BEATA PAWLIKOWSKA

Blondynka w dzungli zycia

Kiedy bylam mala, zbieralam na plazy kawalki bursztynu. Przy dobrej pogodzie z mojego okna widac bylo czasem morze, a ja wyobrazalam sobie statki pedzace po oceanie. Egzotyczne porty, zapach wanilii i cynamonu, spotkania z tubylcami, ktorzy witaja mnie girlandami kwiatow i usmiechem.Skonczylam szkole srednia w Koszalinie, zdalam mature i zaczelam pisac ksiazki. Nie dlatego, ze mialam taki plan. Dlatego, ze czulam w sobie pasje i w glebi duszy wierzylam, ze jesli pojde za swoimi marzeniami, to zaprowadza mnie do celu.

Przez pewien czas mieszkalam w Londynie. To miala byc "ziemia obiecana". Pracowalam jako sprzataczka i kelnerka. Odkladalam pieniadze na pierwsza wielka podroz.

Zawsze fascynowalo mnie to, jaki wplyw na ludzkie zycie ma miejsce, w ktorym sie przychodzi na swiat. Nie chcialam byc turystka kierujaca sie stereotypami i powierzchowna wiedza o swiecie. Chcialam poznac i zrozumiec mysli i uczucia ludzi innych kultur. Do dzisiaj najbardziej lubie docierac na koniec swiata, gdzie czas wydaje sie stac w miejscu. Najczesciej wracam do dzungli amazonskiej, gdzie kryja sie magiczne tajemnice.

O tym co wiem o swiecie i o zyciu opowiadam w audycji "Swiat wedlug Blondynki" w Radiu ZET i pisze w ksiazkach:

-Blondynka wsrod lowcow teczy

-Blondynka spiewa w Ukajali

-Blondynka u szamana

-Blondynka Tao

-Blondynka na Kubie

-Poradnik globtrotera, czyli Blondynka w podrozy

-W dzungli zycia

-W dzungli milosci

www.beatapawlikowska.com

Beata Pawlikowska

W DZUNGLI MILOSCI

Rysunki i fotografie Beata PawlikowskaProjekt okladki, stron tytulowych Marcin Szczygielski

Fotografie:

2, 119, 131, 133, 134, 170, 175, 196, 248, 259, 263, 269, 270, 273,

284, 325, 335, okladki - Archiwum Autorki

13 - Jaroslaw Minkowicz

38, 49, 55, 102, 147, 149, 200, 212, 223, 277, 291 - Rafal Jedrzejewski

46, 85, 99 - Jacek Kropidlowski

Redakcja

Anna Nastulanka

(C) Copyright by Beata Pawlikowska, 2008

(C) Copyright by Instytut Wydawniczy Latarnik, 2008

Projekt typograficzny i sklad komputerowy Instytut Wydawniczy Latarnik

Druk i oprawa LEGA Opole

ISBN 978-83-60000-25-0

INSTYTUT WYDAWNICZY LATARNIK

IM. ZYGMUNTA KALUZYNSKIEGO

Michalow - Grabina, ul. Cisowa 3, 05-126 Nieporettel./fax (22) 614-28.34

e-mail: latarnik<<latarnik.com.pl

Zapraszamy na nasza strone internetowa www.latarnik.com.pl

Michalow - Grabina 2008 Wydanie 1

Dla Afrykanskiego Lowcy Glow, bez ktorego pewnie ta ksiazka by nie powstala i ktory byl nieustajaca inspiracja podczas jej pisania;Tubylcom i Gosciom w Oliwkowie

na www.oliwkowo.pl

oraz znajomym i nieznajomym zablakanym

w ciemnosciach dzungli zycia i milosci

Wstep

007 zglos sie

iedzialam w samolocie i zastanawialam sie czy moj chlopak jest TYM chlopakiem. A jesli prowadzi podwojne zycie? Moze nie potrafi byc wierny i uczciwy?A moze wcale nie o to chodzi? Moze nie wolno zawracac sobie glowy tym czy ktos jest wierny i uczciwy, tylko cieszyc sie tym, co potrafi z siebie dac?... I zapomniec o calej reszcie?

Ale wtedy czlowiek pakuje sie w zwiazek, ktory nie ma przyszlosci.

A moze zwiazki nigdy nie maja przyszlosci?

Pomyslalam, ze trzeba odciac to co bylo i to co bedzie. Zyc chwila, w kazdym momencie bedac gotowym na to, ze zwiazek moze sie skonczyc.

James Bond milosci. 007 zglos sie i skacz w otchlan samotnosci.

Badz w milosci pokornym mnichem, wdziecznym za to, co dostaje i nie pros o wiecej. Badz pokornym mnichem, gotowym na to, ze twoja przyszlosc moze umrzec w kazdej chwili - a ty wtedy chwycisz za tobolek i bez slowa skargi pojdziesz samotnie przed siebie. Po bezdrozach, przez pustkowia, donikad.

Czy to jest milosc?...

11

BEATA PAWLIKOWSKA

Czytalam badania robione w Polsce, z ktorych wynikalo, ze co drugi mezczyzna i co trzecia kobieta zdradzaja swojego meza lub zone. Ponad polowa malzenstw konczy sie rozwodem. Kiedy patrzy sie na szczesliwe twarze nowozencow, pelne nadziei i dobrej woli, jak to mozliwe, ze po jakims czasie ci sami ludzie zamieniaja sie w obcych sobie wrogow?Dlaczego na palcach jednej reki mozna policzyc szczesliwe zwiazki?

Dlaczego milosc wydaje sie ogromna, nieosiagalna nadzieja, ktora predzej czy pozniej okazuje sie oszustwem?...

Gdy napisalam ksiazke "W dzungli zycia" wiele osob zadawalo mi pytanie dlaczego nie zamiescilam w niej rozdzialu o milosci. Wtedy wydawalo mi sie, ze to zbyt obszerny i zbyt zlozony temat, zeby zamknac go w jednym rozdziale. Pewnego dnia pomyslalam, ze warto byloby napisac na ten temat ksiazke. Moj wydawca, Tomek Raczek, ucieszony zawolal:

-To swietny pomysl! Pisz, pisz jak najszybciej!

I chociaz mialam wlasciwie prawie gotowy material na ksiazke, nie usiadlam i nie zaczelam jej pisac. Towarzyszyla mi w myslach podczas wielu egzotycznych podrozy. Robilam notatki do ksiazki na sawannie afrykanskiej, w Angkor Vat, na zatloczonej indyjskiej ulicy, w dzungli amazonskiej, na pustyni Sahara i na mongolskim stepie. Czegos mi wciaz brakowalo. Czulam, ze jest jeszcze cos, co musze odkryc albo zrozumiec i dopiero wtedy taka ksiazka moglaby stac sie kompletna i mialaby sens.

Ten moment zdarzyl sie kilka lat pozniej, pewien czas po tym, jak poznalam Afrykanskiego Lowce Glow. Nagle znalazlam ten brakujacy element.

Nagle zrozumialam dlaczego ludzie nie umieja dac sobie milosci. Dlaczego sie rozwodza, oszukuja, zdradzaja, dlaczego mecza sie w nieszczesliwych zwiazkach, dlaczego nie odnajduja w malzenstwie swoich skrywanych nadziei i pragnien.

12

W DZUNGLI MILOSCI

Po powrocie z podrozy do Tajlandii i Kambodzy, w czwartek 1 maja rozpoczelam pisanie tej ksiazki. Skonczylam ja dokladnie czterdziesci dni pozniej, w przeddzien moich urodzin.Pisanie bylo niezwyklym doswiadczeniem, bo juz pierwszego dnia okazalo sie, ze cala ksiazke mam gotowa w myslach. Wystarczylo usiasc do komputera, skoncentrowac sie i kolejne strony pisaly sie po prostu same. Kazdego dnia nie moglam sie doczekac chwili, kiedy znow bede mogla wrocic do pisania. Dzien, w ktorym nie napisalabym kilku dobrych stron, uwazalam za stracony. W ciagu tych czterdziestu dni zdarzyl sie taki tylko jeden - kiedy pojechalam do Gdanska odwiedzic moja siostre.

Wszystkie historie opowiedziane w tej ksiazce sa prawdziwe. Wszystkie rozmowy, ktore cytuje, zdarzyly sie naprawde. Zmienilam tylko imiona moich bohaterow, bo byc moze nie chcieliby zostac zbyt latwo rozpoznani.

Milosc jest piekna. Dla kazdego, kto ma piekna dusze.

Mombasa - Dar es-Salaam - New Delhi - Ulan Bator - Algier - Bogota - Bangkok - Angkor Vat 2007/2008

Rozdzial 1

Syndrom Leniwca

d chwili, kiedy czlowiek pojawia sie na swiecie, ciagle cos dostaje. Najpierw jest niemowleciem, wiec wszyscy sie nim opiekuja i staraja zaspokoic wszelkie potrzeby. Potem jest troche wiekszym dzieckiem, ale zasada pozostaje ta sama: jesli dziecko czegos potrzebuje, dorosli mu to daja. Dostaje ubranka, zabawki, slodycze, pierwsze ksiazki, rower, zegarek, pierwszy komputer i pierwszy lyk kawy.Potem dziecko idzie do szkoly. Teoretycznie jest to czas pierwszych obowiazkow, ale w praktyce - podstawowy uniwersytet manipulowania doroslymi w taki sposob, zeby dostac od nich dobre stopnie. Dziecko w szkole odkrywa, ze do osiagniecia swojego celu nalezy sie poslugiwac klamstwem i oszustwem oraz ze jest to w zasadzie akceptowane przez caly swiat - pod warunkiem, ze nie wyjdzie na jaw. Czasem nawet sami dorosli przymykaja oko, zgadzajac sie na to, ze uczen sciaga na klasowce, odpisuje zadania domowe albo przynosi nieprawdziwe usprawiedliwienie nieobecnosci. Kto mialby czas scigac wszystkich sciagajacych i leni, ktorym nie chcialo sie odrobic zadania z matematyki?

17

BEATA PAWLIKOWSKA

Szkola uczy wiec, ze wazne jest dostawanie dobrych stopni. Jesli dostajesz dobre stopnie, to jestes gosc, dorosli cie chwala, a jesli dorosli sa z ciebie zadowoleni, to dostaniesz od nich to, co bedziesz chcial miec.Na koniec szkoly odbywa sie matura czyli egzamin "dojrzalosci", ktory jest potwierdzeniem zlotej zasady dostawania. Chodzi o to, zeby dostac dobra ocene na swiadectwie maturalnym. Niewazne jak.

Dziewietnastoletni czlowiek zaczyna dorosle zycie z podswiadomym przekonaniem, ze jego przyszlosc i powodzenie zalezy od tego, czy bedzie potrafil tak zmanipulowac innych ludzi napotkanych na swojej drodze, zeby "dostac" to, co w doroslym zyciu bedzie mu potrzebne. Uczy sie pisac swoj zyciorys w taki sposob, zeby podkreslic zalety i ukryc wady. Uczy sie udawania pewnosci siebie i nonszalancji, zeby zrobic wrazenie na nieznajomych. Uczy sie jak klamac bez zmruzenia oka, jesli tego wymagaja okolicznosci. Uczy sie ukrywac usterki swojej pracy, zeby szef nie zauwazyl - bo tak jak kiedys nauczyciel w szkole, dopoki szef nie wie, ze cos jest zle zrobione, to nie ma sprawy.

Tak samo zachowuje sie w zwiazkach - klamie, manipuluje, udaje kogos, kim w rzeczywistosci nie jest - wszystko po to, zeby uzaleznic druga osobe od siebie, a potem wykorzystywac jej zaangazowanie, grac na poczuciu odpowiedzialnosci, szantazowac emocjonalnie i stworzyc taka sytuacje, w ktorej on bedzie mogl byc wiecznym dzieckiem i tak jak przez cale zycie wciaz "dostawac" to, co chce.

Czlowiek tak jak leniwiec w dzungli idealnie dopasowuje sie do wymagan otoczenia i odpowiada mu taki stan, kiedy nie musi robic wiecej niz to konieczne.

Czasem pojawiaja sie problemy, ale udaje sie tak pozamiatac, zeby lezaly pod wycieraczka. Jak sie powieksza i przestana sie miescic pod wycieraczka, to je wrzucimy do kubla, a jak wyleza z kubla, to wtedy bedziemy sie martwic co dalej.

18

W DZUNGLI MILOSCI

Opowiem jak wyglada zycie leniwca w dzungli amazonskiej. Jest to dosc duze zwierze porosniete gesta sierscia. Na kazdej lapie ma trzy zakrzywione pazury, ktorymi zahacza sie o galaz i zwisa, nie wkladajac w to zadnego wysilku. Leniwce jedza, rodza dzieci i umieraja wiszac. Czasem ich martwe ciala jeszcze dlugo zwisaja z drzewa bezpiecznie zahaczone pazurami.Leniwiec w toku ewolucji genialnie dostosowal sie do otaczajacego swiata. Ma wielki zoladek, ktory jest w stanie strawic kilogramy lisci. Ma bardzo wolna przemiane materii i dosc niska temperature ciala. W futrze leniwca zyja zaprzyjaznione bakterie, ktore nadaja mu kolor zielony, a w czasach glodu sluza tez za pozywienie.

Leniwiec nie rusza sie, jesli nie musi. Gdyby jego ulubione liscie cecropii odpowiednio szybko wyrastaly z jednej galezi, nie oddalilby sie od niej na krok przez cale zycie.

BEATA PAWLIKOWSKA

Czlowiek z osobowoscia leniwca postepuje tak samo. Nie chodzi o to, co robi na zewnatrz, bo pozornie moze byc bardzo aktywny - uprawiac sport albo tulipany, czytac ksiazki, nurkowac, zbierac znaczki czy prowadzic blog w internecie... Moze byc dyrektorem, nauczycielem, kapitanem statku, dziennikarzem albo wlascicielem firmy. Na zewnatrz pochlania go wiele zajec, ale w srodku jest leniwcem. Nie lubi sie meczyc, niczego specjalnie nie poszukuje, zarasta sobie spokojnie zielonym futrem z bakteriami i wisi na swoim drzewie.Czlowiek z osobowoscia leniwca w milosci tez wisi. Jest skoncentrowany na sobie i swoich potrzebach. Jak ognia unika konfrontacji z jakimikolwiek problemami, a idealna z jego punktu widzenia sytuacja to taka, w ktorej nie zna klopotow osoby, z ktora jest w zwiazku, ale chetnie przerzuca na nia swoje frustracje, niepokoje i leki.

Czlowiek z osobowoscia leniwca podswiadomie tak manipuluje druga osoba w zwiazku, zeby opiekowala sie nim, dbala o zaspokojenie jego potrzeb i zapomniala o wlasnych. Powinna byc jak liscie cecropii, ktore poslusznie rosna na galezi, zeby zaspokoic jego glod.

W DZUNGLI MILOSCI

Czlowiek z osobowoscia leniwca czasem bedzie dla ciebie mily i slodki jak miod, a czasem w razie potrzeby bedzie klamal, zdradzal gdy przyjdzie mu ochota, szantazowal emocjonalnie i unikal odpowiedzialnosci. Bedzie sie zachowywal jak dziecko, ktore chce dostac to, co uwaza, ze mu sie nalezy, niczego nie dajac w zamian.Kiedy w zwiazku spotkaja sie dwie osoby z osobowoscia leniwca, przez cale zycie walcza, kloca sie i wzajemnie obrzucaja swoimi slabosciami, bo poza nimi prawie nic w zyciu przeciez nie maja.

I to jest fundamentalna prawda na temat nieszczesliwych zwiazkow. Jezeli choc jedna osoba w zwiazku jest niedojrzala emocjonalnie, nie wyrosla z dziecinnego oczekiwania na to, co dostanie i przekonania, ze jesli cos dostaje, to jej sie to nalezy - czyli jesli jest czlowiekiem z osobowoscia leniwca - to taki zwiazek nigdy nie bedzie szczesliwy.

Ludzie mysla, ze wedrowka przez zycie nie wymaga zadnych dodatkowych kwalifikacji. Wydaje im sie, ze razem z dowodem osobistym dostaja prawo jazdy na doroslosc. Czasem nawet podejmuja probe doskonalenia swoich umiejetnosci. Chodza do psychoterapeuty, rzucaja palenie, rozwodza sie albo podejmuja inna strategiczna decyzje. I nabieraja przekonania, ze przeszli juz przez szkole zycia. Pokonali trudne zakrety, wyplyneli znow na powierzchnie, odzyskali sile i odtad beda sobie po prostu zyc i byc szczesliwi.

Ale tak nie jest. Patrzac z punktu widzenia leniwca, zostali po prostu zmuszeni do chwilowej zmiany drzewa, na ktorym wisza. Nie zmienil sie ich sposob myslenia, ich dusza wciaz wisi uspiona na drzewie, miotajac sie z zimna i strachu podczas podmuchow zyciowego wiatru.

21

BEATA PAWLIKOWSKA

Prawdziwa zmiana wymaga czegos znacznie wiecej. Wymaga zmiany sposobu myslenia i patrzenia na swiat. Wymaga pracy nad wlasnym charakterem i osobowoscia.Wymaga odwagi, zeby przyznac, ze jest sie leniwcem na drzewie i silnej woli, zeby z leniwca zamienic sie w odwaznego wojownika.

Wymaga wysilku, zeby pozbyc sie malostkowych wad, otworzyc sie na swiat i innych ludzi, znalezc przed soba pozytywny cel i konsekwentnie go realizowac.

Leniwiec jest zamkniety w swoich lekach, stresach i niepokojach, boi sie zmiany, instynktownie unika wysilku, oficjalnie potepia klamstwo i oszustwo, ale prywatnie czesto Je stosuje, woli sie koncentrowac na zabawie i przyjemnosciach, odsuwajac od siebie jak najdalej nieprzyjemne mysli o problemach wymagajacych rozwiazania, ma poczucie, ze caly swiat jest skierowany przeciwko niemu i ciagle czuje sie przez niego atakowany.

Wojownik umie panowac nad strachem, jest odporny na stres, nie cofa sie przed przeszkodami, odwaznie podchodzi do trudnych sytuacji, starajac sie je racjonalnie rozwiazac i oczyscic z nich swoje zycie. Nie boi sie wysilku, czerpiac z niego dodatkowa sile, jest przyjacielem samego siebie, przyjaznie i otwarcie podchodzi tez do reszty swiata, lacznie z roslinami i zwierzetami.

Zazwyczaj ludzie zatrzymuja sie w rozwoju emocjonalnym na poziomie leniwca. Nie wiedza, ze gdyby chcieli, mogliby zejsc z drzewa, zostac wojownikami i zyc piekniej, ciekawiej i lepiej. I miec szanse na szczesliwy zwiazek.

22

Rozdzial 2

czlowiek z osobowoscia leniwca w zyciu iw milosci

(C) Uwaza, ze swiat jest pelen ludzi, ktorzy chca mu wyrzadzic jakas przykrosc.(C) Nic nieznaczace zdarzenia albo slowa interpretuje przeciwko sobie. Na przyklad jesli ktos chwali wspolnego znajomego za swietna znajomosc angielskiego, odczytuje to jako ukryty zarzut wobec siebie, ze nie zna tego jezyka rownie dobrze.

(C) Klamie w sytuacjach, kiedy rownie dobrze moglby powiedziec prawde, czyli bez wyraznego powodu.

(C) Manipuluje najblizszymi udajac, ze sa niezastapieni i ze bez nich nie da sobie rady. Na przyklad twierdzi, ze nie potrafi prasowac swoich koszul, wiec zona zaczyna myslec, ze musi z nim byc, poniewaz w przeciwnym razie "on nie da sobie rady". W ten sposob uzaleznia zone od siebie i powoduje u niej odruch opiekowania sie nim i dbania o jego potrzeby. Gdyby zapytac zone dlaczego wlasciwie z nim jest, odpowiedzialaby: "bo on mnie potrzebuje" albo "bo on beze mnie nie dalby sobie rady".

23

BEATA PAWLIKOWSKA

(C) Udaje wiec, ze nie jest w stanie nauczyc sie prostych czynnosci - na przyklad nie potrafi znalezc w supermarkecie polki z mlekiem, bo "przytlacza go wielkosc tego sklepu", "przeraza nadmiar wyboru", "boi sie doku" - czyli sprawia wrazenie nieporadnego jak dziecko, liczac na to, ze jego zona bedzie sie czula w pewien sposob zobowiazana z nim zyc, bo przeciez "od dziecka nie mozna odejsc".(C) Tak jak kazde dziecko oczekuje, ze wszyscy beda otwarci na jego potrzeby, ale jednoczesnie bardzo szybko zapomina o prosbach czy potrzebach innych ludzi.

(C) Zamienia swoja zone (dziewczyne) w nianke, opiekunke i matke, ktorej zadaniem jest zaspokajanie jego potrzeb i oczekiwan.

(C) Zachowuje sie irracjonalnie, na przyklad pali papierosy wiedzac, ze ma chore pluca, albo je tluste kotlety mimo nadwagi i klopotow z sercem. Jest to takze jeden ze sposob, zeby sciagnac na siebie uwage otoczenia i zmusic bliskich do okazania mu wspolczucia, troski i zainteresowania, kiedy prosza go i przekonuja, ze powinien rzucic palenie albo zdrowo sie odzywiac.

(C) Nie panuje nad swoimi emocjami - nie potrafi opanowac ataku strachu, zlosci, niepokoju, zamieniajac sie wtedy w czlowieka targanego skrajnosciami - albo w dyszacego gniewem potwora, albo w przerazone dziecko.

(C) Kiedy chce sprawic Ci przyjemnosc, kupuje cos, o czym sam od dawna marzyl i jest niemile zaskoczony i dotkniety, ze nie potrafisz docenic jego hojnosci.

(C) Nie chce rozmawiac o waznych sprawach dotyczacych waszego zwiazku ani o swoich ewentualnych bledach lub niedociagnieciach,

24

odpowiadajac, ze "szukasz dziury w calym", albo ze "za duzo sie zastanawiasz", "martwisz sie na zapas" itd.(C) Kiedy probujesz zwrocic mu uwage na to, ze zle postepuje, boi sie konfrontacji z nieprzyjemna prawda, wiec zarzuca Ci, ze chcesz go kontrolowac, ze manipulujesz jego zyciem i ze chcesz go zamienic w bezwolna marionetke. To znaczy, ze nawet jesli postepuje zle albo popelnia bledy, nie mozna z nim rzeczowo o tym porozmawiac.

(C) Jest fantasta, ktory nie potrafi realnie ocenic swoich umiejetnosci ani charakteru. Nie wie naprawde kim jest, wiec przypisuje sobie cechy i zalety, ktore uwaza za cenne i warte posiadania.

(C) W glebi duszy jest przekonany o swojej wyzszosci nad innymi ludzmi i ma im za zle, ze nie umieja tego dostrzec i wystarczajaco czesto go za to chwalic.

25

BEATA PAWLIKOWSKA

(C) Obwinia innych ludzi za to, co w jego zyciu jest brzydkie, nieudane albo niepozadane.(C) Swoje niepowodzenia i wady tlumaczy trudnym dziecinstwem, sugerujac, ze to jest wina jego rodzicow, ktorzy "dali mu za malo ciepla" albo "zimnej matki, ktora nie okazywala uczuc", albo "zbyt surowego ojca, ktory za duzo ode mnie wymagal".

(C) Nie potrafi ustalic hierarchii spraw i problemow do rozwiazania, wiec czesto poswieca swoj czas rzeczom najmniej waznym, zaniedbujac te, ktore powinny zostac zrobione w pierwszej kolejnosci.

(C) Jest drazliwy, latwo go zranic, dotknac, urazic. W wielu sprawach nie ma dystansu ani do siebie, ani do swiata. Jest szczegolnie przeczulony na punkcie krytyki jego osoby. Podswiadomie czuje, ze nie jest idealem, ale nie przyznaje sie do tego, wymaga wiec od innych, by takze tego nie dostrzegali.

W DZUNGLI MILOSCI

(C) Nie potrafi wybaczyc wyrzadzonej sobie krzywdy (prawdziwej lub wyimaginowanej), czesto przez lata rozpamietujac co sie zdarzylo, dreczac sie wspomnieniami, rozniecajac w sobie na nowo poczucie krzywdy, nie pozwalajac na ocieplenie sie stosunkow. To zaspokaja destruktywna czesc natury czlowieka o osobowosci leniwca, a poza tym jest potwierdzeniem przeczuwanej przez niego spiskowej teorii swiata, zgodnie z ktora ludzie nieustannie staraja sie go skrzywdzic lub wyrzadzic mu przykrosc.

(C) Czesto nie potrafi okazac wdziecznosci, poniewaz uwaza, ze wiele rzeczy mu sie nalezy i nie trzeba za to specjalnie dziekowac.

(C) Zdarza mu sie, ze podejmuje decyzje za druga osobe w zwiazku i wymaga, zeby sie dostosowala, a kiedy partner lub partnerka stara sie mu delikatnie wyjasnic, ze nie ma na cos ochoty lub czasu, zarzuca jej brak dobrej woli, obraza sie albo wybucha gniewem.

(C) Doprowadza do tego, ze caly swiat stara sie chodzic "na paluszkach", zeby przypadkiem go nie urazic albo nie rozzloscic, co wynagradza bliskim chwilami, kiedy jest w dobrym humorze i kiedy mozna sie z nim posmiac, porozmawiac i poczuc swobodniej.

(C) Tak manipuluje druga osoba, zeby skoncentrowac jej myslenie na swoich potrzebach, co doprowadza do tego, ze w zwiazku najwazniejsze jest to, czego on potrzebuje i pragnie, a partner stopniowo traci swoja radosc zycia, swoj cel i osobowosc.

(C) Zdaje sobie sprawe ze swoich niedoskonalosci, ale nie ma ochoty nad nimi popracowac i zmienic sie na lepsze. Na przyklad czesto

27

powtarza, ze ma nadwage i chcialby zrzucic kilka kilogramow, ale "nie moze sobie odmowic tych bez z kremem" albo "jest uzalezniony od kotletow schabowych z frytkami", albo "byl w zlym nastroju, wiec musial zjesc drugi obiad".(C) Nawet jesli chcialby byc bardziej asertywny, bardziej odwazny albo bardziej sprawny fizycznie, nie zrobi nic, zeby taki stan osiagnac, bo nie chce mu sie albo mowi, ze "po prostu taki juz jestem".

(C) Stawia przed soba cele, ktorych nie ma szansy zrealizowac. Na przyklad oglasza, ze "nigdy wiecej w zyciu nie zje juz ani jednej kromki chleba" albo "do konca zycia bede codziennie robil sto pompek". I jezeli po tygodniu zacznie znow jesc kanapki i przestanie cwiczyc, latwo znajdzie powod, dla ktorego zmienil decyzje.

(C) Jest skoncentrowany na sobie. Nie mozna z nim przeprowadzic rzeczowej rozmowy, bo nie bedzie slyszal faktow, tylko ocenial rozmowe przez pryzmat swoich urazonych emocji. Nie licza sie dla niego argumenty, lecz to czy sa atakiem przeciwko niemu i dowodem na brak akceptacji jego osoby.

28

W DZUNGLI MILOSCI

(C) Sensem i celem jego zycia jest zabawa. Rozwiazywanie problemow woli odkladac na pozniej tak dlugo, jak to bedzie mozliwe. Po co psuc sobie nastroj, skoro mozna sie bawic? Spedzenie calego zycia na przyjemnosciach i zabawie nikomu przeciez nie szkodzi, a czlowiek czuje sie fajniej. Myslac w ten sposob, przerzuca odpowiedzialnosc za wiele spraw na inne osoby w swoim otoczeniu, a sam stopniowo coraz gorzej radzi sobie z codziennymi trudnosciami i coraz mniej jest w stanie panowac nad wlasnym zyciem.(C) Jest zwykle od czegos uzalezniony - od papierosow, alkoholu, narkotykow, hazardu, seksu, internetu, jedzenia, zakupow itd.

(C) Obraza sie, kiedy nie dostaje tego, czego chce.

(C) Lubi manipulowac ludzmi i robi to swiadomie.

(C) Kiedy chce znalezc sie w centrum uwagi, opowiada o wyimaginowanych chorobach albo dolegliwosciach, na jakie wlasnie cierpi.

(C) Odsuwa ze swiadomosci nieprzyjemne problemy, starajac sie o nich nie myslec, zeby nie zepsuc sobie nastroju.

(C) Koncentruje swoje myslenie i plany wokol tego, co sprawia mu przyjemnosc, oczekujac, ze bliscy beda mu to ulatwiac, a kiedy tego nie robia, zarzuca im niewrazliwosc i brak akceptacji.

(C) Czesto ma kompleksy, ktore hoduje w sobie jak pasozyty. Zyje z nimi w pewnej symbiozie, jest na ich punkcie szczegolnie drazliwy, ale nie robi nic, zeby sie ich pozbyc.

29

BEATA PAWLIKOWSKA

Ta lista nie jest kompletna. Czlowiek z osobowoscia leniwca ma mentalnosc dziecka, jest pelen kompleksow, poczucia krzywdy, ma slaba wole i niestabilny charakter. Nie jest w stanie byc partnerem w zwiazku. Manipuluje, klamie i ucieka od odpowiedzialnosci. Bywa czarujacy i potrafi dac zludzenie szczescia, ale na dluzsza mete nie jest w stanie uszczesliwic ani siebie, ani tym bardziej drugiego czlowieka. A swoje kompleksy i wady bedzie przerzucal na ciebie.

Rozdzial 3

czlowiek z osobowoscia wojownika

w zyciu i w milosci

(C) Nie wpada w rozpacz z powodu problemu, ktory nagle staje na jego drodze. Nie unika zmierzenia sie z tym problemem ani nie probuje odsunac go od siebie na blizej nieokreslona przyszlosc. Stara sie racjonalnie i spokojnie zastanowic nad sposobami jego rozwiazania, po czym konsekwentnie probuje to zrobic.(C) Potrafi pogodzic sie z przykrymi zdarzeniami z przeszlosci, zrozumiec ich nature, wyciagnac z nich wnioski i wykorzystac je konstruktywnie do budowania przyszlosci.

(C) Wie, czego chce.

(C) Wie, kim jest i nie szuka potwierdzenia swojej wartosci w oczach innych ludzi.

(C)

Potrafi sam ukladac swoja terazniejszosc i przyszlosc.

(C)

Potrafi odroznic dobro od zla i zawsze wybiera to pierwsze.

31

BEATA PAWLIKOWSKA

(C) Jest silny, odwazny i nawet w chwili slabosci potrafi odszukac w sobie wystarczajaco duzo mestwa, zeby znalezc wlasciwe rozwiazanie i zyc dalej.(C) Nie czuje sie lepszy od innych ludzi i nie wywyzsza sie nad nikim.

(C) Nie posluguje sie klamstwem, zemsta ani oszustwem.

(C) Nie pielegnuje w sobie negatywnych uczuc, nie chce czuc zazdrosci, zawisci ani gniewu.

(C) Jest gotow do pomocy innym ludziom, ale nie pozwala, zeby ich problemy przeslonily mu wlasne zycie.

(C) Ma pozytywny cel, do ktorego dazy.

(C) Potrafi zadbac o zaspokojenie swoich potrzeb.

(C) Stara sie zaspokoic potrzeby najblizszych mu osob.

(C) Bycie samemu nie jest dla niego problemem.

(C) Nie jest uzalezniony od hazardu, narkotykow, alkoholu, internetu, jedzenia ani zadnych innych substancji lub czynnosci.

(C) Dba o swoje zdrowie i nie robi swiadomie niczego, co mogloby mu szkodzic - nie pali papierosow, nie pije za duzo alkoholu, nie je ani nie pije rzeczy, ktore sa uwazane za szkodliwe.

(C) Potrafi odmawiac w taki sposob, ze druga osoba nie czuje sie urazona ani skrzywdzona.

32

W DZUNGLI MILOSCI

(C) Nie jest chorobliwie ambitny ani nie ma innych obsesji.(C) Nie uzaleznia sie od innych osob.

(C) Jest odpowiedzialny za wlasne czyny i swiadomy ich konsekwencji.

(C) Nie traci panowania nad soba.

(C) Zyczliwie odnosi sie do wszystkich ludzi i zwierzat.

(C) Ma pozytywny stosunek do swiata i do samego siebie.

(C) Jest przyjacielem - zarowno dla samego siebie, jak i dla innych.

(C) Nie poblaza wlasnym wadom i slabosciom, tylko tak dlugo nad nimi pracuje, az sie ich pozbedzie.

(C) Nie boi sie zmian i nowych wyzwan, ale podejmuje decyzje po przemysleniu ich konsekwencji.

Ta lista nie jest kompletna. Czlowiek z osobowoscia wojownika rozwija w sobie pozytywne cechy i stara sie pozbyc zlych. To pozwala mu na wewnetrzne uporzadkowanie swoich pragnien, emocji i celow. Umie korzystac z silnej woli, jest odwazny i silny psychicznie. Jest uczciwy, stara sie nie klamac i zyc tak, zeby nie szkodzic innym ludziom. Nie ulega uzaleznieniom od rzeczy ani ludzi, jest samodzielny, lubi swoje zycie i swiat. Potrafi byc szczesliwy z samym soba i potrafi dzielic sie szczesciem z druga osoba.

Rozdzial 4

tomek

ewnego dnia poznalam Tomka. Byl listopad. Zimno i deszczowo na dworze. Ja pograzona w pracy, szykujaca sie do nowej wyprawy do dzungli amazonskiej, nie mialam czasu na spotkania towarzyskie, a tym bardziej na zwiazek. Ale kiedy tamtego listopadowego wieczoru stanal naprzeciwko mnie przystojny blondyn o glebokich oczach, cos mnie w srodku tknelo. Rozmawialismy dlugo i na rozne tematy, od wojny przez zycie i podroze, az po slodycze. Nie mialam ochoty z nim sie rozstac. W koncu jednak siegnelam po torbe i powiedzialam, ze musze isc. Na dworze pochylil sie ku mnie i ostroznie pocalowal w policzek. Odjechalam nie ogladajac sie za siebie.Jeszcze tego samego wieczoru dostalam SMS-a. Tomek pisal, ze jest zachwycony spotkaniem ze mna, ze marzy o nastepnym i ma nadzieje, ze stanie sie to wkrotce.

Odpisalam w lekkim tonie, ze milo mi bylo go poznac i rzeczywiscie, jeszcze kilka waznych tematow pozostalo nam do przedyskutowania. Od slowa do slowa umowilismy sie na nastepne spotkanie.

37

BEATA PAWLIKOWSKA

Widywalismy sie bardzo czesto, codziennie, jesli tylko to bylo mozliwe. Oboje pracowalismy, wiec moglismy miec dla siebie czas dopiero wieczorem.Z zaskoczeniem i zachwytem odkrywalam, ze mozna z drugim czlowiekiem tak dobrze spedzac czas. Oboje bylismy ostrozni i uwazni, zeby sie nie zranic, nie sprawic niepotrzebnej przykrosci. Kazde z nas szybciej i latwiej przepraszalo za cos niz pozwoliloby, zeby ta druga osoba poczula sie niekomfortowo.

Kiedy wyjezdzalismy razem na weekend, cieszylismy sie kazda sekunda spedzona razem. Chodzilismy na spacery, gotowalismy, rozmawialismy o wszystkim, takze o swoich uczuciach i o trudnych sprawach. Odkrywalismy razem tajskie jedzenie i malarstwo Botticellego. Czasami, kiedy lezelismy blisko siebie, zamykalam oczy i marzylam o tym, zeby to trwalo wiecznie.

W DZUNGLI MILOSCI

-Jestem bardzo szczesliwy - powiedzial pewnego dnia Tomek, kiedy lezelismy przytuleni. - Chcialbym, zeby tak bylo zawsze.-Ja tez - szepnelam. - I niech sie tak stanie.

I wiedzialam juz, co to znaczy byc szczesliwym we dwoje. Zrozumialam nagle, jaka jest roznica miedzy byciem singlem a zwiazkiem.

Singel moze byc fantastycznie szczesliwy, czerpiac energie z realizowania swoich celow i spelniania marzen. Ale dopiero w zwiazku z drugim czlowiekiem mozna doswiadczyc takiego rodzaju szczescia, jaki w pojedynke jest nieosiagalny. To pewien rodzaj odurzajacej radosci wyplywajacej z dzielenia sie zyciem z drugim czlowiekiem. Piekne uczucie. I bardzo wciagajace.

Pewnego dnia zauwazylam dziwna rzecz. Wrocilismy wlasnie z kina, bylo dosc pozno. Tomek otworzyl butelke bialego wina. Spotykalismy sie od kilku miesiecy. Zmienialy sie pory roku, nasze wspolne zainteresowania i sposob spedzania wolnego czasu. Tylko jedno bylo stalym elementem naszego zycia. Codziennie wieczorem Tomek otwieral butelke wina i zazwyczaj wypijalismy ja do konca.

Zastanowilam sie. Wlasciwie ja nie wypijalam wiecej niz kieliszek, czasem nawet mniej. Nie mialam ochoty na codzienne picie wina, ale wyraznie widzialam, ze Tomkowi sprawia to przyjemnosc, wiec w ramach wzajemnego szacunku i okazywania sobie zyczliwosci nie krytykowalam tego ani nie kwestionowalam. Zaakceptowalam fakt, ze jest to nasz wieczorny rytual. Ale czy wlasciwie Tomek nie wypija za duzo wina? Prawie cala butelka codziennie, to chyba nie wplywa dobrze na jego zdrowie.

Tamtego wieczoru po dwoch lykach pomyslalam, ze wlasciwie skoro jest nam razem tak dobrze, to chyba Tomek nie bedzie mial mi za zle, ze porusze ten temat, tym bardziej ze nie kieruje mna zlosliwosc ani zadne zle intencje, tylko najlepiej pojeta troska.

39

BEATA PAWLIKOWSKA

Najbardziej delikatnie wiec jak umialam, zagadnelam co by sie stalo, gdybysmy nie pili wina.-Nie masz ochoty? - zapytal Tomek.

-Mam - odrzeklam lekko. - Tylko przyszlo mi do glowy, ze moze... - zajaknelam sie.

Jak mam komus w oczy powiedziec, ze byc moze pije za duzo? Tym bardziej, ze Tomek prawie nigdy sie nie upijal. Wypijal codziennie troche wina, po ktorym byl jeszcze bardziej mily i kochajacy. Moze niepotrzebnie sie wtracam w nie swoje sprawy? Zmieszalam sie.

-Chcesz mnie o cos zapytac? - podsunal Tomek.

-Tak - przyznalam. - Chcialam cie zapytac o to czy masz kontrole nad tym ile pijesz... wina...

-Oczywiscie, ze mam - odpowiedzial z usmiechem Tomek.

Odetchnelam z ulga. Nie byl urazony ani dotkniety, zareago

wal calkiem naturalnie.

-Lubie wieczorem wypic kieliszek wina - wyjasnil Tomek. - To mi pozwala sie zrelaksowac po calym dniu i lepiej potem spie.

-Czyli nie mam powodu, zeby sie o ciebie martwic? - zapytalam.

-Nie - rozesmial sie. - Daje ci slowo honoru, ze nie musisz sie o mnie martwic.

Nie wracalismy do tego tematu, bo nie bylo takiej potrzeby. Nasz rytual sie nie zmienil. Spotykalismy sie prawie codziennie, wypijalismy butelke wina. Czasem spotykalismy sie ze znajomymi, wtedy Tomek pil troche wiecej, ale to bylo zrozumiale, szczegolnie w dosc mocno pijacym towarzystwie. Ale i to

40

wydawalo mi sie normalne, szczegolnie ze alkohol zawsze byl szlachetny i niezbyt mocny. Nawet ja zasmakowalam w dobrym czerwonym winie o glebokim, aksamitnym smaku. Nikt tez nigdy nie upijal sie do nieprzytomnosci. Byly to najzupelniej normalne spotkania towarzyskie, podczas ktorych duzo rozmawialismy, czasem gralismy w jakies gry, a przy okazji pilismy dobre wino.I znow minelo kilka miesiecy.

Ale ja mam bardzo uparta dusze. I jesli mam watpliwosci co do jakiejs sprawy, to tak dlugo bede o niej myslec i rozpatrywac ja z roznych stron, swiadomie i podswiadomie, az w koncu wyjasnie ja sobie i rozwieje wszystkie rozterki. Tak wiec, mimo ze pozornie temat alkoholu zostal wyjasniony i zamkniety, gdzies gleboko we mnie narastala watpliwosc.

I pewnego dnia doznalam olsnienia.

Zakladajac w przyblizeniu, ze alkohol jest substancja toksyczna, to jezeli ktos codziennie wieczorem wypija butelke tej toksycznej

41

substancji, to przez caly czas jest pod jej wplywem! To znaczy, ze realnie tak naprawde NIGDY nie jest trzezwy!!! I to oznacza, ze nie jest w stanie ani trzezwo myslec, ani czuc, ani zyc.Nagle moje zycie sie zatrzymalo.

Bylo to stwierdzenie tak logiczne, ze nie dawalo sie z nim dyskutowac. To oznacza, ze Tomek tak naprawde przez caly czas od chwili, kiedy go poznalam, byl pod wplywem alkoholu. I jezeli rzeczywiscie jest tak, ze alkohol jest toksyczny i zatruwa nie tylko cialo, ale i dusze, to znaczy, ze...

...to znaczy, ze...

Czym predzej ruszylam do internetu. Po czym rozpoznac, ze czlowiek jest uzalezniony od alkoholu? Jakie to moze miec konsekwencje?

Bylam przerazona. Goraczkowo szukalam informacji, przez kilka godzin czytalam, probowalam zrozumiec istote sprawy i ogarnac jej zlozonosc.

42

W DZUNGLI MILOSCI

Az nagle przyszlo mi do glowy, ze moze niepotrzebnie sie martwie.Przeciez Tomek nigdy nie zachowywal sie jak "alkoholik". Nigdy nie byl agresywny ani nieprzyjemny, nigdy nie tracil panowania nad soba, nigdy nie zrobil niczego zlego. Nawet wydaje mi sie, ze pod wplywem alkoholu stawal sie jeszcze bardziej mily, troskliwy i kochajacy, wiec...

Byc moze sa rozne rodzaje uzaleznienia od alkoholu. Byc moze istnieje taki rodzaj uzaleznienia, ktory jest calkowicie bezpieczny i mozna z nim spokojnie zyc.

Tak byloby wygodniej i dla mnie, i dla Tomka. Niedawno rozmawialismy o tym, ze powinnismy razem zamieszkac, zalozyc rodzine, miec dzieci. Skoro jestesmy tak szczesliwi razem, to mamy szanse stworzyc naprawde dobry, szczesliwy zwiazek, w ktorym dbamy o siebie, szanujemy siebie nawzajem i dajemy sobie wzajemnie tylko to, co najlepsze.

Po co szukac dziury w calym?...

Ale moja uparta dusza nie dawala mi spokoju. Postanowilam znalezc potwierdzenie tego, ze niektore odmiany uzaleznienia od alkoholu sa niewinne i nie przynosza wielkiej szkody. Z takimi intencjami zasiadlam znow przed komputerem. Zamowilam ksiazki o alkoholizmie i wczytalam sie w strony internetowe. Znalazlam zarowno artykuly lekarzy i terapeutow, jak i strony trzezwiejacych alkoholikow oraz fora, na ktorych sie wypowiadali. Czytalam, czytalam, czytalam... Czasami przez lzy, bo prawda byla okrutna.

Dowiedzialam sie, ze alkoholizm to choroba, ktorej ulegaja ludzie nieumiejacy radzic sobie z trudnymi sytuacjami. Zaczynaja pic alkohol po to, zeby o czyms zapomniec albo poprawic sobie nastroj. Poczatek uzaleznienia bardzo trudno zauwazyc, wiec przez cale lata alkoholik swietnie daje sobie rade w codziennym zyciu. Ma prace,

43

BEATA PAWLIKOWSKA

rodzine, hobby, dobrze zarabia, dba o siebie. Jedyna latwo zauwazalna rzecza, ktora odroznia go od innych ludzi jest to, ze traci kontrole nad iloscia wypitego alkoholu. Wcale nie musi sie upijac do nieprzytomnosci. Chodzi o to, ze nawet gdyby sobie zalozyl, ze wypije tylko jeden kieliszek wina, nie jest w stanie odmowic sobie nastepnych.Z biegiem czasu czlowiek uzalezniony staje sie coraz bardziej odporny na alkohol i nie upija sie po pierwszym czy drugim kieliszku. Znajomi wtedy zwykle zartuja, ze ktos ma "mocna glowe". To znaczy, ze jego organizm zdazyl sie juz chemicznie uzaleznic od alkoholu. Uzaleznienie emocjonalne zaczelo sie znacznie wczesniej.

Najdziwniejsze bylo to, ze alkoholizm nie zalezy od sily woli. Czlowiek uzalezniony nie jest w stanie po prostu przestac pic. To tak, jakby czlowiek chory na grype mial z niej wyzdrowiec, bo sobie tak postanowi. Nie ma takiej opcji.

Najgorsze jednak bylo to, ze uzaleznienie od alkoholu to choroba, ktora - jesli nie rozpocznie sie leczenia - postepuje i zawsze konczy sie zle. Podkresle, bo sama wtedy jeszcze nie do konca mialam swiadomosc, co to oznacza: uzaleznienie od alkoholu to choroba postepujaca jak rak i zawsze konczy sie zle. Czlowiek staje sie psychicznym i fizycznym wrakiem.

I umiera.

Kiedy dotarlo do mnie, co to naprawde oznacza, nagle dowiedzialam sie rzeczy jeszcze sto razy gorszej: alkoholizm jest choroba, ktora niszczy nie tylko czlowieka uzaleznionego, ale zaraza takze wszystkie osoby, ktore razem z nim zyja. W jaki sposob? Wcale nie chodzi o to, ze alkoholik namawia kogos do picia. Chodzi o to, ze jego coraz bardziej zaburzona psychika i emocje maja tak gleboki wplyw na zone, dzieci, rodzenstwo i innych bliskich, ze praktycznie

44

niszcza im zycie. Dokladniej pisze o tym pozniej w trzech rozdzialach z cyklu "W dzungli alkoholu".Z kazdym dniem czulam coraz wiekszy lek, bo z tego co przeczytalam wynikalo jasno, ze nie istnieje cos takiego jak "niewinne uzaleznienie". To znaczy, ze kiedy czulam dziwnie niesprecyzowana obawe, ze pewnego dnia uzaleznienie Tomka zniszczy nie tylko jego zycie, ale i moje, mialam racje.

Zastanawialam sie, jak to moze byc, bo kiedy probowalam wskazac chocby jedna rzecz w zyciu Tomka, ktora cierpiala przez alkohol, to nie umialam okreslic niczego konkretnego. Wszystko wydawalo sie dzialac bez zarzutu - i jego praca, i kontakty z przyjaciolmi, i to, co bylo miedzy nami.

Teoretycznie wiec nie powinnam sie niczego obawiac. Jezeli jest dobrze teraz, to mozna zalozyc, ze bedzie dobrze takze w przyszlosci.

Niestety, na wszystkich portalach poswieconych uzaleznieniom, we wszystkich artykulach i ksiazkach powtarzala sie informacja o "etapach" i skutkach picia alkoholu oraz o tym, ze nieuniknione jest

45

BEATA PAWLIKOWSKA

stopniowe przechodzenie z jednego etapu w nastepny - przy czym z kazdego kolejnego wyjscie jest coraz bardziej trudne.Jezeli pijesz, umierasz. Umierasz w srodku. I zabijasz osoby, ktore sa najblizej ciebie.

Wyobrazcie sobie taka sytuacje: od kilkunastu miesiecy spotkam sie z przystojnym, inteligentnym i dobrym czlowiekiem. Nagle odkrywam, ze najprawdopodobniej jest on uzalezniony od alkoholu - ze wszystkimi tego konsekwencjami. Wprawdzie w tej chwili zadne przykre konsekwencje z tego nie wynikaja, ale specjalisci od alkoholu twierdza z najglebszym przekonaniem i bez cienia watpliwosci, ze za rok, za piec lat, a moze za dziesiec lat jego uzaleznienie od alkoholu zamieni moje zycie w pieklo.

Co mam zrobic?...

W DZUNGLI MILOSCI

Porozmawiac z nim, prawda? Uswiadomic mu niebezpieczenstwo. W koncu kazdy racjonalnie myslacy czlowiek na pewno podejmie taka decyzje, ktora uchroni przed nieszczesciem i jego, i osobe, ktora kocha.Zebralam mysli. Jak to najlepiej zrobic? Jakimi slowami? W jakich okolicznosciach?

Pomyslalam, ze najlepiej bedzie poczekac na odpowiedni moment. Kiedy nadejdzie, na pewno go rozpoznam. I rzeczywiscie. Kilka dni pozniej nastal cudowny lipcowy wieczor. Wrocilismy ze spaceru, Tomek jak zwykle otworzyl wino. Widzialam, ze robi to w pospiechu, jakby nie mogl sie doczekac jego smaku. Rozmawialismy przez chwile o jakichs milych rzeczach, a potem wydalo mi sie, ze to jest idealny moment, zeby w przyjaznej atmosferze porozmawiac o alkoholu.

Usiadlam naprzeciwko Tomka i nie moglam wydusic z siebie ani slowa. Wyraz "alkohol" w ogole nie chcial mi przejsc przez gardlo. Nagle pomyslalam, ze moze wtracam sie w nie swoje sprawy. Ale nie - przekonywalam siebie - to jest takze moja sprawa! Jezeli mamy zamiar z Tomkiem spedzic razem reszte zycia, a on jest rzeczywiscie uzalezniony od alkoholu, to predzej czy pozniej zniszczy to nasze szczescie i przyniesie nam obojgu cierpienie.

Tomek spokojnie pil kolejny kieliszek wina i patrzyl na mnie zakochanym wzrokiem.

Nie bylam w stanie rozpoczac tej rozmowy ani powiedziec mu co mysle.

Postanowilam wiec napisac list. Napisalam o tym, co wiem. Ze uzaleznienie od alkoholu to choroba, ktora jest niezalezna od ludzkiej woli, rozwija sie w ukryciu przez lata, by w koncu doprowadzic do totalnej demolki calego zycia. Napisalam: "Nie moge sobie wyobrazic naszej rodziny w takim momencie. To byloby zaprzeczenie wszystkiego, o czym rozmawialismy i co do czego sie zgodzilismy

47

BEATA PAWLIKOWSKA

rozmawiajac o przyszlosci i naszym wspolnym zyciu. Byc moze to sie zdarzy za piec albo za dziesiec lat - ale wtedy kiedy to sie zdarzy i nasz swiat zacznie sie chwiac, nie bede mogla powiedziec, ze o tym nie wiedzialam. Bo ja to wiem. I wiem, ze jezeli niczego nie zrobimy, zeby temu zapobiec, to najprawdopodobniej sie zdarzy".Podalam mu adresy stron internetowych i przytoczylam najwazniejsze cytaty. Pewnego dnia, kiedy wyjezdzal sluzbowo na kilka dni, dalam mu list z prosba, zeby w wolnej chwili go przeczytal. Balam sie jego reakcji, ale wiedzialam, ze postepuje slusznie. Wieczorem odebralam SMS-a, w ktorym Tomek pisal, ze dziekuje za ten list, ze to prawda i ze zrobi wszystko, zebysmy mogli byc razem szczesliwi.

To byl pierwszy z kilku listow, jakie napisalam do Tomka w tej sprawie. Przeczytal ksiazki o alkoholizmie. Zrobil sobie test Baltimorski1, ktory potwierdzil, ze ma problem z alkoholem i najprawdopodobniej jest od niego uzalezniony.

W teorii wszystko wygladalo dobrze. Tomek wydawal sie poczatkowo nawet przejety, czasem wieczorami byl tak pochloniety czytaniem, ze sie nie spotykalismy. Nazywal mnie swoim Aniolem Strozem, ktory uswiadomil mu problem i pozwolil poznac prawde. Fajnie, nie?

Uznalam, ze zrobilam to, co do mnie nalezalo. Nie bede mu mowila co ma robic ani jak zyc. Pokazalam mu tylko grozace nam obojgu niebezpieczenstwo, w calej swojej naiwnosci wierzac, ze jako dorosly i racjonalny czlowiek, Tomek zacznie sie leczyc.

Tak sie jednak nie stalo i nawet nie moglo sie stac. Czlowiek uzalezniony od alkoholu nie jest przeciez w stanie przestac byc chory - poniewaz jego alkoholizm jest niezalezny od silnej woli. I dopiero wtedy zrozumialam co to naprawde oznacza.

1 Test Baltimorski zamieszczam na stronie 91

48

W rzeczywistosci oznacza to, ze czlowiek chory na uzaleznienie od alkoholu - takze taki jak moj Tomek, ktory nigdy w zyciu nie zachowal sie nieodpowiednio, zawsze byl zadbany, kochajacy i mily - zrobi wszystko, zeby moc pic dalej. Opowie kazde mozliwe klamstwo, wymysli kazde mozliwe usprawiedliwienie, zgodzi sie na wszystkie warunki i bedzie bez konca udawal, ze wszystko jest w najlepszym porzadku.Dosc dlugo czekalam az cos sie zmieni. Tomek zachowywal sie tak jak dawniej, tak jakby nic sie nie zmienilo i tak jakby nic sie nigdy nie stalo, jakby w ogole nie bylo rozmow o uzaleznieniu od alkoholu, nie bylo testow ani ksiazek. Znajdowal sobie wiele dodatkowych zajec, zeby mi udowodnic, ze nie ma czasu ani na rozmowe,

49

BEATA PAWLIKOWSKA

ani tym bardziej na rozpoczecie terapii.Bylam skolowana. Nie wiedzialam juz co myslec. Dlaczego rozsadny facet zaczyna sie nagle zachowywac jak dziecko z zanikiem pamieci? Dlaczego unika rozmowy na ten temat? Dlaczego mowi mi, ze szukam dziury w calym i proponuje, zebysmy "po prostu cieszyli sie soba"?...

Moze to ja mialam zanik pamieci albo halucynacje? Moze nigdy nie napisalam do niego zadnego listu i byc moze on nigdy nie przyznal sie do tego, ze istotnie alkohol stal sie problemem w jego zyciu? Moze ja naprawde przesadzam, moze wpadlam w jakas obsesje i niszcze ten piekny, cudowny zwiazek, w ktorym bylam tak bardzo szczesliwa?... Komu mam teraz wierzyc? Swoim uczuciom i twardym faktom, czy jego lagodnym slowom i kochajacym oczom?...

To jedna z metod manipulowania swiatem stosowana przez alkoholikow. Zaprzeczyc wszystkiemu, udawac, ze to nie mialo miejsca, zapomniec, zamiesc pod dywan, odwrocic uwage, nie przestajac byc czarujacym, milym i kochanym.

Rozstalam sie z Tomkiem w majowy wieczor, kiedy w ogrodach kwitly jablonie, grusze i sliwy, rozsiewajac wokol oszalamiajaca won nadziei. Ja jej juz nie mialam.

50

Rozdzial 5

w dzungli alkoholu

zlowiek z osobowoscia leniwca nie jest glupi. Jest tylko obezwladniajaco leniwy. Wisi na swoim drzewie, ale widzi katem oka, ze w dzungli dzieja sie fajne rzeczy. Wojownicy indianscy po udanym polowaniu pieka mieso na ogniu, nad czubkami drzew lataja papugi, nawet na lisciach cecropii widac czasem ciekawskie mrowki, ktore z lupem wracaja z dalekich podrozy.Czlowiek z osobowoscia leniwca doskonale wie, kiedy klamie, zdradza albo oszukuje i nie czuje sie z tym najlepiej. Szuka wiec jakiegos sposobu, zeby uciszyc wewnetrzny niepokoj, poprawic sobie nastroj, uspokoic mysli i sumienie.

Pewnego dnia odkrywa, ze po wypiciu jednego piwa, kieliszka wina lub innego alkoholu swiat wydaje sie ladniejszy, humor sie poprawia, znikaja wyrzuty sumienia, ogarnia go przyjemny luz i zadowolenie.

Od tej chwili coraz czesciej w sytuacji stresowej albo nieprzyjemnej bedzie siegal po alkohol.

Podobno polowa ludzi niedojrzalych emocjonalnie, czyli ludzi z osobowoscia leniwca albo - mowiac inaczej - ludzi, ktorzy nigdy

51

nie mieli odwagi zmierzyc sie z zyciem w jego dobrych i zlych wymiarach, uzaleznia sie od alkoholu.Alkohol stopniowo poglebia wszystkie typowe cechy czlowieka z syndromem leniwca, popychajac go w strone emocjonalnej i duchowej smierci. Najgorsze jest to, ze leniwiec spadajac w te otchlan, pociaga za soba wszystkich, ktorzy sa w poblizu - zone, meza, dzieci, rodzenstwo i innych. Zamienia ich powoli i stopniowo w kolejnych leniwcow, ktorzy tez nigdy nie beda potrafili byc szczesliwi.

Alkoholik to taki czlowiek, ktory nie nauczyl sie radzic sobie ze swoim zyciem, wiec poprawia sobie samopoczucie pijac alkohol. Moga to byc calkiem niewielkie ilosci, na przyklad jedno piwo dziennie albo dwa kieliszki wina. Albo odwrotnie - pije raz na miesiac, ale nie jest w stanie zapanowac nad iloscia wypitego alkoholu. Dolewa wszystkim, zeby samemu moc wypic jeszcze wiecej i wiecej, chociaz dawno juz powinien byl przestac.

52

W DZUNGLI MILOSCI

Bo alkoholizm to nie jest choroba pijakow spod budki z piwem. 97 proc. alkoholikow to ludzie tacy jak my - majacy prace, zainteresowania, rodzine, dzieci, wyjezdzajacy na wakacje. Jedynym, co ich odroznia od zdrowych ludzi jest to ze zaczeli uzywac alkoholu w konkretnym celu - na przyklad zeby poprawic sobie nastroj, zeby zapomniec o jakiejs przykrej sprawie, zeby lepiej spac albo zeby uciszyc wyrzuty sumienia. Ale alkohol jest substancja toksyczna, ktora po pewnym czasie prowadzi do uzaleznienia psychicznego i fizycznego, zamieniajac czlowieka w emocjonalnego manekina.Alkohol sam w sobie nie jest niczym zlym. Ludzie od najdawniejszych czasow robili napoje alkoholowe z jeczmienia, ryzu, manioku, owsa i innych roslin. Pili i byli szczesliwi. A potem nie pili, ale nie przestawali cieszyc sie zyciem. To znaczy, ze nie byli uzaleznieni. Czlowiek nieuzalezniony pije alkohol czasami podczas imprezy i w innych sytuacjach towarzyskich. Nigdy jednak nie pije samotnie. Nigdy nie uzywa alkoholu, zeby pomoc sobie w jakiejs sprawie. I nigdy nie traci kontroli nad tym, ile wypija.

Ludzie z osobowoscia leniwca, czyli ludzie niedojrzali emocjonalnie maja niestabilne dusze. Zyja w poczuciu zagrozenia, leku, niepokoju, boja sie zmian i przykrosci, jaka moze im wyrzadzic swiat, kieruja sie negatywnym nastawieniem do rzeczywistosci, czesto pielegnujac w sobie destrukcyjnego potwora, ktory uniemozliwia im jakiekolwiek dzialanie w celu polepszenia swojego zycia. Maja wiec poczucie wiecznego stresu.

Pewnego dnia czlowiek leniwiec odkrywa, ze po wypiciu jednego piwa to nieznosne poczucie wiecznego metliku i leku nagle znika. Gdyby zastanowil sie i pomyslal racjonalnie, musialby przyznac, ze

53

BEATA PAWLIKOWSKA

ono realnie nie znika, nie dematerializuje sie, ale po prostu jego przytepione zmysly przestaja odczuwac przykrosc. Wpada wiec na pomysl, ze za kazdym razem, kiedy poczuje sie nieswojo, wypije piwo - i od razu bedzie mu lepiej.Czlowiek wojownik w takiej samej sytuacji zastanawia sie, gdzie lezy przyczyna tego metliku i leku, co go wywoluje, i co w takim razie powinien w swoim zyciu zmienic lub naprawic, zeby sie od niego skutecznie uwolnic.

Bo racjonalnie patrzac - jezeli jest w twoim zyciu cos, co budzi twoj lek albo niepokoj, to zalewanie tego piwem i odsuwanie poza zasieg czucia prowadzi wylacznie do jeszcze wiekszego metliku, narastania niepokoju i gromadzenia sie coraz wiekszej ilosci uczuc, ktorym nie jestes w stanie stawic czola. Za tym w logicznej kolejnosci podazaja tez konkretne sytuacje w codziennym zyciu - w pracy i w rodzinie - ktore takze stopniowo coraz bardziej przestajesz rozumiec i kontrolowac. To prowadzi z kolei do poczucia, ze jestes ofiara popychana przez okolicznosci i przez inne osoby, co daje powod do nastepnej frustracji, niepokoju i strachu.

Czlowiek leniwiec w takiej chwili siega czym predzej po kolejne piwo albo po kieliszek wina lub wodki i po kilkunastu sekundach ogarnia go przyjemne zapomnienie. Problemy nie znikaja, nie rozwiazuja sie same, wprost przeciwnie - gmatwaja sie jeszcze bardziej, ale czlowiek uzalezniony od alkoholu zna tylko jedno rozwiazanie - zalac te uczucia jeszcze jednym kieliszkiem.

Organizm przyzwyczaja sie do tego, ze codziennie albo w innych dosc regularnych odstepach czasu jest mu dostarczana toksyczna substancja. Mamy mechanizmy obronne, ktore nie pozwola nam od razu umrzec, tylko dostosuja sie do nowych wspolrzednych. Jesli codziennie podajemy komus mala dawke trucizny, to organizm po pewnym czasie

54

konstruuje specjalny mechanizm, dzieki ktoremu trucizna bedzie w maksymalnym mozliwym stopniu neutralizowana i stanie sie stalym elementem funkcjonowania calosci.Tak samo wlasnie dzieje sie z alkoholem. Po pewnym czasie organizm przyzwyczaja sie do tego, ze stalym elementem jego funkcjonowania jest alkohol. Ten moment mozna latwo rozpoznac po skutecznosci dzialania "klina", czyli lagodzenia objawow zatrucia alkoholowego kolejna dawka alkoholu. Krotko mowiac - jezeli na kaca pomaga ci wypicie porcji alkoholu, to znaczy, ze dawno przekroczyles granice picia towarzyskiego, a twoja psychika i organizm sa zniszczone przez alkohol.

Najdziwniejsza rzecz dzieje sie w psychice osoby uzaleznionej od alkoholu. Jest to totalnie destrukcyjny mechanizm, absolutnie niezalezny od silnej woli, a wiec realnie niemozliwy do zatrzymania przez osobe, ktora jest jego ofiara. Mechanizm ten tak paralizuje dusze, obezwladnia wole i mysli czlowieka, ze jedynym i najwazniejszym celem jego zycia staje sie utrzymanie mozliwosci picia alkoholu, czyli dostarczanie paliwa do mechanizmu, ktory go stopniowo zabija.

55

BEATA PAWLIKOWSKA

Podkresle, bo ja sama kiedys tez nie od razu to zrozumialam: uzaleznienie od alkoholu, ktore niszczy cialo, dusze i osobowosc czlowieka jest choroba niezalezna od silnej woli.

Wyobrazcie sobie wirusa grypy, ktory zmutowal w taki szczegolny sposob, ze u chorego czlowieka wywoluje potrzebe utrzymania go w sobie. Wirus ogarnia cialo, a jednoczesnie zatruwa umysl, doprowadzajac do tego, ze czlowiek chce byc chory na grype za wszelka cene, dzisiaj i jutro, najlepiej na zawsze. Nieistotne sa wszystkie fakty, argumenty i dowody na to, ze grypa wyniszcza jego organizm. Nie ma absolutnie mowy o tym, zeby chory wzial jakiekolwiek leki, nie mozna z nim tez rzeczowo porozmawiac i sprobowac przekonac, poniewaz wirus zaatakowal jego umysl. Z czlowieka pozostala tylko zewnetrzna powloka, wypelniona od srodka wirusami grypy, ktore szybko sie rozmnozyly i zdematerializowaly wszystkie jego mysli,

W DZUNGLI MILOSCI

sumienie i dusze oraz wszystko, co sie w nich wczesniej znajdowalo, czyli marzenia, poczucie odpowiedzialnosci, umiejetnosc racjonalnego myslenia, milosc.Tak jak w filmie Obcy, osmy pasazer Nostromo, gdzie potworne robaki z kosmosu wnikaly w cialo niewinnych ludzi i zaczynaly sterowac ich myslami, pozerajac od srodka i ostatecznie doprowadzajac do ich smierci.

Tak samo dziala alkohol.

Wiem, to sie wydaje nieprawdopodobne. A jednak jest tak rzeczywiscie.

Czlowiek, ktory zaczyna stosowac niewielkie dawki alkoholu jako remedium na podlosc swiata, niezadowolenie zony, klopoty w pracy, bezsennosc lub inny stres, lacznie z kiepskim samopoczuciem albo brakiem perspektyw, stopniowo coraz bardziej sie uzaleznia. Najpierw tylko od blyskawicznego efektu zmiany nastroju, potem zaczyna sie uzalezniac jego myslenie, psychika, a potem caly organizm.

Czlowiek uzalezniony od alkoholu fizycznie nie ma mozliwosci realnej oceny sytuacji, w jakiej sie znalazl. Ma niejasna swiadomosc tego, ze dosc duzo pije, podczas gdy inni ludzie pija mniej albo inaczej, wiec za wszelka cene stara sie ukryc ten fakt. Obezwladniajacy "wirus alkoholu" zmusza go do budowania dookola siebie szczelnego muru zaklamania, ktory powstrzyma nawet najbardziej silny i wielki strumien prawdy. Nic innego nie jest juz wazne - z wyjatkiem tylko jednego: zeby jak najdluzej zachowac komfortowy styl zycia, w ktorym mozna pic alkohol zawsze wtedy, kiedy ma sie ochote.

Wiem, to trudne do uwierzenia. Ja tez nie wierzylam. Slyszalam, ze "alkoholik musi siegnac dna, zeby zaczac trzezwiec". I wydawalo mi sie, ze chodzi o to, ze dopiero jesli czlowiek stoczy sie doslownie do rynsztoka, to wtedy trzeba go zaczac leczyc.

57

A ja przeciez spotykalam sie od roku z bardzo fajnym gosciem, ktory nosil swiezo wyprasowane koszule, umial gotowac, znal sie na filmach, mial luksusowy samochod, byl dowcipny, inteligentny, a ponad wszystko - kochal mnie! I ja kochalam jego. Jak wiec on moglby byc alkoholikiem, ktory nosi w sobie "wirusa alkoholu" pozerajacego jego mysli i dusze? To przeciez po prostu niemozliwe.A wlasnie ze mozliwe. Bo "wirus alkoholu" pozwala zbudowac dookola siebie caly ogrod pozorow, klamstw i manipulacji. Rzadko kto nie da sie na to zlapac.

W kontaktach z innymi ludzmi, szczegolnie jesli czlowiek zaczyna sie w kims zakochiwac, zaklada instynktownie, ze ta druga osoba jest mniej wiecej szczera, uczciwa i pokazuje sie z prawdziwej strony.

Tak rzeczywiscie jest bardzo czesto, ale nie w przypadku alkoholika. Alkoholik nie wie juz tak naprawde kim jest, a kogo udaje.

58

W DZUNGLI MILOSCI

Wie natomiast doskonale, co powiedziec i jak sie zachowac, zeby dopelnic rytualu regularnego wypicia swojej porcji alkoholu, ktora jest mu potrzebna do zycia.Jest jak roslina, ktora bedzie sie wyginala w dowolna strone, zeby byc blizej slonca. Dla czlowieka uzaleznionego tym sloncem jest alkohol.

Sprobuj porozmawiac z roslina, ktora rosnie w doniczce na twoim parapecie. Sprobuj ja przekonac, ze slonce jej szkodzi. Zazadaj, zeby nie odwracala sie do slonca. Blagaj, zeby dala wam obojgu szanse na wspolna przyszlosc. Zaszantazuj, ze jesli nie przestanie, odejdziesz.

Czy myslisz, ze roslina cokolwiek z tego zrozumie i czy w ogole bedzie w stanie rozwazyc opcje zycia bez slonca?

W taki sam sposob reaguje alkoholik.

Nie mozna poprosic, zazadac, zagrozic, wyplakac, wyblagac, zracjonalizowac, przedyskutowac, umowic sie ani ustalic. Alkoholik nie przestanie pic, dopoki absolutnie nie bedzie mial innego wyjscia.

Ale to jeszcze nic. Najgorsze jest to, ze uzaleznienie od alkoholu to choroba zarazliwa, ktora zabija nie tylko dusze, psychike, sumienie i cialo alkoholika, ale stopniowo zmienia takze osobowosc wszystkich najblizszych osob, ktore zyja razem z nim.

59

Rozdzial 6

w dzungli alkoholu - wspoluzaleznienie

lkoholik to dorosly czlowiek o mentalnosci dziecka, uzalezniony od zabojczego wirusa alkoholu, ktory stopniowo pozbawia go uczuc, ambicji, duszy i charakteru. Z pozoru jest nie do rozpoznania. Tak jak napisalam wczesniej, 97 proc. alkoholikow to szanowani obywatele, ktorzy maja dobra prace, zarabiaja pieniadze, uprawiaja kwiaty w ogrodku, pasjonuja sie pilka nozna, tenisem i maja inne zainteresowania.Maja tez potrzebe dopelnienia wszystkich funkcji, jakie mogliby pelnic w zyciu. Jak kazdy czlowiek chca sie ozenic, miec rodzine, dzieci, dom.

Uzaleznienie od alkoholu to choroba, ktora trwa latami i coraz bardziej sie poglebia. Alkoholik staje sie wampirem emocjonalnym, manipuluje dobra wola i miloscia swojego partnera, klamie i oszukuje, a jego poczucie sprawiedliwosci, uczciwosci i zdrowego rozsadku stopniowo zanika wraz z umiejetnoscia racjonalnego myslenia.

W normalnej rodzinie ludzie troszcza sie o siebie nawzajem, probuja sobie pomoc, wymieniaja sie doswiadczeniami, wzmacniaja sie

60

W DZUNGLI MILOSCI

nawzajem swoja sila. W zwiazku z czlowiekiem uzaleznionym od alkoholu nie ma na to szansy.Dopoki zona nie wie, ze on jest alkoholikiem, walcza ze soba jak wiele niedobranych par - ona zarzuca mu egoizm i brak odpowiedzialnosci, a on odpowiada, ze ona szuka dziury w calym i ma nierealne wymagania. Tak moga zyc latami, klocac sie o drobiazgi, nie bedac w stanie konstruktywnie rozwiazac zadnych problemow i pograzajac sie we wzajemnej niecheci i rozczarowaniu. Czasem dla odmiany zawieszaja bron, wyjezdzaja razem na wakacje i poszukuja dawnej bliskosci i milosci, ktora kiedys dla siebie mieli.

Jednoczesnie zycie z czlowiekiem uzaleznionym od alkoholu - czyli czlowiekiem o osobowosci leniwca (patrz str. 23), uwiklanym w negatywne emocje i chorym na postepujacy zanik duszy, charakteru i racjonalnego myslenia - musi wywierac wplyw na charakter i osobowosc jego najblizszych.

BEATA PAWLIKOWSKA

Alkoholik staje sie destrukcyjnym wampirem, ktory doprowadza do tego, ze wszyscy w jego najblizszym otoczeniu tez maja ochote ze soba skonczyc.Mechanizm takiego postepowania jest bardzo prosty i daje sie logicznie wytlumaczyc.

Zakladajac, ze alkoholik jest tym wszystkim, co napisalam wczesniej - czyli czlowiekiem o mentalnosci dziecka, niepoukladanym wewnetrznie, pelnym ukrytych kompleksow i strachu, a takze zadan i oczekiwan pod adresem innych ludzi, niepotrafiacym panowac nad swoimi emocjami, majacym slaba wole i stopniowo zatracajacym zdolnosc racjonalnego myslenia oraz zatrutym smiertelnym wirusem alkoholizmu, ktory zamienia go w nienasycona gabke - kiedy wnosi te wszystkie cechy do wspolnego domu, druga osoba w calkowicie zrozumialym odruchu stara sie mu pomoc.

W DZUNGLI MILOSCI

Zaczyna sie o niego troszczyc, opiekowac sie nim, pociesza, kiedy ogarnia go strach, niepokoj albo rozpacz, probuje tonowac wybuchy gniewu i tlumaczyc, dlaczego lepiej zachowac spokoj i nie dzwonic z wyzwiskami do osoby, ktora wywolala w nim zlosc.Dba o to, zeby alkoholik postepowal racjonalnie, czyli na przyklad nie jadl fast foodu, tylko zdrowe jedzenie. Ale on postepuje i mysli jak dziecko - przyznaje, ze fast food jest niezdrowy i lepiej go unikac, ale jednoczesnie dodaje z rozbrajajacym usmiechem, ze "nie mogl sobie odmowic frytek" albo "nie mial czasu zjesc czegos lepszego" albo "nie bylem glodny, wiec nie zjadlem obiadu". Ale zjadl frytki. A potem dodaje:

-To chyba po tych frytkach tak dziwnie sie czuje.

-Co ci jest? Boli cie cos?

-Chyba mnie boli zoladek.

Rozsadny czlowiek, majacy swiadomosc tego, ze frytki tucza, sa szkodliwe i moga wywolac bol zoladka, po takim doswiadczeniu nie bedzie ich wiecej jadl. Ale alkoholik manipuluje w ten sposob swoim partnerem, wywolujac u niego sprzeczne uczucia: z jednej strony opiekunczosci, troski, checi pomocy i wyzwolenia go ze zlego nalogu; a z drugiej - poczucie bezsilnosci, bezradnosci i winy, ze chociaz bardzo sie stara, to on jednak zachowuje sie nieracjonalnie i szkodzi sam sobie.

Tak samo bedzie z chodzeniem bez czapki, staniem godzinami w wodzie podczas lowienia ryb, paleniem papierosow, wiecznymi klotniami z siostra albo bratem, noszeniem za ciasnych butow, zazywaniem niektorych lekow, spotykaniem sie z ludzmi, ktorzy upijaja sie na kazdej imprezie albo piciem pelnych chemii napojow energetyzujacych.

Alkoholik ma sklonnosci autodestrukcyjne. Przewrotna Przyjemnosc sprawia mu katowanie samego siebie, polaczone z podswiadomym oczekiwaniem wspolczucia i odruchu pomocy, ktorej i tak nie

63

BEATA PAWLIKOWSKA

jest w stanie ani zrozumiec, ani przyjac, ani tym bardziej zastosowac. Dlaczego nie jest w stanie? Poniewaz alkohol spowodowal u niego zanik racjonalnego myslenia, przewidywania konsekwencji oraz instynktu samozachowawczego.Zona stara sie mu pomoc, sklonic do pracy nad soba i poprawienia stosunkow z rodzina, namowic na zmiane czegokolwiek na lepsze. Po latach prob zakonczonych prawie zawsze niepowodzeniem, powoli rosnie w niej bezradnosc, bezsilnosc, poczucie winy, rozpacz, zlosc, nienawisc, strach, beznadzieja. Woli juz nie mowic o swoich uczuciach, bo to wywoluje agresje albo zarzut, ze "szuka dziury w calym". Wie, ze nie moze juz oczekiwac szacunku, przyjazni ani milosci, ale bedzie czekala jak wierny pies na chocby niewielki gest sympatii. Nie wymaga juz, zeby on robil rzeczy, na ktore nie ma ochoty, zrobi wszystko za niego. Bedzie sie usmiechala przepraszajaco na przyjeciach, gdy on sie upije. Bedzie wozila go samochodem, zeby pijany nie siadal za kierownica. Bedzie kupowala jego ulubione wino, zeby sprawic mu przyjemnosc i zasluzyc na jego usmiech. Bedzie tez sprawdzala gdzie byl i co robil, dlaczego tak pozno wrocil, przeszukiwala kieszenie, by znalezc dowody, bedzie mu robila awantury i wymowki i wiele innych rzeczy.

Bedzie zyla jego zyciem, powoli zapominajac o wlasnym. Bedzie sie stopniowo zatracala w poczuciu winy, odpowiedzialnosci i wlasnego smutku. Bedzie jasno widziala, gdzie alkoholik popelnia bledy, zle postepuje i w jaki sposob sam sobie szkodzi, bedzie wiec probowala przekonac go do swoich racji i namowic do zmiany postepowania. Bedzie nieustannie sprawdzala czy posluchal jej rad. Bedzie wypytywala, dzwonila do znajomych albo do szefa, w obsesji naprawienia jego zachowania, ktora niepostrzezenie zamienia sie w obsesje przejecia kontroli nad zyciem alkoholika. Zona przestaje

64

zyc wlasnym zyciem, zatraca sie w skazanej na porazke probie naprawienia zycia swojego meza alkoholika. To tylko prowadzi do dalszej frustracji.Po latach, kiedy alkoholizm meza wejdzie w koncowa faze, zona zrobi wszystko, zeby ukryc ten fakt przed swiatem i przed rodzina. Bedzie klamala, zeby uratowac mu skore, zaplaci jego dlugi, pozwoli sie bic, wyzywac i zle traktowac.

Rodzi sie miedzy nimi przedziwna sadystyczno-masochistyczna wiez. On swietnie wyczuwa, kiedy ona jest w lepszym nastroju i instynktownie usiluje sprowadzic ja z powrotem do poziomu smutku i beznadziei, stosujac wiele roznych metod - od prowokowania klotni az po udawanie chorego i nieszczesliwego.

Zona alkoholika staje sie uzalezniona od uzaleznienia jej meza i to wlasnie jest nazywane wspoluzaleznieniem. On zapada na autodestrukcyjna chorobe, ktorej nie jest w stanie zwalczyc sila woli, poniewaz alkoholizm jak smiertelny wirus zatruwa jego cialo i dusze. Ona zaraza sie chorymi emocjami i takze wewnetrznie zaczyna umierac.

65

Co zrobic, jesli okaze sie, ze jestes wspoluzalezniona?* Nie walcz z alkoholikiem. Kiedy z nim walczysz, odwolujesz sie do uczuc, ktorych on nie posiada - odpowiedzialnosci, milosci, troski o wspolne zycie, troski o ciebie i o dzieci, rozsadku, wiedzy na temat alkoholizmu i tak dalej - poniewaz zostaly one gleboko ukryte we mgle alkoholu.

* Nie tlumacz mu, ze zle postepuje, bo on zwyczajnie nie jest w stanie zrozumiec twoich argumentow. Jego osrodek woli zostal zaatakowany przez wirusa alkoholu, ktory steruje jego mysleniem. "Wazne" dla alkoholika jest to, czy bedzie mogl jak zwykle uzupelnic poziom alkoholu we krwi. Nieistotne staje sie wszystko inne.

* Nie zadaj, zeby rzucil picie, jesli ciebie kocha - on nie moze tego zrobic, poniewaz nie zalezy to od jego decyzji czy silnej woli.

66

W DZUNGLI MILOSCI

* Nie zarzucaj mu, ze gdyby mial silna wole, toby przestal pic. Alkoholizm nie jest zalezny od silnej woli. Jest choroba, ktora atakuje dusze, mysli i cialo.* Nie blagaj na krzyz ani inne swietosci, bo alkoholik obieca ci cokolwiek bedziesz chciala, przysiegnie, ze wiecej nie bedzie pil, ale poniewaz trawi go choroba niezalezna od jego woli, nie bedzie w stanie dotrzymac tej obietnicy.

* Nie szantazuj go, ze jesli nie przestanie pic, to zrobisz cos strasznego - bo: patrz wyzej.

* Przyjmij do wiadomosci fakt, ze jestes prawdopodobnie tak samo chora jak on (choc w nieco inny sposob) i potrzebujesz pomocy. Musisz zajac sie soba, odbudowac swoje zycie i swoja zraniona psychike. Najlepszym sposobem jest terapia w grupach osob wspoluzaleznionych, czyli Al-Anon. Przeczytaj ksiazki i artykuly na temat wychodzenia ze wspoluzaleznienia. Ich liste zamieszczam na koncu tej ksiazki.

67

Rozdzial 7

w dzungli alkoholu - dda

iektore kwiaty moga wyrosnac na skale. Zasadniczo, gdyby trafily w rece przynajmniej srednio wyksztalconego ogrodnika, z cala pewnoscia zostalyby zasiane w ogrodzie. Tam mialyby dobre warunki do tego, zeby sie rozwijac - troche slonca je osuszy, majowy deszcz pokropi, cieply wiatr ukolysze, a troskliwe nozyce ogrodnika w pore zabiora klujace pokrzywy i rozpychajacy sie perz. Czasem spadnie za duzo deszczu albo nastanie susza, ale w czarnej, zdrowej ziemi sadzonka kwiatu znajdzie dodatkowe substancje, ktore pozwola jej przetrwac trudny czas i dojrzec.W rodzinie jest tak samo. Dziecko jest jak sadzonka w nowym ogrodzie. Zeby moglo dobrze sie rozwijac, musi dostac troche ciepla, madrosci, bezpieczenstwa i milosci.

Ale jezeli ogrodnik w tym ogrodzie jest czlowiekiem o osobowosci leniwca i mentalnosci dziecka, miotanym sprzecznymi uczuciami i niezdolnym do racjonalnego myslenia i panowania nad swoimi emocjami - czyli jesli jest chory na alkoholizm?...

Jesli dorosly w rodzinie jest chory na alkoholizm, to jego zona staje sie wspoluzalezniona, a jego dzieci sa jak kwiaty, ktore musza wyrosnac na skale.

68

W DZUNGLI MILOSCI

Chce jasno podkreslic, ze alkoholik to nie jest bezdomny na ulicy ani nie jest to ojciec z rodziny patologicznej mieszkajacej w malym mieszkanku w podejrzanej dzielnicy, odwiedzanej regularnie przez pomoc spoleczna.Moj znajomy Jacek jest prawnikiem, ma wlasna kancelarie, zone dyrektorke i trzech synow. Jezdza luksusowym autem i maja duze mieszkanie w centrum. On jest alkoholikiem. Moj znajomy Pawel zbudowal nowy dom tuz za miastem. Razem z zona i corka co roku jezdza na egzotyczne wakacje. On jest alkoholikiem, choc zadne z nich pewnie jeszcze o tym nie wie.

W domu alkoholika nie musi brakowac pieniedzy i nikt nie musi nikogo bic ani wyzywac. Czasami tak sie rzeczywiscie zdarza, bo ludzie chorzy na alkoholizm zyja we wszystkich srodowiskach - i w ubogich rodzinach slusarzy, i w bogatych rezydencjach menedzerow. Sposob zachowania sie po alkoholu moze sie roznic w zaleznosci od srodowiska, ale zasada pozostaje ta sama.

BEATA PAWLIKOWSKA

Alkoholik to dorosly czlowiek o mentalnosci dziecka, uzalezniony od zabojczego wirusa alkoholu, ktory stopniowo pozbawia go glebokich uczuc, ambicji, duszy i charakteru.Z czysto logicznego punktu widzenia - co taki czlowiek moze dac swojemu dziecku?...

W domu czlowieka chorego na uzaleznienie od alkoholu nigdy nie wiadomo co sie za chwile moze zdarzyc. Trudno przewidziec czy bedzie spokoj, czy z jakiegos drobnego powodu wybuchnie awantura. Nie ma jasno wyznaczonych granic, nikt tak naprawde do konca nie wie, jakie zasady obowiazuja wszystkich czlonkow rodziny. Jezeli z tego powodu powstaja konflikty, to rozwiazuje sie je na krotko i dopiero wtedy, gdy nie ma innego wyjscia. Dorosly alkoholik nie jest w stanie racjonalnie rozwiazywac swoich problemow, wiec nie potrafi tez przekazac tej umiejetnosci dziecku.

Z punktu widzenia dziecka wychowanego w domu alkoholika swiat wyglada jak ogromny, niebezpieczny metlik, w ktorym nie ma czytelnych zasad. Ludzie poluja na siebie nawzajem jak rekiny,

W DZUNGLI MILOSCI

poslugujac sie na co dzien klamstwem i oszustwem. W tym przerazajacym oceanie nie wolno byc "soba", bo czlowiek staje sie wtedy ofiara, ktora latwo schwytac i skrzywdzic.Wiem, pomyslicie, ze przeciez w rodzinie "alkoholowej" pijany ojciec bije zone, a dzieci chowaja sie ze strachu pod lozkiem - jesli w ogole w takim domu jest lozko. Tak sie dzieje po latach w bardzo zaawansowanej fazie choroby alkoholowej, kiedy zwykle klotnie, nieporozumienia i brak umiejetnosci wspolnego zycia przybieraja najbardziej agresywna forme. To jest patologia, ktora widac na pierwszy rzut oka.

Ale alkoholizm powoduje spustoszenie wsrod ludzi takze wtedy, kiedy nie jest w koncowej fazie.

Wystarczy, ze w domu mieszka na stale jeden czlowiek z cechami alkoholika, ktore opisalam na str 81 Moze to byc najbardziej luksusowy dom z basenem, przed ktorym parkuja trzy blyszczace limuzyny. Rodzina, ktora mieszka w tym domu, na pewno nie bedzie szczesliwa, a dzieci w tym domu beda przechodzily emocjonalne pieklo, ktore beda nosily w sobie potem do konca zycia.

Dziecko w domu alkoholika jest zagubione, przestraszone, czuje, ze nie ma mocnego punktu oparcia, przypisuje sobie wiele wad i zlych cech, uwaza sie za gorsze od innych dzieci, czuje wstyd i lek, ma kompleksy, unika ludzi, uczy sie ukrywac swoje uczucia i zyje w nieustannym poczuciu zagrozenia spowodowanym przez chaotyczne i nieracjonalne zachowania alkoholika i wspoluzaleznionej zony. W takiej rodzinie nie ma spojnosci, nie ma pomyslu na wspolne zycie i nigdy nie wiadomo, co sie za chwile moze zdarzyc - kto bedzie akurat w zlym humorze, kto rozpocznie klotnie, a kto powie, ze jest zmeczony i nic mu sie nie chce. Na nikim nie mozna polegac.

Dziecko w domu alkoholika zyje wsrod sprzecznych informacji, na co dzien doswiadcza braku konsekwencji w dzialaniu, a z obserwacji

71

BEATA PAWLIKOWSKA

zachowania sie dwojga najblizszych mu doroslych moze wyciagnac kilka jasnych wnioskow, ktore beda mu towarzyszyly przez wieksza czesc zycia:# dorosli ludzie bez przerwy ze soba walcza,

# dorosli mowia jedno, ale robia czesto cos zupelnie innego,

# dorosli sa najczesciej niezadowoleni z zycia i ciagle narzekaja,

# dorosli nigdy nie maja tego, czego naprawde chca

# nigdy nie wiadomo co zrobi dorosly ani czy to jest wlasciwie dobre, czy zle.

Dziecko probuje w sobie wyksztalcic jakas hierarchie wartosci i zbudowac baze doswiadczen, do ktorych bedzie moglo sie odwolywac. Ale w domu czlowieka uzaleznionego od alkoholu dostaje tyle sprzecznych sygnalow, ze uczy sie jednego: nie nalezy ufac wlasnym uczuciom. Poniewaz jednak nie mozna zyc bez wewnetrznego kompasu, dziecko probuje znalezc taki kompas w czyms lub kims na zewnatrz - w nauczycielu religii, babci, zajeciach sportowych. Jesli dziecko rosnie bez wewnetrznego kompasu, to pozniej jako dorosly tez go nie posiada. Dlatego dorosli ludzie robia czasem takie glupie rzeczy - zdradzaja, klamia, kradna, oszukuja.

W domu czlowieka chorego na uzaleznienie od alkoholu nie musza fruwac noze i nikt nikogo nie musi bic. Wystarczy ogolna niemoc emocjonalna, brak jasnych zasad zycia, odpowiedzialnosci, konsekwencji i umiejetnosci cieszenia sie z tego, co sie ma.

Dziecko nie moze ujawnic jak naprawde sie czuje, bo zreszta komu mialoby o tym powiedziec? Doroslym o osobowosci leniwca i zarazonych obezwladniajacym emocjonalnie wirusem alkoholu?... 1 jakimi slowami?... Przeciez nikt z tym dzieckiem nigdy o uczuciach nie rozmawial, wiec ono nawet nie ma pojecia o tym, co sie z nim dzieje i dlaczego.

72

Dziecko alkoholika przyjmuje wiec nowa skore na potrzeby otaczajacego swiata. Mogloby albo umrzec z nadmiaru gnebiacych go uczuc - strachu, zagubienia, braku oparcia, zagrozenia, wyobcowania - albo sprobowac ukryc te uczucia i zyc dalej.Dziecko alkoholika na zewnatrz wcale nie bedzie smutne ani przestraszone. Wprost przeciwnie - kryje swoje uczucia, musi wiec wykreowac jakas postac, w ktora sie wcieli na pokaz. Bedzie na przyklad idealnym uczniem i dzieckiem, ktore nie sprawia zadnych klopotow, lubi sie samo bawic w szafie, o nic nie prosi. Albo odwrotnie - bedzie zbuntowanym rozrabiaka, z ktorym nie ma kontaktu i ktory ciagle robi doroslym na zlosc. Wspolne w tych wszystkich udawanych rolach jest to, ze sa nienaturalne, dziwnie osobliwe jak na dziecko, nietypowe. O takich dzieciach mowi sie, ze sa "nieprzystosowane spolecznie", "dziwne" albo "trudne".

Co zrobic w takiej sytuacji?

Jesli w domu zyje czlowiek chory na uzaleznienie od alkoholu, to przede wszystkim musi on zaczac sie leczyc, a jednoczesnie trzeba

73

BEATA PAWLIKOWSKA

leczyc jego najblizszych. Nawet jesli po dziecku na pierwszy rzut oka nic nie widac, gleboko w srodku nosi poczucie krzywdy, zagubienia, braku zaufania do siebie i swiata. Jezeli dziecko nie trafi w pore do odpowiedniego terapeuty zajmujacego sie rodzinami z problemem uzaleznienia od alkoholu, wyrosnie na DDA - czyli Dorosle Dziecko Alkoholika.Co to oznacza w praktyce?

Najbardziej charakterystyczna cecha DDA jest to, ze uwaza siebie za smiecia. Jest bardzo surowy w ocenie wszystkiego co robi, bezlitosnie wyrzuca sobie wszystkie bledy i potkniecia, nie potrafi sobie wybaczyc, a kiedy patrzy w lustro, widzi w nim wroga. Jednoczesnie ma ogromna potrzebe bycia docenionym, pochwalonym, podziwianym. Wiec skrywajac prawdziwe przekonanie o sobie, nieustannie szuka u innych ludzi informacji na swoj temat i na ich podstawie buduje chwiejne i niepewne przekonanie o tym, jakim naprawde jest czlowiekiem. Kiedy uslyszy pochwale pod swoim adresem, caly rozkwita radoscia. Kiedy ktos go zle oceni, czuje sie zalamany i nic niewart.

W DZUNGLI MILOSCI

DDA potrzebuje miec poczucie kontroli nad wszystkim, co robi i co go otacza. Jesli jej nie ma, bardzo go to frustruje i zlosci. Niespodziewane zmiany i zdarzenia wywoluja w nim lek i niepokoj, i natychmiastowa chec ogarniecia wszystkiego i uporzadkowania, czyli zorganizowania tak, zeby bylo przewidywalne i bezpieczne.DDA jest ekstremalny w wielu zachowaniach: albo przesadnie dba o porzadek, albo przeciwnie - jest balaganiarzem. Stara sie byc obsesyjnie punktualny co do sekundy albo wiecznie sie spoznia. Jest wyjatkowo pracowity, stwarzajac wrazenie pracoholizmu albo odwrotnie - skraca sobie godziny pracy i jak moze jej unika. Ma przesadnie wielkie poczucie odpowiedzialnosci albo jest totalnie nieodpowiedzialny. To wynika z braku wewnetrznego kompasu, o ktorym pisalam wczesniej. Nikt DDA w mlodosci nie byl w stanie dac przykladu racjonalnego, madrego i dobrego stosunku do rzeczywistosci. Jako dziecko musial sie sam domyslac "jak to powinno byc", wiec zaleznie od tego jakim torem potoczylo sie jego myslenie, jest albo przesadnie dbaly, obowiazkowy i racjonalny - lub odwrotnie. Nigdy nie posrodku, z umiarem.

DDA musialo przez cale zycie ukrywac swoje prawdziwe uczucia. Do dzisiaj jako dorosly odruchowo wymysla klamstwo zamiast powiedziec prawde. Nie chodzi o sytuacje, w ktorych trzeba czegos lub kogos bronic albo kiedy powiedzenie prawdy przyniosloby wielka strate. Takie klamstwo to kwestia sumienia i moralnosci. Mam na mysli sytuacje, kiedy powiedzenie prawdy nie przyniosloby nieprzyjemnych konsekwencji. Chodzi o klamanie "sztuka dla sztuki", instynktowne, odruchowe, ktore podswiadomie spelnia te sama funkcje, co klamanie w dziecinstwie - daje niepoparte niczym poczucie bezpieczenstwa. Bo jesli DDA sklamie listonoszowi, ze poprzedniego dnia byl przez caly czas w domu, to w czymkolwiek poprawi

75

swoja sytuacje? Albo czy listonosz wesprze go wtedy swoim wewnetrznym cieplem? Nie. Ale DDA nie mysli racjonalnie, bo nie mial gdzie tego sie nauczyc.Z tym ostatnim - czyli z brakiem umiejetnosci racjonalnego myslenia, przeprowadzenia konstruktywnej oceny sytuacji i wyciagniecia logicznych wnioskow - wiaze sie tez sklonnosc do impulsywnego podejmowania nieprzemyslanych decyzji. Kiedy DDA czuje, ze musi podjac jakas decyzje, wpada w rodzaj emocjonalnej paniki. Nie potrafi zebrac mysli ani ogarnac calosci sprawy. Miota sie miedzy strachem przed odpowiedzialnoscia a lekiem o przyszlosc, a im bardziej boi sie popelnic blad, tym wiekszy metlik czuje w glowie i tym trudniej jest mu sie skoncentrowac. Zachowuje sie wiec pod wplywem naglego impulsu, co najczesciej prowadzi do jeszcze wiekszego zagmatwania wszystkich spraw, co z kolei poglebia jego zla samoocene.

W pracy DDA bywa idealny. Ma wyniesiona z dziecinstwa instynktowna umiejetnosc jak najszybszego odnalezienia sie w nowej sytuacji. W domu rodzinnym nigdy nie bylo wiadomo, co sie za chwile stanie, w jakim humorze sa dorosli i jak zareaguja.

76

W DZUNGLI MILOSCI

Dzieki temu DDA w sytuacjach stresowych potrafi zebrac sie w sobie, znalezc dobre rozwiazanie i pokierowac kolegami z pracy. DDA bardzo czesto jest nadmiernie odpowiedzialny, stara sie jak naj sumienniej wykonywac swoje obowiazki - zeby absolutnie nikt nie mial mu nic do zarzucenia. W domu i w pracy woli wszystko zrobic sam, bo nigdy nie ma pewnosci, czy moze zaufac innej osobie. Ale to raczej nie oznacza, ze DDA po pracy pojdzie z kolegami na impreze.W kontaktach towarzyskich DDA jest czesto spiety, nie umie sie rozluznic, nie bardzo potrafi odnalezc sie wsrod swobodnie bawiacych sie ludzi. Czuje sie inny, niepasujacy do zadnego znanego mu otoczenia. Boi sie, ze sie osmieszy, ze zle wypadnie, ze zostanie zle oceniony.

DDA jako dziecko probowalo naprawic bezradnosc, inercje i emocjonalna wojne miedzy doroslymi. W niemadry dziecinny sposob czulo sie odpowiedzialne za to, ze w jego rodzinie zle sie dzieje, wiec roznymi znanymi sobie sposobami usilowalo jakos temu zaradzic: bylo wyjatkowo grzeczne i ciche albo przejmowalo czesc obowiazkow domowych, albo stawalo sie powiernikiem doroslych. W doroslym zyciu DDA powiela to zachowanie. Instynktownie szuka ludzi, ktorzy wymagaja opieki, sa emocjonalnymi wrakami, nie daja sobie rady z rzeczywistoscia. Najczesciej dobiera wiec sobie partnerow spomiedzy innych DDA, uzaleznionych albo wspoluzaleznionych od alkoholu. I znow, ale tym razem w doroslym zyciu, staje sie bezradna ofiara, z ktora nikt sie nie liczy i nikt nie szanuje. Ale dlaczego ktos mialby szanowac DDA, ktory nie szanuje i nie lubi samego siebie? To zamkniete kolo napedzane przez autodestrukcyjny mechanizm, ktory najpierw zniewolil doroslego czlowieka chorego na uzaleznienie od alkoholu, a potem zostal przekazany jego dziecku.

77

W milosci DDA jest klebkiem nerwow i sprzecznosci. Z jednej strony bardzo pragnie bliskosci i poczucia bezpieczenstwa, ale z drugiej - dreczy go nieustajacy strach przed odrzuceniem, oklamaniem, rozstaniem i samotnoscia.DDA na pozor moze sprawiac wrazenie goscia na poziomie, zadowolonego z zycia, zrownowazonego i spokojnego. W srodku jednak miota sie miedzy nienawiscia do samego siebie a glodem zaspokojenia samotnosci, miedzy lekiem przed ludzmi a potrzeba ich bliskosci. Boi sie, ze pewnego dnia i tak zostanie sam, bo zona zacznie go zdradzac albo po prostu odejdzie. Czasem, zeby uniknac takiej sytuacji, czyli zeby zona nie zdazyla go zdradzic wczesniej, sam zaczyna ja zdradzac, co daje mu poczucie pozornej kontroli nad sytuacja.

78

W DZUNGLI MILOSCI

DDA nie potrafi byc szczesliwy, bo jest w srodku pelen sprzecznosci, cierpienia, strachu, watpliwosci i blokad.Ale bycie DDA to nie jest wyrok na cale zycie. Jezeli myslisz, ze jestes DDA, musisz wziac sie za siebie, zaczac pracowac nad swoja osobowoscia i charakterem. Kiedy przestaniesz byc leniwcem i zejdziesz z emocjonalnego drzewa wlasnej bezradnosci, odzyskasz radosc zycia i zrozumiesz na czym polega jego sens.

W internecie sa fora dla DDA, w miastach sa specjalistyczne poradnie. Nie wstydz sie. Dookola jest wielu takich samych DDA, jak ty. Przeczytaj ksiazki o DDA. W internecie znajdziesz mnostwo informacji, artykulow i testy, ktore pozwola ci stwierdzic, czy rzeczywiscie jestes DDA. Liste adresow i tytulow publikacji zamieszczam na koncu tej ksiazki.

79

Rozdzial 8

w dzungli alkoholu - epilog

zaleznienie od alkoholu jest choroba, ktora niepostrzezenie moze objac w posiadanie kazdego czlowieka. Przewazajaca wiekszosc alkoholikow to powszechnie szanowani obywatele, ktorzy maja prace, rodzine i dom. Rownie dobrze moze to byc kobieta, jak i mezczyzna. Sa tacy, ktorzy potrafia zachowac doskonale pozory picia towarzyskiego. Bo czy jest alkoholikiem czlowiek, ktory upija sie tylko co jakis czas podczas imprezy, a na co dzien dla smaku wypija piwo? Przeciez prawie kazdy tak robi.Wszystko zalezy jednak od tego, jak sie pije i w jakim celu.

Wiktor Osiatynski2 podaje wlasna, bardzo trafna metode rozpoznania alkoholika: "Niemal kazdy alkoholik moze przez dlugi czas w ogole nie pic. Nie moze jednak przez dlugi czas pic ograniczonych dawek alkoholu. Prawdziwy test na alkoholizm nie polega na tym, zeby w ogole nie pic, lecz na tym, zeby pic przez dlugi czas na przyklad tylko jeden kieliszek wina. Czlowiek nieuzalezniony nie bedzie mial z tym wiekszej trudnosci. Uzalezniony nie podola takiemu ograniczeniu; wczesniej czy pozniej po jednym kieliszku

2 Wiktor Osiatynski - prawnik, socjolog, wykladowca, autor ksiazek o sprawach politycznych. Pisze tez i wyklada o uzaleznieniach, w tym o alkoholizmie

80

W DZUNGLI MILOSCI

wypije drugi, trzeci i nastepny, az do upicia sie. To wlasnie jest niezaprzeczalny dowod uzaleznienia i braku kontroli nad piciem alkoholu"3.Czlowiek nieuzalezniony od alkoholu:

1. Nigdy nie pije sam.

2. Pije tylko wtedy, kiedy jest okazja towarzyska, podczas przyjecia, obiadu czy imprezy.

3. Nie pije w zadnym konkretnym celu.

4. Nie siega po alkohol kiedy jest mu smutno albo kiedy ma do rozwiazania problem.

5. Nie mysli o tym kiedy bedzie mial okazje znow sie napic ani nie planuje takiej okazji.

6. Potrafi wypic jeden kieliszek i nie miec ochoty na wiecej.

BEATA PAWLIKOWSKA

Czlowiek uzalezniony od alkoholu:1. Szuka okazji, zeby sie napic z innymi ludzmi. Kiedy takiej okazji nie znajduje, pije sam.

2. Czesto tlumaczy, dlaczego ma ochote sie napic, najczesciej mowi, ze alkohol pozwala mu sie rozluznic, zrelaksowac, lepiej spac, lepiej trawic, uciszyc emocje.

3. Podczas imprezy czesto dolewa wszystkim, niecierpliwie czekajac kiedy sam bedzie mogl wypic nastepny kieliszek.

4. Gromadzi w domu zapasy alkoholu, zeby miec pewnosc, ze mu go nie zabraknie.

5. Zdarza mu sie prowadzic samochod pod wplywem alkoholu albo pic w pracy.

6. Po pierwszym kieliszku nie jest w stanie powstrzymac sie od wypicia nastepnych.

Uzaleznienie od alkoholu przebiega w kilku etapach. Nigdy nie wiadomo, ile miesiecy lub lat moze trwac dany etap. Wiadomo jednak ponad wszelka watpliwosc, ze kazdy alkoholik, ktory nie zacznie sie leczyc, z pierwszego etapu predzej czy pozniej przejdzie w drugi, potem w trzeci i w czwarty. I wtedy umrze. Niestety, nie umrze sam. Pozostawi po sobie swoja najblizsza rodzine, ktorej zycie wewnetrzne, emocjonalne, psychiczne zostalo tak mocno poturbowane i zniszczone przez uzaleznienie alkoholika, ze bardzo czesto zostaja emocjonalnymi kalekami do konca zycia.

Etapy w zyciu czlowieka uzaleznionego od alkoholu:

1. Etap ostrzegawczy zaczyna sie wtedy, kiedy czlowiek pije alkohol w jakims konkretnym celu - zeby rozluznic sie, zebrac mysli, uspokoic po klotni z zona albo z mezem. Nie chodzi o to, ze sie upija do nieprzytomnosci. Wystarczy, ze traktuje piwo, wodke albo kieliszek wina jako pomoc w danej sytuacji; wydaje mu sie, ze alkohol przynosi ulge, poprawia samopoczucie czy pozwala lepiej spac. Takie przekonanie to pierwszy krok do uzaleznienia.

82

2. Etap poczatkowy prawdziwego uzaleznienia to pierwsze klopoty z nadmiarem wypitego alkoholu. Po pierwszym kieliszku alkoholik czuje gwaltowna potrzebe wypicia drugiego, potem trzeciego i nastepnych - nawet jesli obiecal komus lub samemu sobie, ze sie nie upije. Zaczyna sie tez troszczyc o to, zeby nie zabraklo mu alkoholu na wypadek, gdyby chcial wypic wieczorem kieliszek "na lepszy sen". Kupuje wiec kilka butelek ulubionego alkoholu na zapas. Staje sie dziwnie drazliwy na pytania dotyczace tego, czy dzisiaj pil, dlaczego tyle pije, dlaczego wypil za duzo i innych, ktore moga sugerowac, ze ma z alkoholem jakis problem. Jednoczesnie sam w glebi duszy zaczyna dostrzegac, ze czasem alkohol troche mu przeszkadza w zyciu - na przyklad budzi sie rano nie pamietajac jak skonczyl sie wczorajszy wieczor ani co sie wlasciwie zdarzylo. Stara sie wiec pic tak, zeby nikt nie widzial, na przyklad kiedy nikogo nie ma w domu, a on spokojnie moze sie zrelaksowac i zazywac do woli swoje ulubione lekarstwo.3. Etap krytyczny zaczyna sie wtedy, gdy alkohol zaczyna rzadzic myslami i zyciem czlowieka uzaleznionego. Alkoholik jest swiadomy tego, ze ma problem z alkoholem, ze pije inaczej niz inni i ze

83

BEATA PAWLIKOWSKA

alkohol jest mu niezbednie potrzebny, ale zachowuje sie tak, jakby za wszelka cene staral sie ochronic siebie przed konfrontacja z tym faktem. Zalezy mu przede wszystkim na tym, zeby moc jak zwykle spokojnie sie napic i bardzo nie lubi kiedy ktos lub cos staje mu wtedy na drodze. Na tym etapie swojego zycia alkoholik zmienia sie psychicznie i emocjonalnie. Glownym zadaniem jego mysli jest wytworzenie lub znalezienie dowodow na to, ze picie alkoholu nie jest niczym zlym. Jego zakazony alkoholem mozg zaczyna produkowac klamstwa, ktorymi sie usprawiedliwia i rozgrzesza.

Jedna z najbardziej typowych sztuczek alkoholika na tym etapie jest zaprzestanie picia alkoholu na pewien czas. Wtedy moze sobie i wszystkim powiedziec: widzicie - nie pije, to znaczy, ze nie mam problemu z alkoholem! Ale w uzaleznieniu od alkoholu nie chodzi o to jak czesto sie pije, tylko o to, jak zachowuje sie czlowiek podczas picia. Czlowiek nieuzalezniony wypije jeden kieliszek i moze nie miec ochoty na wiecej. Czlowiek uzalezniony nie potrafi przestac.

W DZUNGLI MILOSCI

Alkoholik w fazie krytycznej nabywa tez osobliwej umiejetnosci takiego manipulowania wszystkimi osobami dookola, zeby nie podejmowaly tematu alkoholu. Jest mily i kochajacy, a wszelkie watpliwosci potrafi rozwiac z usmiechem na ustach. Skolowana tym zona byc moze nawet zapyta go w koncu czy nie pije za duzo, na co alkoholik bez zajakniecia i ze swoboda odpowie: "Alez skad! Co ci przyszlo do glowy". Przytuli ja, pocaluje i rozwieje jej obawy. Bo w koncu zawsze byl odpowiedzialnym i racjonalnie myslacym facetem, prawda? Kiedy istnialo jakies zagrozenie, nigdy swiadomie by go nie lekcewazyl.W fazie krytycznej alkoholik nie jest w stanie zachowac sie ani racjonalnie, ani odpowiedzialnie wobec trawiacej go choroby. Bo alkohol odmienil jego umiejetnosc myslenia.

Alkoholik w fazie krytycznej moze wciaz chodzic do pracy, zarabiac pieniadze i kosic trawe przed domem. Dba o siebie, chodzi do fryzjera, kupuje sobie nowe krawaty i bez problemu jezdzi samochodem. Gdyby przyjrzec sie jego zyciu z bliska, okaze sie, ze czasem prowadzi auto pod wplywem alkoholu ("tylko jedno piwo, tylko jeden kieliszek wina"), w pracy zacheca innych, zeby od czasu do czasu wypic toast z okazji czyichs imienin albo za sukces firmy, a w domu jest czarujacy i mily dla wszystkich pod warunkiem, ze nikt mu nie przeszkadza napic sie wtedy, kiedy ma ochote.

4. Etap chroniczny jest jedynym, ktory mozna latwo rozpoznac. W zyciu alkoholika wszystko zaczyna sie sypac: zdrowie, stosunki w pracy, rodzina i dom. Nie potrafi kontrolowac swojego zachowania, wdaje sie w awantury i klotnie, nie jest w stanie wypelniac obowiazkow w pracy, do czego przyczynia sie tez kompletnie rozregulowany organizm. Nie ma apetytu, woli pic niz jesc, wiec szybko staje sie niedozywiony, co zmienia takze jego wyglad fizyczny. Zaczyna chudnac, wyostrzaja mu sie rysy twarzy. Nie ma juz ochoty ani czasu dbac o siebie. Czasami nie znajduje sily by wstac i pojsc

85

BEATA PAWLIKOWSKA

do pracy, wyglada na chorego i slabego, co wykorzystuje w manipulowaniu swoja zona, ktora zamienia sie w jego opiekunke i pielegniarke, starajac sie ze wszystkich sil zlagodzic dotkliwe konsekwencje, jakie wymierzylby zewnetrzny swiat, gdyby znal prawde. Taka zona, ktora trwa przy alkoholiku wbrew logice tez jest chora - na wspoluzaleznienie. Niektore zony pod wplywem alkoholika tez zaczynaja pic, inne wprost przeciwnie - nie dotykaja alkoholu, a ich choroba polega na glebokich zmianach emocjonalno-psychicznych, ktore wymagaja leczenia.Na tym etapie alkoholik moze bic i wyzywac swoja zone, moze szlajac sie po nocy po pijackich knajpach i wracac nad ranem w oplakanym stanie. Alkohol jest dla niego najwazniejszy i kontroluje wszystkie sfery jego zycia. Kiedy nie ma piwa, wina albo wodki, alkoholik siegnie po spirytus salicylowy albo inny plyn zawierajacy alkohol. Bo cialo domaga sie procentow, a mozg juz sam nie wie co ma z tym wszystkim zrobic, bo nie mozna ani przestac pic, ani pic dalej.

Najwazniejsze jest to, ze uzaleznienie od alkoholu jest choroba postepujaca, ktora predzej czy pozniej doprowadzi alkoholika do etapu chronicznego, kiedy nie bedzie w stanie nawet w najmniejszym stopniu kontrolowac swojego zycia.

Dlatego postanowilam napisac w tej ksiazce tak duzo o alkoholizmie. Bo wiem, ze dookola jest wiele osob, ktore nie zdaja sobie sprawy z tego, ze wchodza wlasnie w alkoholowe bagno, z ktorego z biegiem czasu jest coraz trudniej wyjsc.

Wszyscy pija dookola. Wiekszosc ludzi uwaza alkohol za skuteczny srodek do pokonywania niesmialosci, wywolania dobrego humoru i odwagi, zapomnienia o zmartwieniach. Z takiego myslenia tylko jeden krok prowadzi do uzaleznienia. Nie ma uzaleznien niewinnych, ktore nie koncza sie zle.

I co teraz? Myslisz, ze jestes uzalezniony? Albo ze uzalezniony jest twoj chlopak, ojciec, mama, siostra albo narzeczona?Jesli chodzi o ciebie samego, jesli masz chociaz niewielka watpliwosc, zrob sobie test baltimorski, ktory zamieszczam na stronie 91. W bardzo prosty i szybki sposob pozwala stwierdzic, czy ktos jest uzalezniony od alkoholu, czy tez nie.

Jezeli myslisz, ze uzalezniony jest ktos z twojej najblizszej rodziny, nie chowaj glowy w piasek. Ale zaczekaj, zanim cokolwiek zrobisz.

Czlowiek uzalezniony od alkoholu jest chory. To nie jest jego wina i nie jest w stanie przerwac tej choroby za pomoca sily woli. Wyobraz sobie, ze jest to czlowiek omotany niewidzialna siecia, z ktorej istnienia nie zdaje sobie sprawy. Albo wyobraz sobie, ze istnieje wirus alkoholizmu, ktory po prostu zaraza niektorych ludzi. Nie mozna sila woli pozbyc sie wirusa, prawda?

Czego nie nalezy robic w takiej sytuacji:

* Zadac, zeby natychmiast rzucil picie (bo i tak nie jest w stanie tego zrobic).

87

BEATA PAWLIKOWSKA

* Zadac wyjasnien (nic nie wyjasni, bo sam tego nie rozumie, bedzie probowal jedynie sciemniac, klamac i manipulowac).* Robic mu wykladu o tym, jak ty cierpisz podczas gdy on pije, ze to rujnuje twoje zycie, ze czujesz sie wtedy nieszczesliwa i ze to jest jego wina.

* Wylewac alkoholu z butelek znalezionych w mieszkaniu (bo to bedzie tylko przejawem bezradnosci i nic realnie nie zmieni; alkoholik tylko sie wkurzy i pojdzie kupic nowy alkohol).

* Nie mysl, ze to "minie", ze to jest "niegrozne", ze "jakos to bedzie". Alkoholik tak manipuluje wszystkimi dookola, zeby moc w spokoju pic. Jesli bedziesz milczala i nie zrobisz nic, on bedzie pil dalej, az do smierci, stajac sie stopniowo coraz wiekszym wrakiem duchowo i fizycznie.

Wiec co mozna zrobic w takiej sytuacji?

* Po pierwsze i najwazniejsze: sprawdzic, czy nie jestes wspoluzalezniona. Zrob sobie test, zajrzyj na fora internetowe, pojdz do specjalisty terapeuty i sprobuj stwierdzic, czy i w jaki sposob alkoholizm osoby ci bliskiej odcisnal pietno na twojej psychice i emocjach.

* Jezeli okaze sie, ze jestes wspoluzalezniona, musisz rozpoczac leczenie. Przeczytaj rozdzial 6 w tej ksiazce, gdzie opisuje na czym

polega wspoluzaleznienie. Nie daje sie z tym normalnie zyc. Do

bra terapia polega miedzy innymi na mityngach Al-Anon oraz

Alateen, gdzie spotykaja sie ludzie, ktorzy maja ten sam problem.

Al-Anon jest dla krewnych alkoholika, Alateen dla nastolatkow.

* Niestety, jak pokazuje moje doswiadczenie, jezeli jestes zwiazana z czlowiekiem uzaleznionym od alkoholu nie ma takiej mozliwosci, zeby przemowic mu do rozsadku, zaapelowac do serca, powolac sie na wasza wielka milosc czy wspolna przyszlosc. Alkoholik zaczyna sie leczyc dopiero wtedy, kiedy nie ma innego wyjscia. W praktyce

oznacza to, ze zaczyna sie leczyc wtedy, gdy odejdzie od niego zona, wyrzuca go z pracy, zabraknie mu pieniedzy i nie bedzie mial gdzie mieszkac. W literaturze fachowej nazywaja to "dotknieciem

dna". Czasem mozna skrocic alkoholikowi droge do dna, czyli postawic go w takiej sytuacji, kiedy poczuje, ze nie ma odwrotu. Woz albo przewoz.Ja powiedzialam "mojemu" alkoholikowi, ze nie moge zwiazac mojego zycia z osoba uzalezniona od alkoholu. Odchodze. Dopoki nie przestanie pic i nie podejmie leczenia, niech nie prosi mnie o spotkanie. Tomek przez tydzien dopijal pokazne zapasy alkoholu, ktore zdazyl zgromadzic w domu. Potem postanowil, ze nie bedzie pil przez trzy miesiace. I rzeczywiscie nie wypil ani grama. Ale nie zaczal sie leczyc, wiec w dalszym ciagu byl czlowiekiem uzaleznionym i bylo tylko kwestia czasu, kiedy wroci do alkoholu.

* Poczytaj ksiazki i artykuly, porozmawiaj ze specjalista od uzaleznien. W internecie jest duza baza bardzo madrych tekstow, sa fora internetowe, na ktorych wypowiadaja sie osoby zwiazane z alkoholikami i trzezwiejacy alkoholicy podczas terapii. Kiedy zrozumiesz, na czym naprawde polega alkoholizm, bedziesz mogla podjac wlasciwa decyzje.

89

BEATA PAWLIKOWSKA

I co dalej?...Alkoholik nie jest skazany na smierc. Czasami, przez okolicznosci losu, zostaje zmuszony do tego, zeby rozpoczac leczenie. Wyleczenie jego ciala to tylko drobna czesc calej terapii. Czasem konieczne jest odtrucie organizmu, wyleczenie chorej watroby, serca i innych narzadow. Czasem cialo jest jeszcze w dobrej formie, ale w oplakanym stanie jest jego psychika. I tym glownie zajmuje sie terapia uzaleznienia od alkoholu.

Zaprzestanie picia musi isc w parze ze zmiana stylu zycia i sposobu myslenia. Poniewaz alkoholik jest czlowiekiem o mentalnosci dziecka, ktory sam siebie przez lata oklamywal, teraz musi nauczyc sie bycia dojrzalym emocjonalnie. To dluga droga i pelna pulapek, bo zaklamany umysl alkoholika przez caly czas szuka sposobu, zeby sie wymknac i powrocic do poprzedniego stanu.

Trzezwiejacy alkoholik musi zmusic sie do tego, zeby postepowac zgodnie ze wskazowkami tych, ktorzy sie na tym znaja - czyli terapeutow, kolegow z grupy AA i tzw. sponsora, czyli czlowieka, ktory jest juz na drodze trzezwienia od ponad roku i opiekuje sie nowym trzezwiejacym. Musi nauczyc sie zdrowo odzywiac i panowac nad emocjami. Jest wiele sposobow, zeby taki stan osiagnac. Wystarczy tylko chciec.

Znam kilku zdrowiejacych alkoholikow. Kazdy z nich mowi, ze dopiero po zaprzestaniu picia zaczeli rozumiec na czym polega szczescie.

90

Rozdzial 9

Sprawdz czy jestes alkoholikiem

- test baltimorski4

Policz ile razy odpowiedziales "Tak" na ponizsze pytania:1. Czy czujesz potrzebe wypicia kieliszka wodki albo wina

lub kufla piwa w okreslonej porze dnia?

TAK NIE

2. Czy tracisz na picie czas poswiecony na prace?

TAK NIE

3. Czy zdarza sie, ze siadajac do stolu zamierzales wypic tylko1-2 kieliszki, ale kiedy zaczales pic, to piles tak dlugo, az stales

sie pijany?

tak nie

4. Czy nastepnego dnia po imprezie z alkoholem musisz wy

pic kieliszek wodki lub chocby piwo, by poczuc sie lepiej?

TAK NIE

4 Test opracowany przez dra n. med. Bohdana T. Woronowicza, opublikowany za zgoda Autora

91

BEATA PAWLIKOWSKA

5. Czy pijesz po to, zeby poczuc sie lepiej, bardziej swobodnie w towarzystwie?tak nie

6. Czy picie zakloca twoje zycie domowe?

TAK NIE

7. Czy zdarzylo ci sie, ze po imprezie z alkoholem miales zanik pamieci ("przerwe w zyciorysie")?tak nie

8. Czy miales kiedykolwiek wyrzuty sumienia po wypiciu alkoholu?

TAK NIE

9. Czy picie spowodowalo u ciebie wystapienie zaburzen snu(trudnosci w zasnieciu, zbyt wczesne budzenie sie, sen przerywany)?

TAK NIE

10. Czy po upiciu sie probujesz znalezc dla siebie usprawiedliwienie, dlaczego sie upiles?

TAK NIE

11. Czy zauwazyles rano po przepiciu, ze drza ci rece?

TAK NIE

12. Czy picie zagraza twoim interesom lub stanowisku w pracy (nagany, upomnienia, zwolnienia z pracy)?

TAK NIE

13. Czy miales juz klopoty finansowe z powodu picia (przepiles pensje lub premie, zasilek rodzinny, pozyczyles na wod

ke, zastawiles przedmioty wlasne lub rodziny)?

TAK NIE

92

W DZUNGLI MILOSCI

14. Czy odkad pijesz, zauwazyles zmiany w swoim usposobieniu(stales sie drazliwy, wybuchowy, sklonny do wzruszen, zawistny)?

tak nie

15. Czy pijesz z osobami ponizej twojego poziomu kulturalnego?

tak nie

16. Czy pijesz po to, zeby uciec od zmartwien i klopotow rodzinnych, zawodowych i innych?

TAK NIE

17. Czy zdarza ci sie pic alkohol samotnie?

TAK NIE

18. Czy odkad pijesz, stales sie mniej ambitny?

TAK NIE

19. Czy stales sie trudniejszy w pozyciu z ludzmi, odkad pijesz? TAK NIE20. Czy szukasz okazji do napicia sie alkoholu?

TAK NIE

21. Czy odkad pijesz obnizyla sie twoja wydajnosc w pracy?

TAK NIE

22. Czy odkad pijesz, zmniejszyly sie twoje zainteresowaniadomem i rodzina?

TAK NIE

23. Czy kiedykolwiek leczyles sie u lekarza z powodu dolegliwosci po piciu (brak apetytu, nudnosci, wymioty, zly sen, nerwowosc itp.)?

TAK NIE

93

BEATA PAWLIKOWSKA

24. Czy pijesz po to, zeby zwiekszyc swoja wiare w siebie,we wlasne sily?

tak nie

25. Czy byles kiedys leczony w szpitalu z powodu picia?

TAK D NIE

Rozwiazanie testu na str. 337

94

Rozdzial 10

Sprawdz czy pijesz rozsadnie?

(test dla tych, ktorzy chcielibyrozwiac swoje watpliwosci)5

Usiadz wygodnie, wez czysta kartke papieru i olowek. Za kazda odpowiedz "tak" na ponizsze pytania postaw na kartce kreske:1. Czy kiedykolwiek osoby z bliskiego otoczenia mowily, ze pijesz zbyt duzo albo zbyt czesto?

2. Czy kiedykolwiek byly w twoim zyciu takie okresy, kiedy rozwazalas/es potrzebe ograniczenia swojego picia?

3. Czy zdarzylo ci sie kiedykolwiek, ze odczuwalas/es wyrzuty sumienia, poczucie winy albo wstyd z powodu swojego picia, jego nastepstw czy swoich zachowan po wypiciu?

4. Czy zdarzylo ci sie kiedykolwiek, ze rano po przebudzeniu jedna z pierwszych czynnosci bylo wypicie alkoholu (takze piwa) dla "uspokojenia nerwow" albo w celu zlikwidowania kaca?

'Test opracowany przez dra n. med. Bohdana T. Woronowicza, opublikowany za zgoda Autora

95

BEATA PAWLIKOWSKA

5. Czy zdarzylo ci sie kiedykolwiek chowac alkohol przed innymi albo pic po kryjomu?6. Czy odczuwales kiedykolwiek potrzebe wypicia, a czasami nawet poczucie przymusu picia lub tzw. glod alkoholu (wystepujace zarowno w okresie utrzymywania abstynencji jak i podczas picia)?

7. Czy nasunela ci sie kiedykolwiek mysl, ze ostatnio miewasz trudnosci w kontrolowaniu swojego picia (np. czasami wypijasz wiecej alkoholu niz planowalas/es, pijesz czesciej niz planowa-las/es, miewasz trudnosc w przerwaniu rozpoczetego picia, a czasami jest ci trudno odmowic sobie wypicia alkoholu)?

8. Czy kiedykolwiek pilas/es alkohol w celu poprawienia zlego samopoczucia po przepiciu (wypijalas/es tzw. klina)?

9. Czy kiedykolwiek zaobserwowalas/es obecnosc bardzo przykrych dolegliwosci fizycznych i/lub bardzo zlego samopoczucia psychicznego przy probach przerwania picia lub nastepnego dnia po przepiciu (np. niektore sposrod takich objawow jak: silne oslabienie, nudnosci, wymioty, biegunki, nadmierna potliwosc, drzenie rak lub/i calego ciala, drazliwosc, niepokoj, leki, "depresja", niemoznosc zasniecia, przerywany sen z koszmarami itp.)?

10. Czy obecnie reagujesz na alkohol inaczej niz kiedys (masz na przyklad "mocniejsza" lub "slabsza" glowe)?

11. Czy w ostatnim okresie twoje kontakty z alkoholem nie ograniczaja sie najczesciej do dwoch mozliwosci (albo calkowita, wielomiesieczna czy nawet wieloletnia abstynencja, albo parodniowe czy wielodniowe picie alkoholu czyli tzw. ciag, ktory wcale nie musi wiazac sie z upijaniem sie i opuszczaniem pracy)?

96

W DZUNGLI MILOSCI

12. Czy przypadkiem nie zrezygnowalas/es na rzecz piciaz niektorych przyjemnosci i zainteresowan (np. masz mniej cza

su dla rodziny, na swoje hobby, natomiast coraz wiecej czasu zajmuje ci odzyskiwanie formy po piciu czy tez odrabianie zaleglo

sci powstalych podczas picia, zdobywanie pieniedzy na picie, poszukiwanie okazji do wypicia czy tez samo picie), a moze zmieniles prace albo wykonywany zawod w zwiazku z piciem?

13. Czy zdarzalo ci sie pic alkohol wbrew zaleceniom lekarza,

pomimo klopotow finansowych czy tez problemow rodzinnych,

zawodowych, prawnych itp., o ktorych wiadomo, ze mogly miec

zwiazek z piciem alkoholu?

Rozwiazanie testu na str. 340

97

Rozdzial 11

Marcin

arcina znalam od kilku lat, ale to byla dosc dziwna znajomosc. Widywalismy sie co jakis czas przypadkiem podczas przyjec, na korytarzu w telewizji albo w innych niespodziewanych okolicznosciach. I zawsze wtedy swobodnie rozmawialismy o wielu sprawach. Wiedzialam, ze Marcin ma zone i dwoje dzieci, wiedzialam, jak mu idzie w pracy, ze buduje nowy dom, a potem, ze sie rozwodzi i wyprowadza. Lubilismy sie i chetnie wymienialismy sie uwagami o zyciu, chociaz nigdy nie umowilismy sie na spotkanie i nigdy nie odwiedzalismy sie w domu. Mimo to bylismy sobie w jakis szczegolny sposob bliscy.Nie zdziwilam sie wiec, gdy pewnego dnia spotkalam go w pociagu. Siedzialam sama w pustym przedziale, gdy nagle drzwi sie otworzyly, ktos wetknal do srodka glowe, a gdy nasze oczy sie spotkaly, usmiechnelismy sie szeroko. Przez chwile opowiadalismy sobie o tym, co nowego wydarzylo sie w jego zyciu i w moim, a potem wszedl konduktor i sprawdzil nam bilety. I wtedy nagle przypomniala mi sie pewna historia.

-Wiesz co - zagadnelam - mam taka znajoma, ktora rozstala sie z mezem. Bylo jej strasznie ciezko, tym bardziej ze on powiedzial otwarcie, ze odchodzi do innej kobiety, wiec bardzo to

101

BEATA PAWLIKOWSKA

przezywala. Ale caly czas zyla nadzieja, ze on wroci.-Uhm - mruknal Marcin tak jakby doskonale rozumial te sytuacje. - I co dalej?

-Pewnego dnia uslyszala dzwonek do drzwi. To byl on. Otworzyla i zanim jeszcze zdazyla cos powiedziec, on wzial ja w ramiona i zaczal calowac. Potem poszli do lazienki wziac razem cudowna dluga kapiel, kochali sie, a potem on wstal, ubral sie i powiedzial: "Odchodze od ciebie". I wyszedl.

Spojrzalam na Marcina.

-Rozumiesz cos z tego? Potrafisz to wytlumaczyc?

-Pogubiony byl - odpowiedzial od razu Marcin. - Nie wiedzial co robic. Dal jej szanse. Dal IM szanse. Kochal sie z nia, zeby sie upewnic. I stwierdzil, ze to jednak nie to.

-To jest dla ciebie takie oczywiste? - zapytalam ze zdziwieniem. Marcin mowil bez zastanowienia i bez wahania, tak jakby to byla sytuacja, z ktora spotykal sie w zyciu bardzo czesto.

W DZUNGLI MILOSCI

Wzruszyl lekko ramionami.-Myslal, ze stanie sie cos takiego, co go zatrzyma przy zonie,

ale to sie nie stalo, wiec wrocil do kochanki - wyjasnil.

-Dobrze - powiedzialam zaczepnie, bo przyszedl mi do glowy jeszcze jeden przyklad. - Skoro jestes takim ekspertem, to wyjasnij mi jeszcze cos. Kilka miesiecy wczesniej ta moja znajoma Joasia postanowila pojechac ze swoim mezem na pielgrzymke do Czestochowy. Juz od pewnego czasu nie ukladalo sie miedzy nimi, chodzili do poradni malzenskiej, w koncu wyjasnili sobie wszystkie watpliwosci i postanowili sprobowac jeszcze raz. I w tej intencji pojechali na Jasna Gore. Zlozyli ofiare, modlili sie razem, a potem wsiedli do pociagu powrotnego do Warszawy. Bylo lato, tlok, w przedziale wszystkie miejsca byly zajete. Joasia zdjela buty i oparla stopy na siedzeniu przed soba, przykrywajac je szalem. I w pewnej chwili poczula, ze obcy mezczyzna, ktory siedzi obok jej meza, zaczyna w czuly sposob dotykac jej stop. Rozumiesz? Ona siedzi naprzeciwko swojego meza, z ktorym wlasnie odbyla pielgrzymke na Jasna Gore, zeby ratowac swoje malzenstwo, a jednoczesnie pozwala obcemu mezczyznie na pieszczoty pod szalem.

-Wiesz jak to mowia - odrzekl Marcin chlodno. - Kazda kobieta to dziwka. Dlatego trzeba ja krotko trzymac.

-Marcin! - zawolalam. - Nie jestes zdziwiony? Uwazasz, ze to jest normalne, ze ludzie tak sie zachowuja?

Pokiwal glowa.

-Znam wielu takich ludzi - potwierdzil. - A wiesz, ilu facetow zdradza swoje zony z leku przed byciem zdradzonym? Rozumiesz, zeby sie nie obudzic z reka w nocniku.

-Zdradza po to, zeby zona nie zdradzila go pierwsza? - zapytalam z niedowierzaniem.

-Oczywiscie.

103

BEATA PAWLIKOWSKA

-Facet lepiej sie czuje wiedzac, ze juz zdradzil swoja zone, a ona jeszcze nie zdazyla zdradzic jego?... - dopytywalam, czy dobrze rozumiem.-Jasne.

Zapadla cisza. Probowalam jakos przepuscic te nowe informacje przez moj system wartosci, ale konfrontacja byla szokujaca. Oprocz tego, ze nie moglam pojac, jak mozna stosowac w zyciu tak idiotyczny sposob myslenia i zapobiegania zdradzie, to prawde mowiac sama nie bylam w stanie wytlumaczyc zachowania mojej znajomej w pociagu. Pamietam, jak cierpiala kiedy mieli sie rozstac z mezem, jak opowiadala o tym, ze go kocha i ze jej zycie rozpada sie na kawalki, a potem...

-Ale powiedz mi - zwrocilam sie znow do Marcina. - Czy ty rozumiesz dlaczego ona tak sie zachowala w tym pociagu? Dlaczego?...-Brak spelnienia w zyciu - odrzekl krotko Marcin.

-Czy chcesz przez to powiedziec, ze ona zawsze marzyla o tym, zeby zostac aktorka, a po latach okazalo sie, ze jej jedynym osiagnieciem jest praca w banku, wiec czuje sie rozczarowana i wydaje sie jej, ze zdrada cokolwiek zmieni w jej zyciu na lepsze?

-Krotkie spelnienie zastepcze - stwierdzil Marcin.

-Mowisz tak, jakbys robil to samo - wyrwalo mi sie. Spojrzalam szybko na Marcina, ale nie wydawal sie urazony.

-Robilem tak przez kilka lat - powiedzial bez cienia wstydu, gniewu czy zazenowania. Po prostu stwierdzil fakt.

Po chwili dodal:

-Krotkie spelnienie zastepcze. Potem zona wroci do domu, wezmie dziecko na rece i przytuli sie do meza, ktory wczesniej

poswintuszyl z kims innym.

-I ty tez tak?... - zapytalam, patrzac mu w oczy.

-Tak.

-Dlugo?

-Prawie przez caly czas trwania mojego malzenstwa - odpowiedzial beznamietnie, wygladajac przez okno.-Dziesiec lat?... - probowalam sobie przypomniec jak dlugo Marcin byl zonaty.

-Cos kolo tego.

-Ale z kim?... - zapytalam, probujac sobie jakos ulozyc w myslach to, co uslyszalam.

-Z takimi kobietami jak ta twoja znajoma. Z kolezanka z pracy. Z przyjaciolka mojej zony na przyjeciu. Z nieznajoma - wzruszyl ramionami, jakby chcial powiedziec, ze nie potrafi wymienic wszystkich, bo bylo ich zbyt wiele.

-Wybacz, ze zapytam, ale czy nie miales wrazenia, ze kobiety, z ktorymi sie spotykales, chcialy sie zakochac?...

-Tak - odrzekl bez namyslu. - Prawie wszystkie.

-Czyli szukaly milosci?

-Tak, na pewno.

105

BEATA PAWLIKOWSKA

-A szybki seks z nieznajomym to miala byc droga do milosci, taki jej dosc konwencjonalny poczatek?-Tak, zreszta przeciez seks wywoluje takie uczucie.

Zamilkl na chwile, zastanawiajac sie nad czyms.

-...We mnie tez - ciagnal po przerwie. - Pamietam, ze to we mnie tez wywolywalo pewne uczucia i dlugo nie moglem zrozumiec, jak mozna to robic zupelnie bez uczuc. A potem zrozumialem.

-Zupelnie bez uczuc?

-Tak. Tak bylo prosciej. Duzo krotkich znajomosci, bo po co kontynuowac jakas znajomosc, jesli mozna rozpoczac nowa. Tak jest ciekawiej.

-I nigdy nie miales takiego poczucia, ze to jest... puste?... Ze czegos ci brakuje?

-Tak - przyznal po chwili. - W sobote rano budzilem sie i czulem pustke. Szczegolnie wtedy, gdy juz mieszkalem sam. Tylko cztery sciany i ja.

W DZUNGLI MILOSCI

-A wczesniej, kiedy mieszkales ze swoja zona i dziecmi?-Pod koniec mojego malzenstwa prowadzilem drugie zycie w ogrodzie. Wychodzilem do ogrodu podczas kazdej pogody

-jak padal deszcz, jak byl mroz minus dwadziescia stopni albo

tropikalny upal, pilem piwo, wysylalem SMS-y do dziewczyn

i swintuszylem z nimi.

-Blagam cie - powiedzialam z niedowierzaniem. - Mowisz serio?

-Jasne.

-Nie miales wyrzutow sumienia, ze obok siedzi zona i twoje corki?

-Wyrzuty sumienia zapijalem piwem.

Zapadla cisza. Nie wiedzialam co powiedziec. Nie dziwilo mnie to, ze Marcin tak szczerze o sobie opowiada. Nie moglam jednak zrozumiec, jak to mozliwe, ze postepowal w taki sposob, ze nie czul do siebie niesmaku, ze wolal oszukiwac, zamiast rozstac sie ze swoja zona i zachowac przynajmniej podstawowa uczciwosc i szacunek do samego siebie.

-Czesciowo to wynikalo z kondycji mojego malzenstwa

-odezwal sie nagle Marcin, jakby uslyszal moje mysli. - A czesciowo z balaganu, ktory byl we mnie. I tez... z takiego szybkie

go udzielania sobie odpowiedzi. Na przyklad pytalem siebie, co

to jest szczescie. Aha, myslalem, szczescie to jest wtedy, kiedy

uda sie sklonic jakas dziewczyne do seksu oralnego w samochodzie. No i tak robilem.

-To nie jest "szczescie", tylko cos, z czego czerpie sie przyjemnosc - sprostowalam.

-I bawilo mnie to, ze jestem bezpieczny - mowil dalej Marcin, jakby mnie w ogole nie slyszal. - Mam jednoczesnie kilka kobiet, widze, ze one sie angazuja i zalezy im na mnie. A ja w tym samym czasie jestem bezpieczny - to znaczy, ze gdyby jedna z nich odeszla, zostaloby mi jeszcze kilka innych.

107

BEATA PAWLIKOWSKA

Pociag zatrzymal sie na stacji. Na peronie bylo pusto. Mialam nadzieje, ze nikt nie dosiadzie sie do naszego przedzialu. Marcin tez zatopil sie we wlasnych myslach, a kiedy ruszylismy, ciagnal:-Na przyklad bardzo przyjemne bylo to, ze miedzy wyjsciem z pracy a powrotem do domu zdazylem wynajac z kims pokoj w hotelu i spedzic tam upojna godzine.

-Why?... - nie wytrzymalam. Dlaczego on robil cos takiego? Nie potrafilam tego zrozumiec. - Nie czules pustki? Poczucia winy?...

-Wracalem do domu, pilem piwo i zamulalem swoje poczucie winy. Poza tym ja to robilem z mezatkami z takiego samego powodu, z jakiego one robily to ze mna.

-Z mezatkami? Przytaknal.

-I rozmawialiscie o tym, ze ty masz zone, a ona ma meza?

-Oczywiscie.

Milczenie. Marcin zmarszczyl czolo.

-Prawde mowiac nie wiem, co te mezatki mialy naprawde w glowie.

-I nie rozmawiales nigdy ze swoja zona? Nie pytala, dlaczego siedzisz w ogrodzie albo pozno wracasz?

-Rozmawialismy czasem o tym, ze nie spelniamy wzajemnie swoich oczekiwan.

-1?... -I co?

-I nie podejmowaliscie zadnych decyzji, zadnych

prob naprawienia tego?

-Nie udawalo sie tego naprawic.

Kola pociagu stukaly glosno, jakby tez byly wzburzone tym wszystkim, co opowiadal beznamietnym glosem Marcin. Nagle jednak sie ozywil.

-Wiesz, co mi sie strasznie podobalo? To byl dla mnie taki afrodyzjak. Kiedy widzialem, ze komus zalezy na mnie,

108

ze sie stara, ze dokonuje wysilku, zeby sie ze mna spotkac, na przyklad jedzie do mnie przez cala noc pociagiem z drugiego konca Polski albo oklamuje swojego meza. Dla mnie to byl dowod oddania i docenienia. I myslalem sobie wtedy: nareszcie! Nareszcie masz to, czego tak bardzo pragnales.-Rozumiem - skinelam glowa, czujac metlik w myslach.

-Mam takiego znajomego - przypomnial sobie Marcin, wyraznie sie rozkrecajac - ktory przeszedl kilka cykli w zyciu. Wiazal sie z kims na powaznie, rozstawal sie, wchodzil w faze totalnej zabawy, potem znowu sie wiazal i znowu sie rozstawal.

-I?... - zapytalam, bo Marcin wydawal sie podekscytowany.

-Moje zycie niestety bylo ubozsze pod tym wzgledem - powiedzial po chwili jakby smutniejszym glosem.

Znow zapadla cisza. Patrzylam na pola i laki za oknem pociagu. I na male, ladne domy zbudowane blisko lasu. Zawsze sobie wyobrazalam,

109

ze w takim domu mieszka kochajaca sie rodzina, pachnie ciasto, bawia sie dzieci. Teraz na ich widok zaczelam sie zastanawiac, ilu mezow mysli tak samo jak Marcin i ile zon zdradza ich z zonatymi facetami.-Mam pewne poczucie winy - odezwal sie Marcin. - W stosunku do jednej dziewczyny, ktora mogla miec wrazenie, ze jestem tylko z nia - chociaz ode mnie oczywiscie nigdy tego nie uslyszala. Nigdy nie oklamalem zadnej z tych kobiet. Nigdy niczego nie obiecalem. Nigdy nie powiedzialem, ze jest jedyna. Nigdy nie powiedzialem, ze ktoras kocham. Tej dziewczynie tez nie. Rzeczywiscie na poczatku przez pewien czas spotykalem sie tylko z nia, ale potem... potem sie zmienilo. To byl czas, kiedy wlasciwie stracilem rachube.

-Rachube czego? - zapytalam nie probujac sie nawet domyslac co ma na mysli.

-Ile bylo tych kobiet. Tak czesto sie zmienialy. Pamietam, ze byl taki czas, kiedy... - spojrzal na mnie czujnie, ale widocznie nie

110

W DZUNGLI MILOSCI

znalazl w mojej twarzy niczego, co wzbudziloby jego podejrzenia -...codziennie spotykalem sie z inna kobieta. Nawet nie pamietam ich twarzy.-Tylko seks?

-A co wiecej?

-Skad je brales?

-Z internetu, z biura, z konferencji...

Marcin znow sie zamyslil, byc moze probowal sobie odtworzyc jakas znajoma twarz albo przypomniec imie ktorejs z dziewczyn.

-Czasem spotykalem sie z jedna kilka razy - powiedzial.

-Nie wiem, jaki scenariusz mialy w glowie mezatki, z ktorymi

sie spotykalem, ale kilka razy zdarzylo mi sie uslyszec: "Zakoncz

my te spotkania, bo zaczynam sie angazowac". Ja mowilem wtedy: "OK, nie ma sprawy", ale zawsze zdazylem zadzwonic do kogos innego i umowic sie, zeby zarezerwowany pokoj w hotelu sie

nie zmarnowal.

-To straszne - powiedzialam w koncu.

Marcin rozesmial sie.

-To jest swiadome zarzadzanie ryzykiem - wyjasnil z szelmowskim usmiechem. - I dywersyfikacja portfela. Wiesz co to znaczy?

-W finansach wiem - odrzeklam bez usmiechu. - To wtedy, kiedy swiadomie inwestujesz w kilka spolek albo funduszy i dzieki temu nie ryzykujesz, ze stracisz wszystko w przypadku zalamania sie sytuacji na gieldzie.

-Dokladnie - zgodzil sie Marcin. - A w zyciu dywersyfikacja polega na tym, ze ciagniesz jednoczesnie kilka zwiazkow i gdyby ktorys z nich okazal sie nietrafiony, to ten fakt cie nie zaskoczy.

Mruknelam tylko w odpowiedzi.

-Partnerki sa dobrem szybko zastepowalnym

-wyjasnil Marcin. - Na tym polega dywersyfikacja. A swiadome zarzadzanie ryzykiem...

BEATA PAWLIKOWSKA

-Wiem - przerwalam mu. - To wtedy, kiedy twoja zona o niczym nie wie.-Wlasnie.

-Ale powiedz mi - spojrzalam na to z praktycznej strony

-przeciez trudno jest ciagnac kilka zwiazkow jednoczesnie

chocby dlatego, ze to jest dosc czasochlonne.

-Bo to nie sa zwiazki - wyjasnil Marcin bez wahania.

-Tylko znajomosci? - domyslilam sie.

-Tak.

Tur-tur, tur-tur, tur-tur... Pociag toczyl sie przed siebie, a ja spojrzalam nagle na swiat w zupelnie nowy sposob. Nigdy nie pomyslalam, ze ktos moze z zimna krwia tak sie zachowywac. Ilu moich chlopakow?... Ilu moich obecnych znajomych?... Patrzylam na Marcina spod przymknietych powiek. Spokojnie ogladal widoki za oknem. Nie wydawal sie ani speszony, ani zagubiony, ani tez specjalnie szczesliwy.

-A co teraz myslisz o tamtych czasach? - zapytalam.

-Mysle, ze byly niepozbawione uroku - odrzekl powoli

-ale cena za nie bylo uczucie pustki, ktore bywalo bardzo nie

znosne, i koniecznosc utopienia go w alkoholu, ktory chyba sta

wal sie sposobem na rozwiazanie wszystkich problemow - Marcin zamilkl na moment, a potem dodal: - Czulem sie niepelny,

jakbym byl pozbawiony osi.

Pociag w odpowiedzi zaskrzypial glosno hamulcami. Dojezdzalismy do jakiejs stacji. Uslyszalam trzasniecie drzwi, gwizd konduktora, a potem kroki na korytarzu. Do naszego przedzialu zajrzala mloda dziewczyna. Spojrzalysmy sobie w oczy. Nie wiem, co w nich zobaczyla, ale cofnela sie w milczeniu i zasunela za soba drzwi. Ruszylismy.

-A ty dokad sie teraz wybierasz? - zapytal nagle Marcin.

-Za miesiac jade do Peru - odrzeklam.

-Sama?

112

-Nie, mam byc gosciem na konferencji, to jest taki wyjazd incentive dla pracownikow duzej firmy.-Aha - rozesmial sie Marcin. - To tam, gdzie jada kolesie z pracy. Obraczki zostawia sie w domu.

-No cos ty? - powiedzialam. - To ma byc konferencja, z wykladami i z kilkoma dniami odpoczynku na plazy.

-A jak ty myslisz, po co sie tam jedzie? Alkohol za free, duzo czasu i ladna okolica.

Marcin rzucil mi jednoznaczne spojrzenie.

-Ale jak to? - poczulam sie zagubiona. - Czy mam przez to rozumiec, ze firma organizuje konferencje dla swoich pracownikow po to, zeby mogli bez stresu zdradzac swoje zony na wyjezdzie? To chyba drobna przesada. Poza tym jak? Z kim?... - zapytalam na glos.

-Wszyscy ze wszystkimi - odparl Marcin bez namyslu i poprawil sie od razu: - No moze to przesada. Ale kolezanka z pracy, hostessa, nieznajoma...

-Ale jak to, jak to - powtarzalam w kolko, nie mogac zrozumiec.

113

-Mialem raz taka kolezanke w pracy. Koledzy mi mowili, ze ona jest inna, ze ma meza i ze nie pozwoli sie wyrwac. Po kilku miesiacach spotkalem ja na konferencji. Sama sie do mnie przysiadla i zaczela mowic, ze czas zmienia ludzi, i ze ona teraz zycie widzi inaczej, i ze teraz jest bardziej "samodzielna". Ze kiedys byla tylko zona swojego meza, a teraz jest "samodzielna". I chce zyc, chce czuc smak zycia...-I?...

-I nie wydarzylo sie zbyt wiele miedzy nami.

Odwrocilam glowe i znow zaczelam patrzec na pola, laki i domki.

Marcin mowil beznamietnie o tym, ze mezczyzni robia takie rzeczy. Na przyjeciu z przyjaciolka swojej zony. W hotelu w pokoju wynajmowanym na godziny, w drodze z pracy do domu. Na konferencji. Podczas przerwy na lunch.

-Ale dlaczego? - zapytalam jeszcze raz. - Nigdy nie czules do siebie niesmaku?

-Nie - odrzekl z namyslem, ale bez wahania. - Wieczorem zalewalem to piwem i nic nie czulem.

114

W DZUNGLI MILOSCI

-A teraz? - zapytalam.-A teraz bycie ze mna jest bezpieczniejsze niz z kims, kto nigdy nie zabalaganil w swoim zyciu - powiedzial Marcin z przekonaniem. - Bo ja juz wiem, jak to jest. I nie przyjdzie mi do glowy szukac nowych wrazen. Juz to zrobilem i znam to az nazbyt dobrze.

Milczalam.

-No co tam jeszcze? - zagadnal po chwili. - O czym myslisz?

-Jak to jest?... Ze czlowiek zdradza druga osobe, wraca do domu, zdradza znowu, dlaczego?...

-Po to, zeby odegrac sie na kims - tlumaczyl cierpliwie Marcin. - Po to, zeby sie dowartosciowac, potwierdzic swoja atrakcyjnosc, albo z ciekawosci, zeby sie przekonac jak to jest. To jest kombinacja wielu roznych rzeczy, uczuc, lekow. Najwazniejsze jest to, ze potem czlowiek wraca do domu uspokojony.

-Uspokojony? - zdumialam sie. - Kiedy facet po zdradzie wraca do domu, to jest uspokojony?

-Tak, bo w nim szaleja rozne obawy i niepewnosci. A postepujac w taki sposob, robi cos nieuczciwego i aktywnego zarazem, wiec jest jak bohater filmu, jak James Bond, ktory podejmuje ryzyko. Ma poczucie, ze to jest cos, co robia odwazni faceci. Czy czuje sie potem lepiej? Nie. Ma mieszane uczucia i czuje uscisk sumienia, ale mysli, ze przeciez w zyciu wszystko jest takie wzgledne i szare, i wlasciwie przeciez wszyscy robia jakies swinstwa...

Marcin zamilkl. Ciekawe, czy kiedykolwiek uda mu sie stworzyc uczciwy zwiazek. Ciekawe, czy kiedykolwiek on sam zostal zdradzony. Kazde slowo z tej rozmowy jest prawdziwe i kazda z tych rzeczy wydarzyla sie naprawde. Zmienilam tylko imie Marcina, zeby trudniej go bylo rozpoznac. Ciekawe ilu mezczyzn na swiecie mysli tak samo jak on.

115

Rozdzial 12

w dzungli milosci

ultura masowa polega na tym, zeby uproscic i usrednic wszystkie produkty tak, by mialy szanse trafic do jak najwiekszej liczby odbiorcow. Czesto chodzi na przyklad o to, zeby wyciagnac esencje jakiegos wydarzenia, nie zaglebiajac sie we wszystkie jego implikacje, okolicznosci i wyjatki.Ja sama czesto staram sie tak robic w mojej audycji. Kiedy chce opowiedziec o tym, dlaczego panstwo znane kiedys jako Birma dzisiaj nazywa sie Myanmar, skupiam sie na tym, co jest najwazniejsze i opuszczam wiele mniej istotnych szczegolow. Gdybym zaczela drobiazgowo tlumaczyc, skad sie wziely te slowa, co oznaczaly oraz kto, kiedy, gdzie i w jakim celu zmienil te nazwe, kto sie z tym nie zgodzil i dlaczego, i jaka jest roznica w pojmowaniu tych dwoch slow, to wielu sluchaczy zgubiloby sie w nadmiarze informacji i w ogole przestaliby mnie sluchac.

Dobra strona kultury masowej jest komunikatywnosc, czyli umiejetnosc stworzenia takiego przekazu, ktory bedzie latwy do zrozumienia. Dociekliwy sluchacz albo czytelnik sam siegnie po ciag dalszy jakiejs historii i pozna wszystkie jej skomplikowane szczegoly.

116

W DZUNGLI MILOSCI

Zla strona kultury masowej jest tworzenie stereotypow.Stereotypy tworzy sie po to, zeby cos bylo latwiej i szybciej rozpoznawalne. Jezeli w filmie pojawia sie blondynka w bikini o duzych niebieskich oczach, to zgodnie ze stereotypem dowcipow o blondynkach mozemy sie spodziewac, ze za chwile przez swoja naiwnosc i mikroskopijna inteligencje wywola serie komicznych zdarzen. Nie mani nic przeciwko temu. Blondynka jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli popkultury, tak samo jak atletycznie umiesniony mezczyzna o malenkim rozumku.

Sa tez jednak inne stereotypy, takie, ktore staja sie narzedziami manipulacji i posrednio prowadza do powstania nieprawdziwych przekonan co do jakichs rzeczy lub spraw.

Moim ulubionym gatunkiem w telewizji sa amerykanskie seriale komediowe, zwane sitcom, co jest skrotem od slow situational comedy, czyli komedia sytuacyjna. Sitcomy posluguja sie prawie wylacznie stereotypami i pewnie dlatego sa takie zabawne.

BEATA PAWLIKOWSKA

Wielu rzeczy nie trzeba mowic ani pokazywac, bo wystarczy pokazac widzowi jakis latwo rozpoznawalny symbol, zeby sobie dopowiedzial reszte. W jednym z moich ulubionych seriali Friends, czyli Przyjaciele prawie wszyscy bohaterowie sa chodzacymi stereotypami. Rachel jest coreczka z dobrego domu, rozpieszczona, naiwna i bardzo niemadra. Monica jest chodzaca skrupulatnoscia i pedantka, ktorej oczywiscie brak poczucia humoru i dystansu do samej siebie. Phoebe z kolei jest wielbicielka klimatow ezoterycznych, wiec zgodnie ze stereotypem fruwa w chmurach i trudno ja sciagnac na ziemie. Kazdy z bohaterow tego serialu jest raczej przewidywalny i wiadomo, jak sie zachowa w danej sytuacji.To samo dotyczy stereotypow damsko-meskich. Wiele komedii jest opartych na stereotypowych zachowaniach kobiety postawionych w opozycji do stereotypowych zachowan mezczyzny. Najbardziej doslownym przykladem, jaki przychodzi mi do glowy jest serial komediowy pt. Married with Children, co na polski zostalo przetlumaczone jako Swiat wedlug Bundych. Serial opowiada o perypetiach pewnej rodziny. Ona jest wyfiokowana lala, ktora wydaje ciezko zarobione pieniadze meza, sama najchetniej nie robiac nic. On ma prace, ktorej nienawidzi, a po powrocie do domu najchetniej siada na kanapie, pije piwo i oglada telewizje. To bywa bardzo zabawne w telewizji, ale jednoczesnie utrwala stereotypy i sklania do uzywania ich do usprawiedliwienia wlasnego lenistwa albo niewiedzy.

Masowe media wylansowaly stereotyp mezczyzny i kobiety. Sadzac po reklamach prezentowanych w telewizji, kobiety zajmuja sie praniem, a mezczyzni graja w pilke. Kobiety rozmawiaja o tym, jak usunac kamien z lazienki, a mezczyzni planuja wspolne imprezy. Idealna kobieta powinna miec wlosy lsniace jak diament, a mezczyzna umiesniony tors i gladko wygolony podbrodek. Wiem, nikt nie traktuje reklam doslownie.

118

Ale stereotyp mezczyzny i stereotyp kobiety pojawiaja sie w kulturze masowej bardzo czesto i w bardzo pomyslowy sposob.W koncu ludzie instynktownie zaczynaja myslec o kobietach jako istotach z reklamy proszku do prania, a o mezczyznach jako postaciach z reklamy piwa. I wtedy kolo sie zamyka.

Powstaja nawet teorie naukowe o tym, dlaczego wspolzycie miedzy kobieta a mezczyzna jest wlasciwie z gory skazane na niepowodzenie. Przeciez kobiety sa z Wenus, a mezczyzni z Marsa, pochodza z innych planet, mowia innym jezykiem, inaczej mysla. W ksiazkach wyjasnia sie tez, dlaczego kobiety nie potrafia czytac mapy, a mezczyzni nigdy nie beda w stanie uslyszec tego, co sie do nich mowi; albo tlumaczy dlaczego kobiety lubia plakac, a mezczyzni nie potrafia zyc bez klamstw.

Sa teorie mowiace o tym, ze kobieta jest klebkiem emocji, a mezczyzna kieruje sie rozsadkiem. Ze ona mysli sercem, a on rozumem. I to ma wyjasniac dlaczego kobieta i mezczyzna w zwiazku nie sa w stanie porozumiec sie ze soba, dlaczego wybuchaja miedzy nimi konflikty i dlaczego wiele spraw pozostaje miedzy nimi nierozwiazanych, co w koncu prowadzi do katastrofy, rozstania albo rozwodu.

119

BEATA PAWLIKOWSKA

On jej nie slucha, a ona nie potrafi mu wytlumaczyc, jak sie naprawde czuje, bo ma w sobie tak wiele emocji, ze w ogole nie jest w stanie ich rozpoznac, opanowac i nazwac prostymi slowami.Albo: kobieta nigdy nie powie, czego naprawde chce, ale oczekuje, ze mezczyzna sam bedzie to wiedzial i oczywiscie spelni jej niewypowiedziane zyczenia. A jesli tego nie zrobi, to ona ma pretensje, ze juz jej nie kocha i klops gotowy.

Najwazniejszy wniosek, jaki mozna wysnuc z takich opracowan wskazuje ponad wszelka watpliwosc, ze kobieta i mezczyzna to dwie tak odrebne istoty, rozniace sie sposobem myslenia, wyrazania mysli oraz odczuwania, ze wlasciwie nie ma szans, zeby byli ze soba szczesliwi.

Niedawno nawet czytalam nowa teorie gloszaca, ze recepta na szczesliwe malzenstwo jest "granie sobie nawzajem na nerwach". Jest to oczywiscie teoria naukowa poparta badaniami "amerykanskich naukowcow z uniwersytetu w stanie Michigan".

Podobno co trzecie malzenstwo w Polsce konczy sie rozwodem. Po rozstaniu czlowiek czuje sie w srodku jak zbity pies i przez pewien czas nie ma ochoty z nikim sie wiazac, ale predzej czy pozniej

W DZUNGLI MILOSCI

najczesciej przychodzi dzien, kiedy rozpoczyna nowy zwiazek. Zgodnie z zasadami opisanymi w ksiazkach, ktore cytowalam powyzej, te nowe zwiazki tez raczej nie maja szans na szczesliwe trwanie.Ja mam wlasna teorie na ten temat. I dlatego postanowilam napisac te ksiazke.

Ludzie nie potrafia zyc ze soba w zwiazkach nie dlatego, ze maja za duzo typowych cech kobiety albo mezczyzny. Nie moga zyc ze soba szczesliwie dlatego, ze sa ludzmi o osobowosci leniwca. Co oznacza "osobowosc leniwca" dokladnie i ze szczegolami opisalam we wczesniejszych rozdzialach. W skrocie przypomne, ze czlowiek o osobowosci leniwca to dorosly o mentalnosci dziecka, ktory poblaza swoim wadom, ma slaby charakter, jest skoncentrowany na zapewnianiu sobie przyjemnosci oraz domaga sie od swiata, zycia i innych ludzi tego, co mu sie wydaje, ze mu sie "nalezy".

Nie ma znaczenia czy ktos jest kobieta, czy mezczyzna. Kazdy czlowiek jest albo leniwcem, albo wojownikiem.

Wojownik - w odroznieniu od leniwca - pracuje nad swoim charakterem, ma silna wole, dzieki ktorej pozbywa sie wad i slabosci, jest konsekwentny i odpowiedzialny, potrafi odroznic dobro od zla i zawsze wybiera to pierwsze.

Rownanie szczesliwego zwiazku jest moim zdaniem nastepujace:

Leniwiec + wojownik = nieudany, nieszczesliwy zwiazek Leniwiec + leniwiec = nieudany, nieszczesliwy zwiazek Wojownik + wojownik = wspolne szczesliwe zycie

Inaczej mowiac - moim zdaniem nieszczesliwe, nieudane zwiazki biora sie stad, ze co najmniej jedna osoba w takim zwiazku jest niedojrzala emocjonalnie, czyli nie pracuje nad swoja osobowoscia i charakterem, poblazajac sobie i akceptujac w sobie rzeczy zle, slabe i brzydkie.

121

BEATA PAWLIKOWSKA

Dlaczego tak malo jest wojownikow na swiecie?Bo nigdzie glosno nie mowi sie o tym, ze trzeba nieustannie pracowac nad soba, ksztaltowac swoja dusze i osobowosc. Nie przypominam sobie, zebym kiedykolwiek w szkole dowiedziala sie o tym, ze jesli bede pracowala nad silna wola, to bede mogla latwiej i bardziej konstruktywnie realizowac wszystko, co sobie zamierze. Nikt mi tez nie powiedzial, ze wlasne slabosci i ograniczenia trzeba pokonywac, bo to daje sile do dzialania i radosc zycia.

Na pytanie o tajemnice sukcesu albo o sekret zapewnienia sobie dobrej przyszlosci dorosli najczesciej odpowiadaja, ze trzeba skonczyc kolejne szkoly, znalezc dobra prace i ciezko pracowac. Ale to nie jest prawda.

Tajemnica sukcesu w zyciu, tajemnica osobistego szczescia i radosci oraz tajemnica szczesliwego zwiazku jest rozwoj duchowy i praca nad soba, czyli osiagniecie silnej woli, pozbycie sie lenistwa, chorobliwych obsesji oraz negatywnego nastawienia do swiata i samego siebie.

Nie chodzi o to, zeby stac sie surowym straznikiem wlasnej odpowiedzialnosci, konsekwencji i odwagi. Chodzi o to, zeby te cechy staly sie naturalnymi elementami twojej duszy i zebys w trudnych sytuacjach instynktownie kierowal sie wlasnie nimi. To jest dojrzalosc emocjonalna. To wlasnie oznacza bycie wojownikiem. Nie przez przypadek wybralam okreslenie "wojownik" zamiast powszechnie stosowanego wyrazenia "dojrzalosc emocjonalna", ktore moim zdaniem jest nieprecyzyjne i wprowadza w blad.

Czlowiek z osobowoscia leniwca to w terminologii naukowej ktos niedojrzaly emocjonalnie. Ale co tak naprawde oznacza to okreslenie? Kojarzy sie z tym, ze ktos tchorzliwie bedzie probowal uniknac kary albo z brakiem dobrych manier. Jezeli powiesz komus, ze jest niedojrzaly emocjonalnie, to pomysli, ze go obrazasz. A w gruncie rzeczy chodzi o to, ze jest to czlowiek, ktory nie umie zyc, nie potrafi byc szczesliwy i z cala pewnoscia nie potrafi dac szczescia drugiej osobie.

122

Kazde dziecko wie, ze pewnego dnia stanie sie doroslym. W jaki sposob? Nauczyciele i naukowcy potrafia to wytlumaczyc: mamy w sobie zakodowane informacje, dzieki ktorym kosci staja sie coraz dluzsze, rosna nam wlosy i paznokcie, powiekszaja sie narzady wewnetrzne. Po osiemnastu latach czlowiek osiaga juz mniej wiecej swoj dorosly wyglad: docelowy wzrost, okreslony kolor wlosow i oczu, uksztaltowane rysy twarzy. Wszystko dzieje sie samo, w jakis magiczny sposob. Rosniecie serca wraz z kolejnymi urodzinami nie wymaga sily woli ani zadnych innych czynnosci. Serce samo wie, ze musi urosnac proporcjonalnie do reszty ciala. W koncu przychodzi taki dzien, gdy mlody czlowiek osiaga dojrzalosc i mozna go od tej pory traktowac jako "doroslego".I wszystkim sie wydaje, ze dojrzalosc emocjonalna przychodzi w taki sam czarodziejski sposob. Ze jesli czlowiek zgromadzil osiemnascie albo czterdziesci lat zyciowych doswiadczen i dal sobie rade w roznych sytuacjach, to stal sie "dojrzaly". Tak oczywiscie nie jest.

Osiagniecie dojrzalosci emocjonalnej wymaga swiadomej pracy, pracy i jeszcze raz pracy. Treningu, cwiczen, sprawdzania siebie, podejmowania wysilku, zeby naprawic swoje wady, pozbyc sie slabosci i nabyc pozadane cechy charakteru.

123

Rozdzial 13

Magda

am kolezanke, Magde, ktora pracuje z potworem. Wszyscy w biurze chodza na palcach, zeby go nie przebudzic. Ale on i tak wybucha w najmniej spodziewanych momentach. Kiedys Magda slyszac, ze nadchodzi, schowala sie pod biurkiem. Serce walilo jej jak szalone, kiedy patrzyla na stopy swojego szefa przechodzace obok jej kryjowki, ale choc czula sie idiotycznie skulona pod blatem, nie miala odwagi, zeby stawic mu czolo. Gdyby zostala tam znaleziona, to bylaby dopiero awantura!Udalo jej sie przetrwac to niebezpieczenstwo, ale nie uniknela oczywiscie wielu nastepnych.

Pewnego razu bylam akurat w jej biurze, kiedy Magda na wezwanie swojego szefa przyniosla mu dokumenty, o ktore prosil. Wbiegl po chwili do jej pokoju.

-Co to ma byc?! - krzyknal. Magda skulila sie w sobie.

-Prosiles o te dokumenty.

-Te dokumenty mialy byc wyslane kilka godzin temu! - wrzasnal rozzloszczony szef.

127

BEATA PAWLIKOWSKA

-Pytalam cie rano co mam z nimi zrobic - powiedziala Magda starajac sie ukryc narastajace zdenerwowanie. Drzaly jej rece i glos. - Powiedziales, zeby je uzupelnic. Wlasnie je uzupelnilam.-I po co ty klamiesz! - wrzasnal szef. - I po co ty klamiesz mi prosto w oczy! Mowilem rano, zeby je wyslac!

-Mowiles, zeby ich nie wysylac - odrzekla Magda, pograzajac sie jeszcze bardziej. - To samo powiedziala mi twoja sekretarka.

-Moja sekretarka to nie jestem ja, na milosc boska! Mowilem ci, zeby wyslac te dokumenty i oczekuje, ze bedziesz wypelniala swoje obowiazki, bo po to tu przeciez jestes! Ja nie moge zrobic wszystkiego za wszystkie osoby, ktore zatrudniam w tym biurze!

Magda stala ze lzami w oczach, sciskajac w rekach teczke z glupimi dokumentami. Szef wyszedl trzaskajac drzwiami. Natychmiast za nim wyszla tez Magda, kierujac sie prosto do sekretariatu. Po chwili wrocila z placzem.

-Odchodze stad! - zawolala przez lzy. - Nikt mnie bedzie tak traktowal! To jest ponad moje sily! Ja nie musze tego kurwa znosic!

W DZUNGLI MILOSCI

-Jasne, ze nie musisz tego znosic - powiedzialam pocieszajaco, nie rozumiejac za bardzo, co tu sie wlasnie stalo.-I jeszcze ta cholerna sekretarka, kim ona jest?! - plakala Magda. - Kim ona jest, zeby mi mowic, ze klamie i ze ja rozczarowalam?!

Magda szalala po pokoju, pakujac swoje i nie swoje rzeczy do kartonu ze skoroszytami.

-Koniec! Nikt nie bedzie mna tak pomiatal! Wychodze stad! Niech sobie radza sami! Zabieram te cholerne dokumenty i nigdy mnie tu juz nie zobacza!

Lzy ciekly jej po policzkach, nie mogla opanowac ani placzu, ani drzenia na calym ciele. Widac bylo, ze przebrala sie miarka cierpienia i upokorzen, jakie zgadzala sie dotad znosic.

-Magda - potrzasnelam glowa. - Usiadz. Nie podejmuj decyzji w gniewie, bo pozniej zawsze sie tego zaluje.

-O nie! - zawolala, szlochajac. - Na pewno nie bede zalowac tego, ze nigdy juz nie zobacze tego szalenca! Nigdy!

Kiedy zatrzymala sie na chwile, chwycilam ja za reke.

-Magda! Spojrz na mnie! - powiedzialam. - Jesli teraz stad wyjdziesz i zabierzesz te dokumenty, ktos pusci za toba plotke, ze jestes zlodziejka i bardzo trudno bedzie ci to odkrecic!

-To prawda - odezwala sie inna dziewczyna w pokoju. - Nie darowaliby ci tego.

-O Boze, Boze, co ja mam robic?!... - Magda zalamala sie, nagle uszla z niej cala zlosc, zostal tylko zal i poczucie krzywdy. Lzy jak grochy spadaly na biala bluzke i robily na niej coraz wieksza mokra plame.

-Po pierwsze popros, zeby wszystkie polecenia byly do ciebie przysylane mailem - poradzilam. - Wtedy zawsze bedziesz miala dowod na pismie.

-Ale to bylo do zrobienia natychmiast, w jednej sekundzie!... - plakala Magda. - Nie moglam przeciez nie wziac tej teczki z dokumentami!...

129

BEATA PAWLIKOWSKA

-Przeciez to nie jest pierwszy raz, kiedy twoj szalony szef tak sie zachowuje, prawda? Wiedzialas, ze jest nieobliczalny. Wiedzialas, ze krzyczy i ze mowi, ze nie zrobilas czegos, o co cie prosil, chociaz wcale cie o to nie prosil, prawda?-Tak, ja nie musze tego dluzej znosic!...

-Magda! - potrzasnelam nia. - Trzeba bylo juz dawno pojsc do niego i spokojnie wyjasnic zasady, na jakich jestes gotowa z nim pracowac. Poniewaz nie mozecie sie porozumiec slowami, powinnas byla go poprosic o pisanie ci wszystkiego mailem. Moglas nawet powiedziec, ze jestes wzrokowcem i dzieki temu lepiej zapamietasz co masz do zrobienia, to raz na zawsze wyprostowaloby wszystkie nieporozumienia i nie byloby wiecej takich sytuacji jak ta przed chwila!

-No moglabym - przyznala naburmuszona Magda.

-I dlaczego wlasciwie pozwalasz komukolwiek traktowac sie w taki sposob? - zapytalam.

Zapadla cisza.

-Moglas przeciez powiedziec, ze jezeli rzeczywiscie zaszlo nieporozumienie, to warto o tym porozmawiac, ale nie chcesz, zeby na ciebie krzyczal.

-Moglas w ogole - dodalam po chwili milczenia, kiedy nikt sie nie odezwal - po pierwszym takim wybuchu pojsc do niego i powiedziec, ze chcialabys z nim dalej pracowac, ale prosisz go o rozwiazywanie problemow w pokojowy sposob.

-...Wiesz dlaczego on ciebie nie szanuje? - ciagnelam po nastepnej dlugiej chwili ciszy. - Bo ty mu na to pozwalasz. I wolisz plakac, zamiast sprobowac jakos temu zaradzic i raz na zawsze uporzadkowac te sytuacje.

Nie powiedzialam na glos tego, co jeszcze sobie pomyslalam: ze Magda najprawdopodobniej sama do siebie nie czuje szacunku, wiec kiedy ktos zachowuje sie wobec niej agresywnie, ona na to pozwala, bo do pewnego stopnia uwaza, ze "nalezy jej sie" taka kara.

130

-Nigdy nie umialam tak rozmawiac z ludzmi... - zalkala Magda. - Nigdy!...-To sie nazywa asertywnosc - podpowiedzialam.

-Wlasnie nigdy nie umialam byc asertywna!... - powtorzyla poslusznie Magda, dmuchajac glosno nos.

-Ja tez nie - westchnela druga dziewczyna.

-Ja tez nie - powiedzialam surowo. Spojrzaly na mnie zdumione.

-Nie umialam - powtorzylam. - Ale sie nauczylam.

Dlaczego? Bo codziennie pracuje nad tym, zeby miec lepsze zycie i potrafic lepiej je przezyc. Codziennie staram sie miec lepszy charakter, zdazyc robic sluszne rzeczy, mowic i myslec pozytywnie, nie narzekac, koncentrowac sie na tym, co wazne, zyc konstruktywnie i byc dobrym czlowiekiem. Chce byc odwazna, silna i madra. Dlatego codziennie pracuje nad soba i wciaz bede to robic.

131

Rozdzial 14

Wojownik czy leniwiec

ojownik rozni sie od leniwca tym, ze uzywa swoich miesni. Leniwiec ma specjalnie tak skonstruowane pazury u lap, ze wiszenie na galezi nie wymaga od niego zadnego wysilku. Wojownik swiadomie i aktywnie uzywa swoich miesni.Ale skad je ma? Przeciez nikt nie przychodzi na swiat z gotowymi muskularni. Czlowiek ma tylko material na to, zeby stac sie Arnoldem Schwarzeneggerem albo Mariuszem Pudzianowskim, ale by to osiagnac, musi spedzic wiele godzin w silowni, trenujac cialo.

Z osobowoscia i charakterem jest tak samo. Kazdy z nas przychodzi na swiat z potencjalnie swietnym materialem. Charakter jest jak miesien, ktory trzeba regularnie trenowac, zeby byl silny i wytrzymaly. Osobowosc tez jest rodzajem miesnia, ktory mozna uksztaltowac za pomoca treningu sposobu myslenia, reakcji i zachowan. Jedyna trudnosc polega na tym, ze nie istnieja ogolnie dostepne silownie osobowosci i charakteru, kazdy wiec musi byc sam dla siebie trenerem i trenujacym.

132

W DZUNGLI MILOSCI

Z mojego doswiadczenia wynika, ze regularny trening czyni cuda. Dotyczy to kazdej mozliwej silowni swiata. Najbardziej tajemniczym elementem regularnych cwiczen jest to, ze jesli narzuci sie organizmowi pewien konsekwentny rytm, to po pewnym czasie przyzwyczai sie on do tego i sam zacznie pomagac w osiagnieciu okreslonego celu.

Miesnie czlowieka, ktory spedza przed komputerem i telewizorem dziesiec godzin dziennie sa przyzwyczajone do niewielkiego wysilku. Ma to wplyw na caly organizm, ktory sklada sie z takich wlasnie drobnych elementow. Gdyby ten niezbyt ruchliwy czlowiek postanowil nagle regularnie chodzic do silowni, jego organizm najpierw odruchowo podnioslby protest. Pojawilyby sie bole glowy, rak i nog, niechec do cwiczen i wychodzenia z domu, lek przed utrata spokoju i dawnych przyzwyczajen. Zakladamy, ze czlowiek ten cwiczy pod opieka trenera i nie rujnuje swojego ciala, tylko wprost przeciwnie - nadaje mu ladny, zdrowy, silny wyglad. Po kilku tygodniach cialo przyzwyczai sie do nowego, zdrowego rytmu i przestanie protestowac. Nawet wiecej - bedzie sie domagalo wysilku fizycznego i czestego dostepu do swiezego powietrza w lesie, parku czy w ogrodzie.

BEATA PAWLIKOWSKA

Ludzka psychika jest znacznie bardziej wszechstronna i elastyczna niz cialo. Jest tez w pewien naturalny sposob oporna na szybkie zmiany. We wspolczesnym swiecie tysiaca informacji, obrazow, slow i innych bodzcow atakujacych nas w kazdej sekundzie, czlowiek musi umiec sie przed nimi obronic. W przeciwnym razie szybko stracilby zmysly i po prostu oszalal. Jego osobowosc i charakter tez musza trzymac sie mocno okreslonych ram, dzieki czemu jest w stanie zachowac rownowage. W kazdej sekundzie z wyjatkiem czasu snu konstrukcja psychiczna czlowieka musi byc gotowa do zareagowania na zmieniajace sie okolicznosci. Dzieki temu jestesmy w stanie uskoczyc przed spadajacym nozem, nie przytrzasnac sobie palcow drzwiami albo nie zostac przejechanym przez samochod. Psychika jest wiec w pewien regularny sposob obciazona i dostosowuje sie do wymagan, jakie jej stawiamy. Tak samo jak reka, w ktorej przenosimy kubek z kawa do ust. Proste codzienne czynnosci nie wymagaja wielkich muskulow. Proste codzienne zycie nie wymaga tez specjalnie wytrenowanego miesnia charakteru. Leniwcom to wystarcza. Wojownikom nie.

W DZUNGLI MILOSCI

Dlaczego warto byc wojownikiem?Bo wojownik sam tworzy swoje szczescie i panuje nad swoim zyciem. Nie ulega lekom, stresom i niepokojom. Jest samodzielny i odwazny. Nie gubi sie w balaganie mysli ani celow. Ma sile, dzieki ktorej moze realizowac swoje zamierzenia i stac sie takim czlowiekiem, z jakim sam chcialby sie zaprzyjaznic.

Leniwiec ma wieczne poczucie, ze swiat go przesladuje. Nie moze nadazyc za swoim czasem. Ciagle czuje, ze czegos mu brak. Marnuje czas na narzekania i zale, trwoni energie na pogon za tym, co inni uznaja za pozadane. Meczy go zazdrosc, kompleksy, poczucie nizszej wartosci.

Leniwcem kazdy moze byc bez specjalnego wysilku. Od dziecka ucza nas w domu i w szkole, zeby grzecznie wisiec na swojej galezi i nie wychylac sie zanadto, bo mozna wtedy dostac po glowie. Zmuszaja nas do posluszenstwa i brania przykladu z "doroslych", ktorzy najczesciej sami sa leniwcami i nie sa w stanie przekazac nam takiej wiedzy, ktora umozliwi przetrwanie w dzungli zycia.

Leniwiec potrafi wychowac tylko nastepnego leniwca.

Jesli chcesz byc wojownikiem, musisz nim zostac sam.

135

Rozdzial 15

Kim jest wojownik

azde indianskie dziecko od najwczesniejszych lat uczy sie byc doroslym. Mali chlopcy robia sobie dziecinne luki i probuja z nich strzelac do jaszczurek i zab. Ucza sie przygotowywania kurary, czyli smiertelnej trucizny, ktora smaruje sie groty strzal, rozpoznawania sladow zwierzat i technik chwytania pancernika. Dziewczynki pomagaja matkom przygotowywac potrawy, robic hamaki z wlokna palmowego i plesc kosze z lisci, ucza sie jak rozrozniac rosliny jadalne i trujace.Wiele razy wyruszalam z Indianami na polowanie. Uzywaja do tego luku o twardej cieciwie, ktora trudno napiac, albo dwumetrowej dmuchawki, ktora jest tak ciezka, ze nie bylam w stanie utrzymac jej nad ustami, zeby wydmuchnac przez nia zatruta strzale. Indianin potrafi bezszelestnie poruszac sie wsrod suchych lisci i galazek, potrafi z daleka wyczuc zapach zwierzecia albo rozpoznac po starych tropach gdzie sie ukrylo. Nie przychodzi na swiat z tymi umiejetnosciami. Uczy sie ich od dziecka.

Osiemnastoletni Indianin w dzungli amazonskiej ma za soba pietnascie lat cwiczen, treningu i nauki.

136

Nie jest to nauka, ktora przychodzi sama i bez specjalnego wysilku, tak jak umiejetnosc mowienia, ktora instynktownie rozwijaja w sobie dzieci.Bycie wojownikiem w dzungli amazonskiej wymaga swiadomego wysilku i pracy. Trzeba pokonac strach przed ciemnoscia i smiercia, trzeba opanowac sztuke precyzyjnego robienia strzal - tak zeby byly idealnie proste i lekkie - nauczyc sie heblowania drewna za pomoca kosci szczeki dzikiej swini, tropienia dzikich zwierzat, co mysliwemu z malym doswiadczeniem czesto grozi smiertelnym niebezpieczenstwem, umiejetnego strzelania do ptakow tak, zeby nie zepsuc ich pieknych pior potrzebnych do ozdobienia ciala podczas rytualow. Mlodzi Indianie musza nauczyc sie budowac tymczasowe szalasy w dzungli i chaty kryte palmowymi liscmi, wiedziec, z ktorej palmy mozna zdjac kore na podloge, a z ktorej na zrobienie bransoletek. Musza opanowac do mistrzostwa sztuke wspinania sie na drzewa i odrozniania trujacych owocow od jadalnych. Musza wiedziec, jak sie uprawia maniok i inne bulwy, jak banany, a jak rosliny magiczne. Przede wszystkim zas musza stac sie

137

BEATA PAWLIKOWSKA

mistrzami w poslugiwaniu sie bronia. Kto nigdy nie probowal strzelic z luku albo z dmuchawki do malpy uciekajacej po wierzcholkach drzew czterdziesci metrow nad ziemia, ten pewnie nie zrozumie jak piekielnie trudne jest to zadanie. Jesli mysliwy nie bedzie umial upolowac uciekajacej kolacji, umrze z glodu.W naszej cywilizacji podchodzi sie do tych spraw zupelnie inaczej. Slabosci charakteru i woli sa wlasciwie ogolnie akceptowane. Wiele razy slyszalam, jak ludzie bez cienia zawstydzenia przyznaja sie do tego, ze maja slaba wole, czym sami tlumacza sobie zachowania, z ktorych nie sa dumni.

Kiedy dziewczyna mowi w kawiarni:

-Boze, nie powinnam jesc tego ciastka, bo jestem na diecie,

ale co tam!...

To znajome odpowiadaja:

-Ty to jestes jeszcze chuda, spojrz na mnie! Przestalam wchodzic na wage, zeby nie wiedziec, ile przytylam!

-A ja musialam oddac te granatowe superdzinsy, bo juz dawno przestalam sie w nich miescic!

1 zgodnie zamawiaja po kawalku czekoladowego tortu oraz cappuccino.

Naukowcy od czasu do czasu oglaszaja przelomowe odkrycie kolejnego genu, ktory wywoluje u ludzi otylosc, sklonnosc do kradziezy albo nicnierobienia. Najlatwiej jest moc zrzucic na cos niemoc swojej woli i lenistwo charakteru. Leniwiec pomysli, ze jest po prostu wybrakowanym egzemplarzem, w ktorym Pan Bog zainstalowal wadliwy gen. 1 bedzie mial kolejny powod do narzekania na swoj los. Bo leniwiec czesto lubi myslec o tym, co moglby zmienic w sobie i swoim zyciu. Czasem nawet podejmuje postanowienia, ale rownie szybko o nich zapomina albo rezygnuje, tak wiec w konsekwencji nie osiaga niczego. Chyba, ze postanowi zamienic sie w wojownika.

138

Byc wojownikiem to swiadoma decyzja woli i dotrzymanie slowa danego samemu sobie.Oto najwazniejsze cechy wojownika:

1. Silna wola

Kazdy czlowiek posiada silna wole, ale niektorzy nigdy nie nauczyli sie jej uzywac. Wystarczy ja wiec u siebie wlaczyc i pocwiczyc jej uzywanie. To nie jest tak trudne, jak sie wydaje w teorii. Wystarczy chciec. Silna wola fantastycznie wspolpracuje z mocnym postanowieniem - wzajemnie sie wzmacniaja.

2. Panowanie nad zlymi emocjami

Chodzi o umiejetnosc opanowania nadciagajacej burzy uczuc - wybuchu wscieklosci, rozpaczy, nienawisci, zazdrosci, zawisci. Nietrudne do uzyskania dzieki silnej woli, umiejetnosci przewidywania przykrych konsekwencji i racjonalnej decyzji o ich uniknieciu.

139

BEATA PAWLIKOWSKA

3. Konsekwencja w dzialaniu, czyli umiejetnosc realizowania postawionych przed soba celowSztuka spelniania wlasnych marzen. Polaczenie silnej woli i konsekwencji, przy czym oczywiscie nie chodzi o zmuszanie siebie do zrobienia czegos, na co czlowiek nie ma ochoty, tylko nauczenie sie skutecznego dzialania, pokonywania wlasnych slabosci i zewnetrznych problemow.

To polaczenie silnej woli i opanowania emocji. Jezeli czlowiek wie, jaki jest jego cel, zna sposoby jego osiagniecia i podjal decyzje o jego realizowaniu, to przyda mu sie wytrwalosc w dzialaniu, ktora pozwala ukonczyc dzielo i cieszyc sie jego owocami.

4. Umiejetnosc ustalenia waznosci spraw

Zeby nie rozmienic sie na drobne, z ktorych zwykle niewiele wynika, trzeba umiec ustalic hierarchie waznosci, czyli wybrac sprawy priorytetowe i zajac sie nimi w pierwszej kolejnosci. To latwa do nauczenia sztuka, wymaga jedynie zrozumienia mechanizmu dzialania priorytetow i stosowania ich na co dzien.

W DZUNGLI MILOSCI

5. Umiejetnosc skoncentrowania sie na tym, co jest najwazniejszeZeby jakis zamierzony plan zostal efektywnie zrealizowany, trzeba poswiecic mu czas i energie. Nie rozdrabniac sie na dziesiatki spraw jednoczesnie, ale skoncentrowac mysli i wysilek na rzeczy najwazniejszej, dzieki czemu zostanie lepiej i szybciej skonczona.

6. Uczciwosc i pozytywne nastawienie do siebie i swiata

Nie mozna zbudowac niczego dobrego na zlych podstawach. Nawet jezeli uda sie na nich wzniesc jakas konstrukcje, predzej czy pozniej bedzie musiala sie rozpasc. Dlatego podstawowym zalozeniem musi byc dzialanie uczciwe i pozytywne, niewykorzy-stujace nikogo, nieszkodzace i nie wynikajace ze zlych pobudek.

7. Odpowiedzialnosc

Jest wiele nieporozumien zwiazanych z odpowiedzialnoscia. Najczesciej czlowiekowi zarzuca sie brak odpowiedzialnosci wtedy, kiedy nie spelnia oczekiwan innej osoby. Ale sens odpowiedzialnosci polega na tym, ze czlowiek wie co robi, umie przewidziec konsekwencje swoich czynow i swiadomie je ponosi. Poza tym czlowiek odpowiedzialny wywiazuje sie ze zobowiazan, takze tych zlozonych samemu sobie.

141

Rozdzial 16

Sila wojownika

ojownik nie jest nadczlowiekiem i nie rodzi sie z kompletem wyjatkowych cech, ktore wyrozniaja go sposrod innych ludzi.Sila wojownika polega na tym, ze:

1. Wie co jest wazne w jego zyciu i umie o to zadbac.

2. Umie odroznic dobro od zla i w zyciu kieruje sie dobrem.

3. Pracuje nad tym, zeby pozbyc sie swoich wad i slabosci.

Wojownik wie co jest wazne

Co jest wazne w twoim zyciu? Wymien trzy rzeczy, ktore uwazasz za najwazniejsze w swoim zyciu. Musza to byc "rzeczy", a nie osoby. Nie mozna uzalezniac swojego szczescia od innych ludzi. Musi to byc cos zaleznego wylacznie od ciebie.

Czlowiek, ktory w odpowiedziach na pytanie "co jest dla ciebie najwazniejsze w zyciu?", wymienia osoby ze swojego otoczenia - syna, meza, ojca czy brata - przyznaje jednoczesnie, ze nigdy nie nauczyl sie dbac o siebie. Nigdy nie byl w stanie zaspokoic wlasnych pragnien, tesknot i marzen. Sam siebie potraktowal instrumentalnie zakladajac, ze jego powinnoscia jest zaspokajanie potrzeb

142

W DZUNGLI MILOSCI

innych ludzi. Jednoczesnie ma taka sama zadaniowa postawe wobec najblizszych - podswiadomie manipulujac ich emocjami tak, zeby robili to, co zaspokoi jego potrzeby. To bledne kolo, ktore w dodatku nie ma prawa zadzialac, poniewaz nikt oprocz ciebie nie bedzie w stanie zgadnac czego naprawde potrzebujesz, czego ci brak, o czym marzysz, co sprawi, ze poczujesz sie wreszcie szczesliwa.Zostaw wiec na chwile innych ludzi w spokoju.

Zastanow sie CO jest dla ciebie najbardziej wazne w zyciu?

Niech to bedzie zwiazane tylko z toba. Jakie masz trzy najwazniejsze marzenia? Czego pragniesz? Czy jest cos takiego, co wyobrazasz sobie i az cala drzysz z radosci na mysl, ze moglabys sie tym zajmowac? Na pewno jest cos takiego. Byc moze nie jestes w stanie przypomniec sobie od razu, ale to nie znaczy, ze tego nie ma. Szukaj tego w sobie. Probuj roznych rzeczy. Przymierzaj sie do roznych sytuacji, zawodow, zajec i pasji. Znajdz cos takiego, co daje ci radosc, co cie fascynuje, pochlania i pozwala zapomniec o reszcie swiata.

BEATA PAWLIKOWSKA

Pracuj nad tym, rozwijaj, badz w tym coraz lepsza. To bedzie fundament, na ktorym zbudujesz swoja sile. To da ci poczucie wlasnej wartosci i samodzielnosci.Nie uzalezniaj sie od ludzi. Nie daj sie zwiesc mysleniu, ze musisz zadbac o wszystkich, ktorzy nie sa w stanie zadbac o siebie. Jezeli sa dorosli i wciaz tego nie potrafia, pewnie nigdy juz sie nie naucza, a twoja rola w zyciu to cos znacznie wiecej niz bycie czyjas opiekunka, nauczycielka i pielegniarka.

Uzaleznienie sie od innych ludzi to obosieczna bron. Z jednej strony umacnia slabych ludzi w przekonaniu, ze jezeli nie zrobia czegos sami, to zawsze znajdzie sie ktos, kto zrobi to za nich - czyli wzmacnia ich zyciowe lenistwo.

Z drugiej strony stopniowo coraz bardziej odbiera ci umiejetnosc cieszenia sie z zycia i poczucie wlasnej wartosci. Bo jesli zyjesz tylko dla kogos, to kto zadba o ciebie?... Nie ludz sie, ze mozesz liczyc na wzajemnosc. Ludzie, ktorzy sa przyzwyczajeni do tego, zeby dostawac i brac, zwykle bardzo niechetnie sami cos z siebie

W DZUNGLI MILOSCI

daja. Jesli wiec ty nie zadbasz o siebie, prawdopodobnie nikt inny tego nie zrobi, a ty bedziesz coraz bardziej smutna, samotna i nieszczesliwa.Nie pozwol, zeby tak sie stalo. Zadbaj o siebie, o wlasne zycie, pasje i marzenia.

Wojownik kieruje sie dobrem

Sila wojownika polega tez na tym, ze ma jasne i proste zasady, ktorymi kieruje sie w zyciu. Jest uczciwy, ma czyste sumienie i nie zgadza sie robic czegos, co uwaza za zle - nawet jesli "wszyscy tak robia".

Pamietam, ze kiedys w moim zyciu bardzo duzo czasu marnowalam na wahania i rozterki, bo nie umialam jednoznacznie zdecydowac, ze jesli cos jest zle, to ja nie chce miec z tym nic wspolnego. Bo zlo przyciaga do siebie inne zle rzeczy, miesza w myslach, brudzi sumienie i nie pozwala spokojnie spac.

Bycie dobrym czlowiekiem oznacza dla mnie m.in. to, ze staram sie reagowac pozytywnym sygnalem nawet w sytuacji, ktora u ludzi wywoluje agresje. Zwykla zyczliwosc i usmiech zamiast folgowania swojej wscieklosci maja niesamowita moc. Ta moc dziala tez na innych ludzi, ktorzy zamiast zamykac sie w swoim gniewie, staja sie bardziej otwarci, zyczliwi i chetni do pomocy.

Bycie dobrym czlowiekiem to tez swiadomosc zla, jakie mozna wyrzadzic swoja bezmyslnoscia. Zyjemy w takim miejscu na swiecie, gdzie prawie niczego nam nie brakuje. Ale przeciez w tej samej sekundzie pod inna szerokoscia geograficzna ktos moze umierac z glodu, cierpiec susze albo marzyc o mozliwosci pojscia do szkoly. Dlatego staram sie nie marnowac wody, pradu i jedzenia. Segreguje smieci i odwoze je do odpowiednich pojemnikow. Nie uzywam jednorazowych plastikowych torebek na zakupy, bo podobno leza potem w ziemi przez kilkaset lat, zatruwaja wode, dusza zolwie i doprowadzaja do smierci stu tysiecy innych zwierzat rocznie. A ja nie

145

BEATA PAWLIKOWSKA

chce przyczyniac sie do niczyjego cierpienia, dlatego zastanawiam sie nad tym, czy to co robie, nie wyrzadzi nikomu krzywdy.6Bycie dobrym czlowiekiem rozumiem tez jako chec i umiejetnosc szanowania wolnosci i decyzji innych ludzi, nie narzucanie im swojej woli i nie zmuszanie do robienia czegos, na co nie maja ochoty.

Dobry czlowiek nie klamie, bo nie chce i nie musi. Nie kradnie, nie manipuluje, nie dreczy i nie wykorzystuje ludzi ani zwierzat, jest zyczliwy i pomaga slabszym od siebie.

Wojownik pozbywa sie wad i slabosci

To jest najprostsze i jednoczesnie najtrudniejsze. Trzeba zatrzymac sie w biegu i zadac sobie kilka waznych pytan. Jaka jestem? Czy lubie siebie? Jaka musialabym byc, zeby siebie lubic? Trzeba odbyc ze soba powazna rozmowe, ale nie w myslach czy w wolnej chwili stojac w korku. Jezeli nie lubisz siebie i nie jestes zadowolona z siebie jako czlowieka, daj sobie szanse, zeby to zmienic.

Kiedy boli cie noga albo ucho, idziesz do lekarza. Umawiasz sie na wizyte. Lekarz pyta gdzie cie dokladnie boli, w jaki sposob, od jak dawna, czy uderzylas sie w to miejsce, dotyka cie, naciska, uzywa specjalistycznych narzedzi. Odpowiadasz na wszystkie jego pytania, starajac sie jak najbardziej starannie i precyzyjnie ujac slowami to, co czujesz. Potem lekarz wypisuje recepte, a ty jedziesz do apteki, stoisz w kolejce i zapisujesz sobie w kalendarzu, zeby pamietac o braniu lekarstwa. A kiedy boli cie dusza to co robisz?

Idziesz do kina, starasz sie myslec o czyms innym, myslisz, ze "samo przejdzie"? Nie przejdzie samo.

6 Wiecej pisze o tym w "Dodatku ekologicznym" na stronie 334

146

I tylko ty jestes dla siebie najlepszym lekarzem i trenerem rekonwalescencji.Potraktuj rozmowe ze soba tak samo powaznie jak wizyte u lekarza. Wyznacz sobie pore dnia i godzine, rozmawiaj ze soba na glos - bo dopiero kiedy slowa zostana glosno wypowiedziane, byc moze zrozumiesz co naprawde znacza.

Zapytaj siebie, co jest w tobie chore, czego w sobie nie lubisz, czego chcialabys sie pozbyc. Zrob liste tych cech, ktorych nie chcesz miec albo ktore chcesz zmienic.

A potem badz konsekwentna i zacznij pracowac nad soba.

W pierwszej kolejnosci na pewno bedzie ci potrzebna silna wola. Reszta przyjdzie latwo, zobaczysz. O tym jak miec silna wole pisze na stronie 245.

147

Rozdzial 17

Sposob myslenia wojownika

ycie wojownikiem to cecha osobowosci i sposob myslenia. Nie trzeba przez cale zycie biegac z lukiem w rekach ani stac sie superaktywnym dzialaczem, ktory nawet przez chwile nie odpoczywa. Taka pozorna aktywnoscia czesto zajmuja sie ludzie z osobowoscia leniwca, ktorzy wiecznie gdzies sie spiesza, spozniaja, nie nadazaja i twierdza, ze maja za malo czasu, jednoczesnie nie bedac w stanie zrealizowac swoich celow.Bycie wojownikiem to posiadanie wewnetrznej sily, dzieki ktorej czlowiek tak uklada swoje zycie, zeby byc szczesliwym.

To oznacza, ze wojownik wyznacza sobie cele, ktore pomagaja mu doskonalic siebie i swoje zycie. To czyni go szczesliwym czlowiekiem, ktory chetnie dzieli sie tym co ma ze swiatem, a jednoczesnie przynosi mu radosc i poczucie spelnienia.

Z mojego doswiadczenia wynika, ze przy wyznaczaniu sobie celow warto kierowac sie nastepujacymi wskazowkami:

1. Szukaj konkretow

Kiedy chcesz zmienic siebie albo swoje zycie, nie postanawiaj ogolnie, ze od tej pory "bedzie inaczej". Codziennosc sklada sie z

148

tak wielu drobnych elementow, ze latwo sie w niej zagubic. To jest wlasnie cecha leniwcow - rozmieniaja sie na drobne i ciagle maja poczucie, ze "nie zrobili nic", nie osiagneli niczego, donikad nie zmierzaja, podczas gdy inni ludzie maja w zyciu "lepiej", "latwiej" i "bardziej z gorki".Precyzyjnie okresl co chcesz zmienic i w jaki sposob. Nie mow na przyklad "bede lepszy", tylko wskaz konkretna ceche, ktora wymaga poprawy, na przyklad "przestane sie spozniac". Zamiast mowic: "schudne", powiedz: "chce schudnac trzy kilo, wiec od jutra zaczne chodzic na fitness dwa razy w tygodniu".

2. Zrob liste konkretow

Sama mysl nie wystarczy. Mysli sa jak dzikie konie, moga w kazdej chwili popedzic w sobie tylko znanym kierunku. Postanowienie czy decyzja uczyniona w myslach moze latwo zniknac, zostac porwana przez wiatr albo przykryta przez chmure. Jezeli naprawde powaznie podchodzisz do siebie i do zadania, jakie przed soba postawilas, zrob to w sposob konsekwentny i niemozliwy do podwazenia.

149

BEATA PAWLIKOWSKA

To jest kolejna cecha leniwcow - podejmuja decyzje w taki sposob, zeby latwo mozna je bylo zbyc i uniewaznic. W ten sposob znajduja latwe i pozornie sluszne usprawiedliwienie swojej bezczynnosci i nieskutecznosci.Jesli chcesz to zrobic porzadnie, przygotuj konkretna liste tego, co zamierzasz. Na pismie. Znajdz taki czas w ciagu dnia lub nocy, kiedy bedziesz mogl spokojnie sie nad tym zastanowic. Wyobraz sobie, ze oto przygotowujesz plan swojego dalszego zycia i mape szczescia. Nie mozna tego robic w pospiechu ani w stresie. Nie spiesz sie, pojdz na spacer, swieze powietrze swietnie oczyszcza mysli. Kiedy bedziesz juz wiedzial co chcesz dokladnie zrobic, zapisz to na papierze. Mysli, ktore przybieraja ksztalt napisanych albo wypowiedzianych glosno slow, zyskuja pewna tajemna moc.

Ja zawsze rozmawiam ze soba w takich sytuacjach. Czasem, kiedy juz dokladnie wiem jaka decyzje chce podjac, staje przed lustrem, patrze sobie w oczy i mowie na glos czego chce. Widze wtedy w swoich oczach potwierdzenie mojego zamiaru i radosc, ze przystepujemy do nowego, slusznego zadania.

W DZUNGLI MILOSCI

3. Stawiaj przed soba zadania pozytywnePostaraj sie tak konstruowac swoje postanowienia, zeby nie bylo w nich slowa "nie". Chodzi o to, zeby w podswiadomosci powstawalo pozytywne przekonanie o slusznosci tego co sie robi, zamiast podejrzenia, ze jest to jakas bitwa, ktora trzeba stoczyc i w ktorej ktos zostanie pokonany.

Bo przeciez racjonalnie patrzac to jest cos takiego, co ma wzbogacic ciebie wewnetrznie, przyniesc ci radosc i spelnienie, wiec chodzi tu wylacznie o zwyciestwa.

Zamiast: "Nie bede sie spoznial" powiedz: "Chce przestac sie spozniac".

Zamiast: "Nie bede zazdroscil", powiedz: "Chce myslec pozytywnie i skupic sie na tym, co dla mnie jest najwazniejsze".

Zamiast: "Nie bede leniwy", powiedz: "Chce byc bardziej pracowity".

4. Ustal priorytety

Priorytety to jedna z moich ulubionych spraw. Opisalam je dokladnie w ksiazce W dzungli zycia. Ustalanie priorytetow polega na wybraniu spomiedzy wielu rzeczy kilku absolutnie najwazniejszych. Nastepnie z tych najwazniejszych wybiera sie jedna, supernajwazniejsza, czyli priorytetowa.

Chodzi o to, ze zajmowanie sie wieloma sprawami jednoczesnie powoduje metlik i czesto nie pozwala na doprowadzenie zadnej z nich do konca. Czlowiek czuje sie osaczony przez mnostwo bardzo waznych spraw, wiec rosnie w nim przekonanie, ze chocby bardzo sie staral, to nie zdazy zalatwic wszystkich i nie bedzie w stanie udzwignac ich ciezaru. Rzeczywiscie, nawet silacze nie podnosza od razu wszystkich odwaznikow, jakie znajduja sie w sali gimnastycznej.

Trzeba sobie swiadomie nakladac obciazenie na sztange. Nie wszystko naraz. Pojedynczo.

Ustal to, co jest dla ciebie najwazniejsze i co chcesz zalatwic w pierwszej kolejnosci. To bedzie twoj priorytet. Reszta spraw moze

151

BEATA PAWLIKOWSKA

poczekac. Zapomnij o nich, nie przejmuj sie tym, ze istnieja. Beda spokojnie czekac na swoja kolej.Dzieki temu bedziesz mogl cala energie i caly czas poswiecic na to, co jest najwazniejsze. I bardzo szybko zobaczysz efekty swojej pracy.

5. Skoncentruj sie

Cwicz koncentracje. Nie pozwol, zeby mniej wazne rzeczy rozpraszaly twoja uwage. Kiedy zajmujesz sie czyms, co uwazasz za bardzo istotne, nie marnuj swojego czasu i energii na drobiazgi. Nie daj sie porwac zablakanym myslom. Wylacz telefon, nie zagladaj do maila, zgas radio i telewizor.

6. Stawiaj przed soba realne cele

Mysl racjonalnie. Postaw przed soba taki cel, ktory jestes w stanie osiagnac. Zamiast dac sie ponosic wyobrazni i fantazjom, zastanow sie czy to, co sobie zaplanowales, jestes w stanie zrealizowac i w jaki sposob. Jezeli wyznaczysz sobie nierealny cel, to z gory skazujesz sie na porazke. Leniwiec wykorzysta taka sytuacje do tego, zeby powiedziec: "Nic mi sie nigdy nie udaje, jestem do niczego".

W DZUNGLI MILOSCI

Cel musi byc osiagalny, a jego realizacja zalezec tylko od ciebie. Niemadrze jest postanawiac, ze "w tym roku moja mama wyzdrowieje" albo "w tym roku urosne dziesiec centymetrow", bo nie masz na to niestety zadnego wplywu. Takie myslenie jest marzeniem albo zyczeniem, ale nie jest planem, ktory mozna zrealizowac. Jezeli jednak postanowisz, ze od jutra trzy razy w tygodniu poswiecisz pol godziny na nauke jezyka obcego, to wynik tego planu zalezy tylko od twojej konsekwencji i silnej woli.7. Stawiaj przed soba bliskie cele

Nikt nie jest w stanie odgadnac, co sie wydarzy za dwadziescia lat. Do tego czasu moze sie zmienic prawie wszystko. Moze wybuchnac bomba albo pojawic sie cudowny lek na wszystkie choroby. Z jednej strony nie mozna tego zaplanowac, a z drugiej - nie wolno ulegac poczuciu bezradnosci i braku kontroli. Najlepiej w ogole o tym zapomniec i zajac sie tym, na co mozesz miec wplyw.

Dlatego trzeba sobie stawiac bliskie cele, takie, ktore mozna osiagnac w przewidywalnej przyszlosci.

8. Badz ze soba uczciwy

Nie ma sensu zastanawiac sie kim bedziesz za kilkadziesiat lat. Dobrze jest jednak wierzyc w to, ze poprowadzi cie przez zycie twoja dusza - pod warunkiem, ze bedziesz wobec niej uczciwy.

Szukaj wiec we wlasnej duszy odpowiedzi na to, czego najbardziej pragniesz, co jest twoja pasja, co najbardziej chcesz robic. Nie zgadzaj sie na rzeczy, ktore budza twoj wewnetrzny sprzeciw. Pamietaj tez o tym, ze leniwiec stosuje czesto taktyke unikania wysilku, usprawiedliwiajac sie brakiem ochoty. Badz uczciwy w stosunku do samego siebie. Nie oklamuj siebie i nie oszukuj. Odpowiadaj sobie uczciwie na pytania i badz konsekwentny.

BEATA PAWLIKOWSKA

9. Kieruj sie wlasnym rozumemTwoj plan powinien byc naprawde twoim planem. Nie nasladuj innych ludzi, bo kazdy ma wlasna sciezke w zyciu i musi ja samodzielnie odnalezc. Nie decyduj sie na cos tylko dlatego, ze "wszyscy tak robia" albo dlatego, ze to jest najwieksze marzenie twojej najlepszej przyjaciolki, rodzicow czy nauczyciela.

10. Stawiaj przed soba prawdziwe cele

Zapytaj siebie, czego najbardziej chcesz, a potem - dlaczego chcesz wlasnie tego. Sprobuj nazwac konkretnymi slowami to, o czym najbardziej marzysz. Nie to, co lezy na powierzchni, ale to, co kryje sie w glebi twojej duszy.

Kiedy bylam mala dziewczynka mowilam, ze chce zostac aktorka. Kiedy po latach zapytalam siebie, dlaczego wlasciwie aktorka, moja odpowiedz brzmiala: "Bo aktorki sa piekne i podziwiane". Czyli w rzeczywistosci w glebi duszy chcialam byc piekna i podziwiana, a bycie aktorka niekoniecznie bylo do tego potrzebne. Tak naprawde, zamiast mowic "chce zostac aktorka", powinnam byla powiedziec: "chce prowadzic zdrowy i aktywny tryb zycia, zeby byc piekna kobieta i robic madre rzeczy, zeby ludzie mnie podziwiali".

11. Stawiaj przed soba dobre cele

Zlo nigdy nie przynioslo nikomu prawdziwego szczescia. Negatywne emocje potrafia czasami zaslepic, ale nie dadza ukojenia ani poczucia spelnienia.

Cel, ktory przed soba stawiasz musi byc dobry, pozytywny, nie moze nikogo krzywdzic ani byc skierowany przeciwko czemus lub komus - z wyjatkiem twoich wlasnych wad i slabosci J. Ale tez nie przeciwko tobie, tylko przeciwko cechom twojego charakteru.

Twoj cel musi tez wynikac z dobrych intencji. Nie moze miec zrodla w zazdrosci, nienawisci ani checi zemsty.

154

Pamietaj, ze kazda dobra mysl, kazde dobre slowo i dobry czyn to pozytywna energia, ktora bardzo szybko do ciebie wroci i wynagrodzi kazdy wysilek, ktory musisz podjac.12. Badz dla siebie przyjacielem

To jest najwazniejsze ze wszystkiego. To jest podstawa, na ktorej mozna wszystko zbudowac. Od tego musisz zaczac. W ksiazce W dzungli zycia dokladnie opisalam w jaki sposob ja postanowilam to zrobic.

Tylko czlowiek, ktory lubi i szanuje siebie, jest w stanie osiagnac upragniony cel i zaznac spelnienia.

Jestes tak naprawde sam na swiecie. Tylko ty mozesz zrozumiec swoje najglebsze pragnienia, takze te, ktore w tobie drzemia i z ktorych na razie nie zdajesz sobie sprawy. Tylko ty potrafisz znalezc najlepsze rozwiazanie wielu problemow. Tylko ty mozesz dac sobie absolutnie wierna, uczciwa i czysta przyjazn i milosc.

Musisz byc przyjacielem dla siebie. Jezeli czegos w sobie nie lubisz albo uwazasz za zle, postaraj sie to zmienic. Ale nie "za kare", tylko dlatego, ze dbasz o siebie, lubisz siebie i zalezy ci na tym, zebys byl zadowolony. Czlowiek targany sprzecznosciami, strachem i nienawiscia do samego siebie nigdy nie bedzie szczesliwy.

155

BEATA PAWLIKOWSKA

13. Nie opowiadajLeniwca latwo mozna poznac po tym, ze nieustannie opowiada o swoich planach, postanowieniach noworocznych, dietach i innych waznych decyzjach. Mowi co postanowil zmienic, dlaczego i jak sie z tym czuje. Kilka tygodni pozniej opowiada dlaczego przestal juz stosowac diete, znowu zaczal palic papierosy i nie chce sie juz uczyc angielskiego. Bo leniwiec tak naprawde nigdy nie podejmuje glebokiego postanowienia zmiany czegos na stale. On jedynie wyprobowuje rozne opcje, ale kiedy do ich utrzymania potrzebny bedzie jakis wysilek, szybko z nich zrezygnuje. Zawsze przeciez mozna podjac inne decyzje "na cale zycie", prawda? A potem znow je zmienic.

Skoncentruj sie na swoich czynach. Na tym co robisz, w jaki sposob to robisz i po co. Nie opowiadaj wszystkim dookola, jakie podjales decyzje i czemu maja one sluzyc. Nie potrafie tego wytlumaczyc, ale zawsze odnosze wrazenie, ze kiedy duzo sie mowi sie o jakims zamierzeniu, ono samo jakby zaczyna blednac i tracic swoja moc.

Zreszta opowiadanie wielu ludziom o swoich zamiarach tak naprawde nie przybliza cie do celu, lecz zuzywa energie i czas, ktore moglbys poswiecic na zrobienie czegos konstruktywnego.

Rozdzial 18

Jak zostac wojownikiem

alozmy, ze nie jestes wojownikiem i ze znajdujesz sie wlasnie w fazie smutnego uzalania sie nad swoim losem. Czujesz sie kruchy wewnetrznie, nieodporny na zle informacje, spodziewasz sie, ze moze sie zdarzyc cos strasznego, boisz sie, ze stracisz to co jest dla ciebie najdrozsze albo czlowieka, bez ktorego nie wyobrazasz sobie dalszego zycia. Chce ci sie plakac, a kiedy jedziesz samochodem przez miasto myslisz czasem, ze przeciez latwo moglbys ze soba skonczyc, bo to wszystko nie ma sensu.Kompletnie nie wiesz co zrobic, zeby sobie polepszyc nastroj. Funkcjonujesz przez duza czesc dnia na zasadzie robota, ktory realizuje postawione przed nim zadania, czasem nawet jestes w stanie odnalezc w tym troche radosci, ale potem wracasz do domu i jest zle.

Jestes smutna. Nic ci sie nie chce. Ptaki cwierkajace za oknem wydaja ci sie abstrakcja. Slonce swieci, bo musi. W telewizji jak zwykle same przygnebiajace wiadomosci. Politycy skacza sobie do oczu, ale nic z tego nie wynika. We Wroclawiu trzyletnie dziecko wypadlo z okna razem z futryna i nie dalo sie go uratowac. Tragedia. Wszedzie dzieje sie cos zlego.

157

BEATA PAWLIKOWSKA

Szukasz jakiegos sposobu, zeby poczuc sie lepiej. Ale nic ci sie wlasciwie nie chce. Czytanie ksiazki - zbyt nuzace. Wyjscie na spacer - zbyt meczace. Pojscie do kina - za dlugie. Moze zjesz kawalek czekolady? Tak, ale na jednym kawalku sie nie skonczy. Zjesz pol tabliczki i bedziesz sie czula jeszcze gorzej, bo do tego wszystkiego dojda jeszcze wyrzuty sumienia i lek, ze przytyjesz. No i klops.Trzeba wziac tego klopsa i przerobic go na roze.

Ale jak?

Przeciez nie masz na nic sily i nic ci sie nie chce. Ale moze jest jakis tajemny sposob, ktory szybko pozwala poczuc sie lepiej?

Niektorzy pija wtedy kieliszek wina albo inny alkohol. To na chwile moze poprawic nastroj, ale jesli bedziesz sobie w ten sposob czesciej polepszala samopoczucie, to sie uzaleznisz, a twoja umeczona dusza utonie. Przestanie czuc smutek, ale nie bedzie tez w stanie czuc radosci ani innych szczerych emocji, poniewaz bedzie otumaniona alkoholem.

Sa tacy, ktorzy stosuja jeszcze inne chemiczne srodki. Nie daj sie namowic. Kazdy taki srodek wprowadzony do twojego ciala grozi tym, ze twoj organizm albo psychika sie od tego uzaleznia, a uzaleznienie polega na tym, ze wciaga czlowieka wbrew jego woli i strasznie trudno sie od niego uwolnic.

Zalozmy wiec, ze nie chcesz stosowac zadnych dopalaczy. Nie chcesz wina, piwa, koniaku ani innego alkoholu, nie chcesz tabletek, narkotykow, skretow ani podobnej scierny.

Ale chcesz zyc lepiej, cieszyc sie zyciem. Nie chcesz czuc tego obezwladniajacego smutku i samotnosci. Nie chcesz sie czuc jak smiec na chodniku swiata.

W takim razie jest tylko jedno wyjscie. Musisz wzmocnic swoja dusze.

Bo caly ten beznadziejny smutek, poczucie bezsensu i zagubienia, strach przed samotnoscia i zmeczenie zyciem wynika tylko z tego, ze brakuje ci wewnetrznej sily i umiejetnosci, zeby z niej korzystac.

158

Co to jest ta wewnetrzna sila i do czego sluzy?To jest sila wlasnego charakteru, ktora pozwala oswoic swiat, zrozumiec samego siebie i odnalezc w dzungli zycia wlasna dobra, szczesliwa droge.

Wewnetrzna sila umozliwia zle rzeczy zamieniac na dobre, realizowac swoje plany, spelniac marzenia i panowac nad swoim zyciem.

Jak osiagnac wewnetrzna sile?

Tak samo jak w tradycyjnej silowni, gdzie rozwija sie miesnie - treningiem i cwiczeniami. Jak dokladnie wyglada taka "wewnetrzna silownia" pisze w nastepnych rozdzialach.

Najwazniejsze jest to, ze twoja wewnetrzna kruchosc, smutek, samotnosc, lek i niepokoj nie znikna bez pracy nad soba. Wszystkie te uczucia beda wracaly jak bumerang w najmniej oczekiwanych chwilach. Bedziesz wtedy plakac, dzwonic do przyjaciolek, pisac teskne listy i marzyc o tym, ze zjawi sie ktos, kto da ci wsparcie i zapewni poczucie bezpieczenstwa.

I tu sie mylisz. Nikt nie jest w stanie zbudowac twojej sily wewnetrznej. Mozesz to zrobic tylko ty sama.

159

Rozdzial 19

Wojownik i leniwiec - dwa przyklady

yjmujesz ze skrzynki na listy wezwanie na posterunek policji. Zastanawiasz sie o co moze chodzic. Byc moze auto-radar zlapal cie na przekroczeniu predkosci, byc moze ktos odkryl cos z twojej niezbyt chlubnej przeszlosci, moze ktos doniosl, ze nie zebralas odchodow swojego psa z trawnika albo nieslusznie wytknal ci wyrzucanie niedopalkow przez okno.

LENIWIEC

Czuje przerazenie i panicznie probuje sobie przypomniec, gdzie i kiedy zlamal prawo, gdzie stal ukryty radar albo kto z sasiadow podkablowal.Nie ma ochoty ani sily zmierzyc sie z problemem, ktory prawdopodobnie czeka w tej zamknietej kopercie.

Ma swiadomosc tego, ze jesli cos zle zrobil, bedzie musial poniesc tego konsekwencje, ale mysli, ze jesli odwlecze to w czasie, moze uda mu sie od tego wymigac.

Poza tym ma ogolne wrazenie, ze swiat ciagle go przesladuje, wiec wydaje mu sie, ze najbardziej skuteczna metoda radzenia sobie w tej sytuacji bedzie udawanie, ze o niczym sie nie wie.

160

Zachowuje sie jak dziecko, ktore zbilo wazon i udaje, ze nic sie nie stalo, dopoki rodzice o tym nie wiedza i dopoki nie ma pewnosci, ze beda sie gniewac.Najchetniej wrzucilby list do kosza ze smieciami albo pod plot, zeby wygladalo, ze listonosz go zgubil.

Jesli zanosi go do domu, to rzuca gdzies na bok, zeby "nie psul nastroju".

Moze sie zdarzyc, ze wlozy go do szuflady, zeby nie klul w oczy swoim widokiem i na wiele tygodni o nim zapomni.

Bedzie pytal znajomych, czy zdarzylo im sie cos podobnego i czy znaja sposob na to, zeby sie wymigac od odpowiedzialnosci.

SKUTEK:

Leniwiec swoim zachowaniem maksymalnie przedluza sobie stres zwiazany z listem, bo zamiast od razu odwaznie sprawdzic co jest w srodku, wyobraza sobie najgorsze scenariusze.

Leniwiec traci duzo czasu na narzekanie, opowiadanie znajomym o tym jakiego ma pecha, wypytywanie, jak mozna sobie "poradzic" w tej sytuacji, poszukiwanie sposobow unikniecia kary czy mandatu.

Takim zachowaniem i sposobem myslenia sam tworzy w sobie przekonanie o tym, ze swiat jest podly i sprzysiagl sie przeciwko niemu.

161

WOJOWNIK

Nie czuje porazajacego strachu.Rozumie, ze kazdy czyn pociaga za soba konsekwencje oraz to, ze unikanie albo odkladanie w czasie konsekwencji nie sprawi, ze one znikna.

Nie jest idealem, byc moze cos przeskrobal, a wiec jest oczywiste, ze trzeba za to zaplacic i poniesc konsekwencje.

Nie boi sie otworzyc listu i sprawdzic o co chodzi.

Jak najszybciej stara sie wyjasnic w czym rzecz i zalatwic sprawe do konca.

SKUTEK:

Wojownik bedzie sie staral rozwiazac swoj problem najszybciej jak to mozliwe, dzieki czemu zaoszczedzi duzo czasu i nerwow.

Wyciagnie tez nauczke na przyszlosc i bedzie sie staral nie popelniac podobnych bledow - chocby po to, zeby uniknac w przyszlosci dostawania takich listow i koniecznosci zalatwiania spraw z nimi zwiazanych.

162

W DZUNGLI MILOSCI

Szef przychodzi do miejsca, ktore zajmujesz razem z innymi pracownikami. Stara sie byc mily, ale widac, ze ma cos wazniejszego na glowie i ze myslami jest raczej daleko stad. Rozmowa schodzi na aktualna sytuacje w waszej firmie i wtedy nagle szef ozywia sie i mowi, ze "gdyby wszyscy uczciwie wypelniali swoje obowiazki i nie spozniali sie do pracy, wyniki firmy bylyby znacznie lepsze". I patrzy wtedy prosto na ciebie. Po czym wychodzi.

LENIWIEC

Kolana mu miekna ze strachu i jednoczesnie czuje wscieklosc.Jak ktos mogl tak go upokorzyc? Na usta cisna mu sie najbardziej obrazliwe i wulgarne slowa, ktore najchetniej wykrzyczalby z siebie, ale nie moze tego oczywiscie zrobic w obecnosci szefa ani zbyt szybko, zeby odchodzacy szef go nie uslyszal. Poza tym nie wiadomo czy ktorys z kolegow nie jest donosicielem.

Razem ze wsciekloscia pojawia sie bezmiar goryczy i leniwiec czuje sie jak smiec. Nikomu niepotrzebny, pomiatany, spychany do rynsztoka. Tylko dzieki sile woli jeszcze funkcjonuje jak normalny czlowiek. W przeciwnym razie dawno by juz zwariowal.

A moze pojsc, rzucic papiery na stol i powiedziec wreszcie cala prawde - jakim ten szef jest oslizglym plazem, arogantem, sukinsynem, a w dodatku wcale nie zna sie na tym, co robi. Kazdy na jego miejscu bylby lepszy.

Po chwili wscieklosc nieco slabnie, zdrowy rozsadek bierze gore. Nie, nie mozna pojsc i wykrzyczec mu co sie naprawde o nim mysli. Jest wprawdzie gownianym szefem, ale trzeba zachowac pozory.

W czasie nastepnych dni leniwiec i szef zachowuja sie tak, jakby nic sie nie stalo. Nie sa serdeczni, ale utrzymuja grzeczny dystans i wymieniaja uprzejme "dzien dobry".

163

WOJOWNIK

Jest niemile zaskoczony atakiem na swoja osobe, ale nie czuje wscieklosci i nie ma ochoty rzucic w wychodzacego szefa czyms ciezkim.Realnie patrzac jeden pracownik nie moze znaczaco wplywac na wyniki calej firmy - chyba ze jest jej menedzerem.

Poza tym wojownik ma swiadomosc tego, ze nie jest zlym pracownikiem. Stara sie nie spozniac, na czas wypelniac zobowiazania i rozwijac swoje umiejetnosci.

Byc moze zarzut szefa byl tylko nietrafionym zartem. W takim razie wystarczy go po prostu zignorowac, nie marnujac energii ani czasu na rozmyslanie o tym co sie stalo ani czy bylo to bardzo nieprzyjemne.

164

W DZUNGLI MILOSCI

Jesli wojownik uzna, ze zarzut brzmial powaznie, usiadzie do swojego komputera i napisze w uprzejmym tonie maila do szefa z prosba o krotka rozmowe. Potem pojdzie na wyznaczone spotkanie, zeby wyjasnic sytuacje.Nie czuje agresji, niepokoju ani strachu, lecz raczej zaciekawienie faktem czy ktos rzeczywiscie uwaza, ze jest zlym pracownikiem i obniza wartosc calej firmy.

Agresja wynikalaby z niskiego poczucia wlasnej wartosci.

Niepokoj z przekonania, ze swiat ciagle probuje go skrzywdzic.

Strach bralby sie z lenistwa i zaniedbywania obowiazkow w pracy.

A takie uczucia sa przeciez wojownikowi obce.

165

Rozdzial 20

Wewnetrzna silownia

a sytuacje, ktore wydaja sie bez wyjscia. Smutek tez czasem wydaje sie nie miec konca ani dna, a pograzanie sie w nim jest jak wedrowka przez cmentarz. Zniechecenie, rozczarowanie, brak sil... Bezradne szukanie wsparcia i pomocy. Chec ucieczki przed calym swiatem. Wielkie krople lez na policzkach. Swiat jest podly. Wszystko jest bez sensu.Zaraz. Wszystko jest bez sensu?

Co jest bez sensu? Niebo jest bez sensu? Ogrzewanie w domach jest bez sensu? Taksowki sa bez sensu? Internet jest bez sensu? Twoj ulubiony serial w telewizji tez jest bez sensu?

Przyznasz, ze troche sensu w tym wszystkim jest.

Nawet w tobie samej jest tez cos, co mozna uznac za fajne, prawda?

Niestety, w chwilach przygnebiajacego smutku o tych wszystkich dobrych stronach po prostu sie nie pamieta, bo czlowiek jest wtedy jak soczewka, ktora skupia swoja uwage wylacznie na tym, co jest zle, brzydkie i denerwujace.

169

A gdyby istnialo takie urzadzenie, ktore w chwilach zalamania potrafiloby utrzymywac te wewnetrzna soczewke na dobrych stronach zycia?... Wystarczyloby tylko nalozyc je na glowe i od razu mysli jak strumien poszybowalyby ze smutnej strony na wesola. Chcialabys miec takie urzadzenie?Ono istnieje. I jest juz zamontowane w tobie, wystarczy tylko nauczyc sie go uzywac. To jest wlasnie wewnetrzna sila, ktora mozna w sobie odnalezc i wycwiczyc.

Niedawno zostalam zaproszona na spotkanie autorskie. Mialo to byc pierwsze spotkanie z czytelnikami po dlugiej przerwie. Poprzedni rok spedzilam glownie w podrozach, a kiedy na krotko wracalam do Polski, wyjezdzalam do Krakowa nagrywac nowe odcinki programu "Podroze z zartem". Pozostaly czas poswiecalam na przygotowywanie audycji do Radia ZET, pisanie felietonow, reportazy i inne biezace sprawy.

Kiedy jak zwykle w maju ukazala sie moja najnowsza ksiazka, zdecydowalam sie przyjac zaproszenie na uroczyste spotkanie autorskie. Mialo sie rozpoczac o osiemnastej w centrum Warszawy.

170

W DZUNGLI MILOSCI

Wiedzialam, ze po poludniu w miescie ulice moga byc zakorkowane, wiec choc zwykle przejechanie tej trasy zabiera mi okolo pol godziny, postanowilam wyjsc z domu godzine wczesniej. Zamowilam taksowke na piata.Byl chlodny, majowy dzien. Niebo calkowicie przykryte ciezkimi chmurami, z ktorych siapil deszcz. Na termometrze bylo nie wiecej niz trzynascie stopni.

Wyszlam punktualnie przed dom. Cisza. Ulica, przy ktorej mieszkam jest wprawdzie cicha i spokojna, ale tamtego dnia wydawala sie kompletnie opuszczona. Zaden sasiad nie spacerowal z psem, nie bawily sie zadne dzieci, nawet ptaki sie pochowaly, tak jakby stracily ochote do spiewu. Pomyslalam, ze to troche dziwne, ale coz. W czasie deszczu tak czasem bywa.

A gdzie jest moja taksowka?...

Rozejrzalam sie na wszystkie strony. Wytezylam sluch, zeby w szemrajacym po dachach deszczu uslyszec mruczenie silnika zblizajacego sie samochodu, ale cisza panowala tak pelna i glucha, jakby swiat zasnal. Piec po piatej. Zimno. Pada deszcz. Ja stoje na dworze w minispodniczce i lekkim plaszczu, czujac jak moja starannie ulozona fryzura osiada od wilgoci i deszczu. Kiedy zamawialam taksowke uprzedzalam, zeby przekazano moje zgloszenie odpowiednio wczesnie, bo byla to pora najwiekszego korka na ulicach biegnacych na poludnie Warszawy, czyli wlasnie w strone mojego domu.

Taksowka nie przyjezdza. Ja marzne. Spoznie sie na spotkanie autorskie, co jest nieuprzejme i oznacza brak szacunku dla ludzi, ktorzy beda tam na mnie czekali.

Rozejrzalam sie jeszcze raz. Bez zmian. Deszcz. Zimno. Pusto.

Poczulam, ze ogarnia mnie zlosc. Tak jak zdarza sie czasem, gdy na bezchmurnym niebie swieci wesole slonce, ktore pol godziny pozniej zostaje niespodziewanie zgaszone przez deszczowe chmury.

171

BEATA PAWLIKOWSKA

Tak i ja wlasnie zostalam zgaszona. Czulam gniew, stres i wscieklosc. Pietnascie po piatej, taksowki wciaz nie ma. Mokre wlosy lepia mi sie do twarzy, chlodny wiatr hula po moich prawie nagich nogach.I moglam wtedy latwo sie zatracic. Wkurzyc sie na calosc, zadzwonic do korporacji taksowkowej z awantura, zadzwonic do organizatora spotkania autorskiego i powiedziec, ze mam to w nosie, zestresowac sie jeszcze bardziej i dostac ataku serca.

Ale ja w pewnej chwili uslyszalam w swojej glowie dzwonek.

-Czego ty chcesz? - powiedzialam do siebie na glos, co na

pustej ulicy zabrzmialo jak prawdziwe wyzwanie na pojedynek.

-Czemu jestes taka zla?

Poslusznie natychmiast sobie odpowiedzialam:

-Czuje gniew, bo spoznia sie taksowka, ktora powinna byc

punktualnie. Stres, bo boje sie, ze sie spoznie i bede musiala sie

tlumaczyc. Wscieklosc, bo stoje w tym zimnym deszczu zupelnie

bezradna i nic nie moge zrobic, tylko czekac.

I sama zaczelam sie z tego smiac. Przeciez to moja wina!

Gniew? A kto powiedzial, ze taksowka zawsze musi byc punktualna? Kierowca to tylko czlowiek, ktory czasami nie jest w stanie precyzyjnie przewidziec ile czasu zajmie mu dojazd na miejsce. W dodatku kiedy w Warszawie zaczyna padac deszcz, to kierowcy wariuja i korki robia sie dwa razy wieksze niz zazwyczaj.

Prawdziwy problem zaczalby sie wtedy, gdyby w Polsce wybuchla bomba atomowa i w ogole nie byloby taksowek, nikt nie organizowalby spotkan autorskich i nie wydawalby zadnych ksiazek. Wtedy moglabym sie martwic, ze "jest zle".

Stres? A co takiego sie stanie, jezeli sie spoznie? Ludzie uciekna? Dostane mandat albo nagane? Swiat peknie z zalu po spotkaniu, ktore nie zaczelo sie z japonska punktualnoscia? Nic z tych rzeczy. To nie jest sprawa zycia i smierci. Jezeli spoznie sie na spotkanie

172

autorskie, to rzeczywiscie nie bedzie mile, ale wystarczy usmiechnac sie i szczerze przeprosic. Poza tym to spoznienie nie wynika z mojego lenistwa ani lekcewazenia, nie jest wiec realnie moja wina, nie ma wiec absolutnie zadnego powodu, zeby tak bardzo sie tym martwic i przejmowac.Wscieklosc? Ze stoje bezradna w deszczu i musze czekac? A coz to takiego strasznego? Nie mozna miec kontroli nad wszystkim, co sie dzieje i od razu najlepiej jest przyjac takie zalozenie, ze wiele moze sie zdarzyc i co najmniej polowa z tych zdarzen bedzie niezalezna od mojej woli. Bezradna? Bo stoisz na wlasnych nogach przed wlasnym domem, masz zdrowe oczy, uszy i serce, ktore bije poslusznie zgodnie z norma?

-Czys ty oszalala? - zapytalam sama siebie i zaczelam sie

smiac.

Na murku obok zobaczylam liscie powoju wspinajacego sie do balkonu na pierwszym pietrze. Na swiezo umytych przez deszcz, czystych, zielonych lisciach siedzialy male robaczki zajete wlasnym zyciem. Pajak na czarnych nozkach wedrowal przed siebie przedzierajac sie przez krople wody.

-Rety - pomyslalam - ale swiat jest piekny...

173

BEATA PAWLIKOWSKA

No coz, pewnie troche sie spoznie, ale moze bede mogla wynagrodzic to czytelnikom, zostajac troche dluzej. Taksowkarz chyba utknal w korku i tez pewnie strasznie sie stresuje, ze klient - czyli ja - bedzie niezadowolony i nawtyka mu roznych przykrosci. A ja sobie spokojnie stoje pod domem, w ktorym bardzo lubie mieszkac, w ubraniu, ktore fajnie na mnie wyglada, w lekkim makijazu, ktory nauczylam sie robic od profesjonalistow w telewizji. I jade na premiere mojej najnowszej ksiazki! To wspaniale, ze moge napisac kolejna ksiazke, ktora wydaje wielkim nakladem pracy, sil i srodkow najbardziej prestizowe wydawnictwo w Polsce.I w tej samej chwili uslyszalam warczenie motoru. Podjechala taksowka. Bylo dwadziescia po piatej.

-Dzien dobry - powiedzialam z usmiechem, otwierajac drzwi.

Taksowkarz usmiechnal sie do mnie z radoscia i wyrazna ulga.

-Przepraszam - powiedzial - wyjatkowo dzisiaj jest ciasno na Pulawskiej.

-Wiem - odrzeklam, nie przestajac sie usmiechac. - Mam spotkanie o szostej, mamy jeszcze szanse zdazyc.

Nie zdazylismy. Korek tamtego dnia byl wyjatkowo wielki. Dotarlam na miejsce dwadziescia po szostej, czyli zdazylabym na czas, gdyby taksowka przyjechala punktualnie. Ale wcale sie tym nie przejmowalam. Sala byla juz pelna ludzi. Weszlam na scene, usmiechnelam sie i przeprosilam, wyjasniajac co sie stalo. Potem zaczelo sie spotkanie autorskie, a ja calkiem zapomnialam o czasie, opowiadajac o tym jak wyglada dzungla, czym pachnie, dlaczego jest piekna i w jaki sposob bywa niebezpieczna. Widownia smiala sie razem ze mna, kiedy czytalam fragment o mydle, ktore patrzylo na mnie czarnymi oczkami i glosno kumkalo.

Bylam szczesliwa.

174

W DZUNGLI MILOSCI

Najbardziej szczesliwa bylam dlatego, ze w pore udalo mi sie zatrzymac swoje wlasne glupie myslenie i przelaczyc je na pozytywna strone.Trening w silowni duszy polega na tym, zeby nie dac sie poniesc negatywnym emocjom.

Bo to wlasnie zle mysli i negatywne uczucia psuja twoj swiat.

Swiat sam w sobie nie podly. Podle bywa tylko czasem myslenie o nim. I w tym wlasnie lezy sedno pracy nad soba i sens bycia wojownikiem.

Wojownik nie jest czlowiekiem o ponadnaturalnych zdolnosciach, ktoremu nie zdarzaja sie przykre rzeczy.

Wojownik to taki czlowiek, ktory nie utonie we wlasnych zlych emocjach, ale pokona je sila woli i odsunie od siebie. To pozwoli mu czerpac sile i radosc z tego wszystkiego, co jest na swiecie dobre i pozytywne.

Zamiast burzyc, plakac nad ruinami, wsciekac sie, zazdroscic, stresowac i tupac nogami z bezsilnosci, wojownik bedzie budowal. Wlasne marzenia, wewnetrzna sile, szczesliwy zwiazek i zycie.

Rozdzial 21

Wewnetrzna silownia - bezsilnosc

ycie wymaga od nas tego, zebysmy byli odpowiedzialni, dobrze wypelniali swoje obowiazki, wlasciwie planowali zadania. Czasami wypelnienie tych podstawowych zalozen wymaga wielkiej sily, koncentracji i umiejetnosci przewidywania. I czasem zdarza sie cos takiego, czego nie sposob bylo przewidziec i co przewraca do gory nogami wszystko, co czlowiek zdazyl z takim poswieceniem przygotowac.W filmie Pozegnanie z Afryka glowna bohaterka jest Karen Blixen, ktora opowiada o swoim zyciu pelnym przygod, niepewnosci, kataklizmow i szczescia. Wyszla za maz za dunskiego barona, z ktorym postanowili przeprowadzic sie do Afryki. Szybko odkryla, ze nie moze polegac na mezu i zrozumiala, ze tak naprawde nigdy nie bylo miedzy nimi niczego takiego, na czym mozna by zbudowac wspolna przyszlosc. Pewnego dnia spotkala mysliwego. Byl przeciwienstwem jej meza - opalony, silny, tajemniczy. Zakochali sie w sobie.

Karen musiala sama zbudowac swoje zycie w Afryce. Nauczyla sie nowego zawodu, zalozyla plantacje kawy, musiala dogladac upraw, dbac o plony i ludzi, ktorzy dla niej pracowali. Byla silna

176

W DZUNGLI MILOSCI

i samodzielna. Wiedziala, ze nie ma nikogo, kto moglby jej pomoc. Dunski baron bawil sie w miescie i nigdy jej nie kochal. Zakochany w niej mysliwy wcale nie mial zamiaru zamieszkac z nia na stale i zabrac sie do uprawiania kawy. Co pewien czas wyruszal na wiele tygodni do buszu i nigdy nie wiedziala kiedy moze spodziewac sie go z powrotem.Karen pogodzila sie z mysla, ze jest na swiecie wlasciwie sama i jezeli nie zorganizuje sobie zycia i pracy, to nikt za nia ani dla niej tego nie zrobi.

Nauczyla sie panowac nad wlasna samotnoscia i tesknota, nad zmeczeniem w czasie dlugich dni pracy w polu, nad ksiegowoscia i problemami finansowymi, nad zaopatrzeniem i organizacja, nad robotnikami i wszystkimi innymi aspektami prowadzenia plantacji.

Dobrze sobie radzila.

BEATA PAWLIKOWSKA

Popelnila tylko jeden blad. Dala sie poniesc zludnemu wrazeniu, ze jezeli bedzie miala kontrole nad wszystkim w swoim zyciu, to osiagnie w ten sposob poczucie bezpieczenstwa.Bez namyslu zalozyla, ze skoro umiejetnosc sprawowania kontroli nad wlasnymi emocjami i nad ludzmi zatrudnionymi na farmie przynosi tak rewelacyjne efekty, to wystarczy miec wladze nad innymi sferami zycia, zeby byc szczesliwa.

I wtedy stracila wszystko.

Po rewelacyjnych zbiorach kawy plony umieszczono w specjalnych suszarniach. Wydawalo sie, ze naprawde wszystko nastepuje zgodnie z tym, co sobie zaplanowala. Wzmozona praca na plantacji przyniosla spodziewane efekty. Wystarczy jeszcze tylko wynegocjowac odpowiednio wysokie ceny za kawe i przekonac mysliwego, zeby przestal biegac z bronia po sawannie i zadeklarowal jakie sa jego zamiary, a nastepnie wymoc na nim konsekwentne dotrzymanie slowa. W ten sposob zycie Karen zostanie uporzadkowane, a ona bedzie mogla wreszcie pozbyc sie wiecznej niepewnosci i niepokoju o przyszlosc.

Pewnej nocy, kiedy z nadzieja snila o tym, ze wkrotce zdobedzie wreszcie poczucie calkowitej kontroli nad swoim zyciem, w magazynach kawy wybuchl pozar. Splonelo wszystko, co miala. Mysliwy nie chcial skladac zadnych deklaracji ani zmieniac trybu zycia. Nie rozumial czego Karen od niego zada.

A ona poczula, ze wszystko nagle wymyka sie jej spod kontroli, ogarnelo ja poczucie ogromnej, potwornej, beznadziejnej bezsilnosci. Poczula, ze stracila wszystko. I ze nie ma szans na odbudowanie swojego zycia i zaznanie ukojenia, ktorego tak bardzo potrzebowala.

Zgubila ja zbytnia pewnosc siebie i pewien rodzaj pychy, ktory pozwolil jej myslec, ze moze miec kontrole nad wszystkim.

178

Poczucie bezsilnosci w zyciu jest konsekwencja takiego wlasnie myslenia.Bezsilny czuje sie ten, kto w swojej pyszalkowatosci zalozyl, ze moze miec wplyw na rzeczy, ktore kompletnie od niego nie zaleza.

Ja czulam bezsilna zlosc czekajac w zimnym deszczu na spozniajaca sie taksowke. Chcialam, zeby bylo tak, jak sobie zaplanowalam: wyjde punktualnie z domu, wsiade do taksowki i dojade na czas na wazne spotkanie. Ale swiat nie musi spelniac moich zyczen. Nikt nigdy nie dal mi gwarancji na to, ze jesli sobie cos zaplanuje, to uda mi sie to zrealizowac. Przeciwnie - zycie polega wlasnie na tym, zeby umiec sie odnalezc wsrod nieustannie zmieniajacych sie zdarzen. To ze ja czegos "chce", wcale nie oznacza, ze caly swiat dostosuje sie do tego.

Moj znajomy maturzysta czul sie bezsilny i skrzywdzony, kiedy na egzaminie ustnym wylosowal pytanie, do ktorego nikt go nie przygotowal. Ale czy ktokolwiek kiedykolwiek potrafi komukolwiek dac gwarancje na to, ze podczas matury trafi na pytanie, na ktore zna odpowiedz?

179

BEATA PAWLIKOWSKA

Obiektywnie i realnie patrzac - nie mozna miec kontroli nad wszystkim. Podczas najbardziej upalnego lata akurat w dniu twojego slubu moze zaczac lac deszcz. Twoj ukochany niespodziewanie moze zapragnac od ciebie odejsc. W dniu ubiegania sie o nowa prace mozesz dostac ohydnej opryszczki. Przed najwazniejszym wystapieniem podczas dorocznej konferencji ktos moze zgubic twoje przemowienie. Twoj samochod moze sie zepsuc w srodku bezludnego pustkowia.Musisz nauczyc sie rozrozniac rzeczy, na ktore masz wplyw od takich, ktore sa poza twoja kontrola.

Zrodlem szczescia w zyciu jest rozwijanie swojej wewnetrznej sily, dzieki ktorej mozesz zmieniac na lepsze to wszystko, na co masz wplyw.

Zrodlem bezsilnej wscieklosci jest zakladanie, ze zmienisz to, co jest poza twoja kontrola.

Nie masz kontroli nad tym, co mysli i robi twoj maz albo narzeczony. Byc moze postanowi od ciebie odejsc albo znajdzie sobie wkurzajace hobby. Byc moze jest leniwy i nie pomaga ci w sprawach domowych. Byc moze ma chore serce i nie chce brac lekow, ktore przepisal mu lekarz.

W DZUNGLI MILOSCI

Masz wplyw na to, jak sama zachowujesz sie wobec niego. Jezeli uwazasz, ze jest nieodpowiedzialnym facetem, to albo zaakceptuj ten fakt i naucz sie z nim zyc, albo zdecyduj, ze nie mozesz tego zaakceptowac i w zwiazku z tym musisz sie z nim rozstac.Nie masz kontroli nad tym, jaki refleks i wyobraznie maja inni kierowcy na szosie. Byc moze ktos zajedzie ci droge, zapomni o wlaczeniu swiatel albo bedzie probowal wymijac na trzeciego.

Masz wplyw na to, jak zareagujesz na takie zachowanie i czy pozwolisz, zeby to zepsulo ci dobry nastroj na reszte dnia. Nie wsciekaj sie na chamskich kierowcow. Skoncentruj sie na tym, zeby uniknac niebezpieczenstwa i przyjmij do wiadomosci fakt, ze glupi ludzie istnieja na swiecie i czesto bedziesz musiala sie z nimi spotykac. Ale przeciez to nie jest koniec swiata i dopoki zyjesz, mozesz starac sie dbac o to, zeby dobrze z tym sie czuc.

Nie masz kontroli nad tym, czy ludzie, z ktorymi wspolpracujesz, beda sumiennie, uczciwie i z pasja podchodzili do swoich obowiazkow, czy wloza w ich wykonanie troche serca i czy beda starali sie zrobic to najlepiej jak potrafia.

Nie mozna oczekiwac od nikogo, ze "powinien" byc uczciwy, dobrze pracowac, byc punktualny albo ze powinno mu zalezec na tym, co robi. Zalozenie, ze ktos "powinien" byc jakis albo cos robic istnieje tylko w twojej glowie. Chcialabys miec odpowiedzialnych, madrych i uczciwych partnerow w zyciu, pracy i milosci. Ale jezeli tacy nie sa, to nie ma sensu miotac sie w bezsilnej wscieklosci.

Spojrz na to z innej strony. Znajdz zalety tej sytuacji - chocby to, ze masz prace i mozesz w niej realizowac to, na czym ci zalezy. Jestes pomyslowa i kreatywna, nie mozesz wprawdzie liczyc na tworcza pomoc, ale przynajmniej nikt ci nie przeszkadza.

Przyjmij do wiadomosci, ze niektorzy ludzie nie lubia pracowac i beda zawsze jak ognia unikali dodatkowego wysilku. Nie marnuj

181

energii na zlosc, awantury, lzy bezsilnosci. Skoncentruj sie na tym, co jest dla ciebie najwazniejsze. Odsun destrukcyjne emocje i mysli. Nie zmienisz niektorych ludzkich zachowan. Nie ma sensu wsciekac sie na to, ze ktos jest leniwy, glupi, nieodpowiedzialny czy niekompetentny. Poswiec swoj czas i energie na zrobienie czegos, co jest dla ciebie wazne, na realizowanie swojego celu.Jezeli czujesz sie bezsilna, to znaczy, ze prawdopodobnie probowalas przejac kontrole nad czyms, co jest absolutnie poza twoim zasiegiem. To bez sensu - zmarnujesz tylko energie, ktora moglas konstruktywnie poswiecic na cos, co jest dla ciebie wazne.

Jesli czujesz bezsilna zlosc, sprobuj takich cwiczen w swojej wewnetrznej silowni:

1. Wyobraz sobie mozliwie najgorsza sytuacje, ktora moglaby sie zdarzyc w podobnych okolicznosciach.

Przeciez moglabys stracic znacznie wiecej, moglabys sie okazac fizycznie niezdolna do dalszej pracy, w Polsce moglyby zaczac szalec cyklony i trzesienia ziemi, ktore zamienilyby twoj dom w ruine.

182

W DZUNGLI MILOSCI

Moglaby wybuchnac wojna, moglabys odkryc w sobie chorobe, mogloby sie okazac, ze bank zgubil wszystkie twoje oszczednosci.W zyciu zdarzaja sie czasem tragedie, ktorych nie mozna naprawic ani odwrocic.

Nie przesadzaj wiec ze zloscia na cos lub na kogos, kto nie zachowal sie zgodnie z twoimi oczekiwaniami.

Realnie patrzac, mozesz miec oczekiwania wylacznie wobec samej siebie. Inni ludzie sa poza twoja kontrola i poza twoja wladza. I to sie nie zmieni.

2. Odszukaj wszystkie dobre strony sytuacji, w ktorej sie znalazlas.

Nie pozwol sobie na wsciekle prychniecie, ze "nie ma w tym niczego dobrego", tylko przenies soczewke swoich mysli z negatywnego rozpamietywania przyczyn bezsilnej zlosci na odnalezienie w tej trudnej sytuacji jakichs pozytywow. Na pewno tam sa.

Przypomnij sobie jak w przeszlosci cos najpierw budzilo twoja wscieklosc, a po pewnym czasie przyznawalas, ze w koncu okazalo sie to nie byc tak bardzo zle.

Wyprzedz te sytuacje. Nie czekaj az po pewnym czasie przyjdzie refleksja i opamietanie. Juz teraz przywolaj je do siebie. Jesli pocwiczysz sile woli, na pewno ci sie uda.

3. Powstrzymaj naplywajace zle emocje.

Nie pozwol, zeby zawladnela toba slepa wscieklosc, ktora odbiera rozum. Pamietaj, ze negatywne emocje to zla energia, ktora nie tylko odbiera sile, ale z czasem kumuluje sie tez w organizmie i atakuje narzady wewnetrzne, wywolujac choroby.

Jak je powstrzymac? Zwyczajnie. Zamknij oczy i skoncentruj sie na tym, zeby nie pozwolic zlym emocjom na zawladniecie twoim umyslem. W koncu jezeli masz potrzebe kontrolowania czegokolwiek i kogokolwiek w twoim swiecie, to przede wszystkim powinnas umiec kontrolowac sama siebie.

183

Rozdzial 22

Wewnetrzna silownia - zlosc

losc to zabawne uczucie. Przychodzi znienacka i najczesciej z kompletnie nieracjonalnych powodow. Zaskoczony czyms czlowiek najczesciej reaguje zloscia, a co najdziwniejsze, zwykle jest to zlosc nieskierowana przeciwko nikomu ani niczemu konkretnemu.To jest chyba jedna z najwiekszych roznic miedzy cywilizacja bialych ludzi w miescie a plemionami Indian w dzungli amazonskiej.

Co robi czlowiek, kiedy z rak wypadnie mu kubek z kawa? Przeklina i jest natychmiast zly. Ale wlasciwie na co albo na kogo? Nie wscieka sie na samego siebie ani na kawe, ani na niewidzialne duchy. Jest po prostu zly. Zly na wszystko, zly na to co sie zdarzylo, na cala sytuacje, na balagan, na plame.

Go robi czlowiek, kiedy przytrzasnie sobie palec drzwiami od szafki? Jest wsciekly na caly swiat, na bol, na szafke, na idiote, ktory zle skonstruowal drzwiczki.

Racjonalnie patrzac zlosc w niczym nie zmniejszy bolu, nie naprawi szafki, nie nauczy niczego czlowieka, ktory ja zle zamontowal ani nie wprowadzi do swiata zasady braku drzwi przy-trzaskujacych ludziom palce.

184

W DZUNGLI MILOSCI

Co robi Indianin, kiedy skaleczy sie maczeta? Smieje sie. Zwija sie z bolu, ssie krew z bolacego palca, ale przez caly czas probuje sie smiac. Naprawde! Nigdy w zyciu nie widzialam wsciekajacego sie Indianina. Nigdy! W zadnej sytuacji. Nawet wtedy, gdy chybil strzelajac z dmuchawki zatrutymi strzalami do uciekajacej malpy ani wtedy, gdy sie poparzyl przekladajac polana w ognisku, ani wtedy, gdy nurt rzeki porwal nasze czolno i wbil je w splatane zarosla, i trzeba bylo wskakiwac do zimnej wody pelnej piranii i kajmanow, zeby wyciagnac lodke z gestwiny roslin.Kiedy Indianin potknie sie o kamien i zlamie sobie palec u nogi, nigdy sie nie zlosci i nigdy nie przeklina. Najczesciej smieje sie z bolu. I dzieki temu bol staje sie latwiejszy do zniesienia i chyba szybciej mija.

Racjonalnie patrzac - po co wlasciwie mialby sie wsciekac na kamien, na wlasny palec, na ciemnosc i na bol?

BEATA PAWLIKOWSKA

W miastach bialych ludzi zlosc jest pierwsza i najbardziej powszechna reakcja na zaskoczenie, strach albo stres. Czlowiek wpada w zlosc kiedy inny kierowca zajedzie mu droge, kiedy listonosz zapomni o wrzuceniu listu do jego skrzynki pocztowej, kiedy kasjerka pomyli sie przy wydawaniu reszty, kiedy na ulicy jest korek, kiedy autobus ucieknie z przystanku, kiedy automat polknie monete albo kiedy spadnie mu na noge cos ciezkiego.Nie wiadomo czemu ta zlosc ma sluzyc. Na pewno nie przynosi ulgi jej posiadaczowi, bo kumulowanie w sobie zlych emocji tylko zwieksza stres i zdenerwowanie, a to z kolei odbiera umiejetnosc jasnego myslenia i wlasciwej oceny sytuacji. To oznacza, ze wsciekly kierowca na drodze staje sie gorszym kierowca i sam moze niechcacy spowodowac niebezpieczna sytuacje, ktora rozwscieczy nastepnych kierowcow, a ci z kolei w zlosci beda powodowali stluczki i wypadki.

Taki sam rodzaj glupiej, niepotrzebnej zlosci jest skierowany przeciw konkretnym osobom. Najczesciej zlosc to tylko oznaka bezradnosci wobec siebie i wlasnego zycia. Jezeli jestes na kogos zly, to winy szukaj w sobie. I w sobie probuj te wine naprawic, zeby nie postapic drugi raz w ten sam bezsensowny sposob.

Mam znajoma Iwone, ktora zakochala sie we Wlochu. On w niej podobno tez. Po niedlugim czasie okazalo sie, ze Wloch mial ochote jedynie na krotka znajomosc. Sam zreszta jej powiedzial, ze nie szuka "kobiety na cale zycie". Kiedy odszedl, Iwona byla wsciekla. Obwiniala Wlocha o brak uczuc i manipulacje, nienawidzila wszystkich facetow, byla zla na siebie, ze dala sie tak zwiesc.

W rzeczywistosci Iwona ma strasznie niskie poczucie wlasnej wartosci. Kiedy Wloch okazal jej swoje zainteresowanie, odczytala to jako dowod na to, ze moze sie komus wydawac atrakcyjna. Dal jej powod do myslenia, ze moze nie jest "az taka okropna".

186

Kiedy odszedl, zabral ze soba takze jej dobre mniemanie o samej sobie, ktore calkowicie od niego uzaleznila. Sama przeciez powinna wiedziec jakie ma zalety i wady, akceptowac i cieszyc sie swoimi dobrymi stronami, i pracowac nad tym, co wymaga zmiany. Jezeli Iwona po odejsciu Wlocha jest wsciekla i czuje sie jak nic niewart smiec, to znaczy, ze nie ma poczucia wlasnej wartosci ani zaufania do siebie.Iwona jest winna swojej zlosci, bo chciala przerzucic odpowiedzialnosc za wlasne szczescia na drugiego czlowieka.

Moj znajomy Pawel wsciekl sie, kiedy zobaczyl wywiad, jakiego udzielil gazecie. Teoretycznie zamieszczono jego slowa, ktore autoryzowal, ale bez jego wiedzy redakcja skrocila tekst o polowe, calkowicie zmieniajac w ten sposob jego wymowe i opatrzyla go krzykliwym tytulem, ktory nie mial nic wspolnego z rzeczywistoscia. Pawel zadzwonil do mnie dlawiac sie ze zlosci. Wspolczulam mu, bo kiedys zdarzyla mi sie podobna historia, ale w gruncie rzeczy ani on, ani ja nie powinnismy czuc w tej sytuacji zlosci.

187

BEATA PAWLIKOWSKA

Pawel powiedzial, ze musial udzielic tego wywiadu, bo chcial zwrocic uwage na swoja nowa plyte. Nie ma w tym nic z proznosci. To oczywiste, ze pisarz chce w ten sposob dotrzec do swoich czytelnikow, a muzyk do sluchaczy.Ale z drugiej strony nikt nie zmusza nikogo, zeby pracowal w show-biznesie ani zeby udzielal wywiadow. Kazda decyzja pociaga za soba okreslone konsekwencje. Pawel twierdzi, ze "musial" udzielic wywiadu ze wzgledu na menedzera i pozostalych czlonkow zespolu, a w gruncie rzeczy przeciez tak naprawde nie byl do tego zmuszony i nie grozily mu zadne przykre konsekwencje. Sam przyjal propozycje gazety, zgodzil sie i zdecydowal rozmawiac z dziennikarzem.

Pawel zalozyl, ze redakcja uczciwie i z troska podejdzie do jego slow i ze bedzie jej zalezalo, zeby opublikowac dokladnie to, czego on by sobie zyczyl. Ale nie ma chyba takiej redakcji na swiecie. Gazeta rzadzi sie okreslonymi prawami. Jezeli ktos w ostatniej

W DZUNGLI MILOSCI

chwili sprzeda reklame na stronie z wywiadem, wypowiedz Pawla zostanie skrocona o polowe i kropka. I nikt nie bedzie tego z nim konsultowal. Pawel teoretycznie o tym wie, ale wolalby o tym nie wiedziec i nie pamietac - dlatego sie wscieka. Pawel jest winny swojej zlosci, bo podjal zla decyzje.Zlosc jest tylko najlatwiej osiagalnym srodkiem zastepczym dla ludzi, ktorzy nie radza sobie z wlasnym zyciem, emocjami albo podejmuja zle decyzje.

Zlosc jest zlodziejem energii, ktora mozna by przeznaczyc na cos konstruktywnego.

Czlowiek, ktory daje sie poniesc zlosci, wpada w zamkniete kolo zlych emocji, bo po ataku wscieklosci jest zwykle zbyt zmeczony, zeby zrobic dla siebie cos dobrego. Czuje sie wiec zniechecony i wyczerpany, jest mniej odporny emocjonalnie na sygnaly zewnetrznego swiata, wiec nawet niewielkie zdarzenie moze znow wywolac u niego gniew, co jeszcze dodatkowo go oslabi. I tak w kolko.

Nie ma sensu dac sie ponosic zlosci.

Lepiej jest nauczyc sie nad nia panowac.

Ja w takich sytuacjach, kiedy czuje zblizajacy sie gniew, zaciskam piesci i powtarzam sobie, ze nie dam sie sprowokowac. Na poczatku bywa to trudne, ale za kazdym razem jest latwiejsze, bo szybciej i wyrazniej widac sygnaly zblizajacej sie zlosci. Bo przeciez zlosc to tylko rodzaj zaslepiajacej chmury, ktora nadciaga nie wiadomo skad. Wystarczy ja zatrzymac. Odsunac od siebie. Nie daj sie, nie pozwol jej zwyciezyc! Wyciagnij obie rece i odsun ja od siebie. To tylko kwestia silnej woli i odpowiedniego myslenia. Sprobuj. Nie daj sie zmanipulowac bezsensownemu wysysaczowi energii. Odsun zlosc od siebie. Usmiechnij sie. Zwyciestwo!!!

Potem wystarczy logicznie pomyslec. Gdzie lezala prawdziwa przyczyna twojej zlosci?

189

Podjelas zla decyzje? Zgodzilas sie na cos wbrew wlasnej woli? Zabraklo ci pewnosci siebie? Nie mialas odwagi odmowic? Nie zorientowalas sie w pore co sie dzieje? Bylas zmeczona? Znajdz prawdziwy powod swojej zlosci i wyciagnij z niego konstruktywny wniosek na przyszlosc.Jezeli bylas wsciekla na siebie, bo spowodowalas wypadek i rozbilas samochod, zastanow sie dlaczego tak sie stalo. Jezeli wsiadlas do auta nie umiejac jezdzic, to nie oskarzaj sie o glupote, tylko podejmij konstruktywna decyzje. Zapisz sie na dodatkowy kurs jazdy albo nie siadaj wiecej za kierownica.

Jezeli bylas wsciekla, bo musialas spedzic weekend nad praca zamiast na odpoczynku, to zapytaj siebie czy naprawde i dlaczego "musialas". Jezeli zgodzilas sie przyjac dodatkowa prace na weekend wbrew swojej woli, to znaczy, ze nie umiesz byc asertywna i pozostac wierna sobie, odmawiajac szefowi. To znaczy, ze tak naprawde nie "musialas" tego robic, tylko balas sie odmowic.

190

W DZUNGLI MILOSCI

Wniosek: naucz sie odmawiac z wdziekiem, zapisz sie na kurs asertywnosci, kup ksiazki na ten temat.Jezeli "musialas" wziac te dodatkowa prace, bo nie wyrobilas sie ze swoimi obowiazkami w trakcie tygodnia, to znajdz powod, przez ktory nie zdazylas tego zrobic na czas. Moze nie umiesz organizowac sobie pracy? Moze masz za duzo obowiazkow? Moze w pracy wszyscy sie obijaja, wiec ty tez? Wnioski: naucz sie planowac swoje zajecia. Przeczytaj rozdzial o priorytetach w ksiazce W dzungli zycia. Nie ulegaj drobnym slabosciom ani pokusom. Naucz sie koncentrowac na tym, co masz do zrobienia, wtedy bedziesz mogla pracowac efektywnie i w krotszym czasie zrobic to, co zaplanowalas.

Zlosc do niczego sie nie przydaje. Tylko psuje krew i zamazuje obraz calosci. Jesli czujesz gniew, to znaczy, ze gdzies popelnilas blad. W mysleniu, postepowaniu, podejmowaniu decyzji. Znajdz go i wyciagnij z niego wnioski na przyszlosc.

Zanim zlosc zdazy cie zagarnac i zamacic ci w glowie, zacisnij piesci i odsun ja od siebie. Nie chcesz pozwolic jej zwyciezyc. Skoncentruj mysli na opanowaniu emocji, wyobraz sobie tecze na niebie albo las o poranku pelen ptakow. Odsun zlosc od siebie. Usmiechnij sie. Zwyciezaj.

191

Rozdzial 23

Wewnetrzna silownia - zle emocje

czylam sie w roznych szkolach - od podstawowki, przez liceum i mikroskopijnie krotkie studia. Szukalam nauczycieli, ktorzy potrafia przekazac cos wiecej niz wiedze teoretyczna oparta na faktach przeczytanych w ksiazkach. Zawsze mialam takie dziwne wrazenie, ze opowiada nam sie tylko polowe waznych rzeczy, podczas gdy druga ich czesc pozostaje nieodkryta. Byc moze dlatego, ze tej drugiej czesci nie mozna nauczyc sie z podrecznika. Prawdziwy nauczyciel powinien byc medrcem, ktory umyslem ogarnie wiedze stworzona przez innych ludzi, a jednoczesnie wlasnym sercem i pasja bedzie w stanie dotrzec do drugiego dna, potrafiac polaczyc teorie z zyciem.To jest druga najwieksza roznica pomiedzy bialymi ludzmi z miast a Indianami w dzungli amazonskiej.

W swiecie bialych ludzi nauczycielem zostanie ten, kto ma dyplom wyzszej uczelni.

W dzungli amazonskiej naucza tylko taki czlowiek, ktory oprocz wiedzy posiadl tez tajemna moc pozwalajaca mu zrozumiec calosc spraw i mechanizm, jaki nimi rzadzi.

192

W DZUNGLI MILOSCI

Tego dowiedzialam sie pewnego dnia, gdy trafilam do amazonskiej szkoly. Najpierw przez wiele tygodni i miesiecy wedrowalam po roznych zakatkach puszczy, uczac sie indianskiego sposobu zycia, polowania i myslenia. Potem zabladzilam w dzungli na granicy miedzy Peru a Ekwadorem i tam spotkalam szamana. Opowiedzial mi wiele przedziwnych rzeczy, wyjasnil mi tez zaleznosc miedzy dusza a cialem.Jesli dusza jest zdrowa, cialo tez nie bedzie chorowalo. Nie odwrotnie. Nie tak jak mowiono nam w szkole, ze "w zdrowym ciele zdrowy duch". Zdrowy duch wypelnia soba cialo, ktorego dobry stan jest scisle uzalezniony od tego, co dzieje sie w duszy.

W medycynie amazonskiej nie leczy sie samego ciala. Jest na przyklad choroba zwana dano, ktora mozna rozpoznac po bolach miesni, ogolnym zmeczeniu i wyczerpaniu, czasem towarzysza jej ataki dusznosci i wrzody. Indianie wyjasnili mi, ze jest to choroba wywolana przez gleboko skrywane zle uczucia, takie jak chocby zazdrosc, nienawisc albo chec zemsty. Kiedy czlowiek trzyma je w sobie, po pewnym czasie zamieniaja sie w bardzo konkretna destrukcyjna energie, ktora zaczyna trawic narzady wewnetrzne.

BEATA PAWLIKOWSKA

Tak samo jest w przypadku pulsario, kiedy czlowiek ma wrazenie, ze nosi w sobie dziwny ciezar, cos na podobienstwo kuli uciskajacej mu zoladek. Nie moze normalnie trawic, staje sie niespokojny, nerwowy, latwo wpada w zlosc, bez przerwy szuka sobie jakiegos zajecia. Dla szamana ta dlawiaca kula to po prostu od dawna skrywane przykre uczucia, nieujawniony i niewypowiedziany zal, bol, cierpienie, gniew.Nawet jesli ktos nie ma ochoty wierzyc amazonskiemu szamanowi, musi przyznac, ze pielegnowanie w sobie zlych emocji jest szkodliwe i nie prowadzi do niczego dobrego.

Dzinisci poszli jeszcze o krok dalej.

Dzinizm to system filozoficzno-religijny, ktory powstal w Indiach w szostym wieku p.n.e. Jego najwazniejszym zalozeniem jest dobro, ktore powinno towarzyszyc wszystkim istotom na ziemi. Podobno osiem i pol miliona lat temu na ziemi zyl pewien olbrzym, ktory mial niezwykla sile - nie tylko fizyczna, ale takze sile ducha. Nazwano go Zwyciezca, czyli w sanskrycie - Dzina. On byl pierwszym mistrzem dzinizmu i od jego imienia pochodzi nazwa tego wyznania.

Najciekawsza rzecza w systemie wierzen dzinistow jest zalozenie, ze kazdy czlowiek ma absolutnie czysta dusze. Codziennie napelnia ja okreslona energia, ktora potem ma bezposredni wplyw na jego zycie. Najprosciej mowiac: kazde dobre slowo, dobra mysl, dobry czyn to pozytywna energia, ktora towarzyszy czlowiekowi na kazdym kroku i chroni go przed zlem.

Kazda zla mysl, negatywne emocje, zle czyny to zla energia, ktora niszczy szczescie i sprowadza na czlowieka zle wydarzenia. I to znaczy, ze kazdy z nas tworzy swoja terazniejszosc i przyszlosc w najbardziej doslowny sposob.

Wyznawcy buddyzmu, hinduizmu i innych religii Dalekiego Wschodu nazywaja te tajemnicza sprawcza moc "podstawowym prawem kosmosu".

Mam wiele dowodow na to, ze to prawo istnieje i dotyczy absolutnie wszystkich ludzi, takze tych, ktorzy nie zdaja sobie z tego sprawy.

Zlo jest jak bumerang - szybko wraca do osoby, ktora je wyslala.

Czlowiek najczesciej nie kojarzy nawet tych faktow. W kwietniu czujac nienawisc zrobil cos skierowanego przeciw jakiemus czlowiekowi. Zdazyl juz o tym zapomniec. W maju albo w czerwcu niespodziewanie okazalo sie, ze ma raka albo ze ktos wlamal mu sie do domu.

Sprobuj przesledzic wydarzenia w swoim zyciu. Moge sie zalozyc, ze przed kazdym zlym wydarzeniem, ktore spadlo na ciebie "nie wiadomo skad", nieoczekiwanie i pozornie niezasluzenie, ty sam zrobiles cos zlego, wysylajac w kosmos dawke zlej energii, ktora szybko do ciebie wrocila, czesto ze zdwojona moca.

Sprawdz.

Kiedy zlapiesz sie na tym, ze zrobilas, powiedzialas lub pomyslalas cos zlego, ze dalas sie poniesc uczuciom nienawisci, zemsty czy zawisci, obserwuj zdarzenia w najblizszej przyszlosci. Czasem

195

juz kilka minut pozniej zadzwoni telefon i ktos przekaze ci zla wiadomosc albo odwola cos dobrego, na co sie cieszylas.Ja dostrzeglam te zaleznosc w moim zyciu duzo wczesniej, zanim poznalam teorie dzinistow czy pojecie buddyjskiej karmy, ktora sprowadza sie do tego samego.

Kiedy zauwazylam jak dziala "podstawowe prawo kosmosu" w moim zyciu, postanowilam sie zmienic i swiadomie wydac walke zlym emocjom, slowom i myslom.

Przede wszystkim zastanowilam sie skad wlasciwie biora sie te emocje i czemu ewentualnie moglyby sluzyc. Bo jaki jest sens zasmiecania wlasnej duszy?

Jako dyrektor i prezes mojego zycia lubie rozwiazywac problemy i podchodze wtedy do siebie jak najbardziej surowy i do bolu uczciwy szef swiata. Rozprawa miedzy mna i mna trwala krotko. Fakty byly powalajace.

Stwierdzilam, ze nienawisc, wscieklosc, zazdrosc, zawisc, potrzeba zemsty, pogarda to uczucia, ktore niczego nie buduja. Ich

196

W DZUNGLI MILOSCI

celem jest tylko zniszczenie czegos lub kogos, lacznie z samym soba. Zuzywaja duzo energii, wyczerpuja, nie wnoszac do zycia niczego dobrego. Poglebiaja poczucie pustki, zagubienia i obcosci. I jesli wierzyc amazonskiej medycynie, wywoluja takze konkretne choroby, na ktore cierpi cialo.Bezmyslnosc i lenistwo podpowiadaja, ze fajnie jest cos zniszczyc i ze mozna oprzec swoje zycie na nienawisci do przeciwnego obozu politycznego, wscieklosci na zarzad firmy i zazdrosci wobec ludzi na okladkach kolorowych pism. Taki czlowiek odnajdzie sens swojego zycia w atakowaniu przeciwnikow politycznych i wszystkiego, co jest z nimi zwiazane. Pozorna sile bedzie czerpal z glebokiej niecheci i poczucia wyzszosci nad dyrektorami w firmie, ktora go zatrudnia. Po pracy bedzie sie sycil pelnymi wzgardy plotkami o gwiazdach kina, piosenki albo telewizji. Pojdzie spac zmeczony. Rano nakreci sie zloscia na kolejnego klamce, ktory probuje mataczyc albo manipulowac, przeklnie paru kierowcow po drodze i znajoma klamke u drzwi prowadzaca do miejsca pracy.

I nie przyzna sie przed nikim, tym bardziej przed samym soba, ze tak naprawde w srodku czuje sie skrzywdzony i nieustannie atakowany. Dlatego odpowiada zloscia, niechecia i pogarda wobec swiata. Bo wstydzilby sie swojej slabosci, gdyby przyznal, ze w gruncie rzeczy wolalby zyc inaczej.

Byc moze instynktownie unika w ten sposob wysilku. Podswiadomie dokonuje wyboru, ze woli zyc "jak leci" i w konsekwencji "byle jak" niz zakasac rekawy, okielznac wlasne mysli i emocje, i dzieki temu zyc lepiej, bardziej szczesliwie i radosniej. Gdyby go o to zapytac, odpowie pewnie, ze "nie ma czasu" albo ze "ma teraz za duzo spraw na glowie". A tak naprawde ulega zyciowemu lenistwu, ktore jest jak tratwa na oceanie - ma szanse dokads doplynac. Nikt nie wie wprawdzie dokad, kiedy i jak, ale wszyscy ufaja, ze nie zatonie.

197

BEATA PAWLIKOWSKA

Lepiej jednak na oceanie byc statkiem. Miec sterownosc, wypornosc, mapy, kompas, urzadzenia nawigacyjne i fajne kajuty pod podkladem.Ja postanowilam, ze nie bede tratwa. Zbudowalam sobie statek.

Wszystko o czym pisze, znam z wlasnego doswiadczenia.

Nie daj sie polknac lenistwu. Nie zgadzaj sie na byle jakie zycie. Nie kolekcjonuj zlych emocji. Nie pozwol, zeby zadomowily sie w tobie i zywily sie twoja energia.

Kiedy czujesz zazdrosc, zastanow sie czy naprawde masz swiadomosc tego jaki jest czlowiek, ktoremu zazdroscisz. Moze znasz tylko fasade, jeden wybrany fakt, ktory w obrazie calosci wcale nie musi byc najwazniejszy? Kazdy czlowiek sklada sie z mnostwa drobnych elementow, ktore pasuja do siebie tylko w jednym okreslonym przypadku. Kazdy najmniejszy fakt istnieje w sieci skomplikowanych zaleznosci, ktore maja sens tylko w odniesieniu do konkretnej osoby z jej myslami, marzeniami, przeszloscia, zdrowiem, charakterem, osobowoscia. Zazdroszczenie komus urody albo talentu nie ma sensu, bo ta uroda albo talent istnieja w konkretnym przypadku w polaczeniu z cala reszta cech, zdarzen, mysli i przeznaczenia czlowieka, ktoremu zazdroscisz.

Kazdy ma zyciu do zrobienia cos waznego. Ale kazdy cos innego. Musisz po prostu znalezc swoje miejsce na ziemi i w historii swiata.

Zazdroszczenie komus tylko zakloca mysli i zatrzymuje cie w drodze do osiagniecia celu. Czujac zazdrosc albo zawisc spalasz sie we wlasnych zlych emocjach - zamiast wykorzystac swoj wewnetrzny ogien do rozpalania marzen i podsycania swojej sily, determinacji i decyzji.

Nienawisc jest jeszcze gorsza, bo wypelnia cie od srodka rodzajem pustki i niemocy. Niby czujesz, ze zyjesz, ale jednoczesnie masz

198

poczucie zatopienia w piekacym basenie bezsilnosci i zla.Na poczatku nienawisc moze dodawac sily i determinacji, ale nigdy nie wyniknie z niej nic dobrego. Jezeli pozwolisz, zeby twoim postepowaniem kierowala nienawisc, predzej czy pozniej to co robisz obroci sie przeciwko tobie i uderzy ze znacznie wieksza sila niz ta, ktora niedawno z siebie wykrzesales. Kiedy nienawisc wraca w ten sposob do czlowieka, zwykle powala go na kolana. Tak jak w "podstawowym prawie kosmosu".

Kiedy czujesz ogarniajaca cie nienawisc, zatrzymaj sie, zastopuj swoje mysli, nie pozwol, zeby zla energia gromadzila sie w tobie i niszczyla cie od srodka.

Ja w takich chwilach zmuszalam moje mysli do skoncentrowania sie na czyms dobrym. Przypominalam sobie przynajmniej jedna rzecz, z ktorej jestem zadowolona, powtarzalam sobie:

199

"badz wdzieczna za to, co masz!", a potem przywolywalam w myslach to, na czym mi najbardziej zalezy, czyli cel, ktory sobie wyznaczylam.Skoncentrowanie energii na pozytywnym celu, ktory chcesz osiagnac, to najlepszy sposob na radzenie sobie ze zlymi emocjami.

-Rob swoje! - powtarzalam sobie w myslach.

Nienawisc czy zazdrosc nie doprowadza cie do niczego dobrego. Jesli chcesz cokolwiek osiagnac, wyznaczaj sobie male cele i koncentruj sie na ich realizowaniu. Krok po kroku. Marzenie za marzeniem. W moim przypadku to byla ksiazka za ksiazka, podroz za podroza, audycja za audycja, opowiadanie za opowiadaniem...

Nikt nie zrobi za ciebie tego, o czym marzysz.

200

W DZUNGLI MILOSCI

A jesli wciaz nie masz tego, o czym marzysz najbardziej, to tylko twoja wina. Prawdopodobnie zmarnowalas mnostwo czasu i energii na przygladanie sie innym ludziom, roztapianie sie w nienawisci i wariowanie z zazdrosci. Skoncz z tym. To bez sensu.Odpychaj od siebie nienawisc, zastap ja dobrymi myslami. Jezeli nie potrafisz od razu zmienic swojego sposobu myslenia, to zmuszaj mysli do skoncentrowania sie na jednej dobrej rzeczy. Z czasem nauczysz sie w ogole nie dopuszczac do siebie nienawisci.

Praca nad soba, swiadome usuwanie zlych emocji ze swoich mysli prowadza do osiagniecia dodatkowej wewnetrznej sily, ktora chroni czlowieka przed zla energia i wspomaga pozytywne dazenie do osiagniecia celu.

201

Rozdzial 24

Wewnetrzna silownia - cudze zycie

zasem latwo wpasc w pulapke, ktora lezy na granicy miedzy pomaganiem innym ludziom a zatraceniem sie w ich zyciu. Kazdy czlowiek jest odpowiedzialny za swoje zycie. Jezeli robi cos zlego, jezeli niszczy siebie i swoje zycie, jezeli nie umie rozwiazywac swoich problemow, to trudno. Nie mozesz zyc za kogos. Kazdy musi zyc tylko za siebie.Kiedys zamartwialam sie tym, ze moja mama pali papierosy. Mam swiadomosc tego, ze palenie papierosow zatyka zyly, doprowadza do miazdzycy tetnic obu nog, co moze sie skonczyc amputacja, niszczy serce i pluca, i wywoluje wiele innych dolegliwosci. Wydawalo mi sie, ze musze ratowac moja mame. Wiele razy z nia rozmawialam, przekonywalam, prosilam, dawalam dziesiatki argumentow. Ale ona nie chce rzucic palenia.

Pewnego dnia uswiadomilam sobie, ze moja mama jest calkowicie dorosla osoba i sama decyduje o swoim zyciu. Jezeli palenie papierosow doprowadzi ja do zawalu serca, to nie wiem czy bede czuwala dzien i noc przy jej lozku w szpitalu. Jako dorosly czlowiek

202

na pewno rozumie zaleznosc miedzy paleniem papierosow a wlasnym zdrowiem, wiec bedzie musiala poniesc konsekwencje swoich decyzji.Kiedys martwienie sie problemami innych ludzi kompletnie odbieralo mi chec do wlasnego zycia. Widzialam, jakie popelniaja bledy i wiedzac, jak przykre w skutkach moga byc konsekwencje takiego postepowania, usilowalam ich przekonac, powstrzymac, ocalic. Ale oni najczesciej sluchali mnie, potakiwali glowami, a potem i tak robili wszystko po swojemu i dostawali ostatecznie po glowie.

Znalam kiedys Grzegorza, ktory mial dwunastoletniego syna i bardzo lubil sie nim chwalic. Uwazal sie tez za dobrego ojca. Bylam dosc czesto zapraszana do jego domu i mialam okazje z bliska obserwowac jego zycie rodzinne, relacje z zona i z synem. Chociaz bardzo chcieli uchodzic za szczesliwa rodzine, moim zdaniem wcale tacy nie byli. Problemy rozwiazywano krzykiem, szantazem, przekupstwem albo udawano, ze w ogole nie istnieja. W obecnosci syna Grzegorz klocil sie ze swoja zona o zasady, slowa i urazone ambicje, zarzucali sobie wzajemnie klamstwo, manipulacje, zla wole i glupote. Pewnej niedzieli po pysznym obiedzie zaczelismy grac w scrabble'a. Partia przeciagnela sie az do wieczora. Wstalam i szykujac sie

203

do wyjscia uslyszalam nagle jak Grzegorz mowi do swojego syna, zeby teraz migiem bral sie za odrabianie lekcji. Byla niedziela wieczorem. Nastepnego dnia rano chlopiec szedl do szkoly. Jak to mozliwe, ze Grzegorz, jako dorosly i madry czlowiek, nie nauczyl swojego syna, ze najpierw odrabia sie lekcje, a dopiero potem mozna sie zajmowac zabawa?... Przy nastepnej okazji powiedzialam Grzegorzowi, ze moim zdaniem uczy swojego syna nieodpowiedzialnego podejscia do zycia. Dlaczego mu nie wytlumaczyl, ze kazdy czlowiek ma obowiazki do wypelnienia, a od tego jak dobrze je wykona, zalezy jakosc jego zycia?... Dlaczego nie nauczyl syna zasady, ze "najpierw praca, a potem przyjemnosc"? Dlaczego wychowuje go na czlowieka, ktory kiedys bedzie mial problemy we wlasnym zyciu, bo nikt nigdy mu nie wytlumaczyl, ze nie chodzi o to, zeby sie wiecznie bawic, tylko o to, zeby miec w zyciu cel? Dlaczego pozwala, zeby syn byl swiadkiem jego klotni z zona? Dlaczego woli nie rozmawiac z synem o trudnych sprawach? Przeciez jezeli teraz nie wyjasni mu, co jest w zyciu wazne, w jaki sposob mozna sobie radzic z przeciwnosciami losu, jak budowac w sobie wewnetrzna sile, jak wyznaczac sobie cel i brac odpowiedzialnosc za swoje zycie, to skazuje dziecko na szukanie po omacku, na rozbijanie sie o zyciowe rafy, na cierpienie i niepotrzebny bol.

W DZUNGLI MILOSCI

Grzegorz zamilkl, a potem niechetnie przyznal mi racje. Ale nic sie w jego rodzinie nie zmienilo.Zal mi tego chlopca, ktory nie ma w najblizszym otoczeniu zadnego doroslego, ktory pokazalby mu jak mozna dobrze i madrze zyc.

Ale trudno. Ja nie moge tego zmienic. I nie moge pozwolic, zeby martwienie sie o syna Grzegorza przeslonilo mi inne wazne sprawy. Zrobilam co moglam. Zwrocilam Grzegorzowi uwage, podzielilam sie moimi przemysleniami, podsunelam mu gotowe slowa i rozwiazania. Nie chcial lub nie umial z nich skorzystac. To dla mnie zamyka sprawe. To zamknelo tez moja znajomosc z rodzina Grzegorza. Nie chcialam wiecej byc swiadkiem tego, jak walcza ze soba, bo nie potrafia ze soba zgodnie zyc.

Oni sa odpowiedzialni za ich zycie.

Ja jestem odpowiedzialna za wlasne.

Nie wolno zyc za drugiego czlowieka.

Kazdy sam musi ponosic konsekwencje swoich decyzji.

Jedyne co mozna i nalezy zrobic, to zyczliwie podzielic sie swoja wiedza albo doswiadczeniem, uswiadomic komus zagrozenia, zaoferowac pomoc. Nic wiecej. Jezeli czlowiek nie chce przyjac do wiadomosci pewnych faktow, jezeli nie chce ich naprawic, to trudno. Trzeba go wtedy zostawic w brudnej wodzie, w ktorej zdecydowal sie siedziec, i zapomniec o nim.

Taki czlowiek to najczesciej energetyczny wampir, ktory bedzie sie skarzyl, opowiadal o swoich nieszczesciach i pechach, ale nie zrobi nic, zeby to zmienic.

Jedyne zycie, jakim mozesz zyc, to twoje wlasne.

Jezeli zaczniesz zyc problemami innego czlowieka, spalisz sie w plomieniu jego zyciowego lenistwa.

205

Rozdzial 25

Wewnetrzna silownia - autodestrukcyjnypotwor

szystkie dzieci na swiecie szybko ucza sie tego, ze zostana ukarane, jesli nie beda spelnialy oczekiwan doroslych. Ta sama zasada dotyczy dzieci indianskich w dzungli amazonskiej, dzieci Masajow na sawannie w Afryce, Buszmenow, Papuasow i Eskimosow. Za zle postepowanie grozi kara wymierzana przez roznych doroslych, ktorzy dzierza wladze nad dziecmi - rodzicow, nauczycieli, wychowawcow.Jest jednak pewna roznica miedzy dziecmi Indian i innych plemion zyjacych blisko natury a dziecmi bialych ludzi w miastach. Roznica polega na tym, ze dzieci plemienne uczy sie samodzielnosci, odwagi i odpowiedzialnosci za wlasne czyny, od najmlodszych lat przysposabiajac je do bycia doroslymi. W naszym bialym swiecie dzieci maja jak najdluzej pozostac beztroskie, nie musza sie o nic martwic, bo wszystko zrobia za nie rodzice, od czasu do czasu wymierzajac nagrody albo kary.

I wtedy wlasnie zaczyna w dziecku rosnac autodestrukcyjny potwor.

206

Przychodzi na swiat na skutek wewnetrznego zamieszania. Z jednej strony kary wymierzane przez doroslych maja mlodego czlowieka naprowadzic na "wlasciwa droge", ale z drugiej - nikt go nie nauczyl jak samodzielnie podejmuje sie decyzje, odwaznie stawia czolo wyzwaniom, a potem ponosi konsekwencje. Wiekszosc doroslych nie potrafi przekazac tego swojemu dziecku po prostu dlatego, ze nigdy sami nie nauczyli sie tej sztuki. Plyna przez zycie na tratwie po omacku, i to samo zaszczepiaja swoim dzieciom. Z takiego metliku emocji, braku kompasu i wskazania drogi, powstaje autodestrukcyjny potwor, ktory podpowiada czlowiekowi, ze jest zly, nie nadaje sie do niczego i zasluguje na kare. Wiec dorosly czlowiek sam ja sobie wymierza.Kiedy autodestrukcyjny potwor zadomowi sie w czyjejs duszy, zaczyna kierowac sposobem myslenia czlowieka, ktore sprowadza sie do jednego powtarzalnego refrenu: "Jestem winny, musze poniesc kare".

Autodestrukcyjny potwor podpowiada, ze nie warto probowac niczego nowego, "bo na pewno i tak sie nie uda", nie warto pracowac nad silna wola "bo po co", nie warto rzucac palenia"bo i tak

207

kazdy na cos musi umrzec". Namawia do tego, zeby byc nieboszczykiem we wlasnym zyciu, czyli jak najwiecej lezec, odpoczywac i nawet nie probowac jakiegokolwiek wysilku.Autodestrukcyjny potwor jest mistrzem negatywnego spojrzenia na swiat. W kazdej sytuacji potrafi znalezc powody do narzekania. Podpowiada, w jaki sposob mozna sie pogardliwie wywyzszac nad innym czlowiekiem i zepsuc mu radosc. W kazdym zdarzeniu umie wyszukac negatywne strony i na nich sie koncentruje, odbierajac jednoczesnie czlowiekowi chec i sile do zrobienia czegokolwiek konstruktywnego i pozytywnego. Wszystko jest "bez sensu", "do kitu" albo "nic niewarte".

Autodestrukcyjny potwor ma wielu sojusznikow. W popularnych filmach glowny bohater czesto jest ofiara wlasnej nieumiejetnosci zycia i glupstw, ktore impulsywnie popelnia w chwilach zamroczenia umyslu alkoholem, pozadaniem albo innym rodzajem braku panowania nad soba. Rozpaczliwy bohater staje sie idolem. W zyciu udaje mu sie osiagnac cos przez przypadek, a potem rujnuje to wlasna osobowoscia, ktorej brakuje silnej woli, odwagi, konsekwencji. I to jest bohater? Jasne, wprost idealny dla autodestrukcyjnego potwora.

208

W DZUNGLI MILOSCI

Latwo rozpoznac, czy czlowiek nosi w sobie autodestrukcyjnego potwora:* Raczej nie lubi siebie.

* Nie ma wiary we wlasne sily, wiec boi sie zmian

i woli nie probowac niczego nowego.

* Surowo ocenia swoje niepowodzenia, wyzywa

siebie w myslach od idiotow i nic niewartych smieci.

* Widzi negatywne strony kazdej osoby lub zdarzenia i na nich sie koncentruje. Pozytywne strony raczej go nie interesuja.

* Wymierza sobie dotkliwe kary za rozne popelnione i niepopelnione przewinienia, na przyklad zaczyna sie chorobliwie odchudzac, zmusza sie do cwiczen ponad sily albo wlewa w siebie jeszcze jeden kieliszek gorzalki, mimo ze nie ma juz na nia ochoty.

* Latwo sie zalamuje, poddaje sie smutkowi i uzala sie nad soba.

* Nigdy nie wie, czy moze na sobie polegac.

* Celowo doprowadza sie do lez i depresji, sluchajac dolujacej muzyki albo ogladajac po raz kolejny film, przy ktorym zawsze sie rozkleja.

* Robi rzeczy, ktorych obiecal sobie, ze juz nigdy wiecej nie bedzie robil.

* Ma szkodliwe nalogi, ktorych nie rzuca, mimo ze zna ich konsekwencje.

209

BEATA PAWLIKOWSKA

Ja tez kiedys mialam w sobie autodestrukcyjnego potwora. Nienawidzilam swojego spojrzenia w lustrze. Bylam swoim najwiekszym wrogiem. Wybieralam brzydkie ubrania, zeby dodatkowo siebie ukarac. Nosilam ciemne, za duze swetry i czarne spodnie, bojac sie wyroznic z tlumu. Mowilam, ze sie odchudzam, ale kiedy nikt nie widzial, ukradkiem zjadalam kawalek tortu. Potem czulam do siebie obrzydzenie za to, ze nie umiem dotrzymac danego sobie slowa. Plakalam i litowalam sie nad soba. Czulam, ze jestem najbardziej samotnym czlowiekiem na swiecie. Ciagle czekalam az cos sie zmieni w moim zyciu na lepsze. Ale nic sie nie zmienialo. Bo autodestrukcyjny potwor nie tylko pragnie zatopic czlowieka w jego smutku, rozpaczy, lenistwie, glupocie i bezmyslnosci. Podsuwa mu tez totalna inercje, ktora zaczyna przenikac wszystkie sfery zycia.-Po co robic cos, skoro mozna nic nie robic? - podpowiada potwor, a czlowiek lyka to bez zastanowienia, bo przeciez zostal przyzwyczajony do tego, ze ktos zrobi wszystko za niego.

Na tym przeciez polegalo jego beztroskie dziecinstwo. Dzieci maja sie bawic i jak najdluzej pozostac nieswiadome prawdziwego zycia. Maja wyznaczone liczne lub mniej uciazliwe obowiazki, za ich wykonanie zostana pochwalone, za zaniedbanie - ukarane. Prosty system.

Czlowiek z autodestrukcyjnym potworem w srodku stosuje te metode takze w doroslym zyciu. Robi to, co musi. Ewentualnie, jezeli nie zorientuje sie w pore, ze jakas czesc pracy zostala przeznaczona wlasnie dla niego, to zostanie ukarany. Przyjmie wiec z pokora swoja kare i poplynie dalej przez zycie luznym dryfem na tratwie bez kompasu.

Pewnego dnia dostrzeglam autodestrukcyjnego potwora we wlasnej duszy. Zauwazylam, ze wciagal mnie czesto w rozne czarne

210

W DZUNGLI MILOSCI

dziury, w ktorych czulam sie beznadziejnie zle i z ktorych cudem udalo mi sie wyswobodzic. Po raz pierwszy w zyciu zaczelam sie zastanawiac dlaczego nie lubie siebie i dlaczego jestem swoim wrogiem. Po raz pierwszy w zyciu zaczelam sobie udzielac uczciwej odpowiedzi na to pytanie. Do czego jest mi potrzebny auto-destrukcyjny potwor? Dlaczego rzadzi moim zyciem? Dlaczego podpowiada mi najglupsze rzeczy, a ja go slucham? Dlaczego ciagle czekam az cos samo sie zmieni?...

W pierwszej chwili oczywiscie wpadlam w zlosc i rzucilam w swoim kierunku kilka wyzwisk. Bylam glupia, leniwa i brzydka. Potwor byl na pewno ze mnie bardzo zadowolony. Ale potem pomyslalam, ze jezeli ja w dalszym ciagu bede glupia, leniwa i brzydka, to jak wlasciwie bedzie wygladalo moje zycie?... Po prostu bezsensownie. I wtedy postanowilam zamknac potworowi paszcze raz na zawsze.

Nie od razu mi sie to oczywiscie udalo, ale pewnego dnia wpadlam na pomysl, ktory opisalam w ksiazce W dzungli zycia oraz w tej, w rozdziale "Jak zdobyc poczucie wlasnej wartosci", ktory zaczyna sie na stronie 231.Wtedy juz wiedzialam, ze ide we wlasciwym kierunku. Postanowilam wylaczyc w sobie autodestrukcyjnego potwora. I to wlasnie nalezy z nim zrobic. Wylaczyc go. Byc moze zawsze gdzies bedzie we mnie mieszkal, byc moze przyrosl jakims kawalkiem ogona do mojej duszy, ale nie ma nade mna zadnej mocy, poniewaz zostal przeze mnie wlasnorecznie wylaczony.

Wszystko, co mi podpowiadal, robie odwrotnie.

Kiedy slysze szept, ze jest wiele waznych rzeczy do zrobienia, wiec poczekajmy jeszcze z pisaniem nowej ksiazki, patrze w lustro i pytam siebie:

-Chcesz napisac te ksiazke?

-Chce! - odpowiadam bez wahania.

212

W DZUNGLI MILOSCI

-W takim razie nie czekaj, zacznij dzisiaj. I nie odkladaj tego do wieczora, tylko zrob to teraz.Wyznaczam sobie godzine i czas w ciagu dnia, i dzien jest dla mnie stracony, jesli nie wykonam tego, co sobie zaplanowalam.

Kiedy slysze podszept potwora, ze znowu cos sknocilam, ze mozna to bylo zrobic lepiej, mowie do siebie: tak, rzeczywiscie, pewnie mozna to bylo zrobic lepiej, ale tamtego dnia zrobilam to najlepiej, jak umialam. Do nastepnego razu mam nadzieje, ze bede juz wiedziala i umiala wiecej, wiec wtedy zrobie to lepiej.

Kiedy potwor mowi mi do ucha, ze jest brzydki, zimny dzien i leje deszcz to ja mowie: i co z tego? Deszcz tez jest fajny, a jaki bedzie ten dzien, to sie dopiero okaze, bo przeciez to zalezy tylko ode mnie, prawda? Czy zrobie tego dnia cos waznego i dobrego, co zmieni moje zycie, czy tez nie.

Im czesciej mowie potworowi, zeby zamknal paszcze, tym rzadziej sie odzywa i tym mniejsza ma ochote sprowadzic mnie na zla droge. Moze nawet autodestrukcyjny potwor pewnego dnia stwierdzi, ze jednak sa fajniejsze rzeczy do zrobienia niz narzekanie i uzalanie sie nad tym, co jest zle. I zacznie zyc do przodu. A ja chetnie mu w tym pomoge.

Oto jak mozna walczyc z autodestrukcyjnym potworem:

1. Powiedz mu "NIE". Zawsze przeciez czujesz jak podpelza do twojego serca, zaczyna zatruwac ci mysli i ogarnia cie zniechecaja-co-smutno-negatywna peleryna. Nie pozwol mu. Odepchnij go od siebie. Powiedz mu, ze sie nie zgadzasz, ze nie chcesz mu sie poddac. Wez jego pierwsza brzydka mysl i zamien ja na cos pozytywnego.

2. Kiedy potwor podpowiada ci, ze cos jest zle, brzydkie albo bezsensowne, znajdz argumenty dlaczego tak nie jest. Kiedy mowi ci, ze pogoda jest do kitu, powiedz mu, ze wlasnie taka pogoda

213

dzisiaj ci odpowiada najbardziej. Kiedy mowi, ze nic ci sie dzisiaj nie chce, odpowiedz mu, zeby sie odczepil, bo nie chcesz sie koncentrowac na tym, ze nie masz na nic ochoty, tylko na tym, ze poszukasz sobie takiego zajecia, ktore sprawi ci radosc.3. Zaplanuj dobre rzeczy, ktore maja sie wydarzyc w twoim zyciu. Nie za dwadziescia lat, ale dzisiaj, jutro, w tym tygodniu. Zaplanuj sobie robienie czegos, co sprawi ci przyjemnosc. Sama musisz wiedziec, co to moze byc. Jezeli nie bedziesz wiedziala co cie w zyciu cieszy, autodestrukcyjny potwor bedzie mial latwe zadanie, podsuwajac ci mysli o tym wszystkim, czego nie lubisz.

4. Kiedy ogarnia cie smutek albo zlosc bez powodu, spojrz na siebie w lustrze i zapytaj sie, jaki sens ma marnowanie energii i czasu na uleganie zlym emocjom. To przeciez nie prowadzi do niczego dobrego, w niczym ci nie pomoze, niczego zmieni na lepsze, wiec po co?... Powiedz potworowi, zeby sie schowal i jesli chce sie smucic, plakac i wsciekac, to bez ciebie.

5. Mysl pozytywnie! Potwor strasznie nie lubi pozytywnego myslenia.

214

W DZUNGLI MILOSCI

6. Sprobuj w kazdej sytuacji znalezc jej dobra strone. A potem wyobraz sobie najgorsza mozliwa wersje wydarzen - okaze sie, ze w rzeczywistosci wcale nie jest tak zle, jak ci sie wydawalo. Bo to wlasnie potwor lubi przesadzac i wyolbrzymiac wszystko, co jest zle, wiec podpowiadal ci, ze to jest koniec swiata i totalna masakra.7. Bron sie. Nie zgadzaj sie na to, zeby rzadzil toba autode-strukcyjny potwor. Strzasnij go z siebie. Badz soba. Powiedz mu na glos: "Przestan!!!".

8. Zmus sie do tego, zeby zajac sie czyms konstruktywnym. Potwor bedzie ci podpowiadal, ze nic ci sie nie chce, nie masz sily ani ochoty, ale nie sluchaj go. Wez sie do konkretnej roboty. Potwor strasznie nie lubi pracowitych ludzi. Od razu odpuszcza. Po kilku minutach poczujesz ulge i wdziecznosc, ze jednak nie pozwolilas sobie sie rozkleic.

9. Wyjdz na dwor. Autodestrukcyjny potwor nie lubi swiezego powietrza. Najchetniej uwiezilby cie w czterech scianach i zamknal wszystkie okna. Jesli chcesz mu zrobic na zlosc, wyjdz na spacer albo pojedz gdzies rowerem.

10. Nie poddawaj sie. Autodestrukcyjny potwor nie ma stu

glow. W gruncie rzeczy jest dosc skromnym potworem, ktory

panoszy sie tylko dzieki temu, ze ktos mu na to pozwala. Jesli

kazesz mu milczec i nauczyc sie cieszyc zyciem, w koncu na pew

no cie poslucha.

215

Rozdzial 26

Wewnetrzna silownia - inne pulapki

obry trening w silowni wewnetrznej odbywa sie przez caly czas. Ja nie wychodze z mojej silowni, poniewaz robienie dobrych rzeczy dla samej siebie sprawia mi przyjemnosc. Korzystanie z mojej sily woli to czysta radosc. Z kazdym dniem coraz wieksza, poniewaz czesto uzywany miesien szybko rosnie i ma coraz wieksza moc.Z doswiadczenia wiem, ze oprocz tego, co opisalam we wczesniejszych rozdzialach, czyli oprocz autodestrukcyjnego potwora, braku poczucia wlasnej wartosci, bezsilnosci, zlosci, samotnosci i zlych emocji - sa tez inne, mniejsze pulapki. Wystarczy tylko o nich wiedziec, zeby latwo sie z nimi uporac. Oto najwazniejsze z nich:

1. Lenistwo

To oczywiscie jedna z ulubionych cech autodestrukcyjnego potwora, ktory najchetniej bedzie lezal przez cale zycie na brzuchu, jedzac chipsy i narzekajac, ze jest nudno i brakuje mu radosci.

Lenistwo bylo jedna z pierwszych cech, ktore w sobie pokonalam.

216

W DZUNGLI MILOSCI

Lenistwo to taki stan, kiedy czlowiek wie co chce, co moglby albo co powinien zrobic, ale tego nie robi, bo mu sie "nie chce".Mysle, ze nalezy rozdzielic lenistwo wobec obowiazkow narzuconych przez kogos i lenistwo wobec zobowiazan w stosunku do samego siebie.

To pierwsze wlasciwie nie jest lenistwem, tylko raczej wewnetrznym oporem przed zrobieniem czegos, na co nie mam ochoty, na czym sie nie znam, co mnie nie interesuje i czego wlasciwie wcale nie chce robic. W takiej sytuacji trzeba uswiadomic sobie przyczyne tego "czemu mi sie nie chce" i podjac decyzje. Sa trzy mozliwosci: po pierwsze - nie chce tego robic, wiec tego nie zrobie. Po drugie - nie chce tego robic, ale zrobie to w wyznaczonym przeze mnie dniu i godzinie. Po trzecie - nie chce tego robic i odkladam podjecie decyzji w tej sprawie do wyznaczonego przeze mnie dnia i godziny.

Wyznacz sobie bliski i precyzyjny termin, okresl dokladnie dzien i godzine, kiedy wrocisz do tej sprawy, a potem dotrzymaj danego sobie slowa. Bez wymowek i bez komplikacji. Jestes odpowiedzialna przed soba za swoje zycie, podejmuj wiec decyzje i wymagaj od siebie ich realizowania. Uczciwie i terminowo.

BEATA PAWLIKOWSKA

Drugi rodzaj lenistwa to taka sytuacja, kiedy sam zobowiazales sie do czegos przed soba, ale gdy przychodzi chwila realizacji tego zobowiazania, siedzisz, krecisz glowa i myslisz, ze "nie chce mi sie".To jest prawdziwe lenistwo. To jest jedna z glow autodestruk-cyjnego potwora, ktory chce cie zniszczyc i pograzyc w beznadziejnej pustce.

Co to wlasciwie znaczy, ze ci sie "nie chce"? To znaczy, ze swiadomie podejmujesz decyzje o tym, ze nie zrobisz czegos, co uwazales za sluszne i co powinno byc zrobione. A jesli tego nie zrobisz, to jak mozesz sie spodziewac, ze twoje zycie bedzie lepsze, szczesliwsze, bardziej udane?

Jezeli poddasz sie uczuciu zniechecenia i usprawiedliwisz swoje lenistwo, to wyrazisz tez zgode na to, ze bedziesz smutna, rozgoryczona, rozczarowana, zla na siebie i nieszczesliwa. Czy tego wlasnie chcesz?

Pewnie nie.

W takim razie, kiedy przyjdzie do ciebie lenistwo, uzyj miesnia silnej woli i dotrzymaj danego sobie slowa. Poczujesz sie wspaniale.

W DZUNGLI MILOSCI

2. SmutekSmutek jest jak pogoda - nie mozna go przewidziec, ale mozna sie na niego przygotowac. Kiedy na dworze zaczyna padac deszcz, nikt przeciez nie narzeka, ze to potworne zjawisko, ktore uniemozliwia ludziom normalne funkcjonowanie. Przeciwnie - gdy czlowiek widzi deszcz za oknem, to wklada odpowiednie ubranie, bierze parasol i wychodzi.

Ze smutkiem jest tak samo. Czasem moze cie zlapac zly nastroj. Musisz miec odpowiednie ubranie i parasol, zeby sie przed nim chronic.

Zastanow sie, co sprawia ci najwieksza przyjemnosc. Jakie piosenki wprawiaja cie w dobry nastroj, jakie jedzenie poprawia ci humor, gdzie ostatnio bylas na pieknym spacerze.

Kiedy jeszcze w twoim zyciu swieci slonce, zapisuj w zeszycie albo w komputerze te wszystkie rzeczy, ktore najbardziej uwielbiasz robic. To bedzie twoj parasol. Kiedy w twoich myslach zacznie padac deszcz, bedzie za pozno na przypominanie sobie co moglabys zrobic, zeby poczuc sie lepiej. Dlatego dobrze jest zawczasu przygotowac awaryjny plan. Kiedy nadchodzi smutek, wyciagnij swoj parasol dobrych rzeczy i zdarzen, i nawet nie poczujesz, ze pada deszcz.

3. Chwile zalamania

Chwile zwatpienia i zalamania przychodza tak samo jak smutek, ktory porownalam do deszczu. Tyle ze wtedy nie pada, ale leje jak podczas tropikalnej ulewy.

Gwaltowne burze maja jednak to do siebie, ze trwaja krotko. Jesli wiec dopadnie cie chwila zalamania, to trudno. Najlepiej zastosowac wtedy sprawdzone sposoby, o ktorych wiesz, ze poprawiaja ci nastroj. Zjedz dobry, zdrowy obiad. Pojdz na spacer. Obejrzyj film w kinie.

Powtarzaj sobie w myslach, ze chcesz byc silna. Mimo wszystko chcesz byc silna. Powtarzaj to jak najczesciej. Za kazdym razem sila z tych slow naprawde bedzie coraz mocniej wypelniala twoja dusze.

219

BEATA PAWLIKOWSKA

4. Dreczace wspomnienia z przeszlosciJa mialam ich w sobie dosc sporo. Wiazaly sie z roznymi traumatycznymi przezyciami, z ludzmi, nawet z uczuciami, ktore nosilam w sobie.

Pewnego dnia w dzungli zrozumialam, ze to nie ma sensu. Rozpamietywanie bolesnych wspomnien jest jak zatruwanie wody we wlasnej studni.

Przypominanie sobie ciezkich przezyc odbiera chec do zycia, oslabia wole i zniewala mysli. Jest niczym bajoro z brudna woda, w ktorym czlowiek siedzi jak dzika swinia zamiast z niego wyjsc, otrzasnac sie, umyc mysli i zyc do przodu.

Ze zlych zdarzen w przeszlosci mozna jedynie wyciagnac nauke na przyszlosc. Pamietac o wnioskach, ale nigdy juz nie wracac myslami do tamtych wydarzen, nie rozpamietywac, nie przywolywac tamtych uczuc, emocji i obrazow.

Strzasnac je z siebie.

W DZUNGLI MILOSCI

Powiesz, ze nie potrafisz? Jak to nie potrafisz? To nic trudnego.Kiedy przychodza do ciebie takie zniewalajace wspomnienia, powiedz na glos: "Nie chce o tym myslec! Nie chce o tym myslec!", a potem podsun swoim myslom cos innego, na czym beda mogly sie skoncentrowac. Kaz swoim myslom zajac sie czytaniem ksiazki, artykulu w gazecie, pisaniem maila, sluchaniem radia. I nie odpuszczaj.

W gruncie rzeczy takze tamte zle zdarzenia byly ci w jakis sposob potrzebne i doprowadzily cie do miejsca, w ktorym jestes teraz. Takze do tego, ze trzymasz wlasnie w rekach te ksiazke i czytasz rozdzial o silowni wewnetrznej.

Jezeli masz napady dreczacych wspomnien, to znaczy, ze nosisz w sobie autodestrukcyjnego potwora. Mozna go latwo pokonac. Strasznie nie lubi silnej woli i ludzi, ktorzy podejmuja decyzje. Po pewnym czasie zamienia sie w milego pluszaka, do ktorego mozesz sie w myslach przytulac.

5. Martwienie sie na zapas

Podjelas decyzje, masz plan. I zaczynasz sie martwic, ze nie dasz rady, nie zdazysz, nie udzwigniesz odpowiedzialnosci albo zapomnisz o czyms waznym. Zamiast sie cieszyc z tego, co sobie zamierzylas, zamieniasz sie w zestresowany klebek strachu.

Juz nawet nie wiesz czy wciaz umiesz sie cieszyc z tego, co chcialas zrobic, bo toniesz w oceanie leku i niepokoju.

Wez gleboki oddech. Czy to, co sobie postanowilas, wiaze sie ze smiertelnym niebezpieczenstwem, w ktorym mozesz stracic zycie? Jesli tak, to rozumiem twoje zdenerwowanie, ale nawet w takiej sytuacji uleganie panice w niczym ci nie pomoze.

Panika i strach to tylko uczucia - tak samo jak radosc albo zlosc. Mozna nad nimi swiadomie zapanowac. Wystarczy tylko zechciec.

Ja w takich chwilach zaciskam piesci, pochylam glowe, zamykam oczy, oddycham gleboko i powtarzam sobie w myslach: "Spokojnie. Spokojnie. Nie ma powodu sie denerwowac/bac/wsciekac.

221

BEATA PAWLIKOWSKA

Musi byc dobrze. Chce, zeby bylo dobrze. Sprawie, zeby bylo dobrze". A to, co nie zalezy ode mnie, stanie sie samo. Nie ma jednak sensu na zapas martwic sie tym, ze stanie sie cos zlego.Sprobuj zastosowac w takich chwilach medytacje. Posluchaj spokojnej muzyki i skoncentruj sie na jednej, wybranej, neutralnej mysli.

Mozna tez dotrzec do mysli poprzez cialo. Cwiczenia fizyczne, bieganie albo chodzenie to tez rodzaj medytacji, ktory uspokaja i porzadkuje rozbiegane mysli.

Stres jest czyms w rodzaju skurczu miesnia. Wystarczy go wiec spokojnie rozmasowac, zeby minal.

6. Glod, odwodnienie i brak tlenu

To trzy niedoceniane rzeczy, ktore maja gigantyczny wplyw na emocje i samopoczucie.

Bardzo czesto smutek, zniechecenie i zmeczenie pojawiaja sie wtedy, kiedy opadasz z sil, bo zapomnialas zjesc sniadanie lub obiad albo zjadlas cos, co dodalo ci tluszczu i cukru, ale nie przynioslo zadnych skladnikow potrzebnych organizmowi do normalnego funkcjonowania. Tak dzialaja wszystkie dania typu fast food. We frytkach, chipsach, hot-dogach i hamburgerach nie ma wiele wartosci oprocz tluszczu i wypelniacza. Batonik albo cola to sam cukier. Ludzki organizm nie jest piecem, ktory zamieni na energie wszystkie smieci, jakie do niego wrzucisz. Jezeli chcesz miec sile, musisz dostarczac swojemu cialu odpowiedniego paliwa. Koniec z fast foodem. Koniec ze slodzonymi napojami.

Zdrowe paliwo to jak najwiecej roznych skladnikow przygotowanych w dietetyczny sposob. Musisz jesc mieso, ryby, warzywa, nabial, ryz, kasze, pieczywo i owoce. Wybieraj chude mieso i chude ryby, srednio tluste mleko, jogurty i sery, razowe, ciemne pieczywo. Nie smaz w tluszczu, tylko opiekaj, gotuj, grilluj albo dus. Nie uzywaj ciezkich sosow, majonezu ani smietany. Jesli musisz, znajdz ich

222

niskokaloryczne wersje. Zobaczysz, ze poczujesz sie silniejsza i bedziesz miala wiecej energii, by zrobic wszystko, co sobie zamierzysz.I pij wode. Odwodnienie objawia sie bolem glowy, zmeczeniem, zniecheceniem, oslabieniem, zlym nastrojem. Zawsze miej przy sobie butelke wody mineralnej bez gazu. Zobaczysz, jak oszalamiajace sa efekty picia wody. Dolewaj sobie do szklanki i od czasu do czasu wypijaj kilka lykow. Przez caly dzien, kiedy siedzisz w biurze, jedziesz samochodem, ogladasz film w telewizji. Woda jest potrzebna do funkcjonowania wszystkich narzadow wewnetrznych, lacznie z sercem i mozgiem. Kiedy nie pijesz wystarczajaco duzo wody, czujesz sie po prostu chory.

Wody mineralnej nie mozna zastapic ani herbata, ani kawa, poniewaz te napoje dodatkowo wysuszaja i odwadniaja organizm. Nie mozna jej tez zastapic innymi napojami, bo wiekszosc jest dodatkowo slodzona, wiec bedzie cie tuczyc zamiast nawadniac.

Nie mow, ze woda nie ma smaku. Sprobuj roznych rodzajow wody mineralnej. Ja mam dwie ulubione o bardzo wyrazistym smaku i pelnej zycia glebi. Wypijam co najmniej poltora litra wody dziennie, po trochu, od rana do wieczora.

223

BEATA PAWLIKOWSKA

7. Przywiazanie do planowNie da sie przewidziec tego, co sie zdarzy za tydzien albo za rok. W zyciu wszystko plynie. Jest to zlozona kombinacja mnostwa innych zdarzen, z ktorych nawet nie zdajesz sobie sprawy. Trudno szybko stwierdzic jak bardzo dobre albo jak bardzo zle jest zdarzenie, ktore wlasnie staje na twojej drodze.

Przypomina mi sie historia pewnego chlopca, ktory uwielbial pilke nozna i kazda wolna chwile spedzal na boisku. Byl bramkarzem w mlodziezowej druzynie slynnego hiszpanskiego zespolu Real Madryt. Marzyl o tym, ze zostanie slawnym sportowcem.

Pewnego dnia jechal samochodem i zdarzyl mu sie dziwny wypadek. Do dzisiaj nie wie dlaczego stracil panowanie nad kierownica. Samochod zaczal sie turlac po ziemi, a przyszly bramkarz doznal powaznej kontuzji kregoslupa. Lekarze bali sie, ze nigdy nie odzyska wladzy w nogach. Chlopak lezal w szpitalu przez trzy lata.

Nie mogl sie ruszac. Byl zalamany. Jego marzenia o karierze sportowej i pilce noznej legly w gruzach. Chcial jednak robic cos wiecej niz bezradne lezenie w szpitalnym lozku. Pozwolono mu cwiczyc rece. Postanowil wiec nauczyc sie grac na gitarze. Potem zaczal spiewac. Nazywal sie Julio Iglesias. Kiedy wyzdrowial, stal

224

W DZUNGLI MILOSCI

sie slynnym piosenkarzem. Gdyby nie zdarzyl mu sie ten tragiczny wypadek, byc moze nigdy nie odkrylby w sobie pasji do muzyki.Kiedys bylam bardzo przywiazana do swoich planow. Wydawalo mi sie, ze jesli cos jest dla mnie bardzo, bardzo wazne, to jesli sie nie zdarzy, bedzie po prostu koniec swiata. Tragedia. Nieszczescie.

Wiele razy zycie uczylo mnie madrosci.

Bywalo na przyklad tak, ze to, na co tak bardzo czekalam, rzeczywiscie przybieralo realny ksztalt, ale okazywalo sie w praktyce czyms innym niz sie spodziewalam. Bywalo i tak, ze cos mialo sie zdarzyc, bylo zapowiedziane, potwierdzone i umowione, ale z jakiegos powodu nie zdarzalo sie. Czulam bezsilna rozpacz i rozgoryczenie do chwili, gdy po pewnym czasie dowiadywalam sie, jak to zdarzenie wygladaloby w rzeczywistosci i jakie bylyby jego konsekwencje. Wtedy czulam ulge.

Dlatego teraz nigdy nie mowie "nigdy", "na pewno" ani "na zawsze". Jestem otwarta na to, co moze sie zdarzyc, bo wiem, ze zaden czlowiek nie jest w stanie ogarnac rozumem wszystkich zaleznosci i calej pajeczej sieci polaczen pomiedzy ludzkimi slowami, zachowaniami i wydarzeniami.

Taki sposob myslenia pozwala mi tez uwolnic sie od oczekiwan i nie uzalezniac mojego szczescia od tego, co mialoby sie zdarzyc.

Nie wymagam od swiata, zeby zachowywal sie zgodnie z moimi zyczeniami. Jest to raczej autostrada biegnaca w dwoch kierunkach - cos dostaje i cos daje od siebie. Chce, zeby swiat nie zmuszal mnie do niczego i ja tez nie chce swiata do niczego zmuszac.

Przywiazuje sie tylko do tego, co zalezy wylacznie ode mnie. Od siebie moge wymagac wysilku, uczciwosci, dotrzymania obietnicy, pracowitosci, zrealizowania planow. I na tym sie koncentruje. To daje wielka sile.

225

Rozdzial 27

Wewnetrzna silownia - samotnosc

ikt nie wie lepiej ode mnie co to jest samotnosc. Wielka jak ciemnosc nieba od zachodu do wschodu slonca, szarpiaca za serce jak dziki pies. Pelna rozdzierajacej pustki, ktora czlowiek nosi w sobie jak dziwna, nieuleczalna chorobe.Samotnosc nadchodzi najczesciej wieczorem, spowijajac dusze jak czarna chmura, od ktorej nie ma ucieczki. Czulam wtedy z porazajaca jasnoscia, ze jestem sama, najsamiejsza na swiecie, ze moja dusze rozrywa przedziwny bol, ktorego nie umiem opanowac, a w oczach pojawiaja sie lzy. Tak bardzo chcialam wtedy poczuc czyjas bliskosc, cieplo, opiekuncze ramiona i uslyszec slowa, ktore przyniosa mi spokoj i poczucie bezpieczenstwa...

Moglam tak czekac przez sto lat, bo czekanie ma to do siebie, ze zazwyczaj trwa zbyt dlugo. W przypadku samotnosci trwa przez cale zycie.

Zrozumialam to pewnego wieczoru, kiedy czulam prawie fizyczny bol miotajacej sie we mnie samotnosci.

Wszystkie problemy z osobowoscia, brakiem poczucia wlasnej wartosci, uleganiem slabosciom i uzaleznieniom biora sie wlasnie

226

W DZUNGLI MILOSCI

stad, ze ludzie nie chca byc samodzielni, bo wiecznie oczekuja wsparcia, pomocy i bliskosci drugiego czlowieka.Poczucie samotnosci to najczesciej strach przed odpowiedzialnoscia za wlasne zycie. Dlatego ludzie instynktownie lacza sie w pary, zeby moc te odpowiedzialnosc przerzucic na druga osobe. Jesli obie osoby w zwiazku tak zrobia, to uwalniajac sie od leku o wlasne losy, jednoczesnie nosza na ramionach przyszlosc drugiego czlowieka, ktorej nie maja szansy wypelnic - dlatego, ze nie sa w stanie wejsc w mysli i skore meza lub zony, zeby uslyszec jego lub jej najskrytsze marzenia.

Kazdy musi sam niesc swoje zycie i kazdy sam musi zrozumiec, ze w najbardziej realnej rzeczywistosci naprawde jest zawsze sam. I nie ma w tym nic zlego. Nie jest to bol ani przeklenstwo. Jest to stan naturalny, towarzyszacy kazdemu czlowiekowi od chwili narodzin az do smierci.

Jestes sam, poniewaz tylko ty znasz swoja dusze i potrafisz ja tak utulic, zeby poczula sie wreszcie szczesliwa i zaspokojona.

A jesli nie potrafisz, to warto byloby sie tego nauczyc.

Jak przestac byc samotnym?

Przyjmij do wiadomosci to, ze jestes sam i zawsze bedziesz. Drugi czlowiek nigdy nie pozna ciebie tak dobrze, jak ty sam siebie znasz. Nigdy na zadnym czlowieku nie bedziesz mogl polegac tak calkowicie, jak na sobie samym.

Zeby wiec przestac czuc samotnosc, trzeba zaprzyjaznic sie ze soba.

I o tym jest ta ksiazka.

227

Rozdzial 28

Jak zdobyc poczucie wlasnej wartosci

szyscy nam mowia od najmlodszych lat, ze mamy byc grzeczni, sluchac doroslych i siedziec cicho, kiedy nikt nas nie pyta o zdanie. Wmawiaja nam, ze dobre dziecko to takie, ktore poslusznie wykonuje polecenia, nie buntuje sie i nie chce tego, czego nie moze dostac. Dorosli kaza dzieciom nie pyskowac, zamknac sie i nie zawracac im glowy. Podaja przyklady innych dzieci, ktore sa lepsze, ladniejsze, madrzejsze i na pewno zajda w zyciu dalej niz my.Znam wielu doroslych, ktorzy wychowali sie w takich domach i potem tak samo zachowuja sie wobec swoich dzieci. Nie sa z wyrachowaniem okrutni. Po prostu sami nigdy nie nauczyli sie radzic sobie z wlasnym zyciem i brakiem akceptacji, ktorego doswiadczali kiedys i z ktorym zyja do dzis.

A brak poczucia wlasnej wartosci bardzo przeszkadza i dokucza na kazdym kroku.

Czlowiek ma wrazenie, ze swiat drwi z niego za jego plecami. Gdy tylko sie odwroci, swiat zaczyna chichotac i wytykac go palcami.

231

BEATA PAWLIKOWSKA

Czlowiek jest przerazony, ze wystawi sie na smiesznosc, popelni blad, okaze sie niekompetentny, niezdarny, nie dosc dowcipny, za malo inteligentny, nudny albo po prostu niewystarczajaco fajny. Dlatego stara sie byc nieustannie czujny. Patrzy na ludzi wokol siebie i usiluje odgadnac, jak go oceniaja, co o nim mysla, czy zauwazyli, ze ma pognieciony rekaw koszuli. Doskonale wie, ze nikt nie powie mu wprost co o nim sadzi, wiec usiluje uzyskac te informacje tak manipulujac swoimi rozmowcami, zeby odpowiedzieli na dreczace go watpliwosci.Jest nastawiony jak mysliwski chart na wychwytywanie negatywnych niuansow z otoczenia i odczytywanie ich przeciwko sobie. Jezeli przy stole toczy sie rozmowa o tym, ze niektorzy ludzie kompletnie nie wiedza jak sie ubrac i sami siebie oszpecaja, to biedny umeczony czlowiek bez poczucia wlasnej wartosci jest przekonany, ze mowia wlasnie o nim.

Jezeli w towarzystwie ktos rzuci uwage o nieproszonych gosciach, ktorzy znalezli sie na sali, biedny czlowiek jest gotow natychmiast wyjsc, bo urazona duma i ambicja, poczucie niezasluzonej krzywdy oraz bol odrzucenia sa tak silne, ze zapomni o zaproszeniu na impreze, ktore trzyma w kieszeni.

W DZUNGLI MILOSCI

Czlowiek, ktoremu brak poczucia wlasnej wartosci:1. Jest uzalezniony od opinii innych osob.

2. Jest przeczulony na punkcie wlasnej osoby, nie ma do siebie zdrowego dystansu, nie potrafi sie z siebie smiac.

3. Latwo go zranic.

4. Reaguje przesadnym oburzeniem albo cierpieniem na nic nieznaczace uwagi albo zarty pod swoim adresem.

5. Szuka u ludzi nieustannego potwierdzenia swojej wartosci, czasem otwarcie domagajac sie komplementow albo pochwal.

6. Nie jest w stanie sam docenic swoich zalet, zaslug ani osiagniec, bo targaja nim sprzeczne uczucia - z jednej strony uwaza, ze jest niedoceniony i swietny, a z drugiej, ze nie nadaje sie do niczego.

7. Zyje w wiecznym poczuciu nizszosci, starajac sie ukryc przed ludzmi swoje kompleksy.

Jest jak watle drzewko, ktore wiecznie opada na boki, ale gdyby zechcial, sam latwo moglby odzyskac rownowage. Wystarczyloby znalezc odpowiednio mocny patyk, na ktorym bedzie mogl sie oprzec. Ale czlowiek bez poczucia wlasnej wartosci ma takze slaba dusze i nie lubi zbytnio sie meczyc. Wystarcza mu swiadomosc, ze jesli znow bedzie potrzebowal akceptacji i wsparcia, to znajdzie ludzi, od ktorych to uzyska.

Brak poczucia wlasnej wartosci dodatkowo poglebia kompleksy i sprawia, ze watle drzewko jest coraz slabsze. Jego dusza jest pelna niepewnosci, strachu, czesto rosnie w nim tez gniew i nienawisc do samego siebie, bo nie potrafi sobie wybaczyc zadnych bledow ani pomylek. Potrafi przez lata dreczyc sie wspomnieniami sytuacji, w ktorych nie dal sobie rady, zblaznil sie albo doznal innego ponizenia.

233

BEATA PAWLIKOWSKA

Panicznie boi sie krytyki, odrzucenia i przejawow braku akceptacji jego osoby. Nie zauwaza nawet, ze jego najwiekszym krytykiem i wrogiem jest on sam.Wiem, bo kiedys sama taka bylam.

A teraz bardzo czesto spotykam takich ludzi.

Przypominam sobie rozmowe z moim znajomym Krzysztofem, ktory pewnego wieczoru, kiedy zostalismy sami, usiadl przy stole ze lzami w oczach i powiedzial zduszonym glosem:

-Ja nie wiem jak zyc...

-Krzysiu! - zawolalam. - Co sie stalo?

-Do niczego sie nie nadaje - powiedzial Krzys, krecac smutno glowa. - Nic mi nie wychodzi... Nic nie umiem...

-Krzysiu - powiedzialam stanowczym tonem. - Co ty mowisz?

Wzruszyl smutno ramionami, a lza potoczyla mu sie po po

liczku, spadla na stol i wsiakla w obrus.

-Ja nawet nie mam nic wlasnego - zachnal sie Krzys. - Mieszkanie na kredyt, samochod na kredyt, meble na kredyt. Nic nie

mam...

W DZUNGLI MILOSCI

Westchnelam. Typowy przypadek. Sprobuje go wiec obudzic w nietypowy sposob.-No tak, Krzysiu - powiedzialam z rezygnacja. - To prawda. Jestes do niczego.

Spojrzal na mnie czujnie i z zaskoczeniem. Czlowiek, ktory nie ma poczucia wlasnej wartosci, tak naprawde do pewnego stopnia ja ma, ale nie chce sie do tego przed soba przyznac. Woli to uslyszec od innych ludzi, poniewaz sam nie ma do siebie za grosz zaufania.

Zapadlo milczenie. Krzys nie wiedzial co zrobic w tej nietypowej sytuacji. Zawsze przeciez, kiedy czlowiek skarzy sie, ze jest do niczego, to wszyscy probuja go pocieszac - a on jest tak rozpaczliwie glodny pochwal i komplementow, ze rozkoszuje sie kazda sekunda i kazdym slowem, ktore spija z ich ust.

-Krzysiu - odezwalam sie po pewnym czasie. - Wyciagnij reke.

Krzys z westchnieniem i rezygnacja polozyl otwarta reke na stole. Myslal pewnie, ze teraz dopiero rozpocznie sie pocieszanie i komplementowanie.

-Zastanow sie - powiedzialam. - Czy potrafisz znalezc w sobie przynajmniej piec rzeczy, ktore uwazasz za fajne?

Krzys spojrzal na swoja dlon i odpowiedzial prawie natychmiast:

-Och, mysle, ze jest ich wiecej niz palcow u jednej reki.

-Co ty powiesz? - przystapilam do ataku. - Przeciez przed chwila powiedziales, ze jestes zerem i nic ci sie nie udaje.

-No wiem... - przyznal ze smutkiem. - Ale czuje sie taki bezsilny... Nic mi sie w zyciu nie udaje, niczego tak naprawde w zyciu nie osiagnalem.

-Czego nie osiagnales? - zapytalam surowo. - Tego, ze masz swietna prace, ktora lubisz? Tego, ze masz takie piekne wielkie mieszkanie? Tego, ze uczysz ludzi jezdzic na nartach? To jest nic?

235

BEATA PAWLIKOWSKA

Krzysiu znowu wzruszyl ramionami, jakby to byla jedyna rzecz, ktora jeszcze jest w stanie zrobic wysilkiem woli.-Ale czuje sie nic niewart... To ta moja potrzeba akceptacji...

Krzysiu spojrzal na mnie spod powiek. To byl moment, kiedy

powinnam powiedziec mu, jaki jest swietny, piekny i madry, a on bedzie najpierw lekko zaprzeczal i upieral sie, ze wcale taki nie jest, a potem zacznie sie dopytywac: Naprawde? Naprawde tak myslisz? A ja bede potakiwac i osiagniemy wzajemne porozumienie.

Ale tym razem naprawde nie mialam na to ochoty. Warknelam.

-Krzysiu - powiedzialam chlodnym tonem. - Przeciez ty sam wiesz, co jest w tobie dobre. Sam wiesz, ile masz zalet i z czego smialo mozesz byc dumny. A jezeli uwazasz, ze sa w tobie tez takie cechy, ktore ci sie nie podobaja i ktorych nie chcesz miec, to zacznij pracowac nad tym, zeby je zmienic na lepsze.

-Tak - westchnal Krzys i wstal.

I na tym nasza rozmowa sie zakonczyla. Kazda nastepna wygladala tak samo - z ta tylko roznica, ze kiedy ja zaczynalam mowic o tym, ze wystarczy odnalezc w sobie wiare, zaufanie i sympatie do samego siebie, to Krzysiu udawal, ze nie slucha.

Bo problem czlowieka, ktoremu brakuje poczucia wlasnej wartosci nie polega na tym, ze jest glupi i naprawde bezwartosciowy. Jego problemem jest strach przed tym, ze jesli zajrzy do swojej duszy, to nic tam nie znajdzie. Czyli chorobliwy lek przed samym soba

Dlaczego tak jest?

Byc moze jako dziecku brakowalo mu akceptacji w domu, rodzice niewystarczajaco czesto go chwalili, a nawet wiecej - odbierali mu poczucie wlasnej wartosci, nie bedac w stanie docenic i wyrazic slowami zadowolenia z jego osiagniec, cech charakteru, postepowania.

236

Byc moze zostal wychowany w rodzinie, gdzie w ogole nie mowilo sie o emocjach, nikt nikogo nie chwalil, bo kazdy mial po prostu robic to, co do niego nalezalo.Byc moze istnieje jeszcze wiele powodow, dla ktorych czlowiek ma bardzo niskie poczucie wlasnej wartosci.

Moim zdaniem najczesciej dzieje sie tak dlatego, ze czlowiek instynktownie przyjmuje negatywna postawe wobec samego siebie. Chce sobie wyrzadzic przykrosc, chce sie ukarac. Dlaczego? Bo siedzi w nim autodestrukcyjny potwor, o ktorym wiecej pisze na stronie 206.

Ale te powody sa niewazne.

Bo nie chodzi o to, zeby sie cofnac w przeszlosc i odszukac w pamieci konkretne wydarzenia, ktore spowodowaly niewiare we wlasne sily, umiejetnosci i poglebiajacy sie brak zaufania do samego siebie. Byc moze jest to komplet roznych przyczyn, okolicznosci oraz zdarzen i pewnie bardzo duzo czasu zajeloby odszukanie ich wszystkich. Nie ma sensu marnowac na to ani chwili.

237

BEATA PAWLIKOWSKA

Lepiej o nich zapomniec i raczac od tego, co jest dzisiaj. Czyli odszukac w sobie prawde.Czlowiek, ktoremu brak poczucia wlasnej wartosci oklamuje sam siebie. Przyzwyczail sie po prostu, ze opinie o jego osobie wydaja inni ludzie. Uzaleznil sie od tego stanu. I wlasnie to wystarczy zmienic.

Skad moze sie brac poczucie wlasnej wartosci?

Z pozytywnej oceny pewnych faktow: tego jaki jestem, co robie w zyciu, jak wygladam, co mam, czy jestem wierny sobie.

Po pierwsze:

Zapomnij o tym, co mowia o tobie inni ludzie. Sam wiesz, ze czasem mowi sie cos ot tak, z bezmyslnosci, z braku lepszego tematu albo ze zlosliwosci. Poza tym to, co mowia inni ludzie, moze wynikac z czystej niewiedzy lub z niezrozumienia pewnych rzeczy. To niewazne. To co inni ludzie mowia o tobie, to jest ich problem. Nie twoj.

W DZUNGLI MILOSCI

Po drugie:Twoim problemem jest to, ze tak naprawde nie wiesz, co o sobie myslec. Ale kto wlasciwie moze znac cie lepiej niz ty sam? Dlaczego uwazasz, ze opinia jakiejs ciotki, brata czy kolegi jest bardziej prawdziwa - jezeli zaden obcy czlowiek nie jest w stanie zajrzec do twojego serca ani odczytac twoich mysli i intencji? To tak jakby w sadzie zamiast naocznego swiadka mial zeznawac przypadkowy przechodzien zlapany na ulicy. Cos sobie pomysli, cos dopowie, reszte zgadnie i zlozy zeznanie.

Jezeli dajesz innym ludziom prawo do wydawania opinii na twoj temat, to zachowujesz sie jak sedzia w takim wlasnie "pomylonym" sadzie.

Tylko ty jestes w stanie stwierdzic, jaka jest prawda i tego sie trzymaj.

Po trzecie:

Jaka jest ta prawda? I tu lezy sedno calej sprawy. Ty po prostu nic nie wiesz. Boisz sie swoich uczuc, marzen i mysli. Boisz sie wziac odpowiedzialnosc za to, kim jestes. Ten strach odbiera ci sile, ktora moglbys przeznaczyc na konstruktywne dzialanie. Boisz sie, ze sie pomylisz, ze podejmiesz zle decyzje, zle ocenisz wlasne sily.

Boisz sie, ze jesli zostaniesz kapitanem statku swojego zycia, to nie bedziesz umial obslugiwac steru i wpadniesz na skaly. I tu sie mylisz. Nie ma takich skal, ktore rozbilyby twoj statek. Moga go lekko uszkodzic, ale takie drobne usterki latwo sie lata i plynie sie dalej. I z kazdym dniem plynie sie coraz lepiej.

Zbierz sie wiec na odwage i przestan unikac samego siebie.

Chwyc za ster. Szybko nauczysz sie nim poslugiwac.

Musisz zaufac samemu sobie.

To jest najwazniejsze. Daj sobie przynajmniej probny kredyt zaufania na miesiac i sprobuj nauczyc sie byc soba.

239

BEATA PAWLIKOWSKA

Po czwarte:Wez kartke i dlugopis. Znajdz spokojne miejsce, gdzie nikt nie bedzie ci przeszkadzal. Wylacz telefon i nie zajmuj sie innymi rzeczami.

Na kartce zacznij wypisywac wszystko, co uwazasz w sobie za dobre, fajne i godne podziwu. I nie zaprzeczaj od razu, ze nie ma w tobie niczego takiego. Nie musisz teraz udawac przed nikim. Rozmawiasz tylko z sama soba. Chcesz znalezc prawde. Masz w sobie rzeczy, ktore uwazasz za godne podziwu, ale dotychczas zawsze sie ich wypieralas. Bo nie lubilas siebie. I nie chcialas sobie dac nic dobrego.

Teraz sprobuj inaczej. Sprobuj dac sobie cos dobrego.

Badz dla siebie dobra. Spojrz na siebie jak na zagubiona przyjaciolke, ktora bedzie cie odtad wspierala we wszystkim, co robisz.

Wypisz wiec na kartce swoje dobre cechy i to, co chcialabys w sobie zatrzymac, a nawet rozwinac i powiekszyc.

Po piate:

Wez druga kartke i wypisz na niej punkt po punkcie to wszystko, czego w sobie nie lubisz. Ale nie roztkliwiaj sie nad soba i nie wsciekaj sie, bo wciaz podczas tego cwiczenia chcesz byc dla siebie dobra. Wyobraz sobie, ze przychodzisz do lekarza duszy i masz mu opowiedziec o swoich wadach.

Wypisz je wszystkie na kartce, bez zlosci i uczciwie.

Po szoste:

Przeczytaj to wszystko, co napisalas. Lista pewnie nie jest jeszcze kompletna, bo beda ci sie przypominaly nastepne rzeczy. Dopisuj je wiec do listy w ciagu kolejnych dni. I zacznij sie zastanawiac.

Sa rzeczy, ktore mozna zmienic.

Sa tez takie rzeczy, ktorych zmienic po prostu nie mozna.

Wiem, myslisz, ze to niesprawiedliwe, ze ty masz grube nogi, a ktos inny ma szczuple i piekne. Albo ze masz odstajace uszy, ktorych

240

nienawidzisz, podczas gdy wiekszosc ludzi nawet nie zauwaza swoich uszu, bo sa normalnych rozmiarow i leza gladko przy glowie.Ale kazdy czlowiek to komplet roznych rzeczy. I kazdy czlowiek ma w sobie takie rzeczy, ktorych nie akceptuje i ktore chcialby wymienic na inne. Dla jednych jest to chora watroba albo nerki, dla innych krzywy nos.

Przyjmij wiec do wiadomosci, ze sa takie rzeczy, ktorych zmienic nie mozna - czy ci sie to podoba, czy nie. I naucz sie z nimi zyc. Po prostu. Dostalas je od Boga czy od innej Sily Wyzszej w takim wlasnie komplecie, bo z jakiegos powodu to wlasnie bylo istotne i stworzylo calosc, ktora jest twoja osoba. Byc moze gdybys miala prostszy nos albo dluzsze nogi, dostalabys je w komplecie z chorym sercem albo krzywym kregoslupem.

Niewazne. Nie marnuj czasu na rozmyslanie o tym, czego nie mozesz zmienic. Nie pozwol, zeby kierowala toba pycha. Nie musisz byc najpiekniejsza na swiecie. Cialo nie jest najwazniejsza czescia ciebie. Wazne jest to, co nosisz w duszy. A to wszystko, co sie tam znajduje, mozesz zmienic w kazdej chwili - jesli tylko zechcesz.

241

BEATA PAWLIKOWSKA

Po siodme:Wykresl z kartki swoich wad te rzeczy, ktorych nie mozesz lub nie chcesz zmienic. Na przyklad te, ktore wiaza sie z twoim cialem. Jezeli za jedna ze swoich wad uznalas za duze stopy - to albo zdecyduj, ze chcesz je sobie zmniejszyc operacyjnie, albo uznaj, ze po prostu sa czescia ciebie i akceptujesz je. I przyjmij do wiadomosci to, ze zostaly przez ciebie zaakceptowane. Sa twoje.

Wez teraz swieza kartke i przepisz na niej te cechy, ktorych w sobie nie lubisz i ktore mozna zmienic.

Nie niszcz poprzedniej kartki. Jesli przyjdzie ci kiedys do glowy znowu roztkliwiac sie nad soba i uzalac nad tym, ze twoje cialo nie jest tak doskonale, jak bys chciala, to zajrzyj do tej kartki i przypomnij sobie, ze cialo nie jest najwazniejsze i ze podjelas decyzje o zaakceptowaniu tych cech, ktorych nie mozesz zmienic.

Nie marnuj czasu na nienawisc do czegos, co jest od ciebie niezalezne. To byloby bez sensu.

Po osme:

Na kartce swoich zalet masz dowod na to, ze jestes fajniejsza niz myslalas. Wypisalas wszystko? Takze takie drobiazgi jak to, ze jestes cierpliwa, masz talent do klejenia latawcow, robisz najlepszy pasztet na swiecie i masz zawsze porzadek w szufladzie z filmami DVD?

To dobrze. To jest twoja baza, na ktorej mozesz budowac dalej. Pamietaj o tym, ze twoje zycie zalezy od ciebie. Tylko ty mozesz w nim zmienic cos na lepsze albo podjac decyzje o tym, ze nic nie robisz i toniesz we wlasnym rozczarowaniu. Pamietaj o tym, ze musisz byc dla siebie dobra. Jestes swoim najlepszym przyjacielem - najbardziej uczciwym, oddanym, szczerym i wiernym. Traktuj siebie z przyjaznia.

Pamietaj o tym, co jest w tobie dobre. Zacznij pracowac nad tym, co jest w tobie zle. To da ci sile i poczucie wlasnej niezaleznosci.

242

Po dziewiate:Na kartce swoich wad masz teraz te cechy, ktorych nie lubisz i ktore mozna zmienic. Dotycza zarowno ciala, jak i charakteru, osobowosci i duszy.

Wiec co dalej?

Do roboty. Jesli nic w sobie nie zmienisz, bedziesz nosila swoje wady jak garb, ktory utrudnia ci zycie.

Wybierz jedna najwazniejsza, z ktora chcesz sie rozprawic w pierwszej kolejnosci. Tylko jedna. Jezeli zaczniesz robic wszystko naraz, po wariacku, to znow ci nie wyjdzie. Wybierz wiec jedna ceche, ktora chcesz naprawic w pierwszej kolejnosci.

Pamietaj, zeby nie kierowac sie zloscia i nienawiscia do samej siebie. Na twoja sympatie powinien zaslugiwac sam fakt, ze przeczytalas tyle stron tego rozdzialu i chcesz cos w sobie zmienic na lepsze. To pewnie wiecej niz zrobilas dla siebie kiedykolwiek.

Zastanow sie wiec spokojnie w jaki sposob mozesz zmienic te jedna pierwsza wybrana wade. Przeczytaj rozdzial o "Sposobie myslenia wojownika" na stronie 148 - to moze ci pomoc w wybraniu skutecznego sposobu.

243

BEATA PAWLIKOWSKA

Potem bedzie ci potrzebna sila woli i konsekwencja w dzialaniu. Jesli jej nie masz - zajrzyj na strone 245.Po dziesiate:

Odrzucaj od siebie zniewolone mysli, ktore kaza ci zebrac o akceptacje u innych ludzi. To niewazne co oni mysla, bo i tak nie sa w stanie znac calej prawdy. Prawde znasz tylko ty. Prawda jest taka, ze masz w sobie duzo fajnych cech. Bedziesz miala ich jeszcze wiecej, bo sprobujesz pozbyc sie swoich wad i zamienic je na zalety.

Jezeli bedziesz pracowala nad soba, jezeli bedziesz miala w zyciu dobry cel, do ktorego zmierzasz, szybko przescigniesz innych ludzi.

Jestes wazna. Musisz byc wazna przede wszystkim dla samej siebie. Przestan sie ogladac na innych ludzi. Przestan czekac na to, co maja do powiedzenia na twoj temat. Jezeli jest cos, co chcialabys o sobie wiedziec, sama znajdz odpowiedz na to pytanie. Gdzie? We wlasnej duszy. To ona jest twoja najlepsza przyjaciolka.

Rozdzial 29

Jak zdobyc silna wole

ilna wola to cecha, ktora kazdy czlowiek ma, lecz niekoniecznie jej uzywa. Jest jak muskul na przedramieniu. U wiekszosci ludzi wyglada jak miekki flaczek, ale u niektorych zamienia sie w pulsujacy, pelen sily biceps.Silna wola wszystko ulatwia. Umozliwia dotrzymanie slowa danego sobie, zdobycie upragnionej sylwetki, czyli schudniecie albo utycie - co kto woli, zrealizowanie najwiekszych i mniejszych marzen. Daje radosc, poczucie spelnienia i szacunek do samego siebie. Jest podstawa do budowania lepszego zycia.

I wcale nie jest trudna do zdobycia.

Pamietam moje wlasne boje ze slaba wola i wszystkim, co z niej wynikalo - lenistwem, brakiem poczucia bezpieczenstwa i wlasnej wartosci, kompleksami, zalamaniem i brakiem nadziei. Latwiej bylo spadac coraz dalej w otchlan beznadziei niz przebudzic sie i zaczac kierowac swoim zyciem.

245

BEATA PAWLIKOWSKA

Na szczescie mam uparta dusze. Czasem latwiej byloby mi o czyms nie myslec albo zapomniec, ale dopoki tego nie zrozumiem, to krazy w moich myslach kiedy pracuje i kiedy spie, kiedy odpoczywam i w kazdej innej sekundzie zycia, swiadomie i podswiadomie domagajac sie znalezienia rozwiazania.Czasem to trwa kilka minut, czasem kilka dni albo tygodni, a czasem kilka lat, ale kiedy rozwiazanie w koncu do mnie przychodzi, jest zwykle objawieniem, czyli faktem zaskakujacym, lecz calkowicie logicznym i dajacym sie racjonalnie wytlumaczyc.

I tak wlasnie pewnego dnia odkrylam zaskakujaca rzecz. To takie proste i logiczne, ze powinni tego uczyc w szkole.

Moim odkryciem byla prosta i stuprocentowo powtarzalna zaleznosc miedzy czynem a jego konsekwencjami i zwiazanymi z tym moimi uczuciami.

Nagle zrozumialam, ze czulam sie zle zawsze po tym, gdy zrobilam cos, czego nie chcialam robic. A jesli nie chcialam tego robic, to dlaczego to zrobilam? I logicznie myslac dalej: jezeli nie zrobilabym tego, czego nie chcialam robic, to uniknelabym zlego samopoczucia pozniej, czyli czulabym sie lepiej! To takie proste. Zdecyduj co chcesz robic albo czego nie chcesz robic, a nastepnie dotrzymaj danego sobie slowa. Zlap sie za reke, jesli bedziesz siegala po to, czego nie chcialas. Pamietaj o zlozonej sobie obietnicy. Mniej wazne jest to wszystko, co obiecujesz innym ludziom. Najwazniejsze jest to, do czego zobowiazujesz sie przed samym soba. Dlaczego? Poniewaz dopiero wtedy, gdy bedziesz mogla szanowac siebie, mozesz oczekiwac, ze beda cie szanowali takze inni ludzie.

Wystarczylo wiec zastosowac to genialne odkrycie w praktyce. To bylo latwiejsze niz myslalam. Poczulam sie tak, jakbym nagle odkryla superprzydatne narzedzie, z ktorego istnienia nie zdawalam sobie sprawy.

246

Zaczelam w swiadomy sposob kierowac wlasnym zachowaniem, pamietajac o tym, ze to jak sie zachowam, bedzie mialo kolosalny wplyw na to, jak poczuje sie pod koniec dnia.Kiedy proponowano mi kawalek tortu urodzinowego, ktorego "przeciez nie mozna odmowic", konfrontowalam to, co mam ochote zrobic z tym, co moim zdaniem powinnam zrobic.

Myslalam wiec:

-Pyszny tort, bedzie sie rozplywal w ustach, a cale cialo wy

pelni wtedy przyjemny smak slodyczy...

I odpowiadalam sobie:

-Ale jesli zjesz ten tort, bedziesz potem czula sie gruba. Bedziesz narzekala, ze nie powinnas byla tego robic. Bedziesz zla,

ze dalas sie skusic.

Przeciez doskonale znalam to uczucie z przeszlosci. Mialam wtedy zawsze pretensje do siebie, nie moglam spojrzec sobie w oczy w lustrze, obrzucalam sie wyzwiskami, ze do niczego sie nie nadaje, ze jestem slaba i nic niewarta.

Nie chcialam tak sie czuc. Ale ochota na slodki tort wcale nie zmalala, a nawet przeciwnie - kiedy dopuscilam do siebie mysl, ze moglabym go sobie odmowic, poczulam protest i wewnetrzny sprzeciw. Dlaczego? Dlaczego mam sobie odmawiac czegos przyjemnego?

247

-Dlatego, ze bedziesz potem tego zalowac - odpowiedzialam sobie. - Nie chce jesc tortu, bo wiem jak bede sie czulapozniej. Nie chce tego robic.

To bylo proste - zatrzymalam sie na chwile, zastanowilam sie jakie beda konsekwencje tego, co zrobie, a potem postanowilam, ze nie chce tego robic. I wcale nie byla to trudna decyzja. Przeciwnie, poczulam ulge. Poczulam sie jak dyrektor, ktory potrafi podjac madra decyzje o przyszlosci swojej firmy.

-Nie, dziekuje, nie jem slodyczy - powiedzialam na glos

i odstawilam talerzyk.

I poczulam sie wielka jak King Kong.

Im czesciej cwiczylam w ten sposob miesien silnej woli, tym stawal sie mocniejszy i latwiejszy w obsludze. Nie musialam juz zmuszac sie do wysilku udzwigniecia jakiejs decyzji, bo moj biceps dzialal automatycznie i sam ja unosil. A ja czulam sie coraz lepiej i myslalam o sobie z coraz wieksza sympatia. Tym bardziej, ze dzieki sile woli udawalo mi sie doprowadzic do zrealizowania wielu rzeczy, ktore wczesniej wydawaly mi sie nieosiagalne albo po prostu nigdy mi sie nie udawaly.

248

W DZUNGLI MILOSCI

Tak bylo chocby z pisaniem ksiazek. Chcialam napisac nowa ksiazke, ale autodestrukcyjny potwor podpowiadal, ze "moze jutro", bo teraz sa inne "wazne sprawy".-Ale jakie wazne sprawy? - zapytalam siebie pewnego dnia. - Dla mnie napisanie nowej ksiazki jest najwazniejsza rzecza, ktora chce sie zajmowac.

Zastosowalam swoja ulubiona metode przewidywania i symulacji konsekwencji. Jezeli wieczorem mam do siebie pretensje i zal, ze nie napisalam ani jednej strony nowej ksiazki, to co nalezaloby zrobic, zeby tak sie nie czuc? To logiczne. Musze przestac odkladac to "na jutro" i zabrac sie do tego natychmiast. Nawet wiecej. Musze zaplanowac kiedy i o ktorej godzinie bede sie tym zajmowac, bo wtedy latwo mi bedzie dotrzymac zobowiazania. Jezeli postanowie, ze w nieparzyste dni tygodnia, czyli w kazdy poniedzialek, srode i piatek o godzinie 18.00 bede siadala do pisania ksiazki, to wystarczy potem uzyc mojego bicepsa silnej woli i dotrzymac slowa. Tak zrobilam. Z ta tylko roznica, ze nie wyznaczylam sobie nieparzystych dni, ale wszystkie dni tygodnia. Bo chcialam szybko skonczyc pisanie i miec te fantastyczna swiadomosc, ze zrobilam cos, co bardzo chcialam zrobic.

Tak samo bylo z chodzeniem do silowni. Wydawalo mi sie, ze jest mi to potrzebne. Bylam przekonana, ze dobrze mi to zrobi, bo uksztaltuje sylwetke, rozwinie miesnie, poprawi samopoczucie - bo przeciez uprawianie sportu wywoluje wydzielanie hormonu szczescia, czyli endorfin. Gdybym chciala kogos przekonac do slusznosci uprawiania gimnastyki, mialam w reku caly komplet argumentow. Ale z jakiegos powodu przez caly czas pozostawalo to wylacznie w sferze moich mysli i tylko od czasu do czasu myslalam, ze "znow tego nie zrobilam".

Skierowalam sie wiec najpierw do mojej wewnetrznej silowni i poruszylam bicepsem silnej woli.

249

BEATA PAWLIKOWSKA

Metoda przewidywania konsekwencji. Jezeli czujesz sie zle ze swoja bezczynnoscia w kwestii uprawiania sportu, zmien to.Krok pierwszy - jezeli uwazasz, ze powinnas chodzic do silowni, zrob to. Krok drugi - zaplanuj kiedy i dokad bedziesz chodzic na zajecia fitness. Krok trzeci - podejmij decyzje. Krok czwarty - zrealizuj swoje postanowienie.

Zdecydowalam wiec, ze bede chodzila na fitness co najmniej dwa razy w tygodniu, w poniedzialek lub wtorek, a potem w czwartek lub w piatek. Zaczynam oczywiscie w najblizszy dzien, ktory pasuje do tego planu.

Kiedy nadszedl pierwszy piatek, autodestrukcyjny potwor podpowiadal, ze "nie mam dzisiaj ochoty". Poruszylam wiec bicepsem silnej woli i nie pytalam siebie czy mam na to ochote, czy nie. Spakowalam stroj, buty na zmiane, recznik i butelke wody, po czym zawiozlam siebie na zajecia. Juz po kilku minutach cwiczen poczulam niesamowita radosc. Dotrzymalam slowa danego sobie! Robie cos, co jest dla mnie dobre! Moge na sobie polegac! Jestem dla siebie przyjacielem! Hurra!

Uwielbiam to uczucie.

W DZUNGLI MILOSCI

Sila woli fantastycznie potrafi usidlic i pokonac autodestrukcyjnego potwora, ktory usiluje zamienic cie w bezwolna ofiare wlasnej bezczynnosci. Kiedy chcesz cos zrobic, potwor mowi:-Nie chce mi sie!

-Niewazne, czy ci sie chce - odpowiedz mu i zastosuj moj prosty sposob przewidywania konsekwencji tego, co sie za chwile stanie. Zastanow sie co chcesz zrobic, podejmij taka decyzje i uzyj bicepsa silnej woli, zeby konsekwentnie ja zrealizowac. Potwor pewnie bedzie chcial ci przeszkodzic i powie:

-Wlasciwie nie mam na to ochoty.

-Podjelam decyzje - odpowiedz potworowi. - Wiem, ze to jest dobra decyzja i teraz wlasnie zamierzam wcielic ja w zycie. Nie przeszkadzaj mi. Teraz jest czas robienia tego, co zostalo wczesniej ustalone.

Nie wahaj sie. Pomysl o tym, jak sie poczujesz pozniej. To co zrobisz teraz, bedzie mialo wplyw na twoja przyszlosc.

To jest moment proby. Stoisz pomiedzy swoja slaboscia a sila. I tylko od ciebie zalezy jakiego dokonasz wyboru. Czy znow ulegniesz slabosci, a potem rozkleisz sie z litosci nad soba albo bedziesz na siebie zla. Czy tez zrobisz pierwszy krok do bycia pania swojego zycia.

Niedawno w sklepie spotkalam klienta, ktory pakujac swoje zakupy do torby przyznal sie, ze kompletnie nie radzi sobie z zyciem i "jest do niczego". Ekspedientka usmiechnela sie grzecznie i nie byla zaskoczona. Przyznanie sie do bezradnosci wobec wlasnego zycia wydalo jej sie calkiem naturalnym stanem.

Mam znajomego, ktory zartem powtarza, ze ma strasznie silna wole. Tak strasznie silna, ze robi z nim co chce. I wychyla nastepny kieliszek wina, zagryzajac kielbasa, podczas gdy jego zona szepcze, ze ma chore serce i nie powinien tyle pic ani jesc tlustych wedlin.

251

BEATA PAWLIKOWSKA

Dostaje czesto listy od mlodych ludzi, ktorzy pisza, ze wlasciwie wiedza juz wszystko, ustalili juz co chcieliby w sobie zmienic na lepsze, maja plan na przyszlosc, szukaja w zyciu wlasnej pasji, ale skarza sie, ze brakuje im jedynie silnej woli - zeby zrealizowac to wszystko, co sobie zamierzyli.Skad wiec bierze sie silna wola?

Dokladnie z tego samego, co pozwala biegaczowi dotrzec do mety, skoczkowi utrzymac sie w powietrzu, a floreciscie zadac celne pchniecie. Czyli z cwiczen.

Czy masz jeszcze jakies watpliwosci? Prosze, oto bardziej rozbudowany przyklad:

Zalozmy, ze chcialabys schudnac. Oczywiscie w teorii wiesz, ze do schudniecia potrzebne sa co najmniej dwie rzeczy. Po pierwsze zdrowa dieta, czyli unikanie rzeczy tlustych, smazonych, slodkich i ciezkostrawnych. Po drugie aktywny tryb zycia, czyli uprawianie jakiegos sportu, gimnastyka, ruch na swiezym powietrzu. Nie masz watpliwosci, ze ta teoria jest sluszna. Ale co dalej? Przeciez lenistwo i autodestrukcyjny potwor podpowiadaja ci, ze "nie warto", "a po co sie tak meczyc" oraz ze "nie masz czasu".

Ale zaraz. Jaka jest alternatywa? Czy jest jakis inny sposob, zeby trwale i bez szkody zrzucic kilka kilogramow i zdobyc szczupla sylwetke? Tabletki i preparaty odchudzajace odpadaja, bo to jest chemia zatruwajaca organizm, wiec zamiast pomagac, moze tylko na dluzsza mete zaszkodzic. Operacyjne zabiegi odsysania tluszczu bywaja niebezpieczne, bo sa przeciez chirurgiczna inwazja w glab ciala, a poza tym ich efekty nie trwaja dlugo. Inne sposoby? Chyba nie ma.

Glodowka nie ma sensu, bo odbiera organizmowi konieczne do zycia witaminy, sole mineralne i inne skladniki. Glodowke stosuja

252

tylko ci, ktorzy sluchaja swojego autodestrukcyjnego potwora i chca wymierzyc sobie surowa kare. Glodowka prowadzi albo do anoreksji, czyli do choroby, ktora moze skonczyc sie smiercia, albo do efektu jo-jo, czyli odzyskania z nadwyzka wszystkich straconych kilogramow. Dlaczego? Bo organizm, ktory glodzisz tylko czeka na moment, kiedy bedzie mogl uzupelnic to wszystko, czego go pozbawiasz - czyli kalorii, witamin, pierwiastkow potrzebnych do pracy serca, mozgu, watroby i innych organow. Im dluzej czeka, tym bardziej rozpaczliwie bedzie chcial zapewnic sobie zapas - na wypadek, gdyby glupia glowa, ktora nosi na karku, znow wpadla na pomysl pozbawiania go codziennego paliwa w postaci jedzenia. Kiedy wiec glodowka sie konczy, organizm zaczyna blyskawicznie gromadzic i magazynowac tluszcz oraz inne substancje, ktore bedzie mogl wykorzystac do zycia w przypadku nastepnego glodzenia. Wtedy wlasnie szybko przybiera sie na wadze.Nie ma wiec wyjscia. Jezeli chcesz schudnac i nie zniszczyc sobie jednoczesnie organizmu, musisz podjac dwie decyzje: po pierwsze bedziesz zdrowo jesc, a po drugie zaczniesz uprawiac sport.

253

BEATA PAWLIKOWSKA

To tez jest w miare proste, bo autodestrukcyjny potwor jeszcze nie protestuje, prawda? Dopoki wszystko pozostaje w sferze mysli, marzen i planow, potwor spi spokojnie.Musimy zrobic nastepny krok. Podjac decyzje.

Pierwsza decyzja: chcesz zrezygnowac z fast foodu, slodyczy, majonezu, sosu, tlustej smietany, napojow z cukrem (coli, slodzonych sokow i napojow gazowanych) i dan smazonych.

Druga decyzja: chcesz cwiczyc bieganie.

Spojrz na siebie w lustrze i powiedz na glos, jakie decyzje podjelas i dlaczego. Powiedz tez do siebie, ze chcesz wytrwac w tych decyzjach, bo sa dla ciebie wazne.

A potem czekaj na pierwsze starcie z autodestrukcyjnym potworem. Na pewno obudzi sie, zaniepokojony, ze nie pozwalasz mu obrastac w leniwy tluszcz. Powie ci, ze jestes zmeczona, ze za duzo od siebie wymagasz, ze masz juz dosyc wszystkiego.

Odpowiedz mu spokojnie, ze wcale nie interesuja cie jego narzekania, poniewaz wlasnie rozpoczelas wedrowke ku szczuplej sylwetce i zalezy ci na tym, zeby zrealizowac to, co sobie postanowilas.

254

W DZUNGLI MILOSCI

Kiedy wejdziesz do ciastkarni i poczujesz oszalamiajaco slodki zapach swiezego ciasta, uslyszysz tez na pewno dzwonek ostrzegawczy we wlasnej glowie. Powstrzymaj lakomstwo. Przypomnij sobie jak stalas przed lustrem i patrzac sobie w oczy powiedzialas czego chcesz. Teraz wystarczy tylko dotrzymac slowa. Jesli uda ci sie po raz pierwszy, kazdy nastepny bedzie latwiejszy.Wyznacz sobie dzien tygodnia i godzine, kiedy bedziesz biegac. Za pierwszym razem potwor bedzie ci podpowiadal dziesiec wymowek, ktore moglabys latwo zastosowac, zeby usprawiedliwic sie i zostac w domu. Ale nie pozwol mu na to. Powiedz sobie, ze podjelas decyzje i nie ma z nia dyskusji. Idziesz biegac. Tak jak sobie zaplanowalas.

Uprawianie jakiejs formy sportu powinno byc dla ciebie przyjemnoscia. Jezeli okaze sie, ze bieganie nie sprawia ci radosci albo przynosi ci bol, znajdz inny rodzaj cwiczen. Zapisz sie na zajecia fitness, zacznij jezdzic na rowerze, uprawiac joge albo kung-fu.

Jesli cos ci sie nie uda, nie rozpaczaj. Po prostu zacznij od poczatku.

I teraz nie masz juz wyjscia. Nie mozesz juz powiedziec, ze "nie masz silnej woli", bo w rzeczywistosci ja masz, ale nie lubisz jej uzywac. Zacznij wiec trenowac swoj miesien silnej woli. Jest znacznie latwiejszy do zbudowania niz muskuly kulturystow.

Sama widzisz, ze to jest proste. Wystarczy zdecydowac czego chcesz, podjac decyzje, a potem dotrzymac slowa danego samej sobie.

Rozdzial 30

Skad brac sile do walki

zien dlatego jest taki jasny, ze przed nim panowala noc. Wakacje dlatego sa tak cudowne, ze wczesniej przez wiele miesiecy trzeba bylo chodzic do szkoly. Gdyby wakacje trwaly przez caly rok, w ogole nie bylyby wakacjami, tylko codziennoscia, do ktorej latwo czlowiek sie przyzwyczaja i uwaza za cos najbardziej normalnego na swiecie.Gdyby ludzie pracowali przez trzydziesci dni w miesiacu bez przerwy, a potem ostatni dzien miesiaca mieli wolny, ceniliby go bardziej niz dzisiaj cenia niedziele.

Tak samo jest z jedzeniem, ktore lepiej smakuje wtedy, gdy czlowiek siada do stolu czujac sie glodny.

I tak samo jest z sila, ktora rodzi sie ze slabosci.

Kazda chwila zwatpienia, zalamania, smutku, bolu, nieszczescia czy samotnosci, kazda strata, kazda przykrosc i kazde cierpienie to szansa na budowanie w sobie wewnetrznej sily.

Wlasnie z cierpienia i bolu bierze sie sila, zeby z nimi walczyc. Kazdy gram tej sily zdobytej w kolejnych potyczkach ze smutkami, przeciwnosciami losu w starciach ze zlymi albo niezyczliwymi

256

ludzmi zostaje w twojej duszy. Nie znika po tej jednej wygranej batalii. Zostaje z toba jak kolejne orle pioro w pioropuszu indianskiego wodza. Im wiecej ich masz, tym jestes silniejszy.Uswiadomilam to sobie pewnego dnia, kiedy wracalam samochodem ze spotkania, ktore bardzo sie przedluzylo i okazalo sie tak kompletnie bez sensu, ze w gruncie rzeczy zniszczylo mi reszte dnia. Mialam w planie zrobienie jeszcze kilku waznych rzeczy, a wracalam do domu stojac w korku i myslac z poczuciem kleski, ze niczego juz wiecej dzisiaj po prostu zrobic nie zdolam, bo zwyczajnie nie zdaze.

Lzy plynely mi po policzkach, bo czulam sie okradziona z mojego czasu i bezsilna, ze nie bede w stanie zrealizowac moich planow.

Zatrzymalam sie na czerwonych swiatlach. Nawet nie ocieralam lez, tylko mrugalam od czasu do czasu, zeby je strzepnac z rzes. Stalam na skrzyzowaniu i czekalam az bede mogla jechac dalej, gdy w pewnej chwili pomyslalam:

-To dobrze, ze zdarzaja sie takie koszmarne chwile, bo dzieki temu moge teraz poszukac w sobie sily i przezwyciezyc to uczucie.

257

BEATA PAWLIKOWSKA

Nie otarlam lez, ktore wciaz plynely mi po policzkach i zaczelam sie zastanawiac, z ktorej strony powinnam spojrzec na moja obecna sytuacje, zeby poczuc sie lepiej.Ha! Siedze w moim wlasnym samochodzie. Jade do mojego wlasnego domu. Mam zmarnowany dzien, ale jutro od rana sprobuje nadrobic to, co dzisiaj stracilam.

-Nie daj sie! - powiedzialam do siebie. - Nie daj sie zlamac przez takie glupstwa! Przeciez masz w sobie sile, zeby to pokonac. I mozesz wykorzystac ten moment slabosci, zeby wygenerowac z siebie kolejny kilogram sily, ktory wzmocni twoja dusze i bedzie ci sluzyl we wszystkich nastepnych chwilach takich smutnych jak ta.

I wtedy wlasnie uswiadomilam sobie, ze dzieki slabosciom, smutkom i nieszczesciom mozna budowac swoja sile.

To jest tak samo jak w przypadku rowerzystow, ktorzy z ogromnym wysilkiem, kolo za kolem, wjezdzaja na wierzcholek gory, zeby moc z niej potem szybko zjechac.

To jest tak samo jak u himalaistow, ktorzy przez wiele dni wspinaja sie na szczyt, odmrazajac sobie nos, usta i palce u stop, dzwigajac ciezki sprzet, ryzykujac hipotermie, czyli smierc z wychlodzenia, obrzek pluc i mozgu w wyniku choroby wysokosciowej - ale pewnego dnia staja na szczycie, a potem zaczynaja schodzic w dol. I tylko oni potrafia docenic dotarcie do zielonej, pelnej zycia doliny - bo moga ja porownac z pustynia wiecznego lodu i sniegu, ktora pokonali powyzej.

W taki sam sposob slabosc i smutek pozwalaja ci docenic to, ze mozesz w sobie produkowac sile do ich pokonania.

Wystarczy tylko o tym pamietac. I tu kryje sie tajemnica zdobywania sily do walki.

258

Kiedy swieci slonce i niebo jest blekitne, latwo sie usmiechac. Fajnie jest chodzic po plazy albo lezec w zielonej dolinie pelnej kwiatow. Milo jest dostawac prezenty, a jeszcze przyjemniej komus je dawac.Zycie jest ladne, latwe i wesole. Czasami.

Bo czasami niepotrzebnie sie komplikuje i zaczyna sie burzyc jak ocean. Czlowiek nagle staje przed koniecznoscia podejmowania strasznie waznych i trudnych decyzji, od ktorych bardzo wiele zalezy. Albo zostaje rzucony na ziemie podmuchem jakiegos wydarzenia, ktorego nie byl w stanie przewidziec. Albo doznaje niespodziewanych krzywd i przykrosci od innych ludzi.

Wtedy slonce przestaje swiecic i nikomu nie chce sie szczerzyc zebow w usmiechu.

Wtedy nadchodzi czas proby.

259

Wtedy trzeba uswiadomic sobie, ze wlasnie takie momenty sa generatorem wewnetrznej sily. Wystarczy tylko ten generator w sobie wlaczyc.Nie poddac sie. Nie ulec fali smutku zalewajacej oczy. Jesli sie poddasz, to nie zdobedziesz ani troche sily potrzebnej ci do nastepnego starcia.

Bo przeciez zycie jest tak samo pelne radosnych chwil, jak i niespodziewanych katastrof, z ktorymi trzeba sobie radzic. Zacznij wiec uzywac generatora mocy, jaki masz wbudowany w sobie.

Nie mow, ze nie masz zadnego generatora. Zapewniam cie, ze kazdy czlowiek go ma. Ogromna wiekszosc po prostu w ogole nie zdaje sobie z tego sprawy. Dlaczego? Tak jak wiele razy wyjasnialam juz w tej ksiazce, biali ludzie naszej cywilizacji miast - w odroznieniu od Indian albo Masajow czy Papuasow- sa wychowywani

260

W DZUNGLI MILOSCI

pod ochronnym kloszem, uczeni niesamodzielnosci, poblazania dla swoich wad i ulegania slabosciom. W kulturze bialych ludzi wypada narzekac, robic, jesc i pic niezdrowe rzeczy, czyli dzialac na swoja szkode, a potem glosno sie do tego przyznawac.Wiele razy bylam swiadkiem tego, jak ludzie z rozbrajajaca szczeroscia i brakiem zazenowania przyznaja sie do swoich wad, slabosci i braku silnej woli. Niedawno spotkalam znajoma dziennikarke w hotelowej restauracji na sniadaniu. Wygladala na lekko zmeczona.

-Poszlismy wczoraj w tango - przyznala z nieco zamglonym usmiechem. - Wyszlam z imprezy o piatej rano, przespalam sie trzy godzinki, a teraz musze sie zbierac, zeby zdazyc na pociag.

-Impreza? - usmiechnelam sie. - Na Starym Miescie?

-Tak - przyznala dziewczyna. - Najgorsze jest to, ze mam dzisiaj do napisania wazny tekst i nie wiem jak dam rade go napisac.

-Moze odloz go na jutro - podpowiedzialam.

-Nie moge - pokrecila glowa. - Mialam go napisac juz kilka dni temu, jutro rano mam ostateczny termin oddania go w redakcji.

Spojrzalam na nia z niedowierzaniem. Czy wlasnie przed chwila powiedziala mi z ciezko skacowanym usmiechem, ze poszla w nocy na szalona impreze wiedzac, ze ma przed soba dzien intensywnej pracy, ktorej nie mozna przelozyc na pozniej?

-Moniko? - zapytalam. - Dzisiaj masz napisac tekst i imprezowalas przez cala noc?

-Mialam wyjsc wczesniej - odrzekla. - Ale jakos sie zasiedzialam. Nie wiem jak ja dzisiaj napisze ten tekst.

Probowalam to zrozumiec, ale naprawde nie potrafie. Nie umiem wytlumaczyc sobie takiego zachowania i nie wyobrazam sobie, zebym w podobnej sytuacji zachowala sie podobnie. Nie chodzi o to, ze Monika lekcewazy prace, bo byc moze jej nie lubi i dlatego w ten

261

BEATA PAWLIKOWSKA

sposob probuje jej uniknac. Ale przeciez to, co zrobila nie zmienilo faktu, ze musi ten tekst napisac, tylko dodatkowo utrudnilo prace, bo zebranie skacowanych mysli na pewno nie bedzie latwe. Doprowadzila wiec do tego, ze zamiast napisac tekst w trzy godziny, bedzie nad nim sleczala dwa razy dluzej. 1 jeszcze bardziej bedzie nie znosila swojej pracy. Tego wlasnie nie rozumiem.A najbardziej dziwi mnie to, ze Monika tak zwyczajnie przyznaje sie do tego, ze nie panuje nad swoim zyciem i ze pozwala sobie na pijanstwo w przeddzien waznego zobowiazania.

Mam wrazenie, ze to jest wlasnie konsekwencja wychowywania ludzi w powszechnej akceptacji slabosci i wad charakteru.

Nie mow wiec, ze jestes slaby, ze czegos nie potrafisz, nie mozesz, nie dasz rady, nie nadajesz sie. Masz w sobie wielki magazyn sily i potezny generator, ktory dostarczy ci jej jeszcze wiecej - jesli tylko postanowisz go wlaczyc i zaczac z niego korzystac.

Wiem to tak dobrze dlatego, ze ja kiedys bylam slaba, leniwa i niemadra. Palilam papierosy, bo wydawalo mi sie, ze wygladam wtedy na osobe bardziej wyrafinowana i warta powazania. Zatruwalam wiec wlasny organizm, niszczac sobie pluca, oskrzela i serce, tylko po to, zeby udawac przed ludzmi kogos, kim w rzeczywistosci wcale nie bylam.

Wiecznie czekalam az zdarzy sie cos takiego, co zmieni moje zycie na lepsze. Plakalam i litowalam sie nad soba, ze jestem taka smutna, samotna i nieszczesliwa.

A potem zaczelam szukac sily w sobie. Pewnego dnia, bladzac po zaulkach mojej rzadko odwiedzanej duszy znalazlam wielka machine. Poczulam sie jak Indiana Jones, ktory w poszukiwaniu mitycznego miasta Akakor w dzungli amazonskiej, odkrywa tajemna brame, ktora do niego prowadzi.

262

Ogladalam te machine z zaciekawieniem domyslajac sie, ze chyba nigdy nie byla uzywana. Pod gruba warstwa kurzu wygladala jak nowa - blyszczaca, pelna sprytnych przekladni, kol zamachowych i lampek. Podnioslam reke. Wiedzialam, ze gdy nacisne na czerwony guzik, stanie sie cos, czego nie bede mogla zatrzymac. Wiedzialam tez, ze chce to zrobic. I zrobilam.Machina ruszyla. Cos mnie podnioslo, wyprostowalo i postawilo przed lustrem.

-Kim jestes? - uslyszalam pytanie.

Patrzylam na swoje odbicie w lustrze i nie umialam odpowiedziec. Bo niby kim ja jestem?... Soba. Dziewczyna.

-Jestes szczesliwa? - zapytalo mnie lustro. Opuscilam glowe.

-A co zrobilas, zeby byc szczesliwa? Wzruszylam ramionami.

-A czy jestes taka, jaka chcialabys byc?

263

BEATA PAWLIKOWSKA

Hm, zastanowilam sie. Na takie pytanie chyba znalam odpowiedz.-Czy gdybys mogla dowolnie zaprojektowac siebie, to czy chcialabys byc taka, jaka jestes? - nalegala maszyna.

-Wow - pomyslalam - jasne, ze nie! Gdybym miala czarodziejska rozdzke, to...

I nagle spojrzalam na siebie w lustrze zupelnie innymi oczami. To jest wlasnie moja czarodziejska rozdzka. Machina, ktora odkrylam we wlasnej duszy i wlaczylam.

To ona jest generatorem sily, ktora umozliwi mi dokonanie w sobie wszystkich zmian, jakich sobie zazycze. Wystarczy wiedziec, co chce sie zmienic, podjac decyzje, a potem ich dotrzymac.

A skad brac sile do walki ze swoimi slabosciami i wadami? Z nich samych. Kazda chwila zalamania, smutku, zlosci czy bezradnosci jest jak szmata, z ktora mozesz zrobic jedna z dwoch rzeczy:

1. Albo wziac ja w ramiona, przytulic, zaczac plakac, rozpaczac i rozczulac sie nad swoim losem,

2. Albo chwycic ja, wrzucic do swojej magicznej maszyny i wykorzystac jako paliwo budowania swojej wewnetrznej sily.

Nie pozwol, zeby cokolwiek przeslanialo ci swiat. Nie pozwol, zeby smutek czy zly nastroj macil ci pole widzenia i odsuwal cie od celu. Kazda chwila slabosci to szansa na wygenerowanie sily, ktora pozwoli ci ja przezwyciezyc i ktora pozostanie z toba na zawsze. Dlatego kazdy nastepny raz bedzie latwiejszy.

264

Rozdzial 31

Jak uwolnic mysli

ewnego dnia stanelam na krawedzi najglebszego kanionu swiata Colca w Peru. Jest dwa razy glebszy od Wielkiego Kanionu w USA, a jego sciana w najglebszym miejscu ma wysokosc 4200 metrow. Ja dotarlam do kanionu z miejscowosci Cobanaconde, skad na jego dno prowadzi sciezka. Na jej poczatku wlasnie stanelam i zakrecilo mi sie w glowie.Sciezka byla waska, przysypana kamieniami i biegla przez zbocze zygzakiem, co chwile skrecajac w przeciwnym kierunku, bo sciana gory byla tak stroma, ze opadala w dol prawie pionowo. Schodzenie nigdy nie bylo dla mnie wielkim problemem. Zarzucilam wiec podreczny plecak na ramiona i ruszylam. Dookola rosly drobne, karlowate rosliny, ktorym udalo sie nadludzkim wysilkiem utrzymac przy zyciu na suchym, skalistym pustkowiu gor. Kazdy krok wzbijal w powietrze kleby drobnego pylu, trzeba bylo tez uwazac na slizgajace sie drobne kamienie, ktore zgrzytaly pod butami, a potem osuwaly sie z halasem w przepasc.

Z kazda minuta czulam tez narastajacy niepokoj. Jakim cudem mialabym wejsc ta sama droga z powrotem?...

265

BEATA PAWLIKOWSKA

Przeciez juz teraz trzeba bylo uzywac calej sily do wyhamowania rozpedu, jaki narzucala prawie pionowo w dol opadajaca sciezka. Kiedy dotarlam na dno kanionu Colca, powitala mnie tablica z napisem Welcome to paraiso, czyli "Witaj w raju".I raj byl to naprawde.

Posrodku suchych, goracych, pylastych zboczy, przykrytych kamieniami i kaktusami, wyrasta cudowna oaza, pelna zielonego chlodu palm i bujnych zarosli. Jest tam naturalny basen zasilany strumieniem, spiewaja ptaki, a po trawie spaceruje oswojony orzel. Spedzilam w oazie caly dzien, zbierajac sily i przygotowujac sie psychicznie na niewyobrazalnie wielki wysilek, jakim bedzie wejscie z powrotem na szczyt kanionu.

O szostej rano, gdy stanelam gotowa do drogi, bylo jeszcze ciemno. Zadarlam glowe. Przede mna w mglistym swietle poranka majaczyla sciana o wysokosci prawie poltora kilometra. Jak ja mam tam wejsc? Ile czasu mi to zajmie? Czy w ogole dam rade?...

W DZUNGLI MILOSCI

Ruszylam przed siebie. Wchodzenie bylo trudniejsze i bardziej niebezpieczne, bo latwo bylo sie potknac na luznych kamieniach, ktore ze zlowrozbnym grzechotaniem spadaly w urwisko. Ale szlam dzielnie, krok za krokiem pokonujac zmeczenie i opor materii.Nagle uslyszalam za soba drobne, szybkie kroki. Po chwili obok mnie pojawil sie indianski przewodnik. Niosl na ramionach ogromny, wypchany plecak, ktory musial wazyc ze dwadziescia kilogramowi ale wydawalo sie, ze wisi na ramionach Indianina podczepiony do niewidocznej linki opuszczonej z nieba, bo w ogole nie stanowil dla niego ciezaru.

-Arcadio! - zadyszalam z radoscia. - Milo cie widziec!

-I ciebie takze milo spotkac - odrzekl spokojnym glosem, jakbysmy nie byli wcale w trakcie wspinaczki, tylko wedrowali sobie po lace.

-Arcadio - zasapalam - wiesz, ile jeszcze nam zostalo drogi?

-Nie wiem - Indianin rzucil mi spojrzenie z ukosa.

-A jak dlugo juz idziemy? - naciskalam.

-Nie mam zegarka.

-A czy moglbys mi powiedziec, kiedy bedziemy w polowie zbocza? - dopytywalam sie, bo strasznie zalezalo mi na tym, zeby wiedziec jak mam rozlozyc sily. Czy przebylam dopiero dziesiec procent drogi, czy moze czterdziesci? Ta swiadomosc bardzo pomoglaby mi sie odnalezc w tym dzikim, zoltym pustkowiu.

-Hm - odrzekl Indianin i zamilkl.

Szlismy przez pewien czas w ciszy, przerywanej tylko okrzykami orla, ktory zostal w oazie i grzechotaniem kamieni pod butami.

-Wiesz - odezwal sie nagle Arcadio. - Jak tak sobie ide przez gory, to zawsze bardzo sie ciesze.

-Tak? - zasapalam z niedowierzaniem, probujac nadazyc za jego indianskim tempem.

267

BEATA PAWLIKOWSKA

-Tak - odrzekl z usmiechem w glosie. - Tutaj czuje bliskosc swiata, zachwycam sie roslinami i skalami, czuje, ze jestemjednoscia z natura.

Zapadla krotka cisza, podczas ktorej skakalismy po duzych kamieniach, a kiedy wrocilismy na sciezke, Arcadio powiedzial:

-Nie zastanawiaj sie, ile jeszcze masz drogi przed toba. Nie sprawdzaj, ktora jest godzina ani jak wysoki jest szczyt gory. Docen to, ze zyjesz, ze idziesz, stawiasz kolejne kroki, dotykasz butem ziemi. Te rosliny rosna tu dla mnie i dla ciebie, dla nas wstaje slonce nad gorami i zaczyna dotykac twojego kapelusza. Patrz dookola siebie i chlon rzeczywistosc, ktora cie otacza. Ciesz sie tym, ze zyjesz i tym, co mozesz tu robic.

Spojrzalam na niego i nagle poczulam sie lzej, tak jakby ktos zdjal z moich ramion kilka kilogramow.

To prawda. To wspaniale, ze moge byc tutaj, ze skaly sa takie zolte, ze mam zdrowe nogi, ktorymi poruszam zgodnie z moja wola, ze ide, ide, ide...

-Ja po prostu ide - odezwal sie nagle Arcadio, jak gdyby slyszac moje mysli. - Witam sie z kamieniem, pozdrawiam kwiaty, usmiecham sie do ziemi.

-Rozumiem - szepnelam, zwalniajac kroku.

Indianin minal mnie, wspinajac sie szybko drobnymi krokami. Ja szlam wolniej, bo chcialam znalezc wlasny rytm. Zauwazylam intensywnie zielone listki na ciernistym krzewie, srebrzyste luski kaktusa i cieply promyk slonca dotykajacy mnie czule w policzek.

Odetchnelam spokojnie.

I nagle odkrylam ze zdumieniem, ze weszlam w jakis niezwykly stan medytacji. Szlam wlasnym rytmem, koncentrujac sie na wedrujacych ze mna myslach. Przestalam scigac sie z wlasnym zmeczeniem

268

i niepewnoscia. Przestalam sie zastanawiac, ile godzin zajmie mi dotarcie na szczyt. Po prostu szlam, szlam, szlam, nie koncentrujac sie na wysilku ani kolejnych krokach, ale uwalniajac mysli i pozwalajac im swobodnie plynac. A one pociagaly mnie za soba.Nie zauwazylam, kiedy weszlam na szczyt. Uslyszalam nagle dookola zdumione okrzyki. Okazalo sie, ze pobilismy wszystkie rekordy wchodzenia na szczyt sciany kanionu Colca. Zazwyczaj potrzeba na to okolo szesciu godzin. Nam zajelo to okolo dwoch. Ja szlam dwie godziny i dwadziescia minut.

I wtedy wlasnie uswiadomilam sobie, ze w przeszlosci czesto doswiadczalam czegos podobnego.

Kiedys w dzungli amazonskiej, kiedy plynelam czolnem razem z dwoma Indianinami. Rzeka miala tak silny nurt, ze kiedy przestawalismy wioslowac, lodka po prostu plynela do tylu. Trzeba bylo wiec nieustannie poruszac wioslami.

269

BEATA PAWLIKOWSKA

Pod koniec pierwszego dnia bylam nieprzytomna ze zmeczenia. Bolaly mnie ramiona, mialam bable na dloniach i siniaki na siedzeniu. Drugiego dnia wstalismy jak zwykle o swicie i po skromnym sniadaniu wsiedlismy znow do czolna. Mialam przed soba dziesiec godzin wioslowania i absolutny brak wyboru innej opcji.Mijaly dlugie minuty. Najpierw bylam zniecierpliwiona, potem zrezygnowana, zmeczona i zla, az nagle uslyszalam dziwny dzwiek. Plusk wody rozgarnianej przez wiosla mial w sobie dziwnie krystaliczna muzyke, ktora brzmiala tak hipnotyzujaco, ze calkiem zapomnialam o wszystkim - o tym, ze jestem zmeczona i glodna, ze bola mnie rece, ze nie wiem dokad plyne ani kiedy dotre do celu. Byl to dzwiek tak spokojny, miarowy i powtarzalny, ze brzmial jak mantra amazonskiej przyrody.

Poczulam spokoj i radosc. Nie musialam nad niczym sie zastanawiac, rozwiazywac zadnych problemow, szukac odpowiedzi. Znajdowalam sie w niezwykle przyjemnym stanie oderwania od wlasnych ograniczen, stresu i niepokoju.

W DZUNGLI MILOSCI

Wiele razy pozniej doswiadczalam tego stanu, szczegolnie podczas dlugich wedrowek przez gory, puszcze albo pustynie.Wtedy wlasnie odkrylam, ze wystarczy poddac sie monotonnemu wysilkowi w ruchu, zeby zamienic go w oczyszczajaca medytacje. To taki stan, w ktorym nie trzeba o niczym swiadomie myslec. Wystarczy rozpuscic mysli jak tabun dzikich koni i pozwolic im biec w dowolnym kierunku. Podczas takiej podroznej medytacji czlowiek niespodziewanie dowiaduje sie calkiem nowych rzeczy o sobie. Uswiadamia sobie czego najbardziej pragnie, o czym marzy, dokad chcialby dotrzec podczas swojej wedrowki przez zycie. Poza tym puszczone wolno mysli nagle same odnajduja to wszystko, czego od wielu tygodni i miesiecy nie bylismy w stanie odnalezc - rozwiazania waznych problemow, dobre decyzje i pewnosc w kluczowych sprawach.

Wystarczy tylko wyruszyc w podroz bez telefonu komorkowego i bez dostepu do maila, daleko od szumu i halasu miasta. Nie trzeba jechac na koniec swiata. Wystarczy kilka dni spedzonych samotnie gdzies w Polsce na chodzeniu po lesie, siedzeniu w lodce na Mazurach albo wedrowaniu przez gory. Wystarczy zachwycic sie szumem drzew, pluskiem wody i spiewaniem ptakow, nie szukac na sile odpowiedzi, rozwiazan ani decyzji. Spedzic troche czasu z wlasna dusza, uwolnic mysli i poddac sie spokojnie ich nurtowi.

Nie pospieszac, nie popedzac, nie domagac sie odpowiedzi. Cieszyc sie chwila, dostrzegac urode swiata i wlasna w nim obecnosc. Pozwolic sobie na wedrowke do wyzszego poziomu swiadomosci. Po pewnym czasie nagle poczujesz ulge i spokoj, radosc i ukojenie, a wraz z nimi przybeda rozwiazania trudnych spraw, nowe pomysly i pewnosc waznych decyzji. Kazdy powinien wyruszyc w taka podroz przynajmniej raz w zyciu.

271

Rozdzial 32

Jak znalezc czas dla siebie

grupie jednej z wypraw, ktore organizuje w dzungli amazonskiej znalazl sie Jurek. Przeczytal ksiazke W dzungli zycia, a poniewaz mial dodatkowe pytania, postanowil zapisac sie na wyprawe, zeby spedzic ze mna wiecej czasu i rozwiac swoje watpliwosci.Pewnego wieczoru rzeczywiscie zaczelismy rozmawiac. Okazalo sie, ze podstawowym problemem Jurka jest to, ze nie znosi swojej pracy, ktora zabiera mu wiekszosc czasu i energii, ktora chcialby przeznaczyc na realizowanie swojej pasji. Siedzielismy przy malych oliwnych kagankach rozswietlajacych amazonska ciemnosc cieplym, pomaranczowym plomykiem. Jurek oparl glowe na rekach i westchnal.

-Ja tak sie mecze w tym biurze, tak sie mecze...

-A co wlasciwie robisz? - zapytalam.

-Pisze programy komputerowe.

-To chyba przyjemne zajecie, tworcze?...

-Gdzie tam!... - zachnal sie. - Dostajesz zadanie i musisz je transkrybowac na gotowe kody. Nie ma miejsca na tworcza prace.

272

W DZUNGLI MILOSCI

-Aha - powiedzialam ze wspolczuciem. - A czym chcialbys sie zajmowac?-Pisaniem, fotografowaniem! - odrzekl od razu. - Chcialbym pisac reportaze i publikowac je w prasie. Znam wiele ciekawych tematow! Mam gotowe pomysly.

-I brakuje ci czasu? - domyslilam sie.

-Wiesz jak to jest - westchnal Jurek. - Po dziesieciu godzinach w pracy, ktorej nie znosisz, trudno jeszcze znalezc energie na drugie zycie.

-To prawda - odezwal sie inny uczestnik wyprawy. - U nas w pracy chlopaki tez nie daja rady.

-No wlasnie! - podchwycil Jurek. - I jeszcze w dodatku w mojej firmie organizacja pracy jest koszmarna. Czasami w ogole nie mamy co robic, wiec calymi godzinami gramy w gry na komputerze.

-Jak to? - zapytalam ze zdziwieniem. - Macie za malo pracy?

-Ktos po prostu nie umie tego dobrze zaplanowac! - poskarzyl sie Jurek. - Dlatego tak nie lubie tej firmy. Kazdy dostaje zadania do wykonania, a kiedy je skonczymy, musimy dalej siedziec

BEATA PAWLIKOWSKA

w biurze, bo trzeba odbebnic swoje dziesiec godzin. Wiec jak juz zrobimy to co mamy do zrobienia, to ciagle gramy na komputerze w glupie gry.

-Ale dlaczego grasz w glupie gry, jezeli sa glupie?...

-Bo wszyscy graja - Jurek wzruszyl ramionami.

-I ty chcesz rzucic taka prace? - zapytalam ze smiechem.

-No jasne! Wiesz, jakie to jest frustrujace?...

-Powiem ci, co byloby naprawde frustrujace - odpowiedzialam. - Gdybys musial przez dziesiec godzin froterowac poklad na statku albo czyscic toalety. To byloby frustrujace, bo nie mialbys ani sekundy wolnego czasu dla siebie. Czytales ksiazke Martin Eden Jacka Londona? Bohater marzyl o tym, zeby zostac pisarzem. Ale musial zarabiac na zycie. Pracowal w pralni i w maglu. Nie mial ani sekundy przerwy, bo zawsze byla jakas brudna bielizna do wyprania, a potem do prasowania. Po dziesieciu godzinach wracal do domu slaniajac sie ze zmeczenia na nogach i wiesz co robil?

-Pisal - szepnal Jurek.

W DZUNGLI MILOSCI

-Tak jest - powiedzialam. - Bo to byla jego pasja. Musial pracowac, zeby zarobic na oplacenie mieszkania i jedzenie. Nie mogl znalezc innej pracy. Ale pasja byla dla niego wazniejsza niz wszystkie przeciwnosci.-Wiec co?... - zapytal Jurek.

-Wiec nie rzucaj pracy, bo jesli to zrobisz, to caly wolny czas bedziesz musial poswiecic na znalezienie nowej pracy. Bo sam musisz sie utrzymywac, prawda?

-Prawda.

-Masz wlasciwie idealna sytuacje. Czysta praca, gdzie dobrze zarabiasz i ktora nie wymaga od ciebie nadludzkiego wysilku. W dodatku masz w tej pracy duzo wolnego czasu, ktory moglbys wykorzystac na to, o czym najbardziej marzysz, czyli na pisanie, szukanie w internecie faktow, pomyslow, publikowanie. Mozesz zalozyc wlasna strone, co bedzie dla ciebie o tyle latwiejsze, ze przeciez komputery i programy to twoj zawod.

-No tak - szepnal Jurek.

-Moze wlasnie dlatego los zaprowadzil cie na te studia i do tej pracy, ktorej tak nie lubisz, zebys opanowal narzedzie, jakim jest komputer i internet, co ulatwi ci realizowanie twojej najwiekszej pasji?...

I tak sobie rozmawialismy wsrod amazonskiej nocy pelnej tajemniczych odglosow i szelestu lisci wielkich krolewskich palm rosnacych nad rzeka.

Problem Jurka nie polegal na tym, ze realnie mial za malo czasu, tylko na tym, ze brakowalo mu dyscypliny wewnetrznej, dzieki ktorej kazda wolna chwile moglby przeznaczyc na robienie tego, co go najbardziej pasjonuje.

Zastanow sie racjonalnie i sprawdz, ile czasu naprawde poswiecasz na prace, a ile marnujesz na absolutnie niewazne rzeczy, ktorych wcale nie trzeba robic, ale ktorymi ludzie zajmuja sie z bezmyslnosci.

275

BEATA PAWLIKOWSKA

Sprawdz, ile czasu poswiecasz na ogladanie telewizji i co ona naprawde wnosi do twojego zycia i czy w jakis sposob pomaga ci osiagnac twoj cel albo spelnic marzenia.Sprawdz, ile czasu poswiecasz na spotkania ze znajomymi albo rodzina, zakupy, czytanie plotek w internecie albo snucie sie bez celu. Wsrod wszystkich mniej waznych zajec wyznacz sobie dzien i godzine, kiedy bedziesz sie zajmowal wylacznie tym, co jest dla ciebie naprawde wazne. Jesli masz w zyciu wielka pasje, to tak jak Martin Eden bedziesz czul, ze warto jej poswiecic kazda wolna sekunde.

Ja robie tak samo. Tak bylo tez z pisaniem tej ksiazki. Mam na co dzien duzo zajec i obowiazkow. Wiele nowych zadan pojawia sie znienacka, bo ktos dzwoni, prosi o wywiad, zaprasza na sesje zdjeciowa albo do telewizji. Czasem po kilku godzinach pozowania do zdjec albo realizowania programu dla telewizji bylam tak strasznie zmeczona, glodna i zmarznieta, ze wlasciwie nie mialam juz sily ani ochoty na nic wiecej. Dawalam sobie godzine na odpoczynek, zrobienie grzanki z kozim serem, sprawdzenie poczty mailowej.

A potem siadalam do komputera i wiedzialam, ze jak kazdego dnia chce teraz napisac kilka stron mojej nowej ksiazki. Gdybym nie pilnowala tego codziennie, latwo moglabym sie zagubic w mnostwie codziennych mniej waznych spraw. Pewnego dnia bylo nawet tak, ze kilka pierwszych godzin poswiecilam na dojechanie do miejscowosci poza Warszawa, gdzie odbieralam Zloty Medal przyznany przez Akademie Polskiego Sukcesu, a po poludniu mialam zrobic pokaz zdjec z niedawnej wyprawy. Przyjechalam do domu z medalem o 15.00. O 17.00 musialam wychodzic na spotkanie. Odlozylam torebke, przebralam sie i usiadlam do komputera. W ciagu poltorej godziny bez przerwy pisalam rozdzial o silnej woli. Napisalam wtedy kilka stron, z ktorych bylam zadowolona.

276

O 16.45 z radoscia i ulga wstalam od biurka, znow sie przebralam i pojechalam na spotkanie. Wieczorem mialam poczucie, ze nie zmarnowalam tego dnia. Odebranie medalu i pokaz slajdow byly przyjemne, ale nie najwazniejsze. Nie one nadaly sens tamtej sobocie. Najbardziej istotne bylo dla mnie to, ze zrealizowalam zadanie, ktore przed soba postawilam i ktore jest moja najwieksza pasja.Sprobuj i ty.

Czasu jest duzo. Wystarczy tylko z niego skorzystac.

277

Rozdzial 33

Andrzej

Andrzejem spotykalam sie czesto w telewizji. Mijalismy sie na korytarzu, usmiechalismy sie do siebie, czasem nawet zdarzalo nam sie razem pracowac. Byl sympatyczny, pasjonowala go fotografia i czesto widzialam jak chodzi z aparatem fotograficznym polujac na ciekawe ujecia. Pewnego dnia przyslal mi zaproszenie na swoj slub. Zyczylam mu szczescia, a on cieszyl sie, ze spotkal kobiete swojego zycia i ze razem beda tworzyli przyszlosc. Kilka lat pozniej usiadlam w studiu telewizyjnym naprzeciwko Andrzeja i zauwazylam, ze wyglada markotnie.-I co tam u ciebie? - zagadnelam. - Wszystko gra?

-Tak - odrzekl bez wahania, ale nie podnoszac oczu. - Wszystko dobrze.

Zapadla krotka cisza.

-Z wyjatkiem tego, ze sie rozwodze - dokonczyl Andrzej.

-Rety! Strasznie mi zal!

-Co robic... - powiedzial zrezygnowany.

-Ale co sie stalo? - zapytalam.

-Tak po prostu - odrzekl matowym glosem. - Wiesz, to jest wlasnie najgorsze. Myslisz, ze z kims jestes i ze wiesz kim jest ta osoba, a tu nagle pewnego dnia...

281

-Bec - dokonczylam za niego.-Bec - powtorzyl. - I wszystko sie konczy.

-Ale cos sie stalo? - dociekalam. - Jakas rewolucja? Klotnia? Moze to tylko na chwile?

Pokrecil glowa.

-Sylwia powiedziala, ze chce sie rozwiesc. Nie widzi dalej naszego zycia. Odwidzialo jej sie, zmienila zdanie, ma inny pomysl

na zycie.

-Tak po prostu?

-Tak.

-A ty? Trzymasz sie?

-Chujowo jest - powiedzial krotko i poniewaz tym trafnym

okresleniem ogarnal wszystko, na pewien czas zapadla cisza.

Ale nie przestalismy rozmawiac. Spotykalismy sie w pracy co kilka dni i zawsze kontynuowalismy watek.

Pewnego dnia rozmawialismy o tym, jak to strasznie boli, kiedy do czlowieka dociera nagle swiadomosc tego, ze zostaje sam. Bo niechcacy zdazyl juz sobie stworzyc cala mase oczekiwan i nadziei. Bo to przeciez bylo oczywiste, ze zawsze beda razem, zestarzeja sie wspolnie, beda wspominali te wakacje w Grecji i podroz poslubna

282

W DZUNGLI MILOSCI

do Zakopanego... Na wszystkich spedzonych wspolnie dniach czlowiek zaczyna sobie budowac obraz nastepnych dni, ktore nastapia. I nagle sie okazuje, ze te dni nigdy nie nadejda. Wiec trzeba sobie te podswiadoma wizje usunac z mysli i z serca.-Siedzialem wieczorem sam w domu - powiedzial nagle Andrzej - i jakos tak... nie wiem skad wzialem plyte Evy Cassidy. Wlaczylem muzyke i nagle lzy same zaczely mi leciec po twarzy. Zgasilem plyte - przestaly. Wlaczylem - natychmiast znowu sie pojawily. I tak gasilem muzyke i wlaczalem, a razem z tym automatycznie zaczynalem i przestawalem plakac. Az sam zaczalem sie z tego smiac.

-Moglo byc gorzej - powiedzialam po chwili. - Gdybyscie mieli dzieci, wspolny dom, psa, kota, wyobrazasz sobie jak bys sie teraz czul, gdybyscie mieli to wszystko podzielic na pol?

-Chcielismy miec dzieci! Prawie juz by byly!

-Czyli jest dobrze - przekonywalam go. - Mogloby byc znacznie gorzej. Nie po pieciu latach, tylko po dwudziestu. Wyobrazasz sobie?

-Nie - odrzekl cicho i wiedzialam, ze tak samo trudno jest mu sobie wyobrazic to, co mialo sie zdarzyc za pare tygodni. Rozprawa sadowa zostala wyznaczona na koniec lutego.

Spotkalismy sie kilka dni pozniej. I jak zwykle powrocilismy do tematu rozstan, zwiazkow, rozwodow i milosci. Andrzej byl wciaz smutny, widac bylo, ze koniec malzenstwa, rozwod i rozstanie z zona duzo go kosztowaly i bardzo to przezyl. Mial nawet na twarzy cos w rodzaju wyrazu nieustannego smutku, w miejscach publicznych trzymanego w ukryciu gdzies w kacikach ust. Pewnie kiedy byl sam, wyl z bolu.

Rozmawialismy o mnie, o moich zwiazkach i o tym, dlaczego nie mam dzieci.

283

BEATA PAWLIKOWSKA

-Obie osoby musza tego chciec tak samo mocno - odpowiedzialam w skrocie. - Musza czuc sie ze soba bezpiecznie i miec pewnosc, ze to jest wlasnie to, co chca zrobic.-Bo ja to raczej nigdy nie chcialem miec dzieci - powiedzial niespodziewanie Andrzej. - Nawet tego slubu tak naprawde za bardzo nie chcialem.

-Jak to? Dlaczego?

Wzruszyl ramionami.

-Sylwia chciala. A ja pomyslalem: no dobra, czemu wlasciwie nie?

I nagle popatrzylismy sobie w oczy, bo oboje chyba w tamtej chwili uswiadomilismy sobie cos niezwykle waznego. Do stworzenia dobrego zwiazku potrzebne sa dwie osoby, ktore maja podobny cel, a przede wszystkim: ktore sa na tyle dojrzale i madre wewnetrznie, ze wiedza czego chca.

Rozdzial 34

michal

onczyla sie zima i wszystko dookola wydawalo sie brudne, wychlodzone i zuzyte. Nie moglam sie doczekac wiosny, swiezego powiewu powietrza, pierwszych zielonych listkow, trawek i kwiatow. Nawet uczucia tamtej zimy byly jakby mrozniej sze i tez koniecznie potrzebowaly cieplego wiosennego odswiezenia.Pewnego wieczoru pod koniec lutego moj chlopak zadzwonil i tajemniczym glosem uprzedzil, ze szykuje dla nas niespodzianke i bedziemy mieli bardzo mila decyzje do podjecia. Pomyslalam, ze to bardzo przyjemne. Najgorsze, co mozna zrobic w takiej sytuacji, to zaprojektowac sobie ten wieczor zgodnie z wlasnymi skrytymi marzeniami. Nie zrobilam tego. Nie probowalam sie nawet domyslac, jaka to niespodzianka.

Spotkalismy sie wieczorem. Michal pokazal mi dwa zdjecia. Na kazdym z nich byl dom. Jeden drewniany z pochylym dachem i bardzo malymi oknami, a drugi zatopiony w zieleni, z wygladu przypominajacy bunkier.

-I ktory bys wybrala? - zapytal Michal triumfalnym glosem.

285

BEATA PAWLIKOWSKA

-Oba sa bardzo... ciekawe - odrzeklam, probujac zyskac na czasie. Czy to jakas psychozabawa, czy moze projekt z jego pracy zawodowej?-Wybor jest prosty - albo gory, albo Mazury - podpowiedzial Michal.

-Rzeczywiscie - szybowalam dalej - ten domek wyglada calkiem jak goralski.

-Wiec ktory wybierasz?

Ktory wybieram. Zmarszczylam czolo. Dlaczego mialabym wybierac miedzy goralska chata a bunkrem? W jakim celu? Skad ten pospiech?

-Do wakacji jeszcze daleko, ale lepiej zrobic rezerwacje juz

teraz - dodal zadowolony Michal.

Nagle mnie olsnilo. Rzeczywiscie, rozmawialismy o tym, ze moglibysmy latem wynajac na kilka dni jakis domek w gorach albo nad jeziorami.

-Skad ten pospiech? - powtorzylam bezwiednie na glos.

-Jesli nie chcesz, to nie ma sprawy - powiedzial Michal nieco sztywno i od razu sie domyslilam, ze sprawilam mu przykrosc.

Staral sie wymyslic cos fajnego dla nas obojga na wakacje, poswiecil pewnie duzo czasu na wyszukanie tych dwoch ofert, a ja grymasze. Jak najszybciej powiedzialam wiec, ze ma racje, lepiej jest nie czekac do ostatniej chwili, wybralam goralska chate i odetchnelam z ulga.

-A teraz niespodzianka! - oznajmil Michal.

-J-jak to? - zdumialam sie. - A to nie byla ta niespodzianka?

-To byla tylko mila decyzja do podjecia - wyjasnil bardzo zadowolony Michal. - A teraz niespodzianka. Zamknij oczy.

Uslyszalam szuranie, stukanie i grzechotanie, a potem na stole zobaczylam caly komplet rekwizytow do gry, o ktorej niedawno

286

dowiedzielismy sie z reklamy. Z entuzjazmem zasiedlismy do pierwszej partii, potem do drugiej i trzeciej, az w koncu zmeczeni zamknelismy pudelko, usmiechajac sie do siebie.-Fajna niespodzianka? - zapytal Michal.

-Super - odrzeklam zgodnie z prawda.

-Zagramy znowu jutro?

-Jasne!

Nastepnego dnia rano rozmawialismy przez telefon, umawiajac sie na wieczor. Nie bylam pewna, o ktorej wroce do domu, nie wiedzialam czy nie bedzie juz zbyt pozno na odwiedziny, a Michal nagle powiedzial:

-No jak to, mielibysmy nie zagrac znowu w taka swietna gre! Zal by mi bylo!

Zapadlo krotkie milczenie. Jak to? - pomyslalam. - To nie chodzi o to, zeby spotkac sie ze mna, tylko zeby zagrac w gre? Ja nie jestem wystarczajaco dobrym powodem, zeby sie spotkac? Nie byloby mu zal nie zobaczyc sie ze mna, ale zalowalby, ze nie moze zagrac w swoja ulubiona gre?

287

BEATA PAWLIKOWSKA

Pozegnalam sie szybko i dosc chlodno. Poczulam sie dotknieta. Pomyslalam, ze to jest dowod na to, ze Michal mnie nie kocha. Kiedys owszem, kochal, ale widac to sie zmienilo. Nie czuje potrzeby bycia ze mna. Gdyby nie gra, to moze w ogole by sie ze mna nie spotkal? A moze w ogole juz sie spotyka z kims innym? Dlaczego w takim razie oficjalnie jest ze mna? Co ukrywa? Kiedy klamie?...

W zlym nastroju wyszlam z domu. Juz od pewnego czasu czulam, ze miedzy nami sie nie uklada. To niby tylko drobiazgi, ale kiedy zbierzesz tysiac drobiazgow, to wychodzi z tego potezna rzecz. I nagle taki tekst. Postanowilam, ze nie spotkam sie z nim tego wieczoru. Nastepnego pewnie tez nie. Powiem, ze mam zebranie w pracy. A potem znowu mi cos wypadnie. Nie ma sensu spotykac sie z kims, komu na mnie nie zalezy.

W DZUNGLI MILOSCI

Jechalam tramwajem przygladajac sie ponurej ulicy. I tak samo ponuro czulam sie w glebi duszy.Nie ma sensu - myslalam. - Nie ma sensu spotykac sie z facetem dla ktorego najwazniejsza jest jakas gra. Nie chodzi nawet o to, ze to jest jego ulubiony sposob spedzania wolnego czasu, tylko o roznice wzajemnych oczekiwan i w ogole... taka wieksza, zyciowa roznice. Nie powinno sie chyba budowac wspolnej przyszlosci z kims, kto nie czuje potrzeby bycia ze mna, takiej potrzeby, ktora jest wazniejsza od wszystkiego innego. Zakochany czlowiek powinien chyba czuc tesknote i chec bliskosci z druga osoba, prawda? I chyba powinien to umiec wyrazic, tak? A nie odwrotnie.

No wiec dobrze. Wiec musze znowu nauczyc sie byc sama.

Wysiadlam z tramwaju i szlam po ulicy brodzac w mokrym blotnistym sniegu. Nie bylam smutna, tylko zla. Faceci sa glupi - powtarzalam sobie. - Czego mozna sie po nich spodziewac?...

Ze zloscia przyszlam do pracy, z rozgniewana konsekwencja zrobilam wszystko, co mialam zaplanowane na ten dzien i wyruszylam w droge powrotna do domu.

Kiedy wyszlam znow na ulice, bylo juz ciemno. Powietrze pachnialo zamarzajacym blotem, samochody rozbryzgiwaly brunatne kaluze i sunely w ciemnosc rozswietlajac ja na chwile reflektorami. Nie czulam juz zlosci. Tylko smutek i rezygnacje. Szlam bez pospiechu, zakrywajac usta szalikiem. I nagle cos we mnie drgnelo. Nie wiem co. Nie byla to zadna konkretna mysl ani postanowienie, zadne gwaltowne uklucie emocji ani tez racjonalny wniosek.

Poczulam, ze tesknie. W zimowym mroku nagle zrobilo mi sie cieplej. Wyobraznia podsunela mi usmiechnieta twarz Michala, jego zapach i czule spojrzenie jego niebieskich oczu. Najzwyczajniej w swiecie mialam ochote przytulic sie do niego i zapomniec o reszcie swiata. Zapomniec o tym, co sie zdarzylo, zapomniec o moich

289

BEATA PAWLIKOWSKA

zranionych uczuciach, tylko znalezc sie blisko niego i tak pozostac. Nic wiecej.Nie uslyszalam sygnalu telefonu, ale jakims zmyslem odgadlam, ze wlasnie dzwonil. Michal przyslal SMS-a z pytaniem czy spotkamy sie dzisiaj wieczorem. Odpisalam bez wahania, ze wracam wlasnie z pracy i tesknie za nim.

Odpowiedz przyszla prawie natychmiast. "Bede u Ciebie za godzine. Ja tez bardzo tesknie i caluje".

Spotkalismy sie, bylo bardzo milo. Patrzylismy sobie w oczy i usmiechalismy sie tak, jak kiedys robilismy codziennie. Michal mowil, ze mnie kocha, a ja mowilam, ze ja jego tez. I gralismy w jego ulubiona gre.

Ale to nie jest koniec tej historii.

Nastepnego dnia uswiadomilam sobie kilka absolutnie kluczowych rzeczy. A mianowicie:

1. Michal przez kilka ostatnich tygodni chyba czul sie przeze mnie troche zaniedbywany, bo mialam duzo pracy.

2. Byc moze podswiadomie zaczal sie obawiac, ze nasz zwiazek chlodnieje tak jak zima dookola i dlatego zaczal szukac domku na lato - zeby w jakis sposob "zwiazac" nas ze soba az do konca wakacji.

3. Kiedy nie wybuchlam entuzjazmem na widok fotografii dwoch znalezionych przez niego chat, poczul sie nieco urazony i dotkniety tym, ze ja nie tylko nie ciesze sie razem z nim, ale nawet jeszcze bardziej sie od niego odsuwam.

4. Pomyslal wiec byc moze, ze ja go juz nie kocham,

wiec co on wiecej moze zrobic? Przeciez nie bedzie

mnie blagal, zebym z nim zostala i spedzila wakacje.

5. Pocieszyl sie przynajmniej tym, ze zdobyl swoja

ulubiona gre, ktora sprawila nam tamtego wieczoru tak wiele radosci i smiechu.

6. Nastepnego dnia, kiedy rozmawialismy o wieczorze, a ja powiedzialam, ze nie wiem czy bede mogla sie z nim spotkac, wrocila

290

obawa czy nasz zwiazek przez zime nie zapadl w ciezki sen, z ktorego nie bedzie mozna go juz wybudzic.7. W pewnej chwili Michal przypomnial sobie, ze przeciez ja tez swietnie sie bawilam przy jego grze, wydalo mu sie wiec, ze najlepszym argumentem, ktory najcelniej do mnie przemowi, przekonujac mnie, ze dobrze byloby sie znow spotkac wieczorem, bedzie przypomnienie tej radosci i zasugerowanie, ze moze nie chce sie spotkac z nim, ale na pewno przyjemnosc sprawiloby mi zagranie w gre.

I tak wlasnie powstaje komedia pomylek. Mowiac precyzyjnie: tragikomedia pomylek.

Ja poczulam sie urazona tym, ze Michal wyzej stawial gre niz bycie ze mna. Tymczasem Michal poczul sie dotkniety moim brakiem czasu i najwidoczniej takze checi spotkania z nim. Oboje popelnilismy jeden z najwiekszych bledow, jakie popelniaja ludzie w zwiazkach: uleglismy urazonej ambicji.

291

Kierujac sie poczuciem urazonej dumy i zranionej ambicji dopowiedzielismy sobie w wyobrazni rzeczy, ktore nie mialy nic wspolnego z rzeczywistoscia, a nawet stanowily jej odwrotnosc.Nie ma nic glupszego na swiecie niz sluchanie wlasnej urazonej dumy, ktora podpowiada nonsensowne wnioski i zamienia drugiego czlowieka we wroga.

Jeszcze dziesiec minut wczesniej czules milosc i radosc z powodu bliskosci drugiej osoby. Nagle ona czy on cos mowi albo patrzy w niewlasciwy sposob, albo smieje sie w nieodpowiednim momencie i bec. Twoja urazona duma podpowiada:

-on pewnie smieje sie ze mnie

-spojrzal na mnie z gory, pewnie mnie nie szanuje

-powiedzial, ze sie spieszy, pewnie nudzi sie ze mna

-zartowal z chudego kierowcy, pewnie mysli, ze jestem za gruba!

To jest zmierzanie prosto do szybkiego konca waszego zwiazku. I do kazdego nastepnego tez.

292

W DZUNGLI MILOSCI

Bardzo trudno jest walczyc z wlasna urazona ambicja, bo czlowiek w pierwszej chwili w ogole nie zdaje sobie sprawy z tego, ze to wlasnie ona nim kieruje.Znam na to trzy sposoby. Sprawdzone przeze mnie tysiac razy. Zawsze dzialaja - pod warunkiem, ze stosuje sie je jednoczesnie.

Po pierwsze:

Nie daj sie poniesc.

Nie wyciagaj wnioskow skierowanych przeciwko sobie z kazdego slowa, spojrzenia, gestu czy zachowania. Zaloz na potrzeby wlasnego komfortu psychicznego, ze czlowiek, z ktorym jestes w zwiazku, nie ma zlych intencji.

Po drugie:

Nie mysl za duzo.

Nie trzeba rozkladac kazdego zdania i gestu na czynniki pierwsze, zastanawiac sie co one oznaczaja i z czego wynikaja. Skoncentruj sie na tym, co masz do zrobienia we wlasnym zyciu. Zajmij sie realizacja swojego celu. Swoja pasja. Swoja praca.

Po trzecie: Kochaj ludzi.

Zwyczajnie i po prostu. Naucz sie kochac ludzi i swiat. Mysl o nich pozytywnie. Ciesz sie z tego, ze zyjesz. Mysl zyczliwie o ludziach mijanych na ulicy. Usmiechaj sie do nieznajomych. Badz sympatyczny. Swiat zawsze wtedy odplaca tym samym.

293

Rozdzial 35

Syndrom pierwszego zwiazku

Polsce co trzecie malzenstwo konczy sie rozwodem. Bardzo dlugo zastanawialam sie, dlaczego ludzie najpierw sa ze soba szczesliwi, a potem nie chca juz ze soba zyc i sie rozstaja. Na poczatku popelniaja mnostwo glupstw. Potrafia rzucac w siebie slowami, ktore rania bardziej niz uderzenie nozem. Stawiaja wobec siebie nierealne wymagania. Sa malostkowi i samolubni. Pozwalaja, zeby kierowala nimi urazona ambicja i duma. Z najwiekszych przyjaciol zamieniaja sie we wrogow. Walcza ze soba w najbardziej doslowny sposob:-Jak mogles zrobic cos takiego?! - mowi wsciekla kobieta.

-Ale co? - pyta zdezorientowany mezczyzna.

-Powiedziales, ze zapomnialam dodac jablek do jablecznika!

-To byl tylko taki zart.

-Chciales mnie osmieszyc!

-Ale przeciez naprawde kiedys zapomnialas dodac jablka do jablecznika.

-To nie powod, zeby mnie osmieszac w oczach wszystkich naszych znajomych!

-Jakich wszystkich? Przeciez bylismy tylko we czworke.

294

-Oni to na pewno rozniosa dalej! Chcesz sie wywyzszyc, chcesz im pokazac, ze tylko ty jestes tutaj cos wart, a ja jestem tylko taka jakas byle jaka sierota. Nienawidze cie!Gdyby byli tylko przyjaciolmi, ta rozmowa wygladalaby zupelnie inaczej. Byc moze oboje obrociliby to w zart. Kobieta nie unioslaby sie samolubna urazona ambicja i nie histeryzowalaby na temat rozmiarow wyrzadzonej szkody. Mezczyzna pewnie szybko zreflektowalby sie, ze wyrzadzil jej przykrosc, wiec zamiast dyskutowac i podkreslac niewazne drobiazgi, powiedzialby, ze jest mu przykro i staralby sie naprawic zle wrazenie.

W walczacych zwiazkach spotykaja sie ludzie, ktorzy nie chca i nie potrafia zyc sami. Maja wielkie oczekiwania wobec drugiego czlowieka, poniewaz nie zdaja sobie sprawy z tego, ze powinni je miec przede wszystkim w stosunku do siebie. Traktuja druga osobe jak nowy nabytek, ktory podobno ma gwarantowac wszystko, co ludzie generalnie uwazaja za najfajniejsze: cieplo domowe, rodzine, wsparcie, milosc. Podswiadomie spodziewaja sie tez naprawienia spraw i rzeczy, z ktorymi sami nie byli w stanie wczesniej dac sobie rady.

295

Zachowuja sie tak, jakby zwiazek i malzenstwo byly biletem wstepu do szczesliwego zycia. Wystarczy go nabyc w jakiejs umownej kasie, a potem po prostu korzystac z dostepu do innego, lepszego wymiaru rzeczywistosci.Po przekroczeniu progu wspolnego mieszkania zaczynaja domagac sie spelnienia tego wszystkiego, co w ich mniemaniu kupili wraz z biletem na wspolne zycie. Maja zadania, sa krytyczni, surowi i nie przebaczaja. Nieswiadomie zawlaszczaja w pewien sposob te druga osobe, odbierajac jej prawo do samodzielnego istnienia. Jezeli przynajmniej jedna osoba w zwiazku tak postepuje, bardzo szybko pojawiaja sie konflikty i klotnie.

Nazywam to syndromem pierwszego zwiazku.

Kiedy ludzie sa mlodzi, maja po dwadziescia kilka lat, niewiele jeszcze wiedza o sobie i o zyciu. Probuja wiec po omacku stworzyc zwiazek, w ktorym zbyt szybko wypowiedziane slowa lataja po domu jak kule armatnie. Bardzo latwo od nich zginac.

296

W DZUNGLI MILOSCI

Chocby takie proste: "Zachowales sie jak swinia!".Nie chodzi o to, jak on sie zachowal, tylko o to, w jaki sposob ona jemu to powiedziala.

Przyjaciel do przyjaciela powiedzialby cos w rodzaju:

-Wiesz co, rozumiem, ze byles wkurzony, ale moim zdaniem niepotrzebnie dales sie poniesc emocjom. Moze lepiej bylo nic nie mowic w pierwszym odruchu, pozwolic wszystkim troche odetchnac i wtedy spokojnie porozmawiac i powiedziec, jak sie z tym czujesz?

Czesto zastanawialam sie, dlaczego tak jest, ze czlowiek czasem musi przezyc bolesne rozstanie albo rozwod, zeby nauczyc sie okazywania szacunku drugiej osobie. Syndrom pierwszego zwiazku to najczesciej zwyczajna bezmyslnosc i brak wyobrazni. Z tego wynikaja "niewinne" zdrady, klamstwa, przerzucanie sie obelgami, spychanie na siebie nawzajem winy, uciekanie przed odpowiedzialnoscia, reagowanie urazona ambicja oraz wszystkie inne duze i male okropne rzeczy, ktore ludzie sobie robia.

Przypomina mi sie scena z mojego ulubionego serialu Friends, czyli "Przyjaciele". Ross i Rachel od kilku lat sie w sobie podkochuja, ale zadne z nich nie ma odwagi, zeby sie do tego przyznac - nawet przed samym soba. Nawet kiedy czasami trafia sie sytuacja, w ktorej latwo mogliby sie otworzyc i porozumiec ze soba, zawsze jedno z nich sie zaperza i wszystko psuje. Wiecznie wiec ze soba walcza, ciagle sie kloca, podrzucaja sobie drobne uszczypliwosci - tak jakby za wszelka cene starali sie udowodnic, ze nie zalezy im na sobie, choc w glebi duszy kazde z nich czuje, ze jest odwrotnie. Ale i Ross, i Rachel boja sie osmieszenia i chyba wstydza sie swoich czulych uczuc, wiec wola udawac twardych i dac sie ponosic urazonej dumie.

297

BEATA PAWLIKOWSKA

Pewnego dnia Rachel poszla do kawiarni z przyjaciolka. Jakis sympatyczny przystojniak zagadnal ja, rozmawiali przez chwile, a potem on zapytal ni stad, ni zowad czy Rachel pozwoli sie zaprosic na kawe.-Och nie - odrzekla od razu Rachel. - To bardzo mile,

dziekuje, ale nie.

Chlopak odszedl, a Rachel wtedy nagle zastanowila sie: ale wlasciwie dlaczego nie? Dala mu swoj numer telefonu i wrocila do domu.

Podczas jej nieobecnosci telefon odebral Ross. Domyslil sie, ze dzwoni jakis przypadkowy gosc, ktory ma zamiar poderwac Rachel, wiec od razu wyrzucil jego numer do kosza.

Po kilku dniach podczas przypadkowej rozmowy zarzucil Rachel, ze chciala sie umowic z obcym facetem.

-Skad wiesz? - zapytala Rachel, bo calkiem zdazyla juz zapomniec o spotkaniu w kawiarni.

-Bo facet dzwonil i zostawil swoj numer telefonu!

-I?... - zawolala strasznie wkurzona Rachel. - I nie przekazales mi tej wiadomosci?!

-Nie! - wrzasnal Ross.

-Jak smiesz!!! - krzyknela Rachel. - Jak smiesz decydowac o moim zyciu!!!

I tu rozpoczela sie walka na slowa - ona zarzucala mu, ze on ja probuje kontrolowac, a on bronil sie, ze ma prawo chronic ja przed niebezpieczenstwem.

W gruncie rzeczy jednak chodzilo przeciez o cos zupelnie innego. Ross kocha Rachel - choc oficjalnie nie sa razem. Strasznie mu bylo przykro, ze ona chciala sie umowic z kims innym. Poczul wiec krzywde, rozczarowanie i uklucie zranionej ambicji. I tym negatywnym uczuciom dal sie poniesc.

A Rachel? Ona tez kocha Rossa, ale poniewaz oficjalnie nie sa razem, a Ross nie proponuje zmiany

298

tego stanu, tez poczula sie niechciana, odepchnieta, urazona w swojej dumie i zinterpretowala zachowanie Rossa przeciwko sobie.Gdyby tylko sprobowala pomyslec zyczliwie, pewnie domyslilaby sie, ze Ross nie przekazal jej wiadomosci, bo mu na niej zalezy. A Ross domyslilby sie, ze Rachel czuje sie samotna i dlatego dala komus numer telefonu.

Oboje jednak zachowali sie typowo, jak ludzie z syndromem pierwszego zwiazku. Najlatwiej jest na siebie nakrzyczec, dac sie poniesc dumie, ambicji, uzyc niewybrednych slow i zarzucic komus zle intencje.

Znacznie trudniej byloby spojrzec sobie w oczy i spokojnie wyjasnic o co chodzi i co kogo boli.

Niewyobrazalnie trudno byloby zajrzec do wlasnej duszy i tam znalezc brak poczucia bezpieczenstwa, kompleksy, brak pewnosci siebie i brak odpowiedzi na pytanie: "czego ja naprawde chce?".

299

BEATA PAWLIKOWSKA

Syndrom pierwszego zwiazku to glosne, pelne zadan, klotni i pretensji przerzucanie odpowiedzialnosci za wlasne zycie na druga osobe.Po rozwodzie lub rozstaniu w nastepnym zwiazku ludzie najczesciej maja wciaz te same oczekiwania, z ta jednak roznica, ze nie krzycza, nie wyzywaja, nie szantazuja i nie trzaskaja drzwiami. Robia to w lagodniejszy, latwiejszy do zniesienia sposob.

Prawda pozostaje jednak ta sama - czlowiek zagubiony w zyciu, nie panujacy nad swoimi emocjami, pelen slabosci, wad i rozterek, nie bedzie umial dac szczescia ani sobie, ani drugiej osobie.

Trzeba byc wojownikiem, zeby stworzyc szczesliwy zwiazek. Byc wojownikiem - czyli odkryc wlasna droge, spelniac swoje marzenia, znac siebie, byc swoim przyjacielem, miec w zyciu jasny cel i pozytywna energie. Wtedy wystarczy tylko spotkac drugiego wojownika.

Rozdzial 36

Nie moge zyc bez ciebie

yl cudowny tropikalny wieczor w Mombasie. Upal nieco zelzal, a w lagodnym powietrzu unosil sie oszalamiajaco slodki zapach kwitnacych migdalowcow. Siedzialam w uroczej restauracji w starym stylu, z ciezkimi drewnianym stolami i krzeslami, o ktore ocieraly sie pregowane afrykanskie koty. W oddali szumialo morze, a slony wiatr niosl zapach przygody.Podrozowalam samotnie po Kenii i Tanzanii, z ciekawoscia przypatrujac sie dzikim zwierzetom na sawannie. Zyrafy, zebry, hieny, nosorozce i lamparty... Widzialam lwa, ktory stal na skale z rozwiana grzywa i samice hipopotama, ktora na brzegu rzeki rodzila dziecko.

Po kilku dlugich dniach safari wrocilam do Mombasy. Siedzialam w restauracji i czekalam na lekka kolacje, gdy nagle uswiadomilam sobie, ze z glosnikow plynie muzyka. Znalam te piosenke i lubilam ja, zaczelam wiec w myslach spiewac razem z wokalista: It's alright with me as long as you are by my side... I was always insecure, just until I found you...

301

BEATA PAWLIKOWSKA

Dziwne, pomyslalam, tak naprawde nigdy nie wsluchalam sie w slowa tej piosenki: Wszystko jest dobrze pod warunkiem, ze jestes obok mnie, bylem strasznie zagubiony do chwili, gdy ciebie znalazlem. I dalej: Ciagle o tobie mysle, tylko dla ciebie zyc, jestes moim plomieniem i moja gwiazda...7Zmarszczylam brwi i zamrugalam z namyslem. Tylko dla ciebie zyje? Bez ciebie jestem nikim? Czy to przypadkiem... Te moja mysl przerwal kelner, ktory nagle pojawil sie z tak niezwykle cudownie pachnacym polmiskiem, ze zamilklam z wrazenia. Kiedy odszedl, a ja zaspokoilam pierwszy glod, znow zaczelam sluchac. Usmiechnelam sie, bo to jedna z moich ulubionych piosenek, How Deep Is Your Love zespolu Bee Gees: You know the door to my very soul, you're the light in my deepest darkest hour, you're my saviour when I fall... Odlozylam widelec. Bracia Gibb spiewali: "Tylko ty znasz droge do mojej duszy, jestes swiatlem, ktore rozswietla najczarniejsza godzine, a kiedy upadam, ty jestes moim zbawca...".

Zaraz, wlasciwie nie powinnam sie dziwic. Przeciez na calym swiecie w roznych jezykach ludzie pisza piosenki o tym, czego sami najbardziej pragna, czyli o nieskazonej, czystej, pieknej i wiecznej milosci. Takiej, w ktorej nie ma klamstwa, zdrady, watpliwosci, rozterek ani innego zla. Byc moze opisuja tylko swoje marzenie albo malenki wycinek rzeczywistosci - na przyklad jeden idealny poranek ze swojego zycia... Ale jest to pewien rodzaj artystycznej manipulacji. Powiedzialabym nawet, ze jest to niezawiniona manipulacja, ktorej skutkiem jest szerzenie przekonania o tym, ze "jesli zakocham sie w nim, a on zakocha sie we mnie, to moje zycie nagle nabierze sensu i stanie sie szczesliwe".

'Slowa pochodza z piosenki pt. You zespolu Ten Sharp

302

Spojrzcie na te teksty: "Nie moge zyc bez ciebie"8, "Urodzilem sie, zeby cie kochac i opiekowac sie toba kazdego dnia9, "Kochaj mnie czule, kochaj mnie slodko, nie pozwol mi odejsc, bo tylko dzieki tobie moje zycie nabralo sensu" 10, "Jestes spelnieniem moich wszystkich marzen, jestes moja gwiazda przewodnia, moim cudem, jestes celem mojego zycia, jestes moja pierwsza i ostatnia, jestes dla mnie wszystkim" u.Piosenki sa czescia naszej rzeczywistosci. Budzimy sie z nimi w radiu i zasypiamy z nimi, powtarzajac w myslach najczesciej slyszany refren. Piosenki wypelniaja czas pomiedzy innymi zajeciami, pozwalaja wytrzymac w korkach na zatloczonych ulicach, poruszaja ukryte emocje, pomagaja zapomniec o ciemniejszych stronach codziennosci. Piosenki sa po prostu stalym elementem zycia kazdego

"W oryginale I can't live if living is without you - Marian Carey Without You '

W oryginale I was born to love you with every single beat of my heart, I was born to take care of you every single day of my life - Queen I Was Born To Love You

W oryginale Love me tender, love me sweet, never let me go. You have made my life complete and I love you so - Elvis Presley Love Me Tender

"W oryginale The answer to all my dreams, you're my sun, my moon, my guiding star, my kind of wonderful, that's what you are. (...) You're all I'm living for, your love I'll keep for evermore, you're the first, your the last, my everything - Barry White My First, My Lost, My Everything

303

BEATA PAWLIKOWSKA

z nas. Ich tresc i przekaz, nawet jesli nieuswiadomione, gdzies gleboko w nas zostaja.Nie trzeba rozumiec slow, kiedy Elvis Presley spiewa o milosci, bo kazdy sobie dopowie w wyobrazni wlasne slowa. Wystarczy nastroj, jego teskny ton glosu, lagodna melodia.

Piosenki o milosci sa jak mantra, ktora wnika w nasza podswiadomosc. Jezeli uslyszysz tysiac razy, ze "jestes swiatlem mojego zycia" albo "nie istnieje bez ciebie", to twoja podswiadomosc byc moze zarejestruje te informacje jako wskazowke na przyszlosc, ktora bedzie sie wyswietlala w twoich myslach wtedy, gdy sam sie zakochasz.

Jesli tak bedzie, to niestety twoja milosc jest raczej skazana na przegrana.

Jezeli "nie istniejesz" bez niego, to znaczy, ze realnie ciebie nie ma. Jezeli ciebie nie ma, to jakim cudem ktos mialby sie w tobie zakochac?...

Jezeli on jest "swiatlem twojego zycia", to znaczy, ze bez niego twoje zycie jest pograzone w ciemnosci, a ty poruszasz sie w nim po omacku - dlaczego wiec ktos przy zdrowych zmyslach mialby chciec z toba byc?

Jezeli myslisz, ze "mam tylko ciebie", to znaczy, ze oprocz niego w twoim zyciu nie ma niczego wiecej, co stanowiloby jakas wartosc. Jezeli nie masz nic, to co moglabys zaoferowac drugiemu czlowiekowi?...

W milosci jest tak jak w dzungli. Rosna w niej silne drzewa i gatunki pasozytnicze. Niektore pasozyty przez lata wisza na swoim zywicielu, ktory nie ma sily ich z siebie strzasnac. Inne stopniowo coraz bardziej dusza swoja ofiare w smiertelnym uscisku. Sa takie rodzaje figowcow, ktore oplataja zdrowe drzewa i wysysaja z nich wszystkie soki - zaciskajac sie stopniowo na pniu doprowadzaja do tego, ze drzewo ginie.

304

W DZUNGLI MILOSCI

W codziennym swiecie pelnym skrotow myslowych i uproszczen popkultury istnieje bardzo duzo podswiadomie zakodowanych informacji, ktore zachecaja do tego, zeby zostac pasozytem. I nikt raczej nie wpada na pomysl, zeby te kody rozszyfrowac i wyraznie powiedziec, ze to tylko symbole, ktore maja na celu wywolanie u widowni okreslonych emocji - smiechu, wzruszenia, tesknoty. Nie sa zas i nie moga byc wskazowkami jak zyc.Czy ktos kiedykolwiek powiedzial wam w domu albo w szkole, ze do milosci potrzeba dwoch samodzielnych, dojrzalych i silnych osob?

Jesli odpowiedziales "tak", to pewnie jestes wyjatkiem, ktory potwierdza regule. Nie oskarzam szkoly ani domow. Stwierdzam tylko, ze nasza cywilizacja skupila sie na tworzeniu i przekazywaniu przyjemnosci, uzywajac do ich produkcji wszelkich dostepnych narzedzi. Chodzilo o to, zeby dotrzec do upatrzonych przez siebie klientow i poruszyc ich emocje, a dzieki temu zwrocic na siebie ich uwage. Czyli w konsekwencji zarobic wiecej pieniedzy.

BEATA PAWLIKOWSKA

Dlatego w przekazie rozmaitych informacji dazy sie do tego, zeby byly szybkie, wywolujace emocje, a przede wszystkim - latwe do zrozumienia. Dorosly czlowiek wychowany w swiecie popkultury w lot potrafi zrozumiec wiele takich uproszczonych komunikatow zbudowanych na zasadzie symboli. Nadawca takiego symbolu moze dzieki temu latwo manipulowac czlowiekiem. Taki byl sens powstania swiata kultury masowej. Chodzilo o to, zeby stworzyc baze podstawowych symboli, ktore beda sie ludziom w odpowiedni sposob kojarzyly, manipulujac ich emocjami i umiejetnoscia racjonalnego myslenia.

Wystarczy pokazac na ekranie telewizora twarz pieknej kobiety, ktorej towarzyszy zmyslowa muzyka. Czlowiek widzac taki obraz dopowiada sobie w myslach znacznie wiecej: spotkanie we dwoje, zapach jej wlosow, smak jej ust, zaspokojenie tesknoty i samotnosci, a co za tym idzie - radosc, milosc, szczescie. Dlatego spomiedzy innych telewizorow o tych samych parametrach i tej samej cenie wybierze wlasnie ten, na ktorego ekranie zobaczyl twarz dziewczyny, ktora poruszyla jego wyobraznie.

W DZUNGLI MILOSCI

Jesli w piosence towarzyszacej twarzy dziewczyny na ekranie ktos tesknie spiewa o tym, ze "umieram bez ciebie, oddalam ci serce i dusze, blagam, badz ze mna", to posrednio moze tez sugerowac, ze czlowiek, ktory kupi ten model telewizora, stanie sie tez wlascicielem bez reszty oddanej mu pieknej kobiety, ktora spelni wszystkie jego pragnienia i bedzie taka, jak on bedzie sobie zyczyl.Z takich drobnych elementow codziennosci czlowiek nieswiadomie zaczyna sobie budowac obraz wiekszej calosci i usiluje sie do niego dopasowac.

Z refrenu piosenki mozna wysnuc wniosek, ze w milosci nalezy oddac drugiej osobie wszystko co sie ma - swoje serce i dusze, wszystkie mysli i caly czas. Rzucic sie w zwiazek jak w ocean, zatopic sie, zapomniec sie w nim bez reszty.

Ale jesli tak rzeczywiscie sie stanie, jesli drugi czlowiek stanie sie osrodkiem twojego zycia, twoim najwiekszym celem i spelnieniem wszystkich marzen, jesli oddasz mu wszystko co masz - to z czym zostaniesz ty sama jako czlowiek? Jesli nie bedziesz miala w zyciu "niczego oprocz niego", jak namawiaja cie w piosenkach, to co jeszcze bedziesz mogla mu dac, skoro juz nie masz absolutnie nic? I czy myslisz, ze mezczyzna bedzie chcial byc z kobieta, ktora jest "niczym" i niczego wiecej nie jest w stanie mu dac, bo juz dawno oddala mu wszystko!

Wiem, nikt nie pisze piosenek po to, zeby manipulowac zwiazkami miedzy ludzmi. Chodzi mi jedynie o to, ze w dzisiejszym swiecie wiekszosc komunikatow, jakie docieraja do ludzi, to powierzchowne skroty myslowe, ktore maja na celu zapewnienie rozrywki. A ludzie nieswiadomie czerpia z nich wiedze o zyciu. I wtedy nastepuje katastrofa.

Bo prawda jest taka, ze szczesliwy i dobry zwiazek moga stworzyc wylacznie takie osoby, z ktorych kazda z osobna jest spelnionym i poukladanym wewnetrznie czlowiekiem, odnalazla swoja droge przez

307

zycie i rownie dobrze czuje sie w zwiazku, jak i w samotnosci. Zadna z osob w zwiazku nie moze byc emocjonalnym pasozytem ani figowcem-dusicielem, stopniowo obciazajacym druga osobe coraz wiekszym ciezarem.Nie wolno w zwiazku oddac "wszystkiego" co sie ma.

Trzeba miec swoje zycie, swoje zainteresowania i pasje, bo dzieki temu stajesz sie bogatsza wewnetrznie. Trzeba przez cale zycie rozwijac sie, uczyc, starac sie byc coraz lepszym. Tylko wtedy bedziesz mogla coraz wiecej z siebie dac, czyli w najpelniejszy sposob realizowac to, w czym tkwi sens bycia razem - dzielic sie z drugim czlowiekiem wszystkim, co masz, dzielic sie z nim zyciem.

Rozdzial 37

Tajfun, czyli dlaczego rozpadaja siezwiazki

iedys bylo bosko. Chcialas byc dla niego mila i sprawiac mu przyjemnosc. Z ciekawoscia sluchalas nawet nudnych opowiesci. Podczas pierwszego obiadu w domu jego rodzicow glosno chwalilas talenty jego matki i poczucie humoru ojca. Nie moglas sie doczekac kolejnego spotkania. Usmiechalas sie do swojego odbicia w witrynie sklepowej. Uwielbialas jego spojrzenia i dotyk jego dloni. Drzalas ze szczescia, kiedy planowaliscie wspolna przyszlosc. Cieszylas sie jak dziecko, ze lubicie te same filmy, ksiazki, potrawy i miejsca na wakacje.A potem wszystko zaczelo sie sypac.

Tak jakby cudowny pociag, ktorym razem jechaliscie przez zycie nagle zaczal skrzypiec i jeczec, a potem wypadl z szyn i od tamtej pory z trudem toruje sobie droge, ciagle wpadajac na jakies haldy piasku, zasypujace wam oczy.

Czasem udaje sie znowu na chwile wskoczyc na gladkie szyny, juz zaczynasz sie cieszyc, ze ruszyliscie do przodu, gdy nagle zgrzytaja hamulce, a pociag szarpie sie na kolejnej wydmie.

309

Nie jest juz bosko. Jest ciezko. Nie wiadomo co sie moze zdarzyc. Stracilas zaufanie do niego i czesciowo tez do samej siebie, bo przeciez kiedys zakochalas sie w nim i oddalas mu swoje serce, a teraz odkrywasz, ze nie byl tego wart.Na pewno potrafisz wyliczyc jego wady. Jaki jest? Wiecznie sie spoznia, siorbie przy jedzeniu zupy, jest cholernym balaganiarzem, jest nieodpowiedzialny, nie troszczy sie o twoje potrzeby?...

Na pewno potrafisz tez wyliczyc swoje wady. Nie umiesz powstrzymac sie od narzekania, czasem ponosi cie niecierpliwosc albo w zlosci powiesz o kilka slow za duzo. Ale on cie pewnie sprowokowal. Poza tym byc moze masz przygnebiajace poczucie, ze to wszystko nie ma sensu. Bo kiedys bylo jak w bajce, a teraz jest jak w potwornej telenoweli.

Jesli jestes nieszczesliwa w milosci, nie jest to wina niczyja -tylko twoja.

Tak samo jak w zyciu.

Kazda z twoich wad i slabosci jest konsekwencja wyboru - albo jego braku. Jezeli czujesz sie miotana przez zycie i zagubiona w kulejacym zwiazku, to jasny znak, ze nie masz kontroli nad wlasnym zyciem ani emocjami.

310

W DZUNGLI MILOSCI

Zapewne pozwalasz ludziom na robienie rzeczy, ktore nie do konca ci sie podobaja, ale nie masz odwagi powiedziec im o tym. Gromadzisz w sobie sprzeczne uczucia. Z jednej strony wiesz, ze cos jest zle, z drugiej oficjalnie sie na to zgadzasz, a z trzeciej czujesz wewnetrzny sprzeciw. W konsekwencji twoje sprzeczne uczucia wywoluja rosnacy niepokoj. Bo jezeli nie mozesz zaufac samej sobie i nie potrafisz z jakiegos powodu zachowac sie tak, zeby wszyscy, ktorych dana sprawa dotyczy - lacznie z toba - pozostali soba, wierni swoim zasadom i w zgodzie z wlasnym sumieniem to sama wprowadzasz do swojego zycia zamieszanie i balagan.Zaleznosc jest prosta - jezeli nie panujesz nad wszystkimi sferami wlasnego zycia, nieuchronnie zabalaganisz tez w swoim zwiazku. Jezeli twoj partner tez nie umie trzymac wlasnego zycia w garsci, to zabalaganicie podwojnie.

Zwiazki nie rozpadaja sie dlatego, ze ludzie przestaja sie kochac.

Zwiazki rozpadaja sie dlatego, ze jesli jeden lub oboje z partnerow nie potrafia utrzymac jasnego i przewidywalnego porzadku we wlasnym zyciu i we wlasnej duszy, to narastajacy w nich balagan pewnego dnia zamieni sie w tajfun, ktory zmiecie na swojej drodze jakies wieksze i latwiej dostrzegalne przeszkody. Sedno problemu - czyli wewnetrzny balagan - pozostawiajac oczywiscie nietkniete.

Po rozstaniu czy rozwodzie poharatany czlowiek znow probuje wejsc w jakis zwiazek, za kazdym razem mniej lub bardziej beznadziejnie ufajac, ze "tym razem" sie uda. Ale jesli w twoim wewnetrznym swiecie nic sie nie zmienilo, jesli wciaz jestes pogubiona, nie potrafisz panowac nad swoimi reakcjami i uczuciami, jezeli nie przeszkadzaja ci twoje wady, brak silnej woli, konsekwencji czy odpowiedzialnosci, to wszystkie twoje nastepne

311

BEATA PAWLIKOWSKA

zwiazki predzej czy pozniej zostana zmiecione przez taki sam tajfun. I znow bedziesz nieszczesliwa.

Jesli chcesz byc szczesliwa wmilosci,

zacznij od posprzatania samej siebie.

Oto kilka przykladowych symptomow tego, ze zmierzasz w strone tajfunu:

-zadreczasz sie myslami gdzie on teraz jest i czy przypadkiem cie nie zdradza,

-przeszukujesz jego kieszenie, biurko, dokumenty w poszukiwaniu dowodow zdrady,

-widzac, ze odbiera telefon albo pisze SMS-a, zastanawiasz sie, czy to przypadkiem nie dzwoni lub pisze jego kochanka,

-przegladasz serwisy randkowe w internecie, sprawdzajac, czy przypadkiem nie zamiescil tam swojej oferty,

-przegladasz serwisy randkowe szukajac tam ciekawej oferty,

-probujesz dowiedziec sie od jego znajomych, gdzie byl i co robil, zeby potwierdzic wersje, ktora uslyszalas od niego,

W DZUNGLI MILOSCI

-probujesz sie odgadnac, co naprawde mial na mysli, kiedy powiedzial to, co powiedzial,-nie mozesz jesc, nie mozesz spac, bo ciagle myslisz o nim - co robi, gdzie jest, dlaczego nie dzwoni itd.

-obrazasz sie na niego,

-masz wrazenie, ze twoje zycie bez niego nie mialoby sensu,

-starasz sie odgadnac jego wszystkie zyczenia,

-pozwalasz sie traktowac z lekcewazeniem,

-nie wiesz czy go kochasz, ale jestes z nim, "bo on mnie potrzebuje" albo "bo co ja bym sama zrobila bez niego",

-starasz sie zawsze wiedziec, gdzie on jest i co robi,

-przestalas o siebie dbac, nie pamietasz kiedy bylas u fryzjera, kosmetyczki albo na fajnych zakupach,

-nie potrafisz powiedziec, czego naprawde chcesz od zycia

-nie potrafisz powiedziec o czym marzysz ani jak zamierzasz to zrealizowac,

-nie wiesz juz dokad zmierzasz w zyciu,

-czasami placzesz bez powodu,

-masz czasem poczucie wielkiej bezradnosci wobec zycia,

-czasem myslisz, ze to wszystko nie ma sensu,

-czasami nie chce ci sie zyc,

-masz poczucie, ze inni ludzie maja wiecej szczescia w zyciu, a ty masz wiecznego pecha,

-wstydzisz sie czasem za siebie,

-klamiesz, ze uniknac nieprzyjemnej sytuacji,

-zgadzasz sie na cos, czego tak naprawde nie chcesz, zeby uniknac klotni albo nie sprawic komus przykrosci,

-tak bardzo przejmujesz sie problemami innych, ze nie masz juz sily zajac sie wlasnym zyciem,

-nie lubisz siebie.

Nie czekaj az "wszystko ulozy sie samo", nie probuj naprawiac swojego meza czy chlopaka i nie obwiniaj go za to, ze jestes z nim nieszczesliwa.

313

To nie jest jego wina. Wina jest tylko twoja i tylko ty mozesz ja naprawic.Kiedy nauczysz sie panowac nad wlasnym zyciem, zdobedziesz sile nie tylko do tego, zeby rozwiazac problemy twojego zwiazku, ale tez do tego, zeby odejsc od swojego partnera, jesli to sie okaze konieczne. Najwazniejsze jest to, ze bedziesz wtedy wiedziala co robisz, po co i dlaczego.

Jesli odnalazlas siebie w tym rozdziale, to ciag dalszy zaczyna sie na stronie 169.

314

Rozdzial 38

Oczekiwania

przesmiesznej i jednoczesnie madrej komedii pt. Bruce Wszechmogacy glowny bohater, Jim Carrey, niedoceniany reporter lokalnej stacji telewizyjnej, pewnego dnia dzwoni do swojej dziewczyny, ktora gra Jennifer Anniston.-Kochanie! - mowi Jim szczesliwym glosem do sluchawki. - Zapraszam cie dzisiaj na kolacje do naszej ulubionej restauracji!

-Dzisiaj? - pyta Jennifer. - A z jakiej to okazji?

-Z wielkiej, cudownej okazji! - mowi Jim, smiejac sie z radosci. - Zapamietamy ten wieczor do konca zycia!

Jennifer natychmiast dopowiada sobie ciag dalszy. Jesli jej narzeczony chce sie z nia spotkac w ich ulubionej restauracji z wyjatkowej okazji, to musi oznaczac tylko jedno! Na pewno chce sie jej oswiadczyc! Jennifer z wrazenia o malo nie mdleje i dzwoni do swojej przyjaciolki, zeby jak najszybciej podzielic sie ta cudowna wiadomoscia.

Jim Carrey nie powiedzial ani nie zasugerowal, ze zamierza sie oswiadczyc. Jennifer po prostu bardzo o tym marzyla, wiec podswiadomie dopasowala swoje marzenia do niewiele znaczacego zaproszenia.

315

BEATA PAWLIKOWSKA

I oczywiscie przezyla gorzkie rozczarowanie.Jim Carrey wcale nie mial zamiaru sie oswiadczyc. Podczas uroczystej kolacji oznajmil jej, ze oto spelnilo sie marzenie jego zycia i dostal propozycje prowadzenia glownego wydania wiadomosci w swojej stacji telewizyjnej.

Kazdy czlowiek wchodzi w zwiazek z jakimis oczekiwaniami, nawet jesli sa to marzenia nieswiadome i niewypowiadane. To takze te wszystkie najprostsze i drobne rzeczy - chec fizycznej bliskosci, potrzeba bezpieczenstwa, mozliwosc dzielenia sie z drugim czlowiekiem emocjami i przezyciami. To takze te wieksze rzeczy, takie jak pragnienie zalozenia rodziny, posiadania dzieci, wspolnego wyjezdzania na urlop. Czasem ktos potrzebuje drugiego czlowieka, zeby dzielic z nim swoja pasje, a czasem odwrotnie - woli zachowac swoje hobby tylko dla siebie.

Niewazne ile jest tych potrzeb i oczekiwan. Najwazniejsze jest to, zeby nie obudzic sie pewnego dnia ze lzami w oczach i z poczuciem, ze wlasciwie twoje potrzeby i oczekiwania dawno zostaly zapomniane, a ty jestes coraz bardziej rozgoryczona i rozczarowana tym, co daje ci zwiazek.

Pewnie myslisz, ze to jego wina.

W DZUNGLI MILOSCI

Potrafisz przywolac rozmowy, kiedy probowalas mu uswiadomic, jakie sa twoje potrzeby. A on prawdopodobnie kiwal glowa, uwaznie cie sluchajac, a potem obiecal, ze bedzie o tym pamietal. I zapomnial.Wiec pewnie rozmawialas z nim po raz kolejny - mimo ze czasem trudno jest mowic o swoich oczekiwaniach i potrzebach. Ale wydawalo ci sie, ze jesli zdobedziesz sie na odwage i zaproponujesz pelna porozumienia i wzajemnej akceptacji rozmowe na ten temat, to druga strona przyjmie to do wiadomosci i nie bedzie miala ci za zle. A potem czekalas przez kilka tygodni, miesiecy albo lat. Bo on dawno zapomnial co mu powiedzialas.

Wiec pewnie pomyslalas, ze nie bedziesz zmuszac nikogo do okreslonych zachowan. Zalozmy na potrzeby tego rozdzialu, ze masz potrzebe bycia przytulana. Ze waznym elementem zwiazku jest dla ciebie to, ze maz cie przytuli, zamknie w ramionach i przytrzyma w uscisku. Czerpiesz z tego sile i radosc, daje ci to poczucie bezpieczenstwa. Czujesz sie wtedy potrzebna i spelniona.

Mowilas mu, zeby cie czesto przytulal. Potem mowilas mu, zeby przytulal cie czesciej. Potem sama bralas jego ramiona i kladlas je na swoich plecach, czekajac az przygarnie cie do siebie. A on poslusznie i troche bezmyslnie wykonywal te ruchy, a potem nagle odsuwal sie od ciebie z jakims niewaznym pytaniem albo komentarzem tego, co zobaczyl wlasnie w telewizji.

Wiec pewnie pomyslalas sobie, ze jest ci troche przykro z tego powodu, ale no trudno, "on taki jest".

Jezeli rzeczywiscie jest tak, ze w swoim zwiazku czujesz niedosyt zaspokojenia jakichs twoich potrzeb albo oczekiwan, to problemy sa dwa:

317

Po pierwsze - jakies oczekiwania wobec wlasnego zycia przerzucilas na mezczyzne i oczekujesz, ze on je spelni za ciebie i dla ciebie. 1 nie musi to byc przerzucenie doslowne, tylko rodzaj sublimacji pewnych uczuc, tesknot czy emocji, czyli zamiana potrzeby bycia akceptowana w pracy na potrzebe bycia przytulana przez meza.Po drugie - jezeli on przez pierwsze lata waszej znajomosci nie zrozumial twoich potrzeb i nie potrafi ich spelnic, to prawdopodobnie nigdy nie bedzie tego umial.

Wniosek z tego plynie taki, ze to nie jest jego wina, tylko twoja.

Zwiazalas sie z mezczyzna, ktory nie rozumie twoich potrzeb i nie jest w stanie spelnic twoich oczekiwan mimo dobrych checi. Masz trzy rozwiazania:

Po pierwsze:

Znajdz prawdziwy powod, dla ktorego czujesz, ze jakas twoja wazna potrzeba w zwiazku nie jest zaspokojona. Jezeli twoja potrzeba w zwiazku jest dostawanie od meza kwiatow, a on tego nie robi, mimo ze wiele razy sugerowalas, ze bardzo tego potrzebujesz

318

W DZUNGLI MILOSCI

zacznij sama te kwiaty kupowac. Bo dlaczego wlasciwie tak bardzo zalezy ci na tym, zeby maz przynosil ci kwiaty? Bo to jest dowod jego milosci? Ale czy jest to jedyny sposob, zeby okazac milosc? Wiec moze niepotrzebnie zafiksowalas sie na jakiejs jednej niezbyt waznej rzeczy, podczas gdy w rzeczywistosci chodzi ci o cos znacznie wazniejszego. Moze chodzi o to, ze nie czujesz sie kochana? Zadasz wiec od swojego meza, zeby przynosil ci kwiaty - bo to bylby dla ciebie latwo rozpoznawalny sygnal i potwierdzenie, ze nie musisz sie obawiac, bo on jednak wciaz cie kocha. To by znaczylo, ze starasz sie odsunac od siebie niepokojace mysli i lek o uczciwosc i prawdziwosc waszego zwiazku. Nie dopuszczasz do siebie mysli, ze byc moze nie laczy cie z mezem taka milosc, o jakiej marzylas. Boisz sie sama do tego przyznac, wiec histerycznie szukasz jakiegos powodu, ktory pozwalalby ci uwierzyc, ze twoje malzenstwo jest piekne i bedzie trwalo. Wiec wymyslilas sobie, ze jesli maz przynosi zonie kwiaty, to mowi jej w ten sposob, ze ja kocha. I dlatego oczekujesz, ze twoj maz bedzie to robil.W rzeczywistosci problem lezy gdzies indziej. Musisz ze soba odbyc rozmowe i zastanowic sie, czy twoje obawy maja sens. Im dluzej bedziesz zwlekac i udawac przed soba, ze wszystko gra, tym trudniej bedzie ci zrozumiec wlasne uczucia i podjac dobre decyzje, ktore pozwola ci odzyskac spokoj ducha i szczescie.

Po drugie:

Zalozmy, ze twoje potrzeby i oczekiwania sa calkowicie realne, nie sa ucieczka przed jakims nierozwiazanym problemem ani nie sa wierzcholkiem gory lodowej zagrazajacej waszemu zwiazkowi, ktorej udajesz przed sama soba, ze nie dostrzegasz. Zalozmy, ze chodzi o wspolne uprawianie sportu. Oczekujesz, ze twoj maz bedzie razem z toba jezdzil na narty i czujesz gleboka potrzebe bycia razem z nim w gorach pokrytych sniegiem. Mowilas mu o tym kilka razy, namawialas go, ale twoj maz nie lubi sniegu i nie jezdzi na nartach, wiec absolutnie nie ochoty robic tego razem z toba.

319

BEATA PAWLIKOWSKA

I trudno. Musisz zaakceptowac fakt, ze zwiazalas sie z czlowiekiem, ktory nie bedzie dzielil twojej pasji, bo taki jest jego wybor. W takiej sytuacji masz trzy mozliwosci:1. Przyjac to do wiadomosci, pogodzic sie z tym, zapomniec o calej sprawie i nigdy juz do tego nie wracac w rozmowach ani w planach na urlop.

2. Odejsc od meza.

3. Dreczyc siebie i jego przez lata, namawiajac go, usilujac przekonac, wynajdujac coraz to nowe argumenty i podstepy.

Wybierz jedna. Podejmij decyzje, badz konsekwentna i dzieki temu bedziesz miala o jeden problem w zyciu mniej.

Po trzecie:

Sprobuj metody sublimacji, ktora polega na tym, ze nieosiagalna rzecz zamieniasz na cos, co jest w twoim zasiegu. Wielu ludzi uzywa do tego swojej pracy. Spedzanie wielu godzin w biurze i zajmowanie sie sprawami zawodowymi pozwala im nie myslec o problemach, ktore uwazaja za niemozliwe albo trudne do rozwiazania, a osiaganie sukcesow daje im poczucie spelnienia, ktore moze zastapic brak satysfakcji w innej dziedzinie - na przyklad tego, ze rodzina nie zaspokaja jakiejs waznej dla nich potrzeby.

W DZUNGLI MILOSCI

Jedno jest najwazniejsze:Jezeli odczuwasz jakis brak w swoim zwiazku, jezeli jakies twoje potrzeby albo oczekiwania nie sa zaspokajane, nie odsuwaj od siebie tej mysli i nie zakladaj, ze "jakos to bedzie". Nic samo nie zmieni sie na lepsze.

Jesli jest to cos dla ciebie istotnego, prawdopodobnie stopniowo przez lata bedziesz troszke bardziej rozczarowana, troszke bardziej rozgoryczona, powtarzajac sobie, ze "sa wazniejsze rzeczy". Ale pewnego dnia to wszystko, co probujesz w sobie zgasic, zdlawic czy przyciszyc, wyskoczy z ukrycia i zmusi cie do tego, zebys znalazla jakies rozwiazanie. Im dluzej bedzie gaszone i uciszane, tym bardziej bedzie roslo. Im pozniej zdasz sobie z tego sprawe, tym trudniej bedzie ci znalezc dobre rozwiazanie.

321

Rozdzial 39

co zrobic po rozstaniu

talo sie. Czujesz strasznie wielki smutek i zal. Rozstalas sie ze swoim chlopakiem, narzeczonym albo mezem. Caly swiat wali sie dookola, nawet ptaki spiewaja smutno, a wszystkie wesole piosenki wydaja sie istniec w innym swiecie.Masakra. Nie chce sie zyc. Wszystko stracilo sens. Czujesz tylko ten wzbierajacy smutek, ktory wypelnia kazda komorke twojego ciala i napelnia oczy lzami, mimo ze bronisz sie i nie chcesz plakac.

Niewazne co sie w gruncie rzeczy stalo. Kto kogo rzucil i dlaczego. Ludzie uwielbiaja byc razem i na tym prostym fakcie podswiadomie zaczynaja budowac nadzieje na przyszlosc. Nie chodzi nawet o jakies konkretne plany wspolnego domu, rodziny czy dzieci, tylko o podstawowa potrzebe dzielenia sie zyciem z druga osoba, ktora w domysle zawsze kojarzy sie z czyms dobrym, przyjemnym i radosnym, czyli krotko mowiac - ze szczesciem.

Rozstanie to zaprzeczenie tego wszystkiego, co sobie gdzies gleboko w myslach czy w sercu zbudowalas. Cala ta konstrukcja nagle sie wali, wzbijajac tak duzo kurzu i pylu, ze zatyka ci pluca, az nie mozesz oddychac, a odlamki spadaja ci na glowe i uderzaja bolesnie.

322

Jesli nie przeczytalas rozdzialu o tajfunie (na str 309), to pewnie myslisz, ze gdzies musial nastapic jakis drobny blad w ocenie sytuacji. I ze gdyby cale twoje postrzeganie waszego zwiazku bylo prawidlowe, dostrzeglabys w pore to, co jest w nim zle i albo sama bys odeszla, albo teraz rozstanie przyjela z ulga.Tymczasem zostalas zaatakowana. Czujesz, ze swiat sie wali. Nie masz sily, czujesz sie calkowicie opuszczona, samotna, bezradna, skrzywdzona i nieszczesliwa.

Wiem, nie chodzi o to, jaki on naprawde byl, ile mial zalet czy jak pieknie wygladal. Chodzi o to, co bylo miedzy wami, o to, ze zaczelas w cos wierzyc, ze mialas nadzieje i wlasnie teraz ta nadzieja zostala zniszczona, pogrzebana, a ty zostalas z poczuciem zalu i krzywdy.

Ale skad wlasciwie ten zal i krzywda? Kto powiedzial, ze w zyciu bedzie latwo, bez pomylek i zasadzek, a facet, w ktorym sie zakochalas, bedzie zawsze uczciwy, dobry i mily, i bedzie chcial tego samego co ty? Nikt. Ty sama zrobilas takie zalozenie na potrzeby wlasnego samopoczucia. Zalozenie okazalo sie bledne, trzeba wiec zmierzyc sie z jego konsekwencjami. Smialo.

Badz odwazna.

Nie pozwol, zeby jakikolwiek czlowiek mial na ciebie tak wielki wplyw, ze zabierze ci twoje zycie. Spojrz na siebie w lustrze. Nie zniknelas. Istniejesz. Masz swoje zycie i cala fantastyczna przyszlosc przed soba.

323

BEATA PAWLIKOWSKA

Fantastyczna przyszlosc, zapewniam cie. Jest fantastyczna dlatego, ze zalezy wylacznie od ciebie. Wlacz pozytywne myslenie. Musisz teraz odbudowac swoje zycie po rozstaniu. Pomysl: masz je w swoich rekach. Jestes za nie odpowiedzialna i nikt ci w tym nie przeszkodzi.Rozstaliscie sie?

To smutne. Ale nie ma sensu teraz zaglebiac sie w rozmyslanie jak bardzo jestes zraniona. Wez sie w garsc. Twoje zycie jest teraz wazne.

Co zrobic po rozstaniu, zeby bylo ci latwiej:

1. Gleboko schowaj albo wyrzuc wspolne fotografie, prezenty od niego, jego szczoteczke do zebow i wszystkie inne drobiazgi, ktore beda ci sie z nim kojarzyly.

2. Zmien w komorce sygnal telefonu i SMS-a - niech sie nie kojarza z wiadomosciami od niego.

3. Odszukaj dawno niesluchana muzyke. Muzyka ma moc przywracania wspomnien. Pomoze ci poczuc sie tak, jak czulas sie przed zwiazkiem.

4. Chodz czesto do kina. Dobry film pozwala zapomniec o wlasnych klopotach, poza tym czesto pozwala zobaczyc wlasna sytuacje z nowej perspektywy.

5. Chodz do silowni albo na aerobik. Biegaj, pojezdz na rowerze. Cwiczenia fizyczne to genialna rzecz, ktora przywraca spokoj, rownowage i dobre samopoczucie.

6. Znajdz sobie rozne zajecia. Czytaj ksiazki, zajmij sie czyms, na co wczesniej nie mialas czasu.

324

W DZUNGLI MILOSCI

7. Kup nowa posciel, nowy plyn do kapieli, nowy dezodorant - otocz sie nowymi zapachami, ktore beda ci sie kojarzyly tylko z nowa przyszloscia.8. Zrob porzadki w domu! To idealne zajecie, zeby symbolicznie posprzatac tez we wlasnej duszy. Swietnie sie do tego nadaje lazienka - wyszoruj wszystkie slady kamienia w umywalce, w muszli, w wannie i w prysznicu, oczysc te miejsca, do ktorych dawno nie zagladalas - znajdziesz tam mnostwo brzydkich smieci, ktore z ulga wyrzucisz, tak samo jak wyrzuca sie mysli i wspomnienia.

9. Nie siedz w domu sama! Umawiaj sie z przyjaciolmi, spotykaj sie z ludzmi. Kiedy inni ludzie mowia, nie bedziesz slyszala smutnych wspomnien z wlasnego serca.

10. Nie zapominaj o jedzeniu. Nawet jesli nie masz apetytu, zmus sie do tego, zeby zjesc cos dobrego. Nie junk food, tylko dobry obiad. Ogromny smutek i stres po rozstaniu oslabia organizm, musisz wiec jesc wartosciowe, zdrowe jedzenie, zeby odzyskac sily.

BEATA PAWLIKOWSKA

11. Zaloz bloga! Anonimowego bloga o swoich uczuciach. W Internecie bedziesz mogla opowiedziec o wszystkim co czujesz, o swoim smutku, o zlosci, o rozczarowaniu, o poczuciu krzywdy. Kiedy opiszesz te uczucia, poczujesz ulge.12. Rozmawiaj ze soba! W ksiazce W dzungli zycia wyjasnilam dokladnie, na czym polega mechanizm rozmawiania z samym soba, zadawania sobie waznych pytan i udzielania sobie odpowiedzi. Trzeba koniecznie mowic na glos. Wyobraz sobie, ze jestes medrcem, do ktorego przychodzi strapiony smutny czlowiek po porade. Zadajesz nurtujace cie pytanie. Odpowiadasz sobie na glos. I tak toczysz ze soba rozmowe, w trakcie ktorej najprawdopodobniej wyjasnisz sobie wiele watpliwosci. Bo nikt nie zna ciebie tak dobrze jak ty sama. Wiec tylko ty znasz najlepsze i najuczciwsze odpowiedzi na wlasne pytania.

13. Pomysl, ze zaczynasz nowe zycie. Pomysl o tym wszystkim, co bylo przykre i zle w poprzednim zyciu. Teraz masz przed soba calkiem nowe zycie, w ktorym wreszcie naprawde bedziesz mogla byc szczesliwa!!!

14. Zastanow sie realnie i uczciwie, co bylo zle w waszym zwiazku. Co ci sie nie podobalo? Co akceptowalas tylko ze wzgledu na wspolne dobro? Za chwile okaze sie, ze wcale nie bylo tak slodko, jak teraz myslisz. Bylo pewnie bardziej gorzko niz sama bylas gotowa wczesniej przyznac.

15. Zadbaj o siebie! Pojdz do fryzjera, zrob manicure i pedicure, pozwol sobie na maly luksus, na przyklad truskawki w styczniu, kup sobie nowe ubranie lub cos innego, co sprawi ci przyjemnosc.

326

W DZUNGLI MILOSCI

Kiedy jest ci bardzo ciezko:1. Nie wstydz sie plakac, lzy pomagaja sie zmeczyc i oczyscic z przykrych emocji.

2. Wyjdz na spacer! Koniecznie! Nie bedziesz miala na to ochoty, ale potraktuj to jak pigulke, ktora trzeba zazyc, zeby poczuc sie lepiej. Kaz sobie ubrac sie i wyjsc na spacer. Po powrocie NA PEWNO bedziesz sie czula lepiej.

3. Powtarzaj sobie: MUSZE BYC SILNA!

4. Pomysl, ze w tej samej sekundzie na swiecie miliony innych osob cierpia z tego samego powodu. Nie jestes sama. Takich jak ty, ze swiezo polamanym sercem, jest strasznie duzo.

5. Pamietaj, ze to tak bardzo boli tylko przez chwile. Za dzien, za dwa, moze za trzy poczujesz, ze bol mija, jest mniejszy i cierpienie staje sie lagodniejsze. Naprawde!

6. Wyznacz sobie zajecia: wyszoruj lazienke, umyj okna, wyrzuc stare gazety, zrob porzadek w szafie z ubraniami, napisz opowiadanie albo wiersz, wyprowadz siebie na zajecia fitness albo lekcje tanca, zacznij sie uczyc obcego jezyka, znajdz opis diety, ktora chcialas juz zastosowac dawno temu, zrob plany na wakacje.

7. Powtarzaj sobie, ze masz przed soba duzo czasu, ktory trzeba madrze wykorzystac, zeby nauczyc sie lepiej zyc. Zycie jest dobre i piekne jesli ty jestes w glebi duszy dobrym, pieknym i silnym czlowiekiem.

8. Zostan wojownikiem, zawalcz o swoje szczescie.

327

330

Autorka prosi o listy: beata@beatapawlikowska.com

Rozdzial 40

Antypasja

zesto mowilam i pisalam o pasji w zyciu - dlaczego warto ja miec i jak wiele potrafi dac radosci i poczucia spelnienia. Nigdy chyba nie napisalam o czyms, co jest jej przeciwienstwem.Pewnego dnia spotkalam czlowieka, ktory stal sie niewolnikiem uzaleznienia oplatajacego dusze i mozg jak pajecza siec.

To zwykle zaczyna sie ze smiechem i dla zabawy, z ciekawosci, z checi udowodnienia swojej "doroslosci" albo odwrotnie - w chwili bolu i slabosci, kiedy chce sie o czyms zapomniec.

Nietrudno znalezc substancje, ktore zmieniaja na chwile sposob widzenia swiata i w niedostrzegalnie szybki sposob uzalezniaja od siebie. Mam na mysli papierosy, alkohol i wszelkie narkotyki.

Pewnie nie zdajecie sobie sprawy z tego, jak predko i latwo organizm czlowieka poddaje sie uzaleznieniu. I jak trudno potem go od tego odzwyczaic.

Mozna latwo sprawdzic, czy czlowiek ma sklonnosc do uzaleznienia. Jesli w chwilach zalamania, klopotow czy smutku siega po alkohol albo narkotyki, to znaczy, ze jest na prostej drodze do tego, zeby sie od nich uzaleznic. Szczegolnie jesli ma ochote napic sie albo zazyc narkotyki w samotnosci.

331

Wiecie czym naprawde jest uzaleznienie? To niewidoczny z zewnatrz proces, zamieniajacy czlowieka w emocjonalnego manekina, ktory stopniowo coraz bardziej traci kontrole nad swoimi ambicjami, uczuciami, myslami i nad wlasna dusza. Czlowiek staje sie jakby sparalizowany od srodka.Czlowiek uzalezniony od tabletek pobudzajacych nie wyglada jak narkoman. Czlowiek uzalezniony od alkoholu nie jest pijakiem spod sklepu. Mijacie ich codziennie w autobusie, metrze, na ulicy. Pozornie nie roznia sie od innych. Maja rodziny, prace, samochody, dbaja o siebie.

Od "normalnych" ludzi odroznia ich tylko jedno: z kazdym dniem ich dusze staja sie coraz bardziej przezroczyste. Znajduja coraz mniej powodow do radosci, maja coraz mniej marzen i nadziei, sa coraz mniej soba. Coraz trudniej z nimi rozmawiac, coraz smutniej robi sie w ich towarzystwie.

332

W DZUNGLI MILOSCI

Kiedy uswiadomilam sobie jak strasznie latwo ludzie wpadaja w pulapke uzaleznienia od alkoholu, absolutnie nieprawdopodobne wydaje mi sie to, ze w dzisiejszym swiecie tak malo sie o tym mowi i tak ogromny jest wybor win, wodek i piw, ktore podsuwa sie ludziom codziennie na wiele pomyslowych sposobow.Nie dajcie sie w cos takiego wciagnac.

Kazdy, kto mial stycznosc z uzaleznieniem, wie, ze staje sie to czesto blyskawicznie i niepostrzezenie. Nie istnieje krytyczny punkt, przez ktory trzeba przejsc. Po prostu w pewnej chwili alkohol albo narkotyki staja sie koniecznym elementem zycia, absolutnie niezbednym do dobrego samopoczucia i prawidlowego funkcjonowania. Gdyby to bylo tylko tak, ze od tej chwili czlowiek musi po prostu dostarczac sobie tej substancji i zyc z nia do konca swoich dni, nie byloby to jeszcze nic strasznego.

Uzaleznienie jednak polega na tym, ze zatruwa mysli, uczucia, cialo i codziennie popycha czlowieka coraz dalej na dno, ku najczarniejszej dziurze rozpaczy, smutku, bezsilnosci i nieszczescia. Strasznie trudno jest wyjsc z takiego stanu z powrotem do swiata zywych ludzi.

Nie pozwolcie, zeby cos takiego zdarzylo sie w waszym zyciu. Trzymajcie sie z daleka od uzywek, od alkoholu, papierosow i wszelkiego rodzaju narkotykow. To smierc za zycia.

333

Rozdzial 41

Dodatek ekologiczny

nam miejsca na ziemi, gdzie ludzie gloduja, gdzie brakuje czystej wody do picia, gdzie nie ma elektrycznosci, drog ani samochodow.Z tej perspektywy biali ludzie w naszym "cywilizowanym" swiecie wydaja sie nienasyceni. Maja wszystkiego wiecej niz potrafia zuzyc, wyrzucaja jedzenie, marnuja wode, nie oszczedzaja pradu. W ten sposob przyczyniaja sie do niszczenia srodowiska, bo jezeli przez cala dobe maja wlaczony telewizor, to jakas elektrownia musi wyprodukowac potrzebny do tego prad, wysylajac jednoczesnie w atmosfere szkodliwe gazy.

Dlatego ja na co dzien staram sie uzywac tylko tyle, ile naprawde potrzebuje, a wiec:

1. Uzywam kartek papieru z obu stron. Scenariuszy programow w radiu i telewizji nie wyrzucam do kosza, tylko przynosze do domu i uzywam z drugiej strony do robienia notatek.

2. Kiedy nie ogladam telewizji, wylaczam telewizor. Nie przelaczam na "stand-by", tylko gasze calkowicie, zeby nie pobieral pradu.

334

W DZUNGLI MILOSCI

3. To samo robie ze wszystkimi innymi urzadzeniami - odtwarzaczem CD, DVD, radiem.4. Mam w domu kilka koszy na rozne smieci. Osobno zbieram szklo, osobno papier i plastik. Raz w tygodniu wywoze je do specjalnych pojemnikow. Nie mam takich pojemnikow na moim osiedlu, wiec rozejrzalam sie po najblizszej okolicy i znalazlam je przy supermarkecie.

5. Jezdze madrze samochodem. Podczas gwaltownego hamowania i przyspieszania wydziela sie wiecej dwutlenku wegla, ktory leci prosto do atmosfery i przyczynia sie do zwiekszania dziury ozonowej.6. Zakrecam wode podczas mycia zebow. Zawsze sobie wtedy wyobrazam, ze kazda ilosc wody, ktorej nie zmarnuje, trafi do ludzi zyjacych na pustyni, gdzie po wode codziennie trzeba wedrowac wiele kilometrow i kazda kropla jest na wage zlota.

7. Nie kupuje wiecej jedzenia niz potrzebuje, wiec nigdy go nie wyrzucam.

BEATA PAWLIKOWSKA

8. Kupilam taka pralke, ktora ma oszczedny tryb prania (na 30 minut) i tego trybu uzywam najczesciej. Dzieki temu zuzywam mniej pradu i mniej wody.9. Kiedy chce sie napic kawy albo herbaty, nie gotuje litra wody, ale nalewam do czajnika tyle, ile jest mi naprawde potrzebne.

10. Podczas gotowania nakladam przykrywki na garnki - dzieki temu gotuje sie szybciej, czyli zuzywam mniej energii.

11. Drukarke przy komputerze wlaczam tylko wtedy, kiedy chce cos akurat wydrukowac. Po co ma czekac na "stand-by", pobierajac niepotrzebnie prad?...

12. Po naladowaniu komorki i palmtopa odlaczam ladowarke od pradu.

13. Nie uzywam jednorazowych plastikowych torebek do pakowania zakupow! Kazda taka torebka lezy potem

w ziemi przez kilkaset lat, zatruwajac wode i zabijajac zwierzeta. Chodze na zakupy z ekologiczna zielona torba z materialu.

336

Rozdzial 11

Rozwiazanie testu Baltimorskiego

ezeli odpowiedziales twierdzaco na przynajmniej jedno z pytan testu, potraktuj to jako wyrazny sygnal ostrzegawczy, ze jestes na drodze do uzaleznienia od alkoholu.Jezeli odpowiedziales "tak" na dwa pytania z testu to znaczy, ze prawdopodobnie masz problem alkoholowy i jestes chory na uzaleznienie od alkoholu.

Jezeli odpowiedziales twierdzaco na trzy lub wiecej pytan, to znak, ze jestes alkoholikiem. Kazda odpowiedz "tak" swiadczy o tym, ze alkohol przejmuje kontrole nad twoim zyciem i osobowoscia.

Alkoholizm to choroba, tak jak grypa. Nie mozna sie od niej uwolnic za pomoca silnego postanowienia.

Kazdy moze na te chorobe zachorowac - kobieta, mezczyzna, biedny, bogaty, dyrektor, prezes, dziennikarz, tancerka czy bezdomny.

Jesli chcesz dowiedziec sie wiecej na temat uzaleznienia od alkoholu, zajrzyj do internetu, poczytaj artykuly i ksiazki. Liste moim zdaniem najciekawszych znajdziesz na nastepnych stronach.

337

Rozdzial 44

Rozwiazanie testu

"Czy pijesz rozsadnie

olicz wszystkie kreski zapisane na kartce. Jezeli jest ich trzy lub wiecej to nie ulega watpliwosci, ze powinienes zglosic sie do specjalisty, bo najprawdopodobniej jestes chora/y tzn. uzalezniona/y od alkoholu.Wiem doskonale, ze podjecie takiej decyzji jest niezmiernie trudne. Szczegolnie w sytuacji, kiedy niektorzy twoi znajomi lacza alkoholizm z tym wszystkim co jest zle, grzeszne, spolecznie nieakceptowane. Czy myslisz podobnie jak oni? Musisz wiedziec, ze prawda jest zupelnie inna, bowiem:

alkoholizm, czyli uzaleznienie od alkoholu jest to choroba niezawiniona, podobna do wielu innych, choroba, na ktorej przebieg mozna miec wplyw i ktora mozna zatrzymac.

"Opracowanie: dr n. med. Bohdan T. Woronowicz, tekst opublikowany za zgoda Autora

338

Rozdzial 45

Poczytaj wiecej

KsiazkiKsiazek o uzaleznieniach jest bardzo duzo, latwo mozna je znalezc w ksiegarniach internetowych. Polecam:

-Wiktor Osiatynski - z wyksztalcenia prawnik i socjolog, z doswiadczenia - byly alkoholik. Fascynujaco pisze o uzaleznieniu, a ksiazka "Rehab" jest wciagajaca lektura nie tylko dla alkoholikow. Polecam tez inne jego ksiazki: "Grzech czy choroba", "I grzech, i choroba".

-Ewa Woydyllo - psycholog i terapeutka specjalizujaca sie w uzaleznieniach, autorka kilku ksiazek na ten temat, szczegolnie polecam "Poczatek drogi. Wyklady psychologa na Oddziale Odwykowym". Druga czesc tytulu jest moze nieco odstraszajaca, ale jest to ksiazka o tym, jak zyc w zgodzie ze soba i madrze myslec o zyciu. Inne ksiazki m.in.: "Wybieram wolnosc, czyli rzecz o wyzwalaniu sie z uzaleznien", "Podnies glowe", "Zaproszenie do zycia".

339

BEATA PAWLIKOWSKA

-Melody Beattie - "Koniec wspoluzaleznienia" - zelazna pozycja dla wspoluzaleznionych. Otworzy wam oczy na sprawy, z ktorych nie zdawalyscie sobie sprawy.-"Gdzie sie podzialo moje dziecinstwo. O doroslych dzieciach alkoholikow" - ksiazka dla DDA

-Janet G. Woititz - "Dorosle dzieci alkoholikow"

Internet

Czaty i fora internetowe poswiecone uzaleznieniom to swietny poczatek drogi do prawdy. Jest ich wiele - od portali prowadzonych przez poradnie psychologiczne, po strony domowe zdrowiejacych alkoholikow, ktorzy dziela sie swoim bezcennym doswiadczeniem. Polecam:-http://www.psychologia.net.pl/ - bogata strona z wieloma katalogami. Zacznij od katalogu "psychoterapia", a potem "uzaleznienia". Znajdziesz tam artykuly o uzaleznieniu od internetu, narkotykow, alkoholu, o zaburzeniach jedzenia, depresji i innych. W katalogu "Psychometria" znajdziesz testy na sprawdzenie czy jestes alkoholikiem

-http://www.psychologia.net.pl/testy.php - rozmaite testy pozwalajace odpowiedziec na pytanie czy jestes DDA, jaka jest twoja "orientacja zyciowa", czy cierpisz na bulimie, czy jestes uzalezniony od pracy i wiele innych

-http://www.alkoholizm.akcjasos.pl/ - strona z wieloma linkami, tu znajdziesz testy, opisy i charakterystyki, artykuly, forum i wiele innych ciekawych rzeczy

340

W DZUNGLI MILOSCI

- http://www.ipz.edu.pl/ - portal psychologiczny, gdzieznajdziesz mnostwo ciekawych testow, kontakt do poradni psy

choterapeutycznych, a takze w dziale "autodiagnoza" testy dla

osob wspoluzaleznionych

-http://www.niepije.pl/ - serwis dla uzaleznionych i wspoluzaleznionych z bardzo ciekawym forum i artykulami

-http://www.tenjaras.webpark.pl/ - ciekawa, sugestywna strona niepijacego alkoholika z wieloma informacjami na temat uzaleznien, leczenia i pozytywnej zmiany w zyciu

Radio

"Wieczorne rozmowy" w Antyradiu - program nie tylko dla uzaleznionych, bo zawiera wiele zwyklej ludzkiej madrosci, prowadzony przez Krzysztofa, ktory pietnascie lat temu przestal pic. W kazda niedziele od 21.00. Archiwum audycji do sciagniecia: http://dzienpodniu.webpark.pl/linkantr.html

341

Fotografie na stronach:13. W buddyjskiej kapliczce na stepie - ze szczesliwym bebnem, szczesliwa ryba i posagiem zlotego Buddy w tle, Mongolia

19. Mroczne tajemnice dzungli amazonskiej, Brazylia

20. Amazonska malpa z gatunku czepiakow, mistrz akrobatyki wsrod koron drzew, Kolumbia

25. Port na Zanzibarze podczas odplywu

26. Masajskie kobiety ubrane zgodnie z tradycyjna moda, Kenia

28. Wielki, ciezki i wiekowy zolw olbrzymi (Geochehne gigantea) na Zanzibarze

30. Wojownik masajski, Tanzania

38. Na statku plynacym na bezludna wyspe (na nurkowanie), Tajlandia

41. Skarby winnicy opactwa Monte Oliveto Maggiore w Toskanii we Wloszech

42. Na afrykanskiej sawannie, Tanzania

45. Roza pustyni, Kenia

46. Spotkanie z malpa-niewolnikiem podczas wyprawy do dzungli amazonskiej, Brazylia

49. W krzesle najwyzszego czlowieka swiata (mial 272 cm wzrostu), Kanada 52. Na amazonskiej rzece, Brazylia

55. Na dworcu kolejowym w Mwanzie nad jeziorem Wiktorii, Tanzania

56. Zaklinacz wezy ze swoja magiczna fujarka, Indie 58. Swiety w buddyzmie kwiat lotosu, Tajlandia

61. Wspolczesna rodzina na bezkresnym stepie, Mongolia

62. Nocne kramy z makaronem w centrum Bangkoku, Tajlandia

65. Na pustyni Sahara, Algieria

66. Kamienne glowy wladcow i bogow w Angkor Vat, Kambodza

342

69. Chlopiec w indianskiej wiosce, Ekwador70. Maski na wenecki karnawal, Wlochy

73. Dziewczynka w beczce na jeziorze Tonie Sap, Kambodza

74. Chlopiec z wezem na szyi, Kambodza 76. Rodzina sloni na sawannie, Tanzania 78. Jurty nie ma, ale drzwi zostaly, Mongolia 81. Indianin o imieniu Cayu, Brazylia

83. Dojrzale winogrona tuz przed zbiorami, Toskania, Wlochy

84. Samotny afrykanski szczurko-wiewiorek, Tanzania

87. Wspolczesni potomkowie Czyngis-chana przebrani w tradycyjne stroje,

Mongolia 89. Radosc podczas swieta w wiosce Tuaregow na pustyni Sahara, Algieria 102. W pociagu jadacym z Mwanzy nad jeziorem Wiktorii do stolicy

Tanzanii, Dodomy

105. Obrazy w stylu tinga-tinga w Kamiennym Miescie na Zanzibarze

106. Wypieki miejscowego piekarza, Panama

109. Jezdziec na koniu w miescie Trynidad, Kuba

110. W masajskiej wiosce, Tanzania

113. Lodz z trzciny na jeziorze Titicaca, Peru

114. Lodka u wybrzezy wyspy Ko Samui, Tajlandia 117. Dziewczyny w biednej dzielnicy Jaipuru, Indie

119. Na basenie, USA

120. Polowki jednego owocu galki muszkatolowej, Zanzibar 123. Wojownik z plemienia Indian Yanomami, Wenezuela 128. Mlode lwy w poszukiwaniu kolacji, Tanzania

131. Nauka strzelania z luku w wiosce Buszmenow z plemienia Hadzabe, Tanzania

133. Podczas trekkingu w Himalajach, Nepal

134. Z wojownikiem masajskim, Tanzania

137. Chlopiec z plemienia Yanomami z dzungli amazonskiej, Wenezuela

139. Osiemnastoletni wojownik ma za soba pietnascie lat nauki strzelania z luku, Mongolia

140. Chwila zamyslenia na pustyni Sahara, Algieria

143. Silacz podtrzymujacy zlota swiatynie, Tajlandia

144. Uliczna malarka w Bangkoku, Tajlandia

147. Na dachu samochodu podczas safari, Tanzania

149. W swiatyni w Angkor Vat, Kambodza

150. Lwy na galeziach drzewa parowkowego, Tanzania 152. Taj Mahal nazywany Swiatynia Milosci w Agrze, Indie

155. Buszmeni z plemienia Hadzabe, Tanzania

156. W Swiatyni Szczurow w Deshnoke, niedaleko granicy z Pakistanem, Indie 159. Jackfruit, czyli owoc drzewa bochenkowego, Zanzibar

343

161. Kameleon, Kenia163. Amazonska ara zoltobrzucha (Ara ararauna), Brazylia

164. Mlody wojownik Buszmenow sporzadza strzaly, Tanzania

170. W dzungli amazonskiej, Gujana Francuska

173. Kubanski krazownik szos 175. Na amazonskiej rzece, Peru

177. Samotnosc we dwoje, Tanzania

179. Dojrzale ziarna kawy swiezo zerwane z krzaka, Zanzibar

180. Hodowca manioku na tle okraglych gor mogote w prowincji Vifiales, Kuba

182. Indianie z plemienia Uros na wyspie na jeziorze Titicaca, Peru

185. Dzieci Indian z plemienia Marubo, Brazylia

187. Wielka milosc w plemieniu amazonskich papug, Brazylia

188. W buddyjskiej swiatyni w Karakorum - dawnej stolicy Czyngis-chana, Mongolia

190. Powrot z wierzcholka 45-metrowego drzewa w Amazonii, Brazylia

193. Dziewczynka indianska z plemienia Indian Marubo, Brazylia

194. W dzinijskiej swiatyni, Indie

196. Wedrowka przez pustynie na wielbladzie, Algieria

199. Rodzina pawianow, Tanzania

200.,Jesli w tej swiatyni uwolnisz ptaszki z klatki, zostaniesz obdarowany

szczesciem za jedyne 90 bantow", Tajlandia

203. Indianka w Cuzco, stolicy imperium starozytnych Inkow w Peru

204. Pozytywne przeslanie od sprzedawcy lodow, Brazylia

207. W wiosce Buszmenow, Tanzania

208. Razem z Szerpa na szczycie gory Lobuche East, 6120 m n.p.m., Nepal

211. Piranie, ktore wyschly na sloncu, Wenezuela

212. Z czaszka bawolu nad brzegiem jeziora Manyara, Tanzania

214. Jesienny listek klonowy, Kanada

217. Sloniatko na afrykanskiej sawannie, Kenia

218. Tuareg na pustyni Sahara, Algieria

220. Skladanie ofiary z kwiatow lotosu u stop Zlotego Buddy, Tajlandia

223. Przy fontannie z czysta woda, Watykan

224. Pejzaz poznego lata w Toskanii, Wlochy

227. Cudownie pachnacy kwiat migdalowca, Kenia

232. Samotny gondolier w Wenecji, Wlochy

234. Mlody mrowkojad, ktory bardzo chcial sie przytulac, Wenezuela

237. Rodzina w wiosce nad Orinoko, Wenezuela

238. Na tradycyjnej arabskiej lodzi dhow na Oceanie Indyjskim, Tanzania

241. Paw, Malezja

243. Lew, RPA

244. Motyl, Paragwaj

344

247. Z Buszmenami i skora upolowanego przez nich jaguara, Tanzania248. W podrozy, podczas robienia codziennych notatek, Gujana Brytyjska

250. Tancerki na targowisku w Kapsztadzie, RPA

253. W paszczy lwa przed wejsciem do swiatyni, Indie

254. Usmiech anakondy, Kolumbia

257. Na wenezuelskiej ulicy

259. Na szczycie wulkanu Mismi, 5600 m n.p.m., Peru

260. W barze dla tubylcow w Kualalumpur, Malezja

263. Na wierzcholku amazonskiego drzewa, Brazylia

266. W Andach, Peru

269. W zagubionym miescie Inkow, Machu Piechu, Peru

270. Na amazonskiej rzece, Brazylia

273. Na platformie zbudowanej na szczycie 45-metrowego drzewa, Brazylia

274. Turysta ze swiatobliwymi mnichami, Nepal

277. Przy tablicy oznaczajacej kilometr 0 mostu nad rzeka Kwai,

Tajlandia

282. Para Tuaregow w odswietnym stroju, Algieria

284. W kajaku na amazonskiej rzece, Brazylia

287. Indianie z plemienia Bora, Peru

288. Popoludniowa drzemka w hamaku, Tajlandia

291. W lesie pachnacym zywica, Kanada

292. Dzieci podrozujace w swiatyni na czterech kolkach, Indie

295. Krzesla nad krawedzia krateru Ngorongoro, Tanzania

296. Zakochane zebry, Tanzania

299. Tancerki w tradycyjnych strojach w Angkor Vat, Kambodza

300. Samotny mysliwy - gepard, RPA

303. Para azjatyckich sloni, Nepal

305. W dzungli amazonskiej, Brazylia

306. Jaszczurka wygrzewajaca sie w sloncu, Kenia

308. Rodzina Masajow, Tanzania

310. Razem czy osobno? Kormorany, Kenia

312. Indianki z plemienia Marubo, Brazylia

314. Rozcieranie ziarna kukurydzy miedzy kamieniami, Kenia

316. Kot z gatunku azjatyckich kotow bez ogonow, Malezja

318. Zebry, wciaz zakochane, Tanzania

320. Zlote posagi w swiatyni, Tajlandia

323. Randka na mongolskim stepie

325. Z masajska rodzina na sawannie, Tanzania

332. Dzieci masajskie uczace sie tanca doroslych, Kenia

335. Wedrowka przez step na baktrianie, czyli dwugarbnym wielbladzie, Mongolia

336. Lwica z mlodym lwem uczacym sie polowania, RPA

345

Indeks

Agresja - 64, 71,130,145, 165Akceptacja - 28, 29,121, 231,233, 234,236, 244, 262, 317

Alkohol, alkoholizm - 29, 32, 35-97,

112, 113, 158, 208, 331,333, 339

Ambicja - 33,60,70,93,203,232,291-299,332AsERTYWNOSC - 28, Ul, 190, 191

AuTODESTRUKCYJNY POTWOR - 63, 65, 77, 206-215, 2l6, 2l8, 221, 237, 249, 250-254

Balagan wewnbtrzny - 33,107,115,135,311 Bezmyslnosc -145,197,210,238,275,297,317 Bezradnosc - 63, 64, 77, 79, 88, 153, 169, 172,173,186, 224, 251, 264, 313,323

Bezsilnosc - 63, 64, 175, 176-215, 216, 225,

235- 257. 333

Beztroskie dziecinstwo - 206, 210Bliskosc (drugiego czlowieka) - 38, 61, 78,

227, 226, 289, 290, 292, 316

Bldcen, Karen - 176Blog - 20, 326

Bond, James - 11,115

Brak czasu - 272, 277, 291

"Bruce Wszechmogacy" (film) - 315

346

Buddyzm, buddyjska karma -195,196,344,346 Cel - 17, 22, 27-29, 32, 33, 39, 53, 55, 8082, 95, 96,116,133,135,140,148,152-156,182,197,198, 200, 201, 204, 244, 264,270,284, 286, 293,300,

303.305,307

Czlowiek uzalezniony od alkoholu, alkohole - 37-50, 51-59,6067, 68-79,8097, 332, 333, 339-340Charakter - 22,25,30,60,61,70,79,131,123,131, 132,134,138,154,159,198,236,243,262 Cierpienie - 47, 79, 88, 104, 129, 145, 146, 194, 197, 204, 233, 256, 326, 327

Codziennosc - 29,43,54,134,148,256,276, 303, 305,307

Cudze zycib - 202-205

Czarodziejska rozdzka - 264

Czas dla sleble - 272-277

Cwiczenia fizyczne, sport, gimnastyka, fitness - 133,149,222, 249-255,319,324,327

Dano (choroba) - 193

DDA (Dorosle Dziecko Akohouka) - 68-79 Decyzjb - 21, 27, 28, 33, 47, 66, 76, 89, 108, 129,139,140,146,149,150,156,188-191,198,

203, 205, 207, 217, 2l8, 221, 239, 242, 248,251-254, 259, 264, 271, 285, 286, 319, 320, 34O

Depresja - 96, 209,342

Dieta, zdrowe jedzenie - 156, 222, 252, 327 Dobre stront - 183,169,170, 215

Dobro, bycie dobrym czlowiekiem - 31,46, 121,131,142,145,146,155,175,194,195,199, 200, 201, 213, 214, 216, 242,327

Dobry cel - 22, 32,,154, 200, 244

Dojrzalosc emocjonalna - 90,122,123,284,305

Dorosly - 17,18,21,48,60,68,70,72,73,75, 77,121,123,135,136,202-207, 210,306, 331

Drtf (luzny dryf przez zycie) - 210

Dusza -13,21,25,41-43,53,55-61,65,67,70, 83, 122, 145, 146, 153, 154, 158, 175, 193, 195, 196, 207, 210,212,219,226,227,233,236, 240, 241,243,244,246,257,258,262,264,271,289,

297.299,302,304,307.311.325.327.331,332 Dystans (do samego siebie) - 26,118, 233 Dziecko alkoholika - 68-79

Dziecko, dzieci - 17-19,21,24,30,50,52,60, 62, 63, 68-72, 90, 121,,123, 135-137, 161,

204, 206, 207, 210, 231, 236

Dzinizm - 194Efekt jo-jo - 253

Fast food - 63, 222, 254

Fitness, cwiczenia fizyczne, sport, gimnastyka - 133,149,222, 249-255,319,324,327 "Friends" (serial) - 118, 297

Generator wewnetrznej sily - 260,262,264 Gen nicnleroblenia - 138

gninastyka, cwiczenia fizyczne, sport, ftt-NE8S - 133, 149, 222, 249-255, 319, 324, 327

Glod, glodny - 63, 138, 145, 222, 252, 253,

256, 270,334

Glodowka - 252, 253Gniew, wscieklosc, zlosc - 24,27,32,,63,64,

73,75,104,129,145,171,172,179,182,183,189,191, 194.197. 233. 139,163.164,172,173,180.181,183, 184-191, 196, 197, 211, 214-216, 221,240,243,264,310,326

Gwarancja, gwarancje - 179

Hobby - 44, 97,180, 316

Iglesias, Julio - 224

Indiana Jones - 262

Indianie - 51, 69, 81, 123, 136, 137, 182,184,185,192,193,203,206,257,260,267-299,312,

Jakosc zycia - 204

Kanion Colca - 265-269

Kapitan (byc kapitanem wlasnego zycia) - 239

Kara - 122,130,155,161,206,207,209, 210,237.253

Klops - 120,185

Klamstwo, klamca, klamac - 17,18, 21-23, 30, 32, 33, 49, 51, 57, 58, 60, 65, 71, 72, 75, 78, 84, 88, 90, 109, 119, 146, 153, 197, 203,

238, 288, 297, 302, 313

Kochac - 47,58,66,104,120,288,293,303, 304, 310,311, 313, 319Kompleksy - 29,30,62,71,135,233,246,299 Koncentracja - 13, 22, 27-29, 76, 121, 131, 141,152,156,176,181-183,191,199.200,201, 208, 209, 214, 221, 222, 225, 268, 269, 293 Konkrety - 148,149,150,154,184, 215 Konsekwencja w dzialaniu - 22, 31, 33, 42, 46, 64, 71, 72, 75, 86, 121, 122, 133, 139-141, 147,149,153,160,162,178,179,188,197,203, 205, 207-209, 225, 244, 246, 248-521, 262, 289, 305, 310,3". 320, 323

Konsekwencje decyzji - 33,64,188,203,205, 246-255,310

Kontrola, potrzeba kontroli - 25,54,64,75, 78,85,86,153,173,176-183,298,310,332,339 Krotkie spelnienie zastepcze - 104

Krzywda, skrzywdzony - 27, 30, 71, 74,129,

146,154,165,179,197,232,259,298,323,326

Kultura masowa, popkultura - 116,117,119,

305,306

Leniwiec (czlowiek z osobowoscia leniwca) -17-30, 51-54, 61, 68, 72, 79,121,122,132,134,

148- 153,156,158,160-165

Leniwiec (zwierze) - 19Lenistwo - 118,122, 138, 144,165, 173, 197,

198, 205, 2io, 216-218, 245, 252

London, Jack - 274

Lubic (siebie) - 33,77,146,147,155,209,211,

231-244,313

Lustro - 74,150,210,212,214,247,254,255,

263,264,323

Luzny dryf przez zycie - 210Lzy, placz, plakac - 43,59,119,128-130,157,

159,175,182,210,214,226,234,257,262,264,

283, 313,316,322, 327

Malzenstwo, zwiazek - 11,12,18, 20-22, 24,27.30,37,39,43,50,61,103,105,107,111,112,

115,119-122,175,181, 227,283, 284, 290-300,

307-314,316-319.321,323,324.326

Marnowanie (energii, czasu, zycia) 135,145,152,164,181,182, 201,214,237,241, 242, 258,

275, 277, 334.335

"Martin Eden" (ksiazka) - 274, 276Martwienie sdj na zapas - 25, 221-222

Marzenia - 39, 57, 140, 142, 143, 145, 153,

154,159,171,175,198,200, 201,224,227,239,

245, 254, 271, 274-276, 285, 300, 302, 303,

307, 313, 315, 316, 319.332

MbDYTACJA - 222, 268, 271Miejsce (wlasne miejsce na Ziemi) - 198 Milosc - 11-13,20,57,60,61,64,66,68,78, 88, 105, 106, 155, 181, 283, 292, 295, 302, 304-307,310, 312,319

Muzyka - 209,222,225,270,283,301,306,324

Nadzieja - 12, 245, 282,322, 323, 332

Nalogi - 63, 209

Narkotyki - 29, 32,158, 331, 333

Nastroj - 28, 29, 43, 51, 53, 57, 65,157,158,

161,181, 219, 223, 264, 288,304

Nauczyciel - 18,20,72,123,144,154,192,206Negatywne (strony, spojrzenie na swiat) - 32,

53,61,122,154,175,183,195,208,209,213,232,

237,298

Nnt chce mi sdj - 28,71,157,158,215,218,251,

313, 322

Niechec, zndjchecbnib - 61,133,144,169,189,

197, 205,213,218,222,223

Niedojrzalosc emocjonalna - 21, 51,121,122Nibnawisc - 64, 78, 118, 139, 154, 155, 186,

192-201, 210, 233, 241-243

Nieodpowiedzialny, nieodpowiedzialnosc -

75,181,,182, 204,310

Nieszczescie - 12,21,47,65,88,121,145,205,

218, 225,256,258,262,310,312,313,323,333

NdJSZCZESUWY ZWIAZEK - 12, 21, 121Obcosc - 73,197

Obowiazki - 17, 77, 85, 128, 163, 165, 166,

181,191, 204, 210, 217, 276

Oczbktwania - 315-321Odchudzanie, odchudzac sd} - 209,210,252

Odpowdidzialny, odpowdjdzialnosc - 18,

2i, 29,30,33,57,61,64,66,72,75-77,85,121,

,122,,141, l6l, 176, l8l, 187, 202, 2O4-206, 217,

221, 227, 239, 297, 3OO,311, 324

Odwaga - 22,52,86,122,127,190,206,208,

239, 297, , 317

odwodmemb, woda - 222, 223Ofiara - 54,55,71,77,208,251,304,337,338

Organizm - 44, 54-57,85, 90,133,158,183,

222, 223, 252, 253, 262,325,331

348

Osiatynski, Wiktor - 80, 341Osobowosc - 20-23,27,30,31,33,51,53,56,

59, 61, 68, 72, 79, Ul, 122,132,134,148, 198,

208, 226,243,339

Panowanie nad zloscia i zlymi emocjami -22, 24, 29, 33, 43, 62, 68, 90, 139, 140, 177,

189-191,221,311

Papibrosy, palenie papierosow - 24, 29, 32,

63,156,202, 262, 331,333

Parasol - 219Pasja - 143,145,153,181,192, 225, 252, 272,

275-277, 293, 308, 316, 320,331

Pbwnosc siebie - 18,178,190, 299Piosenki - 197, 219, 301-304, 307, 322

Placz, plakac, lzy - 43, 59, 119, 128-130,

157.159.175.182,210,214,226,234,257,262,

264, 283, 313, 316, 322, 327

Poczucib bezpieczenstwa - 68, 75, 78, 159,

178,226, 245,299, 316,317

Poczucie nizszosci - 135, 233Poczucie wlasnej wartosci - 31, 135, 144,

165,186,187, 216, 226, 231-245

Podroz - 12,13,37,51,170,200,271,283,301"Podstawowe prawo kosmosu" - 195, 196,

199

Pogarda - 196,197, 208Pokusy - 191

Pomaganie ludziom - 146, 202-205

Popkultura, kultura masowa - 116,117,119,

305, 306

Potwor autodestrukcyjny - 63, 65, 77,206 - 215, 216, 218, 221, 237, 249, 250 - 254

Pozytywna energia - 141,145,155,175,195,

208, 300

Pozytywne myslenie - 33, 131, 141, 151, 213,

214, 238, 293, 324

Pozytywny cel - 22, 32,151,154, 200, 201

Praca - 45,104,178,190, 204, 275, 293

Praca nad soba. - 122, 201

Presley, Elvis - 303, 304

Priorytety - 140,151,191

Przeciwnosci losu - 204, 256, 275

Przbwidywanb (tego co sie zdarzy) - 64,

139,176, 249-251

Przbznaczbnbs - 198Przyjaciel, przyjaciolka - 22, 33, 45, 154,

155, 159, 240, 242, 244, 250, 294, 295, 297,

298, 300, 315, 325

Przyszlosc - 11, 18, 31, 45, 48, 59, 76, 88,

122,153,162,176,178,190,191,220,227,248,

251, 252, 281, 289, 304, 309,322-325

Przywiazanle do planow - 224-225pudzianow8ki, mariusz - 132

pulsario (choroba) - 194

Pulapu - 202, 216-225, 333

Pustka - 106,108,112,197,198, 226

Pycha - 178, 241

Racjonalnb myslenie - 22,31,47,48,53,54,

57, 60-64, 68, 70, 75, 76, 85, 139, 151, 152,

184,185, 246, 275, 289,306

Radosc - 27, 39, 74, 79, 122, 143, 148, 150,151,157,158,174,175,197, 208, 214, 216, 221, 245, 250, 255, 260, 267, 270, 271, 277,

290-292,306,315, 317,331. 332

Rodzina - 43, 44, 47, 53. 54. 60, 64, 65,68-71, 74, 76, 77, 80, 82, 85, 87, 93, 97,110,

118,203,205,237,276,295,316,320,322,332

Rozczarowany, rozczarowanib - 61,104,169,

218,242, 298,316,321,326

Rozstanie, rozwod - 12, 21, 78, 101, 119,120, 281, 283, 294, 297, 300, 311, 322-327,

Rownanie szczbsliwbgo zwiazku - 121

Samodzblnosc - 33,114.135.144.154.177.

206, 207, 227, 261, 296, 305

Samotnosc - 11, 53, 78, 93, 145, 158, 177, 210, 216, 226-227, 256, 262, 271, 299, 301, 306, 308, 323, 331SENS, WSZY8TKO JE8T BEZ 8ENSU - 157, 158,

169, 208, 213, 312, 322

Schwarzenegger, Arnold - 132Sens (zycia) - 29, 79,169,197, 303

Serce (zlamane) - 322-327

Seriale komediowe, sitcom - 117,118, 297

Serwisy randkowe - 312

Sua (do walki) - 21, 22, 122, 142-147, 216,

219, 222, 225, 242, 256-264,314

Sila woli, silna wola - 44, 65, 87, 123,175,

185, 244, 245-255

Sila charakteru, wewnetrzna sila - 135,148,158,159,169,175,180,194,198,201,204,219,314Silownia -132,133,159,,167-228,249,250,324

Slabosci - 21,32,33,121-123,138,140,142,

146, 154, 191, 197, 226, 251, 256, 258, 261,

262, 264, 300, 310, 331

Smutek, smutny, smutna - 64, 65, 81, 145,

157-159.169,170,209,210,213,214,218,219,

222, 234, 235, 256, 258, 260, 262, 264, 283,

289,322,324-326,331-333

Spelnienie - 104,148,151,154,155,245,296, 303, 307, 320, 331Spokoj - 43, 63, 70, 88,133, 143, 226, 270, 271, 319,324

Sport, cwiczenia fizyczne, gimnastyka, fitness - 133,149, 222, 249-255,319, 324, 327 Sprzeczne uczucia - 63,68,78,79,155,233,311 Statbk (na oceanie zycia) - 198, 239 Stereotypy - 117-119

Strach, lek - 20-22, 24, 45, 53, 54, 62-64, 7i. 73, 75.,76, 78, 79, 103, 115, 133,135, 137, 155,158,159,162,163,165,186, 221,227,233, 236, 239, 319

Stres - 22, 51, 53, 57, 77, 113,135, 150, 161,

172,174,175,186, 221, 222,270, 325

sublimacja - 318, 320Syndrom leniwca - 17-22, 52

Syndrom pierwszego zwiazku - 294-300

Szaman - 193,194

Szczescie, szczesliwy, szczesliwa - 12,21,22,

3?, 33, 39, 52, 71, 79, 90, 107, 120-122, 135,

142,143,148,150,154,155,159,174-176,178,

180,187,195,197,203,218,225,227,249,263,

194, 296, 300, 302, 306, 307, 312, 313, 319,

322,326,327,333

Szef - 18,64,127,128,130,163-165,190,196Szkola -17,18,21,122,145,192,193,204,256,305

Smiec - 74,185,163,187, 209, 222, 325,337

Swiat jest piekny - 173

Swiat jest podly - 175,161,169

Swieze powietrze, wychodzenie na dwor,

brak tlenu - 133, 150, 215, 222, 252

Tajemnica sukcesu - 122

Talent - 198,242

Tbst balttmorski - 91

Tratwa (na oceanie zycia) - 197,198,207,210

Trening - 127,132,133,136,159,175,216,229

Ucieczka - 169, 226, 319

Uczciwosc - 33, 60,107,141,145,153,155,

181, 217, 225, 319, 326

Urazona ambicja - 28,203,232,291-295,197,199Uroda - 198, 271

Uzaleznienib - 51-59,33,43-45,47,60,65,

70, 72, 73, 74, 77, 81, 86, 90, 144, 158, 226,

331, 332,333, 339, 341

uzalbznienie od alkoholu - btapy - 82-86 Uzaleznienie od alkoholu - testy - 91-97 Wada, wady - 18,22,26,30,33,71,121,123, 142,146,154, 187, 240, 242-244-, 261, 262, 264, 300, 310,311

Wampir - 60, 62, 205"W DZUNGLI ZYCIA" (kSIAZKa) - 12, I5I,,155,

191, 212, 272, 326

Wewnetrzna sua, sua charakteru - 135,148, 158, 159, 169-175, 180, 194, 198, 201,

204, 219, 314

Wewnetrzna silownia - 167-228, 249Wbwnbtrzny balagan - 33,107,115,135,311

Wewnetrzny kompas - 72, 75

Wbwnbtrzny ogien - 198

Wiara (w siebie, we wlasne sily) - 209,236,237

Woda, odwodnienie - 222,223

Wojownik, bycie wojownikiem - 22, 31, 54,

121,122,125-166, 229-278,300, 327

Wplyw (na co mam wplyw) - 153, 179, 180,

181,195,323

Wrog (byc wrogiem samego siebie) - 74,

210, 211,234

Wspomnienia - 27, 220-221, 233,324,325Wspoluzaleznienib - 60-68, 71, 77, 86,88,

342.343

Wscieklosc, zlosc, gnibw - 24, 27, 32,,63,64. 73. 75. 104. 129. 145. 171. 172, 179. 182,

183,189,191,194,197,233,139,163,164,172,

173, 180, 181, 183, 184-191, 196, 197, 211,

214-216, 221, 240, 243, 264,310, 326

Wychowanie, wychowywac - 70, 135, 204,

231, 237, 261, 262, 306

Wyobraznia, wyobrazac sobie - 150, 152,

161,18,182,191, 215, 240,292, 297, 304

Wysilek - 19, 22,123,132,133,135,137,141,153. 155. 156, 181, 197, 208, 225, 236, 248,

258, 265, 266, 269, 271, 275

Wyzwania - 33, 172, 207Zadania - 24,138,149-151,157,176,272,276,277

Zagubienie - 71, 73, 74, 149, 158, 197, 240,

276, 300, 302, 310

Zakochany, zakochana, zakochac sie -105,176,177,186, 289, 302, 304, 310, 323 Zaleta, zalety - 18, 25, 18, 187, 233, 236, 242, 244, 323

Zalamanie, zalamac sie - 74, 111, 129, 170, 209, 219, 224, 245, 256, 264, 331

Zaprzyjaznic sle ze soba - 135, 227,242 Zaupanie, upac - 72, 74, 77, 181, 197,

235-237.239.310, 311

Zazdrosc, zawisc - 32, 135, 139, 151, 154,

175,193,195-198, 200, 201

Zdrada - 12,21,51,72,78,103,104,110,113,

115,197, 302,312

Zdrowie, zdrowy duch - 32,154,193Zemsta - 32,154,193,195,196

Zle emocje, zlo - 72, 145, 155, 159, 175,

183-191,192-202, 311

Zlosc, gniew, wscieklosc - 24, 27, 32, 63,64, 73, 75, 104, 129, 145, 171, 172, 179, 182,

183,189,191,194,197.233.139,163.164.172,

173, 180, 181, 183, 184-191, 196, 197, 211,

214-216, 221, 240, 243, 264,310, 326

Zmeczenie - 71,158,177,189,190,193,,197,222, 223, 254, 261, 267, 269, 270, 274, 276,

287, 327

Zniechecenie, niechec - 61, 133, 144, 169,

189, 197, 205, 213, 218, 222,223

Zobowiazanie - 24, 141, 164, 217, 218, 246,

249, 262

Zwiazek, malzenstwo - 11,12, 18, 20-22, 24,27.30,37.39.43.50,61,103,105,107,111,112,

115,119-122,175,181, 227,283, 284, 290-300,

307-314,316-319,321,323,324,326

Zal - 129, 135,157,172,194, 209, 242, 249,

322, 323

Zycie polega na - 179,308, 314Zyczenia - 120,153, 179, 225, 313

Spis tresci

wstep... 11czesc pierwsza - wojownicy i leniwce... 15

1. syndrom leniwca... 17

2. czlowiek z osobowoscia leniwca

w zyciu i w milosci... 23

3.czlowiek z osobowoscia wojownika

w zyciu i w milosci... 31

czesc druga - w dzungli alkoholu... 35

4. tomek... 37

5. w dzungli alkoholu... 51

6. w dzungli alkoholu - wspoluzaleznienie... 60

7. w dzungli alkoholu - dda... 68

8. w dzungli alkoholu - epilog... 80

9. sprawdz czy jestes alkoholikiem - test baltimorski... 91

10. test "sprawdz czy pijesz rozsadnie"... 95

czesc trzecia - w dzungli milosci... 99

11. marcin... 101

12. w dzungli milosci... 116

czesc czwarta - jak zostac wojownikiem... 125

13. magda... 127

14. wojownik czy leniwiec... 132

15. kim jest wojownik... 136

16. sila wojownika... 142

17. sposob myslenia wojownika... 148

18. jak zostac wojownikiem... 157

19. wojownik i leniwiec - dwa przyklady... 160

czesc piata - wewnetrzna silownia... 167

20 wewnetrzna silownia... 169

21. wewnetrzna silownia - bezsilnosc... 176

352

22. wewnetrzna silownia - zlosc... 18423. wewnetrzna silownia - zle emocje... 192

24. wewnetrzna silownia - cudze zycie... 202

25. wewnetrzna silownia - autodestrukcyjny potwor 206

26. wewnetrzna silownia - inne pulapki... 216

27. wewnetrzna silownia - samotnosc... 226

czesc szosta - trening wojownika... 229

28. jak zdobyc poczucie wlasnej wartosci... 231

29. jak zdobyc silna wole... 245

30 skad brac sile do walki... 256

31. jak uwolnic mysli... 265

32. jak znalezc czas dla siebie... 272

czesc siodma - z powrotem w dzungli milosci... 279

33. andrzej... 281

34. michal... 285

35. syndrom pierwszego zwiazku... 294

36. nie moge zyc bez ciebie... 301

37. tajfun, czyli dlaczego rozpadaja sie zwiazki... 309

38. oczekiwania... 315

39. co zrobic po rozstaniu... 322

...i na dodatek... 329

40. antypasja... 331

41. dodatek ekologiczny... 334

42. rozwiazanie testu baltimorskiego... 337

43. rozwiazanie testu "czy pijesz rozsadnie"... 338

44. poczytaj wiecej (adresy, ksiazki)... 339

45. fotografie... 342

45. indeks... 346

47. spis tresci... 352

This file was created with BookDesigner program

bookdesigner@the-ebook.org

2010-11-05

LRS to LRF parser v.0.9; Mikhail Sharonov, 2006; msh-tools.com/ebook/