północnych w latach 1945-1970, Ossolineum, Wrocław-Warszawa, Kraków 197? - Półturzycki J.: Rozwój i problemy szkolnictwa dla dorosłych w Polsce Ludowej, Ossolineum, Wrocław 1972 Batuś B.: Licea pedagogiczne w Polsce Ludowej ( 1944-1970), PWN, Warszawa 1974 Rozwój pedagogiki w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, red. B. Suchodolski, Ossolineum, Wrocław 1965 Suchodolski B.: Edukacja narodu 1918-1968, WP, Warszawa 1970 Smołalski A.: Szkolnictwo podstawowe na Dolnym Śląsku w latach 1945-1965, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970 Świecki A.: Oświata i szkolnictwo w XXX-leciu PBL, KiW, Warszawa 1975 I52 153 Trzebiatowski K.: Organizacja szkolnictwa w Polsce Ludowej, PWN, Warszawa 1972 Wycech C.: Podstawowe założenia ideologiczne Związku Nauczycielstwa Polskiego, Nasza Księganua, Warszawa 1947 Wycech C.: Z dziejów tajnej oświaty w latach okupacji 1939-1944, Nasza Księgarnia, Warszawa 1964 Żółkiewski S.: Czym są a czym być powinny uniwersytety ludowe, "Nowe Drogi" 1947, nr 5 Pytania i problemy - Przedstaw koncepcje oświaty polskich konspiracyjnych ugrupowań politycznych i społecznych oraz rządu na obczyźnie w latach 19391945. - Jakie straty poniosła polska nauka i oświata w czasie II wojny światowej? - Omów idee oświatowe Manifestu PKWN z 22 lipca 1944 r. - Jaką rolę odebnał Zjazd Oświatowy w Lodzi w reformowaniu polskiego szkolnictwa? - Przeanalizuj zmiany w prolnamach organizacji szkolnictwa powszechnego i średniego w Polsce w oparciu o zarządzenie ministra Czesława Wycecha. - Scharakteryzuj rozwój szkolnictwa powszechnego i średniego pod kierownictwem ministra Stanisława Skrzeszewskiego. - Omów formy kształcenia kadry pedagogicznej w Polsce w latach 19441948. - Przedstaw rozwój szkolnictwa zawodowego i oświaty dorosłych w Polsce w latach 1944 -1948. - Omów działalność dydaktyczną i naukową szkół wyższych w Polsce w latach 1944 -1948. - Jaką rolę odel,rało polskie czasopiśmiennictwo pedagogiczne w latach I 944 -1948? (er) 154 Literatura podstawowa Bobrowska-Nowak W.: Historia wychowania przedszkolnego, WSiP, Warszawa 1978 Bobrowska-Nowak W.: Zarys dziejów wychowania przedszkolnego, cz. I i II, WSiP, Warszawa 1978 Hellwig J.: Prolegomena do historii wychowania, Wydawnictwo "Eruditus", Poznań 1995 Historia wychowania, red. Ł. Kurdybacha, t. I i II, PWN, Warszawa 1965 Historia wychowania XX wieku, red. J. Miąso, t. I i II, PWN, Warszawa 1980 Historia wychowania. Skrypt dla studentów dziennych i zaocznych, red. J. Hellwig, Wydawnictwo "Eruditus", Poznań 1994 Historia wychowania. Słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, Wydawnictwo WSP, Olsztyn 1994 Kot S.: Historia wychowania, t. I i II, Lwów 1936 Kot S.: Historia wychowania, t. I i II, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1994 Kurdybacha Ł.: Pisma wybrane t. I-III, PWN, Warszawa 1976 Możdżeń S.: Zarys historii wychowania, cz. I - III, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1993 Słownik filózofów, Dom Wydawniczy "Rebis", Poznań 1995 Wołoszyn S.: Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, PWN, Warszawa 1964 Wroczyński R.: Dzieje oświaty polskiej do roku 1795, PWN, Warszawa 1983 Wroczyński R.: Dzieje oświaty polskiej 1795-1945, PWN, Warszawa 1980 NAUCZYCIEL i ACZ NI owl W SYTUACJACH SZKOLNYCH wwwa nmonoougtmmmcwzaao TfLAI-5 1-fvjANA WydawnicMo Uniwenyfeckie,15-328 Biytystok, ul. Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./fax: 42-23-10 Książka znanego terapeutyfenomenologa z Bostonu, USA, a w niej między innymi: -analiza prenatalnych i natalnych uwarunkowań struktur,językowych i czynnościowych, - zagadnienie symboliczności języka, genezy pragnienia i podmiotowości, - charakter aktywnego i pasywnego doświadczenia oraz wyobraźni, a także funkcji, jakie one pełnią w poznaniu siebie i innych, - budowanie wewnętrznego wymiaru podmiotowości w oparciu o terapeutyczny dialog, - analiza narracji, opis doświadczenia surrendering - przełomu; - przegląd stanowisk badawczych dotyczących badań nad doświadczeniem przełomu, - psychologiczna analiza działania, pragnienia i wizji, - aktywna transcendencja, analiza możliwości samotranscendencji i działania wyzwalanych pragnieniem wychodzenia ku innym, - studium uczestnictwa w działaniu O "Lalce" Prusa napisano już wiele lepszych i gorszych prac i kazde pokolenie historyków literatury wnosi do odczytań największej, bez wątpienia, powieści polskiej XIX wieku, swoje odczytania. Ewa Pacwska opisuje jedną warstwę znaczeń powieści - paestaeń świata przedstawionego. Opis realiów "Lalki": ulic, parków, ogrodów, wnęter mieszkalnych, sklepów, kuściolów i / teatrów zmierza w tej pracy do uchwycenia ustanowionego przez pisarza obrazu "rozkładu' świata, jego pękania, rozpadania się, stwaaającego wokół postaci klimat upadku wartości i dowód sformułowanej w powieści tery, że "świat idzie na gorsze". Książka Ewy Paczoskiej "wnosi wiele odkrywczych spostrzeżeń na temat takiego ksztaltowania przestrzeni świata przedstawionego u Prusa, by przynosifa ona ważne sensy na poziomie światopoglądu powieści." proj dr kab. ,9ndraej Z. Makowiecki Źródlem nowatorstwa lej książki jest "niezmiernie szeroki kontekst, w którym osadzona zostala powieść Prusa'. Autorka, poza analizą kontekstu literackiego "Lalki", "szuka także kontekstów pozaliterackich, historycznych, penetruje przestrzeń społeczną, w której znajdowaf się autor i jego crytelnicy, ukazuje atmosferę klęski poniesionej w powstaniu i jej w pływu niszczącego ludzi w czasach popowstaniowych". Znawcy i miłośnicy twórczości Prusa "paeczytają pracę Ewy Paczoskiej z zainteresowaniem i wdzięcznością za ukazanie tylu niedostrzeżonych dotąd jej walorów'. prof. dr herb. .lanina Ktdc:vcka-Saloni TfLAł llvjA(y4 Wydawnictwo Uniwersyteckie, 15-328 Rialyslok, ul. Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./fax: 42-23-10 KONFLIKTY WSPÓŁCZESNEJ ', KULTURY '> 11 t r T2At lb.ltv/ANA Wydawnictwo Uniwersyteckie, 15-328 Białystok, ul. Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./tax: 42-23-10 9 r ., W NUMERZE: /iAAB :aaww wwr uwaweuoowaoe .' pmpa .. :ii,a'~n,;. ...." rareanóawEwce po. esr e i P`ye.teaw°m'rowamu fa C - , FILII UNIWERSYTETU WMSZAWSKIEGÓW BIAiVMSTOKU _ J __ TtzANS LlvANA Wydawnictwo Uniwersyteckie, t5-328 Białystok, ul. Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./faz: 42-23-10 Stanisław Zabielski Przetwarzanie pojęć. Pojęcia jasne i rozmyte Andrzej Sadowski Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców Mariusz Zemło Nowa socjologia edukacji Rafał Piwowarski Modern Trends and Actors in Education TRANS LANA 'ydawniclwo Uniwersyteckie, 15-328 Bialystok, ul. Świerkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./fax: 42-23-1D KONIEC